PUP Kolasin

PROSTORNO URBANISTIKI PLAN OPTINE KOLAIN PREDLOG PLANA
faza VII : predlog

PROSTORNO URBANISTIKI PLAN KOLAIN
2011-2020
naruilac plana:
OPTINA KOLAIN
koordinacija izrade plana:

LAMP I OPTINA KOLAIN
mr orije ivkovi, dipl.ecc. Nikola Petrovi, dipl. prav.

optinski koordinator koordinator LAMP projekta
OBRAIVA PLANA:
Ovlateno lice
Neboja Kovaevi, dipl.in.um.
KOORDINATORI TIMA:
Trevor McIntyre
direktor projekta
Predrag Babi, dipl.in.gra.

koordinator CAU tima
Neboja Kovaevi, dipl.in.um.

koordinator IBI Group tima
OSNOVNI RADNI TIM:
Kevin Harper, prostorni planer Don Drackley, prostorni planer

odgovorni planer IBI group zatita ivotne sredine
Dragana Radulovi, dipl.in.arh. Simeun Matovi, dipl.in.gra.

odgovorni planer CAU planer- infrastruktura saobraaj
Niru Devani, dipl.in.gra.

planer- infrastruktura vodosnabdijevanje i
mr Sonja Radovi Jelovac, dipl.in.arh otpadne vode
planer urbanizam CAU
Igor Strugar, dipl.in.el.
Ashish Ghate, dipl.in.arh. planer- infrastruktura elektroenegetika
planer turizam
eljko Mara, dipl.in.el.
Audrey Jacobs, dipl.ecc. planer- telekomunikaciona infrastruktura
planer- ekonomija IBI group
dr Darko Vuksanovi,dipl.in.metalurgije
Zorica Babi, dipl.ecc. voa tima za izradu Izvjetaja o procjeni uticaja
planer- ekonomija CAU na ivotnu sredinu
Podgorica- Toronto, 2011- 2014
RADNI TIM:
prirodne karakteristike prostora optine Kolain zatita ivotne sredine; energetska efikasnost
dr Miroslav Doderovi dipl. geograf mr Sonja Radovi Jelovac, dipl.in.arh.
klima i njene specifinosti drutnene djelatnosti u optini Kolain

Brako Micev, dipl. meteorolog Akademik dr Milica Kosti, dipl. ekonomista
mr Ivana Joni, dipl.prav.
pedoloke karakteristike
dr Budimir Futi, dipl. in. agronomije infrastrukturni sistemi optine Kolain_saobraaj
dr Draenko Glavi, dipl.in.gra.
umarstvo Simeun Matovi, dipl.in.gra.
Blao Jokanovi, dipl. in. umarstva Nikola Rakoevi, dipl.in.gra
Dalibor Miloevi, dipl.in.saob.
kulturno nasljee optine Kolain; smjernice za Lazar evaljevi, dipl.in.saob.
zatitu
Slavica Jurievi, dipl.in.arh, konzervator prirodne i pejzane karakteristike prostora i zatita
prirode
analiza i ocjena stratekih dokumenata, planske mr Dragan Radonji dipl. tehnol.
dokumentacije i postojeeg graevinskog fonda eljka urovi, dipl.in. pejz. arh.
Dragana Radulovi, dipl.in.arh. Neno Kovaevi, dipl. in. um.
Ksenija Pridraki, dipl. in. arh.
neformalni objekti; smjernice za implemetaciju Danica Mihaljevi Davidovi, dipl.in. pejz. arh.
Mileta Bojovi, dipl.in.arh.
Marija Bojovi, dipl.in.arh. infrastrukturni sistemi optine Kolain_
elektroenergetika
demografsko ekonomski razvoj optine Kolain Igor Strugar, dipl.in.el.
Zorica Babi, dipl. ekonomista (demografija)
Ashish Ghate dipl.in.arh. (turizam) infrastrukturni sistemi optine Kolain_ oblast
Dragana Radunovi dipl.in. (poljpoprivreda) vodoprivrede, hidrotehnike infrastrukture;
mr Neboja Velikovi (poljpoprivreda) upravljanja otpadom
dr Mili urovi, dipl. in. um. (umarstvo) mr Ivanovi Zdenka, dipl.in.gra.
Igor Strugar, dipl.in.el.(energetika)
infrastrukturni sistemi optine Kolain_
namjena povrina, ureenje, izgradnja i korienje telekomunikacije
prostora; prostorni koncept razvoja naselja, eljko Mara, dipl.in. el.
funkcija i djelatnosti
Dragana Radulovi, dipl.in.arh. participacija javnosti i
mr Sonja Radovi Jelovac, dip.in.arh. administrativna koordinacija
Mladen Vuksanovi, specijalista menadmenta
ekonomsko trina projekcija
Zorica Babi, dip. ekonomista grafika obrada
Milenko Vujii, dil.in.el.
zemljina politika Dragana Radulovi, dipl.in.arh.
mr Ristan Stijepovi, dipl. Ekonomista Ivan Toi, dipl.in.arh.
Miroslav Vukovi, in.ra.
IRI RADNI TIM:

Ksenija Vukmanovi, dipl.in.arh. Bojan Stankovi, dipl.in.arh.
Aleksandar Aanin, dipl.in.arh. Sandra Lali, dipl.in.arh.
Marija Jaki, dipl.in.arh.
LAMP TIM:
Nikola Petrovi, dipl. prav. Sanja Lakovi, dipl. ecc. Radovan etkovi, dil.in.el.
Petar ivkovi, dipl. in. ma. Marina Izgarevi, dil.in.el. Nikola Jovovi, dipl. politikolog
MINISTARSTVA ODRIVOG RAZVOJA I TURIZMA:

Sanja Ljekovi Mitrovi, dipl.in.arh. Generalna direktorica direktorata za planiranje prostora
Nikoleta Brankovi, dipl.in.arh.
Igor Vujai, dipl.in.arh.
Nevena Dakovi, dipl.in.arh.
OPTINSKA KOMISIJA ZA STRUNU OCJENU PLANA:
Mr ivkovi orije, dipl.ecc. Bulatovi Vladan, dipl.in.ma.

epanovi Marta, dipl.pravnik Dudovi Slobodan, dipl.in.um.
Gruji Ivana,dipl.in.arh. Ljenjak Milan, gra. teh.
Bulatovi Tatjana, dipl.in.gra. Berber Vladica, dipl.in. polj.
Glavianin Mile,dipl.biolog Rovanin Milija, in.gra.

SADRAJ TEXTUALNOG DIJELA PLANA

OPTA DOKUMENTACIJA ............................................................................................................ 7
I UVODNA RAZMATRANJA ........................................................................................................... 8
1.1. PRAVNI I PLANSKI OSNOV..................................................................................................8
1.2. OBUHVAT PLANA, VREMENSKI HORIZONT I RAZMJERA IZRADE...........................8
1.3. PROCES IZRADE PLANA......................................................................................................8
1.3.1. Proces participacije javnosti..............................................................................................10
1.4. GEOGRAFSKI POLOAJ OPTINE KOLAIN................................................................12
1.5. TERITORIJALNA PODJELA OPTNE...............................................................................13
II POLAZNE OSNOVE .................................................................................................................. 17
1. REGIONALNA DIMENZIJA PROSTORNOG RAZVOJA SMJERNICE IZ
PROSTORNOG PLANA CRNE GORE......................................................................................17
2. OCJENA POSTOJEE PLANSKE DOKUMENTACIJE..................................................19
2.1. Dravna planska dokumentacija i strateka dokumenta..............................................19
2.2. Lokalna planska dokumenta.............................................................................................22
2.3. Lokalna planska dokumenta ija je izrada u toku..........................................................25
2.4. Analiza prihvatljivosti rjeenja iz usvojenih planova.....................................................25
3. OCJENA POSTOJEEG STANJA PROSTORNOG UREENJA.................................30
3.1. PRIRODNI RESURSI........................................................................................................30
3.2. STANOVNITVO...............................................................................................................37
3.3. DOSADANJI DRUTVENO EKONOMSKI RAZVOJ.................................................42
3.3.1. Privredene djelatnosti ocjena stanja i razvojne persektive........................................42
3.3.2. Drutvene djelatnosti ocjena stanja i razvojne persektive.........................................54
3.4. GRAEVISKI FOND I KORIENJE PROSTORA U OPTINI I GRADU..............59
3.5. PRIRODNA I KULTURNA DOBRA.................................................................................62
3.5.1. Prirodna dobra..................................................................................................................... 62
3.5.2. Kulturna dobra..................................................................................................................... 68
3.6. POTENCIJALI POVEANJA KVALITETA IVOTNE SREDINE I OGRANIENJA
ZA RAZVOJ............................................................................................................................... ......70
3.7. SAOBRAAJ I INFRASTRUKTURNI SISTEMI............................................................72
3.7.1. Saobraaj............................................................................................................................. 72
3.7.2. Vodosnabdijevanje i otpadne vode..................................................................................74
3.7.3. Elektroenegretski sitemi.....................................................................................................76
3.7.4. Telekomunikacioni sistemi.................................................................................................79
3.7.5. Otpad............................................................................................................................... ......82
3
IBI CAU partnership

4. MOGUNOSTI RAZVOJA OPTINE KONSTANTE PROSTORNOG RAZVOJA...83

5. VARIJANTE PROSTORNOG RAZVOJA...........................................................................84
III CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA ........................................................................................ 86
1. OPTI I POSEBNI CILJEVI..................................................................................................86
2. CILJEVI RAZVOJA PO POJEDINIM OBLASTIMA...........................................................88
IV PLAN NAMJENE POVRINA, UREENJE, IZGRADNJA I KORIENJE PROSTORA ...... 89
1. OSNOVE PROSTORNE ORGANIZACIJE........................................................................89
1.1. Planirana mrea naselja....................................................................................................89
1.2. Osnovna koncepcija namjene povrina u okviru planskih cjelina...............................91
1.3. Namjena povrina generalni bilansi................................................................................94
2. PROJEKCIJA KRATKORONOG I DUGORONOG RASTA STANOVNITVA.......97
3. PROSTORNI KONCEPT RAZVOJA FUNKCIJA I DJELATNOSTI..............................101
3.1. Postorni razvoj i razmjetaj privrednih djelatnosti.......................................................101
3.2. Postorni razvoj i razmjetaj drutvenih djelatnosti.....................................................113
4. PROSTORNI RAZVOJ, RAZMJETAJ I KORIENJE INFRASTRUKTURIH
SISTEMA............................................................................................................................... ........117
4.1. Razvoj saobraajnog sistema........................................................................................117
4.2. Elektroenergetska infrastruktura....................................................................................122
4.3. Vodosnabdijevanje i otpadne vode................................................................................134
4.4. Otpad............................................................................................................................... ...137
4.5. Telekomunikaciona infrastruktura..................................................................................138
V SMJERNICE I MJERE ZA ZATITU I UNAPREENJE PRIRODNE I GRAENE
SREDINE ..................................................................................................................................... 142
1. SMJERNICE I MJERE ZA ZATITU I UNAPREENJE IVOTNE SREDINE...........142
2. PLAN PREDJELA I SMJERNICE ZA PEJZANO OBLIKOVANJE PROSTORA......143
3. MJERE ZATITE PRIRODNE BATINE.........................................................................145
4. MJERE ZA POVEANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI I KORIENJE
OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE.........................................................................................147
5. SMJERNICE I MJERE ZA ZATITU I UNAPREENJE KULTURNIH DOBARA......149
6. MJERE ZATITE OD PRIRODNIH I TEHNIKO TEHNOLOKIH NESREA.........151
VI SMJERNICE ZA SPROVOENJE PLANA ............................................................................ 153
1. SMJERNICE ETAPNOG RAZVOJA.................................................................................153
2. SMJERNICE ZA REALIZACIJU PLANA..........................................................................155
3. SMJERNICE ZA PROSTORNU ORGANIZACIJU I IZRADU DETALJNIH RAZRADA
157
3.1. Smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova...................................................158
3.2. Smjernice za izradu lokalnih studija lokacije................................................................161
4. DIREKTNO SPROVOENJE IZ PLANA..........................................................................167
4.1. Smjernice za izgradnju u ruralnim naseljima...............................................................168
4
IBI CAU partnership

4.2. Smjernice za turistike objekte ogranienih kapaciteta..............................................173

4.3. Smjernice za strogo kontrolisanu gradnju....................................................................176
5. SMJERNICE I TRETMAN NEFORMALNIH NASELJA..................................................176
6. SMJERNICE ZA UTVRIVANJE PODRUJA I ZONA OD JAVNOG INTERESA...179
7. SMJERNICE ZA UTVRIVANJE KONCESIONIH PODRUJA..................................179
8. EKONOMSKO-TRINA PROJEKCIJA..........................................................................184
9. PREPORUKE ZA REALIZACIJU PLANA KROZ PRIMJERE IZ INOSTRANE
PRAKSE............................................................................................................................... .........186
VII PLANSKA RJEENJA ZA URBANA PODRUJA ............................................................... 190
1. GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE CENTAR OPTINE KOLAIN............190
1.1. Obuhvat generalne razrade centra Kolaina...............................................................190
1.2. Plansko rjeenje, namjena i bilansi povrina...............................................................191
1.3. Plan infrastrukturnih sistema za generalnu razradu centra Kolaina.......................198
1.4. Plan zatite ivotne sredine i upravljanje otpadom.....................................................208
1.5. Zatita kulturnog nasljea...............................................................................................209
2. GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA SEKUNDARNE OPTINSKE
CENTRE............................................................................................................................... .........211
2.1. Generalno urbanistiko rijeenje za Mateevo............................................................211
2.1.1. Plansko rjeenje, namjena i bilansi povrina...........................................................211
2.1.2. Plan infrastrukturnih sistema za sekundarni centar Mateevo..............................212
2.2. Generalno urbanistiko rijeenje za Manastir Moraa...............................................218
2.2.2. Plan infrastrukturnih sistema za sekundarni centar Manastir Moraa.................220
2.2.3. Zatita kulturnog nasljea...........................................................................................227
2.3. Generalno urbanistiko rijeenje za Dragovia Polje.................................................229
2.3.2. Plan infrastrukturnih sistema za sekundarni centar Dragovia Polje...................230
2.4. Plan zatite ivotne sredine i upravljanje otpadom.....................................................236
VIII TABELE ................................................................................................................................ 238
1. TABELA ZA SPROVOENJA PLANA..............................................................................238
2. TABELE- ANEX PLANA......................................................................................................245
3. BAZNI ELABORATI.............................................................................................................254
5
IBI CAU partnership

SADRAJ GRAFIKOG DIJELA PLANA

Mapa 1 : PLANSKO RJEENJE ZA CIJELU OPTINU
POSTOJEE STANJE
Br Naziv Razmjera
Priloga
01 Topografska karta sa zahvatom plana 1:25 000
02.1 Izvod iz Prostornog plana CG 1:200 000
02.2 Izvod iz Prostornog plana Optine Kolain 1988 1:50 000
02.3 Izvod iz PPPPN Bjelasica-Komovi 2010 1:25 000
02.4 Izvod iz GUP Kolasin 2005 1:50 000
02.5 Izvod iz GUP Kolasin 2008 1:50 000
03 Reimi ureenja prostora i granice planskih dokumenata 1:50 000
04.1 Geoloka karta 1:100 000
04.2 Metalogenetska karta 1:200 000
04.3 Pedoloka karta 1:25 000
04.4 Nagibi terena 1:50 000
04.5 Visinske zone 1:50 000
04.6 Klimatske karte 1:50 000
05 Mrea infrastrukturnih sistema - postojee stanje 1:25 000
06 Mrea naselja i distribucija stanovnitva 1:25 000
07 Distribucija poljoprivrednih povrina i potencijala 1:25 000
PLAN
Br Naziv Razmjera
Priloga
08 Administrativna podjela i podjela na planske cjeline 1:50 000
09 MREA NASELJA sa distribucijom stanovnitva, drutvenih i privrednih 1:25 000
djelatnosti i PLANOM SPROVOENJA
10 NAMJENE POVRINA SA REIMIMA UREENJA PROSTORA 1:25 000
- kategorije detaljne namjene
11 Mrea infrastrukturnih sistema - planirano stanje 1:25 000
12.1 Zatita prirodnih i kulturnih vrijednosti 1:25 000
12.2 Plan predjela 1:25 000
Mapa 2 : GENERALNA URBANISTIKA RJEENJA
GENERALMO URBANISTIKO RJEENJE ZA KOLAIN

Br Naziv Razmjera
01 katastarska podloga sa granicom zahvata 1:5000
02 Postojee korienje zemljita 1:5000
03 Namjena povrina, organizacija prostora i reimi ureenja prostora 1:5000
04 Mrea infrastrukturnih sistema 1:5000
05 Mrea infrastrukturnih sistema- saobraaj 1:5000
GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA MANASTIR MORAU

Br Naziv Razmjera
06 Topografsko-katastarska podloga sa granicom zahvata 1:5000
07 Namjena povrina i organizacije prostora 1:5000
GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA DRAGOVIA POLJE

Br Naziv Razmjera
GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA MATEEVO

Br Naziv Razmjera
6
IBI CAU partnership

OPTA DOKUMENTACIJA
7
IBI CAU partnership

ODLUKA I PROGRAMSKI ZADATAK
11. jun 2009. SLU@BENI LIST CG - op{tinski propisi Strana 3 - Broj 19
- Ulagawa u ostalu lokalnu infrastrukturu donije}e Odluku o pristupawu izradi plana,kao i

vrijednost 100.000,00 Odluku o strate{koj procjeni uticaja na ìvotnu
- Po{umqavawe vrijednost. sredinu.
Po potrebi, radi}e se i druga potrebna doku-
mentacija i investicioni radovi na komunalnom ^lan 3
opremawu gra|evinskog zemqi{ta i objekata, zavis- Finansijska sredstva za izradu plana obezbi-
no od izraènih potreba i zahtjeva potencijalnih jedi}e se iz buxeta Op{tine i od strane zaintereso-
investitora na podru~ju op{tine. vanih korisnika prostora.
Dinamika i faze realizacije aktivnosti na
ure|ewu prostora i komunalnom opremawu ^lan 4
gra|evinskog zemqi{ta Plan se donosi za period od 10. godina.
Dinamika i faze realizacije planiranih
aktivnosti na ure|ewu prostora i komunalnom ^lan 5
opremawu gra|evinskog zemqi{ta obuhvataju pre- Pripremne poslove na izradi i dono{ewu
poznavawe, ure|ivawe i definisawe prioriteta u plana obavi}e Sekretarijat za ure|ewe prostora,
2009.godini, stim {to prioritet imaju radovi na komunalno-stambene poslove i za{titu ìvotne
zavr{etku ranije zapo~etih projekata i objekata, u sredine op{tine Kola{in.
skladu sa ugovorima koji su zakqu~eni sa investi-
torima, a prioriteti se mogu mijewati u zavisnosti ^lan 6
od visine obezbije|enih sredstava, dinamike
Ova odluka objavi}e se u Slu`benom listu
obezbije|enih sredstava i mogu}nosti udruìvawa
CG - Op{tinski propisi, jednom dnevnom {tam-
sredstava od strane drugih subjekata i zaintereso-
panom mediju i na sajtu op{tine Kola{in
vanih investitora, kao i od stepena realizacije
(www.kolasin.cg.yu). Pravo uvida u Odluku o izradi
priprema za izgradwu objekata.
plana kod nosioca pripremnih poslova imaju sva
Izvori finansirawa aktivnosti na ure|ewu
zainteresovana lica shodno ~lanu 6. Zakona o
prostora i komunalnom opremawu gra|evinskog
ure|ewu prostora i izgradwi objekata.
zemqi{ta
Potrebna sredstva za realizaciju predvi|enih ^lan 7
aktivnosti u oblasti ure|ewa prostora i komu-
nalnog opremawa gra|evinskog zemqi{ta pre- Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana
vashodno }e se obezbje|ivati iz sredstava objavqivawa u Slu`benom listu CG - Op{tinski
predvi|enih buxetom. Isto tako, kao zna~ajni propisi.
izvori finansirawa koristi}e se i sredstva
obezbije|ena putem privatno - javnog partnerstva i Broj: 01- 1786
ugovarawa sa zainteresovanim investitorima grad- Kola{in, 1.06.2009. godine
we. U tom smislu pored poslova i aktivnosti pred-
vi|enih ovim Programom, mogu se preduzimati Skup{tina op{tine Kola{in
drugi poslovi i aktivnosti, ukoliko se za te nam- Predsjednik Skup{tine,
jene obezbijede potrebna sredstva. Mile [ukovi}, s.r.
IV PRELAZNE I ZAVR[NE ODREDBE 592.

Na osnovu ~l. 24, 26 i 31. stav 1 Zakona o
Ovaj Program stupa na snagu osmog dana od ure|ewu prostora i izgradwi objekata (Sl. list
dana objavqivawa u Slu`benom listu CG - CG" br. 51/08), Programa planirawa i ure|ewa
Op{tinski propisi. prostora za 2009.godinu, ~lana 31. stav 1. ta~ka 4. i
~lana 35.Statuta Op{tine Kola{in (Sl. list
Broj: 01-1785 RCG-op{tinski propisi", br. 31/04 i 34/06)
Kola{in, 1.06.2009. godine Skup{tina Op{tine Kola{in, na sjednici
odrànoj dana 1.06.2009.godine donijela je
Skup{tina op{tine Kola{in
Predsjednik Skup{tine, ODLUKU
Mile [ukovi}, s.r. o izradi Detaqnog urbanisti~kog plana BREZA"
^lan 1
591. Donosi se odluka o izradi planskog dokumen-
Na osnovu ~l. 24, 25 i 31 stav 2. a u vezi sa ~l. ta Detaqnog urbanisti~kog plana BREZA" (u
162. Zakona o ure|ewu prostora i izgradwi objekata daqem tekstu: plan).
(Sl. list CG" br. 51/08), ~lana 31. st. 1. ta~ka 4. i
^lan 2
~l.35.Statuta Op{tine Kola{in (Sl. list RCG-
op{tinski propisi" br. 31/04 i 34/06), Skup{tina Na osnovu ove odluke Predsjednik op{tine
Op{tine Kola{in na sjednici odrànoj dana donije}e Odluku o pristupawu izradi plana kao i
1.06.2009. godine, donijela je Odluku o strate{koj procjeni uticaja na ìvotnu
sredinu.
ODLUKU
o izradi Prostorno urbanisti~kog plana Op{tine ^lan 3
Kola{in Finansijska sredstva za izradu plana obezbi-
jedi}e se iz buxeta Op{tine i od strane zaintereso-
^lan 1 vanih korisnika prostora.
Donosi se odluka o izradi Prostorno urban-
isti~kog plana Op{tine Kola{in (u daqem tekstu: ^lan 4
plan). Plan se donosi za period od 5 godina.
^lan 2 ^lan 5
Na osnovu ove odluke Predsjednik op{tine Pripremne poslove na izradi i dono{ewu
3
I UVODNA RAZMATRANJA
1.1. PRAVNI I PLANSKI OSNOV
Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine je polazna, struna

osnova za izradu Prostorno-urbanistikog plana Optine Kolain (u daljem tekstu: PUP ili
Plan) i Strateke procjene uticaja Prostorno-urbanistikog plana optine Kolain na ivotnu
sredinu (u daljem tekstu: SPU).
Programski zadatak uraen je u skladu sa Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata

(Slubeni list CG br.51/08), kao i sa Zakonom o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu
(Slubeni. list RCG, br. 80/05).
Pravni osnov za izradu Progamskog zadatka PUPa sadran je u odredbama l. 25, 31. i
48. Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata.
Programski zadatak je sastavni dio Odluke o izradi PUP-a.
Pored Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata i Pravilnika o bliem sadraju i formi
planskog dokumenta, kriterijumima namjene povrina, elementima urbanistike regulacije i
jedinstvenim grafikim simbolima, u toku izrade PUP-a uzeta je u obzir i druga, relevantna
regulativa.
Planski osnov za izradu PUPa je Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine (usvojen marta
2008)
1.2. OBUHVAT PLANA, VREMENSKI HORIZONT I RAZMJERA IZRADE
Povrina zahvata plana iznosi: 897 km2 (89 700 ha).
Prostorno-urbanistiki plan se radi za prostor cijele optine, a generalno urbanistikorjeenje

za optinsko sredite i za vanija optinska naselja.
Plan se radi za vremenski horizont od 10 godina odnosno do 2020 godine, sa smjernicama

za postplanski period (do 2025. godine).
U skladu sa lanom 50 Zakona o ureenju prostora i izgradnji objekata (Slubeni list Crne
Gore, broj 51/08), Plan je raen na kartama razmjere 1:25000 (za cio obuhvat plana) i
topografsko-katastarskimplanovima razmjere 1:5000 (za generalni urbanistiki koncept za
optinsko sredite i vanija optinska naselja).
1.3. PROCES IZRADE PLANA
Ustupanje izrade Plana Obraivau izvreno se na osnovu meunarodnog javnog poziva

kroz jedinstvenu tendersku proceduru za Optine Kolain i avnik. Obraiva Plana je IBI-
CAU Partnership sa sjeditem u Podgorici. Naruilac izrade Plana je Optina Kolain.
Nosilac pripremnih poslova je Sekretarijat lokalne uprave Kolain.
Procijenjena finansijska sredstva potrebna za izradu Plana i pripremneposlove obezbijeena

su iz sredstava Projekta Zemljine administracije i upravljanja, MNE-LAMP-P106906, koji
sprovodi Ministarstvo ureenja prostora i zatite ivotne sredine i Svjetska Banka uz pomo
8
IBI CAU partnership

lokalne kancelarije za Razvojni Program Ujedinjenih Nacija (UNDP) i Budeta Optine

Kolain.
Rezultat koji je Obraiva do sada ostvario, u saradnji sa kljunim zainteresovanim

stranama, je priprema novog Prostorno urbanistikog plana i Strateke procjene uticaja, kroz
sljedee korake:
Faza I: Pripremni poslovi;

U sklopu ove faze naruioc je uz pomo kancelarije LAMP pribavio podatke potrebne za
poetak rada na projektu.
Faza II: Analiza postojeeg stanja;

Za potrebe izrade PUP Kolain uraeno je 14 (etrnaest) baznih elaborata koji predstavljaju
detaljnu analizu postojeeg stanja sa planskim preporukama koje su vezane za razliite
oblasti.
Metodoloki pristup prilikom izrade elaborata bio je: prikupljanje, sistematizacija, analiza,
sinteza, izvoenje i prezentiranje podataka i podloga iz objavljenih radova i fondovskih
materijala.
Faza III: Izrada vie scenarija i odabir najpovoljnijeg u saradnji sa kljunim

zainteresovanim stranama;
Izrada tri scenarija razvoja za ovu Fazu projekta predstavlja krajnji rezultat analiza svih
baznih studija, obilazaka terena i konsultacija. Tri scenarija su nastala u saradnji sa
Optinom, vladinim agencijama, institucijama, lokalnim stanovnitvom, zajednicom,
preduzetnicima i drugim akterima koji su uestvovali u seriji intenzivnih radionica i javnih
prezentacija organizovanih sa ciljem identifikovanja kljunih pitanja, prioriteta, rjeenja i vizije
za Optinu. Miljenja i savjeti pribavljeni na ovim konsultcijama i radnim grupama su posluili
za izradu tri scenarija razvoja optine Kolain.
Odabir eljenog scenarija izvren je u saradnji sa kljunim interesnim grupama i

zainteresovanim graanima.
Faza IV: Izrada Prednacrta plana;

Stav javnosti i kljunih interesnih grupa je da ne treba odabrati u cjelosti nijedan od
ponuenih scenarija iz Faze III ve su kao najpovoljniji scenario razvoja prihvaeni odreeni
segmenti scenarija II i III.
Zakljuak je da javnost eli da Plan omogui poveanje stepena iskorienosti postojeeg
prostora kroz kontrolisanu gradnju u odreenim zonama radi postizanja optimalnog
korienja raspoloivog prostora. Takoe miljenja su da su pokretai drutveno
ekonomskog razvoja poljoprivreda i umarstvo kroz proizvodnu namjenu (agro industrija i
prerada drveta), turizam sa cjelogodinjom ponudom, razvoj energetike, kao i stvaranje i
promocija brenda Kolaina.
Prednacrt plana je prezentovan kroz vie javih rasprava i sastanaka na kojima je obraiva
dobio povratne informacije od korisnika prostora.
Rezultati ovog procesa su sluili kao osnova za izradu Faze V koja predstavlja Nacrt
Plana. U okviru ove faze Optina Kolain i Ministarstvo odrivog razvoja i turizma sproveli su
zakonsku proceduru prikupljanja miljenja, na Nacrt planskog dokumenta, od nadlenih
organa.
Faza VI: Javna rasprava;

Nakon dobijanja potrebnih miljenja, Optina Kolain utvruje Nacrt plana i stavlja na Javnu
raspravu, u trajanju od 30 dana. U okviru procesa Javne rasprave odrane su dvije javne
prezentacije.
9
IBI CAU partnership

Faza VII: Predlog plana;

Na osnovu Izvjetaja o Javnoj raspravi, u kome je dat odgovor na sva miljenja, primjedbe i
sugestije dobijene tokom procesa Javne rasprave, Obraiva plana izrauje radnu a potom i
finalnu verziju Predloga Plana.
Proces izrade Strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu vodi se paralelno sa

navedenim koracima izrade Plana.
1.3.1. Proces participacije javnosti
Proces izrade prostorno-urbanistikog plana zahtijeva uee zajednice kako bi se osiguralo

stvaranje konsenzusa od strane javnosti, investitora, predstavnika ministarstava, optine i
svih drugih aktera u prostoru a u cilju nastanka uspjenog plana. Participacija zajednice
vrena je u skladu sa obavezama koje su definisane u Planu uea javnosti koji je
pripremljen od strane Obraivaa i odobren od Naruioca.
Obraiva Plana je kroz brojne radionice i sastanke saraivao sa interesnim grupama kako
bi se u planski dokument implementiralo njihovo vienje razvoja Optine, planova koji
obuhvataju predvianja budueg rasta, budueg korienja zemljita, infrastrukture i potreba
za uslugama. U cilju dobijanja najboljih rezultata, uee zajednice u projektu bilo je
transparentno i otvoreno za javnost uz konstantnu saradnju svih strana ukljuenih u proces.
Participacija zajednice u procesu izrade Plana zapoeta je formiranjem Foruma koji se
sastoji od predstavnika Optine, Obraivaa, predstavnika NVO, strunjaka iz Savjeta za
planiranje, biznisa i istaknutih graana.
U saradnji sa lanovima Foruma, ve u poetnoj fazi izrade plana, oformljene su radne

grupe na osnovu glavnih oblasti plana: ivotna sredina, infrastruktura, ekonomija (privreda) i
drutvene djelatnosti. Formiranjem radnih grupa pokrenut je intenzivan proces participacije
graana. Svaka od navedenih grupa imala je zadatak da pripremi jasne vizije budueg
razvoja optine, to je osiguralo da Obraiva Plana dobije jasne smjernice od strane
javnosti kako da razradi optimalan scenario daljeg razvoja optine Kolain.
U cilju ukljuivanja ire zajednice u proces stvaranja Plana, Obraiva je pripremio upitnik
za graane Optine Kolain i uporedo sa radom radnih grupa vreno je njihovo anketiranje.
Takoe, vrena je kampanja u medijima i objavljena je Facebook stranica u cilju informisanja
javnosti o projektu, kao i dobijanja inputa od javnosti. Institucije kao to su kole, muzika
kola, dom zdravlja, Centar za kulturu, biblioteka, vrti i dr. direktno su kontaktirane i
anketirane.
Kroz odrane brojne radionice i sastanke prikupljen je kvalitetan materijal od velikog znaaja
za izradu realnog Plana koji e biti u skladu sa vizijama i eljama stanovnika Kolaina i svih
zainteresovanih strana.
Tokom rada, prihvaena je praksa da se sa svih formalnih sastanaka saini zapisnik koji se
distribuira e-mailom svim uesnicima, kao i da im se prije sastanaka alju radni materijali
nekoliko dana unaprijed. Na taj nain omogueno je da sve zaineresovane strane, ak iako
nisu u mogunosti da prisustvuju svim sastancima i prezentacijama, dobiju blagovremeno na
uvid kompletne materijale, a samim tim i mogunost da daju svoja miljenja, sugestije i
podatke, i da na taj nain uestvuju u svim fazama izrade Plana.
10
IBI CAU partnership

Tabelarni pregled formalnih sastanaka u procesu uea javnosti do izbora scenarija

razvoja:
Pol Grupe
Ukupan
broj
formalnih Ukupan
OPTINA KOLAIN sastanaka broj
do izbora uesnika Muskarci Zene NVO Biznis Penzioneri Studenti Ostali
razvojnog
scenarija
FORMALNI
6 120 84 36 7 38 30 13 32
SASTANCI
Pored formalnih, odran je i veliki broj neformalnih sastanaka. Neformalni sastanci odravani
su bez zvanine najave, uglavnom u organizaciji koordinatora radnih grupa, iji je zadatak
bio da ostvare direktnu komunikaciju sa to veim brojem graana i institucija u okvirima
svojih oblasti, i da obezbijede da se saznaju njihovi stavovi po pitanju izrade Plana. Te
stavove, kao proizvod svojih aktivnosti, radne grupe su dostavile kroz "Analizu postojeeg
stanja", "Sintezu postojeeg stanja" i "Viziju budueg odrivog razvoja Optine", za svaku
radnu grupu pojedinano.
Potujui ovako prikupljene inpute iz procesa participacije javnosti, Obraiva je pripremio tri
predloga scenarija razvoja Optine Kolain. Razvojni scenariji su u dva navrata javno
prezentovani i ocenjeni od strane javnosti. Nakon prve prezentacije izvrene su korekcije
razvojnih scenarija u skladu sa dobijenim komentarima, i potom je uslijedila druga
prezentacija.
Uz uvaavanje miljenja, komentara i sugestija dobijenih nakon druge prezentacije modela

scenarija razvoja, i na osnovu smjernica koje su proistekle iz sveukupne komunikacije sa
zainteresovanim stranama, krenulo se u izradu "planiranog stanja".
Prednacrt plana je prezentovan korisnicima prostora na pet (5) javnih rasprava, dvije su
organizovane u optinskom centru Kolain a ostatak u sekundarnim optinskim centrima
Mateevo, Dragovia Polje i Mamastir Moraa. Tokom i nakon javnih rasprava obraiva je
dobio 114 primjedbi na Prednacrt plana.
Tabelarni pregled formalnih sastanaka u procesu uea javnosti nakon izrade prednacrta
plana:
Pol Grupe
Ukupan
Ukupan
broj
OPTINA KOLAIN broj
formalnih Muskarci Zene NVO Biznis Penzioneri Studenti Ostali
uesnika
sastanaka
FORMALNI
5 123 84 39 10 23 30 20 38
SASTANCI
Postupak centralne Javne rasprave je trajao 30 dana, od 07.05.2013 do 06.06.2013. godine.

Informacije o postupku i vremenu trajanja javne rasprave javnost je dobila u dnevnom listu
Pobjeda i plakatima koji su postavljeni u centru grada i okolnim naseljima dok su,
registrovani, uesnici procesa participacije javnosti informisani putem e-maila.
11
IBI CAU partnership

Nacrt plana je prezentovan zainteresovanoj javnosti na dvije (2) centralne javne prezentacije
odrane 15.05.2013 i 31.05.2013 u Domu Kulture u Kolainu. Nakon prezentacija sainjeni
su zapisnici koji su, putem e-maila, distribuirani uesnicima koji su ostavili svoje adrese u
upisnim listovima kao i prethodno registrovanim uesnicima procesa participacije javnosti.
Tokom i nakon centralnih javnih rasprava obraiva je dobio 293 primjedbe na Nacrt plana.
Tabelarni pregled formalnih sastanaka u procesu centralne Javne rasprave:

Pol
Ukupan
Broj javnih
OPTINA KOLAIN broj
prezentacija Muskarci Zene
uesnika
JAVNE
2 81 56 25
PREZENTACIJE
1.4. GEOGRAFSKI POLOAJ OPTINE KOLAIN
Optina Kolaina zauzima sredinji dio kontinentalne makrocjeline Crne Gore. Ukupna
povrina teritorije optine iznosi 897 km, to ini 6,42% povrine Crne Gore i po tom
parametru nalazi se na estom mjestu u dravi. Optina se ubraja u sjeverno planinsko
podruje.Gradsko naselje Kolain zauzima sredinji poloaj optine na nadmorskoj visini od
965 m na 42 50 SG i 29 35 IGD. tj. nalazi se na podruju Kolainske kotline.
Kolain, zauzima centralnu poziciju u crnogorskom prostoru i predstavlja vezu izmeu

Crnogorskog primorja i skadarsko podgorike kotline i regiona Sjeverne Crne Gore i
kontinentalnog zalea Srbije, Podunavlja i Srednje Evrope. Saobraajni pravac prirodno je
predisponiran dolinama rijeke Morae i Tare, a saobraajno odreen dvijema linijama
12
IBI CAU partnership

meunarodnog znaaja koje prolaze kroz ove rjene doline: Jadranskom magistralom i
prugom Beograd Bar. Izraen je detaljni prostorni plan za autoput Bar-Boljare, ija bi
izgradnja predstavljala glavni zamajac za razvoj optine Kolain. Znaajnu ulogu imaju
regionalni putevi: Mioska-Boan preko Semolja do avnika i Durmitorskog podruja, kao i put
Kolain-Jezerine Raskrsnica-Berane. Pruga Beograd Bar ini eljezniku vezu koja prolazi
kroz optinu Kolain. U Kolainu se nalazi i najvea taka pruge 1032m. Ovom eljeznikom
transvezalom ostvaruje se najkraa veza izmeu istonog pojasa Centralne Evrope s jedne i
jugoistonog Jadrana, odnosno crnogorskog primorja s druge strane. Vazduni saobraaj
omoguen je aerodromima u Podgorici (80 km) i Tivtu. Od velikog znaaja bila bi i
modernizacija aerodroma u Beranama (75km).
Kolain ima relativno povoljan poloaj prema brojnim turistikim disperzivima Zapadne
Evrope, zapadnog dijela Centralne Evrope, istonog dijela Centralne Evrope i Istone
Evrope i Rusije. Od disperzivnih zona sa podruja Jugoistone Evrope, posebno treba
izdvojiti Beograd (395 km), zapadnu i istonu Srbiju (Ni 340km) i Vojvodinu (Novi Sad 470
km). Moe se raunati i na one koji su razmjeteni u dijelu prostora bive Jugoslavije. Tu se
prije svega misli na Makedoniju (Skoplje 300 km), istoni dio Bosne i Hercegovinu (Sarajevo
400 km), a u novije vrijeme sve je vei broj turista iz Slovenije (Ljubljana 945 km).Izvor
turistike tranje predstavljaju i gradovi koji se nalaze u Crnoj Gori.To su prije svega grad
Podgorica (75 km), gradovi crnogorskog primorja a i njima treba prikljuiti i Mojkovac, Bijelo
Polje i Berane.
1.5. TERITORIJALNA PODJELA OPTNE

Optina Kolain administrativno je podijeljena na 18 mjesnih zajednica i 38 katastarskih
optina kojima gravitira 70 naselja na nain kako je dato na narednoj karti i tabeli:
13
IBI CAU partnership

Mjesna zajednica MZ Katastarska optina KO Naselje

stanovnitvo
povrina povrina povrina
ime ime ime 2011
m2 ha % m2 ha % ukupno %
Ljevita 40 0.48
Bojii 98 1.17
KO STARE 69011680 6901 8
Stare 86 1.03
Ponja 11 0.13
MZ GORNJA
124138310 12414 14
MORAA Redice 89 1.06
KO Svrke 36 0.43
DRAGOVIA 55126630 5513 6 Dragovia
POLJE 53 0.63
Polje
Trnovica 13 0.16
MZ VELJE KO VELJE Velje
39264804 3926 4 39264804 3926 4 0.69
DUBOKO DUBOKO (DIO) Duboko 58
KO
MEURIJEJE 10597583 1060 1 Cerovice 0.69
(DIO) 58
MZ LIJENJE 34735370 3474 4
KO VELJE Vinje 4 0.05
24137787 2414 3
DUBOKO (DIO) Lijenje 0.33
28
KO Meurijeje 84 1.00
MEURIJEJE 27830377 2783 3 Sreteka
(DIO) 0.10
gora 8
Gornja
MZ
112808197 11281 12 Rovca 1.04
MEURIJEJE
Bulatovii 87
KO VLAHOVII 84977820 8498 9 Mrtvo
0.36
Duboko 30
Vlahovii 83 0.99
Ulica 34 0.41
KO ULICA 19374915 1937 2 Petrova
MZ SELA 33163953 3316 4 0.38
Ravan 32
KO SELA 13789037 1379 2 Sela 49 0.58
Ljuta 17 0.20
Ocka Gora 12 0.14
Manastir
KO OSRECI 39805867 3981 4 0.50
Moraa
42
Osretci 39 0.47
Jasenova 31 0.37
MZ MANASTIR
98066654 9807 11
MORAA urevina 0.45
38
KO BARE( DIO) 18033242 1803 2 Bare 78 0.93
Raievina 87 1.04
Rako 13 0.16
KO MIOSKA
40227269 4023 4 Mioska 39 0.47
( DIO)
Vrujica 55 0.66
Donje
1.47
Lipovo 123
MZ LIPOVO 42026494 4203 5 KO LIPOVO 42026494 4203 5
Gornje
0.99
Lipovo 83
KO LIPOVSKA Lipovska
25424272 2542 3 1.03
BISTRICA Bistrica 86
KO VOJKOVII 3662114 366 0 Vojkovii 70 0.84
MZ LIPOVSKA
37655133 3766 4 KO BLATINA 4241949 424 0 Blatina 1.31
BISTRICA 110
KO PLANA 2289200 229 0 Plana 105 1.25
KO BAKOVII 2037600 204 0 Bakovii 130 1.55
14
IBI CAU partnership

Mjesna zajednica MZ Katastarska optina KO Naselje

stanovnitvo
povrina povrina povrina
ime ime ime 2011
m2 ha % m2 ha % ukupno %
Oiba 10 0.12
irci 48 0.57
KO IRCI 20038447 2004 2
Pinja 55 0.66
Crkvina 21 0.25
MZ CRKVINA 63169447 6317 7
KO DONJA
21719707 2172 2 Tara 0.39
TARA 33
KO BARE ( DIO) 9133682 913 1 Ravni 17 0.20
KO MIOSKA
( DIO) 12283933 1228 1 Moraka 0.05
Bistrica 4
KO KOS 16887215 1689 2 Kos 0 0.00
MZ KO MATEEVO 17852673 1785 2 Mateevo 68 0.81

62415966 6242 7
MATEEVO Jabuka 0.44
37
KO JABUKA 27676078 2768 3
Uva 0 0.00
MZ BARE KO BARE 52142315 5214 6 0 0.00

65109250 6511 7 Bare
KRALJSKE KO SUNGA 12966935 1297 1 2.09
Kraljske 175
MZ KO
24804550 2480 3 24804550 2480 3 Vranjetica 0.84
VRANJETICA VRANJETICA 70
Smre 14 0.17
KO SMRJE 34099726 3410 4 Mujia
0.13
Reine 11
KO IZLASCI 5840055 584 1 Izlasci 10 0.12
MZ REINE 51437074 5144 6
KO PADE 6131080 613 1 Pade 5 0.06
KO TRUNIA
2492810 249 0 Skrbua 0.30
DO 25
KO VLADO 2873403 287 0 Vlado 44 0.52
KO MUOVIA Muovia
20160171 2016 2 0.36
RIJEKA Rijeka 30
KO DRPE 2587397 259 0 Drpe 57 0.68
MZ
SMAILAGIA 35092894 3509 4 KO Selita 200 2.39
POLJE SMAILAGIA 9523911 952 1 Smailagia
POLJE 10.31
Polje 864
KO KOLAIN
2821415 282 0 1.34
( DIO) Dulovine 112
KO KOLAIN Kolain 2725 32.51

2906362 291 0
MZ KOLAIN 5322735 532 1 ( DIO) Breza 4.78
401
KO RADIGOJNO 2416372 242 0 Radigojno 123 1.47
KO DRIJENAK 4514492 451 0 Drijenak 525 6.26

MZ BABLJAK 6542251 654 1
KO BABLJAK 2027759 203 0 Babljak 194 2.31
Sjerogote 64 0.76
KO
MZ BAKOVII 16900522 1690 2 16900522 1690 2 Morako
TREBALJEVO 1.11
Trebaljevo 93
MZ KO ROVAKO Rovako
53616130 5362 6 53616130 5362 6 2.48
TREBALJEVO TREBALJEVO Trebaljevo 208
906269732 90627 100 906275779 906281 100 8382 100.00

1
postoji razlika u povrini optine koja je data u programskom zadatku ( 89 700 ha) i na grafikom prikazu granice optine (90
628 ha)

15
IBI CAU partnership

Za potrebe izrade PUP Kolain, za organizaciju planskog procesa, te za sprovoenje i

monitoring realizacije plana, prostor optine je podijeljen na 7 ( sedam) planskih cjelina.
Osnov za formiranje planskih cjelina bila je administrativan podjela koja ve postoji u optini
Kolain, naime granice planskih cjelina se poklapaju sa granicama naselja. Za svaku od
planskih cjelina razraen je koncept prostornog razvoja koji ne moemo posmatrati odvojeno
ve kao optimalan model razvoja cjelokupnog sitema.
Planska cjelina 1. Centar obuhvata 4 (etiri) planske zone (Centar optine Kolain,
Morako Trebaljevo-Drijenak, Nacionalni park Biogradska gora, Jezerine-Muovia
Rijeka- Smre).
Planska cjelina 2. Lipovo obuhvata 2 (dvije) planske zone (Lipovska Bistrica-
SINJAJEVINA, Lipovo).
Planska cijelina 3. Crkvina obuhvata 2 (dvije) planske zone ( Vuje-irci, Crkvina).
Planska cjelina 4. Mateevo obuhvata 3 (tri) planske zone (Vranjetica- Bare Kraljske,
Mateevo, Komovi-Jabuka).
Planska cjelina 5. Manastir Moraa obuhvata 3 (tri) planske zone ( Mioska-Lug-
Jasenova, Manastir Moraa, Petrova Ravan-Bare).
Planska cjelina 6. Dragovia Polje obuhvata 3 (tri) planske zone (Semij-
SINJAJEVINA, Gornja Moraa, Dragovia Polje).
Planska cjelina 7. Meurijeje obuhvata 1 (jednu) plansku zonu ( Rovca-Mrtvica-
Meurijeje).
Predviena teritorijalna podjela Optine Kolain na 7 planskih cjelina i 18 planskih zona koje
se dalje po potrebi dijele na planske jedinice omoguava detaljno definisanje smjernica
ureenja prostora i ulaznih podataka za realizaciju planova nieg reda i ovim planom
dozvoljenih planskih rjeenja.
Formiranje planskih zona i dalje planskih jedinica nije vezano za administrativnu podjelu
Optine Kolain ve za steenu prirodnu i graenu sredinu.
16
IBI CAU partnership

II POLAZNE OSNOVE
1. REGIONALNA DIMENZIJA PROSTORNOG RAZVOJA SMJERNICE IZ

PROSTORNOG PLANA CRNE GORE
Prostorni plan Crne Gore, usvojen marta 2008 godine, kroz ocjenu stanja prostornog razvoja
i projekciju razvoja i koncepte organizacije, ureenja i korienja prostora CG daje osnovne
smjernice za razvoj podruja optine Kolain.
Kolain je prepoznat kao centar optinskog znaaja. U optini Kolain su prepoznati

lokalni centri Manastir Moraa, Mateevo i Dragovia Polje.
DEMOGRAFIJA:
Osnovni cilj demografske politike Crne Gore je ublaavanje negativnih demografskih
kretanja u posljednjih 20 godina, a naroito u pogledu regionalne raspodjele stanovnitva.
Za Kolain je data sljedea projekcija:

2003. (stanje) Gradsko Prisutno Gradsko
stanovnitvo stanovnitvo 2021. stanovnitvo 2021.
2003.
Kolain 9949 2989 9.978 4.469
PROSTORNI KONCEP RAZVOJA PRIVREDNIH DJELATNOSTI:

1. poljoprivreda (Intenziviranje poljoprivrede, posebno stoarstva, treba da bude glavni
pravac razvoja ovog regiona)
2. industrija i rudarstvo (optina Kolain je prepoznata kao zona u kojoj se moze
eksploatisati graevinski kamen, ukrasni kamen, opekarske gline i pijesak)
3. umarstvo u optini Kolain mora da se bazira na odrivom umarstvu; potencijalni
konflikti izmeu komercijalnog umarstva i buduih nacionalnih i regionalnih parkova
(NP Biogradska gora, Komovi regionalni park) koji se nalaze u zoni privrednih uma
moraju se razmatrati u detaljnoj definiciji granica i upravnih planova zatienih
podruja. Sjeverno podruje sa svojim kvalitetnim umama i optimalnim ekolokim
uslovima za uzgoj uma ima prioritetnu proizvodnu namjenu na najveoj povrini
uma. Bez obzira na vanost drvnih resursa ovog regiona, poumljavanje i
poboljanje degradiranih uma je neophodno, kako sa aspekta reprodukcije, tako i sa
aspekta zatite od erozije i klizita. Obezbijediti dobru ouvanost ekolokog koridora
(Koridor jugoistonih Dinarida u Crnoj Gori).
4. turizam _Specifina uloga planinskog turizma jeste da prevashodno obezbijedi
stvaranje mogue dopunske djelatnosti za stvaranje prihoda i zaposlenja, jaanje
ruralnog razvoja, izbjegavanje daljeg raseljavanja i zatitu, tzv. kulturnog pejzaa".
Jedna od smjernica PPCG je vrsto povezivanje razvoja turizma u Sredinjem i
Sjevernom regionu sa ostalim sektorima ruralne ekonomije, posebno poljoprivredom,
preradom hrane i zanatstvom. Jedan od najvanijih elemenata atraktivnog zimskog
turizma jeste predio i atmosfera destinacije. To podrazumijeva odgovarajuu zatitu
ivotne sredine, arhitekturu, ureenje prostora, urbanizam i sl. Posebno treba
obezbijediti zatitu od nekontrolisane gradnje. Pri planiranju razvoja ski-turizma treba
uzeti u obzir i negativne efekte globalnog otopljavanja, koji e, po svoj prilici,
predstavljati limitirajui faktor razvoja ove vrste turizma. U razvoju planinskog turizma
prepoznata su sljedea turistika podruja na podrju optine Kolain: Bjelasice i
Komova i Morake planine.
17
IBI CAU partnership

Na podruju Bjelasice i Komova promovisae se razvoj sljedeih segmentata:

Obilazak autentinih prirodnih vrijednosti, raznovrsnog biodiverziteta i ekolokih
specifinosti koje pruaju planinski predjeli, rijeke, jezera i naroito NP Biogradska
gora".
Razni, tzv. wellness" programi za poboljanje fizikog i umnog zdravlja, korienjem
relaksirajueg dejstva klime i ouvane prirode
Skijaki turizam
Active & Extreme"
Pjeaenje i planinarenje
Mountain biking (planinski biciklizam)
Programi i izletnike ture na relaciji more - planina, koji su naroito interesantni za
inostrane turiste
Podruje Morakih planina zahvata prostor prostranih i tipinih povrina i
visokoplaninskih lanaca u izvoritima rijeka Morae, Bijele, Graanice i Mrtvice, a
koja e vremenom biti vana turistika baza. Turistika valorizacija ovog atraktivnog
prostora treba da se oekuje u neto daljoj budunosti, nakon saobraajnog
otvaranja, infrastrukturnog opremanja i valorizacije hidroenergetskih potencijala rijeke
Morae i njenih pritoka.
U prostorima ovog podruja, prilikom izrade novih ili dopune postojeih prostornih
planova optina, treba polaziti od funkcionalne diferencijacije pojedinih
mikrolokaliteta kao to su: Marinkovac, Suvodo - ika (koja zahvata atraktivni
visokoplaninski prostor drugog lanca Bjelasice sa njenim najviim vrhovima),
Jelovica, Jezerine - Klju - Vranjak, Kolain (koja zahvata podruje grada i brojna
ruralna i vikend naselja u okruenju), koje treba razmotriti za razvoj turizma.
Razvoj turizma tokom itave godine u ovom regionu treba da bude usmjeren ka
osnivanju centara koji su dovoljno snani da privuku turiste i da im prue
odgovarajui nivo usluga.
RAZVOJNI I PROSTORNO EKOLOKI PROBLEMI:

Kolain se sree sa naglaenom depopulacijom i deagrarizacijom ruralnog podruja
(posljedica visoke rascjepkanosti teritorije i slabe povezanosti unutar sjevernog
regiona)
Primjetna je i nedovoljna zatita izuzetno vrijednih, osjetljivih i ranjivih ekosistema
Bezvodnost na planinskim povrima i u prosjeku nepovoljni klimatski uslovi
(neprohodnost u zimskom periodu zbog snijenih nameta) za funkcionisanje sistema
saobraaja, poljoprivrede i stoarstva su problemi specifinosti regiona.
nerazvijenosti umarstva = neadekvatno korienje, inae izdanih umskih resursa,
a sa druge strane nedovoljna kontrola postojee eksploatacije tih resursa, te
rairenost parazitskih oboljenja u umskim ekosistemima
Ako ne budu preduzete odgovarajue prostorno-planske, urbanistike i mjere zatite ivotne

sredine, treba oekivati sljedee konflikte u prostoru ovog podruja:
Nepovoljni ekoloko-prostorni uticaji od mogueg intenziviranja eljeznikog i putnog
saobraaja na veoma vrijedne i fragilne ekosisteme u dolinama Tare, Lima i drugih
rijeka;
Nepovoljni ekoloko-prostorni, socioloki, klimatski i drugi uticaji od predviene
izgradnje hidroenergetskih objekata
Resursi i potencijali: Izgraeni turistiki kapaciteti sa tradicijom i reputacijom za

dvosezonsko korienje; znaajni umski kompleksi; ukrasni i tehniki graevinski kamen,
gline, ljunak i pijesak; rasadnika proizvodnja; resursi pitke vode i hidroenergetski
potencijal; kompleksi kvalitetnih planinskih panjaka u neposrednom gravitacionom podruju
i sauvano obradivo zemljite u dolinama Tare i njenih pritoka; kvalitet vode za uzgoj ribe;
izgraeni kapaciteti preraivake industrije i ve formirane drutvene funkcije i servisi; blizina
Nacionalnog parka Biogradska gora"; dobra pristupanost zoni.
18
IBI CAU partnership

Prioriteti razvoja: Turizam usmjeren na formiranje specijalzovane ponude, sa objektima i

opremom za zimske sportove, korienje hidroenergetskog potencijala rijeke Morae i njenih
pritoka; poljoprivreda orijentisana na razvoj stoarstva i specifinu ratarsku proizvodnju
(sjemenski krompir i dr.); flairanje vode, proizvodnja ribe i preraivaka industrija manjeg
obima.
Ogranienja: Zabrana urbanog razvoja u podruju potencijalnih hidroakumulacija;
ogranienje i stroga kontrola daljeg razvoja industrije, posebno one koja moe uticati na
zahtijevani kvalitet vode, Tare prije svega, kao i na kvalitet vazduha.
Konflikti: Glavni, potencijalni konflikt je izmeu razvoja hidroenergetskog sistema na Tari, s
jedne, i postojee mree naselja i saobraajnica, s druge strane. Pored ovog, mogu je i
konflikt izmeu predloene akumulacije i seizmikog hazarda gdje, na ve postojei nivo
hazarda, treba dodati dvije nove znaajne komponente: uticaj indukovane seizminosti i
uticaj razornih posljedica klizanja zemljita u jezero, koje bi moglo biti prouzrokovano
zemljotresom. Evidentan je i manji konflikt izmeu urbanizacije i poljoprivrednog zemljita.
Pragovi: Dalji urbani razvoj grada, zavisi od odgovarajueg rjeenja sistema za odvoenje
otpadnih voda -ukljuujuci i odgovarajue ureaje za njihovo preiavanje.
Zahtjevi okruenja: Zatita rijeke Tare, gdje je imperativ da se najvia klasa kvaliteta vode
zadri, s obzirom na injenicu da, dalje nizvodno, rijeka ulazi u zonu Nacionalnog parka
Durmitor" i zatita pejzaa, u kojem ne treba dozvoliti izgradnju visokih i arhitektonski
agresivnih zgrada. Rijeka Tara je Skuptinskom deklaracijom zatiena od izgradnje
energetskih objekata.
Kontrola seizmikog rizika, tehnikih akcidenata i elementarnih nepogoda: Primjena
prostorno-planskih i projektantskih mjera, kako bi se ograniila povredljivost komponenti
urbanog i privrednog sistema u smislu seizmikog rizika. Uspostavljanje mjera kontrole,
poklanjajui i dalje posebnu panju impregnari drveta u Kolainu.
Pregled povrina po namjeni korienja

PPO Poljoprivredno zemljite umsko zemljite Ostalo zemljite
ha Ukupno % Obradivo ume % neobradivo Naselja, putevi,
kamenjar
Kolain 89700 27844 31.04 9149 53920 60.11 5479 7936
Pregled povrina urbanih i ruralnih naselja

Urbana naselja Ruralna naselja
PPO GUP GUP/PPO Stepen Optina GUP broj povrine Gustina Ukupno
ha ha % urban. st/ha st/ha naselja ha % st/ha ha
Kolain 89700 924 1.03 0.3 0.1 3.2 69 741 0.83 4.89 1665
2. OCJENA POSTOJEE PLANSKE DOKUMENTACIJE
Za potrebe izrade PUP-a Kolain uraen je bazni elaborat Analiza i ocjena planske
dokumentacije, stratekih dokumenata i graevinskog fonda u kojem je dat izvod iz dravne
planske dokumentacije i stretekih dokumenta, izvod iz usvojene lokalne planske
dokumentacije i izvod iz lokalne planske dokumentacije koja je u izradi.
2.1. Dravna planska dokumentacija i strateka dokumenta

U analizi dravne planske dokumentacije i stratekih dokumenata dat je izvod iz:
x Prostorni plan Crne Gore do 2020 godine (Podgorica mart 2008;
Montenegroininjering)
19
IBI CAU partnership

x Prostorni Plan Podruja Posebne Namjene Bjelasica Komovi (Kolasin 2010;

konzorcijum RZUP EcOSIGN)
x Detaljni prostorni plan Autoput Bar-Boljare (Podgorica 2008; Montenegroininjering)
x Master plan for the sustenable tourism development in the municipality of Kolain
(pod pokroviteljstvom: Ministarstva turizma Crne Gore, Optine Kolain i Ministry for
enviroment Lend and Sea Republic Italy; Genova 2009, D' Appolonia)
Postorni plan Crne Gore predstavlja planski osnov za izradu Plana. PUP Kolain u svemu
prihvata planske smjernice date u Prostornom planu Crne Gore.
Glavna svrha PPPPN Bjelasica i Komovi je da se obezbijedi jasna vizija za budui karakter
ovog prostora kao meunarodno priznate turistike destinacije. Imperativ ovog plana je da
obezbijedi ouvanje i jaanje jedinstvenog karaktera prostora i privlaenje investicija od
strane lokalnih i meunarodnih finansijera i promotera u okviru strukturnog i kontrolisanog
planskog okvira.
Razvojna vizija regiona Bjelasice i Komova za sljedeih 15 godina je:
Postati prepoznatljiv turistiko- rekreacioni prostor Crne Gore koji e integrisan sa
prostorima Durmitora i abljaka biti porediv sa najboljim svjetskim uzorima razvoja i
upravljanja planinskim prostorima koji privlae turiste i rezidente tokom cijele godine.
Koristei turizam kao generator razvoja ovaj e prostor postati prepoznatljiv kroz
pametno i aktivno korienje drugih planinskih potencijala i tako ostvariti uravnoteen
privredni razvoj sa poljoprivredom, drvnom industrijom, malom privredom, kulturom i
ostalim javnim uslugama.
Marketinki e se ovaj prostor artikulisati na nivou prepoznatljivog planinskog
regionalnog i evropskog brenda sa osloncem na planinski turizam koji nudi vii
standard i bogatija iskustva od konkurenstkih planinskih sredita jugoistone Evrope.
Ponudom turistikih i neturistikih proizvoda i aktivnosti izvedenih iz kljunih atributa i
atrakcija, ovaj e se prostor ponuditi domaim i internacionalnim investitorima uz
unaprijed utvrena pravila odrivog i konkurentskog razvoja prije svega u korist
lokalnog stanovnitva Crne Gore.
Polazei od uslova globalnog i lokalnog okruenja kao i od smjernica PP Crne Gore za
planinski prostor, PPPPN Bjelasica i Komovi definie koncept razvoja baziran na sljedeim
kljunim strategijama (strategija korienja prostora i regulacije):
Potencira se ve utvren jak reim zatite prostora NP Biogradska Gora. Predlae
se proirenje na vei reim zatite Regionalnog paka prirode Komovi. To je u
korelaciji sa utvrenim stratekim uporitem da je turizam uvar ovog prostora" a
kako bi se obezbjedila najbolja sinergija sa drugim komplementarnim djelatnostima.
Predlae se redefinisanje standarda zatite koji se ne odnose samo na zatieni
prostor "per se", nego i regulaciju svih kljunih intervencija u prostoru, a kako bi se
ovaj prostor globalno pozicionirao kao jedinstvena turistika atrakcija. Pri tome se
posebno mora planski regulisati i kontrolisati izgradnja na ulaznim/izlaznim
saobraajnim pravcima iz optinskih centara u sam prostor zahvata (izbjei
karakteristini model napada na prostor divljom gradnjom izmeu urbanih centara do
unutranjih razvojnih punktovadananji primjer izgradnje uz put od Kolaina do
skijakog centra Jezerine).
Koncentracija razvoja na izabrane razvojne punktove koji se selektuju na osnovu
njihove atraktivnosti za razvoj turistikih proizvoda i aktivnosti odnosno realnih
trinih uslova prema vremenskim prioritetima.
Opredjeljenje na tzv. "Mixed use Resorte" u formi planinskih sela gdje je komercijalni
oblik smjetajne ponude integrisan sa savremenim modelima poslovanja
nekretninama sa ogranienim vlasnitvom (tzv. koncept toplog kreveta). Atraktivno
dizajniran i izveden, ovaj koncept jedini omoguava cjelogodinje poslovanje i
smanjuje rizik investiranja.
20
IBI CAU partnership

Funkcionalna aktivacija i interpretacija prostora kako bi se do kraja ostvarila

koncepcija zatienog planinskog parka prirode koji je dostupan pjeacima,
biciklistima ali i automobilistima sa jasno odreenim parkingom uz markere i
vidikovce na panoramskim putevima koji se posebno planiraju.
Usmjerenje na karakteristine tipove izgradnje smjetajnih objekata u planinskom
prostoru sa jasnim pravilima i standardima graenja;
Turistiku infrastrukturu planirati ravnomjerno na nain da osigurava ljetnji i zimski
program. To je nuno zbog izbjegavanja usko usmjerenog imida ovog prostora kao
jednostranog skijakog podruja.
Usmjeriti se na snanu revitalizaciju planinskih i ire reeno crnogorskih
poljoprivrednih proizvoda sa naglaskom na organsku hranu i tradicionalne brendove
crnogorske hrane i pia.
Prostor zahvata ovog plana sutinski je odreen prirodnim resursima i atrakcijama koji tek
treba da dobiju svoju pravu trinu valorizaciju. Bjelasica i Komovi trino se pozicioniraju
kao planinska destinacija visoke vrijednosti proeta reputacijom oputene, leerne i
prijateljske atmosfere, koja nudi jedinstven spoj dostupnih aktivnosti i doivljaja tokom cijele
godine.
U PPPPN Bjelasica i Komovi u dijelu razvoja privrednih djelatnosti turizam u optini
Kolain razraena su tri planinska centra:
Planinski centar Kolain 1450,
Planinski centar Kolain 1600,
Planinski centar Komovi.
Osnovni ciljevi prostornog razvoja, prijedlog korienja i zatite prirodnih potencijala
postavljeni u PPPPN Bjelasica i Komovi prihvaeni su u PUP-u Kolain. U dijelu razvoja
privrednih djelatnosti turizam, prihvata se razoj dva planinska centra Kolain 1450,1600 i
Komovi.
Detaljni prostorni plan Autoput Bar-Boljare dvijema dionicama ( Dionica II i III = duine
40km +70km i povrine 350km2 + 600km2) prolazi kroz optinu Kolain.
Izgradnja i opremanje infrastrukturnog koridora doprinijee jaanju saobraajnih privrednih i
drugih funkcija Bara, Podgorice, Kolaina, Andrijevice, Berana i Bijelog Polja i veeg broja
manjih naselja, ime e doprinijeti i:
Smanjenju procesa metropolizacije Podgorice uz bri razvoj regionalnih centara (Bar,
Berane, Bijelo Polje) i manjih gradova (Kolain, Andrijevica) u regionalnim cjelinama
istono i zapadno od koridora.
Smanjenju negativnih tendencija u demografskim kretanjima posebno u sjevernom
regionu imajui u vidu da je to podruje sa najizraenijim migracijama;
U putnoj mrei Crne Gore planirani autoput Bar Boljare predstavlja osnovni transverzalni
pravac koji se ukrta se veim brojem postojeih i planiranih primarnih saobraajnica, preko
kojih je dobro povezan sa ostalim zonama u Crnoj Gori, ali i sa okruenjem.
Autoput e direktno uticati na valorizaciju visokovrijednih planinskih turistikih potencijala u
prvom redu Kukih planina, Komova, Bjelasice kao i u neto irem koridoru Plavskih
prokletija, Roajskih Prokletija na istonoj strani Sinjavine, odnosno Morakih planina na
zapadu autoputa.Nakon izgradnje Autoputa oekuje se smanjenje udaljenosti Kolaina od
Podgorice za oko 9km ili 24 minuta.
Tokom izrade PUP-a Kolain analiziran je vei broj stratekih dokumenata, meu kojima
Nacionalna strategija odrivog razvoja, Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020,
Strategija razvoja saobraaja, Strategija razvoja energetike, Strateki master plan za
upravljanje otpadom na republikom nivou , Strategija biodiverziteta i dr. Osnovne smjernice
date u strategijama, a koje se tiu optine Kolain, su implementirane u plan.
21
IBI CAU partnership

Obzirom na aktuelnost i prostornu podudarnost radni tim se opredijelio za detaljan prikaz

Master plana odrivog turistikog razvoja optine Kolain (Master plan for the sustenable
tourism development in the municipality of Kolain). Plan je raen pod pokroviteljstvom, u
sardnji, Ministarstva turizma Crne Gore, Optine Kolain i Ministry for enviroment Lend and
Sea Republic Italy. Obraiva plana je D' Appolonia iz Genove. U planu je data vizija i
smjernice razvoja turizma u narednom periodu. Predmetni plan je u naim uslovima zapravo
strategija koja kroz nekoliko akcionih planova definie i upuuje na mogua sredstava koja bi
doprinijela odrivom razvoju grada. Kljune smjernice koje su prihvaene u PUP-u Kolain
su:
x Turistika valorizacija lokalnih naselja na nain gdje bi dolo do inkluzije manjih naselja u
turistike programe.
x Unaprijeeno urbanistiko planiranje na nivou lokalnih naselja, vraanje tradicionalnoj
arhitekturi u svrhe turizma, diversifikovanje ruralne ekonomije i uspostavljanje aurirane
baze podataka o namjeni povrina.
x Valorizacija prirodnog nasljea kroz identifikaciju, kategorizaciju i mapiranje prirodnih
resursa i definisanje smjernica za njeno upravljanje.
x Valorizacija izgraenog nasljea kroz identifikaciju, kategorizaciju i mapiranje
tradicionalne arhitekture i uspostavljanje graevinskog kodeksa za tradicionalnu
arhitekturu.
x Kontrola irenja urbanizacije, njenim ograniavanjem u ruralnim peri-urbanim
podrujima, sprovoenje mjera kompenzacije i kontrole i uspostavljanje strogih kazni za
one koji grade nelegalne objekte
x Promocija istorijskog/kulturnog turizma, unaprjeivanjem signalizacije i uspostavljanjem
mree istorijskih i kulturnih ruta.
x Kolektivni pristup ski centru
x Prioritetne pjeake zone gdje ljudi mogu da etaju, voze bicikl i upotreba javnog
gradskog prevoza
x Energetski efikasno graenje
x Energetska efikasnost obnovljivih izvora ( voda, vjetar, drvo)
x Uravljanje komunalnim i drugim vrstama otpada (selektivno sakupljanje i reciklaa e
smanjiti koliinu otpada za odlaganje i omoguie proizvodnju sekundarnih sirovina i
ponovnu upotrebu);
x integrisano upravljanje vodama i otpadnim vodama (Tretman optadnih voda za urbano
podruje Kolaina, kako bi se vodosnabdijevanje obezbijedilo svim stanovnicima urbane
zone, turistikim sportskim objektim i okolnim selima..)
x regulacija vodotoka (Nasipi za zatitu od poplava na rijeci Tari, kako bi se osiguralo da
podruje juno od centra Kolaina bude adekvatno zatieno u sluaju velikih poplava..)
x privredne i zatiene ume ( korienje i zatita)
x vrijednosti prirodnih resursa
x odriva turistika promocija
2.2. Lokalna planska dokumenta
Hronoloki prikaz prostornog planiranja u optini Kolain
U vrijeme poetka rada na prvom Prostornom planu optine Kolain spada u nerazvijene
optine Crne Gore. Nita novo se nije gradilo u optini zbog dugogodinjih planova o
izgradnji akumulacionog jezera na mjestu sadanjeg grada i preseljenja grada na neku
drugu lokaciju. Tek meurepublikim dogovorom iz 1984. godine konano su odbaeni pla-
novi za izgradnju akumulacije u neposrednoj blizini grada Kolaina. Sve to je uticalo na
gradnju novih stambenih i drutvenih objekata a posebno novih industrijskih objekata.
22
IBI CAU partnership

Prvi Generalni urbanistiki plan usvojen je 1978 godine i definisao je razvoj teritorije grada
sa svim svojim strukturama i aspektima do 2000 godine. Njegovim usvajanjem kao i
usvajanjem drutvenih planova razvitka grada definisan je dinaminiji razvoj grada sa svim
svojim sadrajima. Godine 1982 pristupilo se reviziji ( izmjeni) Generalnog urbanistikog
plana, kao i izradi Prostornog plana optine radi usaglaavanja sa novim razvojnim po-
trebama grada i optine, kao i radi saglasnosti sa drutvenim planom Republike. Prostorni
plan optine Kolain i izmjene GUP-a Kolain usvajaju se 1987 godine. Za potrebe izrade
GUP-a i PPO Kolain uraeno je 11 baznih studija. Vazno je istai da se istovremeno rade
Prostorni plan SR Crne Gore, PPO Kolai i GUP Kolain. Uporedna izrada imala je izuzetne
prednosti zbog mogueg usaglaavanja ciljeva, projekcija i akcija u prostoru i veremenu na
odgovarajuim nivoima. Ukupna povrina optine Kolain,tj obuvat PPO je 897 km2.
Planski period Prostornog plana optine bio je do 2000god.
Nakon 1988 godine prvi put se 2005 a zatim 2008 pristupa izmjenama i dopunama
Generalnog urbanistikog plana optine Kolain.
U periodu od 2008 do danas u optini je usvojeno vie desetina planova od kojih su danas
na snazi tri detaljna urbanistika plana i jedanaest lokalnih studija lokacije.
Usvojena vaea lokalna planska dokumenta u trenutku poetka izrade PUP-a:
x Prostorni plan optine Kolain (Kolain 1988 godina; IAUS, BEOGRAD) (Sl.list
SRCG,br.8/88 o.p.)
x Genaralni Urbanistiki plan Kolain (Kolain 2005; Politehniki fakultet, Torino) (Sl.list
RCG, br.17/05-o.p.)
x Genaralni Urbanistiki plan Kolain izmjene i dopune (Kolain 2008; Montplan,
Podgorica) ( Sl.list CG br.39/08-o.p.)
x Detaljni urbanistiki plan ,,Centar - izmjene i dopune (Kolain 2008; Montplan,
Podgorica) ( Sl.list CG br.11/09-o.p.)
x Detaljni urbanistiki plan ,,Smailagia Polje (WINsoft, Podgorica) (Sl.list CG
br.11/09-o.p.)
x Detaljni urbanistiki plan ,,Breza ( Urbanprojekt Mont, Podgorica)
x Lokalna studija lokacije Trunia do (RZUP, Podgorica) (Sl.list CG br.39/08 o.p.)
x Lokalna studija lokacije Jezerine (DEL PROJEKT, Budva) (Sl.list CG br. 39/08
o.p.)
x Lokalna studija lokacije Barutana 2 ( RZUP, Podgorica ) ( Sl.list CG br.39/08 o.p.)
x Lokalna studija lokacije irci (RZUP, Podgorica) ( Sl.list CG br.39/08 o.p.)
x Lokalna studija lokacije Breza 1 (Urbanprojekt, aak) ( Sl.list CG br.01/09-o.p.)
x Lokalna studija lokacije Breza 2 (Urbanprojekt, aak) ( Sl.list CG br.01/09-o.p.)
x Lokalna studija lokacije Barutana (Urbanprojekt, aak) ( Sl.list CG br.01/09-o.p.)
x Lokalna studija lokacije VAL (Montenegroprojekt, Podgorica) (Sl.list CG br.01/09-
o.p.)
x Lokalna studija lokacije Streliki kr
x Lokalna studija lokacije Crkvina 2
x Lokalna studija lokacije Smrje
Planska dokumentacija usvojena tokom izrade PUP-a:
x DUP ,,Industrijska zona -47,01 ha, x LSL,,Smrje -133 ha,

x LSL,,Rijeka -9.433m2, x LSL,,Paljevine - 16.187m2,
x LSL,,Jasen-6.444m2, x LSL,,Lipovo I -16ha,
x LSL,,Streliki kr -0,23ha, x LSL,,Baanje Brdo -Jug-
x LSL,,Crkvina II-14 ha, 84.333m2,
23
IBI CAU partnership

Danas na teritoriji optine,Kolain detaljnom razradom obraeno je 452 ha na kojima je

planirana ukupna bruto graevinska povrina 2 637 796 m2 sa 77 541 korisnika.
Broj korisnika je aproksimativan i izraunat za potrebe plana iz razloga jer ne postoji

ujednaen kriterijum za obraun broja stanovnika, turista i zaposlenih u usvojenim
planovima.2
Podaci do kojih dolazimo analizom usvojenih planova su da je prostor obaren LSL-ovima

neizgraen dok je na podruju DUP-a Smailagia Polje postojea bruto graevinska
povrina 31 542 m2 , na podruju DUP-a Centar oko 115 000 m2 (ovaj podatak je dobijen
analizom geodetske podloge jer plan jasno ne definie postojeu bruto graevinsku
povrinu3) a na podruju DUP-a Breza 19 240 m2.
Analizom gore navedenog zakljuujemo:

POSTOJEI PLANIRANI BGP U
BGP U ZONAMA DETALJNE
ZONAMA RAZRADE
POSTOJEE DETALJNE PLANIRANE
2 2
NAMJENE RAZRADE m NAMJENE UKUPNO m
planirana
namjena
stanovanje 114 882 stanovanje 1 259 955 1 374 837
planirana
namjena
turizam 40 000 turizam 1 025 179 1 065 179
planirana
namjena
centralne
djelatnosti+
poslovanje 10 900 poslovanje 186 880 197 780
UKUPNO 165 782 UKUPNO 2 637 796
Planirani/ postojei broj stanovnika/ turista u zonama detaljne razrade:
PLANIRANI POSTOJEI
BROJ BROJ
stanovnika 63 675 stanovnika 4 595
turista 13 866 turista 500
Na teritoriji optine, koja je detaljnom razradom obraena, planirano je 63 675 stanovnika i

13 866 turista.Aproksimativna gustina stanovanja je 140 st/ ha (171 korisnika/ha). Planirano
je 34 m2 bruto graevinske povrine po korisniku u zonama optine koje su razradjene
detaljnom razradom.
POVRINA odnos postojee BGP m2 ukupni BGP m2 korisnici
OPTINE planirano
KOLAIN
OBRAENA
DETALJNOM
RAZRADOM
novi objekti 2 472 014 stanovnika_
63 675
452 ha 2 637 796 turista_
postojei objekti 165 782 13 866
77 541

2
Tabele- anex plana TABELA 1 (KAPACITETI DATI KROZ USVOJENA PLANSKA DOKUMENTA DETALJNE RAZRADE)
3
vidi: str 37, postojei objekti i infrastrukturni sistemi; DUP-a Centar- izmjene i dopune Mont plan, 2008
24
IBI CAU partnership

2.3. Lokalna planska dokumenta ija je izrada u toku
Analizom dokumentacije koja je prikupljena posjetom sekretarijatu za urbanizam Optine

Kolain (28 mart 2011) i naknadnim obavjetenjem od strane optine (dostavljen spisak
dokumenata koja su u izradi, jun 2011) zakljueno je da je trenutno u toku izrada Detaljnog
prostornog plana za prostor vienamjenskih akumulacija na rijeci Morai, koji dijelom
tretira prostor optine Kolain, i osamnaest Lokalnih studija lokacije.
Trenutni status plana DPP za prostor vienamjenskih akumulacija na rijeci Morai je Nacrt
plana (februar 2010). Naruilac plana je Ministarstvo za odrivi razvoj i turizam. Obraivai
plana su Urbi Montenegro Podgorica, WINsoft Podgorica, Geateh Slovenija i Geos
Austrija.
Miljenje strune i ostale javnosti je podijeljeno to se tie ovog planskog dokumenta koji
znaajno utie na prostor optine Kolain. Nacrt plana nije usvojen. Obzirom da je rije o
planu dravnog znaaja jasna je potreba za valorizacijom hodro potencijala.
Cilj izrade Detaljnog prostornog plana za prostor vienamjenskih akumulacija na rijeci

Morai je da se stvore uslovi za izgradnju vienamjenskih akumulacija. DPP-a se radi za
sredinji tok rijeke Morae, na kojem je predviena izgradnja etiri hidroelektrane (Andrijevo,
Raslovii, Milunovii i Zlatica), vienamjenske akumulacije, ukljuuju i prostor oko
akumulacija neophodan za realizaciju i druge infrastrukture (putne, elektro, vodovodne,
kanalizacione). Akumulacije se pruaju na toku od Zlatice (oko 1,5 km uzvodno od mosta na
Smokovcu) do mosta Grlo (oko 2,5 km uzvodno od manastira Moraa).
Tendencija intenzivnog planiranja, sa malo planski ostvarenih kapaciteta, se i danas

nastavlja u optini Kolain,o emu govori i trenutna izrada osamnaest lokalnih studija
lokacije ija povrina obuhvata oko 15 ha, sada veim dijelom neizgraenog prostora.
2.4. Analiza prihvatljivosti rjeenja iz usvojenih planova
Razvoj optine Kolain za period od 1987-2000 definisan je PPO i GUP-om (iz 1987) kroz
osnovne planske postavke:
1. Jaanje ne samo optinskog centra nego i seoskih podruja kako bi se smanjile
razlike u standardu ivljenja gradskog i seoskog stanovnitva
2. Stimulisanje razvoja mree lokalnih centara zajednice naselja- ukupno est- i to jaim
privrednim, turistikim, kulturnim, trgovakim i saobraajnim povezivanjem ovih
centara sa gradom Kolainom. ( U planskom periodu neophodno je poveati stepen
urbane opremljenosti mree lokalnih centara zajednice seoskih naselja kako bi se
smanjilo odseljavnje stanovnitva iz sela u grad)
3. Urbano i industrijsko jaanje grada Kolaina
4. Infrastrukturno opremanje prostora (naroito eljeznica, magistrala, hidroelektrana
Andrijevo...)
5. Jaanje turizma kao privredne djelatnosti (isticanje Kolaina grada, Jezerina,
Biogradskog jezera i Manastira Moraa)
6. Iskoriavanje prirodnih potencijala, posebno uma (drvne mase), poljoprivrednih
potencijala
Naalost veina postavki nije planski realizovana. Prije svega nije dolo do:
a) ostvarenja planiranog broja stanovnika (PPO Kolain iz 1987 god. daje projekciju za
2000 god. 13 100 stanovnika to se nije ostvarilo)
25
IBI CAU partnership

b) planiranog razvoja seoskih podruja ( nije doslo do izgradje planiranih sadraja

drutvenih djelatnosti u centrima seoskih naselja, nije dolo do planirane izgradnje
infrastrukture u selima)
c) planiranog razvoja privrede
d) iskorienja prirodnih potencijala ( nema ozbiljnog razvoja drvne industrije, hidro
potencijal je u predhodnom periodu zanemaren)
Planske promjene koje je PPO i GUP iz 1987 definisao a koje su se, velikom dijelom,
ostvarile su:
1. gradjevinske povrine su se poveavale i to najveim dijelom u zoni grada Kolaina i
du magistralnih saobraajnica, a zatim u okviru jaih turistikih punktova. Zona
grada se sa 150 ha poveala na 230 ha.
2. dolo je do neznaajnog poveanja umskih i neobradivih povrina od oko 3%.
Povrina obradivog zemljita poveala za oko 1,5 % dok je povrina poljoprivrednog
zemljita u cjelini ostala gotovo nepromijenjena.
Ocjena postojeeg stanja_ Problemi u prostoru
Problemi sa kojma se danas srijeemo u prostoru optine i grada su skoro istovjetni sa

nerealzovanim pravcima razvoja i ciljevima koje su imali PPO i GUP iz 1987. Ono na ta
skreemo panju je:
1) smanjenje broja stanvnika u optini i gradu (naroito smanjenje u seoskim naseljima)
2) spontano razvijanje grada Kolaina / neplanska i infrastrukturno neopremljena
naselja
i. naselja ne nastaju kao posljedica realizacije planova (naselja esto spontano
nastaju irei se i na zone u kojima nije dozvoljena gradnja / napr. gradnja na
plavnom podruju, na poljoprivrednom zemljitu../)
ii. nizak nivo komumnalnih standarda u naselju (prema popisu iz 2003 samo 6
% stanova je prikljueno na javnu kanalizaciju a 40 % na javni vodovod)
iii. promjena namjene gradskog zelenila u stambene namjene (napr. usvojene
LSL u zoni Barutane)
iv. promjena namjene poljoprivrednog zemljita I klase u urbane funkcije (napr.
DUP Smailagia Polje)
v. degradacija kulturnog pejzaa (usvojene studije lokacije u zelenom prstenu
oko grada)
3) deagrarizacija seoskih podruja/ ograniene povrine poljoprivrednog zemljita i

njegova funkcionalna nepovezanost
4) u predhodnom periodu nerazvijena industrija je gotovo ugaena/ danas degradirani
prostori nekadanje idustrije/
5) sve vea rezlika izmeu centra i periferije/ sela i grada; nije dolo do razvoja centrara
zajednica naselja (naputeni domovi kulture i poluprazne kole po selima)
6) znatni djelovi optine u prostornom smislu su nepristupani i zatvoreni /to se prije
svega odnosi na turistiki vrijedne ambijente koji su daleko od mogunosti da se
racionalnije koriste tako dolazi do situacije da se pojas prostora pored Morae i Tare
nalazi pod velikom pritiskom dok je najvei dio optine van domaaja bilo kakve
aktivnosti stanovnitva/
26
IBI CAU partnership

Nastavak planiranja
Planiranje u gradu (nakon PPO i GUP Kolain 1987) je nastavljeno kroz usvajenje izmjena i
dopuna GUP-a iz 2005 godine.
GUP iz 2005 se u velikoj mjeri oslanja na postavke GUP-a iz 1987 god. Naime zoniranje je
preuzeto iz predhodnog GUP-a s tim da treba naglasiti da se zona GUP-a poveala sa 924
ha na 1250 ha. Proirenje je formirano ka Lipovu, Brezi, skijalitu i nizvodno niz Taru.
Proirenjem grance GUP-a, bez obzira to namjena prostora nije znaajnije izmijenjena u
odnosu na predhodna planska rjenja, dolazi do nepravilnog tumaenja plana i neplaniranog
razvoja. Na primjer:
i. zona nizvodno niz Taru gdje se GUP-om planira par objekta za nuni smjetaj
pretvorena je u nelegalno naselje Lug, koje se izmeu ostalog nalazi i u plavnoj zoni
Tare
ii. u zonama koje plan definie kao brdsku stambenu zonu i dozvoljava skromne
graevinske aktivnosti usvajaju se lokalne studije lokacije sa znaajnim kapacitetima
iii. u zonama koje plan definie kao stambeno poljoprivrednu zonu planirano je
stanovanje srednjih gustina (DUP Smailagia Polje)
iv. proirenjem granice GUP-a ka skijalitu /pri emi je planski cilj bio ureenje korita
Svinjae i gradnja puta do skijalita/ dolo je do formiranja neplaskog naselja
Savardak
Bez obzira na brojne planske vrijednosti koje ima ovaj dokument ocjenjen je kao
neprihvaen i planski nerealizovan. Osnovni razlog je, ne loe plansko rjenje ve, formalna
neprilagoenost ovog dokumenta naim propisima.
Bez obzira to je GUP iz 2005 godine donesen za planski period do 2020 godine 2008
godine se jo jednom usvajaju Izmjene i dopune GUP-a.
Navedeno je da je osnov za izradu Plana bila pojaana turistika zainteresovanost u Optini
Kolain kao i ekspanzija stambene gradnje i turistikih objekata i sadraja. Obraeni zahvat
izmjena i dopuna GUP-a iz 2008 je povean sa 1250 ha na 1786 ha. U izmjenama i
dopunama GUP iz 2008 dolazi do znaajnih izmjena i u najmeni povrina.
Prije svega dolazi do veih proirenja zona za gradnju ka skijalitu, potom se ire i na
podruje Breze, Crkvina irci, Barutana i ljivovica.
Bakovii, Lipovo i industrijska zona iako tretirani predhodnim GUP-om nijesu obraeni u
ovom planu.
Osnovini nedostaci plana:
i. plan nije obradio cio zahvat koji je u obuhvatu granice GUP-a ( pogledaj dio ovog
texta Obuhvat generalne razrade centra Kolaina)
ii. obraeni dio GUP-a je podijeljen na 11 planskih zona ali nijesu definisani max
kapaciteti za svaku od zona (za svaku zonu je data namjena i osnovne smjernice_ na
primjer planska zona irci /PZ06/ ima namjenu turizam i rekreacija zahvat ove zone
je 971 ha i plan predlaze da e se smjernice za ovu zonu definisati kroz izradu LSL-
ova_upravo ovo ne definisanje maximalnih kapaciteta i prostorne preraspodjele
namjene povrina u okviru zone dovodi do slobodnog tumaenja plana i mogunosti
da se na bilo kojoj zoni planira sa gotovo max. kapacitetima)
Jasne planske zone i pretene namjene koje daje ovaj plan, a ne detaljne namjene, imaju
prednost, jer u vremenu investicija stvaraju pogodno tlo za ostvarenje planiranih projekta.
Meutim svjedoci smo da slobodno plansko tumaenje ne dovodi do ostvarenja planiranih
namjena i kapaciteta. Upravo iz tih razloga kao rezultet ovog plana imamo vei broj
prekapacitiranih LSL-ova i DUP-ova.
27
IBI CAU partnership

Ocjena realizacije Detaljnih urbanistikih planova
Izmjene i dopune DUP-a Centar donose se za period od 2008 do 2014 godine. Podruje
ovog DUP-a je urbanistiki regulisano tako da je planirana regulacija samo nastavak i
zavretak urbanizacije na ovom podruju grada.
Osnovni cilj planirane prostorne organizacije je afirmacija grada, unapreenje urbane
strukture grada, unapreenje standarda stanovanja za stalne i povremene stanovnike grada,
poveanje turistikih kapaciteta i podizanje nivoa turistikih usluga, poboljnje kvaliteta
ivotne sredine u prigradskim naseljima, uz racinalno korienje povrina za potrebe razvoja
grada kao i efikasnije korienje postojee infrastrukturne mree.
U proteklom planskom periodu plan nije realizovan u potpunosti. Ostvarena realizacija se
ogleda u izgradnji objekata za stanovanje i manjih objekata za smjetaj turista. Planski
vrijedne realizacije su uspjela rekonstrkcija dva gradska hotela, Bjanka i Lipka, i ureenje
gradskog trga.
Nije ostvarena planska smjernica zatita i rekonstrukcija starih objekata sa karakteristinom
gradskom arhitekturom razlozi su nepostojanje zaintersovanosti privatnih vlasnika za zatitu
vrijednog graditeljskog tkiva i s druge strane nemogunost optine / drave da iste odkupi i
uspjeno rekonstruie. Jedan od osnovnih plankih ciljeva je podizanje nivoa urbaniteta
(gradjna uz ulicu, ulini blokovi, trgovi, podzemne garee, raiavanje unutranjosti
blokova) grada koji take nije ostvaren.
Ovim planom se previa poveanje postojee bruto graevinske povrine za 7.5 puta (ili
poveanje od 645 %)/ postojei BGP 115 000 m2 a planirani 857 490 m2/ i to na nain da je
50% planiranog BGP-a predvieno za stanovanje a ostatak za poslovanje, turizam i javne
sadraje. Planirana je srednja gustina stanovanja ( 150 st/ha).
Ocijenjeno je da kapaciteti predvieni ovim planom koriste maximalne kapacitete prostora.
U narednom planskom periodu akcenat treba dati na reknostrukciju arhitektonski vrijednih
objekata i izgradnju objekta od javnog interesa (drutvene djelatnosti, infrastruktura...
gradska pijaca, gradska bolnica i sl.). Posebna panja mora biti posveenja ureenju javnih
povrina (etalite uz rijeku, sportsko rekreativna zona uz Taru, ureenje glavne ulice,
gradski parkovi i sl.).
Detaljni urbanistiki plan Smailagia Polje donosi se za period od 2008 do 2014 godine.
Obzirom da je predmetni DUP prvi usvojeni plan za podruje Smailagia polja rije je prije
svega o sanacionom planu. Cilj je komunalno ureenje velikim dijelom izgraenog prostora.
Osim stanovanja plan predvia izgradnju objekata drutvenih djelanosti ( kola, djeja
ustanova, ustanova za stare i nepokretne...), infrastrukturnih objekata ( rekonstrukcija i
proirenje eljeznike stanice, komunalni objekat_proirenje groblja) i industrijskih objekata
(postojea fabrika vode).
Realizacija DUP-a nije ostvarena u dijelu koji je trebao da obezbijedi urbani karekter naselja,
komunalnu opremljenost i uravnoreenost namjene objekata. Realizacija se odvijala u
stanogradnji. Planirana naseljska saobraajna mrea nije realizovana. Takoe planirane
nestambene namjene nijesu izgraene.
Ocjena je da je plansko rjeenje velikim dijelom nerealizovano. Planom predvieni kapaciteti
premauju prostorne mogunosti. Naime postojei BGP je 31542 m2 dok je planirani BGP
702059 m2 a to predstavlja planom predvieni porast BGP-a za 22 puta (ili poveanje od
2125%).
Detaljni urbanistiki plan Breza donosi se za period od 2011 do 2021 godine.

Predmetni DUP je prvi usvojeni plan za podruje Breze. Rije je o, velikim dijelom,
neizgraenoj zoni. Obzirom da je rije o kratkom periodu vaenja plana ne moze se govoriti
o planskoj realizaciji.
Planom predvieni kapaciteti premauju prostorne mogunosti. Naime postojei BGP je
19240 m2 dok je planirani BGP 544362 m2 a to predstavlja planom predvieni porast BGP-
a za 28 puta (ili poveanje od 2729 %).
28
IBI CAU partnership

Na podruju optine Kolain usvojeno je 11 lokalnih studija lokacije.

