2 Podsj

Koncept i vrste kompjuterskih sistema 1
2 Koncept i vrste
kompjuterskih sistema
Kompjuter kao sistem l Nain rada kompjutera l
Evolucija brzine rada kompjutera l Predstavljanje
podataka l Pregled kompjuterskog hardvera i softvera l
Mikrokompjuterski sistemi l Dijelovi personalnog
kompjutera l Kupovina personalnog kompjutera l
Vrste PC softvera l Jo malo o izboru vaeg personalnog
kompjutera l PC top - lista l Mini, veliki i ostali
kompjuterski sistemi l Primjer realne primjene l Neka
pitanja za provjeru znanja
Software i podaci na ovom CD-u nemaju

garanciju bilo kog tipa ta god da se dogodi.
Napis na CD ROM-u, 1992.

Kompjuter kao sistem
Funkcija obrade se vri u centralnoj procesnoj jedinici..
CPU se naziva centralni procesor, ili centralna jedinica kod velikih kompjutera ili mik-
roprocesor ili MPU u mikrokompjuteru.
l CPU se sastoji od tri pod jedinice poznate kao:
l aritmetriko-logika jedinica (ALU),

l kontrolna jedinica i
l primarna memorijska jedinica.
l Aritmetike operacije i poreenja se vre u aritmetiko-logikoj jedinici (ALU).

l Koncept memorisanja programa je glavna sposobnost kompjutera koja mu omo-
guava da automatski obavlja razliite zadatke.
l Funkcija memorisanja se realizuje u primarnoj memorijskoj jedinici, u CPU i na
sekundarnim memorijskim ureajima. Svi podaci i programi moraju biti smje-
teni u primarnu memorijsku jedinicu (takoe nazvanu glavna memorija) prije nego
to se mogu koristiti u obradi.
l Primarna memorija je podijeljena u mnogo malih sekcija nazvanih memorijske pozicije
ili memorijske lokacije.
l Svaka pozicija memorije ima specifinu numeriku lokaciju nazvanu adresa, tako da
kompjuter moe lako locirati sadraj memorisanih podataka.
l Podaci i programi mogu takoe biti memorisani na sekundarnim memorijskim
ureajima, kao to su magnetni disk i trake.
l Svaka druga komponenta kompjuterskog sistema se kontrolie i usmjerava
pomou kontrolne jedinice.
l Funkcija izlaza pretvara odreene podatke (informacije) iz elektronskih impulsa u
oblik koji je razumljiv ljudskim biima ili u oblik itljiv maini.
Slika 2.1
Koncept
kompjuterskog
sistema
Nain rada kompjutera
Neke od CPU komponenti su:
l Registri - Male oblasti memorijske mree koje rade velikom brzinom i koje se koriste
za privremeno memorisanje individualne instrukcije ili podataka za vrijeme operacije
kontrolne i ALU jedinice.
l Brojai - Ureaji iji se sadraji mogu automatski poveavati ili smanjivati do odre-
ene vrijednosti omoguavajui im da broje broj pojedinih kompjuterskih operacija.
l Sabirai - Kola koja vre aritmetike operacije ALU.
l Dekoderi - Kola koja analiziraju kod instrukcije kompjuterskog programa i poinju

izvrenje instrukcija.
Neke od CPU komponenti
l Interni sat - Kola koja emituju pravilne impulse na frekvenciji od nekoliko miliona do
biliona impulsa po sekundi. Sat generie elektrine impulse koji slue za usaglaavanje
rada komponenti CPU i za osiguravanje tanog izraunavanja vremena potrebnog za
eljene operacije.
l Bafer - Brza privremena oblast memorije za memorisanje dijelova programa ili poda-
taka za vrijeme obrade (takoe nazvana cache memorijom; skrivenom, tajnom memo-
rijom).
l U/I (eng. input/uotput; I/O; ulaz/izlaz U/I) interfejs (eng. interface; meusklop) -
Elektronski prikljuak potreban za pristup U/I ureajima.
l Put prenosa (BUS) - Skup upravljakih puteva (za kretanje podataka i instrukcija)
koji meusobno veu razliite komponente CPU ili mikroprocesora. Moe imati oblik
kabla koji sadri mnoge ice ili biti u formi mikroskopskih provodnikih linija na mikro-
procesorskim ipovima.
l Kanali - Procesori specijalne namjene koji kontroliu kretanje podataka izmeu CPU
i U/I ureaja.
l Oblik kompjuterske instrukcije zavisi od tipa programskog jezika i od toga zato

se koristi kompjuter.
l Interna kompjuterska instrukcija se obino sastoji od:
l Operacijskog koda koji oznaava ta e se raditi (sabirati, uporeivati, itati
itd).
l Jednog ili vie operanada koji odreuju adrese u primarnoj memoriji podataka
ili instrukcije i/ili odreuju koji e se U/I i sekundarni memorijski ureaji koristiti
u operaciji.
l Izvrenje instrukcije moe biti podijeljeno u dva segmenta, ciklus instrukcije

i ciklus izvrenja.
l Ciklus instrukcije se sastoji od procesa u kojima se instrukcija pribavlja iz pri-

marnememorije i interpretira u kontrolnoj jedinici.
l Ciklus izvrenja se sastoji od izvrenja operacija odreenih instrukcijom, to

se utvruje za vrijeme ciklusa instrukcije.
Kako izgleda izvrenje tipine instrukcije kompjutera?

Prvo moemo napisati instrukciju na govornom jeziku, zatim u formi slinoj instrukci-
jama koje koriste kompjuteri, a naposljetku slijediti korake kompjutera pri njenom izvrenju.
l Primjer instrukcije na govornom jeziku:

Dodaj koliinu radnih asova dnevno zaposlenog radnika na njegov ili njen ukupan sed-
mini fond radnih asova.
l Primjer kompjuterske instrukcije:

Dodaj koliinu memorisanu u primarnoj memoriji na adresi 004 na koliinu sadranu u
akumulatornom registru (akumulatoru) i memorii rezultat u primarnu memo-
riju na lokaciju 006.
Tokom ciklusa instrukcije se odvijaju slijedee aktivnost:
1. Prvo, instrukcija se pribavlja (eng. fetch) iz lokacije u primarnoj memoriji i privre-

meno memorie u registrima kontrolne jedinice. Kao primjer, instrukcija se memo-
rie u lokaciji 001 primarne memorije. Kod operacije instrukcije (eng. ADD; saberi) se
prenosi u registar instrukcije i njen operand (004) se prenosi u registar adrese.
2. Zatim se instrukcija prevodi u odgovarajuim kolima kontrolne jedinice. To ukl-

juuje deifrovanje koda operacije i operanada instrukcije. Specijalizovano kolo
dekodera prevodi kod operacije i operand instrukcije.
3. Konano, kontrolna jedinica priprema elektronsku mreu puteva unutar CPU

da sprovedu traene operacije. Npr., to moe ukljuiti aktiviranje kola koja e
proitati podatke memorisane u lokaciji memorije (004) opisanog u operandu in-
strukcije.
Nakon toga, tokom ciklusa izvrenja se odvijaju slijedee aktivnosti:
3.1.Prvo, podaci koji e se obraivati vade se iz svojih lokacija u primarnoj

memoriji i primarno memoriu u memorijskom registru ALU. U ovom
primjeru, memorijska lokacija 004 sadri vrijednost 0010 (10 asova).
3.2.Zatim se izvravaju operacije odreene operacijskim kodom instrukcije

