2.

Graa bakterijske elije

Bakterijska elija je graena od:

kapsule,
elijskog zida,
citoplazmatske membrane i citoplazme

Slika br.1
3.Bakterijska kapsula

Bakterijska kapsula je elatinozna ili sluzava ovojnica bakterijske elije

koja se jasno vidi pod svjetlosnim mikroskopom.
Mnoge bakterije imaju tanak sloj kapsularne supstance koja se svjetlosnim
mikroskopom ne uoava. Za te bakterije kaemo da nemaju kapsulu. One
bakterije koje imaju kapsulu koja se mikroskopski vidi nazivamo
inkapsulirane bakterije (0,2 m).
Hemijski sastav kapsule kod mnogih bakterija je razliit. Kod veine je
graena od polisaharida (levan, dekstran, celuloza). Kod drugih bakterija
kapsula je graena od proteina kao kod roda Bacillus gdje je kapsula
graena od polimera glutaminske kiseline.

Slika br.2

Funkcija kapsule:
-titi bakterijsku eliju od djelovanja fagocita i bakteriofaga, jer sprjeava kontakt
izmeu faocita i elijskog zida;
-nosilac je virulencije kod patogenih bakterija;
-u kapsularnoj supstanci se nalazi kapsularni ili K antigen;
-K antigen stimulie produkciju specifinih antitijela na osnovu kojih su
inkapsulirane bakterije podjeljene u seroloke tipove.
4.elijski zid

elijski zid je tanka, elastina ali vrlo vrsta membrana. Debljina mu

iznosi kod gram pozitivnih bakterija 15 do 50 nm a kod gram negativnih do
10 nm. elijski zid je smjeten ispod kapsule a iznad citoplazmatske
membrane.
elijski zid svih bakterija ima jednu zajedniku strukturu. To je
peptidoglikan (mukopolisaharid ili murein). Ta struktura obezbjeuje
rigidnost elijskog zida koja je neophodna za odravanje integriteta
bakterijske elije.

Slika br.3
Peptidoglikan je velika makromolekula, jedan heteropolimer koji je sainjen od
brojnih lanaca. Te lance sainjavaju naizmjenino poreani N-acetyl-glikozamin i
N-acetyl-muraminska kiselina koji su meusobno povezani glikozidnim vezama.
Ovi lanci sainjavaju skelet peptidoglikana.
Za svaku molekulu N-acetyl-muraminske kiseline vezan je po jedan tetrapeptid
koji se satoji od L-alanina, D-glutaminske kiseline, M-diaminopimelinske kiseline i
D-lizina ili D-alanina. Ove dvije posljednje aminokiseline se svojim
aminogrupama povezuju sa drugim mukopolisaharidskim lancem. Na taj nain se
formira jedna mree koja pokriva cijelu bakterijsku povrinu i naziva se mureinski
sakulus.

Mureinski sakulus svih vrsta bakterija je slian.

Razlike su u jedinjenjima koja ispunjavaju mureinski sakulus, odnosno
koja se nalaze u mureinskom sakulusu.
Koliina peptidoglikana u mureinskom sakulusu je razliita kod pojednih
bakterija.
Gram pozitivne bakterije imaju mnogo vie peptidoglikana u svom
elijskom zidu nego gram negativne bakterije.
Graa elijskog zida bakterija je veoma znaajna za medicinu. U grai
elijskog zida sudjeluju takvi hemijski spojevi kao to su N-acetyl-
glikozamin, N-acetyl-muraminska kiselina, m-diamino-pimelinska kiselina,
D-alanin, kojih normalno nema u elijama i tkivima ljudi, ivotinja i biljaka.
Ove strukture mogu biti ciljne u borbi protiv mikroorganizama.
elijski zid gram pozitivnih bakterija je vrsta, rigidna membrana,
debljine od 20 do 50 nm. Najveim dijelom je graen od peptidoglikana
(60% do 100%).
U elijskom zidu veina gram pozitivnih bakterija sadri i teihoinu
kiselinu. U peptidoglikanu nekih gram pozitivnih bakterija ta kiselina
uestvuje i do 50%. Ona je jednakomjerno rasporeena u elijskom zidu.
Vezana je za polisaharide i kao takva ima jako antigensko djelovanje (C
ugljikohidratni Ag Streptococca). Ona sainjava povrinske antigene
mnogih vrsta gram pozitivnih bakterija, i ima ulogu u pasai joni kroz
peptidoglikan.
U elijskom zidu nekih gram pozitivnih bakterija se mogu nai i proteini.
Tako se kod streptokoka nalaze M, T i R proteini.