Van GUP-a usvojene su sljedee studije: LSL Trunia Do (studija usvojena je za period od
2008 do 2014 godine), LSL Smrje ( studija usvojena za period od 2010 do 2015 godine) i
LSL Jezerine ( studija usvojena za period od 2008 do 2014 godina).
Predmetne lokacije su do danas neizgradjene i infrastrukturno neopremljene. Planovi nijesu
realizovani. Planska preporuka je da ukoliko ne doe do ostvarenja planiranih kapaciteta do
2015 godine smjernice za sve tri lokacije e propisati PPO Kolain, u velikoj mjeri u skladu
sa PPPPNBK.
U zoni GUP-a usvojene su LSL Barutana 2, irci, Barutana, Streliki kr, Crkvina 2,
takoe u zahvatu GUP-a, ali i DUP-a Breza, su usvojene LSL Breza 1, Breza 2 i Val.
Usvajanjem DUP-a Breza usvojene LSL Breza 1, Breza 2 i Val treba staviti van snage
i za predmetne lokacije primjenjivati usvojeni DUP.
Usvojene LSL irci (studija usvojena za period od 2009 do 2014 godine) i Crkvina 2
(studija usvojena za period od 2009 do 2014 godine) su danas infrastrukturno neopremljene
i neizgraene lokacije. Planovi nijesu realizovani. Planska preporuka je da ukoliko ne doe
do ostvarenja planiranih kapaciteta do 2014 godine smjernice za lokacije e propisati PPO
Kolain.
Usvojene LSL Barutana, Barutana 2 i Streliki kr (studija usvojena za period od 2009
do 2014 godine) su danas takoe infrastrukturno neopremljene lokacije s tom razlikom da
su djelimino zapoeti pripremni radovi (prokren je put). Takoe planska preporuka je da
ukoliko ne doe do ostvarenja planiranih kapaciteta do 2014 godine smjernice za lokacije e
propisati PPO Kolain sa naznakom da se djelovi laokacija nalaze u zatitniom pojasu
kulturnog dobra. (vidi baznielaborat Kulturno nasljee optine Kolain).
Tabela: realizacija usvojene detaljne planske dokumentacije
PLAN povrina Postojeca Planirana Poveanje BGP-a

zahvata ukupna bruto ukupna bruto postojee_planirano Ostvarenost
( ha) graevinska graevinska (%) planiranog
povrina ( m2) povrina ( m2) (%)
DUP "Breza" 62.89 19240 544362 2729 % 0.5 %

DUP Centar 107.02 115000 867320 654 % 5%
DUP Smailagia
Polje
79.49 31542 702059 2126 % 3%
LSL Trunia do 20 neizgradjen 47000 0%
prostor
LSL Jezerine 15 neizgradjen 131219 0%
prostor
LSL Barutana 2 0.6 neizgradjen 4783 0%
prostor
LSL irci 17 neizgradjen 62040 0%
prostor
LSL Breza 1 0.5 neizgradjen 6113 0%
prostor
LSL Breza 2 1.3 neizgradjen 11443 0%
prostor
LSLBarutana 0.5 neizgradjen 5205 0%
prostor
LSL Val 0.7 neizgradjen 5000 0%
prostor
LSL Streliki kr 0.23 neizgradjen 15790 0%
prostor
LSL Crkvina 2 14 neizgradjen 20596 0%
prostor
LSL Smrje 133 neizgradjen 214866 0%
prostor
29
IBI CAU partnership

3. OCJENA POSTOJEEG STANJA PROSTORNOG UREENJA
3.1. PRIRODNI RESURSI

Geoloka graa terena

Geoloka graa terena se daje preko facijalno-litoloko-stratigrafskog sastava terena i
njegovog geotektonskog sklopa.
Facijalno-litoloko-stratigrafski sastav terena
Tereni optine Kolain su sloenog geolokog sastava. Te terene izgrauju stijene i
stijenske mase paleozojske, mezozojske i kenozojske ere sa brojnim periodama i jo
brojnijim facijama i litolokim lanovima.
Sve stijenske mase koje uestvuju u izgradnji terena pripadaju poznatim facijama:
glinovito-kriljavoj, karbonatnoj, magmatskoj, dijabaz-ronoj, flinoj, faciji slatkovodnih
sedimenata i klastinoj faciji.
Glinovito-kriljavu faciju, ine raznovrsni kriljci, glinci, manje ili vie kriljavi glinovito-
laporovito-pjeskoviti slojevi sa i bez soiva konglomerata i krenjaka, karbona i perma. Ovaj
litoloki kompleks uestvuje naroito u izgradnji istonih djelova planine Bjelasice
Karbonatnu faciju ine stratifikovani, a redje i masivni, krenjaci, dolomitini krenjaci,
krenjaki dolomiti i dolomiti trijasa, jure i krede (mezozoika). Ove stijnske mase su
dominantnog rasprostranjenja u predmetnom slivu. Ove stijene izgradjuju djelove terena u
literaturi poznatog kao karst Dinarida.Njihova monost se procjenjuje na preko 3 km, a
pripadaju poznatim regionalnim geotektonskim jedinicama jugoistonih Dinarida. Stijenske
mase ove facije izgradjuju (osnovno gorje) veeg dijela junih djelova sliva Morae, poev
neto nizvodno od ua njene desne pritoke rijeke Sjevernice do Zetske ravnice, i manje
krajnje sjeverne djelove sliva.
Vulkanogenu faciju ine andeziti, daciti, kvarckeratofiri i keratofiri (vulkaniti) srednjeg trijasa
i tufovi i tufiti (sedimentno-vulkanogeni) takodje srednjeg trijasa. Ove stijenske mase su
erozijom Morae otkrivene u njenom koritu, a izgradjuju I djelove terena krajnjeg
sjeverozapadnog dijela sliva (Javorje).
Dijabaz-ronu faciju ine jurski pjeari, glinci, laporci i glinovito-laporoviti krenjaci u
smjeni sa probojima jurskih magmatrskih stijena. Ove stijene se javljaju u Bjelasici.
Flina facija je predstavljena glincima, laporcima, pjearima, kriljcima, krenjacima i
prelaznim varijatetima ovih litolokih lanova sa reim soivima i proslojcima konglomerata i
brea gornjekredno-paleocenske i paleogene starosti. Litoloiki flini kompleks
krednopaleocenske starosti uestvuje u izgradnji dijela sliva Gornje Morae.
Klastina facija je predstavljena zrnastim sedimentima promenljive granulacije poev od
glina, praina do blokova (sa prenikom i preko 1 m) kvartara: glacijala, glaciofluvijala,
aluvijala, deluvijala i jezerski sedimenti. Ovi sedimenti ree zaplavljuju osnovno gorje
izgraeno od stijena navedenih facija.
Geotektonski sklop terena Predmetni tereni su djelovi prostranih regionalnih
geotektonskih jedinica spoljanjih Dinarida. Unutar navedenih regionalnih geotektonskih
jedinica i reda javljaju se brojne razlomne i naborne strukture niih redova: kraljuti, reversni
rasjedi rasjedi razliitih poloaja u terenu, kao i brojni nabori poev od onih metarskih do
onih kilometarskih.
Neotektonika Dananji izgled terena Crne Gore dobrim dijelom je oblikovan
neotektonskim pokretima koji su zahvatili jugoistone djelove Dinarida. Ti pokreti su
nastavljeni do dananjih dana, a manifestuju se preko zemljotresa koji su potresali (a i
potresae) djelove terena zemljotresima jaine i do IXo MCS skale (Zetska ravnica), a
Beransku kotlinu do VIIIo MCS skale.
30
IBI CAU partnership

Inenjersko geoloke odlike terena
Tehnofilnost geoloke podloge podrazumijeva pogodnost te podloge za razne inenjerske

zahvate, a prije svega za izgradnju. Tu se podrazumijeva lakoa gradnje, nosivost za
izgraene objekte, dinamika podloge, njena otpornost na spoljanje uticaje (atmosferilije,
mraz, razaranje biljkama i sl). Poznato je da se u mekim stijenama lake gradi, ali je
eksploatacija izgraenih objekata na njima skopana sa naknadnim tekoama i izdacima.
Plastinost podloge omoguava njene promjene i prilagoavanja, ali na potrese i sline
uticaje spolja ili iznutra, ova podloga neadekvatno reaguje. Sabirajui sve te injenice i
poznata svojstva geolokih jedinica moe se smatrati da su verfenski peari i eruptivi
najboljih tehnikih predizpozicija. Potom dolaze masivni krenjaci, slojeviti krenjaci,
durmitorski fli. Najloiji su paleozojski kriljci (zbog sklonosti ka klienju) i kvatrarne
tvorevine (zbog male nosivosti).
Gledano sa inenjerskogeolokog aspekta predmetne terene izgrauju stijenske mase

brojnih litolokih lanova sa veoma razliitim fizikim, geotehnikim i drugim
karakteristikama. U izgradnji terena dominantno uestvuju brojni sedimentni litoloki lanovi,
poev od onih vezanih dobro okamenjenih i krutih do onih posve nevezanih, a manje
uestvuju brojne magmatske stijene.
Kolain je smjeten u seizmiki umjereno aktivnomprostoru spoljanjih i centralnih Dinarida,
koji se karakterie evidentnim, ali relativnoniskim nivom seizmikog hazarda. Treba naglasiti
da je, zbog evidentno prisutnog prirodno stvorenog mehanikog naponskog polja u
stijenama neposrednog okruenja planiranih akumulacijana rijeci Morai, opravdano
oekivati da se nakon izgradnje tih brana i formiranja novih akumulacija na Morai,
manifestuje fenomen tzv. indukovane ili stimulisane seizminosti.
Geomorfoloke odlike su direktna posledica paleogeografske evolucije terena, tj.

stratigrafsko-litolokog sastava, geotektonskog sklopa i klimatskih odlika ireg regiona.U
djelove sliva Morae izgradjenog od krutih, dobro-okamenjenih stijena izgraenih od
mezozojskih karbonata i vulkanita antiklinorijuma ijovo, Maganik-Prekornica I sinklinorijuma
doline Zete, Moraa je sa svojim pritokama: Malom rijekom, Kruevakim potokom,
Bogutovskim potokom i Mrtvicom usjekla duboke kanjone i preko 1.000 m. Ovo su
markantne i poznate pojave glaciofluvijalne erozije. U tim terenima kanjon Morae,
regionalno gledano, nastao je usijecanjem Morae u stijenske sedimentne mase koje imaju
pruanje zapad istok, tako da rijeka Moraa predstavlja pravu probojnicu.Krajnji sjeverni
djelovi sliva (elo Durmitorske navlake) takoone su izgradjeni,dobrim dijelom, od krenjaka a
i vulkanita.Djelovi terena predmetnog sliva, izgradjeni od od krenjaka i dolomita, sa
pojavama,nastalih procesom karstifikacije, razliitih dimenzija, oblika, prostornog
poloaja,medjusobnog odnosa i funkcija, karakteristini su za holokarst ljuti
karst.Sinklinorijum Gornje Morae, izgradjen od flinog litolokog kompleksa preteno
mekih vezanih slabo okamenjenih stijena, erozijom voda Morae dao je proirenu dolinu sa
dosta strmim padinama. To uslovljava pojavu povrina ubrzanog spiranja, jaruanja,kidanja
a i klizanja. Uz ovo, krajnji sjeverni djelovi sliva izgradjeni od krutih stijena dali su mone i
prostrane drobine sipare, koji optereuju nie terene izgradjene od slojeva flia. Na
visokim djelovima terena sliva prisutne su prostrane (a i mone) naslage glacijalnih
sedimenata morene.
Tereni sliva Morae su, uglavnom, pravi planinski tereni sa vrhovima od kojih neki prelaze
kote i od 2.000 m. Meu tim planinama svojom visinom i rasprostranjenjem istiu se:
Kamenik (1.784 m), Prekornica (1.926 m), Maganik (2.123 m), Veliki urim (2.034 m), Kapa
Moraka (2.227 m), Stoac (2.140 m), Lola (2.158 m), Gradite (2.214 m), Vjeternik (1.283
m), ijovo (2.130 m), Treskavac (2.024 m). Ovi planinski masivi meu sobom su razdvojeni
dubokim kanjonima rijeke Morae i njenih pritoka: Mrtvice, Sjevernice i Male rijeke, koje su
se usjekle na kotama niim od 300 m.
31
IBI CAU partnership

itav masiv Morakih planina moe se podijeliti u nekoliko grupa, koje se posebno
izdvajaju. Centralo mjesto zauzimaju vrhovi: Kapa Moraka (2227m) sa ukom (2216 m) i
upljom Gredom (2132 m). Drugu grupu ine: IlijinVrh (2030 m), Lukovica Piperska, Mali i
Veliki urim (2034 m).Na zapadu posebnu grupu ine Lola Moraka i Javorje. Visina Lole
2157 m ne predstavlja prepreku za stoare i predstavlja jedno od bogatijih pasita. Posebni
vrhovi sa istone strane Stoac (2140 m) i Vojinovac (2050 m). Sa lijeve strane posebnu
grupu ine Gradilite Morako (2214 m), Babin Zub (2234 m) i Sto (2170 m).
Sinjajevina je prostrana i visoka planina duga 35 40 km, a iroka 10 15 km. Zahvata

prostor izmedju Jezerske povri i dolina Tare, Morae, Tuine i Bukovice. Sinjajevina
predstavlja najviu krenjaku zaravan u Crnoj Gori, visine 1600 do 1900m. Ona predstavlja
najvei dobro ogranieni prostor medju visokim crnogorskim planinama Sa istone i
jugoistone strane Sinjajevine svoje doline usjekle su manje rijeke, lijeve pritoke Tare:
Planica, titarika rijeka i Bistrica. Sa prostrane planinske povri srednje visine oko 1700 m
diu se brojni planinski grebeni medju kojima je est preko 2000m a najvii su: Vranova
glava (2215 m) i Babin zub (2253 m). Najvei vrh Sinjajevine je Babin zub (2253m).Ovo je
jedan od najprostijih dobro ogranienih karstnih podruja visokih dinarskih planina i ini
geomorfoloku cjelinu. Blago je nagnuta prema sjeveroistoku i sjeveru. Na njenoj suprotnoj
junoj i jugozapadnoj strani izdiu se, sa ovog starog platoa, visoki planinski grebeni i zara-
van. Sinjavine prelazi u te visoke grebene, ali ne otrim prevojima.Osnovne crte njenog
reljefa imaju karakter dinarskih povri.
Bjelasica po geografskom poloaju pripada vie jugoistonim planinskim masama dinarskog

sistema nego zapadnim, od kojih je izdvojena visokim masivima Sinjajevine i Durmitora.
Reljef Bjelasice podsjea na reljef rodopskih planina. Naroito je ravno centralno bilo od
Bendovca sve do Pei Jezera. Sjeveroistocni dio Bjelasice, izmeu Vagana, Bjelogrivaca i
Turijaka, razvijen je u ravni. Juni dio u izvornoj elenci Biogradske Rijeke ispod Zekove
Glave i Troglava istie se morfoloki od ostalih djelova. Od ostalih visokih planina odvojena
je dubokim dolinama Tare, Lima i njihovih pritoka. Zahvata povrinu od oko 700 km2.
Geoloki sastav Bjelasice dosta je sloen.
Kolainsko-mojkovaki dio doline Tare karakterie pojava dvije kotline. U cjelini dolina je
ovde znatno slonija jer se pored kotlina i erozionih proirenja javljaju i izrazite klisure
Trebaljevska vrata, Vagansko-strelaa i Gradao-bjelasika. Kotline Kolainska i Mojko-
vaka, tektonski su predisponirane ali su stvorene prvenstveno radom fluvijalne erozije u pa-
leozojskim stijenama. Denudacija je ovdje vrlo intezivna jer se radi o slabije otpornim
paleozojskim kriljcima. Proirenja od ua Pinje do kraja meridijanskog pravca pruanja
su: kolainsko, trebaljevsko, sjerogotansko i mojkovako, sa tri suenja izmeu njih. Na
klimu u Crnoj Gori poseban uticaj ima Jadransko more i reljef. Svi dijelovi Crne Gore su
relativno blizu Jadranskom moru. Reljef je modifikator klime u svim krajevima Crne Gore.
Utie na raspored i koliinu padavina, vlanost vazduha itd. Posebno treba naglasiti termiki
gradijent, odnosno opadanje temperature na svakih 100 metara visine,
Na podruju regiona prisutna su tri klimata: umjereno kontinentalni, u najniim djelovima rije-
ke Tare I Morae, izloen uticaju jadransko-mediteranske klime; subplaninski, na srednjim
visinskim zonama; i planinski, u najviim predjelima koji su pod snanim uticajem planina.
Dakle, otre granice, kakve su uostalom i hipsometrijske, kod ovih klimatskih tipova apsolut-
no nijesu mogue, ni realne, ve su vie prelazne granine vrijednosti, koje ni u emu ne do-
vode u pitanje izdvajanje dva osnovna i jednog prelaznog klimatskog tipa. Otuda su i ove pri-
kazane vrijednosti pojedinih klimatskih elemenata samo priblino tane i apsolutno zakonito
se uklapaju u bitna obiljeja klimatskih uslova ovog podruja.
Temperature, a u cjelini i klimatske prilike, mijenjaju se najvie u zavisnosti od promjene
geografske irine, promjene odstojanja od Jadranskog mora, apsolutne visine i raznolikosti
reljefa. U godinjem prosjeku najnie temperature vazduha imaju djelovi optine sa
najveom nadmorskom visinom. Najvei dio, u rejonu visokih planina: Sinjajevina, Bjelasice
i dr. pokrivaju izoterme od 4 i 6 C (u godinjem prosjeku ).
32
IBI CAU partnership

Srednja godinja temperatura Kolaina 7,30 C, to je posledica nadmorske visine i uticaja

Jadranskog mora. Kretanje srednjih mjesenih temperatura ima ravnomjeran i pravilan hod
(tabela ). Najtopliji mjesec je jul, a najhladniji januar. Ljetnjih dana, kada je maksimalna tem-
peratura vea od 150 C ima prosjeno 130 godinje, dok je broj ledenih dana kada je
maksimalna temperatura nia od 00 C rijetko vei od 5 godinje. Period u kome se javljaju
mrazevi je od 15. novembra do 15. aprila.
O svjeini ljeta puno govori podatak o malom broju dana sa temperaturom veom od 300C (u
godinjem prosjeku oko 15 dana).
Najhladniji mjesec u svim djelovima je januar. Srednja temperatura se kree od -20 u
najniim djelovima optine, do -70 C na vrhovima najviih planina. Zbog opadanja
temperature sa visinom temperaturne razlike u djelovima sliva, koji imaju najveu
nadmorsku visinu, jo su otrije izraene.
Sagledavanje apsolutnih maksimuma i minimuma temperature je vano, jer omoguava da
se sagledaju vrijednosti amplituda. Maksimalna temperatura 360C, to je ujedno i najvia iz-
mjerena temperatura u Kolainu (29.09.1956.god.), a apsolutno najnia (26.01.1954.god.)
od -29,9C. Ako se uporede vrijednosti maksimalnih i minimalnih temperatura, a to bez sum-
nje ukazuje da ovo mjesto u termikom pogledu ima dosta naglaena kolebanja, to daje
obiljeje kontinentalne klime.
Prosjena vlanost vazduha iznosi 82%. Najveu relativnu vlanost vazduha ima rejon Kola-
ina 90%. Oigledno da veliki kompleksi uma utiu na ovako velike vrijednosti relativne vla-
ge. Minimum reativne vlanosti je u avgustu, i to u Kolainu 67 %. Ako se izdvoje ekstremne
vrijednosti (maksimum i minimum), kao vane karakteristike godinjeg hoda, u svim go-
dinjim dobima skoro da nema bitne razlike vrijednosti relativne vlanosti.
Prosjena godinja oblanost iznosi 4,8 (izraena u desetinama pokrivenosti neba oblaci-
ma). Srednja oblanost po mjesecima kree se od 2,8 u avgustu do 6,2 u februaru.
Srednje mjesene koliine padavina na kiomjernoj stanici Kolain se kree od 71 mm
vodenog taloga (mjesec jul) do 302 mm (mjesec novembar).Srednja godinja visina
padavina iznosi 2.169,8 mm. Zemljite je pokriveno snijegom priblino tri mjeseca tokom
godine.
Sunce sija oko 2474 asova a navedeni rezultat zavisi od ekspozicije terena i stepena
oblanosti. Broj sunanih dana u julu iznosi 341 asova ili 11 asova prosjeno po danu, a
najmanju je u januaru i decembru, i to po 3 asa po danu. Prema tome, Kolain odlikuje se
ne samo velikim brojem sunanih asova u toku godine, ve i njihovim povoljnim
rasporedom po pojedinim mjesecima. Najei vjetrovi su sjevernog i junog kvadranta.
Vjetar najee duva iz pravca sjever-sjeverozapad (20.1% prema rui vjetrova), sa
najeom prosjenom brzinom u intervalu od 1-3m/s
Iznijeti podaci snijenog pokrivaa na podruju Kolaina uz prisustvo veoma pogodnih

topografskih uslova za formiranje staza i terena, naroito na padinama Bjelasice, ukazuje da
je ovo podruje vrlo pogodno za razvoj zimskih sportova. Umjerene ljetnje temperature
povoljno utiu na boravak, dok trajanje snijenog pokrivaa omoguava dugu zimsku
sezonu, u ljetnjem periodu djeluju rekreativno za zdravlje organizma, ljekovito kod mnogih
oboljenja, poremeaja funkcije organizma, a zimska rekreacija blagotvorno djeluje na jaanje
organizma i psihiku rastereenost. Zbog pomenutih prirodnih faktora Kolain se u poslednje
vrijeme razvio kao vazduna banja sa velikim zdravstveno rekreativnim mogunostima.
Teritorija Optine Kolain obiluje vodenim tokovima i znaajnim hidro potencijalom (godinji
oticaj iznosi 68,54m/s). Rijeka Tara (141km), koja izvire ispod Komova jedna je od
najljepih u svijetu, upisana je u Registar svjetske kulturne i prirodne batine. Rijeka Moraa
sa kanjonom duine 38km i impresivne dubina od 1.100m, je takoe znaajan prirodni
resurs Kolaina. Rijeka Moraa je najvea pritoka Skadarskog jezera. Nastaje na koti od 975
mnv. u prostoru Gornje Morae, od niza povremenih i stalnih potoka sa istonih padina
Zebalaca i uplje grede i sjevernih padina Morakih kapa, meu kojima je najznaajniji
Rzaki i Javorski potok kao i manji potoci Koritski i Rupoajski potok. Povrina gornjeg
33
IBI CAU partnership

slivnog podruja do ua Zete u Morau je oko 985 km2. Srednji viegodinji proticaj
Morae, prije ua Zete je oko 67 m3/s. Svuda gdje je Moraa i njene pritoke nailaze na iste
krenjake usjeene su kanjonske doline i klisure: Bijele stijene, Subadanj, Platije,
Omazonica i dr. Tara je najvea rijeka Crne Gore. Po svojim prirodno geografskim
karakteristikama predstavlja jedinstveno podruje, ne samo u naoj zemlji ve i ire. Rijeka
Tara je, ustvari, hidrografska okosnica koja optimalno definie hidromorfoloki izgled doline
Tare u kome se nalazi oko 43% hidroenergetskog potencijala crnogorskih vodotoka.Pripada
crnomorskom slivu i zajedno sa Pivom formira rijeku Drinu.Na svim vodomjernim stanicama
glavni minimum proticaja je u avgustu, to uslovljavaju visoke temperature vazduha, veliko
isparavanje, kao i minimum padavina u ljetnjim mjesecima. Sekundarni minimum je u
januaru ili u februaru i rezultat je smanjene koliine padavina koje se preteno javljaju u
obliku snijega, tako da ne uestvuju odmah u proticaju. Najvea vrijednost specifinog
oticaja u slivu Tare je na profilu Trebaljevo (54,17 l/s/km2), a najmanja kod epan Polja
(43,31 l/s/km2) to je i razumljivo jer se u tom pravcu smanjuje i koliina padavina u slivu.
Ukupan kapacitet malih hidroelektrana na pritokama u optini Kolain, procjenjuje se na
instalisane snage oko 10 MW i prosjene godinje proizvodnje oko 30 GWh.
Vodotoci na kojima je predviena izgradnja mhe na rijeci Tari u okviru optine Kolain su
Crnja i Bukovica. Na pritokama Morae postoje potencijali za mhe najvei u Crnoj Gori i to
na Poanjskoj rijeci, Ibritici, Ratnji, Sjevernici, Rataku i uevini.
Brojna su mjesta kvalitetne izdanske vode.Potencijali izvorita za flairanje voda za sada
nijesu dovoljno iskorieni. Ipak, u posljednje vrijeme prisutno je pojaano interesovanje za
punjenje voda u ambalau, a u toku je izdavanje koncesija i izgradnja novih fabrika.
Postojei objekti na zahvatu plana i bliskoj okolini obuhvataju sljedee pogone:
x "Aqua Monta" (izvorite Ropuica) u Gornjem Lipovu kod Kolaina.
x "Gorska" (izvorite Jeremija) kod Kolaina,
x "Aqua Bianca" (izvorite edov izvor) u Radigojnu kod Kolaina,
x "Suza" (izvorite Bukovika vrela), u Trebaljevu kod Kolaina,
Izdanost glavnog izvorita za gradsko podruje (Rijeka Muovia) je prepolovljena u
zadnjih 30 godina. Uzroci tome su brojni a najvei uzrok je sjea uma kao i druge neeljene
aktivnosti na ovim podrujima.Do sada nisu izvrena zakonom propisana istraivanja i
odredivanje zona zatite za veinu vodoizvorita koja su u korienju. Pored ovoga, nije
obraen katastar postojeih i potencijalnih izvorita (vodnih objekata), pa u ovom trenutku
nije mogue izvriti preciznu identifikaciju svih vodoizvorita i zona njihove zatite. Na
planinama se nalaze lednika jezera, i to na Bjelasici i na Lukavici.
Biogradsko jezero se nalazi na zapadnom podnoju planine Bjelasice, na nadmorskoj visini
od 1094 m. Udaljeno je od Kolaina 19 km. Preko Jezertice pripada slivu Tare.Jezero po
svom postanku pripada grupi glacijalno akumulativnih jezera.
Na sjevero-istoku Sinjajevine nalazi se Zabojsko jezero, ispod krenjackog masiva Divljak,
na 1447 m.n.v. Duina jezera je 275 m, a njegova irina 164 m. Maksimalna dubina jezera je
18,8.
Na teritoriji optine Kolain postoji preko 2.000 razliitih biljnih vrsta, od kojih su mnoge
endemine. U umskim zajednicama raste 220 vrsta biljaka. Do sada je utvreno prisustvo
26 fitocenoza. Znatno vie biljnih vrsta je u neumskim ekosistemima.Meu njima je 20%
endema Balkanskog poluostrva.
Zatiene vrste flore na teritoriji optine Kolain

Pinus heldreichii Christ munika, Pinus peuce Gris molika, Acer heldreichii Orph. ssp.
visianii (Nyman) Maly - Visijanijev javor, Ranunculus crenatus W. K.- narovaeni ljuti,
Dianthus pancicii - Paniev karanfil, Viola elegantula Schott - ljupka ljubiica, Potentilla
montenegrina Pant.- crnogorska petoprsta, Saxifraga prenja G. Beck- prenjska kamenica,
Daphne blagayana Frey. jeremiak, Pancicia serbica Vis. - srpska paniia, Edraianthus
34
IBI CAU partnership

jugoslavicus Lakui- jugoslovenski zvoni, Linum capitatum Kit. - glaviasti lan, Wulfenia
blecicii Lakui- Bleieva vulfenija, Valeriana pancicii Halacsy & Bald.- Paniev odoljen,
Lilium albanicum Gris. - albanski ljiljan, Achillea abrotanoides Vis.- planinski stolisnik,
Achillea lingulata W.K.- jezikolista hajduka trava, Myricaria ernestii-mayeri Lakui -
Majerova mirikarija, Adenophora lilifolia - ljiljanolisna zvoncika, Allium phthioticum - grki luk,
Aster alpinus - alpski zvezdan, Bruckentalia spiculifolia - crna trava, Daphne blagaiana -
blagajev jeremiak, Eringyum alpinum - alpski kotrljan, Gentiana lutea lincura, Gentiana
punctata - pjegava lincura, Lycopodium alpinum - alpska crvotoina, Myricaria ernesti mayeri
- Majerova vresina, Narthecium scardicum - arski kostolom, Orchis cordigera kaunak,
Pinguicula balcanica - balkanska masnica, Saxifraga grisebachii - crnogorska kamenika,
Silene macrantha - crvena pucalina, Taxus baccata tisa, Trolius europeus jablan,
Valeriana pancicii - paniev odoljen, Wulfenia blecicii - Bleieva vulfenija.
U prethodnom periodu, vrene su velike sjee uma koje su dovele do znaajnih promjena
na pojedinim lokalitetima, to je rezultiralo nestankom nekih rijetkih vrsta.
ivotinjski svijet na podruju Optine je takoe raznovrstan i brojan. Osnovna vrsta

divljai je srna Capreolus capreolus i veliki tetreb Tetrao urogalus. Od sitnije divljai zec
Lepus europaeus i letarka Tetrastes bonasia. U posljednjih dvadesetak godina, na
Biogradskom jezeru se gnijezdi patka gluvara Anas platyrhynchus, a registrovana je i na
drugim jezerima u parku. Mrki medved Ursus arctos, vidra Lutra lutra, kuna zlatica i kuna
belica, lisica, razne vrste orlova i sova su takoe stalni stanovnici. Vuk Canis lupus i divlja
svinja Sus scrofa su neto rei.
Najznaajnije vrste ribe na ovom podruju su potona pastrmka (Salmo trutta), lipljen
(Thymallus thymallus) i kalifornijska pastrmka (Salmo irideus).
Zatiena podruja na teritoriji optine Kolain su

x Nacionalni Park Biogradska Gora,
x Meunarodno zatieno podruje od strane UNESCO - rezervat biosfere-slivno
podruje Tare.
x Spomenik prirode Botanika bata planinske flore Dulovine,
Nacionalni parkBiogradska gora obuhvata djelove teritorija optina Kolain, Mojkovac i

Berane. Ukupna povrina mu je 5.550ha, od ega je 4.258ha pod umama. Zajedno sa
Peruicom u Bosni i Bjelovekom Puom u Poljskoj, Biogradska gora danas predstavlja
jednu od tri poslednje evropske praume. Park obuhvata praumu Biogradska gora (u slivu
reka Jezertice i Biogradske reke), Biogradsko jezero, vrhove Jareve strane (1753m), Crna
glava (2139m), Zekova glava (2117m), Troglava (2072m), Ogorela glava (1988m) i Donji
Lumer (1730m).
Pored NP Biogradska gora, na prostoru teritorije optine Kolain, oekuje se proglaenje
regionalnog parka Komovi. Torna i Gradita (Sinjajevina) je podruje koje treba da bude
proglaeno spomenikom prirode jer je na prostoru od oko 7km2 identifikovano preko 600
razliitih biljnih vrsta od kojih su mnoge endemi i reliktne. On bi bio nacionalni park u
malom gdje bi turisti i graani bili upoznati sa raznolikou dendroflore Crne Gore i
jugoistocne Evrope..
Zemljite
Zemljini pokriva optine Kolain karakterie heterogenost u pogledu zastupljenosti pojedi-

nih tipova zemljita i njihove potencijalne plodnosti.Bonitet (produktivnost) ovih zemljita vrlo
je razliit i u zavisnosti je od hemijskih svojstava (prusustva humusa) i fizikih osobina
(zadravanje vlage). Ona su podijeljena u osam kategorija (bonitetnih klasa).
Zemljita visoke plodnosti su sva duboka i srednje duboka zemljita na ravnim i zaravnjenim
terenima do 1000 mnm na kojima je mogue primjena mjera savremene agrotehnike.
35
IBI CAU partnership

Svrstana su u prvu i drugu bonitetnu klasu. Ovim klasama pripadaju aluvijalna i aluvijalno
deluvijalna zemljita.
Zemljita srednje plodnosti su ona koja pripadaju III i IV bonitetnoj klasi. Ovoj vrsti plodnosti
pripadaju, takoe, aluvijalna i aluvijalno deluvijalna zemljita (oko 10% ukupnih povrina
zemljita ove plodnosti) i sva smea zemljita na krenjaku i dolomitu (gajnjaa i ilovaa).
Zemljita ograniene plodnosti su zemljita V i VI bonitetne klase. Ova zemljita u se sretaju
po stranama izmeu terasa i koriste se kao vonjaci i po visoijim stranama kotlina na
kojima su uglavnom livade, a rjee oranice, to je karakteristino za seline.
Zemljita vrlo niske plodnosti su zemljita VII i VIII bonitetne klase. U dolini Tare ova
zemljita se sretaju na siparima, relativno strmim stranama, velikim visinama Na njima se
sretaju rijetke umske zone zakrljalog umskog drvea (esto je kleka, izmijeana sa
borovnjacima) ili je to rijetko visoko drvee.
Neplodne povrine uglavnom spadaju kamenjari, zemljita, pod jezerima, gradskim
naseljima, industrijskim i turistikim zonama, individualnim zgradama, putevima, asfaltom,
betonom, parkovima, rudokopima, pozajmita, deponijama i sl. Ovakvog zemljita ima i u
dolini Tare i Morae i ono ima tendenciju irenja, posebno pod uticajem antropogenog
faktora, odnosno irenja, posebno pod uticajem antropogenog faktora, odnosno irenja
gradskih i prigradskih naselja i izgradnje saobraajnica preko plodnih poljoprivrednih
povrina kroz kotline ovog kraja. Ova pojava je naroito izraena u Kolainu.
Zemljita kao uslov razvoja poljoprivrede
S obzirom na razvojnu ulogu poljoprivredne djelatnosti i znaaj proizvodnje zdrave
hrane,revitalizacija degradiranih i dalja zatita i unapreenje korisnih poljoprivrednih
povrina treba da budu jedan od prioritetnih zadataka.
U tom cilju neophodno je:

-preduzeti potrebne tehnike, melioracione i bioloke mjere radi sanacije i dalje
zatite najugorenijih povrina (podzide, drenae, zasadi i dr.);
-revitalizovati obradive povrine koje su naputene i pretvorene u utrine i panjake;
-izgraditi kanale za navodnjavanje i odvodnjavanje obradivih povrina aluvijalnih
ravni u dolini Tare I Morae, kao i niih rijenih terasa, a u cilju poboljanja kvaliteta zemljita
i poveanja njegove produktivnosti;
-paljivo trasirati planinske puteve, sa to manjim zasijecanjem travnog pokrivaa u
najviim predjelima i sa odgovarajuim ureenjem ivinjaka radi regulisanja oticaja
padavinskih voda sa kolovoza
- regulisati rijena korita (naroito Tare i njenih veih pritoka) radi zatite obradivih
povrina od bujinih voda i odnoenja plodnog zemljita;
- kontrolisati upotrebu hemijskih sredstava u poljoprivredi radi ouvanja boniteta
zemljita i podizanja ekolokog kvaliteta proizvoda;
-kontrolisati i povremeno ograniavati ispau na ugroenim panjakim povrinama i dr.
Prema rezultatima CETI-a, zemljite na podruju optine Kolain uzorkovano je na etiri

lokacije (Industrijska zona 1 i 2, Trebaljevo 1 i 2), pri emu je ustanovljeno prisustvo
poveane koncentracije olova (Pb) na lokacijama Industrijska zona 1 i 2 i Trebaljevo 1. Na
ovoj lokaciji zabiljeen je i povean sadraj ive (Hg).
Industrijska zagaenja postoje na podruju naselja Bakovii, zemljite je optereeno

zagaujuim polutantima i neupotrebljivo za poljoprivrednu proizvodnju. Urbani razvoj
uzrokuje zauzimanje poljoprivrednog zemljita stambenom izgradnjom i izgradnjom
saobraajnica to znaajno smanjuje povrinu obradivog zemljita.
Najvea prijetnja za poljoprivredno zemljite u optini Kolain predstavlja neograniena

upotreba pesticida, fungicida i herbicida u procesu poljoprivredne proizvodnje, pogotovu
proizvodnje krompira.
36
IBI CAU partnership

3.2. STANOVNITVO
Istorijski pregled trendova kretanja broja stanovnitva
Broj stanovnika u Kolainu konstantno je u opadanju. Podaci popisa sprovedenog 1961.g.,

pokazuju da je Kolain tada imao 14,882 stanovnika, dok prema podacima popisa iz
2011.g. ovaj broj iznosi 8.380, to predstavlja pad broja stanovnika od 43,7%4 . Za isti
vremenski period, Crna Gora i EU 275 biljee pozitivan rast u broju stanovnika od ak 20%.
Prema podacima sa grafikona 1, broj stanovnika u Crnoj Gori se uveao sa 471894 na
620029, to predstavlja rast od 31.4%, dok je broj stanovnika u EU27 porastao sa 406.2 na
503.2 miliona, ili za 23.9%. Pozitivna stopa rasta ostvarena na nacionalnom novou i u EU27
ukazuje na to da je mogue ostvariti pozitivne stope rasta i na regionalnom nivou. Stoga je
sasvim mogue za Kolain da ostvari pozitivne stope rasta u budunosti u skladu sa
nacionalnim i evropskim projekcijama.
Tabela 1: Istorijski pregled trendova kretanja stanovnitva
Godina Kolasin Crna Gora EU 27*

1961. 14,882 471,894 406,176,359
1971. 13,799 529,604 437,308,839
1981. 12,656 584,310 459,111,954
1991. 11,120 615,035 471,967,435
2003. 9,949 620,145 486,646,114
2011. 8,380 620,029 503,194,529
Rast -6,502 148,135 97,018,170
Rast % -43.7% 31.4% 23.9%
Napomena: * EU 27 broj stanovnika za 1961 i za 2011. nisu bili dostupni. Pretpostavljen je
pravolinijski rast stanovnistva izmedju 1960. i 1965. i primijenio godisnji pravolinijski rast
populacije od 2003. do 2010 u cilju procenjivanja broja stanovnika za 2011.
Grafikon 1: Godinje stope rasta broja stanovnika od 1961.g do 2011.g

4
Podaci o broju stanovnika u 1961.g. uzeti su iz Statistikog godinjaka Republike Crne Gore 2006 Tabela 27-6. 2011 broj
stanovnika je uzet iz Popisa stanovnitva, domainstava i stanova u Crnoj Gori 2011. Godine Tabela 1.
5
Zemlje koje ulaze u sastav EU 27 su Austria, Belgija, Bugarska, Kipar, Republika eka, Danska, Estonija, Finska,
Francuska, Njemaka, Grka, Maarska, Irska, Italija, Latvia, Litvanija, Luksemburg, Malta, Holandija, Poljska, Portugalija,
Rumunija, Slovaka, Slovenija, panija, vedska i Ujedinjeno Kraljevstvo.
37
IBI CAU partnership

Treba napomenuti da iako sveukupna stopa rasta ostvarena u Crnoj Gori premauje stopu
rasta zabiljeenu u EU27 u periodu od 1961. do 2011.g. stopa rasta ostvarena u Crnoj Gori
na godinjem nivou u proteklih par godina pala je ispod prosjeka za EU27. Prema podacima
datim na grafikonu 1, godinja stopa rasta Crne Gore je opala sa 1,2% za period od 1961 do
1971.g., na -0.002% za period od 2003 do 2011g. Za razliku od CG, EU27 biljei manji pad
rasta i to sa 0,8% ostvaren za period od 1961 do 1971g. na 0,3% za period od 1981g. do
2003g., da bi u periodu od 2003. do 2011.g. zabiljeila marginalan rast na 0,4%.
Optina biljei negativne stope rasta za period obuhvaen ovom studijom, pri emu je
opadanje stope rasta teklo ubrzano i to sa -0,7% za period od 1961.g. do 1971.g. na -2,0%
od 2003.g. do 2011.g. Ubrzana stopa opadanja broja stanovnika u Kolainu zajedno sa
opadajuim stopama rasta broja stanovnika na nacionalnom nivou ukazuju na to da treba
raditi na stabilizaciji postojee baze stanovnika.
Kretanje broja domainstava

1991 2003 2011
Optina Kolain 3283 3168 2850
Gradska naselja 842 897 894
Ostala 2441 2271 1956
U meupopisnim periodima od 1991.godine broj domainstava ima opadajui trend. Prema

podacima poslednjeg Popisa 2011. na nivou cijele Optine postoji 2850 domainstava, to u
odnosu na podatke Popisa 1991. predstavlja umanjenje od 13%. Naroito je izraeno
umanjenje broja domainstava u ruralnom podruju, gde je 1991.godine bilo 19% vie
domainstava nego li trenutno. Ipak, veina domainstava skoncentrisana je u ruralnom
podruju Optine (69%).
Starosna struktura stanovnitva
Pored opadajueg broja stanovnika, Kolain se takoe suoava sa problemom ubrzanog

starenja stanovnitva. Prema podacima datim na slici 1, prosjena starosna dob
stanovnitva u Kolainu iznosi 40,1 godina, skoro 3.g. vie od nacionalnog prosjeka ali ispod
starosnog prosjeka za EU27 koji iznosi 40,9 godina. Podatak koji u sluaju Kolaina izaziva
posebnu zabrinutost je nedovoljna zastupljenost stanovnitva od 25 do 44 godina starosti.
Prisustvo stanovnitva starosne dobi od 25 do 44 godine je znaajno iz dva razloga.
Prvenstveno, ovaj dio populacije predstavlja reproduktivno aktivno stanovnitvo, bez kojeg
e odravanje postojeeg broja stanovnika biti oteano. Drugi razlog je da je stanovnitvo u
ovoj starosnoj dobi radno najaktivnije.
Nedovoljna zastupljenost stanovnitva starosti od 25. do 44.g. moe da bude indikator toga
da mlae stanovnitvo nije u mogunosti da nae adekvatno zaposlenje u Kolainu, i da je
stoga primorano da naputa Optinu u potrazi za poslom. Ovakav ishod su potvrdili i
rezultati ankete koja je sprovedena meu lokalnim stanovnitvom, kao dio Programa uea
javnosti. Na pitanje Da li planiraju, ukoliko budu u poziciji da studiraju, da se vrate u grad i
tu potrae zaposlenje? niko od uesnika ankete nije odgovorio da planira povratak u grad i
potragu za poslom. U prilog ovom stavu ide i injenica da postoji znaajan jaz u raspodjeli
stanovnitva starosti 40-44.g. i 45 do 49.g.
38
IBI CAU partnership

Slika 1 Raspodjela stanovnitva po starosnoj dobi Cohort, 2003.g
Prosjena starost 40.1 Prosjena starost 37.2 Prosjena starost 40.9
Nedovoljna zastupljenost stanovnitva starosne dobi od 25 do 44.g. predstavlja dugoroan

demografski problem sa kojim se suoavaju mnoge zemlje u razvoju i nastajanju. Kao to je
to prikazano na slici 1, u periodu izmeu popisa iz 2003. i 2011.godine, u EU 27, procenat
broja stanovnika starosti 45.g. i vie se uveao sa 40.9% na 43.8%, to predstavlja rast od
2.9%. U cjelini gledano, prema podacima iz 2011.godine, Crna Gora je ispod prosjeka za EU
27, sa samo 39.0% stanovnitva starosti 45.g. i vie. Jaz izmeu Crne Gore i EU 27 u
pogledu starosne dobi stanovnitva se smanjuje, meutim u sluaju Kolaina, broj
stanovnika starosti 45.g. i vie u ovoj Optini trenutno iznosi 44.6%, to prevazilazi prosjek
za EU 27.
Tabela 2. Raspodjela stanovnitva prema starosnoj strukturi, Cohort, 2003
Kolain Crna Gora EU 27

Starosna dob 2003 2011 2003 2011 2003 2010
Ispod 25 godina 34.3% 30.5% 36.7% 33.2% 29.5% 27.7%
Ciljna populacija
25-29 6.2% 6.5% 7.3% 7.4% 6.9% 6.7%
30-34 6.5% 5.8% 6.8% 7.2% 7.5% 6.9%
35-39 7.1% 6.0% 6.8% 6.8% 7.7% 7.2%
40-44 7.4% 6.7% 7.2% 6.5% 7.4% 7.6%
Podzbir 27.3% 24.9% 28.0% 27.9% 29.6% 28.5%
Preko 44 godine 38.5% 44.6% 35.2% 39.0% 40.9% 43.8%
Preko 44 poveanje 6.1% 3.7% 2.9%
Izvor:Popis Monstat-a i podaci Eurostat-a
Stanovnitvo u Kolainu koje ubrzano stari negativno e se odraziti na potencijal Optine da

ostvari rast ukoliko se to prije ne rei ovo pitanje. Ovaj problem zahtjeva kreiranje i
implementaciju jakih politika kojim bi se podstaklo zadravanje i irenje broja stanovnika
starosti ispod 30.g. Bez poboljane demografske situacuje, potencijali Kolaina za rast bie
ozbiljno ugroeni.
Glavni demografski problemi
Ukupna demografska kretanja na podruju Optine Kolain karakterie nekoliko bitnih

injenica:
- nepovoljna starosna struktura, promjena odnosa radno-aktivnog, izdravanog i
penzionisanog stanovnitva, promjena zanimanja i kvalifikacione strukture
stanovnitva.
39
IBI CAU partnership

Migraciona kretanja se vre unutar same Optine iz ruralnih naselja prema gradskom centru,
potom prema ostalim optinskim centrima u Republici (naroito ka Podgorici), ka evropskim
zemljama (naroito Njemaka i Danska).
Osnovne karakteristike demografskih kretanja optine su:

x Pad ukupnog broja stanovnika (8420 stanovnika po rezultatima popisa 2011.) tj.
15,4% manje u odnosu na popis 2003.godine
x Koncentracija stanovnitva u gradskoj zoni (4 595 stanovnika 2011.)
x Smanjenje broja domainstava oko 10% (2850 domainstava po popisu 2011.)
x Poveanje stambenih jedinica 10,3% (5095 stambenih jedinica po popisu 2011)
x Uravnoteena polna struktura (muko 4.229, ensko 4.151)
x Nastavak tendencije starenja stanovnitva (prosjena starost u Kolainu 40.1)
x Negativan prirodni prirataj -31 u 2010.godini
x Izraene migracije (posebno izraene dnevne migracije aktivnog stanovnitva i aka)
x 93,02% stanovnitva pravoslavne vjeroispovijesti (popis 2011.)
x Prema nacionalnoj pripadnosti: 57,42% crnogoraca; 35,75% srba; 0,21 muslimana...
x Smanjenje radno aktivnog i poveanje penzionisanog i izdravanog stanovnitva
Zaposlenost
Tabela 3: Zaposlenost u Kolainu po djelatnostima, 2003 i 2011.
Zaposlenost po sektorima Kolain Crna Kolain Crna Kolain Kolain

2003. Gora 2011. Gora % 2003. % 2011.
2003. 2011.
Poljoprivreda
Poljoprivreda, 762 15.335 230 4.454 4,97% 5,16%
umarstvo i ribarstvo
Industrija
Vaenje ruda i kamena 0 3.546 4 1.807 0,00% 0,22%
Preraivaka indrustrija 350 23.558 171 14.809 1,49% 1,15%
Proizvodnja el.energije, 58 5.139 136 7.677 1,13% 1,77%

gasa, vode,uklanjanje
otpada
Graevinarstvo 45 6.101 53 8.517 0,74% 0,62%
Meuzbir: 453 38.344 364 32.810 1,18% 1,11%
Uslune djelatnosti
(bez turizma)
Trgovina na veliko i 185 24.514 265 34.992 0,75% 0,76%
malo
Usluge smjetaja i 246 9.957 259 11.624 2,47% 2,23%
ishrane
Saobraaj, skladitenje i 195 14.923 128 13.611 1,31% 0,94%
veze
Informisanje i 23 5.000 0,46%
komunikacije
Finansijsko poslovanje 19 3.824 29 4.209 0,50% 0,69%
Nekretnine, 18 3.903 5 618 0,46% 0,81%
iznajmljivanje
Strune, naune i 34 5.493 0,62%
tehnike djelatnosti
40
IBI CAU partnership

Administrativne i 81 3.947 2,05%

pomone uslune
djelatnosti
Dravna uprava i 426 22.709 403 22.078 1,88% 1,83%
socijalno osiguranje
Obrazovanje 199 11.947 190 13.815 1,67% 1,38%
Zdravstveni i socijalni 95 10.689 79 10.733 0,89% 0,74%
rad
Druge komunalne, 144 9.861 123 9.700 1,46% 1,27%
drutvene i line usluge
Privatna domainstva sa 0 53 6 288 0,00% 2,08%

zaposlenim licima
Ekstrateritorijalne 0 148 2 432 0,00% 0,46%
organizacije i tela
Nepoznato 147 7.307 16 1.367 2,01% 1,17%
Meuzbir: 1.674 119.835 1.643 137.907 1,40% 1,19%
Ukupno 2.889 173.514 2.237 175.171 1,66% 1,28%
Izvor: Monstat- Popis 2003. 2011.
Tabela 3, zaposlenost u Kolainu u 2003. i 2011. je uporeena sa zaposlenosti na nivou

zemlje. Moe se vidjeti da je u sektorima poljoprivrede i turizma skoncentrisan vei broj
radne snage nego to je to sluaj na dravnom nivou. U 2003.godini, 26,4% radne snage u
Kolainu bilo je zaposlneo u poljoprivrednom sektoru,dok je u 2011. u poljoprivredi bilo
zaposleno svega 10,28% to je znatno vie nego na nivou drave. Nasuprot tome, od
ukupnog broja zaposlenih u Kolainu, 8,5% je zaposleno u sektoru turizma u 2003. dok na
nivou Crne Gore taj broj iznosi 5,7%, u 2011. se povealo uee zaposlenih u turizmu na
11,58% u Kolainu i 6,64% na nivou Crne Gore.
Stopa aktivnosti
Opadanje broja stanovnika u Kolainu, i opte gledano na cjelom sjeveru Crne Gore je
posljedica nedovoljne mogunosti za zaposlenje lokalnog stanovnitva. Opte gledano,
zdrava, uravnoteena i odriva zajednica ima stopu aktivnosti od 50%; to znai da ima
jedno radno mjesto na svaka dva lokalna stanovnika. Stopa aktivnosti ispod 50% je obino
pokazatelj dugorone neodrivosti zajednice. Na osnovu ukupnog broja zaposlenih u
Kolainu koja iznosi 2,237 zaposlena, i broju stanovnika za 2011.g. prema kojem u Kolainu
ivi 8,380 stanovnika, stopa zaposlenih u Kolainu u odnosu na ukupan broj stanovnika
iznosi 19,5% to je ispod dravnog prosjeka za 2011 koji iznosi 31,3% i prosjeka za EU 27
od oko 42.4%6 .
Tabela 4 Stope zaposlenih, 2011
Zaposlenost Stanovnitvo % zaposlenih

Kolain 2,237 8,380 26.69%
Crna Gora 194,215 620,029 31.3%
EU 27*(2010.) 212,439,400 501,125,977 42.4%
Napomena: prema stopi aktivnosti za EU27 od 62.6% za zaposlene starosti izmeu 15 i
64g.podjeljeno sa ukupnim brojem stanovnika EU 27. Podaci pribavljeni od Eurostata

6
Prema stopi aktivnosti za EU 27 od 62.6% za zaposlene starosti izmeu 15 i 64.g. podjeljeno sa ukupnim brojem stanovnika
EU 27. Podaci pribavljeni od Eurostata.
41
IBI CAU partnership

Nezaposlenost
Nezaposlenost u Kolainu i u cijeloj sjevernoj Crnoj Gori je neravnomjerno rasporeena u
pogledu starosti. tavie, najvei broj nezaposlenih je skoncentrisan meu lokalnom
populacijom starosne dobi oko 30 godina. U Drutveno-ekonomskoj analizi za sjever Crne
Gore se navodi da su prisutne izvjesne barijere u zapoljavanju mlaih osoba to je
pokazatelj postojanja niske stope kreiranja novih radnih mijesta.7 Na osnovu ankete o
radnoj snazi iz 2007.g., od ukupnog broja nezaposlenih na sjeveru Crne Gore, gotovo 50%
njih je starosti 30.g. Nedostatak adekvatnog zaposlenja za mlau populaciju podstie ovaj
segment stanovnitva da trai poslove van sjevernog regiona.
Prema rezultatima popisa 2011.godine , broj nezaposlenih u Kolainu iznosio je 835 tj.
27,18% od ukupnog broja aktivnog stanovnitva.
Tabela 6 Nezaposlenost na Sjeveru Crne Gore po starosti, Cohort, 2007
% ukupne nezaposlenosti Sjevernog

Starost nezaposlenih regiona*
3.6%
15 to 19
20 to 24 22.6% 50.36%
25 to 29 24.2%
30 to 34 12.3%
35 to 39 11.6%
40 to 44 7.2%
45 to 49 6.5%
50 to 54 9.5%
55 to 59 2.6%
ukupna nezaposlenost 100.0%
Izvor: FORS. Socio ekonomska analiza za Sjeverni region Crne Gore, Jun 2008.
Napomena: * Sjeverni region cine: Andrijevica, Berane, Bijelo, Polje, Kolasin, Mojkovac, Plav,
Pljevlja, Pluzine, Rozaje, Savnik i Zabljak.
3.3. DOSADANJI DRUTVENO EKONOMSKI RAZVOJ
3.3.1. Privredene djelatnosti ocjena stanja i razvojne persektive

- Poljoprivreda
Po klimatskim obiljejima podruje optine Kolain je veoma raznoliko i sa veim brojem

specifinih mikroklimata. Zbog velike izlomljenosti terena, gustih uma i dubokih rjenih
dolina, na ovom podruju u okviru osnovnih prirodnih cjelina postoji vie manjih mikrocjelina,

7
FORS Montenegro. Socio-Economic Analysis of the Northern Region of Montenegro. June 2008.
42
IBI CAU partnership

sa nizom razliitih klimatskih faktora i uslova. Ovo je izrazito planinsko podruje, sa

izraenim reljefom. Pedoloke karakteristike u jednom dijelu su ograniavajui faktor razvoja
poljoprivrede, jer se itavo podruje optine Kolain nalazi u III, IV i vioj klasi zemljita,
izuzev manjih parcela u slivu Donje Morae. Ovaj region odlikuje se znaajnim hidrolokim
resursima koji ine rijeke Moraa i Tara, kao i niz manjih vodotoka, rijeka, rjeica i jezera.
Prirodne karakteristike terena uticale su da se stanovnitvo na ovom podruju oduvijek

bavilo poljoprivredom kao osnovnom djelatnou. Meutim, usljed snanih procesa
deagrarizacije zabiljeenih na ovom podruju u posljednjoj deceniji, broj ukupnog i
poljoprivrednog stanovnitva je imao izraen trend smanjenja. Poljoprivredna proizvodnja na
ovom podruju nije razvijena u skladu sa postojeim resursima. Trina proizvodnja je
izuzetno mala, preovlauje proizvodnja za potronju u domainstvima i prodaju na zelenim
pijacama i lokalnim marketima.
Strukturu korienja zemljita na ovom podruju opredjeljuju prirodne karakteristike podruja

(planinska klima, pedoloka svojstva zemljita i dr.). Iz strukture poljoprivrednog zemljita
vidi se da postoje znaajne mogunosti za razvoj stoarstva, koje je najzastupljenije i
istovremeno ima najvei potencijal za razvoj. Razvoj stoarstva (govedarstva i ovarstva) je
apsolutni nosilac razvoja poljoprivrede na ovom podruju i velika ansa za farmere Kolaina.
Bogatstvo panjaka i livada znaajan je preduslov za gajenje preivara (krave, ovce, koze).
Poseban akcenat treba staviti na ovarstvo i govedarstvo. Brojni panjaci i katuni mogu se
na najbolji nain valorizovati kroz razvoj ovarstva, posebno ako se ima u vidu injenica da
se u sjevernom dijelu Crne Gore gaji preko 70% ukupnog broja ovaca.
Pored razvoja stoarstva, kao prioriteta poljoprivrede na ovom podruju, vaan je i razvoj
ostalih grana: ratarstva, povrtarstva, voarstva i pelarstva, koje predstavljaju dopunu i
zaokruivanje razvoja poljoprivrede u cjelini, a komplementarne su i sa razvojem turizma.
Kada je u pitanju ratarsko-povrtarska proizvodnja, oranine povrine u ukupnom
poljoprivrednom zemljitu na ovom podruju imaju relativno malo uee. Izuzev povrina
gdje se organizovano uzgaja krompir i ija je proizvodnja dominantno komercijalna, ostale
biljne kulture uglavnom se gaje na manjim povrinama i za sopstvenu potronju.
Karakteristino za voarsku proizvodnju je da je ona najveim dijelom ekstenzivna i odvija se
uglavnom na okunicama. Rijetko se mogu nai vonjaci sa poluintenzivnom proizvodnjom.
Sortiment je zastareo i ne prati trendove u okruenju, a agrotehnike i pomotehnike mjere
(rezidba, obrada, ubrenje, zatita) rijetko se primjenjuju.
Na ovom podruju postoje izuzetni prirodni potencijali za razvoj pelarstva. Bogatstvo
medonosnog bilja i mala primjena pesticida, pruaju mogunost za poveanje broja pelara i
pelinjih drutava.
Ovaj region posjeduje izuzetne prirodne potencijale kada je u pitanju ljekovito i aromatino
bilje i umski plodovi. Bogatstvo biljnih vrsta, biljke endemskog porijekla i raznovrsna
cvijetna flora pruaju ansu za njihovo znaajnije iskoriavanje.
S obzirom da prostor optine Kolain ima netaknutu prirodu, ouvane vrijednosti i potencijale
sa nizom razvojnih ansi, razvoj poljoprivrede treba usmjeriti na valorizaciju prirodnih
potencijala i odrivom korienju prirodnih uslova. Uzimajui u obzir intenzivnost
poljoprivredne proizvodnje u ovom regionu koja je na dosta niskom stepenu, ne moe se
govoriti o ozbiljnijem zagaenju ivotne sredine, to otvara mogunost za proizvodnju
zdrave, ekoloki bezbjedne hrane.
Poljoprivreda je jedan od glavnih nosilaca privrednog razvoja ovog podruja. U cilju

podizanja nivoa ekonomske razvijenosti u cjelini, kao osnovni cilj razvoja definie se
intenziviranje poljoprivredne proizvodnje i formiranje savremenog sektora poljoprivrede koji
e biti u mogunosti da snabdijeva domae trite odreenim poljoprivrednim i
prehrambenim proizvodima.
43
IBI CAU partnership

U skladu sa navedenim prirodnim pogodnostima i ogranienjima za razvoj poljoprivrede,

potrebno je izvriti usaglaavanje naina korienja prirodnih resursa (poljoprivrednog
zemljita i panjaka; povrinskih i podzemnih voda; relativno ouvane prirodne sredine), sa
potencijalima i potrebama njihove zatite, odnosno, primijeniti koncept odrivog razvoja
poljoprivrede. U punom smislu treba nastojati na primjeni koncepta odrivog razvoja. Pored
toga, modernizacija i primjena savremenih tehnologija poljoprivredne proizvodnje, treba da
omogui dostizanje robne tj. trine proizvodnje.
Definisane su osnovne razvojne anse i ciljevi poljoprivredne proizvodnje: razvoj planinskog

stoarstva; melioracija i obogaivanje livada i panjaka travnim vrstama; razvoj ratarske
proizvodnje uz intenzivnije korienje obradivog poljoprivrednog zemljita II i III bonitetne
klase; razvoj kontinentalnog i jagodiastog voarstva na mikrolokalitetima gdje postoji uslovi
za pojedine vrste; prozvodnja merkantilnog i sjemenskog krompira i planinskih itarica;
proizvodnja zdrave hrane i njena primarna prerada, zasnovana na proizvodima planinskog
stoarstva, voarstva, proizvodnji krompira i planinskih itarica; prikupljanje, suenje,
vrhunski dizajn i pakovanje ljekovitog bilja; prikupljanje umskih plodova i njihova prerada,
sa zatitnim znakom kvaliteta sa ovog podruja; proizvodnja i plasman vhunski najistije i
najkvalitetnije pijae vode koja izvire u velikim koliinama na ovom podruju; proizvodnja
meda i drugih pelinjih proizvoda (vosak, propolis, mlije i dr.); razvoj ribarstva kroz uzgoj
kalifornijske i potone pastrmke; organska proizvodnja voa, povra i itarica.
Pored primarne poljoprivredne proizvodnje, razvoj manjih preraivakih kapaciteta znatno bi

poboljao ponudu i raznovrsnost proizvoda sa ovog podruja. Razvoj agroindustrije i
agroturizma, koji bi se bazirali na prirodnim potencijalima i sve veoj potranji za zdravom
hranom, mogao bi obuhvatiti prvenstveno jagnjee meso, mlijene specijalitete, ljekovito i
aromatino bilje, umske plodove. U cilju poveanja primarne poljoprivredne proizvodnje i
prerade dobijenih poljoprivrednih proizvoda, potrebno je izgraditi i organizovati niz objekata,
kao to su kooperantski centri, otkupne i veterinarske stanice. S obzirom na poveanje
povrina pod krompirom i itaricama, neophodno je izgraditi skladita i silose za prihvat
roda.
Sve navedene poljoprivredne aktivnosti neophodno je sprovoditi uz ouvanje i racionalno

korienje postojeih genetskih resursa tj. ouvanje autohtonih vrsta biljaka, kao i domaih
rasa i sojeva ivotinja. Posebnu panju treba posvetiti zatiti poljoprivrednog zemljita, koja
je jedan od uslova za realizaciju predloenog koncepta razvoja poljoprivrede.
- umarstvo i lovstvo
ume prema namjeni, u skladu sa pretenom funkcijom ume se dijele na privredne i ume
ostale namjene (sa dominantnom zatitnom funkcijom). Privredne ume su ume u kojima
je naglaena proizvodna funkcija. U privrednim umama prioritetni cilj je ostvarivanje
maksimalne i trajne proizvodnje drveta, odgovarajueg kvaliteta i ostalih umskih proizvoda
uz ouvanje proizvodne snage stanita, stalno ouvanje sklopa i obraslosti, istovremeno
zadovoljavajui i ostale optekorisne funkcije. U ume ostale namjene izdvojene su ume
posebne namjene i zatitne ume. ume posebne namjene predstavljaju umske
komplekse kod kojih su prioritetne socijalne funkcije. Zatitne ume imaju primarnu funkciju
zatite zemljita, vodotoka, izvorita, komunikacija, a to su i ume na gornjoj granici umske
vegetacije Sa gledita uzgojnih oblika postoje ume visokog uzgojnog oblika i niskog
uzgojnog oblika. Visoke i niske ume koje su bile izvrgnute dugotrajnim procesima
degradacije nalaze se u odreenoj degradacionoj fazi. Osobine degradaciionih oblika se
razlikuju i s obzirom na ekoloke karakteristike stanita. Prema vrsti drvea (omjeru smjese)
ume mogu biti iste i mjeovite.
Od ukupnih povrina uma koja po poslednjoj Optoj osnovi iznosi 50099,97 ha dravne
ume se prostiru na 33391.97 ha dok povrina uma u privatnom vlasnitvu iznosi 16708 ha
sa ukupnom drvnom zapreminom od 8963492 m3.Povrina privrednih uma je 19308,96ha.
44
IBI CAU partnership

Povrina uma za ostale namjene iznosi 8.604,28 ha. U ume ostale namjene izdvojeni su
cjelokupni umski kompleksi (gazdinske jedinice) Gornjomorake, Donjomorake i Rovake
ume radi zatite izvorita Morae i njenih pritoka, spreavanja erozije i zatite putnih
komunikacija, kao i dijelovi umskih kompleksa u cilju zatite izvorita Tare, uma
subalpijske bukve i uma namijenjenih za turizam i rekreaciju.
U ukupnoj zapremini privrednih uma (dravnih i privatnih) dominira bukva sa 6096613 m3,
dok jela i smra u ovim umama imaju dubeu zapreminu od 854709 m3.ume u dravnoj
svojini imaju znatno povoljniju strukturu u odnosu na privatne ume, to najbolje odraava
koliina drvne mase po jedinici povrine koja je u privatnim umama znatno manja.
Tabela 7. Stanje uma u dravnim umama

Povrina Drvna zapremina Zapreminski prirast
KATEGORIJA UMA
ha m3 m3/ha m3 m3/ha
A. Privredne ume 19308.96 5890529 305 91021 4.71
1. Visoke ume 19181.81 5890107 307 90993 4.74
- prebirne 8692.80 2911178 335 48417 5.56
- oplodna sjea dugog p.r. 9165.56 2844784 310 39912 4.35
- devastirane ume 1232.05 132723 108 2591 2.10
- umske kulture 91.40 1422 16 73 0.79
2. Niske ume 127.15 422 - 28 -
- ikare 123.15 - - - -
- izdanake za rekonstrukciju 4.00 422 105 28 7.00
B. ume za ostale namjene 8604.28 1078829 125.4 13570 1.58
- visoke 4697.98 802049 - 10722 -
- izdanake 3906.30 276780 - 2848 -
UKUPNO OBRASLO 27 913.2 6969358 - 104591 -
C. Neobraslo zemljite 5478.73 - - - -
- za poumljavanje 633.57 - - - -
- za ostale namjene 3115.55 - - - -
- neplodno 1729.61 - - - -
UKUPNO 33 391.97 6969358 104591
Uvidom u stanje umskog fonda optine Kolain moe se ustanoviti da ukupna drvna
zapremina privrednih uma (bez ikara) iznosi 5.890.529m3 ili prosjeno 307m3/ha. Tekui
zapreminski prirast privrednih uma (bez ikara) je 91.021m3, prosjeno 4,74m3/ha.
Uee etinara u ukupnoj drvnoj zapremini (jele, munike, smre i crnog bora) je 17,29%, a
u zapreminskom prirastu 18,09% to jasno ukazuje na dominaciju liarskih vrsta (bukve,
bijelog jasena, gorskog i planinskog javora, cera i dr.). kao i da etinarske vrste pokazuju
neto vei intenzitet priraivanja. Osnovna vrsta umskog fonda optine Kolain je bukva,
dok u viim regionima znaajno je i uee jele, koja sa bukvom gradi mjeovite sastojine
velikog proizvodnog potencijala.
Lovita
Prema Elaboratu o utanovljavanju lovita (2010) na teritoriji optine Kolain nalaze se tri
loita (Kolain, Rovca i Moraa), kao i dio lovita posebne namjene Komovi. Lovite
Kolain obuhvata istoni dio, lovite Rovca zapadni dio, dok lovite Moraa
obuhvata centralni dio optine Kolain. Lovita su tipino planinska.U njima postoje povoljni
stanini uslovi za: vukove, medvjede, srne, divlje svinje, zeeve, jarebice kamenjarke i druge
vrste divljai (sisara i ptica) kojima odgovaraju postojei stanini uslovi.Osim ova tri lovita
na teritoriji optine Kolain nalazi se i dio lovita posebne namjene Komovi.
Lovite Kolain obuhvata istoni dio optine Kolain. Granica lovita poinje na granici sa
Nacionalnim parkom Biogradska gora na grebenu vrha Gradac i prati granicu sa
45
IBI CAU partnership

Nacionalnim do Katuna Vranjak odakle prati meuoptinsku granicu sa Andrijevicom, penje

se na vrh anevi (1828 mnv), gdje poinje granica sa lovitem sa posebnom namjenom
Komovi, sputa se vododjelnicom prema sjeverozapadu preko Turiroga (kote 1547 i 1406)
na ue rjeica Ljubatica i estogaz u Dracku na koti 1163, prati nizvodno Dracku do ua
u Taru u Mateevu. Odavde prati granicu sa lovitem Moraa i dolazi do tromee granica
optine avnik, lovita Moraa i lovita Kolain , dalje prati meuoptinsku granicu sa
avnikom do vrha Mali starac (1903 mnv) odakle ide meuoptinskom granicom Kolain -
Mojkovac do granice sa Nacionalnim parkom Biogradska gora.
Lovite Rovcaobuhvata zapadni dio optine Kolain. Granice lovita na sjeveru poinju od
tromee granica sa lovitem Moraa i optinom Niki ispod vrha Lastva na koti 2100. Na
sjeveroistoku granii sa lovitem Moraa. Na tavnju kod Vilujka je tromea granica lovita
Moraa i Rovca sa Podgoricom, odakle granica lovita prati optinsku granicu prema
Podgorici do tromee optinskih granica Podgorice, Danilovgrada i Kolaina na Ljutim
srtovaama. Odavde granica ide meuoptinskom granicom prema Danilovgradu do
tromee granica optina Danilovgrad, Niki i Kolain na Maganiku, odakle granica dalje
prati meuoptinsku granicu prema Nikiu.
Lovite Moraaobuhvata centralni dio optine Kolain. Granica lovita na sjeveru ide od
tromee granica optina avnik, Niki i Kolain na Loli, do mjesta gdje poinje granica sa
lovitem Kolain ispod Vrha Kuline. Odavde pa do Uvaa granii sa lovitem Kolain
(granice predhodno opisane). Od Uvaa prati meuoptinsku granicu sa Podgoricom do
tavnja, gdje poinje granica sa lovitem Rovca (granice predhodno opisane), penje se
prema sjeveru do vrha Lastva gdje poinje optinska granica sa Nikiem do tromee
granica optina avnik, Niki i Kolain na Loli.
Lovite sa posebnom namjenom Komovi pripada istonom lovnom podruju.
Prostire se na teritoriji koja obuhvata dijelove optina Podgorica, Andrijevica i Kolain.
Granica poinje na najsjevernijoj taki lovita u Mateevu na uu rijeice Drke u rijekuTaru
(teritorija optine Kolain). Odavde u pravcu istoka granica ide uzvodno rijeicomDrkom
sve do ua potoka estogaz i Ljubatica (kota 1163) kod mjesta Han Drndarski,odakle se
grbenom penje u pravcu jugoistoka i prati kote 1406 i 1547 i izlazi na granicusa optinom
Andrijevica kod mjesta zvano anevi (kota 1828), jednim dijelom u pravcusjeveroistoka
prati optinsku granicu Kolaina i Andrijevice i kod mjesta zvano KatunBoiki odvaja se i
silazi niz greben u potok zvani Desna Rijeka (optina Andrijevica).Granica sad druge strane
nizvodno prati rjeicu Veruu sve do njenogutoka u rijeku Opasanicu odakle nastaje rijeka
Tara dalje granica nizvodno prati koritorijeke Tare sve do poetne take tj. ua rjeice
Drka u rijeku Taru.
- Energetika
Znaajan razvojni pokreta optine Kolain, koja raspolae znaajnim hidropotencijalom (

sliv rijeke Tare i Morae ), jeste proizvodnja elektrine energije.
Energetika kao privredna i strateka infrastrukturna potpora Drave, obezbjeuje

samodovoljnost i sigurnost. Sadanje stanje je nepovoljno u tehnolokom i organizacionom
smislu. Evidentan je domai resurs - hidropotencijal (planirane hidroelektrane na Morai (
brana Andrijevo se nalazi na teritoriji optine), HE "Kotanica" - i mini hidroelektrane), ali se
i evidentira neracionalna potronja, niska cijena elektrine energije, nedostatak sredstava za
investiranje, uvoz. Neophodne su krupne promjene u svim djelovima energetike,
potrebno je prestruktuiranje, ekonomske cijene, poveanje energetske efikasnosti,
poveanje udjela obnovljivih izvora, uklapanje u regionalne mree, uz demonopolizaciju,
stimulans privatnih ulaganja,manje distributivne firme i sl.
Korienje hidropotencijala za izgradnju mini hidroelektrana, iskljuivo na osnovu
sagledavanja realnih hidroenergetskih potencijala, kao i korienje akumulacija za razvoj
ribarstva i ribolova, treba sprovoditi samo tamo gdje nee doi do naruavanja okoline.
S obzirom na hidroenergetske potencijale vodotoka u slivu Morae i Tare,u skladu sa
istraivanjima ovih potencijala (koja e na osnovu validnih podloga i podataka precizirati
46
IBI CAU partnership

uslove izgradnje hidroenergetskih objekata i njihove kapacitete) i Dravnim programom

izgradnje malih hidroelektrana, bie omoguena izgradnja ovih objekata i u tu svrhu
angaovanje zemljita na nain koji ne utie tetno na ivotnu sredinu i kulturno-istorijske
vrijednosti, to e biti provjereno kroz izradu odgovarajue planske i projektne
dokumentacije i studija procjena uticaja.
S obzirom na stepen istraenosti i nivo projektne dokumentacije, studija je potpuno ili
priblino iskazala prostorni obuhvat hidroakumulacije HE na Morai, prije svega HE
Andrijevo, a zatim HE "Kotanica", dok e se po izradi dokumentacije utvrditi stepen
angaovanja prostora i tane lokacije za male hidroelektrane, a njihovo planiranje bie
regulisano kroz prostorne planove posebne namjene, odnosno detaljne prostorne planove i
prateu studijsku dokumentaciju o procjenama uticaja na ivotnu sredinu.
Problem energetike vie nije samo problem energetskih potencijala, njihove eksploatacije,
transformacije i korienja, ve i meusobne zavisnosti izmedu efikasne energetike,
ekologije i ekonomije (razvojni ciljevi : 4 E) zato to je danas to u Crnoj Gori, kao i na
najirem meunarodnom planu postalo jedan od najbitnijih, jedinstvenih i viedimenzionalnih
problema razvoja.
Proizvodnja elektrine energije
Procijenjeno je da je u zahvatu optine Kolain mogua izgradnja novih izvora iz obnovljivih

izvora energije, a najvei potencijal razvoja meu obnovljivim izvorima imaju hidroelektrane
na Morai, postrojenja na biomasu i male hidroelektrane.
Korienje obnovljivih izvora energije u razvoju ovog podruja u skladu je sa Strategijom

razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine.
U nastavku prikazan je saeti pregled planiranih hidroelektrana na teritoriji Crne Gore, koji
proizlazi iz izraene pretprojektne i projektne dokumentacije. Objekti su navedeni posebno
za svaku od varijanti iz VOCG. Potrebno je uzeti u obzir da se pregled svih planiranih
objekata zasniva na djelimino potpunim podlogama odnosno tehnikoj dokumentaciji s
razliitim nivoima obrade, a precizna obrada sistema svih projekata moe biti izvrena samo
ako svi projekti imaju usporedivi nivo, kvalitet i raspoloivost svih parametara. Jasno je da e
ova obrada biti kvalitetnija ukoliko su kvalitetniji i precizniji podaci, odnosno ukoliko se radi o
viem stepenu istraivanja. Izradom tehnike dokumentacije odgovarajueg stepena za sve
planirane hidroelektrane moe se dobiti najbolja osnova za kvalitetan izbor elektrana-
kandidata.
Male hidroelektrane
Planinske masive u veem dijelu ine gornji tokovi vodotoka Tare i Morae. Du ovih
planinskih masiva protee se vododjelnica slivova Tare i Morae, a kroz masive duboko se
usijecaju pojedine pritoke sa izraenim podunim padom, ali i velikim oscilacijama proticaja.
Za pojedine vodotoke raene su studije i Idejna rjeenja hidroenergetskog korienja,
preteno zasnovane na korelativnim procjenama bilansa i reima voda. Pojedini vodotoci
planinskog masiva Bjelasice nisu obuhvaeni tim polaznim istraivanjima. Ukupan
kapacitet malih hidroelektrana na pritokama, procjenjuje se na:
instalisane snage ..................................oko 10 MW

prosjene godinje proizvodnje ............oko 30 GWh
U tome su preteno male hidroelektrane instalisanih snaga 15 MW derivacionog tipa sa

veim padovima i zahvatima voda bez hidroakumulacija. Takva rjeenja nisu vezana sa
izraenim promjenama u prostoru i ambijentu.
47
IBI CAU partnership

Prirodne pogodnosti za izgradnju malih hidroelektrana (snaga do 10MW), uz podsticaje

razvoja ovom segmentu obnovljivih izvora energije, ukazuju na realnost planiranja prostora
sa mHE na slivnim prostorima slijedeih vodotoka:
Potencijalni vodotoci su oni do kojih je razvijena ili ih blisko tangira putna nfrastruktura pa i
srednjenaponska 35 i 10kV elektrodistributivna mrea. Kroz razvoj veih turistikih centara
bie intenziviran i razvoj ove infrastrukture.
Primjeri izuavanih i projektovanih rjeenja mHE (studije i Idejna rjeenja) na vodotoku,

vodotoku Crnja dati su u tabelarnom pregledu sa osnovnim prostornim i hidroenergetskim
podacima.
U pogledu izvodljivosti i ekonomije tehnikih rjeenja mHE, dominiraju koncepcije sa veim i

visokim padovima, to uslovljavaju prirodni inioci: planinski vodotoci sa dosta izraenim
podunim padom i visokim oscilacijama reima voda. Uz navedene primjere to je izvjesno
i za druge vodotoke koji se ovim planom namjenjuju za izgradnju mHE.
Sa stanovita prostora po pravilu to su tehnika rjeenja koja ine:

zahvat vode (tzv: tirolski zahvat) sa usporom u kratkom dijelu vodotoka,
duga cjevovodna derivacija od zahvata do postrojenja varijantno,
derivacija sa neznatnim padom, vodostan i strmi cjevovod pod pritiskom,
cjevovod pod pritiskom na pravcu i padu du vodotoka, ukopan,
objekat postrojenja (strojara) turbina, generator, trafo i prateca oprema,
isputanje vodnog-biolokog minimuma od zahvata do strojare i koja su segmentno
vidna u prostoru i moraju se prilagoditi okolini i pejzau, duga derivacija (esto vie km)
izmeu objekata treba da bude ukopana.
odvodni kanal od strojare do vodotoka,
nadzemni ili kablovski vod prikljuenja na elektroenergetsku mreu.
Vodozahvatom se uz skretanje vode na padu mHE, uz obezbjeenje preliva velikih voda,

regulie i isputaje vodnog-biolokog minimuma od zahvata do uliva odvoda strojare.
Na gornjem toku Tare i njenih pritoka, sa efektima poboljanja nizvodnog reima voda rijeke
Tare i uz to intenzivnijeg hidroenergetskog koricenja, planove sa relativno veom
akumulacionom HE potiskuju planovi putne infrastrukture (primjer HE Mateevo sa vodnom
akumulacijom oko 280 hm), pa se jo mogua rjeenja sa vodnim akumulacijama mogu
traiti u najuzvodnijem dijelu sliva,odnosno uzvodno od Mateevske doline.
Mogui ukupni prihod 2010 2015.
Hidroelektrane bi proizvodile uglavnom vrnu energiju. U periodu koji slijedi potronja el.
energije e svakako rasti, pa treba oekivati i rast cijena. Procjenjuje se da e vrijednost
jednog kWh, na pragu elektrane u periodu izmeu 2010 2015. godine, do kada bi se
realno mogla oekivati izgradnja, iznositi 0,06 /kWh.
Globalni raun ukupnog prihoda mogao bi biti:
1675.000.000 kWh x 0,06 = 100.500.000 godinje
Ovdje je u pogledu mogueg energetskog korienja voda, prikaz baziran na elementima

PP Crne Gore. To je uglavnom jedna aproksimacija mogunosti. Da bi se mogle donositi
konkretne odluke potrebno je kritiki analizirati taj dio plana kroz izradu prve faze tehnike
dokumentacije idejnih projekata. Taj posao se ne mora posmatrati i rjeavati u cjelini, ve
se moe raditi po pojedinim objektima u zavisnosti od zainteresovanosti i prioriteta. Ova
studija moe predstavljati plansku identifikaciju mogunosti.
48
IBI CAU partnership

Prethodni uslov ekonomske valorizacije hidro potencijala optine Kolain je izrada tehno-
ekonomske dokumentacije, na osnovu koje e interesenti moi donijeti investicionu odluku.
Obaveza je drave Crne Gore da takav ambijent to prije stvori.
Za korienje hidropotencijala sliva Morae i Tare cio proces nuno je ubrzati (zavretak
strategije, izrada idejnih rjeenja, idejnih projekata, ekokolokih studija, ekonomskih studija,
definisanje naina finansiranja krediti, koncesije...), uz obavezno voenje rauna o zatiti
ivotne sredine, odrivom razvoju i Skuptinskoj deklaraciji vezanoj za izgradnju
hidroelektrane na rijeci Tari.
Energija vjetra
Za korienje energije vjetra, nema projekcija osim podataka o jaini i uestanosti

vjetra, kao i dominantne morfoloke lokacije na kojima bi se mogli podizati agregati za
proizvodnju elektrine energije na vjetar.Orografski i klimatski postoje osnove za proizvodnju
elektro-energije na vjetar.Vjetar, kao klimatski element, zavisi od opte cirkulacije vazduha u
atmosferi i od oblika topografije. Prizemno strujanje vazduha je pod velikim uticajem oblika
topografije. Najvanije karakteristike vazdunih strujanja se prikazuju ruama vjetra, koje
izraavaju procenat estine smjerova i srednju brzinu vjetra po pojedinim smjerovima.U
Kolainu se vre satna mjerenja brzine i pravca vjetra u, pa je na osnovu tih podataka
prikazana rua vjetra. Na osnovu rue vjetra za Kolain moe se zakljuiti da je najvea
estina vjetra iz pravca sjever-sjeverozapad 20.1%. Kada posmatramo brzine najea
brzina vjetra je u intervalu od 1-3m/ssa estinom od 33.8%. Meutim, ove podatke o
optem i prosjenom rasporedu vazdunih strujanja u toku godine, znatno modifikuju
postojei morfoloki sistemi, tako da bi za pojedine mikro lokacije imali drugaiju sliku
od prosjeka za optinu. Na primjer jaina vjetra, pa i uestalosti se poveavaju od sjevera
ka jugu.Planom se omoguava da se, po obavljanju detaljnih istraivanja za ove potrebe,
proizvodnja elektrine energije na bazi vjetra uvede kao nova delatnost na ovim prostorima.
Energija sunca
Zbog klimatskih karakteristika podruja, ne predlae se upotreba solarnih kolektora za

pripremu sanitarne tople vode, kao ni upotreba toplotnih pumpi, na koje bi bilo mogue
prikljuiti ove sisteme.
Kao mogui nain upotrebe i korienja energije sunca, indikuje se u manjem obimu
upotreba fotonaponskih panela na lokacijama na kojima postoji mala potreba za elektrinom
energijom (elektronski aparati, rashladni ureaji, osvjetljenje), a do kojih je, zbog udaljenosti,
relativno skupo dovoditi distributivnu mreu. Ovo se naroito odnosi na objekte koji se
koriste u ljetnjem periodu, a koji imaju malo jednovremeno optereenje kao npr. katuni,
telekomunikacioni objeki ( RBS mobilne telefonije, RTV predajnici...).
Ostali oblici energije
Za planirane planinske centre Kolain (1450 i 1600), sa izraenom potronjom toplotne

energije u zimskom periodu (grijanje, topla voda i priprema hrane), kao energetski efikasno
i odrivo rjeenje predlae se upotreba potencijala biomase. Raspoloivi drvni ostatak iz
umarstva i drvopreradivake industrije na prostoru Bjelasica i susjednih prostora gornjih
slivova Tare iznosi oko 35.000 tona drvne mase, u emu 60% lisara i 40% etinara.
inioci za takvo opredjeljene u razvoju enegetske infrastrukture u odnosu na druge

alternative svakako su nezaobilazni:
x raspoloivi i neiskorieni potencijal biomase, kao vida obnovljive energije

x ostvarivanje energetske efikasnosti u transformacijama i korisenju primarne
energije,
49
IBI CAU partnership

x alternativa neekonominoj upotrebi elektrine energije kroz njene transformacije u

toplotnu energiju,
x savremena efikasna postrojenja toplana i kogeneracija na biomasu, u pravcu
zatite okoline i odrivog razvoja.
Udaljenost i planinski teren uslovljavaju posebna rjeenja za sve planinske centre

Kolain (1450), ali planirana naselja (po obimu smjetaja i sadraju objekata) ukazuju
na mogunost rjeenja sa istim kapacitetima postrojenja.
Energetsko-ekonomskeanalizeraeneza estomjesenu grejnu sezonu i etvoromjeseni
intenzitet ukazuju na kapacitet toplana za pojedina ski naselja oko 7 MW(t) za Kolain.
Za Ski centar Kolain podaci su : Po = 5 MW(t) na biomasu i Pd = 2 MW(t) na teni naftni
gas.
Dinamika razvoja pojedinih planinskih centara mogla bi ukljuiti faznu izgradnju
postrojenja za Kolain i Torine 2 x 5 MW(t) .
Uz osnovno postrojenje Po na biomasu, za grijanje i toplu vodu, rjesenje ukljuuje i dodatno
postrojenje Pd manje snage na teni naftni gas (uz alternativu mazut ili lo ulje), sa ulogom
za vrna optereenja kod vrlo niskih spoljnih temperatura i kao rezerva osnovnom
postrojenju. Teni naftni gas bi se koristio i kod pripreme hrane veih objekata turistikog
naselja.
Varijanta kombinovane proizvodnje toplotne i elektrine energije postrojenja biomase
(generator snage oko 2 MW) kojom se postrojenje energetski optimizira, opravdana je
samo uz podsticajnu cijenu proizvodnje el.energije, zbog visokih dodatnih investicionih
ulaganja (specifine investicije oko 2.000 eura/kW).
- Turizam
Uprkos globalnoj ekonomskoj krizi, sektor turizma Crne Gore susree se sa poveanjem
potranje. Meutim, vie od 90% posjeta je zasnovano na posjeti primorskom dijelu
Republike. Privatne investicije se sve vie usmjeravaju u razvoj turistike infrastrukture i
Vlada aktivno podrava razvoj odrivih projekata kako bi se pospjeio razvoj sektora
turizma.
Kolain sa svojim prirodnim vrijednostima, svojom povoljnom pozicioniranou na vanoj
saobraajnici ima odline uslove za vea ulaganja i ozbiljnije bavljenje turizmom.
Analiza turistikog trita
Postojea turistika ponuda u ljetnjem periodu godine bazirana je na aktivnostima koje se

odvijaju u prirodnom okruenju. Posjetioci imaju mogunost boravka u prirodi uz pjeaenje,
rafting, sportski ribolov, posmatranje ptica, paraglajding, jahanje. Zimsku turistiku sezonu u
najveoj mjeri opredjeljuje aktivnost skijanja na Bjelasici.
Od smjetajnih kapaciteta istiu se hoteli visoke kategorije Bianca 4* (ukupan broj leaja je
234) i Lipka 4* (kapaciteta 150 leajeva) koji pruaju posetiocima izvrsnu ponudu smetaja.
Tu su jo manji hoteli Brile, ile, Vila Jelka, Garni, moteli Djevojaki most, Kolain i eko
katun Vranjak i komplementarni smjetajni kapaciteti gde su svrstana odmaralita i privatni
smjetaj.
Optina je zabiljeila povoljan trend u rastu osnovnih smjetajnih kapaciteta od 71,94% (335
kreveta u 1998 576 kreveta u 2008) kao i rast komplementarnih smjetajnih kapaciteta od
44% (204 kreveta u 1998 295 kreveta u 2008). Ukupno, ovo predstavlja rast broja kreveta
od 62% (ukupno 871 kreveta u 2008) za ovaj desetogodinji period.
Pored ponude bitan segment turistikog trita je potranja, koja pokazuje trend porasta, sa
primijetnim poveanjem broja turista iz inostranstva. Primijetno je neznatno smanjenje broja
gostiju i noenja izmeu 2010i 2011godine. Postojei pad u ukupnoj potranji na turistikom
tritu Kolaina, mogua je posledica uticaja globalne ekonomske krize kao i otvaranja
novog transportnog koridora Pljevlja-abljak-avnik-Niki-Risan koji turistima obezbijeuje
50
IBI CAU partnership

krau vezu sa primorjem zaobilazei optinu Kolain. injenica da u Kolainu postoji sivo
trite smjetaja oteava utvrivanje realne slike koja pokazuje trenutno stanje potranje na
turistikom tritu Kolaina.
Gosti Noenja
godina
Ukupno Strani Ukupno Strani
2006 8.441 4.189 18.575 7.647
2007 13.532 8.017 28.344 15.405
2008 17.137 10.333 42.732 25.987
2009 17.680 12.934 37.620 26.330
2010 20.866 15.341 42.256 29.692
2011 20.209 14.914 40.539 28.401
Izvor: Statistiki godinjak Crne Gore 2011.
Glavne odlike turizma u Kolainu
Optina Kolain posjeduje znaajan potencijal za odrivi eko- turizam i za ostvarivanje

drutvenog i ekonomskog rasta zasnovanog na turizmu. Trenutno, turistika ponuda se
zasniva na pogodnostima kao to su pejzai, panorame, ist vazduh, povoljne
temperaturame, dobra pristupanost, podruja koja su pod zatitom, skijalita, gastronomija
kao i prepoznatljivo, kompaktno gradsko jezgro sa peakom zonom.
Meutim, Optina je nedovoljno promovisana kao poznata cjelogodinja turistika

destinacija. Turistikoj industriji nedostaje sinegija sa prateim industrijama i iskusna radna
snaga. Odsustvo strateke vizije upravljanja rastom i nedovoljna implementacija planskih
regulativa dovelo je do stvaranja neodrivog i agresivnog rasta turistikog smjetaja
uzrokovanog razvojnim pritiscima. Ono to ne pogoduje eko odrivom turistikom razvoju a
prisutno je na teritoriji optine jeste neadekvatan tretman otpada, manjak parking mjesta,
nedostatak markiranih pjeako-biciklistikih staza, nedovoljan broj ureenih auto kampova,
odsustvo primjene standarda energetski efikasne gradnje, nepostojanje kontrole i
sprovoenja arhitektonskih i tehnikih rjeenja prilikom izgradnje i renoviranja objekata, koja
bi bila primjerena planinskoj turistikoj zoni, nedovoljno korienje kolektivnih vidova prevoza
unutar Optine.
Glavne turistike atrakcije
Ono to privlai posjetioce destinacijama jesu atrakcije i doivljaj. Kolain svakako posjeduje
kvalitete kojima moe da privue goste. Osnovni turistiki potencijal koji Kolain ima jeste
njegovo prirodno bogatstvo. Glavne atrakcije Kolaina koje pogoduju razvoju sektora turizma
su sljedee:
- Bogatstvo predionih elemenata visokih pejzanih vrijednosti i stepena ouvanosti
- Optimalne geografske i klimatske karakteristike povoljne za afirmisanje odrivog
cjelogodinjeg turizma
- Izrazito planinski predeo koji u kombinaciji sa povoljnim klimatskim uslovima u ljetnjem
periodu prua posjetiocima mogunost pjeaenja, planinarenja, uivanja u prirodnim
lepotama, dok za zimsku turistiku sezonu ovi povoljni tereni pruaju mogunost razvoja
alpskog, nordijskog kao i turnog skijanja. Planinska klima, nadmorska visina takoe pruaju
pogodnosti vazdune banje.
-Rijeke Moraa i Tara (rezervat biosfere)pruaju mogunost bavljenja sportskim ribolovom,
splavarenjem, raftingom.
-Kanjon reke Mrtvice EMERALD podruje
-Nacionalni park Biogradska gora sa Biogradskim jezerom i drugim prirodnim ljepotama
-Botanika bata planinske flore Dulovine
51
IBI CAU partnership

- Pristupanost i strateki dobra pozicioniranost na vanoj saobraajnici i pruzi Beograd-Bar

koja prua jedinstvenu atrakciju vonje kroz prelepe planinske predele
- Kompaktno gradsko jezgro sa urbanism sadrajima
-Manastir Moraa sa svoje dvije saborne crkve Uspenje Bogorodice i crkve Sv. Nikole i
Manastir irilovac
- Potencijalni arheoloki lokaliteti
- Lovita Kolain, Rovca, Moraa i Komovi
Ocjena stanja i pregled mogunosti
Pored znaajnog prirodnih potencijala, dobre pristupanosti, trenutna slika turistikog

razvoja optine Kolain nije u skladu sa realnim mogunostima koje postoje. Za pravilan
razvoj neophodna je podrka i ostalih komplementarnih privrednih grana. Iako postoje
idealni uslovi za razvoj cjelogodinjeg turizma, turistika ponuda Kolaina je fokusirana na
zimski dio sezone i postojee skijalite Kolain 1450, dok nedostaje ponuda karakteristina
za ljetnje mjesece. U cilju razvoja eko odrivih formi turizma potrebno je definisati stroge
uslove koje bi investitori morali da potuju kroz definisanje standarda odrivog
funkcionisanja i upotrebe lokalne/regionalne radne snage gdje god je to mogue. Kako je
priroda glavni adut turistikog razvoja Optine potrebno je strogo voditi rauna o turistikim
aktivnostima koje bi nepovoljno uticale na ivotnu sredinu.
Mogunosti u domenu razvoja turizma su brojne:

- Promovisanje B&B smjetaja
- Razvoj aktivnosti koje bi obezbijedili atraktivnost destinacije u meusezoni, odnosno,
osigurale posjeenost u veem dijelu godine
-Obogaivanje ljetnje turistike sezone kroz obiljeavanje planiskih i biciklistikih staza
-Optina ima odline uslove za razvoj skijanja na Sinjajevini, Bjelasici i Komovima
-Mogunosti za razvoj kulturnog i vjerskog turizma kroz posjete manastirima
-Razvoj kongresnog turizma manjeg obima, kao doprinos razvoju cjelogodinjeg turizma
-Razvijati trenutno zaputenu sportsku zonu u cilju razvoja sportskog turizam kao vida
turizma koji je mogue odravati u toku cjele godine. Panja se moe usmjeriti na ekstremne
sportove, razvoj golf aktivnost, skijalita i Olimpijskog centra Kolain, pripremne aktivnosti
sportista
-Agroturizam kao nosilac turistikog razvoja i veliki podsticaj za celokupnu ekonomiju
Optine. Kroz ulaganje u ovakav vid turizma i unapreenje uslova za smjetaj turista u
selima, znaajno bi se razvili i poljoprivredni potencijali Optine
-Zdravstveni i wellness turizam
-Stvaranje jedinstvenog brenda po kome e Kolain biti prepoznat u regionu i ire
Navedene mogunosti prepoznate su Nacrtom Stratekog plana optine Kolain 2012-2016,

koji predlae brojne projekte u cilju oivljavanja sektora turizma. Neki od kljunih projekata8
prepoznatih u Strategiji su: Razvoj sportskog turizma kroz adaptaciju i renoviranje postojee
sportske infrastrukture(sportski tereni i skijalita); Turna ski staza planinom Sinjajevinom
Sinjavinski sektor; Kategorizacija seoskih domainstava i promocija seoskog turizma;
Renoviranje i opremanje kongresne sale; Zatita kulturnog nasljea, renoviranje zgrade
Muzeja i muzejskog prostora; Stalna postavka Spomen dom- Gornja Moraa; Izrada
marketing plana Lokalne turistike organizacije optine Kolain; Dani Kolaina u Crnoj Gori i
region(promovisanje kroz sajmove); Oznaavanje i izgradnja biciklistikih i planinarskih
staza u planinskom pojasu Kolaina; Pribliiti Kolain reci kroz izgradnju gradskog etalita
na desnoj obali Tare; Ureenje ueg gradskog jezgra;
- Indistrija i ostale privredne djelatnosti

8
Strateki plan razvoja optine Kolain 2012-2016-Predlog, maj 2012.
52
IBI CAU partnership

Vaeim Prostornim planom Crne Gore kao neki od potencijala Kolainskog kraja prepoznati
su znaajni umski kompleksi, ukrasni i tehniki graevinski kamen, gline, ljunak i pijesak,
resursi pitke vode, izgraeni kapaciteti preraivake industrije. Jedan od prioriteta razvoja je
razvoj preraivake industrije manjeg obima kao i flairanje vode koja je Aklase.
Funkcionisanje velikih drutvenih preduzea kao to su Transport, Veletrgovina, Exportdrvo,
FAK, Impregnacija drveta predstavljala je izvesnu pokretaku snagu Optine. Ova
preduzea zapoljavala su dio lokalnog stanovnitva. Meutim, procesom ekonomske
tranzicije, nepravilno izvrene privatizacije, danas ova preduzea ili nisu u funkciji ili skoro da
ne funkcioniu. Tako da Industrijska zona u optini Kolain funkcionie kapacitetima koji su
ispod realnih mogunosti.
Prirodne karakteristike Optineuslovile su da je stanovnitvo tradicionalno usmjereno na
bavljenje poljoprivredom, odnosno stoarstvom.
Velike povrine optine su pod umama, to predstavlja odlinu bazu za razvoj korienja
umskih potencijala i na bazi toga razvijanja industrijskih kapaciteta za rezanje i preradu
drveta, proizvodnju graevinskog materijala od drveta, parketa, za integrisanje eljeznikih
pragova i PTT stubova, hemijski zatitu drveta. Postrojenja drvne industrije u Kolainu bave
se hemijskom i mehanikom preradom drveta.Trenutno u Optini ima 12 kompanija koje se
bave rezanjem i obradom drveta i 8 koje proizvode ostale proizvode od drveta (parket,
stolariju).
Posmatrajui na nivou cijelog Regiona, u desetogodinjem periodu 97.-07. primetan je nii
nivo interesovanja za direktne strane investicije u odnosu na druge regione Crne Gore.
Realizovano je oko 4 miliona , od ega je u drvnopreraivaki industrijski sektor Kolaina
investirano 80 hiljada . Postojei pogoni za flairanje vode su Aqua Bianca, Gorska,
Suza, Aqua Monta. Trenutno, na teritoriji optine Kolain registrovano je ukupno 134
preduzea, koja prema klasifikaciji po broju zaposlenih uglavnom spadaju u mikro (127) i
mala preduzea (7). to se tie strukture preduzea prema vrsti djelatnosti, najzastupljeniji
su sektori: trgovine (59), hoteli i restorani (43), aktivnosti sa nekretninama (25) i
preraivake industrije (30). Industrijskom sektoru nedostaje industrija za preradu i
pakovanje poljoprivrednih proizvoda, kao to mlijeko, sir, kajmak, sok, dem, med i sl.
Tabelom 8 prikazana je zaposlenost u sektor industrije Kolaina, gdje se vidi da sektor

industrije Kolaina uestvuje 1.2% u ukupnom industrijskom sektoru Crne Gore, dok ostale
djelatnosti sudjeluju 1.2%.
Tabela 8: Zaposlenost u sektoru industrije i uslunim djelatnostima

2003 Zaposlenost u sektoru: Kolain Crna Gora Kolain %
Industrije
Vaenje ruda i kamena 0 3,546 0.0%
Preraivaka indrustrija 350 23,558 1.5%
Proizvodnja el.energije, gasa, vode 58 5,139 1.1%
Graevinarstvo 45 6,101 0.7%
podzbir 453 38.344 1.2%
Uslune djelatnosti
Trgovina na veliko i malo 185 24,514 0.8%
Saobraaj, skladitenje i veze 195 14,923 1.3%
Finansijsko poslovanje 19 3,824 0.5%
Nekretnine, iznajmljivanje 18 3,903 0.5%
Dravna uprava i socijalno osiguranje 426 22,709 1.9%
Obrazovanje 199 11,947 1.7%
Zdravstveni i socijalni rad 95 10,689 0.9%
Druge komunalne, drutvene i line usluge 144 9,861 1.5%
Privatna domainstva sa zaposlenim licima 0 53 0.0%
Ekstrateritorijalne organizacije i tela 0 148 0.0%
Nepoznato 147 7,307 2.0%
podzbir 1.428 109.878 1.2%
53
IBI CAU partnership

2003 Zaposlenost u sektoru: Kolain Crna Gora Kolain %

Ukupno 1.881 148.222 1.2%
Izvor:Montata.Statistiki godinjak 2010.
Cjelokupan razvoj Optine u velikoj mjeri je uslovljen stepenom razvijenosti djelatnosti kao
to su saobraaj, trgovina, zanatstvo, mala privreda i stambeno komunalni sektor.
Mrea saobraajnica nije na zavidnom nivou. Djelatnosti saobraaja, skladitenja i veza ine
1,3% dravnih usluga u tom domenu.
Trgovina na veliko i malo ini 6,4% ukupne zaposlenosti Kolaina. Mrea trgovina kao bitan
segment razvoja mora biti usklaena i pratiti potrebe poljoprivrede, industrije, turizma i
ugostiteljstva.
Zanatstvo Optine i grada Kolaina nije u dovoljnoj meri razvijeno i zahteva znaajne
podsticajne mere u buduem razvoju, kako bi doprinelo poveanju radnih mjesta.
3.3.2. Drutvene djelatnosti ocjena stanja i razvojne persektive
- Obrazovanje
Predkolsko vaspitanje i obrazovanje
Predkolsko vaspitanje se vri u vrtiu Sestre Radovi, smjetenom u gradskom jezgru

Optine. Povrina objekta je 1125m2. U kolskoj 2009./10. broj djece koja su upisala vrti
bio je 163, rasporeenih u pet vaspitnih grupa. Prostorni kapaciteti ustanove su iznad
propisane povrine po djetetu. U cilju obezbjeivanja boljih uslova rada vrtia, potrebno je
izvriti renoviranje objekta u kome je smjeten, i ureenje dvorita uz obezbeivanje
adekvatnog mobilijara. Trenutne potrebe za vaspitanje najmlaih zadovoljava postojea
predkolska ustanova. U narednom periodu potrebno je podsticati uslove za razvijanje i
licenciranje privatnih inicijativa.
Osnovno obrazovanje
U optini Kolain radi 5 osnovnih kola i 12 podrunih odeljenja.
Osnovna kola Risto Manojlovi u gradu Kolainu. U kolskoj 2010./11. godini upisano je
735 uenika, dok je maksimalni kapacitet ove kolske ustanove 1250 uenika.
Ova kola prua obrazovanje i kroz svoja etiri podruna odeljenja: Gornje Lipovo sa 6
uenika u kolskoj 10./11. godini, Lipovska Bistrica sa 12 Trebaljevo sa 6 uenika u
kolskoj 10/11.godini,
Crkvina u ijem objektu se trenutno ne odvija nastava.
Matina kola Mojsije Stevanovi u Manastiru Moraa. U kolskoj 2010./11 u koli je bilo
ukupno 38 uenika. kola je smjetena u staroj zgradi koju je potrebno renovirati i
modernizovati. kola nema salu za fiziko.
kola ima ukupno 8 podrunik odjeljenja: Bare, Jasenova, Osreci, Ulica-Prekobre, Ljuta,
Rako, Voje i Ravni. Od ovih odjeljenja samo odjeljenje u Barama sprovodi nastavu.
Matina osnovna kola Vojin epi Dragovia Polje. Ukupan broj uenika koji pohaaju
ovu kolu u kolskoj 2010./11. bio je 24 uenika u matinoj koli i 2 uenika u njenom
podrunom odjeljenju Ljevita. Objekat matine kole nema salu za izvoenje nastave
fizike kulture.
Matina osnovna kola Dr Radoslav-Jago Veovi smjetena je u Barama Kraljskim.
kolske 2010./11. Matinu kolu je upisalo 23 uenika i 3 uenika njeno podruno odjeljenje
Mateevo. U sastavu kole su tri podruna odjeljenja Mateevo, Kos, Vranjetica od kojih
trenutno radi samo Mateevo. Matina kola ne poseduje salu za fiziko. Ukupna povrina
objekta u kome je kola smjetena je 862m2.
Matina osnovna kola Meurijeje nalazi se u Meurijeju. kolske 2010./11. kolu je
pohaalo 19 uenika. kola ima pet podrunih odjeljenja: Sreteka Gora (2 uenika),
Vlahovii (4 uenika), Mrtvo Duboko (5 uenika), Cerovica (2 uenika), Velje Duboko (5
54
IBI CAU partnership

uenika). Zgrada u kojoj se nalazi matina kola stara je 115 godina i neophodno je izvriti
rekonstrukciju i modernizaciju. Znaajan problem je loa snabdijevenost kole vodom.
Osnovna muzika kola trenutno se nalazi u montanom objektu. U toku je izgradnja novog
objekta u kome e 600m2 biti namjenjeno ovoj koli. kola ne raspolae potrebnim brojem
instrumenata, s toga je potrebno uloiti sredstva u obogaivanje muzikog fonda kako bi rad
u instrumentalnim odsjecima bio adekvatan.
Ono to je zajedniko za osnovne kole na teritoriji cjele Optine, jeste da je, u poreenju sa
kolskom 2005./06., primetno opadanje broja upisane djece u kolskoj 2010./11. Takoe,
uglavnom su kole nedovoljno opremljene.
Srednje obrazovanje
Optina ima jednu srednju kolu. To je mjeovita kola Braa Seli smjetena u gradskom
jezgru Kolaina. kola ima dva usmjerenja gimnazijsko i obrazovanje za trgovinsko-
ugostiteljske djelatnosti. kolske 2009/10. kolu je pohaalo 295 uenika u 14 odijeljenja.
Nastava se sprovodi u skladu sa normativima, budui da broj uenika po odjeljenju ne
prelazi 30, koliko je dozvoljena norma propisana Zakonom. Ne postoji tendencija gaenja
nekog od postojeih smjerova, jer je broj upisanih iz godine u godinu ujednaen.
Obrazovanje odraslih mogue je organizovati kroz korienje kapaciteta osnovnih i Srednje

mjeovite kole, za naknadno sticanje osnovnog i srednjeg obrazovanja.
U Kolainu ne postoje visokokolske i naune ustanove.
- Djelatnost kulture
Nosilac kulturnog ivota u Kolainu je Javna ustanova Centar za kulturu u ijem su sastavu:
Dom kulture, Narodna biblioteka Ljubo Aneli i Zaviajni muzej sa Galerijom Zaviajnog
muzeja, smjeteni u dvije zgrade u centru Optine.
U okviru Centra funkcioniu:
x Narodna biblioteka Ljubo Anelisa fondom od oko 15.000 monografskih i 3.000
serijskih publikacija. Biblioteka ima 28 itakih mjesta. Trenutno prostor biblioteke je
nedovoljan da smjetaj postojeeg fonda knjiga.
x Bioskopska sala sa 297 mjesta za sedenje, opremljena za emitovanje filmskih
projekcija i odravanje pozorinih predstava.
x Kulturno umjetniko drutvo Mijat Makovi. KUD je podjeljen na prvi, djeiji i
muziki ansambl.
x Internet centar i Suvenirnica.
U okviru Muzeja funkcionie:

x Zaviajni muzej sa stalnim postavkama (Etno zbirka, Kolain u NOB i Kolain u
periodu oslobodilakih ratova IX i poetak XX vijeka). U njemu se nalaze znaajne
zbirke istorijske, arheoloke, etnografske i umjetnike vrijednosti koje omoguavaju
da se sauva autentinost kulturne batine Kolaina, njegove tradicionalne kulture i
obiaja.
x Galerija Zaviajnog muzeja sa stalnom postavkom radova umjetnika koji su
uestvovali u 16 saziva likovne kolonije Grad na Tari.
Aktivnosti Centra su stalne, s toga se moe zakljuiti da Centar ostvaruje svoj primarni cilj, a
to je obogaivanje kulturne ponude u Kolainu. Meutim, potrebno je ulagati u napredak i
dodatno obogaivanje kulturnih programa i aktivnosti u Optini.
Od ostalih kulturnih objekata na teritoriji Optine postoji i Spomen soba-muzej u
DragoviaPolju -Gornja Moraa.
55
IBI CAU partnership