(dodavanje, oduzimanje, uporeivanje itd). U ovom primjeru sadraj registra memo-
rije (0010) se dodaje na sadraj glavnog registra poznatog kao akumulator,
posredstvom specijalnog kola nazvanog sabiraem. Za ovaj primjer, pretpostavi-
mo da je iznos radnih asova ove sedmice (npr. 0038) bio memorisan u akumula-
toru prethodnom instrukcijom.
3.3.Konano rezultat koji se dobije obraivanjem podataka se memorie u pri-

marnu memoriju. U ovom primjeru, sadraj akumulatora nakon dodavanja
dnevnih asova na sedmine asove rada bie 0048. Ovaj iznos e se prenijeti u
primarnu memoriju na adresu 008 kada se operand koji odreuje ovu adresu iz-
vrava.
Evolucija brzine rada kompjutera
l Brzina rada kompjutera, odnosno vrijeme izvravanja pojedinih instrukcija, ranije se

mjerila u milisekundama (hiljaditim dijelovima sekunde). Sada se mjeri u mik-
rosekundama (milionitim dijelovima sekunde), nanosekundama (bilioniti dijelovi
sekunde), kao i pikosekundama (trilionski dijelovi sekunde), sa tendencijom daljn-
jeg ubrzavanja.
l Kompjuter koji radi na takvim brzinama moe izvriti nekoliko miliona instrukcija
u sekundi (eng. Million Instructions Per Second; MIPS).
l Druge mjere interne brzine rada kompjutera su vrijeme mainskog ciklusa i vr-
ijeme memorijskog ciklusa.
l Vrijeme mainskog ciklusa je vrijeme potrebno za kompletiranje jedne osnovne
operacije CPU.
l Vrijeme memorijskog ciklusa je vrijeme potrebno za ponovno pozivanje podataka
iz jedne pozicije primarne memorije.
l Mjera brzine koja se odnosi na mikroprocesore je frekvencija mainskog ciklusa

generisana mikroprocesorskim kolima za mjerenje vremena.
l Mikroprocesor 6502 firme MOSTEK ima brzinu od samo 1 MHz (megaherc), Z80
mikroprocesor firme ZILOG koriten za izradu najpopularnijeg kunog kompjutera 80
ZX Spectrum brzinu od 3,5 MHz, mikroprocesor INTEL 8088 koriten kod IBM per-
sonalnog kompjutera ima brzinu 4,7 MHz ili 4,7 miliona ciklusa po sekundi.
l Daljnji razvoj mikroprocesora firme Intel doveo je do mikroprocesora 80286 (16

MHz),80386 (25 MHz, 33 MHz), 80486 (55 MHz), koji su iskoriteni za izradu
IBM PC personalnih kompjutera.
l U irokoj upotrebi je procesor firme Intel 80586 ili Pentium klasa procesora, sa
brzinama koje se mjere stotinama MHz, baziran na paralelnom radu.
Predstavljanje podataka
Sa korisnike take gledita, podaci su u logikom i fizikom smislu organizovani

u slijedee entitete:
l Baza podataka. Kompjuterski organizovan sistem podataka koji se koristi za orga-
nizovanje velikih koliina podataka, kao to su npr. podaci o finansijskom poslovanju
firme. Sistem rezervacije avionskih karata je primjer interaktivne baze podataka.
l Datoteka. Skup informacija o specifinom problemu, kao to je npr. stanje skladita,
podaci o platama ili zaposlenim.
l Slog. Element datoteke koji sadri podatke o jednom entitetu, kao to je npr. jedan
radnik iz datoteke zaposlenih.
l Polje. Dio sloga, unutar datoteke, koji sadri specifinu informaciju kao to je npr. ifra
proizvoda ili ime ovjeka.
l Znak. Slovo ili drugi simbol. Polje sadri jedan ili vie karaktera.
Slika 2.2
Predstavljanje
binarnih
brojeva
pomou
decimalnih
brojeva
Slika 2.3
Ekvivalenti
decimalnih
brojeva
Slika 2.4
Kompjuterski
kodovi
Pregled kompjuterskog hardvera i softvera
Kompjuterski hardver sastoji se od opreme koja ini kompjuterski sistem, kao i

ulazno/izlaznih i memorijskih medija.
Hardver se moe podijeliti na tri glavne kategorije:
l Procesor kompjutera
l Periferna oprema i mediji
l Pomona oprema i mediji

l Procesor kompjutera
Primarna hardverska jedinica kompjuterskog sistema je, kao
to smo ve naznaili, CPU koja se zove i mikroproceso-
rom kod mikrokompjuterskih sistema.
ALU, kontrolna jedinica i primarna memorijska jednica,
zatim drugi specijalizovani ureaji (kao to su registri i
sabirai) i ulazno/izlazni interfejsi (kao to su baferi
i ulazno/izlazni portovi).
Mnogi savremeni kompjuterski sistemi ukljuuju dodatne
specijalizovane procesore (kao to su aritmetiki i ul-
azno/izlazni procesori) koji pomau CPU u izvrenju zada-
taka.
l Periferna oprema i mediji (nosioci podataka)

Kategorija hardvera ukljuuje sve uraaje koji su izvan
sistema ili su (ili mogu biti) online - u sklopu sistema, tj.
elektronski povezani i kontrolisani od CPU.
Periferni ukljuuju iroki opseg ulazno/izlazne
opreme (kao to su video - terminali za prikazivanje) i
sekundarne memorijske ureaje (kao to su mag-
netni diskovi). Mediji koriteni za perifernu opremu sas-
toje se primarno od magnetnih diskova i traka, kao i pa-
pirnih dokumenata.
l Pomona oprema i mediji

Ova kateorija ukljuuje opremu koja je offline - nezavi-
sna, tj. oprema koja je odvojena i nije pod kontrolom CPU.
Pomona oprema pomae funkcije ulaza, izlaza i memo-
risanja kompjuterskog sistema i ukljuuje: (1) offline
opremu za unos podataka (priprema ulaza) kao to
su buai traka ili disk - maine koje pretvaraju podatke
sa izvornih dokumenata na magnetne ulazne medije za
kasniji ulaz u kompjuterski sistem; (2) offline opremu
za izlaz i memorisanje, kao to su ureaji za kopiranje
i razvrstavanje; (3) nosioci odreenih podataka kao
to su papirni formulari koji se koriste u radu kompjuter-
skog sistema.
Kompjuterski softver ukljuuje sve tipove programa koji daju naredbe

i kontroliu kompjuterski hardver kod izvrenja funkcije obrade informaci-
ja.
Kompjuterski softver se moe podijeliti u dvije glavne kategorije:
l sistemski softver i
l aplikacioni softver.
l Sistemski softver - programi koji kontroliu i podravaju operacije ko-

mpjuterskog sistema kao to su:
l Operativni sistem - integrisana grupa programa koji kontroliu i podravaju

operacije kompjuterskog sistema dok se izvravaju aplikativni programi korisni-
ka.
l Sistem za upravljanje bazom podataka (DBMS) - grupa programa koja

kontrolie kreiranje, odravanje i upotrebu baze podataka, memorisanih podatka
i informacija kojima se moe pristupiti preko nekoliko razliitih korisnikovih ap-
likacija.
l Prevodilac programskog jezika - program koji prevodi instrukcije programa

napisane u programskom jeziku kao to je npr. BASIC ili COBOL u binarno-ba-
zirane kodove instrukcija mainskog jezika koje CPU moe da izvrava. On
takoe dozvoljava korisnicima i programerima da piu svoje vlastite programe.
l Aplikacioni softver - programi koji daju direktive za obradu pojedinanog posla ili
aplikacije kompjutera. Aplikacioni softver ili aplikacioni programi odreuju
traene aktivnosti obrade za kompletiranje specifinih zadataka kompjuterskih koris-
nika. Aplikacioni softver se esto dijeli na poslovne aplikacione programe, naune
aplikacione programe i razne druge kategorije uslunih i namjenskih aplikacionih pro-
grama.
l Paket elektronskih prikaza obrazaca (engl. spreadsheet; unakrsne tabele)

