ATILIM NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

KAMU YNETM VE SYASET BLM

SEMNER

YRD.D. EMRE TOROS

TEMEL VE ORTARETMDE NEDEN YEN BR KILIK KIYAFET YNETMEL?

MLL ETM NE YAPMAK STYOR?

S. KBRA YILDIZ
NDEKLER

1.1 ZET

2.1 GR

3.1 TEK TP KIYAFET ANLAYII

4.1 CUMHURYETTEN GNMZE TEK TP KIYAFET UYGULAMASI

5.1 YEN YNETMELE GENEL BAKI

6.1 DNYADA KILIK-KIYAFET UYGULAMALARINA GENEL BAKI

7.1 KIYAFET SERBESTLNN OLUMLU YNLER

7.1.1 KIYAFET SERBESTLNN OLUMSUZ YNLER

8.1 KIYAFET SERBESTLNE DAR BR ARATIRMA

9.1 SONU
1.1.ZET

Gelien ve gelimemi lkeler eitim sistemlerinde var olan sorunlarnn zmlerini,

bu problemi zm dier lkelerin yntemlerini aratrarak ie balarlar. Bu aratrmalar
genellikle dier lkelerin zm stratejilerinin incelenmesi, karlatrmal eitim
aratrmalar gibi konular kapsamaktadr.

Gelien bir lke olan Trkiye de eitimdeki mevcut problemlerini zme noktasnda
dier lkelerdeki rnekleri inceleyerek deiik form ve tasarml yntemleri eitimin farkl
alanlarnda uygulamaya koymaktadr. Bu yntemlerin birisi de nmzdeki yllarda
uygulanmaya konulacak olan temel ve orta retim kurumlarndaki rencilerin klk-
kyafetlerine ynelik yllardr deiik tartmalara neden olmu bir serbesiyet yntemidir. Bu
yntemin olumlu-olumsuz ynlerinin neler olacan gelecek yllardan itibaren grecek
olmamza ramen bu aratrmada bu yntemin dnyadaki uygulamalar ve lkemizde
oluturabilecei olumsuzluklar ile yntemin getirecei avantajlar belirtilmeye allmtr.

2.1.GR

lkelerin gelime srelerinde spordan sanata siyasetten sosyal hayata kadar hemen
her alanda deiimlerin grlmesi olaandr. Bu deiimler genellikle toplumun deiim
karsnda mevcut durumunu koruyamama daha ktye gitme korkular veya kltrel
tutuculuk nedeniyle bir diren ile karlamaktadr.

Tarihin aknda byk deiimler bu direnci yaam ve toplumun giriimi iin

byk zaman kayplar oluturmutur. 19. yyn sonlar 20. yyn balarnda balayan sanayi
devrimi ve buharl makinelerin icad dnyadaki toplumlarn yukarya ivmeli ekilde
deimesini ve dnmesini salamaya balamtr. 1960lardan sonraki toplumsal deiim
teknolojinin hzlanmasna paralel hzla artm gnmze kadar sosyal birok alanda olumlu-
olumsuz etkilerini gstermitir.

3.1.TEK TP KIYAFET ANLAYII

Dnyann bugnk geldii noktada bireysel zgrlkler balamnda byk

deiimlerin olduu bir gerektir. Bireysel zgrlk totaliter ynetim anlaynn hakim
olduu iki kutuplu glerin var olduu souk sava dnemindeki bu durum eitim-retim
anlayn da derinden etkilemitir. zellikle militarist ve komnist lkelerin tek tipi birey
yetitirme ideolojisi, kar cephenin savunma anlay olarak ayn tip modellemeler yapmasn
kanlmaz klmtr. Bu durum gnmzde zgrlkleri kstlanm tek tip birey zgrlk
birey anlayndan birinin seilmesini ve zgrlk anlayn kstaslar ve erevesinin
belirlemesi andan glkleri beraberinde getirmitir.

Milli eitimin yeni kyafet ynetmelii bu balamda tartmalara yol am, tek tipiliin ve
militarizmin psikolojik eiini amada nemli bir olgu olduu kimi evrelerce dile
getirilmitir.