Svojevrstan muzej u Optini kolain je i botanika bata u Dulovinama, gde se mogu vidjeti
mnogi predstavnici biljnog svijeta sa ovog i ireg prostora.
Trenutno se u Optini odravaju manifestacije kao to su:

x Vrela zima u brdima zabavno-sportsko-kulturna manifestacija.
x Crnogorski ski fest, Kolain, Organizator: Ski Centar Bjelasica.
U optini Kolain potrebno je razviti dodatne kulturne programe u okviru Centra za kulturu,
osnovati Centra za prouavanje i promociju nacionalnog identiteta Kolaina, uticati na
afirmaciju i podsticanje oblasti stvaralatva.
- Zdravstvena djelatnost
Primarna zdravstvena zatita u optini Kolain organizovana je kroz rad jednog Doma
zdravlja u gradu i tri zdravstvene ambulante (Manastir Moraa, Dragovia Polje, Bare
Kraljske).
Dom zdravlja je smjeten u objektu povrine 2.309m2 i njegove karakteristike ispunjavaju
standarde, sadraje i infrastrukturu karakteristinu za domove zdravlja.
Organizacione cjeline ine: etiri ambulante izabranog doktora za odrasle, sa alterom i
prostorom za intervencije i procedure,dvije ambulante izabranog doktora za djecu, sa istim
sadrajem i prostorom za imunizaciju, jedna ambulanta izabranog doktora za ene sa
prostorom za intervencije i proceduru.
U sklopu objekta funkcioniu centri i jedinice za podrku timovima izabranog doktora, u
adekvatnom prostoru, i to: Centar za Rtg i ultrazvunu dijagnostiku, Centar za laboratorijsku
dijagnostiku, Savjetovalite za mlade, Savjetovalite za reproduktivno zdravlje i Populaciono
savjetovalite. Jedinice za podrku su: Jedinica za fizikalnu medicinu i Jedinica za
patronau, koje takoe funkcioniu u adekvatnom i opremljenom prostoru.
Izvan matinog Doma zdravlja, lociranog u gradu, zdravstvenu zatitu na seoskom podruju
Dom zdravlja prua kroz tri punkta. Zdravstvena ambulanta u Manastiru Morai
organizovana je u objektu P- 541m2. Objekat ima osnovne funkcionalne djelove koji su
potrebni za podruni zdravstveni punkt, kao i skromnu unutranju opremljenost. Objekat
zdravstvenog punkta u Dragovia polju je manjizidni objekat, P-75m2, iji se jedan dio koristi
kao stambeni prostor. Objekat u Barama Kraljskim gotovo je identinih karakteristika kao u
Dragovia polju.
Ovi objekti iziskuju gotovo potpunu spoljanju i unutranju rekonstrukciju.
U Optini rade tri stomatoloke ordinacije i dvije apoteke.
Ono to je krakteristino jeste problem manjka kadra. Naroito je izraen nedovoljan broj
ljekara specijalista. Terenutno je broj ljekara neto vii od jednog na 1.000 stanovnika to je
mnogo ispod prosjeka u EU9.
U optini Kolain trenutno postoji i Javna veterinarska ustanova.
- Socijalna i djeija zatita

U Kolainu se nalazi podruna sluba Javne ustanove Centar za socijalni rad nadlean za
optine Podgorica, Cetinje, Danilovgrad i Kolain sa sjeditem u Podgorici.
Kolain je optina sa oko 670 lica u stanju socijalne potrebe, to je svrstava u optine sa
realno najveeim brojem lica u stanju socijalne potrebe na podruju Crne Gore.
Po socijalnoj i drutvenoj strukturi najvei broj lica su penzioneri sa najniim penzijama.
Broj djece koja su korisnici djeijeg dodatka je 130 to je za 115 djece korisnika manje nego
2005.godine.
- Fizika kultura
Za razvoj sporta i fizike kulture u Optini Kolain zaduena je Javna ustanova za sport.
U Kolainu je aktivno nekoliko sportskih klubova. Tu su Koarkaki klub Gortak sa vie
selekcija, enski odbojkaki klub Gortak, Fudbalski klub Gortak sa vie selekcija, Ski

9
EU standard- Belgija 4,0; panija 3,8; Italija 3,8; Norveka 3,7
56
IBI CAU partnership

klub Trebaljevo, Karate klub Gortak, Stonoteniski klub, klub malog fudbala Kolain i klub
skokova u vodu Kolain.
Od sportskih objekata postoje: vienamjenska sportska dvorana u loem stanju, fudbalski

stadion koji je neograen i bez tribina. Kolainski sportski centar obuhvata otvorene i
zatvorene sadraje.
Otvoreni sadraji obuhvataju fudbalski i rukometni teren kao i etiri zemljana teniska terena.
Velika dvorana kao zatvoreni dio kompleksa obuhvata: rukometni, koarkaki i odbojkaki
teren.
U Kolainu postoje sportski tereni i fiskulturne sale u okviru osnovnih i srednih kola, koje se
u pojedinim sluajevima koriste i za rekreaciju graana, uz plaanje nadoknade koli.Tako
jedna kola posjeduje fiskulturnu salu i sportske terene, dok tri kole posjeduju samo
sportske terene.
Problem sa kojima se suoavaju sportski klubovi su nedostatak sredstava za opremu i
sportske rekvizite, kao i nedostatak sportsko medicinskog kadra.
3.3.3. Problem drutveno ekonomskog razvoja na prostostoru optine i grada
Osnovni pokreta i nosilac drutveno ekonomskog razvoja jeste stanovnitvo koje u sprezi
sa dodatnim iniocima utie na razvoj odreenog podruja. Imajui to u vidu moe se rei da
su gorui problemi Optine, izuzetno nepovoljni, demografski pokazatelji.
U Kolainu se dugi niz godina broj stanovnika smanjuje. Posmatrano od 1961. godine broj
stanovnika je danas manji za 43.7% a samo od prethodnog popisa 2003.godine za 15.4%.
Rezultati Popisa 2011. godine pokazuju da od 70 naselja optine, naselja Kos i Uvac nemaju
stanovnika, 33 naselja (47.1%) ima manje od 50 stanovnika, 21 naselje ima izmeu 50 i 100
(30%), 11 naselja ima izmeu 100 i 500 (15.7%) i samo tri naselja imaju preko 500
stanovnika (Drijenak, Smailagia Polje i Kolain).
Starosna struktura ukazuje na problem ubrzanog starenja stanovnitva i nedovoljnu

zastupljenost stanovnitva od 25 do 44 godina starosti koji predstavljaju vitalnu snagu koja
pokree celokupan razvoj, prvenstveno jer je stanovnitvo u ovom razdoblju reproduktivno i
radno aktivno. Takoe, ovo je pokazatelj koji ukazuje na problem iseljavanja stanovnitva,
odnosno da mlae stanovnitvo nije u mogunosti da nae zaposlenje u Optini i u potrazi
za poslom je naputa. Pored ove injenice, prisutan je i problem naputanja seoskog
naselja, ije stanovnitvo tei da pree u gradsko naselje u kome je trenutno znaajna
koncentracija stanovnika u poreenju sa ostalim naseljima optine (4595 stanovnika).
Prisutan je problem niske stope kreiranja novih radnih mjesta koji dovodi do nezaposlenosti,
to potvruje injenicu da su mladi usled nedostatka adekvatnog zaposlenja podstaknuti da
naputaju Optinu, to se negativno odraava na sliku starosne strukture u Optini.
Stanovnitvo Kolaina se tradicionalno bavi poljoprivredom. Meutim, godinama unazad

postoje problemi u razvoju ove oblasti. Usljed izraenog procesa deagrarizacije na ovom
podruju u posljednjoj deceniji, broj poljoprivrednog stanovnitva je imao izraen trend
opadanja. Usled odliva mladog stanovnitva u seoskim naseljima dominiraju staraka
domainstva. Ogranieni poljoprivredni kapaciteti sve se slabije koriste i dolazi do izraaja
tendencija smanjenja obima proizvodnje. Iako je optina izuzetno bogata panjakim
povrinama, trenutno se za ispau koristi veoma mali procenat. Usitnjene i rascjepkane
poljoprivredne povrine oteavaju sprovoenje moderne poljoprivredne proizvodnje.
Poljoprivredna gazdinstva koja se iskljuivo bave poljoprivredom, ekstenzivnog su karaktera,
to dovodi do toga da objektivni prihod po jedinici proizvoda (npr.ovca ili krava) znaajno
zaostaje za prihodom koji bi se mogao ostvariti u organizovanom, intenzivnom modelu
proizvodnje.
57
IBI CAU partnership

Optina raspolae odlinim uslovima za bavljenje stoarstvom, ali je broj stoke konstantno u
opadanju. Stoarska proizvodnja je takoe ekstenzivnog karaktera.
Jedan od kljunih problema koji koi razvoj poljoprivrede, jeste problem nedovoljno
organizovanog otkupa poljoprivrednih proizvoda. Problemi u otkupu mlijeka odrazili su se na
smanjenje muznih krava.
Postoji povremeni otkup krupne stoke, ali je otkup sitne stoke nedovoljno organizovan.
Takoe nije organizovan otkup plastenikih proizvoda i plodova kao to su peurke,
borovnice, umske jagode, brusnice. Trina proizvodnja je daleko ispod potencijala i
trenutno se svodi na proizvodnju za potronju u domainstvima i prodaju na zelenim
pijacama i lokalnim marketima.
Bogatstvo umama daje Kolainu odlinu osnovu za znaajniji razvoj umarstva kao i
prerade drveta i jaanje drvne industrije. Meutim i ova privredna djelatnost se susree sa
potekoama. Sadanji drvnopreraivaki kapaciteti su zbog stagnacije u razvoju u znatnom
zaostatku, naroito u pogledu inoviranja tehnologije i proizvodnih pogona. Takoe su
izvoene sjee jaeg intenziteta i sprovoeno neadekvatno korienje umskog resursa.
Nepovoljno je to se u Optini ne koriste postojee koliine otpada od prerade drveta
(kataloki br 03) ija dalja prerada i korienje moe imati izuzetno pozitivne efekte kroz
poveanje energetske efikasnosti.
Optina ima odline uslove za znaajnije aktiviranje i korienje hidro potencijala za

proizvodnju elektrine energije i jaanje dravnog energetskog sektora. Meutim, Kolain jo
uvek nije maksimalno iskoristio ove pogodnosti. Kako se ova mogunost razmatra dugi niz
godina, prisutan je sporiji urbani razvoj u predvienim podrujima, pogodnim za
hidroakumulacije. Takoe postoji bojazan da usled neadekvatne izgradnje predvienih
hidroenergetskih objekata moe doi do nepovoljnih ekoloko-prostornih, sociolokih,
klimatskih i drugih uticaja.
Jedan od pokretaa cjelokupnog razvoja Optine jeste sektor turizma. Trenutni stepen
razvijenosti turizma je ispod stvarnih potencijala i mogunosti. Kolain se i u ovoj oblasti
trenutno susrijee sa problemima. O turistikoj ponudi Kolaina, potencijalni posjetioci
veoma malo znaju, jer ne postoji primjerena promocija svih vrjednosti koje ova Optina nudi
turistima. Iako postoje prirodne, kulturne i istorijske vrjednosti, koje bi Kolainu obezbjedile
cjelogodinju turistiku ponudu, moe se rei da je zimska turistika sezona trenutno
izraenija. Postoje problemi koji se negativno odraavaju na sliku turistike ponude Kolaina:
neadekvatan tretman otpada, nedovoljno obuena radna snaga u domenu turizma,
nedovoljno markiranih staza, putokaza i ostale turistike signalizacije i dr.
Svi elementi drutveno ekonomskog razvoja Kolaina ugroeni su problemom

neprimjerenog upravljanja otpadom, nedovoljnom brigom o zatiti ambijenta i stanja ivotne
sredine, problemom neformalne gradnje, kao i spontanim razvijanjem grada Kolaina koji
dovodi do neplanskog korienja raspoloivih povrina.
Konstantovani problem postojanja neformalnih objekata za posledicu ima degradaciju

vrednosti prostora, gubitak privrednih i infrastrukturnih ulaganja, problem komunalnog
opremanja kao i zatite ivotne sredine i naruavanje primjene koncepta odrivog razvoja.
Podruje Optine je razuene naseljske strukture, sa seoskim naseljima koja su udaljena od

gradskog centra i glavnih saobraajnica, pa je prisutan otean pristup ovim naseljima usled
postojanja neuslovnih puteva izuzetno loih karakteristika. Problem odravanja mree
seoskih puteva jestu bujice u vrijeme poplava koje spiraju nasipe i odnose puteve, to
iziskuje znaajna finansijska sredstva.
Vanu ulogu u razvoju optine i grada igra ponuda kulturnih deavanja i drutvenog ivota.
Trenutno je kulturni i drutveni ivot Kolaina siromaan. Takoe, uslovi za bavljenje
58
IBI CAU partnership

sportom su veoma ogranieni, usljed zaputenosti sportskih terena i celokupnih sportska

zona Optine.
Cjelokupnom drutveno ekonomskog razvoju nedostaje adekvatna upravljaka organizacija

unutar pojedinanih sektora, meusobno uslovljavanje i saradnja komplementarnih grana
privrede, znaajnija investiciona ulaganja, takoe bitno ogranienje jeste nedovoljan broj
obrazovanog i strunog kadra koji bi planski i organizovano usmjeravao celokupan
drutveno ekonomski razvoj optine Kolain.
3.4. GRAEVISKI FOND I KORIENJE PROSTORA U OPTINI I GRADU

Analize graevinskog fonda i postojee namjene povrine su raene na osnovu analize
topografskih podloga, podataka iz popisa za 2003 godinu i dostupnih podataka iz popisa za
2011 godinu.
povrsina opstine Kolain 89 700 ha10
povrina optine obraena detaljnim razradama 452 ha
procenat optine obraen detaljnim planovima 0. 5 %
Tabela 9: Pregled povrina prema kategoriji korienja prostora optine ( povrine

definisane na osnovu topografskih karata)
opte kategorije namjene povrina namjena m2 m2 ha %
obradive povrine 11173530

vinograd 53466
vonjak 2167920
POLJOPRIVREDNE POVRINE livada 243337668 256732584 25673 28.15
vodeno polje 19435

poumljena povrina 740
listopadna uma 379717618
etinarska uma 19792
UMSKE POVRINE mijeana uma 168895104 548652688 54865 60.69
makija/ gusto bunje 45988693

bodljikava uma, teko prohodna 7153454
grmlje 21295577
pijesak 1115272
tresetite 37261
movara 42322
OSTALE PRIRODNE POVRINE stijene, visokog nagiba 21775789 97408368 9741 10.78
jezera 392126
VODENE POVRINE vodena povrina rijeke 1845430 2237556 224 0.25

10
povrina optine data u programskom zadatku ( postoji razlika u povrini koja je data u programskom zadatku 89 700 ha i na
grafikom prikazu granice optine 90 627 ha - razlika je 927 ha)
59
IBI CAU partnership

POVRINE NASELJA urbana podruja 1244583 1244583 124 0.14
11
ukupno: 906275779 906275779 90627 100.00
Definisanje broja stanovnika i postojee bruto graevinske povrine u gradskom i ruralnom

dijelu optine Kolain nije jednostavno jer pojam gradskog naselja sa kojim se srijeemo u
zvaninoj statistici (podaci Monstat) nije istovjetan sa zonom koja za nas predsatavlja
gradsku zonu. U analizi smo pravili razliku izmeu zone koja je obraena kroz tri DUP-a
(Centar, Breza i Smailagia Polje) i ostatka optine, odnosno razliku izmeu gradske i
ruralne zone grada.
Prema analizi postojee planske dokumentacije moemo rei da u gradskoj zoni ivi 4 595
stanovnika dok u ruralnom dijelu optine ivi 3 787 stanovnika a to se ne slae sa podjelom
koju imamo u Popisu 2011, Monstat, iz razloga ve pomenute razliite def. gradske zone.
Koristei raspoloive podatke iz Popisa 2003 godine zakljuujemo da je ukupna povrina

stanova 238 280 m2 (stanovi za stalno stanovanje 195 853 m2+ stanovi za odmor 42 427
m2) u optini Kolain.
Obzirom da rezultati popisa 2011 godine nijesu publikovani u cjelini koristili smo podatke
Statistikog godinjaka Crne Gore 2010. Prema podacima iz Statistikog godinjaka Crne
Gore 2010 povrina stanova izgraenih u peridu 2005 - 2009 je 18 792 m2 dok se
aproksimativno uzima da je 10% stanova koji su 2009 godine bili u izgradnji do danas
zavreni (zavreno oko 6190 m2).
Na osnovu toga zakljuujemo da je danas bruto graevinska povrina stanova, za stalno i

povremeno stanovanje, u optini Kolain oko 260 000 m2 (cca. 200 000m2 za stalno
stanovanje i 60 000 za povremeno stanovanje).
U nastavku analizom usvojenih lokalnih planskih dokumenata doli smo do podatka da je

postojea bruto graevinska povrina, u zonama detaljne razrade, turistikih objekata
40000m2 (broj kreveta u toj zoni je 500). Imajui u vidu da je postojei broj kreveta u optini
Kolain 576 zakljuujemo da je postojea bruto graevinska povrina turistikih objekata oko
44000 m2.
Takoe analizom planske dokumentacije doli smo do podataka da je postojei BGP

poslovanja/ centralnih djelatnosti je 10900m2. (u ovu povrinu ukljuena su poslovna
prizmelja objekta, objekti drutvenih djelatnosti, javni objekti, optinske zgrade).
Analizom geodetske podloge i postojeeg katastra zakljuujemo da je postojei BGP

industrijskih objekata (dio objekata nije u funkciji) 21600 m2.
Tabela 10: Pregled postojeeg graevinsog fonda u optini Kolain (vidi anex TABELA 3-8)
postojei BGP (m2)

Optina Kolain
STANOVANJE 260 000 m2 8 382 stanovnika

TURIZAM 44 000 m2 576 kreveta

11
povrina optine definisana grafikom granicom na topografskoj podlozi
60
IBI CAU partnership

POSLOVANJE/ 10 900 m2
CENTRALNE
DJELATNOSTI
INDUSTRIJA 21 600 m2
ukupno: 336 500 m2
GRADSKA RURALNO UKUPNO

ZONA PODRUJE OPTINA
( postojee (vangradska KOLAIN
korienje zona)
prostora u m2 m2
zonama svih
DUP-ova i LSL-
ova)
2
m
STANOVANJE 114 882 145 118 260 000

TURIZAM 40 000 4 000 44 000
POSLOVANJE/ CENTRALNE DJELATNOSTI 10 900 / 10 900
INDUSTIJA / 21 600 21 600
UKUPNO 165 782 170 718 336 500
Karta: Prostorni raspored gradske zone i ruralnih podruja
61
IBI CAU partnership

3.5. PRIRODNA I KULTURNA DOBRA
3.5.1. Prirodna dobra
U zahvatu Plana nalaze se prirodna dobra koja su prepoznata kao znaajna i u cilju njihovog
ouvanja stavljena pod zatitu, kao i prirodna dobra koja svojim izuzetnim odlikama
zasluuju zatitu na osnovu Zakona o zatiti prirode ("Sl. list CG", 51/08, 21/09).
Teritorija optine Kolain nalazi se na trasi velikog regionalnog biokoridora "Dinarski luk"
(biokoridor Jugoistonih Dinarskih planina koji se protee od Alpa do Prokletija i Sarp-Pindor
masiva), dok se du sjeverozapadne granice naslanja na nacionalni biokoridor utvren u
pravcu Orijen - Pusti Lisac - Maganik Sinjajevina Kovren, a jugoistonom granicom na
znaajni regionalni biokoridor "Zeleni pojas" ("Green Belt").
Zatiena prirodna dobra
Po osnovu nacionalnog zakonodavstva, na podruju optine Kolain zatiena su sljedea

prirodna dobra:
Nacionalni park "Biogradska gora" (5.650 ha)
spomenik prirode "Botanika bata planinske flore" u Kolainu (0,64 ha)12

12
Centralni registar zatienih objekata prirode Crne Gore
62
IBI CAU partnership

bor krivulj (Pinus mugo) na Bjelasici13

pojedine biljne i ivotinjske vrste.
U skladu sa odredbama Zakona o zatiti prirode, obezbijeena je zatita endeminih, rijetkih

i ugroenih biljnih i ivotinjskih vrsta14 od kojih su u zahvatu Plana registrovane sljedee
vrste:
biljke: ljiljanolisna zvonika (Adenophora liliifolia), crna trava(Bruckenthalia
spiculifolia), pjegava lincura (Gentiana punctata), lincura (Gentiana lutea subsp.
symphyandra), arski kostolom (Narthecium scardicum), tisa (Taxus baccata), jablan
(Trolius europaeus), grki luk (Allium phthioticum), gospina papuica (Cypripedium
calceolus), kockavica (Fritillaria montana), balkanska masnica (Pinguicula balcanica),
crvena pucalina (Silene macrantha), zvjezdasta pucalina (Silene asterias), Lakuiev
karanfil (Dianthus nitidus subsp. lakusicii), Paniev odoljen(Valeriana pancicii),
alpski zvjezdan(Aster alpinus), alpski kotrljan (Eringyum alpinum), alpska crvotoina
(Lycopodium alpinum), crnogorska kamenika (Saxifraga grisebachii), Bleieva
vulfenija (Wulfenia blecicii), vrste orhideja (Orchidaceae), munika (Pinus heldreichii),
molika (Pinus peuce), grki javor (Acer heldreichii) i dr.
gljive: bukov igliar (Hericium clathroides),jelenovo uho (Polyporus umbellatus), suva
vlanica (Hygrocybe intermedia),velika vlanica (Hygrocybe punicea), pustenasti
vrganj (Boletus impolitus), kraljevka (Boletus regius),uta reevaa (Boletus
rhodoxanthus), ludara (Boletus satanas), iljatonogi vrganj (Boletus appendiculatus),
pasji strak (Mutinus caninus), crna lisiarka (Cantharellus cinereus), golemi hrak
(Gyromitra gigas).
puevi: Limax wohlbeerdti, Deroceras turcicum.
ribe: jadranska jesetra (Acipenser naccarii).
ptice: suri orao (Aquila chrysaetos), buljina (Bubo bubo), orao zmijar (Circaetus
gallicus), crni djetli (Dryocopus martius), sivi soko (Falco peregrinus), bjelovrata
muharica (Ficedula albicollis), mala muharica (Ficedula parva), bjeloglavi sup (Gyps
fulvus), planinski orao (Hieraaetus fasciatus), patuljasti orao (Hieraaetus pennatus),
jastreb osiar (Pernis apivorus), siva una (Picus canus), pirgasta grmua (Sylvia
nisoria), veliki tetrijeb (Tetrao urogallus) i dr.
vodozemci i gmizavci: areni dadevnjak (Salamandra salamandra), velika krastaa
(Bufo bufo), zelena krastaa (Bufo viridis), gatalinka (Hyla arborea), grka aba
(Rana graeca), travnjaa(Rana temporaria), utotrbi muka(Bombina variegate),
umska kornjaa (Testudo hermanni), planinski mrmoljak (Lissotriton alpestris), mali
mrmoljak (Mesotriton vulgaris), barska kornjaa (Emys orbicularis), slijepi (Anguis
fragilis), zidni guter (Lacerta muralis), zelenba (Lacerta viridis), livadski guter
(Lacerta agilis), planinski guter (Lacerta vivipara), barska bjelouka (Natrix
tessellatus), smukulja (Coronela austriaca) i obini smuk (Elaphe longissima).
insekti: umski mrav (Formika rufa), jelenak (Lucanus cervus), nosoroac (Oryctes
nasicornis), lastin repak (Papilio machaon), apolonov leptir (Parnassius apollo) i
jedarce (Papililo podalirius).
sisari: vidra (Lutra lutra) i nekoliko vrsta slijepih mieva iz roda Myotis.

13
Rjeenje o zatiti objekata prirode (Sl. list SRCG, 30/68)
14
Rjeenje o stavljanju pod zatitu pojedinih biljnih i ivotinjskih vrsta (Sl. list RCG, 76/06).
63
IBI CAU partnership

Komovi uma munike na Komovima
Basen rijeke Tare je meunarodno zatieno podruje. Po osnovu Konvencije o zatiti

svjetske prirodne i kulturne batine (UNESCO), slivna dolina rijeke Tare, od njenog izvorita
do ua (duine 150 km i povrine 182.899 ha), je 1977. god. uvrtena u mreu svjetskih
rezervat biosfere (Program "ovjek i biosfera" - M&B, UNESCO), dok se Nacionalni park
"Biogradska gora" nalazi na Listi potencijalnih dobara svjetske batine (UNESCO World
Heritage Tentative List).
Podruje optine Kolain posjeduje veliki diverzitet divljih biljnih i ivotinjskih vrsta i njihovih
habitata. Kroz programe za identifikaciju lokaliteta koja su od znaaja za ouvanje rijetkih,
endeminih i ugroenih vrsta, kako bi se omoguilo njihovo dugorono ouvanje, prepoznata
su:
podruja znaajna za biljke (Important Plant Areas, IPA): Bablji zub, Nacionalni park
Biogradska gora, Kanjon rijeke Mrtvice, Komovi15;
vana stanita gljiva (Important Fungus Area, IFA): Praumski rezervat Biogradska
gora (potencijalno podruje);
podruje znaajno za boravak ptica (Important Bird Area, IBA): Nacionalni park
Biogradska gora.
Takoe je vano istai zastupljenost identifikovanih EMERALD podruja koja zahtjevaju

posebne mjere zatite njihovih stanita (EMERALD sajt: Bjelasica, Komovi, Kanjon Mrtvice,
Sinjajevina - Bablji zub i Gradite)16.
Projekcija zatite
Na teritoriji Optine postoje prirodne znamenitosti i specifinosti za koje je potrebno
obezbijediti odgovarajui stepen zatite. Procedura njihovog stavljanja pod zatitu treba da
bude sprovedena u skladu sa Zakonom o zatiti prirode.
Prostornim Planom Crne Gore data je projekcija nacionalne mree zatienih podruja
prirode i utvreni suprijedlozi za stavljanje pod zatitu u kategorijama zatite koje su od
nacionalnog znaaja (rezervati prirode, nacionalni i regionalni parkovi). Ostale kategorije
zatite (spomenik prirode i predio posebnih prirodnih odlika) ostavljeni su za dalju analizu i
razmatranje optinskim planovima, s obzirom da se radi o kategorijama za ije je upravljanje
po zakonu nadlena lokalna uprava.
I. Regionalni parkovi - Dugoronom projekcijom zatite prirode17, na podruju Optine je

planirano formiranje regionalnih parkova/parkova prirode "Komovi" i "Sinjajevina":
Komovi - predloeni su za zatitu kao zanaajan centar diverziteta visokoplaninske
flore i faune i jo uvijek dobro ouvanih umskih i visokoplaninskih ekosistema.

15
Vana biljna stanita u Crnoj Gori (htp://www.natura2000infocentar.files.wordpress.com)
16
EMERALD Data Base, RZZZP 2008.
17
Prostorni plan Crne Gore do 2020.
64
IBI CAU partnership

Obuhvataju teritorije optina Podgorica, Kolain i Andrijevica.Za regionalni park

"Komovi" (19.504 ha) je uraena Studija zatite prirodnog dobra18 koja se nalazi u
fazi usvajanja.
Sinjajevina - prostrana krenjaka zaravan, ograniena visokim planinskim
grebenima. Odlikuje se bogatstvom biljnih i ivotinjskih vrsta, a njeni ogranci su
prepoznati kao IPA i EMERALD podruja (Babji zub, Gradite). Dio je nacionalnog
biokoridora utvrenog u pravcu Orijen - Pusti Lisac - Maganik Sinjajevina Kovren
kojim se povezuju postojea i planirana zatiena podruja prirode.
Kapetanovo jezero kanjon rijeke Mrtvice (Velje Duboko)
II. Nova podruja prirode koja se predlau za zatitu - Prijedlogje zasnovanna raspoloivim
saznanjimaoekolokimvrijednostima lokaliteta i objekata. Kroz sistem detaljnijih
prostorno-planskih dokumenata potrebno podrati implementaciju proirenja mree
zatienih podruja prirode. Daju se preliminarne kategorije zatite, a u postupku
evaluacije (pri izradi strunog nalaza Studije zatite) sagledae se mogunosti za
stavljanje predloenih podruja i definisati adekvatne kategorije zatite:
Semolje - prostrana povr, obrasla umom, na prostoru gornje Morae. Ovo izuzetno
atraktivno planinsko podruje, koje pripada sklopu Sinjajevine, treba da bude zatieno
kao spomenik prirode.
Kanjon Mrtvice - zbog svojih specifinih geomorfolokih i hidrolokih obiljeja i visokog
biodiverziteta (IPA i EMERALD sajt) zasluuje status spomenika prirode.
Peina Vranjtica - vrijedan geomorfoloki objekat kod rovakog sela Mrtvo Duboko koji
je potrebno zatititi kao spomenik prirode.
Klisura rijeke Sjevernice rijekaSjevernica,jedna od najvanijih pritoka Morae,
izdubila je karakteristinu klisuru sa vrijednim krakim oblicima. Treba je proglasiti
spomenikom prirode.
Kapetanovo i Manito jezero - planinska jezera na povri Lukavice koja kao ouvani
hidroloki objekti sa ekolokom, naunom i estetskom vrijednou, zasluuju status
spomenika prirode.
Torna-Gradita -vrhovi Sinjajevine koje treba zatititi kao spomenik prirode.
Vrela Morae -niz povremenih i stalnih potoka sa istonih padina Zebalaca i uplje
grede i sjevernih padina Kape Morake predstavljaju hidroloke objekte izuzetne
vrijednosti, od kojih nastaje rijeka Moraa, pa ih treba zatititi kao spomenik prirode.
Bjeli Nerini - snano krako vrelo u dolini rijeke Mrtvice koje treba zatiti kao spomenik
prirode hidrolokih odlika.
Slivno podruje rijeke Morae (Kanjonske doline u slivu Morae) posjeduje
kompleksne i jedinstvene ekoloke vrijednosti i predione karakteristike, koje su
prepoznate u pojedinanim kanjonima, ali ih treba integrisano tititi u okviru sliva Morae
sa statusom spomenika prirode.

18
Zavod za zatitu prirode Crne Gore, jul 2012
65
IBI CAU partnership

Stablo cera u selu Bojii -monumentalno stablo cera (Quercus cerris L.) na groblju u
selu Bojii (Dragovia Polje) posjeduje reprezentativne odlike vrste pa se predlae za
zatitu kao spomenik prirode.
Vinia Brdo kultivisano podruje, uz samu urbanu zonu Kolaina, sa monokulturom
crnog bora (Pinus nigra) na stanitu montane bukve (Fagetum moesiacae montanum) i
vrijednim spomenicima kulture (Ostaci barutane spomenik kulture III kategorije;
Karaula fortifikacioni objekat; Spomen ploa iz NOB-a memorijalni objekat).
Predstavlja kulturni predio sa izraenim ekolokim, kulturnim i estetskim vrijednostima.
Takoe je dio planiranog zelenog prstena Kolaina. U cilju integralne zatite prirodnog i
kulturnog naslijea, predlae se za zatitu kao predio izuzetnih odlika.
Dulovina i Baanje brdo u cilju ouvanja zelenog prstena oko grada takoe se predlau
kao predio izuzetnih odlika.
vrelo Bijeli Nerini Barutana
U cilju afirmacije zelenog prstena oko grada predlae se formiranje botaniku bate- tipa
ARBORETUM na Baanjem brdu kao i ouvanje i proirenje postojee botanike bate na
Dulovini.
Tipologija predjela
Tipologija za posmatrano podruje je uraena prema geomorfolokim karakteristikama,

karakteristikama vegetacije i stepenu antropogenog uticaja i to Overlay metodom tj.
preklapanjem vie karata (topografske karte, ortofoto snimaka, karte izohipsi, hipsometrijske
karte, vegetacijske karte i drugih relevantnih podataka).
Analiza atributa i kriterijuma za izdvajanje tipova predjela:

Klima - na podruju optine Kolain zastupljeno je nekoliko klimatskih tipova: od planinske,
preko subplaninske i umjereno-kontinentalene klime u dolini rijeke Tare, do izmijenjeno
sredozemne u dolini rijeke Morae.
Visinski pojas- karte visinskih pojaseva se konstruiu izborom visinskih intervala na baznoj
karti. Vani aspekti fiziogarfije, nagibi, zemljite, hidrologija, mikroklimat i vegetacija su
uslovljeni i strogo povezani sa visinom.
Vegetacija javljaju se liarske zone, preko brdske i subalpske, do zone bora krivulja koja
predstavlja gornju umsku granicu i iznad koje se prostiru visokoplaninski panjaci i
kamenjari.
Tipovi predjela
1. Visokoplaninski tip obuhvata prostore planinskih vrhova i litica.
Kriterijumi za izdvajanje ovog tipa predjela su:
x Planinska klima (vlana borealna klima sa svjeim ljetom )
x Visinski pojas preko 1500 m.n.v.
x Vegetacija: Pinetum mughi, Juniperus communis, a u nizim djelovima ovog
pojasa Piceeto excelsae - zona smrevih uma i Piceeto-Abieti fagetum
66
IBI CAU partnership

x Antropogeni uticaj neznatan neznatan (katuni)

2. Subplaninski tip predjela obuhvata vise subalpske zone od 1000 1500 m.n.v.
subplaninska klima (umjereno hladna i vlana klima s toplim ljetom)
visinski pojas od 1000-1500 m.n.v.
vegetacija: klimatogenu zajednicu mjeovite ume bukve i jele Abieto-Fagetum
moesiacae
antropogeni uticaj znatan- vecina naselja je locirana u ovom visinskom pojasu
3. Brdski predio
x Umjereno kontinentalna (umjereno hladna i vlana klima s toplim ljetom)
x Visinski pojas od 500 do 1000 m.n.v.
x Vegetacija: tipicna brdska bukova uma Fagetum montanum typicum; brdska
bukova uma sa celjicom Fagetum montanum seslerietosum . Zajednica
graba i cera se javlja na junim ekspozicijama.
x Antropogeni uticaj znatan- osim naselja koja su posebno izdvojena u okviru
ovog tipa predjela ovdje je antropogeni uticaj u smislu izgraenih
infrastukturnih koridora
4. Predio ueg sliva reke Tare- obuhvata koridore du rijeke Tare.
x Umjereno kontinentalna klima
x Visinski pojas- do 1000 m.n.v.
x Vegetacija- dominira zajednica Fagetum montanum moesiacae ( bukove
ume)
x Antropogeni uticaj neznatan (vidikovci, rafting kampovi, saobraajna
infrastruktura)
5. Predio uzeg sliva rijeke Morae
x Izmijenjeno mediteranska (umjereno topla i vlazna klima sa toplim ljetom)
x Visinski pojas do 500 m.n.v.
x Vegetacija: Na blazim padinama i terasama moe se sresti termofilna
vegetacija - uma grabia sa maklenom i hrastom meduncem
x Antropogeni uticaj neznatan (vidikovci, rafting kampovi, saobraajna
infrastruktura)
6. Antropogeni predio naselja
x Klima: Umjereno kontinentalna do subplaninska klima
x Visinski pojas: od 1000-1500 m.n.v izuzev grada Kolaina, djelova Selita ,
Dulovine i dr. kao i pojedinih naselja u Donjoj Morai koji su locirani ispod
1000 m.n.v.
x Vegetacija: varira u zavisnosti od vegetacijskog pojasa u kom se nalaze
urbana, pseudourbana ili ruralna naselja
x Antropogeni uticaj veliki ( gradjevinski objekti, infrastrukturni objekti...)
x Degradacija pejzaa - velika
Od hidrografskih objekata najveci uticaj na karakteristike pejzaa imaju gleerska jezera.

Pejza jezera obuhvata tipina planinska jezera glacijalnog porijekla .
67
IBI CAU partnership

3.5.2. Kulturna dobra
Za potrebe PUP-a Kolain uraen je Elaborat kulturno nasljee optine Kolain. Ovaj
elaborat predstavlja osnovu za sagledavanje kulturnih dobara u optini Kolain. Za dalje
planiranje u optini Kolain planski osnov treba da predstavlja Studija zatite kulturnih
dobara doneena u skladu sa Zakonom o zatiti kulturnih dobara, kao obavezni dokument
na kojem se zasniva tretman kulturnih dobara u cjelokupnom procesu planiranja.
U ovom elaboratu:
opisano je kulturno nasljee optine Kolain, tako to su pored nepokretnih kulturnih

dobara obuhvaeni i drugi segmenti graditeljskog nasljea brojni sakralni i profani
objekti, potencijalni arheoloki lokaliteti i manje ili vie sauvane cjeline
tradicionalnog graditeljstva.
predstavljen je koncept zatite kulturnog nasljea: ouvanje, zatita i unapreenje
postojeeg kulturnog nasljea; definisanje i ouvanje neposredne okoline kulturnih
dobara; ouvanje ambijentalnih cjelina, sela i ostalih segmenata tradicionalne
arhitekture; revalorizacija postojeih kulturnih dobara u skladu sa odredbama Zakona
o zatiti kulturnih dobara; evidentiranje potencijalnih kulturnih dobara i pokretanje
inicijativa za proglaenje novih; koordinacija rada vezanog za kulturno nasljee sa
nadlenim slubama zatite.
na osnovu pregleda i ocjene postojeeg stanja objekata kulturne batine u zahvatu
plana definisane su smjernice za zatitu kulturnog nasljea. Obraeni su reimi
zatite. Opisane su radnje i postupci koji predstavljaju preduslove za zatitu
zateenih vrijednosti i navedeni uslovi pod kojima je, sa konzervatorskog stanovita,
mogue planirati odreene intervencije.
Na podruju optine Kolain locirana su 3 kulturna dobra, od kojih dva pripadaju profanoj, a
jedan sakralnoj arhitekturi. Kako nije izvreno rekognosciranje ovog podruja, moe se
oekivati da e se broj kulturnih dobara nakon rekognosciranja uveati.
U elaboratu je detaljno je opisano postojee stanje kulturnog nasljea i dati konzervatorski

uslovi za projektovanje radova za sprovoenje konzervatorskih mjera na kulturnim dobrima:
I kategorija (Manastir Moraa, sastoji se od dvije saborne crkve Uspenje Bogorodice i

crkve Sv Nikole)
III kategorija (Most knjaza Danila na rijeci Mrtvici i ostaci Barutane, Vinia Brdo)
Kategorisanje kulturnih dobara naslijeenio je iz predhodnog Zakona o zatiti spomenika

kulture, dok e se nakon revalorizacije kulturnih dobara koja je u postupku u skladu sa novim
Zakonom o zatiti kulturnih dobara izvriti nova kategorizacija.
Na teritoriji optine Kolain evidentirani objekti, to jest objekti za koje se osnovano

pretpostavlja da posjeduju odreena spomenika svojstva, te kao takvi predstavljaju
potencijalna kulturna dobrasu: Kaludjerski Most, Most arhimandrita Dimitrija Radojevia na
Morai, ispod manastirskog vodopada Svetigora, iz 1842, Most igumana Mihaila Doia na
Sjevernici iz 1909., Most ''Grlo'' igumana Mihaila Doia na Morai-Grlo, kod Manastira
Morae iz 1900., Crkva sv.Dimitrija III kategorija (u postupku proglaenja), Ruralna cjelina
Velje Duboko, Stara zgrada Gimnazije, Crkva Uspenja Bogorodice, Morako Trebaljevo iz
1903., Saborna crkva Uspenja Bogorodice, Mrtvo Duboko iz XVIII vijeka, Crkva sv.Ilije na
Veljoj Gori, Crkva sv.Nikole, Grablja, Gornja Rovca iz 1838., Crkva sv.Ilije, Gornja Moraa,
Dragovia Polje iz 1863., Crkva sv.Ilije, Velje Duboko iz 1870., Crkva sv.Luke, Meurjeje iz
1881., Crkva sv.Vasilija Ostrokog, Sinjavina, Crkva sv.arh.Mihaila, titarica, Crkva
sv.Trojice, Blatina iz 1897., Crkva sv.Jovana Krstitelja, Mioljica iz 1903., Crkva sv.arh.
68
IBI CAU partnership

MIhaila, Crkvina, Crkva Blagovjetenja, Polja, Karaule: Vinia brdo, Baanje brdo, Bablja
greda, Markovo brdo, Lukako brdo, Veliki Prepran, Barutana iz XVIII vijeka.
Ukazano je na potrebu utvrivanja kulturnih vrijednosti ovih dobara kako bi se

odredio njihov kulturni znaaj.
Lokacije koje predstavljaju potencijalne arheoloke lokalitetesu: Zagradac; Donja Moraa,

Srednjevjekovni grad; Gornja Moraa, Macursko groblje; Gornja Moraa, Svatovsko groblje;
Javorje, Meurjeje; na magistralnom putu, Prekobre, Zagradac; Sjerogote.
U elaboratu su navedeni objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja navedeni

su i objekti industrijske, tehnike i tradicionalne arhitekture, kao i memorijalni objekti
(''Partizansko groblje'' na Brezi kod Kolaina, Spomen ploa: u mjestu sjedita SK KPJ za
Kolain, Drijenak; na mjestu gdje je strijeljano 500 rodoljuba, Breza; NH Vukainu Kruiu,
Mateevo; NH Budu Tomoviu i Baju Sekuliu, Crkvina; Spomen ploa, Barutana;Spomen
ploa, Gornje Lipovo; Spomen ploa, Vrlostup; Spomen ploa, Kolain; Spomen ploa,
Kolain; Spomen ploa, Kolain; Spomen ploa, Kolain; Spomenik palim borcima iz sreza
kolainskog; Spomenik palim studentima; Spomen kua u kojoj je bilo sjedite PK KPJ za
Crnu Goru; Kua u kojoj je odran I kongres CNO; objekat gimnazije u kojem je odrano I, II
i III zasjedanje ZAVNOJ Crne Gore; Kua u kojoj je odran I kongres AF Crne Gore; Grob i
spomenik NH B.Tomovia, Crkvina; Grob i spomenik NH B.Sekulia, Crkvina. i dr.).
Memorijalni objekti za koje se u postupku valorizacije utvrdi da posjeduju kulturne, istorijske
ili umjetnike vrijednosti bie unijeti u Centralni registar kulturnih dobara, dok e se na
ostale primjenjivati odredbe Zakona o spomen obiljejima (Sl.list CG br.40/08) kojim su
regulisane sve radnje vezane za ovu vrstu nasljea nae novije istorije.
Grad Kolain, koji je vjekovima bio centar razvoja dananjeg podruja opine, sadri
odreeni broj potencijalnih kulturnih dobara koja su sauvala kulturne vrijednosti i
reprezentuju istorijski i ekonomski razvoj grada. Ostaci materijalne kulture naroito su vezani
za period nakon Berlinskog kongresa 1878, kada je grad pripojen Crnoj Gori.
Poetkom XX vijeka poinje da se prepoznaje dananja urbana matrica Kolaina. Okosnica

gradskog centra su dva trga oko kojih se razvija sistem gradskih blokova, iji su oblik i
veliina uslovljeni postojeom konfiguracijom terena. Uz samostojee objekte bogatijih
graana (Zgrada dananjeg Zaviajnog muzeja, kua Maria, kua Ivezia) grade se ulini
nizovi. Primjeri tradicionalnog graditeljstva u gradskom centru su gotovo nestali.
Potencijalna kulturna dobra i njihov broj prepoznat u Elaboratu kulturno nasljee optine
Kolain za potrebe PUP-a su:
Grad Kolain_9
Sakralni objekti_10
Inenjerska arhitektura_3
Fortifikaciona arhitektura_6
Industrijska arhitektura_5
Tradicionalna arhitektura_1
Potencijalni arheoloki lokaliteti_10
Kulturni pejza_2
Memorijalni objekti_76
69
IBI CAU partnership

Zakon o zatiti kulturnih dobara u lanu 15. definie vrste lokaliteta ili podruja i uz termin
arheoloko nalazite uvodi i termine, kulturno istorijsko podruje i kulturni pejza.
U prvom redu kulturni pejza je prostor iji je karakteristini izgled rezultat akcije i interakcije
prirodnih i antropogenih faktora kroz dui vremenski period. Istovremeno, kulturni pejzai
predstavljaju ambijentalno a u nekim sluajevima i kulturno-istorijska vrijedna podruja koja
posjeduju izraene kulturne, istorijske i ambijentalne vrijednosti.
Autentini kulturni pejza u obuhvatu PUP Kolain je osobena karakteristika prostora koja
ima svoje specifinosti kako u oblasti oko tokova rijeka, tako i po planinskim visoravnima i
dubodolinama, gdje su smjetena sela, a u viim predjelima katuni.
Karakteristika kulturnog pejzaa ovog prostora su kue rasute po padinama planina,

izgubljene u zelenilu iznad kojeg dominiraju snjegom pokriveni kameni masivi. Uski vijugavi
putevi na najuim mjestima premouju kanjone rijeka drvenim ili kamenim konstrukcijama
mostova. Du lokalnih puteva se na blagim padimama povoljnim za vonjake i poljorivredu,
grade kue ili rijetka sela, najee sa tek nekoliko domainstava.
itav prostor optone moe se smatrati autentinim kulturni pejzaom, neznatno

izmijenjenim ljudskom aktivnou. Za definisanje pojedinanih primjera koji zahtijevaju
istraivaje, dokumentovanje i valorizaciju, potrebno je izvriti rekognosciranje terena. U ovoj
fazi planiranja prepoznati su kao pojedinani kulturni pejzai: Vrh Torna Sinjavina; i Stari
hrast Selo Bojii.
Unapreivanje vrijednosti kulturnih pejzaa predstavlja imperativ planiranja predjela i

upravljanja njima, a tradicionalna kulturna podruja sa ouvanim prirodnim okruenjem ,
pravilno valorizovana i implementirana u savremene ivotne tokove, treba da predstavljanju
modele budueg odrivog razvoja.
U sagledavanju kulturnih pejzaa u obuhvatu plana poseban fokus je dat identifikaciji i

karakterizaciji razliitih tipova kulturnih predjela u odnosu na njihov vizuelni, ekoloki, kulturni
i upotrebni znaaj.
3.6. POTENCIJALI POVEANJA KVALITETA IVOTNE SREDINE I

OGRANIENJA ZA RAZVOJ
Optina Kolain se obino ubraja u sjeverno planinsko podruje. Zahvaljujui svojim

prirodnim karakteristikama, a i analizi postojeeg stanja ivotne sredine, optina Kolain
prua mogunost daljeg razvoja.
Kolain se nalazi u centru perspektivnih turistikih tokova, te se sa ovog stanovita moe

konstatovati odlina turistika budunost.
Pogodnosti koje svojim poloajem ima optina Kolain nijesu iskoriene na pravi nain u
dosadanjem periodu.
Podruje Optine Kolain karakterie bogatstvo vodnih tokova. Geoloki, morfoloki i

klimatski uslovi su razlog zavidnog vodnog bogatstva. Oticaj sa ovih terena, kvalitet voda, te
relativno povoljan reim padavina ine vodno bogatstvo optine Kolain kvalitetnim
resursom (vodosnabdijevanje, navodnjavanje, energetika, kvalitet ivotne sredine,
turizam...).
Brojne su rijeke koje teku terenima ove optine, od kojih prije svega treba istai dva tzv.
glavna vodotoka (od sedam, po karakterizaciji vodotoka od strane HMZ Crne Gore): rijeku
70
IBI CAU partnership

Morau i rijeku Taru. Tu su jo brojni manji vodotoci od kojih treba istai Drcku, Planicu,
Skrbuu, Pinju, Sjevernicu, Ibriticu, Svinjau, Jezertica, Bukovica.
Optina Kolain je bogata izvorima razliite izdanosti od ega se ve neki koriste za rad
fabrika za flairanje vode, po emu je Kolain postao prepoznatljiv. Sve ove vode po svom
mineralnom sastavu odgovaraju standardima kvalitetnih pijaih voda.
Planina Bjelasica sa Nacionalnim parkom Biogradska gora predstavlja jedinstvenu

biogeografsku i ekoloku cjelinu koja sa svojim geografskim poloajem, geolokom graom,
reljefom, klimom, hidrografijom, raznovrsnom i bogatom florom i faunom ini prirodno
bogatstvo od izuzetnog znaaja.
Prirodne ljepote Nacionalnog parka Biogradska gora i tok rijeke Tare, kao i ostala podruja
koja su pod zatitom ili treba da se zatite, a sa kojima obiluje Optina Kolain, predstavljaju
znaajan potencijal za razvoj jedne od najperspektivnijih privrednih grana-turizma.
Navedene prirodne karakteristike Optine Kolain predstavljaju vaan potencijal za razvoj

turistikih usluga u okviru prirodnih ljepota ovog planinskog podruja, a ujedno i ogranienja
u planiranju aktivnosti koje se odnose na djelatnosti izgradnje u okviru zatienih prostora.
Takoe, ogranienja e biti prisutna i zbog same konfiguracije terena u optini Kolain, pri
emu je znaajan prostor optine nepovoljan za izvoenje bilo kakvih aktivnosti gradnje.
Dio sliva rijeke Tare, sa nadmorskim visinama preteno preko 1000 mnm, ne prua povoljne
uslove za ratarstvo i voarstvo zbog nepovoljnih klimatskih uslova, ali se zato u tom dijelu
javljaju ue prostorno-podione cjeline u kojima se mogu odvijati kvalitetne planinske
turistike aktivnosti, posebno u zimskom periodu. Takoe, na dijelu Optine u slivu rijeke
Tare postoje velike prostorne mogunosti za razvoj posebno organizovanog stoarstva,
vezanog za iroko rasprostiranje kvalitetnih panjaka i uz mogunost gajenja livada, ime se
moe obezbijediti sigurna krmna baza. Dio sliva rijeke Morae, sa znatno niom prosjenom
nadmorskom visinom prua znatno povoljnije uslove za razvoj poljoprivrede, na topografski
povoljnim povrinama, kojih je relativno malo.
Bitna karakteristika postojeeg stanja Optine Kolain je i nizak stepen razvijenosti,

prvenstveno industrije, mada u relativnom smislu postoje pogodni uslovi njenog razvoja
posebno u oblasti prerade drveta zbog bogatog umskog fonda. Nizak stepen razvijenosti
industrije nije omoguio bri razvoj ostalih privrednih djelatnosti, pa je u takvim uslovima
poljoprivreda tradicionalnog tipa i pored znaajnih ogranienja ostala dominantna djelatnost
cjelokupnog podruja Optine, sem grada Kolaina.
Razvoj poljoprivrede i stoarstva mogli bi biti znaajan potencijal podruja optine

Kolain, kao dobra potpora turistike ponude, koja se manifestuje kroz proizvodnju zdrave
hrane.
Jedan od najznaajnijih potencijala razvoja optine Kolain je poveanje turistikih
kapaciteta koji podrazumijevaju izgradnju objekata prema odgovarajuim normativima u
oblasti zatite ivotne sredine, uz primjenu odgovarajuih mjera zatite, odnosno
eliminisanje moguih negativnih uticaja na kvalitet ivotne sredine.
Aktiviranje sportsko-turistikog ribolova kao aspekt turistike ponude moe biti znaajan
potencijal razvoja ovog podruja, bez mogunosti naruavanja kvaliteta ivotne sredine. U
tom smislu kao ograniavajui faktor moe biti prisustvo manjeg ribljeg fonda u rijekama u
ovoj Optini u odnosu na njihove potencijalne mogunosti.
Postojee stanje ivotne sredine u Optini Kolain je takvo da nije na odgovarajui nain
rijeeno pitanje tretmana otpadnih voda i vrstog komunalnog otpada. vrsti komunalni
otpad (kao i druge vrste otpada) u optini Kolain odlae se na odlagalitu lociranom u
industrijskoj zoni grada, u naselju Bakovii. Na osnovu ovoga u cilju poboljanja kvaliteta
ivotne sredine potencijal razvoja na ovom podruju je trajno rjeavanje problema
71
IBI CAU partnership

sakupljanja, transporta i trajnog odlaganja komunalnog otpada. Regulisanjem pitanja trajnog

odlaganja otpada stvaraju se uslovi za istiju ivotnu sredinu i eliminisanje mogunosti
uticaja neadekvatnog tretmana otpada na kvalitet vazduha, zemljita i povrinskih i
podzemnih voda, a ujedno se stvaraju uslovi za razvoj u skladu sa Zakonom regulisanim
normama.
Takoe, valja napomenuti da je na lokaciji u naselju Bakovii predviena i izgradnja

gradskog postrojenja za preiavanje otpadnih voda, ime bi se trajno izmjestile postojee
lagune iz naselja Breza. Izgradnja gradskog kolektora omoguava trajno rjeavanje tretmana
otpadnih voda i eliminisanje mogunosti negativnog uticaja otpadnih voda na vodotokove i
zemljite.
Sa aspekta kvaliteta ivotne sredine nedostatak industrijskih kapaciteta uslovno se moe

posmatrati pozitivnim, ali treba naglasiti da se razvojem industrijskih i drugih kapaciteta,
prvenstveno turistikih stvaraju preduslovi za kvalitetan razvoj na podruju Optine,
stvaranjem uslova za odrivi razvoj i korienjem odgovarajuih tehnolokih rjeenja u zatiti
kvaliteta ivotne sredine.
Razvoj naselja, infrastrukture i djelatnosti vezanih za prostor, odnosno povrine

(poljoprivreda i umarstvo) imaju niz otrih prirodnih ogranienja ili odreenih uslovljenosti.
Tako je, posebno izrazit element prirode koji moe da bude veliko ogranienje za razvoj
buduih djelatnosti na prostoru optine Kolain, reljef. Naime, na svim terenima koji imaju
pad preko 30 stepeni ne treba predviati bilo kakve aktivnosti kada je gradnja u pitanju. Ove
povrine su upotrebljive samo kao umska ili panjaka povrina. Takoe, kao ogranienje
za razvoj na podruju optine Kolain predstavljaju povrine sa izraenim klizitima ili
potencijalnim klizitima, koja se aktiviraju u sluaju gradnje u njima, tako da su ovakve
povrine upotrebljive kao umske i panjake.
Kao ograniavajui faktor za razvoj u ovoj optini predstavlja i nadmorska visina, na primjer
za naselja, koja su spontano zauzela najvii poloaj na granici prostiranja najvanijih kultura.
Ogranienje za razvoj predstavljaju i povrine uz vee rijene tokove, koje su pod estim
uticajem promjena u vodostaju i kao takve mogu biti namijenjene samo za prirodnu
vegetaciju uz te rijene tokove.
3.7. SAOBRAAJ I INFRASTRUKTURNI SISTEMI
3.7.1. Saobraaj
Relevantna mrea postojeih puteva na razmatranom podruju
72
IBI CAU partnership

Slika 1. Putna mrea (E, M i R) na podruju optine Kolain
Osnovni podaci i glavne karakteristike
Kvalitet saobraaja na ovim dionicama nije na zadovoljavajuem nivou iz vie razloga od

kojih su najznaajniji loa geometrija saobraajnica, mali kapaciteti i prolasci kroz urbana
podruje i preplitanja sa gradskim sistemom saobraajnica. Nizak nivo bezbjednosti na tim
putnim pravcima je posljedica kako loe geometrije postojeih puteva, tako i loeg odnosa
put-naselje koji esto rezultira saobraajnim nezgodama tipa peak-vozilo.
Tehniko eksploatacione karakteristike postojeih puteva po saobraajnim deonicama su u

najveoj meri sa nepovoljnim radijusom horizontalnih krivina, nepovoljnim poprenim
profilom, loim stanjem kolovoza, loim stanjem vertikalne i horizontalne signalizacije, dok je
po pitanju podunog profila prisutno dosta nepovoljnih uzdunih nagiba.
Po pitanju veliine PGDS-a na postojeim putevima po saobraajnim deonicama osim

putnog pravca M-2 koji je izrazito optereen, a posebno u ljetnim mjesecima trenutno na
ostaloj mrei ne postoje intenzivni saobraajni tokovi.
Ocjena stanja uslova u saobraaju-saobraajne analize
Primenom softvera HCS-2000 (HighwayCapacitySoftwere), utvren je nivo usluge na mrei

saobraajnica optine Kolain. Nivo usluga se definie se od A (max, najbolji nivo usluga)
do F (min, nezadovoljavajui nivo usluga), prema metodologiji HCM, kojom se mjeri NU
saobraajnih odsjeka. Pri tome je A nivo usluga na odsjeku puta, koji ima slobodan
saobraajni tok i F nivo usluga na odsjeku puta sa forsiranim saobraajnim tokom i
zastojima. U tabeli 10 dat je nivo usluge za postojee stanje po putnim pravcima.
Tabela 11.Nivo usluge na magistralnim putevima

POTEZ
Broj PTSF q/C ATS
(saobraajna deonica) NU
puta % - km/h
OD - DO
M-2 Bioe - Mioska 71.9 0.34 54.3 E
73
IBI CAU partnership

Mioska - Kolain 68.1 0.35 54.0 E

Kolain - Mojkovac 68.6 0.37 53.3 E
M-9 Kolain - Mateevo-Andrijevica 46.3 0.12 46.9 E
R-18 Mioska - Boan 30,7 0.02 55,1 E
R-19 Bioe - Mateevo 38.8 0.07 50,5 E
Za putne pravce najvieg znaaja kao to je putni pravac M-2, koji pripada E i TEM mrei
potreban nivo usluge u prvoj godini eksploatacionog perioda je A a u ciljnoj godini (nakon 20
godina eksploatacije) zahtijevani nivo usluge je C. Za mreu nieg ranga, a to su u optini
Kolain putevi M-9, R-18 i R19 zahtevani nivo usluge u prvoj B ili C i ciljnoj godini C ili D.
Na navedenim deonicama trenutno NU=E i to prvenstveno po kvalitativnim pokazateljima,

dok po kvantitavnimpokazateljima (q/C) lo nivo usluge je manje izraen. Sumarna ocena
nivoa usluge je NEZADOVOLJAVAJUA, jer svi putni pravci imaju loiji nivo usluge od
zahtijevanog.
Lokalni i nekategorisani putevi
Optina Kolain ima 287,7km lokalnih i oko 240km nekategorisanih puteva. Ukupno je
asfaltirano 68,7km. Podruje optine Kolain je razuene naseljske strukture, sa udaljenim
selima od grada i magistralnih saobraajnica, pa postoji veliki broj neuslovnih lokalnih
puteva.
Lokalni putevi predstavljaju kapilarnu mreu, kojom treba obezbijediti dobru pristupanost
svim ruralnim naseljima, turistikim i poljoprivrednim kompleksima, nacionalnim parkovima.
Od postojeih lokalnih i nekategorisanih puteva na teritoriji optine Kolain mogu se izdvojiti

dva putna pravca, koji zbog poloaja u mrei u daljoj budunosti mogu doi na nivo
regionalnih puteva prekategorizacijom. To su:
- Kolain - Smailagia Polje - Muovia Rijeka- Jelovica i dalje za Berane, i

- put M-2 - D. Lipovo- G. Lipovo, a dalje ka Savniku
Dio putne mree koju danas ine lokalni i nekategorisani putevi u optini, imaju veoma
ogranienu saobraajnu funkciju. Bez obzira na nizak nivo upotrebljivosti ovih puteva, oni za
mnoga sela i naselja u optini predstavljaju, ipak, jedinu praktinu mogunost povezivanja sa
ostalim naseljima u optini Kolain.
Analiza i prikaz postojeeg stanja za ostale vidove saobraaja
Preko optine Kolain U duini od 39 kilometara prolazi eleznika pruga Beograd Bar.
Uestalost i kapacitet eljeznikog saobraaja je nizak. Postoji mogunost za znatno
veuiskorienosteljeznikih kapaciteta.
Ostali vidovi saobraaja ne postoje.
3.7.2. Vodosnabdijevanje i otpadne vode
Vodosnabdijevanje
Kolain se snabdijeva vodom iz vrela Muovia rijeke, koja se nalaze oko 3,5 km istono od
Kolaina. Grupacija vrela Muovia rijeke su karstnog porijekla. Vrela pripadaju slivnom
74
IBI CAU partnership

podruju rijeke Svinjae. Tok rijeke Svinjae se formira od dva manja toka: rijeke Ljevaje
koja izvire na sjevernoj strani slivnog podruja i Paljivinske rijeke koja nastaje na junom
podruju sliva. Izvorini dijelovi ovih rijeka su na koti 1.800 mnm. Vrela Muovia rijeke
izbijaju na dva mjesta koja su na razliitim apsolutnim visinama.
Prva grupacija vrela se nalazi na koti oko 1.120 mnm. Ovo vrelo je protonog tipa sa veoma
promenljivim koeficijentom varijacije proticaja. U vrijeme povodnja njegova izdanost iznosi
do 2 m/sec, da bi u sunim mjesecima (avgust, septembar, novembar) potpuno presahlo. U
pogledu bistroe i u vrijeme povodnja (padavine i otapanja snega) vode su mu bistre.
Druga grupacija vrela Muovia rijeke koja je usvojena za vodosnabdijevanje Kolaina,
nalazi se nie, na pojasu visine od 1.060 do 1.072 mnm. Izdanost vrela Muovia rijeke
mjerodavna za dimenzionisanje objekata vodovoda je 170 l/sec.
Zbog zbijenosti vrela i strmog terena, voda se zahvata frontalno, rovovskim zahvatom
obuhvatajui vie vrela. Poto su otkriveni svi izlivi vode iz pukotina, izgraeno je 5
kaptanih graevina. Prvi, najnizvodniji izvor je kaptiran 1947.godine. Ostala etiri izvora, na
duini od 50 m, su kaptirana 1984.godine, i njihova voda se uvodi cjevovodom u sabirnu
komoru zapremine 17m, a zatim u hlorinatorsku stanicu smjestenu iznad komore.
Neposredno prije ulaska u hlorinatrsku stanicu prikljuen je najnizvodniji izvor (onaj koji je
prvi kaptiran).
Hlorisana voda iz sabirne komore se gravitaciono odvodi do dvije nezavisne distributivne
mree preko dva cjevovoda, liveno-gvozdenog od 150mm izgraenog 1947. i azbest-
cementnog od 350mm izgraenog 1984. Odvodi se nalaze na priblino istoj visini, tako da ni
jedna mree nema prioritet.
Ovi cjevovodi nemaju kontrole, ali su opremljeni vazdunim ventilima i ventilima za ispust.
Viak vode iz sabirne komore se preko cjevovoda od livenog gvoa prenika 300mm
preliva u susjedni potok.
Na putu do razvodne mree na oba cjevovoda uradjena je po jedna prekidna (rasteretna)
komora kako bi pritisci u sistemu bili u okviru dozvoljenih vrijednosti. Nalaze se u
Bioinoviima na udaljenosti od oko 200 m, na razliitim kotama i razliitihsu
dimenzija.Zapremine prekidne komore na livenogvozdenom cjevovodu prenika 150mm
iznosi 1,2m sa nadmorskom visinom preliva na 1036.0 mnm.
U zoni prekidne komore na cjevovodu LG 150mm, 2009. godine uraen je bajpas koji
omoguava da se u periodima smanjenja izdanosti izvorita i poveane potronje
ovaprekidna komora stavi van funkcije i na taj nain povea pritisak u dijelu
vodovodnogsistema koji se snabdijeva vodom preko ovog cjevovoda.
Zapremine prekidne komore koja se nalazi na AC cjevovodu 350mm je 11m, a nadmorska
visina preliva je 1031.5mnm.
Mreom gradskog vodovoda pokriven je grad Kolain sa svojim prigradskim naseljima:

Babljak, Breza, Bakovii, Bioinovii, Vlado,Drijenak, Dulovine, Plana, Radigojno, Selita i
Smailagia Polje. Sam grad Kolain je u cjelosti (100%) pokriven mreom gradskog
vodovoda, dok pokrivenost prigradskih naselja varira i kree se od 30% do 100%, sa
prosjekom od 85%. U prigradskim naseljima postoje i privatni (individualni i zajedniki)
vodovodi, pa je pored nepovoljnih topografskih uslova, to jedan od razloga zato sva
domainstva nijesu prikljuena na gradski vodovod.
Distributivna mrea se sastoji od dvije nezavisne mree. Manja mrea, koja se snabdijeva
vodom preko LG cjevovoda prenika 150mm, snabdijeva vodom naselja Smailagica Polje
du cjevovoda i Dulovine, iznad jedinog rezervoara u sistemu. Vea mrea koja dobija vodu
preko AC cjevovoda od 350mm pokriva grad Kolain i ostatak predgraa. Razvodna
odnosno distributivna mrea predstavlja kombinaciju granate i prstenaste mree pri emu su
cjevovodi LG 150 mm i AC 350 mm sastavni elementi ove mree.
75
IBI CAU partnership

Vea mrea obuhvata jedini operativni rezervoar Dulovine, koji slui da se odri pritisak i
obezbijedi balansirano skladitenje. Kapacitet rezervoara je 800m i ima dvije komore i
zatvaranicu. Kota dna rezervoara je 990mnm, dok je kota preliva 992,50 mnm. Voda se
dovodi do rezervoara kroz cijev AC DN250, koja je povezana sa dovodnim cjevovodom
DN350 na samom ulazu u grad. Postoje tri odvoda iz rezervoara koja snabdijevaju
distributivne mree: glavna odvodna cijev LG 175mm, manja pocinkovana cijev 75mm za
snabdijevanje predgraa na istonoj strani i LG cijev 100mm za snabdijevanje naselja Gornji
Paanj.
Ranije je rezervoar Dulovine bio povezan na LG cjevovod 150mm jer je to bio jedini
cjevovod od izvorita. Meutim, nakon izgradnje AC 350mm, ulaz cjevovoda LG 150mm u
rezervoar je blindiran.
Naselja koja se snabdijevaju vodom direktno iz rezervoara Dulovine su: Gornji
Paanj,naselje Brae Vujisi i dio naselja Dulovine ispod rezervoara i manji dio naselja
Smailagia Polje.
Jo jedan rezervoar zapremine V=2x1500 m je nedavno (2009.) izgraen pored postojeeg
sa istom kotom preliva i kotom dna rezervoara na 986mnm, i stavljen je u funkciju.
Otpadne vode
Izgradnja kanalizacione mree u gradu Kolainu zapoela je 1995. godine, a postojea

mrea je uglavnom zavrena u periodu od 1995 do 2000. Kanalizacioni sistem je uglavnom
izgraen u okolini centralnog trga, a procijenjeni broj stanovnika koji su trenutno prikljueni
na mreu je 850 to je oko 8,5% ukupnog broja stanovnika koji ive u optini (275
kanalizacionih prikljuaka). Sistem je separatnog tipa. Postoje odreene cijevi atmosferske
kanalizacije koje su povezane sa kanalizacionom mreom dajui sistemu lokalizovane
karakteristike kombinovanog sistema. Meutim, ovi nepravilni prikljuci ne utiu na ukupan
obim otpadnih voda u znaajnoj mjeri.
Kanalizacioni sistem je formiran od dva kolektora koji zajedno formiraju glavni kolektor
prenika 500 mm u blizini autobuske stanice. Ukupna duina postojee kanalizacione
mree u Kolainu je 3409 m. Oko 1843 m kanalizacione mree je izgraeno od PVC cijevi a
oko 1566 metara od betonskih cijevi. Oko 1843 m cijevi je prenika 250 mm. Oko 526 m
cijevi je prenika 400 mm, dok je oko 1040 m cijevi je prenika 500 mm.
Otpadne vode iz kanalizacionog sistema Kolaina isputaju se direktno u lagune koje se
nalaze na sjeveru grada u oblasti Breze. Rijeka Tara (kao krajnji recipijent) je udaljena oko
25 metara od laguna.
Procjenjuje se da je u upotrebi 1300 privatnih septikih jama. ViK vri pranjenje septikih
jama kao dodatnu uslugu. Za ovu svrhu ViK koristi sopstvene maine. Baza podataka o
pranjenju septikih jama ne postoji. Smatra se da je 95% septikih jama vodopropusno.
3.7.3. Elektroenegretski sitemi
Na podruju zahvata studije nalaze se elektroenergetski objekti veine naponskih nivoa

korienih u prenosnim i distributivnim mreama u zemlji (objekti nazivnih napona:400kV,
220kV,110kV, 35kV, 10kV i 1kV). Neki od ovih objekata nisu u direktnoj funkciji sadraja
ovog zahvata, ve je njihovo prisustvo posledica ili poloaja zahvata u odnosu na glavne
dalekovodne pravce u Crnoj Gori (vodovi nazivnog napona 400kV i 220kV) ili potreba
znatno ireg podruja, nego to je podruje obuhvaeno studijom.
Podrujem optine Kolain u njegovom sjeverozapadnom dijelu pruaju se dalekovodi 400 i

220 kV gdje je locirana TS Mojkovac 220/110/35 kV, sada osnovno vorite regionalne
mree 110 kV.Na lokaciji ranijeg RP Ribarevine 400 kV, planskom rekonstrukcijom u toku
76
IBI CAU partnership

prethodnih 5 g. izgraeno je novo postrojenje, tj. TS 400/110 ( 150 MVA ) i 110/35 kV ( 2x20
MVA ) i na taj nain se poboljala pouzdanost i stabilnost regionalne mree 110 kV, sa
koje se transformacijama 110/35 kV snabdijevaju elektrodistributivne mree u optini
Kolain. Mree 35 i 10 kV razvijene su u gradskim i prigradskim podrujima, a do
razuenih sela i naseobina du planinskih pritoka Tare i Morae pruaju se vodovi 10 kV.
Podaci o realizovanoj elektrinoj energiji na prostoru Optine Kolain, obuhvaen je period

2006.g. zakljuno sa 2011.g. iz razloga to podaci prije 2006.g. nisu sauvani u novom
Bilingu za navedenu Optinu.
PREDMET:PregledmaksimalnesnageTS35/10kVza2011godinupomjesecima
JANUAR FEBRUAR MART APRIL MAJ JUN

ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum
s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r.
TS35/10kV uMW ma x uMW ma x uMW ma x uMW ma x uMW ma x uMW ma x
Breza 5.14 4.01. 4.51 5.02. 3.74 5.03. 3.18 3.04. 3.15 1.05. 2.6 9.06.
Drijenak \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
M.Moraca \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
JUL AVGUST SEPTEMBAR OKTOBAR NOVEMBAR DECEMBAR

ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum ma x Da tum
s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r. s na ga os tva r.
uMW ma x uMW ma x uMW ma x uMW ma x uMW ma x uMW ma x
2.75 31Jul 2.9 20.08. 2.8 10.09. 3.15 29.10. 3.35 20.11. 4.96 31.12.
\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \
PREDMET:Pregledpreuzeteel.energijeTS35/10kVpogodinama
PREUZETAEL.ENERGIJAUMWhPOGODINAMA
TS35/10kV 2011 2010 2009 2008 2007
Drijenak 25.44 26.12
Breza 19.9 21.14 21.31 11.6 18.93
M.Moraca 2.53 2.6
PotronjaelektrineenergijeuKolainuzaperiodod2006.g.do2011.godine(kWh)
Kategorijapotronje 2006 2007 2008 2009 2010 2011 UKUPNO
35kV 10,734.924 12,147.014 12,378.006 13,584.359 14,338.649 15,198.968 78,381.920
10kV 17,249.807 21,002.937 22,784.683 22,379.748 22,464.607 22,689.253 128,571.035
K O L A IN
04kVKodkojihsemjerisnaga 44,050.941 52,621.773 54,757.968 57,902.856 62,699.318 65,634.260 337,667.116

04kVKodkojihsenemjerisnaga 72,659.816 79,936.417 84,086.751 89,942.246 90,840.274 93,111.281 510,576.785
Ostalapotronja 144,695.488 165,708.141 174,007.408 183,809.209 190,342.848 196,633.762 1,055,196.856
DistributivnikupcidomDT 84,963.708 90,678.058 93,950.816 99,782.114 100,193.942 102,044.034 571,612.672
DistributivnikupcidomJT 129,014.649 143,299.831 148,708.784 157,684.970 162,893.260 167,678.293 909,279.787
Ukupnodomainstva 213,978.357 233,977.889 242,659.600 257,467.084 263,087.202 269,722.327 1,480,892.459
Ukupnodistributivni 358,673.845 399,686.030 416,667.008 441,276.293 453,430.050 466,356.089 2,536,089.315
Preuzeta energija od ED Kolain

Preuzeta energija (MWh) Preuzeta energija (MWh)
godina
77
IBI CAU partnership

2000 25.157 2006 30.630

2001 26.331 2007 27.724
2002 26.116 2008 28.288
2003 27.195 2009 28.148
2004 27.198 2010 27.858
2005 28.168 2011 27.691
U zahvatu optine Kolain pregled postojeih dalekovoda 400-220-110-35kV dat je u

tabeli koja slijedi, a postojeih trafostanica prenosnog odnosa 400/220/110/35/xx u
narednoj tabeli.
Tabela 12.Dalekovodi_Elektroprenosna mrea 400 220 110 kV Elektrodistributivna

mrea 35 kV
red. Napon. Trasa ukupno Prost. Plana godina

kV putanj u
broj od - do km br.st km br.st pogon
1 400 TS Ribarevina TS Podgor. 84,7 258 1982
2 400 TS Ribarevina TS Pljevlja 54,8 172 1982
3 400 TS Ribarevina TS Kosovo 53,1 156 1982
4 220 TS Podgorica - TS Pljevlja 125,4 375 1961
4a 220 T spoj do TS Mojkovac 2,3 9 2,3 9 1977
5 110 EVP Trebjeica - TS Andrijevica 30,8 141 30,8 141 2011
5a 110 TS Andrijevica - TS Berane 18,6 68 18,6 68 2011
7 110 TS Berane TS Ribarevine 21,1 81 21,1 81 1971/1983
9 110 TS Ribarevine TS Mojkovac 14 61 14 61 1971/1983
10 110 TS Mojkovac TS Kolain 18,0 69 18,0 69
11 35 TS Kolain TS Kos-Pti 31,8 324 31,8 324
12 35 TS Kolain TS Rij.Muovia 5,4 70 5,4 70
13 35 TS Rij.Muovia Zekova Glava 9,8 92 9,8 92
14 35 TS Drijenak TS Breza 2,95 21
Sa stanovita prostora zahvaenog ovom elektroenergetskom infrastrukturom ispoljavaju se

posebno koridori dalekovodova 400, 220 i 110 kV koji se pruaju kroz Nacionalni Park
Biogradska gora. To su DV 400kV TS Ribarevine - TS Podgorica 2 i DV 220kV
Podgorica 1 - TS Pljevlja 2 koji presijecaju sjeverozapadni dio Nacionalnog parka u
reonu Gnjivnika ( prolazei paralelno na medusobnom rastojanju od 250-300m u
duini od oko 1km ), a sjeverno od ovih dalekovoda na udaljenosti 400-550m, ovim
dijelom Nacionalnog parka prolazi i DV 110kV TS Mojkovac - TS Kolain.Koridori ovih
vodova znatne su irine (koridori vodova 400kV i 220kV kreu se oko 60 -70m, a koridor
110kV voda je oko 35m) tako da se obezbijeenje ovih dalekovoda vri sjeom
uma, koja ih moe ugroziti, a oni izazivaju pogoranje kvaliteta ovog dijela
Nacionalnog Parka.
Elektroenergetska mrea je koridorima i lokacijama zala i u sjeverni obodni dio

zatitne zone Nacionalnog Parka sa TS 220/110/35kV Mojkovac i njenom 220kV
vezom (izvedena u Tspoju , duine oko 2km) sa DV 220kV Pljevlja 2 Podgorica 1, kao i
poetna dionica DV 110kV MojkovacBerane.U jugoistoni dio Nacionalnog parka
prodire nadzemni elektroenergetski vod nazivnog napona 35kV (DV 35kV Muovia
Rijeka- TS Zekova Glava) izgraen za potrebe napajanja repetitora na Zekovoj Glavi sa
provodnikom Fe 35mm i da se za druge potrebe bez rekonstrukcije ne moe upotrebljavati.
78
IBI CAU partnership

Trafostanice , posebno 35/10 kV, su zadovoljavajue locirane, pa se u duem nizu godina

na istim TS zamjenjuju transformatori veim snagama i poveava broj razvoda.
Podruje konzuma Kolaina , napaja se sa postojeih TS 35/10 Drijenak i Breza, a u
zahvatu se nalazi i TS 35/0,4 kV za potrebe RTV predajnika Bjelasica na Zekovoj glavi.
TS Drijenak 35/10 kV je povezana DV 35 kV duine 13,2 km sa TS 35/10 kV Manastir
Moraa. DV 35 kV Podgorica Kolain ( koji povezuje TS 110/35 kV Zagori u Podgorici i
TS 35/10kV Breza u Kolainu, sa Al-Fe uzadima 50 mm2 je u prilino loem stanju, na
eljeznim stubovima, ali kao takav ( zbog postojeih stubnih mjesta i rijeenih imovinsko
pravnih odnosa), mogao bi, uz rekonstrukciju sa najmanje ulaganja, posluiti kao prikljuak
budue elektroenergetske infrastrukture na zahvatu.
3.7.4. Telekomunikacioni sistemi
Fiksne telekomunikacije
Na podruju Optine Kolain, kompletan fiksni telekomunikacioni saobraaj se odvija pod

okriljem dominantnog operatera fiksne telefonije u Crnoj Gori Crnogorskog Telekoma.
U objektu Telekomunikacionog Centra Kolain je instalisan savremeni digitalni komutacioni
vor LC Kolain, instalisanog kapaciteta od 2048 prikljuaka, od kojih je ukljueno 1375
prikljuka.
Na matini komutacioni vor LC Kolain, optikim kablom i odgovarajuim sistemima
prenosa povezani su udaljeni digitalni komutacioni vorovi RSS Drijenak i RSS Trebaljevo.
Udaljeni komutacioni vor RSS Drijenak ima instalisani kapacitet od 320 prikljuaka, od kojih
je ukljueno 94 prikljuka. Udaljeni komutacioni vor RSS Trebaljevo ima instalisani
kapacitet od 128 prikljuaka, od kojih je ukljueno 19 prikljuaka. U komutacionom voru LC
Kolain instalisani su kapaciteti za irokopojasni pristup, tako da Crnogorski Telekom
korisnicima sa ovog vora nudi irokopojasne servise ADSL, IPTV.
Aktivno je 167 ADSL prikljuaka sa ovog tk vora. I udaljeni komutacioni vor RSS Drijenak
ima instalisane kapacitete za irokopojasni pristup a aktivno je 10 ADSL prikljuaka. Stepen
penetracije fiksnih prikljuaka iznosi neto vie od 0,17. Telekomunikaciona mrea sa
matinog komutacionog vora LC Kolain je instalisanog kapaciteta 3700 parica na glavnom
razdjelniku, radjena je podzemno, u periodu od 1985. do 2000.godine obuhvata naselja
Kolain i Smailagia Polje. Elektronska komunikaciona mrea mrea je organizovana u pet
primarnih kablovskih pravaca, radjena je podzemno sa PVC i pE cijevima, sa 56
telekomunikacionih okana, ukupne je duine 43000 metara, sa 241 telekomunikacionim
izvodom i max duinom pretplatnikepetlje od 4100 metara.
Elektronska komunikaciona mrea sa udaljenog komutacionog vora RSS Drijenak je

instalisanog kapaciteta 390 parica na glavnom razdjelniku, radjena je podzemno,
2002.godine. Obuhvata naselje Drijenak.
Elektronska komunikaciona mrea je organizovana u pet primarnih kablovskih pravaca,

radjena je podzemno, sa 1 telekomunikacionim oknom, ukupne je duine 9000 metra, sa 35
telekomunikacionih izvoda i max duinom pretplatnike petlje od 3300 metara.
Elektronska komunikaciona mrea sa udaljenog komutacionog vora RSS Trebaljevo je
instalisanog kapaciteta 150 parica na glavnom razdjelniku, radjena je podzemno,
2003.godine. Obuhvata naselje Trebaljevo.
Elektronska komunikaciona mrea je organizovana u dva primarna kablovska pravca,

radjena je podzemno sa PVC i pE cijevima, sa 1 telekomunikacionim oknom, ukupne je
duine 4000 metara, sa 14 telekomunikacionih izvoda i max duinom pretplatnike petlje od
2400 metara.
79
IBI CAU partnership

Elektronske komunikacione mree na sva tri komutaciona vora su izgraene uglavnom

uvlanim telekomunikacionim kablovima tipa TK OO V i TK 59GM.
Preko teritoriji optine Kolain, kroz telekomunikacionu kanalizaciju je provuen magistralni
optiki kablovski pravac magistralni optiki kabal na relaciji Podgorica Kolain
Mojkovac Bijelo Polje, kapaciteta 36 optikih vlakana.
Ovim optikim kablom je matini komutacioni vor LC Kolain povezan sa LC Podgorica, a

optikim vlaknima sa istog optikog pravca su povezani i udaljeni komutacioni vorovi RSS
Drijenak i RSS Trebaljevo na LC Kolain.
Stanje fiksnih telekomunikacija na podruju Optine Kolain, prikazano je na sljedeoj tabeli,
formiranoj korienjem podataka dobijenih od Crnogorskog Telekoma:
Tabela 13: Stanje fiksnih telekomunikacija na podruju Optine Kolain
Kablo
Broj Max.
Inst. Tk Kabl vski
primarn duina Broj
/ Godina Kapaci Konstruk kablovs ovi razvod
Tk ih korisni kablovs Zone
Uklj. izgra tet cija ka linija ukup u tk
vor kablovs ke kih zahvata
dnje mree mree rova no kanali
kih petlje izvoda
(m) (m) zaciji
pravaca (m)
(%)
Centar,
2048 4300
1985- 3700x2 5 4100 podzemna 41000 241 75% Smailagica
LC / 0
2000 polje
KOLAIN 1375
RSS 320/
2002 390x2 5 3300 podzemna 8000 9000 35 100 Drijenak
DRIJENAK 94
RSS 128/
2003 150x2 2 2400 podzemna 3500 4000 14 100 Trebaljevo
TREBALJEVO 19
Distribucija radio i TV programa
Na podruju Optine Kolain, distribuciju signala radija i televizije dravnih i privatnih radio-
difuznih servisa, vri JP Radio difuzni centar Crne Gore.
Osim njih, na podruju Optine Kolain ne postoje operateri kablovskih distributivnih

sistema, a na ovom podruju trenutno egzistira i jedan MMDS distributer televizijskog
signala, sa manjim brojem ukljuenih korisnika.
"Crnogorski Telekom", kako je to ve reeno, koristi svoje kapacitete za irokopojasni
pristup, preko kojih distribuira IPTV tehnologiju.
Mobilna telefonija
Na podruju Optine Kolain, sva tri operatera mobilne telefonije, Telenor", T Mobile" i "M-
tel" su instalirali svoje bazne stanice. Mobilni operater Telenor", na teritoriji optine, u radu
ima dvanaest (12) baznih stanica, iji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja, a ima u
planu realizaciju jo tri bazne stanice u Optini Kolain (i spisak novih lokacija dat u Tabeli).
Mobilni operater T Mobile", na teritoriji optine, u radu takoe ima dvanaest (12) baznih
stanica, a ima u planu instalaciju jo etrnaest (14) novih baznih stanica, iji je spisak dat u
Tabeli na kraju ovog poglavlja.
Mobilni operater "M-tel", na teritoriji optine, u radu ima etrnaest (14) baznih stanica iji je
spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja, a ima u planu instalaciju jo devetnaest (19)
novih baznih stanica, iji je spisak dat u Tabeli na kraju ovog poglavlja.
Pokrivenost prostora signalom mobilne telefonije na podruju Optine Kolain je dobra, a
kako je broj prikljuaka mobilne telefonije u stalnom porastu, situacija se na tom planu, kroz
postavljanje novih baznih stanica, dodatno popravlja.
80
IBI CAU partnership

Stanje mobilne telefonije na podruju Optine Kolain, prikazano je na TABELI 9 ( tabela

data u anexu plana) , formiranoj korienjem podataka dobijenih od Telenora,T Mobile i
M-tel.
Ocjena stanja, potencijali i ogranienja
Shodno podacima Monstata od poslednjeg popisa, Optina Kolain broji 8420 stanovnika i
2850 domainstava, od kojih 2747 stanovnika i 849 domainstava pripada gradskom
(urbanom) dijelu.Ostatak pripada ruralnom dijelu Optine.
Pri zakljuivanju o ocjeni postoijeeg stanja, potencijala i ogranienja, potrebno je iskazati
koji su djelovi Optine pokriveni odreenim servisima i kakav je odnos sa prosjekom Crne
Gore i EU.
Analiza postojeeg stanja trebalo bi da se zasniva na egzaktnim i tanim podacima o broju

instaliranih i aktivnih prikljuaka, broju korisnika pojedinih servisa, broju stanovnika u
pojedinim djelovima i poreenju sa prosjekom Crne Gore i EU, kako bi planiranje budueg
stanja bilo zasnovano na realnim osnovama (broju i strukturi stanovnitva, pokrivenosti
teritorije i populacije, strategijama razvoja i sl.
Na osnovu navedenog, zakljuujemo da penetracija fiksne telefonije u optini Kolain iznosi

16,5%, a penetracija fiksnog irokopojasnog pristupa (ADSL) iznosi 2,1%.
Shodno Izvjetaju Cullen International-a Enlargement countries monitoring report 1
November 2011, podaci o strukturi trita elektronskih komunikacija za Crnu Goru su dati u
sledeoj tabeli:
Penetracija Fiksne Penetracija mobilne Penetracija fiksnog Penetracija mobilnog

telefonije u CG telefonije u CG irokopojasnog pristupa irokopojasnog
u CG pristupa u CG
27% 173% 11% 5.5%
Takoe, shodno Izvjetaju Cullen International-a Enlargement countries monitoring report 1

November 2011, penetracija fiksne telefonije za nekoliko drava i njihov prosjek, kao i
prosjek za EU27 koji iznosi 40%, dati su sljedeim dijagramom:
U cilju daljeg procjenjivanja stepena razvoja Elektronskih komunikacija u Optini Kolain, za

poreenje mogu posluiti podaci, shodno Izvjetaju Cullen International-a Enlargement
countries monitoring report 1 November 2011, o penetracija fiksnog irokopojasnog
pristupa za nekoliko drava i njihov prosjek, kao i prosjek za EU27 koji iznosi 26,6%, dati na
sljedeem dijagramu:
81
IBI CAU partnership

Iz navedenog zakljuujemo da su penetracije fiksnih telefonskih prikljuaka i irokopojasnih

prikljuaka u Optni Kolain ispod penetracije u CG i daleko ispod penetracije u EU.
Shodno navedenom fiksna infrastruktura se ne bi mogla ocijeniti kao dobro razvijena kako
sa aspekta penetracije, tako i sa aspekta teritorije na kojoj sa nalazi.
Prema podacima dobijenim od operatera fiksne telefonije, stanje elektronske komunikacione

infrastrukture (fiksne na podruju Optine Kolain moe se ocijeniti kao dobro.
Potencijali fiksne telefonije na teritoriji Optine avnik se mogu pronai u digitalizaciji
elektronske komunikacione mree i izgradjenosti spojnih optikih kablova.
U potencijale spada i postojanje elektronske komunikacione kanalizacije u jednom dijelu

Optine.
Najvee ogranienje je velika razuenost naselja i dosta teak teren za izgradnju nove
elektronske komunikacione infrastrukture. to se tie stanja u mobilnoj telefoniji, prema
podacima dobijenim od strane sva tri operatera, naprednije mobilne usluge operatori nude
samo na teritoriji urbanog dijela optine.
Kao to se vidi iz dobijenih podataka, stanje e se u narednim godinama znaajno

poboljati. Instalacijom planiranih baznih stanica na teritoriji Optine Kolain, dobie se ne
samo kvalitetnij pokrivanje mobilnim signalom, nego, to je posebno znaajno, obezbediti
mogunost korienja novih telekomunikacionih usluga preko GSM mree.
3.7.5. Otpad
Organizovano sakupljanje otpada vri se na 80% teritorije urbanog podruja - sa ueg
gradskog podruja u obimu od oko 98 %, dok je u gore navedenim prigradskim urbanim
naseljima taj procenat nii i iznosi oko 47 %.Razlog nieg nivoa usluga sakupljanja otpada u
prigradskim naseljima lei u injenici loe putne infrastrukture,nedovoljnom broju kontejnera
kao i nedovoljnom i neadekvatnom broju transportnih sredstava kojim raspolae
JKP.Sakupljanje u gradskim naseljima vri se svakodnevno, dok se u prigradskim to obavlja
2-3 puta sedmino. Otpad se sakuplja u kontejnere zapremine 1,1 m i komunalno
preduzee posjeduje 240 kontejnera starijih od 10 godina. Za odvoz otpada do deponije
koriste sve dva specijalizovana vozila sa presom. Postojea menizacija je dosta stara i nije
dovoljna da uslugom sakupljanja otpada pokrije ni urbano podruje. Prema podacima
komunalnog preduzea sakupi se oko 1.700 t/godinje.
Preciznih podataka o koliini otpada koji se sakupi na podruju optine Kolain nema
obzirom da nije uveden sistem mjerenja, te je tako u Master planu za upravljanje otpadom
na republikom nivou za sjeverni region usvojen kriterijum o koliini stvorenog otpada od
0,60 kg/ stanovniku/dan.
82
IBI CAU partnership

Obzirom da se radi o optini koja nema razvijenu industriju a svoju perspektivu razvija na
zimskom turizmu, otpad je iskljuivo komunalni, sastavljen u njaveem dijelu od organskog
otpada uz primjesu papira, plastike, stakla, metala. U ukupnoj koliini deponovanog otpada
nalazi se znatna koliina graevinskog otpada zbog poveanog obima graevinskih radova
2006 god.(radovi na rekonstrukciji magistralnog puta Podgorica Kolain koje je investitor
deponovao na postojee odlagalite).
Sistem selektivnog odlaganja ne postoji na teritoriji optine Kolain.