- programi koji prikazuju obrasce ili redove i kolone u koje korisnik moe upisati
podatke i formulare koje predstavljaju model korisnikovog programa. Program
zatim automatski manipulie podacima u obrascima prema komandama korisni-
ka, dajui odlino sredstvo za analizu i planiranje.
l Paket za obradu teksta (engl. Word processing) - program koji automatski

kreira, ureaje i tampa dokumenta (pisma, izvjetaje itd) elektronski obrau-
jui tekst podataka (rijei, fraze, reenice i slino) za korisnika.
l Paket za praenje poslovanja - programi koji vre potrebne aktivnosti obrade

informacija za opta raunanja ili druge poslovne funkcije. Primjer su analize plaan-
ja, potranih i dugovnih rauna, kontrole inventara, opta raunanja glavne knjige
i obrade plata.
Kompjuterski sistemi se mogu podijeliti na osnovu nekoliko kriter-

ija:
l Po veliini - na mikrokompjuterske (eng. microcomputer), minikompjuterske

(eng. minicomputer), velike (eng. mainframe) i superkompjuterske (eng. supercom-
puter).
l Po vrsti - na digitalne i analogne kompjutere.
l Po namjeni - na optenamjenske (eng. general purpose) i specijalizovane (eng.

specialized).
Slika 2.5
Osnovna
arhitektura
hardvera
personalnog
kompjutera
Dijelovi personalnog kompjutera
Svi personalni kompjuteri se sastoje barem od tri osnovna dijela:
l sistemska jedinica
l ekran i
l tastatura.
Sistemska jedinica sastoji se od ovih komponenti:
l procesor ili CPU
l memorija
l diskovni pogoni i
l razni adapteri.
Centralna procesna jedinica ili procesor

Tipovi procesora koje koriste PC za proizvodnju personalnih kompjutera:
8086,
80286,
80386,
80486 i
Pentium.
U dananje vrijeme (maj 1999 godine) se uglavnom kod nas u upotrebi
susreu Pentium procesori koji rade na frekvencijama od 233 do 400
MHz.
Memorija
l RAM (od engleskog Random Access Memory - memorija sa sluajnim pristupom) je

vrsta memorije u kojoj se mogu pamtiti podaci bilo koje vrste, a mogu se i
mijenjati po potrebi. Vano je da znate da e svi podaci koji su zapameni u RAM
memoriji biti obrisani kada se kompjuter iskljui.
l Drugi tip memorije koju posjeduje va kompjuter je ROM (od engleskog Read-Only
Memory - memorija koja se moe samo itati) i sadraj te memorije se ne moe
mijenjati. Za nju nije potrebno napajanje da bi sauvala svoj sadraj i ona stoga sadri
informacije koje su vaem kompjuteru potrebne da se probudi u trenutku kada ga
upalite. Ne moete je koristiti za vae potrebe i stoga vam sa korisnikog stanovita i
nije mnogo bitna.
l to vie kompjuter ima memorije, to e bre izvravati programe.

Diskovni pogoni
l Disk je okrugla ploa premazana magnetnim materijalom koji je u stanju da se

namagnetie, odnosno razmagnetie i tako pamti informacije.
l Diskovni pogon se sastoji od dva osnovna dijela.
l Glava za itanje/pisanje koja ita/upisuje podatke na disk, slino magnetnoj glavi na

kasetofonu.
l Mehanizam za okretanje diska.
l Podaci upisani na disk se ne gube kad se kompjuter iskljui.
l U odnosu na RAM memoriju diskovi imaju mnogo vei kapacitet od memorije,
pa se svi podaci uvaju na diskovima, a prebacuju se u memoriju samo dok se neto
radi s njima.
l Upisivanje i itanje podataka su mnogo bri sa memorijom nego sa disk-
ovima
Dvije osnovne vrste diskova :
l Tvrdi disk
l Ima mnogo vei kapacitet od mekog diska, meutim nije prenosiv,
l Tvrdi diskovi su osjetljivi na vibracije i udare.
l Nikad ne premjetati, tresti ili udarati kompjuter dok je ukljuen
l Meki disk je prenosiv i moete ga koristiti na svakom kompjuteru koji ima odgo-
varajui pogon. Za meki disk se koristi i naziv disketa.
Osnovna pravila za rukovanje disketama su:

a) Nemojte dirati prstima povrinu diskete.
b) Nemojte drati diskete u blizini ureaja koji generiu elektromagnetna
polja (elektromotori, televizori, telefoni i sl) ili u blizini istih magneta. Premaz dis-
kete koji pamti podatke je magnetne prirode i magnetno polje moe unititi zapis.
c) Trudite se da prostorija u kojoj uvate i koristite diskete nije zadimljena
duhanskim dimom, poto on stvara taloenje koje moe ometati rad magnetne glave
ili ak potpuno blokirati rad glave. Ovo se odnosi i na prostorije u kojima rade kompju-
teri. Magnetna glava se isto moe zaprljati taloenjima od duhanskog dima.
d) uvajte diskete u prostoriji sa normalnom temperaturom (10-15 stepeni
Celzijusa). Ako je temperatura manja od 10 stepeni Celzijusa, disketa moda nee
raditi, to ne znai da je oteena, ali ako se uva due u takvim uslovima, moe biti i
nepovratno oteena.
e) uvajte diskete na sigurnom mjestu, gdje nee biti izloene raznim fizikim pritis-
cima. Ne uvajte ih meu knjigama, u ladicama pomijeane sa olovkama i slino, nego u
za to predvienim kutijama i na sigurnim mjestima.
f) Uvijek pravite vie zatitnih kopija podataka koji su vam vani. Samo jedna
kopija na disketi nije garancija da e podaci biti sauvani. Samo je pitanje vremena
kada e se neto desiti sa nekom disketom i to sigurno u najgorem trenutku i na disketi
sa najvanijim podacima. uvajte uvijek barem dvije kopije na razliitim fizikim lokaci-
jama.
Ostale vrste diskova
l CD-ROM
CD-ROM (engl. Compact Disk Read Only Memory) je ureaj koji radi na potpuno is-
tom principu kao popularni muziki kompakt-diskovi (CD) i ak koriste i iste diskove,
samo to se na njih ne zapisuje muzika, nego podaci. Sa take gledita kompjutera, oni
se ponaaju isto kao i diskovi (tvrdi ili meki), samo to korisnik na njih ne upisuje po-
datke nego samo ita. Kapacitet CD-ROM diskova je oko 650 MB. Postoje i zapisivi
CD-ovi (CD-R), na njih moete jednom zapisati podatke, a onda ih samo itati.Rewritable
CD ili prepisivi CD, onaj na koji se moe vie puta pisati, nije u masovnoj upotrebi.
l ZIP Drive je diskovni pogon u koji se umee jedna specijalna vrsta disketa koje tako-
er rade na principu magnetnog zapisa, ali koje su kapaciteta oko 100 MB.
l Optiki diskovi na tritu postoje prenosivi diskovi sa optikim zapisom koji mogu
biti velikog kapaciteta (od 128 MB pa do 4 GB).
l DVD diskovi Izgledaju gotovo isto kao obini CD-ovi, funkcioniu na slinom principu
(lasersko itanje i pisanje zapisa), ali su im performanse mnogo bolje. ak i najmanji
kapacitet je dovoljan za digitalni video - zapis od oko dva sata.
Razni adapteri
l Video - adapter
l Ulazno-izlazni adapter
l Audio - adapter
l Mreni adapter
l Mreni adapter
l Ekran
l Tastatura
l Mi je mali ureaj koji drite rukom i pomjerate po podmetau namijenjenom za to i
tako pokazujete i birate na ekranu ponuene opcije. Na vrhu se nalaze dva ili tri dug-
meta koja moete da pritisnete, a ispod je mala kugla koja se vrti kako vi pomjerate
mia po stolu i preko nje kompjuter zna gdje ga pomjerate.
tampa
l Iglini tampa
l Matrini tampa
l Laserski tampai
l tampai sa tintom
l Kolor - tampai
l Modem je ureaj pomou kojeg kompjuter moe da komunicira sa drugim kompjuter-

om preko telefonske linije.
l Modem moe biti interni ili eksterni.
l Fax - modemi, interni i eksterni, objedinjuju funkciju modema i telefaks aparata
l Skener je ureaj pomou kojeg moete u kompjuter ubaciti neku sliku u digi-
talnom obliku. Jednostavno skenirate fotografiju ili bilo ta drugo (slino kao kopi-
ranje u fotokopir aparatu) i dobijete to to ste skenirali zapisano na disku. taj digitalni
zapis moete nekim programom dodatno obraditi,
l Ostali ureaji :
l elektronska olovka,
l trodimenzionalni mievi.
l digitalnih kamera i fotoaparata.
Prenosni personalni kompjuter
l Notebook
l Laptop
l PDA (Personal Digital Assistant). Veoma su mali, veliine veeg kalkulatora, a imaju
praktino sve to vam treba od personalnog kompjutera dok ste u pokretu: zgodnu
tastaturu, solidan mali ekran, modem, fax, Windowse, programe za pisanje teksta,
obradu tabela, telefonski imenik, adresar, organizer za dnevne obaveze, programe za
slanje i primanje elektronske pote i pristup Internetu.
Kupovina personalnog kompjutera
l Kupovina PC se ne bi trebala posmatrati kao investicija u opremu, ve kao kupovi-

navrhunske usluge znai da PC nije uporediv sa friiderom nego npr. sa pretplatom
za novine.
l Koje su to poeljne osobine standardnog PC poetkom 1999. godine koje tre-
bazadovoljiti (s napomenom da to kota oko 4-5000 DM)?
l Procesor Pentium MMX, 233 MHz ima dovoljne performanse da vozi najsavremeniji
softver, a cijena mu je pristojna.
l RAM od 16 MB je postao minimum za Windows 95, a Windows NT u varijanti radne
stanice praktino moete koristiti samo sa 32 MB.
l Tvrdi disk nikada nije dovoljno velik (kao ni ostava u kui). Tekui standard je 2,3
GB, to moe prihvatiti nova softverska rjeenja koja prosto deru prostor na disku,
i jo ostaviti prostor za dalji rast.
l CD ROM 12-brzinski je sad postao standard za sve nove maine.
l Monitor od 14 se vie gotovo i ne proizvodi. To znai da se 15 podrazumijeva, a da

je 17 monitor ve gotovo standard.
l Modem od 28,8 bps je sada standard mada jo uvijek mnogi modemi nude faks mo-
gunosti od 14,4. bps. Poto se ve uveliko pojavljuju modemi od 56 bps, znai da je
potrebno razmiljati o kupovini modema od 33,6 bps.
l Audio-video ureaji podrazumijevaju 16-bitni stereo 3-D zvuk, Soundblaster kom-

patibilnu zvunu karticu i zvunike. Ve postoje standardno ugraeni mikrofoni i zvunici
u monitore. Kamera kao dio kompjutera za komunikaciju na Internetu postaje svjetski
standard. Za sada to kod nas jo nije sluaj.
l Garancija proizvoaa je ve standardno tri godine, to znai godinu dana servisa na

lokaciji kupca, a tri godine na dijelove i uslugu u samom servisu uz slobodnu 24-satnu
telefonsku konsultaciju.
Vrste PC softvera
l ta su to DOS i Windows?
DOS i Windows su operativni sistemi koji kontroliu rad personalnog komp-

jutera. Kod Windows - a je komunikacija sa korisnikom bazirana na GUI konceptu
(GUI - Graphical User Interface - grafiki korisniki interfejs), odnosno sva ko-
munikacija je grafika.
l Verzije Windowsa ?
Uz veliku medijsku propagandu su se pojavili Windows 95 i objavili konani raskid

sa Windowsima 3.11
l Pored interfejsa, osnovni kvalitet Windowsa 95 lei u kompatibilnosti sa veinom

hardvera sa trita, kao i u ugraenom konceptu plug-and-play (ukljui i radi).
l Prva od novijih verzija Windows - a su bili Windows NT (gdje je NT skraenica za

New Technology). Na prvi pogled NT izgledaju kao i Windows 95 ili 98 jer imaju
praktino isti korisniki interfejs, ali je iznutra situacija potpuno drugaija. Isporuuje
se u dvije varijante, kao NT Server (NT posluitelj) i kao NT Workstation (NT radna
stanica) i potpuno je prilagoen radu u mrei.
l Nova verzija Windowsa 95, za koju se nakon mnogih promjena naziva ustalio naziv
Windows 98, nudi dobra poboljanja
l Poboljana je stabilnost, ali ne mnogo na utrb performansi. I dalje programi rade

relativno brzo bez novih velikih hardverskih zahtjeva. Interfejs je poboljan novim
zgodnim mogunostima, a nove verzije baznih Microsoftovih aplikacija (Internet Ex-
plorer za rad na Internetu i paket Microsoft Office) doraene su tako da sa novim
Windowsima ine jednu integrisanu cjelinu koja prua doista ugodno okruenje za sva-
kodnevni rad.
Jo malo o PC softveru
ta koristiti?
l Sadanjost i bliska budunost personalnih kompjutera jeste interfejs Windowsa 95/