4.1.CUMHURYETTEN GNMZE TEK TP KIYAFET UYGULAMASI

Trkiyede Milli Eitim Bakanlnda en ok genelge yaynlanan konulardan biri
renci kyafetleri oldu. lk olarak Orta a Avrupa'snda Cizvit papazlarnn at
okullardaki rencilerin dier rencilerden ilk bakta ayrlmas iin bulduu zm olan
siyah nlk ve beyaz yaka serveni, yzyllar sonra Cumhuriyet dneminde Trkiye'ye
geldi. 1930larda smet NNnn fakir zengin arasndaki ayrmn ortaya kmamas iin
getirdii dzenlemeyle siyah nlk okullara tanm oldu. Fakat bu dzenleme zengin-fakir
arasndaki ayrmdan ziyade lkedeki yoksulluun kapatlmas olarak algland. Okullarda
siyah nlk zorunluluuna 1989-1990 eitim-retim ylnda, yaymlanan genelgeyle
dnemin Milli Eitim Bakan Avni Akyol tarafndan son verildi. Milli Eitim Bakanl'nda,
renci kyafetleri, en ok genelge yaymlanan konulardan biri oldu. Milli Eitim
bakanlarndan Hikmet Ulubay 1997'de, Metin Bostancolu 1999'da, Necdet
Tekin 2002'de, Hseyin elik de 2006, 2007 ve 2008 yllarnda yaymladklar genelgelerle
rencilerin klk-kyafetlerinin nasl olaca konularnda uyarlarda bulundular.

5.1.YEN YNETMELE GENEL BAKI

2012 yl biterken Milli Eitime bal okullarda rencilerin klk-kyafetlerine dair

yaynlanan yeni ynetmelik daha ok nlklerin ya da okul niformalarnn kaldrlmas ve
ocuklarn okullara serbest kyafetle gidebilmesi eklinde alglanmtr. Bu kararn eitim
sistemine esneklik salad bir gerektir. Fakat bakanlk tarafndan getirilen bu uygulamann
nlk ve okul niformalarna kar negatif bir tutum izlemesi olduka tartmal bir durum
yaratmtr. Bu ynetmeliin Kuran derslerine ve mam-Hatip okullarnda bartsne
serbestlik tamas asndan bu eitim ve dnce ierisinde olanlara olumlu ve manidar bir
anlam yklerken dier dersler ve dier okul trlerinde bu serbestliin tannmamas temel hak
ve hrriyetlere dair bir kstlama oluturmaktadr.
 Eitim-retim dneminin ortasnda bu ekilde bir karar verilmesi sre ynetimi ve
etkinlii asndan bakanl snfta brakmtr. Milli eitim bakanlnn rencilerin mevcut
dnem ierisinde serbest kyafetlerle okullarna gidebilmelerine olanak salamsna karn yeni
ynetmeliin 2012-2013 eitim ve retim yl sonuna kadar dikkate alnmamas ve eski
ynetmeliin yl sonuna kadar geerli olacana dair hkmlerin bulunmas milli eitimin bu
srecin profesyonelce ynetilemedii kukularn derinletirmitir.

Elbette ki gelimekte olan bir lkenin i dinamiklerinin stabil kalmas

beklenmemektedir. Bu durumun yansmas olarak toplumu oluturan bireylerin bilin ve fikir
dzeylerindeki art olaylara deiik ynleri ile bakmalarn kolaylatrmtr. Toplumu
oluturan bireylerin byk bir ksm zorunlu klk kyafete kar olduu ve serbestlik istedii
teden beri bilinmektedir. Bu sebeple zorunlu klk kyafet uygulamalarnn kaldrlmas genel
olarak bu ekilde dnenleri memnun etmitir. Ayrca isteyen rencilerin de niforma
giymeyi srdrmesi mmkn gzkmektedir.