Otpad se od 1984. godine odlae na nehigijensko odlagalite na lokaciji Bakovi, udaljenu 3
km od grada na magistralnom putu Kolain Mojkovac. Lokacija je na nadmorskoj visini od
945 m (Kolain je na 853 mnm), na obali rijeke Planice, pritoke Tare, povrine 3ha. Otpad
se odlae bez odvajanja i reciklae. Odlagalite je ograeno i na ulazu se nalazi kapija koja
se zakljuava, to onemuguava neovlaten pristup. Jednom mjeseno se otpad ravna i
prekriva slojem zemlje kako bi se spreilo njegovo raznoenje.
4. MOGUNOSTI RAZVOJA OPTINE KONSTANTE PROSTORNOG RAZVOJA

Iz neosporno velikog prirodnog bogatstva Optine proizilaze i njeni najznaajniji razvojni
potencijali.
Nezagaena priroda, znaajne povrine poljoprivrednog zemljita, bogatstvo voda,

predstavljaju osnov za razvoj poljoprivredne proizvodnje koja moe da se bazira na
proizvodnji zdrave hrane, jaanju stoarstva, pelarstva, uzgoju ribe i sakupljanju lekovitog i
aromatinog bilja i umskih plodova.
Iako se stanovnitvo ve tradicionalno bavi stoarstvom, ovaj sektor Optina moe dodatno
veoma uspeno da razvije u svom planinskom dijelu, koristei postojee povoljne uslove kao
to su kvalitetni panjaci, mogunost za gajenje livada i obezbeenja sigurne krmne baze
za ishranu stoke. Uz mogunost proizvodnje specijaliteta od mleka i razvoja manjih
preraivakih kapaciteta, mini sirare koje bi tradicionalno proizvodile lisnati bucani kolainski
sir kao brend prozivod ovog kraja.
Iako je zastupljeno u malom obimu, obradivo poljoprivredno zemljite kvalitetnijih bonitetnih
klasa prua mogunost za ratarsku proizvodnju. Takoe, u narednom periodu mogu je
razvoj kontinentalnog i jagodiastog voarstva, uz mogunost razvoja pogona za njihovu
preradu. irenje proizvodnje krompira i planinskih itarica. Prikupljanje umskih plodova i
njihova prerada sa zatitnim znakom kvaliteta ovog podruja.
Bogatstvo medonosnog bilja i mala primjena pesticida, pruaju mogunost za poveanje
broja pelara i pelinjih drutava i proizvodnju meda i drugih pelinjih proizvoda vosak,
propolis, mlije.
Kvalitetne vode ovog prostora mogue je ekspoloatisati i vriti flairanje vode za pie, kao i
razvoj ribarstva kroz proizvodnju ribe na intenzivan nain i razvoj sportskog ribolova.
U cilju poveanja primarne poljoprivredne proizvodnje i prerade dobijenih poljoprivrednih

proizvoda, potrebno je izgraditi i organizovati niz objekata, kao to su kooperantski centri,
otkupne i veterinarske stanice, skladita i silose za prihvat roda.
U skladu sa Stratekim planom razvoja optine Kolain 2012.-2016. u cilju institucionalne

podrke razvoja poljoprivrede mogue je formirati agrobiznis centar u Kolainu.
Optina ima visoke mogunosti za razvoj drvne industrije, kao i korienje drvne biomase za
proizvodnju energije. Raspoloivi sirovinski resursi umarstva uz odgovarajue kapacitete
prerade mogu znaajno da participiraju u ukupnom drutvenom proizvodu, izvozu i
zaposlenosti.
83
IBI CAU partnership

Razvojni potencijal jesu obnovljivi izvori kao to su voda, sunce, biomasa koje treba koristiti
u energetske svrhe izgradnjom hidroelektrana u slivu Morae i Tare, male hidroelektrane,
postrojenja na biomasu i fotonaponskih panela u skladu sa Strategijom razvoja energetike
Crne Gore do 2030. godine. Takoe, ukoliko se detaljnim istraivanjima dokae da postoji
potencijal korienja snage vetra, mogue je iskoristiti ga za proizvodnju elektrine energije.
Planovima vieg ranga podruje Optine je namenjeno za razvoj turizma, a shodno tome i
svim sadrajima koji pripadaju ovoj grani privrede. Ovim Planskim dokumentima prepoznata
je ansa da Kolain razvijajui svoje turistike potencijale doprinese razvoju Sjevernog
regiona i to kroz mogunost razvijanja turizma koji bi bio povezan sa sektorima ruralne
ekonomije, naroito poljoprivredom, preradom zdrave hrane i zanatstvom.
Turizam je mogue razvijati kroz promovisanje eko, etno, zdravstvenog, sportskog,
kongresnog turizma.
Poljoprivrednu proizvodnju mogue je povezati sa turistikim razvojem kroz aktiviranje
odrivog agroturizma koji bi bio nosilac turistikog razvoja i veliki podsticaj za celokupnu
ekonomiju Optine. Kroz ulaganje u ovakav vid turizma i unaprjeenje uslova za smjetaj
turista u selima i pruanje mogunosti uitka u lokalno proizvedenoj zdravoj hrani, znaajno
bi se razvili i poljoprivredni potencijali Optine.
Ljetnju turistiku sezonu mogue je obogatiti kroz obiljeavanje planiskih i biciklistikih staza
i sprovoenje programa i izletnikih tura na relaciji more planina, koje su naroito
interesantne za goste iz inostranstva.
Postoje odlini uslovi za razvoj nordijskog skijanja na Sinjajevini i Bjelasici. Ovaj potencijal
treba iskoristiti i obogatiti zimsku turistiku ponudu.
Velike vrijednosti kulturne batine mogue je iskoristiti i razviti kulturni i vjerski turizma kroz
posjete manastirima organizovanje festivala i manifestacija.
Kroz razvijanje sportskih zona mogue je ostvariti odlinu osnovu za razvoj sportskog
turizam kao vida turizma koji je mogue odravati u toku cjele godine. Panja se moe
usmjeriti na ekstremne sportove, razvoj golf aktivnost i Olimpijskog centra Kolain.
Kako je razvoj turizma uslovljen ponudom i potranjom u narednom periodu mogue je raditi
na poboljanju ovih segmenata. Jedna od osnova koji oblikuju potranju jeste dostupnost
informacije, odnosno koliko potencijalni turisti znaju o ponudi Kolainskog kraja. U cilju
turistikog razvoja neophodno je raditi na promovisanju potencijala koje ovaj kraj prua
posjetiocima i stvaranju brenda Kolaina.
U cilju stimulisanja mladih ljudi da ostanu u Kolainu, neophodno im je pruiti povoljne

uslove za ivot i prije svega ansu da se koluju u svom gradu. Kako je podruje optine
pogodno za razvoj turizma i bavljenje poljoprivredom postoji mogunost osnivanja vie kole
ili fakultetske jedinice u Kolainu koja bi bila usmerena na edukaciju kadrova iz oblasti
turizma, hotelijerstva i poljoprivrede. Takoe u cilju stvaranja bolje slike kulturno drutvenog
ivota Kolaina mogue je osnovati Centar za prouavanje i promociju nacionalnog
identiteta. Bolje uslove ivota u Optini obezbjedilo bi uveanje kulturnih programa i
zabavnih kulturno zabavnih aktivnosti, kao projekti oivljanjanja sportskog ivota Kolaina
kroz ulaganja u stadione, sportske terene, igralita, etalita, fiskulturne sale. Optina ima
mogunost da u narednom periodu otvori jo jednu predkolsku ustanovu.
5. VARIJANTE PROSTORNOG RAZVOJA
U toku procesa izrade Plana, Obraiva je blisko saraivao sa predstavnicima Optine

interesnim grupama i javnim sektorom u sklopu Programa uea javnosti, kako bi se dobila
jasna vizija kojom bi se projekat vodio.
Kroz ovakav vid saradnje sa svim zainteresovanim stranama, Obraiva je dobio uvid u
kljune probleme i izazove sa kojima se suoava Optina. Ove teme je obradio kroz tri
preporuena koncepta razvoja pruajui smjernice njihovog prevazilaenja.
84
IBI CAU partnership

Varijanta I Odobreni agresivni rast

Ovaj scenario promovie realizaciji svih kapaciteta predvienih u 11 LSL i tri DUPa, to bi za
rezultat imalo nevjerovatan rast BGP od 887% do 2025.godine. Na osnovu usvojenih
planova, ukupan broj predloenih turistikih leajeva iznosi 16 000(osnovni+
komplementarni smjetaj), zasnivajui se na tipu masovnog turizma kroz hotele- rizorte
visoke gustine koji pruaju smjetaj niskog do osrednjeg kvaliteta.
Dolo bi do rasta broja stambenih objekata za narednih 14.g. uz zaustavljanje trenda
opadanja broja stanovnika. Obzirom da je ovaj trend opadanja broja stanovnika prisutan ve
50 godina, malo je vjerovatno da se znaajan dio odobrene izgradnje stambenih kapaciteta
moe realizovati za kratak vremenski rok i da e svi oni biti popunjeni.
Prema scenariju agresivnog rasta, rast zaposlenosti u Kolainu blisko bi bio povezan sa
izgradnjom novih stambenih jedinica i sadraja za potrebe masovnog turizma.
Ovaj scenario bi generisao visok nivo ulaganja vezanih za realizaciju velikih infrastrukturnih
projekata i izgradnje kako bi ona mogla da servisira predloeni stepen izgradnje stambenih
objekata.
Bez adekvatne regulative, scenario agresivnog razvoja moe da dovede do degradacije
ivotne sedine i ugrozi dugorone razvojne ciljeve Kolaina i razvojne ciljeve u postplanskom
periodu, periodu nakon 2025 godine.
Varijanta II Odrivi rast unutar optinskih centara
Ovaj scenario predvia formiranje diversifikovane ekonomije koja bi bila aktivna tokom cijele
godine i koja bi se fokusirala na turizam, poljoprivrednu proizvodnju, efikasnu upotrebu
resursa, industriju graevinskog materijala, i nove servise. Takoe ima za cilj stabilizovanje
postojeeg broja stanovnika, kako bi se postigao umjeren dugoroan rast.
Scenario promovie najvei broj kljunih pokretaa razvoja u Optini koje je javnost
identifikovala kroz Program uea javnosti.
Prema ovom scenariju, glavna sredsva za usmjeravanje rasta usmjerena su na usvojene
DUP-ovi i etiri LSL Jezerine, Smrje, Trunia do i irci.
Posebno znaajnu ulogu ima infrastruktura koja se gradi i odrava u skladu sa EU
standardima.
Implementiranjem ovog scenarija do 2025.godine dolo bi do porasta zaposlenosti od 100%
u poljoprivrednom sektoru, industrijskom sektoru do porasta od 93% i uslunom sektoru
91%.
Turizam e idalje biti glavni aspekt lokalne ekonomije s tim to e diversifikacija ponude biti
kljuna za postizanje uspjeha. Ova diversifikacija ima za cilj produenje sezone, poveanje
duine boravka posjetilaca i promovisanje novih doivljanja kroz razvoj odrivog eko-
turizma.
Intenzivirae se poljoprivredna proizvodnja (uzgoj krompira i penice), uzgoj voa, ribe,
hortikultura, uzgoj pela, i proizvodnja mlijeka i mlijenih proizvoda investiranjem u
navodnjavanje, drenau, formiranje panjaka i selektivno umarstvo/sadnju stabala kao
zatitu od vjetra. Lokalno proizvedena hrana e se prodavati kao dio izrazitog brenda
Kolaina.
Promovisae se obnovljivi izvori energije i energetski efikasna gradnja.
Varijanta III Ekonomski odriv i ekoloki prihvatljiv razvoj

Ovaj model je zasnovan na kontrolisanim razvojnim strategijama kako bi se zatitile
nedovoljno razvijene povrine i ograniila uzurpacija zemljita. U zoni zahvata GUPa
realizovae se kompaktan razvoj koji podrazumijeva razvoj kapaciteta u tri prihvaena DUP-
a Breza, Centar i Smailagia Polje. Pored ovog, u zoni zahvata LSL Jezerine razvie se
Kolain 1450, ski-selo, i ova zona e biti glavni centar zimskog turizma.
Optina e sluiti kao primjer odrive zajednice u kojoj se koriste najnaprednije tehnologije
ekoloki prihvatljive izgradnje kako bi se obezbijedila maksimalna efikanost korienja vode i
energije i smanjila proizvodnja otpada.
Oekuje se nastavak smanjenja broja stanovnika, da bi usledila stabilizacija i potom porast.
85
IBI CAU partnership

Oekivana prognoza je da broj zaposlenih u poljoprivrednom sektoru do 2025.godine bude

uvean 100%, u sektoru industrije 78% i uslunom sektoru 76%.
Razvoj turizma bi bio strogo kontrolisan i umjeren. Podsticalo bi se uspostavljanje lokalnih
samostalnih poslova ( lokalno predzetnitvo) kako bi se uspostavile ekoloki prihvatljive
poslovne prakse.U ruralnom zaleu razvio bi se eko-turizam (komplementarni smjetaj).
Razvoj poljoprivrede bie skoncentirsan samo unutar onih podruja gdje nema uticaja na
ekoloki osjetljive zone.
Do 2025.godine zajednica e se oslanjati na lokalne obnovljive izvore energije, ukljuujui i
izgradnju postrojenja za proizvodnju solarne energije i energije vjetra i aktiviranje
hidropotencijala.
Vrjednovanje varijanti i izbor

Kako ovaj Plan ima za cilj da bude prepoznat kao Plan koji je uraen za ljude iz Kolaina,
potujui njihove stavove, radni tim je omoguio da se sve zainteresovane strane izjasne i
po pitanju predloenih razvojnih varijanti, kako bi se pronala najprikladnija Varijanta
razvoja.
Nakon to je Obraiva javno prezentovao scenarije razvoja prikupljeni su stavovi
predstavnika optine, stanovnitva i svih zainteresovanih strana i aktera u prostoru.
Sumiranjem svih dobijenih stavova zakljuak je da javnost jednoglasno odbacuje mogunost

Agresivnog rasta kao varijante budueg razvoja i prednost daje Varijanti III, bazirajui razvoj
optine kroz primarni/gradski centar Kolain i tri sekundarna optinska centra Mateevo,
Dragovia Polje i Manastir Moraa.
U cilju iznalaenja idealnog razvojnog scenarija, kako Varijanta II ima kvalitetne smjernice
koje se tiu rjeavanja problema drutveno ekonomskih pitanja, javnost predlae mogunost
dopune Varijante III pozitivnim smjernicama iz Varijante II.
Zakljuak je da javnost eli da Plan omogui poveanje stepena iskorienosti postojeeg

prostora kroz kontrolisanu gradnju u odreenim zonama, radi pravilnog iskoriavanja
kapaciteta i spreavanja neorganizovanog irenja gradnje, u cilju postizanja optimalnog
korienja raspoloivog prostora.
Pokretai drutveno ekonomskog razvoja su poljoprivreda i umarstvo kroz proizvodnu

namjenu (agro industrija i prerada drveta), turizam sa cjelogodinjom ponudom, razvoj
energetike, kao i stvaranje i promocija brenda Kolaina.
III CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA
1. OPTI I POSEBNI CILJEVI
Programskim zadatkom definisani su opti i posebni ciljevi koje implementacija ovog Plana
treba da dostigne. Definisani ciljevi su se u postupku izrade Prostorno urbanistikog plana
korigovali i oubliavali prema realnim problemima i karakteristikama Optine.
Opti ciljevi su:

x Stvaranje formalne i planske pretpostavke za osmiljen dugoroan razvoj,
organizaciju i ureenje prostora Optine, u skladu sa deklarisanom politikom i
razvojnim opredjeljenjima na dravnom nivou, a na principima orivog razvoja
x Podsticanje uravnoteenog/ravnomjernog teritorijalnog razvoja i racionalne
organizacije, ureenja, rezervacije i zatite prostora
x Smanjivanje dispariteta izmeu urbane i ruralne zone
86
IBI CAU partnership

x Unapreenje kvaliteta ivljenja stvaranjem uslova za: ublaavanje depopulacionih

trendova, ostanak i povratak stanovnitva, kroz zadovoljavanje njihovih potreba
(javne slube, komunalna infrastruktura, uslune aktivnosti); i privreivanje lokalnog
stanovnitva (diversifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje uslova za
zapoljavanje, programi razvoja turizma, poljoprivrede, MSP) kompatibilno sa
funkcijama zatite prirodnih vrijednosti.
x Stvaranje ekonomski odrive i samodovoljne Optine
x Efikasno, racionalno i organizovano korienje ljudskih, prirodnih i izgraenih
(antropogenih) potencijala u socioekonomskom, prostornom i ekolokom pogledu
x Zatita javnog interesa, podruja i objekti od javnog interesa, identifikacija i zatita
javnih dobara
x Promocija, aktiviranje i odgovorno upravljanje raspoloivim prirodnim i stvorenim
resursima, ivotnom sredinom i kulturnim dobrima
x Stvaranje zajednice koja je privlana za sve uzraste
x Ukljuivanje svih aktera i interesnih grupa u pripremu, donoenje i implementaciju
stratekih planskih rjeenja
Posebni ciljevi su:

x Racionalno korienje prostora radi poveanja funkcionalne i razvojne efikasnosti
x Racionalno korienje poljoprivrednog, graevinskog, umskog i drugog zemljita
x Obezbjeivanje uslova za ureenje i izgradnju prostora i naselja
x Smanjivanje prostornih ogranienja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak
infrastrukture i javnih slubi, sanacija degradiranih prostora)
x Sprijeavanje degradacije i zatita poljoprivrednog zemljita, uma, zatienih
prirodnih dobara
x Zatita prirodne i kulturne batine
x Sanacija, zatita i ouvanje ivotne sredine. Regeneracija unitenih segmenata,
zaustavljanje gubitka biodiverziteta, zatita i regeneracija postojeeg stanja ivotne
sredine i stanita
x Osigurati implementaciju energetske efikasnosti pri izgradnji objekata i infrastrukture
sa akcentom na korienje lokalnih, obnovljivih materijala koji minimiziraju potrebe za
prevozom, podstiu investicije u lokalne prirodne resurse i unapreuju lokalnu
ekonomiju
x Poveanje dostupnosti disperzne mree naselja, razvoj sekundarnih centara i
ravnomjerni socio-ekonomski razvoj, posebno razvoj ruralnog podruja
x Rekonstrukcija, izgradnja, kvalitetno odravanje i racionalno korienje saobraajne,
hidrotehnike, energetske i telekomunikacione infrastrukture kojom se obezbjeuje
racionalna organizacija prostora, integralan razvoj i ureenje prostora
x Poboljanje saobraajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mree) prema
okruenju i povezanosti centra u mreu naselja sa zonama razvoja turizma
x Razvoj specijalizovanih vidova prevoza za razliite kategorije korisnika (lokalnog
stanovnitva, turista)
x Smanjiti oslanjanje na prevozna sredstva koja koriste fosilna goriva i promovisati
eko-efikasnost uspostavljanjem zelenih koridora javnog gradskog prevoza izmeu
optinskih centara
x Stvaranje uslova za razvoj cjelogodinjeg turizma, kao i efikasnu zatitu i
prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti
x Kroz cjelogodinju turistiku ponudu i poslove osigurati da stanovnitvo bude u
Optini tokom cijele godine
x Promovisati ekonomski model gdje bi se profit generisao od postojeeg identiteta i
snaga Optine, lokalnih resursa. Promovisati model koji bi promovisao pozitivne
migracije, stavljao akcenat na obrazovanje, nudio socijalne slube kako bi se
zadrale kritine mase neophodne za kreiranje samodovoljnog gradskog jezgra
87
IBI CAU partnership

x Promovisanje zdravog naina ivota, fizikog, mentalnog i duhovnog blagostanja

kroz dobro projektovane drutvene djelatnosti
x Usklaivanje razliitih ili suprotnih interesa u korienju prostora
x Razvoj i stvaranje planskih preduslova za biciklistiki i pjeaki saobraaj
x Preporuke za selektivno upravljanje otpadom
x Preispitivanje nelegalnih naselja sa seizmikog i drugih aspekata i njihova
reregulacija
x Stvaranje uslova za valorizaciju obnovljivih izvora energije (mini hidroelektrane, ,
sunani kolektori, korienje bioenergije, vjetrogeneratori)
x Promovisati mjere za efikasno korienje voda, upravljanje otpadnim vodama i
tretman voda
x Obezbjeivanje boljeg pristupa prirodnom, kulturnom i izgraenom nasljeu regiona,
usvajajui najbolje prakse u pogledu mjera zatite. Promovisati i oiveti kulturno
nasljee i svijest o lokalnom i regionalnom identitetu
x Pruiti podrku lokalnoj proizvodnji zdrave i kvalitetne hrane, niskog uticaja na
sredinu.
2. CILJEVI RAZVOJA PO POJEDINIM OBLASTIMA

Nakon sveobuhvatne analize postojeeg stanja, sagledavanja problema i mogunosti koje
optina Kolain posjeduje zakljueno je da bi njen dalji razvoj trebao planski da se usmjeri
na razvoj poljoprivrede i umarstva koje bi imale izraenu proizvodnu funkciju, zatim eko
formi turizma kao i energetike zasnovane na eksploataciji odrivih izvora. Uz razvoj
prioritetnih privrednih djelatnosti kao bitna odrednica pravilnog razvoja zajednice prepoznato
je adekvatno planiranje drutvenog ivota Kolaina i drutvenih djelatnosti. Kako bi se
stvorila ekonomski samodovoljna i odriva zajednica Planom su definisani osnovni ciljevi
kojima e se usmjeriti razvoj po pojedinim oblastima, ije je pravilno plansko usmjeravanje
od presudnog znaaja za dalji napredak Optine. U skladu sa prirodnim i drutvenim
pogodnostima ali i ogranienjima definisani su ciljevi razvoja osnovnih pokretaa drutveno
ekonomskog razvoja Optine.
Poljoprivreda: Primarni cilj je zatita poljoprivrednog zemljita. Voditi rauna da se sve
poljoprivredne aktivnosti sprovode tako da ne ugroavaju elemente ivotne sredine, da se
vodi briga o ouvanju i racionalnom korienju postojeih genetskih resursa.
Bogatstvo panjakim povrinama racionalno iskoristiti za dodatni razvoj stoarstva.
Poveati broj mini farmi krava, ovaca, koza. U cilju postizanja adekvatnog razvoja ovog
segmenta poljoprivredne proizvodnje potrebno je vriti melioracije i obogaivanje livada i
panjaka travnim vrstama. Kvalitetne prirodne panjake i livade treba sauvati u autentinom
biljnom sastavu, a livade i panjake loije strukture obogatiti ili zasijati novim vjetakim
travno-djetelinskim smjeama. Samo na taj nain mogue je obezbjediti dovoljne koliine
kvalitetne kabaste stone hrane. Postoje adekvatni uslovi da se u Optini razvija ratarska
proizvodnja uz korienje obradivog poljoprivrednog zemljita II i III bonitetne klase. Kao
jedan od ciljeva razvoja poljoprivredne proizvodnje namee se razvoj kontinentalnog i
jagodiastog voarstva. Postojeu prozvodnju krompira i planinskih itarica dodatno razvijati.
Skoro netaknuta priroda i izuzetno ouvani i nezagaeni elementi ivotne sredine uz
primjenu adekvatnih mjera, ine Optinu povoljnom za sprovoenje organske proizvodnje
voa i povra kao i proizvodnju zdrave hrane. Razvojem malih preraivakih kapaciteta
obezbjediti preradu proizvoda primarne poljoprivredne proizvodnje.Bogat floristiki sastav
iskoristiti kroz prikupljanje, suenje, i pakovanje ljekovitog bilja uz vrhunski dizajn, kao i
prikupljanje umskih plodova i njihovu preradu, sa zatitnim znakom kvaliteta sa ovog
podruja.Izuzetno kvalitetnu izvorsku vodu koristiti i razviti pogone za njeno flairanje i
plasman.Razvijati pelarstvo kroz proizvodnju meda i drugih pelinjih proizvoda.Obezbjediti
napredak ribarstva kroz aktiviranje novih ribnjaka i uzgoj kalifornijske i potone pastrmke. Za
ostvarivanje svih navedenih ciljeva bie neophodno organizovati kooperantske centre,
otkupne i veterinarske stanice skladita i silose.
88
IBI CAU partnership

umarstvo: Uz organizovan uzgoj i izgradnju umskih puteva, obezbjeivanje organizovane

i odrive eksploatacije umskih resursa, poveati ukupnu godinju sjeu drveta koja bi bila
odlina sirovinska baza za dodatni razvoj drvne industrije. Bogatstvo umskih kompleksa
iskoristiti kroz aktiviranje lovnih aktivnosti u postojeim lovitima.
Industrija: Glavni cilj industrijskog razvoja jeste reaktivacija postojeih kapaciteta i na taj
nain obezbjeivanje uslova zapoljavanja lokalnog stanovnitva. Industrijska proizvodnja
bie bazirana na drvnoj i prehranbenoj industriji kroz primarnu i finalnu preradu raspoloive
drvne mase i preradu poljoprivrednih proizvoda. Cilj je obezbjediti optimalno planiranje
industrijskih zona radi postizanja poveanja produktivnosti i smanjenja trokova odvijanja
proizvodno preraivakih aktivnosti, ali i usaglaavanja proizvodno preraivakih
industrijskih procesa sa zahtjevima ouvanja ivotne sredine.
Turizam: osnovni cilj jeste stvaranje odrive turistike ponude koja e biti u skladu sa
kapacitetima nosivosti podruja. Svaki aspekt turizma mora teiti ouvanju prirodnog
okruenja i prirodnih vrijednosti na kojima se temelji turistiki potencijal Optine. Zabrana
turistikih aktivnosti koje bi negativno uticale na ivotnu sredinu. Jedan od ciljeva jeste
produenje sezone, poveanje duine boravka posjetilaca i promovisanje novih doivljaja.
Turistika ponuda Kolaina bazirae se na raznovrsnoj ponudi u domenu eko formi turizma
kao to su sportski turizam, Active& Extreme, skijanje, pjeaenje, planinarenje,
biciklizam, izletnike ture, agroturizam, lov, vjerski i kulturni, zdravstveni, wellnes,
kongresni turizam. Cilj je da se postigne adekvatan razvoj turistike infrastrukture. Paljivo
planiranje i prilagoavanje odreene vrste turistike ponude, odreenom optinskom centru
ostvarie balansiran i adekvatan razvoj turizma.
Energetika: Primarni cilj razvoja sektora energetike na teritoriji optine Kolain jeste
aktiviranje obnovljivih energetskih potencijala i stvaranje elektrine energije prvenstveno iz
hidro potencijala, sunevog zraenja, biomase i ukoliko se detaljnim istraivanjima dokae
da su karakteristike vjetra optimalne i podruje podobno, mogue je korienje i snage
vjetra. Kroz stavljanje akcenta na aktiviranje raspoloivog hidropotencijala za proizvodnju
energije Optina bi pored boljitka u ekolokom smislu, imala znaajne ekonomske koristi.
Drutvene djelatnosti: cilj je da se u ovom domenu obezbjede kvalitetniji uslovi ivota kroz
adekvatno planiranje obrazovnih institucija, kroz projekciju razvoja mree kola, vrtia;
institucija zdravstvene zatite; kulturno drutvenog ivota kao i razvoja sportskih aktivnosti
kroz obezbjeivanje adekvatnih uslova i razvoja mree sportskih objekata.
Kako bi se postigao planski adekvatan, odriv razvoj Optine potrebno je da sve navedene
oblasti ostvare meusobne veze, obezbjede meusobnu saradnju i uvaavanje uz
minimiziranje negativnih uticaja na ivotnu sredinu.
IV PLAN NAMJENE POVRINA, UREENJE, IZGRADNJA I

KORIENJE PROSTORA
1. OSNOVE PROSTORNE ORGANIZACIJE
1.1. Planirana mrea naselja

U prostornom planu Crne Gore Kolain je prepoznat kao centar optinskog znaaja19. To je
tip razvijenog urbanog naselja, koji obuhvata kompaktno podruje grada i koje ima uslune
funkcije za optinsko podruje, a u pojedinim sluajevima i za ue ili, ne toliko esto, ire
regionalno podruje. Urbane funkcije u ovim centrima obuhvataju stambena podruja,
industrijske zone, izgraene zelene povrine, prostore za rekreaciju i razonodu, i dr.
Optinski centar je formiran kao fizika struktura sa sopstvenim identitetom, gravitacionim
podrujem i relativno samodovoljnim funkcionalnim sistemom u oblasti obrazovanja,

19
optinski centar ima vie od 5000 stanovnika, a njegovo gravitaciono podruje obuhvata do 20.000 stanovnika / prema
smjericama iz PPCG
89
IBI CAU partnership

zdravstva, usluga i snabdijevanja. Gravitaciono podruje optinskog centra obuhvata vei

broj centara nieg ranga, kao i pojedinanih naseljenih podruja.
U optini Kolain su prepoznati centar optine Kolain i lokalni centri Manastir Moraa,
Mateevo i Dragovia Polje i 66 seoska naselja.
Prijedlog razvoja mree naselja u optini Kolain zasniva se na demografskim projekcijama,

uvaavanju morfoloke strukture i prepoznatljivosti gravitacionih podruja, mogunosti
ouvanja ili razvoja centralnih naselja i ukljuivanju ograniavajuih faktora ( zatitena
prirodna dobra , infrastrukturni koridori).
Policentrini razvoj optine Kolain zasniva se na razvoju osnovnog centra ( centra

loklne uprave Kolain ) i tri lokalna centra ( Manastir Moraa, Mateevo i Dragovia
Polje) koji zajedno sa ostalom mreom ruralnih naselja ine razvoj urbanog i
suburbanog sistema grada i optine.
Centar optine Kolain se javlja kao centar za cijelu teritoriju optine Kolain i to u
svojstvu centra lokalnih centara i sivih ruralih naselja. U pravcu smanjenja razlike u
standardu zivota izmeu seoskog i gradskog stanovnitva predlae se grupisanje seoskih
naselja.
Reonizacija i grupisanje seoskih naselja predstavlja nunost u uslovima male naseljenosti i

disperznog razmetaja naselja. U uslovima ogranienih drutvenih mogunosti za potpunim i
svestranim razvojem svih 70 naselja, od kojih je jedino Kolain gradsko naselje, namee se
potreba za usmjeravanjem i intenziviranjem razvoja samo nekih naselja, tako to su
korieni sljedei kriterijumi:
x da u okviru naselja postoje demografski i prirodni uslovi na osnovu kojih je mogue
razviti odredjene funkcionalne sadraje, ime bi se omoguio njihov dalji razvoj,
x da na bazi prirodne prohodnosti, formirane saobraajne mree kao i eventualnih
tradicionalnih veza, postoji odredjan centralitet u odnosu na okolna, gravitirajua,
naselja i
x da postoje uslovi za komuniciranje sa naseljima, koja, na osnovu razvijenosti
funkcionalnih sadraja, predstavljaju centre vieg ranga.
90
IBI CAU partnership

Koristei ove kriterijume i smjernice PPCG opredijeljen je razvoj tri lokalna centra Manastir
Moraa, Mateevo i Dragovia Polje.
U pravcu grupisanja seoskih naselja 34 naselja gravitiraju centru optine Kolain, 18 seoskih
naselja Manastiru Moraa, 9 naselja Dragovia Polju i 5 naselja Mateevu.
Takoe na podruju optine Kolain izdvajaju se dvije dominantne prirodne cjeline, podruje
sliva Morae i podruje sliva Tare a to predstavlja i prvi kriterijum reonizacije naselja.
Na podruju sliva Tare nalazi se 40 naselja, a na podruju sliva Morae 30 naselja.
1.2. Osnovna koncepcija namjene povrina u okviru planskih cjelina

U okviru osnovnih prirodnih i prostornih cjelina podruja optine Kolain izdvaja se vie
manjih planskih cjelina. Podjela na planske cjeline nastala je kao rezultat analize postojee
mree i gustine naselja, prirodno geografskih karakteristika i mogunosti prostora kao i
postojee infrastrukturne opremljenosti. Prostorne cjeline imaju prepoznate postojee i
budue finkcije i nain ogranizacije. U tom parvcu optina je podijeljena na sedam palanskih
cjelina a potom i na osamnaest planskih zona.
Svaka od ovih planskih cjelina nudi sadraje kolstva, zdravstva, drutvenih objekata,
trgovine, ugostiteljstva, turizma i kulture, kao i mogunosti bavljenja privrednim
djelatnostima.
Planskoj cjelini 1. Centar , u prostornom i funkcionalnom smislu , gravitiraju planska cjelina

2. Lipovo i planska cjelina 3. Crkvina. Planskoj cjelini 5. Manastir Moraa gravitira
planska cjelina 7. Meurijeje. Dok planske cjeline 4. Mateevo i planska cjelina 6.
Dragovia Polje mogu finkcionisati nezavisno.
Planska cljelina 1. Centar sastoji se iz etiri planske zone ( i 24 naselja):

x planska zona 1.1. Centar optine Kolain
x planska zona 1.2. Morako Trebaljevo- Drijenak
x planska zona 1.3. Nacionalni park Biogradska gora
x planska zona 1.4. Jezerine- Muovia Rijeka- Smrje
planirani generatori razvoja:

ire gradsko podruje (stanovanje, centralne djelatnosti, turizam, kolstvo ,
zdravstvo, socijalna zatita, kultura, soprt i rekreacija, idustrija i proizvodnja,
poljoprivredne povrine)
nacionali park Biogradska gora ( turizam, nauka)
skijalite Jezerine ( turizam)
poljoprivreda ; Morako Trebaljevo, Drijenak (agroindustrija, agroturizam)
projekcija stanovnitva, planirane drutvene i privredne djelatnosti:

postojei broj stanovnika = 6153 / planirani broj stanovnika = 6769 ( projekcija je da
e 73 % stanovnitva ivjeti u ovoj zoni)
planirane drutvene djelatnosti ( predkolska ustanova, srednja kola, via
poloprivredna kola, centar za prouavanje i promociju nacionalnog identiteta, centri
za socijalnu zatitu, stadion, sportski tereni, fiskulturna sala)
planirane privredne djelatnosti ( industrija /reaktivacija postojee industrijske zone,
prerada poljoprivrednih proizvoda, flairanje vode, prerada drveta/, poljoprivreda /
ribnjaci, vonjaci, farme krava, pelarstvo, zasadi krompira/,turizam / planirano 3 800
kreveta do 2020 godine/)
91
IBI CAU partnership

prioritetne smjernice za zatitu:

zatita zone skijalita od neplanske gradnje, zatita gradskog zelenila ( zeleni prsten
oko grada i park uma Dulovina), zatita poljoprivrednih povrina, strogi reim
zatite nacionalnog parka Biogradska gora i njegove zatitne zone
Planska cljelina 2. Lipovo sastoji se iz dvije planske zone ( i 3 naselja):

x planska zona 2.1. Liopvska Bistrica - SINJAJEVINA
x planska zona 2.2. Lipovo

Lipovo i SINJAJEVINA ( turizam = agroturizam, eko selo; turno skijanje)
Lipovo ( poljoprivreda = agroindustrija)

postojei broj stanovnika = 292 / planirani broj stanovnika = 321 ( projekcija je da e
3% stanovnitva ivjeti u ovoj zoni)
postojee drutvene djelatnosti zadovoljvaju potrebe ovog kraja
planirane privredne djelatnosti ( industrija / prerada poljoprivrednih proizvoda,
prerada mljenih prizvoda,fabrika vode/ , poljoprivreda / farme krava, pelarstvo,
zasadi krompira i itarica/ + otkupna stanica, turizam / planirano 180 kreveta do 2020
godine /)

zatita poljoprivrednog zemljita
Planska cljelina 3. Crkvina sastoji se iz dvije planske zone ( i 8 naselja):

x planska zona 3.1. Vuje - irci
x planska zona 3.2. Crkvina

turizam = zdravstveni turizam, eko selo

planirane drutvene djelatnosti ( reaktiviranje podrunog odjeljenja osnovne kole)
prerada mljenih prizvoda, fabrika vode / , poljoprivreda / stoarstvo/ + otkupna
stanica, turizam / planirano 100 kreveta do 2020 godine /)
Planska cljelina 4. Mateevo sastoji se iz tri planske zone ( i 6 naselja):

x planska zona 4.1. Vranjetica Bare Kraljske
x planska zona 4.2. Mateevo
x planska zona 4.3. Komovi -Jabuka

regionalni park prirode Komovi ( turizam = skijanje, avanturistiki park)
poljoprivreda = agroindustrija i stoarstvo

planirane drutvene djelatnosti ( reaktiviranje podrunog odjeljenja osnovne kole)
prerada mljenih prizvoda, prerada drveta / , poljoprivreda / farme krava, farma
92
IBI CAU partnership

ovaca, ribnjak, zasadi krompira, stoarstvo/ + otkupna stanica, turizam / planirano

200 kreveta do 2020 godine /)

zatita zone skijalita od neplanske gradnje
zatita zone auto puta od neplanske gradnje
Planska cljelina 5. Manastir Moraa sastoji se iz tri planske zone ( i 10 naselja):

x planska zona 5.1. Mioska- Lug- Jasenova
x planska zona 5.2. Manastir Moraa
x planska zona 5.3. Petrova Ravan- Bare

Manastir Moraa ( vjerski turizam )
proizvodnja i prerada poljoprivrednih proizvoda

planirane drutvene djelatnosti ( kulturni centar u Manastiru Moraa)
prerada mljenih prizvoda,fabrika vode / , poljoprivreda / farme krava, farma ovaca,
vonjaci, zasadi krompira, stoarstvo/ + otkupna stanica, turizam / planirano 120
kreveta do 2020 godine /)

zatita spomenika kulture
Planska cljelina 6. Dragovia Polje sastoji se iz tri planske zone ( i 10 naselja):

x planska zona 6.1. Semij- SINJAJEVINA
x planska zona 6.2. Gornja Moraa
x planska zona 6.3. Dragovia Polje

turizam = skijanje_ novo skijalite - Lola i Javorje ; turno skijanje - SINJAJEVINA

postojei broj stanovnika = 456 / planirani broj stanovnika = 501 (projekcija je da e
5 % stanovnitva ivjeti u ovoj zoni)
prerada mljenih prizvoda, fabrika vode, prerada drveta/ , poljoprivreda / farme koza,
farma ovaca, vonjaci, stoarstvo/ + otkupna stanica, turizam / planirano 200
kreveta do 2020 godine/)

zatita zone skijalita (planine Javorje i Lola)od neplanske gradnje
Planska cljelina 7. Meurijeje sastoji se iz jedne planske zone ( i 9 naselja):

x planska zona 7.1. Rovca- Mrtvica- Meurijeje

kanjon Mrtvice, Kapetanovo jezero ( turizam)
proizvodnja elektrine energije
93
IBI CAU partnership


prerada mljenih prizvoda / , poljoprivreda / farme koza, farma ovaca, farma krava,
vonjaci,zasadi itarica, pelarstvo/ + otkupna stanica, turizam / planirano 50
kreveta do 2020 godine /)

zatita prirodnih dobara ( kanjon Mrtvice, Kapetanovo jezero)
Karta: planske cjeline i meusobne veze
1.3. Namjena povrina generalni bilansi
Prostorno urbanistikim planom optine Kolain se postavlja koncept ogranizacije i

korienja prostora kojim e se ublaiti negativni trendovi koji postoje u optini ( prije svega
stalno smanjenje broja stanovnika) odnosno stvoriti uslovi za aktiviranje prirodnih i stvorenih
potencijala za sadanji i budui drutveno ekonomski razvoj.
Da bi se u planskom periodu, bolje nego do sada, zadovoljile navedene i druge potrebe
stanovnitva u budunosti je neophdno:
stimulisanje razvoja mree naselja i to jaim privrednim, turistikim, kulturnim,
trgovakim i saobraajnim povezivanjem ovih centara sa gradom Kolainom kao
primarnim optinskim centrom.
94
IBI CAU partnership

prihvatiti planom predloeno prostorno grupisanje naselja, odnosno ogranizovati

sekundarne lokalne centre u kojima e se razvijati neophodne drutvene i privredne
djelatnosti za stanovnitvo tog kraja.
stvoriti preduslov za razvoj funkcija i izgradnju objekata drutvenih djelatnosti uz
predpostavku za njihovu racionalnu ekonomsku egzistenciju u uslovima relativno
male gustine stanovanja i velikog broja usitnjenih i malobrojnih naselja.
stvoriti preduslov za razvoj funkcija i izgradnju objekata privredih djelatnosti, prije
svega manjih idustrijskih objekata koji e kroz planiranu mreu otkupnih stanica u
proces proizvodnje uljuiti kompletno podruje optine
dalje turistiko opremanje i jaanje turizma kao privredne djelatnosti
iskoriavanje prirodnih potencijala, prije svega uma, hidropotencijala i
poljoprivrednog zemljita, uz kompletnu zatitu i unapreenje resursa od poetka i za
vrijeme njihove eksploatacije.
dalje infrastrukturno opremanje prostora
U optini Kolain kao osnovne kategorije namjene povrina prepoznate su, najbrojnije,
umske povrine, poljoprivredne povrine potom ostale prirodne povrine, vodene povrine i
povrine naselja.
Prihvatajui planske projekcije stanovnitva, privrednih i drutvenih djelatnosti oekivani

bilans povrina u optini Kolain:
20
POSTOJEE PROJEKCIJA
2011 2020
opte kategorije namjene povrina namjena ha % ha %
POLJOPRIVREDNE POVRINE
obradive povrine
vinograd
vonjak
livada 25 672 28.15 25 612 28.07
UMSKE POVRINE
vodeno polje
poumljena povrina
listopadna uma
etinarska uma
mijeana uma 54 865 60.69 54 765 60.58
OSTALE PRIRODNE POVRINE

makija/ gusto bunje
bodljikava uma, teko prohodna
grmlje
pijesak
tresetite
movara
stijene, visokog nagiba 9 741 10.78 9 545 10.55
VODENE POVRINE
jezera
vodena povrina rijeke 224 0.25

20
postojee povrine = postojee korienje prostora
95
IBI CAU partnership

224 0.25
POVRINE NASELJA
urbana podruja 124 0.14 482 0.53
ukupno: 90 627 100 90 627 100
Na osnovu planskih projekcija oekuju se odreene promjene u prostoru:
graevinske povrine e se poveati ( sa 124 ha na 482 ha, za 388%) i to prije svega

u zoni generalne razrade centra Kolaina a potom i u sekundarnim optinskim
centrima i manjim dijelom u ruralnim naseljima, zatim u okviru buduih jaih
turistikih punktova.
Povrine koje e se zauzeti izgradnjom magistralnih saobraajnica i dijela turistikih
objekata utvrdie se u konkretnim planovima i projektima za te prostore i namjene.
Poljoprivredne povrine, koje uestvuju u ukupnoj povrini optine sa 28,15% e se
neznatno smanjivati. Smanjivanje e se ostvariti i zbog navedenog proirenja
graevinskih povrina. ( smanjenje za cca 60ha prije svega zona Smailagia polja)
umske povrine e u sumarnom iskazu prema planskim projekcijama biti smanjene
iako se oekuje nastavak prirodnog proirenja umskih povrina ( samoniklo
proirenje areala umskih biljnih vrsta i vjetako poumljavanje goleti zbog erozije)
ali i intezivniji razvoj drvne industrije i razvoj novih skijalita ( formiranje staza).
(neznatno smanjenje cca 100 ha).
Ostale prirodne povrine e se smanjivati usljed erozije, porirenja zona za gradnju
naselja i infrastrukture i formiranja vjetakih akumulacija.
Zatiene prirodne povrine e se u planskom periodu poveati obzirom da optina
Kolain ima izuzetno vrijedna prirodna dobra.
U cilju jasnog prepoznavanja inih/razvojnih taaka u optini Kolain PUP-om je

opredijeljna generalna razrada etiri optinska centra:
generalna razrada
CENTAR KOLAINA 898 ha
generalna razrada
DRAGOVIA POLJE 90 ha
generalna razrada
MANASTIR MORAA 52 ha
generalna razrada ukupno:
MATEEVO 167 ha 1 207 ha
U okviru generalinih razrada planirani bilans povrina:
PRETENO STAMBENA ZONA
stanovanje ( veim dijelom malih gustina) 346 ha 346 ha 29 %

96
IBI CAU partnership

PRETENO POSLOVNA ZONA

centralne djelatnosti 26 ha
drutvene djelatnosti (kolstvo, zdravstvo socijalna
zastita, kultura) 5 ha
povrine za sport i rekreaciju 26 ha
vjerski objekti 3 ha
turizam 12 ha
turizam i rekreacija /turizam manje izgraenosti/ 44 ha 116 ha 10 %
PRETENO PRIVREDNA ZONA

poljoprivredne povrine 44 ha
povrine za industriju i proizvodnju 68 ha 112 ha 9%
POSEBNE POVRINE
povrine za groblja, memorijalna podruja, sanacija
neureenih odlagalita otpada,odbrana... 23 ha 23 ha 2%
SLOBODNE POVRINE
pjeake povrine, javne povrine 10 ha
saobraajne povrine 80 ha
zelenilo (urbano zelenilo, park uma, uma) 474 ha 611 ha 51 %
vodene povrine 47 ha
ukupno : 1 207 ha 100 %
Ovakvim konceptom razvoja moe se oekivati stambena izgradnja u seoskim i gradskim

podrujima. Predvia se: potreba obnavljanja starog stambenog fonda, neodgovarajueg za
savremeni nain stanovanja, zamjena stanova slabijeg kvaliteta, preseljenje na lokacije koje
pruaju vie mogunosti za bolji kvalitet ivota, i izgradnja kua za povremeni boravak-
vikendica. Plan se opredjeljuje za prosjean intenzitet izgradnje i oekuje se na seoskom
podruju izgradnja od ukupno 80 stanova, odnosno oko 8 000 m2 neto stambene
povrine.Za gradsko podruje je prognoza drugaija. Predvia se proirenje gradske zone, a
time i potreba za novim stanovima. Do kraja 2025 predvidja se ukupan broj od 200 stanova
za stalno stanovanje.Takoe, Plan daje za cilj i dostizanje najmanje povrine po stanovniku
od 25 m2 korisne stambene povrine.
Stambenu izgradnju prati ravnomjeran razvoj drutvenih i centralnih djelatnosti u svim

centrima. Oekuje se rekonstrukcija i proirenje postojeih kapaciteta uz gradnju 50 000 m2
nove bruto graevinske povrine, do 2020 godine, namijenjene za razoj kulture, sporta i
ostalih drutvenih djelatnosti.
2. PROJEKCIJA KRATKORONOG I DUGORONOG RASTA STANOVNITVA
Projekcija budueg rasta broja stanovnika napravljena je u skladu sa trenutnim trendovima i

procjenama mogunosti i snage Optine da pravilno usmjeri svoj razvoj.
Dostizanje projektovanog proja stanovnitva u direktnoj je zavisnosti sa implementacijom
smjernica Plana i stepena aktivacije prepoznatih pokretaa drutveno ekonomskog razvoja.
97
IBI CAU partnership

U postplanskom periodu, do kraja 2025. godine predvia se izgradnja oko 280 stanova za
stalno stanovanje.
Imajui u vidu postojei trend da se ve godinama broj stanovnika u Kolainu smanjuje, bie
potrebno izvjesno vrijeme da se ovakav tok preokrene, te je stoga sasvim vjerovatno da e
broj stanovnika u Kolainu nastaviti da se smanjuje, prije nego to doe do njegove
stabilizacije i njegov broj pone da raste, to se oekuje da e se desiti do 2020.godine.
Usljed ovoga, oekuje se da e biti realizovano priblino 50% stambenih jedinica
namjenjenih stalnom stanovnitvu za kratkoroan vremenski period. Odnosno do 2020.g.
Kolain e imati oko 8550 stalnih stanovnika. to predstavlja rast od 170 stanovnika,
odnosno rast od 2% u poreenju sa brojem stanovnika 2011. godine. Od ukupnog broja
stanovnika gradsko naselje Kolain brojae 2 780 stanovnika, dok e ostalih 5 770
stanovnika naseljavati seoska naselja Optine. Dugorono, do 2025.godine oekuje se
uveanje broja stanovnika za oko 840 ljudi. Odnosno procjena je da e Kolainu
2025.godine imati ukupno oko 9 220 stanovnika.
Tabela 14.Projektovani rast broja stanovnika
Porast Porast %
% u Rast 21 % u Rast22 % u
2011. '11- '11-
CG 2020. CG 2025. CG '11-'20 '11-'25
'20 '25
Kolain 8 380 1,35% 8 550 1,27% 9 220 1,33% 170 840 2% 10%
Crna 620
100% 672 686 100% 692 165 100% 52 657 72 136 8,5% 11,6%
Gora 029
Nakon stabilizacije broja stanovnika u Optini kratkorono posmatrano do 2020. godine

stanovnitvo Kolaina inie 1,27% stanovnitva Crne Gore, dok e taj udio do 2025.godine
porasti na 1,33% ukupnog stanovnitva na dravnom nivou.
Pratei dosadanji trend kretanja broja stanovnika procjena je da e naselja Kos i Uva i do
2025. godine ostati nenaseljena.
Tabela15.Projekcija broja stanovnika po Planskim cjelinama23
Centar Lipovo Crkvina Mateevo Manastir Dragovia Meurijeje

Moraa Polje
2020. 6276 298 193 357 463 465 498
2025. 6769 321 208 385 499 501 537
Planska cjelina Centar, kao primarni centar, centar lokalne uprave Kolain imae najveu
koncentraciju stanovnika. Projekcija je da e 73% stanovnitva naseljavati ovu zonu.
Tabela 16.Projekcija domainstava24
Planska Projekcija Projekcija

1991 2003 2011
jedinica 2020 2025
Optina 3 283 3 168 2 866 2 919 3 150
Kolain
Gradsko 842 897 894 912 983
Ostalo 2 441 2 271 1 972 2 007 2 167
PZ1 Centar 1 846 1 956 1 950 1 989 2 147

21
Za projekcije broja stanovnika Crne Gore koriene su podaci srednje varijante projekcija iz ''Demografski trendovi u CG od
sredine 20.vijeka i perspektive do 2050. Godine'' MONSTAT, Podgorica, decembar 2008.godina
22
Za projekcije broja stanovnika Crne Gore koriene su podaci srednje varijante projekcija iz ''Demografski trendovi u CG od
sredine 20.vijeka i perspektive do 2050. Godine'' MONSTAT, Podgorica, decembar 2008.godina
23
vidi Tabele- anex plana Tabela 10: Broj stanovnika po naseljima (popis 1991,2003,2011) sa projekcijama 2020/25
24
vidi Tabele- anex plana Tabela 11: Broj domainstava po naseljima sa projekcijama 2020/25
98
IBI CAU partnership

PZ2 Lipovo 125 110 103 105 113

PZ3 Crkvina 115 105 84 82 88
PZ4 196 201 127 130 140
Mateevo
PZ5 Manastir 342 253 209 213 229
Moraa
PZ6 325 253 178 181 196
Dragovia
Polje
PZ7 334 290 215 219 236
Meurijeje
Procjenjuje se da e u skladu sa porastom broja stanovnika i postizanja planiranog razvoja

srazmjerno doi do porasta broja domainstava, kako na nivou cijele Optine, tako i na nivou
svake od Planskih cjelina. Prema procjenama, na nivou cijele Optine, ukupan broj
domainstava do 2025.godine dostii e broj od 3 150 domainstava. Najvea koncentracija
stanovnika u Planskoj cjelini Centar do 2020.godine, odrazie se na raspodjelu broja
domainstava i dovesti do najvee koncentracije domainstava upravo u ovoj zoni (68% od
ukupnog broja domainstava nalazie se u P.Z. Centar od ega e samo u gradskom
naselju Kolain biti 912 domainstva). Takoe, i u dugoronom periodu, Planska cjelina
Centar okupljae najvei broj domainstava.
Ukoliko se ostvare sve pretpostavke drutveno ekonomskog razvoja, i predvieni rast

stanovnitva, raspodjela stanovnitva po starosnim dobima do 2025. godine pokazae da e
99
IBI CAU partnership

najvei udio u ukupnom broju stanovnika imati stanovnitvo starosti 25-35 to je veoma bitna
osnova uspjenog razvoja.
Uz pretpostavku da Kolain moe da ostvari eljeni nivo zaposlenosti za kratkoroan

vremenski period, do 2025 g. broj stanovnika u Kolainu e se uveati za 10% u poreenju
sa stanjem 2011.godine. Usled ovakvog rasta broja stanovnika, mogunosti za zapoljenje u
Optini morae takoe da se uveaju, uz privlaenje i zadravanje mlade radne snage.
Tabela 17.Projekcije stope aktivnosti i broja zaposlenih

Porast Porast%
'11- '11-
2003 2011 2020 2025 '20 '11-'25 '20 '11-'25
Stopa aktivnosti 52,59% 43,73% 45% 48% 1,27% 4,27% 3% 10%
Stopa zaposlenosti 35,67 31,84% 34,12% 41,85% 2,28% 10,01% 7% 31%
Zaposlenost
Poljoprivreda 762 230 240 264 10 34 4% 15%

Industrija 453 364 384 500 20 136 5% 37%
Usluge 1674 1643 1730 2270 87 627 5% 38%
Ukupno 2889 2237* 2354 3034 117 797 5% 36%
Izvor:* Zavod za statistiku-Saoptenje br.197 Djelatnost i zanimanja stanovnitva u Crnoj
Gori,
Tabela 18.Dugorona projekcija broja potrebnih poslova po sektorima privrede
Sektor privrede 2020 2025

Poljoprivreda 240 264
Industrija Graevinarstvo 203 (izgradnja 301 (izgradnja
stanova 16 radnih stanova 20
mjesta+izgradnja poslova+izgradnja
turistikih kapaciteta turistikih kapaciteta
187 radnih mjesta) 281 radna mjesta)
Ostalo 144 236
Meuzbir 384 500
Usluge Turizam 439 876
Ostale uslune djelatnosti 1 291 1 394
Meuzbir 1 730 2 270
Ukupno 2 354 3 034
Prognoze u pogledu ekonomskog rasta u Kolainu blisko su povezane sa izgradnjom

turstikih objekta i u manjoj mjeri sa izgradnjom stambenih objekata. Iako je zaposlenje u
graevinskom sektoru po prirodi privremenog karaktera, njima se rjeavaju trenutne potrebe
za zaposlenjem. Ukoliko bude mogue obezbijediti finansijska sredstava za nove turistike
smjetajne kapacitete, ukupan broj radnih mijesta u Kolainu e se uveati sa 2237 u
2011.g. na priblino 3 034 poslova u 2025.g. Ovakvo uveanje radnih mijesta uslovie i rast
stope zaposlenosti u Optini sa 31.84% u 2011.g. na 41.85% u 2025.g. Ukoliko se ove
100
IBI CAU partnership

projekcije realizuju, one e znaajno unaprijediti postojee uslove i doprinijet e ekonomskoj

stabilnosti regiona.
Kao idealna potpora turistikog razvoja Planom se predvia znaajan napredak sektora
poljoprivrede. Predvia se da e nivo zaposlenosti u sektoru poljoprivrede u Kolainu porasti
sa 230 radnih mjesta, koliko su pokazali rezultati popisa 2011. na 264 radnih mijesta do
2025.g. Treba napomenuti da je projekcija raena na osnovu podataka Zavoda za statistiku,
objavljenih u Saoptenju broj 197 od 20.07.2012.godine. Poljoprivredne aktivnosti malog
obima poput uzgoja ivotinja, pelarstva, mljekarstva, itd. i umarstvo predstavljaju
potencijalne prednosti Kolaina uprkos tome to uvoenje tehnolokih unapreenja u oba
sektora mogu da ogranie rast nivoa zaposlenosti u ovim sektorima.
Oekuje se da e planskim usmjerenjem u svim industrijskim sektorima u Kolainu doi do
rasta nivoa zaposlenosti. Izgradnja hotela i stambenih objekata omoguie irenje
postrojenja za drvopreradu i generisae potencijal za eksploataciju drugih resursa poput
ukrasnog kamena. Takoe, i u sektoru energetike/komunalne djelatnosti doi e do rasta
broja radnih mijesta kako bi se zadovoljila rastua potranja iz sektora turizma.
Industrijski sektor koji e zabiljeiti najvei rast broja radnih mijesta bie graevinski sektor.
Za period od 14 godina, razvoj turistikih smjetajnih kapaciteta generisae priblino 4000
poslova u sektoru graevinarstva ili u prosjeku priblino 300 radnih mijesta godinje.
Izgradnja stambenih objekata za stalno stanovnitvo i vikendica takoe e podstai rast
radnih mijesta, meutim obzirom da prognoze ukazuju na umjereni porast broja stambenih
objekata, oekuje se da e ovaj sektor generisati svega 20 radnih mijesta godinje.
Oekuje se da e najvei rast broja radnih mijesta u Kolainu biti ostvaren u sektoru turizma,
kako na kratkoronoj tako i na dugoronoj osnovi. Za projcene broja potrebnih radnih mijesta
kao polazna osnova uzet je minimalani, odnosno realno ostvarljiv projektovani broj kreveta
za postplanski period 2025.godine od 4 520 leajeva. Koristei normative za procjenu
potrebnog broja radnika u turizmu procjenjeno je da e Kolain 2025.godine imati 876
radnika u sektoru turizma. Ostatak radnih mijesta u uslunom sektoru generisae aktivnosti
poput maloprodaje, javne administracije, zdravstva, itd sa ukupnim brojem od priblino 2 294
poslova.
3. PROSTORNI KONCEPT RAZVOJA FUNKCIJA I DJELATNOSTI
3.1. Postorni razvoj i razmjetaj privrednih djelatnosti
Budui razvoj privrede zasnivae se na meusobnoj usklaenosti, uvaavanju i kooperaciji

svih njenih sektora u cilju postizanja adekvatnog iskoriavanja svih raspoloivih resursa i
pravilnog usmjeravanja cjelokupnog ekonomskog napretka Optine.
Takoe, je potrebno raditi na promovisanju ekonomskih i drutvenih prilika u Optini, kako bi
se potencijalnim investitorima predstavile prednosti i ukazale mogunosti za poslovanje na
teritoriji Kolaina.
3.1.1. Poljoprivreda
S obzirom da prostor optine Kolain ima netaknutu prirodu, ouvane vrijednosti i potencijale
sa nizom razvojnih ansi, razvoj poljoprivrede treba usmjeriti na valorizaciju prirodnih
potencijala i odrivom korienju prirodnih uslova. U punom smislu treba nastojati na
primjeni koncepta odrivog razvoja, uz mogunost ukljuivanja ekopoljoprivrede na onim
prostorima koji ispunjavaju (ili imaju mogunost da ispune) stroge zahtjeve koje ovakav
koncept postavlja.
101
IBI CAU partnership

Osim toga, razvoj poljoprivrede treba usmjeriti i ka moguim novim, modernim pristupima,
modernizaciji i primjeni savremenih tehnologija poljoprivredne proizvodnje, kako bi naturalna
proizvodnja postepeno prerasla u robnu tj. trinu proizvodnju.
Raspored poljoprivrednih aktivnosti po planskim cjelinama:
Centar u ovoj planskoj cjelini podruja koja su povoljna za voarsku proizvodnju su

Morako i Rovako Trebaljevo, Drijenak, Smailagia Polje i Bakovii. Na tim
podrujima mogue je podii zasade ljive, jabuke, maline, jagode, ribizle, aronije, na
povrini od 8-12 ha. Veliina zasada se kree od 0,2 ha za jagodasto voe, 0,5-2 ha
za jabuasto i kotiavo. Treba razvijati otkup i plasman ljekovitih i aromatinih
biljaka i umskih plodova. Podruja interesantna za proizvodnju sjemenskog i
merkantilnog krompira su Morako i Rovako Trebaljevo, Drijenak, Bakovii, gdje je
mogue zasnovati proizvodnju na 10-15 ha. Za gajenje itarica pogodni su predjeli u
Morakom Trebaljevu i Drijenku, na povrini od 10 ha. Podruja pogodna za razvoj
ribarstva su Muovia Rijeka (mogua je izgradnja 2 ribnjaka kapaciteta do 10 t),
Rovako Trebaljevo (na rijeci Bukovici mogue je izgraditi 2 ribnjaka kapaciteta 10 t),
Drijenak (na rijeci Planici takoe 2 ribnjaka kapaciteta 10 t). Podruja koja pruaju
dobru pelinju pau su Morako i Rovako Trebaljevo, Bakovii, Drijenak, Smailagia
Polje, Gole, Muovia Rijeka, Sjerogote. Na ovim podrujima mogue je formirati
10 pelinjaka sa 30-50 pelinjih drutava i 7 pelinjaka sa 20-30 pelinjih drutava.
Kada je u pitanju ivinarstvo i svinjarstvo, u Trebaljevu je mogue podii 3 ivinarske
farme. Kozarstvo je znaajno na podruju Muovia Rijeke (3 farme sa 100-150
koza), a ovarstvo na podruju Plane, gdje je mogue proirenje postojeih
kapaciteta izgradnjom 4 farme sa preko 150 ovaca. Na podruju ove planske cjeline
mogue je podii preko 10 farmi sa 10 i vie muznih krava.
Lipovo - dobri uslovi za proizvodnju krompira i itarica (na povrini od 5-8 ha), kao i
za razvoj voarstva i pelarstva postoje na podruju Gornjeg i Donjeg Lipova
(podizanjem zasada na povrini od 5 ha i formiranjem 3-5 pelinjaka sa 20-30
pelinjih drutava). Ribarstvo moe biti od znaaja na podruju Donjeg Lipova, na
rijeci Planici izgradnjom 2 ribnjaka kapaciteta do 10 t. Mogue je poveanje
postojeih kapaciteta farmi krava na podrujima Gornjeg i Donjeg Lipova i Lipovske
Bistrice (8 farmi sa preko 10 muznih krava). Poeti sa razvojem ovarstva i kozarstva
u mjeri postojeih potencijala (4 farme sa preko 50 ovaca i 3 farme sa preko 30
koza). Postoje uslovi za flairanje vode na podruju Lipova.
Crkvina na ovom podruju postoje prostori koji daju znaajne koliine ljekovitog
bilja, kao i umskih plodova, ime se otvara mogunost njihovog branja i plasmana
kroz formiranje 1 otkupnog centra kapaciteta do 30 t.
Mateevo - govedarstvo je mogue razvijati na podruju Vranjetice, Mateeva i

Bara Kraljskih (6-8 farmi sa preko 10 muznih krava). Povoljni uslovi za ribarstvo
postoje na irem podruju Bara Kraljskih, u slivu rijeke Drcke, izgradnjom 2 ribnjaka
kapaciteta 5 t. Bare Kraljske su interesantne i za razvoj pelarstva (2 pelinjaka sa
20-30 pelinjih drutava) i proizvodnju krompira (na povrini od 5 ha). Na ovom
podruju treba poveati broj farmi ovaca, izgradnjom 5 farmi sa preko 150 grla.
Manastir Moraa - govedarstvo je znaajno na podrujima: Mioska, Bare i Vrujca

(mogue je izgraditi jo 5-8 farmi sa preko 10 muznih krava). Na podrujima Otska
gora, Bare i Raievina, postoje povoljni uslovi za razvoj ovarstva i izgradnju 5-10
farmi sa 100 do 150 grla. Voarstvo treba razvijati na podruju Mioske i irem
podruju Manastira Moraa ( mogue je podii preko 10 zasada minimalne povrine
0,2 ha a max 1,5 ha), gdje postoje uslovi za razvoj pelarstva (8-10 pelinjaka sa 20-
25 pelinjih drutava) i sakupljanje ljekovitog bilja i umskih plodova.
102
IBI CAU partnership

Dragovia Polje postoje povoljni uslovi za razvoj govedarstva (izgraditi 5-8 farmi
muznih krava sa preko 10 grla) i kozarstva (izgraditi 3-5 farmi sa 50-100 grla) na
podruju Dragovia Polje. Ovarstvo je mogue razvijati na podruju Ljevita, Bojia i
Stara gdje postoje farme sa veim brojem ovaca, a farmeri imaju znanja i iskustva u
ovoj proizvodnji.U ovom reginu mogue je podii 10-15 farmi sa 150-200 ovaca. S
obzirom da stoarstva nema bez proizvodnje kabaste stone hrane, to je neophodno
gajenje travno-djetelinskih smjea i proizvodnja sijena. U ovoj cjelini treba izgraditi
jedan pogon za suenje mesa. Na irem podruju Dragovia Polja postoje dobri
uslovi za razvoj kontinentalnog voa (preko 5 ha pod razliitim vonim vrstama) i
razvoj pelarstva ( 5 pelinjaka sa 20-25 pelinjih drutava).
Meurijeje podruje Meurijeja prua dobre uslove za gajenje voa ( mogue je

podii preko 10 ha pod ljivom, malinom, jagodom, jabukom i aronijom) i itarica do 5
ha, kao i razvoj pelarstva (5 pelinjaka sa 20 -30 pelinjih drutava). Za uspjean
razvoj stoarstva neophodno je organizovati proizvodnju kabaste stone hrane
zasijavanjem travno-djetelinskih smjea. Razvoj govedarstva i ovarstva mogu je na
podruju Velje Duboko, Ljijenje, Vlahovii i Mrtvo Duboko. Postoje uslovi za
izgradnju 12-16 farmi muznih krava sa preko 10 grla i 8-10 farmi sa preko 100 ovaca.
Na irem podruju Rovaca mogue je izgraditi dvije sirare za otkup i preradu mlijeka,
kao i pogon za preradu mesa.
U svakoj planskoj cjelini postoje lokaliteti koji otvaraju mogunosti za proizvodnju organske i
integralne hrane. U cilju poveanja primarne poljoprivrede potrebno je izgraditi i organizovati
kooperantske centre, otkupne i veterinarske stanice.
Sve predloene mjere za poveanje poljoprivrednih kapaciteta u biljnoj i stoarskoj
proizvodnji podrazumjevaju primjenu savremenih tehnologija proizvodnje.
Sve navedene poljoprivredne aktivnosti treba obaviti uz ouvanje i racionalno korienje
postojeih genetskih resursa tj.ouvanje autohtonih vrsta biljaka i domaih rasa ivotinja.
U planu je osnivanje Agrobiznis centra koji bi obezbjedio savjetodavni i struni

nadzorsektora poljoprivrede i razvoja sela, podizanje nivoa znanja poljoprivrednih
proizvoaa, ostvarivanje saradnje i partnerstva poljoprivrednih proizvoaa Kolaina sa
agroindustrijom Crne Gore i lokalnim institucijama, i njihovo uzajamno povezivanje.
Funkcionisanje ovakvog organa osigurala bi se bolja priprema za korienje subvencija
kamata na kredite iz MIDAS programa, kao i pripremi za korienje sredstava iz instrumenta
za pred-pristupnu pomo, komponenta namijenjena ruralnom razvoju.
3.1.2. umarstvo
Sjeivi godinji etat za podrunu jedinicu Kolain iznosi 64500m3 od ega etinara 12000m3
a liara 52500m3. U 2009 izvrena je sjea 40 877 m3 od ega liara 34 225 m3 a
etinara 6 652 m3. U dravnim umama je izvrena sjea 19 738 m3. Koncesije na ovom
podruju date su na dugogodinji period (7 i 15 godina) lokalnim privrednim drutvima koja
se bave umarstvom i drvopreradom. Projektovani prihodi od umarstva za ureene
gazdinske jedinice podrune jedinice Kolain iznosio je 246 500 . Ukoliko bi na osnovu
etata raunali mogui prihod i za ostale gazdinske jedinice ovaj projektovani prihod bi mogao
biti uvean za dodatnih 178 500 .
Na podruju podrune jedinice Kolain izdvojeno je 11 gazdinskih jedinica. ume u
privatnom vlasnitvu nijesu dosada adekvatno tretirane ni ureivane, kao ni gazdinske
jedinice: Trebaljevo-Lipovske ume; Donjomorake ume; Gornjomorake ume i Rovake
ume.
Gazdinske jedinice su neravnomjerno otvorene i otvorenost se kree od 1m/ha u G.J.

Trebaljevo-Lipovske ume do 18,1 u G.J. Pinja Pjeanica. U otvorenim umskim
103
IBI CAU partnership

kompleksima a to su preteno ume niih i srednjih regiona (G.J. Bukovi potok Suac,
Reinska rijeka Vranjetica, Pinja Pjeanica i dio gazdinske jedinice Trebaljevo
Lipovske ume) izvoene su sjee jaeg inteziteta, naroito u blizini umskih komunikacija,
te je u ovim kompleksima prioritetni zadatak budueg gazdovanja sanacija postojeeg stanja
uz sprovoenje poumljavanja naroito na inkliniranim terenima u blizini saobraajnica.
Nasuprot ovim kompleksima dio Gazdinskih jedinica Komovi I i Komovi II imaju prosjenu
drvnu zapreminu iznad uravnoteene sa znaajnim ueem prezrelih stabala jakih
dimenzija slabijeg zdravstvenog stanja i male prinosne snage.
Vrlo znaajan potencijal uma je i u veem iskoriavanje drvne biomase. Koritenje

kompletne biomase imalo bi znaajne socio-ekonomske i ekoloke posljedice, to u procjeni
potencijala treba uzeti u obzir.Osnovni motivi za vienamjensko i multifunkcionalno
korienje uma vezani su za irok spektar proizvoda i usluga koje nude ume i umska
zemljita. Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni ka trajnoj funkcionalnoj odrivosti
uma. U obnovi uma treba primarno da se koristi prirodno podmlaivanje, a gdje je
potrebno saenje treba da se koristi kvalitetan autohtoni sadni material. Pri tome treba da
se vodi briga o zatiti gena za komercijalne u ugroene vrste umske vegetacije.U novoj
generaciji planova upravljanja i gazdovanja sve funkcije moraju biti uzete u obzir kod
formiranja ciljeva i mjera pojedinih planova. Prioritetne funkcije i namjena uma i umskog
zemljita trebaju biti odreeni i u prostornom smislu. Da bi omoguili maksimalno postizanje
koristi od uma, treba izraditi i ekonomsku valorizaciju funkcija uma shodno namjeni.
Postizanje saznanja o monetarnoj vrijednosti funkcija uma koje se ne valorizuju na tritu
kao proizvodnja drveta i nedrvnih proizvoda posluie kod odreivanja prioriteta i javnih
investicija u upravljanju umama.
Korienje, zatita i lovno gazdovanje

Lovita koja se nalaze na teritoriji optine Kolain su tipino planinska lovita. U njima
postoje povoljni stanini uslovi za: vukove, medvjede, srne, divlje svinje, zeeve, jarebice
kamenjarke i druge vrste divljai (sisara i ptica) kojima odgovaraju postojei stanini uslovi.
Po odredbama Zakona o divljai i lovstvu ustanovljena lovita se dodjeljuju korisnicima na
gazdovanje putem javnog konkursa i ugovora o korienju. Gazdovanje lovitima
podrazumijeva sprovoenje slijedeih mjera koje se propisuju lovnim osmovama:
x mjere zatite divljai i lovita,
x mjere uzgoja divljai,
x mjere ureenja lovita,
x mjere korienja divljai i lovita i
x mjere za spreavanje teta od divljai.
x Vidovi koritenja se razlikuju zavisno od stanita i vrste divljai, realnih
mogunosti i potreba. Mogui vidovi korienja su:
x organizovanje grupnih posjeta u pejzano atraktivnim stanitima divljai (a
naroito sa rijetkim i prorijeenim vrstama) u cilju edukacije uenika i studenata ili
u turistike svrhe,
x organizovanje fotolova ili snimanja,
x realizacija sanitarnog odstrela - sa ciljem izluivanja bolesnih ili na bolest
sumnjvih jedinki,
x realizacija uzgojnog odstrela - sa ciljem izluivanja uzgojno nepoeljnih jedinki,
x hvatanje divljai - radi naseljavanja drugih stanita,
x realizacija redovnog odstrela - sa ciljem korienja godinjeg prirasta radi
odravanja (planiranih) optimalnih kapaciteta, polne i dobne strukture (ili
podnoljive brojnosti - kod predatora) u lovitima,
x koritenje mesa i drugih dijelova divljai.
Nain i obim koritenja treba da bude u funkciji zatite divljai i lovita i obavezno ukljuuje
preciziranje vemenskih termina i perioda za pojedine oblike koritenja lovita (turistiki
posjeti, fotolov) i koritenja divljai (izluivanje hvatanjem ili odstrelom, utvrivanje
104
IBI CAU partnership

sezonskog i dnevnog vremena trajanja lova, obim odstrijela i dozvoljene naine izvoenja
lova za pojedine vrste divljai).Svi predoeni vidovi korienja obezbjeuju odgovarajue
koristi koje e posluiti za odrivo gazdovanje sa divljai u njihovim iskonskim stanitima ili
propagandu, ime se postie trajno zadovoljenje potreba i interesa drutva u nauno-
obrazovnom, rekreativnom i ekonomskom pogledu u odnosu na lovnu i nelovnu faunu.
Osim tri lovita na teritoriji optine Kolain nalazi se i dio lovita posebne namjene Komovi.
Lovita sa posebnom namjenom osnivaju se radi ouvanja i usmjeravanja razvoja populacija
(rijetke i vrijednije) divljai i njene ivotne sredine, a prema odredbama zakona, koristi ih
organ dravne uprave nadlean za gazdovanje umama.
3.1.3. Turizam
Sektor turizma e u planskom periodu imati znaajan uticaj na razvoj Optine i oporavak
trenutno nedovoljno razvijene privrede. Oekivanja su da e drava do 2018/19.godine, a
samim tim i optina Kolain, uspjeti da rijei problem trenutne recesije i zapone progresivan
rast i razvoj, to e se pozitivno odraziti na irenje turistikih kapaciteta i cjelokupne
turistike ponude Kolaina. Procijenjeni porast uslunog sektora privrede od 81%, u kome
bitan dio ini turizam predstavljae snaan pokreta cjelokupnog razvoja i jaanje osnove za
zapoljavanje.Ocijenjeno je da podruje Optine ima odline uslove za razvoj turizma,
urbano jezgro grada, NP Biogradska gora, ivopisne pejzae, skijalita, ruralna podruja,
kanjone i lovita ali i ouvanu prirodu koja predstavlja osnov za razvoj ekoloki orijentisanih
formi turizma.
Tabela 19.Planirani razvoj turizma po Planskim cjelinama

Planirani
Planirani ukupan broj
Planska ukupan broj kreveta u Forma Planirane
cjelina kreveta postplanskom turizma aktivnosti
2020 periodu
2025
Modernizacija sportskih objekata i

sportski izgradnja stadiona i sportskih terena
Skijalite
Otvoreno klizalite na ledu

kulturni
/vjerski Ureenje gradskog etalita
PZ 1 Centar 1750-3800 3500-6050 Golf teren
Centar za prouavanje i promociju

nacionalnog identiteta
kongresni
Zanatska ulica
Kongresne sale
Eko selo
agroturizam
agroturizam Eko selo
PZ 2 Lipovo 100-180 200-270 sportski Turno skijanje
agroturizam
Eko selo
PZ 3 Crkvina 75-100 150
zdravstveni
sportski Skijalite
Avanturistiki park
PZ 4 Mateevo 100-200 200-300
105
IBI CAU partnership

kulturni Kua kulture

PZ 5 Manastir
Moraa
85-120 170 /vjerski
sportski Turno skijanje
PZ 6 Dragovia Skijalite
Polje
100-200 200-300
PZ 7 Meurijeje 50 100 agroturizam Eko selo
25 26
2260- 4650 4 520-7340
Ukupno:
Tabela 20.Planirani razvoj turizma na osnovu kategorije turistikog smjetaja
kategorija hotela turisti /zaposleni Planirani

Planirani ukupan broj kreveta u
ukupan broj kreveta postplanskom
2020 periodu
2025
Hoteli visoke kategorije na 4 turista/ 1062-2200 2124-3000
( >4 *) 1 zapoleni
Turistiko naselje na 6 turista/ 882-1900 1763-2970
(turistiki smjetaj sa 1 zaposleni
4* i 3 *)
Eko sela na 12 turista/ 316-550 633-1370
1 zaposleni
2 260-4 650 4 520-7 340
Da bi se turizam u Optini razvijao u skladu sa principima odrivosti, procjena je da zbir

leajeva ne treba da prevazilazi broj 5 640.
Meutim, ukoliko se adekvatno implementiraju smjernice plana, pretpostavka je da je realno
ostvarljiv ukupan broj kreveta 4 520 leajeva. Uzimajui u obzir trenutni nivo razvijenosti
Optine, problem recesije, pretpostavlja se da e Kolain u planskom periodu dostii
polovinu ukupnog broja leajeva planiranih do 2025.godine, odnosno 2 260 leajeva do
2020.godine.
Agroturizam
Tradicionalno bavljenje poljoprivredom, specifina tradicionalna arhitektura ruralnog

podruja Optine i gostoljubivost stalnog stanovnitva predstavljaju osnov za privlaenje
posjetilaca koji ele da se kroz boravak na selu upoznaju sa tradicijom i nainom ivljenja
lokalnog stanovnitva.
Kao forma turizma koja se odvija u ruralnom okruenju i koja prua ovu mogunost, Kolain
e razviti agroturizam. Ovo je forma koja omoguava povezivanje poljoprivredne proizvodnje
i turizma to se pozitivno utie na zadravanje stanovnitva na selu.
Turistika ponuda i aktivnosti agro turizma svode se na smjetaj posjetiocima u seoskom
ambijentu u tradicionalnim kuama, gastronomskom uitku koji se bazira iskljuivo na
lokalno proizvedenim namirnicama, tu su i dodatne aktivnosti koje podrazumjevaju
mogunost sudjelovanja u pripremi tradicionalnih jela, i obavljanju poljoprivrednih aktivnosti.
Na ovaj nain ostvaruje se kontakt posjetilaca sa lokalim stanovnitvom, obiajima,
kulturom, nainom ivota, lokalnom gastronomijom, aktivnostima u okruenju to prua
originalno iskustvo i potpuni doivljaj destinacije.
Kao forma agroturizma predlae se stvaranje eko sela, odnosno omoguavanje smjetaja
posjetilaca u kompleksu koji je izgraen u prirodnom ruralnom okruenju i u skladu sa

25
broj leajeva je iskazan kroz oekivani broj krevat i maximalni oekivani broj kreveta za planski i postplanski period
26
isto
106
IBI CAU partnership

prirodom, bez njenog ugroavanja. Gosti kompleksa e se kroz razliite sadraje i aktivnosti
eko sela moi da se upoznaju sa tradicijom i nainom ivota kolainskog kraja.
Takoe se preporuuje da u postojeim seoskim domainstvima stanovnitvo koje se bavi
poljoprivredom i stoarstvom kao primarnom djelatnou, proiri svoje kapacitete i na svom
imanju omogui smjetaj turistima. Uz smjetaj u seoskom domainskom okruenju gosti e
moi da se upoznaju sa svim aktivnostima koje domain svakodnevno obavlja i upoznaju
ritam ivota kolainskog kraja. Na ovaj nain omoguie se revitalizacija seoskih
domainstava i kroz unapreenje turistike ponude, dodatni priliv prihoda sesokom
stanovnitvu.U domenu agroturizma i ruralnog razvoja predvia se i mogunost boravka
gostiju u tradicionalnim crnogorskim katunima kolainskog kraja.
Ovakve aktivnosti bie zastupljene u svih sedam planskih cjelina kroz aktivnosti na
postojeim i novim eko selima/katunima.
Sportski i avanturistiki turizam
Ocijenjeno je da prirodne karakteristike Optine pogoduju razvoju dvosezonskog turizma.

Razvoj sportskog turizma predstavlja odlinu priliku da se turistika sezona produi.
Izrazito planinski karakter u kombinaciji sa povoljnim klimatskim prilikama u zimskoj sezoni
pogoduju razvoju skijalita i odvijanju zimskih sportova.
Skijalini turizam planira se na:

x Bjelasici (PC 1. Centar) kao proirenje postojeeg skijalita
x Komovima (PC 4. Mateevo) kao formiranje novog skijalita
x Loli i Javorju (PC 6. Dragovica Polje)kao formiranje novog skijalita i
x Sinjajvini (PC 6. Dragovica Polje i PC 2. Lipovo) oznaavanje staza za turno
skijanje.
U planu je planiran razvoj turne ski staze na Sinjajevini. Turno skijanje predstavlja
ekstremniji oblik skijanja, odnosno skijanje u divljini, za avanturiste, izvan ureenih zona
skijalita. Na ovaj nain ljubitelji zimskih sportova mogu nesmetano da skijaju po netaknutom
snijegu i neureenim stazama. Opremanje turne ski staze podrazumjeva obiljeavanje
staze. Takoe planirano je i formiranje tri ureena skijalita. Prilikom detaljnog planiranja
skijakih staza na Loli i Javorju predlae se saradnja sa optinom avnik. Na Bjelasici se
planira proirenje i modernizacija postojeeg skijalita Jezerine 1450 i Jezerine 1600 dok se
na Komovima u okviru predloenog Regionalnog parka prirode, u planskoj cjelini Mateevo,
planira novo ureeneo skijalite.
U planu je da gradska zona Kolain dobije otvoreno klizalite na ledu, ije e funkcionisanje
upotpuniti turistiku ponudu. Osim klizalita u centru Kolaina (Radigojno i Barutana)
planirati sankalita sa djeijim ski liftovima.
Pored zimskih sportova, Kolain ima odline uslove razvijanja ljetnje ponude u domenu
sportskog, avanturistikog i ekstremnog turizma (rafting, free climbing, alpinizam).
Za kvalitetan razvoj sportskog turizma bie neophodna rekonstrukcija postojeih i izgradnja

novih sportsko-rekreativnih objekata. Novi objekti kao to su sportski tereni i stadion bie
smjeteni u P.C. Centar. Modernizovanjem sportske infrastrukture Kolain e privui vei
broj sportskih klubova koji e u njemu obavljati pripreme i sportska takmienja.
U okviru sportskog turizma mogue je razvijati i sportove na vodi. Za potrebe vodenih

sportova planirati iskljuivo privremene objekte na obali i eventualno na vodi.
Neophodno je ureenje etalita, ouvanje i izgradnja biciklistikih i planinarskih staza,

njihovo markiranje i signalizacija, kao i povezivanje sa irom mreom biciklistikih i peakih
staza.
107
IBI CAU partnership

U sklopu planske zone Mateevo u skladu sa PPPN Bjelasica i Komovi planira se razvoj
avanturistikog parka. Kako postoji predlog za proglaenje Regionalnog parka, potrebno je
voditi rauna koje e aktivnosti biti zastupljene u zoni avanturistikog parka. Mogue je
izvesti projekte ljetnjeg tobogana, poligona sa sistemom uadi, poligona za rekreaciju,
edukativnih djeijih igralita, penjakih ruta, staza sveznanja, biciklistikih staza, vezbalita i
drugih aktivnosti koje omoguavaju posjetiocima da aktivno uivaju i upoznaju se sa
prirodom ovog kraja, ne ugoravajui njene vrijednosti.
U planu je da se u okviru parka osnuje Omladinski kamp sa specijalnim montanim

objektima za smjetaj, prostorom za kampovanje pod atorima, improvizovanim sportskim
terenima, prateim objektima u kojem bi se organizovale razliite obuke iz civilnog sektora,
sportske pripreme, obuke iz planinarenja, vankolske aktivnosti kolske i univerzitetske
omladine, kao i razliite dravne organizacije iz Crne Gore i inostranstva, kao i obuke
organizacija Crvenog krsta.
Kamp bi funkcionisao samo u ljetnjem periodu, i zapoljavao bi sezonske radnike koji bi
radili uglavnom na poslovima odravanja, kao i u dijelu menadmenta.
Planovima nieg reda odredila bi se najpovoljnija lokacija koja bi bila opremljena
odgovarajuim sadrajem za ovu namjenu.
U cilju proirenja turistike ponude treba razviti i speleoloki turizam. Podruje Rovaca
(Vranjtica, Leura), Morakih planina i Bjelasice poznato je po velikom broju jo neistraenih
peina.
Za potrebe razvoja sportskog turizma neophodna je saradnja lokalne uprave, sportskih

organizacija, klubova i predstavnika menadmenta hotela, restorana u cilju organizovanja
turnira, sportskih manifestacija po kojima bi Kolain mogao da bude prepoznatljiv.
Lovni turizam
Povoljni stanini uslovi za: vukove, medvjede, srne, divlje svinje, zeeve, jarebice
kamenjarke i druge vrste divljai u lovitima optine Kolain, predstavljaju odlian osnov za
razvoj lovnog turizma. Takoe imajui u vidu bogatsvo i raznovrsnost rijeka koje ima optina
Kolain oekuje se razvoj soprtskog ribolova u narednom periodu.
Zdravstveni wellness turizam
108
IBI CAU partnership

Kolain kao vazduna banja sa brojnim kvalitetnim prirodnim i drutvenim resursima kao
dopuna turistike ponude ima mogunost da obogati ponudu zdravstvenog i wellnes turizma
za poboljanje fizikog i umnog zdravlja, koristei klimatske pogodnosti i prirodne vrijednosti.
Zaeci ovog oblika turizma ve postoje u spa centrima postojeih hotela, to je dobra
osnova za dalje promovisanje ovog vida turizma i ulaganja u dalji razvoj kroz proimanje i
povezivanje sa ponudom ostalih grana turizma (aktivnosti u prirodi, posete vjerskim
objektima i dr.)
Kulturni i vjerski turizam
Centri kulturnog i vjerskog turizma bie planske cjeline Centar i Manastir Moraa.
Renoviranjem postojeeg Muzeja i izlobenog prostora postiie se adekvatnije
reprezentovanje istorijsko kulturnog nasljea Kolaina. Posjetioci mogu videti Manastir
Moraa, broje crkve i manastire ( manastir irilovac...), mostove, ostatke Barutane, kao i
oblike autentinog narodnog graditeljstva.
Pored toga, osnivanje Centra za prouavanje i promociju nacionalnog identiteta takoe
e upotpuniti turistiku ponudu gradskog naselja. Manastir Moraa predstavljae sredite
vjerskog turizma.
Centralna zona grada Kolaina dobie zanatsku ulicu koja e predstalvjati etnografski dio
grada, gdje bi se promovisala lokalna industrija umjetnina i rukotvorina i zanatske radnje.
Ponudu je potrebno obogatiti manifestacijama kao to je Udahnite Kolain kojom se otvara
ljetnja turistika sezona i stvara mogunost obilaska najinteresantnijih kulturnih znamenitosti,
upoznavanja sa kulturnom i obiajima kolainskog kraja. Predlae se da i slikarska kolonija,
sa stalnom postavkom, bude dostupna graanima i turistima.
Kongresni turizam
Kolain ima mogunost razvoja kongresnog turizma. Postojee sale e se osposobiti za

posjetioce i odvijanje aktivnosti kongresnog turizma. Planska preporuka je rekonstrukcija
kongresne sale u Spomen domu, kulturnom centru, u dananjoj zgradi optine Kolain(arh.
Marko Mui 1970-1975g), koju bi gosti hotela Bjanka mogli da koriste u cilju proirenja
usluga kongresnog turizma, koje nudi danas najuticajniji hotel u gradu.
Kako je kao osnovna snaga turistikog razvoja ocijenjena prirodna osnova Optine, sektor
turizma mora se razvijati potujui stroge mjere zatite prirode i njenih bogatstava. Turistiki
razvoj moraju pratiti mjere zatite i kontrole kako bi se umanjio mogui nepovoljan uticaj na
ivotnu sredinu i sauvale vrijednosti koje privlae turiste.
U cilju ouvanja svih vrijednosti Kolaina i stvaranja najbolje turistike ponude, neophodno je
da razvoj turistikih aktivnosti potuje sljedee obaveze:
x Odrivi pristup kojim se vodi rauna o balansiranom turistikom razvoju koji
obezbjeuje korienje resursa u mjeri koja zadovoljava trenutne potrebe, bez
ugroavanja osnove za zadovoljavanje potreba buduih generacija
x Postojanje raznovrsne turistike ponude (kroz ponudu sportskog, agroturizma,
kulturnog, vjerskog, wellnes turizma) koja e dugorono obezbijediti pozitivnu sliku
podruja na globalnom turistikom tritu
x U najveoj mjeri umanjiti mogue uticaje na ivotnu sredinu, zalagati se za ouvanje
prirode, kulturne tradicije i kulturnog nasljea
x Teiti da Kolain kao turistika destinacija bude privlaan posjetiocima tokom cijele
godine
x Prilikom izgradnje novih objekata namjenjenih turizmu koristiti lokalne sirovine (drvo,
kamen) i lokalnu radnu snagu u cilju pospjeivanja proizvodnje u industrijskom
sektoru i stvaranja dobre osnove za zapoljavanje lokalnog stanovnitva.
109
IBI CAU partnership

x Energetski efikasna gradnja novih objekata

x Ouvanje tradicionalne arhitekture
x Objekti moraju biti dizajnirani tako da ne remete predione karakteristike
x U smjetajnim kapacitetima, hotelima, restoranima forsirati korienje lokalno
proizvedenih produkata kao to su flairana voda, mlijeko, sir, med, dem, meso
x Kvalitena promocija destinacije kroz sajmove, internet prezentacije, bilbord i
znakovna oglaavanja kroz koje bi se potencijalnim posjetiocima pruila informacija o
ponudi smjetaja, ugostiteljskih objekata, kulturnih, sporstkih zbivanja, i cjelokupnoj
turistikoj ponudi
x Promovisanje Bed and Breakfast smjetaja (noenje sa dorukom)
3.1.4. Industrija i ostale djelatnosti
U planskom period potrebno je teiti rekonstrukciji, proirivanju i modernizaciji ve postojeih

industrijskih kapaciteta prije svega industrijske zone grada u naselju Bakovii. Oekuje se da
e u svim industrijskim sektorima doi do napretka. irenje turistikih aktivnosti dae
pozitivan impuls razvoju graevinarstva, drvne industrije i proizvodno-preraivakih
kapaciteta.
Jedan od osnovnih planskih ciljeva, ukljuivanje i aktiviranje ruralnih naselja, bie ostvaren
kroz izgradnju/ ili rekonstrukciju mree otkupnih stanica. Razvoj mreze otkupnih stanica
omogui e ukljuivanje cijele teritorije optine u razvoj poljoprivrede. Naime u otkupnim
stanicama bi se otkupljivali i plasirali poljoprivredni proizvodi koji bi se na treitoriji opine ili
dalje preraivali (prerada mlijenih proizvoda, prerade voa, ajeva, zainskog biljaisl).
Oekuje se izgradnja manjih postrojenja za proizvodnju sira, flairanja mlijeka i pakovanje
mljenih proizvoda, postrojenja za preradu voa ( demovi, sokovi ), manja mesna
industrija i sl.
Tabela21.Raspored osnovnih industrijskih aktovinosti po planskim cjelinama
Planska Planska zona Planirane

cejlina aktivnosti
PZ1 Centar Centar optine Kolain reaktiviranje postojee
industrijske zone=
korienje mineralnih
sirovina za proizvodnju
graevinskog materijala
(cigla , crijep)
prerada drveta,
prerada poljoprivrednih
proizvoda,
flairanje vode
Morako Trebaljevo_Drijenjak prerada poljoprivrednih

proizvoda,
flairanje vode
Jezerine_Muovia Rijeka_Smre flairanje vode
PZ 2 Lipovo Lipovo korienje mineralnih

sirovina za proizvodnju
graevinskog materijala,
prerada drveta,
prerada poljoprivrednih
proizvoda,
110
IBI CAU partnership

Planska Planska zona Planirane

cejlina aktivnosti
flairanje vode,
otkupna stanica
PZ 3 Crkvina Vuje_irci prerada poljoprivrednih
proizvoda
flairanje vode
Crkvina prerada poljoprivrednih

proizvoda
prerada drveta
flairanje vode
otkupna stanica
PZ 4 Mateevo Vranjetica_Bare Kraljske prerada poljoprivrednih
proizvoda
Mateevo otkupna stanica

prerada drveta
PZ 5 Manastir Moraa Mioska_Lug_Jasenova prerada poljoprivrednih

proizvoda
flairanje vode
Manastir Moraa otkupna stanica
Petrova ravan_Bare prerada poljoprivrednih

proizvoda
flairanje vode
PZ 6 Dragovia Polje Gornja Moraa prerada poljoprivrednih
proizvoda
flairanje vode
Dragovia Polje prerada poljoprivrednih

proizvoda
prerada drveta
otkupna stanica
PZ 7 Meurijeje Rovca_Mrtvica_Meurijeje prerada poljoprivrednih
proizvoda
otkupna stanica
Agroindustrija
Aktivnosti u domenu poljoprivrednog sektora bie potpomognute razvojem postrojenja za

preradu poljoprivrednih proizvoda.
Postrojenja za preradu i proizvodnju postojae u svakoj Planskoj cjelini u skladu sa
poljoprivrednom aktivnosti koju potpomae. Oblici proizvodnje bazirae se na obradi mlijeka
i proizvodnji mlenih proizvoda, voa i mesa. Proizvodnja treba da se bazira na stvaranju
zdrave hrane i sertifikovanih organic proizvoda. Cilj je da se poljoprivredni proizvoai
stimuliu i osposobe da postignu konkurentnost na domaem i meunarodnom tritu.
Potrebno je implementirati program Privredne komore Crne Gore koji ima za cilj brendiranje
domaih proizvoda i teiti da proizvodi dobiju ig ''Dobro iz Crne Gore'' koji garantuje da je
proizvod kvalitetan i olakava nastup na inostranom tritu.
U planskim cjelinama Centar i Dragovia Polje potrebno je oformiti proizvodno preraivaka
postrojenja (agroindustrijske kuhinje) koja e stanovnitvu cjele optine omoguiti da ih po
potrebi iznajmljuju na odreeno vrijeme (sat/dan/nedjelju) za obradu vlastitih poljoprivrednih
proizvoda i pripreme za prodaju. Na ovaj nain lokalno stanovnitvo e maksimalno uspjeti
da iskoristi loklano voe, mlijeko, meso i pripremi proizvode koji e se prodavati na lokalnim
otkupnim stanicama i izvoziti van granica Optine. Na ovaj nain mogue je stvoriti brend
111
IBI CAU partnership

proizvode po kojima e Kolain biti prepoznat u regionu i ire. Mogue je proizvoditi dem,
pekmez, pakovati svjee voe, umske plodove, pripremati pite od voa i mesa i dr.
Ova postrojenja bie opremljena potrebnom prateom opremom za pripremu i proizvodnju,

magacinskim prostorom, hladnjaom i laboratorijom za provjeru kvaliteta.
U laboratorijskom prostoru osigurae se inspekcijski nadzor za kontrolu kvaliteta, to e
poveati vrijednost ovako proizvedenih produkata i pomoi plasiranju na lokalna ali i
inostrana trita. Proizvodi e imati zatitni znak kvaliteta, i ispunjavae najvie standarde
(EU). Na ovaj nain omoguie se obezbeivanje proizvodnje proizvoda sa znakom zatite
geografskog porijekla27.
Takoe, oformie se mrea otkupnih stanica, kooperativnih centara kojom e se obezbjediti
adekvatan otkup poljoprivrednih proizvoda (krupne i sitne stoke, krompira, penice, voa,
mesa, ribe, mlijeka, plastenikih proizvoda i dr.) i plasman robe.
Otkupne stanice ( planirano je 6 otkupnih stanica) planirane su u plasnkim cjelinama Lipovo,
Crkvina, Mateevo, Manastir Moraa, Dragovia Polje i Meurijeje.
Flairanje vode
Bogatstvo vodom ovog prostora mogue je aktivnije koristiti kroz punjenje vode u ambalau
ime se dobija kvalitetan brend proizvod. Pored postojeih fabrika potrebno je izdati nove
koncesije za korienje vode za flairanje u komercijalne svrhe. Poveanjem broja objekata
koji vre flairanje vode poveae se mogunost zapoljavanja lokalnog stanovnitva (u
prosjeku e jedno postrojenje zapoljavati XX radnika).
Visokokvalitetna voda za pie koristie se kao brend po kome je kolainski kraj poznat,
sluie se u lokalnim turistikim i ugostiteljskim objektima, ali i eksportovati van granica
Optine.
Da bi se ostvarilo adekvatno funkcionisanje fabrika za flairanje vode, prilikom obavljanja

ove vrste industrijske aktivnosti neophodno je primat dati maksimalnom umanjenju uticaja na
ivotnu sredinu i ouvanju okruenja i interesima Optine:
x Prilikom izgradnje objekata potovati mjere zatite ivotne sredine
x Obezbijediti da obavljanje aktivnosti ne ugroava elemente ivotne sredine
x Dati prednost staklenoj ambalai
x Sprovoditi struan nadzor i kontrolu kvantiteta i kvaliteta vode
Sektor graevinarstva
Ekspanzijom turistikog sektora, doi e do izgradnje novih objekata namijenjenih turizmu,

to e osigurati zaposlenje lokalnog stanovnitva u graevinskom sektoru. Prilikom izgradnje
novih objekata potrebno je teiti korienju lokalnih sirovina kao to su drvo, proizvodi od
drveta, pjesak, kamen i opeka.
Drvna industrija
Postojea postrojenja za obradu drveta u Industrijskoj zoni Kolaina, potrebno je reaktivirati i

omoguiti adekvatno korienje umskog bogatstva. Proizvodnja e se bazirati na:
x Proizvodnji rezane grae
x Primarnoj preradi
x Suenju drvnih sirovina i pripremi za dalju obradu
x Obradi drveta i proizvodnji parketa i podova, lamperije i stolarije
x Proizvodnja namjetaja, ograda, merdevina i dr.
x Proizvodnja graevniskog materijala zidnih obloga, materijala za drvene kue i dr.

27
Zakon o oznakama geografskog porijekla (Sl. List Crne Gore , br. 48 08)
112
IBI CAU partnership

x Trgovina drvetom
Proizvodnja se mora prilagoditi ISO standardima kako bi se osigurao kvalitet i kontrola.