98 i Windowsa NT.
l Praktino se slobodno moe rei: danas se moe zaboraviti na Windows 3.11 i Windows
NT 3.51, suziti izbor na Windows 95, odnosno Windows 98 ili Windows NT 4.0, odnosno
5.o. Ve sutra ova reenica e se morati ponovo mijenjati.
l Izbor zavisi od mnogo faktora kao to su npr. vrsta i karakteristike hardvera

koji koristite, vaeg iskustva sa PC kompjuterima, vrsti aplikacija i di-
namike njihovog koritenja itd.
Vana vrsta sistemskih programa za mikrokompjutere su sistemi za upravljanje ba-

zama podataka (eng. Data Base management Systems - DBMS). Oni olakavaju i
standardizuju stvaranje, odravanje i koritenje baza podataka, tj. skupova
memorisanih podataka ili informacija kojima se moe pristupati iz vie raznih aplikacionih
programa.
Obinom kompjuterskom korisniku, DBMS omoguavaju kreiranje i manipulaciju
podacima o bilo kojoj eljenoj temi, bila ona adresar, zbirka recepata ili neki inven-
toriji i podaci o muterijama u poslovnim primjenama. Popularni DBMS paketi za mikroko-
mpjutere su Acess, Clipper, Clarion, Paradox, Oracle, SQL i dr.
Tri su osnovna tipa DBMS
l Hijerarhijski, gdje su entiteti baze podataka meusobno povezani u odnosu 1:N, to
znai da svaki entitet moe imati samo jedan nadreeni i vie podreenih entiteta.
l Mreni, gdje su entiteti baze podataka meusobno povezani u odnosu N:M, to znai
da jedan entitet moe imati vie nadreenih i podreenih entiteta.
l Relacioni, gdje su entiteti baze podataka organizovani u tabele zavisno o njihovoj
prirodi i meusobnim vezama.
Slika 2.6
Tipovi DBMS
Primjena kompjutera zavisi od toga koje je sve pakete aplikacionog softvera mogue dobiti
za odreenu vrstu mikrokompjutera. Postoje nebrojeni paketi aplikacionog softvera koje je mo-
gue koristiti na dananjim mikrokompjuterima. Neki do njih slue za:
l Obradu dokumenata (eng. word processing) - programi koji automatizuju kreiranje,
modifikaciju i tampanje dokumenata (pisama, izvjetaja itd) elektronskom obradom tek-
stualnih i slikovnih podataka. Tako je mikrokompjuter postao pravi kancelarijski komp-
juter (eng. office computer), uinivi tradicionalnu upotrebu pisae maine zastarjelom.
Neki od popularnih paketa ove vrste su Microsoft Word, PageMaker, QuarkXpress i drugi.
l Elektronske tabelarne proraune (eng. electornic spreadsheets) - programi koji prika-
zuju tabele u ije elije poredane u redove i kolone korisnici mogu ubacivati podatke i for-
mule, kreirajui model svog problema. Ovi paketi omoguavaju izvrsne metode analize i
planiranja. Uz upotrebu ove vrste aplikacionih paketa, kakvi su Louts 1-2-3, Microsoft Ex-
cel i drugi, deplasirani su runo sastavljeni prorauni i sumiranja podataka koje su se neka-
da vrila olovkom i kalkulatorom.
l Grafike primjene (eng. graphical applications) - kompjuteri su sposobni pretoiti grupe
tekstualnih i numerikih podataka u tabele, dijagrame i ostale vrste prikaza. Osim toga,
moderni mikrokompjuteri omoguavaju da se posredstvom njih vre nekada ekskluzivno
runi kreativni i umjetniki poslovi - kao to su rad sa fotografijama, video-zapisom, crtanje
itd. Tako natale slike mogue je lako inkorporirati u razne dokumente posredstvom za to
namijenjenih paketa. Ovdje spadaju paketi kao to je Corel Draw, PhotoShop i dr.
l Opte poslovne primjene (eng. common bussines applications). Primjeri kompjuterskih

programa za takve primjene su obrauni plata, voenje inventara, analiza prodaje itd.
l Zabava igre i hobiji su postali jedan od vrlo estih vidova upotrebe mikrokomp-
jutera za mnoge korisnike. Naime, vrlo esto sve tako pone i to nakon to djeca natjer-
aju roditelje da zbog igara kupe PC. Obino ta ista djeca vrlo brzo prevaziu svoje roditel-
je kada je u pitanju upotreba kompjutera.
l Kune primjene Mikrokompjuteri se na vie naina mogu koristiti za voenje

domainstva. Tako se, na primjer, uz pomo njih moe voditi evidencija o plaanju rau-
na, utroku struje, vode, plina, mogu se pratiti porodini prihodi i rashodi itd. Osim
toga, mikrokompjuteri se mogu koristiti i za pisanje pisama, voenje adresara i dnevnika,
pravljenje liste za slanje pote itd. Ovo su aktivnosti koje se esto koriste i za poslovne
svrhe.
l Obrazovanje i lini razvoj je jo jedan nain upotrebe mikrokompjutera. Naime,
na tritu se moe nai irok spektar programa koji pripadaju grupi kompjuterski pot-
pomognutog uenja. Ovi programski paketi se mogu nai u raznim domenima kao to
su matematika, strani jezici, istorija, geografija, ili spadaju u one programe koji pomau
relaksaciji i koncentraciji, pa sve do programa koji korisnicima izrauju horoskope i
bioritamske dijagrame.
Jo malo o izboru vaeg personalnog kompjutera
l Nekoliko korisnih sugestija prilikom odabira mikrokompjuterskog siste-

ma, treba na umu imati osnovna pitanja koja su kljuna za nabavku mikrokomp-
juterskog sistema, a odnose se na njegovu primjenu, softver, hardver, mo-
gunosti, cijenu i izvore iz kojih se sve to nabavlja.
l Primjena: Za ta se eli koristiti mikrokompjuter?
l Softver: Koji su i kakvi paketi sistemskog i aplikacionog softvera potrebni?
l Hardver: Koji je mikroprocesor potreban, koji kapacitet memorije i koji spoljni
ureaji?
l Mogunosti: Koje su specifine softverske/hardverske mogunosti potrebne?
l Cijena: Kolika su sredstva na raspolaganju za nabavku?
l Izvori: Odakle se i pod kojim uslovima moe dobaviti eljeni hardver, softver i
ostale usluge?
l Tek kada se daju odgovori na tih est osnovnih pitanja potrebnih za nabavku
mikrokompjutera, poeljno je krenuti u kupovinu.
Nekoliko baznih praktinih sugestija kao ilustraciju stanja kod nas poetkom 1999.
godine, uzimajui u obzir tipine naine koritenja personalnih kompjutera i njihove hard-
verske karakteristike iz kojih se vide principi i nain razmiljanja pri odabiru vlastite
konfiguracije koji vam mogu biti od pomoi:
l Ako e kompjuter raditi kao server za vie korisnika i vrtjeti ozbiljne i vane
programe na nivou firme, u klasi Windowsa izbor je sasvim sigurno NT varijanta
Server. Druge mogunosti izbora nisu u klasi Windowsa, nego drugih operativnih sistema.
Sve ostalo to slijedi odnosi se na personalnu upotrebu kompjutera.
l to su openito bolje osnovne performanse kompjutera (tip i frekvencija proceso-
ra, koliina memorije, brzina i kapacitet diska), birate redom: Windows 95, Win-
dows 98, Windows NT radna stanica.
l Ako kompjuter ima 16 MB memorije, dobar izbor je Windows 95. NT varijanta
radna stanica sasvim sigurno nee dobro raditi, ona zahtijeva minimalno 32 MB. Ni
Windows 98 nee dobro raditi. isto tehniki, radie svi, ali performanse nisu dobre.
l Frekvencija procesora 200 MHz se moe smatrati dananjom donjom grani-
com u izboru nove maine.
l Disk kapaciteta ispod 2 GB se vie ne preporuuje kao dovoljan za instalaciju
operativnog sistema i novih verzija aplikacija.
Ako intenzivno koristite Internet i mree na poslu, bolje je da ne koristite