Slika br.4
5.Funkcije elijskog zida

On titi bakterijsku eliju od mehanikih oteenja, kao i od osmotskih promjena

koje vladaju u spoljnoj sredini.
elijski zid obezbjeuje i uva oblik bakterijske elije.
On je hidrofobna membrana ali proputa u bakterijsku eliju razne soli malih
molekula.
Kod gram pozitivnih bakterija teihoinska kiselina uz jone magnezijumu utie na
prolaz jona kroz peptidoglikanski sloj elijskog zida.
Znaaj elijskog zida za medicinu je takoer viestruk.
-On spreava ulazak mnogih antibiotika u bakterijsku eliju.
-Njegovu biosintezu mogu sprjeiti -laktamski antibiotici.
-Nedostatak elijskog zida je fatalan za bakterijsku eliju i dovodi do
njene smrti.
-U elijskom zidu se nalaze antigenske supstance koje stimuliu u
inficiranom organizmu stvaranje antitijela. Produkcija specifinih
antitijela nema samo zatitnu ulogu u savladavanju bolesti nego ima i
dijagnostiku ulogu jer na osnovu nalaza pojedinih vrsta antitijela
moe se bolest dijagnostikovati a takoer i ustanoviti stadij razvoja
bolesti (akutan, hronian).
-Antigeni koji se nalaze u elijskom zidu omoguavaju seroloku
diferencijaciju pojednih serotipova bakterija.
-Ovi antigeni mogu da se koriste za spravljanje vakcina koje se korist
za vjetaku imunizaciju.
-Mogu da se koriste za dobivanje zatitnih seruma koji se mogu koristiti
za seroterapju razliitih bolesti.

Citoplazmatska membrana na pojedinim mjestima sa unutranje strane ima svoje

invaginacije u citoplazmi.
Te vreaste ili granularne strukture se nazivaju mezozomi, koji uestvuju u
pravljenju septuma u citoplazmi prilikom odjeljivanja elije kerke od elije majke.
Mezozomi lue takoer brojne enzime u citoplazmu bakterije

Slika br.5
6.Citoplazma

Citoplazma je sve ono to obavija citoplazmatska membrana. To je gusta,

granulirana tenost koja, kada se posmatra elektronskim mikroskopom, sadri
razliite strukture.
Citoplazma se sastoji od nukleinskih kiselina i nukleoproteina, polisaharida i
lipoproteina. Svi ti pojedinani dijelovi ine jednu dosta pravilnu suspenziju u
vodenom rastvoru. U citoplazmi se nalaze rastvoreni razliiti joni, aminokiseline,
razni proteini, purini, pirimidini, vitamini i razliiti enzimi. Oko 80% citoplazme ini
voda.
Pored nabrojanog u protoplazmi se nalaze razliite inkluzije ili sitna zrnca.

Citoplazmatske inkluzije su razliite veliine, neke se mogu vidjeti obinim

mikroskopom a neke samo elektronskim mikroskopom. Meu inkluzije koje se
mogu vidjeti obinim mikroskopom spadaju metahromatska zrnca, zrnca -
hidroksi-maslane kiseline, zrnca glikogena i skroba. Meu submikroskopske
inkluzije spadaju ribozomi i nukleusni materijal.
Zbog razlike u grai elija bakterije su svrstane u Prokariote a gljive, paraziti,
biljke i ivotinje u Eukariote

Slika br.6
6.1.Spore bakterija su ovalne formacije koje nastaju u citoplazmi nekih
bakterija pod odreenim uslovima. One ostaju u citoplazmi sve dotle dok se
bakterijska elija ne dezintegrie i tada se mogu nai u spoljnoj sredini. Bakterije
koje imaju sposobnost da stvaraju spore nazivaju se sporogene bakterije. Spore
uglavnom stvaraju samo tapiaste bakterije i to rodova Bacillus i Clostridium.
Od loptastih bakterija koje proizvode spore poznat je samo rod Sporosarcina.
Spora bakterija je sloene grae. U presjecima spore elektronskim mikroskopom
se vidi unutranji dio spore ili sr spore. Sr spore je graena od jedra spore i
protoplasta spore. Sr spore obavija citoplazmatska membrana, a oko nje znatno
deblji sloj ili zid spore. Zid spore obavija kora spore ili cortex spore. Korteks je
omotan sporinim omotaem oko koga se nalazi tanka membrana koja se naziva
exosporium.

Slika br.7
6.2. STANINA STIJENKA
Obavija veinu bakterijskih stanica. Ne sadri celulozu ve je izgraena od
peptidoglikana (mureina) koji se sastoje od molekula aminokiselina i
aminoeera.

Slika br.8

6.3.BIEVI ili FLAGELE

Omoguavaju pokretanje nekim bakterijama. Bievi bakterija strukturalno se
razlikuju od bieva eukariotskih stanica. Izbijaju iz bazalnih tjeleaca, a njihov
broj i poloaj mogu biti razliiti. Jedan bi na jednom polu prisutan je kod
monotrihnih, vie bieva na oba pola kod amfitrihnih, dok je kod peritrihnih
bakterija prisutno vie bieva po cijeloj povrini.

Slika br.9
6.4.PLAZMALEMA
Obavija citoplazmu, debljine 5 do 10 nm.

6.5.NUKLEOID
Duga molekula DNA u obliku zamrene niti (jezgrina tvar, bakterijski kromosom).

6.6. PLAZMIDI
Prstenasti lanci molekula DNA smjeteni u citoplazmi.

6.7.RIBOSOMI
Mjesta gdje se zbiva sinteza proteina.

6.8.KAPSULA
Sluzava tvorba na povrini stanica nekih vrsta bakterija, koja ih titi od djelovanja
fagocita, nepovoljnih utjecaja okolia ili infekcije bakteriofagima.

Slika br.10
.
6.9.TREPETLJIKE (FIMBRIJE) i PILUSI (spolne niti)
Uz bieve bakterije mogu imati i trepetljike (fimbrije), relativno kratke i tanke
nitaste tvorbe koje im pomau prilikom privrivanja za podlogu. Dui pilusi
(spolne niti) omoguavaju pridravanje bakterija prilikom paraspolnog
razmnoavanja.

Slika br.11