Neophodno je obezbjediti saradnju drvne industrije sa ostalim privrednim granama Kolaina i
osigurati da se proizvodi drvne industrije koriste prilikom izgradnje i opremanja turistikih i
drugih objekata. Cilj je da se razvije lokalno trite i potom ostvari izvoz proizvoda.
U cilju maksimalnog iskoriavanja raspoloivog drvnog resursa, otpad od prerade drveta e

se preraivati i dalje koristiti kao obnovljivi izvor energije radi postizanja maksimalne
energetske efikasnosti.
Trgovina i zanatstvo
Cjelokupan razvoj Optine sa irenjem turistike ponude, zahtijevae irenje kapaciteta

trgovine kako bi se zadovoljile narastajue potrebe. Pored razvoja novih kapaciteta potrebno
je modernizovati postojee prodavnice mjeovite robe i specijalizovane prodavnice.
U planskom periodu podsticae se naroito proizvodno zanatstvo. Centralna gradska zona

dobie zanatsku ulicu u kojoj e se promovisati zanatska proizvodnja, radionice, saloni i
lokalni proizvodi od drveta, duborezi, ilimarstvo i rukotvorine.
3.2. Postorni razvoj i razmjetaj drutvenih djelatnosti

Koncepcija i strategija razvoja pojedinih drutvenih djelatnosti Optine Kolain bazirana je na
osnovu istraivanja rezultata razvoja u prethodnom periodu, postojeeg stanja i vizije
sagledivih buduih kretanja koja treba da budu u skladu sa stratekom politikom ukupnog
razvoja Optine i Crne Gore.
Planirano je da najvea koncentracija drutvenih djelatnosti bude u Planskoj cjelini Centar

koja predstavlja funkcionalno sredite Optine. Meutim, u cilju policentrinog razvoja nisu
zapostavljeni ni centri nieg reda.
Tabela 22. Prikaz planiranog razvoja drutvenih djelatnosti28
Vaspitno obrazovna
2011. 2020. Planska cjelina
djelatnost
Predkolske
1 +1 P.C. Centar
ustanove
Trenutni kapaciteti
zadovoljie potrebe u
Osnovne kole budunosti.
5 /
Aktivirae se
podruna odeljenja
Vranjetica i Crkvina
Srednje kole
1 +1 P.C. Centar
P.C. Centar
Via kola 0 +1
Djelatnost kulture 2011. 2020. Planska cjelina
Trenutni kapaciteti
Centar za kulturu 1 zadovoljie potrebe u /
budunosti

28
U anexu plana TABELA 12 : Projekcija drutvenih djelatnosti (objekti, zaposleni, korisnici)
113
IBI CAU partnership

Trenutni kapaciteti
Biblioteka 6 zadovoljie potrebe u /
budunosti
P.C. Manastir
Kua kulture 0 +1
Moraa
Trenutni kapaciteti
/
Bioskop 1 zadovoljie potrebe u
budunosti
Trenutni kapaciteti
/
Muzej 1 zadovoljie potrebe u
budunosti
Centar za
prouavanje i
promociju
0 +1 P.C. Centar
nacionalnog
identiteta
Zdravstvena
2011. 2020. Planska cjelina
djelatnost
Trenutni kapaciteti
Dom zdravlja 1 zadovoljie potrebe u /
budunosti.
rekonstukcija tri P.C.Manastir Moraa
Ambulanta 3 objekta trenskih P.C. Dragovia Polje
ambulanti P.C. Mateevo
Apoteka 2 +1 P.C. Centar
Veterinarska
ustanova P.C. Dragovia Polje
1 +1
Fizika kultura 2011. 2020. Planska cjelina

Rekonstruisati
Sportska dvorana 1 /
postojeu
Stadion 1 +1 P.C. Centar
Sportski tereni 4 +3 P.C. Centar
P.C. Manastir
Moraa
Fiskulturne sale 1 +4 P.C. Dragovia Polje
P.C. Mateevo
P.C. Centar
Socijalna zatita 2011. 2020. Planska cjelina
Centar za brigu o
0 +1 P.C. Centar
starim licima
Centar za djecu i
odrasle sa 0 +1 P.C. Centar
posebnim
114
IBI CAU partnership

potrebama
Vaspitno-obrazovna djelatnost
Crna Gora je zadnju deceniju znaajnu panju posvetila reformi obrazovnog sistema i
njegovog pribliavanja evropskim standardima. To podrazumijeva unapreenje
informatikog znanja i poznavanja svjetskih jezika u sklopu obaveznih programskih sadraja.
Procjenjuje se da e se u mrei predkolskih organizacija stalno poveavati broj objekata
(djejih vrtia i jaslica) kako bi mogle da se zadovolje potrebe koje se stvaraju sa prirastom
stanovnitva i migracijama. Korekcija mree osnovnih kola prema potrebama i stvaranje
povoljnijih uslova za rad nastavie se dugoronije, srazmjerno kretanju broja uenika i
ekonomskim mogunostima. I na ostalim podrujima neznatno e se proiriti mrea i graditi
novi objekti neophodni za rad vaspitno-obrazovnih institucija, posebno u dijelu srednjeg
obrazovanja, gdje e se kolski prostor poveati.
U skladu sa tenjama na dravnom nivou, do 2020.godine doi e do unaprjeenja u

vaspitno obrazovnoj djelatnosti na nivou optine Kolain. Budui da e porasti broj
ivoroene djece, Kolain e dobiti jo jednu predkolsku ustanovu. Broj osnovnih
matinih kola ostae isti, uz blagi rast broja uenika. Potrebno je izvriti rekonstrukciju i
modernizaciju podrunih odeljenja i reaktivirati podruna odeljenja Crkvina i Vranjetica.
U cilju zadravanja mladog stanovnitva, pored postojee srednje kole Braa Seli u
planu je osnivanje jo jedne srednje kole koja bi pruila mogunost izbora mladim ljudima
da pohaaju kolu u svom gradu. Takoe, uz sve pogodnosti za razvoj poljoprivrede i
turizma plan je da Kolain dobije viu kolu koja bi bila usmjerena na obrazovanje iz ovih
oblasti. Planirane ustanove za obavljanje vaspitno obrazovne djelatnosti bie smjetene u
optinskom centru, planskoj zoni Centar optine Kolain.
Poboljanjem uslova kolovanja, podizanjem kvaliteta nastave i efikasnosti obrazovanja

oekuje se poveanje broja svrenih uenika.
Jasno je da Kolain kao jedna od privredno nerazvijenijih optina u Crnoj Gori ne moe u
potpunosti pratiti koncepciju razvoja vaspitno-obrazovne djelatnosti u Crnoj Gori.
Demografska kretanja stanovnitva, privredna nerazvijenost i siromatvo stanovnitva
injenice su i faktori koji oteavaju razvoj institucija obrazovanja, a samim tim i kvalitetnije
obrazovanje uenika. Zato je na nivou drave potrebno voditi rauna o primjeni principa
solidarnosti u finansiranju vaspitanja i obrazovanja na svim nivoima, naroito u privredno
nerazvijenim optinama u koje spada Optina Kolain. Bez toga reforme u vaspitno
obrazovnom sistemu nee biti adekvatne, a u krajnjem gotovo ni mogue.
Djelatnost kulture
Osnovne programske aktivnosti kao i prioriteti u domenu kulture i pojedinim

oblicimakulturnog stvaralatva Crne Gore utvrene su Nacionalnim programom razvoja
kulture.
Polazei od zakonske odrednice da je kultura u Crnoj Gori definisana kao djelatnost od
javnog interesa, Nacionalnim programom utvruju se ciljevi i prioriteti razvoja svih
segmenata kulture i odreuju organizacione, finansijske i administrativne mjere za njihovo
ostvarivanje.
Na budui razvoj kulture u svim optinama, pa i u Optini Kolain, znaajno e

uticatirealizacija Akcionog plana kojeg Vlada donosi svake godine. Potencijal kulture
OptineKolain omoguava pozitivnu prognozu u pogledu razvoja ove grane djelatnosti.
Oekujese da reforme unutar djelatnosti kulture i kulturnog ivota Crne Gore budu
prepoznate ikroz sadraje djelatnosti kulture u Optini Kolain. Uz unapreenje postojeeg
potencijala, ulaganje finansijskih sredstava, poveanje kadra i obogaavanje sadraja,
Centar za kulturu i dalje e ostati sredite kulturnog ivota Optine.
115
IBI CAU partnership

Investiranjem u renoviranjeZaviajnog muzeja i Biblioteke obogatie se kulturni sadraj

Muzeja, omoguiti adekvatno funkcionisanje Biblioteke i itaonice.
Akcionim planom predvieno je i osnivanje Centra za prouavanje i promociju nacionalnog
identiteta u Kolainu.
Planska zona Manastir Moraa dobie kulturni centar Kua kulture sa ljetnjom pozornicom,
izlobenim prostorom, uopte prostorom za odvijanje kulturnih aktivnosti od znaaja za
drutveni ivot Kolaina i upotpunjavanje turistike ponude kraja. Takoe, postojei Spomen
dom u planskoj zoni Gornja Moraa neophodno je rekonstruisati i napraviti novu postavku
muzeja, kako bi se na adekvatan nain reprezentovalo istorijsko i kulturno nasljee Gornje
Morae.
Potrebno je podsticati pozorinu djelatnost, ples, muziku djelatnost, alternativnu i
eksperimentalnu umjetnost, amaterizam. U ovoj oblasti prije svega treba dati prednost
amaterskim oblicima rada koji kasnije mogu prerasti u afirmisana kulturno umjetnika
drutva.
Na teritoriji Optine Kolain postoje zatieni spomenici kulture i prirodna dobra. Treba raditi
na njihovoj zatiti i onemoguiti devastaciju ovako znaajnih spomenika, kako za Optinu,
tako i za Crnu Goru. Nije dovoljno uraeno na promociji i valorizaciji kulturnih i istorijskih
spomenika u ovoj optini. Potrebno ih je bolje prezentovati u cilju razvoja turizma u Optini.
Zdravstvena djelatnost
Na podruju zdravstvene djelatnosti u Crnoj Gori ubudue se oekuje odriv i stabilan razvoj
zdravstvenog sistema, harmonizovan sa trendovima razvoja evropskog zdravstva, usmjeren
na uravnoteeno poveanje efikasnosti i kvaliteta, razvoj kapaciteta i resursa (finansijskih,
ljudskih, materijalnih) za optimalnu i jednaku dostupnost do zdravstvene zatite.
Koncepcija i strategija razvoja zdravstvene djelatnosti u Optini Kolain mora pratiti

Strategiju razvoja zdravlja u Crnoj Gori. Da bi usklaivanje bilo mogue primarni zadatak je
uklanjanje barijera koje su u ovoj Optini konica kvalitetnom pruanju zdravstvenih usluga.
Do 2020. mora se unaprijediti kadrovska politika u Optini Kolain. Omoguie se prije
svega vei broj ljekara. Izvrie se potrebna rekonstrukcija postojeeg objekta Doma
zdravlja u gradskom jezgru Optine, kao i spoljanja i unutranja rekonstrukcija objekata
terenskih ambulanti.
Na budui razvoj zdravstvene djelatnosti u Optini Kolain posredno e uticati unapreenje

kadrovske politike i to sa zapoljavanjem pet ljekara i pet zdravstvenih radnika. Poveanje
broja zdravstvenih radnika pribliie broj ljekjara po pacijenatu trenutnom prosjeku koji
postoji u Crnoj Gori.
Socijalna i djeja zatita
Osnovni pravci budueg razvoja sistema socijalne i djeje zatite u Crnoj Gori polaze od
postignutog stepena razvoja, analize postojeeg stanja i sagledavanja aktuelnih potreba u
sistemu, kao i od meunarodnih standarda i preporuka meunarodnih organizacija.
U Optini Kolain postoji veliki broj korisnika socijalne i djeije zatite. U narednom periodu
nee doi do smanjenja broja korisnika, te je decentralizacija sistema socijalne i djeije
zatite jedan od naina efikasnijeg pruanja usluga. Neophodno je sprovesti iru aktivnost i
koordinaciju u organizovanju preventivne zatite i spreavanju uzroka nastajanja socijalne
potrebe, posebno zbog izrazitog porasta starakih domainstava, naroito na selu, i
siromaenja velikog broja stanovnika.
116
IBI CAU partnership

U oblasti socijalne zatite treba preduzimati konkretne mjere: za zbrinjavanje izatitu starih i
iznemoglih lica iji je broj u stalnom porastu, socijalno ugroenih lica, djece i odraslih koja su
ometena u psihofizikom razvoju, djece koja su liena roditeljskog staranja, maloljetnika,
delikvenata i dr.
U planskoj zoni Centar optine Kolain bie osnovan Centar djecu i odrasle sa posebnim
potrebama. Planska preporuka je organizovanje dnevnog centra koji moze biti realizovan i
kao proirenje neke od postojeih drutvenih djelatnosti u optini.
Usled postojanja znaajnog procenta starog stanovnitva u Optini, ali i u cijelom Sjevernom
region, u Kolainu bi mogao da se osnuje Centra za brigu o starim licima. Ovaj objekat bi
pruao usluge korisnicima socijalnezatite i svim ostalim graanima Kolaina kojima je ta
vrsta pomoi neophodna. Osnivanje Centra omoguie kvalitetnije pruanje usluga u ovoj
djelatnosti, kao i spreavanje dovoenja u stanje socijalne potrebe odreenog sloja
stanovnitva putem korienja njegovih sadraja i zapoljavanja u istom.
Fizika kultura
Koncepcija razvoja fizike kulture zasniva se na linim i zajednikim interesima i potrebama

svih kategorija stanovnitva, a naroito djece i omladine.
Nacionalni program (kao implementacija Zakona o sportu) definie aktivnosti u sprotu,
posebno za mlade, kao javni interes. Time se za budui period tei da sport postane vaan
faktor svijesti pojedinaca o zdravlju, prevenciji zdravlja i sociopatolokih pojava meu
mladima (alkohol, duvan, narkomanija, huliganstvo...).
Da bi u Optini Kolain fizika kultura dosegla stepen razvoja koji se oekuje na nivou Crne
Gore potrebno je realizovati aktivnosti rehabilitacije sportskih kapaciteta koji su nekada
predsatvljali posebnu atrakciju Kolaina i privlaili mnoge profesionalne sportske klubove.
U cilju unapreenja djelatnosti fizike kulture izvrie se izgradnja i modernizacija fiskulturnih
sala u svim kolama uz izgradnju novih. Planska zona Centar optine Kolain dobie stadion
sa atletskom stazom, sportske terene, otvoreno klizalite na ledu, sankalite za djecu, djeije
igralite i zabavni park sa ljuljakama, toboganima i drugim sadrajima za djecu. Postojee
fudbalsko igralite i bazen zahtijevaju rehabilitaciju. Potrebno je ulaganje u infrastrukturu
skijalita (ureenje ski staze, poirenje, postavljanje novih ski liftova i iara).
Bez znaajnog ulaganja u ovu djelatnost Optina Kolain nee moi da zadovolji interese i
potrebe djece, omladine i odraslih za redovno upranjavanje fizike kulture.
4. PROSTORNI RAZVOJ, RAZMJETAJ I KORIENJE INFRASTRUKTURIH SISTEMA
4.1. Razvoj saobraajnog sistema
Optinu Kolain presijecaju dva znaajna vida saobraaja put i eleznica i to po po pravcu
sjever-jug autoput Beograd-juni Jadran i eljeznika pruga Beograd-Bar, zbog ega Kolain
ima veoma povoljne veze sa susjednim optinama, kao i sa primorjem i Srbijom.Izgradnja
autoputa Beograd-juni Jadranpredstavljala bi glavni zamajac za razvoj optine Kolain.
Znaajnu ulogu takoe imaju i regionalni putevi: Mioska-Boan preko Semolja do avnika i
Durmitorskog podruja, kao i put Kolain-Jezerine Raskrsnica-Berane. Podruje optine
Kolain je razuene naseljske strukture, sa udaljenim selima od grada i magistralnih
saobraajnica, pa postoji veliki broj neuslovnih lokalnih puteva.
Permanentni nedostatak sredstava za kvalitetno odravanje, rekonstrukciju, kao i za gradnju

novih deonica puteva se odrazio i na optinu Kolain, ija je mrea drumskih saobraajnica
u loem stanju po pitanju odravanja (redovnog, investicionog, a posebno zimskog jer su u
pojedinim periodima godine delovi optine saobraajno odseeni od ostatka optine i Crne
117
IBI CAU partnership

Gore), a posebno po pitanju novogradnje gde nema nikakvih pomaka, ukljuujui i izgradnju
autoputa Bar-Boljare, koja dijelom polazi preko teritorije optine Kolain.
Karakteristike putnih koridora znaajnih za funkcionalnu klasifikaciju i kategorizaciju

na teritoriji optine Kolain prema Prostornom planu Crne Gore
Prema Prostornom planu Crne Gore, nove dionice magistralnih i regionalnih puteva koji
prolaze kroz Optinu Kolain:
Oznaka
OD DO PREDLOG IZMJENA
puta
dionica od Mateeva do Bjeluhe dobija rang
M-9 Kolain - Mateevo- Bjeluha (gr.Srbije) regionalnog puta poslije izgradnje dionice autoputa
R Berane-Kolain novi regionalni put
Danilovgrad-Gostilje-Semolj-Njegovua noviregionalni put obavezadetaljnijeg
R
prostornogiprojektnogistraivanjatrase
U narednom periodu, takoe prema Prostornom planu Crne Gore, prioriteti su:
- Poveanje nivoa usluge, sigurnosti i bezbjednosti saobraaja na postojeoj mrei, a to
podrazumijeva poveanje sredstava za rekonstrukciju, odravanje, zatitu i sanaciju
postojeih puteva kao i modernizacija pojedinih dionica (izgradnja treih traka, eliminisanje
crnih taaka, poboljanje elemenata puta,...);
- Izgradnja autoputa za dionicu autoputa Podgorica-Mateevo koji jednim delom prolazi i
preko optine Kolain.
- Izgradnja obilaznica u gradovima i naseljima gde je izrazit konflikt tranzitnog i lokalnog
saobraaja
- Dalja razrada ostale projektno-planske dokumentacije. Time bi se definisala mikrolokacija
novih djelova saobraajnih koridora, i rezervisao prostor u daljem procesu prostornog
ureenja.
- Izrada projektne dokumentacije gde ista ne postoji;
Budue vanije saobraajnice treba da predstavljaju intermodalne koridore. Treba ih, osim
za saobraajnice, iskoristiti i za voenje drugih infrastrukturnih sistema (TK instalacije,
naftovodi, gasovodi, dalekovodi,...), to se posebno odnosi na koridor autoputa Beograd-
juni Jadran preko optine Kolain.
Planirano stanje - Putna mrea optine Kolain
a) Autoputevi
Teritorijom Optine Kolain prolazi dio trase autoputa Bar-Boljare. Izgradnjom autoputa
neuporedivo bi se poboljale saobraajne veze Kolaina sa okruenjem. Glavana veza
Optine Kolain na autoput treba da se ostvari preko denivelisane rakrsnice Mateevo.
b) Magistralna putna mrea
Teritorijom Optine Kolain sada prolaze dva magistralna putna pravca:

- Jadranska magistrala M-2 (E65, E-80) Debeli Brijeg Petrovac Podgorica -
Kolain-Mojkovac Ribarevina Berane Roaje -piljani (granica sa Srbijom)
- M-9 Kolain Andrijevica Murino akor (prevoj) -Bjeluha.
Okosnicu saobraajnog povezivanja unutar optine ini danas magistralni put (M-2). Ovo je
praktino jedina saobraajnica na teritoriji optine, koja je u potpunosti sposobna za
118
IBI CAU partnership


savremeni motorni saobraaj. Kako je ve navedeno, izgradnjom autoputa, magistralni put

M-9 gubi rang i postaje regionalni put.
c) Regionalna putna mrea
Danas na teritoriji optine Kolain postoje dva regionalna putna pravca:

- R-18 Mioska (od puta M-2) - Gornja Moraa - Boan-Tuina,
- R-19 Mateevo (od puta- Lijeva Rijeka - Bioe (put M-2)
Prostornim planom drave novi regionalni put treba da bude i Kolain-Jezerine-Lubnice-
Berane a postojei magistralni put M-9, izgradnjom autoputa, takoe postaje postaje
regionalni put.
d) Putna mrea lokalnih puteva
Lokalni putevi predstavljaju kapilarnu mreu. kojom treba obezbijediti dobru pristupanost
svim ruralnim naseljima, turistikim i poljoprivrednim kompleksima, nacionalnim parkovima,
koji u znatnoj meri doprinose privrednom i turistikom razvoju optine Kolain.
Deo putne mree koju danas ine lokalni i nekategorisani putevi u optini, imaju veoma
ogranienu saobraajnu funkciju. Bez obzira na nizak nivo upotrebljivosti ovih puteva, oni za
mnoga sela i naselja u optini predstavljaju, ipak, jedinu praktinu mogunost povezivanja sa
ostalim naseljima u optini Kolain.
Sigurno je da kvalitet povezanosti postojeih naseljaima uticaja na proces njihovog

postupnog pranjenja, odnosno na opadanje ukupnog broja stanovnika na teritoriji optine.
Zbog toga je unapreenje ove kategorije putne mree u optini jedan od preduslova za
poboljanje optih uslova za ivot stanovnitva u okviru cele teritorije optine.
Unapreenje itavog sistema lokalnih i nekategorisanih puteva nije realan zadatak, pogotovu
sa stanovita njegovog finansiranja.Jedanod neophodnih preduslova za razvoja privrednih i
drutvenih aktivnosti na teritoriji optine predstavlja poboljanje kvaliteta saobraajne
povezanosti ovih naselja sa centrom optine (Kolain) kao i postojeim saobraajnim
sistemom u dravi.
Obzirom na veliki broj lokalnih i nekategorisanih puteva u optini, kao i njihovo sadanje
stanje ne moe se oekivati da programom njihovog unapreenja budu obuhvaeni svi ovi
putevi u istoj mjeri. Zbog toga je bilo potrebno izvriti razvrstavanjepojedinih puteva prema
svom sadanjem, a naroito buduem planiranom znaaju. Polazei od ovog stanovnitva,
primarna saobraajna mrea lokalnih i nekategorisanih putevau optini grupisana je na
sledei nain:
I kategorija - putevi koji mogu imati znaaja za povezivanje teritorije optine sa susednim
optinama ili neki drugi specifian znaaj (privredni, turistiki), putevi iji je znaaj na nivou
optine i od uticaja su na realizaciju ciljeva dugoronog programa razvoja pojedinih naselja
odnosno planiranih privrednih aktivnosti;
II kategorija - putevi koji povezuju naselja sa izraenim procesom smanjenja stanovnitva i
drugi putevi manjeg znaaja.
Ovakvo razvrstavanje mogue je izvriti samo na osnovu njihovog poloaja i funkcije u

sklopu teritorije optine, a ne i na osnovu njihovih sadanjih karakteristika. Ovo iz razloga to
ne postoji inventar ovih puteva koji bi omoguio da se blie oceni njihova upotrebna
vrednost.Oigledno je da razvrstavanje ovih puteva u kategorije znai istovremeno i njihovo
119
IBI CAU partnership


rangiranje prema prioritetu u procesu neophodnog unapreenja koje e se sprovesti u blioj i

daljoj budunosti. Generalno se programski sadraj ovog unapreenja moe definisati po
pojedinim kategorijama na sledei nain:
- puteve u I kategoriji potrebno je rekonstruisati u skladu sa tehnikim uslovima koji vae za

regionalne putave na osnovu odgovarajue projektne dokumentacije. Prema tome, ovi e
putevi u principu imati odgovarajue tehniko-eksploatacione karakteristike.u skladu sa
buduom njihovom namenom, kao i neki skromniji vid savremenog kolovoza,
- puteve II kategorije neophodno je dovesti u stanje stalne prohodnosti po trasi koju sada
imaju, uz uklanjanje eventualnih postojeih eksploatacionih ogranienja (otre krivine,
dotrajali objekti, vododerine i vee deformacije planuma postojeeg puta).
Dio lokalne putne mree nije obuvaen prethodnom kategorizacijom i nijesu ni ucrtani na
grafikim prilozima. To su putevi sa izuzetno malim saobraajnim optereenjem, kao na
primjer umski putevi, putevi do pojedinih zaseoka ili katuna,...
Ne treba ograniavati njihovu izgradnju ali je ekonomski racionalnije da se prilikom njihovog
projektovanja i izgradnje primijene tehniki elementi prema standardima JUS U.C4. 301-310,
umjesto vaeeg Pravilnika za projektovanje vangradskih puteva. U pitanju su standardi za
projektovanje puteva za povezivanje, prilaznih puteva i drugih puteva sa malim saobraajem
(nekategorisani putevi). Prema standardima dozvoljena je primjena blaih elemenata, u
odnosu na Pravilnik, to smanjuje cijenu izgradnje. Tako na primjer, zavisno od brzine,
dozvoljeni su poduni nagibi i do 16% (na kratkim potezima duine do 100 m, dozvoljen je
izuzetno i nagib od 18%), profil kolovoza irine 3m (sa mjestiminim proirenjima za
mimoilaenje vozila), radijus horizontalne krivine R=15m, radijus verikalne krivine Rv=50m,...
Svi navedeni elementi su minimalni i poeljno je da se koriste vee vrijednosti ali u sluaju
znatnih prostornih ogranienja mogu se koristiti i navedeni minimalni elementi.
- Pratei objekti
Planom treba omoguiti izgradnju prateih objekata, prvenstveno se odnosi na servise za
popravku vozila i benzinske pumpe. Mikro lokacije e se utvrditi kroz dalju razradu tehnike
dokumentacije. Osnovni zahtjevi su, osim da je povezivanje lokacije saobraajno bezbjedno,
zatita zemljita, povrinskih i podzemnih voda. Lokacije mogu biti i u naseljskim centrima,
ukoliko se ukae potreba ili zainteresovanost potencijalnih korisnika u skladu sa planskom
dokumentacijom nieg reda i vaecom zakonskom regulativom u oblasti zatite ivotne
sredine.
4.1.1. eljezniki saobraaj
Postojeu eljeznikuprugu koja prolazi preko teritorije optine Kolain ini jednokolosjena
pruga normalne irine. U duini od 39 kilometara kroz optinu Kolain eleznika pruga
povezuje Kolain sa Bom, Podgoricomi Beogradom.
Ono to je neophodno u planskom periodu podsticati odnosi se na stvaranje uslova za jo

vee aktiviranje eleznike pruge i to na nain da se stepen iskorienja pruge povea s
poveavanjem ukupne mase roba i broja putnika koji zahteva eljezniki prevoz. U prvom
sluaju (prevoz roba) pruga e se vie koristiti ukoliko se u optini Kolain bre razvija
industrija i poljoprivreda, a u drugom sluaju (prevoz putnika) ukoliko se u optini ostvaruje
ukupan ekonomski razvoj, a posebno razvoj zimskog i letnjeg turizma, kao i razvoj
meuoptinskih, ekonomskih i drugih, veza.
120
IBI CAU partnership

U tom smislu od posebnog e znaaja biti dalje premanje eleznike stanice Kolain (za
potrebe davanja usluga putnicima, razvoju industrije, razvoju turizma itd.) ali uz poboljano
povezivanje sa turistikim naseljima i punktovim u njihovoj blizini savremenom putnom
mreom. Od posebnog je znaaja saobraajno povezivanja eljeznikih stanica savremenim
putevima sa turistikim lokalitetima na Bjelasici i Biogradskoj gori, zatim sa Manastirom
Moraa i drugim lokalitetima koji budu privlani za turiste.
Prioritet u realizaciji plana razvoja eljeznike mree,u planskom periodu,su:

-dovretku, rekonstrukciji i modernizaciji pruge Beograd-Bar;
-izgradnji intermodalnih terminala.
Izgradnja intermodalnih terminala dovela bi do poboljanja transportnih usluga i do veeg

meusobnog proimanja razliitih vidova prevoza.
S obzirom na prethodno, a i na injenicu da pruga Beograd - B jo uvek nije iskoriena

prema svojim kapacitetima za planski period se u okviru optine Kolain ne predviaju vei
radovi u cilju proirenja mree pruga, niti poveanja njenog kapaciteta.
4.1.2. Ostali vidovi saobraaja
Primarnu mreu aerodroma Crne Gore obrazuju aerodromi u Podgorici i Tivtu. Sekundarnu
mreu aerodroma Crne Gore ine aerodrom Berane, Niki, abljak i Ulcinj, kao i sportski
aerodrom u Podgorici.
Pored toga to se u okviru optine Kolain ne nalazi aerodrom ova optina za potrebe svog
ukupnog drutveno-ekonomskog razvoja, a posebno razvoja zimskog planinskog turizma
moe koristiti i avio-saobraajne usluge primarnih aerodroma u Podgorici ili Tivtu, kao i
povremene usluge sekundarnih aerodroma.
Takoe za potrebe turizma, za potrebe hitnih intervencija, obavljana transporta na

nepristupanim mestima i za obavljanje ostalih aktivnosti, pre svega za obavljanje turistikih
putovanja u i iz optine Kolain, mogue je razvijati i graditi jeftine heliodrome.
U Opstini Kolain, prvenstveno zbog konfiguracije terena, treba potencirati i izgradnju ziara.
Osim na skijalitima (gdje i ve postoje) mogue ih je predvidjeti i kao poseban oblik
transporta. U grafikom prilogu planirane infrastrukture ucrtane su varijantna rjeenja iare
- koja povezuje centar grada sa skijalitem Kolain 1450.
Varijanta 1 = Kolasin - eljeznicka stanica -Bikovaa.

Varijanta 2 = Kolain - eljeznika stanica - Smrje -irilovac - Kolain 1450.
Varijanta 2 bi imala pet sljedeih stanica:

x poetna stanica Breza (Poetna stanica iare je u blizini kasarne Breza sa parking
prostorom za oko 600 vozila.)
x meustanica eljeznika stanica (Veza sa eljeznicom, prije svega sa primorjem i
ostalim mjestima od Beograda do Bara. Obezbijedjen parking za oko 70 vozila.)
x meustanica Smrje ( iara Breza-Smrje moe prestavljati prvu fazu iare.
Ostvaruje se veza budueg turistikog naselja, grada i skijalita.)
x meustanica irilovac ( Zaustavna stanica iare bi bila na udaljenosti od oko 200 od
manastira irilovac. Svi koji iarom dou do ove lokacije, ljeti etnjom, mogu da se
vrate u Kolain ili da se popnu na vrh Kljua, do male kapele i guvna, odakle se
prua fantastian pogled.)
x zaustavna stanica Jezerine 1450 ( okretna stanica)
121
IBI CAU partnership

Najvisoija taka iare, u varijanti 2, bila bi na prevoju Klju na 1 880 mnv, lijevo od guvna i
kapele na Kljuu, to moe biti veoma atraktivno, ali jo atraktivnije je to bi gondola na
rastojanju od svega 800 metara savladala uspon od 300mnv i to bi se nakon tog uspona
naglo sputala prema Jezerinama sa istim padom. Kapacitet iare bio bi 2.000 putnika na
sat. Ukupan put od Breze do skijalita trajao bi 30 minuta pri brzini 6m/s. Duina prve sekcije
do Smrja je oko 5650m, visinska razlika je 80 metara, put bi trajao 15 minuta i 42 sekunde i
maksimalan broj korpi bio bi 111. Duina druge sekcije od Smrja do Kolain 1450 je oko
5150m, visinska razlika je 400 metara, put bi trajao 14 minuta i 21 sekundu, maksimalan broj
korpi bio bi 102.
U pitanju su koridori iara a precizan poloaj e biti odreen daljom razradom tehnike
dokumentacije.
U pomorskom saobraaju na nivou Crne Gore uestvuju luke otvorene za meunarodni

saobraaj: Luka Bar, Luka Kotor, Luka Zelenika i Luka Risan, kao i privezista na morskoj
obali. Uticaj najvee crnogorske luke Bar, na saobraajni sistem optine Kolain se ogleda
na poveanje tranzitnih tokova (eleznikih i drumskih) preko teritorije optine to treba uzeti
u obzir prilikom dimenzinosanja kapaciteta budue osnovne putne i eleznike mree.
4.1.3. Specijalni transportni sistemi
Imajui u vidu predvieni ubrzani stepen razvoja privrede u Crnoj Gori, opravdano je
oekivati i izgradnju gasovodne mree, a naroito ukoliko doe do eksploatacije leita gasa
u crnogorskom podmorju.
U izmjenama i dopunama Prostornog plana Republike Crne Gore pominje se mogunost

izgradnje gasovodnog sistema Crne Gore u cilju povezivanja sa gasovodnim sistemom
Srbije i ire sa meunarodnim sistemom zato su predvieni koridori u zoni budueg
autoputa i to:
x za potrebe gasovodne mree Crne Gore predvia se izgradnja magistralnog
gasovoda Ni-Pritina-Berane, gdje bi se koristio predvieni koridor autoputa Ni-
Podgorica;
x izgradnja magistralnog gasovoda Uice-Prijepolje-Podgorica koji bi bio u zoni
budueg autoputa Beograd-Podgorica.
4.2. Elektroenergetska infrastruktura
Planska rjeenja za razvoj elektroenergetske infrastrukture optine Kolain:

DV 35 kV Podgorica Kolain ( koji povezuje TS 110/35 kV Zagori u Podgorici i TS
35/10kV Breza u Kolainu, sa Al-Fe uzadima 50 mm2 je u prilino loem stanju, na eljeznim
stubovima, ali kao takav ( zbog postojeih stubnih mjesta i rijeenih imovinsko pravnih
odnosa), mogao bi, uz rekonstrukciju sa najmanje ulaganja, posluiti kao prikljuak budue
elektroenergetske infrastrukture na zahvatu.
Od ostalih infrastrukturnih ulaganja od znaaja su izgradnja nove TS Breza 35/10 kV 2x8
MVA u Kolainu, kao i izgradnja nove TS 110/35 kV Drijenak i izgradnja TS 35/10 kV 2x8
MVA Jezerine.
Predlog je da se na lokaciji Trunia do izgradi nova TS 35/10 kV 2x4 MVA, koja bi se

vazdunim DV 35kV na rekonstruisanim stubnim mjestima po postojeoj trasi pomenutog
DV 35 kV, povezala sa TS 35/10 kV Breza i (kao dodatna mjera sigurnosti napajanja) u
budunosti mogla povezati kablovski sa planiranom TS 35/10 kV Jezerine, ija je izgradnja
izvjesna i za koju postoji projektna dokumentacija. Za ovakvo infrastrukturno rijeenje,
zainteresovana je i ED Kolain, jer bi na taj nain, stabilno rijeila 35 i 10 kV naponski nivo
na cijelom podruju, koje je u dinaminom razvojnom zamahu.Ovaj bi vazduni vod posluio
i kao mogunost za prikljuenje mHE na rijeci Crnji i njenim pritokama.Podruje Kolaina i
122
IBI CAU partnership

TS 35/10 kV Pti ostaju radijalno napajani na naponskom nivou 110 kV i 35 kV. Daljina voda
35 kV TS 110/35 kV Podgorica 1 TS 35/10 kV Kolain (Breza) je 60 km, uglavnom tipa
Al/ 50, te ne postoji nikakva znaajnija mogunost rezervnog napajanja iz tog smjera.DV
220 kV Podgorica1 - Pljevlja2 je preko T-spoja uveden u TS 220/110/35 kV Mojkovac.
Zbog estih ispada DV 220 kV Podgorica 1 Pljevlja 2, kao i zbog problema u pronalaenju
kvarova, planirano je da se po istom principu kao i sa TS Andrijevica, raskine T - spoj i DV
220 kV uvede po sistemu ulaz - izlaz u TS Mojkovac. Takoe planirana je i rekonstrukcija
DV 220 kV Podgorica 1 Pljevlja 2 na dionici od Podgorice do Bijelog Polja.
Nakon izgradnje TS 110/35 kV Kolain planirano je da se napravi 110 kV veza izmeu TS
Mojkovac i TS Kolain.Ova veza ce se ostvariti po postojeoj trasi DV 110 kV koji radi na na
naponskom nivou 35 kV i sada povezuje Kolain sa Mojkovcom uz rekonstrukciju I obnovu
postojeih stubnih mjesta.
Mogua rjeenja su:

x izgradnja 19 km voda 35 kV Al/ 95 TS 110/35 kV Mojkovac TS 35/10 kV Kolain
(Breza), uz potrebu zadravanja transformacije 110/35 kV u TS Mojkovac, ili
osiguranje rezervnog napajanja na 110 kV. Konani odabir rjeenja i dinamika ulaska
u pogon zavisi od plana razvoja CGES.
Izgradnja novih objekata i rekonstrukcija postojeih:

x Za 2013 planirana izgradnja TS 110/35 kV Kolain 120 (240) MVA (budui da je
napajanje na 110 kV radijalno, nijesu potrebna dva transformatora);
x 2010-2015: polaganje 3 km kabla 35 kV TS 110/35 kV Kolain TS 35/10 kV Kolain
(Breza) za osnovno napajanje; postojei nadzemni vod tipa Al/ 50 slui za rezervno
napajanje;
x U toku: rekonstrukcija TS 35/10 kV Kolain (Breza) za transformaciju 28 MVA;
x 2020-2025 ili ranije ako se izgrade HE na Morai: osiguranje dvostranog napajanja
TS 110/35 kV Kolain na 110 kV (u nadlenosti CGES).
Na TS Breza vodom 35 kV prikljuena je MHE Muovia Rijeka (izgraena prije pet

decenija), instalisane snage 1,26 MW uz prosjenu godinju proizvodnju oko 4 GWh,
koja, zajedno sa mHE Manastir Moraa od 10 kW ( putena u rad nedavno), ini jedine
proizvodne objekte elektrine energije u ovom podruju.
Planirana izgradnja elektroenergetskih izvora
Znaajan razvojni pokreta optine Kolain, koja raspolae znaajnim hidropotencijalom (sliv
rijeke Tare i Morae), jeste proizvodnja elektrine energije.
Energetika kao privredna i strateka infrastrukturna potpora Drave, obezbjeuje

samodovoljnost i sigurnost. Sadanje stanje je nepovoljno u tehnolokom i organizacionom
smislu. Evidentan je domai resurs - hidropotencijal (planirane hidroelektrane na Morai (
brana Andrijevo se nalazi na teritoriji optine ), HE "Kotanica" - i mini hidroelektrane), ali
se i evidentira neracionalna potronja, niska cijena elektrine energije, nedostatak sredstava
za investiranje, uvoz. Neophodne su krupne promjene u svim djelovima energetike,
potrebno je prestruktuiranje, ekonomske cijene, poveanje energetske efikasnosti,
poveanje udjela obnovljivih izvora, uklapanje u regionalne mree, uz demonopolizaciju,
stimulans privatnih ulaganja,manje distributivne firme i sl.
Korienje hidropotencijala za izgradnju mini hidroelektrana, iskljuivo na osnovu

sagledavanja realnih hidroenergetskih potencijala, kao i korienje akumulacija za razvoj
ribarstva i ribolova, treba sprovoditi samo tamo gdje nee doi do naruavanja okoline.
123
IBI CAU partnership

S obzirom na hidroenergetske potencijale vodotoka u slivu Morae i Tare,u skladu sa

istraivanjima ovih potencijala (koja e na osnovu validnih podloga i podataka precizirati
uslove izgradnje hidroenergetskih objekata i njihove kapacitete) i Dravnim programom
izgradnje malih hidroelektrana, bie omoguena izgradnja ovih objekata i u tu svrhu
angaovanje zemljita na nain koji ne utie tetno na ivotnu sredinu i kulturno-istorijske
vrijednosti, to e biti provjereno kroz izradu odgovarajue planske i projektne
dokumentacije i studija procjena uticaja. S obzirom na stepen istraenosti i nivo
projektne dokumentacije, studija je potpuno ili priblino iskazala prostorni obuhvat
hidroakumulacije HE na Morai, prije svega HE Andrijevo, a zatim HE "Kotanica", dok
e se po izradi dokumentacije utvrditi stepen angaovanja prostora i tane lokacije za
male hidroelektrane, a njihovo planiranje bie regulisano kroz prostorne planove
posebne namjene, odnosno detaljne prostorne planove i prateu studijsku dokumentaciju o
procjenama uticaja na ivotnu sredinu. Problem energetike vie nije samo problem
energetskih potencijala, njihove eksploatacije, transformacije i korienja, ve i
meusobne zavisnosti izmedu efikasne energetike, ekologije i ekonomije (razvojni ciljevi :
4 E) zato to je danas to u Crnoj Gori, kao i na najirem meunarodnom planu postalo
jedan od najbitnijih, jedinstvenih i viedimenzionalnih problema razvoja.
Proizvodnja elektrine energije
Procijenjeno je da je u zahvatu optine Kolain mogua izgradnja novih izvora iz

obnovljivih izvora energije, a najvei potencijal razvoja meu obnovljivim izvorima imaju
hidroelektrane na Morai, postrojenja na biomasu i male hidroelektrane.Korienje
obnovljivih izvora energije u razvoju ovog podruja u skladu je sa Strategijom razvoja
energetike Crne Gore do 2025. godine.U sljedeim tabelama prikazan je saeti pregled
planiranih hidroelektrana na teritoriji Crne Gore, koji proizlazi iz izraene pretprojektne i
projektne dokumentacije. Objekti su navedeni posebno za svaku od varijanti iz VOCG.
Potrebno je uzeti u obzir da se pregled svih planiranih objekata zasniva na djelimino

potpunim podlogama odnosno tehnikoj dokumentaciji s razliitim nivoima obrade, a
precizna obrada sistema svih projekata moe biti izvrena samo ako svi projekti imaju
usporedivi nivo, kvalitet i raspoloivost svih parametara. Jasno je da e ova obrada biti
kvalitetnija ukoliko su kvalitetniji i precizniji podaci, odnosno ukoliko se radi o viem stepenu
istraivanja. Izradom tehnike dokumentacije odgovarajueg stepena za sve planirane
hidroelektrane moe se dobiti najbolja osnova za kvalitetan izbor elektrana-kandidata.
Tabela 23. Planirane hidroelektrane na vodotoku Tara u pravcu prirodnog toka

Vodotok Tara Varijanta 1 Varijanta 2
Instalisana Prosjena godinja Instalisana Prosjena godinja
Planirana
snaga proizvodnja snaga proizvodnja
hidroelektrana
(MW) (GWh) (MW) (GWh)
Opasanica 10 43 10 43
Mateevo - - 23 63
uti Kr 40 73 35 57
Trebaljevo 59 154 - -
Ljutica 212 484 - -
Mojkovac (van
- - (100) (271)
optine Kolain)
Tepca (van optine
- - (316 ) (893)
Kolain)
Ukupno 341 803 68(484) 153 (1 327)
124
IBI CAU partnership

Tabela 24. Planirane hidroelektrane na vodotoku Moraa sa pritokama u pravcu prirodnog

toka
Vodotok Moraa s
Varijanta 1 Varijanta 2
pritokama
Planirana
hidroelektrana
Ljevita 47 73,4 - -
Kruev Lug 27 49,5 - -
Ljuta 60 113 - -
Dubravica - - 60 104,9
Grla - - 10 27,7
Andrijevo 127 323,7 127 233,6
Pritoke Morae
Ibrija 7 14,2 12 21,7
Velje Duboko 40 73,3 46 80,2
Sjevernica - - 9 14,6
Pavliii - - 56 105,5
Prifta - - 82 193,0
Ukupno 308 647,1 402 781,2
Tabela 25. Planirana hidroelektrana Kotanica s prevoenjem dijela vode iz rijeke Tare u
rijeku Morau (za sluaj prevoenja 22,2 m3/s)
HE Kotanica Varijanta 1 Varijanta 2
Planirana
hidroelektrana
uti Kr 1
552 1144,9 - -
Andrijevo 1
uti Kr 2 Grla - - 490 1034,1
Mojkovac - - 23 -42
Ukupno 1099 992
Tabela 26. Planirana hidroelektrana Kotanica s prevoenjem dijela vode iz rijeke Tare u
rijeku Morau (za sluaj prevoenja 15,2 m3/s)
HE Kotanica Varijanta 1 Varijanta 2

Prosjena
Instalisana Instalisana
Planirana Prosjena godinja proizvodnja godinja
snaga snaga
hidroelektrana (GWh) proizvodnja
(MW) (MW)
(GWh)
uti Kr 1
276 783,9 - -
Andrijevo
uti Kr 2 Grla - - 260 708
Ukupno 783,9 708
125
IBI CAU partnership

HE na Morai
U vezi sa podacima za HE na Morai (Andrijevo -nalazi se na teritoriji optine ), Raslovii,
Milunovii i Zlatica) podaci su dati prema Osnovnom tehnikom rjeenju koje je osnova
za Tender koji je u toku (kraj 2010. godine). Ponuaima je dopusteno da nude i
alternativna rjeenja, tako da je mogue da u toku slijedee godine doe do izostavljanje
neke od HE na Morai ili izmjene instalisane snage.
Izgradnju prikljunih dalekovoda vri Koncesionar prema clanu 149 Zakona o
energetici i zakljuuje Ugovor o upravljanju i korienju sa CGES-om.
Na slici je dat geografski poloaj predmetnih hidroelektrana i mogui nain
prikljuenja.
GeografskiprikazpoloajaHENaMorai
ema prikljuenjaHE naMorai
S obzirom na starost 220 kV dalekovoda Podgorica Mojkovac Pljevlja (1961. godine

puten u pogon) i este kvarove na tom dalekovodu, predlae se prikljuenje HE Andrijevo
(127 MW) na postojei 400 kV dalekovod Ribarevine Podgorica2.
Ostale tri hidroelektrane bi se prikljuile na nov 110 kV dalekovod TS Kolain HE Raslovii
HE Milunovii HE Zlatica. Na drugu stranu bi HE Zlatica bila spojena na TS
Smokovac (u pogonu od 2016. godine ) preko dvostrukog 110 kV dalekovoda male
duine (dvostruki dalekovod je potreban kako bi se ispunio (n-1) kriterijum sigurnosti.
Ukoliko bi dolo do smanjenja instalisane snage nekih od hidroelektrana koje se prikljuuju
na 110 kV mreu, veza izmeu HE Zlatice i TS Smokovca bi se mogla redukovati na jedan
110 kV dalekovod. Kao to je naznaeno u dopisu iz Ministarstva za ekonomiju, to e
najvie zavisiti od odluke Investitora.
126
IBI CAU partnership

HE Kotanica
Rijeka Tara jedna je od najznaajnijih rijeka u Crnoj Gori s hidroenergetskog stanovita, a
njezin kanjon svjetski je poznati prirodni raritet. Vododjelnica gornjeg toka Tare (koja pripada
crnomorskom slivu) i Morae (jadranski sliv) vrlo je uska, pa tako u predjelu Ostrovice
uzvodno od Kolaina glavni tok rijeke Tare dijeli tek 2 km od lijevih pritoka Morae. Takva
konfiguracija vodotokova predstavlja izazov za izgradnju hidroelektrane svojevrsnim
prevoenjem dijela vode iz jednog sliva u drugi, tim vie to je na koncentrisanom padu od
preko 700 m mogue ostvariti vrlo kvalitetno hidroenergetsko rjeenje. No s druge strane
takva ideja otvara niz pitanja vezanih uz smanjivanje dotoka Tare u rijeku Drinu, i
posljedino smanjenje proizvodnje (odn. raspoloivog hidropotencijala) hidroelektrana u
susjednoj dravi.
Integralnim pristupom korienju voda Tare i Morae otvara se mogunost racionalnog
korienja hidroenergetskog potencijala, a bez potrebe za izgradnjom akumulacionih jezera
u zatienom kanjonu Tare. Konkretno rjeenje za korienje ovog potencijala formulisano je
kroz projekat izgradnje hidroelektrane Kotanica.
Prema Glavnom i Idejnom projektu koji su napravljeni, te na temelju ostale relevantne

dokumentacije, HE Kotanica bi imala snagu od 552 MW, uz ostvarivu prosjenu godinju
proizvodnju od 1 332 GWh (uglavnom vrne elektrine energije), pri varijanti s prevoenjem
22 m3/s voda Tare u Morau. To bi bila derivacijska hidroelektrana s akumulacionim
basenom uti kr, u koga bi se uvelo i dodatnih 3,7 m3/s voda Gornje Morae, i
kompenzacijskim basenom Bakovia klisura. Akumulacijski basen uti kr predstavljao bi
eonu akumulaciju hidroenergetskog sistema Tara-Moraa, to bi u kombinaciji s HE
Andrijevo, kao eonom akumulacijom lanca hidroelektrana na Morai, omoguilo kvalitetno
iskoritenje potencijala ova dva sliva.
Tehniki i ekonomski parametri HE Kotanica prikazani su u Tabeli 20.
Tabela 27. Tehniki i ekonomski pokazatelji HE Kotanica
Kota Korisna
Inst. Inst. Godinja Trokovi Spec. Invest.
norm. zapr.
Objekat protok snaga proizv. izgradnje invest. kolinik
uspora akum.
m.n.m. hm3 m3/s MW GWh mil. EUR EUR/kW cEUR/kWh
HE
1000 198 92 552 1332 373,4 676,4 28,0
Kotanica
Prilikom razmiljanja o mogunosti dogovora o izgradnji ovog potencijalno vrlo vrijednog

postrojenja predloena je koncepcija sa moguom faznom gradnjom tog postrojenja, i to
kroz dispozicionu koncepciju reverzibilne HE (RHE) sa emom sa etiri maine (posebno
turbina i generator, a posebno pumpa i motor), koja bi se u prvoj fazi realizovala kao
klasina hidroelektrana, u podzemnoj izvedbi. Podzemna strojara HE Kotanica pogodna je
zato to se u toj izvedbi jednostavno moe u okviru projekta predvidjeti mogunost
dogradnje posebne podzemne hale za smjetaj pumpnih agregata, kako je bilo predloeno u
Vodoprivrednoj osnovi crnomorskog sliva Crne Gore. To bi olakalo pregovaranje sa
nizvodnim partnerima o prevoenju dijela voda, budui da su njihove glavne nedoumice bile
vezane uz pitanje ta kada im zatrebaju prevedene vode. Dogradnjom druge faze HE i
pretvaranjem u RHE u nekom buduem trenutku moi e ponovo da budu uspostavljeni
prirodni bilansi. Ta injenica, osobito s psiholokog aspekta, bitno olakava dogovor, jer
prua nizvodnim subjektima stanovitu sigurnost da se, ako to bude potrebno, ugradnjom
pumpnih agregata i prelaskom na reverzibilan rad, moe uspostaviti sadanji prirodni
prosjeni bilans voda na rijeci Tari, uz znaajno poboljanje vodnih reima zbog djelovanja
akumulacija. No, mora se napomenuti kako se radi o ideji koja nije tehniki razraena u
odnosu na klasino rjeenje. Kako bi varijanta sa reverzibilnom hidroelektranom dobila
odgovarajui tretman i status, potrebno ju je adekvatno obraditi kroz izradu tehnike
dokumentacije.
127
IBI CAU partnership

Prema Dopunskoj investiciono-tehnikoj dokumentaciji o ureenju slivova Drine, Pive, Lima

i Morae iz 1976. godine, pri navedenoj preraspodjeli dijela voda Tare u Morau od 22 m3/s
procjenjuje se da bi smanjenje proizvodnje na ve izgraenim hidroelektranama na Drini
iznosilo 5,25%, odnosno 182 GWh, a postoje i miljenja da bi taj postotak bio i manji. S
druge strane, ovim bi se rjeenjem znatno poveala proizvodnja na svim buduim
hidroelektranama na Morai. Za ranije opisane etiri hidroelektrane to bi poveanje iznosilo
360,2 GWh ili oko 52%. No, uticaj na smanjenje hidropotencijala u susjednim dravama je
otvoreno pitanje koje treba rjeavati na bilateralnim i multilateralnim nivoima, kako bi se
usaglasili interesi svih korisnika, prema osnovnom principu meunarodnog vodnog prava o
pravinom i racionalnom korienju voda.
U periodu dok elektrana radi kao klasino postrojenje, nepovoljni efekti prevoenja mogli bi
se kompenzovati izgradnjom vie akumulacija na Tari, Komarnici, ehotini i pritokama Lima,
koje bi prihvatale poplavne talase i taj veliki dio vodnog bilansa, koji inae protie u
kratkotrajnim povodnjima, nanosei velike tete u dolini Drine, prebacivale bi u malovodne
periode, poboljavajui vodne reime na itavom toku Drine. Time bi se ostvario i izuzetno
vaan vodoprivredni cilj: regulisanje vodnih reima na toku Drine, to je preduslov za njeno
korienje za navodnjavanje i druge vodoprivredne potrebe.
Ostali pozitivni uinci izgradnje HE Kotanica ukljuuju vodosnabdijevanje okolnog podruja,
odravanje biolokog minimuma, smanjenje koncentracije otpadnih voda nizvodno od
Podgorice, navodnjavanje poljoprivrednih povrina i ostalo.
HE Kotanica, kao dio zamiljenog integralnog hidroenergetskog sistema u gornjem slivu
Drine, pridonosi zadovoljenju nekoliko vanih stratekih ciljeva svih zainteresovanih strana
(Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Srbije). Interesi Crne Gore s jedne strane ukljuuju:
maksimalno i racionalno iskorienje hidroenergetskog potencijala slivova Drine i Morae,
izgradnju novih izvora elektrine energije u vidu hidroelektrana visokih instalisanih snaga,
potpuno ouvanje zatienog dijela kanjona Tare, i stvaranje najboljih uslova za urbanizaciju
naselja u gornjem toku rijeke Tare (Mojkovac, Kolain i dr.). Interesi pak Srbije, odn. Bosne i
Hercegovine, kao korisnika toka rijeke Drine, u tom se smislu svode na: poboljanje reima
malih voda na srednjem i donjem toku Drine, ublaavanje talasa velikih voda na donjem toku
Drine, stvaranje uslova za racionalno hidroenergetsko iskorienje srednje i donje Drine i
Lima, i poveavanje snage hidroelektrana koje mogu da djeluju kao regulaciona i operativna
rezerva u EES Srbije (u kojem veinu kapaciteta predstavljaju termoelektrane na ugalj).
Postrojenje HE Kotanica svakako ima svoju vrijednost, no njezina realizacija uslovljena je s
dva aspekta:
1) potreba dogovora s nizvodnim partnerima na osnovu obostranih stratekih interesa,
2) Deklaracija o zatiti rijeke Tare iz decembra 2004., kojom je Skuptina Crne Gore
zabranila bilo kakve zahvate u itavom kanjonu Tare (pa i u dijelu koji nije pod strogom
zatitom).
Iako je dakle izgradnja HE Kotanica uslovljena sa ta dva aspekta, u studiji e se ona uzeti u
razmatranje kao kandidat za izgradnju u odreenim scenarijima.
Prema Glavnom i Idejnom projektu, HE Kotanica imala bi snagu od 552 MW, uz
ostvarivu prosjenu godinju proizvodnju od 1 332 GWh (uglavnom vrne elektrine
energije), pri varijanti s prevoenjem 22 m3/s voda Tare u Morau. To bi bila
derivacijska hidroelektrana s akumulacijskim basenom uti kr, u koga bi se uvelo i
dodatnih 3,7 m3/s voda Gornje Morae, i kompenzacijskim basenom Bakovia klisura.
Analizirano je prikljuenje na postojei 400 kV DV Podgorica 2 Ribarevine po
principu ulaz/izlaz, to je ujedno i jedino logino rjeenje za ovu elektranu.Na ovaj DV bie
prikljuena po principu ulaz/izlaz i HE Andrijevo .
HE Opasanica (studirano rjeenje), snage 10 MW i prosjenom godinjom

proizvodnjom 43Gwh, sa branom nizvodno od sastava vodotoka Opasanica i Verua, uz
kotu uspora 1160 m.n.v. sa kojom bi se ostvario akumulacioni bazen 45 hm vode.
128
IBI CAU partnership

prikaz:HE Kotanica i HE Opasanica
U periodu do 2025. godine, analizirano je prikljuenje sljedeih konvencionalnih

proizvodnih objekata na teritoriji optine i njihovo prikljuenje na prenosnu mreu:
HE Andrijevo (Moraa) - -instalisane snage 127.4MW (2016. godina)

HE Kotanica - instalisane snage 552MW (>2020. godine)
Postrojenje na biomasu za ski zone
Za planirane planinske centre na Bjelasici, Sinjajvini i Komovima, sa izraenom

potronjom toplotne energije u zimskom periodu (grijanje, topla voda i priprema
hrane), kao energetski efikasno i odrivo rjeenje predlae se upotreba potencijala
biomase. Raspoloivi drvni ostatak iz umarstva i drvopreradivake industrije na
prostoru Bjelasica i susjednih prostora gornjih slivova Tare iznosi oko 35.000 tona
drvne mase, u emu 60% lisara i 40% etinara.
Energetsko-ekonomskeanalizeraeneza estomjesenu grejnu sezonu i etvoromjeseni

intenzitet ukazuju na kapacitet toplana za pojedina ski naselja oko 7 MW(t) za Kolain.
Za Ski centar Kolain podaci su : Po = 5 MW(t) na biomasu i Pd = 2 MW(t) na teni naftni
gas
Dinamika razvoja pojedinih planinskih centara mogla bi ukljuiti faznu izgradnju
postrojenja za Kolain i Torine 2 x 5 MW(t) .

naselja.

(generator snage oko 2 MW ) kojom se postrojenje energetski optimizira, opravdana je
samo uz podsticajnu cijenu proizvodnje el.energije, zbog visokih dodatnih
investicionih ulaganja (specifine investicije oko 2.000 eura/kW).
129
IBI CAU partnership

Male hidroelektrane
Planinske masive u veem dijelu ine gornji tokovi vodotoka Tare i Morae. Du ovih
planinskih masiva protee se vododjelnica slivova Tare i Morae,a kroz masive duboko se
usijecaju pojedine pritoke sa izraenim podunim padom,ali i velikim oscilacijama proticaja.
Za pojedine vodotoke raene su studije i Idejna rjeenja hidroenergetskog korienja,
preteno zasnovane na korelativnim procjenama bilansa i reima voda. Pojedini vodotoci
planinskog masiva Bjelasice nisu obuhvaeni tim polaznim istraivanjima. Ukupan
kapacitet malih hidroelektrana na pritokama, procjenjuje se na:
instalisane snage ..................................oko 10 MW

prosjene godinje proizvodnje ............oko 30 GWh
U tome su preteno male hidroelektrane instalisanih snaga 15 MW derivacionog tipa

sa veim padovima i zahvatima voda bez hidroakumulacija. Takva rjeenja nisu vezana sa
izraenim promjenama u prostoru i ambijentu.
Prirodne pogodnosti za izgradnju malih hidroelektrana (snaga do 10MW), uz
podsticaje razvoja ovom segmentu obnovljivih izvora energije, ukazuju na realnost
planiranja prostora sa mHE na slivnim prostorima slijedeih vodotoka :
Sliv Ue - m.n.v. Vodotok Pritoke

r.Tara r.Tara - 794 Rudnica
r.Tara 798 Bjelojevika
r.Tara - 926 Jezertica Biogradska
r.Tara .. Bukovica Pojite

r.Tara - 958 S v i nj a a Levaja(*) i Paljevinska
r.Tara - 1075 Skrbua

r.Tara - 1095 Drka Crnja
r.Tara 1025 Opasanica Margaritska i Kurlaj
Na vodotocima rijaka Ratnja, Poanjska rijeka, Ratak, Vrela, Ibritica, Bistrica, Paljevinska
rijeka, Drcka, Vranjetica su izvrena hidroloka mijeranje kojima je utvreno da je mogua
izgradnja MHE. Na garfikom prilogu 11. Infrastrukturni sisteminaznaena su koncesiona
prodruja za eventualnu izgradnju mHE: Ratnja, Ponja, Ratak I i II, Vrela, Ibritica,
Lipovo, Jezerine, Drcka i Crnja, Ocka Gora, Sjevernica, Manastir Moraa, Mrtvica,
Skrbua, Dreka, Planica, Bistrica i Bukovica.
Primjeri izuavanih i projektovanih rjeenja mHE (studije i Idejna rjeenja) na

vodotoku, vodotoku Crnja dati su u tabelarnom pregledu sa osnovnim prostornim i
hidroenergetskim podacima.
Tabela28 - MHE na vodotoku Crnja (pritoka Drcke, sliv rijeke Tare)
Vodotok Naziv MHE Q (m3 s ) Hb(m) Kg K d P ( MW) E ( GWh)

r. Crnja Crnja ispod 1,40 271 (140 - 1129) 2,978 12,115
katuna mando
Crnja Crnja Ljubatica 1,150 151(1280 - 1129) 2,010 7,068
r. Crnja Crnja Crni potok 0,350 77 (1206- 1129) 0,289 1,064
130
IBI CAU partnership

Tabela29.Spisakvodotoka Plan izgradnje obnovljivih izvora elektrine energije EESCrneGore
RB Instalisana
God.proizv.
Vodotok mHE Sliv Opstina snaga
(GWh)
(MW)
1 Crnja Tara Kolain 3.0 10
Na gornjem toku Tare i njenih pritoka , sa efektima poboljanja nizvodnog reima voda rijeke
Tare i uz to intenzivnijeg hidroenergetskog koricenja, planove sa relativno veom
akumulacionom HE potiskuju planovi putne infrastrukture (primjer HE Mateevo sa vodnom
akumulacijom oko 280 hm), pa se jo mogua rjeenja sa vodnim akumulacijama mogu
traiti u najuzvodnijem dijelu sliva,odnosno uzvodno od Mateevske doline.
Energija vjetra

proizvodnju elektrine energije na vjetar.Orografski i klimatski postoje osnove za proizvodnju
elektro-energije na vjetar.Vjetar, kao klimatski element, zavisi od opte cirkulacije vazduha u
atmosferi i od oblika topografije. Prizemno strujanje vazduha je pod velikim uticajem oblika
topografije. Najvanije karakteristike vazdunih strujanja se prikazuju ruama vjetra, koje
izraavaju procenat estine smjerova i srednju brzinu vjetra po pojedinim smjerovima.
U Kolainu se vre satna mjerenja brzine i pravca vjetra u, pa je na osnovu tih podataka
prikazana rua vjetra.
1) Godinja rua vjetra za Kolain:
Na osnovu rue vjetra za Kolain moe se zakljuiti da je najvea estina vjetra iz pravca
sjever - sjeverozapad 20.1%. Kada posmatramo brzine najea brzina vjetra je u intervalu
od 1-3m/ssa estinom od 33.8%.
Detaljni prikaz vjerovatnoe pojave odreenog pravca vjetra uodreenom intervalu brzine
prikazana je u donjoj tabeli.
131
IBI CAU partnership

Vjerovatnoa pojave odreenog pravca vjetra u odreenom intervalu brzineza Kolain
pravac /klasni intervali (m/s) 0.1 - 0.5 0.5 - 1.0 1.0 - 3.0 3.0 - 5.0 5.0 - 10.0 >= 10.0 ukupno
1 N 0.2% 0.5% 1.5% 0.7% 0.1% 0.0% 3.0%
2 NNE 0.3% 0.5% 2.5% 2.1% 0.6% 0.0% 6.0%
3 NE 0.1% 0.1% 0.1% 0.0% 0.0% 0.0% 0.3%
4 ENE 0.1% 0.2% 0.2% 0.0% 0.0% 0.0% 0.6%
5 E 0.1% 0.1% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.2%
6 ESE 0.2% 0.4% 0.2% 0.0% 0.0% 0.0% 0.8%
7 SE 0.2% 0.3% 0.1% 0.0% 0.0% 0.0% 0.6%
8 SSE 1.7% 3.6% 4.0% 0.2% 0.0% 0.0% 9.5%
9 S 1.7% 2.6% 2.1% 0.2% 0.0% 0.0% 6.6%
10 SSW 2.3% 4.7% 9.8% 0.6% 0.0% 0.0% 17.4%
11 SW 0.4% 0.5% 0.7% 0.0% 0.0% 0.0% 1.7%
12 WSW 1.0% 1.5% 1.6% 0.1% 0.0% 0.0% 4.2%
13 W 0.3% 0.5% 0.7% 0.1% 0.0% 0.0% 1.6%
14 WNW 0.7% 0.9% 1.3% 0.5% 0.0% 0.0% 3.5%
15 NW 0.2% 0.3% 0.7% 0.7% 0.2% 0.0% 2.0%
16 NNW 1.0% 1.8% 8.3% 6.3% 2.6% 0.0% 20.1%
podsuma 10.3% 18.3% 33.8% 11.7% 3.7% 0.0% 72.3%
tiine 22.1%
Meutim, ove podatke o optem i prosjenom rasporedu vazdunih strujanja u toku

godine, znatno modifikuju postojei morfoloki sistemi, tako da bi za pojedine mikro
lokacije imali drugaiju sliku od prosjeka za optinu. Na primjer jaina vjetra, pa i
uestalosti se poveavaju od sjevera ka jugu.
Planom se omoguava da se, po obavljanju detaljnih istraivanja za ove potrebe,

proizvodnja elektrine energije na bazi vjetra uvede kao nova delatnost na ovim prostorima.
Energija sunca
Zbog klimatskih karakteristika podruja , ne predlae se upotreba solarnih kolektora za

pripremu sanitarne tople vode, kao ni upotreba toplotnih pumpi, na koje bi bilo mogue
prikljuiti ove sisteme.
energijom ( elektronski aparati, rashladni ureaji, osvjetljenje ), a do kojih je, zbog
udaljenosti, relativno skupo dovoditi distributivnu mreu. Ovo se naroito odnosi na objekte
132
IBI CAU partnership

koji se koriste u ljetnjem periodu, a koji imaju malo jednovremeno optereenje kao npr.
katuni, telekomunikacioni objeki ( RBS mobilne telefonije, RTV predajnici...).
Plansko obrazloenje za period 2011 2025 god
Da bi se obezbijedilo kvalitetno i sigurno napajanje teritorije optine Kolain i zadovoljile

razvojne potrebe, za period od narednih 15 godina, a u skladu sa razvojnim
planovima EPCG i CGES, planirana je izgradnja i rekonstrukcija sljedeih objekata:
Transformatorska stanica 110/35 kV

Radi podsticanja sigurnosti i kvaliteta napajanja postojeih i planiranih potroaa
planira se izgradnja nove TS 110/35 kV Drijenak, 1 x 20 ( 2x40) MVA, u blizini grada blizu
ili na mjestu sadanje trafostanice 35/10 kV ''Drijenak''.
Mrea 110 kV
Nakon izgradnje TS 110/35 kV Kolain planirano je da se napravi 110 kV veza izmeu TS
Mojkovac i TS Kolain.Ova veza ce se ostvariti po postojeoj trasi DV 110 kV koji radi na na
naponskom nivou 35 kV i sada povezuje Kolain sa Mojkovcom uz rekonstrukciju i obnovu
postojeih stubnih mjesta i uadi.
Od strane Lokalne samouprave predstavljen je predlog rjesenja koji se ne nalazi u

Razvojnom planu CGES, a to je izgradnja dalekovoda 110 KV Mateevo - Kolain i po
zahtjevu Lokalne samouprave je jedan od najprioritetnih zadataka kako bi se obezbijedilo
trajno snadbijevanje Kolaina elektrinom energijom. Ovaj dalekovod treba prikljuiti na
dalekovod Podgorica - Berane, a njegov krak od Kolaina radei na postojeim lokacijama,
ili na drugoj adekvatnoj trasi do TS na Drijenku (110 kV), za 35 KV dalekovod, (stubna
mjesta) ime se izbjegavaju problem oko rjesavanja imovinskih odnosa. Duina trase
dalekovoda je 3,5 km.
Mrea 35 kV
Postojea mrea 35 kV e se rekonstruisati prema sljedeoj dinamici:
x rekonstrukcija 35 kV DV mHE Rijeka Muovia TS 35/10 kV Breza planirana je

za 2014g. ili kabliranje predmetnog dalekovoda adekvatnom trasom
x rekonstrukcija 35 kV DV TS 35/10 Breza TS 35/10 kV Pti planirana je za 2016
g.
Trafostanice 35/10 kV
Izgradjena je nova TS 35/10 kV 2x8 MVA BREZA u neposrednoj blizini postojee TS
Breza 35/10 kV 2x4 MVA , koja je demontirana i svi njeni postojei kablovski izvodi su
kablovskim kanalom prebaeni u novu TS. Takoe planirana je izgradnja TS 35/10 kV
Jezerine 2x8 MVA i TS 35/10 kV Trunia do 2x8MVA.
Razmotriti mogucnost povezivanja 110 kV/35kV Drijenak kablom 35 kV sa trafostanicom

35/10 KV Breza.
Kablirati dalekovod 10 KV Kolain - Crkvina kao i Breza - Selita do budue TS 10/04
Sm.Polje II, sa njenim uklapanjem u TS Titeks.
Dalekovod 10 KV Sportska Hala Stadion budui TS 2 x 630 KV kablovski povezati do

budue TS 10/04 KV Streliki Kr, a istoga povezati kablovskim dalekovodom Streliki Kr
uklapajui ga na TS Paanj.
Izgraditi kablovski dalekovod 35/10 kV Centrala mHE Rijeka Muovia - TS 35/10 kV
Jezerine ime bi se rijeilo sigurno napajanje Ski Centra elektrinom energijom.
133
IBI CAU partnership

Izgraditi 35 KV kablovski dalekovod Drijenak - Trebaljevo i trafostanicu 35/10 KV Morako

Trebaljevo.
Mrea 10 kV
Koncepcijom razvoja postojee mree 10 kV vrie se zamjena i rekonstrukcija u
skladu sa planom i propisanim obavezama o tehnikim normativima.
10 KV dalekovod od TS Drijenak kablovski uklopiti u dalekovod 10 KV Drijenak - Sjerogote.
Dalekovod 10 KV Radigojno - Drijenak kablovski povezati.
Pristupiti rekonstrukciji TS 10/04KV tipa Kula (Paanj i vodenica).
Transformatorske stanice 10/04 kV

Postojee trafostanice 10/04 kV zadravaju svoju lokaciju, a tip i snagu mijenjae u
zavisnosti od optereenja. Gradnja novih trafostanica realizovae se na onim lokacijama
gdje dolazi do izgradnje novih objekata (stanovanje, industrija, turizam) u skladu sa
tehnikom preporukom TP1 b ED.
Niskonaponska mrea 0,4 kV

Mrea 04 kV na podruju optine gradie se kao kablovska i kao vazduna, a u zavisnosti
od vrste potroaa i optereenja. Projektovanje prikljuenja potroaa na ED mreu vrie
se u skladu sa TP 2 ED.
4.3. Vodosnabdijevanje i otpadne vode

4.3.1. Vodosnabdijevanje
Podruje optine Kolain raspolae velikim koliinama visokokvalitetne vode koja se moe
koristiti za vodosnabdijevanje. Izvorini dio rijeke Tare karakterie se vododrivim sistemom
u kome postoji razbijena izdan na kontaktu sa vodonepropusnim stijenam, preko kojih voda
preliva. Ova izdan hrani mnogobrojne izvore koji formiraju vrlo razvijenu hidrografsku mreu.
Izvori su male izdanosti od 0,2 do nekoliko l/s. Izvori su nekaptirani i nezatieni i nalaze
se na velikim visinama.
Tabela30: Izvorita koja su kaptirana i koriste se za vodosnabdijevanje na podruju optine
Kolain
Naziv vrela Podruje snadijevanja
vodom
Muovia Rijeka Kolain
Bistriko vrelo Crkvina
Savina voda Katuni
Stajkua Gornja Rovca
Kukavica Katun
ljivovica Gornje
Djokovii i Radevci Dragovia Polje
vrelo
Manastir Moraa Manastir Moraa
Mateevo Mateevo
Babljak Babljak
Trasp.preduz. Raketa
Grad Kolain se vodom snabdijeva sa izvorita Muovia Rijeka i raspolae sa dovoljnim

koliinama vode za budue potrebe. U projektnoj dokumentaciji, koju je za sistem
vodosnabdijevanja Kolaina uradio Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije 1980., kao
minimalan proticaj, odnosno korisna izdanost izvorita, usvojena je izdanost od 170 l/s.
134
IBI CAU partnership

Mjerenja koja su vrena tokom 2008. Godine za potrebe izrade Studije izvodljivosti za
projekat razvoja vodovodnog i kanalizacionog sistema u Kolainu potvreno je da je
kaptirani protok na izvoritu bio blizu usvojene korisne izdanosti od 170l/s.
Poto su otkriveni svi izlivi vode iz pukotina, izgraeno je 5 kaptanih graevina. Zbog
zbijenosti vrela i strmog terena, voda se zahvata frontalno, rovovskim zahvatom
obuhvatajui vie vrela a zatim se gravitaciono uvodi u susjednu sabirnu komoru.
Neposredna zona zatite je uspostavljena izgradnjom ograde oko oblasti kaptiranja vode, ali
je ograda zbog neodravanja ozbiljno oteena. Detaljna studija o sanitarno-tehnikim
zonama zatite nikada nije sprovedena. Neposredna i ua zona zatite, prikazane na slici
ispod, su definisane samo u Glavnom projektu sistema vodosnabdijevanja u Kolainu kojeg
je uradio Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije 1980. Ua i ira zona zatite nikada nisu
uspostavljene.
Slika : Zone sanitarne zatite izvorita Rijeka Muovia
U Studiji izvodljivosti za projekat razvoja vodovodnog i kanalizacionog sistema u Kolainu,

nakon sprovedene analize, za potrebe projektovanja koriena je vrijednost od 150 l/st/d, ali
se oekuje smanjenje potronje do konanih 120 l/st/d do 2035. godine, naroito kada se
eliminie prelivanje vika vode iz sabirne komore koja se trenutno, preko cjevovoda od
livenog gvoa prenika 300mm preliva u susjedni potok. Zbog toga su gubici vode vrlo
visoki izmeu 60 i 70%.
Usvojene norme potronje su sledee:
stanovnitvo : 150 [l/st.dan]
hotelski smjetaj : 300 [l/st.dan]
ostale hotelske kategorije, odmaralita, eko sela : 200 [l/st.dan]
Smatrajuci da su navedene specificne potronje u danu maksimalne potronje za
maksimalnu satnu potronju se usvaja potronja sa usvojenim koeficijentom asovne
neravnomjernosti Khmax = 2,0.
Na osnovu usvojenih normi potronje i broja korisnika na posmatranom zahvatu, moe se
izraunati potronja vode za naselja, odnosno za teritoriju optine.
135
IBI CAU partnership

Tabela 31: Proraun potrebnih koliina pitke vode

Lokacija Katergorija Specifina Qmax.dn. Qmax.as.
Broj
potroaa potronja l/s l/s
potroaa
l/dan/kor.
1 2 3 4 5 6
(3)*(4)/86400 (5)*2,0
Kolain Stanovnitvo 4774 200 11,05 22,10
Turisti 3200 300 11,11 22,22
Ukupno 7974 22,16 44,32
Morako Stanovnitvo 919 200 2,13 4,26
Trebaljevo- Turisti 100 200 0,23 0,46
Drijenak- Ukupno 2,36 4,72
Bistrica 1019
Lipovska
Jezerine Stanovnitvo 1076 200 2,49 4,98
Muovia Turisti 1200 300 4,17 8,34
Rijeka Smrje Ukupno 2276 6,66 13,32
Jezerine Stanovnitvo 850 300 2,95 5,90
SINJAJEVINA Turisti 100 200 0,23 0,46
Lipovo Stanovnitvo 321 200 0,74 1,48
Turisti 250 300 0,87 1,74
Ukupno 571 1,61 3,22
Vuje irci Stanovnitvo 68 200 0,16 0,32
Turisti 150 300 0,52 1,04
Ukupno 218 0,68 1,36
Crkvina Stanovnitvo 140 200 0,32 0,64
Turisti 100 300 0,35 0,70
Ukupno 240 0,67 1,34
Vranjetica Stanovnitvo 270 200 0,62 1,24
Bare Kraljske Turisti 100 200 0,23 0,46
Ukupno 370 0,92 1,84
Mateevo Stanovnitvo 75 200 0,17 0,34
Turisti 80 300 0,28 0,56
Ukupno 155 0,45 0,90
Komovi Stanovnitvo 41 200 0,09 0,18
Jabuka Turisti 200 300 0,69 1,38
Ukupno 241 0,78 1,56
Mioska Lug- Stanovnitvo 194 200 0,45 0,90
Jasenovo Turisti 100 200 0,23 0,46
Ukupno 294 0,68 1,36
Manastir Stanovnitvo 45 200 0,10 0,20
Moraa Turisti 100 300 0,35 0,70
Ukupno 145 0,45 0,90
Petrova ravan - Stanovnitvo 259 200 0,60 1,20
Bare Turisti 100 200 0,23 0,46
Ukupno 359 0,83 1,66
Semij Turisti 200 0,23 0,46
100
Sinjajevina
Gornja Moraa Stanovnitvo 443 200 1,02 2,04
Turisti 200 300 0,69 1,38
Ukupno 643 1,71 3,42
Dragovia Polje Stanovnitvo 58 200 0,13 0,26
Turisti 70 300 0,24 0,48
Ukupno 128 0,37 0,74
Rovci-Mrtvica- Stanovnitvo 537 200 1,24 2,48
Meurijeje Turisti 100 300 0,35 0,70
Ukupno 637 1,59 3,18
UKUPNO 45,34 90,67
136
IBI CAU partnership

Maksimalna dnevna potronja na teritoriji optine Kolain iznosi 45,34 l/s (3917 m/dan),
odnosno maksimalna satna potronja iznosi 90,67 l/s (7834m/dan).
Moe se zakljuiti da, obzirom na proraunate potrebe za vodom i izdanost izvorita koja se
koriste za vodosnabdijevanje ili se mogu privesti toj namjeni dodatnim kaptiranje, optina
Kolain raspolae dovoljnim koliinama visokokvalitetne vode za zadovoljavanje potreba
vodosnabdijevanja.
Seoski vodovodi uglavnom zadovoljavaju sadanje potrebe stanovnitva. Razvoj
razmatranog regiona, kakav je predvien ovim dokumentom e se svakako odraziti na
porast broja stanovnitva i potreba za vodom u selima unutar zahvata. U selima, koja se ne
mogu povezivati sa gradskim vodovodnim sistemima, potrebno je nastojati da se izgradnja ili
dogradnja vodovoda vri:
- prema projektnoj dokumentaciji, o kojoj e imati pregled i nadlena optinska
struktura,
- sa elaboratom o vodoizvoritu i uz kasniju adekvatnu zatitu izvorita,
- uz definisanje subjekta, koji e sistem odravati, pratiti potronju vode,
- uz naplatu vode postavljenu tako, da podstie korisnike na efikasnu potronju.
4.3.2. Otpadne vode
Postojee stanje vezano za prikupljanje, odvoenje, i tretman otpadnih voda na cijelom

prostoru optine Kolain je nezadovoljavajue.
Samo mali dio optine Kolain je prikljuen na kanalizaciju, a ruralna podruja i tri etvrtine
grada i dalje koriste septike jame sa propusnim dnom i/ili zidovima . Neki stanovnici koji
nisu prikljueni na mreu i ne posjeduju septike jame isputaju otpadne vode direktno u
lokalne vodotoke.
Potrebno je to prije proiriti kanalizacionu gradsku mreu i izgraditi postrojenja za
preiavanje otpadnih voda.
Proirenje kanalizacione mree grada Kolaina treba da pone prikljuivanjem nekih
osnovnih gradskih institucija na postojeu kanalizacionu mreu kao I prikljuenjem
prigradskih naselja kao to su Babljak, Breza, Rogobore, Selita, Baanje Brdo I dijelovi
Smailagia Polja.
PPOV za grad Kolain predvieno je na lokaciji Bakovii. Analiza potranje kanalizacionih
usluga ukazuje na to da e do 2025. godine oko 4.700 stanovnika Kolaina koristiti ove
usluge, to zajedno sa industrijom i institucijama daje broj od oko 7.000 ES. U fazi 1 PPOV
na kanalizacioni sistem biti prikljueno 3.000 stanovnika, odnosno 4.000 ES kada se u obzir
uzmu i pravna lica. Vrni protok na sabirnoj komori uzvodno od PPOV je izraunat tako da
iznosi oko 23,5 l/s .
U ostalim naseljima prilikom daljeg razvoja potrebno je nastojati da se novi kapaciteti
opreme takoe odgovarajuom mreom za kanalisanje i tretman otpadnih voda.
4.4. Otpad
Organizovano sakupljanje otpada vri se na 80% teritorije urbanog podruja - sa ueg
gradskog podruja u obimu od oko 98 %, dok je u gore navedenim prigradskim urbanim
naseljima taj procenat nii i iznosi oko 47 %.
Prema Stratekom master planu za upravljanje otpadom na dravnom nivou (GOPA 2005),
predloeno je da se otpada sa teritorije optine Kolain odlae na regionalnoj deponiju za
optine Kolain, Mojkovac i Bijelo Polje. Problem koji je svo vrijeme prisutan je iznalaenje
adekvatne lokacije za deponiju. Prvi predlog je bio da se regionalna sanitarna deponija za
optine Kolain, Mojkovac i Bijelo Polje. locira na teritoriji optine Mojkovac, zatim je donijeta
137
IBI CAU partnership

odluka da lokacija bude u optini Bijelo Polje ("elinska kosa" udaljena oko 40-tak km od
Kolaina).Sada se razmatraju i neke druge opcije u okviru kojih je u toku proces definisanja
lokacije regionalne deponije koja e opsluivati teritoriju sedam optina na sjeveru Crne
Gore i to: Kolain, Mojkovac, Bijelo Polje, Berane, Andrijevica, Plav i Roaje. Aktuelna je
ideja o izgradnji regionalne deponije u Beranama za navedenih sedam optina. Postoji veliki
otpor lokalnog stanovnitva protiv izgradnje deponije na lokaciji Vasove vode u Beranama. U
Kolainu je planirana izgradnja transfer stanice i reciklanog dvorita u blizini industrijske
zone Bakovii. Ova lokacije se takoe moe koristiti i za zbrinjavanje graevinskog otpad,
kao i posebnih vrsta otpada.
Slika : Poloaj budue transfer stanice i postojee odlagalite vrstog otpada za optinu
Kolain (Izvor:Strateki plan razvoja optine Kolain za period 2012-2016)
Optina Kolain je izradila Nacrt lokalnog plana upravljanja vrstim otpadom koji treba da
bude usvojen u lokalnom parlamentu. Jo uvijek nije prisutno selektivno odlaganje otpada
jer ne postoji potrebna infrastruktura, kao ni izgraena svijest stanovnitva. Ne postoji
precizna evidencija o koliinama proizvedenog otpada, tako da se obraunava prema
nacionalnom standardu iz Stratekog master plana upravljanja otpadom, prema kojem
lokalni stanovnik svakodnevno proizvede 0,6 kg otpada, a turista 1,5kg. Procjenjuje se da se
trenutno proizvede oko 2.300 t otpada godinje a prema podacima komunalnog preduzea
sakupi se oko 1.700 t/godinje.
Strateki Master Plan upravljanja vrstim otpadom na republikom nivou preporuuje da se
u kratkoronom periodu oblasti obuhvaene komunalnim uslugamau urbanim sredinama
postupno poveanje sa nivoa iz 2004. godine od 85% na 92%, odnosno u srednjoronom
period na 100%, a u ruralnim sredinama postupno poveanje sa nivoa iz 2004. godine od
15% na 27% , odnosno 75%. S obzirom da je Master plan raen 2004. a usvojen 2005.
godine kratkoroni period se odnosi na period 2004-2009 a srednjoroni na period 2010-
2014. godina, ali su ovi rokovi prolongirani zbog nepostojanja uslova za njegovu
implementaciju. Prvi planski period moe se smatrati period 2008-2012. godine za koji je, na
osnovu Master plana, Vlada usvojila dravni Plan upravljanja otpadom.
4.5. Telekomunikaciona infrastruktura

Ciljevi i zadaci razvoja elektronske komunikacione infrastrukture
S obzirom da su implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija trita i

konkurencija u sektoru elektronskih komunikacija preduslovi za razvoj elektronskih
komunikacija, poveanje broja servisa, njihovu ekonomsku i geografsku dostupnost, bolju i
veu informisanost, kao i bri razvoj privrede i optine u cjelini, cilj izrade ovog dokumenta
138
IBI CAU partnership

jeste da se obezbijedi planiranje i graenje elektronske komunikacione infrastrukture koja e

zadovoljiti zahtjeve vie sadanjih i potencijalnih operatora elektronskih komunikacija, koji e
graanima ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione usluge po ekonomski
povoljnim uslovima, kao i potrebe organa lokalne samouprave.
Treba napomenuti da je nedavno usvojena Strategija razvoja informacionog drutva za
period 2012-2016, tako de se i ovaj planski dokument mora uskladi sa ciljevima ove
Strategije.
U skladu s novim trendovima, prednost treba dati razvoju irokopojasnih mrea.

Planom se predvia koncepcija i izgradnja takvog telekomunikacionog sistema koji je u
skladu sa dananjim stanjem i buduim razvojem telekomunikacija u svijetu.
Oekuje se postavljanje novih irokopojasnih digitalnih komutacija sa digitalnim
pretplatnikim vodovima, ime e integrisana digitalna mrea prerasti u univerzalnu digitalnu
mreu sa integrisanim slubama koja e, uz primjenu kablovske tehnike prenosa sa optikim
vlaknima, omoguiti sasvim nove usluge (videofonija, kablovska televizija, stereofonski radio
kanali, muzika biblioteka, telemetrija, telesignalizacija, telekomande, konverzija glas tekst,
sporoanalizirajua televizija, pisanje na daljinu medicinske dijagnostike i sl.).
Da bi se takva mrea mogla ponuditi, u narednom periodu neophodno je preduzeti sledee
mjere pri planiranju i izgradnji elektronske komunikacione infrastrukture:
- digitalne komutacione vorove pribliiti to vie korisnicima
- u pristupnim mreama sve vie primjenjivati optike kablove
- skratiti pristupne bakarne mree, gdje god je to mogue, na najvie 1,5km, kako bi mogle
da prihvate irokopojasne usluge
- svakom komutacionom voru obezbijediti radni i rezervni optiki put, sa automatskim
prebacivanjem, obzirom da e se sve vie prenositi podaci preko istih.
Planirano stanje - Strateki koncept razvoja elektronske komunikacione infrastrukture
Strateki koncept razvoja elektronske komunikacione infrastrukture ima za cilj da omogui

pristup savremenim telekomunikacionim uslugama, kako stanovnitvu podruja, tako i svim
turistimai ostalim povremenim posjetiocima.
Takoe, uzete su u obzir i potrebe lokalne samouprave na ovom podruju, naime, da se
uspostavi odnosno organizuje telekomunikaciona infrastruktura koju zahtijeva savremeno
informatikodrutvo.
Polazei od navedenih optih ciljeva, definiu se sledei pojedinani ciljevi i zadaci.
Oblast fiksne telefonije
Kod gradnje novih infrastrukturnih objekata potrebno je zatiti postojeu elektronsku

komunikacionu infrastrukturu.
Takoe se moraju obezbijediti koridori za elektronske komunikacione kablove du svih
postojeih i novih saobraajnica.
Pri tom se gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora
izvoditi po najviim tehnolokim, ekonomskim i ekolokim kriterijumima.
Prilikom izgradnje elektronske komunikacione infrastrukture, treba se pridravati vaeeg

Pravilnika o odreivanju elemenata elektronskih komunikacionih mrea i pripadajue
infrastrukture, irine zatitnih zona i vrste radio-koridora u ijoj zoni nije doputena gradnja
drugih objekata (Slubeni list Crne Gore" broj 83/09).
Graditi primarne elektronske komunikacione kablove i kune instalacije, u tehnologiji FTTx,

koje bi omoguavale korienje naprednijih servisa ije se pruanje tek planira i koje bi
omoguavale dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih mrea, bez potrebe za
139
IBI CAU partnership

izvoenjem dodatnih radova.Graditi nove digitalne komutacione vorove, gdje god za istima
bude potrebe.
Rekonstruisati i osavremenjivati sadanje komutacione vorove i mree, gdje god za tim

bude potrebe, sa poveanjem broja prikljuaka irokopojasne komutacije.
Graditi novu tk kanalizaciju i proirivati postojeu, na svim lokacijama gdje za tim bude
potrebe.Graditi savremene sisteme za prenos radio i TV signala.
Oblast mobilne telefonije
Uvoenje novih tehnologija i usluga u mobilnoj telefoniji zahtijeva znatno gue rasporeene
bazne stanice nego do sada, kao i odreene tehnoloke promjene na postojeim baznim
stanicama.
U vezi s tim, neophodna je izgradnja veeg broja baznih stanica mobilne telefonije, WiMAX-
a, MMDS sistema, WiFI taaka, u skladu sa planovima operatora.
Izvjesna je i potreba da se do nekih linkovskih vorita dovedu i optiki kablovi.
U ovoj fazi planiranja PUP nije potrebno potpuno precizno definisati tane lokacije za nove
bazne stanice jer one prevashodno zavise od provajdera takvih usluga i njihovih mjerenja,
kao i od zahtjeva za realizaciju konkretnih projekata. Meutim, potrebno je, kao to je to i
uraeno, dati smjernice i tehniki zahtjevi lokalnoj upravi za izdavanje urbanistiko- tehnikih
uslova za projekte ove vrste.
Tabela32:Planirano stanje mobilne telefonije napodrujuOptine Kolain
TELENOR
OPTINA
LOKACIJE
1. Velje Duboko Kolain
2. Vranjetica Kolain M-tel LOKACIJE OPTINA
3. Lijenje Kolain 1. Lipovo Kolain
2. Lijenje Kolain
T MOBILE OPTINA 3. Bistrica Moraka Kolain
LOKACIJE
4. Prekobre Kolain
1. Kolain
Meurjeje 5. Pade Kolain
2. Kolain
Bablja Greda 6. Pivljen Kolain
3. Kolain 7. Glave Kolain
Mioska
4. Kolain 8. Kolain elj.stanica Kolain
Durutovac
5. Kolain 9. Smailagia Polje Kolain
titarica 2
6. Kolain 10. Kobilja Glava Kolain
Lipovo
11. Lijenje 2 Kolain
7. Kolain
Lijenje 12. Dragovia Polje Kolain
8. Kolain
Bistrica Moraka 13. Vlahovii TM Kolain
9. Kolain 14. Crkvina TM Kolain
Prekobre
10. Kolain 15. Kolain Kolain
Pivljen
11. Kolain 16. Pade 2 Kolain
Glave
12. Kolain Kolain 17. Mioska 2 Kolain
elj.stanicaS 18. Markovo Brdo Kolain
13. Kolain 19. Bare Kraljske 2 Kolain
Smailagia Polje
14. Kolain
Kobilja Glava
Izgradnja tzv. ''optinskog teleinformacionog sistema''
Posebnu panju posvetiti izgradnji posebnog, tzv. ''optinskog teleinformacionog sistema'',

koji treba da bude okosnica i kljuna podrka razvoja budueg informatikog drutva i
elektronske uprave.
140
IBI CAU partnership

Ovaj teleinformacioni sistem treba da povee sjedite optine sa svim lokacijama od bitnog
interesa za optinsku upravu kao to su: komunalna preduzea, Sekretarijat za urbanizam,
MUP, Katastar, telekomunikacioni operateri, turistiki operateri, zdravstvene ustanove i dr.
Za funkcionisanje ovog sistema potrebna je dobra i savremena telekomunikaciona
infrastruktura, a najkvalitetnije rjeenje je da se sva sjedita poveu optikim kablovima.
Kako veina nabrojanih ima sjedite u uem jezgru Kolaina, to je mogue iste ekonomino
povezati sopstvenim optikim kablovima (u vlasnitvu Optine).
Obzirom da je vei broj buduih korisnika lociran u neposrednoj blizini sjedita Optine,
izgradnja mree optikih kablova ne bi bila skupa. Izgradnjom optinskog teleinformacionog
sistema, na napred prikazani nain, i njegovim centralizovanim povezivanjem na Internet
preko veze sa velikim propusnim opsegom, ostvarit e se ekonomian i pouzdan optinski
informacioni sistem za sve namjene. Drugim rijeima, optinski centar e, preko njega biti
povezan na sve lokacije van gradskog jezgra kao i na republke organe.
Smjernice i mjere za relizaciju Prostornog urbanistikog plana
Izmjenama i izradama DUP-a,UP-a i LSL-a, kod gradnje novih infrastrukturnih objekata,

obavezno zatiti postojeu elektronsku komunikacionu infrastrukturu.
Istovremeno obezbijediti koridore za postavljanje nove elektronske komunikacione
infrastrukture du svih postojeih i novih saobraajnica.
Gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora se izvoditi po
najviim tehnolokim, ekonomskim i ekolokim kriterijumima.
Prilikom izgradnje elektronske komunikacione infrastrukture, pridravati se vaeeg
Pravilnika o odreivanju elemenata elektronskih komunikacionih mrea i pripadajue
drugih objekata (Slubeni list Crne Gore" broj 83/09)
Graditi primarne elektronske komunikacione kablove i kune instalacije, u tehnologiji FTTx,
koje bi omoguavale dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih mrea, bez potrebe za
izvoenjem dodatnih radova.
Graditi nove digitalne komutacione vorove, gdje god za istima bude potrebe.
Rekonstruisati i osavremenjivati sadanje komutacione vorove i mree, gdje god za tim
bude potrebe, sa poveanjem broja prikljuaka irokopojasne komutacije.
Graditi novu tk kanalizaciju i proirivati postojeu, na svim lokacijama gdje za tim bude
potrebe.
Graditi savremene sisteme za prenos radio i TV signala.
Graditi nove bazne stanice za potrebe mobilne telefonije, WiMAX- a, MMDS sistema, WiFI
taaka i dr., u skladu sa planovima operatora.
Prilikom odreivanja detaljnog poloaja baznih stanica mora se voditi rauna o njihovom
ambijentalnom i pejzanom uklapanju i pri tome treba izbjei njihovo lociranje na javnim
zelenim povrinama u sreditu naselja, na istaknutim reljefnim takama koje predstavljaju
panoramsku i pejsanu vrijednost, prostorima zatienih djelova prirode i sl.
Gdje god visina antenskog stuba, u vizualnom smislu ne predstavlja problem (mogunost
zaklanjanja i skrivanja), preporuuje se da se koristi jedan antenski stub za vie korisnika.
Postavljanjem antenskih stubova ne mijenjati konfiguraciju terena i zadrati tradicionalan
nain korienja terena.
Za vizualnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti
umsku ili parkovsku vegetaciju.
Graditi optike spojne kablobe do novih i postojeih linkovskih vorita.
141
IBI CAU partnership

V SMJERNICE I MJERE ZA ZATITU I UNAPREENJE

PRIRODNE I GRAENE SREDINE
1. SMJERNICE I MJERE ZA ZATITU I UNAPREENJE IVOTNE SREDINE
Kroz izradu Plana za Optinu Kolain definisane su i odgovarajue smjernice za

unapreenje ivotne sredine na ovom prostoru.
Osnovna potreba za promjenom stanja ivotne sredine vezana je za promjenu strukture

vegetacije, koja je u vezi sa umama, njihovim sastavom i prostiranjem, odnosno u vezi je sa
odnosom umske i zeljaste (preteno panjake) vegetacije. Ovo se moe formulisati kao
potreba obnove umske vegetacije u itavom arealu njenog prostiranja na podruju Optine.
Obnova umske vegetacije znai istovremeno i unapreenje predjela, kao i zatitu znaajnih
ugroenih i rijetkih organizama, odnosno biocenoza. Nema sumnje da su na prostoru
Optine Kolain u odreenoj mjeri mnogi brdski i planinski predjeli narueni i degradirani,
tako da bi obnova umske vegetacije dovela do ozdravljenja ekosistema, uspostavljanje
(ponovnog) zemljita, poboljanje hidrolokih odnosa, zatiti i obogaivanju genofonda i sl.
Samo po sebi ova pitanja obnove, zatite i unapreenja umske i panjake (livadske)
vegetacije u krajnjoj mjeri e zavisiti od politike privrednog razvoja Optine Kolain.
Mjere za zatitu i unapreenje ivotne sredine mogu se svesti na sljedee:
- Opte poboljanje hidrolokog reima, poboljanje priticaja dovoljnih koliina

alohotonog organskog materijala i spreavanja nasipanja neorganskim i drugim
neeljenim materijalima (npr. pesticidima sa poljoprivrednih povrina), moe se
postii optom sanacijom biljnog pokrivaa okoline (itavog sliva) prije svega
obnavljanjem umske vegetacije i podizanjem gornje umske granice na
odgovarajuim mjestima.
- Eliminisanje negativnog uticaja svih zagaivaa: industrije, poljoprivrede,
ugostiteljskih objekata, parkinga, autoservisa i td.
- U sluaju industrijskih pogona koji mogu dovesti do potencijalnog zagaenja, treba
izvriti njihovo izmjetanje dalje od rjenih tokova, uz primjenu mehanikih (fizikih),
hemijskih i biolokih filtera i preiivaa.
- Sve gradske i eventualne industrijske otpadne vode moraju biti prethodno preiene
prije njihovog isputanja u recipijent.
- Obavezno vriti predtretman otpadnih voda iz privrednih objekata, doma zdravlja,
hotela, privredne zone, autobuske stanice i dr. (aeracija, sedimentacija, flokulacija i
drugi postupci koji su neophodni u zavisnosti od sastava otpadne vode) prije
uputanja u gradski sistem kanalizacije;
- Sprovoenje potpune kontrole isputanja, preiavanja i uputanjaotpadnih voda u
kanalizacioni sistem i vodotok, tj. praenje nivoanjihovog zagaenja, odnosno
preienosti. Pravilnikom o kvalitetu isanitarno-tehnikim uslovima za isputanje
otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, nainu i postupku ispitivanja kvaliteta
otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadraju izvjetaja o utvrenom
kvalitetu otpadnih voda (Sl. list CG, br. 45/08 i 9/10) utvren je kvalitet otpadnih
voda koji se moe nakon odreenog tretmana isputati u recipijent.
- Biogradsko jezero treba tititi od otpadnih voda izgradnjom kanalizacije i
odgovarajuih manjih ureaja za preiavanje (Biodisk sa manjim optereenjem).
- Za spreavanje prekomjernog oticanja vode iz jezera neophodno je izuiti stanje
pukotina (kaverni) po njegovom dnu na osnovu ega e se izvriti mjere sanacije
(injektiranje pukotina ili neki drugi postupci).
142
IBI CAU partnership

- kontrola sjee uz obavezno odabiranje i obiljeavanje stabala u skladu sa uputstvima

iz umsko - privrednih osnova;
- zabrana pustoenja, krenja i iste sjee koja nije odobrena kao redovan vid
obnavljanja uma (sjea rijetkih stabala, podbjeljivanje stabala, paa i brst koza,
irenje, sakupljanje unja i mahovine i sl. aktivnosti koje mogu ugroziti umu);
- zakonskim regulisanjem i zaustavljanjem procesa gradnje objekata na povrinama
koje nisu planirane za izgradnju, kako bi se sprijeila degradacija plodnog
poljoprivrednog zemljita;
- poumljavanjem i ozelenjavanjem, pravilnim obraivanjem zemljita i ureenjem
vodotokova uticae se na smanjenje erozije;
- regulacijom septikih jama graditeljskim zahvatima i izgradnjom kanalizacije u
naselju smanjie se opasnost od potencijalnog zagaivanja tla i podzemnih voda;
- sprovoenjem zakonskih propisa u vezi odlaganja otpada i sekundarnih sirovina i
uvoenjem procesa rekultivacije zemljita.
2. PLAN PREDJELA I SMJERNICE ZA PEJZANO OBLIKOVANJE PROSTORA
Na osnovu prikazane tipologije predjela na teritoriji Optine Kolain, izdvojene su

karakteristine predione cjeline posebnog znaaja (prikazane i u grafikom prilogu 12.2a i
12.2b Plan predjela- predione cjeline i pejza):
Kanjon rijeke Tare - osnovne mjere ouvanja ove predione cjeline:

ouvanje postojee drvenaste vegetacije uz rijeke i potoke
saniranje erozije primjenom biolokih mjera uz upotrebu autohtonih biljnih
vrsta
pri izgradnji planiranog etalita na desnoj obali rijeke Tare na potezu
Tara- Streliki kr, sve intervencije u prostoru uraditi na nain da se u to
veoj mjeri uklopi u ambijent
smanjivanje negativnog uticaja velikih infrasturkturnih objekata
saniranje terena nakon izgradnje kroz rekonstrukciju i pejzano ureenje
infrastrukturnih koridora.
Nacionalni park Biogradska gora - osnovne mjere ouvanja:
U zonama sa reimom zatite I stepena - stroga zatita
U zonama sa reimom zatite II stepena - aktivna zatita
U zonama sa reimom zatite III stepena -odrivo korienje
Predjeli Komova- dugoronom projekcijom zatite prirode predloeno je
formiranje Regionalnog parka "Komovi" (oko 21.000 ha). Preciznija namjena,
smjernice ovog podruja date su u Prostornom planu posebne namjene
"Bjelasica i Komovi"
Sinjajevina- osnovne mjere ouvanja:
zadravanje tradicionalnog naina poljoprivredne proizvodnje
panjaci se moraju tititi od nestajanja usled razvoja druge vegetacije
odrivo gazdovanje umama
zatitu prostornih cjelina sa specifinim kulturnim naslijeem (katuni)
Kanjon rijeke Morae
Kanjon rijeke Mrtvice - osnovne mjere ouvanja oba kanjona:
ouvanje postojee drvenaste vegetacije uz rijeke i potoke
saniranje erozije primjenom biolokih mjera uz upotrebu autohtonih biljnih
vrsta
odrivo gazdovanje umama,
odravanje sklopa, naroito na veim kosinama i pliim, erodibilnim
zemljitima
smanjivanje negativnog uticaja pri izgradnji infrasturkturnih objekata
143
IBI CAU partnership

ouvanje autentinih tradicionalnih ambijentalnih cjelina ruralnih predjela.
Jezera- osnovne mjere ouvanja jezera:

zatita i unaprijeenje vodenih ekosistema (jezera, rijeke, potoci, izvori)
ouvanje postojeih ekosistema u neposrednoj blizini
u zonama uih slivnih podruja vodoizvorita zabrana svih intervencije
koje bi mogle uticati na vodni reim i kvalitet voda
Zeleni prsten oko Kolaina osnovne mjere ouvanja:
ouvanje sadanjih granica umskih kompleksa u cjelosti
saniranje erozije na padinama primjenom biolokih mjera
Botanika bata (kao spomenik prirode) - osnovne mjere ouvanja:
organizovanje rasadnika (sa staklenikom) za vrste drvea i grmlja koje su
znaajne sa stanovita biodiverziteta.
unapreenje sadraja
Planom se predviaju pejzane intervencije u funkciji odrivog razvoja podruja. Ovo, sa

jedne strane, podrazumijeva afirmaciju pejzanih vrijednosti prostora kroz ouvanje i
unaprijeenje dominantnih strukturnih elemenata predjela, a sa druge strane pejzano
oblikovanje pojedinih lokacija i njihovo integrisanje u okruenje.
Djelatnosti su planirane na nain da se izbjegnu vee promjene u predjelu, odnosno da se
svedu na najmanju mjeru.
Smjernice za pejzano oblikovanje prostora u okviru izdvojenih predionih cjelina u zahvatu

Plana podrazumjevaju:
namjensko i racionalno korienje prostora uz uravnoteeno i koordinisano utvrivanje

odnosa izmeu razliitih funkcija (turizam, sport, rekreacija, nauno istraivaki rad,
zatita prirode)
uspostavljanje ekoloke mree, povezivanje ouvanih staninih tipova i ekoloki
znaajnih lokaliteta
ouvanje sadanjih granica umskih kompleksa i unaprijeenje njihove strukture
odrivo gazdovanje umama
u skladu sa ekolokim karakteristikama i karakterom predjela potrebno je ouvati
cjelovitost i karakteristike livada i panjaka i ograniiti njihovo pretvaranje u zone
izgradnje
zatita i unaprijeenje vodenih ekosistema (izvori, potoci, rijeke)
regulacija potoka/rijeka u centrima neselja (Svinjaa, Tara...)
ouvanje postojee drvenaste vegetacijeuz rijeke i potoke
saniranje erozije primjenom biolokih mjera uz upotrebu autohtonih biljnih vrsta
kod ureenja slobodnih povrina iskljuivo koristiti prirodni materijal za izgradnju klupa
za odmor, nadstrijenica, stolova, vidikovaca, mostia, putokaza, loita i ognjita za
pripremu hrane i drugo
ouvanje i unaprijeenje "zelenog prstena" oko Kolaina (Radigojno-Baanje Brdo-
Drpe-Selita-ljivovica-Dulovine-Barutana-Lugovi-irci-Markovo brdo)
pri izgradnji planiranog etalita na desnoj obali rijeke Tare, na potezu most na Tari-
Streliki kr, sve intervencije u prostoru uraditi na nain da se u to veoj mjeri uklopi u
ambijent
pejzano ureenje slobodnih povrina turistikih kompleksa rjeavati u skladu sa
karakterom predjela kako ekolokim tako i ambijentalnim
smanjivanje negativnog uticaja velikih infrasturkturnih objekata kroz ouvanje postojeih
uma, podizanje zatitnih umskih pojaseva od autohtonih vrsta (breza, javor, jasen,
lipa, brijest...), principijelno projektovanje, rekonstrukciju i pejzano ureenje
infrastrukturnih koridora
zatita prostornih cjelina sa specifinim kulturnim naslijeem (katuni)
144
IBI CAU partnership

izgradnju puteva prilagoditi karakteristikama terena i uklopiti u predio

trasiranje skijake infrastrukture (iarare, ski-liftovi, ski-staze) izvoenjem prosjeka sa
minimalnom sjeom ume, uz maksimalno prilagoavanje terenskim prilikama,
uklapanje u predio i obaveznom obnovom oteenog biljnog pokrivaa na pravcima
trasa
zadravanje osnovnog izgled prostranih mezofilnih livada u zonama skijalita
zabrana korienja invazivnih biljnih vrsta u zatienim podrujima
zadravanje tradicionalnog naina poljoprivredne proizvodnje
onemoguiti gradnju trajnih i privremenih objekata koji funkcionalno, vizuelno ili na bilo
koji drugi nain mogu da narue ambijentalnu i/ili druge vrijednosti pejzaa.
3. MJERE ZATITE PRIRODNE BATINE
Prostorni i urbanistiki planovi na svim nivoima moraju biti zasnovani na ouvanju kvaliteta
ivotne sredine. Pri tom je neophodno da se smanji devastacija prostora (kontrolom rizinih
aktivnosti) i da se obezbijedi saniranje degradiranih i ugroenih podruja.
Opti ciljevi zatite ivotne sredine od znaaja za PUP za predmetno podruje bili bi u
slijedeem:
Bioloka raznolikost, fauna i flora, i zatiena podruja

x Zatita biodiverziteta kao cjeline, a posebno komponenti specijskog biodiverziteta koji
imaju konzervacijsku vrijednost,
x Stabilnost i trajnost ekosistema
Ouvanje kvaliteta voda, zemljita i vazduha
x eliminisati ili ograniiti zagaenje voda, zemljita i vazduha do razine koja nee
ugroziti prirodne osobine i onemoguiti njihovo koritenje u skladu s namjenom
Zelene povrine (vegetacija)
x Ouvati postojeu vegetaciju,
x Unaprediti stanine i sastojinske karakteristike
x Minimalizovati uticaj erozionih procesa
x Uspostaviti optimalni odnos izmeu izgraenih i slobodnih zelenih povrina
Pejzai
x Ouvati i unaprijediti vrijedne pejzae i specifinosti unutar njih
Prirodne pejzae treba ouvati, obezbijediti prirodnu raznolikost i zatitu biolokih

potencijala, a podruja sa naruenim prirodnim i estetskim vrijednostima sanirati.
Intervencije u prostoru trebaju to manje odudarati od prirodnih i ambijentalnih obiljeja u
kojima nastaju, te to manje dovoditi do vizuelne degradacije.
Osjetljivost podruja je temeljni kriterijum za utvrivanje mjera zatite pejzaa. S obzirom da
su najvee vrijednosti ekosistemskog i predionog diverziteta sadrane u osjetljivim
ekosistemima, ovakve ekosisteme ne treba dirati ili njihove komponente koristiti promiljeno,
dozirano u smislu obima i trajanja.
Posebno treba voditi rauna o:

x racionalnijem korienju vezauzetog prostora,
x to manjim zauzimanjem novih prostora,
x korienju ouvanih prostora uz minimum intervencija i maksimalno ouvanje
prirodnog pejzaa,
x zatiti planinske vegetacije, i umskih kultura,
x ouvanju vrijednih grupacija naroito uz saobraajnice, etalita,
x zadravanju tradicionalnih arhitektonskih reenja kao dijelova autohtonog kulturnog
pejzaa,
x zabrani izgradnje objekata ije funkcionisanje zagauje sredinu.
145
IBI CAU partnership