Windows 95. Za normalnu upotrebu (razmjena dokumenata, elektronska pota i povre-
meno etanje po Webu), sasvim solidnu podrku e i oni dati, ali za intenzivnu upotrebu
treba vam Windows 98 ili Windows NT. to je komplikovaniji i zahtjevniji mreni
rad (pouzdanost, sigurnost, zatita), vie je razloga za izbor Windows NT.
l Ako ste sa kompjuterom dobili ve instaliran Windows 95 (tipino i besplatno), moda
i nema potrebe da ita mijenjate zavisno od toga ta hoete sa njim da radite.
l Ako esto mijenjate hardversku konfiguraciju (mijenjate CD, diskove i slino), nemojte
koristiti NT. Windows 95 i 98 su mnogo zgodniji u tom sluaju. Ako koristite notebook
prenosni kompjuter i esto mijenjate kartice (mrena i modem), nemojte na njega in-
stalirati Windows NT.
l Prelaz sa Windowsa 95 na Windows 98 je jednostavan i gotovo bezbolan. Ako niste
sigurni ta da izaberete izmeu ovo dvoje, izaberite Windows 95, neete imati mnogo
problema ako se kasnije predomislite.
l Ako se bavite grafiki intenzivnim poslovima (DTP, tehniki crtei, slike i sl) ili nekim
drugim koji zahtijevaju teak rad od kompjutera i pokretanje vie komplikovanih pro-
grama istovremeno, stabilnost e vam biti od sutinske vanosti. Potrudite se da ko-
mpjuter dobije hardver koji e moi da radi sa Windows NT radnom stanicom.
l Ako hoete da koristite najnoviju verziju paketa MS Office, umjesto Offica 95, nemojte
izabrati Windows 95. Radie sve i sa njim, ali je bolje imati i novije verzije Windowsa.
PC top - lista
l Krajem 1993. godine ugledni asopis Research & Development je izvrio izbor
najvanijih tehnolokih dostignua u posljednjih 30 godina. PC je bio bez
konkurencije pobjednik ovog takmienja. Osim mikrotalasne penice koja je
bila na drugom mjestu, na preostalim vodeim mjestima, od treeg do petog, bili su
drugi poslovni tehnoloki produkti: fotokopir - aparat, depni kalkulator i faks - apar-
at. Danas je samo PC ostao na svom mjestu.
l Kada je IBM, poetkom 80-ih godina, ponudio irokom tritu prve PC maine, sam
proizvoa je smatrao da nudi, prije svega, samo novi tip kompjutera za linu kunu
upotrebu. Tadanji plan prodaje, koji su neki smatrali ambiciozno smjelim, iznosio
je 30.000 prodatih komada godinje.
l Samo u Evropi deset godina kasnije prodato je oko 30 miliona komada.
l Dananje PC maine su uglavnom zasovane na centralnim memorijama veliine 32 do

128 MB dok su poetkom 1994. godine memorije bile reda veliine od 4 do 16 MB.
Krajem 80-ih godina PC maine su veliine memorije mjerile znatno manjim jedinica-
ma i to uglavnom oko 128 KB. Sudei samo po standardnoj veliini memorije, u
posljednjih desetak godina uobiajena memorijska snaga je porasla za
hiljadu puta.
l Kakve su onda karakteristike dananjih PC maina? Poto praktino svakodnevno trite

postaje bogatije novim proizvodima, dananjim mainama emo nazvati one
koje su bile najinteresantnije u maju 1999. godine. Kako se svijet personalnih
kompjutera promijenio u posljednjih 5 godina?
l Kako je izgledala PC top - lista asopisa PC World poetkom 1994. i kako u maju
1999. godine?
l Formirane su dvije top - liste.
l Prva koju bi mogli nazvati top - lista najsnanijih PC maina (Power PC), i druga
top - lista najisplatnijih PC maina (Budget PC). Liste su formirane kao odgovori
na najea pitanja koja postavlja potencijalni kupac: Koliko kvalitetno radi? i
Poto?
l Svaki sistem je ocijenjen po etiri ista kriterija: cijena, perfomanse, mogunost
proirenja sistema, te odravanje i podrka. Svaki od sistema je uporeen sa
tadanjim standardnim srednjim sistemom, tipinim 486DX2-66 sa 8MB RAM i 64
K sekundarnog kea (cache) i 1 MB video RAM-a, te cijenom od 2880$.
l Kod top - liste najsnanijih PC maina perfomanse su dobile najveu specifinu
teinu, dok je kod top - liste najisplatnijih PC maina cijena bila najvanija.
Na top - listi 3 najsnanije PC maine februara 1994. su bile:
l IBM PC ValuePoint 60/D (cijena 4995 $, procesor Pentium 60 MHz,

CPU od 16 MB RAM, 424 MB Hard Disk, 15 monitor, testiran janu-
ara 94)
l Acer PowerSeries 9000 Pentium (5395 $, Pentium 60 MHz, 16 MB

RAM, 520 MB HD, 17 monitor, januar 94)
l Zeos 486DX2-66 (2767 $, 486 DX2-66 MHz, 8 MB RAM, 528 MB

HD, 14 monitor, februar 94)
Na top - listi 3 najisplatnije PC maine februara 1994. godine su bile:
l Netis N 433 VL (cijena 1660 $, procesor 486 DX-33 MHz, CPU 8

MB, 250 MB HD, 14 monitor, testiran decembara 93)
l Netis N 466 VL Power Station (1889 $, 486 DXZ-66 MHz, 4 MB, 250
MB HD, 14 monitor, februar 94)
l Blackship 486 DX2/6 LB (1895 $, 486 DX2-66 MHz, 8 MB, 244

MBHD, 14 monitor, januar 94 )
Ovaj put na vrhu top - liste 3 najsnanije maine PC Worlda u maju

1999. godine su bile:
l Dell OptiPlex GX1p 450 (cijena 2399 $, procesor Pentium II-450

MHz, memorija 128 MB RAM, 14.4 GB HD, CD/DVD-ROM drive
speed 17X-40X, 17 monitor, Video RAM 16 MB/SDRAM, Windows
NT 4.0 operativni sistem, 512 KB cache, testiran marta 99)
l Dell Dimension XPS T500 (2816 $, Pentium III-500 MHz, 128 MB

RAM, 22GB HD, 48X DVD-ROM CD,17 monitor, Video RAM 16 MB/
SDROM, Windows 98, 512 KB cache, april 99)
l Gateway E-4200 500 (2889 $, Pentium III-500 MHz, 128 MB RAM,