Ynetmelik sonrasnda kan tartmalar daha ok niforma ve tek tip kyafetin

rencilerin sosyo-ekonomik durumlar gizleyip rtt rencilerin birbirlerine kar farkl
tutumlar ve davranlar ynyle engelledii bylece eitliki bir fonksiyon salad, yeni
ynetmelie kar olan cephenin tezini oluturmutur. Tartmann dier cephesi ise
rencilerin klk kyafet farklarnn niformalarn ve tek tip giysilerin kaldrlmasyla birlikte
fazla grnr olacan kabul etmiler. Fakat rencilerin ayakkab, silgi, defter ve anta gibi
bir ok hususta zaten ayrldklarnn tezini savunmaktadrlar. Ayrca tek tip kyafet ve
niformann kaldrlmasn destekleyenler bu yeni uygulamann tek tip bireyler
yetitirilmesinin bilgi anda artk mmkn olmadn ve bunu nlemenin en nemli
admlarndan birisi olduunu dnmektedirler. Milli eitimden yaplan aklamalar da bu
argman destekler biimindedir. Milli eitime gre, kyafet serbestlii ile birlikte
rencilerin zgveninin artaca ve ocuklarn artk otoriter bir yapda ezilmeyecei
ynndedir. Bu tartmalara T.C. babakan da mdahil olmu, tek tip kyafet ve niformann
gelir farkn kapatt tezinin geerli olmadn vurgulamtr. Babakan kyafet serbestliine
kar kanlara daha nce ikna odalarnda rencilerin kyafetlerine mdahale edildiini
belirterek yeni ynetmelie getirilen eletirilerin bilimsel bilgi olmayp tamamen ideolojik
olduunu belirtmitir.
6.1.DNYADA KILIK- KIYAFET UYGULAMALARI
Trkiyede bu tartmalar yaanrken tek tip kyafet ve niformann dnyann deiik
lkelerindeki uygulamalar hakknda bilgi sahibi olmamz gerekmektedir. Bu uygulamalara
bakldnda baz eitimcilerin niforma tek tip kyafetin disiplini saladn rencilere bir
gruba ait olma kimlii kazandrd ve bylelikle okullardaki renci dayanmas asndan
olumlu bir fonksiyonu yerine getirdii dnlmekte ve bu nedenle niforma ve tek tip
kyafetin zorunlu olmas gerektiini savunduklar grlmektedir.
Dnyada gl ve kaliteli eitim gelenei olan saygn okullar genellikle kendilerini
dierlerinden ayrmak adna niforma ve tek tip kyafet uygulamaktadrlar. ngilterede halen
niforma yaygn haliyle kullanlmaya devam etmekte ve ngiliz eitim bakanl
ngilteredeki okullarda niformay srarl bir ekilde tavsiye etmektedirler.

ABDdeki devlet okullarnn ounda serbest kyafet uygulanrken New Orleans,

Cliveland, Chicapo, Boston ve Miami gibi baz ehirlerdeki devlet okullarnn byk bir
ksmnda niforma giyme zorunluluu vardr. ABDde 1999-2000 eitim ylnda lke
genelindeki okul mdrlerin %12 si okullarda niforma ve tek tip kyafet olmasn isterken bu
rakam 2009-2010 eitim ylnda %19 dzeyine kmtr.

Klk- kyafet uygulamalarnn dnyadaki rneklerine bakldnda gelimi lkelerin

hemen hepsinde tek tip kyafet uygulamasnn olmad grlmektedir. Bu durum
karlatrmal eitim eilimindeki Trkiyenin dikkatini ekmektedir. Gelimi birok lkede
okul niformas uygulamas 1980li yllara kadar ya tamamen kaldrlm ya da okul aile
birliinin kararna braklmtr. rnein Fransa, Belika ve Hollanda da okul kyafeti
kullanlmamakta ve ayrca okul kyafetleri konusunda snrlandrc kurallar da
bulunmamaktadr. ABD de ise uygulama eyaletlere gre deimekle birlikte genel anlamda
okullarda uygulama zorunluluu yoktur. ngiltere ve Kanada da uygulama 1960lardan sonra
tamamen kaldrlmtr. Bunun yannda

7.1.KIYAFET SERBESTLNN OLUMLU YNLER

Serbest kyafet uygulamas rencileri demokratik deerler ve ada normlarla

yetitirmek, doaya ve evresine duyarl, tm kltrlere ve farkllklara saygl, sorgulayc
bak asna sahip, bilgiye ulama yollarn bilen ve kendine gvenen ocuklar yetitirmede
nemli bir admdr. Bugn MEBdeki renci merkezli deiimlere bakldnda genelinin
temelinde rencinin bu zelliklere sahip bireyler olarak topluma kazandrlmas amac
gdlmektedir.

Pedagojik olarak eitimde rencilerin bireysel farkllklarnn bilinmesi nemli bir

unsurdur. Eitimcinin rencinin kiilik zelliklerini, bireysel farkllklarn tanmas
yaplandrlm, renci merkezli eitim iin ilk admdr. Bu adan bakldnda kyafet
serbestlii renciye kiiliini yanstma imkan vermektedir.

7.1.1.KIYAFET SERBESTLNN OLUMSUZ YNLER

Okullardaki serbest kyafet uygulamalarnda yaanabilecek sorunlardan birisi de

renci velilerin rencilerin her okula gidiinde ayr bir kyafet belirlemek istemeleri ve
rencilerin bu kyafetleri beenip beenmemeleri tutumlardr ki bu durumda renci-veli
atmas yaanmas muhtemeldir. Ayrca eitimciler ve okul ynetimi iinde uygulamalarda
problemler oluturabilir. nk hali-hazrda niforma giyen rencilerin bu niformalar
kendilerinden beklenen tarzda tamlar bile ou zaman mmkn olmamaktadr.

Bununla birlikte zorunlu kyafete kar kan baz kiilerin zorunlu kyafeti reddetmesi
adna toptanc bir yaklamla niforma kart sylemleri savunucular iin bir kafa
karklna dnebilir.

Kyafet serbestliinin yine olumsuz saylabilecek taraf okullarda gvenlik zafiyeti

douraca zerinedir. zellikle byk ehirlerdeki eitim kurumlarnda yeteri derecede
kontrol yaplamamas sebebi ile art niyetli kiilerin bu durumdan istifade ederek okul ierisine
girmelerini salayabilecei dnlmektedir.

8.1.KIYAFET SERBESTLNE DAR BR ARATIRMA

Aratrma rneklemi olarak seilen Karacahasan Ortaokulunda 100 renci zerinde

yaplan vaka aratrmasnda bilhassa krsal kesimden gelen rencilerin serbest kyafet
uygulamasna olumlu bakmadklar grlmtr. Bu rencilerin genel gerekelerinin fakir
arkadalarnn bu konuda sknt yaayacaklar ynndedir. Ancak bu rencilerde de ya
seviyesi ilerledike grn deitii grlmtr. rnein 5. ve 6. snftaki renciler bu
gerekeyi iddial bir ekilde savunurken 7. ve 8. snftaki renciler bu olumsuz tavr daha
lmllatrmaktadrlar. Bu durumdan kk yataki rencilerin aile etkisi altnda kalmalar ;
ocuun ya ilerledike ergenlik psikolojisi ile ergen benmerkezcilii, kendini ispat etme,
gruba dahil olma gibi aile etkisinden daha ok kiisel fikirlerini ortaya koyduu karlmtr.

rneklem olarak seilen 12-14 ya aralndaki rencilerin genel itibariyle serbest

kyafet uygulamasna olumlu bakmadklar grlmtr. Bunda daha ok aile bireylerinin
tesiri altnda kalma sebep olarak grlmekle birlikte ocuun arkadalar arasnda yer
edinememe, retmenleri ve arkadalar tarafndan kendisine olan bak asnn deimesi
gibi kayglar tad grlmtr.

9.1.SONU

Bugn gelinen noktada yaplan tm tartmalar bir yana bakanlk ynetmelii karm
ve gelecek eitim-retim yl itibariyle uygulamaya koymutur. Serbest kyafet
uygulamasnn Trkiyede nasl bir seyir izleyecei, renci veli okul genine nasl
yansyaca, bu durumun maddi klfetinin ne olabilecei uygulamaya geildikten sonra
grlecektir. 1930larda siyah nlkle balayan klk-kyafet serveni 1960larda deneme
ilkretim ve deneme lise ad altnda baz okullarda serbest kyafet yntemini getirmi, daha
sonra baarl olamad gerekesiyle gndemden dmtr. Yeni ynetmelikle birlikte
eitim ve retime dair yeni bir devir alaca muhakkaktr. Yeni klk kyafet
ynetmeliinin eitim ve retime nasl bir katk yapaca kamuoyunda uzun bir sre
tartlaca grlmektedir.

Tm bu bilgiler nda renci merkezli eitim iin renciye kiiliini yanstma frsat
sunan bu uygulama eitim camias tarafndan da olumsuz ynleri dikkate alnarak kukuyla
karlanmaktadr. En nemli nokta olan Trkiye byle bir deiime hazr m? sorusu
nmzdeki gnlerde akla kavuacaktr.