Gubitak odnosno promjena prostornog integriteta znaajno utie na stabilnost i percepciju

podruja. Radi zatite predjela, neophodno je da se prilikom svih intervencija u prostoru,
kroz efikasne mjere planiranja i pozitivne mjere korienja zemljita, to vie ouvaju prirodni
ekosistemi i karakteristini elementi predjela. Osnovni problem su iare, ski staze, turistiki
objekti i krupni infrastrukturni objekti.
Zatita pejzaa obuhvata itav niz planskih mjera kojim se deluje u pravcu ouvanja,
unapreivanja i spreavanja devastacije prirodnih odlika pejzaa. U tom smislu, kao
prioritetna i osnovna mjera istie se utvrivanje zona sa razliitim reimima zatite, gdje e
se tititi njihove osnovne prirodne vrijednosti. Podruja visokog stepena ouvanosti treba u
najveoj mjeri zatiti od trajnog naruavanja ljudskim djelovanjem, pa im je potrebno
pristupiti s velikom panjom i sa uvaavanjem svih uslova i ogranienja.
Odredbama Zakona o nacionalnim parkovima (2009) i Zakona o ivotnoj sredini (2008)

definisani su osnovni principi zatite ivotne sredine.
Na osnovu primjene domaih propisa, u zahvatu Plana i njegovom neposrednom okruenju

zatiena prirodna dobra su:
x Nacionalni park "Biogradska gora" (5650 ha)
x Spomenik prirode - Botanika bata planinske flore u Kolainu (0,64 ha),
x Basen rijeke Tareje meunarodno zatieno podruje (UNESCO,Svjetski
rezervat biosfere - M&B).
Najatraktivniji i ujedno najouvaniji dio masiva Bjelasice - NP Biogradska gora, je zbog

prisustva velikog broja ugroenih taksona, floristikog bogatstva i prisustva praumskog
rezervata, predloen za sajt nacionalne IPA mree po kriterijumu 1.
Principima i odredbama obuhvaenim u Konvenciji o biodiverzitetu, koja je ratifikovana 2001.

godine utvren je jedan potpuno novi pristup u odnosima prema temeljnim biolokim
osnovama. Ciljevi Konvencije su zatita bioloke raznovrsnosti, odrivo korienje, kao i
pravedna i pravina podela koristi koje nastaju korienjem genetikih resursa. Konvencija o
biolokoj raznovrsnosti je prvi globalni, sveobuhvatni ugovor koji se odnosi na sve aspekte
zatite i odrivog korienja biolokih resursa odnosno biodiverziteta. Ovom Konvencijom se
po prvi put istie da je zatita bioloke raznovrsnosti briga cijelog ovjeanstva i integralni
dio procesa razvoja.
Konceptom organizacije prostora NP "Biogradska gora" planirana je osnovna namjena

povrina. U strukturi namjene povrina jasno su razdvojeni iri prostori sa odlikama
sauvanih prirodnih predjela, kao osnove za razvoj vodeih privrednih djelatnosti podruja
(turizam, poljoprivreda, umarstvo) od prostora predvienih za razvoj naselja i izgradnju
infrastrukturnih sistema.
Na ovom podruju nalazi se znatan broj endeminih, reliktnih, rijetkih, kao i prorijeenih
biljaka od kojih su neke stavljene pod zatitu.
Osim ve zatienih prirodnihdobara razmatra se stavljanje jo nekoliko vrijednih predjela i
lokacija pod odgovarajue reime zatite. Prema tome preporuka u daljoj zatiti predjela bi
bila sledea:
Kanjoni Morae (Gornja Moraa i Platija) i kanjon Mrtvice kao i predjeli Komova zasluuju da
budu stavljeni pod neki reim zatite, kao predjeli viestrukog znaaja. Posebnu panju
zasluuju visokoplaninska jezera (Biogradsko, iko (malo i veliko), Ursulovako (malo i
veliko), Kapetonovo i dr. kao i karstna vrela). Veliki broj peina i jama su takoe
karakteristika ovog podruja (juni krenjaki dio Optine: Maganik i Stoac). Dugoronom
146
IBI CAU partnership

projekcijom zatite prirode predloeno je formiranje Regionalnog parka "Komovi" (oko

21.000 ha).
U reviziji statusa postojeih zatienih podruja prirode treba ukljuiti mogunosti

proirivanja granica postojeih zatienih podruja prirode na podruja koja se predlau za
stavljanje pod zatitu u istoj ili drugoj/slinoj kategoriji zatite tj. povezivanje NP "Biogradska
gora" sa planinskim masivom Regionalnog parka "Komovi".
U cilju jaanja utvrenih biocentara i biokoridora, a time i mree zatienih podruja prirode,
potrebno je da se pristupi, fazno, meusobnom povezivanju zatienih podruja prirode. Kao
oblast za prvu fazu povezivanja zatienih podruja prirode predlae se biokoridor
jugoistonih Dinarida ("Dinarski luk") koji bi se u nastavku ovog procesa dalje povezao sa
ostalim regionalnim koridorima kao to je "Green Belt".
Podruja za stavljanje pod zatitu u kategoriji spomenika prirode i predjela posebnih

prirodnih odlika su predmet posebne zakonske procedure i nie prostorno-planske i
urbanistike dokumentacije. Upravljanje ovim kategorijama zatite vri se na lokalnom nivou.
Prema planskim dokumentima za izgradnju vjetake vodne akumulacije na Morai sa

branom Andrijevo - maksimalne kote uspora vodnog ogledala treba da bude 290,6 m n.v. To
znai, da e budua akumulacija u potpunosti potopiti dananje lokacije mostova na rijeci
Mrtvici i rijeci Sjevernici i ozbiljno e ugroziti Kaluerov most na Morai kod Manastira
Morae najstarijeg i najvrjednijeg spomenika kulture u Optini (oko 2,5 kilometara uzvodno
od manastira).
Od posebnog i vrlo bitnog znacaja je uticaj na vegetaciju uz samu rijeku, na njenim obalama
i sprudovima. Tu se, prije svega, misli na zajednicu Oxali - Alnetum incanae BI. (zajednica
johe i cecelja), sa dominantnom vrstom Petasistes hybridus, kao i na razlicite zajednice sa
vrbama i drugim higrofilnim vrstama drvea, bunastih i zeljastih biljaka.
Neophodno je u svim fazama planiranja sprijeiti da se pritisak profitnih aktivnosti odrazi na

biodivrzitetski potencijal i trajno narui prirodna svojstava ovog podruja. Parcijalno
inoviranje planske dokumentacije i nedostatak planiranja od velikog ka malom uz postojee
demografske trendove moe dovesti do nepravilnog razvoja Optine i neracionalnog
korienja prostora uopte.
4. MJERE ZA POVEANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI I KORIENJE

OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE
Poboljanje energetske efikasnosti posebno se odnosi na ugradnju ili primjenu :

niskoenergetskih zgrada, unaprijeenje ureaja za klimatizaciju i pripremu tople vode
koriscenjem solarnih panela za zagrijavanje, unaprijeenje rasvjete upotrebom izvora svjetla
sa malom instalisanom snagom (LED), koncepta inteligentnih zgrada (upravljanje
potronjom energije glavnih potroaca sa centralnog mjesta). Sve nabrojane mogunosti se
u odreenoj mjeri mogu koristiti pri izgradnji objekata na podruju zahvata.
Kada su u pitanju obnovljivi izvori energije, posebno treba naglasiti potencijalnu primjenu
energije direktnog sunevog zraenja.
Suneva energija se kao neiscrpan izvor energije u zgradama koristi na tri naina:
1. pasivno-za grijanje i osvjetljenje prostora
2. aktivno- sistem kolektora za pripremu tople vode
3. fotonaponske sunane elije za proizvodnju elektrine energije
147
IBI CAU partnership

Na ovom podruju postoje mogunosti za sva tri naina korienja suneve energije za
grijanje i osvjetljavanje prostora, grijanje vode (klasini solarni kolektori) i za proizvodnju
elektrine energije (fotonaponske elije).
U ukupnom energetskom bilansu kua vanu ulogu igraju toplotni efekti sunca. U
savremenoj arhitekturi puno panje posveuje se prihvatu sunca i zatiti od pretjeranog
osunanja, jer se i pasivni dobici toplote moraju regulisati i optimizovati u zadovoljavajuu
cjelinu. Ako postoji mogunost orijentacije kue prema jugu, staklene povrine treba
koncentrisati na junoj fasadi, dok prozore na sjevernoj fasadi treba maksimalno smanjiti da
se ogranie toplotni gubici. Pretjerano zagrijavanje ljeti treba sprijeiti sredstvima za zatitu
od sunca, pokretnim suncanim zastorima od materijala koji sprecavaju prodor UV zraka koji
podiu temeperaturu, usmjeravanjem dnevnog svjetla, zelenilom, prirodnim provjetravanjem
i sl.
Savremeni tzv. daylight sistemi koriste optika sredstva da bi podstakli refleksiju, lomljenje
svjetlosnih zraka, ili za aktivni ili pasivni prihvat svjetla. Savremene pasivne kue danas se
definiu kao graevine bez aktivnog sistema za zagrijavanje konvencionalnim izvorima
energije.
Za izvedbu objekata uz navedene energetske mjere potrebno je primjenjivati (uz prethodnu

pripremu strunu i zakonodavnu) Direktivu 2002/91/EC Evropskog parlamenta (Directive
2002/91/EC of the European Parliament and of the Council of 16 December 2002 on the
energy performance of buildings (Official Journal L 001,04/01/2003)/ o energetskim
svojstvima zgrada, to podrazumijeva obavezu izdavanja certifikata o energetskim
svojstvima zgrade, kome rok valjanosti nije dui od 10 god.
Korienje solarnih kolektora se preporuuje kao mogunost odreene utede u potronji

elektrine energije, pri emu se mora povesti rauna da ne budu u koliziji sa
karakteristinom tradicionalnom arhitekturom.
Za proizvodnju elektrine energije pomou fotonaponskih elemenata, potrebno je uraditi
prethodnu sveobuhvatnu analizu tehnikih, ekonomskih i ekolokih parametara.
Mogua je I preporuuje se upotreba geotermalnih teoplotnih pumpi sa ostalim energetski
efikasnim rjeenjima, ukoliko se prethodno vre adekvatna ispitivanja ekonomske isplativosti
ovakvih rjeenja.
Preporuuje se upotreba centralnih sistema za grijanje na vrsta goriva, drvne otpatke i
pelet, a za velike objekte I sistemi energana na biomasu.
energijom i snagom (objekti sa nekoliko elektrinih troila - elektronski aparati, rashladni
ureaji, osvjetljenje ), a do kojih je, zbog udaljenosti, relativno skupo graditi distributivnu
mreu. Ovo se naroito odnosi na objekte koji se koriste u ljetnjem periodu, a koji imaju malo
jednovremeno optereenje kao npr. katuni, telekomunikacioni objeki (RBS mobilne
telefonije, RTV predajnici...).
Postrojenje na biomasu
Za planirane planinske centre , sa izraenom potronjom toplotne energije u zimskom
periodu (grijanje, topla voda i priprema hrane), kao energetski efikasno i odrivo rjeenje
predlae se upotreba potencijala biomase.
inioci za takvo opredjeljene u razvoju enegetske infrastrukture u odnosu na druge
alternative svakako su nezaobilazni:
x raspoloivi i neiskorieni potencijal biomase, kao vida obnovljive energije
x ostvarivanje energetske efikasnosti u transformacijama i korisenju primarne
energije,
x alternativa neekonominoj upotrebi elektrine energije kroz njene transformacije u
toplotnu energiju,
148
IBI CAU partnership

x savremena efikasna postrojenja toplana i kogeneracija na biomasu, u pravcu

zatite okoline i odrivog razvoja.
Udaljenost i planinski teren uslovljavaju posebna rjeenja za sve planinske centre), ali
planirana naselja (po obimu smjetaja i sadraju objekata) ukazuju na mogunost
rjeenja sa istim kapacitetima postrojenja.
naselja.
(generator snage oko 2 MW) kojom se postrojenje energetski optimizira, opravdana je
samo uz podsticajnu cijenu proizvodnje el.energije, zbog visokih dodatnih
investicionih ulaganja (specifine investicije oko 2.000 eura/kW).
Energija vjetra

proizvodnju elektrine energije na vjetar. Orografski i klimatski, postoje osnove za
proizvodnju elektro-energije na vjetar.
Vjetar, kao klimatski element, zavisi od opte cirkulacije vazduha u atmosferi i od oblika
topografije. Prizemno strujanje vazduha je pod velikim uticajem oblika topografije. Najvanije
karakteristike vazdunih strujanja se prikazuju ruama vjetra, koje izraavaju procenat
estine smjerova i srednju brzinu vjetra po pojedinim smjerovima.
5. SMJERNICE I MJERE ZA ZATITU I UNAPREENJE KULTURNIH DOBARA
Prostorno urbanistikim planom optine Kolain posebna panja posveena je integralnooj

zatiti kulturnog nasljea koje u sadejstvu sa prirodnim okruenjem formira svojevrsni kuturni
pejza. Obezbijeiuje se, takoe, sprovoenje osnovnih konzervatorskih principa kojima se
ostvaruje ouvanje i unapreenje kulturnih, istorijskih i ambijentalnih vrijednosti kulturne
batine.
Osnova za segment zatite kulturnih dobara za potrebe PUP-a Kolain je Elaborat zatite
kulturnih dobara.
Radi relevantnog tretmana kulturne batine u obuhvatu plana i ostvarivanja planskog

kontinuiteta u planovima nieg reda neophodno je izraditi Studiju zatite kulturnih dobara
u skladu sa Zakonom o zatiti kulturnih dobara (Sl.list CG br 49/10).
x Kroz odgovarajue priloge planske dokumentacije nieg reda potrebno je precizirati

nain sprovodjenja planerskih rjeenja, te prikazati sve planirane mjere koje za cilj imaju
zatitu, ouvanje i unapreenje kulturne batine u okviru obuhvata plana.
x Ouvanje kulturnog nasljea treba sprovoditi kroz planirani, kontinuirani proces u okviru
koga treba maksimalno potovati naelo da svaki objekat zahtijeva specifine postupke i
tretmane.Sve radove planirati na nain koji nee umanjiti zateene kulturne, istorijske i
ambijentalne vrijednosti kulturnih dobara, u skladu sa Zakonom o zatiti kulturnih
dobara, naosnovu konzeratorskih uslova koje izdaje Uprava za zatitu kulturnih dobara.
149
IBI CAU partnership

x Planska rjeenja je potrebno koncipirati tako da predvidjaju aktivniju ulogu kulturne

batine u smislu njegovog ukljuivanja u turistiku ponudu, posebno onog segmenta
koji je u tom smislu stekao odreenu afirmaciju
x Planerska rjeenja potrebno je koncipirati na nain da je prednost u sanaciji, revitalizaciji

i korienju data kulturnoj batini koja je u propadanju, kojoj prijeti opasnost ili koja je
ugroena gradnjom novih objekata;
x Arhitektonska rjeenja u podrujima sa ambijentalno vrijednim objektima potrebno je

planirati na nain da su novi objekti prilagodjeni zateenoj arhitekturi i ambijentalnim
vrijednostima, a u arhitektonski izraz novih objekata potrebno je ugraditi transponovane
vrijednosti tradicionalnog graditeljstva.
Pri izradi smjernica za sprovodjenje plana kroz planove nieg reda potrebno je predvidjeti
slijedee:
1. Sprovesti rekognosciranje terena sa prepoznavanjem kulturnih, istorijskih i ambijentalnih

vrijednosti dobara. Za dobra za koja se osnovano predpostavlja da posjeduju kulturne
vrijednosti pokrenuti Inicijativu za utvrivanje kulturnih vrijednosti u skladu sa Zakonom
o zatiti kulturnih dobara;
2. Sprovesti do kraja postupak revalorizacije poznatih kulturnih dobara i valorizacije
potencijalnih dobara kojima e se, pored ostalog, utvrditi granice kulturnih dobara i
njihove zatiene okoline;
3. Formiranje Registra kulturnih dobara;
4. Definisanje sadraja i funkcija kulturnih dobara u skladu sa autentinim aktivnostima, ili
onih kompatibilnih sa autentinim;
Dinamika aktovnosti u takama 1-4 definisana je odredbama Zakona o zatiti kulturnih

dobara i sprovodi je sluba zatite.
1. Aktivna obnova seoskih aglomeracija sa ouvanim primjerima tradicionalnog

graditeljstva kao i obnova i unapreenje i njihovih aktivnosti uz stvaranje uslova za
povratak stanovnika i unapreenje ivota (seoski turizam, proizvodnja zdrave hrane i
sl.)
2. Ouvanje autentinih primjera arhitekture, zanata, alata i sl.
3. Planirati poboljanje saobraajne dostupnosti nepristupanih kulturnih dobara;
4. Kroz izdavanje dozvola za gradnju obavezati investitora da dostavi precizni
arhitektonski i foto snimak postojeeg stanja kulturnog dobra
5. Kroz izdavanje dozvola za gradnju obavezati investitora da sprovodi proceduru koja
za cilj ima zatitu potencijalnih arheolokih lokaliteta a koja je propisana lanom 87 i
88. Zakonaozatitikulturnih dobara;
6. Kroz izdavanje dozvola za gradnju obavezati investitora da, na prostorima koji su
oznaeni kao arheoloki lokaliteti, prije poetka graevinskih radova predvidi, u
saradnji sa slubom zatite, odgovarajua arheoloka istraivanja kako bi se na
osnovu rezultata mogli odrediti dalji uslovi;
7. Pri planiranju radova na infrastukturi, kroz izdavanje dozvola za gradnju obavezati
investitora da predvidi izvoenje radova u prisustvu arheologa;
8. Kroz izdavanje dozvola za gradnju obavezati investitora da finansira izmjenu
projekta ukoliko se u toku zapoetih radova naie na arheoloke nalaze;
9. Definisati dozvoljene i nedozvoljene aktivnosti u okviru zone kulturnog pejzaa i
ambijenta i njenog neposrednog okruenja;
150
IBI CAU partnership

10. Onemoguiti gradnju trajnih i privremenih objekata koji funkcionalno, vizuelno ili na
bilo koji drugi nain mogu da narue ambijentalnu i/ili druge vrijednosti kulturnog
pejzaa; indentifikovati kulturni pejza, sagledati probleme u irem podruju
tretiranog prostora ije posljedice se osjeaju na odreenoj prostornoj i kulturno-
istorijskoj i pejzanoj cjelini.
11. Arhitektonska rjeenja novih objekata u podrujima sa ambijentalno vrijednim
objektima potrebno je planirati tako da se baziraju na transponovanim arhitetonskim
vrijednostima tradicionalnog graditeljstva.
6. MJERE ZATITE OD PRIRODNIH I TEHNIKO TEHNOLOKIH NESREA
Zatita od elementarnih nepogoda ragulisana je Zakonom o zatiti od elementarnih

nepogoda (Sl. List RCG br. 57/1992) i Pravilnikom o mjerama zatite od elementarnih
nepogoda (Sl.list RCG br. 8/1993).
x zatita od zemljotresa sprovodie se kroz primjenu vaeih aseizmikih propisa

prilikom sanacije postojeih i izgradnje novih graevinskih i infrastrukturnih objekata;
zbog konstatovanih nepovoljnosti inenjersko geolokih i seizmikih uslova tla, sva
rjeenja za buduu izgradnju i ureenje prostora moraju se zasnivati na nalazima i
preporukama inenjersko-geolokih istraivanja sa mikroseizmikom rejonizacijom
terena;
x zatita od poara zasnivae se na izradi planova zatite od poaraza pojedine prostore

u okviru zahvata Plana, odnosno formiranju adekvatnog broja vatrogasnih jedinica i
njihovom efikasnom djelovanju u vanrednim situacijama; u cilju efikasnog djelovanja
vatrogasnih jedinica potrebno je svim djelovima prostora obezbijediti saobraajnu
pristupanost; u umskim kompleksima izgraditi mreu javnih i umskih puteva i prolaza,
koji e sa skijakim stazama i koridorima formirati mreu protivpoarnih barijera i
podijeliti umske i druge prirodne prostore na manje segmente; u Nacionalnom parku
zabraniti loenje vatre i odlaganje zapaljivih predmeta osim na odreenim mjestima;
prema pravilima protivpoarne zatite organizovati slubu osmatranja i javljanja;
x zatita od poplava i bujica zasnivae se na integralnom rjeavanju zatite i bie

definisana vodoprivrednim radovima kao to su regulacija korita, meliorativni radovi,
izgradnja obaloutvrda; zatita prostora od uticaja bujica i odrona sprovee se
kanalisanjem i ureenjem bujinih korita, kao i izgradnjom drenanih sistema;
x zatita od zimskih nepogoda, zavijavanja, leda i lavina ostvarie se izgradnjom

graevinskih kapaciteta i infrastrukture, poumljavanjem, zatravnjivanjem goleti i
regulacijom voda; ove mjere predvidjee se kroz izradu planova ureenja naselja i
pojedinih turistikih lokaliteta,
Osim gore navedenih preporuka PUP Kolain propisuje neke od osnovnih mjera koja se
moraju potovati prilikom izrade detaljih planova i prilikom izgradnje objekata:
mjere za zatitu ljudi
- za sklanjanje koristiti sve vrste zatitnih objekata, povremena sklonita, preureene

podrumske prostorije, prirodne i vjetake objekte, prorodna sklonita, ...
- javne objekte u naseljima planirati vee otpornosti na uticaje elementarnih nepogoda
kao bi se koristili kao eventualna sklonita
151
IBI CAU partnership

mjere za zatitu prirodne sredine
- saniranje nestabilnih povrina, klizita i vododerina

- regulisanje vodotokova radi sprjeavanja popolava
- poumljavanje zona klizita
- izgradnja kanalizacione mree sa ureajima za preiavanje otpadnih voda u centru
Kolaina, turistikim punktovima ( eko sela ) i sekundarnim optinskim centrima
- organizovano deponovanje otpada
mjere za zatitu od elementarnih nepogoda
- izgraenost zemljita u naseljima mora biti u dozvoljenim granicama kako bi se

sprijeila nedozvoljena pokrivenost prostora ruevinama ( maximanala zauzetost na
nivou urbanistike parcele je 40%, izuzetno 50%)
- spratnost u naseljima treba biti ujednaena, kako bi se izbjegla sekundarna ruenja i
nestanak protivpoarnih barijera
- u naseljima treba imati to vie slobodnih prostora kao to su parkovi ( gradski i
parkovi u okviru stambenih blokova), sporstko rekreativni tereni, pijace, slobodni
prostori du saobraajnica i vodotokova...kao prostora sigurnih od ruenja i poara
- oko objekata posebne namjene ( skladita, servisi, benzinske i plinske stanice,
stovarita) formirati slobodne prostore kao njihove zatitne zone radi sigurnosti
naselja
- u umama i ostalim van naseljskim prostorima formirati protivpoarne koridore (
krenje uma u vidu protiv poarnih traka)
- na kontaktu gradskih parkova / uma i naselja formirati protiv poarne koridore
(krenje uma u vidu protiv poarnih traka)
- skladita goriva locirati izvan naselja
- gradnju stalnih i privremenih naselja onemoguiti u plavnim podrujima

152
IBI CAU partnership

VI SMJERNICE ZA SPROVOENJE PLANA

1. SMJERNICE ETAPNOG RAZVOJA

Plan e se realizovati etapno kroz srednjorone planove drutveno-ekonomskog razvoja
(staregija razvoja optine) sa prostornom komponentom kojom e se za savako razdoblje
utvrditi prostorni zahvati intervencije na ureenju zemljita, privoenja odgovarajuoj
namjeni i infrastrukturi. Optina e parcijalno donosti godinje planove.
Prva faza realizacije poklapa se sa srednjoronim razdobljem koje je potvreno i u Strategiji

razvoja optine 2011-2015 godina. U ovoj fazi se oekuje zaustavljanje smanjenja broja
stanovnika i zaposlenih.Naelno u prvoj fazi e se prii zavretku zapoetih intervencija i
akcija na infrastrukturi a potom i izgradnji planiranih objekata privrede i drutvenih
djelatnosti.
Druga faza realizacije obuhvata planski period 2015-2020 godina u kome se oekuje rast
broja stanovnika i zaposlenih a samim tim intenziviranje infrastukturng opremanja zemljita i
gradnje. Sve planirane aktivnosti u prostoru usmjerene su na poboljanje uslova ivota, prije
svega stalnog stanovnitva, a samim tim i na razvoj privrede i drutvenih djelatnosti.
Obzirom na vrijeme izrade plana ( minimum 2 godine) plan daje jasne smjernice i za
postplanski period 2020-2025 godina.

Faze realizacije I faza II faza III faza
Planski period 2011-2015 2015-2020 2020-2025
planirane osnovne planirane osnovne
aktinosti aktinosti
STANOVANJE
broj stanova 40 stanova u centru Kolaina i 60 stanova u centru Kolaina i 100 stanova u centru Kolaina i
sekundarnim optinskim centrima sekundarnim optinskim centrima sekundarnim optinskim centrima
20 stanova u ruralnim naseljima 30 stanova u ruralnim naseljima 30 stanova u ruralnim naseljima

DRUTVENE DJELATNOSTI
KULTURA: Zatita kulturnog nasljea KULTURA: Kulturni centar Kua KULTURA: Zatita kulturnog
(renoviranje zgrade Muzeja i kulture u Manastiru Moraa nasljea ( renoviranje vrijednih
muzejskog prostora i Biblioteke); arhitektonskih objekata u centrima)
Stalna postavka Spomen dom OBRAZOVANJE: Srednja kola;
Gornja Moraa; Centar za promociju i OBRAZOVANJE: Via
prouavanje nacionalnog identiteta u ZDRAVSTVO: Rekonstrkcija i poljoprivredna kola
centru Kolaina proirenje terenskih ambulanti;
Apoteke u centrima; ZDRAVSTVO: Rekonstrkcija i
OBRAZOVANJE:Predkolaska proirenje ( porodilite, urgentni
ustanova; Aktiviranje podrunih SPORT:Sportski tereni; dvije centar...) doma zdravlja u centru
odjeljenja osnovne kole (Crkvina i fiskulturne sale/ vienamjenske sale u Kolaina
Vranjetica) sekundarnim optinskim centrima;
skijalita SINJAJEVINA, eko SPORT: skijalita SINJAJEVINA,
ZDRAVSTVO: Rekonstrkcija i avanturistiki park Komovi eko avanturistiki park Komovi,
proirenje terenskih proirenje skijalita Jezerine
ambulanti;Veterinarska ambulanta u SOCIJALNA ZATITA:Centar za
Dragovia polju i ostalim centima po djecu i odrasle sa posebnim SOCIJALNA ZATITA: Centar za
potrebi potrebama djecu i odrasle sa posebnim
potrebama
SPORT:Stadion; Sportski tereni; dvije
fiskulturne sale/ vienamjenske sale u
sekundarnim optinskim centrima;
skijalita SINJAJEVINA, eko
avanturistiki park Komovi
SOCIJALNA ZATITA:Centar za brigu

o starim licima
PRIVREDA
turistiki kapaciteti Hoteli (visoke kategorije >4*) Hoteli (visoke kategorije >4*) Hoteli (visoke kategorije >4*)
530-1100 leajeva 530-1100 leajeva 800 leajeva
Turistiko naselje (turistiki smjetaj Turistiko naselje (turistiki smjetaj Turistiko naselje (turistiki smjetaj
sa 4* i 3*) sa 4* i 3*) sa 4* i 3*)
Eko selo Eko selo Eko selo

153
IBI CAU partnership


Planski period 2011-2015 2015-2020 2020-2025
aktinosti aktinosti
razvoj i unapreenje turizma Razvoj sportskog turizma kroz Prioritet dati lokacijama od optinskog
adaptaciju i renoviranje postojee i dravnog znaaja / Sinjavina,
sportske infrastrukture (sportski tereni Bjelasica,Lola- Javorje i Komovi/ _
i skijalita) razvoj skijalita
Turna ski staza planinom Sinjajevinom

Sinjavinski sektor
Kategorizacija seoskih domainstava i

promocija seoskog turizma
Renoviranje i opremanje Kongresne

sale
Oznaavanje i izgradnja biciklistikih i

planinarskih staza u planinskom
pojasu Kolaina
Ureenje ueg gradskog jezgra (

gradsko etalite, gradski park, pijaca,
javna garaa, javni parkinzi...)
umarstvo
Poumljavanje erozivnih terena Poumljavanje erozivnih terena Poumljavanje erozivnih terena
Poveenje kapaciteta postojeeg Krenje protiv poarnih puteva Krenje protiv poarnih puteva
rasadnika
industrija Aktiviranje industrijske zone Bakovii Izgradnja pogona za finalnu preradu Izgradnja pogona za preradu
drveta poljoprivrednih proizvoda (
Pogon za osnovnu preradu drveta Mateevo, Lipovo, Kolain,
Fabrika za flairanje vode za pie Dragovia Polje)
Fabrika za flairanje vode za pie
Izgradnja pogona za preradu
poljoprivrednih proizvoda ( Mateevo,
Lipovo, Kolain, Dragovia Polje)
poljoprivreda Obnova i aktiviranje postojee Proirenje poljoprivredne proizvodnje Proirenje poljoprivredne

poljoprivredne proizvodnje proizvodnje
Izgradnja argokooperantskog centa,
Osnivanje agrobiznis centra u skladita i slosa za prihvat robe
Kolainu
Program podizanja mini farmi ( 20 u
Formiranje 5 otkupnih stanica; govedatstvu i 40 u sitnom stoarstvu,
planirani otkup i prerada podizanje novih plantaa vonjaka)
poljoprivrednih proizvoda Izgradnja ribnjaka;
Program podizanja mini farmi ( 20 u

govedatstvu i 40 u sitnom stoarstvu,
obnavljanje postojeih plantaa
vonjaka)
INFRASTRUKTURA
VODOSNABDIJEVANJE I
Proirenje i dovravanje vodovodnog Proirenje i dovravanje vodovodnog
OTPADNE VODE sistema u skladu sa planiranom sistema u skladu sa planiranom
gradnjom gradnjom
Izgradnja I faze ureaja za Zavretak ureaja za preiavanje

preiavanje otpadnih voda (4000 otpadnih voda (4000 ES) i segmenata
ES) i segmenata kanalizacione mree kanalizacione mree u optini Kolain
u optini Kolain
Izgradnja transfer stanice i reciklanog

dvotista
ELEKTROENERGETIKA Proirenje i dovravanje

Proirenje i dovravanje Proirenje i dovravanje infrastrukturnog sistema u skladu sa
infrastrukturnog sistema u skladu sa infrastrukturnog sistema u skladu sa planiranom gradnjom
planiranom gradnjom planiranom gradnjom
Izgradnja malih HE na teritoriji optine Izgradnja malih HE na teritoriji optine

Kolain Kolain
Izgradnja gradske toplane u optini Korienje alternativnih izvora za

Kolain proizvodnju energije (
drvnabiomasa)
SAOBRAAJ
Odravanje i unapredjenje postojee Odravanje i unapredjenje postojee Odravanje i unapredjenje
saobraajne infrastrukture saobraajne infrastrukture postojee saobraajne infrastrukture
Rjeavanje eksproprijacije i izrada Izgradnja autoputa Bar Boljare Izgradnja autoputa Bar Boljare
projektne dokumentacije za autoput
Bar- Boljare Izgradnja regionalnog puta Jezerine -
Lubnica
Zavretak radova na minioblaznici oko
centra Kolaina
Rjeavanje eksproprijacije i izrada

projektne dokumentacije za
magistralni put Lubnice Jezerine
154
IBI CAU partnership


Planski period 2011-2015 2015-2020 2020-2025
aktinosti aktinosti
TELEKOMUNIKACIONA
INFRASTRUKTURA Dalje unapredjenje postojece Dalje unapredjenje postojece
telekomunikacione infrastrukture telekomunikacione infrastrukture
primjenom novih tehnologija i primjenom novih tehnologija i
izgradnja nove infrastrukture u skladu izgradnja nove infrastrukture u skladu
sa planiranom gradnjom sa planiranom gradnjom
ZATITA I UNAPREENJE
PRIRODE I IVOTNE
SREDINE
Sanacija i rekultivacija divljih deponija Formiranje arboretuma, botanike
bate drvea i grmlja
Zatita i kreiranje katastra
vodoizvorita Usvajanje menandment plana sa
smjernicama za razvoj ruralnog/ eko
Proglaenje parka prirode turizma
SINJAJEVINA
Studija zatite kulturnih dobara
2. SMJERNICE ZA REALIZACIJU PLANA

Prostor optine i ue prostorne jedinice od znaaja za dalji razvoj usmjereno e se razvijati
kroz izradu planova detaljne razrade i kroz direktno sprovoenje iz plana.
Plan propisuje izradu detaljnih urbanistikih planova za centar optine Kolain, sekundarne
optinske centre i turistiki centar. Takoe plan definie planske zone, okvirni zahvat i
kapacitet za koji je mogue raditi loklane sudije lokacije dok je za odreene namjene
mogue direktno izdavanje uslova iz ovog plana.
Osnovne planske smjernice koje je neophodno potovati do 2020/2025:
x Neophodno je formirati optinsku slubu ili radni tim za sprovoenje plana.

x U sklopu sprovoenja plana Skuptina Optine e utvrditi redosljed izrade detaljnih
urbansitikih planova. Ukoliko je potrebno za vrijedne lokacije u okviru DUP-ova
mogua je izrada urbanistikog projekta.
x Optinska sluba za sprovoenje plana e vriti kontrolu korienja planiranih
smjetajnih kapaciteta koji su definisani u svakoj planskoj zoni, naime dozvolie se
raspisivanje veeg broja LSL-ova sve dok suma smjetajnih kapaciteta ne dostigne
planski maximum za odreenu zonu.
x Potrebno je da optina plan prezentuje nadlenim ministarstvima, naroito onima koji
kontroliu ume i vodoprivredu, uz insistiranje na usaglaavanju i u dijelu zatite i u
dijelu ekploatacije.
x Srednjorone planove razvoja optine (strategiju razvoja optine 2016-2020 i 2020-
2025) i godinje planove razvoja optine usaglaavati sa predmetnim Planom.
x Za zone posebnih prirodnh i kulturnih vrijednosti, bilo da su kao takve ve utvrene
zakonom ili se predlau PUP-om, potrebno je izraditi i usvojiti propisane normativne
akte.
x Raditi studje uticaja na ivotnu sredinu prilikom svih znaajnih zahvata u prostoru
x Izradu planova, upravljanje i korienje podruja i zona od javnog interesa na
podruju optine Kolain sinhronizovano sprovoditi u saradnji sa nadlenim
dravnim organima (prije svega koordinisano izdavanje uslova, od strane optine i
nadlenih ministarstava, za koncesinona podruja)
155
IBI CAU partnership

Osim gore navedenih osnovnih planskih smjernica za realizaciju plana Plan predlae
sljedee aktivnosti:
PREDLOENE AKTIVNOSTI OPIS AKTIVNOSTI
Uspostavljanje jedinstvenog punkta Kancelarija za Potrebno je osnovati optinsku kancelariju za

ekonomski razvoj (KER) promovisanje i aktivnu prezentaciju stratekih lokacija
(faza I) potencijalnim investitorima. Kancelarija za ekonomski
razvoj bi bila jedinstveni punkt koji bi pruao informacije
o: planiranju i izgradnji; dozvolama i licencama;
poslovnim resursima; tenderima; porezima na imovinu;
i nacionalnim i meunarodnim finansijskim
inicijativama. Ova kancelarija bi takoe raspolagala i
povratnim informacijama od investitora koje bi
prezentovala predstavnicima optine.
Marketing i brending inicijative mogu da obuhvate sve

Kreiranje Marketing i Brending Plana za optinu od namjenskih website-ova; broura, banera; logoa
Kolain (faza I) proizvoda; programa odnosa sa medijima; stranica na
twitter-u i facebook-u; aktivnog uea Optine na
regionalnim/ dravnim/ meunarodnim trgovinskim i
turistikim konvencijama do osnivanja optinske
agencije za marketing i brendiranje.
Formiranje zadruge poljoprivrednika (agro / Potrebno je da se meu poljoprivrednicima razvije stav

mljekarstvo) i proizvoaa (faza I) (faza II) o nunosti saradnje kako bi se osigurao nesmetan
proces obrade proizvoda koji se sastoji od proizvodnje,
pakovanja i na kraju brendiranja i marketinga.
Kreiranje markteting i brending strategije za agro- Potrebno je osnovati agenciju koja bi bila odgovorna za
industriju u Kolainu (faza I) (faza II) marketing i brending strategiju koja bi osigurala
prepoznatljivost Kolaina po njegovim jedinstvenim
agro-industrijskim proizvodima. Ova agencija bi bila
zaduena za identifikovanje trita, i povezivanje
poljoprivrednika, proizvoaa i vlasnika poslovnih
jedinica koji bi proizvode mogli da plasiraju.
Kreiranje i sprovoenje Plana sertifikovanja u Trebalo bi da se usvoji praksa sertifikovanja uma od

umarstva (faza I) strane tree strane (npr. Savjeta za upravljanje
umama - Forestry Stewardship Council, FSC) ime bi
se unaprijedila zatita uma i obezbijedila vea
ekonomska vrijednost proizvodnje; doprinjelo bi se
kreiranju identiteta i brenda Kolaina i kreirali bi se
odriviji proizvodi.
Kreiranje Plana za turistiki marketing i brending / Cilj je targetiranje i efektivno promovisanje eljenih
Sprovoenje odrivog masterplana za turizam (faza I) turistikih resursa. Svi turistiki resursi trebali bi da se
okarakteriu kao turistiki proizvodi/ kolainski
brend.
Unapreenje edukacije, obuke i komunikacija u Treba podstai organizovanje obuka i usavravanja u

sektoru turizma (faza I) (faza II) sektoru turizma uvoenjem programa usmjerenih ka
turizmu u srednjim kolama, davanjem stipendija iz
sektora turizma i organizovanjem specijalnih obuka za
stanovnistvo.
Razvoj Masterplana odrivog oblika prevoza za Akcenat bi trebalo staviti i na:

optinu Kolain (faza II) Pjeake zone unutar centra Kolaina;
Formiranje autobuske veze izmeu centra
Kolaina i sekundarnih centara;
Biciklistika staze (markiranje)
Formiranje autobuske veze izmeu skijalita i
eljeznike stanice; i
Davanje prioriteta aktivnim oblicima prevoza u
odnosu na automobile.
156
IBI CAU partnership

PREDLOENE AKTIVNOSTI OPIS AKTIVNOSTI
Optinski plan upravljanja energijom - Municipal Ovom aktivnosti predvieno je uspostavljanje sistema
Energy Management Plan (MEMP) praenja energetske efikasnosti i ekonomine potronje
(faza II) energije u javnom sektoru. Neke od MEMP inicijativa i
ciljeva bi mogli da budu:
Proizvodnja elektrine energije iz odrivih /
obnovljivih izvora energije kao npr. male hidro
/ vjetro / solarne elektrane;
Upotreba biorazgradivih materijala za
proizvodnju energije, npr. otpad od prerade
drveta, biogas, komposta, itd.
Energetski efikasna ulina rasvjeta;
Upotreba visoko-efikasne elektro-opreme u
Optini
Smanjenje energetske potronje u saobraaju
Potrebno je definisati minimalne standarde odrive
izgradnje za potrebe renoviranje objekata i izgradnju
novih zasnovanih na meunarodnim standardima poput
LEED; BREEM, smjernica od Meunarodnog
savjeta za spomenike i mjesta (International Council of
Monument and Sites (ICOMOS)) i drugih EU
standarda.
3. SMJERNICE ZA PROSTORNU ORGANIZACIJU I IZRADU DETALJNIH RAZRADA

Predloenom konceptu razvoja mree naselja predhodila su sljedea opredjeljenja, koja
moemo rezimirati u par smjernica:
smanjenje razlika u stepenu razvijenosti, drutvenom i privrednom, izmeu centra

Kolaina i ostalih naselja,
spreavanje konstantnog smanjenja broja stanovnika uz demografsko oivljavanje sela i
racionalno iskoriavanje postojeih i aktiviranje prirodnih i demografskih potencijala.
Planski pristup je kontrolisana detaljna izgradnja u centrima ( optinski, sekundarni i turistiki

centar) i, u smislu lokacije, dijelom fleksibila detaljna razrada koja ima za cilj oivljavanje
sela i izgradnju manjih turistikih kapaciteta.
Cilj ovakvog planskog pristupa je:

racionalno usmjeravanje optinskih sredstava uz najbre postizanje pozitivnih
efekata (ogranien broj i povrina zona za koje je neophodna izrada DUP-ova,
mogunost izdavanja uslova direktno iz plana za odreene namjene)
fleksibilan pristup u prepoznavanju potencijalnih lokaliteta za turizam manjeg kaciteta
i lokaliteta za minihidroelektrane (mogunost da optina prihvati sva potencijalna
ulaganja investirora)
Naime plan propisuje precizne lokacije za detaljne urbanistike planove i definie planske
zone(bez definisanja preciznih lokacija) u kojima je mogua izrada lokalnih studija lokacija
planom definisanih maximalnih kapaciteta.
Opte smjernice koje treba potovati prilikom izrade detaljnih razrada ( DUP-ova i LSL- ova):
Racinalno korienje zemljita, poveanje postojee gustine stanovanja

Prilikom proirenja graevinskih zona prednost imaju infrastrukturno opremljene lokacije
Zatita poljoprivrednog zemljita, na poljoprivrednom zemljitu nije dozvoljena gradnja
Zatita vrijednog zelenila
157
IBI CAU partnership

Povrine namijenjene stanovanju moraju imati povoljne mikroklimatske uslove i povoljnu

ininjersko geoloku stabilnost terena
Prilikom detaljnog planiranja objekata drutvenih djelatnosti (kapacitet, funkcija) voditi
rauna o njihovoj dostupnosti i specifinim potrebama stanovnika gravitirajueg podruja
U planiranju privrednih objekata osim graninog faktora koji predstavlja infrastrktura
voditi rauna o zatiti ivotne sredine
3.1. Smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova

PUP-om Kolain predvia se izrada esnaest (16) detaljnih urbanistikih planova ( DUP-
ova).
U okviru generalne razrade centra Kolaina predvia se izrada jedanaest (11) DUP-ova,
zatim u oviru sekundarnih optinskih centara Mateevo, Manastir Moraa i Dragovia Polje
planiraju se pojedinani DUP-ovi. Osim ovih 14 DUP-ova plansko opredjeljenje je da za
turistiki atraktivan prostor vezan za skijalita treba usvojiti DUP-ove Jezerine 1450 i
Jezerine 1600.
Zone za koje se predvia izrada DUP-ova ovim planskim dokumentom su generalno

razraene. U oviru generalne razrade prepoznate su sljedei oblici intervencija:
urbana dogradnja je nastavak i zavretak procesa urbanizacije na urbanistki

regulisanom prostoru
urbana izgradnja je poveanje stepena urbanizacije veim dijelom neregulisanog
stambenog naselja
sanacija i dogradnja je prihvatanje veim dijelom neplanski izgraenog graevinskog
fonda uz minimalu dogradnju
zaita i kontrolisana gradnjaje gradnja na novim prostorima uz naglasak zatite
vrijednog prirdnog i kulturnog predjela
industrijska izgradnja je prioritetna reaktivacija idustrijske namjene i sanacija i
dogradnja urbanistiki preteno nedovrenog prostora

naziv planske naziv naziv DUP-a povrina zahvata oblik aktivnost
zone planske plana intervencije
jedinice
29
planska DUP Centar 108 ha urbana revizija i izmjena
jedinica dogradnja postojeeg DUP-a
:1.1.1.
Centar optine Kolain
planska DUP Breza 62 ha urbana revizija i izmjena

planska zona 1.1.
jedinica izgradnja postojeeg DUP-a

:1.1.2.
planska DUP Smaliagia Polje 79 ha urbana revizija i izmjena

jedinica izgradnja postojeeg DUP-a
:1.1.3.
planska DUP Selita Zekova 38 ha sanacija i izrada novog DUP-a

jedinica glava dogradnja
:1.1.4.
planska DUP Sportska zona 52 ha sanacija i izrada novog DUP-a

29
U okviru DUP-a Centar planska preporuka je izrada UP za Centralno gradsko jezgro Kolaina (cca 8 ha).
UP Centralno gradsko jezgro Kolaina moe se raditi na osnovu smjernica PUP-a prije izrade DUP-a Centar ili
nakon izrade DUP-a Centar a na osnovu smjernica predmetnog DUP-a
158
IBI CAU partnership

naziv planske naziv naziv DUP-a povrina zahvata oblik aktivnost

zone planske plana intervencije
jedinice
jedinica dogradnja
:1.1.5.
planska DUP Dulovine 67 ha zatita i izrada novog DUP-a

jedinica kontrolisana
:1.1.6. gradnja
planska DUP Baanje Brdo 162 ha zatita i izrada novog DUP-a

:1.1.7. gradnja
planska DUP Radigojno 45 ha zatita i izrada novog DUP-a

:1.1.8. gradnja
planska DUP Industrijska zona 1 144 ha industrijska izrada novog DUP-a

jedinica izgradnja
:1.1.9.
planska DUP Babljak Drijenak 83 ha sanacija i izrada novog DUP-a

jedinica dogradnja
:1.1.10.
planska DUP Bakovii 63 ha industrijska implemetntacija

jedinica izgradnja DUP-a koji je u
:1.1.11. izradi
planska DUP Jezerine 1450 40 ha zatita i izrada novog DUP-a

:1.4.1. gradnja
Jezerine-Muovia
planska zona 1.4.
Rijeka-Smre
planska DUP Jezerine 1600 28 ha zatita i izrada novog DUP-a

:1.4.2. gradnja
planska DUP Mateevo 167 ha zatita i izrada novog DUP-a

zona= kontrolisana
Mateevo
zona 4.2.
planska
planska gradnja
jedinica
planska DUP Manastir Moraa 52 ha zatita i izrada novog DUP-a

zona= kontrolisana
zona 5.2.
Manastir
planska
planska gradnja
Moraa
jedinica
planska DUP Dragovia Polje 90 ha zatita i izrada novog DUP-a

zona= kontrolisana
Dragovia
zona 6.3.
planska
planska gradnja
Polje
jedinica
ukupno zona DUP-ova cca 1280 ha
159
IBI CAU partnership

Prilikom izrade DUP-ova prihvatiti sljedee urbanistikeparametre:

30 31
kategorija namjene gustina iz ii max procentualna procentualna zastupljenost
povrina spratno zastupljenost kompatibilih namjena
st pretene
namjene32
STANOVANJE
stanovanje male 10 st/ha 0.20 0.25 2 etae 50% 50%
gustine stanovanje (zelenilo, saobraaj,
turizam, poljoprivreda sa
proizvodnjom)
stanovanje male 30 st/ha 0.40 0.25- 2 etae 60% 40%

gustine 0.50 stanovanje (zelenilo, saobraaj,
turizam, drutvene
djelatnosti, centralne
djelatnosti)
stanovanje male 60 st/ha 0.40 0.50- 3 etae 60% 40%
gustine 0.75 stanovanje (zelenilo, saobraaj,
turizam, drutvene
djelatnosti)
stanovanje srednje 120 0.50 0.75- 4 etae 60% 40%
gustine st/ha 1.20 stanovanje (zelenilo, saobraaj,
turizam, drutvene
djelatnosti)
CENTRALNE DJELATNOSTI
centralne 0.50 0.75- 4 etae 60% 40%
djelatnosti 1.20 centralne (zelenilo, saobraaj,
djelatnosti turizam, drutvene
djelatnosti, stanovanje)
TURIZAM
Turizam 60 0.50 0.75- 4 etae 80% 20%
(hotel+ turistiko leaja/ 1.50 turizam (zelenilo, infrastruktura,
naselje) ha centralne djelatnosti,
drutvene djelatnosti)
turizam male 30 0.50 1.00 3 etae 70% 30%
izgraenosti leaja/ turizam i (zelenilo, infrastruktura,
(hotel+ turistiko ha sport i centralne djelatnosti,
naselje+ sport i rekreacija drutvene djelatnosti)
rekreacija)
DRUTVENE DJELATNOSTI
kolstvo, zdravstvo, 0.50 0.75 3 etae 80% 20%
kultura, socijalna djelatnosti (turizam, centralne
zatita, sport i djelatnosti, zelenilo,
rekreacija infrastruktura)
IDUSTRIJA I PROIZVODNJA
proizvodno 0.50 0.75 2 etae 80% 20%
komunalne djelatnosti (zelenilo, infrastruktura)
djelatnosti

30
max index zauzetosti na nivou urbanistike parcele
31
max index izgraenosti na nivou urbanistike parcele
32
procentualna zastupljenost pretene namjene= na primjeru stanovanja malih gustina ( 10 st/ha) znai da je 50% povrine ove
namjene opredijeljeno za urbanistike parcele sa namjenom stanovanje malih gustina / individualno stanovanje u poljoprivredi/
a da je preostalih 50% namjene opredijeljeno za urbanistike parcele kompatibilne namjene
160
IBI CAU partnership

kategorija namjene gustina iz30 ii31 max procentualna procentualna zastupljenost

povrina spratno zastupljenost kompatibilih namjena
st pretene
32
namjene
ZELENILO
zelene povrine / 95% 5%
javne namjene, dozvoljeno evenualno zelenilo (infrastruktura, centralne
zelene povrine zadravanje postojeih objekata djelatnosti, drutvene
specijalne namjene djelatnosti)
U generalnim razradama definisana namjena nije apsolutna namjena ve pretena namjena.

To znai da naprimjer u zoni sanovanja male gustine sve urbanistike parcele ne treba da
imaju namjenu stanovanja male gustine ve da veina parcela ima tu namjenu a da je u
okviru predmetnenamjene mogue planirati i ostale (u tabeli navedene) kompatibilne
namjene.

Potrebno je da izrada DUP-ova kontinuirano prati izgradnju grada kako bi se preduprijedila
eventualna neplanska izgradnja.
Nakon usvajanja DUP-ova, prema smjernicama ovog plana, izuzetno je mogua izrada
urbanistikog projekta (UP-a) za ue djelove naselja u kojima postoji znaajnija i sloenija
izgradnja ili rekonstrukcija, odnosno koja predstavljaju posebno karakteristine cjeline.
Pojedinane namjene povrina, opisane kroz definisanje osnovnih urbanistikih parametara i

pravila gradnje, date u dijelu texta generalno urbanistiko rjeenje centar Kolaina, su
smjernice prilikom izrade svih detaljnih planova.
3.2. Smjernice za izradu lokalnih studija lokacije

PUP-om Kolain definisane su planske zone u kojima je mogua izrada lokalnih studija
lokacije (LSL-ova). 33
Planska predpostavka je da e u planskom periodu do 2020/2025 godine postojati potreba

za izradom:
manjih turistikih kapaciteta visoke kategorije,
minihidroelektrana i
manjih industrijskih postrojenja
koja nije mogue prostorno precizno definisati, iz tog razloga plan propisuje mogunost
izrade lokalnih studija lokacije.
3.2.1. Smjernice za izradu LSL-a za manje turistike kapacitete visoke

kategorije
lokacija:
atraktivan pogled na okolnu prirodu

blizina prirodnom potencijalu odnosno nekoj prirodnoj atrakciji
dobra insolacija ( povoljna jutarnja i popodnevna izloenost suncu)
povrina zahvata od 2 ha do 15 ha
namjena:

33
narandasta zona (radni naziv) na grafikom prilogu br.09 Mrea naselja sa distribucijom stanovnitva, drutvenih i
privrednih djelatnosti je zona u kojoj se mogu raditi LSL
161
IBI CAU partnership

1. turistiko naselje / eko turistiko naselje sa veim brojem manjih smjetajnih objekata
/
max BGP 4 000 m2 i 50 kreveta ( izuzetno 8 000 m2 i 100 kreveta)
u objektima obezbijediti 80 m2 BGP-a po krevetu
max index izgraenosti pojedinane urbanistike parcele 0.4
max index zauzetosti pojedinane urbanistike parcele 0.2
maximalna spratnost 2 etae
obavezna upotreba prirodnih materijala /50 % fasade obloga drvo ili materijali od
drveta ili kamen/
minimalna kategorizacija turistikog objekta 4 zvjezdice
obaveza je da se prilikom izvoenja eko turistikog naselja prvo izgradi hotel ili
osnovni objekat turistikog naselja a potom depadansi/ bungalovi/ vile ( prioritet
imaju centralni u odnosu na smjetajne sadraje)
zatita:
zatita ivotne sredine ( kroz adekvatno odlaganje otpada, preiavanje otpadnih

voda, upotrebu alternativnih izvora energije...)
Tabela 32: Oekivani broj kreveta i max BGP po planskim zona sa mjerama
sprovoenja plana prilikom dalje planske razrade34
sprovoenje
plana broj kreveta broj kreveta max BGP na nivou planske
na nivou na nivou planske zone do 2025
planske zone zone do 2025
do 2020
planska cjelina :1
Centar
planska zona 1.1. DUP 2 000 +500 = 2 500 170 000 m2
planska zona 1.2. direktno 50 - = 50 4 000 m2
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska zona 1.3. - - - -
planska zona 1.4. direktno 500 +500 = 1000 80 000 m2
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska jedinica 1.4.1. DUP 1000 +250 = 1250 75 000 m2
planska jedinica 1.4.2. DUP 250 +1000 = 1250 75 000 m2
planska cjelina :2
Lipovo
planska zona 2.1. direktno 30 +20 =50 4 000 m2
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska cjelina :3
Crkvina
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska zona 3.2. direktno 50 - =50 4 000 m2

34
Planom propisani max BGP na nivou planske zone/jedinice moe biti i manji, dok oekivani broj kreveta, za planski i post-
planski period, ne predstavlja ograniavajui faktor.
162
IBI CAU partnership

sprovoenje
plana broj kreveta broj kreveta max BGP na nivou planske
na nivou na nivou planske zone do 2025
planske zone zone do 2025
do 2020
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska cjelina :4
Mateevo
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska zona 4.2. DUP 50 - =50 4 000 m2
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska cjelina :5
Manastir Moraa
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska zona 5.2. DUP 40 +30 =70 5 500 m2
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska cjelina :6
Dragovia Polje
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
planska zona 6.3. DUP 50 - =50 4 000 m2
planska cjelina :7
Meurijeje
direktno 50 +50 =100 8 000 m2
izdavanje
uslova iz plana
ili LSL
UKUPNO 4 650 +2 690=7 340
3.2.2. Smjernice za izradu LSL-a za male hidroelektrane

(MHC kapaciteta 10 MW) :
Lokacija:
Odabir lokacija za proizvodnju elektrine energije koritenjem hidroenergetskog potencijala
mora se sprovesti paljivo, kako bi se zatitili prirodni resursi i vrijednosti u uoj i iroj
oblasti; dugoroni, kao i dalekoseni uticaji se moraju procijeniti i dokumentovati i sluie
kao osnova za odobravanje planiranih investicija od strane nadlenog organa. Sve
planirane investicije u proizvodnju energije, kao i odabir lokacija, treba posmatrati kao
integralne projekte i procijeniti ih sa aspekta regionalnih i dravnih ekonomskih efekata,
drutvenog uticaja, uticaja na ivotnu sredinu i seizmikog rizika.
163
IBI CAU partnership

Vrjednovanje lokacije za malu hidroelektranu ukljuuje provjeru niza elemenata kao to su:
mogunost smjetaja postrojenja, odreivanje raspoloivog protoka vode tokom godine
(krive protoka) i raspoloivog pada, mogunost prikljuenja na mreu ili primjena za
proizvodnju u izdvojenim podrujima, uticaji na okruenje i slino. Za potrebe vrednovanja
lokacije prethodno treba obezbijediti adekvatne podloge (topografske, geoloke,
geomehanike, meteoroloke, hidroloke, ekonomsko-vodoprivredne).
Nakon definisanja osnovnih parametara, potrebno je dimenzionisati i pravilno odabrati
opremu.
Zato je teko bez prethodnih detaljnih istraivanja odabrati tanu lokaciju za LSL kojom bi se
definisala izgradnja objekata malih hidroelektrana.
U sluaju gradnje veeg broja minihidroelektrana na istom vodotoku, treba ispitati njihov
kumulativni uticaj na ivotnu sredinu i socijalne uticaje.
Planski uslovi:
1.Prilikom izrade tehnike dokumentacije malih hidroelektrana moraju se potovati sljedei

uslovi:
Objekat za zahvatanje vode
Objekat vodozahvata je mala akumulacija sa prelivnikom i bonim talonikom ili
vodozahvatom Tirolskog tipa gdje se betonski prag sa reetkom i sabirnim kanalom
nalazi na dnu vodotoka;
Prilikom projektovanja predvidjeti monitoring proticaja na vodozahvatu da bi u toku
rada male hiroelektrane osiguravali minimalni bioloki proticaji;
Prilikom projektovanja vodozahvata predvidjeti nesmetan prolaz za vodne
organizme-poeljno je, da se sve mjere za prolaz vodnih organizama projektuju u
prirodnom kontekstu;
Razmotriti mogunost vienamjenskog korienja akumulacije, ukoliko je planirana.
Derivacioni cjevovod pod pritiskom
Prilikom projektovanja predvidjeti da se trasa cjevovoda postavi u trup pristupnog
puta kojim se dolazi do vodozahvata ili ukopa u teren u svim dionicama gdje je to
mogue i ekonomski opravdano /vai za derivacioni tip MHE/.
Dovodni kanal, ukoliko se projektuje, mora da bude u uklopljen u okruenje, padine
kanala utvrditi sa autohtonim materijalima;
Cjevovod postaviti na odgovarajuoj podlozi i na dovoljnoj dubini u skladu sa
tehnikim propisima. Niveletu cjevovoda visinski i situativno poloiti tako da se radovi
svedu na minimum uz potovanje odreenih principa kao to su: niveleta cjevovoda
e biti ispod pijezometarske linije pri svim reimima rada elektrane i radi pranjenja
cjevovoda poeljno je da niveleta ima istosmjeran pad na cijeloj duini, a u pravcu
teenja.
Objekat mainske kuice (strojara)
Mainsku kuicu locirati na mjestu koje se sprijeiti plavljene opreme u periodu
visokih voda;
Konstrukciju mainske kuice i izbor materijala od kojih e se graditi, odabrati tako da
se dobije funkcionalno rjeenje i da se objekat maksimalno uklopi u ambijent, uz
upotrebu autohtonih materijala;
Tehnoloki prostor se sastoji od radnog pogonskog i montanog dijela strojare.
Turbinu postaviti u pravcu derivacionog cjevovoda pod pritiskom i na samom ulazu
cjevovoda u strojaru locirati zatvarae, koji imaju i sigurnosnu funkciju (zatvaraju se
kod remonta ili duih zastoja);
164
IBI CAU partnership

Iz turbine voda e oticati kanalom ispod objekta do rijeke odvodnim kanalom.

Materijal odvodnog kanala odabrati tako da se dobije funkcionalno rjeenje i da se
isti maksimalno uklopi u ambijent;
Razmotriti mogunost izgradnje jedne mainske kuice za vodotok, tako da unutar
iste bude vie elekto-mainskih oprema (turbina i generator) malih hidroelektrana
/ukoliko se na jednom vodotoku radi vise objekata/.
Put mainskoj kuici obezbjediti sa pristupnog puta.
Neophodno je da graevinski objekti budu izvedeni na takav nain da je u bilo kojem

trenutku nemogue isuivanje korita vodotoka, odnosno da je u svakom momentu osiguran
ekoloki prihvatljivi proticaj.
Kako bi zatita bila to potpunija, neophodno je da se osigura minimalni nivo vodostaja koji
osigurava normalni ivot flore i faune; a takoe je vano i minimiziranje uticaja na rijeni
ekosistem.
Kako bi se zatitila populacija riba, neophodno je izgraditi zaobilazne kanale koji e
omoguiti ribama da zaobiu podruje male hidroelektane. Da bi zatita bila potpuna,
poeljno je kod turbina instalirati sonare koji usmjeravaju ribe u zaobilazne kanale (tzv. Fish
Guidance System).
Prilikom planiranja i projektovanja, nastojati za to boljim oblikovanjem objekata i
uklapanjem u okolni prostor, uz davanje prednosti tehnikim rjeenjima koja manje zadiru u
pejza.
Analizirati mogunost upotrebe objekata malih hidroelektrana u cilju multifunkcionalnog
korienja.
Objekti i ureaji za korienje vodnih snaga moraju se planirati, projektovati i graditi na nain
koji:
omoguava vraanje vode istog kvaliteta poslije iskoriene energije u vodotok ili
druge povrinske vode;
ne umanjuje postojei obim i ne sprijeava korienje vode za vodosnabdijevanje,
navodnjavanje i druge namjene;
ne umanjuje stepen zatite i ne oteava sprovoenje mjera zatite od tetnog dejstva
voda;
ne pogorava uslove sanitarne zatite i ne utie negativno na ekoloki status voda i
stanje ivotne sredine.
Nuno je definisanje nultog stanja ivotne sredine na lokaciji prije gradnje potencijalne male
hidroelektrane i uspostavljanje sistema monitoringa za praenje efekata usljed gradnje i rada
pogona male hidroelektrane.
U sluaju gradnje veeg broja malih hidroelektrana na istom vodotoku, treba ispitati njihov
kumulativni uticaj na ivotnu sredinu.
Investitor je obavezan prilikom izrade tehnike dokumentacije voditi rauna da tehniko
rjeenje maksimalno obezbjedi uslove za zatitu ivotne sredine, sigurnosti ljudi i njihove
imovine.
Prilikom projektovanja posebno voditi rauna o reimu oticanja voda na sljedei nain:
Na itavom uticajnom sektoru vodotoka ne smije se pogorati stanje plavljenja u
odnosu na dananje stanje, ako to nije u direktnoj suprotnosti sa stanjem zatite
prirodnih vrijednosti;
u akumulacijama, ako postoje u sistemu, treba predvidjeti mjere za uzimanje ljunka iz
akumulacionog prostora i time poveanje bjezbednosti od plavljenja;
vodoprivrednim mjerama treba urediti i ua pritoka u recipijent i nesmetani proticaj
visokih voda pritoka i recipijenta;
165
IBI CAU partnership

ako se zahvatom stvaraju mogunosti za zadravanje voda u zaleini, to treba

tehnikim mjerama predvideti njihovo oticanje;
da se analizira uticaj na nivo i oticanje podzemnih voda.
Morfologija vizuelne karakteristike zahvata

prilikom oblikovanja objekata malih hidroelektrana treba obratiti panju na one
dijelove koji su vidljivi sa saobraajnica, iz oblinjih naselja, turistikih zona ili eljeznike
pruge;
oblikovanje hidroenergetskih objekata ne bi smjelo biti uniformno, nego treba pri
tome svakom objektu dati notu individualnosti, potujui autohtoni ambijent.
U sluaju da se formira akumulacija, voditi rauna o sljedeem:
obezbjediti da se podruje uz vodu u pojasu irine 5 do 10 m (zavisno od toga da li je
lokacija u strmini ili na ravnici) zasadi odgovarajuom vegetacijom i da je itav pojas
oblikovan u odgovarajuem nagibu, usklaen sa pejsanim karakteristikama. Pored
toga se u tom pojasu nalaze i staze za odravanje bazena.
padine utvrditi s autohtonim materijalima uz upotrebu lokalne vegetacije;
pritoke urediti sa lokalno tipinim zatitama i lokalnim materijalima;
nasipne dijelove brana prilagoditi pejzanoj slici podruja u kom se objekat nalazi,
vanjsku stranu nasipa ili zasaditi grmljem ili mjestimino drvetom, ili u krajnjem sluaju
omoguiti koenje trave u poljoprivredne svrhe,
pri planiranju nasipa treba evidentirati pejzane kvalitete i njima vizuelno prilagoditi
rjeenje nasipa;
predvidjeti mogunost vjetakog ostrva ili postavljanja plutajueg objekta.
2. Analizirati mogunost upotrebe objekata malih hidroelektrana u cilju mulifunkcionalnog

korienja i ureenja okolnog prostora u cilju prihvata turista, naunih i edukativnih posjeta.
Potencijali valorizacije vodnog i priobalnog podruja:
planirati rekreacione zone sa sljedeim objektima: pristup do vode u blizini naseljenih
podruja, prostori za izlete;
planirati objekte pasivne rekreacije, kao to su staze za etnju;
ukoliko se planira granja brane, treba omoguiti slobodan prelaz, ime se povezuju
prostori sa obije strane vodotoka.
3. Smjernice za organizaciju i tehnologiju graenja

Prilikom graenja malih hidroelektrana treba obezbjediti ureenje gradilita, manipulativne
povrine, parkiralita, prikljuke na infarstrukturnu mreu za potrebe samog gradilita. Pri
graenju uticaj na okolinu treba biti to manji.
Ukoliko doe do oteenja prouzrokovanih tehnologijom i organizacijom graenja (prije
svega minerskim radovima) izvriti sanaciju istog.
Privremene objekte, koji se grade za potrebe izgradnje mHE, ukloniti po zavretku radova na
istim, kako ne bi negativno uticali na realizaciju trajnih objekata. Takoe, ukloniti iskopani
materijal i humusni sloj nastao tokom zemljanih radova pri izgradnji objekata mHE.
U toku graenja ne smije se mijenjati reim oticanja vodotoka, potrebno je sprijeiti
nekontrolisano isputanje cementnog mlijeka, derivata, otpadnih voda i drugih tetnih
materija u vodu ili okruenje; bilo kakvo deponovanje materijala u koritu rijeke treba sprijeiti
i radno vrijeme gradilita ograniiti na razdoblje dana.
4. Shodno Zakonu o vodama (Slubeni list RCG, br.27/07), prije izrade tehnike
dokumentacije pribaviti vodne uslove od nadlenog organa.
Takoe potrebno je obezbjediti redovnu kontrolu hemijskog zagaenja sedimenta u
akumulacionim bazenima; obezbjediti redovnu kontrolu hemijskog stanja vode u
166
IBI CAU partnership

akumulacionim bazenima; tehnikim mjerama na objektu hidroelektrane predvidjeti sistem

kojim se sprijeava nekontrolisano isputanje sedimenta iz akumulacije nizvodno; predvidjeti
tehnike mjere za sprijeavanje i ublaavanje negativnog uticaja na korisnike voda nizvodno.
5. Ukoliko se prilikom izvodenja radova naie na arheoloke ostatke, sve radove treba
obustaviti i o tome obavijestiti nadlenu instituciju, kako bi se preduzele sve neophodne
mjere za njihovu zatitu, a kasnije se investitor se uslovljava osiguranjem arheolokog
nadzora nad radovima iskopavanja.
6. Prikljuak male hidroelektrane na elektroenergetsku mreu - Posebnu panju obratiti na

definisanje prikljuka male hidroelektrane na elektroenergetsku mreu, a u skladu sa
tehnikim uslovima za prikljuenje dobijenih od nadlenog operatora distributivnog ili
prenosnog sistema, na osnovu izradjenog Elaborata o prikljuenju na elektroenergetsku
infrastrukturu.
3.2.3. Smjernice za izradu LSL-a za industrijske zone
lokacija:
prioritet imaju infrastrukturno opremljene lokacije / planirati adekvatnu saobraajnu
vezu, inernetom opremljena zona.../ ili lokacije lako dostupne postojeoj infrastrukturi
povrina zahvata od 2 ha do 15 ha
namjena:
laka industrija _privredni objekti, prizvodno zanatstvo
servisi i skladita
objekti infrastrukture
komunalno servisni objekti
stanice za snabdijevanje motornih vozila gorivom
mogue je planirati industriski objekat / pogon koji ne utie negativno na ivotnu

sredinu
objekat osim proizvodnog dijela treba imati administrativni dio i istraivaki dio ( osim
proizvodnje podsticati i nauno istraivaku djelatnost)
max BGP 4 000 m2
max index izgraenosti na nivou plana 0.2
max spratnost 2 etae
obavezna upotreba prirodnih materijala
zatita:
zatita ivotne sredine ( kroz adekvatno odlaganje otpada, preiavanje otpadnih
voda, upotrebu alternativnih izvora energije...
4. DIREKTNO SPROVOENJE IZ PLANA

Direktno sprovoenje iz plana su smjernice za ureenje prostora, izgradnju i rekonstrukciju
objekata za prostore za koje se ne planira donoenje drugog lokalnog planskog dokumenta.
Na grafikom prilogu br.09 Mrea naselja sa distribucijom stanovnitva, drutvenih i

privrednih djelatnosti date su grafike oznake za sprovoenje plana a kojima je prostorno
definisana zona za koju se mogu, direktno iz Plana, izdavati urbanistiko tehniki uslovi.
167
IBI CAU partnership

4.1. Smjernice za izgradnju u ruralnim naseljima35
Plan daje direktne smjernice za gradnju na podrujima za koje nije predviena izrada
planova nieg reda, odnosno za ruralna podruja. Ove smjernice treba da osiguraju planski
prihvatljivo ureenje i oblikovanje graevinskih jedinica i postizanje sklada u nainu
graditeljstva.
Znaajnu ulogu u revitalizaciji sela i njegove kulturne i turistike valorizacije, imae ouvanje
tradicionalnog narodnog graditeljstva i zatita arhitektonskog nasljea i arhitektonskog izraza
tradicionalne gradnje.
Planom je predviena mogunost da se u zonama postojeih ruralnih naselja i katuna kao i

zonama koje su van zatitnih koridora omogui direktno izdavanje uslova iz plana za
rekonstruciju postojeih i izgradnju novih objekata.36
Napomena: Plan propisuje zabranu gradnje na sljedeim predjelima nepodobnim za

urbanizaciju:
x eksploataciona polja
x zemljita nedovoljene nosivosti
x predjeli ugroeni elementarnim ili drugim nepogodama (poplave, erozija, klizita i dr.)
x zatitne ume
x predjeli u blizini vodoizvorita
x poljoprivredno zemljite II i III bonitetne klase
x zatieni prirodni i antropogeni pejzai
x nagib terena preko 45
x zatitni koridori infrastrukturnih objekata (saobraajnica, elektrovoda, vodovoda i dr.)
x zemljite koje zbog njegovog poloaja nije ekonomino komunalno opremiti
x infrastrukturni koridori (u infrastrukturnim koridorima ( koridori dalekovoda ili autoputa
i sl..) nije mogua gradnja novih objekta, mogua je jedino sanacija, redovo
odrzavanje, do preseljenja.)
Opti uslovi za graenje
Parcelacija zemljita u svrhu osnivanja urbanistikih parcela moe se obavljati samo unutar
graevinskog podruja (unutar zona koje su razraene kroz detaljne planove).
U zonama PUP-a u kojima se ne planira donoenje detaljnog lokalnog planskog dokumenta

uslovi za graenje se izdaju za jednu, vie ili djelove katastarskih parcela koje zadovoljavaju
uslove koji su propisani u planu a odnose se, prije svega, na povrinu lokacije i dostupnost
infrastrukture.

35
za katastarske parcele koje se nalaze u (radni naziv) braon ili narandastoj zoni na graf. prilogu br.09 Mrea naselja sa
distribucijom stanovnitva, drutvenih i privrednih djelatnosti mogu se izdati urbanistiko tehniki uslovi u skladu sa ovim
smjernicama
Ukoliko se dio katastarske parcele nalazi u braon ili narandastoj zoni, a ne predstavlja neki od planom propisanih predjela
koji su nepodobni za urbanizaciju, mogue je primijeniti gore navedene smjernice na katastarsku parcelu ucjelini.

36
Napomena: U situacijama kada na grafikom prilogu nijesu evidentirani postojei objekti, odnosno zone ruralnih naselja, a
postoji inicijativa korisnika prostora za graenjem objekata nadlena optinska sluba moe izdati uslove za graenje u skladu
sa smjernicama ovog plana. (zabrana gradnje na Planom propisanim predjelima koji su nepodobni za urbanizaciju).
Takoe u sluaju da se ne slae namjena povrina (grafiki prilog br. 10 - Mapa 1) i katastarkog operata (posjedovni list i kopija
kastarskog plana) vai namjena iz kastarskog operata i za te sluajeve se primjenjuju smjernice za direktno sprovoenje PUP-a
date za te namjene.
168
IBI CAU partnership

Granica tako utvrene lokacije predstavlja regulacionu liniju i u odnosu na nju planira se
graevinska linija. Minimalno rastojanje graevinske i regulacione linije je 5 m a preporueno
rastojanje je 15 m.
Objekti se moraju oblikovati u skladu sa lokalnim tradicionalnim oblicima, bojama i

materijalima. Kao nain tumaenja, za uspostavljene kriterijume preventivne zatite
ambijentalnih i prirodnih vrijednosti sredine obavezne su sljedee mjere i smjernice
oblikovanja objekata i njihovih detalja:
puna tektonska struktura jasnih brodova i punih zatvorenih povrina;
transponovanje tradicionalnih detalja i njihovo logino i skladno prilagoavanje
savremenom izrazu- krovova, dimnjaka, oluka, loa, ograda itd.;
izrada fasada od prirodnog autohtonog kamena ili drveta u povrini fasade od 30%
njene povrine
osnovna boja fasade je bijela;
afirmacija prirodnih materijala, npr. obaveza je da vanjski zastori na prozorima i
balkonskim vratima budu od drveta;
izgradnja loa u ravni proelja bez korienja ogradnih baroknih stubia (npr.
balustrada).
Krovovi su obavezno kosi, nagiba krovnih ravni je od 40. Potkrovlja mogu imati nazidak
visok najvie 1,60 m.
Obaveza je da se parcele ne ograuju. Efekat ograivanja na pojedinim djelovima postii

kombinacijom prirodnog i ureenog zelenila radi formiranja zatienih ambijenata. Izuzetno
je mogue graditi drvene ograde. Nije dozvoljeno postavljanje ianih, zidanih, kamenih i
drugih ograda (izuzetak su drvene ograde) i potpornih zidova kojima bi se sprjeavao
slobodan prolaz atmosferske vode.
Najvea visina potpornog zida ne moe biti vea od 2,0m. U sluaju da je potrebno izgraditi
potporni zid vee visine, tada je isti potrebno izvesti u terasama, s horizontalnom
udaljenou zidova od minimum 1,5m, a teren svake terase ozeleniti.
Osnovni infrastrukturni uslovi koji moraju biti obezbijeeni na nekoj parceli/ lokaciji:
x Da ima obezbijeen direktan pristup sa javne povrine kolske ili makar pjeake
x Da ima obezbijeen direktan prikljuak na elektroenergetsku i javnu vodovodnu
mreu ili obezbijeeno snabdijevanje vodom na higijenski nain prema lokalnim
prilikama
x Za objekte veliine do 10 ekvivalent stanovnika predvia se izgradnja
vodonepropusne sabirne jame, sa osiguranim odvozom prikupljenog efluenta u
sistem sa adekvatnim ureajem za preiavanje i isputanje otpadnih voda
x Za objekte veliine vee od 10 ekvivalent stanovnika, predvia se tretiranje
otpadnih voda na sopstvenom, adekvatnom ureaju za preiavanje prije isputanja
u recipijent, zavisno od koliine i karakteristika otpadnih voda i prijemnih
mogunostima recipijenta (tlo, vodotok i dr.)
Treba preporuivati i podsticati korienje alternativnih izvora energije i stvaranje uslova za

autonomno funkcionisanje objekata.
Osnovni principi energetski efikasne gradnje koje treba ispotovati:
x Voditi rauna o lokaciji objekata i njegovoj eksponiranosti suncu

x Graditi na adekvatnom odstojanju od oblinjih objekata, radi spreavanja stvaranja
sjenke od susjednog objekta
169
IBI CAU partnership

x Osigurati adekvatnu toplotnu izolaciju

x Korienje principa pasivne arhitekture i energetski efikasnih sistema grijanja,
hlaenja i ventilacije kao i energije bazirane na korienju energije obnovljivih izvora
Uslovi za postojee stambene objekte i njihovu rekonstrukciju u ruralnim naseljima
x Postojei objekti se mogu dograditi/nadograditi max dodatnih 100m2

x Dogradnja ne smije da narui tradicionalnu arhitekturu objekta
x Fasadni materijali za dogradnju - rekonstrukciju objekta treba da budu lokalnog
karaktera, preporuuje se drvo ili kamen zavisno u kojem dijelu optine se radi
rekonstrukcija. Minimalni procenat fasade izloen prema ulici ili putu obloen
kamenom i materijalima od drveta je 30%.
Uslovi za izgradnju novih stambenih objekata u ruralnim naseljima
x Maksimalna povrina novog objekat za stanovanje je 250m2

x Maksimalni indeks zauzetosti parcele/lokacije u seoskim naseljima je 20% a
maksimalni indeks izgraenosti parcele je 0.25.
x Minimalna povrina parcele/lokacije ( moze da se satoji iz jedne, dijela jedne ili vie
katastarskih parela) za koju se izdaju uslovi je 1 000 m2. ( Izuzetno minimalna
povrina pracele/lokacije moe biti 600 m2 sa maximalnim BGP-om objekta 100m2)
x Gradjevinska linija za nove objekte za stanovanje mora biti postavljena na min 5m a
preporuuje se 15m od regulacione linije /od saobraajnice ili puta/ da bi se ouvao
ruralni ambijent i podstaklo pejzano ureenje dvorita.
x Udaljenost nove stambene jedinice ne smije biti manja od 10m od susjednog objekta
na drugoj parceli.
x Maksimalna visina nove stambene jedinice je tri etae (S+P+Pk ili P+1+Pk) ili 12m
x Novi stambeni objekat mora da ima pristupni put min 4m irine (interventne slube),
uz zabranu parkiranja na pristupnom putu.
x Nije dozvoljena izgradnja betonskih ograda. Maksimalna visina ograde je 1.5m,
preporuuje se 1.2m. Planirati drvenu ogradu ili zelenu ogradu.
x Novi objekti moraju da zadovaoljavaju sve uslove i standarde energetske efikasnosti
x Preporuuje se saenjeautohtonog drvea na parceli ili vrsta koje pripadaju porodici
voa (kruka, ljiva, jabuka, trenja).
x Koristiti lokalne sirovine za graenje, drvo, kamen
x Krovovi su obavezno kosi, nagiba krovnih ravni je od 40. Potkrovlja mogu imati
nazidak visok najvie 1,60m.
x Odvodnjavanje atmosferskih voda sa objekta nije dozvoljeno preko susedne/ih
parcela.
Uslovi za izgradnju pomonih objekata u ruralnim naseljima
Dozvoljeno je graditi poljoprivredne objekte :
x Stone staje (kokoinjci, svinjci, govedarnici, ovarnici, kozarnici), ispusti za stoku,

ubrine jame - ubrita, poljski klozeti i dr;
x Stambeni objekat: letnja kuhinja, mljekara, sanitarni propusnik, magacini hrane za
sopstvenu upotrebu i dr;
x Punice, sunice, ko, ambar, nadstrenica za maine i vozila, magacini hrane i
objekti namenjeni ishrani stoke, staklenici, rasadnici dr.
x Plan ne propisuje ogranienja kada je u pitanju BGP pomonog poljoprivrednog

objekta ve je povrina objekta usklaena sa potrebama domainstva
x Meusobno rastojanje stambenog objekta i poljoprivrednog objekta je min 15 m
170
IBI CAU partnership

x Rastojanje od poljoprivrednog objekta na drugoj parceli min 10 m

x ubrite i poljski klozet moraju biti udaljeni od stambenog objekta, bunara, odnosno
ivog izvora vode najmanje 20m, i to samo na nioj koti.
x Meusobna rastojanja gore navedenih poljoprivrednih objekta zavise od prostorne
organizacije poljoprivrednog dvorita.
x Prljavi objekti se mogu postavljati samo niz vjetar u odnosu na iste objekte.
x Pozicija poljoprivrednih objekata u odnosu na graevinsku liniju utvruje se uslovima
i primjenom najmanjih dozvoljenih rastojanja utvrenih ovim smjernicama.
x Na parceli sa nagibom terena od javnog puta (nanie), u sluaju nove izgradnje,
stambeno dvorite se postavlja na najvioj koti uz javni put. Najmanja irina
pristupnog puta na parceli iznosi 4,00m. Ekonomsko dvorite sa poljoprivrednim
objektima se postavlja iza stambenog dvorita (nanie).
x Na parceli sa nagibom terena prema javnom putu (navie), u sluaju nove izgradnje,
stambeno dvorite se postavlja na najvioj koti. Najmanja irina pristupnog
stambenog puta je 4 m.U tom sluaju poljoprivredno dvorite moe biti uz javni put, a
poljoprivredni objekti na 5m+3m od regulacione linije puta. Rastojanje od
graevinske do regulacione linije utvruje se primjenom optih pravila regulacije
uveanim za najmanje 3m zelenog prostora koji e imati funkciju filtera i tampon
zone.
x Mogue je graditi objekte od balirane slame ime se osiguravaju niski trokovi
izgradnje, odrivost i energetska efikasnost
Smjernice za parkiranje u ruralnim naseljima
x Podzemne etae za parkiranje se ne preporuuju zbog ouvanja arhitektonskog

karektera kua i pomonih objekata.
x Parkiranje vozila se mora regulisati u okviru parcele ili javne povrine ispred parcele
(ukoliko to dozvoljava stanje na terenu), i to jedno parking/garano mesto na svakih
100m stanovanja/poslovnog prostora, odnosno prema standardu za specifine
namene. Prostor za parkiranje ne treba da zauzme vise od 25% prednjeg dijela
kue, a ukoliko je to nemogue ostvariti, parking mjesto treba postaviti sa strane ili
iza kue.
x Parkiranje teretnih vozila i opreme mora se obezbjediti na sopstvenoj parceli, osim za
parcele gdje je mogue parking prostor formirati u zoni ispod dalekovoda (a ispred
parcela). Parking prostor ne treba da je izloen pogledu sa glavne ulice, s toga se
preporuuje da se parking prostor obezbijedi sa strane kue ili u garai.
Kao dopuna stanovanju dozvoljena je izgradnja prodavnica i zanatskih radnji koje slue
svakodnevnim potrebama stanovnika, manjih ugostiteljskih objekata, kao i organizovanje
poslovnih djelatnosti koje se mogu obavljati u stambenim objektima. Maximalna BGP ovih
objekata je 100m2.
Dozvoljena je izgradnja vjerskih objekata uz obaveznu saglasnost/ miljenje nadlenog
organa (Uprava za zatitu kulturnih dobara). Takoe dozvoljava se proirenje postojeih
povrina za groblja uz potovanje posebnih uslova nadlene optinske komunalne slube.
Na povrinama za groblja mogu se planirati pratei objeki (kapele).
Osim uslova za stanovanje i pratee sadraje stanovanju iz plana je mogue direktno izdati
uslove za izgradnju /rekonstrukciju objekata za proizvodnju i izgradnju /rekonstrukciju
objekta za turizam :
Uslovi za izgradnju manjih privrednih objekata /rekonstrukciju postojeih privrednih

objekata
171
IBI CAU partnership

x Dozvoljava se izgradnja idustrijskih pogone za proizvodnju, preradu i prodaju

poljoprivrednih proizvoda (farme ovaca i goveda, pogon za preradu mlijeka i mlijenih
proizvoda, klanice i suare, ribnjak, pogona za proizvodnju aja, stone pijace,
stanica za prikupljanje, suenje i sortiranje ljekovitog bilja i umskih plodova...i sl).
x Plan ne propisuje ogranienja kada je u pitanju BGP idustrijskih pogone za
proizvodnju, preradu i prodaju poljoprivrednih proizvoda
x U okviru ovih uslova mogue je definisati i uslove za otkupne stanice; u okviru
otkupne stanice predvidjeti dio za otkup i dio za prodaju poljoprivrednih proizvoda.
Prenamjenom postojeih objekata koji su van upotrebe mogue je ostvariti
funkcionisanje otkupne stanice (mogua rekonstrukcija nekadanjih prodavnica ili
mjesnih centara i sl.). Obezbijediti adekvatan kolski pristup objektu.
x Dozvoljava se izgradnja industrijskih pogona za drvopreradu i ostalu industriju.

Maximalan BGP ovog pogona je 1000 m2. Minimalna povrina parcele/lokacije je
2000 m2
x Maksimalna visina novih, standardnih proizvodnih objekata i magacina je 12.0 m. U
okviru te visine dozvoljena je podela na vie etaa. Za specifine sluajeve (silose i
sl.), definisae se posebni uslove za visinu objekata u skladu sa potrebom
obezbeenja sigurnosnih uslova i sl. Maksimalna spratnost administrativnih objekata
je P+1+Pk.
x Dozvoljava se rekonstrukcija postojeih industrijskih objekata (u postojeim

gabaritima) i max dogradnja od 1000m2 BGP-a, u cilju proirenja ili
osavremenjavanja procesa proizvodnje, na postojeoj ili susjednoj lokaciji.
Opti uslovi za izgradnju/ rekonstrukciju objekata za turizam
x Mogue je rekonstruisati stare domove kulture ili mjesne zajednice (danas naputene
zgrade) u odmaralita, hostele i druge objekte namjenjene turizmu
x Takoe se preporuuje da u postojeim seoskim domainstvima stanovnitvo koje se
bavi poljoprivredom i stoarstvom kao primarnom djelatnou, proiri svoje
kapacitete i na svom imanju omogui prijatan smjetaj turistima u skladu sa
smjernicama datim za izgradnju/rekonstrukciju u ruralnom podruju. Uz smjetaj u
seoskom domainskom okruenju gosti e moi da se upoznaju sa svim aktivnostima
koje domain svakodnevno obavlja i upoznaju ritam ivota kolainskog kraja. Na ovaj
nain omoguie se revitalizacija seoskih domainstava i kroz unapreenje turistike
ponude, dodatni priliv prihoda sesokom stanovnitvu.
x U domenu agro turizma dozvoljena max BGP turistikog objekta je 500 m2
(turistiki objekti uz stanovanje).
x Minimalna povrina parcele/lokacije je 1 500 m2
Opti uslovi za izgradnju objekata za sport
x Uslovi za objekte u funkciji razvoja sporta

x Dozvoljava se izgradnja svih vrsta otvorenih sportskih terena ( koarka, mali fudbal,
odbojka, tenis, mini golf tereni sl.)
x Za potrebe sportova na vodi ( sportski ribolov, splavarenje) dozvoljena je izgradnja
samo privremenih objekta na obalama rijeka ili eventualno na vodi, maksimalne BGP
100m2.
x Dozvoljava se izgradnja pomonih objekata u funkciji sporta, maksimalne BGP 100
m2, uz osnovni sportski teren.
x Uz sportneke terene formirati adekvatno dimenzionisan parking prostor
172
IBI CAU partnership

4.2. Smjernice za turistike objekte ogranienih kapaciteta37
Direktno iz plana mogue izdati uslove za izradnju:eko-hotel (jedan objekat), eko sela (vise
objekata) i obnovu katuna (vie objekata).
Eko-hotel
Eko hotel je forma smjetaja u ruralnom podruju koja je odrivo intergisana u prirodno,
izgraeno i socijalno/drutveno okruenje. Koncept eko hotel osmiljen je tako da
posjetiocima omoguava smjetaj u zdravom prirodnom okruenju tokom sva etiri godinja
doba i da kroz svoje aktivnosti podstakne edukaciju kako turista tako i lokalne zajednice o
znaaju zatite ivotne sredine, odrive tehnologije koja se primjenjuje prilikom izgradnje i
funkcionisanja objekta kao i kulturne komponente okruenja pruajui doprinos odrivom
razvoju lokalne zajednice.
Jedna od osnovnih karakteristika eko hotela jeste da je to objekat niskog uticaja na prirodnu
okolinu koji je projektovan, dizajniran i konstruisan
da bude ekoloki i drutveno prihvatljiv i
da je njegova izradnja i funkcionisanje u potpunosti
usklaena sa normativima ekoloki i energetski
efikasne gradnje i povezana sa
minimiziranjem tetnih uticaja na ivotnu
sredinu. Eko hotel posjetiocima prua doivljaj
zdravog naina ivota i promovisanje prirodnih
vrijednosti i odrivog razvoja.
Karakteristike objekta:
x Maximalna BGP objekta je 1500m2

x Minimalni smjetajni kapacitet je 7 leajeva a maximalan smjetajni kapaitet 25
leajeva
x Maksimalna spratnost objekta je tri etae (P+1+Pk ili S+P+Pk)
x Minimalna kategorizacija je 3*
x Minimalna povrina parcele je 2 500 m2
x Pratei sadraji su restoran (100 % lokalno pripremljena zdrava hrana, flairana voda
kolainskog kraja itd.) prostorija za wellness/spa/cardio/fitness, prostora za sastanke/
edukativne radionice

37
za katastarske parcele koje se nalaze u (radni naziv) braon ili narandastoj zoni kao i u zonama katuna na graf. prilogu
br.09 Mrea naselja sa distribucijom stanovnitva, drutvenih i privrednih djelatnosti mogu se izdati urbanistiko tehniki uslovi
u skladu sa ovim smjernicama
Ukoliko se dio katastarske parcele nalazi u braon ili narandastoj zoni, a ne predstavlja neki od planom propisanih predjela
koji su nepodobni za urbanizaciju, mogue je primijeniti gore navedene sjernice na katastarsku parcelu u cjelini.