22 GBHD, 13X-32X CD, 19 monitor, Video RAM 16 MB/SDRAM, Win-
dows 98, 512 KB cache, april 99)
Sve 3 najisplatnije maine u maju 1999. godine dolaze sa Windows 98,

17 monitorima i CD ureajima od 14X-40X ili 13X-32X brzinom drajva.
Na vrhu top - liste ovih maina su:
l Dell Dimension V350 (Cijena 1505$, Procesor Pentium II-350 MHz,

Memorija 64 MB RAM, 8.4 GB HD, 8 MB/SDRAM Video RAM, 512
KB cache, testiran marta 99)
l Gateway GP6-400 (1799$, Pentium II-400 MHz, 128 MB RAM, 10.1

GB HD, 16 MB/SDRAM Video RAM, 512 KB cache, mart 99)
l Micro Express Micro Flex C400B (1399$, Pentium II-400 MHz, 128
MB RAM, 10 GB HD, 8 MB/WRAM Video RAM, 512 KB cache, januar
99)
Meu prvih 20 maina na dvije prethodne liste se nalaze uglavnom manje

poznati proizvoai uz one koji su prisutni na naem tritu kao to su
IBM, Compaq i HP.
Vrh top - liste najsnanijih kunih maina u maju 1999 godine su zauzeli:
l Dell Dimension XPS T500 (2343 $, Pentium III-500 MHz, 128 MB SD RAM, 12
GB HD, 4.8X DVD ROM , 17 monitor, april 99)
l Micron Millennia 450 Max (2550 $, Pentium II-450 MHz, 128 MB SDRAM, 14.4 GB
HD, 2XDVD CD ROM, 19 monitor, decembar 98)
Vrh top - liste najisplatnijih kunih maina u maju 1999. godine su zauzeli:
l Quantex QP6/333 M-1c (999 $, Celeron - 333 MHz, 64 MB SD RAM, 4 GB HD,

12X-32X CD ROM, 15 monitor, februar 99)
l Dell Dimnesion V 400C (1507 $, Celeron 400 MHz, 64 MB SD RAM, 8.4 GB HD, 4.8 X
DVD CD ROM, 17 monitor, maj 99)
U samom vrhu ove dvije top - liste meu vodeih 5 maina se pojavljuje sline maine firmi
kao to Compaq, Sony i Gateway.
Pored Dell i Gateway prenosnih maina koje vode u ovim kategorijama, tu je i noutbuk PC
oprema vodeih firmi kao to su Toshiba, NEC i HP.
Najjae noutbuk maine u maju 1999. godine su bile:
l Dell Laatitude CPi A366 XT (3248 $, Pentium II-366 MHz, 64 MB RAM, 6.4 GB
HD, 13.3 aktiv kolor - ekran, 12X-24X CD-ROM, maj 99)
l Gateway Solo 5150 LS (3134 $, Pentium II-366 MHz, 64 MB RAM, 6.4 GB HD, 14.1
aktiv kolor - ekran, 2X DVD CD ROM, april 99)
Najisplatnije noutbuk maine u maju 1999. godine ne zaostaju puno za snaga-

torima uz cijenu koja je bila nezamisliva za te perfomanse prije nekoliko godina i to:
l Gateway Solo 2500 SE (1874 $, Celeron - 266 MHz, 64 MB RAM, 6.4 GB HD,
12.1 aktiv kolor - ekran, 8X-20X CD ROM, april 99)
l Dell Inspirion 3500 C300XT ( 2229 $, Celeron - 300 MHz, 64 MB RAM, 4.3 GB HD,
13.3 aktiv kolor - ekran, 10X-24x CD ROM, april 99)
Slika 2.7
Prosjena
cijena 20
vodeih
najjaih i
najisplatnijih
l Cijena prosjenog PC iz grupe najjaih pala za jednu treinu dok je kod

najisplatnijih cijena pala za oko 29%.
l Prosjeni PC je sa procesorom 486 DX2-66 MHZ, 8 MB RAM-a i 64 k sekundarnog
kea skoio u novu klasu Pentiuma MMX-200 MHz, 32 MB RAM-a i 512 K sekundar-
nog kea.
l Prvak iz maja 1999. je duplo jeftiniji od ampiona iz februara 1994.
godine uz procesor koji ima 8 puta bru frekvenciju, 8 puta veu centralnu
memoriju i 34 puta vei kapacitet na hard disku.
l Standardni softver koji se vrti na mainama iz maja 1999. godine je znatno veih
zahtjeva nego to je to bio sluaj prije 5 godina. Umjesto softvera za Windows 1.0 ili
DOS aplikacija iz 1994. godine, na mainama iz maja 1999. godine se koriste Windows
98 i Windows NT 4.0 sa aplikacijama kao to je Word 97, Excel 97, Paradox 8.0, Pic-
ture Publisher 7.0 ili Lotus 1-2-3 97.
Moda e vam ovaj mali niz savjeta ipak pomoi. Moda je najbolji savjet za kraj ovog
poetka prie o izboru PC opreme da kada budete precizno znali ta elite ra-
diti, ta vam treba i kakav hardver sebi moete priutiti, ipak konsultujte
nekog strunjaka.
Mini, veliki i ostali kompjuterski sistemi
l Minikompjuteri (eng. minicomputers) su, u principu, mali optenamjenski kompju-

teri: oni su u prosjeku moniji od mikrokompjutera, a slabiji od velikih i superkomp-
jutera. Ipak, najmoniji mikrokompjuteri su jai i od nekih minikompjutera, a najmoniji
minikompjuteri su jai od nekih superkompjutera. Tako je kada se kao mjerilo uzmu
dimenzije.
l Hardverski gledano minikompjuteri imaju sve kvalitativne karakteristike velikih

kompjutera, s tim da su obino neto kvantitativno oslabljeni. Jedna od vanih oblasti
primjene minikompjutera je komunikacija u distribuiranim kompjuterskim mreama.
l Sistemski softver za minikompjutere ukljuuje niz veoma monih i razvijenih op-

erativnih sistema i sistema za upravljanje bazama podataka, kao i niz prevodilaca za
kompjuterske jezike (FORTRAN, COBOL, Pascal, C itd). Pored toga, moe se nai
izuzetno veliki broj aplikacionih programa i gotovih paketa koje korisnik moe koristiti
kao sastavni dio svojih programa.
l Veliki kompjuterski sistemi (eng. mainframe computer systems) su dimenziono