173
IBI CAU partnership

x Odriva izgradnja kroz korienje lokalnih sirovina, korienje materijala sa visokim

reciklanim sadrajem, angaovanje lokalne radne snage
x Forma objekta mora imati karakteristike lokalne arhitekture
x Potovanje principa energetske efikasnosti (korienje duplih prozora, orijentacija
objekata koja osigurava maksimalno osunavanje, prirodni materijali za izolaciju i dr.)
x Koristiti obnovljive izvore energije sunca, vjetra, geotermalnu energiju
x Minimizirati potronju energije 30% kroz energetski efikasnu gradnju, korienje
obnovljivih vidova energije
x Minimizirati potronju vode do 40% kroz korienje vode sa lokacije, kinica, bunari,
korienje sistema koji obezbjeuju maksimalnu utedu prilikom korienja toaleta,
slavina, tueva, primjena reciklae otpadnih voda i dr.
x Kanalizacija se tretira na nain koji sprjeava negativne uticaje na ivotnu sredinu kroz
korienje eco-tek sistema koji na izvornoj lokaciji bioloki tretiraju otpadne vode i
omoguavaju njeno dalje korienje
x Upravljanje otpadom ima za cilj najpre minimizarenje proizvodnje otpada i reciklau
x Adekvatnim pejzanim ureenjem osigurati prirodnu filtraciju vode i cjelokupni prijatan
doivljaj okruenja kroz primereni mobilijar od prirodnih materijala, korienje
autohtonih biljnih vrsta na ureenim zelenim povrinama
Smjernice za graenje i ureenje terena u katunima
Katuni koji oslikavaju tradicionalni nain ivota u planinskim krajevima u ljetnjim mjesecima i
danas se ponegdje koriste kao pastirske/stoarske kolibe u blizini panjaka. Meutim, u
nekim katunskim podrujima sve ei je sluaj naputanja iskljuivo stoarskih aktivnosti i
usmjeravanja ka razvoju turistike ponude kroz adaptaciju katunskih objekata za potrebe
smjetaja turista u cilju oivljavanja katuna i ruralnog dijela Optine.
Ovakav koncept razvoja turistike ponude ima za cilj prilagoavanje katunskih povrina
potrebama turistikog razvoja, gdje e se posjetiocima, uz zadravanje karakteristinih,
tradicionalnih graditeljskih formi i uz poveanje konfora u poreenju sa izvornom formom
katuna, omoguiti prijatan boravak u prirodnom okruenju. Izvorno, katuni predstavljaju male
drvene kolibe, strmih krovova sa jednom prostorijom. Ovaj izvorni oblik mogue je prilagoditi,
proiriti i pretvoriti u smjetajne jedinice. Intervencije na objektima treba svesti na minimum
kako bi se maksimalno ouvala autentinost koliba.
Ovakav vid smjetaja namjenjen je razvoju tranzitnog ali prvenstveno agro/ruralnog turizma.
Domain kroz turistiku ponudu svog katuna posjetiocima treba da prui mogunost
pansionskog smjetaja, mogunost pripreme hrane na tradicionalan nain, upoznavanja sa
nainom ispae stoke i karakteristinim stoarskim i poljoprivrednim aktivnostima i
kvalitetnog odmora u prirodi.
Katunsko naselje treba da ispunjava sljedee uslove:
x Dozvoljena povrina katuna min 1.00 ha

x Kapacitet: min 5 koliba (ukljuujui kolibu domaina)
x Max BGP (svih ukrovljenih) objekata je 500 m2
x Obavezno je potovanje postojeeg arhitektonskog nasljea
x Korienje lokalne sirovine za ureenje (drvo, kamen)
x Gdje god je to mogue, uiniti katune pristupanim i pogodnim i za korienje i tokom
zimskih mjeseci
x Obezbjediti saobraajnu pristupanost lokaciji gdje je to mogue
Uslove za graenje i ureenje terena u katunima mogue je dati u zonama aktivnih katuna i
u zonama naputenih katuna.
Smjernice za graenje i ureenje eko-etno sela

174
IBI CAU partnership

Eko selo predstavlja skup objekata u seoskom/ruralnom okruenju, namjenjenih turistikoj

eksploataciji koji funkcioniu na odrivi nain uz maksimalno umanjenje negativnih uticaja na
ivotnu sredinu. Svojom ponudom posjetiocima pruaju nesvakidanji doivljaj
tradicionalnog stila ivota na selu, rekreaciju u prirodi, odmor od uobiajenih aktivnosti
karakteristinih za ivot u gradu i potpuni ugoaj u prirodnom okruenju.
Eko selo predstavlja ureeno mini naselje ili u kome se gosti pored usluge smjetaja mogu
upoznati sa tradicionalnim aktivnostima karakteristinim za ovo podneblje (poljoprivredni
radovi, stoarske aktivnosti, priprema tradicionalnih jela, zanati) i uz boravak u zdravom
prirodnom okruenju u potpunosti doiveti jedinstveno iskustvo.
Uslovi koji se moraju potovati prilikom graenja i ureenja eko-etno sela su sledei:
x Minimalna povrina eko-etno sela je 0.50 ha

x Minimalo 1000m2 lokacije po kuici
x Maximalna BGP je 1 500 m2
x Minimalno rastojanje eko-etno sela od izgraenih objekata je 70 m kako se ne bi
naruila ambijentalna cjelina i doivljaj seoskog okruenja.
x Prilikom projektovanja sela voditi rauna o postizanju povoljne orijentacije objekata u
smislu osunavanja i idealnih vizura. Objekte maksimalno treba orijentisati prema
jugu, vodei rauna o rastojanju objekata kako bi se izbjeglo meusobno stvaranje
sjnke susjednih objekata.
x Minimalna kategorizacija je 3 zvjezdice
x Dozvoljeno od 5 do 10 planinskih kuica /2-4korisnika po kui / 2-3 sobe/
x Dozvoljena spratnost kua je dvije etae (P+Pk) ili (S+P)
x Svaka smjetajna jedinica mora imati kupatilo sa toaletnim vorom, dnevni boravak,
spavae sobe i terasu
x Prilikom izgradnje objekata koristiti prirodne, lokalne materijale (drvo, kamen)
x Prilikom projektovanja i izgradnje voditi rauna da objekat odslikava tradicionalni
arhitektonsko graditeljski izraz karakteristian za ovo podneblje (forma katuna)
x Lokacija eko sela mora imati saobraajni pristup
x Obezbediti da pristupna saobraajnica sa parkingom bude vizuelno izdvojena od eko
sela zelenim koridorom
x Obezbijediti parking prostor na ulaznom punktu u eko selo. Za parkiralinu povinu
predvia se travnata povrina sa drenaom i ugradnjom mrea za uvrivanje tla.
x Unutar naselja se odvija pjeaki saobraaj uz mogunost pristupa motornih vozila
za servisne i hitne intervencije, snabdevanje i dostavu.
x Saobraajne povrine unutar kompleksa moraju biti od prirodnih materijala (kamen,
ljunak)
x Osigurati nesmetano kretanje osobama sa invaliditetom
x Prilikom projektovanja i izvoenja radova voditi rauna da objekti ispunjavaju
standarde energetske efikasnosti
x Gdje je mogue koristiti obnovljive izvore energije (sunce, vjetar, geotermalna i
biomasa)
175
IBI CAU partnership

x Kompleks mora biti opremljen adekvatnim informativnim panoima, putokazima, i

ostalom signalizacijom koja treba da obezbedi sve neophodne infromacije gostima.
Za potrebe turistike informativne signalizacije iskljuivo koristiti prirodne materijale i
voditi rauna da njihove dimenzije budu adekvatno uklopljene u ambijent
x Voditi rauna o pejzanom ureenju kompleksa
x Eko selo treba imati centralni trg sa sadrajima za okupljanje, logorska vatra,
nadkrivenu povrinu za servisiranje hrane i odravanje proslava
x Kompleks mora biti opremljen urbanim mobilijarom iji je dizajn primeren prirodnom
okruenju i karakteristikama podruja
x Mogui pratei objekti:
o Recepcija
o Info punkt sa prodajnim prostorom za suvenire, mape, knjige
o Usluno ugostiteljski objekti (restoran, kafe/bar)
o Wellness/spa centar
o Prodavnice
o Radionice sa aktivnostima za upoznavanje naslea i tradicije, edukacija o
prirodi i njenom ouvanju i dr.
o tala/tor/ergela (udaljena od smjetajnih jedinica)
o Prostori za seminare, sastanke i radionice
o Djeija igralita
x Dozvoljena spratnost prateih / centralnih obekata je dvije etae (P+Pk) ili (S+P)
x Svaki objekat mora imati pojedinani ureaj za bioloko preiavanje otpadne vode
bez tretmana hemijskim dodacima. U skladu sa EU normativima ovakav
tretman/recikliranje osigurava mogunost daljeg kruenja vode. Kao proizvod ovog
procesa dobija se tehnika voda za navodnjavanje i vrsti mulj koji se koristi kao
bioloko ubrivo.
x Koristiti savremene tehnologije za sakupljanje, tretman i odlaganje vrstog otpada
4.3. Smjernice za strogo kontrolisanu gradnju38

Na grafikom prilogu br.09 Mrea naselja sa distribucijom stanovnitva, drutvenih i
privrednih djelatnosti definisana je zona za koju se mogu, direktno iz Plana, izdavati
urbanistiko tehniki uslovi. Van te zone , a u okviru sive zone, dozvoljena je rekonstrukcija
postojeih objekata i strogo kontrolisana nova gradnja. U okviru sive zone kao izuzetak
dozvoljava se:
x Izgradnja stambenog objekta max BGP- a 150 m2 na parceli/ lokaciji min povrine
1000 m2 (izuzetno : za parcele/ lokacije povrine od 600 do 1000 m2 dozvoljena je
izgradnja stambenog objekta max BGP-a 80 m2)
x U domenu agro turizma max BGP turistikog objekta 200 m2 (turistiko-ugostiteljski
objekti uz stanovanje). Minimalna povrina parcele/lokacije je 1 500 m2.
x Izgradnja pomonih objekata u ruralnim naseljima koji su u slubi stanovanja na
nain kako je dato u poglavlju 4.1. ovog texta
x Izgradnja objekata od dravnog interesa (u skladu sa vaeim propisima)
U ovoj zoni nije dozvoljena izgradnja vikedndica.
5. SMJERNICE I TRETMAN NEFORMALNIH NASELJA

5.1. Proceduralno-pravne mjere

38
za katastarske parcele koje se nalaze u (radni naziv) sivoj zoni na graf. prilogu br.09 Mrea naselja sa distribucijom
stanovnitva, drutvenih i privrednih djelatnosti mogu se izdati urbanistiko tehniki uslovi u skladu sa ovim smjernicama
176
IBI CAU partnership

Pristup u rjeavanju problema neformalne gradnje treba da d rjeenja za uvoenje u pravni

sistem objekata sagraenih na ovaj nain, pri emu isti treba da zadovolje planske uslove i
uslove izgradnje u seizmiki rizinom podruju. Ovo podrazumijeva i rjeavanje pitanja
uzurpiranog zemljita za koje nije plaena naknada, a na kome je izgraen bespravni
objekat.
Preduslov za legalizaciju objekata je obezbjeivanje aurnih topografsko-katastarskih

planova i orto-foto snimaka, kako bi se dobila slika stanja u prostoru. Na osnovu izvrenih
snimanja (reambulacija) i prikupljenih podataka uradili bi se elaborati potrebni za upravni
postupak i upis u operat, na osnovu kojih bi se formirala baza podataka neformalno
sagraenih objekata, njihovoj lokaciji i vlasnitvu.
Dalje aktivnosti treba posmatrati kroz prizmu postojanja ili nepostojanja planskih preduslova,
pa se svi neformalni objekti mogu podijeliti u dvije kategorije: objekti za koje postoji
prostorno planska dokumentacija i objekti za koje ne postoji prostorno planska
dokumentacija.
U okviru prve kategorije objekata postoje tri sluaja za koje treba sprovesti razliite
procedure za uvoenje u pravni sistem:
I Objekti u prostoru gdje postoji neophodna planska dokumentacija i vlasnici ele da reguliu
status svojih objekata,
II Objekti u prostoru gdje postoji neophodna planska dokumentacija, a vlasnici i dalje
zadravaju neformalni status objekta,
III Objekti u prostoru gdje postoji neophodna planska dokumentacija, ali oni nijesu
verifikovani kroz istu.
Za drugu kategoriju objekata, za koje ne postoji uraena detaljna prostorno-planska

dokumentacija, potrebno je prvo uraditi istu u skladu sa Zakonom i ovim planom, radi
provjere mogunosti njihovog uvoenja u I kategoriju.
Drugi vaan elemenat pristupa jeste podjela ovih objekata na objekte sagraene na
sopstvenom zemljitu I objekte sagraene na dravnom, optinskom zemljitu.
Za objekte u prostoru gdje postoji neophodna planska dokumentacija,stvoreni su

preduslovi za dobijanje potrebnih saglasnosti za legalizaciju statusa objekata obuhvaenih
planovima detaljne razrade.
Objekti za koje ne postoji prostorno-planska dokumentacija ne mogu legalizovati svoj

status sve do donoenja odgovarajue planske dokumentacije koja treba da utvrdi da li se
odreeni objekat moe nai u prostoru ili ne.
Za neformalno podignute objekte neophodno je ispitivanje stepena vulnerabiliteta

konstruktivne i seizmike sigurnosti sa analizom kvaliteta objekata. Na osnovu ovih
ispitivanja uradila bi se klasifikacija objekata po tipovima: sigurni objekti, objekti na kojima je
potrebna intervencija u smislu rekonstrukcije i objekti za ruenje.
Ova klasifikacija bi predstavljala ulazne podatke za planere. Iako za ove objekte ne postoji
prostorno planska dokumentacija, u pogledu poreske politike, isti bi bili tretirani kao i objekti
koji su, u prostorno planskim dokumentima, prepoznati kao objekti koji nisu regulisali svoj
formalni status.
Prilikom postupka legalizacije objekata koji su izgraeni na dravnom, optinskom zemljitu

primjenjivae se Zakon o dravnoj imovini, koji regulie nain sticanja dravne imovine.
177
IBI CAU partnership

Kao model rjeavanja ovog spornog pitanja mogu je dugoroni zakup zemljita u kome bi
vlasnici neformalnih objekata plaali mjeseni iznos zakupa zemljita, koji ne bi dodatno
optrereivao ivotni standard neformalnog graditelja, a ujedno predstavljao i siguran prihod
jedinica lokalne samouprave ili otkup dravnog, optinskog zemljita kroz kreditni aranman
sa finansijskim institucijama po povoljnim kamatnim stopama.
5.2. Smjernice za sanaciju naselja i zona zahvaenih neformalnom gradnjom
Aktivnosti na legalizaciji neformalnih objekata u zonama za koje postoji urbanistika

dokumentacija odvijajale su se u kontinuitetu ( prema izvjetaju nadlenih slubi Optine
Kolain), tako da se, paralelno izradi PUP-a znatno smanjio njihov broj. Takoe, ovim
planom su definisane zone za koje je potrebna revizija postojee dokumentacije ili izrada
nove koja bi, izmeu ostalog, imala naglaen sanacioni karakter i mjere za unapreenje
izgraenog i prirodnog prostora.
U seoskim naseljima gradnja se usmjerava u zone koje su tradicionalno bile odreene za

gradnju seoskih kua i domainstava uz zatitu poljoprivrednog i umskog zemljita i
potovanje tradicionalnih naina uklapanja u okruenje, ali uz kreativan pristup i korienje
novih saznanja u gradnji i oblikovanju. Pored standardnog infrastrukturnog opremanja
naselja, treba preporuivati i podsticati korienje alternativnih izvora energije i stvaranje
uslova za autonomno funkcionisanje objekata.
Za naselja i zone sa preteno stambenom namjenom ( Smailagia Polje, Breza ) aktivnosti

su usmjerene prvenstveno na infrastukturno i servisno opremanje i ureenje slobodnih
prostora (lokacija). Servisno opremanje podrazumijeva prvenstveno zadovoljavanje dnevnih
potreba. Tradicionalnu kulturu ureivanja okunica treba razvijati kroz hortikulturna
ureenja uz korienje zasada vonih i drugih autohtonih vrsta, to e unaprijediti ne samo
ambijent individualnog objekta, nego i itavog naselja.
Za potrebe zone- naselja Lug neophodno je prethodno izvriti hidro- geoloka istarivanja da
bi se stvorila dokumentaciona osnova za izradu planske dokumentacije koja mora, prije
svega, da stvori planske pretpostavke za trajnu zatitu od voda Tare, sanaciju ve izgraene
zone i opremanje iste. irenje zona za gradnju treba da bude restriktivno, uz davanje
prioriteta sportsko-rekreativnoj namjeni.
Zone turizma i ugostiteljstva gdje je zapoeta gradnja pokrivene su urbanistikom

dokumentacijom (lokalne studije lokacija ), koju treba revidovati prema smjernicama PUP-a.
Planom treba odrediti oekivane (i postojee) smjetajne ugostiteljske kapacitete i njihovu
kategoriju prema vaeem Pravilniku o kategorizaciji iz ega e proistei i neophodne
kvadrature objekata i pripadajuih lokacija, odnosno koeficijenti zauzetosti i izgraenosti.
Zapoete gradnje se nalaze direktno uz saobraajnice i na lokacijama relativno skromnih

povrina (Bioinovii, Streliki kr), tako da je neophodno predvidjeti mjere zatite od
zagaenja vazduha i buke (zasadi drvea i ive ograde), obezbjeivanje dovoljnih povrina
lokacija za gradnju, aktivnu rekreaciju i parkovsko ureenje, opremanje infrastrukturama,
ukljuujui i prostore za saobraaj u mirovanju (parkiranje).
178
IBI CAU partnership

6. SMJERNICE ZA UTVRIVANJE PODRUJA I ZONA OD JAVNOG INTERESA

Od javnog interesa su sva podruja koja su zatiena nacionalnim, regionalnim i
meunarodnim dokumentima, kao i ona koja su to postala na osnovu donesenih zakonskih
regulativa ( Zakon o zatiti prirode, Zakon o nacinalnim parkovima, Zakon o planiranju i
ureenu prostora, Rjeenje o upisu u centralni registar zatienih objekata prirode).
Podruja od javnog interesa su:
x podruje nacionalnog parka Biogradska gora
x sliv rijekeTare, podruje pod zatitom UNESCO-a
x podruje Regionalnog parka prirode Komovi
x podruje centra Kolaina
x podruje Sinjajevine
x vrela, kanjoni i obale rijeke Morae
x Morake planine (kenedijeva glava)
x kanjon Mrtvice
x klisura rijeke Sjevernice
x Kapetanovo i Manito jezero
x zone postojeih i planom predvienjih skijalita (Bjelasica, Komovi, Lola i Javorje)
x koridor brze saobraajnice Podgorica Beograd
x koridor dalekovoda 400kw
x vodoizvorita
Zone od javnog interesa su svi posebni prirodni predjeli, rezervati prirode, spomenici prirode
i zatieni objekti nasljea.
Predlae se izrada Studije zatite za podruje Sinjajevine, koja bi identifikovala kljune

vrijednosti ovog podruja za zatitu i predloila kategoriju, reim zatite i granice ovog
planiranog zatienog prirodnog dobra.
7. SMJERNICE ZA UTVRIVANJE KONCESIONIH PODRUJA
Na podruju zahvata plana predvieno je izdavanje koncesija na gazdovanje umskim

kompleksima, ekspoataciju mineralnih sirovina i vodenih resursa.
Prije izdavanja koncesije potrebno je propisati detaljne uslove koncesionog korienja. Ovim
Planom se propisuju obavezni uslovi zatite :
- eksploatacija koncesionih podruja se mora odvijati u skladu sa principima odrivog
razvoja. Nakon zavrene eksploatacije prostor treba sanirati na vizuelno prihvatljiv nain.
Tokom eksploatacije voditi rauna da se obezbijde adekvatna zatita prirodnog i stvorenog
okruenja.
ume
ume u dravnoj svojini mogu se dati na koricenje na osnovu ugovora o koncesiji

zakljuenog u skladu sa zakonom. Koncesije se dodjeljuju za jednu ili vie gazdinskih
jedinica, na period od pet do 30 godina. Postupakza davanje koncesije sprovodi nadleni
organ uprave u skladu sa zakonom.
Obim koncesije okvirno se utvruje na osnovu programa gazdovanja umama i izvoackim

projektom. Koncesionar je duan da:
- sprovodi mjere utvrene programom gazdovanja umama, preduzima mjere utvrene

izvoakim projektomi vodi evidenciju o koliinama izraenih i prodatih drvnih sortimenata;
179
IBI CAU partnership

- izvrava obaveze utvrene ugovorom (vodi evidenciju umskih radova, radova na izgradnji
i odravanju umskih puteva, trokova sopstvene prerade drvnih proizvoda i dr.)
Trenutna umska koncesiona podruja u optini Kolain:
GAZDINSKA JEDINICA ROK VAENJA ROK TRAJANJA POVRINA GODINJI

KONCESIJE (HA) ETAT
(M3)
KOMOVI I 2007-2016 15 godina 2,979 14,045
KOMOVI II 2010-2019 u postupku 2,275 12,278
REINSKA RIJEKA-VRANJETICA 2009-2018 7 godina 2,186 6,729
PINJA-PJEANICA 2004-2013 7 godina 2,682 9,631
VUJE 2013-2022 ugovor raskinut 3,128 4,579
BUKOVI POTOK-SUAC 2009-2018 jednogodinje 2,392 6,370
MUOVIA RIJEKA 2009-2018 u postupku 3,328 9,252
MAGANIK 2012-2021 u postupku 5,761 1,310
UKUPNO 24,731 64,194
U Planskom periodu je mogue dati na koricenje, na osnovu ugovora o koncesiji, sve

ume koje su na grafikom prilogu br. 10 Namjene povrina sa reimima ureenja prostora-
Mapa1 oznaene kao privredne ume.
Mineralne sirovine
Na podruju optine Kolain utvrena su leita mineralnih sirovina koja se putem koncesije
mogu dati na korienje: Skrbua arhitektonsko- graevinski kamen (na grafikom prilogu
br.11, mapa1, oznaka KP1) , Gradina arhitektonsko- graevinski kamen (oznaka KP2),
Javora arhitektonsko- graevinski kamen (oznaka KP3) i Donje Lipovo opekarska glina
(oznaka KP4).
- Skrbua , arhitektonsko-graevinski (ukrasni) kamen (AGK)

Leite AGK Skrbua nalazi se u ataru sela Skrbua , na desnoj obali istoimene rjeice.
Nadmorska visina ovog podruja prelazi 1000 m . Istrano-eksploatacioni prostor je teko
pristupaan: veoma je strm i poumljen i nenaseljen.
Teren je istraivan 1964/65 godine na povrini od 4,6 ha u okviru koje je izdvojeno 5 zona u
skladu sa predvienom namjenom:
- Zona raspadnutih slojevitih i kriljavih raznobojnih krenjaka i glinovitih krenjaka sa
ronacima.Padina ovih sedimenata , koju ine areni breasti mermerisani krenjaci
i mermerni krenjaci, je ekonomski korisna ( mermerasti krenjaci sivobjeliaste boje,
odnosno bijeloute).
- Slojeviti ,ploasti i kriljavi raznobojni krenjaci sa ronacima nemaju ekonomsku
vrijednost.
- areni breasti i mermerisani krenjaci poznati pod nazivom mermerna brea
Skrbua predstavlja cijenjeni i vrlo traeni dekorativni materijal u raznim nijansama
crvene boje, bijele i svijetle krem. Zauzimaju centralni dio ispitivanog terena.
- etvrtu zonu sedimenata predstavljaju prekristalisani mermerni krenjaci koji su
oznaeni kao bijelouti , veoma dekorativni. Za eksploataciju je najinteresantniji
jugoistoni dio ove zone.
- Petu zonu predstavljaju sivi i sivobjeliasti ,slojeviti , odnosno, bankoviti i ispucali
prekristalisani mermerasti krenjaci ogranienog rasprostranjenja, koji se javljaju na
krajnjem istonom dijelu ispitivanog terena.Zbog ogranienog rasprostranjenja, boje i
polomljenosti, ovi krenjaci su bez ekonomske vrijednosti.
-
Utvrene rezerve stijenske mase ukrasnog graevinskog kamena Skrbua (1964.god.):
180
IBI CAU partnership


3 3
REZERVE 10 m
KATEGORIJA MERMERNA BREA BLIJEDO UTI MERMER UKUPNO
A 61 104 165
B 44 107 151
C1 48 107 155
UKUPNO 153 318 471
Dosadanji stepen istraenosti ne prua priliku za utvrivanje rezervi viih kategorija.

Njihove reserve I kvalitet treba da se utvrde detaljnim geolokim istraivanjima.
- Gradina, arhitektonsko-graevinski ( ukrasni ) kamen (AGK)

Leite Gradina nalazi se u ataru sela Lipovo (Lipovska Bistrica). Istrano-eksploatacioni
prostor , u okviru koga je , proraunom rezervi 1964.godine, obuhvaeno leite se nalazi na
povrini od oko 15,8 ha. Po svom izgledu je jedinstven i meu poznatim vrstama u regionu
nema slinoga. Proraun rezervi je izvren samo za dva varijeteta: sive slojevite krenjake i
sive masivne krenjake.
Stanje rezervi blokova ukrasnog kamena iz 1964/65 godine:
3 3 3
KATEGORIJA MASIVI SIVI (M ) SLOJEVITI SIVI(M ) UKUPNE REZERVE(M )
A 144.000 14.000 158.000
B 117.000 12.000 129.000
C1 113.000 15.000 128.000
C1 263.000 28.000 291.000
UKUPNO 637.000 69.000 706.000
Napomena: U Prostornom Planu Crne Gore do 2020.godine, geoloke rezerve leita

Skrbua i Gradinase procjenjuju na preko 2 miliona m.
- Javora ,arhitektonsko-graevinski ( ukrasni ) kamen (AGK)

Leite Javora se nalazi oko 15 km sjeverozapadno od Kolaina, u dolini rijekePlanice.
Kako je leite u vidu krupnih kamenih blokova, otrgnutih od primarnih stijena, istraivane su
kvartarne tvorevine koje u podruju Javoraa zauzimaju daleko najvee prostranstvo. U
kvartarnim tvorevinama, zastupljenim u irokom kontinuiranom pojasu, na osnovu litolokog
sastava , veliine komada i blokova stijena, boje i zaobljenosti, izdvojene su tri zone:
Zona zaobljenih i nezaobljenih bjeliasto-sivih i arenih krenjaka
Zona neto krupnijih, preteno zaobljenih krenjakih komada, uglavnom sive boje
Zona blokova crvenih i arenih krenjaka najrasprostranjenija je i predstavlja leite AGK
nanosnog , fluvioglcijalnog i glacijalnog tipa
1964. godine proraunato je 21.000 m rezervi A+B+C1 kategorije prirodno odvojenih
blokova i od toga 30% komercijalnih blokova.
Perspektivne rezerve kamenih blokova u leitu Javora nijesu procjenjivane.
181
IBI CAU partnership

- Donje Lipovo , opekarske gline

Leite opekarskih glina Donje Lipovo nalazi se oko 6km sjeveroistono od Kolaina, u
neposredoj blizini bive ciglane. Istraen je dio leita zapadno od bive ciglane, povrine
oko 11 ha. Istraivanja opekarskih glina sprovedena su 1981/82.godine, pri emu su
utvrene rezerve od 300 tona C1 kategorije. Perspektivne rezerve procijenjene su na
1.800.000 tona.
Za svu postojeu i predvienu eksploataciju mineralnih sirovina, obavezan je koncept

revitalizacije devastiranih predjela. Uz odobrenje za korienje buduih nalazita,
neophodno je definisanje koncepta revitalizacije devastiranog predjela po zavretku
eksploatacije. Kompanije koje vre eksploataciju su obavezne da investiraju u revitalizacioni
fond iz kojeg se finansiraju neophodne aktivnosti u skladu sa dostavljenim konceptom.
Vode
Koncesiona podruja za vode odnose se prije svega na izgradnju fabrika za flairenje vode
za pie, minihidroelektrane, a eventualno za hidroelektrane i eksploataciju rjenih nanosa
(pijesak i ljunak).
Kao i za hidroelektranu, i za minihidroelektrane koncesiono podruje je sliv vodotoka na
kojem je mogua izgradnja, koricenje i odravanje malih hidroelektrana u skladu sa
planskim pretpostavkama, Zakonom o koncesijama i Zakonom o energetici, odnosno u
skladu sa Strategijom razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine, Akcionim planom za
implementaciju Strategije 2008.-2012. godine, kao i Strategijom razvoja malih hidroelektrana
u Crnoj Gori.
Do sada su date koncesije na korienje dva vodotoka na 30 godina i dobijene graevinske

dozvole za:
- Izgradnju 3 (tri) male hidroelektrane na vodotoku Crnja
- Izgradnju dvije male hidroelektrane na vodotoku Ratak ( m HE Ratak koja se
nalazi izmeu kota 870-660mnm, a druga Mhe Ratak 2 se predvia izmeu kota
660-450mnm).
Vodotoci na kojima su uraena hidroloka istraivanja i evidentirana mogunost izgradnje

MHE su:
mHE Ratnja rijeka Ratnja

mHE Ponja Poanjska rijeka
mHE Vrela Vrela potok-rijeka
mHE Ibritica Ibritica potok-rijeka
mHE Lipovo - Bistrica potok-rijeka
mHE Jezerine Paljevinska rijeka
mHE Drcka Drcka
mHE Crnja - rijeka Vranjetica
Takoe potencijalni vodotoci su: Mualica potok, Rijeka Skrbua, Veljebrdski potok,
Bukovi potok, Pecka rijeka, Raki potok,Velika Pjeanica, Bistrica, Dulovaki potok,
Slatinska rijeka, Simov potok i rijeka Planica.
Koncesiono podruje za izgradnju postrojenja za flairanje, odnosno pakovanje ili

dopremanje vode u komercijalne svrhe je slivno podrucje izvorista, u skladu sa planskim
pretpostavkama, Zakonom o koncesijama i Zakonom o vodama.
Izvorita za koja su uraena mjerenja i evidentirana mogunost izgradnje fabrike vode su:
182
IBI CAU partnership

izvorite Drijenak, izvorite Rajsko vrelo-Drijenak

Sjerogote
Javor
Bijeli potok je oznaen kao eksploataciono polje za rjene nanose- pijesak i ljunak.
Planom se naglaava zahtjev da koncesija na gazdovanje umskim kompleksima,

ekspoataciju mineralnih sirovina, vodenih resursa i ostale koncesije ni na koji nain ne smiju
ugroziti postojea naselja ( npr reim snabdijevanja vodom isl.) kao ni prirodno okruenje.
Ukoliko su zadovoljeni propisani uslovi, a u skladu sa smjernicama nadlenog organa,
mogue je izdati uslove za istraivanja a potom i za eksploataciju uma, zemljita i voda, u
skladu sa vaeim zakonima, i u zonama koje nijesu u Planu prepoznate kao potencijalna ili
postojea koncesiona podruja.
Zone skijalita- skijako podruje
Skijako podruje je prostor/zona na kojem se planira novo skijalite a ije su granice

utvrene Planom.
Plan predvia tri ureena skijalita na sljedeim skijakim podrujima:

x skijako podruje Jezerine na Bjelasici (PC 1. Centar) kao proirenje postojeeg
skijalita
x skijako podruje na Komovima (PC 4. Mateevo) kao formiranje novog skijalita
x skijako podruje na Loli i Javorju (PC 6. Dragovica Polje)kao formiranje novog
skijalita
U okviru svakog od tri navedena skijaka podruja potrebno je kroz projekat precizno utvrditi
tane pozicije skijalita. Skijalite se sastoji iz jedne ili vie ski - staza, ski - poligona, ski -
puteva, ski - ruta, ski - liftova, iara, infrastrukturne mree i objekata, servisnih objekata,
snijene i servisne mehanizacije, sopstvenih energetskih objekata i dr.
Uz skijalita ili u nihovoj blizini mogue je, u zonama gdje je Plan definisao, na osnovu dalje
planske razrade, kroz LSL ili DUP, planirati turistike kapacitete.
Skijalite i ski - staze se ureuju u zavisnosti od toga za koju su rekreativnu ili takmiarsku
zimsku sportsku aktivnost namijenjene, tako da su skijai zatieni od neuobiajenih i
neoekivanih opasnosti skijanja i alpskih rizika. Skijalite mora biti tako ureeno da zadovolji
uslove u pogledu ouvanja i zatite ivotne sredine, kao i odgovarajue sanitarno -
higijenske uslove.Ski - staze na skijalitu moraju biti pregledne, sa odgovarajuim nagibom i
visinskom razlikom, pripremljene tako da na njima nema rupa, vrtaa, kamenih kompleksa ili
drugih opasnih mjesta. Opasna mjesta na ski - stazi (krivine, ukrtanja staza, vee strmine,
objekti, mjesta gde se izvode radovi) moraju biti posebno obiljeena i osigurana ogradama
za usmjerenja, zatitnim ogradama ili mreama, oblogama protiv udaraca i slinim
sredstvima zatite odgovarajue visine. U okviru skijalita ili njegovoj neposrednoj blizini
mora biti ureeno odgovarajue mjesto za slijetanje helikoptera u cilju obezbjeenja
pruanja hitne pomoi. Takoe obaveza je da za ski-liftovi i iare imaju obezbijeeno
alternativno napajanje elektrinom energijom za sluaj iznenadnog nestanka elektrine
energije.
Za sva podruja koja mogu biti predmet koncesije u skladu sa Zakonima za pojedine oblasti,
mogu se definisati koncesiona podruja na osnovu prethodnih istraivanja i za one lokacije
koje nisu definisane ovim Planom, a nisu u konfliktu sa drugim namjenama i zatienim
podrujima, zonama i koridorima.
183
IBI CAU partnership

8. EKONOMSKO-TRINA PROJEKCIJA

Predloena planska rjeenja za opstinu Kolasin imaju za cilj stvaranje uslova za privredni i
drutveni razvoj zasnovan na principima odrivosti. Pokretai drutveno ekonomskog
razvoja su poljoprivreda i umarstvo kroz proizvodnu namjenu (agro industrija i prerada
drveta), turizam sa cjelogodinjom ponudom, razvoj energetike, kao i stvaranje i promocija
brenda Kolaina.
Predloeni koncept podrazumijeva integralni pristup, poev od upravljanja resursima do
sinhronizacije svih planiranih privrednih aktivnosti. Oekuje se aktivno uee drave sa
svojom upravljakom i finansijskom podrkom. Neophodna su znaajna ulaganja u
infrastrukturno opremanje prostora.Na bazi planskog koncepta uraena je procjena kljunih
investicija i projekata na osnovu koje e se dobiti poetne veliine na kojima e budui
investitori graditi modele finansiranja. Procjene su raene na bazi aktuelnih cjenovnih
kretanja a pod pretpostavkom realizacije neophodnih infrastrukturnih ulaganja i planiranih
kapaciteta.
Procijenjeni trokovi
Procijenjeni su ukupni trokovi implementacije kljunih elemenata PUP-a Kolasin. Oni se

zasnivaju na predlozima datim u ranijim Poglavljima plana i pokrivaju primarne trokove
vezane za:
x Infrastrukturno opremanje elektro energetska mrea, telekomunikacije, vodovod,
kanalizacija i postrojenja za obradu otpada
x Primarne i sekundarne saobraajne mree i objekte, ukljuujui parkinge,
biciklistike staze, setalista i slicno
x Stambene objekte za trite stanovi i kue
x Trokove za drutvene sadraje obrazovanje, zdravstvo, specijalno stanovanje,
groblja, odlaganje otpada
x Turistiki smjetaj i sadraji hoteli, vile, apartmani, spa centri, skijalista
x Otvoreni prostori, sport, sadraji i prostori za odmor i rekreaciju.
Procjena trokova zasniva se na poznavanju lokalnog trita i analizi drugih programa i
naselja na sjeveru kao i drugim mestima u Evropi. Ovi trokovi, meutim, predstavljaju
prosjene cijene i ovdje su dati kao indikativni vodi i ne treba se na njih u potpunosti
oslanjati prilikom investicija ili donoenja drugih odluka. Svi trokovi izgradnje pretpostavljaju
da e se novi objekti graditi u skladu sa propisima i standardima, ali ne obuhvataju dodatne
trokove za instalacije i opremu, kao ni troskove kamata na sredstva iz kredita. Planom je
predviena etapna realizacija koja prati razvojne prioritete definisane strategijama razvoja.
Prva faza, do 2015.godine, pretpostavlja zavrsetak zapocetih investicija, odrzavanje i
sanaciju postojecih objekata, pocetak izgradnje planiranih kapaciteta manjeg obima, u cilju
zaustavljanja odliva stanovnistva. Druga faza obuhvata period do 2020.godine kada se
ocekuju investicije veceg obima , povecanje zaposlenosti, razvoj privrednih i drustvenih
djelatnosti.
Postplanski period 2020-2025 daje smjernice za nastavak zapoetih investicija i nove
mogucnosti za ulaganja.
I faza II faza III faza
INVESTICIONI PROJEKTI 2012-2015 2016-2020 2021-2025
STANOVANJE 3.820.000,00 5.730.000,00 8.430.000,00
Stanovanje 3.820.000,00 5.730.000,00 8.430.000,00
DRUTVENE DJELATNOSTI 5.330.000,00 3.650.000,00 2.995.000,00

Kultura
Zastita kulturnog nasledja 160.000,00 200.000,00 200.000,00
184
IBI CAU partnership

Marketing I promocija Kolasina 20.000,00 30.000,00 50.000,00
Renoviranje I opremanje Kongresne sale 180.000,00 30.000,00 30.000,00

Obrazovanje
Predkolske ustanove 880.000,00 300.000,00 300.000,00
Poboljanje osnovnih i srednjih kola 1.100.000,00 1.000.000,00 500.000,00
Poboljanje osnovnih i srednjih kola 1.500.000,00 450.000,00 225.000,00

Unapreenje obrazovanja (kampovi,
informatiko opismenjavanje,prekvalifikacijei
dodatne edukacije marginalizovanih i
iskljuenih grupa) 50.000,00 50.000,00 50.000,00
Zdravstvo
Rekonstrukcija i prosirenje ambulanti 450.000,00 500.000,00 550.000,00
Sport 490.000,00 490.000,00 490.000,00
Socijalna zastita 200.000,00 200.000,00 200.000,00

Ostali drutveni sadraji
Ostalo 300.000,00 400.000,00 400.000,00
PRIVREDA 126.439.000,00 135.490.000,00 155.840.000,00

Turizam
Izgradnja turistikih kapaciteta 110.000.000,00 110.000.000,00 137.000.000,00
Razvoj sportskog turizma 5.500.000,00 6.500.000,00 6.000.000,00
Turna ski staza Sinjajevinom 30.000,00 30.000,00

Kategorizacija seoskih domainstava i
promocija seoskog turizma 60.000,00 60.000,00 60.000,00
Ureenje ueg gradskog jezgra( gradsko
etalite,park,pijaca garae..) 950.000,00 500.000,00 500.000,00
umarstvo
Poumljavanje i odravanje 250.000,00 250.000,00 250.000,00
Zatita ivotne sredine 100.000,00 200.000,00 200.000,00

Industrija
Industrijska zona Bakovii 30.000,00 2.500.000,00 1.000.000,00
Pogoni za preradu drveta 500.000,00 1.500.000,00 500.000,00
Fabrike za flairanje vode 1.500.000,00 1.500.000,00
Pogoni za preradu poljoprivrednih proizvoda 750.000,00 2.150.000,00 1.500.000,00
Ostali servisi 2.000.000,00 3.000.000,00 3.000.000,00

Poljoprivreda
Osnivanje agrobiznis centra u Kolainu 19.000,00 50.000,00 80.000,00
Otkupne stanice, mini farme,ribnjaci 4.000.000,00 5.500.000,00 4.000.000,00
Podizanje plantaa voa 250.000,00 250.000,00 250.000,00

Uslune djelatnosti
Uslune djelatnosti i servisi 500.000,00 1.500.000,00 1.500.000,00
INFRASTRUKTURA 46.802.000,00 203.491.000,00 69.444.470,00

Vodosnabdijevanje i otpadne vode
Rekonstrukcija I dogradnja vodovodnog
sistema 450.000,00 450.000,00 390.000,00
Izgradnja kolektora fekalne kanalizacije 2.210.000,00 1.468.000,00 1.100.000,00

185
IBI CAU partnership

Izgradnja postrojenja za prec.otpadnih voda 332.000,00 300.000,00 300.000,00
Izgradnja transfer stanice I reciklaznog centra 150.000,00

Elektroenergetika
Elektroenergetska infrastruktura I javno
osvjetljenje 1.250.000,00 1.000.000,00 1.200.000,00
Izgradnja gradske toplane 1.500.000,00 3.000.000,00 1.000.000,00

Saobraaj
Izgradnja autoputa 176.000.000,00 44.000.000,00
Saobracajna infrastruktura 40.000.000,00 20.000.000,00 20.000.000,00

Telekomunikacije
Telekomunikaciona infrastruktura 910.000,00 1.273.000,00 1.454.470,00
UKUPNO: 182.391.000,00 348.361.000,00 236.709.470,00
Uticaj planiranih investicija
Planirani prihodi e se zasnivati na ukupnim projektovanim koliinama izgradnje planiranih

u okviru PUP-a Kolasin a vezano za:
x lokalno stambeno trite;
x razvoj turizma (hoteli, turistiki centri, vile, bungalovi i seoski turizam);
x druge privredne aktivnosti,
x saobraaj,
x servise,
x drutvene sadraje i
x komunalne usluge.
Oekivani prihodi i rashodi na bazi eksploatacije Hotelskih kapaciteta sa prateim

sadrajima (Spa centar, Health Club, restorani, caffe bar...) zasnivat e se na broju noenja
u pojedinim periodima kalendarske godine a na bazi planiranih kapaciteta hotela, aktuelnim
cijenama izdavanja soba u hotelima po kategorijma, prihodima na bazi vanpansionske
potronje kao i uobiajenim hotelskim standardima u pogledu trokova.
Oekivana prosjena popunjenost turistikih kapaciteta procjenjuje se na oko 50%.
U sagledavanju prihvatljivosti planskih rjeenja treba uzeti u obzir drutveni aspekt investicija
i opte drutvene koristi optine Kolain kroz stvaranje novih radnih mjesta, podsticaja i
mogunosti aktiviranja lokalnog stanovnitva.
Direktni prihodi drave i optine
Dravni direktni prihodi ukljuuju:

x Jednokratne prihode
1. prihodi od poreza na promet nepokretnosti
2. prihodi od naknada za graevinsko zemljite
x Prihodi koji se ostvaruju svake godine

1. prihodi od poreza na dodatu vrijednost
2. prihodi od poreza na neto dobit
3. prihodi od poreza na lina primanja
4. prihodi od poreza na nepokretnosti
9. PREPORUKE ZA REALIZACIJU PLANA KROZ PRIMJERE IZ INOSTRANE PRAKSE

186
IBI CAU partnership

Radni tim je u elji da prikaze pozitivne primjere iz svjetske prakse u ovom poglavlju plana
prikazao nekoliko primjera koji bi bili prepoznatljivi za Opstinu Kolain i iz kojih bi neke od
ideja valjalo detaljnije analizirati i primijeniti.
a. Zermat, Grad koji je dozivio optu progresiju od turizma
Zermat se prostire se na povrini od 243km2 i nalazi se u vajcarskim Alpima. U Zermatu

ivi skoro est hiljada stanovnika. Zermat je postao popularan sredinom devetnaestog vijeka
kao idealno mijesto za ski turizam u Alpima. Vie od polovine ukupnog broja zaposlenih
pripada sektoru turizma. Danas, posjetioci Zermata prvo to primijete pored tradicionalne
alpske arhitekture, kua raenih bondruk sistemom, jeste nepostojanje automobila (ova
odluka doneena je na referendumu). Dozvoljena je jedna vrsta elektrinih automobila koja
se koristi kao taxi vozilo, i mali servisni autobusi. Trenutno grad razmatra plan razvoja
prevoza od kojih vrijedi pomenuti gondole, funicular voz, metro... Zermat je poznat po veoma
dugoj skijakoj sezoni, koja traje od novemra do maja, i savrenom sistemu skijake
infrastrukture. Ukupan duina ski-staza je 394km. Smjestaj u gradu nudi preko trideset
hiljada kreveta.
Hotelski kapaciteti su rasporeeni na hotele (7000), leajeva u niskoj kategoriji za mlade

(1200): hosteli, kampovi i dr, privatni smjetaj (11300) i turistike apartmane (3800).
Interesantno je napomenuti da je zauzetost hotelskih kapaciteta na godinjem nivou preko
72%. U vajcarskoj najvei procenat hotela po veliini su hoteli sa 21-50 soba (33%), zatim
11-20 soba(22%), 51-100 soba (18 %) a sve druge kategorije su manje od 6 %.
Pozitivni primjeri koji se mogu slijediti
Glavna kompanija za prevoz turista u Zermatu, Matterhorn Group , vlasnik cijelog

sistema prevoza ukljuujii liftove, gondole, funicular vozove i nekoliko hotela u
vlasnitvu je graana.
Zermat je na popisu 1990 godine imao 4 200 stanovnika dok je na popisu iz 2000
godine imao 5 980. Ovo nam pokazuje da mala turistika mjesta mogu brzo da
promijene demografsku sliku ako uspiju da se pozicioniraju na tritu kao destinacija.
Promocija turizma ( sugestija je da bi optinska turistika organizacija trebala prouiti
turistiku promociju i formiranje brenda u Zermatu; eventualno ostvariti
meuoptinsku saradnju)
Sektor luksuznog turistikog servisa je u usponu. Zermat posjeduje preko 134 visoko
luksuznih smjetajnih jedinica. U ovakvim objektima gostima je obezbijeen izuzetan
servis. Kao primer najluksuznijeg smjetaja izdvaja se Chalet Zermatt Peak, za
dvonedjeljni boravak u ovom objektu, u glavnoj sezoni, potrebno je izdvojiti 200 000
CHF.
b. Pozitivan primjer Kedi pijanog dana
Kedi (Keady) je malo farmersko selo u Ontariju. Ima svega 200 stanovnika. Ovo selo postalo
poznato zahvaljujui odravanju ljetnjeg pijanog dana
(farmers market) i godinje Kedi govee rotiljijade.
Pijani dan u Kediju je svakog utorka, ukljuuje aukcije
stoke i preko 250 prodavaca prodaje irok spektar
poljoprivrednih proizvoda od voa, preko proizvoda od
mesa, zanatlijskih proizvoda i irokog asortimana druge
robe. Ova pijaca privlai stotine ljudi svake nedelje.
Pozitivni primjeri koji se mogu slijediti
U nekim naseljima u optini Kolain postoji

187
IBI CAU partnership

pazarni dan koji bi boljom promocimom i uz uvoenje adekvatnih sanitarnih

uslova mogao da privue i turiste koji posjeuju Kolain
c. Industrijska zona Free Biznis Zone
Plan je predvidio reaktivaciju industrijske zone Bakovii. Ta zona decenijama je imala ulogu
pokretaa privrednog razvoja Kolaina meutim od poetka devedesetih godina ne samo da
je izgubila tu mo ve je potpuno uguena. Imajui to u vidu radni tim je u potrazi za slinim
primjerima revitalizacije postojeih ili stvaranih novih biznis zona analizirao najprije
okruenje, a potom i ire podruje Evrope i Sjeverne Amerike.Zemlje u okruzenju, Hrvatska i
Srbija najdalje su otile u razvoju biznis zona ili tehnolokih parkova (nedavno objavljnena
vijest u Finacial Times-u je da su Pirot i Zrenjanin nali mjesto u 50 najboljih tj najatraktivnijih
biznis zona na svijetu). Vlada Crne Gore usvojila je Program podsticanja razvoja biznisa,
kojim se eli podstai razvoj malih preduzea na planski i infrastrukturno opremljenom
zemljitu uz povoljnosti koje e dobiti od lokalnih samouprava, Vlade i Investiciono-razvojnog
fonda.Crna Gora sa optinama u kojima su planirane biznis zone ne moe da ponudi tako
dobre subvencije kao to su obezbjedili sjeverni susjedi, ali moe da se usko specijalizuje u
odreenim sektorima biznisa i da kreira brand (boutique, eco, renewable) i da se na taj
nain pozicionira kao atraktivna lokacija koja promovie zelenu ekonomiju.
Jedan od glavnih resursa koji bi mogao pokrenuti razvoj optine je drvni resurs. S tim u vezi
smatramo da Kolain treba strateki da se fokusira i promovie kreiranje biznis inkubatora
vezanog za drvni resurs koji bi se kasnije mogao proiriti na poljoprivrednu proizvodnju i
servisnu industiju vezanu za turizam. Postavlja se pitanje zasto klaster ili inkubator drvnog
resursa?
Obraiva smatra da je drvo jedan od najveih resursa pored prirode i pejzanih vrijednosti i
da mu prijeti velika opsanost da, kroz masovnu sjeu i izvoz neprocesiranog drveta, polako
nestane. S tim u vezi Kolasin kao mala optina, da bi bila prepoznata van granica Crne
Gore i da bi privukla toliko eljene investicije, mora da se pozicionira kao optina koja vodi
rauna o odrivom razvoju, potuje principe FCS u umarstvu a to je osnovni preduslov da
bi ova ideja zaivjela. Drugi preduslov je da ovu ideju podre Univerziteti i naune ustanove
koje bi kroz istraivaki rad doprinijele i proirile spoj znanja i privrede.Trei preduslov je da
se u ovu ideju ukljui Vlada CG, Optina kao i neke meunarodne organizacije USAID, koje
be mogle da daju finansijsku, strunu i pomo. etvrti preduslov je infrastrukturno
opremljena lokacija.
Slijedi prikaz nekoliko interesantnih ideja kako su kreirane biznis zone bazirane na
prirodnom drvnom resursu:
Eko industrijski park Ontario East Wood & Eco Industrial Park
(Edwardsburgh/Cardinal, Ontario, Kanada)
188
IBI CAU partnership


Ovaj park je lociran u istonom Ontariju i zamiljeno je da promovie ideju male emisije
ugljendioksida (low carbon future/footprint) kroz saradnju izmeu Univerziteta i biznisa
baziranu na velikom umskom resursu i formiranje bio ekonomije bazirane na drvetu.
Region istonog Ontaria ima preko 70 vrsta drvea, bogat je obnovljivim resursima kao to
su energija, hrana, materijalima koji donose veliki ekoloki i socijalni benefit. Shvativi da
preraeno drvo povea vrijednost do 6 puta optina je u saradnji sa privatnim investitorima
kreirala menadmentsku strukturu koja je u vrlo
kratkom vremenskom periodu potpisala
memorandum sa pet Unverziteta i nekoliko
koleda, velikim brojem privatnih firmi iz sektora
prerade drveta, biorafinerijom, termo-hemijskim
procesiranjem drveta, druge i tree generacije
biogoriva, biorafinerijama, kogeneracionim
elektranama, proizvoaima etanola, razvojem
greenhouse gradnje, umskim plantaama,
graevinskom industrije i FSC sertificata.
Uraena je detaljna analiza trita, identifikovan
je veliki broj proizvoda od drveta koji bi mogao
da se proizvodi, a za koje postoje resursi i
znanje u lokalnoj zajednici. Ukljuivanjem
Univerzitetskih centara i naunih ustanova
uraena je detaljna ema proizvoda od drveta koji bi mogli da se porizvedu. Klasifikacija je
podijeljena u tri sektora, bio-energija, drvene hemikalije (bio-chemicals) i proizvodi od
vrstog drveta.
Projekat Eko industrijskog parka Rantasalmi
Prvi eko industrijski park u Finskoj nalazi se u Rantasalmiju. U datoj oblasti postoji znaajna
koliina drvnog resursa i ukupno sedam kompanija koje se bave preradom drveta.
Stvaranjem ove industrijske zone omogueno je da razliiti akteri odrivo koriste materijale,
energiju i ostvare efikasnu saradnju.Kroz implementaciju ovog projekta obezbjeeno je
poveanje konkurentnosti, i razvijena je ekoloka svijest, postignuta efektna i odriva
proizvodnja.Aktivnosti koje propagira ovaj projekat eko industrijske zone jesu izrade
ekolokih izvjetaja za svaku firmu koja posluje u parku.
Pozitivne prakse ovih eko industrijskih parkova predstavljaju dobar razvojni primjer
koji se moe slijediti
Treba razviti logistike servise, treninge i edukaciju u okviru srednjih kola o preduzetnivu,
zelenoj ekonomiji, drvno preraivakoj djelatnosti.
Potrebno je ostvariti dobru menandmentsku strukturu ( Nedostatak ljudskih i kadrovskih
resursa ukljuujui kapacitete naunih ustanova moe da prestavlja problem za razvoj
ovakvih tehnoloko razvojnih parkova)
Detaljno istraivanje tradicionalnog korienja umskih proizvoda u narodu, kao medicinski
preparat, hemikalije, dekorativni proizvod i suveniri, to moe prestavljati osnov budue
proizvodnje.
Smanjenje uticaja na ivotnu sredinu kroz sprovoenje aktivnosti plana upravljanja
namjenjenog zatiti ivotne sredine.
189
IBI CAU partnership

VII PLANSKA RJEENJA ZA URBANA PODRUJA

1. GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE CENTAR OPTINE KOLAIN
1.1. Obuhvat generalne razrade centra Kolaina
Granica generalne razrade za podruje centra Kolaina je izmijenjena u odnosu na

predhodne generale planove koji su raeni za optinu Kolain.
Tokom analize planske dokumentacije uoene su neusaglaenosti vezane za granicu GUP-

a. Naime granica GUP-a je planom iz 2005. znaajno poveana u odnosu na granicu GUP-a
iz 1987. s naznakom da, ni u GUP-u iz 2005. ni kasnije njegovom izmjenom i dopunom iz
2008, prostor u zahvatu granice nije u cjelosti tretiran.
godina izrade plana granica obraeni

zahvat
PPO (Prostorni plan optine) 1988 89 700 ha 89 700 ha
Obraiva: IAUS, Beograd
GUP (Generalni urbanistiki plan) 1987 924 ha 924 ha
Obraiva: IAUS, Beograd
GUP (Generalni urbanistiki plan) 2005 7 366 ha39 1 250 ha
Obraiva:Politehniki fakultet u Torinu
GUP- izmjene i dopune (Generalni urbanistiki 2008 7 366 ha40 1 786 ha
plan)
Obraiva:Montplan
Povrine prikazane u predhodnoj tabeli su preuzete iz grafikih priloga.
opis grafike; /plavom bojom je prikazana granica GUP-a (7 366 ha), uta boja zahvat GUP-a 2005 ( 1
250 ha), braon boja zahvat GUP-a izmjene i dopune 2008 (1 786 ha)/

39
granica opisana u Odluci o doneenju GUP-a _Sl. list RCG broj 17/5 od 15.05.2005 i Sl list RCG broj 30/07 od 11.10.2007
40
granica opisana u programskom zadatku (Izmjene i dopune GUP-a; Montplan) broj 02-732/2 od 16.02.2007
190
IBI CAU partnership

Uzimajui u obzir gore navedeno radni tim je u saradnji sa predstavnicima optine korigovao
granicu generalne razrade na nain da su obuhvaene lokacije:
obraene detaljnim planovima
postojea neregulisana naselja
i potencijalne, veim dijelom infrastrukturno opremljene, lokacije
Povrina generalne razrade za centar optine Kolain je 885 ha.

opis grafike; /plavom bojom je prikazana granica GUP-a (7 366 ha), narandasta boja- granica
generalne razrade centra Kolaina (885 ha)

Generalna razrada centra Kolaina je planska zona 1.1. Centar optine Kolain i podijeljena
je na 10 planskih jedinica. Obaveza je izrada DUP-ova za savku plansku jedinicu. Prilikom
donoenja odluke o izradi DUP-a mogue su korekcije granica planskih jedinica datih ovim
plaskim dokumetom za oko +/- 2 ha.
1.2. Plansko rjeenje, namjena i bilansi povrina
Osnovni stavovi prostornog organizovanja plana su: -obezbjeivanje dovoljnog stambenog

prostora za stalne i povremene stanovnike grada, -potovanje potrebnih sanitarno-tehnikih
uslova,- obebjeivanje potrebnih drutvenih djelatnosti, -obezbjeivanje kvalitetnog
saobraajnog rjeenja, -obezbjeivanje mirujueg saobraaja (dovoljan broj parking i
garanih mjesta), -obezbjeivanje nesmetanog pjeakog kretanja unutar zone i povezivanje
sa spoljnim pjeakim komunikacijama i obezbjeivanje novih zona za potencijalnu gradnju
turistikih, ugostiteljskih, stambenih i drugih objekata.
Cilj ovakve organizacije je afirmacija grada i socijalna integracija stanovnitva, unaprjeenje

urbane strukture grada i standarda stanovanja za stalne i povremene stanovnike, poveanje
turistikih kapaciteta, poboljanje turistikih usluga i kvaliteta ivotne sredine u prigradskim
naseljima, uz racionalno korienje povrina za potrebe razvoja grada i postojee
infrastrukturne mree.
Na osnovu prethodnog formirano je plansko rjeenje, koje e dati smjernice za obim i

strukturu pojedinih programskih elemenata koji bi trebalo da zadovolje potrebe zahvata
plana, kontaktnih zona i grada za planski period.
191
IBI CAU partnership


POVRINA POVRINA stanovnika turista
NAMJENA POVRINA ha ha % 2020/25 2020/25
STANOVANJE MALIH GUSTINA = 10st/ha 151.41
STANOVANJE MALIH GUSTINA =30 st /ha 70.70 4426

/
STANOVANJE MALIH GUSTINA =60 st/ha 86.73 4774
STANOVANJE SREDNJIH GUSTINA =120st/ha 19.33 328.17 35%
CENTRALNE DJELATNOSTI 16.57
POVRINE ZA SPORT I REKREACIJU 26.15
DRUTVENE DJELATNOSTI 3.27 2000

/
2500
VJERSKI OBJEKTI 0.46
TURIZAM 10.03
TURIZAM I REKREACIJA /turizam manje izgraenosti/ 41.73 98.20 11%
POLJOPRIVREDNE POVRINE 3.31
POVRINE ZA INDUSTRIJU I PROIZVODNJU 68.16 71.47 7%
POSEBNE POVRINE
POVRINE ZA GROBLJA 3.63
MEMORIJALNO PODRUJE 0.48

POVRINE ZA OBRADU SANACIJU
I SKLADITENJE OTPADA 13.38
POVRINE ZA POTREBE ODBRANE 3.65 21.14 2%
SLOBODNE POVRINE
PJEAKE POVRINE / etalita, trgovi, pjacete/ 2.45
SAOBRAAJNE POVRINE 43.76
ZELENE POVRINE JAVNE NAMJENE 264.61
ZELENE POVRINE SPECIJALNE NAMJENE 32.76
VODENE POVRINE 49.44 384.02 44%
192
IBI CAU partnership

UKUPNO 903.00 100%

Stanovanje malih gustina sa gustinom stanovanja 10 st/ha je individualno stanovanje na
prirodno vrijednim prostorima. U okviru ove namjene planirati stanovanje uz poljoprvredno
zemljite sa prioritetnom poljoprivrednom proizvodnjom i stanovanje u okviru gradskih park
uma. Cilj je da se kroz kontrolisanu gradnju, kao nastavak postojee gradnje, zatiti
vrijedno poljoprivredno zemljite i ume.
osnovni urbanistiki parametri:

spratnost41 max 2 etae (P+Pk) ili (S+Pk)
index izgraenosti max 0.25
index zauzetosti 0.20
parcela vea od 500 m2
front 20 m
Stanovanje malih gustina sa gustinom stanovanja 30 st/ha je individualno stanovanje

planirano na prirodno vrijednim prostorima, veinom na terenima u nagibu, gdje je ve
zapoeta gradnja. Cilj je kontrolisana gradnja i korienje ve postojee infrastrukture.

spratnost max 2 etae (P+Pk) ili (S+Pk)
index izgraenosti 0.25-0.50
index zauzetosti 0.20-0.40
parcela 300- 500 m2
front 12 m
Stanovanje malih gustina sa gustinom stanovanja 60 st/ha je individualno stanovanje

nastalo proguavanjem postojeih stambenih zona. Cilj je formiranje porodinog naselja
integrisanog u postojee i planirano zelenilo.

spratnost max 3 etae (P+1+Pk)
parcela 300- 500 m2
front 12 m
Stanovanje srednjih gustina sa gustinom stanovanja 120 st/ha je kolektivno stanovanje

koje karakterie poboljanje kvaliteta postojeih gradjevina, zgunjavanje i obnavljanje
kontinuiteta frontalnog dijela gradjevina (ulini front), ouvanje gradjevina od istorijsko
kulturnog znaaja odnosno poveenje nivoa urbaniteta postojee graene strukture.

parcela 500-1500 m2
front 15 m

41
spratnost objekta predstavlja zbir pozemnih etaa (suterena) i nadzemih etaa (prizemlja, spratova i/ili potkrovlja). Podrum
ne ulazi u obraun spratnosti koja je data u ovom Planu.
193
IBI CAU partnership

Centralne djelatnosti su povrine koje su planskim dokumentom preteno namijenjene za

smjetaj poslovnih, komercijalnih i uslunih djelatnosti koja su obiljeja centra naselja. U
okviru ove namjene mogu se planirati : poslovni objekti,objekti uprave, administracija, banke,
pota; ugostiteljski objekti i objekti za smjetaj turista; trgovaki centri, izlobeni centri,
sajmita; vjerski objekti; objekti drutvenih djelatnosti i stambeni objekti.
Objekti centralnih sadraja su planirani za gradnju interpolacijom, postepenom
rekonstrukcijom dotrajalih objekata i gradnjom novih objekata.

parcela 300 -1500 m2
front 10 m
Gore navedeni urbanistiki parametri odnose se za gradnju novih objekata meutim ukoliko
je rije o rekonstrukciji postojeih objekata mogue je zadravanje objekta u postojeim
gabaritima (naroito ukoliko se procijeni da objekat ima arhitektonsku i ambijentalnu
vrijednost).
U okviru DUP-a Centar (planska jedinica 1.1.1.) za centralno gradsko jezgro, zbog
specifinosti postojee urbane matrice, propisani su drugaiji urbanistii parametri za
sljedee namjene: centralne djelatnosti, turizam, stanovanje srednje gustine- kolektivno
stanovanje i drutvene djelatnosti.
3)ZGRADA ZAVIAJNOG MUZEJA -1903. 5) NIZ KUA U ULICI 13 JULA 6) KUA U UL. B.SIMONOVIA 9) SPOMEN
DOM ZAVNO-a CRNE GORE I BOKE KOLAIN PODIGNUTA 1973/74 10) NIZOVI KUA U STAROM GRADSKOM
JEZGRU 11) RESTORAN "PLANINAR"
osnovni urbanistiki parametri zona A:
194
IBI CAU partnership

spratnost max 5 etaa (S+P+2+Pk)

max 4 nadzemne etae
min 3 nadzemne etae
osnovni urbanistiki parametri zona B:

spratnost max 4 etae (S+P+1+Pk)
max 3 nadzemne etae
Izuzetno se u zoni A dozvoljava max index

izgradjenosti 2.50 a u zoni B max index
izgradjenosti 2.00 radi izgradnje objekata
ujednaene spratnosti u ve formiranom
ulinom nizu.
U zonama A i B centralnog gradskog jezgra prilikom izrade detaljnog plana za svaki objekat
propisati spratne visne i visine krovnih vijenaca kako bi se nastavila i ouvala gradnja
objekata u nizu.
Izuzetak od gore navedenih urbanistikih parametara predstavljaju zatiena kulturna dobra
koja su grafiki oznaena na prilogu 03. Namjena, organizacija i reimi ureenja prostora u
Generalnom urbanistikom rjeenju centra Kolaina- Mapa 2. Preporuka Plana je
zadravanje objekata zatienih kulturnih dobara u postojeim gabaritima. Prilikom izrade
detaljnog plana (DUP-a ili UP-a) planirane intervencije na pojedninanim objektima
zatienih kulturnih dobara vriti uz saglasnost i uslove nadlenog organa.
Drutvene djelatnosti u ovom planskom dokumentu predstavljaju povrine za kolstvo i

socijalnu zatitu, povrine za zdravstvenu zatitu, povrine za kulturu i sport i rekreaciju.
U planskoj zoni 1.1. Centar optine Kolain planskom periodu planirana je izgradnja:
predkolske ustanove, srednje kole, vie poljoprivredne kole, centra za prouavanje
nacionalnog idntiteta,centra za odmor i rekreaciju, centra za brigu ostarim ljudima kao i
rekonstrukciju i eventualnu dogradnju, ukoliko za to bude potrebe, postojeih objekata
drutvenih djelatnosti.
Normativi za projektovanje novih objekata drutvenih djelatnosti:

Vaspitno-obrazovna Djelatnost Zdravstvena djelatnost
djelatnost kulture
Predkolsko vaspitanje Centar za kulturu Dom zdravlja
i obrazovanje
Jaslice, Vrti za Povrina placa 10-14m2 Povrina placa 0,4 ha po
predkolsku djecu po korisniku zaposlenom ljekaru
6m2 po sjeditu Povrina objekta neto
8m2 po djetetu gra. Kapacitet 1300 mjesta, s 200-300m2 ili 40 m2/1000
povrine tim da gledalite ne bude stanovnika
Povrina placa 25m2 vie od 700 mjesta (250-
po djetetu 700)
40 sjedita na 1000
stanovnika
Osnovno obrazovanje Biblioteka Apoteka
Veliina jedinice 1,90m2 / 1500 na 1000 Opsluuje 5000-10000
195
IBI CAU partnership

ueniku stanovnika/80% knjiga stanovnika

Spratnost do P+2 otpada na 1m2 prostora 50m2 na 1000 stanovnika
kolski prostor bruto 7 za posuivanje knjiga/
(8)m2/ ueniku 3m2 po korisniku
Veliina kolskog
kompleksa 25m2/ueniku
Srednje obrazovanje
Povrina kompleksa
25m2/ korisniku
kolski prostor bruto
9m2/korisniku

Povrine za sport i rekreaciju su povrine koje su planskim dokumentom namijenjene za
razvoj sportsko rekreativnih sadraja.
U planskoj zoni 1.1. Centar optine Kolain planskom periodu planirana je
izgradnja:stadiona sa atletskom stazom, vie spotrskih terena i fiskulturnih sala.
Normativi za projektovanje novih i rekonstrukciju postojeih objekata za sport i rekreaciju:
Igralita za djecu od 1-3 godine
Kapacitet igralita max 10-15 djece
Potrebna povrina 2m2 po djetetu ili 0,15m2 po stanovniku
Igralita za djecu od 4-6 godina
Kapacitet igralita 30-50 djece
Potrebna povrina 0,50m2 po stanovniku ili 5m2 po djetetu
Optegradski stadioni
Povrina terena 2m2 po stanovniku
1.5m2 po sjeditu
Sportske terene dimenzionisati prema usvojenim evropskim normativima
Fiskulturnu salu dimenzionisiati na nain da bude vienamjenaska (omoguiti odvijanje sportskih i kulturnih
deavanja)

Povrine za vjerske objekte su povrine koje su planskim dokumentom namijenjene za
objekte i komplekse u kojima se odravaju vjerski obredi i ostale vjerske djelatnosti.
Vjerski objekat se gradi i ureuje u skladu sa planom, prema odgovarajuim propisima
vjerske zajednice i uz obaveznu saglasnost/ miljenje nadlenog organa (Uprava za zatitu
kulturnih dobara)

Povrine za turizam su povrine koje su planskim dokumentom namijenjene prvenstveno
za razvoj turizma. U okviru povrina za turizam planiraju se povrine za hotele i turistika
naselja i povine za turizam i sport.
Povrine za hotele i turistika naselja su opredijeljene za planiranje turistikih kapaciteta

ija je kategorija minimum 4 zvjezdice i u kojima je obezbijeeno minimalno 80 m2 bruto
razvijene graevinske povrine po krevetu.
Ukupan broj leajeva u ovoj namjeni, u okviru generalne razrade centra Kolaina, je 800 do
2020 i 1050 leajeva do 2025.
gustina 60 leaja/ ha
spratnost 4 etae
index izgraenosti 0.75 1.50
broj kreveta u hotelu obraunavati smjetajna jedinica 2 kreveta
broj kreveta u turistikom naselju smjetajna jedinica 3 kreveta
obraunavati
1 P/GM na 2 smjetajne jedinice
196
IBI CAU partnership

Porine za turizam i rekreacija predstavljaju zone za turistike objekte manje izgraenosti

integrisane i funkcionalno povezane sa sportom i rekreacijom ( djeja igralita, klizalite,
atletska staza, skijalite, teniski tereni...i sl) ili poljoprivredom (agroturizam).
Minimalna kategorizacija turistikih objetata u ovoj zoni je 3 zvjezice odnosno minimalno

treba obezbijediti 60 m2 bruto graevinske povrine po leaju. Priradajua zelena povrina
odnosno slobodna povrina je 60 m2 u objektima sa 3 zvjezdice, 80 m2 u objektima sa 4
zvjezdice i 100 m2 u objektima sa 5 zvjezdica.
U okviru ove namjene planiraju se turistika naselja, organizovani privremeni kampovi,

hosteli, odmaralita, objekti za pruanje usluga ishrane i pia, objekti za sport i rekreaciju i
izuzetno objekti poslovnih, komercijalih i uslunih djelatnosti.
gustina 30 leaja /ha

spratnost 3 etae
index izgraenosti 1.00
broj kreveta obraunavati smjetajna jedinica 3 kreveta
1 P/GM na 2 smjetajne jedinice
Ukupan broj leajeva u ovoj namjeni, u okviru generalne razrade centra Kolaina, je 1 200
do 2020 i 1450 leajeva do 2025.

Povrine za poljoprivredu su namijenjene prvenstveno poljoprivrednoj proizvodnji. Na
povrinama sa ovom namjenom nije dozvoljena gradnja stalnih objekata. Mogue je graditi
privremene objekte koje su u funkciji gazdovanja poljoprivrednim zemljitem.

Povrine za industriju i proizvodnju su namijenjene za razvoj privrede koja nije
dozvoljena u drugim podrujima generalne razrade.Industijska zona definisana ovim planom
poklapa se sa industrijskom zonom prethodnog plana, s time to je utvrena i dodatna
povrina odnosno najpogodnije podruje, u kojem se moe locirati nova industrija.Ovim
planom se predlae prije svega aktivacija postojee industrijske zone.
Obzirom da je lokacija industrijske zone u neposrednoj blizini rijeke Tare obaveza je briljiv
odnos i maksimana zatita i ouvanje rijeke od eventualnog zagaenja.
Povrine od interesa za odbranu slue obavljanju aktivnosti odbrane Vojske Crne Gore.
Obzirom na vrijednost lokacije kasarne Breza (infrastrukturno opremljena lokacija, lokacija je
u blizini planirane iare koja povezuje grad sa skijalitem, jasna vlasnika struktura
zemljita, povoljna konfiguracija za graenje objekata i sl.), a uz saglasnost nadlenog
Ministarstva, plan propisuje prenamjenu povrine od interesa za odbranu u turistiu
namjenu, tokom daljeg planskog tretmana prostora kasarne.

U okviru povrina posebne namjene planiraju se povrine za groblja. Na povrinama za
groblja mogu se planirati pratei objekti ( kapele, sakralni objekti...). Prilikom izrade detaljnih
planova konsultovati posebne propise prilikom definisanja uslova za proirenje groblja.
Slobodne povrine su zelene, vodene i saobraajne povrine javne namjene.
Zelene povrine javne namjene su: urbano zelenilo, parkovi i park ume. Urbano zelenilo su
manje javne zelene povrine planirane u stambenim ili stambeno poslobvnim naseljima, uz
obele rijeka i uz saobraajnice. U ovoj namjeni dozvoljena je izgradnja terena za sport i
rekreaciju (djeja igralita, manji tereni, biciklistike staze isl.).Parkovi su vee zelene
povrine namijenjene za odmor i rekreaciju stanovnitva. Planirati adekvatne staze za etnju
i odmor. Opremljene su adekvatnim mobilijarom i rasvjetom. Park ume su zatiene
gradske zelene povrine. Na ovim povrinama nije dozvoljena gradnja objekata.
197
IBI CAU partnership

Slobodne povrine su i saobraajne povrine namijenjene kolskom (mirujui i kolski

saobraaj, biciklistike staze) i pjeekom saobraaju (pjeake ulice, pjeake staze,
etalita, trgovi, pjacete..i sl.).
U zonama generalnih razrada mogue je regulisati rijene tokove izgradnjom zatitnih korita
i zidova, po mogunosti obloenih priridnim materijalima. Uz rijeke planirati etelita i
biciklistike staze ukoliko konfiguracija terena to omoguava.
Osim gore navedenih zelenih i slobodnih povrina javne namjene prilikom izrade detaljnih
razrada predvidijeti i zelene i slobodne povrine ograniene i specijalne namjene.
Zelene i slobodne povrine ograniene namjene su: sportsko rekreativne povrine; povrine
pod zelenilom i slobodne povrine u turizmu (uz hotele i turistika naselja...); povrine pod
zelenilom i slobodne povrine uz obrazovne ustanove i zdravstvene objekte, specijalizovani
parkovi (botanike bate, memorijalni parkovi, etnografski parkovi) i drugi.

Zelene i slobodne povrine specijalne namjene su: zelenilo uz groblja, zatitni pojasevi,
vertikalno zelenilo, povrine pod zelenilom i slobodne povrine oko industrijskih objekata,
skladita, stovarita, servisa, slobodnih zona i skladita, zatitni koridori infrastrukture
(hidrotehnika, elektroenergetska, telekomunikaciona, termotehnika i dr.) i komunalnih
servisa, povrine za rekultivaciju (jalovita i pepelita, bivi povrinski kopovi mineralnih
sirovina, deponije), povrine za sanaciju (klizita i sl.) i povrine oko objekata odbrane i
zatite i vojni poligoni.

U generalnim razradama definisana namjena nije apsolutna namjena ve pretena namjena.
Pogledaj poglavlje VI u ovom textu 3.1. Smjernice za izradu detaljnih urbanistikih planova
1.3. Plan infrastrukturnih sistema za generalnu razradu centra Kolaina
SAOBRAAJ
Postojea saobraajna infrstruktura

Kroz Kolain prolaze magistralni put M-2 i eljeznika pruga Beograd-Bar, to su osnovne
dravne arterije drumskog i eljeznikog saobraaja. Takoe postoji i dobra veza
(rekonstruisan put) sa regionalnim putem Podgorica Mateevo Andrijevica.
Magistrani put (M-2) ide uz lijevu obalu rijeke Tare, ne prolazi kroz centralni dio grada ali
prolazi zonom zahvata, a veza grada sa magistralnim putem ostvarena je jedinim gradskim
mostom preko rijeke Tare (u izgradnji je novi most na oko 1,8 km uzvodno od postojeeg).
Kada kaemo veza grada sa magistralnim putem podrazumijevamo tu i vezu sa eljeznikim
saobraajem i svim drugim gradskim sadrajima ukljuujui i ski centar Bjelasica.
Normalno ta veza se ne ostvaruje samo mostom preko Tare ve i mreom gradskih
saobraajnica.
Mrea gradskih saobraajnica je zadovoljavajua za sami grad s tim to prilikom, bilo ljetnje
bilo zimske sezone postoji znaajan problem nedostatka parking mjesta. Ranije se
nedostatak parking mjesta ublaavao koritenjem javne garae koja se nalazi ispod Spomen
doma u samom centru grada, ali sada se ne koristi. Poseban problem je perking prostora za
autobuse i nepostojanje (jo uvjek) stanine zgrade koja je ve godinama u izgradnji.
Jedan od znaajnijih problema koji treba reavati je i kolizija motornog i pjeakog
saobraaja u strogom centru grada, naime vezu glavnog gradskog trga i pjeake ulice koja
se zove Sibirska i vodi ka Gornjem trgu ( trg Vukmana Kruia ), presijeca dvosmjerna
saobraajnica.
Komunikacija grada kao i cijelog podruja sa eljeznikom stanicom ostvaruje se preko dvije
saobraajnice ( tzv novi i stari put za .stanicu ) i karakteriu ih veliki poduni nagibi koji su
198
IBI CAU partnership

rezultat nekih prolih vremena i planova o potapanju Kolaina koji za posledicu imaju vrlo
veliku visinu pruge u odnosu na centar grada ( centar oko 940 mnm , a GI na .stanici
1000 mnm) . Kako se Kolain opredijelio za turizam kao glavnu privrednu granu (uz podrku
lokalne poljoprivrede) funkcionisanje i odravanje veze greda sa eljeznikom stanicom
mora biti besprekorno, pogotovo u zimskom periodu.
Planirana saobraajna infrstruktura

x Ulina mrea
U cilju realizacije planiranog prostorno- funkcionalnog i ekonomskog razvoja, predvieno je
podizanje nivoa saobraajne opremljenosti na vii nivo. Ovo podrazumijeva razvoj uline
mree koji e pratiti planirani razmetaj aktivnosti i stanovanja uz optimalno potovanje
postojeih regulacija i parcelacija. Takoe se planira obnavljanje i rekonstrukcija postojee
uline mree sa ciljem da se pobolja kvalitet i bezbjednost prevoza, kao i obnova izamjena
postojee vertikalne i horizontalne signalizacije.
Razvoj i unapreenje osnovne uline mree Kolaina treba usmeravati u sledeim pravcima:
Kategorizacija uline mree;
Rekonstrukcija i ureenje postojee uline mree;
Izgradnja novih gradskih saobraajnica u skladu sa potrebama i razvojem naselja.
Planirani razvoj uline mree naselja Kolain se u velikoj mjeri oslanja na postojeu mreu
saobraajnica. Predloenim reenjem izvrena je sledea kategorizacija uline mree:
- Dravni putevi koji prolaze kroz naselje (magistralni i regionalni);
- Gradske saobraajnice kao primarne saobraajnice;
- Sabirne ulice kao sekundarne saobraajnice;
- Pristupne ulice kao tercijalne saobraajnice.
Ovakav sistem organizacije drumskih saobraajnica omoguava nesmetano i lako

povezivanje svih djelova naselja sa tranzitnim saobraajnicama koje prolaze kroz naselje.
Saobraajnice su dimenzionisane u skladu sa obimom planiranog saobraaja u planskom
periodu i potujui u velikoj mjeri postojeu regulaciju i parcelaciju.
Dio saobraajne mree nieg ranga, koja nije predmet ovoga plana, bit e obuhvaen daljom
razradom planske dokumentacije.
Dravni putevi koji prolaze kroz naselje

Kroz zonu zahvata prolazi Jadranska magistrala (magistralni put M-2 odnosno E65 i E80) i
na njega se u galeriji Bablja greda prikljuuje planirani regionalni put Kolain-Jezerine-
Lubnice-Berane.
Kroz grad sada prolazi i magistralni put M-9, koji vodi prema Mateevu, Andrijevici i Bjeluh i
izgradnjom novog mosta na Tari, obezbijedjena je njegova veza sa Jadranskom
magistralom, odnosno magistralni put ne prolazi kroz grad. Izgradnjom autoputa ovaj put
prelazi iz magistralnog u regionalni rang.
Planom je predvieno i da put Kolain Berane (pojedine dionice su u izgradnji) bude
regionalnog ranga.
Planom su osim dravnih puteva tretirane i tri kategorije saobraajnica i to: primarne,
sekundarne i tercijalne. Ostale saobraajnice treba da budu obuhvaene planovima nieg
reda.
- Primarne saobraajnice;
199
IBI CAU partnership

Gradske saobraajnice- primarne saobraajnice slue za povezivanje pojedinih djelova

grada sa centrima i zonama su: ulica13 jula-ul. Boka Raovia, Ulica Milivoja Bulatovia-
ulica prema eljeznikoj stanici i njen produetak prema novom regionalnom putu Kolain-
Jezerine-Berane, ulica Jagoa Simonovia, ulica Toka i Jovana, dionica (u naselju)
postojeeg magistralnog puta prema Mateevu,veza ulice Boka Raovia i ulice M.
Bulatovia- put za eljezniku stanicu.
- Sabirne ili sekundarne saobraajnice;

Mrea ovih ulica trasirana je tako da pobolja protonost gradskog tkiva i omogui aktiviranje
graevinskog zemljita, kao i pristup to veem broju graevinskih parcela.
Mreu sekundarnih saobraajnica takoe ine i ulice koje se nadovezuju na primarnu

gradsku saobraajnicu i koje povezuju pojedine delove naselja. Osnovna funkcija mree
sekundarnih saobraajnica je napajanje primarne gradske saobraajnice, a preko nje
povezivanje pojedinih djelova naselja Kolain.
- Pristupne tercijalne saobraajnice.

Ostale, planom tretirane saobraajnice, spadaju u grupu pristupnih tercijalnih gradskih
saobraajnica.To je najbrojnija kategorija saobraajnica i one direktno opsluuju urbanistike
sadraje.Toj grupi pripadaju sve stambene i poslovno trgovake ulice, koje su namijenjenje
individualnom i snabdjevakom saobraaju.
x Popreni profili
U grafikom prilogu dati su popreni profili. Dimenzije profila su minimalne i mogu se
poveati, posebno dimenzije trotoara gdje dozvoljavaju prostorne mogunosti a postoje
znaajniji pjeaki tokovi.
Popreni profil primarne gradske saobraajnice treba svuda da ima minimalnu irinu od
6m,sa dvije saobraajne trake od po min. 3m. Sekundarne saobraajnice bi trebale da imaju
dvije kolovozne trake, irine po 2,75m a kolovoz pristupnih saobraajnica zavisi od
prostornih ogranienja.
Kolovoz mora biti prekriven asfaltom, trotoari poploani ili betonski, a koridori oplemenjeni
drvoredima (ukoliko postoje prostorne mogunosti ) i opremljeni ulinom rasvjetom.
Na sekundarnim saobraajnicama predvien je kolovoz minimalne irine 5.5m (2x2.75m) i
obostrano voeni trotoari minimalne irine od 1.5m. Izuzetno pri rekonstrukciji i izgradnji
pristupnih i stambenih ulica mogu se primijeniti ui elementi profila sa jednostrano voenim
trotoarima, ili smanjenom regulacionom irinom ulicana 8m, tako to bi minimalna irina
kolovoza bila 5.5m sa obostrano voenim trotoarima minimalne irine od 1.25m. Kolovoz
mora biti prekriven asfaltom, trotoari poploani, a koridori oplemenjeni drvoredima s obje
strane sa postavljenom ulinom rasvetom.
x Pjeaki saobraaj
Ako se uzme u obzir veliina naselja Kolain, gde se pjeaenjem od 30-40 minuta moe
stii do bilo koje take, i prostorni razmetaj aktivnosti Kolaina, evidentno je da e peaki
saobraaj imati i dalje veoma znaajnu ulogu.
Planom se predvia da saobraajnice u sklopu osnovne uline mree obavezno sadre
trotoare minimalne irine 1.5m. Poloaj trotoara, njihove dimenzije i urbana oprema koja se
du njih postavlja treba da obezbijede punu fiziku zatitu pjeaka od ostalih vidova
saobraaja.
x Parkiranje
U skladu sa oekivanim rastom saobraajnih tokova, kao i porastom stepena motorizacije
mogu se oekivati poveani zahtjevi za parkiranjem. Trenutno je veliki problem parkiranja u
centralnom dijelu grada.
Pored urbanistiko prostornih mjera, problem parkiranja putnikih vozila u centralnom
dijelu naselja mora se rjeavati regulacionim i tehnikim mjerama. Nadleni organi mogu,
200
IBI CAU partnership

kao jedno od reenja, da donesu odluku da dio ulica u centru bude sa jednosmjernim
saobraajm da bi se ostatak kolovoza koristio za parkiranje.
Nove parking prostore bi trebalo organizovati na odgovarajuim slobodnim povrinama i du
pristupnih saobraajnica u gradskom centru (ivino parkiranje), gdje god za to ima
mogunosti.
Kod izgradnje novih objekata treba insistirati da se u okviru parcele obezbijedi dovoljan broj
parking mjesta.
Prema popisu iz 2011.g. u Kolainu ivi 8380 stanovnika a broj registrovanih vozila je 1776,
to znai da je stepen motorizacije 212 vozila/1000stanovnika. Saglasno Pravilniku o bliem
sadraju planskog dokumenta, kriterijumima namjene povrina, elementima urbanistike
regulacije i jedinstvenim grafikim simbolima, normativi za potrebama za parkiranjem u
Kolainu su:
Namjena (bruto povrina) optimalanbroj lokalniuslovi,

parking mjesta minimum maksimum
stanovanje (1000m2) 6 5 8
proizvodnja (1000m2) 8 3 11
obrazovanje (1000m2) 13 14 16
poslovanje(1000m2) 13 4 17
trgovina(1000m2) 25 17 21
hoteli(1000m2) 4 3 8
restorani(1000m2) 51 17 85
sportskedvorane, stadionii sl. 11
(na 100 posjetilaca)
x Javni prevoz putnika

Veliki problem predstavlja nepostojanje autobuske stanice. Postoji lokacija autobuske
stanice ali nema zavrenog objekta. Trenutni nain prijema i otpreme putnika nije
zadovoljavajui.Stanica mora posjedovati i kapacitete za pratee sadraje kao to su
blagajna, bistro, trafika, toaleti sl. Stanino podruje bi trebalo biti pokriveno nastrenicom
kako bi se zatitilo od atmosferskih padavina.
Lokacija autobuske stanice je neposredno po prelasku rijeke Tare, sa lijeve strane
planiranog regionalnog puta za Berane.
Za optimalniji razvoj Optine potrebno je javnim gradskim saobraajem povezati naselja,
prvenstveno centre mjesnih zajednica sa gradskim dijelom Kolaina.
x Mjere za usporenje saobraaja

Imajui u vidu da regionalni put deli naselje, javlja se konflikt saobraajnih tokova sa
peakim saobraajem. Ova mjesta ukrtanja pjeakog i drumskog saobraaja potrebno je
dodatno obezbijediti mjerama za usporenje saobraaja (leei policajcii sl.). Mjere bi imale
za cilj da drumska vozila smanje brzinu svog kretanja, a time i poveaju bezbednost
odvijanja saobraajana tom dijelu puta.Lokacije zapostavljanje leeih policajaca odredili bi
nadleni organi.
x eljezniki saobraaj
Kako je ve navedeno, preko teritorije optine Kolain prolazi jednokolosjena pruga
Beograd-Bar.
Za vee aktiviranje eljeznike pruge potrebno je, osim razvoja poljoprivrede, industrije i
turizma, i dalje premanje eleznike stanice Kolain (za potrebe davanja usluga putnicima,
razvoju industrije, razvoju turizma itd.) ali uz poboljano povezivanje sa turistikim naseljima
i punktovim u njihovoj blizini savremenom putnom mreom. Od posebnog je znaaja
saobraajno povezivanja eljeznikih stanica savremenim putevima sa turistikim
lokalitetima na Bjelasici i Biogradskoj gori, zatim sa Manastirom Moraa i drugim lokalitetima
koji budu privlani za turiste.
201
IBI CAU partnership

x Vazduni saobraaj
Planom se ne predvia izgradnja aerodroma u Kolainu. Osim aerodroma u Podgorici, za
Kolain bi mnogo znailo i aktiviranje aerodroma u Beranama, posebno ako se ima u vidu da
je u toku izgradnja pojednih dionica planiranog regionalnog puta Kolain Berane.
Za potrebe turizma, za potrebe hitnih intervencija i za obavljanje ostalih aktivnosti u i iz

optine Kolain,mogue je razvijati i graditi heliodrome.
ELEKTROENERGETSKA INFRASTRUKTURA
Postojee stanje i planirano stanje elektroenergetske infrastrukture
Postojee stanje karakterie izgradnja nove TS 35/10 kV 2x8 MVA BREZA u neposrednoj
blizini postojee TS Breza 35/10 kV 2x4 MVA , koja se demontira i svi njeni postojei
kablovski izvodi e se kablovskim kanalom prebaciti na novu TS.Izgradnja je u toku. Ostatak
10 kv mree je kablovski za relativno dobro rasporedjenim kapacitetom u uzem gradskom
jezgru, dok se za nova naselja ( Lugovi,Polje...) planira izgradnja novih DTS 10/0,4 kV.
Mree je izgraena kao prstenasta ( otvoreni prstenovi-10 kV kabal izmeu MBTS 1070,4 kV
1x630 kVA Bjanka i kola radi uglavnom u beznaponskom stanju).
U uem jezgru postoji 21 TS 10/0,4 kV 1x630 kVA i jedan 2x630 kVA, kao i 2 TS KULA
10/0,4 kV 1x400 kVA koje su predviene za demontau i zamjenu sa novim DTS 1x630
kVA.
Planirani objekti
Za procjenu vrne snage planiranih objekata koriene su vrijednosti specifinog
optereenja zasnovane na iskustvu i podacima iz literature, koji se kreu u granicama :
-
(20-70) W/m2
Turizam
Usvojena je prosjena vrijednost specifinog optereenja za ovakvu kategoriju objekata
turistike namjene (sa centralnim sistemima za grijanje i uz korienje energetski efikasnih
materijala u izgradnji), iznosi : pvrT = 30 W/m 2 , pri emu je raunato sa procijenjenom bruto
povrinom od 180314 m2 :
PvrH = S x pvrT = 180314 m2 x 30 W/m2= 5,4 MW
Ovi objekti su definisani kao hoteli i objekti za turizam manje izgraenosti i njihova
maksimalna bruto gradjevinska povrina iznosi 180314 m2, a izraunato vrno optereenje
je 5,4 MW.
Stanovanje male gustine ( SMG)

Usvojena je prosjena vrijednost specifinog optereenja za naselje ovakve kategorija (uz
korienje energetski efikasnih materijala u izgradnji, te korienjem centralnih sistema za
grijanje na cvrsta i tecna goriva, po stanovniku iznosi : pvrs = 0,5 kW:
Pvs = n x Pvrs (W)
gdje je n broj stanovnika (11000),
nalazimo da je ukupno jednovremeno optereenje od svih individualnih stambenih jedinica
na nivou zahvata detaljne razrade:
Pvs = n x Pvrs = 11.000 x 0,5 kW= 5,5 MW
Ovi objekti su definisani kao stanovanje male gustine, a izraunato vrno optereenje je 5,5
MW.
Centralne djelatnosti ,privredne, drustvene djelatnosti i rekreacija
202
IBI CAU partnership

Usvojena je prosjena vrijednost specifinog optereenja za ovakvu kategoriju objekata (sa

centralnim sistemima za grijanje i uz korienje energetski efikasnih materijala u izgradnji),
iznosi : pvrCDPR = 30 W/m 2 , pri emu je raunato sa procijenjenom bruto povrinom od
118183 m2 :
PvrCDPR= S x pvrCDPR = 118183 m2 x 30 W/m2= 3,54MW
Saobraajnice i pjeake staze

Procjena vrne snage osvjetljenja saobraajnica,parking prostora i pjeakih staza u zoni,
izvrena je na bazi procjene broja svjetiljki.
Procjena je izvrena na osnovu sledeih parametara:
Pvrs Vrna snaga rasvjete saobraajnica za procijenjeni broj svjetiljki snage 250W
(svjetiljke sa sijalicom natrijum visokog pritiska (HPS) )
Pvps Vrna snaga osvjeteljenja pjeakih staza za procijenjeni broj svjetiljki snage 100W (
izvori LED ili MH )
Za parkinge je koriena procjena od 30W po parking mjestu.
Ukupno, zahvat Detaljnog urbanistikog plana:
Saobraajnice 500 0,3 150

pjeake staze 250 0,1 25
parking mjesto 1100 0,03 33
SUMA (kW) 208
vrna snaga (kW) 208
Pvrsp1 = 208 kW
Ukupna vrna snaga neophodna na zahvatu je (cos=0.95):

Pv = 0,9 x (PvrT + PS + PvrCDPR + Pvrsp1 ) / cos = 0,85x( 5,4 + 5,5 + 3,54+0,21 ) /0,95 = 13,01 MW
Kod definisanja potrebnih instalisanih snaga trafostanica raunati sa gubicima od 10% i
rezervom u snazi od 10%.
Potrebna snaga iznosi :
Pin1=1,1xPv/0,9=16,02 MVA.
Trenutna instalisana snaga na podruju zahvata Pin= 14,76 MVA, pa se , uz uraunatu
rezervu oekuje potrebna snaga od 16,02 MVA, to zadovaoljava i izgradnja nove TS 35/10
kVA 2x8 MVA BREZA. Izraunata snaga nas opredjeljuje na izgradnju jo dvije
transformatorske stanice tipa DTS 1x630 kVA od kojih se jedna gradi u blizini naselja
Lugovi, a druga u naselju Polje ( MBTS Polje 2). Uz poveanje kapaciteta TS tip KULA,
i prelazak na 1x630 kVA, ukupna nova instalisana snaga iznosi 16,48 MVA.DTS se grade u
posebnom graevinskom objektu , a sve prema TP1b EPCG- FC Distribucija, na mjestu
predloenom u grafikom prilogu. Konana lokacija TS zavisie od same strukture
izgraenih objekata, njihove pozicije, razuenosti sadraja, ali se prilkom planiranja mora
voditi rauna da je saobraajno lako dostupna i odabrana prema vaeim tehnikim
preporukama.
Za elektrenergetske potrebe na zahvatu, neophodno je izgraditi jo dvije TS 10/0,4 kV 1x630
kVA za potrebe naselja, centralnih djelatnosti i turizma.
Izraunato jednovremeno optereenje odnosi se na krajnji mogui kapacitet, uvaavajui
maksimalnu graevinsku zauzetost urbanistikih parcela.
Intenzitet izgradnje planiranih objekata, uzimajui u obzir injenicu da se planirani objekti
grade fazno, uslovljava postepeno dostizanje jednovremenog optereenja.
Definisanje broja trafostanica
Na osnovu procijenjene snage zahvata detaljnog plana, urbanistikog rjeenja, postojeeg
stanja i planirane gradnje objekata, a obzirom da cijelo podruje ne moe biti obuhvaeno
jednim trafo reonom, vodei rauna o sigurnosti i fleksibilnosti rada elektroenergetskog
203
IBI CAU partnership

sistema, za potrebe snadbijevanja elektrinom energijom planiranih objekata je predviena

izgradnja novih trafostanica 10/0,4 kV.
Kod definisanja potrebnih instalisanih snaga trafostanica raunato je sa gubicima od 10% i
Napominje se da su snage planiranih TS10/0,4kV date na osnovu procijenjenih vrnih
snaga, a definitivne snage e se odrediti nakon izrade glavnih projekta. Imena novim
trafostanicama su data uslovno, samo za potrebe ove studije.
Prikaz planirane elektrodistibutivne mree
Koncept rjeenja napajanja elektrinom energijom planiranih objekata u predmetnoj zoni
zahvata DUP-a je baziran na planiranoj infrastrukturi 10 kV mree .
Elektroenergetski objekti naponskog nivoa 10kV
Polazei od izvrenog prorauna potreba u snazi, i rasporeda novih potroaa po
traforeonima, ovom studijom se predvia izgradnja sledeih 10kV elektroenergetskih
objekata:
Trafostanice 10/0,4kV:
DTS10/0.4kV 1x630 kVA 4 kom
Planirana TS10/0,4kV je ukljuena u postojei sistem napajanja koncept otvorenih
prstenova uz njihovo kablovsko izvoenje sa napajanjem iz vorita: planirane TS 35/10
kV "BREZA.
Izgradnjom planiranih objekata u zoni zahvata mogue je poveanje vrijednosti kapacitivne
struje zemljospoja.
Sve planirane trafostanice treba da budu u skladu sa vaeom preporukom TP1b EPCG-FC
Distribucija. Tip trafostanica je NDTS, N=3 i DTS N=2 ( N broj vodnih elija), u zavisnosti od
pozicije TS u 10 kV raspletu mree, ime je omoguen fleksibilniji pogon.
VODOSNABDIJEVANJE I OTPADNE VODE
Vodosnabdijevanje
Iako Kolain u sutini ima dobar sistem vodosnabdijevanja, na osnovu analize

funkcionisanja sistema, sljedei problemi su identifikovani kao najvaniji i zahtijevaju panju i
investicije:
I. Znaajno smanjena izdanost vrela Muovia Rijeke za vrijeme maksimalne
potronje ljeti
II. Nedostatak vodomjera to ima negativan uticaj na prihode Vodovoda I dovodi do
neogranienog maksimuma potronje ljeti;
III. U distributivnom sistemu se ne vri monitoring pritisaka i protoka koji je neophodan
da bi se identifikovale oblasti sa visokim fizikim gubicima I potronjom koja se ne
mjeri - nedostatak mjernih instrumenata i opreme za detekciju gubitaka u sistemu;
IV. U sistemu za snabdijevanje nedostaju instrumentacija i kontrole potrebne da bi se
snabdijevanje i doziranje hlora prilagodili potranji;
V. Veza izmeu javnih i lokalnih/individualnih vodovodnih sistema na podruju preko
rijeke Tare predstavlja potencijalni sanitarni i zdravstveni rizik, jer lokalni/individualni
vodovodni sistemi nisu u nadlenosti ViK-a;
VI. Nedavno izgraen rezervoar, pored postojeeg rezervoara, jo uvijek nije operativan
zbog nedostatka neophodnih dozvola;
VII. izvor ima probleme sezonske zamuenosti zbog ega je neophodno dodatno
preiavanje vode;
VIII. Predvia se razvoj oblasti iznad rezervoara Dulovine zbog ega e biti neophodan
novi rezervoar, cjevovod i pumpna stanica za zone potronje na viim kotama;
IX. Posmatrano dugorono, starije cijevi u distributivnom sistemu e se pogorati do
take kada e sve dalje popravke biti neekonomine pa ih je potrebno zamijeniti,
zajedno sa cijevima prikljuaka koje snabdijevaju.
204
IBI CAU partnership

X. glavni problemi u funkcionisanju sistema visoki

XI. fiziki gubici i neracionalno korienje vode.
U Studiji izvodljivosti za projekat razvoja vodovodnog i kanalizacionog sistema u Kolainu,

nakon sprovedene analize, za potrebe projektovanja koriena je vrijednost od 150 l/st/d, ali
se oekuje smanjenje potronje do konanih 120 l/st/d do 2035. godine, naroito kada se
eliminie prelivanje vika vode iz sabirne komore koja se trenutno, preko cjevovoda od
livenog gvoa prenika 300mm preliva u susjedni potok. Zbog toga su gubici vode vrlo
visoki izmeu 60 i 70%.
Usvojene norme potronje su sledee:

Broj
potroaa
l/dan/kor.
1 2 3 4 5 6
(3)*(4)/86400 (5)*2,0
Kolain Stanovnitvo 4774 150 8,29 16,58
Turisti 3200 300 11,11 22,22
Ukupno 7974 19,40 38,80
Maksimalna dnevna potronja Kolaina iznosi 19.40 l/s, odnosno maksimalna satna
potronja iznosi 38.80 l/s.
Iako jedini funkcionalni rezervoar (800m) kontinuirano preliva van sezone maksimalne
potranje, on je suvie mali da, u vrijeme velike potranje i smanjene izdanosti izvorita,
izbalansira varijacije u svakodnevnoj potranji iznad i ispod stabilnog priliva iz prekidne
komore, to znai da se prazni u toku dana ako se ne primjenjuju restrikcije. Ovaj rezervoar
obezbjeuje rezervu za grad za manje od tri sata.
Putanjem u rad nedavno izgraenog rezervoara od 3000m, vodovodni sistem e biti u
poziciji da bude fleksibilniji u planiranju restrikcija, a zajedniki kapacitet oba rezervoara
obezbjeuje rezerve za grad za skoro trinaest sati. Novi rezervoar koristi isti PEVG DN315
cjevovod kao dovod i odvod, povezan sa dovodnim cijevovodom starog rezervoara. Kako
novi rezervoar koristi isti cjevovod kao dovod i odvod, voda moe da tee iz njega samo kroz
cijevi za prelivanje. Poto je cilj da se izbjegne rasipanje hlorisane vode, cirkulacija vode se
ne bi deavala to nije sanitarno prihvatljivo. Novi rezervoar bi radio ispravno samo u toku
sezone maksimalne potranje, dok je izdanost izvorita smanjena. Novi odvod iz novog
rezervoara sa prikljukom na glavni odovd iz starog rezervoara bi uklonio ovaj problem i
omoguio kontinuiranu cirkulaciju vode.
Predlae se razvoj oblasti iznad rezervoara Dulovine. eljeznika stanica Kolain se takoe
nalazi u blizini, a trenutno koristi vodu iz manjeg lokalnog izvora. Budue proirenje sistema
vodosnabdijevanja na brdu Dulovine ukljuuje novi rezervoar (150m) izmeu 1035 mnm i
1040 mnm, cjevovod (50-75mm L~700m) I pumpnu stanicu (Q~2,5l/s, H~60m) za zone
potronje na viim kotama. Nedavno izgraen novi rezervoar Dulovine treba da slui kao
izvor za pumpnu stanicu.
Otpadne vode
205
IBI CAU partnership

Proirenje kanalizacione mree treba da pone prikljuivanjem nekih osnovnih gradskih

institucija na postojeu kanalizacionu mreu (kao to su lokalna bolnica, Kulturni centar,
pota, upravna zgrada JKP i zelena pijaca). Dakle, nekoliko kolektora (min. prenika 250
mm), treba da se gradi u sljedeim ulicama: Dunje oki, Boka Raovia, Ulica Breze I
Mirka Veovia. Kolektori u gore pomenutim ulicama e omoguiti da se u ovim oblastima
obezbijedi pun nivo usluga.
Sljedee proirenje kanalizacione mree ukljuuje dodatne kolektore potrebne u prigradskim
naseljima kao to su Babljak, Breza, Rogobore, Selita, Baanje Brdo I dijelovi Smailagia
Polja, kao i sekundarnu kanalizaciju u sljedeim ulicama: Dunje oki, Boka Raovia,
Toka i Jovana i 29. decembra. Obezbjeujui dodatne kolektore u navedenim ulicama,
gradsko podruje Kolaina e biti u potpunosti pokriveno kanalizacionom mreom.
Zavrni korak za proirenje kanalizacione mree obuhvata sve dodatne sekundarne,
prigradske i industrijske kolektore potrebne u gradu i na periferiji Kolaina (kao to su
Paanj, Streliki kr, Dulovine, Smailagia Polje, Drpe, Babljak, Drijenak, Bakovii i
industrijska zona u Bakoviima). Zbog topografije i naina na koji su se prigradska naselja u
Kolainu razvijala, ova faza proirenja zahtijeva izgradnju dvije manje pumpne stanice u
naseljima Bakovii i Drijenak.
Kao dio proirenja postojee kanalizacione mree predloene su dvije pumpne stanice. U
pitanju su PS Bakovii i PS Drijenak. Predloeno je da PS Bakovii pumpa otpadne vode iz
industrijske zone Bakovii prema naselju Drijenak i dalje ka lokaciji novog PPOV.
Za vrijeme vrnog protoka ona pumpa 8,53 l/s sa visinom dizanja od 10 m, na nadmorskoj
visini od 934 metara. Trasa potisnog cjevovoda se prostire du autoputa koji povezuje Bijelo
Polje i Podgoricu a njegova duina je 335 m.
Predloeno je da PS Drijenak pumpa otpadne vode iz industrijske zone i naselja Drijenak,
prema lokaciji novog PPOV. Ova PS se nalazi nizvodno od PS Bakovii. Pri vrnom protoku
ona pumpa 8,55 l/s, sa visinom dizanja od 9,5 m, na nadmorskoj visini od 925 m iznad nivoa
mora. Potisni kolektor duine 495 m se prostire du autoputa koji povezuje Bijelo Polje i
Podgoricu.
Predviena je izgradnja PPOV u industrijskoj zoni Bakovii. Projekat za postrojenje za
preiavanje otpadnih voda zasnovano je na 7.000 ekvivalentnih stanovnika (I faza 4,000
ES). Vrni protok na sabirnoj komori uzvodno od PPOV je propraunat na oko 23,5 l/s, a
predlae se RBC tehnologija (rotirajui bioloki kontaktor).
Kvalitet preiene otpadne vode mora biti u skladu sa Pravilnikom o kvalitetu i sanitarno-
tehnikim uslovima za isputanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, nainu i
postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadraju
izvjetaja o utvrenom kvalitetu otpadnih voda (Slubeni list Crne Gore, br. 45/08,09/10).
TELEKOMUNIKACIONA INFRASTRUKTURA
Implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija trita i konkurencija u sektoru
elektronskih komunikacija e doprinijeti brem razvoju elektronskih komunikacija, poveanju
broja servisa, njihovoj ekonomskoj i geografskoj dostupnosti, boljoj i veoj informisanosti
kao i brem razvoju privrede i optine u cjelini.
Jedan od ciljeva izrade ovog plana jeste da se eli obezbjediti planiranje i graenje
elektronske komunikacione infrastrukture koja e zadovoljiti zahtijeve vie operatora
elektronskih komunikacija, koji e ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione
usluge po ekonomski povoljnim uslovima.
Treba voditi rauna o slijedeem:

- da se kod gradnje novih infrastrukturnih objekata posebna panja obrati zatiti
postojee elektronske komunikacione infrastrukture
206
IBI CAU partnership

- da se uvjek obezbijede koridori za telekomunikacione kablove du svih postojeih i

novih saobraajnica,
- da se gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora
izvoditi po najviim tehnolokim, ekonomskim i ekolokim kriterijumima,
Akt kojeg se treba pridravati prilikom izgradnje nove telekomunikacione infrastrukture, jeste
Pravilnik o odreivanju elemenata elektronskih komunikacionih mrea i pripadajue
U odnosu na mogue planove dominantnog operatera fiksne telefonije, Crnogorskog
Telekoma i ostalih operatera fiksne i mobilne telefonije, projektant predvia da se u
posmatranim zonama, uz lokalne saobraajnice, u skladu sa planiranim graevinskim
objektima i predloenim saobraajnim rjeenjima, izgradi nova telekomunikaciona
kanalizacija sa 9,6, 4 i 2 PVC cijevi 110mm.
Telekomunikaciona kanalizacija bi se koristla za provlaenje kablova razliitih kablovskih
operatera koji pokau interesovanje za pruanje telekomunikacionih usluga, bilo da se radi o
Crnogorskom Telekomu, bilo da se radi o nekom drugom postojeem telekomunikacionom
operateru u Crnoj Gori.
Na taj nain, u odnosu na situaciju koja se trenutno deava na telekomunikacionom tritu
Crne Gore, korisnici iz posmatrane zone bi bili na kvalitetan nain opslueni razliitim
vrstama telekomunikacionih servisa (telefonija, prenos podataka, TV signal i dr.).
Pri planiranju broja PVC cijevi u novoj tk kanalizaciji, moraju se u obzir uzeti podaci o
planiranim gradjevinskim povrinama i aktuelnim trendovima u rjeavanju pitanja kablovske
televizije i dr.
Kanalizacioni kapaciteti omoguavaju dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih
mrea bez potrebe za izvoenjem naknadih graevinskih radova, kojima bi se iznova
devastirala postojea infrastruktura.
Ukupna duina planirane telekomunikacione kanalizacije iznosi oko 40000 metara, a bie
potrebno izgraditi i oko 400 novih telekomunikacionih okana.
Savremene telekomunikacije koje obuhvataju ditribuciju sva tri servisa, telefonije-fiksne i
mobilne, prenos podataka i TV signala, omoguavaju vie naina povezivanja sa
telekomunikacionim operaterima.
Imajui u vidu veliki broj razliitih objekata i samu lokaciju, kroz telekomunikacionu
kanalizaciju treba graditi savremene telekomunikacione pristupne optike mree u tehnologiji
FTTx(Fiber To The Home, Fiber to The Building,...), sa optikim vlaknom do svakog objekta,
odnosno korisnika.
Ovo rjeenje je u skladu sa dugoronim rjeenjima u oblasti telekomunikacija sa optikim
pristupnim mreama, a sa ijom implementacijom je zapoeo dominantni telekomunikacioni
operator, Crnogorski Telekom.
Kunu tk instalaciju treba izvoditi u RACK ormarima u zasebnim tehnikim prostorijama .
Na isti nain izvesti i ormarie za koncentraciju instalacije za potrebe kablovske distribucije
TV signala, sa opremom za pojaavanje TV signala.
Kunu tk instalaciju u svim prostorijama realizovati telekomunikacionim kablovima koji e
omoguavati korienje naprednijih servisa koji se pruaju ili ije se pruanje tek planira,
FTP kablovima cat 6 i cat 7 i kablovima sa optikim vlaknima, ili drugim kablovima slinih
karakteristika i provlaiti kroz PVC cijevi, sa ugradnjom odgovarajueg broja kutija, s tim da
u svakom poslovnom prostoru treba predvidjeti minimalno po 4 tk instalacije, a u stambenim
jedinicama minimalno po 2 tk instalacije .
U sluaju da se trasa tk kanalizacije poklapa sa trasom vodovodne kanalizacije i trasom
elektro instalacija, treba potovati propisana rastojanja, a dinamiku izgradnje vremenski
uskladiti.
U odnosu na posmatranu lokaciju, mobilni operatori u momentu izrade DRL nijesu iskazali
potrebu za montiranjem novih baznih stanica na ovom podruju, tako da nijesu definisane
nove lokacije za postavljanje stubova za mobilnu telefoniju.
207
IBI CAU partnership

U odnosu na savremene trendove u oblasti mobilne telefonije, projektant naglaava da ovo

ne znai da neki od postojeih ili eventualno novih operatora mobilne telefonije nee imati
potrebu da u nekom momentu postavi novu baznu stanicu na posmatranom podruju.
Lokalna uprava bi takvim zahtjevima trebala da izae u susret, sagledavajui sve
neophodne parametre.
Prilikom odreivanja detaljnog poloaja bazne stanice mora se voditi rauna o njenom
ambijentalnom i pejzanom uklapanju, i pri tome treba izbjei njihovo lociranje na javnim
panoramsku i pejsanu vrijednost, prostorima zatienih djelova prirode,
Trase planirane telekomunikacione kanalizacije potrebno je uklopiti u trase trotoara ili
zelenih povrina, jer bi se u sluaju da se telekomunikaciona okna rade u trasi
saobraajnice ili parking prostora, morali ugraditi teki poklopci sa ramom i u skladu sa tim
uraditi i ojaanje okana, to bi bilo neekonomino.
Telekomunikacionu kanalizaciju koja je planirana u okviru ovog DUP-a, kao i
telekomunikaciona okna izvoditi u svemu prema planovima vieg reda, vaeim propisima u
Crnoj Gori i preporukama bive ZJ PTT iz ove oblasti.
Obaveza buduih investitora planiranih objekata u zoni ove DRL jeste da, u skladu sa
Tehnikim uslovima koje izdaje nadleni telekomunikacioni operater ili organ lokalne uprave,
od postojeih i novoplaniranih telekomunikacionih okana, projektima za pojedine objekte u
zoni obuhvata definiu nain prikljuenja svakog pojedinanog objekta.
Kablovsku kanalizaciju pojedinanim projektima treba predvidjeti do samih objekata.
1.4. Plan zatite ivotne sredine i upravljanje otpadom

Jedan od osnovnih ciljeva je zatita i ouvanje ivotne sredine kao i ouvanje ekoloke
ravnotee. Gradska zona Kolaina je podlona zagaenjima kao to su: zagaenja
zemljita, zagaivanje vazduha i zagaenje podzemnih voda.
Osnovni cilj planskog razvoja centra optine Kolain treba uskladiti sa zdravom ivotnom
sredinom. Problem zatite podruja zahvaenog prostora treba posmatrati u okviru ireg
prostora grada i optine i itavu problematiku rjeavati na tom nivou.
Kljuni problemi gradske zone Kolaina su otpadne vode, zagaivanje zemljita i

aerozagaenja. Da bi se obezbijedila zdrava ivotna sredina neophodno je obezbijediti:
zatitu podzemnih voda (ugradnjom ureaja za preiavanje otpadnih voda iz

kanalizacije, ukljuivanje na gradsku kanalizacionu mreu, vodovod i dr.),
zatitu zemljita od zagaenja (treba izbjegavati izgradnju septikih jama i omoguiti

prikljuke na gradsku kanalizaciju. Takoe, treba regulisati odnoenje komunalnog i drugih
vrsta otpada na zakonski propisan nain),
zatitu vazduha od zagaenja. Jedna od moguih varijanti je toplifikacija centra Kolaina i

izbjegavanje individualnih sistema grijanja na goriva koja zagauju vazduh.
Problem zatite ivotne sredine nije takvog stepena da se u skladu sa Planom zatite
ivotne sredine ne moe adekvatno rijeiti. Uz odreena finansijska ulaganja podruje plana
e predstavljati prostor pogodan za ivot sa visokim stepenom pogodnosti, to uz pejzane,
prirodne i ljudske potencijale daje posebnu vrijednost za budui razvoj centra Kolaina.
208
IBI CAU partnership

Iz navedenih razloga program aktivnosti na zatiti i unapreenju ivotne sredine treba

tretirati kao integralni dio drutveno-ekonomskog razvoja Kolaina. Naime, poto su
problemi zatite ivotne sredine svuda prisutni, to je njihovo rjeavanje obaveza ne samo
lokalne uprave ve i nadlenih dravnih institucija.
Upravljanje otpadom
Postojee stanje
Obzirom da ne postoji oprema za mjerenje otpada , proraunato je da se na teritoriji optine
Kolain godinje proizvede oko 2.300t otpada. JKP prikuplja i odvozi odpad sa ueg
gradskog podruja u obimu od oko 98 %, dok je u prigradskim urbanim naseljima taj
procenat nii i iznosi oko 47 %, tj sakupi se oko 1.700 t/ god.
Prikupljeni otpad u optini Kolain odlae se na odlagalitu lociranom u industrijskoj zoni
grada, u naselju Bakovii. Iako postojea lokacija nije odabrana u skladu sa principima
zatite ivotne sredine, ona se i dalje pominje kao lokacija budue pretovarne
(transfer)stanice, odnosno reciklanog dvorita. Razlog ovome lei u injenici da je lokacija
na periferiji grada, u industrijskoj zoni, slabo nastanjena, dobre saobraajne povezanosti
(nalazi se pored samog magistralnog puta Kolain-Mojkovac). Udaljena je od centra grada
oko 3km. Odlagalite je povrine 3ha i koristi se za ovu namjenu od 1984 god. Na njemu se
odlau sve vrste otpada, bez selekcije i reciklae.
Planirano stanje
U predstojeem periodu se predvia proirenje oblasti obuhvaene komunalnim uslugama
na:
- u urbanim sredinama postupno poveanje do nivoa 96%,
- u ruralnim oekivanjima postupno poveanje do nivoa 33%.
To bi znailo poveanje nivoa sa sadanjih 57% na 65% na teritoriji itave optine.
U nastojanju da se smanji iroko rasprostranjeno bacanje otpada uz puteve ili na divlje
deponije, postavljanje kontejnera na lokacijama koje su najee koristile za ilegalno
odlaganje otpada nakon njihovog ienja ili sanacije, omoguuje se pravilno sakupljanje
otpada, smanjujui tako mogunost njegovog negativnog uticaja na ivotnu sredinu i
zdravlje stanosnitva.
Sakupljeni otpad e se odlagati na regionalnu meuoptinsku sanitarnu deponiju. Trenutno
aktuelna lokacija je "elinska kosa" u Bijelom Polju udaljena je na oko 40-tak km od
Kolaina. Na lokaciji koje se trenutno koristi kao deponija u Bakoviima bie izgraena
transfer stanica i Reciklano dvorie. Ova lokacije se takoe, moe koristiti i za zbrinjavanje
graevinskog otpad, kao i posebnih vrsta otpada.
1.5. Zatita kulturnog nasljea

Grad Kolain, koji je vjekovima bio centar razvoja dananjeg podruja opine, sadri
odreeni broj potencijalnih kulturnih dobara koja su sauvala kulturne vrijednosti i
reprezentuju istorijski i ekonomski razvoj grada. Ostaci materijalne kulture naroito su vezani
za period nakon Berlinskog kongresa 1878, kada je grad pripojen Crnoj Gori.
Iz otomanskog perioda nijesu sauvani primjeri graditeljskog nasljea. Varo Kolain bila je
zbijena uz junu zonu dananjeg trga Vukmana Kruia, ispod blagog uzvienja na kojem
je kasnije podignuta crkva sv. Dimitrija. Prvobitna crkva, koju su Turci poruili, bila je na
dananjem gradskom groblju u Smailagia polju.
Poetkom XX vijeka poinje da se prepoznaje dananja urbana matrica Kolaina. Okosnica

gradskog centra su dva trga oko kojih se razvija sistem gradskih blokova, iji su oblik i
veliina uslovljeni postojeom konfiguracijom terena. Uz samostojee objekte bogatijih
209
IBI CAU partnership

graana (Zgrada dananjeg Zaviajnog muzeja, kua Maria, kua Ivezia) grade se ulini
nizovi. Kue u nizovima imaju prizemlje, najee namijenjeno za poslovni prostor, i sprat
namijenjen za stanovanje. Kue imaju strme krovove pokrivene prvobitno tiglom ili indrom,
kasnije esto zamijenjenim pokrivaima od salonitnih ploa ili limom. Spratovi kua su
oblagani drvetom ili ploama eternita sloenim po sistemu riblja kost koji su obezbjeivali
bolju izolaciju i zatitu stambenog dijela kue. Otvori na objektima su izvoeni sa kamenim,
jednodjelnim ili viedjelnim, okvirima. Vrata su esto rijeena sa kamenim nadvratnim lukom,
koji je oslonjen na kamene dovratnike preko profilisanih kapitela. Najouvaniji niz koji
reprezentuje ovaj period razvoja grada je u ulici 13. jul.
Primjeri tradicionalnog graditeljstva u gradskom centru su gotovo nestali. Osim varokog
mlina koji je prenamijenjen u restoran i za koji treba preispitati stepen ouvanosti prvobitnog
objekta, panju zasluuje i kua na raskrsnici juno od platoa sa crkvom sv. Dimitrija. Mada
zaputena i sa krovnim pokrivaem zamijenjenim salonitom, na njoj su sauvani izvorni
nain gradnje, otvori i dio enterijera. Poloaj kue i njene karakteristike ine je prihvatljivom
da se izvri njena valorizacija i prenamjena za potrebe Muzeja sa etnografskom postavkom i
prezentacijom.
U Elaboratu kulturno nasljee optine Kolain koji je raen za potrebe PUP-a u planskoj
zoni 1.1. Centar optine Kolain prepoznato je 11 potencijalnih kulturnih dobara. Prilikom
izrade detaljnih ubranistikih planova u saradnji sa nadlenim resorom i u skladu sa
pravnom regulativom propisati detaljne mjere zatite.
Posebnu vrijednost i znaaj prilikom dalje planske razrade treba da ima i hotel Bjanka
(nekadanji hotel Bjelasica) autora Radosava Zekovia.
9

Mapa grada sa potencijalnim kulturnim dobrima42

42
taan prikaz potencijalnih kulturnih dobara u zoni Generalne razrade centra Kolaina dat je na grafikom prilogu Namjena
povrina, organizacija prostora i reimi ureenja prostora

210
IBI CAU partnership

1.Crkva Sv Dimitrija 1888.

2.Zgrada bive Gimnazije 1938.
3.Zgarda Zaviajnog muzeja -1903.
4.Kua brae Maria 1907.
5.Niz kua u ul 13. jul
6. Kua u ul. B.Simonovia
7.Tradicionalna kua
8. Varoki mlin
9. Spomen dom ZAVNO-a Crne Gore i Boke Kolain podignuta 1973/74
10. Nizovi kua u starom gradskom jezgru
11. Restoran Planinar
2. GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA SEKUNDARNE OPTINSKE CENTRE
2.1. Generalno urbanistiko rijeenje za Mateevo
2.1.1. Plansko rjeenje, namjena i bilansi povrina
Planom je predvieno da Mateevo bude centar istoimene planske cjeline (4.Mateevo)

kojoj gravitiraju planske zone 4.1. Vranjetica- Bare Kraljske i 4.3. Komovi- Jabuka.
Povrina generalne razrade je 167 ha.
Predpostavlja se da e gradnja autoputa donijeti promjene ovoj oblasti a jedna od njih je

poveanje dostupnosti sada saobraajno nedovoljno atraktivnog dijela optine Kolain. U
tom pravcu je Mateevo izdvojeno kao sekundarni optinski centar koji e biti prvi kontakt
posjetilaca sa gradom / optinom Kolain.
Planski cilj je formiranje centra koji bi stanovnicima ovog kraja omoguio zadovoljenje
osnovnih potreba ( osnovna socijalna, zdravstvena zatita i snabdijevanje).
U optinskom centru Mateevo planiraju se centralne djelatnosti u okviru kojih je mogue

obnavljanje i proirenje objekta za potrebe podrunog odjeljenja osnovne kole ( matina
kola u Barama Kraljskim), mogua je izgradnja i obnova ambulante, apoteke, pote,
mjesnog centra i otkupne stanice. Takoe u okviru namjene centralne djelatnosti mogue je
planirati ugostiteljske objekte, poslovne zgrade, zgrade uprave kao i objekte svih drutvenih
djelatnosti.
U okviru planske zone ne planira se intezivno poveanje broja stanovnika odnosno zona
stanovanja. Opredjeljenje je da stanovnitvo treba zadrati u ruralnim naseljima a isto treba
ostvariti kroz formiranje sekundarnih centara u kojima je mogui zadovoljiti osnovne potrebe
stanovanja.
Planira se stimulisanje razvoja poljoprivredne proizvodnje kroz zatitu poljoprivredih povrina

i definisanje manje industrijske zone u kojoj treba planirati preraivaki pogon koji bi
stanovnicina planske cjeline Mateevo i ire omoguio otkup i preradu poljoprivrednih
proizvoda.

plana ikontaktnih zona za planski period.
211
IBI CAU partnership

stanovnika turista
POVRINA POVRINA 2020/25 2020/25
NAMJENA POVRINA ha ha %

69/
STANOVANJE MALIH GUSTINA =30 st /ha 6.26 6.26 3.75% 75
50/
TURIZAM 1.19 4.44 2.66% 50
POLJOPRIVREDNE POVRINE 40.53
POVRINE ZA INDUSTRIJU I PROIZVODNJU 2.91 43.44 26.01%
POSEBNE POVRINE
POVRINE ZA GROBLJA 0.89 0.89 0.53%
SLOBODNE POVRINE
PARK 33.03
PARK UMA 66.31
VODENE POVRINE 6.53
SAOBRAAJNE POVRINE 6.10 111.97 67.05%
167 100%

pravila gradnje, date u djelu texta, generalno urbanistiko rjeenje centar optine Kolain,
odnose se na smjernice prilikom izrade detaljnih planova i za sekundarni optinski centar
Mateevo.
Ukoliko se ukae potreba za izdavanjem urbanistiko tehnikih uslova prije donoenja DUP-
a Mateevo mogue je izdati uslove na osnovu GUR-a Mateevo.
2.1.2. Plan infrastrukturnih sistema za sekundarni centar Mateevo

SAOBRAAJ
Postojea saobraajna infrastuktura

Zonom zahvata prolazi po jedan magistralni i regionalni put.
Magistralni put je M-9, Kolain Mateevo-Andrijevica-Bjeluha. Dionica Kolain Mateevo
je rekonstruisana prije nekolike godine ali tehniki elementi ne odgovaraju, u potpunosti,
znaaju koji taj put treba da ima jer redstavlja vezu planiranog autoputa i Jadranske
212
IBI CAU partnership

magistrale. Dionica od Mateeva prema Andrijevici daleko je, prema tehnikim

karakteristikama, od magistralnog ranga.
Zonom prolazi i regionalni put R-19, Bioe Lijeva Rijeka Mateevo. I kod ovoga puta
tehniki elementi ne zadovoljavaju uslove koje treba da ispunjava regionalni put.
I ako put R-19 zajedno sa dionicom magistralnog puta M-9, Mateevo-Andrijevica,
predstavlja najkrau vezu optina Plav i Berane sa Podgoricom, ipak gotovo svi koriste
neuporedivo dui put preko Ribarevine, Mojkovca i Kolaina i prolaz kroz kanjon Morae, to
dovoljno govori o tehnikim elementima navedenog magistralnog i regionalnog pravca.
Ostali putevi u zoni su prilazi imanjima i privatnim kuama.
Planirana saobraajna infrastruktura

U planskom period granicom zahvata treba da proe autoput Bar-Boljare. Koridor autoputa,
predvien Detaljnim prostornim planom autoputa Bar Boljare, obuhvata gotovo cijelu zonu
zahvata jer je irina koridora 2 km. Ovim planom predvien je ui koridor jer postoji uraen
Idejni projekat autoputa, dionica Uva Mateevo (obraiva je Institut graevinarstva
Hrvatske).
I ako je projekat uraen na podlogama razmjere R=1:1000, to omoguava detaljnu
razradu, Projektant je trasom autoputa preao preko seoskog groblja. To je nepotpuno
neprihvatljivo i planom je zona groblja izuzeta iz zone koridora rezervisanog za prolazak
autoputa, to uslovljava manje pomjeranje trase autoputa. Ostavljen je prostor sa obje
strane groblja za prolazak autoputa a ucrtana trasa predstavlja samo jedno mogue reenje
trase ali precizan poloaj e biti odreen daljom razradadom projektne dokumentacije.
U nastavku, od Mateeva prema Andrijevici trasa autoputa ucrtana je prema Generalnom

projektu autoputa, dionica Mateevo Andrijevica (obraiva SIMM inenjering).
Jugozapadno od Mateeva, na udaljenosti oko 1,4km projektovana je denivelisana

raskrsnica Mateevo. Veza od nje do Mateeva i dalje prema Kolainu je magistralni
pravac.
Dionica od Mateeva prema Andrijevici gubi magistralni rang i postaje regionalni put. Razlog
je planirani autoput, koji se nalazi u neposrednoj blizini.
Planom su na magistralnom putu predviena i autobuska stajalita ali nijesu ucrtana na

grafikim prilozima, jer preciznu lokaciju treba utvrditi, u narednoj fazi izrade projektne
dokumentacije, kada se uradi detaljnija geodetska podloga.
Ukupna porina kolovoza u zoni zahvata iznosi oko 61 500 m2 ili 3.66 % zone zahvata. Od
toga, povrina kolovoza autoputa je oko 23 500 m2 (1.40% zone zahvata), povrina kolovoza
magistralnog puta je 19 000 m2 (1,13%) a regionalnog 16 300 m2 (0,97%), dok povrina
kolovoza pristupnih ulica iznosi 2 700 m2 ili 0,16% zone zahvata.
ELEKTROENERGETIKA
Postojee stanje karakterie izgraenost vazdune 10 kV mree, preteno na drvenim
stubovima, i jedne STS 1x100 kVA.
planirani objekti
-
(20-70) W/m2
Turizam
213
IBI CAU partnership

povrinom od 6141m2 :
PvrH = S x pvrT = 6141 m2 x 30 W/m2= 184 kW.
Ovi objekti su definisani kao turistiki i njihova maksimalna bruto gradjevinska povrina
iznosi 6141 m2, a izraunato vrno optereenje je 184 kW.

grijanje, po stanovniku iznosi : pvrs = 0,5 kW:
Pvs = n x Pvrs (W)
Pvs = n x Pvrs = 216 x 0,5 kW= 108 kW
Ovi objekti su definisani kao stanovanje male gustine, a izraunato vrno optereenje je
0.108 MW.
Centralne djelatnosti i povrine za industriju

iznosi : pvrCDI = 15 W/m 2 , pri emu je raunato sa procijenjenom bruto povrinom od 19641
m2 :
PvrCDI = S x pvrCDI = 19641m2 x 15 W/m2= 294 kW
izvori LED ili MH )
Saobraajnice 75 0,3 22,5

0,0
parking mjesto 225 3 6,75
SUMA (kW) 27,5
vrna snaga (kW) 27,5
Pvrsp1 = 14.5 kW

PvI = 0,8 x (PvrT + PS + PvrCDI + Pvrsp1 ) / cos = 0,8x( 0,180 + 0,108 + 0,294+0,027 ) /0,95
= 0,49 MW
Izraunata snaga nas opredjeljuje na izgradnju jedne transformatorske stanice tipa DTS
1x630 kVA koja se gradi u neposrednoj blizini postojee STS koja e se demontirati, i koja
se na postojei DV 10 kV prikljuuje kablovski, a u posebnom graevinskom objektu , a sve
214
IBI CAU partnership

prema TP1b EPCG- FC Distribucija, na mjestu predloenom u grafikom prilogu. Konana

lokacija TS zavisie od same strukture izgraenih objekata, njihove pozicije, razuenosti
sadraja, ali se prilkom planiranja mora voditi rauna da je saobraajno lako dostupna i
odabrana prema vaeim tehnikim preporukama.
Za elektrenergetske potrebe na zahvatu, neophodno je izgraditi jo jednu TS 10/0,4 kV
1x630 kVA za potrebe naselja, centralnih djelatnosti turizma i industrije.
Napominje se da su snage planiranih TS 10/0,4 kV date na osnovu procijenjenih vrnih
traforeonima, ovom studijom se predvia izgradnja sledeih 10kV elektrenergetskih
objekata:
Trafostanice 10/0,4kV :
Planirana TS10/0,4kV je ukljuena u postojei sistem napajanja koncept radijalnog
napajanja iz vorita: postojee (planirane) TS 35/10 kV "Breza.
struje zemljospoja.
Postojee stanje
Vodosnabdijevanje
Optinski centar Mateevo se snabdijeva vodom sa kaptiranog izvorita Mateevo izdanosti

oko 5 l/s preko lokalnog vodovoda. Detaljiji podatci i projektna dokumentacija o ovom
izvoritu i vodovodnom sistemu nije bila dostupna obraivau plana.
Otpadne vode
Na lokaciji ne postoji izgraena infrastruktura za sakupljanje i preiavanje otpadnih voda i

uglavnom se koriste nehigijenske septike jame.
Planirano stanje
Vodosnabdijevanje
215
IBI CAU partnership

Usvojene norme potronje za proraun buduih potreba za vodom su sledee:


Tabela : Proraun potrebnih koliina pitke vode

Broj
potroaa
l/dan/kor.
1 2 3 4 5 6
(3)*(4)/86400 (5)*2,0
Turisti 80 300 0,28 0,56
Ukupno 155 0,45 0,90
Maksimalna dnevna potronja za optinski centar Mateevo iznosi 0,45 l/s, odnosno
maksimalna satna potronja iznosi 0,90 l/s.
Moe se zakljuiti da, obzirom na proraunate potrebe za vodom i izdanost izvorita koje se
koristi za vodosnabdijevanje, Mateevo raspolae dovoljnim koliinama visokokvalitetne
vode za zadovoljavanje potreba vodosnabdijevanja.
Razvoj ovog optinskog centra e se svakako odraziti na porast broja stanovnitva i potreba
za vodom. Zbog toga je u predstojeem periodu potrebno nastojati da se izgradnja ili
struktura,
- Otpadne vode
Planira se izgradnja gravitacionog kanalizacionog sistema u gue naseljenom podruju

Mateeva, dok e domacinstva udaljenijim podrucjima i dalje odvoditi svoje otpadne vode u
septike jame.
Kolicine otpadnih voda su obracunavate kao 80% potroene kolicine vode uzimajuci u obzir
da su za dimenzionisanje kanalizacionih infrastruktura mjerodavna maksimalne satne
kolicine potroene vode, to znai 0,72 l/s.
Predlae se izgradnja biopreistaa manjeg kapaciteta sa ispustom u rijeku Drcku, to e
sprijeiti zagaenje podzemnih voda i drugih vodnih resursa, kao i zemljita. Kvalitet
preiene otpadne vode u skladu sa zakonskom regulativom (Pravilniko kvalitetu i
sanitarno-tehnikim uslovima za isputanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju,
nainu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadraju
izvjetaja o utvrenom kvalitetu otpadnih voda - Slubeni list Crne Gore, br. 45/08, 9/10).
216
IBI CAU partnership

postojee stanje
Na podruju koje obuhvata Mateevo u Kolainu, trenutno ne postoji izgraena
telekomunikaciona infrastruktura telekomunikaciona kanalizacija.
Na posmatranom podruju prisutni su signalom mobilne telefonije sva tri mobilna operatera,
a podruje je pokriveno i TV signalom koji distribuira BBM Montenegro.
planirano rjeenje
Jedan od ciljeva izrade ove DRL jeste da se eli obezbjediti planiranje i graenje elektronske
komunikacione infrastrukture koja e zadovoljiti zahtijeve vie operatora elektronskih
komunikacija, koji e ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione usluge po
ekonomski povoljnim uslovima.
novih saobraajnica,
Telekoma i ostalih operatera fiksne i mobilne telefonije, projektant predvia da se uz
postojee saobraajnice KolainMateevo, Mateevo-Andrijevica i Lijeva Rijeka-Mateevo,
u skladu sa planiranim graevinskim objektima i predloenim saobraajnim rjeenjima,
izgradi nova telekomunikaciona kanalizacija sa 4 PVC cijevi 110mm.
televizije i dr.
Ukupna duina planirane telekomunikacione kanalizacije sa 4 PVC cijevi 110mm iznosi oko
5500 metara, a bie potrebno izgraditi i 50 novih telekomunikacionih okana.
217
IBI CAU partnership

odnosno korisnika.
uskladiti.
2.2. Generalno urbanistiko rijeenje za Manastir Moraa
Planom je predvieno da Manastir Moraa bude centar istoimene planske cjeline (5.Manastir
Moraa) kojoj gravitira i planska cjelina 7. Meurijeje.
218
IBI CAU partnership


Manastir Moraa je juna kapija grada Kolaina i budui centar vjerskog turizma. Uokviru
ove genralne razrade je i jedan od tri kulturna dobra koje ima optina Kolain.Kompleks
Manastira Morae, predstavlja kulturno dobro od nacionalnog znaaja, odnosno predstavlja
spomenik kulture I kategorije.
Planski cilj je ne samo formiranje centra koji bi stanovnicima ovog kraja omoguio
zadovoljenje osnovnih potreba ( osnovna socijalna, zdravstvena zatita i snabdijevanje) ve i
formiranje kulturnog i turistikog centra koji bi bio aktivan tokom cijele godine.
Obzirom da optina Kolain ima veliki broj objekata izraenih istorijskih i kulturnih vrijednosti
sekundarni centar Manastir Moraa je planiran kao turistiki stacionar za tu vrstu turistike
ponude. Turisti smjeteni u neposrednoj blizini jednog od najvrjednijih manastira u Crnoj
Gori mogli bi da imaju osmiljenu viednevnu posjetu brojnim vjerskim i ostalim vrijednim
kulturnim i prirodnim spomenicima.
U optinskom centru Manastir Moraa planiraju se drutvene djelatnosti u okviru kojih je

mogue obnova i eventualno proirenje osnovne kole (mogua rekonstrukcija bioskopske
sale u fiskulturnu salu_vienamjensku salu).Na parcelama sa namjenom centralne
djelatnosti mogua je obnova i proirenje ambulante, apoteke, pote i mjesnog centra zatim
mogue je planirati ugostiteljske objekte, poslovne zgrade, otkupnu stanicu, zgrade uprave
kao i objekte svih drutvenih djelatnosti.
Prilikom izrade detaljnog plana u zoni centralnih djelatnosti ili drutvenih djelatnosti planirati
kulturni centar (kuu kulture) uz preporuku da zajedniki prostori kao sto su sale, ljetnja
pozornica... budu vienamjenske (namijenjne acima, turistima i lokalnom stanovnitvu).
U okviru planske zone ne planira se intenzivno poveanje broja stanovnika odnosno zona
stanovanja. Opredjeljenje je da stanovnitvo treba zadrati u ruralnim naseljima a isto treba
ostvariti kroz formiranje sekundarnih centara u kojima je mogui zadovoljiti osnovne potrebe
stanovanja.
plana i kontaktnih zona za planski period.
stanovnika turista
POVRINA POVRINA 2020/25 2020/25
NAMJENA POVRINA ha ha %

43
STANOVANJE MALIH GUSTINA =60 st/ha 1.64 1.64 3.16% /46
VJERSKI OBJEKTI 2.70 70

/70
DRUTVENE DJELATNOSTI 1.65
TURIZAM 3.27 9.26 17.80%
SLOBODNE POVRINE
PARK 26,16
219
IBI CAU partnership

PARK UMA 12.54
SAOBRAAJNE POVRINE 2.40 41.10 79.04%
52.00 100%

Manastir Moraa.
a Manastir Moraa mogue je izdati uslove na osnovu GUR-a Manastir Moraa.
2.2.2. Plan infrastrukturnih sistema za sekundarni centar Manastir Moraa

SAOBRAAJ
Postojea mrea saobraajne infrastrukture
Zona zahvata obuhvata prostor u kojoj se nalazi Manastir Moraa, zatim kola, zgrada
hotela i jo nekoliko objekata.
Najvanija saobraajnica u zoni je magistralni put M-2 (E65, E80). Na dijelu zone zahvata
kolovoz se sastoji od dvije saobraajne trake i osnovni nedostatak magistrale je da ne
postoji traka za lijeva skretanja u zoni raskrsnice gdje je glavni prilaz Manastiru.
U zoni zahvata i neposrednom okruenju, na Jadransku magistralu se vee mrea lokalnih
puteva koji se uglavnom, osim u ljetnjem periodu, ne mogu koristiti kao alternativni pravci.
To su pravci:
Most Krivi Vir uevina Raievina Bare;
Most Grlo Vuje Vrujca Crkvina Ravni.
Manastir Moraa Jasenova - Ocka Gora;
Manastir Moraa Osreci Ljuta;
Osreci Katun Ropunica (na 1450 mnv) u duini od 11km.
Glavna karekteristika za sve navedene putne pravce je da nijesu uraene rigole i propusti
(osim u manjim sluajevima) , i da postoji dosta klizita i odrona.
Od navedenih puteva kroz zonu zahvata prolazi put za Ocku goru.
Ispred hotela postoji plato za parkiranje vozila prvenstvenoa posjetilaca Manastira. Preko
platoa je obezbijeena veza za kolu a u zoni zahvata jo je i prilaz za nekoliko objekata u
blizini Manastira.
Planirana mrea saobraajne infrastrukture

I u planskom period najvanija saobraajnica u zoni zahvata je magistralni put M-2 (E65,
E80). Planom je predvieno da se u zoni raskrsnice gdje se je glavni prilaz Manastiru
kolovoz proiri, da bi se dobila dodatna traka za lijeva skretanja.
Planom su na magistrali predviena i autobuska stajalita ali nijesu ucrtana na grafikim
prilozima, jer preciznu lokaciju treba utvrditi, u narednoj fazi izrade projektne dokumentacije,
kada se uradi detaljnija geodetska podloga.
Predloenim reenjem saobraajne mree nijesu planirane nove saobraajnice. Osnovno je
da se rekonstruiu i proire postojee saobraajnice.
Prilaz Manastiru je preko pjeake staze, koja po potrebi moe da slui za prilaz specijalnih
vrsta vozila (hitna pomo, vatrogasci, policija). Posjetioci Manastira vozila, prvenstveno,
220
IBI CAU partnership

parkiraju na postojeem platou pored hotela, koji je neophodno urediti a koji slui i kao prilaz
koli. Planom je predvien i manji parking, sjeverno od Manastira.
Prilaz zonama za turizam, koje se planiraju, sa obje strane magistrale, u sjevernom dijelu
zahvata plana treba da bude u jednoj raskrsnici gdje bi bile povezane obje zone sa razliitih
strana magistrale. Preciznija lokacija raskrsnice moe se odrediti tek poslije detaljnije
razrade zona za turizam. na magistrali u toj raskrsnici treba predvidjeti dodatne trake za
lijeva skretanja.
Ukupna porina kolovoza i parking mjesta u zoni zahvata iznosi oko 24650 m2 ili 4,69 %
zone zahvata. Od toga, povrina kolovoza magistrale iznosi 18700 m2 (3,56% zone
zahvata), povrina kolovoza puta za Ocku goru (u zoni zahvata plana) je 1700 m2 (0,32%),
povrina platoa za parkiranje je 2700 m2 (0,51%) a povrina pjeake staze oko Manastira
iznosi 1550 m2 ili 0,30% zone zahvata.
Pjeaki saobraaj
Pjeaki saobraaj je usmjeren, prvenstveno prema Manastiru i zbog toga je planirana
samostalna pjeaka staza (presjek 6-6 iz grafikog priloga).
Parkiranje
Osim parkinga kod Manastira, potrebe za parkiranjem odnosno potreba za izgradnjom
parking mjesta pojavit e se i u zoni planiranoj za razvoj turizma.
Potrebni broj parking mjesta treba odrediti saglasno normativa za Kolain.
Javni prevoz putnika

Problem predstavlja nepostojanje ureenog autobuskog stajalita. Trenutni nain prijema i
otpreme putnika, koji se obavlja na samom kolovozu, sa stanovita bezbednosti i komfora
nije zadovoljavajui posebno za pravac iz Kolaina. Zbog toga je planom predviena
izgradnja autobuskog stajalita, odnosno posebnih nia.
ELEKTROENERGETIKA
Postojee stanje
Postojee stanje karakterie izgraenost vazdune 10 kV mree i jedne BTS 1x100 kVA u
blizini na DV Prekobre koja se ukida.U blizini loikacije se nalazi i TS 35/10 kV, 1x2,5
MVA Manastir Moraa.
Planirani objekti

-
(20-70) W/m2
Turizam
povrinom od 15447 m2 :
PvrH = S x pvrT = 15447 m2 x 30 W/m2= 463 kW
221
IBI CAU partnership


Pvs = n x Pvrs (W)
Pvs = n x Pvrs = 49 x 0,5 kW= 24,5 kW
0,0245 MW.
Centralne djelatnosti i kola

iznosi : pvrCD = 30 W/m 2 , pri emu je raunato sa procijenjenom bruto povrinom od 14045
m2 :
PvrCDI = S x pvrCDI = 14045 m2 x 30 W/m2= 421 kW

izvori LED ili MH )
Zaparkingejekorienaprocjenaod30Wpoparkingmjestu.
Saobraajnice 750,3 22,5

pjeake staze 500,1 5
0,0
SUMA (kW) 27,5
Pvrsp1 = 14.5 kW

PvI = 0,8 x (PvrT + PS + PvrCDI + Pvrsp1 ) / cos = 0,8x( 0,463 + 0,0245 + 0,421+0,027 )
/0,95 = 0,787 MW
222
IBI CAU partnership

Izraunata snaga nas opredjeljuje na izgradnju dvije transformatorske stanice tipa DTS
1x630 kVA od kojih se jedna gradi u blizini Manastira Moraa , a druga u blizini postojee
BTS koja e se demontirati i za ije se potrebe polae novi 10 kV kabal iz TS 35/10 kV
M.Moraa.DTS se grade u posebnom graevinskom objektu , a sve prema TP1b EPCG- FC
Distribucija, na mjestu predloenom u grafikom prilogu. Konana lokacija TS zavisie od
same strukture izgraenih objekata, njihove pozicije, razuenosti sadraja, ali se prilkom
planiranja mora voditi rauna da je saobraajno lako dostupna i odabrana prema vaeim
tehnikim preporukama.
kVA za potrebe naselja, centralnih djelatnosti i turizma.
objekata:
Trafostanice 10/0,4kV :
napajanja iz vorita: postojee TS 35/10 kV "Manastir Moraa.
struje zemljospoja.
Postojee stanje
Vodosnabdijevanje
Optinski centar Manastir Moraa se snabdijeva vodom sa istoimenog kaptiranog izvorita

izdanosti oko 7 l/s preko lokalnog vodovoda. Detaljiji podatci i projektna dokumentacija o
ovom izvoritu i vodovodnom sistemu nije bila dostupna obraivau plana.
223
IBI CAU partnership

Otpadne vode

Planirano stanje
Vodosnabdijevanje


Broj
potroaa
l/dan/kor.
1 2 3 4 5 6
(3)*(4)/86400 (5)*2,0
Manastir Stanovnitvo 45 200 0,10 0,20
Moraa Turisti 100 300 0,35 0,70
Ukupno 145 0,45 0,90
Maksimalna dnevna potronjaovog optinskog centra iznosi 0,45 l/s, odnosno maksimalna
satna potronja iznosi 0,90 l/s.
Moe se zakljuiti da, obzirom na proraunate potrebe za vodom i izdanost izvorita koje se
koristi za vodosnabdijevanje, Manastir Moraa raspolae dovoljnim koliinama
visokokvalitetne vode za zadovoljavanje potreba vodosnabdijevanja.
struktura,
- Otpadne vode
Predlae se izgradnja biopreistaa manjeg kapaciteta sa ispustom u rijeku Morau, to e
224
IBI CAU partnership

TELEKOMUNKIACIONA INFRASTRUKTURA
Postojee stanje
Na podruju koje obuhvata Manastir Moraau Kolainu, trenutno ne postoji izgraena

Planirano rjeenje

novih saobraajnica,
postojeu magistralnu saobraajnicu Podgorica - Kolain, u skladu sa planiranim
graevinskim objektima i predloenim saobraajnim rjeenjima, izgradi nova
telekomunikaciona kanalizacija sa 4 PVC cijevi 110mm.
televizije i dr.
225
IBI CAU partnership


FTTx (Fiber To The Home, Fiber to The Building,...), sa optikim vlaknom do svakog objekta,
odnosno korisnika.
jedinicama minimalno po 2 tk instalacije.
uskladiti.
226
IBI CAU partnership

2.2.3. Zatita kulturnog nasljea
Manastir Moraa predstavlja kulturno dobro (spomenik kulture) zatien Rjeenjem o

utvrivanju za spomenik kulture br 1105 od 19.11.1957 izdatim od strane Zavoda za zatitu
spomenika i prirodnih rijetkosti, odnosno Rjeenjem o uvoenju u Registar br 01-1958/1-61
od 29.12.1961 izdatim od strane Zavoda za zatitu spomenika kulture N.R. Crne Gore.
Manastir Moraa je preregistrovan i kategorisan kao spomenik kulture I kategorije Rjeenjem
o upisu u Registar br 02-846 od 30.12.1994 izdatim od strane Republikog zavoda za zatitu
spomenika kulture.
Manastir Moraa je podignut na zaravnjenoj rijenoj terasi u proirenom, gornjem dijelu
kanjona rijeke Morae, izmeu Kolaina i Podgorice, na desnoj rjenoj obali.
Kontakt zona kulturnog dobra
Zatiena okolina kulturnog dobra Manastira Morae, odreena je od strane strune slube
Republikog zavoda za zatitu spomenika kulture, radi ouvanja spomenikoih vrijednosti,
zateenih prostornih odnosa i postojeih vizura, odnosno integralnog ouvanja kulturnog
dobra.
Zatiena okolina Manastira Morae obuhvata sljedee parcele: katastarsku parcelu 1665,
dio katastarske parcele 1664/2, od krajnje june take dubine cca 200 m, pravcem
jugozapad sjeveroistok, dio katastarske parcele 1666, od krajnje june taake dubine cca
300 m, pravcem jugozapad-sjeveroistok; dio katastarske parcele 1667, od krajnje sjeverne
take dubine cca 180m, pravcem sjeveroistok-jugozapad.
Kratki istorijat kulturnog dobra
Crkvu Uspenja Bogorodice, podigao je kao svoju zadubinu knez Stefan Nemanji 1252.
godine, o emu govori uklesan natpis na nadvratniku glavnog portala. Turci su je, na
poetku XVI vijeka, poharali, skinuli olovni krov i zapalili krovnu konstrukciju. Manastir je
opustio, dio svoda je sruen, a freske veinom propale, osim u prostoru akonikona.
Nastojanjem igumana Tome i kneza Vuia Vuetia iz Rovaca, crkva je obnovljena i
ponovo islikana 1574. godine. Od tada Moraa postaje znaajno kulturno i duhovno arite.
Dograuje se manastirski konak i obnavlja mala crkva, otvara se ikonopisna i prepisivaka
radionica. Tokom narednih vjekova Moraa je opstajala kao duhovni, prosvetiteljski i
umjetniki centar.
Manastir Moraa predstavlja jedan od najmonumentalnijih srednjovjekovnih spomenika Crne
Gore. Manastirski kompleks se sastoji od velike crkve posveene Uspenju Bogorodice,
podignute 1252.godine, kako stoji uklesano na nadvratniku zapadnog portala, male crkve
posveene Sv. Nikoli i prostranog zdanja manastirskih konaka.
Stanje kulturnog dobra
Unutranjost manastirske porte ouvana i brino odravana, i nalazi se u dobrom stanju.

Ovo se odnosi na Kapelu sv. Nikole, koja se nalazi u junom dijelu manastirske porte kao i
konake se redovno odrava su u dobrom stanju.
Manastirska crkva Uspenja Bogorodice je u dobrom stanju, i takodje brino odravana, uz
izuzetak ulaznog portala, gdje je evidentirano rasijedanje kamene strukture, vjerovatno
prouzrokovano slijeganjem tla.
Godine 1978. i 1988., RZZSK je sainio obiman projekat sanacije i u istom periodu izveo
znaajne radove. Sredinom 80-tih godina crkva je sanirana, kada joj je zamijenjen krovni
pokriva, izvreno malterisanje fasada, izvedeni radovi na konzervaciji ikonostasa i ikona,
sanirani konaci koji su dobili moderno ureene prostore i ureena je manastirska porta.Tom
prilikom su konsolidovana sva arita na fresko dekoraciji, posebno na ivopisu iz XIII
vijeka. Godine 1989. je konzerviran i cjelokupan ikonostas u crkvi.
227
IBI CAU partnership

Objekat kue Golovia je prije par godina adaptiran za potrebe manastirske riznice.
Spoljanji izgled ovog objekta ostao je neizmijenjen, te su ouvane zateene
spomenike vrijednosti ovog, inae recentnog objekta koji s nalazi u sklopu Manastira.
Izvor rizika za manastirski kompleks predstavlja potencijalno nestabilan plato na kojem je
lociran.
Mjere zatite
Kako su planskom dokumentacijom vieg reda kao i razvojnim dokumentima (Prostorni plan
Crne Gore do 2020. godine, Vodoprivredna osnova Crne Gore (2001),Strategija razvoja
energetike Crne Gore do 2025. godine ), ve predviene odredjene intervencije (formiranje
HE "Andrijevo") ovim planom se, na ve usvojena rjeenja o formiranju akumulacija i
izgradnji ostale infrastrukture, propisuju mjere zatite, ouvanja i unapreenja nepokretnih
kulturnih dobara i njihove zatiene okoline, uz uslove pod kojima je sa konzervatorskog
aspekta mogue izvesti odreene intervencije.
x Sve radove planirati na nain koji nee umanjiti zateene ambijentalne i kulturne
vrijednosti kulturnih dobara. Kako se u skladu sa osnovnim konzervatorskim
principima ove vrijednosti po pravilu uvaju i unapreuju prvenstveno kroz ouvanje
prvobitnog, odnosno zateenog stanja, a bez uvoenja novih elemenata, potrebno je
sve intervencije planirati izuzetno paljivo.
x Prije planiranja sanacionih radova na kompleksu potrebno je pristupiti izradi projekta
postojeeg stanja koji e, uz geodetske i geoloke snimke i analize zateenog stanja
manastirskog kompleksa i zatiene okoline manastira obuhvatiti i ve nestabilno
podruje do korita rijeke Morae.
x Potrebno je sve intervencije planirati i izvoditi uz potovanje svih zateenih odnosno
originalnih detalja obrade, i primjenom tradicionalnih materijala - kako u eksterijeru,
tako i u enterijeru
x S tim u vezi, intervencije oko manastira Morae potrebno je svesti na minimum, kako
ne bi dolo do ugroavanja integriteta ovog kulturnog dobra Ovo se prvenstveno
odnosi na planirano formiranje akumulacije u neposrednoj blizini manastira koje
predvia drastinu izmjenu neposredne okoline manastira, njegovih vizura te fizikih i
hemijskih uslova, to je neprihvatljivo sa konzervatorskog aspekta.
x Gore navedeno podrazumijeva potrebu usvajanja varijantnog rjeenja II, kod kojeg
voda akumulacionog bazena HE "Andrijevo" ne prelazi korito Morae, tako da je nivo
vode ispod manastira Moraa priblino jednak nivou vode koji se pojavljuje u
prirodnim uslovima.
x Nakon snimanja i analize postojeeg stanja potrebno je planirati radove koji e za cilj
imati statiku konsolidaciju itavog platoa. Ove je radove, koje kao i sve potrebne
radove u okolini kulturnih dobara potrebno planirati i izvesti na nain koji nee
ugroziti zateene vrijednosti. Tako je, nakon izvrenih potrebnih analiza mogue
izvesti potrebnu i planiranu sanaciju manastira Morae i terena oko rijeke Morae uz
odreene uslove.
x Potrebna sanacija se, uz redovno odravanje manastirskog kompleksa koje se
konstantno sprovodi, odnosi prvenstveno na konsolidaciju prilaznog puta sa platoom
sve do korita Morae, izvoenje drenanih kanala oko konaka, ali i ojaanje tla oko
crkve, budui da je kod ulaznog portala uoeno rasijedanje kamene strukture,
vjerovatno prouzrokovano slijeganjem tla.
x Sve gore navedeno potrebno je planirati na nain koji nee naruiti zateene
prostorne odnose, tako da je vidljive intervencije (uvoenje novih vidljivih
konstruktivnih elemenata) potrebno svesti na minimum, te predvidjeti ozelenjavanje
na veim djelovima potporne konstrukcije, dok je konstrukcije obzidane kamenom
potrebno svesti na manje povrine- kako novi podzidi ne bi vizuelno konkurisali
manastirskom kompleksu.
228
IBI CAU partnership

x U sklopu sanacije kompleksa potrebno je predvidjeti i ureenje prilaznog prostora,

koji e ukljuivati i projekat hortikulture, a intervencije u prostoru ograniiti
prvenstveno na parterno rjeenje, bez planiranja gradnje pomonih objekata na
prostoru izmeu postojeeg hotela i ulaza u manastirski kompleks.
x Sva konstruktivna ojaanja treba uraditi paljivo, a na odredjenim lokacijama unutar
manastirske porte bez upotrebe teke mehanizacije kako ovi radovi ne bi uzrokovali
dalja oteenja tla te time dolo do ugroavanja kulturnog dobra.
Propisane mjere zatite koristiti prilikom deteljne razrde i izrade ostalih planskih dokumenata
koji obuhvataju prostor Manastira Moraa ili su u njegovoj kontaktnoj zoni.
2.3. Generalno urbanistiko rijeenje za Dragovia Polje
Planom je predvieno da Dragovia Polje bude centar istoimene planske cjeline

(6.Dragovia Polje) kojoj gravitiraju planske zone 6.1. Semij- SINJAJEVINA i 6.2. Gornja
Moraa.
Planski cilj je formiranje centra koji bi stanovnicima ovog kraja omoguio zadovoljenje
osnovnih potreba ( osnovna socijalna, zdravstvena zatita i snabdijevanje).
U optinskom centru Dragovia Polje planiraju se centralne djelatnosti u okviru kojih je

mogue obnavljanje i proirenje objekta osnovne kole (izgradnja fiskulturne sale), izgradnja
i obnova ambulante, apoteke, veterinarske ambulante, pote i mjesnog centra. Takoe u
okviru namjene centralne djelatnosti mogue je planirati ugostiteljske objekte, poslovne
zgrade, otkupnu stanicu, zgrade uprave kao i objekte svih drutvenih djelatnosti.
Ne planira se intezivno poveanje broja stanovnika odnosno zona stanovanja u ovoj

planskoj zoni. Opredjeljenje je da stanovnitvo treba zadrati u ruralnim naseljima a isto
treba ostvariti kroz formiranje sekundarnih centara u kojima je mogue zadovoljiti osnovne
potrebe stanovanja.
Planira se stimulisanje razvoja poljoprivredne proizvodnje kroz definisanje manje industrijske
zone u kojoj treba planirati preraivaki pogon koji bi stanovnicina planske cjeline Dragovia
Polje i ire omoguio otkup i preradu poljoprivrednih proizvoda.

plana ikontaktnih zona za planski period.
stanovni turista
POVRINA POVRINA ka 2020/25
NAMJENA POVRINA ha ha % 2020/25

54
STANOVANJE MALIH GUSTINA =10 st /ha 22.18 22.18 24.64 /58

50
TURIZAM 1.19 5.42 6.04 /50
229
IBI CAU partnership

POVRINE ZA INDUSTRIJU I PROIZVODNJU 1.71 1.71 1.90
POVRINE POSEBNE NAMJENE
GROBLJE 0.79 0.79 0.87
SLOBODNE POVRINE
SAOBRAAJNE POVRINE 3.03
PARK UMA 56.86 59.89 66.55
90 100.00

Dragovia Polje.
a Dragovia Polje mogue je izdati uslove na osnovu GUR-a Dragovia Polje.
2.3.2. Plan infrastrukturnih sistema za sekundarni centar Dragovia Polje
SAOBRAAJ
Postojea saobraajna infrastruktura

Na pedesettreem kilometru magistralnog puta Podgorica Kolain, u mjestu Mioska, je
raskrsnica sa regionalnim putem R-18: Mioska Dragovia Polje Boan-Tuina (gdje se
spaja sa regionalnim putem R-5, urevia Tara abljak avnik Niki).
Dragovia Polje, centar Gornje Morae, udaljeno je od Mioske 9,5km.
Navedeni regionalni put R-18 je najvanija saobraajnica koja prolazi zonom zahvata i
predstavlja jedinu saobraajnu vezu sa dravnom mreom puteva.
Regionalni put je vrlo vaan i u turistikom smislu jer povezuje, izmeu ostalog, Bjelasicu sa
Durmitorskim planinama.Takoe je vrlo vaan i u smislu saobraajnog povezivanja sa
abljakom i u jednom periodu zime. Zbog vremenskih uslova putni pravac nije prohodan
tokom itave godine.
Na podruju Dragovia Polja ( Gornja Moraa) takodje postoji mrea lokalnih i seoskih
puteva, koji se spajaju sa regionalnim putem u zoni mjesnog centra a kroz zonu zahvata
prolaze putevi za Stare i Bojie odnosno put za Trnovicu.
230
IBI CAU partnership

Planirana saobraajna infrastruktura

I u planskom period najvanija saobraajnica u zoni zahvata je regionalni put R-18 Mioska
Dragovia Polje Boan-Tuina. Planom je predvieno da se u zoni raskrsnice gdje je glavni
ulaz u naselje kolovoz proiri, da bi se dobila dodatna traka za lijeva skretanja.
Planom su na magistrali predviena i autobuska stajalita ali precizne lokacije nijesu ucrtana
na grafikim prilozima, jer definitivnu lokaciju treba utvrditi, u narednoj fazi izrade projektne
dokumentacije, kada se uradi detaljnija geodetska podloga.
Predloenim reenjem saobraajne mree nijesu planirane nove saobraajnice. Osnovno je

da se rekonstruiu i proire postojee saobraajnice, kao i da raskrsnice na regionalnom
putu budu pod povoljnijim uglom a samim tim i bezbjednije.
Kroz zonu zahvata prolaze lokalni putevi za Stare i Bojie odnosno put za Trnovicu i
planom je predvieno njihovo proirenje, tako da im irina kolovoza bude 5,50m.
Ukupna porina kolovoza i parking mjesta u zoni zahvata iznosi oko 30350 m2 ili 3,34 %
zone zahvata. Od toga, povrina kolovoza regionalnog puta iznosi 20300 m2 (2,23% zone
zahvata), povrina kolovoza i trotoara sabirnih ulica je 7600 m2 (0,84%) a povrina prilaznih
saobraajnica sa parking mjestima je 2450 m2 ili 0,27% zone zahvata.
Pjeakisaobraaj
Staze za pjeake planirane su uz kolovoz regionalnog puta (u zoni zahvata) kao i uz
kolovoz sabirne ulice koja povezuju groblje i kolu sa regionalnim putem.
Parkiranje
Parking prostor je predvien kod groblja i kole.
Za sve planirane sadraje potreban broj parking mjesta treba odrediti saglasno normativa za
Kolain.
Javni prevoz putnika

Planom su predviene posebne nie za autobuska stajalita na regionalnom putu R-18
Mioska Dragovia Polje Boan-Tuina.
ELEKTROENERGETIKA
Postojee stanje karakterie izgraenost vazdune 10 kV mree , preteno na drvenim
stubovima, i jedne STS 10/0,4 kV; 100 kVA.
planirani objekti
optereenja zasnovane na iskustvu i podacima iz literature, koji se kreu u granicama:
-
(20-70) W/m2
Turizam
povrinom od 4514m2 :
PvrH = S x pvrT = 4514 m2 x 30 W/m2= 135 kW
231
IBI CAU partnership


Pvs = n x Pvrs (W)
Pvs = n x Pvrs = 278 x 0,5 kW= 139 kW
0.108 MW.
Centralne djelatnosti i povrine za industriju

iznosi : pvrCDI = 12W/m 2 , pri emu je raunato sa procijenjenom bruto povrinom od 19641
m2 :
PvrCDI = S x pvrCDI = 40007 m2 x 15 W/m2= 600 kW

izvori LED ili MH )
Saobraajnice 75 0,3 22,5
0,0
SUMA (kW) 27,5
Pvrsp1 = 14.5 kW

PvI = 0,8 x (PvrT + PS + PvrCDI + Pvrsp1 ) / cos = 0,8x( 0,135 + 0,139 + 0,600+0,027 ) /0,95
= 0,758 MW
Izraunata snaga nas opredjeljuje na izgradnju dvije transformatorske stanice tipa DTS
1x630 kVA koje se grade u neposrednoj blizini postojee STS koja e se demontirati, i koje
se na postojee DV 10 kV prikljuuje kablovski, a u posebnom graevinskom objektu , a sve
prema TP1b EPCG- FC Distribucija, na mjestu predloenom u grafikom prilogu. Konana
lokacija TS zavisie od same strukture izgraenih objekata, njihove pozicije, razuenosti
sadraja, ali se prilkom planiranja mora voditi rauna da je saobraajno lako dostupna i
odabrana prema vaeim tehnikim preporukama.
kVA za potrebe naselja, centralnih djelatnosti turizma I industrije.
232
IBI CAU partnership



objekata:
Trafostanice 10/0,4kV:
napajanja iz vorita: postojee TS 35/10 kV "Manastir Moraa.
struje zemljospoja.

Postojee stanje
Vodosnabdijevanje
Optinski centar Dragovia Polje se snabdijeva vodom sa kaptiranog izvorita preko

lokalnog vodovoda. Za potrebe pravilnog funkcionisanja vodovodnog sistema izgraen je i
rezervoar. Detaljniji podaci i projektna dokumentacija o ovom izvoritu i vodovodnom
sistemu nije bila dostupna obraivau plana.
Otpadne vode

Planirano stanje
Vodosnabdijevanje

233
IBI CAU partnership



Broj
potroaa
l/dan/kor.
1 2 3 4 5 6
(3)*(4)/86400 (5)*2,0
Turisti 70 300 0,24 0,48
Ukupno 128 0,37 0,74
Maksimalna dnevna potronjaovog optinskog centra iznosi 0,37 l/s, odnosno maksimalna
satna potronja iznosi 0,74 l/s.
Iako nema preciznih podataka i mjerenja izdanosti izvorita moe se zakljuiti da, obzirom
na proraunate potrebe za vodom Dragovia Polje raspolae dovoljnim koliinama
visokokvalitetne vode za zadovoljavanje potreba vodosnabdijevanja.
struktura,
- Otpadne vode
Planira se izgradnja gravitacionog kanalizacionog sistema u gue naseljenom podruju
Dragovica Polja, dok e domacinstva udaljenijim podrucjima i dalje odvoditi svoje otpadne
vode u septike jame.
Predlae se izgradnja biopreistaa manjeg kapaciteta sa ispustom u rijeku Morau, to e
postojee stanje
234
IBI CAU partnership

Na podruju koje obuhvata Dragovia Poljeu Kolainu, trenutno ne postoji izgraena

planirano rjeenje

novih saobraajnica,
postojeu saobraajnicu prema avniku, u skladu sa planiranim graevinskim objektima i
predloenim saobraajnim rjeenjima, izgradi nova telekomunikaciona kanalizacija sa 4 PVC
cijevi 110mm.
televizije i dr.
odnosno korisnika.
235
IBI CAU partnership


uskladiti.
2.4. Plan zatite ivotne sredine i upravljanje otpadom

Ovaj Plan zatite ivotne sredine odnosi se na sekundarne optinske centre Kolaina-
Mateevo, Manastir Moraa i Dragovia Polje. Planom namjene za Mateevo osim
postojeih predvieni su sadraji kao to su: preteno poslovna zona (centralne djelatnosti i
turizam) i preteno privredna zona (poljoprivredne povrine i povrine za industriju i
proizvodnju). Za podruje Manastira Morae predviene su: preteno stambena zona
(stanovanje manjih gustina) i preteno poslovna zona (centralne djelatnosti, vjerski objekti,
236
IBI CAU partnership

turizam i drutvene djelatnosti). U podruju Dragovia Polje planom su obuhvaeni sadraji:

preteno stambena zona (stanovanje malih gustina), preteno poslovna zona (centralne
djelatnosti i turizam) i preteno privredna zona (povrine za industriju i proizvodnju). Svi
navedeni sadraji usljed svojeg funkcionisanja mogu imati uticaja na kvalitet ivotne sredine
postmaranih podruja. U tom smislu neophodno je kroz plan zatite, kao i kroz buduu
plansku dokumentaciju obezbijediti maksimalnu zatitu ivotne sredine od moguih
ugroavajuih uticaja.
Kroz plan zatite ivotne sredine potrebno je obezbijediti sljedee:
- Sve otpadne vode koje se stvaraju na ovim podrujima potrebno je kroz izgradnju
manjih postrojenja za preiavanje preistiti do nivoa koji zadovoljava zakonske
uslove za njihovo isputanje u recipijent. Na ovaj nain bi se ostvarila zatita i
moguih podzemnih i povrinskih voda u navedenim podrujima, kao i zatita
zemljita.
- Kominalni otpad koji se stvara na ovim podrujima potrebno je sakupljati,
transportovati i odlagati u skaldu sa Zakonom o upravljanju otpadom ime bi se
eliminisali mogui uticaji zagaenja ne samo zemljita, ve i vazduha i povrinskih i
podzemnih voda.
- Ostale mogue uticaje i plan zatite od njih, koje u ovom momentu nije mogue
definisati, treba indentifikovati kroz izradu strateke procjene uticaja koja e se raditi
na bazi uraenog Plana.
Svakako da rjeavanje problema zatite ivotne sredine nije samo obaveza lokalne uprave
Optine Kolain, ve su za ove probleme zaduene i nadlene dravne institucije, koje e
imati znaajnu ulogu kroz implementaciju Plana.
Upravljanje otpadom
Obzirom da ne postoji oprema za mjerenje otpada , proraunato je da se na teritoriji optine
Kolain godinje proizvede oko 2.300t otpada. JKP prikuplja i odvozi odpad sa ueg
gradskog podruja u obimu od oko 98 %, dok je u prigradskim urbanim naseljima taj
procenat nii i iznosi oko 47 %, tj sakupi se oko 1.700 t/ god.
Sakupljanjem otpada je obuhvaeno i Mateevo ali ne i ManastIr Moraa i Dragovia Polje.
Od ukupnog broja domainstava Mateeva (30) samo je polovina obuhvaena uslugom
sakupljanja i odvoenja otpada. U naseljima koja nisu obuhvaena sakupljanjem otpada
stanovnitvo ponekad samostalno odnosi otpad do najbliih kontejnera, a uglavnom ga
spaljuje ili odlae na divlje deponije.
Prikupljeni otpad u optini Kolain odlae se na odlagalitu lociranom u industrijskoj zoni
grada, u naselju Bakovii. Iako postojea lokacija nije odabrana u skladu sa principima
zatite ivotne sredine, ona se i dalje pominje kao lokacija budue pretovarne (transfer
)stanice, odnosno reciklanog dvorita. Razlog ovome lei u injenici da je lokacija na
periferiji grada, u industrijskoj zoni, slabo nastanjena, dobre saobraajne povezanosti (nalazi
se pored samog magistralnog puta Kolain-Mojkovac). Udaljena je od centra grada oko 3km.
Odlagalite je povrine 3ha i koristi se za ovu namjenu od 1984 god. Na njemu se odlau
sve vrste otpada, bez selekcije i reciklae.
U predstojeem periodu se predvia proirenje oblasti obuhvaene komunalnim uslugama
na:
- u urbanim sredinama postupno poveanje do nivoa 96%,
- u ruralnim oekivanjima postupno poveanje do nivoa 33%.
To bi znailo poveanje nivoa sa sadanjih 57% na 65% na teritoriji itave optine.
U cilju uspostavljanja sistema sakupljanja otpada iz seoskih domainstava koji e se uvesti u
predstojeem periodu, zabranie se odlaganje otpada na divljim deponijama i uvee se
kontejneri koji e biti razmjeteni po selima, tj. u gue naseljenim podrujima mjesnih
237
IBI CAU partnership

zajednica. S obzirom na veliku razuenost kua po selima , treba razmotriti i mogunost da

se u seoska podruja uvedu kante od 120 l za domainstva.
U nastojanju da se smanji iroko rasprostranjeno bacanje otpada uz puteve ili na divlje
deponije, uvoenje kontejnera na glavnim divljim deponijama nakon njihovog ienja ili
sanacije, omoguuje se bar djelimino zadravanje odbaenog otpada, smanjujui
mogunost daljih negativnih uticaja na okolinu ili zdravlje.
Sakupljeni otpad e se odlagati na reionalnu meuoptinsku sanitarnu deponiju. Trenutno
aktuelna lokacija je "elinska kosa" u Bijelom Polju udaljena je na oko 40-tak km od
Kolaina. Na lokaciji koje se trenutno koristi kao deponija u Bakoviima bie izgraena
transfer stanica.

VIII TABELE
1. TABELA ZA SPROVOENJA PLANA

planska cjelina: 1 CENTAR
planska zona :1.1. CENTAR OPTINE KOLAIN
osnovne
namjene stanovanje, centralne djelatnosti, turizam, drutvene djelatnosti ( kolstvo, zdravstvo, socijalna zatita, kultura,
spot i rekreacija) industrija i proizvodnja, pejzano ureenje, poljoprivredne povrine, umske povrine
stanovnitvo, stanovnitvo
drutvene i postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
privredne djelatnosti 4340 2020 godina = 4426 stanovnika
2025 godina = 4774 stanovnika
privredna djelatnost (turizam -turistiki kapaciteti)
planirani broj kreveta:
2020 godina = 2 000 kreveta
2025 godina = 2 000+500= 2 500 kreveta
drutvene djelatnosti
postojee: planirano:
predkolska ustanova predkolska ustanova
osnovna kola srednja kola
srednja kola via poljoprivredna kola
centar za kulturu stadion sa atletskom stazom
biblioteka sportski tereni
bioskop fiskulturna sala
muzej
dom zdravlja centar za prouavanje i promociju nacionalnog
apoteka identiteta
veterinarska ustanova centar za odmor i rekreaciju
sportska hala centar za brigu o starim licima
stadion
sportski tereni
fiskulturna sala
privredne djelatnosti ( poljoprivreda, umarstvo, idustrija)
planirano:
idustrija reaktivacija postojee industrijske zone
poljopivreda, prerada poljoprivrednih proizvoda,
prerada drveta
238
IBI CAU partnership

fabrika vode
smjernice za zatitu smjernice u skladu sa poglavljem V: smjernice i mjere za zatitu i unapreenje prirodne i graene sredine
zatita gradskog zelenila_zatita zelenog prstena oko grada ( Radigojno-Drpe-Selita-ljivovica-Dulovine-
Barutana)
smjernice za sprovoenje detaljne razrade
planska jedinica: 1.1.1. DUP Centar
planska jedinica: 1.1.2. DUP Breza
planska jedinica: 1.1.3. DUP Smailagia Polje
planska jedinica: 1.1.4. DUP Selita Zekova glava
planska jedinica: 1.1.5. DUP Sportska zona
planska jedinica :1.1.6. DUP Dulovine
planska jedinica: 1.1.7. DUP Baanje brdo
planska jedinica: 1.1.8. DUP Radigojno
planska jedinica: 1.1.9. DUP Industrijska zona 1
planska jedinica: 1.1.10. DUP Babljak Drijenak
planska jedinica: 1.1.11. DUP Bakovii
planska zona: 1.2. MORAKO TREBALJEVO _ DRIJENAK

osnovne
namjene poljoprivredne povrine
industrija i proizvodnja (manja industrijska proizvodnja agroidustrija)
stanovanje uz poljoprivredu
agroturizam
drutvene djelatnosti i postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
2020 godina = 50 kreveta
2025 godina = 50+0=50 kreveta
postojee:
podruno odjeljenje osnovne kole ( Morako
Trebaljevo)
podruno odjeljenje osnovne kole (Bistrica
Lipovska)

poljoprivreda( vei zasadi zitarica, vei zasadi poljoprivreda ( ribnjak, vonjaci, farme krava)
krompira) idustrija ( prerada poljoprivrednih prizvioda= sirara,
prerada voa)
fabrika vode
zatita poljprivrednih povrina
smjernice za sprovoenje direktno sprovoenje iz plana
lokalna studija lokacije
planska zona: 1.3. NACIONALNI PARK BIOGRADSKA GORA
osnovne zatieno podruje
namjene ulazni punkt u nacionalni park
osnovni urbanistiki -
parametri
smjernice za zatitu strogi reim zatite
nacionalni park
smjernice za sprovoenje
nije dozvoljena gradnja
planska zona: 1.4. JEZERINE_MUOVIA RIJEKA_SMRJE
osnovne turizam ( Jezerine, Smre, Trunia Do, ljivovca)
namjene stanovanje u ruralnim naseljima
zona skijalita
privredne djelatnosti
postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
978 2020 godina = 998 stanovnika
239
IBI CAU partnership


2025 godina = 500+ 500=1 000 kreveta

poljoprivreda( farme krava, farme koza, ribljak, poljoprivreda ( ribljaci, farme krava, pelarstvo, zasadi
pelarstvo, vei zasadi krompira ) krompira)
idustrija ( flairanje vode) idustrija ( flairanje vode)
zatita zone skijalita (od neplanske gradnje)

planska jedinica: 1.4.1. JEZERINE 1450
namjena: turizam
broj kreveta:
2025 godina = 1000+250= 1250 kreveta
smjernice za sprovoenje detaljna razrada

planska jedinica: 1.4.2. JEZERINE 1600
namjena: turizam
broj kreveta:
2025 godina = 250+1000= 1250 kreveta
planska cjelina: 2 LIPOVO

planska zona: 2.1. BISTRICA LIPOVSKA _SINJAJEVINA
osnovne povremeno stanovanje u ruralnom podruju ( katuni)
namjene turno skijanje
privredne djelatnosti postojei broj stanovnika:
/
2025 godina = 30+20= 50 kreveta

poljoprivreda ( stoarstvo) poljoprivreda ( stoarstvo, pelarstvo)
planska zona: 2.2. LIPOVO

osnovne poljoprivredne povrine
namjene industrija i proizvodnja (agroidustrija)
stanovanje uz poljoprivredu
agroturizam
2025 godina = 150+70= 220 kreveta
podruno odjeljenje osnovne kole ( Lipovo)
poljoprivreda ( farme krava, vei zasadi krompira, poljoprivreda (farme krava, vei zasadi krompira, vei
vei zasadi itarica) zasadi itarica, pelarstvo)
idustrija ( prerada poljoprivrednih prizvioda= sirara,
prerada voa)
otkupna stanica
fabrika vode
240
IBI CAU partnership

zatita poljoprivrednog zemljita

planska cjelina: 3 CRKVINA

planska zona: 3.1. VUJE_IRCI
osnovne stanovanje u ruralnim naseljima
namjene stanovanje uz poljoprivredu
turizam ( agroturizam , zdravstveni turizam)
drutvene i privredne postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
djelatnosti 62 2020 godina = 63 stanovnika
poljoprivreda ( stoarstvo) poljoprivreda ( stoarstvo)
idustrija (prerada poljoprivrednih prizvioda= sirara,
prerada voa)
fabrika vode
planska zona: 3.2. CRKVINA
namjene stanovanje uz poljoprivredu
turizam ( agroturizam , zdravstveni turizam)
privredne djelanosti 127 2020 godina = 130 stanovnika
plan:
reaktiviranje podrunog odjeljenja osnovne kole
poljoprivreda ( stoarstvo) poljoprivreda ( stoarstvo)
prerada voa)
otkupna stanica
fabrika vode
planska cjelina: 4 MATEEVO

planska zona: 4.1. VRANJETICA_BARE KRALJSKE
namjene turizam (eko selo)
osnovna kola ( Bare Kraljske) reaktiviranje podrunog odjeljenja osnovne kole (
ambulanta Vranjetica)

poljoprivreda ( farme krava) poljoprivreda ( farme krava, ribljak, farme ovaca)
prerada voa)
planska zona: 4.2. MATEEVO
osnovne stanovanje, centralne djelatnosti, turizam, drutvene djelatnosti ( kolstvo, zdravstvo) industrija i proizvodnja,
namjene pejzano ureenje, poljoprivredne povrine, umske povrine
241
IBI CAU partnership

postojee: rekonstrukcija ambulante
podruno odjeljenje osnovne kole fiskulturna sala
ambulanta
poljoprivreda ( zasadi krompira) poljoprivreda ( zasadi krompira)
otkupna stanica
prerada drveta
planska zona: 4.3. KOMOVI_JABUKA
zona skijalita
stanovnitvo, drutvene stanovnitvo
djelatnosti i privredne postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
djelatnosti 37 2020 godina = 38stanovnika
Avanturistiki park Komovi 2020 godina = 100 kreveta
2025 godina = 100+100= 200 kreveta
poljoprivreda( stoarstvo) poljoprivreda( stoarstvo)
smjernice za zatitu regionalni park prirode Komovi

planska cjelina: 5 MANASTIR MORAA

planska zona: 5.1. MIOSKA_LUG_JASENOVA
osnovne
namjene stanovanje u ruralnim naseljima
turizam (eko selo)
stanovnitvo, drutvene i stanovnitvo
privredne djelatnosti postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:

poljoprivreda( farma krava, vonjaci) poljoprivreda( farma krava, farma ovaca, vonjaci,
zasadi krompira )
prerada voa)
fabrika vode
planska zona: 5.2. MANASTIR MORAA

osnovne stanovanje, centralne djelatnosti, turizam, drutvene djelatnosti ( kolstvo, zdravstvo , kultura) industrija i
namjene proizvodnja, pejzano ureenje, poljoprivredne povrine, umske povrine
privredne djelatnosti 42 2020godina = 43 stanovnika
2025godina = 46 stanovnika
osnovna kola kulturni centar (kua kulture, ljetnja pozornica)
ambulanta rekonstrukcija ambulante sa proirenjem
fiskulturna sala
242
IBI CAU partnership

otkupna stanica
zatita spomenika kuture Manastir Moraa
planska zona: 5.3. PETROVA RAVAN_BARE
eko selo ( BGP 4 000 m2; 50 kreveta) 2020 godina = 30 kreveta
postojee:
podruno odjeljenje osnovne kole
poljoprivreda( farme ovaca, farme krava, pelarstvo) poljoprivreda( farme ovaca, farme krava)
prerada voa)
fabrika vode
planska cjelina: 6 DRAGOVIA POLJE
planska zona: 6.1. SEMOLJ_SINJAJEVINA

osnovne povremeno stanovanje u ruralnom podruju ( katuni)
namjene
stanovnitvo, privredne stanovnitvo
djelatnosti postojei broj stanovnika:
/
poljoprivreda( stoarstvo) poljoprivreda( stoarstvo)
planska zona: 6.2. GORNJA MORAA

namjene turizam
zona skijalita
stanovnitvo, privredne stanovnitvo
djelatnosti i postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
drutvene djelatnosti 403 2020 godina = 411 stanovnika
2025 godina = 100+100= 200 kreveta
poljoprivreda (farme ovaca, farme koza, vonjaci,
poljoprivreda( farme ovaca, farme koza, vonjaci) pelarstvo)
idustrija (prerada poljoprivrednih prizvioda= sirara,
prerada voa)
fabrika vode
postojee:
podruno odjeljenje osnovne kole
243
IBI CAU partnership


planska zona: 6.3. DRAGOVIA POLJE
osnovne stanovanje, centralne djelatnosti, turizam, drutvene djelatnosti ( kolstvo, zdravstvo) industrija i proizvodnja,
namjene pejzano ureenje, poljoprivredne povrine, umske povrine
stanovnitvo stanovnitvo
drutvene djelatnosti postojei broj stanovnika: planirani broj stanovnika:
postojee: rekonstrukcija ambulante sa proirenjem
osnovna kola fiskulturna sala
ambulanta veterinarska ambulanta
prerada voa)
otkupna stanica
prerada drveta
planska cjelina: 7 MEURIJEJE

planska zona: 7.1. ROVCA_MRTVICA_MEURIJEJE
2020 godina = 50kreveta
drutvene djeletnosti
postojee:
osnovna kola
podruna odjeljenje osnovne kole ( Sreteka Gora,
Vlahovii, Mrtvo duboko, Cerovica, Velje Duboko)

poljoprivreda ( farma ovaca, farma krava, karma koza, poljoprivreda ( farma ovaca, farma krava, karma koza,
vonjaci) vonjaci, zasadi itarica, pelarstvo)
prerada voa)
otkupna stanica Meurijeje ( mljeni prizvodi i meso)
zatiti kanjon Mrtvice, zatiti Kapetanovo jezero
244
IBI CAU partnership

2. TABELE- ANEX PLANA

Tabela 1: KAPACITETI DATI KROZ USVOJENA PLANSKA DOKUMENTA DETALJNE RAZRADE
PLAN povrina namjena povrina po ukupna bruto broj aproksimativan broj
43
zahvata namjenama graevinska stanovnika ili korisnika
(ha) (m2) povrina
(m2) stanovnika/
44
ha
DUP "Breza" 62.89 stanovanje 16097 544362

turisticko 413103
stanovanje
1300 stanovnika 8906
centralne 44256
djelatnosti +
sport i
rekreacija /
turizam 70906 800 turista 1771
DUP Centar 107.02 stanovanje 462940 867320 151 st/ha stanovnika 18518
45
poslovanje 404380 / turista 8088
DUP 79.49 centralne 18731 702059 niska gustina 375
Smailagia djelatnosti 30-40st /ha
Polje (industrija,
trgovina,
ugostiteljstvo,
kolstvo,
eljeznika
stanica, srednja
kapala) gustina
stanovanje 683328 50-80 st/ha stanovnika 27333
LSL Trunia do 20 turizam 34000 47000 / turista 425
stanovanje 13000 stanovnika 520
LSL Jezerine 15 turizam 131219 131219 / turista 1640
LSL Barutana 0.6 turizam 4783 4783 / turista 60
2
LSL irci 17 turizam 62040 62040 korisnika turista 776
2090
LSL Breza 1 0.5 stanovanje 6113 6113 / stanovnika 245
LSL Breza 2 1.3 stanovanje 11443 11443 / stanovnika 458
LSLBarutana 0.5 turizam- 5205 5205 / stanovnika 104
stanovanje
LSL Val 0.7 stanovanje 5000 5000 / stanovnika 200

LSL Streliki 0.23 stanovanje- 15790 15790 93 st / ha stanovnika 316
kr turizam
LSL Crakvine 2 14 turizam 20596 20596 43 st/ ha turista 257

LSL Smrje 133 turizam 37950 214866 2797 kreveta turista 474
stanovanje 176916 stanovnika 7077
ukupno 452 ha 2 637 796 2 637 796 77 541

43
aproksimativan proraun broja korisnika; stanovanje 25 m2 po stanovniku; turizam 80 m2 po korisniku; poslovanje 50 m2 po
korisniku; stanovanje+ turizam 50 m2 po korisniku
44
podaci o broju korisnika iz usvojene planske dokumentacije
45
plan ne daje taan podatak koliko BGP-a je namijenjeno turizmu a koliko ostalim djelatnostima; obraiva 2/3 opredjeljuje za
turizam ostatak za centralne djelatnosti, obrazovanje, zdravstvo i..ostale namjene
245
IBI CAU partnership

Tabela2: POSTOJEI GRAEVINSKI FOND U ZONI SVIH DUP-ova i LSL-ova
POSTOJEE KORIENJE PROSTORA U namjena ukupna postojea bruto

ZONAMA svih DUP-ova i LSL-ova graevinska povrina
2
m
DUP "Breza"
stanovanje 18 340
poslovanje + komunalne
djelatnosti 900
DUP Centar
stanovanje + poslovanje 75 000
turizam 40 000
DUP Smailagia Polje
stanovanje 31 542
LSL Trunia do
LSL Jezerine
LSL Barutana 2
LSL irci
LSL Breza 1
LSL Breza 2
LSL Barutana
LSL Val neizgradjen prostor
LSL Streliki kr
/
LSL Crakvine 2
LSL Smrje
UKUPNO
165 782

Tabela 3: POSTOJEI GRAEVINSKI FOND U ZONAMA DETALJNE RAZRADE U

OPTINI KOLAIN ( povrine definisane na osnovu usvojenih planova )
ukupna postojea bruto

POSTOJEE KORIENJE PROSTORA U ZONAMA svih DUP-ova i LSL-ova graevinska povrina
2
( po kategorijama namjene povrina) m
stanovanje 114 882
turizam 40 000
poslovanje 10 900
UKUPNO 165 782
246
IBI CAU partnership

Tabela 4: BROJ STANOVNIKA (Podaci prema popisu iz 2003 )
Optina Kolain broj stanovnika
ukupno 9949
gradsko naselje* 2989
ostala 6960
* gradsko naselje= DUP Centar i dio DUP-a Breza
Tabela 5: BROJ STANOVNIKA (Podaci prema popisu iz 2011 )
Optina Kolain broj stanovnika
ukupno 8 382
gradsko naselje* 2 725
ostala 5 657
* gradsko naselje= DUP Centar i dio DUP-a Breza
Tabela 6: BROJ I POVRINA STANOVA ZA STALNO STANOVANJE U OPTINI KOLAIN

(podaci prema Statistikom godinjaku Crne Gore 2010 god.)
Br./ m2
KOLAIN Br.stanova / povrina m2
907/
55 894
Gradska Br./ m2
2 635/
139 959
Ostala Br./ m2
3 542/
UKUPNO 195 853
Tabela 7: BROJ I POVRINA STANOVA ZA ODMOR I REKREACIJU U OPTINI KOLAIN

(podaci prema Statistikom godinjaku Crne Gore 2010 god.)
Br./ m2
KOLAIN
Br.stanova / povrina m2
902/
UKUPNO 42 427
Tabela 8: STAMBENA IZGRADNJA 2005- 2009 GOD. (podaci prema Statistikom

godinjaku Crne Gore 2010 god.)
KOLAIN godine izgradnje zavreni stanovi nezavreni stanovi

2005 1125 m2 7734 m2
2006 3842 m2 9880 m2
2007 4920 m2 12343 m2
2008 4984 m2 16146 m2
2009 3921 m2 15797 m2
UKUPNO
18 792 m2 61 900 m2

247
IBI CAU partnership

Tabela 9: STANJE MOBILNE TELEFONIJE NAPODRUJUOPTINE KOLAIN

TELENORLOKACIJE GEOGRAFSKE KOORDINATE OPTINA
1 Bare Kraijske 7386630.75190855,4734119.95922925 Kolain
2 Bjelasica (RDC/Vojska) 7392816.18982742,4745985.94543672 Kolain
3 Crkvina 6618545.19949425,4740113.63152977 Kolain
4 Dragovia Polje (RDC) 6606654.81018477,4748688.48788092 Kolain
5 Dulovina mobile 7380295.02428483,4742859.2681007 Kolain
6 Durutovac 7380208.65303826,4741476.46143118 Kolain
7 Jezerine (Telekom) 7388112.19775754,4743326.50841594 Kolain
8 Markovo Brdo (RDC) 7379752.23910194,4746892.70197755 Kolain
9 Mioska 7379639.2592265,4740445.32281973 Kolain
10 Moraa (RDC) 6617332.91447883,4739448.51471335 Kolain
11 Pade (Telekom) 7381008.11138852,4735904.07435291 Kolain
12 Vlahovii 6611472.48994272,4730180.54371504 Kolain
T MOBILELOKACIJE GEOGRAFSKE KOORDINATE OPTINA

Kolain
1 Lijenje 6608492.18384683,4736228.18010307
Kolain
2 Dragovia PoljeE 6606921.69675735,4748956.50001263
Kolain
3 Vlahovii 6610702.23022831,4749016.09212109
Kolain
4 Crkvina 6616908.52786954,4739487.63164298
Kolain
5 Kolain 7379519.42206351,4743189.20490815
Kolain
6 Bjelasica 7392393.28575191,4746039.79013181
Kolain
7 Jezerine 7387693.96540465,4743355.25177753
Kolain
8 Pade 7380571.83285607,4735927.6809865
Kolain
9 Mioska 6613402.391684464740889.18347892
Kolain
10 Markovo Brdo 7379374.3963572,4746868.16322608
Kolain
11 Bare Kraljske 7386246.44328199,4734060.25005159
Kolain
12 Ravno Selo 6622542.89907084,4740288.83109423
M-tel LOKACIJE GEOGRAFSKE KOORDINATE OPTINA

1 Meurjeje 6612624.1206228,4731898.7878482 Kolain
2 Redice 6606886.3585112,4748878.48418599 Kolain
3 Crkvina 6616877.94767585,4739440.8177878 Kolain
4 Bablja Greda 7378717.09884781,4743687.30331092 Kolain
5 Trebaljevo 7379328.30582159,4746920.21110076 Kolain
6 Kolain 7379694.5496759,4742966.06253964 Kolain
7 Mioska 6613103.25523722,4740322.25033866 Kolain
8 Bjelasica 7392404.27400283,4746001.9639356 Kolain
9 Crkvina 2 6618111.01883346,4740142.31976407 Kolain
10 Vlahovii 6610588.96836333,4728159.38227555 Kolain
11 Durutovac 7379780.58196223,4741507.39657349 Kolain
12 Jezerine 7387713.81663484,4743332.70476845 Kolain
13 Bare Kraljske 7386203.53735385,4734148.30410868 Kolain
14 titarica 2 7382422.38847382,4752919.17784506 Kolain

248
IBI CAU partnership

Tabela 10: BROJ STANOVNIKA PO NASELJIMA (POPIS 1991,2003,2011) SA PROJEKCIJAMA

2020/25
Optina/Naselja 1991 2003 2011 Projekcija do 2020. Projekcija do 2025.
Optina Kolain 11046 9949 8382 8550 9220
gradska naselja 2807 2989 2725 2780 2998

ostala 8239 6960 5657
5770 6223
Babljak
196 200 194 198 213
Bakovii
110 118 130 133 143
Bare
68 63 78 80 86
Bare Kraljske
253 246 175 179 193
Blatina 123 126 110
112 121
Bojii
190 156 98 100 108
Breza 300 339 401
409 441
Velje Duboko 124 90 58
59 64
Vinje 30 16 4
4 4
Vlado 43 34 44
45 48
Vlahovii
158 139 83 85 91
Vojkovii 104 83 70
71 77
Vranjetica 238 152 70 71 77
Vrujica
88 63 55 56 61
Gornja Rovca Bulatovi
193 147 87 89 96
Gornje Lipovo
120 134 83 85 91
Donje Lipovo
177 101 123 125 135
Dragovia Polje
201 60 53 54 58
Drijenak
443 533 525 536 578
Drpe
68 71 57 58 63
Dulovine
368 87 112 114 123
urevina
127 59 38 39 42
irci
54 66 48 49 53
Izlasci
2 33 10 10 11
Jabuka
41 48 37 38 41
Jasenova
52 35 31 32 34
Kolain 2807 2989 2725
2780 2998
Kos 49 30 0 0 0
Lijenje 53 28 28 29 31
Lipovska Bistrica 103 126 86 88 95
Ljevita 104 72 40 41 44
Ljuta 67 33 17 17 19
Manastir Moraa
73 49 42 43 46
Mateevo 86 97 68 69 75
Meurijeje 139 114 84 86 92
Mioska 63 45 39 40 43
Moraka Bistrica 31 24 4 4 4
249
IBI CAU partnership

Optina/Naselja 1991 2003 2011 Projekcija do 2020. Projekcija do 2025.
Morako Trebaljevo 45 104 86 93 95 102

Mrtvo Duboko 46 35 30 31 33
Mujia Reine 32 13 11 11 12
Muovia Rijeka 35 40 30 31 33
Osretci 132 75 39 40 43
Oiba 35 20 10 10 11
Ocka Gora 43 29 12 12 13
Pade 6 4 5 5 6
Petrova Ravan 117 61 32 33 35
Plana 130 123 105 107 116
Ponja 89 82 11 11 12
Pinja 61 59 55 56 61
Ravni 67 48 17 17 19
Radigojno 107 125 123 125 135
Raievina 159 148 87 89 96
Rako 74 35 13 13 14
Redice 184 114 89 91 98
Rovako Trebalj. 232 223 208 212 229
Svrke 99 67 36 37 40
Sela 133 71 49 50 54
Selita 240 241 200 204 220
Sjerogote 83 99 64 65 70
Skrbua 16 23 25 26 28
Smailagia Polje 738 937 864 881 950
Smre 30 29 14 14 15
Sreteka Gora 40 18 8 8 9
Stare 235 120 86 88 95
Tara 46 36 33 34 36
Trnovica 37 21 13 13 14
Uva 15 2 0 0 0
Ulica 62 48 34 35 37
Cerovice 140 87 58 59 64
Crkvina 33 24 21 21 23
250
IBI CAU partnership

Tabela 11: BROJ DOMAINSTAVA PO NASELJIMA (POPIS 1991,2003,2011) SA PROJEKCIJAMA

2020/25
Projekcije broja
Broj domainstava domainstava
Optina/Naselja
1991 2003 2003* 2011. 2020 2025

Optina Kolain 3283 3178 3168 2850 2919 3150
gradska naselja 842 899 897 894 912 983

ostala 2441 2279 2271 1956 2007 2167
Babljak
57 56 56 58 59 64
Bakovii
34 36 36 38 39 42
Bare
22 19 19 35 36 39
Bare Kraljske
78 85 80 58 59 64
Blatina
38 42 42 40 41 44
Bojii
45 45 45 35 36 39
Breza
88 103 103 137 140 151
Velje Duboko
45 35 35 26 27 29
Vinje
10 7 7 z 2 2
Vlado
17 12 12 14 14 15
Vlahovii
45 40 40 35 36 39
Vojkovii
29 29 28 25 26 28
Vranjetica
55 57 57 31 32 34
Vrujica
31 24 24 23 23 25
Gornja Rovca Bulatovi 50 49 49 34 35 37
Gornje Lipovo
35 38 38 26 27 29
Donje Lipovo
56 36 36 45 46 50
Dragovia Polje
44 25 25 27 28 30
Drijenjak
122 130 130 144 147 158
Drpe
19 25 25 19 19 21
Dulovine
87 20 20 30 31 33
urevina
58 24 24 17 17 19
irci
16 21 21 16 16 18
Izlasci
2 6 6 z 4 4
Jabuka
13 16 16 13 13 14
Jasenova
21 17 17 12 12 13
Kolain
842 899 897 894 912 983
Kos 17 11 11 0 0 0
Lijenje 28 17 17 13 13 14
Lipovska Bistrica 34 37 36 32 33 35
Ljevita 22 20 20 12 12 13
Ljuta 21 15 15 9 9 10
Manastir Moraa 24 20 20 19 19 21
Mateevo 29 36 36 25 26 28
Meurijeje 39 41 41 32 33 35
Mioska 27 20 20 19 19 21
251
IBI CAU partnership

Projekcije broja
Broj domainstava domainstava
Optina/Naselja
1991 2003 2003* 2011. 2020 2025
Moraka Bistrica 13 6 6 z 2 2
Morako Trebaljevo 34 31 31 26 27 29
Mrtvo Duboko 16 16 16 9 9 10
Mujia Reine 10 7 7 z 4 5
Muovia Rijeka 14 12 12 7 7 8
Osretci 51 38 38 19 19 21
Oiba 8 6 6 6 6 7
Ocka Gora 7 6 6 z 5 5
Pade 6 4 4 z 2 3
Petrova Ravan 39 32 32 18 18 20
Plana 39 36 36 31 32 34
Ponja 28 28 28 7 7 8
Pinja 17 18 18 15 15 17
Ravni 25 23 23 18 18 20
Radigojno 28 29 29 34 35 37
Raievina 62 53 53 42 43 46
Rako 26 15 15 7 7 8
Redice 35 35 35 28 29 31
Rovako Trebalj. 67 67 67 58 59 64
Svrke 26 25 25 13 13 14
Sela 45 37 37 29 30 32
Selita 56 69 69 61 62 67
Sjerogote 24 27 27 17 17 19
Skrbua 5 9 9 6 6 7
Smailagia Polje 202 292 292 287 293 316
Smre 11 8 8 z 4 5
Sreteka Gora 14 11 10 6 6 7
Stare 67 36 36 35 36 39
Tara 15 10 10 10 10 11
Trnovica 11 9 9 z 5 6
Uva 4 1 1 0 0 0
Ulica 27 22 22 20 17 18
Cerovice 42 38 38 29 30 32
Crkvina 9 9 9 7 7 8

252
IBI CAU partnership

Tabela 12: PROJEKCIJA DRUTVENIH DJELATNOSTI ( objekti, korisnici i zaposleni)
Vaspitno obrazovna 2010. 2015. 2020.

djelatnost (Stanje) (Predvianje) (Predvianje)
Predkolske ustanove 1 2 2
-polaznici 163 183 200
-vaspitai 11 12 17
Osnovne kole 5 5 5
-uenici 955 1020 1040
-nastavnici 86 96 106
Srednje redovne kole 1 1 2
-redovni uenici 295 310 320
-nastavnici 27 30 32
Djelatnost kultura 2010. 2015. 2020.

(Stanje) (Predvianje) (Predvianje)
Centar za kulturu 1 1 1
Biblioteka 6 6 6
-narodne 1 1 1
-kolske 5 3 4
Bioskop 1 1 1
Muzej 1 1 1
Spomen soba 1 1 1
-Radio 1 1 1
Centar za prouavanje i
promociju nacionalnog - 1 1
identiteta
Zdravstvena zatita 2010. 2015. 2020 .
Dom zdravlja 1 1 1
-Ambulanta 3 3 3
Ljekari 10 12 15
Zdravstveni radnici 47 46 49
Stomatolozi 7 8 9
Apoteka 2 3 3
Farmaceuti - 3 3
ivoroeni 391 400 415
Umrli 290 260 240
Socijalna i djeja zatita 2010. 2015. 2020.

Korisnici prava PIO 1316 1326 1336
-penzioneri 573 596 601
-invalidi 305 290 285
-korisnici porodine
penzije 438 440 450
-Podruna sluba Centra
za socijalni rad 1 1 1
-korisnici 670 680 685
Objekti za odmor i
rekreaciju - 1 1
Fizika kultura 2010. 2015. 2020.

Sportski klubovi 6 8 10
-aktivni lanovi 60 80 100
Broj objekata 7 12 17
-sportska hala 1 1 1
-stadion 1 3 4
- Sportski tereni 4 6 7
-fiskulturne sale 1 2 5
253
IBI CAU partnership

3. BAZNI ELABORATI

Spisak baznih elaborata koji su raeni za potrebe PUP-a Kolain:
01 Prirodne karakteristike prostora Opstine Kolain

02 Zastita prirodne sredine Opstine Kolain
03 Zatita kulturnih dobara na teritoriji Optine Kolain
04 Analiza i ocjena planske dokumentacije, stratekih dokumenata i graevinskog fonda
05 Elaborat o neformalnim objektima na teritorji Opstine Kolain
06 Demografsko ekonomski razvoj Optine Kolain
07 Zemljisna politika i optinski budet
08 Drustvene djelatnosti u Optini Kolain
09 Infrastrukturni sistemi Optine Kolain - Saobraaj
10 Prirodne i pejzane karakteristike prostora i zatita prirode
11 Infrastrukturni sistemi Optine Kolain - Elektroenergetika
12 Infrastrukturni sistemi Optine Kolain Oblast vodovoprivrede i hidrotehnike
infrastrukture
13 Infrastrukturni sistemi Optine Kolain - Telekomunikacije
14 Infrastrukturni sistemi Optine Kolain Oblast upravljanja otpadom
Najvanije podatke za izradu baznih elaborata i PUP-a dostavili su:
OPTINA KOLAIN MINISTARSTVO KULTURE -

UPRAVA ZA NEKRETNINE CRNE REPUBLIKI ZAVOD ZA ZATITU
GORE SPOMENIKA KULTURE
MINISTARSTVO UNUTRANJIH MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE I
POSLOVA, SEKTOR ZA VANREDNE RURALNOG RAZVOJA
SITUACIJE I BEZBJEDNOST, EPCG
MINISTARSTVO SAOBRAAJA I UNDP
POMORSTVA MINISTARSTVO EKONOMIJE -
DIREKCIJA ZA SAOBRAAJ SEKTOR RUDARSTVA I
MINISTARSTVO ODBRANE GEOLOKIH ISTRAIVANJA
MINISTARSTVO PROSVJETE I MINISTARSTVO ODRIVOG
SPORTA RAZVOJA I TURZIMA
MINISTARSTVO NAUKE UPRAVA ZA UME
UPRAVA ZA IMOVINU
UPRAVA ZA VODE
GEOLOKI ZAVOD
M-TEL
CRNOGORSKI TELEKOM
TELENOR
MINISTARSTVO ZDRAVLJA
MONSTAT
254
IBI CAU partnership

PUP Kolasin

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PUP Kolasin

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PROSTORNO URBANISTIKI PLAN OPTINE KOLAIN PREDLOG PLANA

faza VII : predlog

koordinacija izrade plana:

mr orije ivkovi, dipl.ecc. Nikola Petrovi, dipl. prav.

Predrag Babi, dipl.in.gra.

Neboja Kovaevi, dipl.in.um.

OSNOVNI RADNI TIM:

Kevin Harper, prostorni planer Don Drackley, prostorni planer

Dragana Radulovi, dipl.in.arh. Simeun Matovi, dipl.in.gra.

Niru Devani, dipl.in.gra.

Podgorica- Toronto, 2011- 2014

PROSTORNO URBANISTIKI PLAN OPTINE KOLAIN PREDLOG PLANA

klima i njene specifinosti drutnene djelatnosti u optini Kolain

IRI RADNI TIM:

MINISTARSTVA ODRIVOG RAZVOJA I TURIZMA:

OPTINSKA KOMISIJA ZA STRUNU OCJENU PLANA:

Mr ivkovi orije, dipl.ecc. Bulatovi Vladan, dipl.in.ma.

PROSTORNO URBANISTIKI PLAN OPTINE KOLAIN PREDLOG PLANA

SADRAJ TEXTUALNOG DIJELA PLANA

4. MOGUNOSTI RAZVOJA OPTINE KONSTANTE PROSTORNOG RAZVOJA...83

4.2. Smjernice za turistike objekte ogranienih kapaciteta..............................................173

SADRAJ GRAFIKOG DIJELA PLANA

Mapa 2 : GENERALNA URBANISTIKA RJEENJA

GENERALMO URBANISTIKO RJEENJE ZA KOLAIN

GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA MANASTIR MORAU

GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA DRAGOVIA POLJE

GENERALNO URBANISTIKO RJEENJE ZA MATEEVO

- Ulagawa u ostalu lokalnu infrastrukturu donije}e Odluku o pristupawu izradi plana,kao i

IV PRELAZNE I ZAVR[NE ODREDBE 592.

1.1. PRAVNI I PLANSKI OSNOV

Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanistikog plana optine je polazna, struna

Programski zadatak uraen je u skladu sa Zakonom o ureenju prostora i izgradnji objekata

Programski zadatak je sastavni dio Odluke o izradi PUP-a.

1.2. OBUHVAT PLANA, VREMENSKI HORIZONT I RAZMJERA IZRADE

Povrina zahvata plana iznosi: 897 km2 (89 700 ha).

Prostorno-urbanistiki plan se radi za prostor cijele optine, a generalno urbanistikorjeenje

Plan se radi za vremenski horizont od 10 godina odnosno do 2020 godine, sa smjernicama

1.3. PROCES IZRADE PLANA

Ustupanje izrade Plana Obraivau izvreno se na osnovu meunarodnog javnog poziva

Procijenjena finansijska sredstva potrebna za izradu Plana i pripremneposlove obezbijeena

lokalne kancelarije za Razvojni Program Ujedinjenih Nacija (UNDP) i Budeta Optine

Rezultat koji je Obraiva do sada ostvario, u saradnji sa kljunim zainteresovanim

Faza I: Pripremni poslovi;

Faza II: Analiza postojeeg stanja;

Faza III: Izrada vie scenarija i odabir najpovoljnijeg u saradnji sa kljunim

Odabir eljenog scenarija izvren je u saradnji sa kljunim interesnim grupama i

Faza IV: Izrada Prednacrta plana;

Faza VI: Javna rasprava;

Faza VII: Predlog plana;

Proces izrade Strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu vodi se paralelno sa

1.3.1. Proces participacije javnosti

Proces izrade prostorno-urbanistikog plana zahtijeva uee zajednice kako bi se osiguralo

U saradnji sa lanovima Foruma, ve u poetnoj fazi izrade plana, oformljene su radne

Tabelarni pregled formalnih sastanaka u procesu uea javnosti do izbora scenarija

Uz uvaavanje miljenja, komentara i sugestija dobijenih nakon druge prezentacije modela

Postupak centralne Javne rasprave je trajao 30 dana, od 07.05.2013 do 06.06.2013. godine.

Tabelarni pregled formalnih sastanaka u procesu centralne Javne rasprave:

1.4. GEOGRAFSKI POLOAJ OPTINE KOLAIN

Kolain, zauzima centralnu poziciju u crnogorskom prostoru i predstavlja vezu izmeu

1.5. TERITORIJALNA PODJELA OPTNE

Mjesna zajednica MZ Katastarska optina KO Naselje

Ocka Gora 12 0.14

KO BAKOVII 2037600 204 0 Bakovii 130 1.55

Mjesna zajednica MZ Katastarska optina KO Naselje