vei i moniji od minikompjuterskih sistema. To, naravno, vrijedi kada uzimamo tip-
ine predstavnike tih klasa kompjuterskih sistema. Njihova snaga se, izmeu ostalog,
ogleda u slijedeem:
l Posjeduju jedan ili vie veoma monih procesora (32-bitnih ili jaih) koji rade na
znatno veim brzinama (reda veliine desetina MIPS-a).
l Imaju vei kapacitet primarne memorije (reda veliine stotina megabajta) i veliki
kapacitet medija sekundarne memorije (reda veliine stotina gigabajta memorije
na magnetnom disku).
l Sposobni su da usluuju mnogo korisnika istovremeno, poto mogu izvravati is-
tovremeno nekoliko programa i kontrolisati vei broj ulazno/izlaznih jedinica.
l Superkompjuteri (eng. supercomputer) predstavljaju posebnu klasu izuzetno monih
kompjuterskih sistema. Manji broj superkompjutera se uglavnom koristi za potrebe
armija, metereolokih i naunih zavoda i sl. Vodei proizvoai superkompjutera su
Cray Research i Control Data Corporation sa razliitim modelima. Cijene ovih komp-
juterskih sistema variraju i mogu se mjeriti u desetinama miliona dolara.
l Danas se uglavnom koriste digitalni kompjuteri, tj. oni koji obavljaju svoje operacije
nad diskretnim jedinicama podataka - najee u formi binarnih cifara. Uz njih, postoje
i analogni kompjuteri (eng. analog computers), koji vre obradu kontinualnih, tj.
analognih (najee naponskih) signala.
l Kompjuteri koji se koriste za obradu informacija su tipino optenamjenski komp-

juteri (eng. general-purpose computers), koji su konstruisani za irok spektar primjene.
Ipak, nekada je ekonominije kreirati specijalizovane kompjutere (eng. special-
ized computers) koji trebaju posluiti samo u jednoj vrsti primjene. Takvi su kompju-
teri obino optimalnije graeni, manji i kompaktniji, a s druge strane efikasniji u okviru
predviene namjene.
l Dobar primjer moe biti kompjuter koji regulie paljenje u automobilskim motorima,
kompjuter koji upravlja robotom ili mikrotalasnom penicom, ili pak kompjuter koji
ita etikete na proizvodima ili kreditne kartice sa magnetnim zapisom u radnji.
l Mnogi se kompjuteri evrte generacije mogu klasifikovati kao multiprocesorski ko-

mpjuterski sistemi (eng. multiprocessor computer systems). Za obavljanje svojih
operacija ne koriste jedan CPU, ve vie njih. Meu najznaajnije tipove multiproce-
sorskih sistema, kao i onih koji se zasnivaju na povezivanju autonomnih kompjuterskih
sistema spadaju:
l Sistemi sa pomonim procesorima (eng. support processor systems). Kl-

juno u ovom konceptu multiprocesorskih sistema je koritenje mikroprocesora za
obavljanje pojedinih vanih funkcija obrade. Tako se oslobaa glavni procesor za
obavljanje kljunih zadataka obrade.
l Sistemi sa spregnutim procesorima (eng. coupled processor systems). Ovaj
dizajn podrazumijeva koritenje nekoliko razliitih ravnopravnih CPU, koji dijele
zajednike memorijske resurse.
l Grupe specijalizovanih procesnih sistema (eng. subsidiary processing sys-
tems). Ova zamisao predstavlja udruivanje autonomnih kompjuterskih sistema,
koji se organizuju u eljenu hijerarhiju, sa fiksiranim zadacima.

2 Podsj

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 Podsj

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Koncept i vrste kompjuterskih sistema 1

Software i podaci na ovom CD-u nemaju

Napis na CD ROM-u, 1992.

Kompjuter kao sistem

Funkcija obrade se vri u centralnoj procesnoj jedinici..

l CPU se sastoji od tri pod jedinice poznate kao:

l aritmetriko-logika jedinica (ALU),

l Aritmetike operacije i poreenja se vre u aritmetiko-logikoj jedinici (ALU).

Nain rada kompjutera

Neke od CPU komponenti su:

l Sabirai - Kola koja vre aritmetike operacije ALU.

l Dekoderi - Kola koja analiziraju kod instrukcije kompjuterskog programa i poinju

Neke od CPU komponenti

l Oblik kompjuterske instrukcije zavisi od tipa programskog jezika i od toga zato

l Izvrenje instrukcije moe biti podijeljeno u dva segmenta, ciklus instrukcije

l Ciklus instrukcije se sastoji od procesa u kojima se instrukcija pribavlja iz pri-

l Ciklus izvrenja se sastoji od izvrenja operacija odreenih instrukcijom, to

Kako izgleda izvrenje tipine instrukcije kompjutera?

l Primjer instrukcije na govornom jeziku:

l Primjer kompjuterske instrukcije:

Tokom ciklusa instrukcije se odvijaju slijedee aktivnost:

1. Prvo, instrukcija se pribavlja (eng. fetch) iz lokacije u primarnoj memoriji i privre-

2. Zatim se instrukcija prevodi u odgovarajuim kolima kontrolne jedinice. To ukl-

3. Konano, kontrolna jedinica priprema elektronsku mreu puteva unutar CPU

Nakon toga, tokom ciklusa izvrenja se odvijaju slijedee aktivnosti:

3.1.Prvo, podaci koji e se obraivati vade se iz svojih lokacija u primarnoj

3.2.Zatim se izvravaju operacije odreene operacijskim kodom instrukcije

3.3.Konano rezultat koji se dobije obraivanjem podataka se memorie u pri-

Evolucija brzine rada kompjutera

l Brzina rada kompjutera, odnosno vrijeme izvravanja pojedinih instrukcija, ranije se

l Mjera brzine koja se odnosi na mikroprocesore je frekvencija mainskog ciklusa

l Daljnji razvoj mikroprocesora firme Intel doveo je do mikroprocesora 80286 (16

Sa korisnike take gledita, podaci su u logikom i fizikom smislu organizovani

Pregled kompjuterskog hardvera i softvera

Kompjuterski hardver sastoji se od opreme koja ini kompjuterski sistem, kao i

l Periferna oprema i mediji

l Pomona oprema i mediji

l Periferna oprema i mediji (nosioci podataka)

l Pomona oprema i mediji

Kompjuterski softver ukljuuje sve tipove programa koji daju naredbe

Kompjuterski softver se moe podijeliti u dvije glavne kategorije:

l Sistemski softver - programi koji kontroliu i podravaju operacije ko-

l Operativni sistem - integrisana grupa programa koji kontroliu i podravaju

l Sistem za upravljanje bazom podataka (DBMS) - grupa programa koja

l Prevodilac programskog jezika - program koji prevodi instrukcije programa

l Paket elektronskih prikaza obrazaca (engl. spreadsheet; unakrsne tabele)

l Paket za obradu teksta (engl. Word processing) - program koji automatski

l Paket za praenje poslovanja - programi koji vre potrebne aktivnosti obrade

Kompjuterski sistemi se mogu podijeliti na osnovu nekoliko kriter-

l Po veliini - na mikrokompjuterske (eng. microcomputer), minikompjuterske

l Po vrsti - na digitalne i analogne kompjutere.

l Po namjeni - na optenamjenske (eng. general purpose) i specijalizovane (eng.

Dijelovi personalnog kompjutera

Svi personalni kompjuteri se sastoje barem od tri osnovna dijela:

Sistemska jedinica sastoji se od ovih komponenti:

l procesor ili CPU

Centralna procesna jedinica ili procesor

l RAM (od engleskog Random Access Memory - memorija sa sluajnim pristupom) je

l to vie kompjuter ima memorije, to e bre izvravati programe.

l Disk je okrugla ploa premazana magnetnim materijalom koji je u stanju da se

l Glava za itanje/pisanje koja ita/upisuje podatke na disk, slino magnetnoj glavi na

Dvije osnovne vrste diskova :

Osnovna pravila za rukovanje disketama su: