Professional Documents
Culture Documents
Sobor Trydencki
Sobor Trydencki
2011 00:07:00
II. Przyjcie wydania biblii zwanej Wulgata oraz o sposobie interpretacji Pisma witego
[1] Ponadto wity synod, biorc pod uwag, e moe by nader korzystnym dla Kocioa
Boego, jeeli ktre spord wszystkich wyda aciskich obejmujcych wite Ksigi bdzie
uwaane za autentyczne, postanawia i wyjania, aby to stare i powszechnie uznane wydanie,
ktre bdc w uyciu przez tyle stuleci zdobyo sobie uznanie w Kociele, byo traktowane jako
autentyczne w nauczaniu publicznym, w dysputach, kazaniach i wykadach, a take by nikt nie
way si ani nie omiela, pod adnym pozorem, go odrzuca.
[2] Oprcz tego dla poskromienia lekkomylnoci mylenia [sobr] postanawia, aby nikt w
oparciu o wasne sdy dotyczce wiary i moralnoci, nalece do gmachu nauki
chrzecijaskiej, nie dostosowywa Pisma witego do swoich opinii, wbrew rozumieniu, ktre
utrzymywaa i utrzymuje wita Matka Koci. Do niego naley podawanie prawdziwego sensu
i wyjanianie Pisma witego. Niech te nikt nie komentuje Pisma witego wbrew
jednomylnej opinii ojcw, nawet gdyby komentarze takie nigdy nie miay by publikowane.
Ordynariusze ujawni takie przypadki i na winnych nao kary ustanowione w prawie.
[3] [Sobr] chce te okreli zasady obowizujce drukarzy, ktrzy obecnie dziaaj dowolnie,
to znaczy uwaaj, e wszystko im wolno i bez pozwolenia przeoonych kocielnych drukuj
ksigi Pisma witego oraz uwagi i wyjanienia niezalenie od ich autorstwa, czasem
ukrywajc, czasem podajc fikcyjn nazw drukarni, a nawet - co jeszcze powaniejsze -
pomijajc imi autora. W dodatku, gdzie indziej wydane tego rodzaju ksiki odwaaj si
trzyma na sprzeda. [4] Dlatego [sobr] stwierdza i postanawia, aby w przyszoci Pismo
wite, a zwaszcza stare wydanie Wulgaty byo jak najstaranniej drukowane. Nikomu nie
wolno drukowa ani poleca druku adnych publikacji o tematyce religijnej bez podania
imienia autora. Nie wolno ich w przyszoci ani sprzedawa ani przechowywa u siebie, o ile
nie zostan zbadane i zatwierdzone przez ordynariusza, pod kar anatemy oraz grzywny
naoonej kanonem ostatniego Soboru Lateraskiego. [5] Gdyby za kto by zakonnikiem,
wtedy oprcz tego sprawdzenia i zatwierdzenia powinien rwnie otrzyma takie pozwolenie
od swych przeoonych zakonnych, ktrzy sprawdz publikacj wedle zasad u nich
obowizujcych. [6] Natomiast ci, ktrzy bd takie publikacje przedstawia innym lub je
rozpowszechnia, bez wczeniejszego sprawdzenia i zatwierdzenia, bd podlega tym samym
karom co drukarze. Z kolei ich posiadacze lub czytelnicy, jeli nie ujawni ich autorw, sami
zostan za nich uznani. [7] Zatwierdzenie za tego rodzaju ksiek bdzie udzielane na pimie
i w penym brzmieniu winno si znajdowa na stronie tytuowej ksiki pisanej rcznie lub
wydrukowanej. Zarwno zatwierdzenie, jak i sprawdzenie przeprowadza si bezpatnie, aby
uzna to, co godne zatwierdzenia i odrzuci to, co godne odrzucenia.
[8] Nastpnie [sobr] chce powstrzyma zuchwao prowadzc do profanacji sw i zda z
Pisma witego w: artach, bajkach, czczej gadaninie, pochlebstwach, oszczerstwach,
przesdach, bezbonych i diabelskich przypiewkach, przepowiedniach i wrbach, jak rwnie
w paszkwilach. Dla zniesienia tego rodzaju zniewaania i pogardy poleca i nakazuje, aby w
przyszoci nikt nie omiela si uywa sw Pisma witego w takich i podobnych celach,
wszyscy za zuchwalcy i gwaciciele Sowa Boego, zostali ukarani przez biskupw zgodnie z
prawem i wyrokiem sdu.
III. Zapowied przyszej sesji
Ponadto, wity synod postanawia i zarzdza, e nastpn sesj naley podj i przeprowadzi
w czwartek po najbliszym wicie Zesania Ducha witego.
[V/B.] Jak odrodzony w nadziei chway synw Boych osiga w kocu chwa
[1] Ten, kto trwa w asce Boej i pozostaje w niej a do koca, a moe to uczyni z pomoc
Bo, osiga chwa Bo. Chrystus bowiem mwi: Kto wytrwa do koca, ten bdzie
zbawiony.
[2] Nikt nie osiga chway inaczej jak tylko przez ask Bo; przez ask wspart woln wol,
jeli podejmuje uczynki przykaza Boych, osiga chwa. Mwi bowiem Chrystus, Mt 19, 17:
Jeli chcesz osign ycie, zachowaj przykazania. Czowiek osiga chwa Bo trwajc w
swoim usprawiedliwieniu a do koca przez podejmowanie dobrych czynw. Gdy s dokonane
w asce Boej, nie tylko zachowuj i pomnaaj sprawiedliwo, ale zasuguj na ycie
wieczne na zasadzie wspgodnoci.
[3] Czy kto osiga wieczn chwa z miosierdzia Boego, z obietnicy Boej, zasug Chrystusa i
naszych dobrych uczynkw? Przez wiele uciskw trzeba nam wej do krlestwa niebieskiego.
To znaczy, zapata za dobre uczynki powinna by zasug. Jednake jest zasug w ten sposb,
e jest take darem i ask Bo. Mwi bowiem Pawe: Zapat itd, a aska Chrystusa to
ycie wieczne, i gdzie indziej: Odda mi wieniec sprawiedliwoci.
[4] Wydaje si, e Chrystus odpowiada na to pytanie w Mt 19, 17: Jeli chcesz osign ycie"
itd. i Mt 25,34-35: Przyjdcie bogosawieni mojego Ojca i wecie krlestwo, pragnem
bowiem itd. Syr 16, 15: Miosierdzie wyznaczy miejsce kademu wedug zasugi jego
czynw.
[V/E.Varia]
[1] Jeli co wskazali nasi ojcowie na witych synodach, co dotyczy tej sprawy, wity sobr
moe to odnowi i zastosowa.
[2] O usprawiedliwieniu rozprawia synod w Orange, kan. 2,5,7,14 i 18. Podobnie synody w
Mileve i Afrykaski za Bonifacego I. Podobnie za Celestyna I i innych witych ojcw, ktrych
wyliczenie byoby dugie.
[3] Odnonie do zebranych i przeczytanych w tej sprawie na kongregacji bdw i herezji: z 10
tez o pierwszym stanie, 9 o drugim, 3 o trzecim, wszystkie s bdne. S one Pelagiusza lub
Wiclefa albo s wyprowadzone z ich bdw; dlatego susznie naley je potpi, idc za
Soborem w Konstancji, ktry potpi Wiclefa, oraz innymi synodami potpiajcymi Pelagiusza.
Rozdzia l
Natura i prawo s niezdolne usprawiedliwi ludzi
Najpierw wity sobr wyjania, e dla rzetelnego i waciwego zrozumienia nauki o
usprawiedliwieniu konieczne jest, aby kady uzna i wyznawa, e skoro w przeniewierstwie
Adama wszyscy ludzie utracili niewinno, stali si nieczyci, (mwic sowami Apostoa) z
natury synami gniewu, jak wyjani dekret o grzechu pierworodnym, to tak dalece byli
niewolnikami grzechu i pod wadz diaba i mierci, e nie tylko poganie siami natury, ale
nawet ydzi liter prawa Mojesza nie mogli by uwolnieni ani si podwign, cho ich wolna
wola bya prawie niezniszczona, a jedynie osabiona i umniejszona.
Rozdzia 2
Rozporzdzenie i tajemnica przyjcia Chrystusa
W tej sytuacji Ojciec Niebieski, Ojciec miosierdzia i Bg wszelkiej pociechy, gdy nadesza
owa bogosawiona penia czasu, posa ludziom Jezusa Chrystusa, swojego Syna
zapowiadanego i obiecywanego przez wielu witych ojcw przed Prawem i w czasie Prawa,
aby odkupi ydw, ktrzy - yli pod Prawem, i aby poganie, ktrzy nie szukali
sprawiedliwoci zostali do niej pocignici, a wszyscy odzyskali przybranie za synw. Jego
ustanowi Bg przebaganiem przez wiar we krwi Jego, za grzechy nasze i nie tylko za
nasze, ale take caego wiata.
Rozdzia 3
Usprawiedliwieni przez Chrystusa
[a] Chocia prawdziwie umar za wszystkich, nie wszyscy jednak przyjmuj dobrodziejstwo
Jego mierci, ale jedynie ci, ktrzy uczestnicz zasudze Jego mki. Albowiem jak rzeczywicie
ludzie nie rodziliby si niesprawiedliwi, gdyby nie pochodzili od Adama, poniewa przez samo
pochodzenie, za jego porednictwem, w chwili poczcia zacigaj sw wasn
niesprawiedliwo, tak samo nigdy nie zostaliby usprawiedliwieni, gdyby nie odrodzili si w
Chrystusie, poniewa przez to odrodzenie za porednictwem zasugi Jego mki udzielona
zostaje im aska, dziki ktrej staj si sprawiedliwi, [b] Aposto zachca, abymy za to
dobrodziejstwo zawsze dzikowali Ojcu, ktry uczyni nas godnymi uczestnictwa w dziale
witych w wiatoci, wybawi nas z mocy ciemnoci i przenis do krlestwa swego
umiowanego Syna, w ktrym mamy odkupienie i odpuszczenie grzechw.
Rozdzia 4
Nasuwajcy si opis usprawiedliwienia grzesznika i jego forma w stanie aski
Sowa te nasuwaj opis usprawiedliwienia grzesznika: jest ono przeniesieniem ze stanu, w
ktrym czowiek rodzi si jako syn pierwszego Adama, do stanu aski i przybrania za synw
Boych przez drugiego Adama Jezusa Chrystusa naszego Zbawiciela; to przeniesienie po
ogoszeniu Ewangelii nie moe si dokona bez kpieli odrodzenia lub jej pragnienia, jak jest
zapisane: Jeli kto nie odrodzi si z wody i z Ducha witego, nie moe wej do Krlestwa
Boego.
Rozdzia 5
Potrzeba przygotowania do usprawiedliwienia u dorosych oraz o jego pochodzeniu
[a] Sobr stwierdza te, e usprawiedliwienie dorosych bierze pocztek ; uprzedzajcej aski
Boej przez Jezusa Chrystusa, czyli z Jego wezwania, ktrym bez adnych wczeniejszych
zasug s wzywani, aby [jako] ci, ktrzy przez grzechy byli odwrceni od Boga, za spraw Jego
pobudzajcej wspomagajcej do nawrcenia aski, przysposobili si do usprawiedliwienia ich
samych, dobrowolnie zgadzajc si i wsppracujc z t ask, w taki sposb e - gdy Bg
dotyka serce czowieka wiatem Ducha witego ani czowiek nie pozostaje zupenie
bezczynny przyjmujc to natchnienie, zwaszcza e moe je odrzuci, ani bez aski Boej nie
moe sw woln wol sign sprawiedliwoci wobec Niego, [b]Std, gdy Pismo wite mwi:
Zwrcie si do Mnie, a Ja zwrc si do was, to przypomina nam nasz wolno, gdy za
odpowiadamy: Nawr nas Panie do Ciebie, a i my si nawrcimy, to wyznajemy, e
uprzedza nas aska Boa.
Rozdzia 6
Sposb przygotowania [do usprawiedliwienia]
Do sprawiedliwoci [doroli] si przysposabiaj: [a] gdy pobudzeni i wsparci ask Bo
przyjmuj wiar ze suchania i dobrowolnie zwracaj si do Boga, wierzc, e prawdziwe jest
to, co przez Niego zostao objawione i obiecane, zwaszcza to, e grzesznika usprawiedliwia
Bg przez Jego ask, za spraw odkupienia, ktre jest w Jezusie Chrystusie; [b] gdy
zrozumiej, e s grzesznikami - przechodzc od strachu przed Bo sprawiedliwoci, ktry
poytecznie ich przeraa, do rozwaania Boego miosierdzia - i dwigani s w nadziei, ufajc,
e Bg bdzie dla nich askawy ze wzgldu na Chrystusa, i zaczynaj Go miowa jako rdo
wszelkiej sprawiedliwoci, i dlatego odwracaj si od grzechw z pewnym obrzydzeniem i
nienawici, czyli poprzez pokut, ktr naley podj przed chrztem; [c] i wreszcie gdy
obiecuj przyj chrzest, rozpocz nowe ycie i zachowywa Boe przykazania, [d] O tym
przysposobieniu napisano: Przystpujcy do Boga musi wierzy, e jest i e nagradza
szukajcych Go; Ufaj synu, odpuszczaj ci si twoje grzechy; ..Boja Paska wypdza
grzech; Czycie pokut i niech kady z was bdzie ochrzczony w imi Jezusa Chrystusa na
odpuszczenie waszych grzechw, a otrzymacie dar Ducha witego; Idc tedy nauczajcie
wszystkie narody, udzielajc im chrztu w imi Ojca i Syna, i Ducha witego, uczc je
zachowywa cokolwiek wam poleciem, i wreszcie: Przygotujcie serca wasze dla Pana.
Rozdzia 7
Czym jest usprawiedliwienie grzesznika i jakie s jego przyczyny
[a] Po takim przysposobieniu si lub przygotowaniu nastpuje usprawiedliwienie, ktre nie jest
tylko odpuszczeniem grzechw, lecz take uwiceniem i odnowieniem czowieka
wewntrznego przez chtne przyjcie aski oraz darw, wskutek ktrego czowiek z
niesprawiedliwego staje si sprawiedliwym, z nieprzyjaciela - przyjacielem, aby by
dziedzicem ycia wiecznego wedle nadziei, [b] Przyczyny tego usprawiedliwienia s
nastpujce: przyczyn celow jest chwaa Boga i Chrystusa oraz ycie wieczne; przyczyn
sprawcz jest miosierny Bg, ktry darmo obmywa i uwica, znaczc i namaszczajc
Duchem witym obietnicy, bdcym rkojmi naszego dziedzictwa; przyczyn zasugujc
jest Jego umiowany Jednorodzony, nasz Pan Jezus Chrystus, ktry - gdy bylimy
nieprzyjacimi - z powodu wielkiej mioci, ktr nas umiowa, sw najwitsz mk na
drzewie krzya wysuy dla nas usprawiedliwienie i zadouczyni za nas Bogu Ojcu; przyczyn
narzdziow jest sakrament chrztu, bdcy sakramentem wiary, bez ktrej nikt nigdy nie
dostpi usprawiedliwienia. W kocu jedyn przyczyn formaln jest sprawiedliwo Boa, nie
ta, przez ktr On sam jest sprawiedliwy, ale ta, ktr nas czyni sprawiedliwymi, ktr przez
Niego obdarowani, odnawiamy si duchem naszego umysu, i nie tylko jestemy uwaani, ale
prawdziwie nazywamy si i jestemy sprawiedliwi, przyjmujc na powrt swoj sprawiedliwo
wedle miary, jakiej Duch wity udziela kademu, jak chce oraz wedle wasnej dyspozycji i
wsppracy kadego, [c] Jakkolwiek nikt nie moe by sprawiedliwym, jak tylko przez udzia w
zasugach mki Pana naszego Jezusa Chrystusa, to jednak usprawiedliwienie grzesznika
dokonuje si, gdy na podstawie zasugi najwitszej mki Duch wity wlewa mio Bo w
serca usprawiedliwianych i ona w nich pozostaje, [d] Std w usprawiedliwieniu czowiek wraz z
odpuszczeniem grzechw otrzymuje przez Jezusa Chrystusa, w ktrego jest wszczepiony,
wszystkie dary wlane: wiar, nadziej i mio. Albowiem wiara, o ile nie czy si z ni
nadzieja i mio, ani nie jednoczy doskonale z Chrystusem, ani nie czyni ywym czonkiem
Jego Ciaa. Dlatego susznie si mwi, e wiara bez uczynkw jest martwa i bezuyteczna, a w
Jezusie Chrystusie nie ma adnego znaczenia ani obrzezanie, ani nieobrzezanie, ale wiara
dziaajca przez mio, [e] O t wiar katechumeni prosz Koci zgodnie z Tradycj
apostow przed przyjciem sakramentu chrztu, gdy prosz o wiar dajc ycie wieczne,
ktrego wiara bez nadziei i mioci udzieli nie moe. Dlatego od razu sysz sowo Chrystusa:
Jeli chcesz wej do ycia, zachowuj przykazania, [f] Przyjmujcy wic prawdziw i
chrzecijask sprawiedliwo od razu otrzymuj polecenie, aby odrodzeni zachowywali j,
czyli najlepsz szat - dan im przez Jezusa Chrystusa, a nie t, ktr Adam straci dla siebie i
dla nas przez swoje nieposuszestwo - czyst i bez skazy, aby zanieli j przed trybuna
naszego Pana Jezusa Chrystusa i mieli ycie wieczne.
Rozdzia 8
Jak rozumie darmowe usprawiedliwienie grzesznika przez wiar
Gdy Aposto mwi, e czowiek zostaje usprawiedliwiony przez wiar i darmowo, to sowa
te naley rozumie w takim sensie, w jakim przy nieustannej zgodzie przyjmowa je i wyjania
Koci katolicki. Mwimy, e zostaje usprawiedliwiony przez wiar, bo wiara jest
pocztkiem ludzkiego zbawienia, fundamentem i korzeniem wszelkiego usprawiedliwienia, bez
niej . "niemoliwe jest podoba si Bogu ani doj do wsplnoty Jego synw; mwimy za, e
jest usprawiedliwiony darmowo, bo nic co poprzedza usprawiedliwienie, wiara lub uczynki,
nie zasuguje na ask usprawiedliwienia; Jeli jest ask, to nie z uczynkw, w przeciwnym
razie (jak mwi Aposto) aska nie byaby ju ask.
Rozdzia 9
Przeciwko prnej ufnoci heretykw
[a] Chocia trzeba wierzy, e grzechy nie s, ani nigdy nie byy, odpuszczane inaczej, jak
tylko darmowo z Boego miosierdzia ze wzgldu na Chrystusa, to jednak nie mona
powiedzie, e komukolwiek chepicemu si ufnoci i pewnoci [uzyskania] odpuszczenia
swoich grzechw, poprzestajcemu jedynie na tym, przebacza si lub przebaczono grzechy. Ta
prna i pozbawiona wszelkiej pobonoci ufno moe cechowa heretykw i schizmatykw,
owszem w naszych burzliwych czasach goszona jest bardzo zawzicie przeciwko Kocioowi
katolickiemu, [b] Nie mona te twierdzi: e ci, ktrzy s prawdziwie usprawiedliwieni,
powinni bez adnej wtpliwoci uwaa, i s usprawiedliwieni; e nikt nie jest rozgrzeszony i
usprawiedliwiony, ale tylko ten, kto niezachwianie wierzy, e jest rozgrzeszony i
usprawiedliwiony oraz e rozgrzeszenie i usprawiedliwienie dokonuje si jedynie przez tak
wanie wiar, jakby ten, kto tak nie wierzy, wtpi w Boe obietnice oraz w skuteczno mki
i zmartwychwstania Chrystusa, [c] Jak bowiem aden pobony czowiek nie powinien wtpi w
Boe miosierdzie, w zasug Chrystusa i w moc oraz skuteczno sakramentw, tak samo
kady, gdy widzi siebie i sw wasn sabo oraz brak usposobienia, moe si obawia i lka o
sw ask, poniewa nikt nie moe wiedzie pewnoci wiary, ktra wolna jest od bdu, e
uzyska ask Bo.
Rozdzia 10
Wzrost przyjtego usprawiedliwienia
Tak wic usprawiedliwieni, uczynieni przyjacimi i domownikami Boga, przechodz z mocy w
moc, odnawiaj si z dnia na dzie (jak mwi Aposto), czyli umartwiaj czonki swojego
ciaa i przez zachowywanie przykaza Boga i Kocioa uzbrajaj si broni sprawiedliwoci dla
uwicenia. Gdy wiara wsppracuje z dobrymi czynami, oni wzrastaj w tej wanie
sprawiedliwoci przyjtej przez ask Chrystusa i s bardziej usprawiedliwiani, jak jest
napisane: Kto jest sprawiedliwy, niech cigle bdzie usprawiedliwiany, i znw: Nie wstyd
si a do mierci by usprawiedliwiany, a take: Wiedzcie, e czowiek z uczynkw jest
usprawiedliwiany, a nie tylko z wiary. O wzrost sprawiedliwoci prosi Koci wity, gdy si
modli: Daj nam Panie wzrost wiary, nadziei i mioci.
Rozdzia 11
Konieczno i moliwo zachowania przykaza
[a] Nikt za, nawet usprawiedliwiony, nie powinien uwaa, e jest wolny od zachowywania
przykaza, nikt te nie moe mwi w sposb zakazany przez ojcw pod kar anatemy, e
przykazania Boe s dla czowieka usprawiedliwionego niemoliwe do zachowania. Bg bowiem
nie nakazuje rzeczy niemoliwych, lecz nakazujc napomina, aby czyni to, co moesz, prosi
o to, czego nie moesz, i pomaga, aby mg; Jego przykazania nie s cikie, Jego jarzmo jest
sodkie, a brzemi lekkie. Synowie Boy miuj Chrystusa, a miujcy Go (jak On sam
zapewnia) zachowuj Jego nauk, poniewa w kadym razie z pomoc Bo mog
zachowa, [b] Cho w tym miertelnym yciu nawet wici i sprawiedliwi niekiedy upadaj
przynajmniej w grzechy lekkie i codzienne, zwane te powszednimi, nie przestaj przez to by
sprawiedliwi. Albowiem sprawiedliwi szczerze i prawdziwie mwi: Odpu nam nasze
winy, [c] Dlatego wanie oni tym bardziej winni czu si zobowizani do kroczenia drog
sprawiedliwoci; dlatego ju od grzechu uwolnieni, uczynieni sugami Boga, yjcy trzewo,
sprawiedliwie i pobonie, mog doskonali si przez Jezusa Chrystusa, przez ktrego uzyskali
dostp do tej aski. Bg bowiem nie opuszcza raz usprawiedliwionych sw ask, chyba e
wpierw przez nich zostaje opuszczony, [d]Dlatego nikt nie powinien udzi siebie z powodu
samej wiary, sdzc, e przez ni jest dziedzicem i e dziedzictwo osignie, cho nie
wspcierpi z Chrystusem, aby [z Nim] by wspuwielbiony. Nawet Chrystus (jak mwi
Aposto): Chocia by Synem Boym, nauczy si posuszestwa przez to, co wycierpia, a po
dojciu do kresu, sta si dla wszystkich, ktrzy s Mu posuszni, przyczyn wiecznego
zbawienia, [e] Dlatego Aposto napomina usprawiedliwionych: Nie wiecie, e biegncy w
zawodach, wprawdzie wszyscy biegn, ale tylko jeden otrzymuje nagrod? Tak biegnijcie,
abycie j zdobyli. Ja tak biegn, a nie jakby na olep, tak walcz, a nie jakbym w wiatr
uderza, ale karc ciao moje i zmuszam do posuszestwa, abym przypadkiem innym
przepowiadajc, sam nie zosta odrzucony. Podobnie Piotr, ksi Apostow: Starajcie si
zapewni sobie wasze wezwanie i wybranie dobrymi uczynkami; tak postpujc nigdy nie
zgrzeszycie, [f] Std sprzeciwiaj si prawdziwej nauce wiary mwicy, e sprawiedliwy w
kadym dobrym uczynku grzeszy przynajmniej lekko, albo e (co jest bardziej nie do przyjcia)
zasuguje na kary wieczne; take przyjmujcy, e sprawiedliwi grzesz w kadym uczynku,
jeli pokonujc sw sabo i zachcajc si do udziau w zawodach, aby nade wszystko wielbi
Boga, ogldaj si rwnie na wieczn nagrod, poniewa napisane jest: Nakoniem moje
serce, aby czyni to, co jest sprawiedliwoci Twoj, ze wzgldu na nagrod; i o Mojeszu
Aposto mwi, e spodziewa si zapaty.
Rozdzia 12
Naley si strzec nierozwanego domniemania o przeznaczeniu
Nikt te, dopki yje w doczesnoci, nie powinien a tak domniemywa z niedostpnej
tajemnicy Boego przeznaczenia, eby uwaa za pewne, i jest w liczbie przeznaczonych [do
zbawienia], jak gdyby prawd byo, e usprawiedliwiony nie moe ju wicej zgrzeszy, albo -
gdyby zgrzeszy - winien zapewni sobie popraw. Bez specjalnego objawienia nie mona
wiedzie, kogo Bg sobie wybra.
Rozdzia 13
Dar wytrwaoci
[a] Podobnie o darze wytrwaoci, o ktrym napisano: Kto wytrwa a do koca, bdzie
zbawiony (mona go uzyska tylko od Tego, ktry mocen jest umocni stojcego, aby sta
wytrwale, a upadajcego podnie), nikt nie moe sobie niczego z ca pewnoci obiecywa,
chocia wszyscy powinni skada i pokada mocn nadziej w Boej pomocy. Bg bowiem, o
ile sami nie zaniedbaj Jego aski, jak rozpocz dobre dzieo, tak go ukoczy, sprawiajc
chcenie i wykonanie, [b]Jednake ci, ktrzy myl, e stoj - niech uwaaj, eby nie upadli,
niech z bojani i dreniem sprawuj swoje zbawienie, w pracach, czuwaniach, dawaniu
jamuny, w modlitwach i ofiarach, w postach i w czystoci, [c] Wiedzc, e zostali odrodzeni
do nadziei chway, a jeszcze nie do chway, winni obawia si walki, ktr maj toczy z
ciaem, wiatem i z diabem. Nie mog jej zwyciy, chyba e z ask Bo bd posuszni
Apostoowi, ktry mwi: Nie jestemy dunikami ciaa, abymy yli wedug ciaa. Jeli
bdziecie y wedug ciaa umrzecie. Jeli za sprawy ciaa umartwicie duchem, y
bdziecie.
Rozdzia 14
O upadych oraz ich naprawie
[a] Ci, ktrzy po przyjciu aski usprawiedliwienia odpadli od niej przez grzech, mog
ponownie by usprawiedliwieni, kiedy pobudzani przez Boga, bd si stara dziki zasudze
Chrystusa odzyska utracon ask w sakramencie pokuty. Ten sposb usprawiedliwienia jest
napraw upadego, ktr wici ojcowie waciwie nazwali drug desk ratunku po katastrofie
utraty aski, [b] Dla tych bowiem, ktrzy po chrzcie popadaj w grzechy, Jezus Chrystus
ustanowi sakrament pokuty, gdy powiedzia: Przyjmijcie Ducha witego: ktrym odpucicie
grzechy, s im odpuszczone, a ktrym zatrzymacie, s im zatrzymane, [c] Naley wic uczy,
e pokuta chrzecijanina po upadku wielce rni si od chrzcielnej i obejmuje nie tylko
zaniechanie grzechw i obrzydzenie nimi, czyli skruszone i pokorne serce, ale rwnie ich
sakramentalne wyznanie, przynajmniej w pragnieniu uczynienia tego w stosownym czasie,
kapaskie rozgrzeszenie oraz zadouczynienie przez post, jamuny, modlitwy oraz inne
pobone wiczenia ycia duchowego, podejmowane nie ze wzgldu na kar wieczn,
odpuszczan razem z win przez sakrament lub jego pragnienie, ale kar doczesn, ktra (jak
poucza Pismo wite) nie zawsze caa (jak dzieje si w chrzcie) jest darowana tym, ktrzy
niewdziczni za przyjt ask Bo, zasmucili Ducha witego i nie bali si zhabi wityni
Boej, [d] O tej pokucie napisano: Pamitaj, skd wyszede, czy pokut i pierwsze czyny
podejmij; _Smutek znoszony po Boemu sprawia trwae nawrcenie dla zbawienia; - Czycie
pokut i: Wydajcie owoce godne nawrcenia.
Rozdzia 15
Kady grzech ciki powoduje utrat aski, ale nie wiary
Naley te stwierdzi, przeciw przebiegym podstpom pewnych ludzi, ktrzy sodkimi
sowami i pochlebstwami zwodz serca niewinnych, e przyjt ask usprawiedliwienia traci
si nie tylko przez niedowiarstwo powodujce utrat wiary, ale take przez kady inny grzech
miertelny, chocia nie traci si wiary. Tak bronimy nauki prawa Boego, ktre z Krlestwa
Boego wyklucza nie tylko niewierzcych, ale i wierzcych rozpustnikw, cudzoonikw, ludzi
rozwizych i lubienych, mczyzn wspyjcych ze sob, zodziei, chciwcw, pijakw,
oszczercw, rabusi i wszystkich innych popeniajcych grzechy cikie, od ktrych z pomoc
aski Boej mog si powstrzyma, a ktre oddzielaj ich od aski Chrystusa.
Rozdzia 16
Owoc usprawiedliwienia, czyli zasuga dobrych uczynkw i jej natura
[a] Z tej racji do ludzi usprawiedliwionych, ktrzy przyjt ask trwale zachowali albo
utracon odzyskali, trzeba kierowa sowa Apostoa: Obfitujcie we wszelki dobry czyn,
wiedzc, e trud wasz nie jest daremny w Panu. Bg nie jest niesprawiedliwy, aby
zapomnia o waszym czynie i mioci, ktr okazalicie w imi Jego oraz: Nie tracie ufnoci
waszej, ktra ma wielk zapat, [b] Dlatego te dobrze czynicym a do koca i majcym
nadziej w Bogu trzeba ukazywa ycie wieczne jako ask miosiernie przyobiecan synom
Boym przez Jezusa Chrystusa i jako nagrod, ktra wiernie ma by przyznana z obietnicy tego
samego Boga za ich dobre uczynki i zasugi. To jest w wieniec zwycistwa, o ktrym Aposto
mwi, e zostanie mu dany przez sprawiedliwego sdziego po zakoczeniu walki i biegu, i nie
tylko jemu, ale wszystkim, ktrzy miuj Jego przyjcie, [c] Gdy tene Jezus Chrystus, jako
gowa dla czonkw i szczep winny dla latoroli, nieustannie udziela usprawiedliwionym mocy,
ktra zawsze poprzedza, towarzyszy i nastpuje po ich dobrych czynach, bez ktrej one w
adnym razie nie mogyby by mie Bogu i zasugujce, [d] Naley wierzy, e
usprawiedliwionym niczego ju nie brakuje, aby czynami dokonanymi w Bogu, zadouczynili
prawu Boemu w tym yciu i zasuyli sobie prawdziwie na ycie wieczne w odpowiednim
czasie (jeli umr w asce). Gdy Chrystus nasz Zbawiciel mwi: Jeli kto bdzie pi wod,
ktr Ja mu dam, nie bdzie pragn na wieki, ale powstanie w nim rdo - wody tryskajcej
na ycie wieczne, [e] W ten sposb ani naszej wasnej sprawiedliwoci nie uwaa si jako
pochodzcej z nas, ani nie zapoznaje si i nie odrzuca sprawiedliwoci Boej; to bowiem, co
nazywa si nasz sprawiedliwoci, poniewa przez jej udzielenie nam jestemy
usprawiedliwieni, jest t sam sprawiedliwoci Bo, poniewa Bg nam jej udziela ze
wzgldu na zasug Chrystusa, [f] Nie mona pomin i tego, e cho Pismo wite tak dalece
podkrela dobre czyny, i Chrystus obiecuje kademu, kto jednemu z Jego najmniejszych braci
poda kubek zimnej wody, e nie zostanie pozbawiony nagrody swojej, i Aposto wiadczy, e
nasze obecne chwilowe i lekkie utrapienia gromadz w nas niezmierzon ilo wiecznej
chway, to jednak chrzecijanin nigdy nie powinien ufa lub chlubi si w sobie, zamiast w
Panu, ktrego askawo wobec wszystkich ludzi jest taka wielka, i chce On swoje dary
traktowa jako ich zasugi, [g] Poniewa wszyscy w wielu rzeczach grzeszymy, kady z nas
winien mie przed oczyma tak samo surowo i sd, jak miosierdzie i dobro, i nikt nie
powinien sam siebie osdza, nawet gdyby nie by wiadom adnej winy, poniewa cae ycie
czowieka zostanie sprawdzone i osdzone nie sdem ludzkim, ale Boym, ktry owieci to, co
ukryte w ciemnoci i wyjawi zamysy serc, a wtedy kady otrzyma chwa od Boga, ktry - jak
jest napisane - kademu odda wedle jego czynw.
Rozdzia l
[a] wity sobr, pod przewodnictwem tych samych legatw Stolicy Apostolskiej, chcc si
przyczyni do odnowienia nazbyt osabionej dyscypliny kocielnej i do naprawy upadku
obyczajw wrd duchowiestwa i ludu, uzna, e naley rozpocz od tych, ktrzy stoj na
czele wikszych kociow, gdy nieskaono przeoonych zbawienna jest dla
poddanych, [b] wity sobr ufa zatem w miosierdzie Pana i Boga naszego oraz w
zapobiegliwe staranie Jego wikariusza na ziemi, e w przyszoci do rzdzenia Kocioem (a
jest to ciar ogromny, nawet gdyby go pooy na barki aniow) bd przyjmowani
najbardziej godni kandydaci, ktrzy posiadaj wiadectwo, e dotychczasowe ycie na kadym
etapie (od dziecistwa a do ostatnich lat) przeyli chwalebnie na wypenianiu dyscypliny
kocielnej, wedle postanowie czcigodnych witych ojcw, [c] Dlatego [sobr] upomina i
chce, aby zostali upomniani wszyscy patriarchowie, prymasi, metropolici i przeoeni wszelkich
kociow katedralnych, niezalenie od imienia i tytuu, i zwrcili uwag, wraz z ca trzod,
gdy Duch wity ustanowi ich, aby kierowali Kocioem Boym, ktry [Chrystus] naby krwi
swoj, e maj czuwa, tak jak nakazuje Aposto, aby pracowali we wszystkim i wypeniali
sw posug, [d] Niech wiedz, e nie mog tego dopeni, gdy opuszczaj sw trzod jak
najemnicy i nie troszcz si o swoje owce, ktrych krwi zada, z ich rk najwyszy sdzia.
Jest bowiem pewne, e wymwki pasterza nie bd przyjte, gdy wilk pore owce bez wiedzy
pasterza,[e] Skoro dzi jest wielu takich (nad czym naley ciko ubolewa), ktrzy niepomni
nawet na wasne zbawienie przedkadaj sprawy ziemskie nad niebieskie, a ludzkie nad Boe,
kr po rnych dworach i (porzuciwszy owczarni i zaniedbawszy trosk o powierzone sobie
owce) zajmuj si zabiegami dotyczcymi spraw doczesnych. Dlatego wity sobr uzna, e
naley odnowi dawne kanony, ogoszone przeciwko naruszajcym obowizek rezydowania (a
ktre z powodu niegodziwoci czasw i ludzi niemale odeszy w zapomnienie). Zatem odnawia
te kanony moc niniejszego dekretu, a ponadto, dla umocnienia zasad dotyczcych obowizku
rezydowania, oraz dla odnowy obyczajw w Kociele, postanawia i zarzdza co nastpuje:
[f] Gdyby kto, niezalenie od posiadanej godnoci, stopnia czy stanu, przez sze kolejnych
miesicy przebywa poza terenem swojej diecezji, bez zgodnej z prawem przeszkody albo bez
susznych i rozsdnych przyczyn, komu niezalenie od tego jakim tytuem, z jakiej przyczyny,
w imi czego i jakim prawem zosta przydzielony koci patriarchalny, prymasowski,
metropolitarny albo katedralny, wtedy na mocy samego prawa popada w kar pozbawienia
jednej czwartej czci rocznych dochodw, ktre przez jego przeoonego maj by
przekazane na budynek kocioa i miejscowym ubogim. Gdyby za przez nastpne sze
miesicy dalej by nieobecny, wtedy podobnie, moc samego czynu, traci kolejn czwart
cz dochodw, ktra ma by przeznaczona na ten sam cel. [g] Gdyby za wzrasta w uporze,
winien by poddany surowszym karom, wynikajcym ze witych kanonw. Pod kar zakazu
wejcia do kocioa, ktr przez sam fakt cignie na siebie winny [zaniedbania], metropolita
powiadomi papiea listownie lub przez posaca w cigu trzech miesicy o nieobecnoci
biskupw pomocniczych, a najstarszy z nich o nieobecnoci metropolity. Papie za, stosownie
do wielkoci uporu nieobecnych duchownych, wedle swego najwyszego autorytetu rozpatrzy
spraw i zatroszczy si o bardziej odpowiednich pasterzy dla tego kocioa, tak jak uzna w
Panu, e bdzie to zbawienne i stosowne.
Rozdzia 2
Duchowni nisi od biskupw, ktrzy posiadaj tytularnie lub w formie komendy jakiekolwiek
beneficja kocielne, wymagajce moc prawa bd zwyczaju osobistego przebywania na ich
terenie, mog by przymuszeni przez swych ordynariuszy, za pomoc odpowiednich rodkw
przewidzianych w prawie, do przebywania na terenie tych beneficjw (o ile ordynariuszom
wyda si to konieczne, dla dobra rzdw kocielnych i dla rozwoju kultu Boego, biorc pod
uwag uwarunkowania miejsc i osb), bez wzgldu na jakiekolwiek wieczyste przywileje albo
pozwolenia dotyczce zwolnienia od obowizku rezydencji, czy te dotyczce pobierania
dochodw za okres nieobecnoci. Natomiast w mocy pozostan pozwolenia i uwolnienia o
charakterze czasowym, udzielone wycznie w prawdziwych i uzasadnionych przypadkach, oraz
zgodnie z prawem potwierdzone w obliczu ordynariusza. Jednake w takich przypadkach
biskupi maj obowizek z urzdu zadba (jako delegaci Stolicy Apostolskiej w zakresie tych
spraw), aby drog wyznaczenia odpowiednich wikariuszy oraz przez wyznaczenie stosownej
czci dochodw nie doszo do adnych zaniedba w zakresie duszpasterstwa, bez wzgldu na
jakikolwiek przywilej albo udzielon komukolwiek egzempcj.
Rozdzia 3
Dostojnicy w poszczeglnych kocioach bd rozwanie i pilnie dy do poprawy naduy
swoich poddanych, a aden duchowny diecezjalny, na mocy adnego przywileju osobistego, ani
zakonnik, yjcy poza klasztorem, na mocy przywileju udzielonego jego zakonowi, nie moe
czu si bezpieczny, jeli popeni przestpstwo, i przez ordynariusza miejsca (jako delegata
Stolicy Apostolskiej w tej sprawie) moe by poddany wizytacji, ukaraniu i zobowizany do
poprawy, stosownie do zasad kanonicznych.
Rozdzia 4
Kapituy w kocioach katedralnych i innych wikszych kocioach oraz ich czonkowie nie
mog, na mocy adnych egzempcji, zwyczajw, wyrokw, przysig, ani umw (ktre
obowizuj wycznie ukadajce si strony, a nie ich nastpcw), uwaa si za zwolnionych
od wizytacji, upomnienia i zobowizania do poprawy, gdy tylko bdzie taka potrzeba, rwnie
na mocy autorytetu apostolskiego, przez swych biskupw oraz przez innych wyszych
dostojnikw - osobicie albo wraz z innymi osobami - stosownie do zasad kanonicznych.
Rozdzia 5
aden biskup pod pozorem adnego przywileju nie moe peni czynnoci biskupich w cudzej
diecezji bez wyranej zgody ordynariusza miejsca i to wycznie wobec osb poddanych temu
ordynariuszowi. Gdyby stao si inaczej, biskup na mocy samego prawa zostaje zawieszony w
penieniu czynnoci biskupich, a tak wywicone osoby w penieniu swoich.
IV/A. O sakramentach
4.5.7.8.10.11.12.14.
IV/C. O bierzmowaniu
1.2.3.
VI/B. O chrzcie
9. Tak sam moc posiada chrzest Chrystusa i Jana. - Niektrzy pragnli,
eby teza zostaa przemilczana i w aden sposb nie potpiona, poniewa
rne o niej panuj opinie wrd uczonych; w k 3, 3 mwi si, e Jan
chrzci na odpuszczenie grzechw, czyni to te sam Chrystus. Ale
zdaniem innych naley j cakiem potpi, poniewa bya bdem
lucyferian i sprzeciwia si Ewangelii J l oraz Dz 19, i jest potpiona: przez
Augustyna w ksidze 5 przeciwko donatystom rozdz. 10; podobnie w
Aliud o konsekracji, dyst. 4 rozdz. 39; w Non regenerabantur o
konsekracji dyst. 4 rozdz. 135; przez Augustyna w traktacie 5 na Jana; w
rozdz. 11 o jedynym chrzcie; przez Ambroego na ukasza; i poniewa
chrzest Jana nigdy sam z siebie nie udziela aski. Gdyby bowiem byy
jednakowej mocy, nie trzeba by ponownie chrzci ochrzczonych przez
Jana; w Mt 3,11 sam Jan [Chrzciciel] mwi:, Ja was chrzcz wod Ten,
ktry przyjdzie po mnie, chrzci was bdzie Duchem witym i ogniem
itd.
10. Chrzest Chrystusa nie znis chrztu Jana, ale doda mu obietnic. -
Niektrzy mwi, e tez t naley potpi z tych samych przyczyn, co
[poprzedni] tez 9, i e potpi j ju take Bazyli w ksidze o chrzcie,
rozdz. 291. Wielu usilnie yczyo sobie, aby j przemilcze, poniewa obie
czci s prawdopodobne i chrzest Jana ustanowi Bg, o czym wiadczy
sam Jan [Chrzciciel], gdy mwi: Ktry posa mnie chrzci itd., i
Chrystus tym chrztem zosta ochrzczony. Podobnie, poniewa w chrzcie
Chrystusa obecnie wymagana jest woda, jak w chrzcie Jana; a wic nie w
caoci zosta on usunity, ale dodano mu Ducha witego.
VII/A. O sakramentach
1. Nie wszystkie sakramenty zostay ustanowione przez Chrystusa.
2. Sakramenty s jedynie znakami i cechami naszego wyznania albo
alegori dobrych uczynkw.
3. Nic nie jest sakramentem, o ile nie wystpuje w Pimie.
VII/B. O chrzcie
1. Dzieci w onie matki s zbawiane przez wezwanie Trjcy i
bogosawiestwo.
2. Wyrzekajcych si wiary chrzecijaskiej wrd pogan, naley
ponownie ochrzci, gdy wrc do siebie.
3. Naley chrzci tylko w niebezpieczestwie mierci.
4. Woda nie jest konieczna do chrztu, ale tylko asystencja Ducha
witego.
5. Chrzci naley w tym wieku, jaki mia Chrystus w czasie chrztu.
6. Chrzest jest jedynie znakiem udrk, gdy potrzeba, aby chrzecijanie
znosili niepokoje i wszelkiego rodzaju niebezpieczestwa.
7. mier cielesna zado czyni chrztowi i jest ona jego waciwym
znaczeniem.
8. Chrzest sprawia, e wszystkie grzechy popenione po jego przyjciu s
lekkie.
9. Przymierze zawarte w chrzcie midzy Bogiem a ochrzczonym nie
zakada zachowywania Boego prawa.
10. Synowie Izraela w przejciu Morza Czerwonego nie w figurze, ale
prawdziwie zostali ochrzczeni chrztem, jak Noe, gdy pyn w arce.
11. Zarzewie [grzechu] powstrzymuje ochrzczonych od wejcia do nieba.
VII/C. O bierzmowaniu
1. Mwicy, e krzymo jest olejem zbawienia, przecz Chrystusowi.
2. Krzywoprzysizcami Ducha witego s ci, ktrzy przypisuj jak moc
olejowi bierzmowania, poniewa jest to tak samo, jak gdyby kto mwi,
e kady olej jest moc Ducha witego.
I/A. Wstp
Dla dopenienia zbawiennego nauczania o usprawiedliwieniu, ktre
ogoszono za zgod wszystkich Ojcw na poprzedniej sesji, wydao si
suszne podjcie zagadnienia najwitszych sakramentw Kocioa, przez
ktre rozpoczyna si kada prawdziwa sprawiedliwo, a rozpoczta
wzrasta, utracona za si odnawia. Dlatego wity, ekumeniczny i
generalny Sobr Trydencki, w Duchu witym prawomocnie
zgromadzony, pod przewodnictwem tych samych legatw Stolicy
Apostolskiej - dla usunicia bdw i wykorzenienia herezji dotyczcych
sakramentw witych, powstaych zarwno w naszych czasach przez
odnowienie dawnych i potpionych przez naszych ojcw herezji, jak i
wymylenie nowych, ktre przynosz ogromn szkod czystoci Kocioa
katolickiego i zbawieniu dusz - opierajc si na nauczaniu Pisma
witego, na tradycjach apostolskich i na zgodnej nauce poprzednich
soborw oraz ojcw, postanowi przyj i uchwali ponisze kanony, inne
za, niezbdne dla dopenienia rozpocztego dziea, zostan (z pomoc
Boego Ducha) wydane pniej.
Nie mona wici [poza wasn diecezj] nikogo, kto nie przedstawi na
pimie prawomocnego powodu, e nie moe by wywicony przez
wasnego biskupa. W takim przypadku moe zosta wywicony tylko
przez biskupa rezydujcego na terenie swojej diecezji albo przez jego
zastpc, po uprzednim dokadnym sprawdzeniu.
[DOKUMENTY PO SESJI 8]
I/A. O czycu
1. Czy w Pimie jest co o istnieniu czyca? A jeli jest, to w jakich
miejscach?
2. Czy pozostaoci grzechw nie oczyszczaj si w mierci, tak e
czyciec jest niepotrzebny?
3. Czy dusze w czycu s poza moliwoci zasugiwania lub grzeszenia i
czy maj pewno swego zbawienia?
4. Czy w Pimie jest co o wstawianiu si za zmarymi? A jeli jest, to w
jakich miejscach?
I/B. O odpustach
1. Czym jest odpust, to znaczy odpuszczeniem winy czy kary?
2. Jeli kary, to doczesnej czy wiecznej?
3. Jeli doczesnej, to wedle kanonw, czy sprawiedliwoci Boej?
4. Z czyich zasug skada si skarbiec odpustw? Jeli rwnie z zasug
witych, to w jaki sposb, skoro ci wici s dunikami Boga we
wszystkich swych dobrych dzieach, ktrych dokonali, lub dokona mogli?
5. Jeli skruszony, wyspowiadany i rozgrzeszony nie dziaaby od nowa
stosowne do sprawiedliwoci Chrystusa, w jaki sposb moe mu pomc
odpust, ktry pochodzi ze skarbca zasug Chrystusa?
6. Czy wymagany jest jaki powd wanoci odpustu? Jeli jest
wymagany, to jaki powd jest suszny?
7. Czy odpust moe by dla zmarych i w jaki sposb?
II/B. O odpustach
[1-2] Na pierwsz i drug odpowiedzieli, e odpust jest uwolnieniem od
kary doczesnej, ktra pozostaje po odpuszczeniu winy i kary wiecznej, Mt
18, 18: Cokolwiek rozwiecie itd.
[3] Na trzeci odpowiedzieli, e odpust niekiedy kar doczesn naoon
w kanonach, niekiedy nalen ze sprawiedliwoci Boej zgodnie ze
sowami: Cokolwiek rozwiesz na ziemi, bdzie rozwizane w niebie.
Odpuszczam za kar oznaczon w kanonach, gdy papie mwi z
doczonej pokuty; nalen za ze sprawiedliwoci Boej, gdy sowa te nie
s dodawane; niekiedy odpuszcza ca kar, niekiedy cz. e za
odpuszcza kar naoon przez sprawiedliwo Bo, wykazuj wanie z
tego, e powiedziano Piotrowi : Cokolwiek rozwiesz na ziemi, bdzie
rozwizane w niebie; a wic Piotr moe rozwiza to, co naley rozwiza
w niebie. Kto powiedzia, e kara naoona w kanonach jest sam kar ze
sprawiedliwoci Boej, i dlatego po odpuszczeniu kary naoonej w
kanonach odpuszczona zostaje kara naoona ze sprawiedliwoci Boej;
inaczej nie byyby prawdziwe sowa Chrystusa: Cokolwiek rozwiesz na
ziemi, bdzie rozwizane w niebie.
[4] Na czwart odpowiedzieli, e odpusty wypywaj ze skarbca zasug
Chrystusa, Kocioa i witych; chocia udrki tego wieku nie s godne
przyszej chway, to jednak z askawoci Boej uczynki witych pomagaj
blinim. Pawe zadouczyni za Koryntian i mwi: Ponad siy bylimy
dowiadczani, Dopeniam w moim braki udrk Chrystusa ze wzgldu na
Jego ciao, ktrym jest Koci, podobnie: Wszystko znosz przez wzgld
na wybranych, aby i oni dostpili zbawienia; pragn by wyklty ze
wzgldu na braci. Albowiem wici dokonali wielu rzeczy, ktre uwaane
jako wynikajce [ z woli] Ducha witego zasuguj dla nich i dla nas. Nie
zawsze wszyscy byli dunikami, jak Bogosawiona Dziewica, ktra nie
moga zasugiwa dla siebie, poniewa nie miaa adnego grzechu, za
ktry miaaby zadoczyni, a jednak przecierpiaa wiele kar, lub jak Jan
Chrzciciel. Kto powiedzia: Wszystko, czego dokonali wici poza
[wypenieniem] przykaza dekalogu, to czyny nie bdce dunymi, ale
zalicza si je do skarbnicy Kocioa. Podobnie gdy wici dobrze postpuj
w asce, na mocy Boego porczenia zasuguj na ycie wieczne, i ich
zasugi zostaj zoone w skarbnicy Kocioa. Hiob 6,2 take powiedzia:
Oby odwaono [grzechy moje] itd. Ponadto, poniewa zasugi witych
opieraj si na zasugach Chrystusa i s z nimi zczone, z powodu
Chrystusa zasugi witych nam pomagaj. Podobnie, o ile czyny witych
s zasugujce na ycie wieczne, tylko dla nich zasuguj, o ile za
dotycz zadouczynienia, zasuguj dla innych, poniewa wielu witych
nie miao grzechw, za ktre musieliby zadoczyni, jak Bogosawiona
Dziewica itd., a te czyny zostaj wwczas zoone w skarbnicy Kocioa.
[5] Na pit odpowiedzieli, e odpust pomaga ju rozgrzeszonemu,
poniewa przez niego udziela si ze skarbnicy zasug mki Chrystusa w
odniesieniu do kary doczesnej, ktr odpust trwale usuwa. Zasugi
Chrystusa zostay ju udzielone wyspowiadanemu i rozgrzeszonemu co do
odpuszczenia winy i kary wiecznej; przez odpust za ponownie udziela si
zasug Chrystusa w celu zniesienia kary doczesnej, ktra czsto zostaje
do usunicia po odpuszczeniu winy.
[6] Na szst odpowiedzieli, e odpustu nie powinno si udziela bez
przyczyny. Wyliczono je na 44 sesji soboru w Bazylei. Przyczyna winna
by odpowiednia, jak pjcie przeciwko niewiernym, budowanie
kociow, udzielanie jamuny itd.; stosownie do czynu naley udziela
wikszego lub mniejszego odpustu. Nie naley go udziela darmowo, ale z
zamian kary, jak stwierdza Sobr w Konstancji.
[7] Na sidm odpowiedzieli, e odpusty pomagaj zmarym na zasadzie
wstawiennictwa. Niektrzy powiedzieli, e pomaga na zasadzie sdu i
jurysdykcji; papie posiada przecie wadz sdownicz wobec
wszystkich, ktrzy s w drodze; ci za, ktrzy s w czycu, s w drodze;
a wic podlegaj sdowniczej wadzy papiea. Ponadto mwi, jeli
pomagaj zmarym nasze ofiary i modlitwy, dlaczego nie pomogyby
odpusty udzielone przez papiea, skoro wypywaj z tej samej mioci?
Prcz tego. skoro Piotrowi dane zostay klucze krlestwa niebieskiego oraz
dusze, ktre s w czycu, potrzebuj otwarcia drzwi do tego krlestwa,
to Piotr majcy klucze moe otworzy. Podobnie, jeli zmarym pomaga
wstawiennictwo osb prywatnych, tym bardziej Kocioa. Kto powiedzia,
e pomaga na zasadzie wstawiennictwa, ale nie przez wstawiennictwo
innego, lecz poniewa odrnia si od ywych, ktrym udziela si go na
zasadzie rozgrzeszenia; niekiedy pomaga take na zasadzie jurysdykcji. I
na to, co mwi Mt 16, 19: Cokolwiek zwiesz na ziemi, a wic nie pod
ziemi, odpowiada, e argumentacja ab affirmativa ad negativam nie ma
wartoci. Kto take powiedzia, e nie pomaga wszystkim przebywajcym
w czycu, ale tylko tym, ktrzy zasuyli w tym wieku, aby im pomg.
Rozdzia l
Rzeczywista obecno Pana naszego Jezusa Chrystusa w
Najwitszym Sakramencie Eucharystii
[a] Na pocztku wity sobr uczy oraz otwarcie i wprost wyznaje, e w
yciodajnym sakramencie witej Eucharystii, po dokonaniu konsekracji
chleba i wina, obecny jest prawdziwie, rzeczywicie i substancjalnie Pan
nasz Jezus Chrystus, prawdziwy Bg i czowiek, pod postaciami tyche
widzialnych rzeczy. Nie ma sprzecznoci w tym, e nasz Zbawiciel zawsze
siedzi w niebie po prawicy Ojca wedle naturalnego sposobu istnienia, i e
sakramentalnie obecny jest dla nas w swojej substancji w rnych innych
miejscach wedle sposobu istnienia, ktry cho z trudem moemy wyrazi
w sowach, moliwy jest dla Boga, a myl owiecon przez wiar
moemy go poj i mamy obowizek mocno we wierzy, [b] Tak wierzyli
wszyscy nasi przodkowie nalecy do prawdziwego Kocioa Chrystusa,
ktrzy nauczali o tym Najwitszym Sakramencie i otwarcie wyznawali: e
ten przedziwny sakrament ustanowi nasz Zbawiciel podczas Ostatniej
Wieczerzy, gdy pobogosawiwszy chleb i wino, jednoznacznie owiadczy,
e podaje [apostoom] swoje wasne ciao i swoj wasn krew. [c] Sowa
te odnotowane przez ewangelistw, a nastpnie powtrzone przez w.
Pawa, maj taki wanie wasny i jasny sens, jak rozumieli to ojcowie, a
najbardziej niegodziw rzecz jest to, e pewni ludzie z uporem i
przewrotnie znieksztacaj ich znaczenie traktujc je jako wymylon i
obrazow interpretacj przeczc prawdzie Ciaa i Krwi Chrystusa, wbrew
rozumieniu Kocioa powszechnego, ktry jako kolumna i podpora
prawdy, brzydzi si wymysami bezbonych ludzi, jako szataskimi
dzieami, i stale z wdziczn pamici wyznaje to najwspanialsze
dobrodziejstwo Chrystusa.
Rozdzia 2
Powd ustanowienia Najwitszego Sakramentu
[a] Nasz Zbawiciel, majc odej z tego wiata do Ojca, ustanowi ten
sakrament, w ktrym niejako wyla bogactwo swej Boej mioci do ludzi,
czynic pamitk dla swych cudw, i przez jego spoywanie poleci nam
czci Jego pami, i gosi Jego mier, dopki nie przyjdzie sdzi
wiat, [b] Chcia, aby ten sakrament przyjmowany by jako duchowy
pokarm dla dusz, ktrym maj si karmi i umacnia, yjc yciem Tego,
ktry powiedzia: Kto Mnie poywa, ten y bdzie przeze Mnie, oraz
jako rodek leczniczy uwalniajcy nas od wykrocze powszednich i
chronicy przed grzechami miertelnymi, [c] Chcia ponadto, aby ten
sakrament by zadatkiem naszej przyszej chway i wiecznej szczliwoci,
i dlatego symbolem tego jedynego Ciaa, ktrego On sam jest Gow, a z
ktrym chcia nas poczy tak bardzo mocnymi wizami wiary, nadziei i
mioci, aby wszyscy byli jednomylni, i aby nie byo u nas rozamw.
Rozdzia 3
Wyszo najwitszej Eucharystii nad pozostaymi
sakramentami
[a] Najwitsza Eucharystia wsplnie z innymi sakramentami jest
znakiem rzeczy witej i widzialn form niewidzialnej aski.
Przewyszajce i wyjtkowe jest w niej to, e pozostae sakramenty
posiadaj moc uwicania dopiero wtedy, gdy kto je przyjmuje, w
Eucharystii za obecny jest Sprawca witoci jeszcze przed jej
przyjciem, [b] Zanim apostoowie przyjli Eucharysti z rk Pana,
rzeczywicie im oznajmi, e ciaem Jego jest to, co im daje. Zawsze w
Kociele Boym wierzono, e od razu po konsekracji obecne jest
prawdziwe Ciao naszego Pana i prawdziwa Jego Krew pod postaciami
chleba i wina, wraz z Jego dusz i Bstwem. Ciao jest pod postaci
chleba, a Krew pod postaci wina, na mocy sw; to samo Ciao jest te
pod postaci wina, Krew pod postaci chleba, a dusza jest pod dwiema
postaciami, na mocy naturalnego poczenia i wspistnienia, dziki
ktremu czci Chrystusa Pana, ktry powstawszy z martwych ju wicej
nie umiera, cz si wzajemnie, a Bstwo jest obecne ze wzgldu na
przedziwn Jego uni hipostatyczn z ciaem i dusz, [c] Dlatego prawd
jest, e pod kad z obu postaci jest zawarte to samo, co pod obiema.
Cay bowiem i integralny Chrystus jest pod postaci chleba i pod kad jej
czstk; podobnie cay jest pod postaci wina i jej czstkami.
Rozdzia 4
Przeistoczenie
Poniewa Chrystus, nasz Odkupiciel, powiedzia, e prawdziwie ciaem
Jego byo to, co podawa pod postaci chleba, w Kociele Boym zawsze
istniao przekonanie, ktre wity sobr wyraa dzisiaj na nowo, e przez
konsekracj chleba i wina dokonuje si przemiana caej substancji chleba
w substancj Ciaa Chrystusa, naszego Pana, i caej substancji wina w
substancj Jego Krwi. wity Koci katolicki susznie i waciwie nazwa
t przemian przeistoczeniem.
Rozdzia 5
Kult i cze Najwitszego Sakramentu
[a] Nie ma wic adnej wtpliwoci, e wszyscy wierzcy w Chrystusa,
zgodnie ze zwyczajem zawsze przyjmowanym w Kociele katolickim, winni
oddawa Najwitszemu Sakramentowi kult uwielbienia naleny
prawdziwemu Bogu. Powinnoci adoracji nie umniejsza fakt, e Chrystus
Pan ustanowi go w celu spoywania. Wierzymy bowiem, e jest w nim
obecny ten sam Bg, o ktrym przedwieczny Ojciec mwi, wprowadzajc
go na wiat: Niech oddaj Mu pokon wszyscy Anioowie Boy, przed
ktrym upadli i pokonili si Mdrcy, ktrego adorowali apostoowie w
Galilei, wedle wiadectwa Pisma, [b]Ponadto wity sobr owiadcza, e
w Kociele Boym zaprowadzono pobony i religijny zwyczaj, eby
kadego roku w jednym witecznym dniu szczeglnie uroczycie
obchodzono wito tego wzniosego i godnego uwielbienia sakramentu, i
eby obnoszono Go w procesjach ze czci i szacunkiem po ulicach i
miejscach publicznych. Susznie wic ustanowiono pewne dni wite,
kiedy wszyscy chrzecijanie szczeglnie i wytkowo daj wiadectwo
wdzicznoci i pamici wzgldem wsplnego Pana i Odkupiciela za
niedajce si wyrazi Boe dobrodziejstwo, ktre uwiadamia Jego
zwycistwo i tryumf nad mierci. W ten sposb trzeba wyraa tryumf
zwycistwa prawdy nad kamstwem i herezj, aeby jego przeciwnicy, w
obliczu takiego blasku i tak wielkiej radoci Kocioa powszechnego
zamilkli bezsilni i sabi albo opamitali si przejci wstydem i zmieszani.
Rozdzia 6
Przechowywanie sakramentu witej Eucharystii i zanoszenie jej
chorym
Zwyczaj przechowywania witej Eucharystii w miejscu witym jest
tak dawny, e znano go ju w dobie Soboru w Nicei. Ponadto, zanoszenie
witej Eucharystii chorym i pilne przechowywanie jej w tym celu w
kocioach jest nie tylko bardzo suszne i rozumne, ale bywao
nakazywane na wielu soborach i zachowywane na mocy prastarego
zwyczaju Kocioa katolickiego. Dlatego wity sobr postanowi, e ten
zbawienny i potrzebny zwyczaj naley w peni utrzyma.
Rozdzia 7
Potrzebne przygotowanie do godnego przyjcia Eucharystii
[a] Jeli nie przystoi, by do jakichkolwiek czynnoci witych
przystpowa w sposb nie wity, to im bardziej chrzecijanin poznaje
wito i bosko tego niebiaskiego sakramentu, tym bardziej winien
si strzec, by do jego przyjcia nie przystpowa bez wielkiego
uszanowania i witoci, zwaszcza e czytamy u Apostoa owe grone
sowa: Kto poywa i pije niegodnie, sd sobie spoywa i pije, gdy nie
zwaa na Ciao Paskie. Dlatego chccemu przyj Komuni naley
przypomnie jego nakaz: Niech przeto czowiek bada
siebie, [b] Zwyczaj za kocielny uwydatnia, e takie badanie jest
konieczne, aby nikt wiadomy grzechu miertelnego, jak wiele by nie
aowa, nie przystpowa do witej Eucharystii bez uprzedniej
sakramentalnej spowiedzi, [c] wity sobr zarzdzi, eby wszyscy
chrzecijanie - rwnie kapani z urzdu odprawiajcy [msz wit] -
zawsze tego przestrzegali, chyba e zabraknie spowiednika. Gdyby kapan
w nagej potrzebie odprawi bez uprzedniej spowiedzi, niech nastpnie jak
najszybciej si wyspowiada.
Rozdzia 8
Sposb korzystania z tego przedziwnego sakramentu
[a] Odnonie do korzystania z tego witego sakramentu ojcowie nasi
susznie i mdrze rozrnili trzy sposoby jego przyjmowania. Uczyli, e:
jedni przyjmuj go tylko sakramentalnie, jak grzesznicy; inni tylko
duchowo, mianowicie ci, ktrzy w pragnieniu spoywajc w podawany
niebiaski chleb - yw wiar, ktra dziaa przez mio - odczuwaj
jego owoc i poytek; inni wreszcie przyjmuj go zarwno sakramentalnie,
jak i duchowo, a s to ci, ktrzy tak si wpierw badaj i przygotowuj, e
do tego Boego Stou przystpuj odziani w weseln szat, [b] W
przyjmowaniu sakramentalnym zawsze istnia w Kociele Boym zwyczaj,
e wieccy otrzymywali Komuni od kapanw, kapani za odprawiajcy
[msz wit] sami sobie jej udzielali; zwyczaj ten, jako wywodzcy si z
tradycji apostolskiej, winien by prawnie i zasuenie zachowany, [c] W
kocu, wity sobr z ojcowskim uczuciem napomina, zachca, prosi i
baga przez gbi miosierdzia naszego Boga, eby wszyscy razem i
kady z osobna, noszcy imi chrzecijan, poczyli si wreszcie i
zjednoczyli w tym znaku jednoci, w tych wizach mioci, w tym
symbolu zgody, i pamitajc o tak wielkim majestacie i tak ogromnej
mioci naszego Pana Jezusa Chrystusa, ktry sw drogocenn dusz da
na zapat za nasze zbawienie i Ciao swoje nam na poywienie; w te
tajemnice Jego Ciaa i Krwi niechaj wierz i czcz je z tak staoci i si
wiary, z takim oddaniem duszy, z tak pobonoci i czci, eby mogli
czsto przyjmowa ten nadprzyrodzony chleb, ktry winien by dla nich
prawdziwym yciem duszy i staym zdrowiem umysu, aby umocnieni jego
si, po przebyciu drogi tego ndznego pielgrzymowania zdoali doj do
niebieskiej ojczyzny, gdzie tene chleb aniow, ktry teraz spoywaj
pod witymi zasonami, spoywa bd bez adnych zason.
Kanon l
W sprawach dotyczcych wizytacji i poprawy, zdolnoci i niezdolnoci, a
take w sprawach kryminalnych nie bdzie mona odwoywa si, przed
ostatecznym wyrokiem, od decyzji biskupa albo jego wikariusza
generalnego do spraw duchowych, od porednich wyrokw, ani z powodu
adnych innych ciarw. Rwnie biskup albo jego wikariusz musi
odnosi si do takiego odwoania jako pozbawionego znaczenia, ale bdzie
mg dalej prowadzi postpowanie, bez wzgldu na adne zakazy
wydane przez sdziego odwoawczego, a take na aden przeciwny
sposb postpowania ani zwyczaj, nawet obowizujcy od niepamitnych
czasw, chyba e tego rodzaju przestpstwo nie moe by naprawione
przez ostateczny wyrok, albo gdy od samego ostatecznego wyroku nie ma
moliwoci odwoania. W tych przypadkach maj pozosta nienaruszone
postanowienia witych i staroytnych kanonw.
Kanon 2
W sprawach kryminalnych odwoania od wyroku biskupa lub jego
wikariusza generalnego do spraw duchowych (jeeli odwoanie moe mie
miejsce), gdy zdarzyo si, e biskup otrzyma w tych sprawach autorytet
apostolski, bd przekazywane metropolicie, czy te jego wikariuszowi
generalnemu w sprawach duchownych, albo jednemu spord
najbliszych biskupw, albo ich wikariuszy, jeeli metropolita byby z
jakiego powodu podejrzany, czy te przebywaby w odlegoci
przekraczajcej dwa dni drogi okrelone w prawie, czy te sam wnisby
odwoanie, jednake odwoania nie mog by przekazywane niszym
sdziom.
Kanon 3
Oskarony, ktry w sprawie kryminalnej odwouje si od [decyzji]
biskupa, albo jego wikariusza generalnego do spraw duchownych,
powinien przedoy akta pierwszej instancji sdziemu, do ktrego si
odwouje, a jeeli sdzia nie widzia tych akt, to nie moe przystpi do
uniewinnienia oskaronego. Natomiast osoba, od ktrej decyzji zostao
wniesione odwoanie powinna w okresie trzydziestu dni bezpatnie wyda
te akta temu, kto si odwouje. W przeciwnym wypadku, zgodnie z
zasadami sprawiedliwoci, tego rodzaju sprawa powinna by
rozstrzygnita bez tych akt.
Kanon 4
Biskup, osobicie albo przez swego wikariusza generalnego do spraw
duchowych, moe prowadzi postpowanie przeciwko duchownemu, ktry
posiada wicenia, take prezbiteratu, a do wydania potpienia wcznie
i do ogoszenia zoenia z funkcji, a take moe sam prowadzi
postpowanie a do rzeczywistego i oficjalnego zoenia ze wice i
stopni kocielnych, w przypadkach, w ktrych wymagana jest obecno
innych biskupw w liczbie okrelonej w kanonach, nawet bez ich
obecnoci, jednake przywoujc i dziaajc w asycie takiej samej liczby
opatw, ktrzy na mocy przywileju apostolskiego posiadaj prawo do
uywania mitry i pastorau, jeeli znajduj si na terenie miasta albo
diecezji i mog w miar monoci by obecni. W przeciwnym wypadku
biskupowi powinny towarzyszy inne osoby posiadajce godnoci
kocielne, ktre s waciwe ze wzgldu na odpowiedni wiek i znajomo
prawa.
Kanon 6
Biskup nie moe by oskarany ani upomniany, aby stawi si osobicie, z
wyjtkiem sprawy, w ktrej moe by zoony albo pozbawiony urzdu,
nawet gdy postpowanie toczy si z urzdu, na mocy ledztwa,
doniesienia albo oskarenia czy te w jakikolwiek inny sposb.
Kanon 7
wiadkowie w sprawie kryminalnej lub innej wanej przeciwko biskupowi
nie bd przyjmowani, ani dla wyjanienia, ani dla dowodw, jeeli ich
wiadectwo nie jest zgodne, a oni sami nie prowadz dobrego ycia, nie
maj powaania i dobrej sawy. Gdyby za wiadkowie ukryli pewne fakty
z nienawici, wskutek lekkomylnoci albo przez chciwo, zostan
surowo ukarani.
Kanon 8
Sprawy biskupw, ktre naley rozpatrzy z powodu [wielkiej] wagi
przestpstwa, bd przekazywane papieowi i przez niego rozwizywane.
III/A. Dekret odroczenia definicji czterech tez o sakramencie
Eucharystii oraz w sprawie gwarancji bezpieczestwa
[1] Tene wity sobr, pragnc wyrwa z roli paskiej wszystkie bdy
niczym ciernie, ktre znowu wyrastaj w sprawie Najwitszego
Sakramentu, a take chcc zadba o zbawienie wszystkich wiernych,
przez codzienne modlitwy pobonie skadane Bogu wszechmogcemu,
wrd innych artykuw dotyczcych tego sakramentu, po dokonaniu
najpilniejszego rozpatrzenia prawdy katolickiej, po odbyciu wielu
wnikliwych - ze wzgldu na powag rzeczy - dyskusji, a take poznawszy
opinie najwybitniejszych teologw, rozwaa rwnie nastpujce
problemy:
[2] Czy konieczne jest do zbawienia i nakazane prawem Boym, aby
poszczeglni wierni przyjmowali ten czcigodny Sakrament pod dwiema
postaciami?
[3] Czy osoby przyjmujce ten sakrament tylko pod jedn postaci
przyjmuj go mniej od tych, ktrzy otrzymuj Komuni pod dwiema
postaciami?
[4] Czy wita matka Koci pobdzi udzielajc Komunii tylko pod
postaci chleba wieckim i kapanom nie sprawujcym mszy?
[5] Czy maym dzieciom take naley udziela Komunii?
[6] Skoro za osoby ze szlachetnej prowincji niemieckiej, ktre nazywaj
siebie protestantami, chciayby zosta wysuchane przez wity sobr w
sprawie tych artykuach, zanim zostan rozpatrzone, a take z tego
powodu prosiy ten wity sobr o wydanie im jawnej gwarancji, aby
mogli bezpiecznie przyby na sobr, pozostawa w tym miecie, a take
aby wobec soboru swobodnie wypowiedzie i przedstawi co sdz, a
pniej, gdy zechc, aby mogy go opuci, tene wity sobr, chocia z
wielkim pragnieniem ju od wielu miesicy spodziewa si ich przybycia,
to jednak jak pobona matka, ktra wzdycha i boleje, gorco pragnc i
starajc si, aby wrd tych, ktrzy nosz imi chrzecijan nie byo
adnych rozamw, ale aby wszyscy uznajcy tego samego Boga i
Zbawiciela, mwili to sami, wierzyli tak samo i tak samo myleli,
pokadajc zaufanie w Boym miosierdziu i majc nadziej, e powrc
do najwitszej i zbawiennej zgody w jednej wierze, nadziei i mioci,
chtnie, o ile to do niego naley, speniajc ich wol, niniejszym udziela i
przyznaje, jak o to prosili, zabezpieczenia i jawnej gwarancji, zwanej
listem elaznym, jak w poniszym tekcie, a z tego powodu przenosi
ogoszenie tych artykuw na drug sesj, ktr wyznaczy (aby mogy
one wzi w niej odpowiedni udzia) na wito nawrcenia w. Pawa,
ktre przypadnie 25 stycznia przyszego roku. [7] wity sobr
postanawia ponadto, e podczas tej samej sesji bdzie rozwaana take
problematyka ofiary mszy witej, z powodu bliskiego powizania obu
tych kwestii.
[8] Tymczasem za, podczas najbliszej sesji naley podj zagadnienia
dotyczce sakramentu pokuty i sakramentu ostatniego namaszczenia, a
sesja ta zostaa ustalona na wito w. Katarzyny, dziewicy i mczennicy,
ktre przypada 25 listopada. Jednoczenie podczas obu tych sesji
kontynuowane bd rozwaania dotyczce reformy.
Rozdzia l
Potrzeba i ustanowienie sakramentu pokuty
[a] Gdyby wszyscy odrodzeni w chrzcie byli wdziczni Bogu i pilnie bronili sprawiedliwoci
uzyskanej podczas chrztu wskutek dobroci i aski Boej, nie byoby potrzeby ustanowienia
innego ni chrzest sakramentu na odpuszczenie grzechw. Jednake Bg bogaty w
miosierdzie, znajc nasz sabo, przyzna rwnie rodek zaradczy dla tych, ktrzy sami
siebie wydali w niewol grzechu i moc diaba, a mianowicie sakrament pokuty, w ktrym
udziela si dobrodziejstwa mierci Chrystusa ludziom upadym po chrzcie, [b] Pokuta zawsze
bya konieczna do osignicia aski i sprawiedliwoci dla wszystkich ludzi, ktrzy splamili si
jakim grzechem miertelnym, take dla tych, ktrzy prosili o obmycie w sakramencie chrztu,
aby odrzuciwszy i naprawiwszy [zo] przewrotnoci odczuli z nienawici do grzechu i
prawdziwym smutkiem duszy wstrt do tak ogromnej obrazy Boga. [c] Dlatego prorok powiada:
Nawrcie si i czycie pokut za wszystkie wasze nieprawoci, a nieprawo nie bdzie dla
was przyczyn zguby. Pan take powiedzia: Jeeli nie bdziecie pokutowa, wszyscy
podobnie zginiecie. A Piotr, ksi apostow, zalecajc pokut grzesznikom majcym przyj
chrzest, mwi: Czycie pokut i niech kady z was si ochrzci, [d] Jednake przed
przyjciem Chrystusa pokuta nie bya sakramentem ani po Jego przyjciu nie jest dla nikogo
przed chrztem. Pan ustanowi sakrament pokuty w tej szczeglnej chwili, gdy po
zmartwychwstaniu tchn na swoich uczniw, mwic: Przyjmijcie Ducha witego, ktrym
grzechy odpucicie, s im odpuszczone, a ktrym zatrzymacie, s im zatrzymane, [e] Ojcowie
zawsze zgodnie i jednomylnie twierdzili, e w tak wyjtkowym dziaaniu i w tak jasnych
sowach zostaa udzielona apostoom i ich prawowitym nastpcom wadza odpuszczania i
zatrzymywania grzechw w celu pojednania wiernych upadych po chrzcie. Dlatego Koci
katolicki z wanego powodu odrzuci i potpi nowacjan jako heretykw, gdy niegdy z uporem
odrzucali wadz odpuszczania, [f]Dlatego wity sobr uznajc i przyjmujc za prawdziwe
takie znaczenie powyszych sw Pana, potpia zmylone wyjanienia tych, ktrzy wbrew
takiemu ustanowieniu sakramentu faszywie ograniczaj je do wadzy goszenia sowa Boego i
przepowiadania Ewangelii Chrystusa.
Rozdzia 2
Rnica midzy sakramentem pokuty i chrztu
[a] Sakrament ten pod wieloma wzgldami rni si od chrztu. Oprcz tego, e bardzo si
odrnia materi i form, ktre stanowi jego istot, oczywiste jest, e szafarz chrztu nie
musi by sdzi, poniewa Koci nie sdzi kogo, kto jeszcze nie wszed do niego bram
chrztu. Bo c mnie (mwi Aposto) sdzi tych, ktrzy s poza Kocioem? [b] Inaczej jest z
domownikami wiary, ktrych Chrystus Pan przez kpiel chrztu uczyni raz czonkami swego
ciaa. Albowiem ich, gdyby pniej splamili si jakim wystpkiem, nie obmywa si ponownym
chrztem (gdy to w Kociele katolickim nie jest dozwolone pod adnym pozorem), ale zechcia,
by stanli przed tym trybunaem jako winowajcy i wyrokiem kapanw mogli zosta uwolnieni
nie raz, ale ilekro aujc ze wzgldu na popenione grzechy uciekaliby si do
niego, [c] Ponadto, inny jest owoc chrztu, a inny pokuty. Przez chrzest przyoblekamy si w
Chrystusa i stajemy si w Nim nowym stworzeniem, osigajc pene i integralne odpuszczenie
wszystkich grzechw; [d] do tej nowoci oraz integralnoci nie moemy jednak w aden sposb
doj przez sakrament pokuty bez naszego ogromnego paczu i wysikw, gdy da tego
sprawiedliwo Boa, tak e wici ojcowie susznie nazywali sakrament pokuty chrztem
penym trudu, [e] Sakrament pokuty jest tak konieczny do zbawienia dla upadych po chrzcie,
jak chrzest dla jeszcze [w nim] nie odrodzonych.
Rozdzia 3
Czci i owoc sakramentu pokuty
[a] Ponadto, wity sobr uczy, e forma sakramentu pokuty, w ktrej znajduje si
szczeglnie jego sia, zawarta jest w sowach szafarza: Ja ciebie rozgrzeszam, i tak dalej.
Zgodnie ze zwyczajem Kocioa witego chwalebnie dodaje si do nich rne modlitwy, ktre
jednak nie nale do istoty jego formy, ani nie s konieczne do jego udzielenia. [b] Akty
penitenta s jakby materi tego sakramentu, a s nimi: skrucha, spowied i zadouczynienie.
Nazywane s one czciami pokuty, poniewa z ustanowienia Boego wymagane s u penitenta
do integralnoci sakramentu, do penego i doskonaego odpuszczenia grzechw. [c] Oczywicie
istot i skutkiem tego sakramentu pod wzgldem mocy i skutecznoci jest pojednanie z
Bogiem, ktre niekiedy u ludzi pobonych i z gorliwoci go przyjmujcych powoduje pokj i
rado sumienia wraz z gbok pociech ducha. [d] wity sobr, podajc nauk o czciach i
skutku tego sakramentu, jednoczenie potpia opinie tych, ktrzy twierdz, e udrki
obciajce sumienie i wiara stanowi czci pokuty.
Rozdzia 4
Skrucha
[a] Skrucha, ktra zajmuje pierwsze miejsce wrd wspomnianych aktw penitenta, jest blem
duszy i wstrtem do popenionego grzechu wraz z postanowieniem niegrzeszenia w przyszoci.
To poruszenie skruchy byo zawsze konieczne do uzyskania przebaczenia grzechw, a u
czowieka upadego po chrzcie przygotowuje do odpuszczenia grzechw dopiero wtedy, gdy
czy si z ufnoci w miosierdzie Boe oraz pragnieniem wypenienia pozostaych rzeczy
wymaganych do wanego przyjcia tego sakramentu, [b] Dlatego wity sobr wyjania, e
skrucha ta obejmuje nie tylko powstrzymanie si od grzechu oraz postanowienie i rozpoczcie
nowego, ale take nienawi do starego ycia, zgodnie ze sowami: Odrzucie od siebie
wszystkie niegodziwoci wasze, ktre popenialicie i uczycie sobie serce nowe i ducha
nowego. Kto przemyla woania witych: Przeciwko Tobie samemu zgrzeszyem i uczyniem
co ze jest przed Tob; Utrudziem si wzdychaniem moim, a kadej nocy zami bd
obmywa moje oe; Ciebie bd wspomina w blu mojej duszy przez cae ycie, oraz inne
tego rodzaju sowa, atwo zrozumie, e wypyny one z ogromnej nienawici do
wczeniejszego ycia i z ogromnego wstrtu do grzechw, [c] Ponadto [sobr] naucza, e
chocia zdarza si, i skrucha ta jest niekiedy dziki mioci doskonaa i pojednuje czowieka z
Bogiem zanim jeszcze sakrament zostanie przyjty, niemniej jednak pojednania tego nie
naley przypisywa samej skrusze bez zawartego w niej pragnienia sakramentu, [d] Skrucha
za niedoskonaa - zwana attritio, ktra zwykle powstaje z przemylenia brzydoty grzechu
lub ze strachu przed gehenn i karami - jeli w nadziei przebaczenia wyklucza wol grzeszenia,
owiadcza [sobr], nie tylko nie czyni czowieka hipokryt i wikszym grzesznikiem, ale jest
prawdziwym darem Boga i poruszeniem Ducha witego, nie zamieszkujcego jeszcze w duszy,
ale tylko poruszajcego, przez co wsparty penitent przygotowuje sobie drog do
sprawiedliwoci. I chocia sama bez sakramentu pokuty nie moe doprowadzi grzesznika do
usprawiedliwienia, to jednak usposabia go do otrzymania aski Boej w sakramencie pokuty.
Skutecznie poruszeni tym wanie strachem, Niniwici podjli pokut pod wpywem strasznych
napomnie Jonasza i dostpili miosierdzia od Pana, [e] Dlatego nieprawdziwe s oszczerstwa
wobec pisarzy katolickich, e mieliby uczy, i sakrament pokuty przynosi ask bez dobrego
poruszenia ze strony przyjmujcych go, a tego Koci Boy nigdy nie uczy ani nie uwaa.
Faszywie te ucz, e skrucha jest wydarta i wymuszona, a nie wolna i ochocza.
Rozdzia 5
Spowied
[a] W oparciu o wyjanione ju ustanowienie sakramentu pokuty, Koci powszechny zawsze
rozumia, e Pan ustanowi rwnie pene wyznanie grzechw, ktre na mocy prawa Boego
obowizuje wszystkich upadych po chrzcie, poniewa nasz Pan Jezus Chrystus, majc wstpi
z ziemi do nieba, pozostawi kapanw - swoich zastpcw - jako zwierzchnikw i sdziw,
ktrym przedstawia si wszystkie grzechy miertelne, w ktre popadliby wierzcy w Chrystusa,
aby na mocy wadzy kluczy wydali wyrok odpuszczenia lub zatrzymania
grzechw, [b] Wiadomo bowiem, e kapani nie mogliby dokona osdu bez poznania sprawy,
ani nie mogliby zachowa sprawiedliwoci w nakadaniu kar, gdyby [wierzcy] tylko oglnie, a
nie szczegowo i indywidualnie, przedstawiali swoje grzechy, [c] Wynika z tego, e na
spowiedzi penitenci powinni zda spraw ze wszystkich grzechw miertelnych, ktrych s
wiadomi po dokadnym zbadaniu siebie, chocia byyby najbardziej skryte i popenione tylko
przeciw dwu ostatnim przykazaniom Dekalogu, poniewa nieraz ciej rani one dusz i s
bardziej niebezpieczne ni popenione jawnie, [d] [Grzechy] za powszednie, ktre nie
pozbawiaj nas aski Boej, a w ktre czciej popadamy, chocia na spowiedzi susznie s
wyznawane i poytecznie, z odrzuceniem wszelkiej zarozumiaoci (jak pokazuje praktyka
ludzi pobonych), to jednak mona je bez winy przemilcze i odpokutowa wieloma innymi
rodkami zaradczymi, [e] Poniewa wszystkie grzechy miertelne, take myli, czyni ludzi
synami gniewu i nieprzyjacimi Boga, konieczne jest za wszystkie szuka u Boga przebaczenia
w szczerej i pokornej spowiedzi, [f] Gdy zatem wierzcy w Chrystusa staraj si wyzna
wszystkie grzechy, ktre pamitaj, niewtpliwie przedstawiaj je wszystkie Boemu
miosierdziu do przebaczenia. Ci, ktrzy postpuj inaczej i wiadomie zatajaj niektre
grzechy, niczego nie przedkadaj Boej dobroci do odpuszczenia za porednictwem kapana.
Jeli chory wstydzi si odsoni lekarzowi ran, medycyna nie uleczy tego, czego nie
rozpozna, [g] Wynika [z tego] ponadto, e na spowiedzi naley wyjani rwnie okolicznoci,
ktre zmieniaj rodzaj grzechu, poniewa bez nich ani penitent nie przedstawia dokadnie
grzechw, ani sdziom nie staj si one znane, i niemoliwe jest, eby susznie mogli oceni
ciar win i naoy za nie penitentom odpowiedni kar. Dlatego nierozumn rzecz jest
uczy, e okolicznoci te s wymysem bezmylnych ludzi, albo e trzeba wyzna tylko jedn
okoliczno, oczywicie to, e zgrzeszyo si przeciw bratu, [h] Bezbone jest te mwienie,
e polecona w ten sposb spowied jest niemoliwa, albo nazywanie jej katowni sumie.
Wiadomo bowiem, e w Kociele nie da si od penitenta niczego innego, jak tylko tego, aby
kady dokadnie przeegzaminowa siebie i zbada wszystkie zakamarki i kryjwki swojego
sumienia, a nastpnie wyzna te grzechy, ktrymi - jak pamita - miertelnie obrazi swego
Pana i Boga; inne za grzechy, ktre dokadnie badajcemu si nie przychodz na myl,
rozumie si, e s zawarte w caoci teje spowiedzi; ze wzgldu na nie mwimy ufnie wraz z
Prorokiem: Od skrytych moich [grzechw] oczy mnie, Panie, [i] Trudno tego rodzaju
spowiedzi oraz wstyd z powodu odkrywania grzechw mogyby si wydawa cikie, gdyby nie
agodzio ich tyle i tak wielkich korzyci i pociech, ktre z ca pewnoci udzielane s przez
rozgrzeszenie kademu godnie przystpujcemu do tego sakramentu, [k] Dotyczy to sposobu
spowiadania si w sekrecie tylko kapanowi. Chrystus nikomu nie zabroni, by publicznie mg
wyzna swe przewinienia dla ukarania swych zbrodni i wasnego upokorzenia zarwno w celu
dania przykadu innym, jak i zbudowania zniewaonego Kocioa. Nie jest to jednak polecone
nakazem Boym, ani nie byoby zbyt rozwanie moc jakiego ludzkiego prawa poleca, by
przewinienia, zwaszcza tajemne, miay by ujawniane na publicznej spowiedzi. [l] Skoro
najwitsi i staroytni ojcowie bardzo zgodnie i jednomylnie zawsze polecali sekretn
spowied sakramentaln, ktr Koci wity od samego pocztku uywa i obecnie take
stosuje, w sposb oczywisty odrzuca si prne oskarenie nie wstydzcych si uczy, e jest
ona obca Boemu przykazaniu, e jest wymysem ludzkim i wzia pocztek od ojcw
zebranych na Soborze Lateraskim. Albowiem na Soborze Lateraskim Koci nie zarzdzi,
eby wierzcy w Chrystusa spowiadali si, bo to przyjmowa jako konieczne i ustanowione z
prawa Boego, ale [nakaza], zby obowizek spowiedzi by wypeniany przynajmniej raz w
roku przez wszystkie poszczeglne osoby, po osigniciu przez nie penoletnoci. [m] Odtd
ju w caym Kociele ten zbawienny zwyczaj spowiadania si jest przestrzegany z ogromnym
poytkiem dla dusz wierzcych, w witym i najbardziej odpowiednim czasie Wielkiego Postu.
wity sobr szczeglnie pochwala ten zwyczaj i przyjmuje go jako pobony oraz godny
utrzymania.
Rozdzia 6
Szafarz sakramentu pokuty i rozgrzeszenie
[a] Odnonie do szafarza tego sakramentu, wity sobr owiadcza, e faszywe i cakowicie
obce prawdzie Ewangelii s wszystkie nauki, ktre zgubnie rozcigaj posug kluczy na
jakichkolwiek ludzi poza biskupami i kapanami, i utrzymuj, e sowa Pana: Cokolwiek
zwiecie na ziemi, bdzie zwizane i w niebie, a cokolwiek rozwiecie na ziemi, bdzie
rozwizane i w niebie, waz:Ktrym odpucicie grzechy, s im odpuszczone, a ktrym
zatrzymacie, s im zatrzymane, zostay bez rnicy i jednakowo do wszystkich chrzecijan
powiedziane przeciwko ustanowieniu tego sakramentu, tak e kady posiada wadz
odpuszczania grzechw: publicznych przez nagan, jeli upominany si zgadza, tajemnych za
przez dobrowoln spowied przed kimkolwiek. [b] [Sobr] uczy te, e rwnie kapani w
stanie grzechu miertelnego, jako sudzy Chrystusa, sprawuj czynno odpuszczania grzechw
moc Ducha witego udzielon w czasie wice, i e bdnie myl ci, ktrzy twierdz, i li
kapani tej wadzy nie maj, [c] Chocia rozgrzeszenie kapana jest szafowaniem
dobrodziejstwa kogo innego, nie ogranicza si wycznie do posugi goszenia Ewangelii lub
ogaszania, e grzechy zostay odpuszczone, ale jest na wzr aktu sdowego, w ktrym kapan
jako sdzia ogasza wyrok, [d] Dlatego penitent nie powinien a tak dalece si oszukiwa co do
swojej wiary, aby mniema, e - nawet jeli nie ma skruchy lub kapan intencji powanego
dziaania i prawdziwego rozgrzeszenia - dziki samej swej wierze prawdziwie jest wobec Boga
rozgrzeszony,[e] Wiara bowiem bez pokuty nie daje adnego odpuszczenia grzechw, a bardzo
niedbay o swoje zbawienie byby ten, kto wiedzc, e kapan rozgrzesza dla artu, nie
szukaby innego, powanie dziaajcego.
[a] Natura i istota sdu domaga si, by wyrok by wydawany tylko na poddanych. W Kociele
Boym zawsze istniao przekonanie i sobr je potwierdza jako cakowicie prawdziwe, e
rozgrzeszenie udzielone przez kapana temu, nad kim nie posiada jurysdykcji zwyczajnej ani
delegowanej, naley uzna za niewane, [b] Zdaniem naszych witych ojcw nader suy
dyscyplinie chrzecijaskiego ludu, eby z niektrych powaniejszych i ciszych przestpstw
rozgrzeszali nie jacykolwiek, ale wycznie wysi kapani. Std papiee, na mocy otrzymanej
najwyszej wadzy w Kociele powszechnym, susznie mogli zastrzega swemu specjalnemu
sdowi sprawy niektrych powaniejszych przestpstw, [c] Nie naley wtpi (skoro wszystko,
co pochodzi od Boga, jest uporzdkowane), e to samo wolno czyni wszystkim biskupom we
wasnej diecezji, jednake dla budowania, a nie dla burzenia, na mocy danej mu wadzy
nad pozostaymi niszymi kapanami, szczeglnie w odniesieniu do tego, z czym zczona jest
cenzura ekskomuniki. Takie zastrzeganie wystpkw zgodne jest z wadz Bo nie tylko w
zakresie zewntrznej administracji, ale ma moc take wobec Boga. [d] Jednake aby z tego
powodu nikt nie zgin, w Kociele Boym zawsze sumiennie dbano, eby w niebezpieczestwie
mierci nie obowizywao adne zastrzeenie, i dlatego wszyscy kapani mog [wwczas]
rozgrzeszy kadego z jakichkolwiek grzechw i cenzur. Poza niebezpieczestwem mierci
kapani nie mog nic uczyni w przypadkach zastrzeonych, a jedynie winni przekona
penitentw, by udali si do wyszych i uprawnionych sdziw po ask rozgrzeszenia.
Rozdzia 8
Konieczno i owoc zadouczynienia
[a] W kocu odnonie do zadouczynienia, ktre nasi ojcowie nieustannie polecali
chrzecijaskiemu ludowi, a ktre obecnie najbardziej ze wszystkich czci pokuty jest
zwalczane pod chwalebnym pretekstem pobonoci - czyni to ludzie, ktrzy maj pozory
pobonoci, ale wyrzekli si jej mocy - wity sobr owiadcza, e cakowicie faszywe i obce
Boemu sowu jest mniemanie, e Pan nigdy nie odpuszcza winy bez darowania caej kary.
[b] Pismo wite podaje przecie jasne i wyrane przykady, ktre - oprcz Boej Tradycji -
bd ten najwyraniej obalaj,[c] Istotnie, wzgld na Bo sprawiedliwo zdaje si wymaga,
aby inaczej przyjmowani byli do aski ci, ktrzy przed chrztem zgrzeszyli z niewiedzy, inaczej
za ci, ktrzy raz uwolnieni z niewoli grzechu i diaba, przyjwszy dar Ducha witego, nie
obawiali si wiadomie zniewaa wityni Bo i zasmuca Ducha witego. [d] Przystoi
Boej askawoci, by nie odpuszcza nam grzechw bez adnego zadouczynienia, abymy
korzystajc z okazji nie traktowali lekko grzechw, i jako niesprawiedliwi i zniewaajcy
Ducha witego nie popadli w jeszcze cisze, gromadzc sobie gniew na dzie
gniewu, [e] Bez wtpienia zadouczynienia naoone jako kary bardzo odcigaj od grzechu,
jakby wdzidem powcigaj i sprawiaj, e penitenci s w przyszoci bardziej ostroni i
czujni; lecz te pozostaoci grzechw i usuwaj wystpne nawyki zego ycia za pomoc
przeciwnych aktw cnt. [f] W Kociele Boym adnej innej drogi nigdy nie uwaano za
bezpieczniejsz w celu oddalenia grocej od Pana kary, od tej, by ludzie z prawdziwym
blem duszy czsto podejmowali dziea pokutne. Do tego dochodzi i to, e gdy zadoczynic
cierpimy za grzechy, upodabniamy si do Jezusa Chrystusa, ktry zadouczyni za nasze
grzechy, i od ktrego pochodzi wszelka nasza mono, i std majc najpewniejszy zadatek, e
jeli wspcierpimy, zostaniemy wspuwielbieni. [g] Zadouczynienie, ktre spacamy za
nasze grzechy, nie jest na tyle nasze, by nie byo przez Jezusa Chrystusa; sami z siebie nic
bowiem nie moemy uczyni, ale z pomoc Tego, ktry nas umacnia, moemy wszystko. W ten
sposb czowiek nie ma si z czego chlubi, ale caa nasza chluba jest w Chrystusie, w ktrym
yjemy, w ktrym zdobywamy zasugi, w ktrym czynimy zadouczynienie, wydajc owoce
godne nawrcenia: majce moc z Niego, przez Niego ofiarowywane Ojcu i dziki Niemu
przyjmowane przez Ojca. [h] Dlatego kapani Pana, na ile Duch roztropnoci podsunie, powinni
wymierza zbawienne i odpowiednie zadouczynienia, stosownie do jakoci grzechw i
moliwoci penitentw, aby nie okazali si wspuczestnikami grzechw cudzych, gdyby
przymykali oczy na grzechy i byli zbyt pobaliwi wobec penitentw, wymierzajc bardzo
lekkie dziea [zadouczynienia] za bardzo cikie wystpki. To za niech maj przed oczyma,
by nakadane zadouczynienie byo nie tylko ochron nowego ycia i lekarstwem na sabo,
ale take nagan i kar za wczeniejsze grzechy; [i] albowiem jak wierz i nauczaj staroytni
ojcowie, [wadza] kluczy zostaa powierzona kapanom nie tylko do uwalniania, ale take do
wizania. Nie uwaali jednak z tego powodu, e sakrament pokuty jest miejscem gniewu i kar,
podobnie jak i aden katolik nigdy nie sdzi, e wskutek takiego naszego zadoczynienia
zaciemnia si lub w jaki sposb pomniejsza moc zasug i zadouczynienia naszego Pana
Jezusa Chrystusa; tymczasem nowatorzy nie chc tego zrozumie i tak podkrelaj, i nowe
ycie jest najlepsz form pokuty, e niszcz wszelk moc i poytek zadouczynienia.
Rozdzia 9
Uczynki zadouczynienia
[Sobr] uczy ponadto, e tak wielka jest szczodro askawoci Boej, i nie tylko przez
dobrowolne kary, podjte przez nas dla oczyszczenia z grzechu, czy te wymierzone przez
kapana wedle jego osdu i stosownie do winy, ale rwnie (co jest najwikszym dowodem
mioci) przez doczesne dowiadczenia zesane przez Boga, a przez nas cierpliwie znoszone,
moemy zadouczyni Bogu Ojcu przez Jezusa Chrystusa.
Rozdzia l
Ustanowienie sakramentu ostatniego namaszczenia
[a] Chrystus, nasz Pan, ustanowi wite namaszczenie chorych jako prawdziwy i odrbny
sakrament Nowego Przymierza, wspomniany u Marka, a polecony wierzcym i ogoszony przez
Jakuba Apostoa i brata Paskiego. Choruje (powiada) kto u was? Niech wezwie prezbiterw
Kocioa, i niech modl si nad nim, namaszczajc go olejem w imi Pana; modlitwa pynca z
wiary wybawi chorego i Pan przyniesie mu ulg, a jeli byby w grzechach, zostan mu
odpuszczone, [b] W tych sowach poucza - jak z apostolskiej tradycji przekazywanej z rk do
rk naucza Koci - o materii, formie, waciwym szafarzu oraz o skutku tego zbawczego
sakramentu. Koci bowiem uzna, e materi jest olej pobogosawiony przez biskupa;
namaszczenie bardzo wymownie przedstawia ask Ducha witego, ktra niewidzialnie
namaszcza dusz chorego. Form za s sowa: Przez to namaszczenie, itd.
Rozdzia 2
Skutek sakramentu ostatniego namaszczenia
Istot i skutek tego sakramentu wyraaj sowa: Modlitwa pynca z wiary wybawi chorego i
Pan przyniesie mu ulg, a jeli byby w grzechach, zostan mu odpuszczone. Istot jest aska
Ducha witego, ktrego namaszczenie gadzi winy - jeli zostay do odpokutowania - i
pozostaoci grzechu, przynosi ulg duszy chorego i umacnia go, pobudzajc w nim wielk
ufno w miosierdzie Boe; pocieszony ni chory lepiej znosi dolegliwoci i trudy choroby,
atwiej opiera si pokusom diaba czyhajcego na pit i czasem, gdy jest to poyteczne dla
zbawienia duszy, odzyskuje zdrowie ciaa.
Rozdzia 3
Szafarz oraz czas udzielania tego sakramentu
[a] Wyej przytoczone sowa wyranie podaj warunki dotyczce tych, ktrzy powinni
przyjmowa i udziela tego sakramentu. Pokazuje si w nich, e waciwymi szafarzami tego
sakramentu s prezbiterzy Kocioa, przy czym pod t nazw nie naley rozumie starszych ani
znamienitszych wrd ludu, ale albo biskupw, albo kapanw wanie przez nich wywiconych
..przez woenie rk prezbiteratu. [b] Stwierdza si take, e to namaszczenie naley
udziela chorym, zwaszcza bdcym w tak powanym stanie, e zdaj si by u kresu ycia;
std nazywane jest sakramentem odchodzcych. Jeli chorzy po przyjciu tego
namaszczenia wrciliby do zdrowia, mog ponownie by wsparci jego pomoc, kiedy ich ycie
zostanie zagroone innym podobnym niebezpieczestwem, [c] Dlatego w adnym razie nie
naley sucha: tych, ktrzy przeciw tak wyranemu i jasnemu stwierdzeniu Jakuba Apostoa
nauczaj, e to namaszczenie jest wymysem ludzkim lub obrzdem przyjtym od ojcw, a nie
nakazem Boga ani posiadaniem obietnicy aski; ani tych, ktrzy twierdz, e ono ju ustao,
jak gdyby odnosio si wycznie do aski uzdrowie w Kociele pierwotnym; ani tych, ktrzy
mwi, e obrzd i stosowanie, ktre zachowuje wity Koci rzymski przy udzielaniu tego
sakramentu, naley zmieni na inne, poniewa sprzeciwiaj si nauce Jakuba Apostoa; ani
wreszcie tych, ktrzy twierdz, e wierzcy mog bez grzechu lekceway ostatnie
namaszczenie. Wszystkie te pogldy jawnie sprzeciwiaj si przejrzystym sowom tak
wielkiego Apostoa, [d] Rzeczywicie Koci rzymski, matka i nauczycielka wszystkich innych,
w udzielaniu tego namaszczenia (w tym, co dotyczy istoty tego sakramentu), nie przestrzega
niczego innego, jak tylko tego, co przepisa w. Jakub. Nie mona te gardzi tak wielkim
sakramentem bez wielkiej zuchwaoci i zniewagi wobec samego Ducha witego.
Kanon l
Skoro uczciwsze i pewniejsze dla poddanego jest wykonywa nisz posug w posuszestwie
nalenym przeoonym, ni gorszy przeoonych i dy do wyszych godnoci, ten, komu
dostp do wice zosta w dowolny sposb zakazany przez przeoonego, take poza drog
sdow, z dowolnej przyczyny, rwnie z powodu ukrytego przestpstwa, albo kto zosta
zawieszony w wykonywaniu swych wice, stanowiska albo godnoci kocielnych, nie moe si
posugiwa adnym pozwoleniem udzielonym wbrew woli tego przeoonego, aby uzyska
przywrcenie do wice, stanowisk, godnoci albo zaszczytw.
Kanon 2
[a] Licznym biskupom kociow znajdujcych si na terenach zamieszkanych przez
niewiernych, tak bardzo brakuje duchownych i wiernych, e niemale staj si tuaczami i nie
maj staego miejsca. Poszukuj wic nie tego, co jest Jezusa Chrystusa, ale innych owiec bez
wiedzy ich wasnego pasterza, i wykonuj zakazane przez ten wity sobr czynnoci biskupie
na terenie cudzej diecezji, bez zgody waciwego ordynariusza miejsca, oraz wobec osb
poddanych tylko temu ordynariuszowi. W swej lekkomylnoci wybieraj sobie, na oszukanie i
pogard prawa, jakby katedr biskupi nie nalec do adnej diecezji, a wszystkich, ktrzy
do nich przybywaj, nawet gdy nie maj listw polecajcych od wasnych biskupw albo
przeoonych, naznaczaj charakterem stanu duchownego, a nawet odwaaj si wynosi ich
do witych wice prezbiteratu. Czsto dotyczy to kandydatw mniej odpowiednich,
prostych i nieuczonych, ktrzy byli odrzuceni przez wasnego biskupa jako niezdatni, niegodni
wice i penienia suby Boej, a take waciwego sprawowania sakramentw
kocielnych, [b] Z tego powodu aden biskup zwany tytularnym, nawet jeeli rezyduje na
terenie nie nalecym do adnej diecezji, jak rwnie na terenie wyjtym, czy te przebywa,
albo zatrzyma si na terenie jakiego klasztoru, dowolnego zakonu, na mocy adnego
czasowego przywileju udzielania wice wszelkim kandydatom, ktrzy do niego przybd, nie
moe udziela adnych niszych, ani wyszych wice, ni pierwszej tonsury, poddanym innego
biskupa, bez wyranej zgody takiego przeoonego, albo listu zwalniajcego, a nawet pod
pretekstem bliszego powizania z takimi kandydatami, ktrzy przebywaj w jego
domu. [c] Postpujcy wbrew temu, moc samego prawa bd zawieszeni: [biskupi] w
penieniu funkcji biskupich na okres jednego roku; osoba za tak promowana - w penieniu tak
przyjtych wice na okres wedug uznania jego przeoonego.
Kanon 3
Biskup bdzie mg zawiesi w wykonywaniu obowizkw, na taki okres czasu, jaki uzna za
stosowny, a take bdzie mg zakaza wykonywania posugi przy otarzu, czy te suby
ktregokolwiek ze stopni wice, kademu ze swych duchownych, zwaszcza posiadajcym
wite wicenia, ktrzy zostali wywiceni bez wczeniejszego egzaminu i bez listu
polecajcego, moc jakiegokolwiek autorytetu, nawet gdyby zostali sprawdzeni i uznani przez
tego, kto udziela wice, ale okazaliby si niezbyt odpowiedni i zdolni do sprawowania
suby Boej, czy te do penienia posugi sakramentw kocielnych.
Kanon 4
<aden duchowny nie jest wyczony spod biskupiej wadzy karania, rwnie poza wizytacj>
Przeoeni wszystkich kociow, ktrzy powinni pilnie dy do uleczenia naduy swoich
poddanych - a od ktrych wadzy, na mocy postanowie tego witego soboru, aden duchowny
nie moe si uwaa za wyczonego pod pretekstem adnego przywileju - mog zgodnie z
postanowieniami kanonicznymi wizytowa, kara i nakania do poprawy, jeeli przebywaj na
terenie swoich kociow, jako delegaci Stolicy Apostolskiej w tej dziedzinie, wszelkich
duchownych diecezjalnych w jakikolwiek sposb objtych egzempcj, jeli z innych racji s
poddani ich jurysdykcji, w zakresie ich wykrocze, przestpstw i win, tyle razy i tak czsto jak
to bdzie potrzebne. Nawet poza okresem wizytacji posiadaj zdolno do poprawiania i
karania, bez adnego wzgldu na jakiekolwiek wyczenia, wyjanienia, zwyczaje, wyroki,
przysigi, umowy, ktre zobowizuj tylko ukadajce si strony, w odniesieniu do samych
duchownych, a take ich krewnych, kapelanw, domownikw, zarzdcw i wszelkich innych
osb, wedle przekonania i zamiaru podlegajcych wyczeniu.
Kanon 5
[a] Liczne osoby korzystaj z pracy pewnych sdziw, pozyskanych za pomoc listw
polecajcych, pod pretekstem, e dowiadczaj rnych niesprawiedliwoci i ciarw na
swych dobrach, rzeczach i prawach, a ci obrocy maj chroni i broni te osoby od
uciliwoci i niesprawiedliwoci, a take maj zachowa, albo niejako swymi rkoma trzyma
dobra, rzeczy i prawa, a take maj nie dopuci do naciskw w tych sprawach wobec tych
osb, a listy te czsto s uywane przeciwnie do sensu, w jakim zostay wydane, dla
niegodnego celu. [b] Dlatego zgoa nikomu, niezalenie od godnoci i stanu, nawet gdyby to
bya kapitua, nie przynios wsparcia listy polecajce, zawierajce jakiekolwiek warunki i
postanowienia oraz jakiekolwiek wyznaczenia obrocw, niezalenie od tego pod jakim
pretekstem albo pozorem byyby przyznane, gdy bd oskareni i pozwani, aby wobec swego
biskupa, albo wobec innego zwyczajnego przeoonego, w sprawach karnych i mieszanych, nie
by oskaronym i nie sta si przedmiotem postpowania, albo aby z tego wyznaczenia
wynikao przyznanie im jakichkolwiek praw. W tych sprawach bd oni swobodnie podlega
postpowaniu przed zwyczajnym sdem, [c] Natomiast w sprawach cywilnych, gdy sprawca
bdzie znany, nikt nie bdzie go mg pocign przed sd wobec tych swoich obrocw.
Jeeli w tych sprawach, w ktrych dana osoba bdzie oskarona, zdarzyoby si, e wybrany
przez oskaronego obroca byby podejrzewany przez sprawc, albo doszoby do jakiego sporu
dotyczcego kompetencji sdu, pomidzy zwyczajnym sdzi a obroc, wtedy postpowanie
nie bdzie kontynuowane, zanim zgodnie z zasadami prawa nie zostan wybrani rozjemcy,
ktrzy rozsdz kwestie podejrze albo sporu, [d] Natomiast spord domownikw tej osoby,
ktra uwaa si za zabezpieczon na mocy tego rodzaju listu polecajcego, tylko dwie osoby
mog uzyska pomoc t drog, jeeli utrzymuj si z jego wasnych rodkw. Ponadto nikt nie
moe si cieszy posiadaniem dobrodziejstwa podobnego listu przez okres duszy ni pi lat.
Obrocy nie bd take mogli zakada wasnego trybunau, [e] Natomiast w sprawach
dotyczcych wynagrodzenia albo osb ubogich, zachowuj moc postanowienia tego witego
soboru, [f] Z kolei uniwersytety i kolegia doktorw albo uczonych oraz miejsca nalece do
zakonw, a take czynne szpitale oraz osoby uniwersytetw, kolegiw, miejsc i takich szpitali
nie s ujte w tym rozdziale, ale s zgoa wyjte z tych zasad i jako takie naley je traktowa.
Kanon 6
[a] Chocia strj nie czyni zakonnikiem, to jednak duchowni powinni zawsze nosi ubir
odpowiedni dla ich stanu, aby przez stosowny strj uczciwo wewntrznych obyczajw bya
okazywana na zewntrz. Obecnie za wielu opanowaa tak wielka lekkomylno i pogarda dla
pobonoci, e lekcewac wasn godno i cze nalen stanowi duchownemu, rwnie
publicznie nosz strj wiecki, dajc wyraz rozdwojeniu w stron spraw Boych oraz
cielesnych, [b] Dlatego wszystkie osoby kocielne, w jakikolwiek sposb podlegajce wyjciu,
posiadajce wicenia albo godnoci, zaszczyty, urzdy czy te jakiekolwiek beneficja
kocielne, jeeli w przyszoci zostan upomniani przez swego biskupa, rwnie za pomoc
publicznego edyktu, i nie bd nosi przyzwoitego stroju duchownego, stosownego do
posiadanych wice i godnoci oraz zgodnego z zarzdzeniem i poleceniem samego biskupa,
wtedy mog i powinni by ukarani zawieszeniem w wykonywaniu funkcji, urzdw i
beneficjw, a take w pobieraniu dochodw, przychodw i zyskw z beneficjw, a gdy po
jednokrotnym ukaraniu znw dopuszcz si przestpstwa, to take kar pozbawienia tego
rodzaju urzdw i beneficjw. W ten sposb wity sobr odnawia i rozszerza konstytucj
Klemensa V, wydan na Soborze w Vienne, rozpoczynajc si od sowa: Poniewa
Kanon 7
[a] Ten, kto dopuci si podstpnie umylnego zabjstwa swego bliskiego, powinien by
odsunity od otarza, gdy jest dobrowolnym morderc, nawet gdyby zbrodnia nie bya
udowodniona na drodze prawnej, ani nie byaby jawna w aden inny sposb, ale pozostaaby w
ukryciu. Nigdy te nie mona takiej osobie udzieli wice, ani przyzna adnych beneficjw
kocielnych, nawet gdyby nie obejmoway pracy duszpasterskiej, ale czowiek ten na zawsze
ma by pozbawiony dostpu do wszelkich wice, beneficjw i urzdw
kocielnych, [b] Gdyby jednak okazao si, e zabjstwo nie byo zamierzone, ale wynikaoby z
przypadku, czy te z odparcia przemocy przemoc, gdy kto bronic si przed morderc sam
by go zabi, a z tego powodu miaby uzyska, na mocy jakiego prawa zwolnienie, aby mie
dostp do wice i posugi otarza, a take do jakichkolwiek beneficjw i godnoci, wtedy
sprawa zostanie przekazana ordynariuszowi miejsca albo w razie potrzeby metropolicie czy te
najbliszemu biskupowi, ktry nie moe udzieli zwolnienia, jeeli nie rozpozna sprawy, po
wysuchaniu prb i zezna.
Kanon 8
S tacy, w tym rwnie prawdziwi pasterze, posiadajcy wasne owce, ktrzy chc take sta
na czele cudzych owiec, i tak zajmuj si cudzymi poddanymi, e zaniedbuj trosk o
wasnych. Ktokolwiek, nawet obdarzony godnoci biskupi, posiada przywilej karania innych
poddanych nie moe nigdy prowadzi postpowania przeciwko duchownym, ktrzy nie s jego
poddanymi, zwaszcza gdy posiadaj wicenia, niezalenie od tego jak powanego
przestpstwa byliby winni, jeeli nie wystpi w tej sprawie waciwy biskup, ich przeoony,
jeli rezyduje na terenie swej diecezji, albo inna osoba przez niego wyznaczona. W
przeciwnym wypadku proces oraz wszelkie decyzje wynikajce z jego przebiegu, bd zgoa
pozbawione mocy.
Kanon 9
Diecezje i parafie zostay podzielone wedle najlepszych zasad prawa, a kade stado otrzymao
wasnego pasterza oraz przeoonych niszych kociow, z ktrych kady troszczy si o swoje
owce, aby porzdek kocielny nie zosta pomieszany, gdy jeden i ten sam koci w jaki
sposb zostaje wczony w granice dwch diecezji, co rodzi powane niedogodnoci dla tych,
ktrzy s mu poddani. Beneficja jednej diecezji - w tym rwnie kocioy parafialne, wikariaty
wieczyste, proste beneficja, albo beneficja poczone z pewnymi obowizkami oraz dochody
na ten cel - nie bd na stae czone z beneficjami, klasztorami, kolegiami ani miejscami, w
tym take pobonymi, z innej diecezji, nawet dla wzrostu kultu Boego, ani dla powikszenia
liczby beneficjentw, ani z adnego innego powodu, zgodnie z wyjanieniami dekretu tego
witego soboru w kwestii takich pocze.
Kanon 10
Beneficja zakonne, ktre zwyko si przyznawa na utrzymanie zakonnikw, gdy zostan
oprnione wskutek mierci, rezygnacji albo w jaki inny sposb, maj by przekazywane
wycznie zakonnikom z tego samego zakonu albo tym, ktrzy ju s zobowizani do przyjcia
habitu i zoenia profesji zakonnej, ale nikomu innemu (aby nie ubierali szaty, ktra z weny i
lnu jest utkana).
Kanon 11
Skoro zakonnicy, po przejciu z jednego zakonu do drugiego, maj mono atwego
uzyskiwania od swoich przeoonych pozwolenia na pobyt poza klasztorem, a std maj okazj
do tuactwa i upadku, dlatego aden dostojnik ani przeoony z jakiegokolwiek zakonu, moc
adnej wadzy, nie bdzie mg nikogo dopuci do uzyskania habitu i do zoenia profesji
zakonnej, jak tylko pod warunkiem, e w zakonie, do ktrego si przenis, pozostanie na
zawsze w klasztorze, posuszny swemu przeoonemu. Ponadto osoba w taki sposb
przeniesiona nie bdzie moga posiada adnych wieckich beneficjw, rwnie obejmujcych
prac duszpastersk, nawet gdyby pochodzia ze zgromadzenia kanonikw regularnych.
Kanon 12
Nikt, niezalenie od posiadanej godnoci kocielnej i wieckiej, nie moe, ani nie powinien, z
adnego powodu wykonywa, ani otrzymywa prawa patronatu, gdy od nowa nie ufundowa i
nie zaoy kocioa, beneficjum albo kaplicy, albo gdy odpowiednio nie wyposay ju
zaoonej, ale nie posiadajcej wystarczajcych rodkw, ze swych wasnych i dziedzicznych
dbr. Natomiast w przypadku tego rodzaju fundacji albo wyposaenia, ustanowienie prawa
patronatu jest zastrzeone samemu tylko biskupowi, z wyczeniem wszystkich innych niszych
osb.
Kanon 13
<[Kandydata do beneficjum] proponuje si ordynariuszowi, inaczej propozycja i ustanowienie
s niewane>
Ponadto patronowi nie godzi si, aby pod pozorem jakiegokolwiek przywileju, przedstawia
kogokolwiek do objcia beneficjum, ktrego jest patronem, komu poza biskupem
ordynariuszem miejsca. On bowiem na mocy prawa posiada zdolno wyznaczania albo
ustanawiania na tym beneficjum. W przeciwnym wypadku dokonane przedstawienie albo
ustanowienie bdzie niewane, i jako takie winno by traktowane.
I. Tezy o ofierze mszy witej i sakramencie wice dane do zbadania teologom, czy nie
s heretyckie i do potpienia przez sobr (czwartek 3 grudnia 1551)
II. Wrczenie wszystkim Ojcom odpisu uwag teologw o tezach o mszy i wiceniach
(poniedziaek 4 stycznia 1552)
[D/A. Wstp]
Teologowie uznali, e wszystkie tezy o mszy i wiceniach naley potpi, bez adnych
szczegowych uwag. Aby jednak zadowoli niektrych Ojcw, wybrano te krtkie stwierdzenia
ze zda teologw.
II/B. O mszy
Do tezy l. Kto nie chciaby, aby po prostu potpiono sowa, e msza jest testamentem,
poniewa mog one mie dobry sens. Kto inny nie chciaby, eby [potpi] sowa msz nazywa
si ofiar w przenoni, poniewa w pewnym sensie mog by prawdziwe.
Do tezy 2. Msza wymylona jest przez ludzi itd., co komu nie wydaje si po prostu faszywe,
poniewa moe co by przez Boga i przez ludzi wymylone. Ani nie jest dzieem zasugujcym:
Kto uwaa, e tych sw nie naley potpia, poniewa Chrystus wicej ju nie zasuguje.
Do tezy 3. W tej tezie kto chciaby, eby potpi take to, i sowa: To czycie itd - odnosz
si do sprawowania funkcji, a nie do konsekracji i ofiarowania.
Do tezy 4. Kto pragnby w tym miejscu, eby potpi istnienie rnych form konsekracji oraz
stwierdzi, ktra forma konsekracji jest prawdziwa.
Do tezy 7. Niejeden przypomina, e trzeba zwrci uwag, e luteranie nie uznaj ostatniej
czci tej tezy. Kto chciaby przy tej okazji potpi take inn tez, mianowicie: W jednym
kociele w poszczeglne dni naley odprawia jedn msz i to publiczn. Podobnie inn tez:
Nie wolno odprawia mszy prywatnej z powodu pobonoci.
Do tezy 8. Wino nie jest materi tej ofiary. Kto przypomnia, e trzeba stwierdzi, i
heretycy nie gosz tego w ten sposb.
Do tezy 9. Kto nie uwaa, eby poyteczne byo oglne potpienie tej tezy, lecz wycznie w
odniesieniu do Kocioa rzymskiego i aciskiego, poniewa Grecy, Etiopczycy i niektre inne
narody zachowuj [zwyczaj] przeciwny, lub eby nie potpia jednym wyrokiem innych
twierdze. Kto chciaby, eby wity sobr postanowi, aby podczas mszy publicznych zawsze
tumaczono list i Ewangeli na jzyk ludu.
II. Breve Juliusza III zawieszajce Sobr Trydencki (Wielki Pitek 15 kwietnia 1552)
[1] Juliusz III, papie. Umiowany nasz synu i czcigodni bracia, pozdrowienie i apostolskie
bogosawiestwo. Gdy niedawno na podstawie wielu wiarygodnych listw zrozumielimy, e w
Niemczech wywoano niemae zbrojne rozruchy i elektorzy witego Cesarstwa rzymskiego i
znaczna cz praatw zarwno Niemieckiego, jak i innych narodw si oddalia, wy oraz inni,
ktrzy pozostali, znalelicie si w wielkim niepokoju i niebezpieczestwie, bylimy
rzeczywicie zaniepokojeni i wielce zmartwieni obawialimy si, aby sobr (niegdy
spodziewalimy si, e przyniesie wielkie owoce zarwno dla uciemionej religii, jak i dla
zagroonego narodu Niemieckiego) nie zakoczy si niemal przemoc i z wielkim skandalem
dla chrzecijaskiej rzeczy pospolitej. [2] Z tego powodu dzisiaj wsplnie z czcigodnymi
naszymi brami kardynaami witego Kocioa rzymskiego, po dojrzaej dyskusji uznalimy, e
w obecnej potrzebie adnego innego bardziej skutecznego, bezpiecznego i poytecznego
lekarstwa nie mona zastosowa, anieli zawiesi sobr albo jego kontynuowanie na jaki czas,
bynajmniej nie wtpic, e chrzecijascy ksita, wy oraz pozostali ojcowie soboru, uznacie
to za rzecz dobr i poyteczn. [3] Dlatego opierajc si na naszej pewnej wiedzy, motu
proprio, na mocy peni apostolskiej wadzy, jednomylnej rady naszych braci [kardynaw] :
zgodzie soboru zawieszamy sobr albo jego kontynuowanie wedug naszego i Stolicy
Apostolskiej upodobania; zgodnie z tym ogaszamy, e obecnie jest on
zawieszony. [4] Cokolwiek inaczej jakimkolwiek autorytetem, wiadomie lub niewiadomie, co
do powyszego zostao moe zamierzone, teraz lub w przyszoci, orzekamy za niewane i
prne. [5] O tym chcielimy was powiadomi, abycie zapoznawszy si z tym mogli wraz z
obecnymi tam praatami zadba spokojnym umysem o bezpieczestwo i pozostae wasze
sprawy ze wzgldu na wymogi czasu. [6] Pokadamy wielk nadziej w Bogu Wszechmogcym,
e Jego Boy Majestat ze wzgldu na sw dobro szybko uyczy nam spokojniejszych i lepszych
czasw na podjcie i dokoczenie tego witego dziea. [7] A poniewa naszym zamiarem jest,
aby niczego nie pomin, co suy do przebagania gniewu Boego przez popraw obyczajw i
reform, dlatego chcemy, abycie wy, dwch lub jeden z was, w razie nieobecnoci lub
przeszkd pozostaych zachcili w naszym imieniu czcigodnych naszych braci arcybiskupw i
biskupw przez miosierdzie naszego Pana, aby z kadego narodu niektrzy z nich, ktrzy z
poytkiem mogliby to uczyni, zechcieli przyby do nas, abymy z ich pomoc i rad
przedsiwzili wspomnian reform, ktra zbawienna dla chrzecijaskiego ludu oraz dla
soboru, na nowo podjta (z pomoc Boej aski), moe okaza si poyteczna.
Dane w Rzymie u w. Piotra z pieczci piercienia rybaka 15 kwietnia 1552, w trzecim roku
naszego pontyfikatu.
III. Dlaczego powysze breve nie zostao ogoszone na soborze, ale sobr sam zadecydowa
o swoim zawieszeniu
Cho papie zawiesi [sobr], jak wida z powyszego breve, to jednak pomimo tego breve w
ogle nie ogoszono na soborze. Albowiem przewodniczcy zauwayli, e niejednemu z ojcw
adn miar nie wyda si suszne ani rozwane, eby zawieszenie zostao orzeczone przez Jego
witobliwo, nie tylko bez zgody, ale nawet bez zasignicia rady witego soboru.
Postanowili, e zawieszenie zarzdzi sam sobr bez adnej wzmianki o breve, jak te
uczyniono, co nastpnie si potwierdzio. [Chodzio o to] eby wszystko co trzeba dokonao si
w mioci i jednoci oraz by nikt nie mg ocenia, e zawieszenia dokona sam papie albo
sobr autorytetem Jego witobliwoci (ktry mieli przewodniczcy).
II. Bulla papiea Piusa IV o zwoaniu soboru na Pasch zmartwychwstania Pana naszego w
1561 (Rzym, 29 listopada 1560)
[1] Biskup Pius, suga sug Boych, na przysz rzeczy pamitk. Wezwani na urzd kierowania
Kocioem, chocia niegodni tak wielkiego obowizku, ale wycznie za spraw Boej
askawoci, obejmujemy spojrzeniem umysu wszystkie czci rzeczpospolitej chrzecijaskiej
i z wielkim przeraeniem stwierdzamy, jak daleko i szeroko rozesza si zaraza herezji i
schizmy, oraz jak bardzo obyczaje ludu chrzecijaskiego wymagaj poprawy. [2] Stosownie
do wymogw naszego urzdu, podejmujemy staranie i rozwaamy, w jaki sposb moemy
wytpi t herezj, jak znie t nader szkodliw schizm, i jak poprawi obyczaje w tak
wielkim stopniu zniszczone i zdeprawowane. Skoro za zrozumielimy, jaki jest
najstosowniejszy rodek zaradczy dla uleczenia tych przypadkw za, z ktrego zwykle
korzystaa ju ta wita Stolica, rozpoczynamy z Bo pomoc ten sobr powszechny i
generalny.
[3] Takie zwoanie nastpio ju za witej pamici naszych poprzednikw: Pawa III i jego
nastpcy Juliusza [III], jednake czsto z rnych powodw [sobr] natrafia na przeszkody i
by przerywany, wskutek czego nie mg by dokoczony. Mianowicie gdy Pawe [III]
zapowiedzia najpierw sobr w Mantui, a nastpnie w Vicenzy, to z przyczyn podanych w
swoich listach wpierw zawiesi zapowied, a nastpnie przenis Sobr do Trydentu. Pniej,
gdy rne powody sprawiy, e czas rozpoczcia obrad i tam uleg opnieniu, po odwoaniu
zawieszenia w kocu obrady soborowe rozpoczy si w Trydencie. [4] Jednake po odbyciu
kilku sesji i po przyjciu pewnych dekretw, z pewnych przyczyn Sobr podj (za zgod
Stolicy Apostolskiej) postanowienie o przeniesieniu obrad do Bolonii. Z kolei jego nastpca
Juliusz [III], ponownie zwoa Sobr do Trydentu, i w tym czasie zostay przyjte kolejne
dekrety.
[5] Skoro jednak w pobliskich regionach Niemiec wybuchy nowe niepokoje, a w Italii i we
Francji rozgorzaa powana wojna, Sobr zosta znw zawieszony i odoony. Wrg rodzaju
ludzkiego stara si bowiem, aby jak najbardziej opni to dzieo, tak bardzo korzystne dla
Kocioa, za pomoc rnych trudnoci i przeszkd, gdy nie mg go cakowicie uniemoliwi.
[6] W tym czasie herezje tak bardzo wzrosy, namnoyy si i zostay rozpowszechnione, a
schizma tak bardzo si pogbia, e bez wielkiego smutku nie moglimy o tym ani myle, ani
mwi. Jednak w kocu dobry i askawy Pan, ktry nigdy nie gniewa si tak mocno, aby
zapomnie o zmiowaniu, zechcia udzieli pokoju i jednoci krlom i ksitom
chrzecijaskim. Gdy zyskalimy tak sposobno, nabralimy wielkiej nadziei, ufajc w Jego
miosierdzie, e na drodze tych obrad soborowych uda si rwnie doprowadzi do koca
niedole przeywane przez Koci.
[7] Uznalimy zatem, e dla zniesienia schizmy i herezji, dla naprawy i odnowienia obyczajw,
a take dla umocnienia pokoju pomidzy wadcami chrzecijaskimi, nie naley ju duej
odkada odbycia soboru. Dlatego po dojrzaym namyle wraz z naszymi czcigodnymi brami,
kardynaami witego Kocioa rzymskiego, jak rwnie za rad naszych szczeglnie
umiowanych w Chrystusie synw: Ferdynanda wybranego na cesarza rzymskiego oraz innych
krlw i ksit, ktrych znalelimy nader gotowymi do okazania wsparcia dla
przeprowadzenia obrad tego soboru, tak jak si tego spodziewalimy z powodu ich najwyszej
pobonoci i mdroci, na cze, saw i chwa Boga wszechmogcego i dla poytku Kocioa
powszechnego, za rad i zgod tyche naszych braci, opierajc si ufnie na autorytecie samego
Boga oraz witych apostow Piotra i Pawa, ktrych wadz my take sprawujemy na ziemi,
ogaszamy wity, ekumeniczny i generalny Sobr do Trydentu na najblisz uroczysto
Zmartwychwstania Paskiego. Postanawiamy i okrelamy, e bdzie tam odprawiany, znoszc
wszelkie zawieszenie.
[8] Dlatego gorco zachcamy i upominamy, jak rwnie polecamy, moc witego
posuszestwa oraz wizami przysigi, ktr zoyli, pod grob kar, ktre jak wiedz s
ustanowione w witych kanonach, na tych, ktrzy zaniedbuj przybycia na sobory generalne,
aby nasi czcigodni bracia ze wszystkich miejsc, patriarchowie, arcybiskupi, biskupi oraz
umiowani synowie opaci i wszyscy inni, ktrzy na mocy powszechnego prawa, przywileju albo
staroytnego zwyczaju mog zasiada i zabiera gos na Soborze generalnym, aby przybyli na
ten dzie na sobr, ktry ma zosta w tym miejscu odprawiony, jeeli nie stanie im na drodze
adna zgodna z prawem przeszkoda, ktra jednake winna by potwierdzona przez
prawomocnych przedstawicieli soboru. [9] Ponadto upominamy wszystkich razem i kadego z
osobna, ktrych to dotyczy bd moe dotyczy, aby nie zaniedbali wzicia udziau w soborze.
Najdroszych za w Chrystusie naszych synw, wybranego cesarza rzymskiego oraz innych
krlw i ksita, ktrych obecno na soborze byaby w istocie podana, zachcamy i
prosimy, jeeli nie bd mogli osobicie stawi si na nim, aby wysali swych posw, mw
roztropnych, powanych i pobonych, ktrzy w ich imieniu bd uczestniczy w obradach, a
take eby przez sw pobono pilnie zadbali o to, aby praaci z ich krlestw i ksistw
wypenili swe obowizki wobec Boga i Kocioa, bez wymwek i zwoki w tak pilnym
czasie. [10] Nie mamy wtpliwoci, e zatroszcz si rwnie o to, aby podrujcy przez ich
krlestwa i ksistwa praaci, ich domownicy, orszaki oraz wszyscy inni, w drodze na sobr, czy
te wracajcy z niego, mieli zapewniony bezpieczny i swobodny przejazd. [Sdzimy te, e]
askawie i uprzejmie bd potraktowani i przyjci we wszystkich miejscach, podobnie jak my o
to zadbamy, w tym co do nas naley, ktrzy postanowilimy niczego zgoa nie pomin z naszej
strony (ktrzymy zostali postawieni w tym miejscu), a co moe by uczynione, aby
doprowadzi do skutku dzieo tak pobone i zbawienne. Dymy za tylko do tego, Bg to wie,
aby podczas odprawiania tego soboru przyj postanowienia na cze Boga, dla ponownego
zgromadzenia i zbawienia rozproszonych owiec, oraz dla wiecznego spokoju i wytchnienia
rzeczpospolitej chrzecijaskiej.
[11] Aby za wszyscy, ktrych to dotyczy, mogli pozna tre tego listu oraz to, co si w nim
zawiera, i eby nikt nie mg si wymawia, e o nim nie wiedzia, zwaszcza e do wszystkich,
ktrzy szczeglnie powinni wiedzie o tym licie, zapewne moe nie by pewnego dostpu,
pragniemy i polecamy, aby list ten zosta publicznie i gono odczytany przez posacw naszej
kurii, albo przez niektrych publicznych pisarzy w Bazylice Watykaskiej Ksicia Apostow,
oraz w kociele lateraskim, wtedy gdy lud zwyk si gromadzi dla wzicia udziau w
uroczystych mszach. Po odczytaniu za list ma by zawieszony na drzwiach tych kociow, a
take na drzwiach Kancelarii Apostolskiej, oraz w zwyczajowym miejscu na Campo di Fiori, i
powinien si tam znajdowa przez pewien czas, aby wszyscy mogli go przeczyta i pozna jego
tre. Gdyby za zosta stamtd zabrany, wtedy na jego miejscu naley pozostawi nowe
odpisy. [12] Za pomoc tego odczytania, ogoszenia i wywieszenia, chcemy cile zobowiza i
przynagli wszystkich razem i kadego z osobna, ktrzy s objci tym listem, w okresie dwch
miesicy od dnia jego ogoszenia i wywieszenia, tak jakby ten list zosta przed nimi osobicie
wydany i odczytany. Polecamy ponadto i ustalamy, e naley bez wtpienia okaza zaufanie
wobec kadej kopii tego listu sporzdzonej albo podpisanej przez ktregokolwiek z
publicznych pisarzy oraz potwierdzonej pieczci i podpisem jakiejkolwiek osoby posiadajcej
godno kocieln.
[13] Nikomu zatem nie wolno wystpowa przeciw sowom tego naszego zwoania [soboru],
postanowienia, dekretu, nakazu, upomnienia i zachty, ani lekkomylnie si mu sprzeciwia.
Gdyby za ktokolwiek si na to odway, ten niech wie, e naraa si na gniew Boga
wszechmogcego i Jego bogosawionych apostow Piotra i Pawa.
[14] Dane w Rzymie u w. Piotra, 29 listopada 1560 roku Paskiego, w pierwszym roku naszego
pontyfikatu.
Ja Pius biskup Kocioa katolickiego
[Piecz okrga Piusa I Vz napisem:] Jeli nie zapanuj nade mn, wtedy bd bez skazy
wity Piotr wity Pawe Pius PP. IV.
Wstp
wity, ekumeniczny i generalny Sobr Trydencki, w Duchu witym prawomocnie
zgromadzony, pod przewodnictwem tych samych legatw Stolicy Apostolskiej - gdy za spraw
sztuczek niegodziwego szatana w rozmaitych miejscach pojawiaj si rne straszne bdy o
budzcym boja Najwitszym Sakramencie Eucharystii, a z tego powodu wydaje si, e w
wielu krajach nie mao wiernych odeszo od wiary i posuszestwa wobec Kocioa katolickiego
- uzna, e naley w tym miejscu poda nauk o Komunii pod dwiema postaciami oraz o
Komunii dzieci. Dlatego zakazuje wszystkim chrzecijanom, aby w przyszoci nie wayli si o
tych sprawach inaczej wierzy, naucza lub przepowiada ni wyjaniono to i zdefiniowano w
tych dekretach.
Rozdzia l
wieccy i duchowni niecelebrujcy, nie s obowizani moc prawa Boego do przyjmowania
Komunii pod dwiema postaciami
[a] wity sobr pouczony przez Ducha witego, ktry jest Duchem mdroci i zrozumienia,
Duchem rady i pobonoci, oraz idc ladami orzeczenia i zwyczaju samego Kocioa,
owiadcza i naucza, e wieccy i duchowni niecelebrujcy, na mocy adnego Boego
przykazania nie s zobowizani do przyjmowania sakramentu Eucharystii pod dwiema
postaciami, i e w adnym razie nie mona wtpi (zachowawszy wiar), i Komunia pod jedn
postaci wystarcza im do zbawienia, [b]Chocia Chrystus Pan podczas Ostatniej Wieczerzy
ustanowi ten czcigodny Sakrament pod postaci chleba i wina i poda apostoom, to jednak
ustanowienie to i podanie nie oznaczaj, e na mocy rozporzdzenia Pana wszyscy wierni
zobowizani s do przyjmowania obu postaci. Rwnie na podstawie mowy w szstym rozdziale
Jana nie mona susznie przyjmowa, e Komunia pod dwiema postaciami zostaa nakazana
przez Pana, niezalenie od rnych jej interpretacji witych ojcw i doktorw, [c] Kto
bowiem powiedzia: Jeeli nie bdziecie spoywali Ciaa Syna Czowieczego i nie bdziecie
pili Jego Krwi, nie bdziecie mieli ycia w sobie, powiedzia take: Kto spoywa ten chleb,
y bdzie na wieki. A Ten, ktry powiedzia: Kto spoywa Ciao moje i pije Krew moj, ma
ycie wieczne, powiedzia te: Chlebem, ktry Ja dam, jest moje Ciao za ycie wiata.
Wreszcie Ten, ktry powiedzia: Kto spoywa Ciao moje i pije Krew moj, trwa we Mnie, a Ja
w nim, powiedzia te: Kto spoywa ten chleb, bdzie y na wieki.
Rozdzia 2
Wadza Kocioa w sprawie udzielania sakramentu Eucharystii
[a] [Sobr] owiadcza ponadto, e Koci zawsze posiada wadz, aby przy udzielaniu
sakramentw, z zachowaniem ich istoty, wprowadza lub zmienia to, co uzna za waciwe,
stosownie do zrnicowania rzeczy, czasw i miejsc, dla poytku przyjmujcych bd dla
uczczenia sakramentw. Wydaje si, e wyranie poleci to Aposto, gdy stwierdzi: Niech
ludzie uwaaj nas za sugi Chrystusa i szafarzy tajemnic Boych. Wiadomo te, e sam
uywa tej wadzy zarwno w wielu innych sprawach, jak i odnonie do tego sakramentu, gdy
rozporzdziwszy pewne rzeczy dotyczce jego uywania powiada: Pozostae rzeczy zarzdz,
gdy przybd, [b] Dlatego wita Matka, Koci, uznajc sw wadz w udzielaniu
sakramentw - pomimo e na pocztku chrzecijastwa czsto uywano dwch postaci, jednak
z upywem czasu zwyczaj ten pod wpywem wanych i susznych przyczyn uleg powszechnie
zmianie - zatwierdzi zwyczaj komunikowania pod jedn postaci i przyj go jako zasad
prawa, ktrej nie mona odrzuca ani bez wadzy Kocioa dowolnie zmienia.
Rozdzia 3
Pod kad z postaci przyjmowany jest cay i peny Chrystus oraz prawdziwy sakrament
[Sobr] owiadcza te, e chocia - jak powiedziano wyej - nasz Zbawiciel podczas Ostatniej
Wieczerzy ustanowi i poda apostoom ten Sakrament pod dwiema postaciami, to jednak
trzeba uzna, e take pod jedn postaci przyjmuje si caego integralnego Chrystusa oraz
prawdziwy sakrament. Dlatego - w odniesieniu do owocu - przyjmujcy tylko jedn posta nie
s pozbawieni adnej aski koniecznej do zbawienia.
Rozdzia 4
Mae dzieci nie s zobowizane do Komunii sakramentalnej
W kocu tene wity sobr naucza, e mae dzieci, pozbawione uywania rozumu, nie s
adn koniecznoci zobowizane do Komunii sakramentalnej Eucharystii, gdy po odrodzeniu
w kpieli chrztu, wczone do Ciaa Chrystusa, nie mog w tym wieku utraci aski dzieci
Boych. Nie naley jednak potpia staroytnoci, jeli w lad za ni zwyczaj ten gdzieniegdzie
zachowywano. Jak bowiem wici ojcowie mieli wwczas ku temu stosowny powd, tak samo
w kadym razie naley bezsprzecznie wierzy, e nie czynili tego jako koniecznego do
zbawienia.
Wstp
Tene wity, ekumeniczny i generalny Sobr Trydencki, w Duchu witym prawomocnie
zgromadzony, pod przewodnictwem tych samych legatw Stolicy Apostolskiej, dla chway Boga
wszechmogcego i dla uwietnienia witego Kocioa, postanowi niniejszym przyj ponisze
postanowienia w sprawie reformy.
Kanon l
Poniewa porzdek kocielny powinien by wolny od wszelkiego podejrzenia o chciwo, ani
biskupi, ani inni duchowni, udzielajcy wice, ani ich sugi, nie mog pod adnym pozorem
niczego przyjmowa, nawet dobrowolnego daru, za udzielanie jakichkolwiek wice, nawet
tonsury duchownej, jak rwnie za list dymisoryjny ani za powiadczenia, ani za przystawienie
pieczci, ani z adnego innego powodu. Natomiast pisarze, wycznie w tych miejscach, w
ktrych nie obowizuje chwalebny zwyczaj, aby niczego nie przyjmowa, za jeden list
dymisoryjny albo za powiadczenia bd mogli dosta tylko dziesit cz aureusa, o ile za
wykonywanie ich obowizkw nie byo ustanowione adne wynagrodzenie. Ponadto biskup nie
moe czerpa adnych zyskw, ani wprost, ani porednio z przychodw pisarza, przy okazji
udzielania wice. wity sobr postanawia zatem, e powinni oni swe czynnoci zawsze
wykonywa bezpatnie oraz cile likwiduje i zakazuje korzysta z wszelkich przeciwnych temu
stawek i postanowie, a take zwyczajw, nawet obowizujcych od niepamitnych czasw, w
jakichkolwiek miejscach, ktre raczej mona nazwa naduyciem i zepsuciem, sprzyjajcym
niegodziwej symonii. Gdyby za kto postpowa wbrew tym postanowieniom, to zarwno
dajcy, jak i przyjmujcy, oprcz Boej kary, popadn rwnie na mocy samego czynu w kary
naoone przez prawo.
Kanon 2
Tym, ktrzy s przypisani do suby Boej nie przystoi, aby habili wicenia przez ebranin
albo przez uprawianie jakiego nikczemnego zawodu, a powszechnie wiadomo, jak wielu w
rnych miejscach jest dopuszczanych do wice niemale bez adnej selekcji, i stosuj
rne sztuczki i oszustwa, aby wykaza, e posiadaj beneficjum kocielne, a take
odpowiednie zdolnoci. Dlatego wity sobr postanawia, aby w przyszoci aden kleryk
diecezjalny, nawet gdyby zachowywa odpowiednie obyczaje, posiada wiedz i stosowny wiek,
nie by dopuszczany do wice, zanim wczeniej nie bdzie pewne, w zgodzie z prawem, e
posiada beneficjum kocielne, ktre jest wystarczajce do prowadzenia uczciwego ycia. Z
tego za beneficjum nie bdzie mg zrezygnowa, jeeli nie wspomni o tym, e z tytuu tego
beneficjum zosta promowany. Rezygnacja taka nie bdzie rwnie dopuszczalna, jeeli nie
bdzie oczywiste, e duchowny ten bdzie mg prowadzi odpowiednie ycie w inny sposb.
W przeciwnym wypadku rezygnacja taka bdzie niewana. Natomiast posiadacze majtku albo
pensji nie mog by wywicani, jeeli biskup nie uzna, e powinni by przyjci do suby w
swych kocioach, ze wzgldu na jak konieczno albo potrzeb. Najpierw za biskup
sprawdzi, e w istocie posiadaj taki majtek albo pensj, a take e wystarcz one tym
duchownym na utrzymanie. W przyszoci za nikt nie moe sprzeda, zniszczy ani odda
takiej wasnoci bez pozwolenia biskupa, dopki nie uzyska odpowiedniego beneficjum
kocielnego, czy te zdobdzie inne rodki utrzymania. wity sobr odnawia ponadto kary
ustanowione w tych kwestiach przez dawne kanony.
Kanon 3
Poniewa beneficja zostay ustanowione dla penienia kultu Boego i dla wykonywania
obowizkw kocielnych, aby kult Boy w niczym nie by umniejszany, ale by wypeniany z
nalenym oddaniem i we wszelkich aspektach, wity sobr postanawia, e zarwno w
kocioach katedralnych, jak i kolegiackich, w ktrych brak codziennych dochodw, albo s one
tak skromne, e niemale adne, trzecia cz owocw i wszelkich dochodw oraz zyskw,
zarwno z godnoci, jak i kanonii, godnoci urzdowych, udziaw i urzdw powinna by
oddzielona i przeksztacona na dochody codzienne, ktre powinny by proporcjonalnie
podzielone przez biskupa (rwnie jako delegata Stolicy Apostolskiej) pomidzy posiadaczami
godnoci i innymi uczestnikami suby Boej, podczas pierwszej wypaty dochodw, z
zachowaniem wszake zwyczajw obowizujcych w tych kocioach, w ktrych osoby nie
przebywajce bd nie penice posugi, nie otrzymuj niczego albo mniej ni trzeci cz
dochodw, bez wzgldu na wyczenia oraz inne zwyczaje, nawet obowizujce od
niepamitnych czasw, a take na wszelkie odwoania. Gdyby za narasta upr tych, ktrzy
nie peni posugi, wtedy bdzie mona przeciwko nim wdroy postpowanie, stosownie do
zarzdze prawa i witych kanonw.
Kanon 4
Biskupi, rwnie jako delegaci Stolicy Apostolskiej, we wszystkich kocioach parafialnych bd
przeznaczonych do udzielania sakramentu chrztu, w ktrych lud jest na tyle liczny, e jeden
rektor nie jest w stanie w wystarczajcym wymiarze sprawowa sakramentw i kultu Boego,
skoni rektorw bd inne osoby, do ktrych ta sprawa naley, aby wybrali sobie do
wypeniania tych obowizkw tylu kapanw, ilu wystarczy dla udzielania sakramentw i
sprawowania kultu Boego. Natomiast w tych kocioach, w ktrych z powodu oddalenia miejsc
lub z powodu innych trudnoci, parafianie nie mog bez wielkich kopotw przystpowa do
sakramentw i uczestniczy w Boej subie, biskupi bd mogli ustanowi nowe parafie,
nawet wbrew obecnym pasterzom, wedle zasad zawartych w konstytucji [papiea] Aleksandra
III, ktra rozpoczyna si od sw: Dla wysuchania. Natomiast kapanom, ktrzy zostan
ustanowieni na czele nowo utworzonych kociow, bd przyznane odpowiednie czci
dochodw kocielnych, wedle woli biskupa, z przychodw, ktre naleay do kocioa
macierzystego. W miar potrzeb biskup moe przymusi lud do tego, aby dostarcza rodki
niezbdne dla utrzymania wspomnianych kapanw, bez wzgldu na jakiekolwiek oglne albo
szczegowe zastrzeenie bd przyznanie wydane w sprawie tych kociow. Ponadto tego
rodzaju zarzdze i ustanowienia parafii nie mog znie, ani nie mog im przeszkodzi adne
wyznaczenia, rwnie na mocy rezygnacji, ani adne inne ograniczenia czy te zawieszenia.
Kanon 5
Ponadto, aby kocioy, w ktrych sprawowana jest Boa suba utrzyma na poziomie
odpowiednim do ich godnoci, biskupi - rwnie jako delegaci Stolicy Apostolskiej - zgodnie z
zasadami prawa, i bez szkody posiadacza, mog ustanawia wieczyste poczenia
jakichkolwiek kociow parafialnych i tych, gdzie udzielany jest sakrament chrztu, oraz
innych beneficjw, zwizanych z prac duszpastersk, a take z ni niezwizanych, z
kocioami zwizanymi z prac duszpastersk, z powodu ubstwa tych kociow, a take w
innych przypadkach dopuszczonych w prawie, nawet gdyby wspomniane kocioy albo beneficja
byy zastrzeone oglnie bd szczegowo czy te w jakikolwiek sposb przyznane. Poczenia
te nie mog by rwnie odwoane ani w aden sposb umniejszone, na mocy adnego
przyznania, nawet przy okazji rezygnacji, ograniczenia czy zawieszenia.
Kanon 6
Poniewa niewyksztaceni i niekompetentni proboszczowie nie s zgoa odpowiedni do
sprawowania witych obowizkw, a inni z powodu haniebnego stylu ycia raczej burz ni
buduj, dlatego biskupi (rwnie jako delegaci Stolicy Apostolskiej) mog zadba o
wyznaczenie tym niepimiennym i nieuczonym przeoonym, jeeli skdind prowadz uczciwe
ycie, czasowych pomocnikw albo wikariuszy, przyznajc im cz dochodw, wystarczajc
na odpowiednie utrzymanie, albo mog w inny sposb zadba o ich utrzymanie, bez wzgldu
na jakiekolwiek odwoanie i wyczenie. Natomiast yjcych haniebnie i gorszco, po
wczeniejszym upomnieniu, maj poskromi i ukara, a gdyby nadal trwali w swej
niegodziwoci bez poprawy, wtedy maj prawo pozbawi ich posiadanych beneficjw, zgodnie
z postanowieniami witych kanonw, bez wzgldu na jakiekolwiek wyczenia i odwoania.
Kanon 7
Naley szczeglnie dba o to, co jest przeznaczone witej subie, aby w niesprawiedliwych
czasach nie utracio na znaczeniu, i nie uszo ludzkiej pamici. Dlatego biskupi - rwnie jako
delegaci Stolicy Apostolskiej - mog wedle swego osdu przenosi proste beneficja, nawet
objte prawem patronatu, z kociow, ktre z powodu wieku albo z innej przyczyny popady
w ruin, a ktre z powodu ubstwa nie mog by odnowione, po wezwaniu osb, ktrych to
dotyczy, do kociow macierzystych albo do innych kociow na tym terenie bd w pobliu.
Biskupi mog take wznosi w tych kocioach otarze albo kaplice, pod tymi samymi
wezwaniami, albo przenosi wezwania na ju wzniesione otarze albo kaplice, wraz ze
wszystkimi zyskami i obowizkami, ktre byy pierwotnie naoone. Biskupi zatroszcz si
take o odnowienie i przywrcenie do dawnego stanu zrujnowanych kociow parafialnych,
nawet gdyby pozostaway pod prawem patronatu, z dowolnych zyskw i dochodw, ktre w
jakikolwiek sposb przynale do tych kociow. Gdyby za te dochody nie byy
wystarczajce, wtedy biskupi skoni, za pomoc wszelkich stosownych rodkw, wszystkich
patronw i inne osoby, ktre otrzymuj jakiekolwiek zyski ze wspomnianych kociow, albo w
razie ich braku, wszystkich parafian, do pokrycia powyszych kosztw odnowy, bez wzgldu na
jakiekolwiek odwoania, wyczenia i sprzeciwy. Natomiast gdyby wszyscy byli zbyt ubodzy,
wtedy te kocioy zostan przeniesione do kociow macierzystych albo ssiednich. Biskupi
bd mieli take mono przeniesienia wspomnianych kociow, zarwno parafialnych, jak i
innych, na uytek wiecki, byle jednak godziwy, z umieszczeniem na nich znaku krzya.
Kanon 8
Sprawy dotyczce sprawowania kultu Boego na terenie diecezji bd pilnie nadzorowane
przez biskupa ordynariusza, podobnie jak stosowanie w miar potrzeb odpowiednich rodkw
naprawczych. Dlatego klasztory, a take opactwa komendatoryjne, przeoraty i tak zwane
prepozytury, w ktrych nie obowizuje obserwancja zakonna, jak rwnie beneficja, zarwno
zwizane z prac duszpastersk, jak i nie zwizane, diecezjalne i zakonne, oddawane w
komend w dowolny sposb, jak rwnie objte egzempcj, bd corocznie wizytowane przez
biskupw, rwnie jako delegatw Stolicy Apostolskiej. Ponadto ci sami biskupi bd si
troszczy, stosujc waciwe rodki zaradcze, do konfiskaty dochodw wcznie, aby to, co
bdzie wymaga odnowy albo naprawy, byo odpowiednio wykonane, aby troska duszpasterska
bya oywiana, gdy tylko cokolwiek tam lub w miejscach zwizanych bdzie tego wymaga,
bez wzgldu na jakiekolwiek odwoania, przywileje, zwyczaje, nawet przepisane od
niepamitnych czasw, pisma zachowujce, wyznaczenia sdziw i wydane przez nich zakazy.
Jeeli natomiast w tych miejscach obowizuje obserwancja zakonna, wtedy biskupi zatroszcz
si, z pomoc ojcowskich upomnie, aby przeoeni zakonni, stosownie do obowizujcych
regu zachowywali i polecili zachowywa waciwy sposb ycia, oraz aby utrzymywali i
kierowali swych poddanych w wykonywaniu ich obowizkw. Gdyby za upomniani nie dokonali
wizytacji, albo nie naprawili brakw przez okres szeciu miesicy, wtedy ci sami biskupi -
rwnie jako delegaci Stolicy Apostolskiej - mog sami dokona wizytacji tych zakonnikw i
przeprowadzi napraw, tak jak mogli to uczyni przeoeni zakonni, stosownie do
postanowie regu zakonnych, zgoa bez wpywu i bez wzgldu na jakiekolwiek odwoania,
przywileje i wyczenia.
Kanon 9
Poniewa liczne rodki zaradcze ustanowione wczeniej przez rne sobory, zarwno
Lateraski, jak i Lyoski oraz w Vienne, przeciwko naduyciu przewrotnych poborcw
jamuny, w miar, upywu czasu stay si nieuyteczne, a nawet codziennie wida taki wzrost
ich niegodziwoci z wielkim zgorszeniem i narzekaniem wszystkich wiernych, e nie wydaje si
jakoby pozostaa jeszcze jakakolwiek choby nadzieja na popraw z ich strony, wity sobr
postanawia, aby odtd w caym chrzecijastwie nazwa oraz dziaalno tych poborcw zostay
zgoa zniesione, a take aby nikogo ju nie dopuszczano w adnej mierze do wykonywania tego
rodzaju urzdu, bez wzgldu na przywileje, udzielone jakimkolwiek kocioom, klasztorom,
szpitalom, miejscom pobonym, a take jakimkolwiek osobom, niezalenie od stopnia, stanu i
godnoci, przyznane w dowolny sposb, a take na zwyczaje, nawet obowizujce od
niepamitnych czasw. wity sobr postanawia, e odpusty albo inne aski duchowe, ktrych
nie mona przy tej okazji pozbawi wiernych chrzecijan, bd odtd w odpowiednim czasie
ogaszane ludowi przez ordynariuszy miejsc przy udziale dwch przedstawicieli kapituy.
Biskupi maj take mono uczciwego zbierania jamuny oraz darw, wynikajcych z
chrzecijaskiej mioci, ktre zostan przed nimi zoone bez przyjmowania za to adnej
zapaty. Wszyscy wic mog zrozumie, e te niebiaskie skarby Kocioa su wypenianiu
pobonoci, a nie zdobywaniu zyskw.
II. Dwa pytania o dopuszczeniu komunii pod dwiema postaciami, itd. przedoone
ojcom (sobota 22 sierpnia 1562)
1. Czy proba o komuni pod dwiema postaciami w imieniu jego cesarskiej Moci dla witego
Imperium Rzymskiego i caych Niemiec, dla krlestwa Wgier i Czech, arcyksistwa Austrii i
wszystkich innych prowincji posiadoci jego cesarskiej Moci, ma zosta przyznana przez
wity sobr na poniszych warunkach:
Po pierwsze, eby chccy udziela komunii pod dwiema postaciami we wszystkim innym,
zarwno w odniesieniu do tego sakramentu, jak i pozostaych, w kadej materii dotyczcej
wiary, doktryny i obrzdu zgodzili si w sercu i wyznali ustami wraz ze wszystkim, co przyj
wity Koci rzymski oraz wszystkie dekrety tego witego soboru, zarwno ogoszone, jak i
te, ktre bd ogoszone, wiernie przyjli i zachowywali.
Po drugie, eby pasterze i kaznodzieje wspomnianych narodw wierzyli i nauczali
wyprbowanego i dugo zachowywanego zwyczaju w Kociele, mianowicie udzielania komunii
pod jedn postaci, e nie jest obcy Boemu prawu, a nawet godny pochway i jako prawo
zachowywany, o ile Koci nie postanowi inaczej. Dlatego z uporem mylcych inaczej naley
uzna za heretykw. Nikomu innemu nie udzieli si komunii pod dwiema postaciami, jak tylko
tym, ktrzy uwierzyli w t prawd i j wyznali.
Po trzecie, e naszemu witobliwemu papieowi jako prawomocnemu biskupowi i pasterzowi
Kocioa powszechnego winni okazywa wiernie i szczerze, jako czcigodni synowie, wszelkie
posuszestwo i poszanowanie.
Po czwarte, eby arcybiskupom, biskupom i innym swoim przeoonym podobnie okazywali
nalene im posuszestwo i poszanowanie.
Po pite, e uywanie kielicha jest dozwolone tylko dla tych, ktrzy aowali i wyspowiadali
si zgodnie ze zwyczajem Kocioa katolickiego. Ponadto, eby ordynariusze gorliwie i z
wszelk ostronoci zadbali, aby w rozdzielaniu krwi nie doszo do jakiego witokradztwa
lub profanacji. Tym wszystkim obcione jest ich sumienie.
2. Czy naley udzieli penomocnictwa arcybiskupom i biskupom wspomnianych miejsc, aby
kady z nich jako delegat Stolicy Apostolskiej mg powierza duszpasterzom kociow w
ramach swojej diecezji, eby wycznie we wspomnianych kocioach udzielali proszcym
komunii pod dwiema postaciami na powyej podanych warunkach.
SESJA 22 (szsta za Piusa IV) (czwartek 17 wrzenia 1562)
Rozdzia l
[a] Poniewa we wczeniejszym Przymierzu (jak wiadczy Aposto Pawe) z powodu bezsilnoci
kapastwa lewickiego brakowao wypenienia, naleao (za zrzdzeniem Boga, Ojca
miosierdzia) wzbudzi innego kapana na wzr Melchizedecha, Pana naszego Jezusa Chrystusa,
ktry mg wypeni i doprowadzi do doskonaoci wszystkich potrzebujcych
uwicenia, [b] On to, nasz Bg i Pan, cho tylko raz mia zoy siebie w ofierze Bogu Ojcu,
umierajc na otarzu krzya, dla osignicia w ten sposb wiecznego odkupienia - poniewa
jednak Jego kapastwo nie miao usta przez mier - podczas Ostatniej Wieczerzy, tej nocy,
ktrej by wydany, eby pozostawi Kocioowi, swojej umiowanej Oblubienicy, ofiar,
widzialn (jak domaga si ludzka natura), ktra by przedstawiaa raz dokonan na krzyu
ofiar krwaw i utrwalaa jej pamitk po wszystkie wieki oraz udzielaa jej zbawczej mocy
odpuszczania grzechw, ktre codziennie popeniamy, ogaszajc si kapanem ustanowionym
na wieki na wzr Melchizedeka, zoy w ofierze Bogu Ojcu swoje ciao i krew pod postaciami
chleba i wina, i pod ich znakami poda apostoom (ktrych wwczas ustanowi kapanami
Nowego Przymierza), aby przyjli, i nakaza im oraz ich nastpcom w kapastwie skada
ofiar, mwic: To czycie na moj pamitk itd., jak Koci katolicki zawsze rozumia i
naucza, [c] Albowiem odprawiwszy Star Pasch, ktr cay [lud] synw Izraela ofiarowywa
na pamitk wyjcia z Egiptu, ustanowi Now Pasch, by Koci za porednictwem kapanw
ofiarowywa Go pod widzialnymi znakami na pamitk Jego przejcia z tego wiata do Ojca,
gdy odkupi nas przez przelanie swojej Krwi, uwolni spod panowania ciemnoci i przenis do
swego krlestwa, [d] Jest to owa ofiara czysta, ktrej nie moe splami adna niegodziwo i
nieprawo ofiarujcych; ktr Pan zapowiedzia przez Malachiasza, e w kadym miejscu
bdzie skadana ofiara czysta Jego imieniu, a bdzie ono wielkie pord narodw; na ktr
wyranie wskazuje Aposto Pawe piszc do Koryntian, gdy mwi, e splamieni uczestnictwem
w stole demonw, nie mog uczestniczy w stole Paskim, w obu wypadkach przez st
rozumiejc otarz, [e] Jest to wreszcie ofiara, na ktr w czasach natury i Prawa wskazyway
rne wizerunki ofiar, skoro obejmuje wszystkie dobra przez nie oznaczane, jako ich
wszystkich wypenienie i udoskonalenie.
Rozdzia 2
[a] W tej Boej ofierze, dokonujcej si we mszy, jest obecny i w sposb bezkrwawy
ofiarowany ten sam Chrystus, ktry na otarzu krzya raz ofiarowa samego siebie w sposb
krwawy. Dlatego wity sobr naucza, e ofiara ta rzeczywicie jest przebagalna i przez ni -
jeli przystpujemy do Boga ze szczerym sercem i prawdziw wiar, z bojani i czci,
skruszeni i pokutujcy - otrzymujemy miosierdzie i znajdujemy ask w stosownej
pomocy. [b] Pan przebagany t ofiar, udzielajc aski i daru pokuty, odpuszcza
przestpstwa i grzechy, nawet olbrzymie. Jedna jest bowiem i ta sama ertwa ofiarna, ten
sam teraz skadajcy przez posug kapanw ofiar, ktry wtedy zoy samego siebie w
ofierze na krzyu, tylko sposb ofiarowania rny, [c] Owoce ofiary (tej krwawej) otrzymuje
si przeobficie przez t niekrwaw, ktra w aden sposb nie umniejsza tamtej. Std susznie
skada si j nie tylko za grzechy, kary, zadouczynienia i inne potrzeby yjcych wiernych,
ale zgodnie z tradycj apostow, rwnie za zmarych w Chrystusie, jeszcze nie w peni
oczyszczonych.
Rozdzia 3
Chocia Koci zwyk niekiedy odprawia niektre msze ku czci i wspomnieniu witych, to
jednak naucza, e nie im skada si ofiar, ale wycznie Bogu, ktry uwieczy ich chwa.
Std kapan nie mwi: Skadam ci w ofierze Piotrze i Pawle, ale dzikujc Bogu za ich
zwycistwa, prosi ich o opiek, aby raczyli wstawia si za nami w niebie ci, ktrych
wspomnienie obchodzimy na ziemi.
Rozdzia 4
Poniewa rzeczy wite przystoi wicie sprawowa, a ofiara [mszy] jest ze wszystkich
najwitsza, Koci katolicki przed wielu wiekami ustanowi wity kanon, tak dalece wolny
od wszelkiego bdu, e nie zawiera niczego, co by jak najbardziej nie tchno witoci i
pobonoci i nie wznosio ku Bogu umysw ludzi skadajcych Ofiar. Skada si on bowiem
zarwno ze sw Pana, jak i tradycji apostow oraz nabonych stwierdze witych biskupw.
Rozdzia 5
Poniewa taka jest natura ludzka, e nie moe atwo wznosi si do rozwaania spraw Boych
bez pomocy rzeczy zewntrznych, wita Matka Koci ustanowi pewne formy obrzdu, eby
niektre sowa mszy odmawiano po cichu, a inne goniej; podobnie stosowa wite czynnoci,
jak mistyczne bogosawiestwa, wiata, okadzenia, szaty i rne inne podobne rzeczy z nauki
i tradycji apostolskiej, ktre podkrelay majestat tak wielkiej ofiary, a widzialne znaki
religijnej pobonoci pobudzay umysy wiernych do kontemplacji wzniosych rzeczywistoci w
niej ukrytych.
Rozdzia 6
wity sobr yczyby sobie, aby wierni obecni na kadej mszy przyjmowali Komuni nie tylko
duchowym pragnieniem, ale take sakramentalnym przyjciem Eucharystii, a dziki temu
przypad im obfitszy owoc Najwitszej ofiary; jednake, jeli nie zawsze tak si dzieje, wity
sobr nie potpia jako prywatnych i niedozwolonych mszy, w ktrych jedynie kapan przyjmuje
sakramentaln Komuni, ale potwierdza je, a nawet poleca. Gdy take te msze naley
uwaa prawdziwie jako wsplne, czciowo dlatego, e lud przyjmuje na nich Komuni
duchowo, czciowo za dlatego, e publiczny szafarz Kocioa sprawuje je nie tylko za siebie,
ale za wszystkich wierzcych przynalecych do Ciaa Chrystusa.
Rozdzia 7
Nastpnie, wity sobr upomina, e Koci nakaza kapanom, by dodawali wody do wina w
ofiarowaniu kielicha, zarwno dlatego, e wierzy si, i uczyni tak Chrystus Pan, jak i dlatego,
e z Jego boku razem z krwi wypyna woda, i to domieszanie przypomina t tajemnic. A
poniewa w Apokalipsie w. Jana ludy s nazwane wod, wyraa to zjednoczenie wiernego
ludu z Chrystusem Gow.
Rozdzia 8
Chocia msza zawiera w sobie wielk nauk dla wiernych, to jednak ojcowie nie uznali za
rzecz poyteczn, aby wszdzie sprawowa j w jzyku rodzimym. Dlatego zachowujc
wszdzie w kadym Kociele staroytny i przez Koci rzymski, matk i nauczycielk
wszystkich kociow, zatwierdzony obrzd - aby owce Chrystusa nie czuy godu, ani dzieci nie
prosiy o chleb, i nie byo nikogo, kto by im go poama - wity sobr nakazuje pasterzom i
wszystkim sprawujcym opiek nad duszami, aby czsto w czasie odprawiania mszy - sami lub
przez kogo innego - wyjaniali niektre teksty czytane podczas mszy i zwaszcza w niedziele i
wita wyjaniali midzy innymi jak tajemnic Najwitszej ofiary.
Rozdzia 9
Poniewa przeciwko tej dawnej wierze, opartej na witej Ewangelii, na tradycjach apostow
i nauczaniu witych ojcw, rozsiano obecnie wiele bdw, i wielu naucza i roztrzsa
przernych rzeczy, wity sobr, po wielu gbokich i dojrzaych dyskusjach nad tymi
sprawami, za jednomyln zgod wszystkich ojcw, postanowi z pomoc poniszych kanonw
potpi i wypleni z Kocioa witego wszystko, co sprzeciwia si tej najczystszej wierze i
witej nauce.
I/B. Kanony o Najwitszej ofierze mszy witej
1. Gdyby kto mwi, e we mszy nie skada si Bogu prawdziwej i waciwej ofiary; albo e
skadanie ofiary nie jest niczym innym ni dawaniem nam Chrystusa do spoycia - niech bdzie
wyklty
2. Gdyby kto mwi, e sowami: To czycie na moj pamitk Chrystus nie ustanowi
apostow kapanami lub nie poleci, by oni oraz inni kapani skadali w ofierze Jego ciao i
krew - niech bdzie wyklty.
3. Gdyby kto mwi, e msza jest tylko ofiar pochwaln i dzikczynn lub jedynie pamitk
ofiary zoonej na krzyu, a nie przebagaln; albo e pomaga wycznie przyjmujcemu
[Komuni] i nie powinna by skadana za ywych i umarych, za grzechy, kary,
zadouczynienia ani w innych potrzebach - niech bdzie wyklty.
4. Gdyby kto mwi, e ofiara mszy jest blunierstwem przeciw najwitszej ofierze Chrystusa
zoonej na krzyu, albo e j umniejsza - niech bdzie wyklty.
5. Gdyby kto mwi, e oszustwem jest odprawia msze ku czci witych, i dla uzyskania ich
wstawiennictwa u Boga, jak czyni Koci niech bdzie wyklty.
6. Gdyby kto mwi, e kanon mszy zawiera bdy i dlatego naley go znie - niech bdzie
wyklty.
7. Gdyby kto mwi, e obrzdy, szaty i znaki zewntrzne, ktrych uywa przy sprawowaniu
mszy Koci katolicki, s bardziej podniet do bezbonoci ni penieniem pobonoci - niech
bdzie wyklty.
8. Gdyby kto mwi, e msze, podczas ktrych tylko kapan przyjmuje Komuni
sakramentalnie, s niedozwolone i dlatego naley je znie - niech bdzie wyklty.
9. Gdyby kto mwi, e obrzdek Kocioa rzymskiego, w ktrym cz kanonu i sowa
konsekracji wymawia si po cichu, naley potpi; albo e msz naley odprawia wycznie w
jzyku rodzimym; albo e nie naley dodawa wody do wina w ofiarowaniu kielicha, poniewa
jest to przeciwne ustanowieniu Chrystusa - niech bdzie wyklty.
II. Dekret o tym, co naley zachowa a czego unika podczas odprawiania mszy
[1] Z jak wielk trosk powinno si sprawowa Najwitsz ofiar mszy, z wszelk czci
religijn i uszanowaniem, mona najatwiej stwierdzi, gdy si pomyli, e w Pimie witym
ten, kto niedbale sprawuje dzieo Boe, zwany jest przekltym. Skoro wic koniecznie
stwierdzamy, e adne inne dzieo nie moe by uznane przez wiernych chrzecijan za bardziej
wite i Boe, jak ta budzca lk Tajemnica, w ktrej owa oywiajca Hostia, przez ktr
zostalimy pojednani z Bogiem Ojcem, jest codziennie ofiarowywana przez kapanw na
otarzu, to ponadto jest jasne, e naley dooy wszelkich stara i dokadnoci, aby ta Ofiara
bya skadana z najwiksz moliw wewntrzn prawoci i czystoci serca, a take z
wyrazami zewntrznej pobonoci i szacunku. [2] Skoro zatem wida, e wkrado si ju wiele
problemw dalekich od godnoci tak wielkiej Ofiary, czy to wskutek wystpkw naszych
czasw, czy te z powodu niedbaoci i niegodziwoci ludzi, aby odnowi nalen chwale Boej
cze i uwielbienie, a take dla zbudowania wiernego ludu, wity sobr postanawia, e
biskupi ordynariusze maj zakaza, a take bd si pilnie stara i dy, aby zwalczy to
wszystko, co wiedzie do chciwoci, bawochwalstwa, a take do braku czci, ktry nie daje si
oddzieli od bezbonoci albo do przesdu, pozoru prawdziwej pobonoci.
[3] Ponadto, skoro wiele kwestii mona uj w kilku sowach, po pierwsze w tym, co dotyczy
chciwoci, najcilej maj by zakazane wszelkie rodzaje warunkw wypacania nalenoci,
ukady i inne ustalenia podejmowane za odprawianie pierwszych mszy, jak rwnie
niestosowne i wymuszone pobieranie jamuny, ktre nie jest prob o jej udzielenie, a take
inne tego rodzaju sprawy, ktre niewiele si rni od symonii, a przynajmniej od
niegodziwego zysku.
[4] Nastpnie, aby unikn lekcewaenia, poszczeglni biskupi wydadz w swoich diecezjach
zakaz, e adnemu obcemu i nieznanemu kapanowi nie wolno odprawia mszy. [5] Prcz tego
nie pozwol, aby publiczni i uporczywi przestpcy mogli suy przy witym otarzu albo bra
udzia w witych czynnociach, ani na to, by wit ofiar skadali (jacykolwiek duchowni
diecezjalni i zakonni) w prywatnych domach oraz w ogle poza kocioami i oratoriami
przeznaczonymi wycznie do kultu Boego, a wyznaczonymi i wizytowanymi przez
ordynariuszy oraz zanim majacy bra udzia w liturgii, nie oka przez stosowny wygld, e
oprcz obecnoci ciaem bd rwnie obecni umysem oraz pobonym uczuciem serca. [6] Z
kociow bd usunite takie rodzaje muzyki, w ktrych tkwi domieszka czego swawolnego
albo nieczystego, czy to wykonywanej na organach, czy te piewanej, jak rwnie wszelkie
wieckie sprawy, prne, a wic bezbone spotkania, przechadzki, haasy, krzyki, aby Dom
Boy by naprawd (i mg by nazwany) domem, modlitwy.
[7] W kocu, aby wykluczy wszelkie zabobony, biskupi bd pilnowa, za pomoc zarzdze i
ogaszania kar, aby kapani nie odprawiali mszy o innych godzinach ni naley, a take aby
podczas sprawowania mszy nie stosowali innych obrzdw albo ceremonii oraz modlitw prcz
tych, ktre s w Kociele uznane i przyjte w czstym i chwalebnym uyciu. [8]Zupenie za
usun z Kocioa [obyczaje] zwizane z okrelon liczb mszy lub wiec, co wie si bardziej z
przesdem ni z prawdziw pobonoci. Bd te naucza lud tego, jakie s tak cenne owoce
tej najwitszej ofiary z nieba, i w jaki sposb mona je najlepiej uzyska. [9] Ponadto bd
upomina lud, aby czsto przybywa do swych kociow parafialnych, przynajmniej w
niedziele i wiksze wita. [10] Wszystko zatem, co tutaj zostao pokrtce wyliczone, biskupi
ordynariusze przedstawi w taki sposb we wszystkich miejscach; nie tylko te zasady, ale
take wszystko to, co bd uwaa, e do tych spraw przynaley. Na mocy wadzy udzielonej
im przez wity sobr (take jako delegaci Stolicy Apostolskiej) bd wydawa zakazy,
polecenia, dokonywa poprawy, stanowi, a take skoni wierny lud do nienaruszonego
zachowywania tego wszystkiego z pomoc cenzur kocielnych i innych kar, ktre wedle swojej
woli ustanowi, bez wzgldu na jakiekolwiek przywileje, wyczenia, odwoania i zwyczaje.
Kanon l
Nic tak bardzo nie pobudza wiernych do pobonoci i do czci Boej jak ycie i przykad tych,
ktrzy powicili si subie Boej. Skoro bowiem s widoczni na wysokim miejscu, oddaleni od
spraw wieckich, to inni patrz na nich jak w zwierciado, i bior z nich wzr do naladowania.
Dlatego wszystkim duchownym, ktrych Bg wezwa do suby swojej przystoi, aby swe ycie i
obyczaje tak uoyli, aby w stroju, ruchach, w postpowaniu, w sowach i we wszystkich
innych sprawach panowaa u nich tylko powaga, umiar i gboka pobono. Niech pilnie
unikaj takich bdw, ktre s lekkie u innych, ale dla nich byyby bardzo powane, za ich
postpowanie niech wzbudza powszechny szacunek. Skoro wic pilniej naley przestrzega
tego, co w Kociele Boym jest bardziej poyteczne i pikniejsze, dlatego wity sobr
postanawia, e w przyszoci naley zachowywa to wszystko, co ju w innych miejscach byo
wielokrotnie i zbawiennie postanowione przez papiey i wite sobory o yciu duchownych, o
ich uczciwoci, stroju i wiedzy, a take w kwestiach zbytku, ucztowania, tacw, o hazardzie,
zabawach oraz wszelkich wykroczeniach, jak rwnie o koniecznoci unikania wieckich zaj,
z zachowaniem tych samych - albo wikszych - kar nakadanych wedle osdu biskupw
ordynariuszy. adne odwoania nie bd powodowa zawieszenia wykonania decyzji
dotyczcych poprawy obyczajw. Gdyby za okazao si, e ktrekolwiek z powyszych
rozporzdze popado w zapomnienie, wtedy powinno by jak najszybciej przywrcone do
uycia, oraz przez wszystkich dokadnie winno by zachowywane, bez wzgldu na jakiekolwiek
zwyczaje, aby winni zaniedbania poprawy u swych poddanych nie musieli ponie kar
naoonych od karzcego Boga.
Kanon 2
Ktokolwiek odtd ma by przyjty do kocioa katedralnego, ten si powinien nie tylko
wyrnia urodzeniem, wiekiem, obyczajami, yciem i innymi cechami, wymaganymi przez
wite kanony, ale take powinien by wywicony, co najmniej przed szecioma miesicami.
Sprawozdanie, dotyczce tych kwestii (gdyby kandydat wcale nie by znany albo dopiero od
niedawna by znany w kurii rzymskiej), bd skada legaci Stolicy Apostolskiej albo nuncjusze
prowincji czy te jego ordynariusz, a w razie braku ordynariusza, najbliszy ordynariusz.
Kandydat taki powinien, oprcz powyszych warunkw, posiada wiedz odpowiedni do
wypeniania niezbdnych obowizkw, zwizanych z jego funkcj. Dlatego albo powinien
wczeniej by zasuenie promowany na magistra, doktora lub licencjata witej teologii bd
prawa kanonicznego na uniwersytecie, albo powinien wykaza si publicznym wiadectwem
jakiej akademii, i jest odpowiedni osob do nauczania innych. Gdyby za by zakonnikiem,
wtedy podobne powiadczenie winien posiada od swoich przeoonych. Wszystkie za
wymienione wyej osoby, ktre powinny wyda sprawozdanie albo powiadczenie, powinny
tego dopeni solidnie i bezpatnie, a w przeciwnym wypadku niech wiedz, e powanie
obciaj swoje sumienia, oraz e bd ukarani przez Boga i swych przeoonych.
Kanon 3
Biskupi (rwnie jako delegaci apostolscy) bd mogli dokona podziau w formie przydziaw,
a take rozdzieli je z trzeciej czci dochodw i zyskw pochodzcych z dowolnych godnoci,
godnoci urzdowych i urzdw w kocioach katedralnych albo kolegiackich. Mianowicie osoby
otrzymujce te przydziay, gdy pewnego wyznaczonego dnia nie wypeni osobicie
przynalenych im posug (wyznaczonych przez biskupa, w sposb przez niego okrelony), wtedy
utrac dochody za ten dzie, a take nie bd ich w aden sposb posiada, ale wedle woli
biskupa rodki te zostan przekazane w miar potrzeb na utrzymanie kocioa albo jakiego
innego pobonego miejsca. W miar za narastajcego uporu przeciwko tym osobom zostanie
wszczte postpowanie wedle postanowie witych kanonw. Gdyby za niektre z wyej
wymienionych godnoci w kocioach katedralnych albo kolegiackich, na mocy prawa czy te
zwyczaju nie obejmoway jurysdykcji, zarzdu ani urzdu, ale obejmoway jedynie dziaalno
duszpastersk poza miastem, na terenie diecezji, ktr dobrowolnie podejmuj posiadacze
tych godnoci, wtedy w tym czasie, gdy przebywaj i peni posug w kocioach zwizanych z
prac duszpastersk, maj by traktowani jakby byli obecni i biorcy udzia w czynnociach
duchownych w kocioach katedralnych i kolegiackich. Powysze zasady naley uwaa za
dotyczce jedynie tych kociow, w ktrych na mocy adnego obyczaju ani postanowienia,
osoby posiadajce wymienione godnoci, nie podejmujce duszpasterstwa, nie trac niczego z
trzeciej czci wspomnianych przychodw i zyskw, bez wzgldu na jakiekolwiek zwyczaje,
nawet obowizujce od niepamitnych czasw, wyczenia i postanowienia, nawet
potwierdzone przysigami i moc jakiegokolwiek autorytetu.
Kanon 4
Gdyby kto posiada jaki urzd duchowny w kociele katedralnym, kolegiacie, diecezjalnym
albo zakonnym, ale nie zostaby wywicony przynajmniej na stopie subdiakona, wtedy nie
bdzie posiada prawa gosu na kapitule w tym kociele, nawet gdyby byo mu ono swobodnie
udzielone. Osoby za posiadajce albo te, ktre bd w przyszoci posiada godnoci,
stanowiska urzdowe, urzdy, prebendy, udziay oraz jakiekolwiek inne beneficja we
wspomnianych kocioach, do ktrych przywizane s rne obowizki, a mianowicie
odczytywanie albo piewanie mszy, ewangelii, episto, niezalenie od posiadanych
przywilejw, wycze, uprawnie i szlacheckiego pochodzenia, powinni w okresie jednego
roku przyj wymagane wicenia, jeli ustan suszne przeszkody. W przeciwnym za wypadku
bd podlega karom okrelonym w konstytucji Soboru w Vienne, ktra rozpoczyna si od sw:
W celu nakonienia, aktora zostaje odnowiona przez wity sobr moc niniejszego dekretu.
Biskupi za winni ich skoni, aby osobicie wykonywali wymienione czynnoci w wyznaczone
dni, a take wszystkie inne obowizki, do ktrych s zobowizani, w zakresie kultu Boego,
pod grob wymienionych oraz innych ciszych kar, ktre mog by naoone wedle osdu
biskupw. W przyszoci za nie wolno wyznacza nikogo innego, jak tylko te osoby, ktre day
si dobrze pozna, co do wieku i innych zdolnoci. Inaczej za uczynione wyznaczenie bdzie
niewane.
Kanon 5
Sprawy dyspens, udzielanych moc jakiegokolwiek autorytetu, jeeli maj by przyznawane
poza kuri rzymsk, bd przekazywane ordynariuszom wnioskodawcy. Natomiast te dyspensy,
ktre s udzielane jako przywileje, nie bd skuteczne, zanim ci sami ordynariusze, jako
delegaci apostolscy, choby oglnie i poza drog sdow nie stwierdz, e proby te nie
podlegaj wadzie wyudzenia albo zafaszowania.
Kanon 6
W kwestii zmian ostatniej woli, co powinno si czyni wycznie dla susznej i koniecznej
przyczyny, biskupi jako delegaci Stolicy Apostolskiej, zanim taka zmiana zostanie dokonana,
maj stwierdzi oglnie i poza drog sdow, e w probach nie zostao zawarte nic z
przemilczeniem prawdy albo z podaniem faszu.
Kanon 7
Legaci i nuncjusze apostolscy, patriarchowie i prymasi oraz metropolici, w sprawie odwoa
skadanych do nich w jakichkolwiek sprawach, czy to w przyjmowaniu odwoa, czy te w
wydawaniu zakazw po odwoaniu, maj zachowywa form i brzmienie witych konstytucji,
a zwaszcza konstytucji [papiea] Innocentego IV, ktra rozpoczyna si od sowa: Rzymski.
Wbrew temu postanowieniu nie bd sta na przeszkodzie adne zwyczaje, nawet gdyby
obowizyway od niepamitnych czasw, ani rwnie adne zasady prowadzenia postpowania
i przywileje udzielone w przeciwnym sensie. Wszelkie odmienne zakazy, procesy i ich skutki
bd niewane moc samego prawa.
Kanon 8
Biskupi, rwnie jako delegaci Stolicy Apostolskiej, w sprawach przewidzianych prawem, bd
wykonawcami wszelkich pobonych rozporzdze, zarwno zawartych w testamentach, jak
rwnie pomidzy ywymi, a take bd posiadali prawo wizytowania szpitali, wszelkich
kolegiw, a take wieckich bractw, nawet gdy s nazywane szkoami albo wszelkimi innymi
nazwami, za wyjtkiem tych, ktre pozostaj pod bezporedni opiek krlw, chyba e za ich
zgod. Ponadto biskupi bd rozpoznawa i wypenia decyzje dotyczce jamuny, bankw
pobonych albo dobroczynnoci oraz wszystkich innych miejsc pobonych, niezalenie od tego
jak s nazywane, na mocy swego urzdu, wedle postanowie witych kanonw, nawet gdyby
troska o wspomniane miejsca naleaa do wieckich, a take gdyby te miejsca pobone byy
umocnione przywilejem wyczenia, oraz dotyczce wszystkich innych instytucji, ktre zostay
ustanowione dla sprawowania kultu Boego, w trosce o zbawienie dusz albo o utrzymanie
ubogich, bez wzgldu na jakiekolwiek zwyczaje, nawet obowizujce od niepamitnych
czasw, a take przywileje i postanowienia.
Kanon 9
Zarzdcy (zarwno duchowni, jak i wieccy) majtku jakiegokolwiek kocioa, rwnie
katedralnego, szpitala, bractwa, jamuny, banku pobonego i wszelkich innych miejsc
pobonych maj obowizek corocznie zda ordynariuszowi sprawozdanie z wykonywanego
zarzdu, niezalenie od wszelkich przeciwnych zwyczajw i przywilejw, chyba e w
ustanowieniu i zaoeniu takiego kocioa albo majtku byoby wyranie zarzdzone inaczej.
Gdy za na mocy zwyczaju albo przywileju, czy te na podstawie decyzji, dotyczcych
utworzenia jakiego miejsca, sprawozdanie naley przekaza innym osobom, w tym celu
wyznaczonym, wtedy ordynariusz powinien by take doczony do ich grona, bez wzgldu na
przeciwne zwolnienia udzielone wspomnianym administratorom.
Kanon 10
Poniewa z braku biegoci pisarzy powstaj liczne szkody oraz rodzi si okazja do wielu
sporw, biskup (rwnie jako delegat Stolicy Apostolskiej) moe zakaza notariuszom, na stae
albo czasowo, wykonywania wszelkich czynnoci w procesach, sporach i sprawach kocielnych
oraz duchowych, nawet gdyby byli powoani na mocy autorytetu apostolskiego, cesarskiego
albo krlewskiego, po sprawdzeniu ich kompetencji, gdy stwierdzi, e nie s odpowiedni, albo
e dopucili si jakichkolwiek uchybie w zakresie swych obowizkw, a adne odwoanie z ich
strony nie spowoduje zawieszenia zakazu biskupa ordynariusza.
Kanon 11
Gdyby jakiego duchownego albo wieckiego, niezalenie od tego jak by si szczyci
godnoci, choby nawet cesarsk bd krlewsk, tak dalece opanowaa chciwo, korze
wszelkiego za, e dopuciby si przej na wasny uytek i przywaszczy sobie beneficjum
jakiego kocioa diecezjalnego, czy zakonnego albo jurysdykcj nad bankiem pobonym, albo
nad jakimi innymi pobonymi miejscami, a take dobra, czynsze i prawa, rwnie feudalne i
wynikajce z dzierawy, owoce, zyski lub jakiekolwiek niestae dochody, ktre zwykle s
przeznaczane na potrzeby penicych tam posug i ubogich, osobicie czy te za
porednictwem innych osb, si albo na drodze zastraszenia, a take za pomoc
podstawionych osb, duchownych lub wieckich, albo w jakikolwiek inny sposb, czy te pod
jakimkolwiek pozorem, albo gdyby pozwoli sobie przeszkodzi, aby korzystali z nich ci, ktrym
jest to nalene na mocy prawa, wtedy bdzie podlega wykluczeniu z Kocioa na tak dugo,
dopki w caoci nie zwrci kocioowi i jego administratorowi czy te beneficjentowi
jurysdykcji, dbr, rzeczy, praw, owocw i dochodw, ktre zaj przemoc, albo ktre do
niego trafiy w jakikolwiek sposb, nawet na drodze darowania podstawionej osobie, a
nastpnie dopki nie uzyska darowania winy od papiea. Gdyby za by patronem tego
kocioa, wtedy oprcz powyszych kar, zostanie rwnie moc samego czynu pozbawiony
prawa patronatu. Natomiast duchowny, ktry dopuciby si albo wyraziby zgod na tego
rodzaju haniebne oszustwo i przywaszczenie, bdzie podlega tym samym karom, a take
zostanie pozbawiony wszelkich beneficjw, oraz bdzie niezdolny do otrzymania jakichkolwiek
innych beneficjw, jak rwnie wedle woli swego ordynariusza zostanie zawieszony w
penieniu czynnoci duchownych, wynikajcych ze swych wice, nawet na okres ju po
cakowitym zadouczynieniu i darowaniu przestpstwa.
I/A. Prawdziwa i katolicka nauka o sakramencie wice dla potpienia bdw naszych
czasw
Rozdzia l
[a] Ofiara i kapastwo zostay tak z Boego ustanowienia poczone, e istniej w kadym
prawie. Skoro wic Koci katolicki w Nowym Przymierzu z ustanowienia Pana otrzyma
widzialn wit ofiar Eucharystii, to trzeba te przyzna, e jest w Kociele nowe, widzialne
i zewntrzne kapastwo, na ktre dawne zostao przeniesione, [b] Pismo wite pokazuje i
tradycja Kocioa katolickiego zawsze uczya, e zostao ono ustanowione przez tego samego
naszego Pana i Zbawiciela, i e apostoom i ich nastpcom w kapastwie zostaa przekazana
wadza konsekrowania, ofiarowania i szafowania Jego Ciaem i Krwi, jak rwnie
odpuszczania i zatrzymywania grzechw.
Rozdzia 2
[a] Poniewa posuga tak witego kapastwa jest rzecz Bo, czym naturalnym byo - by
godniej i z wiksz czci mogo by sprawowane - by w uporzdkowanej strukturze Kocioa
istniao kilka rnych wice szafarzy, ktre z urzdu suyyby kapastwu, tak podzielonych,
by posiadajcy ju tonsur duchownych od niszych wstpowali na wysze, [b]Ksigi Pisma
witego wyranie wzmiankuj nie tylko o kapanach, ale rwnie o diakonach, i w
stanowczych sowach ucz tego, na co szczeglnie naley uwaa przy ich
wiceniu, [c] Wiadomo, e od samego pocztku Kocioa uywano nazw nastpujcych
wice i dla kadego z nich waciwych posug - chocia nie rwny stopie - a mianowicie:
subdiakona, akolity, egzorcysty, lektora i ostiariusza. [d] Albowiem ojcowie i wite sobory
zaliczali subdiakonat do wyszych wice, a bardzo czsto czytamy u nich take o niszych.
Rozdzia 3
<wicenia s prawdziwym sakramentem>
Skoro wedug wiadectwa Pisma, tradycji apostolskiej i jednomylnoci ojcw jasne jest, e
przez wite wicenia, udzielane sowami i zewntrznymi znakami, zostaje dana aska, nikt
nie moe wtpi, e wicenia s prawdziwym i odrbnym, jednym z siedmiu sakramentw
Kocioa witego. Aposto bowiem mwi: Upominam ci, aby rozbudza ask Bo, ktra
jest w tobie przez woenie moich rk. Nie da nam bowiem Bg Ducha bojani, ale mocy,
mioci i trzewoci.
Rozdzia 4
[a] Poniewa sakrament wice, podobnie jak sakramenty chrztu i bierzmowania, wyciska
znami, ktrego nie mona zatrze ani usun, susznie wity sobr potpia pogld tych,
ktrzy twierdz, e kapani Nowego Przymierza maj tylko wadz czasow, i e raz wanie
wywiceni mog znw sta si wieckimi, jeli nie peni posugi [goszenia] Sowa Boego.
[b] Jeli kto twierdzi, e wszyscy chrzecijanie bez rnicy s kapanami Nowego Przymierza,
albo e wszyscy obdarzeni s jednakow wadz duchow, nie czyni niczego innego, jak si
wydaje, tylko wprowadza zamt do hierarchii kocielnej, ktra jest Jak uporzdkowany szyk
bojowy, tak jakby - wbrew nauce w. Pawa - wszyscy byli apostoami, wszyscy prorokami,
wszyscy ewangelistami, wszyscy pasterzami i wszyscy doktorami.
[c] wity sobr owiadcza te, e do tego hierarchicznego porzdku, oprcz innych stopni
kocielnych, nale zwaszcza biskupi, ktrzy weszli w miejsce po apostoach, ustanowieni (jak
mwi ten sam Aposto) przez Ducha witego, aby rzdzili Kocioem Boym, wysi s od
prezbiterw, udzielaj sakramentu bierzmowania, wic szafarzy Kocioa i mog peni wiele
innych czynnoci, do ktrych nie maj adnej wadzy osoby niszych wice, [d] Ponadto,
wity sobr naucza, e do udzielenia wice biskupich, kapaskich i pozostaych nie s tak
wymagane zgoda, powoanie i upowanienie ze strony ludu, jakiejkolwiek wadzy czy urzdu
wieckiego, eby udzielone bez nich byy niewane, [e]Przeciwnie, [sobr] postanawia, e
wszystkich powoanych i ustanowionych tylko przez lud, wadz i urzd wiecki, ktrzy
przystpuj do penienia tych posug oraz je przyjmuj z wasnej lekkomylnoci, naley
uwaa nie za sugi Kocioa, ale za zodziei i rozbjnikw nie wchodzcych przez drzwi.
Kanon l
[a] Poniewa w Boym nakazie polecono wszystkim, ktrym powierzona zostaa troska o dusze,
aby znali swe owce, skadali za nie ofiary, przepowiadali im Sowo Boe, i pasali je przez
udzielanie im sakramentw oraz przykadem wszelkich dobrych uczynkw, a take troszczyli
si ojcowsko o ubogich i o wszystkich innych nieszczliwych ludzi, oraz wypeniali inne
obowizki duszpasterskie, a to wszystko nie moe by wcale zrealizowane i wypenione przez
tych, ktrzy nie pilnuj swego stada, nie pozostaj przy nim, ale porzucaj to stado obyczajem
najemnikw, wity sobr zachca ich i upomina, aby pamitajc o Boych przykazaniach i o
byciu wzorem dla trzody, pali i kierowali swymi owcami w mdroci i prawdzie, [b] Aby za te
zasady dotyczce rezydowania duchownych, ktre ju wczeniej w wity i nader uyteczny
sposb, zostay ustalone za witej pamici Pawa III, nie pocigny innych w kierunku obcym
zamysowi witego soboru, skoro moc tamtego dekretu przez pi kolejnych miesicy mona
by nieobecnym, przyjmujc zasady tamtego dekretu wity sobr wyjania, e wszyscy
patriarchowie, prymasi, metropolici, oraz wszyscy przeoeni wszelkich kociow
katedralnych, kadej godnoci i tytuu, jak rwnie kardynaowie witego Kocioa
rzymskiego, s zobowizani do osobistego przebywania na terenie swych kociow albo
diecezji, gdzie s winni wypenia powierzone im obowizki. Nie mog natomiast by tam
nieobecni za wyjtkiem przyczyn i w warunkach podanych poniej.
[c] Jeeli bowiem mio chrzecijaska, pilna potrzeba, nalene posuszestwo oraz oczywisty
poytek kocioa albo pastwa domaga si i da niekiedy nieobecnoci niektrych osb, to w
takim przypadku, jak postanawia wity sobr, te uprawnione przyczyny nieobecnoci powinny
by zbadane i potwierdzone na pimie przez papiea albo metropolit, czy te podczas jego
nieobecnoci przez najstarszego rezydujcego biskupa pomocniczego, ktry ma obowizek
take potwierdzi prawomocno nieobecnoci metropolity, jeeli nieobecno nie zdarzy si
wskutek pewnych powinnoci i obowizkw publicznych, zwizanych z penieniem urzdu
biskupa, za przyczyny nieobecnoci s czste i nagle powstaj, a wic nie jest nawet
konieczne informowanie o nich metropolity, [d] Do tego samego jednak metropolity wraz z
synodem prowincjonalnym bdzie nalee ocena pozwole udzielonych przez biskupa albo
przez jego sufraganw, oraz stwierdzenie, czy kto nie naduywa tego prawa, a take ukaranie
bdzcych karami kanonicznymi, [e] Tymczasem ci, ktrzy chc si oddali, niech pamitaj,
e s zobowizani, aby w taki sposb zatroszczy si o swoje owce, aby w miar monoci
wskutek nieobecnoci pasterzy nie doznay one adnej szkody, [f] Skoro za niektrzy bywaj
tylko przez krtki czas nieobecni, a wedle brzmienia dawnych kanonw nie wydaje si, e jest
to nieobecno, gdy wnet powrcili, wity sobr pragnie, aby taka nieobecno nigdy nie
przekraczaa okresu dwch albo w sumie trzech miesicy, czy to cigle, czy te z przerwami,
w okresie kadego roku, za wyjtkiem podanych wyej przypadkw, a ponadto powinna si
zdarza dla susznej przyczyny oraz bez adnej szkody dla owczarni, [g] Ocen tej sytuacji
wity sobr pozostawia ich sumieniu, ktre - jak ma nadziej bdzie pene pobonoci i
bojani, gdy otwarte s dla Boga serca tych, ktrzy winni wykonywa Jego dziea z lkiem i
bez podstpu, [h] Na razie wity sobr upomina i zachca ich w Panu, aby zawsze byli obecni
w swoim kociele katedralnym w okresie Adwentu, Wielkiego Postu, Narodzenia i
Zmartwychwstania Paskiego, jak rwnie w dni Zesania Ducha witego i Boego Ciaa, w
ktre to dni w szczeglny sposb owce powinny si pokrzepi i radowa si w Panu z obecnoci
pasterza, chyba e wezw ich inne obowizki biskupie na terenie diecezji. [i] wity sobr
postanawia, e gdyby kto wystpi przeciwko rozporzdzeniom tego dekretu (oby do tego
nigdy nie doszo), wtedy oprcz innych kar naoonych i odnowionych za Pawa III przeciwko
zaniedbujcym obowizku rezydowania oraz prcz winy grzechu miertelnego, w ktry
popadnie, nie bdzie mg otrzyma swoich dochodw za okres nieobecnoci, a take bez
adnej innej deklaracji nie bdzie mg zatrzyma tych dochodw z czystym sumieniem, ale
bdzie zobowizany (albo po jego ustpieniu za porednictwem swego kocielnego
zwierzchnika) do wypacenia tych rodkw do skarbu kocioa albo dla ubogich z tego terenu.
Zakazane s natomiast wszelkie umowy albo ukady, tak zwane dotyczce niesusznie
przyjtych dochodw, moc ktrych wspomniane rodki bywaj darowane takiej osobie w
caoci lub w czci, bez wzgldu na jakiekolwiek przywileje, udzielone jakiemukolwiek
kolegium albo skarbowi kocielnemu.
[k] Takie same zasady wity sobr podaje i ustanawia w odniesieniu do wszystkich niszych
duszpasterzy i posiadaczy beneficjw, obejmujcych trosk duszpastersk, rwnie w
odniesieniu do stwierdzenia winy, utraty dochodw i kar, z tym wszake, i gdy si tylko
zdarzy, e bd nieobecni, a sprawa zostanie wczeniej poznana i sprawdzona przez biskupa,
to powinni pozostawi odpowiedniego wikariusza, zatwierdzonego przez ordynariusza, ktremu
zostanie wyznaczona stosowna zapata. [l] Bez wanej przyczyny nie mog za otrzyma
pozwolenia na wyjazd (udzielanego na pimie i bezpatnie) na okres duszy ni dwa miesice.
Gdyby za zostali wezwani (nawet nie osobicie), za pomoc edyktu i trwaliby w uporze, wtedy
biskup ordynariusz moe swobodnie zmusi ich do powrotu za pomoc cenzur kocielnych,
przez odebranie i umniejszenie dochodw, czy te za pomoc innych zgodnych z prawem
rodkw, a do pozbawienia beneficjum wcznie. Wykonanie tej decyzji nie moe by
zawieszone na mocy adnego przywileju, pozwolenia, pokrewiestwa, wyczenia, a take bez
wzgldu na jakiekolwiek beneficjum, umow, rozporzdzenie, jak rwnie zatwierdzone
przysig albo moc jakiegokolwiek autorytetu, bez wzgldu na zwyczaj, nawet obowizujcy
od niepamitnych czasw, ktry raczej naley uwaa za zepsucie, jak rwnie bez wzgldu na
odwoanie albo ograniczenie, nawet zgoszone do kurii rzymskiej albo wydane moc
konstytucji eugeniuszowych.
[m] W kocu wity sobr nakazuje ogosi na synodach prowincjonalnych i biskupich, zarwno
dekret wydany za rzdw Pawa III, jak rwnie niniejszy dekret. Sobr pragnie bowiem, aby
to, co wynika z obowizkw pasterskich, jak rwnie czego domaga si zbawienie dusz, byo
czsto wpajane w uszy i umysy wszystkich, aby w przyszoci z Bo pomoc, nie zostao
unicestwione niesprawiedliwoci czasw, wskutek ludzkiego zapomnienia albo drog
odzwyczajenia.
Kanon 2
Przeoeni kociow katedralnych, a take wszystkich innych wyszych kociow,
jakiejkolwiek nazwy albo tytuu, nawet gdyby byli kardynaami witego Kocioa rzymskiego,
jeeli w okresie trzech miesicy nie przyjm konsekracji, wtedy bd zmuszeni do zwrotu
uzyskanych dochodw, a jeeli w przecigu kolejnego takiego samego okresu znw zaniedbaj
tego uczyni, wtedy moc samego prawa zostan pozbawieni swych kociow. Konsekracja ta,
jeeli zostanie przeprowadzona poza kuri rzymsk, powinna by odprawiona w kociele, do
ktrego zostali mianowani albo w prowincji, jeeli bdzie to moliwe do przeprowadzenia.
Kanon 3
Biskupi bd osobicie udziela wice. Gdyby na przeszkodzie stana choroba, wtedy
przeka swych poddanych (ale ju wyprbowanych i po egzaminach) do wywicenia innemu
biskupowi.
Kanon 4
Pierwsza tonsura nie bdzie udzielana osobom, ktre nie otrzymay sakramentu bierzmowania i
nie zostay nauczone podstaw wiary, a take tym, ktrzy nie posiadaj umiejtnoci czytania i
pisania oraz tym, co do ktrych nie mona zaoy, e ten rodzaj ycia wybrali raczej dla
wyraenia swego wiernego oddania Bogu, a nie dla oszukaczego uniknicia sdw cywilnych.
Kanon 5
Osoby promowane do niszych wice winni posiada dobre wiadectwo od proboszcza i
nauczyciela ze szkoy, w ktrej pobierali nauk. Ci natomiast, ktrzy maj otrzyma
poszczeglne wysze wicenia, stawi si przed biskupem na miesic przed terminem
wice, a biskup poleci proboszczowi albo innej bardziej odpowiedniej osobie, wedle swego
uznania, aby przedstawi publicznie w kociele imiona i zamiar tych, ktrzy chc uzyska
wicenia, a take aby dokadnie pozna, od osb godnych zaufania, pochodzenie, wiek,
obyczaje i ycie kandydatw, a nastpnie aby jak najszybciej przesa biskupowi listy ze
wiadectwami, ktre bd obejmowa wyniki przeprowadzonego badania.
Kanon 6
Nikt, kto otrzyma pierwsz tonsur albo nisze wicenia, nie moe otrzyma beneficjum,
zanim nie osignie wieku czternastu lat. Osoba taka nie bdzie si cieszy przywilejem
odrbnego sdownictwa kocielnego, jeeli nie bdzie posiada beneficjum kocielnego, albo
gdy noszc strj duchowny i tonsur nie bdzie suy jakiemu kocioowi z polecenia biskupa
albo za pozwoleniem biskupa nie zostanie skierowana do seminarium duchownego albo do
jakiej szkoy, albo na uniwersytet, podajc drog do uzyskania wyszych wice.
Natomiast w sprawie duchownych onatych zostanie zachowana konstytucja Bonifacego VIII,
ktra rozpoczyna si od sw: Clerici, qui cum unicis, w taki sposb, e ci duchowni, ktrzy s
wyznaczeni przez biskupa do powinnoci albo suby jakiemu kocioowi, maj peni swe
powinnoci albo posug w tym kociele uywajc stroju duchownego i posiadajc tonsur, bez
wzgldu na jakikolwiek przywilej ani zwyczaj, istniejcy w tej sprawie, nawet od
niepamitnych czasw.
Kanon 7
Idc ladem staroytnych kanonw, wity sobr postanawia, aby wszyscy pragncy przystpi
do witej suby, gdy biskup postanowi udzieli wice, zostali wezwani do miasta w rod
przed dniem wyznaczonym na wicenia albo w innym terminie ustalonym przez biskupa.
Wtedy za biskup, z pomoc znanych sobie duchownych i innych wiatych mw,
dowiadczonych w prawie Boym i w przepisach prawa kocielnego, dokona pilnego badania i
sprawdzenia pochodzenia kandydatw do wice, ich wieku, wyksztacenia, obyczajw,
wiedzy i wiary.
Kanon 8
Obrzdy wice bd odprawiane publicznie, w kociele katedralnym, w dniach okrelonych
w prawie, w obecnoci wezwanych do tego celu kanonikw tego kocioa. Jeeli za bd si
odbywa w innym miejscu na terenie diecezji, to w obecnoci miejscowego duchowiestwa, a
w miar monoci w najbardziej odpowiednim kociele. Kady za kandydat bdzie wywicany
przez swego biskupa. Gdyby za kto pragn otrzyma wicenia od innego biskupa, to nie
otrzyma zgody, niezalenie od jakiegokolwiek reskryptu oglnego albo szczegowego, bez
wzgldu na aden przywilej, nawet w okrelonym czasie, chyba e jego uczciwo i obyczaje
zostan powiadczone przez jego ordynariusza. Gdyby stao si inaczej, to biskup udzielajcy
wice zostanie zawieszony w udzielaniu wice na okres jednego roku, a osoba wywicona
w wykonywaniu otrzymanych wice na okres tak dugi, jaki wyda si stosowny waciwemu
ordynariuszowi.
Kanon 9
Biskup nie moe udzieli wice swemu domownikowi, ktry nie jest jego poddanym, jeeli
przez okres trzech lat nie przebywa wraz z nim, i jeeli nie udzieli mu natychmiast
beneficjum, z wykluczeniem wszelkiego bezprawia, bez wzgldu na jakikolwiek zwyczaj,
nawet obowizujcy od niepamitnych czasw.
Kanon 10
Opaci oraz wszyscy inni objci egzempcj moc jakiegokolwiek prawa, przebywajcy w
granicach jakiej diecezji, nie mog w przyszoci udziela tonsury ani niszych wice
nikomu, kto nie jest ich podwadnym, nawet gdyby mwi, e nie naley do adnej diecezji,
albo e jest objty egzempcj. Ponadto ani opaci, ani inni objci egzempcj, ani adne kolegia
i kapituy, nawet kociow katedralnych, nie mog udziela listw dymiseryjnych adnym
klerykom diecezjalnym, aby byli wywiceni przez kogo innego, ale wicenia wszystkich
klerykw bd nalee do biskupw, na terenie ktrych diecezji przebywaj klerycy, z
zachowaniem wszystkich zasad zawartych w postanowieniach tego witego soboru, bez
wzgldu na jakiekolwiek przywileje, przepisy albo zwyczaje, nawet obowizujce od
niepamitnych czasw. wity sobr poleca take rozcign kar naoon na tych, ktrzy
wbrew dekretowi tego soboru, przyjtemu za panowania [papiea] Pawa III, zdobywaj list
dymisoryjny od kapituy biskupiej podczas wakansu na tej stolicy, rwnie na tych, ktrzy taki
list otrzymuj od innych osb, dziaajcych w miejsce kapituy i posiadajcych jurysdykcj
biskupi w czasie wakansu stolicy. Natomiast osoby udzielajce tych zwolnie wbrew temu
dekretowi s zawieszone moc samego prawa na jeden rok w penieniu urzdu i w posiadaniu
beneficjum.
Kanon 11
Nisze wicenia bd udzielane kandydatom, ktrzy przynajmniej rozumiej jzyk aciski, z
zachowaniem odstpw w czasie, chyba e biskup uzna, e raczej naley postpowa inaczej,
aby w ten sposb mogli si nauczy, jaka jest powaga tego stanu. Powinni oni wypenia swe
obowizki stosownie do polece biskupa w tym kociele, do ktrego zostali przypisani, chyba
e byliby nieobecni z powodu odbywania studiw. Kandydaci powinni za w taki sposb
przechodzi ze stopnia na stopie, jak wzrastajc w wieku bd wzrasta w zasugach i
wiedzy. W ten sposb dadz przykad dobrych obyczajw i wytrwaej suby w Kociele oraz
wikszej czci wobec prezbiterw i wyszych stopni wice, a szczeglnie uka wiksz
czno z Ciaem Chrystusa. Gdy za kto ma wstpi na wysze stopnie i do najwitszych
tajemnic, to nie mona nikogo do nich dopuci, kto posiadan wiedz nie okae si by
godnym wyszych wice. Nie bd dopuszczani do wice wczeniej ni po roku od
otrzymania ostatniego z niszych wice, chyba e domaga si tego bdzie konieczno albo
potrzeby Kocioa, wedle oceny biskupa.
Kanon 12
Nikt w przyszoci nie bdzie wywicony na subdiakona, zanim nie osignie wieku 22 lat, na
diakona zanim nie osignie 23 lat, natomiast do prezbiteratu zanim nie osignie 25 lat ycia.
Biskupi bd jednak wiedzie, e nie powinni wywica jakichkolwiek kandydatw, ktrzy
osignli ten wiek, ale wycznie godnych oraz takich, ktrzy swej dojrzaoci dowiedli
uczciwym yciem. Zakonnicy rwnie nie bd wiceni ani w modszym wieku, ani bez pilnego
sprawdzenia ze strony biskupa, z zupenym wykluczeniem w tej sprawie wszelkich przywilejw
Kanon 13
Na subdiakonw i diakonw bd wywicane osoby, majce dobre wiadectwo i wyprbowane
ju w niszych wiceniach, a take wyksztaceni w zakresie wiedzy i wykonywania wice,
majce nadziej, e z pomoc Bo wytrwaj. Powinni oni suy tym kocioom, do ktrych
zostan przypisani, wiedzc, e nader przystoi, aby przynajmniej w niedziele i uroczystoci,
gdy bd suy przy otarzu, przyjmowali Komuni wit. Klerycy wyniesieni do stopnia
witego subdiakonatu nie bd mogli wstpi na wyszy stopie wice, jeeli na tym
stopniu nie pozostawali przynajmniej przez jeden rok, chyba e biskupowi wyda si stosowne
postpi inaczej. Dwa wite stopnie wice nie bd udzielane tego samego dnia, nawet
zakonnikom, bez wzgldu na jakiekolwiek przywileje i pozwolenia udzielone komukolwiek.
Kanon 14
Do wice prezbiteratu bd przyjmowani ci, ktrzy pobonie i wiernie wypeniali
wczeniejsze posugi, posiadaj dobre wiadectwo oraz nie tylko suyli, przynajmniej przez
jeden peny rok, w diakonacie, chyba e biskup uzna inaczej ze wzgldu na poytek i dobro
Kocioa, ale take okazali si zdatni, po wczeniejszym dokadnym egzaminie, do nauczania
ludu tych rzeczy, ktrych poznanie jest wszystkim niezbdne dla osignicia zbawienia, oraz
do sprawowania sakramentw, a take znani s z pobonoci i czystoci obyczajw, aby mona
si byo po nich spodziewa jasnego przykadu dobrych uczynkw i prawego ycia. Biskup
bdzie si troszczy, aby sprawowali oni msze przynajmniej w niedziele i uroczyste wita, a
jeeli bd sprawowa posug duszpastersk, to tak czsto, by zadouczyni swoim
obowizkom. Co do promowanych z przeskoczeniem [stopni wice], biskup moe
dyspensowa dla susznej przyczyny, jeli nie penili funkcji.
Kanon 15
Chocia prezbiterzy podczas wice otrzymuj zdolno do uwalniania od grzechw, to
jednak wity sobr postanawia, e nikt, rwnie zakonnik, nie bdzie mg sucha spowiedzi
osb wieckich, a take duchownych, ani nie bdzie uznany za godnego do penienia tej
posugi, jeeli nie otrzyma beneficjum parafialnego, albo jeeli nie bdzie uznany za
odpowiedniego przez biskupa drog egzaminu, gdy biskupowi wyda si to stosowne, czy te w
inny sposb, i gdy nie otrzyma aktu uznania, ktry bdzie wydawany bezpatnie, bez wzgldu
na jakiekolwiek przywileje i zwyczaje, nawet gdyby obowizyway od niepamitnych czasw.
Kanon 16
Poniewa nikt nie powinien otrzyma wice, jeeli w ocenie swego biskupa nie byby
potrzebny albo niezbdny w swoim kociele, dlatego wity sobr, idc ladem szstego
kanonu Soboru Chalcedoskiego, postanawia, aby nikt nie by w przyszoci wywicony, kto
nie bdzie przypisany do tego kocioa albo miejsca pobonego, dla ktrego koniecznoci lub
korzyci zosta wywicony, aby tam peni swe czynnoci, a nie tua si po miejscach
niepewnych. Jeeli za opuci to miejsce bez porozumienia z biskupem, wtedy zostanie
zawieszony w penieniu witych czynnoci. Ponadto aden obcy duchowny nie bdzie
dopuszczony przez adnego biskupa do sprawowania Boych tajemnic i do udzielania
sakramentw bez listu polecajcego od swego ordynariusza.
Kanon 17
Aby stosownie do postanowie witych kanonw odnowi wypenianie czynnoci witych
stopni wice od diakonatu a do ostiariatu, ktre byy w Kociele chwalebnie przyjte od
czasw apostolskich, a w wielu miejscach od pewnego czasu pozostaway zaniedbane, a take
aby nie byy one przez heretykw traktowane jako bezuyteczne, zapalony pragnieniem
odnowy tego staroytnego obyczaju, wity sobr postanawia, aby w przyszoci posugi tego
rodzaju byy wypeniane wycznie przez osoby posiadajce te wicenia. Ponadto [sobr]
zachca w Panu, wszystkich razem i kadego z osobna, przeoonych kociow i nakazuje im,
aby w miar monoci w kocioach katedralnych, kolegiackich i parafialnych na terenie ich
diecezji, jeeli udzia ludu i dochd kocioa na to pozwoli, zatroszczyli si o odnow tego
rodzaju posug i aby wyznaczyli stypendia dla osb wykonujcych te posugi z pewnej czci
dochodw z niektrych pojedynczych beneficjw albo z majtku kocioa, jeeli dochody bd
wystarczajce, albo z obu tych rde. Gdyby za zaniedbali tego polecenia, wtedy zostan
ukarani pozbawieniem czci albo caoci tych dochodw na mocy osdu ordynariusza. Jeeli
za posugi czterech niszych wice nie bd wypeniane przez bezennych klerykw, to
mog by oni zastpieni take przez onatych, yjcych uczciwie, ktrzy nie bd drugi raz
onaci, ale s odpowiedni do wypeniania tej suby, oraz posiadaj tonsur i nosz w kociele
strj duchowny.
Kanon 18
[a] Wiek modzieczy, jeeli nie bdzie waciwie uformowany, skonny jest do postpowania
za przyjemnociami wiata, a gdy od wczesnych lat nie bdzie ksztatowany w pobonoci i w
religii, zanim skonno do wad nie opanuje caego czowieka, to nigdy nie bdzie mg
doskonale wytrwa w karnoci kocielnej bez najwikszej i niemal wyjtkowej pomocy Boga
wszechmogcego. Dlatego wity sobr postanawia, aby przy poszczeglnych kocioach
katedralnych, metropolitarnych i w zalenych od nich wikszych kocioach ustanawiane byy,
w pobliu tych kociow (albo w innym odpowiednim miejscu, wybranym przez biskupa
stosownie do moliwoci i rozmiarw diecezji) kolegia dla modych ludzi z danego miasta i
diecezji albo danego kraju, jeeli ich liczba jest niewielka. Tam maj by utrzymywani,
nauczani zasad religii oraz ksztaceni w dziedzinie dyscypliny kocielnej, [b] Do takiego za
kolegium bd przyjmowani kandydaci w wieku przynajmniej dwunastu lat, urodzeni w
prawowitym zwizku maeskim, umiejcy dobrze czyta i pisa, ktrzy daj nadziej, e s
odpowiedni, i e maj wol, aby zawsze suy w Kociele, [c] wity sobr pragnie
szczeglnie, aby wybierano synw ubogich rodzin, nie wyklucza jednak bogatych, ale maj si
sami utrzymywa i wyraa swe pragnienie suby Bogu i Kocioowi, [d] Biskup podzieliwszy
za tych modych ludzi na tyle klas, na ile uzna za stosowne, odpowiednio do ich liczby, wieku
i postpw czynionych w dyscyplinie kocielnej, bdzie im stopniowo przydziela, w miar jak
uzna to za korzystne, penienie suby w kocioach, a innych zatrzyma w kolegium dla
dalszego ksztacenia, za miejsce wyksztaconych uzupeni innymi, aby w tym kolegium byo
zawsze rdo nowych sug Boych, [e] Aby za kandydaci byli stosownie wyksztaceni w kadej
dziedzinie ycia kocielnego, dlatego zawsze majc tonsur i strj duchowny, bd si uczy
gramatyki, piewu, prowadzenia rachunkw kocielnych i innych dziedzin nauki, a ponadto
gruntownie bd nauczani Pisma witego, ksig kocielnych, kaza witych oraz udzielania
sakramentw, a szczeglnie zasad niezbdnych dla suchania spowiedzi oraz obrzdw i
ceremonii liturgicznych, [f] Biskup bdzie si troszczy, aby brali oni codziennie udzia w
ofierze mszy witej, a przynajmniej raz w miesicu odbywali spowied i zgodnie z osdem
spowiednika, przyjmowali ciao Pana naszego, Jezusa Chrystusa, za w dni witeczne, aby
suyli w kocioach katedralnych i w innych na danym terenie, [g] Te wszystkie zasady oraz
inne stosowne i konieczne rozporzdzenia w tej sprawie wydadz poszczeglni biskupi za rad
dwch starszych i godnych kanonikw, ktrych biskupi sami sobie wybior, za natchnieniem
Ducha witego. Ponadto biskupi doo stara, czsto dokonujc wizytacji, aeby wszystkie
te rozporzdzenia byy zawsze zachowywane, i bd surowo kara oschych, upartych i
gorszycieli, szerzcych ze obyczaje, a take bd ich usuwa, jeeli zajdzie potrzeba, oraz
bd si pilnie stara, aby usun wszelkie przeszkody, ktre ich zdaniem dotycz zachowania
i rozwoju tak pobonej i witej instytucji.
[h] Poniewa dla wzniesienia budynku kolegium, dla zaopatrzenia nauczycieli i suby, oraz dla
utrzymania modziey, a take celem pokrycia innych wydatkw niezbdne bd okrelone
dochody, ponad te, ktre zostay przeznaczone na wyksztacenie albo utrzymanie modziey w
poszczeglnych kocioach i miejscach, a ktre niniejszym powinny by przeznaczone temu
seminarium, podlegajcemu trosce biskupa, to ci sami biskupi, za rad dwch kanonikw, z
ktrych jeden zostanie wybrany przez biskupa, a drugi przez kapitu wraz z dwoma
duchownymi z danego miasta (wybr jednego z nich bdzie podobnie nalea do biskupa, a
drugiego do duchowiestwa) dokonaj wydzielenia z caoci dochodw stou biskupiego,
kapituy i wszystkich innych godnoci, urzdw, stanowisk, prebend, udziaw, opactw i
przeoratw, kadego zakonu, take kanonikw, dowolnego rodzaju i stanu oraz szpitali, ktre
zostay oddane w posiadanie tytularne bd w zarzd, zgodnie z postanowieniami konstytucji
Soboru w Vienne, ktra rozpoczyna si od sw: Zdarza si niekiedy, a take z wszelkich
beneficjw, w tym kanonikw, nawet gdy podlegaj jakiemu prawu patronatu, a nawet gdy s
wyjte, a take gdy nie s przyczone do adnej diecezji albo do innego kocioa, klasztoru i
szpitala, albo jakiego innego miejsca pobonego, nawet wyjtego, oraz z dochodw albo
zyskw z budynkw kocielnych i innych miejsc, oraz z wszelkich innych dochodw albo zyskw
kocielnych, take innych kolegiw (w ktrych jednak nie ma seminariw, dla uczcych si
albo nauczajcych, przyczyniajcych si do wsplnego dobra Kocioa, gdy te sobr pragnie
pozostawi wyczone, oprcz tych dochodw, ktre s nadmiarem w stosunku do zwyczajnego
utrzymania takich seminariw), oraz zgromadze albo bractw, ktre w wielu miejscach zwane
s szkoami, oraz wszystkich klasztorw, za wyjtkiem zakonw ebrzcych, a take z
dziesiciny przynalenej (z dowolnego tytuu) wieckim, z ktrych zwykle pochodz subsydia
kocielne, oraz rycerzy nalecych do dowolnej suby albo zakonu (z wyczeniem jedynie
braci w. Jana Jerozolimskiego), pewnej czci albo pewnego udziau i ten udzia (w ten
sposb wydzielony) jak rwnie pewne proste beneficja, dowolnego rodzaju i godnoci, take
beneficja poczone z pewnymi obowizkami, albo udziay w takich beneficjach, rwnie
przed ich oprnieniem, bez przesdzania spraw penienia kultu Boego i posiadania takich
beneficjw, wszystko to przydziel i wcz do dochodw wspomnianego
seminarium, [i] Zasady te bd obowizywa, nawet gdyby beneficja zostay zastrzeone albo
przekazane na inny cel. Ponadto poczenia i przekazania tych beneficjw nie mog by
zawieszone przez rezygnacj ani w aden sposb powstrzymane, ale w peni maj osign
swj skutek, bez wzgldu na jakikolwiek wakans, nawet w kurii, oraz bez wzgldu na adne
postanowienia. Natomiast posiadacze beneficjw, godnoci, funkcji urzdowych oraz wszyscy
razem i kady z osobna spord wymienionych wyej posiadaczy, zostan skonieni przez
biskupa miejsca za pomoc cenzur kocielnych i innych rodkw przewidzianych w prawie, a
nawet z pomoc ramienia wieckiego, gdy bdzie taka potrzeba, do wypacenia tych czci
dochodw nie tylko za siebie, ale take z pensji, ktre powinni wypaca innym z tych
dochodw, zachowujc jednak tak kwot, jak z tych pensji maj wypaci. W tych
wszystkich razem postanowieniach i w kadym z osobna nie bd mie znaczenia adne
przywileje, wyczenia (nawet gdyby wymagay specjalnego ograniczenia), zwyczaje (nawet
obowizujce od niepamitnych czasw) oraz jakiekolwiek odwoania i przywoywanie
przepisw, ktre uniemoliwiaj wykonanie postanowie, [k] Gdyby za zdarzyo si, e
wskutek wprowadzenia wycie pocze albo w jaki inny sposb, seminarium okae si w
caoci bd w czci wyposaone, wtedy czciowe dochody z poszczeglnych beneficjw,
oddzielone i przyczone jak to wyej okrelono, zostan w caoci albo w czci przywrcone
przez biskupa, stosownie do okolicznoci. Gdyby za dostojnicy z kociow katedralnych i z
innych wikszych kociow dopucili si pewnych zaniedba przy zakadaniu oraz utrzymaniu
seminarium, a take odmawiali zapaty swej nalenoci, wtedy arcybiskup ostro skarci biskupa,
a synod prowincjonalny - arcybiskupa i wyszych duchownych, i skoni do wypenienia
wszystkich powyszych postanowie oraz zadba, aby to wite i pobone dzieo byo jak
najszybciej rozwijane, wszdzie gdzie to bdzie moliwe. [l] Sprawozdania za z wydatkw
tego rodzaju seminariw corocznie bdzie przyjmowa biskup w obecnoci dwch
przedstawicieli kapituy oraz dwch duchownych wyznaczonych przez duchowiestwo danego
miasta.
[m] Ponadto, aby nauczanie w takich szkoach byo moliwe mniejszym kosztem, wity sobr
postanawia, aby biskupi, arcybiskupi, prymasi i inni ordynariusze miejsc nakaniali i
przymuszali (rwnie przez pomniejszenie dochodw) tych, ktrzy posiadaj godno
profesorw teologii oraz inne osoby obowizane do wykadw albo nauczania, aby uczyli w
tych szkoach osobicie (jeeli posiadaj stosowne kwalifikacje) albo za porednictwem
odpowiednich zastpcw, wybranych przez tych nauczycieli : zatwierdzonych przez
ordynariuszy. Jeeli wedle osdu biskupa nie bd do tego odpowiedni, wtedy biskup mianuje
inne odpowiednie osoby, bez monoci jakiegokolwiek odwoania, a gdyby zaniedbali
powyszego obowizku, wtedy biskup sam wyznaczy nauczycieli. Program ich nauczania
zostanie ustalony przez biskupa.
[n] Inne urzdy albo godnoci, zwane scholasteriami, bd powierzane wycznie doktorom,
magistrom albo licencjatom w Pimie witym bd w prawie kanonicznym, albo te innym
odpowiednim osobom, ktre bd mogy osobicie peni swe obowizki. Mianowanie
profesorw uczynione w inny sposb bdzie prne i niewane, bez wzgldu na jakiekolwiek
przywileje i zwyczaje, nawet istniejce od niepamitnych czasw.
[o] Jeeli za w pewnej prowincji kocielnej bdzie panowa takie ubstwo, e nie bdzie
moliwe zaoenie kolegium w niektrych diecezjach, wtedy synod prowincjonalny albo
metropolita z pomoc dwch starszych sufraganw, zatroszczy si o zaoenie jednego albo
kilku kolegiw, w stolicy metropolii albo w innej, bardziej odpowiedniej diecezji na terenie
prowincji (jak wyda mu si stosowne), z dochodw dwch albo wikszej liczby diecezji, w
ktrych pojedyncze kolegia nie dadz si atwo ustanowi, a tam bd si ksztaci modziecy
z tych diecezji.
[p] Natomiast w kocioach, posiadajcych wielkie diecezje, biskup moe mie jedno albo
liczne seminaria na terenie diecezji, jak uzna za stosowne, ktre bd jednak w peni zalene
od tego jednego, ktre zostanie zaoone i ustanowione w miecie [bdcym siedzib biskupa].
[r] W kocu gdyby zdarzyy si jakie trudnoci dotyczce pocze beneficjw, okrelenia,
wyznaczenia albo przyczenia nalenoci czy te z jakiego innego powodu, a w ten sposb
zaoenie bd utrzymanie tego rodzaju seminarium natrafioby na przeszkody albo
utrudnienia, to biskup wraz z osobami wyej wyznaczonymi czy te synod prowincjonalny,
stosownie do obyczajw danego kraju, w miar potrzeb, dokona zmian i powiksze w zakresie
beneficjw, nawet tych opisanych wyej, mogc ustala i decydowa we wszystkich razem i w
kadej z osobna ze spraw, ktre uzna za niezbdne i potrzebne dla szczliwego zaoenia
takiego seminarium.
III. Dekret w sprawie terminu przyszej sesji, a take problemw do rozpatrzenia na niej
Ponadto ten sam wity Sobr Trydencki wyznacza najblisz sesj na dzie 16 wrzenia.
Podczas tej sesji bd rozpatrywane zagadnienia dotyczce sakramentu maestwa i inne
aktualne kwestie nalece do nauki wiary, a take sprawy zaopatrzenia biskupstw, godnoci
oraz innych beneficjw kocielnych i rne zagadnienia dotyczce reformy.
SESJA 24 (sma za Piusa IV) (czwartek 11 listopada 1563)
Rozdzia I
[a] Nie ma wtpliwoci, e tajne maestwa, zawarte za dobrowoln zgod obu stron, s
wanymi i prawdziwymi maestwami, dopki Koci ich nie uniewani, a zatem susznie
naley potpi, tak jak wity sobr potpia anatem tych, ktrzy zaprzeczaj, e te
maestwa s prawdziwe i wanie zawarte, a take tych, ktrzy faszywie twierdz, e
maestwa zawarte przez dzieci bez zgody rodzicw s niewane, i e rodzice mog sprawi,
aby maestwa te byy wanie albo niewanie zawarte. wity Koci Boy na podstawie
najbardziej susznych przyczyn odrzuci jednak takie maestwa i zakaza ich
zawierania. [b] Skoro za wity sobr zwraca uwag, e tamte zakazy ju nie przynosz
korzyci, z powodu ludzkiego nieposuszestwa, oraz bierze pod uwag cikie grzechy,
majce swj pocztek w tych tajnych zwizkach, a zwaszcza u tych osb, ktre pozostaj w
stanie potpienia, gdy po porzuceniu pierwszej ony, z ktr zawarli tajny zwizek, jawnie
wi si z inna [kobiet], yjc z ni w ustawicznej rozpucie, [c] temu zu koci nie jest w
stanie zaradzi, gdy spraw tajnych nie moe osdza, chyba e bdzie zastosowany jaki
skuteczny rodek zaradczy. Idc ladem witego Soboru Lateraskiego, odprawionego za
pontyfikatu Innocentego III, wity sobr nakazuje, aby w przyszoci, zanim maestwo
zostanie zawarte, trzy razy byo publicznie zapowiedziane w kociele, przez waciwego
proboszcza dla zawierajcych zwizek, przez trzy kolejne dni witeczne, podczas uroczystej
mszy witej, kto ma zawrze zwizek maeski. [d] Po tych zapowiedziach, jeeli nie
wystpi adna prawna przeszkoda, wobec czonkw Kocioa mona bdzie przystpi do
udzielenia maestwa. Wtenczas proboszcz, po zapytaniu mczyzny i kobiety, po
stwierdzeniu ich wzajemnej zgody, orzeknie: Ja was cze w zwizek maeski, w imi Ojca i
Syna, i Ducha witego, albo uyje innych sw, zgodnie z obrzdkiem przyjtym w danym
kraju. [e] Gdyby za istniao prawdopodobne podejrzenie, e jaka zoliwo mogaby
uniemoliwi zawarcie maestwa, gdyby zostay ogoszone wszystkie zapowiedzi, wtedy albo
zostanie ogoszona tylko jedna zapowied, albo maestwo bdzie zawarte przed samym tylko
proboszczem, w obecnoci dwch albo trzech wiadkw, [f] Nastpnie przed dopenieniem
maestwa zostan przedstawione w kociele zapowiedzi, aby atwiej zostay odkryte, jeeli
istniej jakiekolwiek przeszkody, chyba e sam biskup ordynariusz uzna za wskazane, aby
pomin wspomniane zapowiedzi. Decyzj w tej sprawie wity sobr pozostawia roztropnoci
i osdowi biskupa, [g] wity sobr stwierdza, e ci, ktrzy bd usiowali zawrze maestwo
w inny sposb ni w obecnoci proboszcza albo innego kapana (za zgod samego proboszcza
albo biskupa ordynariusza) oraz dwch lub trzech wiadkw, s cakowicie niezdolni do
zawarcia takiego maestwa, a tego rodzaju zwizki wity sobr uznaje za niewane i adne,
jak rwnie niniejszym dekretem uniewania je i znosi, [h] Ponadto [sobr] nakazuje, aby
wedle osdu biskupa ordynariusza surowo ukara proboszcza albo innego kapana, ktry bdzie
bra udzia przy zawieraniu maestwa w obecnoci niniejszej liczby wiadkw, a take
wiadkw, ktrzy wezm udzia przy zawieraniu maestwa bez obecnoci proboszcza, albo
tego innego kapana, jak rwnie samych zawierajcych zwizek w taki sposb, [i] wity
sobr napomina te, aby nowoecy przed przyjtym w kociele bogosawiestwem
kapaskim nie zamieszkiwali w tym samym domu. [k]Postanawia ponadto, aby
bogosawiestwo byo udzielane przez waciwego proboszcza, natomiast pozwolenie na
udzielenie takiego bogosawiestwa moe by udzielone innemu kapanowi tylko przez samego
proboszcza albo biskupa ordynariusza, bez wzgldu na jakikolwiek zwyczaj, nawet
obowizujcy od niepamitnych czasw, ktry raczej powinien by nazwany zepsuciem, a
take bez wzgldu na jakikolwiek przywilej. [l] Gdyby wic jaki proboszcz albo inny kapan,
czy to zakonny, czy te diecezjalny, nawet przypisujc sobie pozwolenie na mocy przywileju
albo zwyczaju obowizujcego od niepamitnych czasw, udziela maestwa narzeczonym z
innej parafii bez zgody proboszcza tej parafii, albo odwayby si udziela im
bogosawiestwa, wtedy moc samego prawa zostanie zawieszony na tak dugo, dopki nie
bdzie zwolniony z zawieszenia przez biskupa ordynariusza tej parafii, w ktrej maestwo
powinno by udzielone, albo w ktrej bogosawiestwo winno by przyjte, [m] Proboszcz
bdzie posiada ksig, w ktrej odnotuje imiona maonkw i wiadkw oraz dzie i miejsce
zawarcia maestwa, i bdzie j starannie przechowywa u siebie.
[n] Na koniec wity sobr zachca maonkw, aby przed zawarciem zwizku, albo
przynajmniej na trzy dni przed dopenieniem maestwa, wyznali pilnie swoje grzechy i
pobonie przystpili do Najwitszego Sakramentu Eucharystii. Jeeli w niektrych
prowincjach obowizuj ponadto jakie chwalebne zwyczaje i ceremonie dotyczce tych
spraw, to wity sobr gorco yczy sobie ich zachowania w caej peni, [o] Aby za tak
zbawienne nakazy nie byy nikomu nieznane, wity sobr poleca wszystkim biskupom
ordynariuszom, aby jak najszybciej zatroszczyli si o ogoszenie i wyjanienie ludowi
postanowie tego dekretu w poszczeglnych kocioach swych diecezji. Niech to czyni jak
najczciej podczas pierwszego roku, a pniej tak czsto, jak to bdzie przez nich uznane za
stosowne.
[p] Ponadto [sobr] zarzdza, e dekret ten zacznie obowizywa w poszczeglnych parafiach
po trzydziestu dniach, liczc od pierwszego dnia ogoszenia w kadej parafii.
Rozdzia 2
[a] Dowiadczenie uczy, e z powodu wieloci zakazw czsto z niewiedzy byy zawierane
maestwa w przypadkach zakazanych, w ktrych albo nie mona byo wytrwa bez wielkiego
grzechu, albo nie dao si ich rozczy bez wielkiego zgorszenia, [b] Chcc zatem zadba o
uniknicie tych niedogodnoci, i rozpoczynajc [rozwaania] od przeszkody pokrewiestwa
duchowego, wity sobr postanawia, aby tylko jedna osoba: mczyzna bd kobieta, albo
najwyej jeden mczyzna i jedna kobieta, zgodnie z zasadami witych kanonw, podawali
do chrztu chrzczon osob, zawierajc z t osob i z jej rodzicami, jak rwnie pomidzy
kapanem, chrzczon osob i jej rodzicami (i tylko pomidzy tymi osobami) tego rodzaju
pokrewiestwo duchowe.
[c] Zanim proboszcz przystpi do udzielenia sakramentu chrztu, dowie si pilnie od tych,
ktrych to dotyczy, jak osob albo jakie osoby wybrali, aby przyjy chrzczon osob z
witego rda i dopuci do tego tylko t osob albo te osoby, ich imiona zapisze w ksidze, a
take pouczy ich, e gdy zawarli z kim zwizek duchowego pokrewiestwa, to nie mog si
wymawia adn niewiedz. Gdy za inni, poza tymi wyznaczonymi [osobami], bd trzyma
chrzczon osob, to adnego ukadu o duchowym pokrewiestwie nie zawizuj, bez wzgldu
na konstytucje, ktre zawieraj przeciwne postanowienia. Gdyby z winy albo wskutek
zaniedbania proboszcza stao si co wbrew tym postanowieniom, wtedy bdzie on ukarany
zgodnie z wol biskupa ordynariusza, [d] Natomiast to pokrewiestwo duchowe, ktre
powstaje przy sakramencie bierzmowania, nie bdzie wykracza poza bierzmujcego,
bierzmowanego, jego ojca i matk oraz osob, ktra kadzie rk na bierzmowanym.
Cakowicie za znoszone s wszystkie przeszkody, wynikajce z duchowego pokrewiestwa,
pomidzy innymi osobami.
Rozdzia 3
wity sobr cakowicie znosi przeszkod z motyww uczciwoci publicznej, jeeli zarczyny z
jakiego powodu nie byyby wane, a jeeli bd wane, to wtedy przeszkoda nie bdzie
wykracza poza pierwszy stopie [pokrewiestwa], gdy na wyszych stopniach ju nie mona
zachowa tego rodzaju zakazu bez adnej szkody.
Rozdzia 4
Ponadto wity sobr, z tych samych i innych powanych motyww, przeszkod, ktra
powstaje wskutek zwizku nierzdnego i rozrywa zawarte pniej maestwo, ogranicza
jedynie do tych, ktrzy s spokrewnieni w pierwszym i drugim stopniu. W odniesieniu za do
kolejnych stopni pokrewiestwa wity sobr postanawia, e tego rodzaju wi nie rozrywa
zawartego pniej maestwa.
Rozdzia 5
Jeeli kto dopuciby si wiadomie zawarcia maestwa w obrbie zakazanych stopni
pokrewiestwa, jest obowizany do separacji i pozbawiony bdzie nadziei na uwolnienie od
tego zakazu. Przepis ten bdzie szczeglnie wprowadzony w ycie w odniesieniu do osb, ktre
odwaaj si nie tylko zawiera maestwo, ale nawet go dopeniaj. Gdyby za kto uczyni
to niewiadomie, a take zaniedbaby odbycia ceremonii wymaganych przy zawieraniu
maestwa, wtedy zostanie ukarany tymi samymi karami. Kto bowiem lekkomylnie odrzuca
zbawienne nakazy Kocioa, ten nie jest godny, aby atwo dowiadczy jego askawoci. Jeeli
za, pniej, po urzdzeniu odpowiednich uroczystoci, okae si, e istniaa jaka przeszkoda,
co do ktrej czowiek pozostawa prawdopodobnie w niewiedzy, wtedy moe atwiej i bez
sankcji otrzyma dyspens. Odnonie do zawierania maestw, zwolnienia od obowizujcego
prawa nie bd wcale udzielane albo tylko bardzo rzadko, w wanych sprawach i bezpatnie.
Natomiast nigdy nie bdzie zwolnie od przeszkd do zawarcia maestwa pomidzy
krewnymi drugiego stopnia, chyba e pomidzy wielkimi ksitami i dla dobra publicznego.
Rozdzia 6
wity sobr postanawia, e nie moe zaistnie zwizek maeski pomidzy uprowadzajcym
a uprowadzon, dopki pozostaje ona w mocy uprowadzajcego. Jeeli zdarzy si, e
uprowadzona bdzie oddzielona od uprowadzajcego i pozostawiona w miejscu bezpiecznym
oraz wolnym, i zechce mie go za ma, wtenczas porywacz bdzie mg j poj za on.
Pomimo tego sam porywacz, jak rwnie wszyscy, ktrzy udzielaj mu rady, pomocy i
wsparcia, bd podlega ekskomunice, wicej moc samego prawa, oraz wieczystej
niesawie, oraz na zawsze bd niezdolni do przyjcia jakichkolwiek godnoci. Gdyby za byli
duchownymi, wtedy utrac swoj godno. Ponadto porywacz ma by zobowizany, aby
stosownie uposay (wedle decyzji sdziego) porwan wczeniej kobiet, niezalenie od tego
czy j pojmie za on, czy te nie.
Rozdzia 7
Wielu jest tuaczy bez staej siedziby, ktrzy majc niegodziwy charakter, po porzuceniu
pierwszej ony, pojmuj nastpn, a nawet liczne ony w wielu rnych miejscach, za ycia
pierwszej. wity sobr, chcc unikn tej choroby, upomina po ojcowsku wszystkich, do
ktrych to naley, aby atwo nie dopuszczali tuaczy do zawierania maestw. Wadze
wieckie natomiast wity sobr wzywa, aby surowo karay takich ludzi. Proboszczom za
nakazuje, aby nie asystowali przy zawieraniu takich maestw, zanim dokadnie nie zbadaj
sprawy i nie zo sprawozdania biskupowi ordynariuszowi, oraz zanim nie otrzymaj od niego
zgody na swj udzia przy zawieraniu takich maestw.
Rozdzia 8
[a] Cikim jest grzechem, gdy nieonaci maj konkubiny, a najciszym i szczeglnie
zniewaajcym ten wielki sakrament, gdy onaci yj rwnie w tym stanie potpienia, a
take omielaj si niekiedy utrzymywa i zachowywa konkubiny w domu wraz ze swymi
onami, [b] Aby wobec tak wielkiego za zastosowa odpowiednie rodki zaradcze, wity
sobr postanawia, e tego rodzaju konkubenci, zarwno nieonaci, jak i onaci, wszelkiego
stopnia, godnoci i stanu, gdy po trzykrotnym upomnieniu w tej sprawie ze strony
ordynariusza, rwnie dziaajcego z urzdu, nie oddal konkubin i nie zerw z nimi wszelkich
zwizkw, bd podlega karze ekskomuniki, z ktrej nie bd uwolnieni, dopki rzeczywicie
nie podporzdkuj si upomnieniu. Gdyby za trwali w konkubinacie przez jeden rok,
lekcewac naoone cenzury kocielne, ordynariusz podejmie przeciwko nim surowe
postpowanie, stosownie do rodzaju przestpstwa. [c]Niewiasty za, czy to zamne, czy te
niezamne, ktre otwarcie yj z cudzoonikami albo konkubentami, jeeli nie
podporzdkuj si trzykrotnemu upomnieniu, zostan ukarane przez ordynariuszy miejsc,
dziaajcych z urzdu, nawet jeli nikt si tego nie bdzie domaga, stosownie do rozmiarw
winy, a take zostan wygnane z miasta albo z diecezji, jeeli ordynariuszom wyda si to
stosowne, po wezwaniu, w miar potrzeby, pomocy ramienia wieckiego, z zachowaniem w
mocy innych kar nakadanych na cudzoonikw i konkubentw.
Rozdzia 9
[a] Wielu wadcom i zarzdcom wieckim ziemskie namitnoci i dze do tego stopnia
zalepiaj wzrok duszy, e mczyzn i kobiety yjcych pod ich wadz, szczeglnie gdy s to
osoby zamone, albo posiadajce nadziej na znaczne dziedzictwo, przymuszaj grobami i
karami, aby wbrew woli zawierali zwizki maeskie z tymi, ktrych przeznacz im sami
wadcy i wadze wieckie, [b] Skoro za jest wyjtkowo niesprawiedliwe, aby narusza
dobrowolno maestwa, oraz aby zo pochodzio od tych, u ktrych trzeba si spodziewa
sprawiedliwoci, wity sobr nakazuje wszystkim, wszelkiego stopnia, godnoci i stanu, pod
kar wyczenia z Kocioa, wic moc samego czynu, aby w aden sposb, wprost ani
porednio, nie skaniali swoich poddanych albo kogokolwiek innego do zawierania maestwa
pod przymusem.
Rozdzia 10
wity sobr nakazuje, aby wszyscy pilnie zachowywali staroytny zakaz uroczystego
odprawiania zalubin od pocztku adwentu Pana naszego, Jezusa Chrystusa a do dnia
Objawienia Paskiego, a take od rody Popielcowej a do oktawy Zmartwychwstania
Paskiego wcznie. W innym natomiast czasie wity sobr pozwala na uroczyste odprawianie
zalubin, a biskupi maj zatroszczy si, aby odbyway si one skromnie i uczciwie.
Maestwo jest rzecz wit i powinno by traktowane w witobliwy sposb.
Kanon l
[a] Skoro przezornie i mdrze naley si troszczy o wszystkie stopnie w Kociele, aby w Domu
Paskim nie byo adnego nieporzdku i przewrotnoci, to tym bardziej trzeba si stara, aby
wolny by od pomyki wybr na tego, ktry jest ustanawiany ponad wszystkimi innymi
stopniami. Cay bowiem stan i porzdek rodziny Paskiej byby obalony, gdyby to, co
konieczne w ciele, nie byo obecne u gowy. Jeeli wic wity sobr poytecznie postanowi w
innym miejscu przyj liczne zasady dotyczce wyboru na katedry i na przeoonych kociow,
to jednak urzd biskupi uwaa za tak wany, i dla powagi rzeczy nigdy nie mona by w tych
sprawach wystarczajco ostronym, [b] Dlatego wity sobr postanawia, e gdy tylko koci
bdzie pozbawiony biskupa, rozpoczn si publiczne i prywatne procesje oraz modlitwy, a
take kapitua ogosi je w miecie i na terenie diecezji, aby duchowiestwo i lud mogy uprosi
u Boga dobrego pasterza. wity sobr zachca i upomina wszystkich razem i kadego z
osobna, ktrzy posiadaj od Stolicy Apostolskiej jakiekolwiek prawo, z jakiegokolwiek powodu,
do dokonania wyboru tych przeoonych, albo ktrzy w jaki sposb bior w tym udzia
(niczego obecnie nie zmieniajc w tych zasadach), aby przede wszystkim pamitali, e nie
mog uczyni niczego lepszego dla chway Boej i zbawienia ludu, jak tylko stara si o
wybranie dobrych pasterzy i odpowiednich rzdcw Kocioa, oraz e ciko by zgrzeszyli,
stajc si wspuczestnikami cudzych grzechw, gdyby uznali za godnych nie tych, ktrzy s
najbardziej odpowiedni i nader potrzebni Kocioowi. Przy wyborze nie mog si kierowa ani
wpywem prb, ani ludzkich skonnoci, czy te sugestii kandydatw, ale niech si najpilniej
staraj o mianowanie tych, ktrych wyrniaj wymagane zasugi, oraz ktrzy s zrodzeni z
prawych zwizkw, a ktrych ycie, wiek i wiedz poznali i ktrzy posiadaj wszystkie inne
cechy, zgodnie z wymaganiami witych kanonw i postanowie tego Soboru
Trydenckiego, [c] Skoro za z powodu zrnicowania narodw, ludw i obyczajw nie mona
wszdzie uzyska jednolitego sposobu oceny w sprawie tych wszystkich cech, w oparciu o
powane i odpowiednie wiadectwo wartoci oraz uczonych mw, wity sobr poleca, aby
podczas synodu prowincjonalnego, zwoanego przez metropolit, zosta nakazany sposb
odpowiedniego sprawdzenia, badania czy te wyjanienia, dla poszczeglnych miejsc i krajw,
zatwierdzony przez papiea, najbardziej stosowny i odpowiedni do warunkw danego miejsca,
w taki jednak sposb, aby nastpnie to sprawdzenie albo zbadanie zostao wykonane w
odniesieniu do osoby, ktra ma by wyznaczona, a pniej ma by sporzdzony jawny
dokument, wraz z penymi wiadectwami i z potwierdzeniem wyznania wiary zoonego przez
t osob, ktry ma by jak najszybciej wysany do papiea, aby sam papie, znajc w peni
warunki spraw i osb, mg zadba o dobro Kocioa, w interesie owczarni Paskiej, przez
wyznaczenie tych osb, gdy oka si zdatne na drodze sprawdzenia albo
zbadania, [d] Wszystkie za badania, sprawozdania, wiadectwa, jak rwnie wszelkie
potwierdzenia dotyczce warunkw ustanawiania duchownych oraz stanu Kocioa,
sporzdzone przez wszystkich, nawet w kurii rzymskiej, bd dokadnie sprawdzane przez
kardynaa, ktry zda sprawozdanie na konsystorzu, oraz przez trzech innych kardynaw, a
relacja tego kardynaa sprawozdawcy oraz trzech innych kardynaw bdzie potwierdzona ich
podpisami, w ktrym ci czterej kardynaowie potwierdz, e dooyli wielkiej starannoci i
stwierdzili w odniesieniu do osb, ktre maj by ustanowione, e speniaj warunki
wymagane prawem, oraz nakazane przez ten wity sobr, a take, e mog z ca pewnoci
uzna, pod grob utraty wiecznego zbawienia, e s to osoby odpowiednie, aby stan na
czele kociow. Po dokonaniu sprawozdania na jednym konsystorzu, aby sprawozdanie to
mogo by w midzyczasie lepiej rozwaone, naley go przekaza na kolejny konsystorz, chyba
e najwitobliwszy papie uzna, e lepiej bdzie postpi w inny sposb, [e] Wszystkie za
razem i kade z osobna postanowienie, ktre w innym miejscu zostay przyjte na tym witym
soborze, dotyczce ycia, wieku, wyksztacenia i innych kwalifikacji kandydatw do
biskupstwa, wity sobr postanawia, e maj by wypeniane rwnie przy mianowaniu
kardynaw witego Kocioa rzymskiego, nawet gdyby byli diakonami. Kardynaw tych
najwitobliwszy papie moe wybiera spord wszystkich narodw chrzecijaskich, o ile
bdzie to stosowne, i gdy znajdzie odpowiednich kandydatw, [f] W kocu wity sobr,
poruszony wieloma tak cikimi szkodami poniesionymi przez Koci nie moe nie wspomnie,
e nic nie jest bardziej potrzebne Kocioowi Boemu, jak to, aby najwitobliwszy biskup
Rzymu, ktry z natury swego urzdu winien sprawowa trosk o Koci powszechny,
szczeglnie stara si wybiera sobie tylko najdoskonalszych kardynaw i aby ustanawia w
poszczeglnych kocioach wycznie najlepszych i najbardziej odpowiednich pasterzy, tym
bardziej, ze Pan nasz, Jezus Chrystus, z jego rk zada krwi swych owiec, ktre pogin w
skutek zaniedba pasterzy nie pamitajcych o swych obowizkach.
Kanon 2
[a] Synody prowincjonalne, dla uporzdkowania obyczajw, naprawy naduy, rozstrzygania
sporw oraz dla innych celw, dopuszczonych w witych kanonach, powinny by odnowione
tam, gdzie nie s odprawiane. W tym celu metropolici osobicie, a w razie usprawiedliwionych
przeszkd najstarszy z biskupw sufraganw, przynajmniej w okresie jednego roku od
zakoczenia tego soboru, a nastpnie co najmniej jeden raz na trzy lata, po oktawie
Zmartwychwstania Pana naszego, Jezusa Chrystusa, albo w innym stosownym czasie, wedle
obyczajw danego kraju, dopeni zwoania synodu na terenie swej prowincji. W tym synodzie
s cile zobowizani wzi udzia wszyscy biskupi oraz inne osoby, ktre winny bra udzia na
mocy prawa albo zwyczaju, za wyjtkiem tych, ktrzy mieliby podrowa przez morze w
niebezpiecznych warunkach. [b] Poza tym biskupi danej prowincji nie mog by w przyszoci
zmuszani, na mocy adnego zwyczaju, do przyjazdu do kocioa metropolitarnego wbrew swej
woli. Biskupi, ktrzy nie s podporzdkowani adnemu arcybiskupowi, powinni raz wybra
ktr ssiedni metropoli, w ktrej synodzie prowincjonalnym bd bra udzia wraz z
innymi biskupami, oraz ktrego rozporzdzenia bd zachowywa i polec, aby byy
zachowane. We wszystkich za pozostaych kwestiach ich wyczenie oraz przywileje
pozostan cae i nienaruszone. [c] Natomiast synody diecezjalne bd odprawiane corocznie.
Na te synody maj obowizek rwnie wszyscy wyaczeni, ktrzy powinni bra udzia, gdyby
nie wyczenie, oraz niepodporzdkowani kapituom generalnym. Natomiast w interesie
kociow parafialnych i innych kociow diecezjalnych, rwnie przyczonych, w synodzie
powinny wzi udzia ci wszyscy, ktrzy prowadz tam prac duszpastersk. Gdyby za udzia
w takim synodzie zaniedbali zarwno metropolici, jak rwnie biskupi i inne wyej wymienione
osoby, wtedy popadn oni w kary okrelone w witych kanonach.
Kanon 3
[a] Gdyby patriarchowie, prymasi, metropolici i biskupi nie zadbali osobicie o
przeprowadzenie wizytacji swej wasnej diecezji, albo gdyby na drodze stana im jaka
zgodna z prawem przeszkoda, to wwczas dokonaj jej za porednictwem swego wikariusza
generalnego czy te wizytatora. Gdyby za nie mogli dokona corocznej wizytacji caej
diecezji z powodu jej wielkoci, to przynajmniej przeprowadz wizytacj jej wikszej czci,
w taki jednak sposb, aby wizytacja zostaa ukoczona w cigu dwch lat, czy to przez nich
osobicie, czy te przez wizytatorw, [b] Metropolita za, nawet po ukoczeniu wizytacji
wasnej diecezji, nie bdzie wizytowa kociow katedralnych ani diecezji, nalecych do
innych biskupw prowincji kocielnej, jeeli inicjatywa taka nie bdzie wczeniej uznana i
przyjta przez synod prowincjonalny,[c] Natomiast archidiakoni, dziekani oraz inni dostojnicy
nisi od nich w tych kocioach, gdzie dotd mieli zwyczaj zgodnie z prawem dokonywa
wizytacji, powinni tam odtd dokonywa wizytacji tylko osobicie, za zgod biskupa, w asycie
notariusza. Rwnie wizytatorzy wyznaczeni przez kapitu, tam gdzie kapitua posiada prawo
przeprowadzania wizytacji, bd najpierw zatwierdzani przez biskupa, ale biskup (a gdyby co
uniemoliwio biskupowi - to mianowany przez niego wizytator) nie bdzie ze swej strony
wyczony z wizytowania tych samych kociow. Natomiast archidiakoni albo inni nisi od nich
dostojnicy s obowizani, aby po dokonaniu wizytacji w okresie jednego miesica zdali
sprawozdanie oraz przedstawili biskupowi zeznania wiadkw i kompletne akta wiz, bez
wzgldu na jakiekolwiek zwyczaje, nawet obowizujce od niepamitnych czasw, oraz
jakiekolwiek wyczenia i przywileje, [d] Gwnym za celem tych wszystkich wizytacji bdzie
wprowadzenie zdrowej i czystej nauki katolickiej, wypdzenie herezji, zachowanie dobrych
obyczajw a poprawa zych, zachcenie i umocnienie ludu w pobonoci przez namowy i
upomnienia, utwierdzenie w pokoju i prawoci, a take wydanie innych owocw wrd
wiernych, stosownie do miejsca, czasu i moliwoci, wedle roztropnoci wizytatorw, [e] Aby
za te zamiary mogy atwiej i szczliwiej nastpi, naley upomnie wszystkich razem i
kadego z osobna wymienionych wyej wizytatorw, aby wszystkich obejmowali ojcowsk
mioci i chrzecijaskim zapaem, a w tym celu starali si jak najszybciej (ale z odpowiedni
pilnoci) zakoczy prowadzon wizytacj, ze skromnymi wymaganiami odnonie koni i
suby, [f] Podczas pracy wizytatorzy bd stara si, aby nie by dla nikogo obcieniem czy
kopotem z powodu zbdnych kosztw, a take ani oni sami, ani nikt od nich (z powodu
wykonywanej wizytacji) nie moe przyjmowa w jakikolwiek sposb adnych pienidzy,
adnych podarkw ani niczego innego, rwnie z okazji kontroli testamentw na pobone cele,
za wyjtkiem tych, ktre z pozostaych pobonych rodkw s nalene na mocy prawa, ani
adnym innym tytuem, bez wzgldu na jakiekolwiek zwyczaje, nawet obowizujce od
niepamitnych czasw, [g] Jednake zakaz ten nie dotyczy ywnoci, ktra bdzie dostarczana
wizytatorowi i jego ludziom, oszczdnie i z umiarem, wycznie podczas wizytacji i dla
zaspokojenia niezbdnych potrzeb,[h] Jednake wizytowani bd mogli wybra, czy wol
zapaci tyle, ile dawniej pacili, po obliczeniu okrelonej kwoty pienidzy, zgodnie ze
zwyczajem, czy te maj dostarczy wymienion wyej ywno z zachowaniem prawa,
wynikajcego z dawnych umw z klasztorami i z innymi miejscami pobonymi albo z kocioami
nie parafialnymi, ktre to umowy maj pozosta nienaruszone, [i] W tych za miejscach albo
krajach, gdzie istnieje zwyczaj, e wizytatorzy nie otrzymuj ani ywnoci, ani pienidzy, ani
czegokolwiek innego, ale przeprowadzaj wizytacj bezpatnie, tam zwyczaj ten ma by
zachowywany, [k] Gdyby za ktokolwiek (oby do tego nie doszo) odway si przyj w tych
wymienionych przypadkach cokolwiek wicej, to oprcz podwjnego odszkodowania,
wypaconego w okresie jednego miesica, zostanie rwnie ukarany innymi karami, zgodnie z
konstytucj Soboru generalnego w Lyonie, ktra rozpoczyna si od sowa: [Zuchwao
niegodziwych] wymaga, oraz innymi karami, podczas synodu prowincjonalnego, wedle osdu
tego synodu, bez adnej nadziei na darowanie winy. [l] Natomiast osoby posiadajce prawo
patronatu nie mog w aden sposb wpywa na sprawy dotyczce udzielania sakramentw,
ani zmienia podczas wizytacji wystroju kocioa, ani jego dbr nieruchomych, czy te
dochodw z budynkw, jeeli nie posiadaj takiego prawa na mocy ustanowienia patronatu
albo fundacji, ale bd to mogli uczyni biskupi, a take bd si troszczy o to, aby dochody
z budynkw kocielnych byy wydawane na najbardziej konieczne i niezbdne potrzeby
kocioa, wedle uznania tych biskupw.
Kanon 4
[a] wity sobr pragnie, aby obowizek goszenia kaza, ktry jest szczegln powinnoci
biskupa, by wypeniany jak najczciej, dla zbawienia wiernych. Dostosowujc do uytku w
naszych czasach kanony wydane ju w tej sprawie, przy innej okazji, za witej pamici Pawa
III, poleca, aby biskupi w swoich kocioach osobicie, albo - gdyby stana im na drodze jaka
usprawiedliwiajca przeszkoda, to za pomoc tych, ktrych ustanowi do goszenia kaza,
natomiast w innych kocioach za porednictwem proboszczw, bd te gdyby nie byli oni w
stanie, to za porednictwem innych osb, wyznaczonych do tego celu przez biskupa - na koszt
tych, ktrzy powinni albo zwykli ich utrzymywa, w miecie albo w dowolnej czci diecezji,
ktra bdzie uznana za odpowiedni do tego, bd gosi Pismo wite i Prawo Boe
przynajmniej we wszystkie niedziele i w uroczyste dni witeczne, natomiast w okresie
postw, Wielkiego Postu i Adwentu Paskiego codziennie albo przynajmniej trzy razy w
tygodniu, jeeli bdzie to konieczne, a take przy innych okazjach, tak czsto, jak biskupi
uznaj, e bdzie to stosowne, [b] Ponadto biskup pilnie upomni lud, e kady zobowizany
jest do tego, aby w swej parafii, gdy bdzie to moliwe, sucha Sowa Boego, [c] aden
natomiast duchowny, czy to diecezjalny, czy te zakonny, nie moe si odway gosi kaza
bez zgody biskupa, nawet w kociele swojego zakonu, [d] Ci sami take biskupi, zatroszcz si,
aby przynajmniej w niedziele i w inne dni witeczne dzieci w poszczeglnych parafiach byy
pilnie nauczane podstaw wiary oraz posuszestwa wobec Boga i wzgldem rodzicw, przez
tych, do ktrych to naley, a ktrych w miar potrzeby biskupi mog przymusi rwnie za
pomoc kar kocielnych, bez wzgldu na przywileje i zwyczaje, [e] W pozostaych kwestiach
pozostan w mocy zasady dotyczce obowizku goszenia kaza, przyjte za rzdw Pawa III.
Kanon 5
Cisze sprawy karne przeciwko biskupom, take dotyczce herezji (oby do tego nie doszo), a
ktre godne s kary depozycji albo pozbawienia urzdu, bd rozpatrywane i wyrokowane
wycznie przez samego tylko papiea. Gdyby za sprawa bya tego rodzaju, e koniecznie
powinna zosta rozpatrzona poza kuri rzymsk, to zostanie przekazana do rozpatrzenia
wycznie metropolitom albo biskupom, wybranym przez najwitobliwszego papiea. To za
przekazanie zostanie wydane w specjalnej formie i bdzie podpisane rk najwitobliwszego
papiea, a nie bdzie suy niczemu wicej, jak tylko poznaniu stanu faktycznego i
przygotowaniu procesu, ktry natychmiast bdzie przekazany papieowi, ktremu bdzie
zastrzeone wydanie ostatecznego wyroku. Pozostae rozporzdzenia, przyjte w tej sprawie
w innym miejscu, za witej pamici Juliusza III, a take konstytucja wydana za Innocentego III
na soborze generalnym, rozpoczynajca si od sw: W jaki sposb i kiedy, ktr wity sobr
niniejszym odnawia, maj by przez wszystkich zachowane. Natomiast mniejsze sprawy karne
biskupw bd rozpatrywane i wyrokowane tylko na synodach prowincjonalnych i przez osoby
w tym celu wyznaczone przez ten synod.
Kanon 6
Biskupi mog zwalnia ze wszystkich nieprawidowoci i kar suspensy, ktre s skutkiem
ukrytego przestpstwa, z wyjtkiem tych, ktre wynikaj z dobrowolnie popenionego
zabjstwa, a take z wyjtkiem spraw skierowanych ju do trybunau sdowego. Mog rwnie
bezpatnie udziela odpuszczenia winy na forum sumie, nakadajc zbawienn pokut, na
terenie swojej diecezji, we wszelkich sprawach ukrytych, nawet zastrzeonych Stolicy
Apostolskiej, w zakresie przestpstw popenionych przez ktregokolwiek ze swoich poddanych,
a bd to czyni osobicie albo przez swych wikariuszy, specjalnie w tym celu wyznaczonych.
Rwnie w zakresie zbrodni herezji, na forum sumienia, wycznie biskupi, a nie ich
wikariusze, maj prawo darowania winy.
Kanon 7
Aby lud wierny przystpowa do sakramentw z wiksz czci i pobonoci duszy, wity
sobr nakazuje wszystkim biskupom, gdy sami bd ich udziela ludowi, aby wyjaniali
wiernym skuteczno i sposb korzystania z sakramentw, stosownie do zdolnoci pojmowania
tych, ktrzy maj przyjmowa sakramenty. Ponadto biskupi powinni zadba, aby poszczeglni
proboszczowie postpowali w ten sam sposb, pobonie i roztropnie, rwnie w jzyku
miejscowym, gdy bdzie to odpowiednie, stosownie do zasad przepisanych przez wity sobr,
w katechezach o poszczeglnych sakramentach. Biskupi maj obowizek zadba, aby te zasady
zostay wiernie przetumaczone na jzyki miejscowe, a take aby byy przez proboszczw
wyoone caemu ludowi. Ponadto podczas uroczystych mszy albo naboestw, w poszczeglne
wita lub w uroczystoci, proboszczowie powinni w tym samym jzyku miejscowym wyjania
Pismo wite i zbawienne upomnienia, a take bd si stara, aby te kwestie trafiy do
wszystkich serc (pomijajc problemy mao poyteczne), oraz aby wierni byli nauczani Prawa
Boego.
Kanon 8
[a] Aposto napomina, aby jawni grzesznicy byli publicznie karani. Gdy zatem kto popeni
jawn zbrodni, na oczach wielu ludzi, skd z pewnoci wyniknie zgorszenie i poruszenie dla
innych, naley takiego winnego publicznie ukara kar odpowiedni do winy, aby ten, kto
swym przykadem sta si okazj do zego postpowania, przywoywa do prawego ycia
wiadectwem swej poprawy. Biskup za moe zmieni ten rodzaj publicznej pokuty na inny,
ukryty, gdy uzna, e bdzie to bardziej odpowiednie, [b] Ponadto we wszystkich kocioach
katedralnych, gdzie to bdzie moliwe, zostanie przez biskupa ustanowiony spowiednik,
ktremu bdzie przydzielona pierwsza wakujca prebenda. Spowiednik ten bdzie magistrem,
doktorem albo licencjatem teologii bd prawa kanonicznego, w wieku czterdziestu lat, albo
inn osob bardziej odpowiedni, stosownie do warunkw miejsca. Spowiadanie w kociele
bdzie mu policzone za obecno w chrze.
Kanon 9
Zasady, ktre zostay przyjte podczas tego samego soboru, przy innej okazji, za witej
pamici Pawa III, a ostatnio za najwitobliwszego naszego pana Piusa IV, a dotyczce
odpowiedniej dla ordynariuszy pilnoci w sprawach wizytacji beneficjw, take wyjtych,
maj by zachowane rwnie w tych kocioach diecezjalnych, ktre uwaa si za nienalece
do adnej diecezji. Kocioy te maj by wizytowane, jako przez delegata Stolicy Apostolskiej,
przez tego biskupa, ktrego koci katedralny ley najbliej, jeeli biskup si z tym zgodzi, a
w innym przypadku przez tego, kto raz zostanie wybrany na synodzie prowincjonalnym przez
zwierzchnika miejsca, bez wzgldu na jakikolwiek przywilej ani zwyczaj, nawet istniejcy od
niepamitnych czasw.
Kanon 10
Aby biskupi mogli lepiej zachowa lud, ktrym kieruj, w przestrzeganiu obowizkw i
posuszestwa, bd posiada (w tych wszystkich sprawach, ktre dotycz wizytowania i
poprawy obyczajw swoich poddanych) prawo i moc, rwnie jako delegaci Stolicy
Apostolskiej, aby podejmowa zarzdzenia, zmiany, nakada i wykonywa decyzje, zgodnie z
zasadami witych kanonw, ktre zostan przez nich uznane, zgodnie z ich roztropnoci,
jako konieczne dla poprawy ich poddanych i poyteczne dla diecezji. Ponadto wykonaniu
polece wydanych przez biskupw, ich zarzdze ani wyrokw, w aden sposb nie stanie na
przeszkodzie (ani nie zawiesi ich decyzji, gdy bd si zajmowa wizytacjami albo napraw
obyczajw) adne wyczenie ani zakaz, odwoanie czy skarga, nawet wniesiona do Stolicy
Apostolskiej.
Kanon 11
Poniewa przywileje i egzempcje, ktre z rnych powodw zostay przyznane wielu osobom,
powoduj dzi utrudnienia w wykonywaniu jurysdykcji biskupw, a wyczenia daj rnym
osobom okazj do prowadzenia bardziej rozlunionego ycia, wity sobr postanawia, e gdy
sprawiedliwe, powane i zgoa konieczne powody sprawi, i pewne osoby otrzymaj znaczne
tytuy honorowe protonotariuszy, akolitw, hrabiw dworskich, kapelanw krlewskich oraz
inne podobne tytuy, w kurii rzymskiej lub poza ni, czy te zostan przyjci do jakiegokolwiek
klasztoru jako oblaci, albo zostan do tego klasztoru przyczeni w jakikolwiek sposb, albo
otrzymaj tytu zakonw rycerskich, klasztorw, szpitali, kolegiw, albo uzyskaj jakikolwiek
inny tytu, to naley uzna, e aden z tych przywilejw nie umniejsza wadzy biskupw
ordynariuszy. Ponadto osoby, ktrym te tytuy ju zostay przyznane, albo te, ktrym zdarzy
si takowe tytuy otrzyma w przyszoci pozostaj w peni i we wszystkim poddani tym samym
ordynariuszom, jako delegatom Stolicy Apostolskiej. Natomiast kapelani krlewscy bd
podporzdkowani ordynariuszom wedle zasad ustalonych w konstytucji Innocentego III, ktra
rozpoczyna si od sw: Cum capella. Z tych zasad wyczone bd jednak osoby, ktre we
wspomnianych miejscach albo w zakonach rycerskich rzeczywicie su, i ktre mieszkaj w
obrbie klauzuli i w domach, wedle zasad posuszestwa, a take osoby, ktre zgodnie z
prawem i wedle stosownych regu tych zakonw rycerskich zo profesj zakonn, co zostanie
stwierdzone przez biskupa ordynariusza, bez wzgldu na jakiekolwiek przywileje, rwnie
zakonu w. Jana z Jerozolimy i innych zakonw rycerskich. Natomiast w kwestii przywilejw
dla osb rezydujcych w kurii rzymskiej (obowizujcych na mocy konstytucji eugeniuszowych)
albo dla domownikw kardynaw - osoby otrzymujce beneficja kocielne nie bd mogy
korzysta z tych przywilejw w odniesieniu do wspomnianych beneficjw, ale pozostan
poddane jurysdykcji biskupw ordynariuszy, bez wzgldu na jakiekolwiek zakazy.
Kanon 12
[a] Poniewa godnoci w poszczeglnych kocioach, a zwaszcza katedralnych, zostay
ustanowione dla zachowania i dla wzrostu dyscypliny kocielnej, aby ci, ktrzy bd je
obejmowa wyrniali si w pobonoci i byli dla innych przykadem, a take wspierali
biskupw w pracy i obowizkach, naley powoywa na nie takich, ktrzy bd mogli si
wywiza ze swych powinnoci, [b] Nikt wic odtd nie bdzie wynoszony do adnej godnoci,
do ktrej naley troska o dusze, kto nie bdzie mia ukoczonych przynajmniej dwudziestu
piciu lat ycia, kto nie bdzie dowiadczony w stanie duchownym, oraz nie bdzie posiada
wiedzy niezbdnej do wypeniania swych obowizkw, a take kto by nie odznacza si
czystoci obyczajw, zgodnie z zasadami konstytucji Aleksandra III, wydanej na Soborze
Lateraskim, ktra rozpoczyna si od sw: Skoro we wszystkich. [c] Rwnie archidiakoni,
ktrzy s zwani oczami biskupa, bd we wszystkich kocioach w miar monoci
magistrami teologii, albo doktorami bd licencjatami prawa kanonicznego, [d] Natomiast na
inne godnoci i urzdy, do ktrych nie przynaley troska duszpasterska, bd przyjmowani
odpowiedni duchowni, majcy co najmniej dwadziecia dwa lata ycia. Po otrzymaniu
jakiegokolwiek beneficjum, ktre wie si ze sprawowaniem powinnoci duszpasterskich,
maj oni obowizek, najpniej w okresie dwch miesicy od dnia wejcia w posiadanie,
zoy (na rce samego biskupa, a gdyby biskup nie mg, to przed jego wikariuszem
generalnym, albo oficjaem) prawowierne wyznanie swej wiary, oraz obieca i przysic, e
wytrwaj w posuszestwie Kocioowi rzymskiemu, [e] Natomiast ci, ktrzy otrzymaj kanonie
i godnoci w kocioach katedralnych s obowizani tak samo uczyni nie tylko wobec biskupa
albo jego oficjaa, ale rwnie przed kapitu, [f] W przeciwnym razie nie bd mogli uzyska
przychodw z przydzielonych im godnoci, ani nie bd mogli ich posiada, [g] Ponadto nikt
nie bdzie przyjty do godnoci, kanonii ani udziau, jeeli albo nie uzyska wice, jeeli ta
godno, prebenda albo udzia tego wymaga, albo jeeli nie osign takiego wieku, aby w
okresie czasu jaki zosta okrelony moc prawa oraz w postanowieniach tego witego soboru
mc uzyska te wicenia,[h] We wszystkich za kocioach katedralnych, wszystkie kanonie i
udziay bd zwizane ze wiceniami prezbiteratu, diakonatu lub subdiakonatu. Biskup za,
za rad kapituy, bdzie wyznacza i rozdziela, tak jak uzna za stosowne, do ktrej godnoci
jaki stopie wice w przyszoci ma by przyczony, w taki sposb, aby przynajmniej w
poowie posiadajcy godnoci byli prezbiterami, a pozostali diakonami i subdiakonami. Tam
natomiast, gdzie obowizuje nader chwalebny zwyczaj, aby wikszo albo wszyscy byli
prezbiterami, bdzie on w peni zachowany, [i] wity sobr zachca ponadto, aby w tych
krajach, gdzie bdzie to moliwe do zrealizowania, wszystkie godnoci, a przynajmniej poowa
kanonii w kocioach katedralnych i w znaczniejszych kolegiatach, bya przydzielana wycznie
magistrom bd doktorom, a take licencjatom teologii albo prawa kanonicznego, [k] Ponadto
osoby otrzymujce godnoci, kanonie, prebendy albo udziay w tych kocioach katedralnych
czy kolegiackich nie mog (na mocy adnego postanowienia ani zwyczaju) opuszcza swego
kocioa kadego roku na okres ponad trzech miesicy, z zachowaniem jednake postanowie
obowizujcych w tych kocioach, ktre wymagaj posugi przez duszy okres czasu. W
przeciwnym wypadku kady z nich zostanie pozbawiony w pierwszym roku poowy dochodw,
rwnie tych, ktre uczyni swoimi z racji posiadania prebendy i z powodu
rezydowania. [l] Gdyby ponownie dopuci si tego samego zaniedbania, wtedy zostanie
pozbawiony wszystkich dochodw, ktre miaby osign tego roku. Przy trwaniu w uporze
naley przeciwko takim osobom postpowa zgodnie z postanowieniami witych
kanonw, [m] Ponadto bd mogli przyj dochody rozdzielane w oznaczonych terminach, a
pozostaych bd pozbawieni, bez wzgldu na jakiekolwiek poufne umowy albo przypadki
darowania, zgodnie z dekretem Bonifacego VIII, ktry rozpoczyna si od sowa:
Consuetudinem, ktry to dekret wity sobr przywraca w mocy, bez wzgldu na jakiekolwiek
postanowienia i zwyczaje, [n] Wszyscy za bd przymuszeni do osobistego wypeniania suby
Boej, a nie poprzez zastpcw, a take do obecnoci i pomocy biskupowi, gdy bdzie on
sprawowa liturgi mszy witej, albo wykonywa inne czynnoci biskupie, a take bd obecni
w chrze, ustanowionym dla piewania psalmw, gdzie bd chwali Imi Boe w hymnach i
kantykach z czci, wyranie i nabonie, [o] Ponadto bd uywa godnego stroju, zarwno w
kociele, jak rwnie poza kocioem, bd powstrzymywa si od niegodnych polowa,
oww, tacw, obery i zabaw, oraz bd si wyrnia tak nieskazitelnoci obyczajw,
aby susznie mogli by nazwani senatem Kocioa, [p] Inne niezbdne zasady, ktre dotycz
naleytego prowadzenia suby Boej, odpowiedniego urzdzenia piewu albo melodii, sposobu
zbierania si i przebywania na chrze, a take inne kwestie tego rodzaju, ktre dotycz
wszystkich osb penicych sub w kociele, zostan przepisane, wraz z okrelonymi
zasadami obyczajowymi, przez synod prowincjonalny dla korzyci kadej prowincji, [r] Do tego
czasu biskup bdzie mg podejmowa stosowne decyzje, zgodnie ze swym osdem, wraz z
dwoma przynajmniej kanonikami, spord ktrych jeden bdzie wybrany przez biskupa, a drugi
przez kapitu.
Kanon 13
[a] Poniewa liczne kocioy katedralne uzyskuj tak mae i skromne dochody, e zgoa nie
odpowiadaj one godnoci biskupiej, ani nie wystarczaj na zaspokojenie potrzeb kociow,
dlatego synod prowincjonalny ma obowizek rozpatrzy, po zwoaniu zainteresowanych osb i
pilnie oszacowa, ktre kocioy powinny by poczone z powodu skromnych dochodw i
biedy, albo ktre winny by wyposaone w wiksze dochody. Synod sporzdzi dokumenty w tej
sprawie i wyle je do papiea, ktry po zapoznaniu si z nimi, zgodnie ze sw roztropnoci,
tak jak uzna za stosowne, albo ubogie kocioy poczy razem, albo powikszy ich dochody
przez przydanie rodkw z przychodw, [b] Dopki wspomniane decyzje nie bd skutkowa,
papie zatroszczy si o tych biskupw, ktrzy potrzebuj wsparcia finansowego z przychodw z
powodu ubstwa swych diecezji, korzystajc z pewnych beneficjw, o ile nie wi si ze
sprawowaniem duszpasterstwa, nie s godnociami ani kanoniami ani prebendami czy
beneficjami klasztorw, w ktrych obowizuje cise zachowywanie reguy, a take nie s
beneficjami podporzdkowanymi kapituom generalnym oraz okrelonym
wizytatorom, [c] Rwnie w kocioach parafialnych, ktrych dochody s tak niskie, e nie
mog zaspokoi niezbdnych potrzeb, biskup zadba, jeeli jest to moliwe przez poczenie
beneficjw (jednake nie nalecych do zakonw), aby przez wyznaczenie pierwocin bd
dziesiciny, czy te skadek i kolekt parafian, albo w jaki inny, bardziej jego zdaniem
stosowny sposb, zebra takie dochody, ktre bd wystarczajce dla odpowiedniego
zaspokojenia potrzeb rektora i parafii, [d] W przypadku wszelkich pocze, czy to
wymienionych wyej, czy te powstaych z innych przyczyn, kocioy parafialne nie bd
czone z adnymi klasztorami i opactwami ani z godnociami czy te prebendami w kocioach
katedralnych bd kolegiackich, a take z innymi prostymi beneficjami, jak rwnie ze
szpitalami i zakonami rycerskimi, za dokonane poczenia maj by ponownie rozpatrzone
przez biskupw ordynariuszy, zgodnie z dekretem wydanym przy innej okazji na tym soborze,
za witej pamici Pawa III, ktry rwnie powinien by zachowany w odniesieniu do pocze
ustanowionych od tego czasu, a do chwili obecnej, bez wzgldu na uycie jakichkolwiek sw,
ktre w tej sprawie maj by uwaane za wystarczajco wyrane, [e] W tej sprawie wszystkie
kocioy katedralne, ktrych dochd w okresie roku nie przekracza kwoty tysica dukatw,
oraz parafialne, ktrych dochd nie jest wyszy od stu dukatw, zgodnie z prawdziw
wartoci, w przyszoci nie bd obciane adnymi wypatami ani rezerwacjami
przychodw, [f] Ponadto w tych miastach i miejscach, gdzie kocioy parafialne nie obejmuj
okrelonego obszaru, ani ich rektorzy nie posiadaj okrelonego ludu, ktrym by mieli
kierowa, ale udzielaj sakramenty rnym osobom, ktre tego pragn, wity sobr poleca
biskupom, aby dla uatwienia zbawienia dusz, ktre s im powierzone, podzielili lud na
okrelone, waciwe parafie, i aby kademu wyznaczyli jego staego i wasnego proboszcza,
ktry bdzie mg zna lud, i tylko od niego wierni bd mogli godnie otrzymywa sakramenty,
albo te stosownie do warunkw miejsca biskupi zatroszcz si o to w inny, bardziej
odpowiedni sposb, [g]Podobnie biskupi doo stara, aby to jak najszybciej uczyni w tych
miastach i miejscach, w ktrych nie ma adnych parafii, bez wzgldu na jakiekolwiek
przywileje ani zwyczaje, nawet istniejce od niepamitnych czasw.
Kanon 14
[a] W licznych kocioach, zarwno katedralnych, jak i kolegiackich, a take parafialnych, z ich
postanowie albo z obowizujcych tam zych zwyczajw wynika, e podczas wyboru,
przedstawiania, mianowania, ustanawiania, potwierdzania, przydzielania albo przy innych
decyzjach bd przy dopuszczaniu do wejcia w posiadanie jakiego kocioa katedralnego czy
beneficjum, kanonii, prebend bd czci dochodw, czy te do codziennych udziaw,
nakadane s pewne warunki albo potrcenia z dochodw, opaty, zobowizania, albo
niezgodne z prawem wyrwnania, czy te tak zwane w niektrych kocioach turnorum
lucra. [b] Poniewa wity sobr odrzuca takie postpowanie, dlatego poleca biskupom, aby
tego zabronili, chyba e suy to pobonym celom, a take niech nie pozwalaj na
obejmowanie beneficjw na drodze podejrzanej o splamienie symoni albo brudem chciwoci.
Niech sami biskupi pilnie zapoznaj si z postanowieniami albo zwyczajami w tych sprawach, a
niegodziwe i gorszce odrzuciwszy i wypleniwszy, niech pozostawi tylko te, ktre oka si
godne pochway, [c] Ci, ktrzy w jakikolwiek sposb wystpi przeciwko zasadom zawartym w
tym dekrecie maj by ukarani karami ustanowionymi w witych kanonach i w rnych
konstytucjach papieskich (ktre wszystkie wity sobr odnawia), przeciwko winnym symonii,
bez wzgldu na jakiekolwiek postanowienia, konstytucje i zwyczaje, nawet obowizujce od
niepamitnych czasw, a take potwierdzone autorytetem apostolskim, w sprawie ktrych
oszustwa, wyudzania i ze intencje prawodawcy moe zbada biskup, jako delegat Stolicy
Apostolskiej.
Kanon 15
W kocioach katedralnych i w znakomitych kocioach kolegiackich, w ktrych prebendy wraz
z codziennymi dochodami s liczne i tak skromne, e nie wystarczaj na godziwe utrzymanie
powagi kanonikw (stosownie do rodzaju miejsca i osb), tam biskup bdzie mg, za zgod
kapituy, poczy z tymi prebendami pewne proste beneficja, ale nie zakonne. Gdyby za w
ten sposb nie mg zadba o te prebendy, to bdzie mg niektre z nich znie, za zgod
patronw, jeeli do wieckich naley prawo patronatu, a dochody i zyski z nich bdzie mg
przyczy do dochodw codziennych pozostaych prebend, zmniejszajc ich liczb, ale eby
pozostao ich tyle, iby mogy zapewni stosowne odprawianie kultu Boego, i aby odpowiaday
godnoci kocioa, bez wzgldu na jakiekolwiek konstytucje i przywileje albo jakiekolwiek
zastrzeenia (oglne, bd szczegowe), jak rwnie starania. Ponadto wspomniane
poczenia albo zniesienia nie mog by uniewanione bd powstrzymane wskutek adnych
przydziaw, nawet moc rezygnacji, ani przez adne inne likwidacje czy te zawieszenia.
Kanon 16
[a] Podczas wakansu stolicy biskupiej kapitua, tam gdzie naley do niej obowizek
przyjmowania dochodw, ustanowi jednego albo kilku wiernych i pilnych ekonomw, ktrzy
bd si troszczy o wasno i dochody kocielne, a spraw z tego pniej zdadz temu, do
ktrego bdzie to nalee, [b] Ponadto kapitua w okresie omiu dni od mierci biskupa
ustanowi oficjaa albo wikariusza, albo ma cisy obowizek zatwierdzi tego, ktry ju peni
swe obowizki. Urzdnik ten powinien by przynajmniej licencjatem albo doktorem prawa
kanonicznego, albo by odpowiedni w inny sposb. W przeciwnym wypadku jego wyznaczenie
bdzie przeniesione na metropolit, a gdyby koci by metropoli, albo gdyby by wyczony,
za kapitua zaniedba dokona ustanowienia (jak bya o tym wyej mowa), wtedy najstarszy z
biskupw sufraganw (w przypadku metropolii) albo najbliszy biskup (w odniesieniu do
kocioa wyczonego) bdzie mg wyznaczy odpowiedniego ekonoma i
wikariusza, [c] Natomiast biskup, po wyniesieniu na stolic kocieln, zada od takiego
ekonoma, wikariusza oraz od innych urzdnikw i administratorw, ktrzy zostali ustanowieni
podczas wakansu stolicy biskupiej przez kapitu albo przez kogo innego zamiast kapituy,
nawet gdyby pochodzili spord czonkw tej kapituy, sprawozdania w tych kwestiach, ktre
go dotycz, w zakresie jurysdykcji, zarzdu oraz ich wszelkich obowizkw. Biskup bdzie
mg take ich ukara, jeeli podczas wykonywania swego urzdu albo przy pracy
administracyjnej popeni jakie przestpstwa, nawet gdyby wspomniani urzdnicy, po zdaniu
sprawy, uzyskali darowanie winy albo zostali od niej uwolnieni przez kapitu albo przez osoby
przez ni wyznaczone, [d] Ponadto kapitua ma obowizek zda spraw biskupowi z
dokumentw nalecych do kocioa, jeeli wesza w ich posiadanie.
Kanon 17
[a] Gdy jedna osoba zajmuje liczne urzdy duchowne, upada porzdek kocielny. Aby temu
zapobiec ustalono z pobon przezornoci w witych kanonach, e nikt nie moe by
przypisany do dwch kociow, [b] Skoro za liczni, bezbonym pragnieniem zwodzcy siebie
samych, ale nie Boga, omijaj rnymi sztuczkami dobrze ustanowione zasady i nie wstydz si
jednoczenie posiada licznych beneficjw, wity sobr, pragnc odnowi waciw
dyscyplin w rzdzeniu kocioami, w niniejszym dekrecie, ktry nakazuje zachowywa przez
wszystkie osoby, kadego stanowiska, nawet gdyby wyrniali si godnoci kardynalsk,
postanawia, aby na przyszo pojedynczym osobom przydzielano tylko jedno beneficjum
kocielne. Gdyby za nie byo ono wystarczajce dla godziwego utrzymania tej osoby, ktrej
zostao przydzielone, bdzie mona tej samej osobie przydzieli inne proste beneficjum,
przynoszce wystarczajcy dochd, o ile obydwa beneficja nie wymagaj osobistego
przebywania, [c] Zasady te maj dotyczy nie tylko kociow katedralnych, ale rwnie
wszystkich innych beneficjw, zarwno diecezjalnych, jak i zakonnych, nawet
komendatoryjnych, wszelkiego tytuu i rodzaju, [d] Natomiast osoby, ktre obecnie posiadaj
liczne kocioy parafialne albo jeden koci katedralny i inny parafialny, s cile obowizani,
aby bez wzgldu na jakiekolwiek udzielone im zezwolenia i poczenia, opucili wszystkie inne
kocioy parafialne w okresie szeciu miesicy, zachowujc tylko jeden koci katedralny albo
parafialny. W przeciwnym wypadku zarwno kocioy parafialne, jak rwnie wszystkie inne
beneficja, ktre posiadaj, maj by moc samego prawa uwaane za oprnione i jako
wakansy mog by swobodnie przydzielone innym odpowiednim osobom, a oni po upywie tego
czasu nie bd mogli ze spokojnym sumieniem zachowa dochodw wczeniej
otrzymywanych, [e] wity sobr yczy sobie natomiast, aby o potrzeby rezygnujcych z
beneficjw zatroszczono si w stosowny sposb, wedle uznania papiea.
Kanon 18
[a] Kierowanie przez godnych i odpowiednich proboszczw szczeglnie suy zbawieniu dusz.
Aby wic pilniej i lepiej wypeni t zasad, wity sobr postanawia, e podczas wakansu w
kociele parafialnym, do ktrego dojdzie wskutek mierci czy te drog rezygnacji, nawet
zoonej w kurii, albo w jakikolwiek innych sposb, rwnie gdy powiada si, e troska o
parafi spoczywa na kociele lub na biskupie, a jest ona zarzdzana przez jednego albo kilku
[ksiy], take w kocioach, o ktrych powiada si, e s objte patronatem, albo e
podlegaj zwrotowi, w ktrych biskup ma zwyczaj powierza trosk duszpastersk jednemu
albo kilku (a tych wszystkich poleca wity sobr poddawa okrelonemu poniej
sprawdzeniu), nawet gdyby koci parafialny by oglnie albo szczegowo zarezerwowany czy
te przeznaczony, rwnie moc pozwolenia albo przywileju wydanego na rzecz kardynaa
witego Kocioa rzymskiego albo opata czy te kapituy, to biskup powinien, gdy tylko dowie
si o fakcie wakansu w tym kociele, ustanowi (jeeli bdzie to potrzebne), odpowiedniego
wikariusza wraz ze stosownie wyznaczonym, wedle woli biskupa, dochodem, ktry to wikariusz
przyjmie na siebie obowizki w tym kociele, dopki nie zostanie ustanowiony rektor
kocioa, [b] Nastpnie biskup oraz osoby posiadajce prawo patronatu, w okresie dziesiciu
dni (albo w innym czasie, okrelonym przez biskupa) mianuj odpowiednich duchownych do
kierowania kocioem w obecnoci wyznaczonych do tego celu egzaminatorw. Ponadto inne
osoby, znajce innych odpowiednich kandydatw, bd mogy swobodnie poda ich imiona,
aby pniej mona byo dokona pilnego sprawdzenia wieku, obyczajw i zdatnoci wszystkich
kandydatw, [c] Jeeli za biskupowi albo synodowi prowincjonalnemu wyda si to bardziej
stosowne, ze wzgldu na miejscowe zwyczaje, to ci, ktrzy chc by poddani egzaminowi
mog by wezwani rwnie za pomoc publicznego edyktu. [d] Po upywie przepisanego czasu
wszyscy, ktrzy zostali zapisani, bd poddani egzaminowi przez biskupa, a gdyby nie mg
tego dokona, to przez jego wikariusza generalnego oraz przez innych egzaminatorw, ale nie
mniej ni trzech, a gdyby ich gosy byy rwne na rzecz rnych osb, albo padyby gosy
pojedyncze, wtedy biskup lub jego wikariusz moe rozstrzygn wybr wedle swego
uznania, [e]Corocznie za biskup (albo jego wikariusz) na synodzie diecezjalnym bdzie
przedstawia co najmniej szeciu egzaminatorw, ktrzy bd przez ten synod zatwierdzani,
gdy si oka odpowiedni. Jeeli za zdarzy si wakans w ktrym z kociow, wtedy biskup
wybierze trzech spord tych egzaminatorw, aby wraz z nim przeprowadzili egzamin, a gdy
dojdzie do innego wakansu, wtedy biskup znw dokona wyboru albo tych trzech, albo innych,
ktrych bdzie wola, spord wspomnianych szeciu, [f] Egzaminatorzy za bd magistrami
albo doktorami albo licencjatami teologii bd prawa kanonicznego, albo innymi duchownymi,
albo zakonnikami, rwnie z zakonu ebraczego, a nawet wieckimi, gdy bd bardziej
odpowiedni do tej funkcji. Wszyscy oni zo przysig na wit Bo Ewangeli, e bd
wykonywa wiernie swe obowizki, nie baczc na adne ludzkie skonnoci, oraz e bd
unika sytuacji, aby cokolwiek otrzyma z okazji tego egzaminu (przed nim, czy te po jego
zakoczeniu) gdy w przeciwnym wypadku, zarwno egzaminatorzy, jak i dajcy, popeni
przestpstwo symonii, z ktrego nie mog by uwolnieni dopki nie opuszcz beneficjw, ktre
w jakikolwiek sposb otrzymali, nawet wczeniej, a do otrzymania w przyszoci innych
beneficjw bd niezdolni. Egzaminatorzy maj take obowizek zda z tego wszystkiego
spraw nie tylko przed Bogiem, ale rwnie w miar potrzeby na synodzie prowincjonalnym,
przez ktry mog by surowo ukarani, zgodnie z decyzj synodu, jeeli okae si, e uczynili
cokolwiek wbrew obowizkom swego urzdu, [g] Po dokonaniu za sprawdzenia zostanie
ogoszone, ktrzy kandydaci zostali uznani przez egzaminatorw za zdolnych co do wieku,
obyczajw, wiedzy, roztropnoci i w innych kwestiach, potrzebnych dla kierowania
oprnionym kocioem. Spord tych sprawdzonych kandydatw biskup wybierze takiego,
ktrego uzna za bardziej odpowiedniego ni inni, i wanie jemu bdzie przekazany koci
przez tego, do kogo naley to przekazanie, [h]Jeeli za w jakim kociele bdzie w mocy
prawo patronatu, a wyznaczenie bdzie nalee tylko do biskupa, wtedy osoba uznana za
najgodniejsz przez patrona kocioa, spord kandydatw sprawdzonych przez
egzaminatorw, ma by przedstawiona biskupowi, aby moga otrzyma od niego
ustanowienie, [i] Gdy za ustanowienie ma by dokonane przez kogo innego ni biskup, wtedy
sam biskup wybierze najgodniejszego spord godnych kandydatw, a patron kocioa
przedstawi t osob temu, do kogo naley ustanowienie, [k] Natomiast jeeli prawo patronatu
bdzie przysugiwa wieckiemu, wtedy osoba zgoszona przez patrona ma by (jak wyej)
poddana egzaminowi przez wyznaczone osoby i nie bdzie dopuszczona bez sprawdzenia, e
jest odpowiednia. [l] We wszystkich wymienionych wyej sprawach koci nie moe by
oddany nikomu innemu, jak tylko jednemu z wyej wymienionych kandydatw uznanych przez
egzaminatorw, zgodnie z podan wyej regu. Wykonaniu za sprawozdania, ogoszonego
przez wymienionych wyej egzaminatorw, nie moe stan na przeszkodzie, ani nie moe go
zawiesi adne prawo wyszego przeoonego czy odwoanie, nawet wniesione do Stolicy
Apostolskiej, czy te do legatw teje Stolicy bd zastpcw legatw, a take do nuncjuszy
czy te do biskupw i metropolitw, prymasw albo patriarchw, [m] W przeciwnym wypadku
wikariusz, ktry podczas wakansu kocioa zosta przez biskupa, na mocy jego decyzji, czasowo
wyznaczony, albo nawet pniej bdzie wyznaczony, nie zostanie odwoany od opieki i
administrowania tym kocioem, dopki albo on sam, albo kto inny, ktry zostanie sprawdzony
i wybrany (w podany wyej sposb) nie zostanie wyznaczony, [n] Inne za wyznaczenia czy te
ustanowienia, uczynione wbrew podanej wyej procedurze, naley uwaa za wyudzone, bez
wzgldu na przeciwne temu dekretowi wyczenia, pozwolenia, przywileje, uprzednie decyzje,
przywaszczenia, nowe wyznaczenia, pozwolenia udzielone jakimkolwiek uniwersytetom,
nawet w okrelonej kwocie, oraz bez wzgldu na jakiekolwiek inne przeszkody, [o] Gdyby
jednak we wspomnianej parafii dochody byy tak bardzo skromne, e nie wystarczyyby na
pokrycie kosztw caego egzaminu, albo nie znalazby si aden kandydat, ktry chciaby si
podda egzaminowi, czy te z powodu otwartych buntw bd niezgody, ktre zdarzaj si w
niektrych miejscach, atwo mogoby doj do cikich wani i zamieszek, wtedy biskup
ordynariusz bdzie mg, jeeli w sumieniu uzna, za rad wyznaczonych egzaminatorw, e
jest to potrzebne, pomin podan metod sprawdzania i zastosowa inny, prywatny
egzamin, [p] Rwnie synod prowincjonalny bdzie mg podobnie postpowa, gdyby uzna,
e w podanej wyej formie egzaminowania naley co doda albo zmieni.
Kanon 19
wity sobr postanawia, e polecenia dotyczce mianowania oraz aski, zwane
ekspektatywami, nie mog by ju wicej udzielane, nawet kolegiom, uniwersytetom,
senatom ani innym pojedynczym osobom, nawet pod nazw pozwolenia, ani do okrelonej
kwoty, ani pod adnym innym pretekstem. Ponadto nikt nie moe korzysta z tych, ktre ju
zostay udzielone. Natomiast zastrzeenie potajemne, a take wszelkie inne aski dotyczce
przyszych wakansw oraz pozwolenia dotyczce obcych kociow albo klasztorw, udzielane
wszelkim osobom, nawet kardynaom witego Kocioa rzymskiego, oraz ju udzielone, naley
uwaa za zniesione.
Kanon 20
[a] Wszystkie sprawy, w jakikolwiek sposb podlegajce sdownictwu kocielnemu, nawet
jeeli dotycz beneficjw, w pierwszej instancji maj rozpatrywa wycznie ordynariusze
miejsca, a take oni maj je rozstrzyga, do dwch lat od dnia wszczcia procesu. W
przeciwnym wypadku, po upywie tego czasu sprawa moe by w dowolny sposb przekazana
przez strony (albo przez jedn ze stron) do sdziw wyszej instancji, jednake takich, ktrzy
posiadaj odpowiednie kompetencje, a oni przyjm spraw w takim stanie, w jakim si
znajduje i zatroszcz si o jej niezwoczne rozstrzygnicie. Zanim to nie nastpi sprawa nie
bdzie powierzona innym sdziom, ani nie bdzie im odebrana, ani adni przeoeni nie bd
przyjmowa jakichkolwiek odwoa, zoonych przez strony, ani przeoeni nie dokonaj
przeniesienia sprawy, ani nie wydadz zakazu jej prowadzenia, chyba e dotyczyby
ostatecznego wyroku albo wyroku posiadajcego moc ostateczn, ktrego powaga nie pozwala
na odwoanie od jego wicej mocy. [b] Spord tych spraw bd wyczone te, ktre zgodnie
z postanowieniami kanonicznymi maj by rozpatrywane przez Stolic Apostolsk, oraz te,
ktre w oparciu o pilne i wane motywy papie uzna, e maj by powierzone albo odebrane i
przekazane moc specjalnego pisma kancelarii Jego witobliwoci, podpisanego jego wasn
rk, [c] Ponadto sprawy maeskie i karne maj by pozostawione do rozpatrzenia i
osdzenia wycznie biskupom, a nie bd podlega osdowi (nawet podczas wizytacji)
dziekanw, archidiakonw albo innych niszych duchownych, nawet gdyby obecnie pomidzy
biskupem i dziekanem, archidiakonem albo innymi niszymi duchownymi trwaa
nierozstrzygnita sprawa, w dowolnej instancji, w kwestii rozpoznania tych spraw. Jeeli w
tego rodzaju sprawie maeskiej strona wykae przed biskupem ubstwo, wtedy proces nie
bdzie przenoszony poza prowincj, ani w drugiej, ani w trzeciej instancji procesu, jeeli
druga strona nie pokryje kosztw utrzymania i procesu, [d] Natomiast legaci, rwnie a latere,
nuncjusze, zarzdcy kocielni oraz inni, moc jakichkolwiek uprawnie, niech si nie odwa
nie tylko nie przeszkadza biskupom w prowadzeniu wymienionych wyej spraw, ale take w
aden sposb nie mog sobie przywaszcza ich jurysdykcji, ani zakca procesw, ale nie
bd rwnie prowadzi adnego postpowania przeciwko duchownym ani adnym innym
osobom kocielnym, jeeli wpierw nie zwrc si do biskupa, a ten zaniedbaby swych
obowizkw w tej sprawie. W przeciwnym wypadku ich postpowanie oraz decyzje nie bd
mie adnej mocy prawnej, a take bd mieli obowizek zadouczynienia szkd
pokrzywdzonym stronom, [e] Jeeli ponadto kto zoy odwoanie w przypadkach
przewidzianych w prawie, albo bdzie si skary na jakie obcienia, czy te z jakiego
innego powodu odwoa si do innego sdziego, z powodu upywu okresu dwch lat (o czym bya
wyej mowa), wtedy jest obowizany, aby wszystkie akta, sporzdzone przed biskupem,
zostay przeniesione do sdziego odwoawczego na koszt osoby skadajcej odwoanie.
Najpierw jednak winien poinformowa biskupa, e ten moe poinformowa sdziego, jeeli
posiada pewne informacje dotyczce sprawy, [f] Jeeli dojdzie do apelacji, wtedy strona,
ktra si odwouje powinna pokry rwnie cz kosztw przeniesienia tych aktw sprawy, z
ktrych chce zrobi uytek, jeeli inaczej nie wynika z miejscowego zwyczaju, to znaczy jeeli
do strony, ktra si odwouje nie naley pokrycie caych tych kosztw, [g] Ponadto notariusz
ma obowizek jak najszybciej (a przynajmniej w okresie jednego miesica) wyda kopi tych
akt stronie, ktra si odwouje, po pobraniu stosownej zapaty. Gdyby za notariusz dopuci
si jakiego oszustwa dla opnienia wydania tych akt, wtedy wedle woli biskupa ordynariusza
ma by zawieszony w wykonywaniu swego urzdu oraz ma by zmuszony do uiszczenia
podwojonych kosztw procesu, ktra to kwota ma by podzielona pomidzy odwoujc si
stron a ubogimi, yjcymi w danym miejscu, [h] Natomiast sdzia, gdyby rwnie i on by
wiadom tego rodzaju przeszkd, albo braby w nich udzia, czy te w inny sposb utrudniaby
sprawy, aby w okrelonym czasie nie przekaza odwoujcej si stronie kompletnych akt
sprawy, wtedy winien zapaci tak sam kar podwjnych kosztw procesu, [i] Przy realizacji
tych wszystkich postanowie nie bd miay znaczenia adne przywileje, pozwolenia, umowy
(ktre wi tylko ukadajce si strony) oraz jakiekolwiek inne zwyczaje.
Kanon 21
wity sobr, pragnc aby nigdy w przyszoci nie doszo do wtpliwoci, co do dekretw
wydanych przez ten wity sobr, a take wyjaniajc znaczenie nastpujcych sw,
zamieszczonych w dekrecie, ogoszonym na pierwszej sesji odbytej za naszego
najwitobliwszego Piusa IV, a mianowicie: ktre stosowne i odpowiednie wydadz si
witemu soborowi do przekazania legatom i przewodniczcym, dla uwolnienia od niedoli
naszych czasw, dla uspokojenia sporw religii, dla ukrcenia podstpnych jzykw, dla
naprawy naduy niegodziwych obyczajw i dla zjednania Kocioowi prawdziwego pokoju
chrzecijaskiego, stwierdza, e nie byo zamiarem soboru, aby przez uycie powyszych sw
w jakikolwiek sposb zmieniony by zwyczaj rozwaania spraw na soborach generalnych, a
take nie zamierza w ten sposb czy to w czym powiksza, czy te umniejsza tego, co ju
byo postanowione w witych kanonach lub na soborach generalnych.
III. Dekret w sprawie zapowiedzi przyszej sesji
Ponadto ten sam wity sobr postanawia i ustala, e najblisza przysza sesja odbdzie si w
czwartek po wicie Poczcia Najwitszej Maryi Panny, to znaczy najbliszego 9 grudnia, z
zachowaniem prawa do skrcenia tego czasu. Podczas sesji bdzie rozwaany szsty rozdzia,
ktry teraz zosta odoony na t sesj, oraz pozostae rozdziay dotyczce reformy, ju
przedstawione, oraz inne kwestie z nimi zwizane. Jeeli za wyda si to stosowne, a czas na
to pozwoli, wtedy bdzie mona take podj dyskusj nad rnymi kwestiami
dogmatycznymi, ktre w swoim czasie zostan przedstawione na kongregacjach.
Sesja 25/A (dziewita za Piusa IV) (dzie pierwszy: pitek 3 grudnia 1563)
I Dekret o czycu
[1] Poniewa Koci katolicki - pouczony przez Ducha witego, w oparciu o Pismo wite
oraz staroytn tradycj ojcw, podczas witych soborw, a ostatnio na tym ekumenicznym
soborze - naucza, e istnieje czyciec, a dusze w nim zatrzymane wspierane s
wstawiennictwem wiernych, szczeglnie za mi [Bogu] ofiar otarza, wity sobr nakazuje
biskupom piln trosk o to, by chrzecijanie wierzyli, zachowywali, byli nauczani oraz by
wszdzie goszono zdrow nauk o czycu, przekazan przez witych ojcw i wite
sobory. [2] W kazaniach dla ludu naley pomija dociekania dla prostego ludu trudniejsze i
subtelniejsze, ktre nie su zbudowaniu i zwykle nie prowadz do wzrostu pobonoci.
Podobnie, [biskupi] nie powinni zezwala, aby rozpowszechniano i roztrzsano kwestie
niepewne lub posiadajce pozory faszu. Powinni zakaza - jako zgorszenia i obrazy wiernych -
tego, co jest jedynie przejawem jakiej ciekawoci czy zabobonu lub trci brudnym
zyskiem. [3] Niech za biskupi zatroszcz si, eby wstawiennictwa wiernych yjcych, a
mianowicie ofiary mszy, modlitwy, jamuny oraz inne dziea pobonoci zwyczajowo
podejmowane przez nich za wierzcych zmarych, dokonyway si pobonie i bogobojnie
zgodnie z postanowieniami Kocioa, a to, co wypywa z powinnoci wynikajcych z fundacji
spadkodawcw lub z innych racji, nie byo wypeniane niedbale - przez kapanw, szafarzy
Kocioa oraz inne zobowizane do tego osoby - ale pilnie i dokadnie.
Rozdzia l
Poniewa wity sobr dobrze wie, jak wielki blask i korzy w Kociele Boym rodzi si z
klasztorw, pobonie ustanowionych i waciwie kierowanych, dlatego uzna za konieczne, e
lepiej i dojrzalej dokona si odnowa w dawnej i staej dyscyplinie, gdy to co jest w upadku
zostanie odnowione, a bdzie mocniejsza, gdy nakazana zostanie kontynuacja tego, co dotd
zachowano. Dlatego w tym dekrecie nakazuje, aby wszyscy zakonnicy, zarwno mczyni, jak
i niewiasty, stosowali i podporzdkowywali swe ycie zasadom reguy, ktr lubowali, a
przede wszystkim, aby wiernie zachowywali to, co dotyczy doskonaego wypenienia ich
lubw, a wic zasady posuszestwa, ubstwa i czystoci, oraz gdy inne poszczeglne normy i
nakazy wynikajce z reguy i charakteru zgromadzenia, w ich waciwej istocie, jak rwnie
przepisy dotyczce ycia wsplnego, wyywienia i ubioru. Przeoeni za maj dokada
wszelkich wysikw i pilnoci, zarwno na kapituach generalnych i prowincjonalnych, jak
rwnie podczas wizytacji (ktrych w czasie sprawowania swej wadzy winni nie zaniedbywa),
aby od tego nie odstpili, gdy pewnym jest, e nie mog zrezygnowa z tego, co przynaley
do samej istoty ycia zakonnego. Gdyby bowiem nie byo dokadnie zachowane to, co stanowi
oparcie i fundament caej dyscypliny zakonnej, wtedy nieuchronny jest upadek caej tej
budowli.
Rozdzia 2
aden zakonnik czy zakonnica nie moe posiada ani zachowywa adnych dbr nieruchomych
bd ruchomych, jakiegokolwiek rodzaju, w aden sposb otrzymanych, jako wasnoci, nawet
w imieniu zgromadzenia, ale natychmiast bd one przekazane przeoonemu i wczone do
zasobw konwentu. Ponadto odtd przeoeni nie bd mogli przyznawa nikomu spord
zakonnikw adnych trwaych dbr, nawet dla korzystania z dochodu, albo w uywanie, w
zarzd, czy te w formie poyczki. Natomiast zarzd dobrami klasztorw albo konwentw
bdzie przynalea wycznie zarzdcom, ktrzy mog by usuwani wedle woli przeoonych.
Natomiast w kwestii korzystania z dbr ruchomych w zakonach przeoeni bd zezwala na
to, aby posiadane sprzty odpowiaday stanowi ubstwa, ktry lubowali, a take aby nie byo
w tym adnego nadmiaru, oraz by nie odmawia im niczego, co jest potrzebne. Gdyby za kto
posiadajcy wasno wbrew tym zasadom zosta na tym przyapany, albo gdyby komu to
udowodniono, ten zostanie pozbawiony na dwa lata czynnego i biernego prawa gosu, a take
bdzie ukarany zgodnie z zasadami swej reguy i z konstytucjami swego zakonu.
Rozdzia 3
wity sobr przyznaje prawo posiadania nieruchomoci wszystkim klasztorom i domom
zakonnym, zarwno mskim, jak i eskim, oraz zakonom ebraczym (za wyjtkiem domw
braci kapucynw w. Franciszka i tych, ktrzy s zwani [Brami] Mniejszymi z racji
obserwancji), a take tym, ktrym zakazuj tego ich konstytucje zakonne, albo nie zostao im
to przyznane na mocy przywileju apostolskiego. Jeeli niektre z wyej wymienionych miejsc
zostay obrabowane z tego rodzaju dbr, ktrych posiadanie zostao im przyznane moc
autorytetu apostolskiego, wszystkie maj by im przywrcone. W wymienionych za
klasztorach i domach, zarwno mskich, jak i eskich, posiadajcych dobra nieruchome, jak
rwnie nie posiadajcych, ma przebywa teraz i w przyszoci taka liczba osb, jaka
stosownie da si utrzyma z wasnych dochodw klasztorw albo ze zwyczajnej jamuny.
Ponadto podobne miejsca nie bd zakadane bez zgody biskupa, w ktrego diecezji maj by
zaoone, a ktrego pozwolenie winno by najpierw wydane.
Rozdzia 4
wity sobr zakazuje, aby aden zakonnik bez pozwolenia swego przeoonego, pod
pretekstem goszenia kaza, wykadw albo jakiegokolwiek pobonego dziea, nie oddawa si
na sub adnemu dostojnikowi, ksiciu, uniwersytetowi, wsplnocie ani adnej innej osobie
czy te miejscu, aby nie posikowa si w tym celu adnym przywilejem ani pozwoleniem
otrzymanym od kogo innego w tej sprawie. Gdyby za uczyni co wbrew temu zakazowi,
zostanie ukarany zgodnie z wol swego przeoonego za nieposuszestwo. Zakonnikom nie
wolno take oddala si ze swoich konwentw, nawet pod pretekstem udania si do swojego
przeoonego, jeeli nie zostan przez niego wysani albo wezwani. Jeeli za zakonnik
zostanie przyapany bez wspomnianego polecenia, otrzymanego na pimie, bdzie ukarany
przez ordynariusza miejsca jako odstpca od regu swego zgromadzenia. Natomiast ci, ktrzy
s wysyani na uniwersytety dla podjcia studiw, maj mieszka wycznie w konwentach, a
w przeciwnym wypadku zostanie przeciwko nim podjte postpowanie przez ordynariuszy.
Rozdzia 5
[a] Odnawiajc konstytucj Bonifacego VIII rozpoczynajc si od sowa: Niebezpiecznie,
wity sobr nakazuje wszystkim biskupom, pod grob sdu Boego i wiecznego potpienia,
aby we wszystkich klasztorach, ktre im podlegaj na mocy zwyczajnej wadzy, a w innych
moc autorytetu Stolicy Apostolskiej, pilnie odnowili klauzur zakonnic, gdy zostaa naruszona,
a jeeli nie byaby naruszona, niechaj si zatroszcz o jej szczeglne zachowanie, przywoujc
do porzdku nieposusznych i przeciwnych z pomoc cenzur kocielnych i innych kar, bez
wzgldu na jakiekolwiek odwoania, a w miar potrzeby zwracajc si w tej sprawie o pomoc
ramienia wieckiego. wity sobr zachca wszystkich wadcw chrzecijaskich do udzielenia
tej pomocy, a wszystkie wadze wieckie zobowizuje do jej udzielenia pod kar ekskomuniki,
wicej moc samego prawa, [b] adnej za spord zakonnic nie godzi si opuszcza
klasztoru po zoeniu profesji zakonnej, nawet na krtki okres czasu, pod jakimkolwiek
pretekstem, chyba e dla jakiej susznej przyczyny, uznanej przez biskupa, bez wzgldu na
jakiekolwiek indulty i przywileje, [c] Natomiast nikomu, jakiejkolwiek godnoci, stanu, pci
bd wieku, nie wolno wchodzi na teren klauzuli zakonnej bez pozwolenia biskupa albo
przeoonego, udzielonego na pimie, pod kar ekskomuniki, wicej moc samego prawa.
Udzielanie takiego pozwolenia przez biskupa lub przeoonego powinno mie miejsce tylko w
koniecznych przypadkach, a adna inna osoba nie moe udziela takiego pozwolenia, na mocy
jakichkolwiek uprawnie albo indultu, przyznanego wczeniej, albo majcego by udzielonym
na przyszo, [d] Skoro za klasztory eskie, ustanowione poza murami miast i osiedli, czsto
bez adnej ochrony, s wystawione na up zodziei i inne przestpstwa, zatem biskupi i inni
przeoeni bd si troszczy, jeeli uznaj, e jest to konieczne, aby zakonnice zostay z tych
klasztorw skierowane do dawnych i nowych klasztorw w obrbie murw miast albo wikszych
osiedli, przywoujc w miar potrzeby pomoc ramienia wieckiego. Natomiast tych, ktrzy
bd stawa na przeszkodzie, jak rwnie nie podporzdkuj si tym poleceniom, przymusz
do posuszestwa za pomoc kar kocielnych.
Rozdzia 6
[a] Aby w sprawach dotyczcych wyborw wszelkich przeoonych, opatw, czasowych
przeoonych i innych zarzdcw, a take przeoonych generalnych i opatek oraz innych
prepozytw wszystko przebiegao poprawnie i bez adnego oszustwa, wity sobr najpierw
cile nakazuje, aby wszyscy wyej wymienieni przeoeni byli wybierani w tajnym gosowaniu,
w taki sposb, aby nigdy nie zostay ujawnione poszczeglne imiona osb gosujcych w
okrelony sposb. W przyszoci nie bdzie take moliwe ustanawianie prowincjaw, opatw,
przeorw albo jakich innych przeoonych jakiejkolwiek godnoci, aby oni wanie byli
wybrani, ani uzupenia gosy nieobecnych, [b] Jeeli za kto zostaby wybrany wbrew
postanowieniom niniejszego dekretu, wybr bdzie niewany, a osoba ktra pozwoliaby siebie
uczyni w ten sposb prowincjaem, opatem albo przeorem bdzie odtd niezdolna do
otrzymania jakichkolwiek urzdw zakonnych, a uprawnienia, jakie byyby jej w tej sprawie
przyznane bd jej odebrane moc samego czynu, a jeeli bd jej w przyszoci udzielone
jakie inne, to bd traktowane jako wyudzone.
Rozdzia 7
[a] Na opatk i przeorysz, czy inaczej jeszcze nazywan, bdzie wybierana osoba w wieku co
najmniej czterdziestu lat, ktra po zoeniu profesji zakonnej prowadzia chwalebne ycie
przez osiem lat. Jeeli w danym klasztorze zabraknie osoby speniajcej te wymagania, wtedy
bdzie mona wybra na przeoon zakonnic z innego klasztoru tego samego zgromadzenia.
Gdyby to si wydao kopotliwe dla przeoonego kierujcego wyborem, wtedy wybr zostanie
dokonany za zgod biskupa albo innego przeoonego spord zakonnic danego klasztoru, ktre
przekroczyy trzydziesty rok ycia i przez okres przynajmniej piciu lat po zoeniu profesji
zakonnej prowadz prawe ycie, [b] adna przeoona nie bdzie za sta na czele dwch
klasztorw, a jeeli w jakikolwiek sposb otrzyma w zarzd dwa lub wicej klasztorw, wtedy
w cigu szeciu miesicy bdzie przymuszona do rezygnacji ze wszystkich za wyjtkiem
jednego. Natomiast po upywie tego czasu, jeeli nie zoy rezygnacji, utraci wszystkie
klasztory moc samego prawa, [c] Z kolei biskup albo inny przeoony, do ktrego naley
kierowanie wyborem, nie bdzie wstpowa do klauzuli zakonnej, ale wysucha lub przyjmie
poszczeglne gosy przed zakratowanym okienkiem. W pozostaych sprawach bd
zachowywane konstytucje poszczeglnych zgromadze albo klasztorw.
Rozdzia 8
[a] Wszystkie klasztory, ktre nie s podporzdkowane kapituom generalnym albo biskupom,
albo nie maj swych zwyczajnych wizytatorw zakonnych, ale pozostaj pod bezporedni
opiek i kierownictwem Stolicy Apostolskiej, s obowizane, w okresie jednego roku od
zakoczenia obecnego soboru, a nastpnie kadorazowo co trzy lata, odby kongregacj
zgodnie z zasadami zawartymi w konstytucji Innocentego III wydanej na soborze generalnym,
ktra rozpoczyna si od sw: W kadym [krlestwie]. Maj take obowizek wyznacza
pewnych zakonnikw, ktrzy bd rozwaa i podejmowa postanowienia w sprawie sposobu i
porzdku ustanowienia wspomnianych kongregacji, a take w zakresie postanowie, jakie maj
by przyjte na tych kongregacjach, [b] Gdyby za popenili w tym zakresie zaniedbania,
wtedy metropolita, na terenie ktrego prowincji znajduj si tego rodzaju klasztory, bdzie
mg ich zwoa dla rozpatrzenia wymienionych wyej zagadnie jako delegat Stolicy
Apostolskiej. Jeeli za w obrbie granic jednej prowincji nie znajduje si wystarczajca
liczba tego rodzaju klasztorw, aby mona byo odby kongregacj, wtedy jedn kongregacj
bd mogy odby klasztory z dwch albo trzech prowincji. Po odbyciu za kongregacji kapituy
generalne tych kongregacji oraz wybrani przez te kapituy przewodniczcy, albo wizytatorzy
bd posiada taki sam autorytet wobec klasztorw swej kongregacji oraz wobec
przebywajcych tam zakonnikw, jak inni przewodniczcy i wizytatorzy posiadaj w innych
zakonach, [c] Przewodniczcy, albo wizytatorzy s obowizani do czstego odbywania
wizytacji klasztorw swojej kongregacji, do podejmowania stara o odnow w tych
klasztorach, a take o zachowanie zasad zawartych w witych kanonach i w postanowieniach
tego witego soboru. Gdyby za nie troszczyli si o wykonanie tych zasad, take w obecnoci
metropolity, wtedy zostan podporzdkowani biskupom, na ktrych terenie diecezji znajduj
si wyej wymienione miejsca, jako delegatom Stolicy Apostolskiej.
Rozdzia 9
Klasztory zakonnic bezporednio podporzdkowane Stolicy Apostolskiej, rwnie te zwane
kapituami witego Piotra albo witego Jana, oraz inaczej nazywane, bd kierowane przez
biskupw jako delegatw wspomnianej Stolicy, bez wzgldu na jakiekolwiek przeszkody.
Natomiast te klasztory, ktre kierowane s przez osoby wyznaczone na kapituach generalnych
albo przez innych zakonnikw, pozostan pod ich opiek i kierownictwem.
Rozdzia 10
[a] Biskupi oraz inni przeoeni klasztorw zakonnic niech zwrc uwag, aby zakonnice byy
zachcane przez swe konstytucje zakonne do przystpowania do spowiedzi przynajmniej raz
na miesic i do przyjmowania Najwitszego Eucharystii, aby tak wsparte zbawienn opiek
umacniay si w walce z wszelkimi zasadzkami diabelskimi. Oprcz za zwyczajnego
spowiednika biskup i inni przeoeni bd wyznacza innego, nadzwyczajnego spowiednika,
ktry dwa albo trzy razy do roku powinien wysucha spowiedzi wszystkich
zakonnic, [b] wity sobr zakazuje za, bez wzgldu na jakikolwiek indult albo przywilej, aby
najwitsze Ciao Chrystusa byo przechowywane w chrze zakonnym albo na terenie
klasztoru, a nie w publicznie dostpnym kociele.
Rozdzia 11
[a] W klasztorach albo w mskich bd eskich domach zakonnych, ktrym powierzono trosk
duszpastersk o wieckich (oprcz tych ktrzy s domownikami tych klasztorw albo miejsc),
osoby, zajmujce si tym duszpasterstwem, zarwno zakonnicy, jak i duchowni diecezjalni,
zostan bezporednio podporzdkowani (w sprawach nalecych do wypeniania tej troski
duszpasterskiej i w kwestiach udzielania sakramentw) jurysdykcji, wizytacji i korygowaniu
przez biskupa, na terenie ktrego diecezji si znajduj. Ponadto adni duchowni, nawet
dowolnie odwoywalni, nie bd wyznaczani do penienia tej funkcji bez zgody biskupa i bez
wczeniejszego egzaminu, dokonanego przez biskupa albo przez jego wikariusza, [b]Zasady te
bd obowizywa za wyjtkiem klasztoru w Cluny wraz z jego granicami, a take z
wyczeniem tych klasztorw albo miejsc, w ktrych opaci generalni czy inni przeoeni
zakonni wykonuj jurysdykcj biskupi i wieck wobec proboszczw oraz ich parafian, z
zachowaniem jednak prawa tych biskupw, ktrzy wykonuj wiksz jurysdykcj we
wspomnianych miejscach, albo wobec tych osb.
Rozdzia 12
Cenzury i interdykty, naoone nie tylko przez Stolic Apostolsk, ale rwnie ogoszone przez
ordynariuszy, bd ogoszone z polecenia biskupa i zachowane przez zakonnikw w ich
kocioach. Rwnie dni witeczne, ktrych przestrzeganie biskup poleci w swojej diecezji
bd zachowywane przez wszystkich objtych egzempcj, rwnie zakonnikw.
Rozdzia 13
Wszystkie spory dotyczce pierwszestwa, ktre nader czsto i najwikszym zgorszeniem
powstaj pomidzy osobami kocielnymi, diecezjalnymi i zakonnymi, zarwno podczas
publicznych procesji, jak i podczas pochwkw cia zmarych, podczas noszenia baldachimw i
w innych podobnych okolicznociach, bdzie si stara uporzdkowa biskup z wykluczeniem
wszelkich odwoa i bez wzgldu na jakiekolwiek inne okolicznoci. Wszystkie natomiast osoby
wyczone, zarwno duchowni diecezjalni, jak i zakonni, w tym rwnie mnisi, wzywani do
udziau w publicznych procesjach, zostan przymuszeni do wzicia w nich udziau, za
wyjtkiem tych jedynie, ktrzy zawsze yj w cilejszej klauzurze.
Rozdzia 14
Zakonnik objty egzempcj, ktry yje w klauzurze zakonnej, a poza klasztorem dopuci si
takiego przestpstwa, e stanie si zgorszeniem dla ludu, zostanie surowo ukarany przez swego
przeoonego na wniosek biskupa, w czasie wyznaczonym przez biskupa, ktrego w
przeoony powiadomi o odbyciu kary. W przeciwnym wypadku przeoony zostanie pozbawiony
urzdu przez swego zwierzchnika, a przestpca moe by ukarany przez biskupa.
Rozdzia 15
W kadym zakonie, czy to mskim, czy te eskim, profesja nie bdzie skadana przed
ukoczeniem szesnastego roku ycia, a take do skadania profesji nie bd dopuszczane
osoby, ktre przez czas krtszy od jednego roku po otrzymaniu habitu nie podlegay prbie
ycia zakonnego. Natomiast profesja uczyniona wczeniej nie bdzie wica, a take nie
bdzie skutkowa zobowizaniem do zachowywania jakiejkolwiek reguy, zasad zakonu czy te
klasztoru, a take nie spowoduje adnych innych skutkw.
Rozdzia 16
[a] Rwnie adne zrzeczenie si ani wczeniejsze zobowizanie, nawet poczone z przysig,
ani zoone na rzecz jakiegokolwiek dziea pobonego nie bdzie obowizywa, jeeli nie stao
si za zgod biskupa albo jego wikariusza, w cigu dwch miesicy przed zoeniem profesji
zakonnej, a zarazem jego skutek bdzie pojmowany tylko jako wynikajcy ze skadanej
profesji. W przeciwnym wypadku zobowizanie to bdzie niewane i nie bdzie mie adnego
skutku, nawet gdyby na jego rzecz wyraono jawne zrzeczenie oraz zoona byaby
przysiga, [b] Po zakoczeniu nowicjatu przeoeni dopuszcz do zoenia profesji nowicjuszy,
ktrych uznaj za odpowiednich, albo usun ich z klasztoru, [c] Wprowadzajc te zasady
wity sobr nie zamierza modyfikowa adnych innych przepisw ani niczego zakazywa w
zakresie pobonych norm ustanowionych dla zakonu kleryckiego Towarzystwa Jezusowego i
zatwierdzonych przez Stolic Apostolsk, aby mogli suy Panu i Jego
Kocioowi, [d] Jednake przed profesj zakonn, w czasie prby nowicjusza albo nowicjuszki,
nie wolno pod adnym pozorem przekaza temu klasztorowi, ani przez rodzicw, ani bliskich,
ani opiekunw tej osoby, niczego z jego lub jej dbr, za wyjtkiem wyywienia i ubioru, aby z
tej okazji nowicjusz nie sta si niezdolny do opuszczenia klasztoru, ktry posiadaby cao lub
znaczn cz jego majtku, a w razie opuszczenia klasztoru mg go atwo odzyska. wity
sobr poleca raczej, aby nigdy do tego nie doszo, pod kar wykluczenia z Kocioa zarwno
dajcych, jak i przyjmujcych dary, a take nakazuje, aby osoba odchodzca przed profesj
zakonn otrzymaa z powrotem wszystko, co do niej naleao, [e] Biskup za bdzie nakania,
w miar potrzeby rwnie z pomoc cenzur kocielnych, aby to odpowiednio wykonywano.
Rozdzia 17
wity sobr, majc przed oczyma wolno dziewic, pragncych powici si Bogu,
postanawia i poleca, e jeli dziewczynka majca wicej ni dwanacie lat chciaaby przyj
habit zakonny, nie moe go przyj, ani nie moe pniej, ona lub inna, skada profesji
zakonnej, zanim nie zostanie pilnie zbadana jej wola, czy to przez biskupa, albo podczas jego
nieobecnoci, bd gdyby nie mg tego dokona, to przez jego wikariusza, czy te przez kogo
wybranego przez nich na ich koszt, na okoliczno tego, czy nie zostaa przymuszona albo
oszukana oraz czy wie co czyni. Jeeli za jej decyzja zostanie uznana za pobon i woln, a
take gdy okae si odpowiednia, zgodnie z warunkami wymaganymi przez regu danego
klasztoru i zakonu, a take gdy sam klasztor jest dla niej waciwy, wtedy bdzie moga
swobodnie zoy profesj. Aby za biskup nie przeoczy terminu tej profesji, przeoona
klasztoru ma go zawiadomi na jeden miesic wczeniej. Jeeli za przeoona klasztoru nie
powiadomi biskupa, wtedy bdzie zawieszona w swym urzdzie na okres okrelony przez
biskupa.
Rozdzia 18
[a] wity sobr nakada kar ekskomuniki na wszystkie razem i kad z osobna spord osb,
wszelkiego rodzaju albo stanu, zarwno duchownych, jak i wieckich, diecezjalnych albo
zakonnych, posiadajcych jakkolwiek godno, gdyby w jakikolwiek sposb zmuszali
jakkolwiek dziewic albo wdow, albo jakkolwiek inn niewiast wbrew jej woli do
wstpienia do klasztoru, za wyjtkiem przypadkw okrelonych w prawie, albo do przyjcia
habitu jakiegokolwiek zakonu czy te do zoenia profesji zakonnej, [b] Sobr nakada t kar
take na tych, ktrzy su w tej sprawie rad, pomoc albo wsparciem, a take na tych,
ktrzy wiedz, e kobieta pod przymusem wstpuje do klasztoru, przyjmuje habit albo skada
profesj zakonn, a jednak w jakikolwiek sposb, czy to przez obecno, czy te przez zgod,
albo swym autorytetem, wezm udzia w tych czynnociach. Podobnej karze ekskomuniki
poddaje wity sobr take tych, ktrzy w dowolny sposb, bez susznej przyczyny
uniemoliwiaj wypenienie woli pobonych dziewic albo innych kobiet co do przyjcia welonu
czy te wyraenia takiej woli, [c] Wszystko za razem i z osobna, co powinno by wykonane
przed zoeniem profesji zakonnej i podczas jej skadania, powinno by zachowane nie tylko w
klasztorach poddanych wadzy biskupa, ale take we wszystkich innych klasztorach. Z tych
zasad wyczone s kobiety zwane pokutujcymi albo konwertytkami, gdy w ich sprawach
maj by zachowane ich wasne konstytucje.
Rozdzia 19
[a] aden zakonnik, ktry twierdzi, e wstpi do zakonu pod przymusem albo ze strachu, bd
ktry powiada, e zoy profesj zakonn przed osigniciem stosownego wieku, i tym
podobne, i chce z jakiegokolwiek powodu odda habit lub opuci klasztor w habicie bez
pozwolenia przeoonych, nie zostanie wysuchany, jeeli od dnia jego profesji upyno wicej
ni pi lat i to tylko w takim przypadku, gdy przedstawi te sprawy, na ktre si powouje,
przed swym przeoonym i przed biskupem ordynariuszem, [b] Gdyby za wczeniej
samowolnie porzuci habit, wtedy nie zostanie dopuszczony do przedstawienia adnej sprawy,
ale bdzie zmuszony do powrotu do klasztoru i ma by ukarany jako apostata. W tym czasie
nie bdzie si cieszy adnym z przywilejw swego zakonu, [c] Ponadto aden zakonnik, na
mocy adnych uprawnie, nie zostanie przeniesiony do zakonu o swobodniejszej regule, a
take aden zakonnik nie uzyska pozwolenia, aby w tajemnicy nosi habit swego zgromadzenia.
Rozdzia 20
[a] Opaci, ktrzy s zwierzchnikami zakonw, oraz inni przeoeni wspomnianych zakonw,
ktrzy nie s poddani biskupom, a ktrym zgodnie z prawem przysuguje jurysdykcja wobec
innych, niszych klasztorw albo przeoratw, powinni - kady w swoim miejscu i zakonie -
odbywa z urzdu wizytacje w tych klasztorach i przeoratach, ktre s im podporzdkowane,
nawet jeeli klasztory te s oddane w komend. wity sobr wyjania, e klasztory te jako
poddane swoim zwierzchnikom zakonnym, nie maj si stosowa do zasad, ktre w innym
miejscu okrelono w sprawie wizytacji klasztorw oddanych w komend. Przeoeni tych
klasztorw, z dowolnego zakonu, maj obowizek przyjmowa wspomnianych wizytatorw i
wykonywa ich zalecenia, [b] Z kolei klasztory gwne zakonw, bd wizytowane wedle zasad
witej Stolicy Apostolskiej i konstytucji danego zakonu. Dopki za bdzie obowizywa
wspomniana komenda, to kapituy generalne albo sami wizytatorzy zakonu ustanowi przeorw
klasztorw albo wiceprzeorw w przeoratach posiadajcych podlege klasztory, ktrzy bd
dba o napraw brakw i wykonywa wadz duchown, [c] We wszystkich innych sprawach
obowizuj trwale i bez umniejszenia przywileje i uprawnienia wspomnianych zakonw, ktre
dotycz ich osb, miejsc i praw.
Rozdzia 21
[a] Poniewa liczne klasztory, a take opactwa, przeoraty i prepozytury, z powodu zego
zarzdu przez tych, ktrym zostay one powierzone, doznay powanych strat, zarwno w
sprawach duchowych, jak i wieckich, wity sobr pragnie, aby wszystkie w peni przywoa
do dyscypliny stosownej dla ycia klasztornego. W istocie warunki naszych czasw s do tego
stopnia cikie i trudne, e nie mona wnet we wszystkim i wszdzie zastosowa niezbdnych
rodkw zaradczych. Aby jednak nie pomin niczego, o co w powyszych sprawach mona
zbawiennie zatroszczy si, po pierwsze wity sobr ufa, e papie ze swej pobonoci i
roztropnoci zadba, o ile to bdzie dla niego obecnie moliwe, aby w klasztorach
komendatoryjnych, ktre posiadaj konwenty, przeoonymi byli zakonnicy z tego samego
zakonu, po zoeniu profesji zakonnej, ktrzy bd w stanie kierowa i rzdzi owczarni.
Natomiast klasztory, ktre w przyszoci bd wakowa, zostan oddane we wadanie
wycznie zakonnikom o wyprbowanych cnotach i witoci, [b] Z kolei w kwestii klasztorw
gwnych, ktre s pierwsze w swych zakonach, zwane opactwami czy przeoratami filialnymi
domw gwnych, osoby obecnie majce je w komendzie, obowizane s - chyba e maj
wyznaczonych nastpcw spord zakonnikw - aby w cigu szeciu miesicy zoy uroczyst
profesj zakonn w danym zakonie, albo maj obowizek rezygnacji. W przeciwnym wypadku,
moc samego prawa wspomniane wyej komendy maj by uznane za oprnione, [c] Aby za
we wszystkich i w kadej z powyszych spraw nie doszo do adnego oszustwa, wity sobr
poleca, aby przy wyznaczaniu przeoonych dla wspomnianych klasztorw byy podawane
poszczeglne wymagania z ich strony, a w przeciwnym wypadku wyznaczenie ma by uwaane
za wyudzone, bez wzgldu na posiadanie, nawet przez okres trzech lat.
Rozdzia 22
[a] Wszystkie te zasady razem i kad z osobna, zawarte w powyszych postanowieniach,
wity sobr poleca zachowywa we wszystkich zgromadzeniach i klasztorach, kolegiach oraz
domach zakonnych, przez wszystkich mnichw i innych zakonnikw, a take przez wszystkie
zakonnice, dziewice i wdowy, nawet jeeli yj pod wadz zakonw rycerskich, rwnie w.
Jana z Jerozolimy i nazywane s jakimkolwiek imieniem, wedle zasad dowolnej reguy albo
konstytucji i pod opiek albo zarzdem, czy te wszelkiego rodzaju podporzdkowaniem albo
przywizaniem bd zalenoci od jakiegokolwiek zakonu ebraczego, albo nie bdcego
ebraczym, czy te od wszelkich innych zakonw mniszych, jak i kanonikw, bez wzgldu na
ich wszelkie przywileje wzite razem i z osobna, sformuowane w jakichkolwiek sowach, a
take zwane Mare Magnum, a nawet otrzymane podczas fundacji, jak i bez wzgldu na
konstytucje i reguy, rwnie zaprzysione wraz ze zwyczajami albo przepisami, nawet
obowizujcymi od niepamitnych czasw, [b] Gdyby za niektrzy zakonnicy, zarwno
mczyni, jak i niewiasty, yli wedle zasad surowszej reguy albo statutw (za wyjtkiem
uprawnie do posiadania trwaych dbr we wsplnoci), wiaty sobr nie zamierza ich
odciga od tych zasad i zachowywanych przez nich przepisw, [c] Skoro za wity sobr
pragnie, aby wszystkie poszczeglne wymienione postanowienia jak najszybciej wprowadzono
w ycie, poleca biskupom, aby w klasztorach sobie poddanych i we wszystkich innych, ktre w
powyszych postanowieniach zostay im w szczeglny sposb powierzone, a take wszystkim
opatom, przeoonym generalnym oraz innym przeoonym wyej wymienionych zakonw, aby
wnet wypenili podane postanowienia, a gdyby czego nie polecili wprowadzi w ycie, wtedy
synody prowincjonalne dopeni i naprawi zaniedbania biskupw. [d] Natomiast kapituy
prowincjonalne i generalne zakonw, a w razie braku kapitu generalnych - synody
prowincjonalne zadbaj o te sprawy poszczeglnych zakonw za porednictwem osb
wyznaczonych z danego zakonu. [e] Ponadto wity sobr zachca wszystkich krlw, ksita,
republiki i urzdy, a take poleca im na mocy witego posuszestwa, aby zechcieli sw
pomoc i autorytetem wesprze wspomnianych biskupw, opatw, przeoonych generalnych
oraz innych wymienionych zwierzchnikw w wykonywaniu podanych zasad odnowy, ilekro
bdzie to potrzebne, aby podane wczeniej postanowienia waciwie wypeniano bez adnej
przeszkody, na chwa Boga wszechmogcego.
Rozdzia l
[a] Naley sobie yczy, aby podejmujcy posug biskupi, znali swe obowizki, oraz
wiedzieli, e zostali wezwani nie do osigania wasnych korzyci, bogactw czy zbytkw, ale do
pracy i stara na chwa Bo. Nie naley te wtpi, e pozostali wierni atwiej rozpal si w
pobonoci i prawoci, gdy ujrz, e ich przeoeni pamitaj o zbawieniu dusz i niebiaskiej
ojczynie, a nie o sprawach tego wiata. [b] Skoro za wity sobr ma na uwadze, e te
kwestie szczeglnie przynale odnowie kocielnej dyscypliny, upomina wszystkich biskupw,
aby czsto je rozwaajc okazywali si godni swej funkcji w swych czynach i postpowaniu, co
stanowi niejako rodzaj cigego goszenia kaza. Wpierw za wszyscy powinni tak uoy swoje
obyczaje, aby inni mogli od nich czerpa przykady umiarkowania, skromnoci, czystoci, a
take witej pokory, ktra tak bardzo kieruje nas ku Bogu. [c] Dlatego wity sobr, idc za
przykadem naszych ojcw zgromadzonych na synodzie w Kartaginie nie tylko nakazuje, aby
biskupi zadowolili si skromnym wyposaeniem i stoem oraz umiarkowanym wyywieniem, ale
aby take we wszystkich innych sprawach ycia i domu nie dopucili, iby mogo si pojawi
cokolwiek obcego temu witemu postanowieniu, jak rwnie nic takiego, co nie wyraa
prostoty, gorliwoci wobec Boga oraz pogardy wobec marnoci, [d] Zakazuje wic cakowicie
biskupom, aby z dochodw kocielnych prbowali wzbogaca swych krewnych lub
domownikw, gdy take kanony apostolskie zabraniaj dawania krewnym dbr kocielnych,
ktre nale do Boga; jeeli s ubodzy, to niech im rozdzielaj jako ubogim, ale niech nie
utrac, ani nie zmarnuj tych dbr z ich powodu. wity sobr upomina ich, jak tylko mocno
jest w stanie to uczyni, aby zgoa wykluczyli te wszelkie ludzkie i naturalne wzgldy wobec
braci, bratankw i bliskich, gdy std wyrasta w Kociele rnorakie zo. [e] Natomiast to, co
zostao powiedziane na temat biskupw, powinno by zachowane nie tylko przez posiadaczy
wszelkich beneficjw kocielnych, zarwno diecezjalnych, jak i zakonnych, posiadanych
stosownie do rodzaju ich godnoci, ale wity sobr postanawia, e zasady te maj dotyczy
rwnie kardynaw witego Kocioa rzymskiego, na ktrych wsparciu, okazywanym
najwitobliwszemu biskupowi Rzymu, wspiera si zarzd caego Kocioa. Byoby bowiem
haniebne, gdyby nawet oni, na ktrych susznie zwracaj si oczy wszystkich, nie byszczeli
wyjtkowymi cnotami oraz zdyscyplinowanym yciem.
Rozdzia 2
[a] Wspczesne niedole i niegodziwoci narastajcych herezji domagaj si, aby nie pomin
niczego, co moe si wydawa, e posuy zbudowaniu ludu i obronie wiary katolickiej.
Dlatego wity sobr nakazuje patriarchom, prymasom, arcybiskupom, biskupom oraz
wszystkim innym, ktrzy na mocy prawa albo zwyczaju powinni wzi udzia w synodzie
prowincjonalnym, aby na najbliszym takim synodzie, ktry odbdzie si po zakoczeniu
obecnego soboru, przyjli otwarcie wszystkie razem i kade z osobna ustalenia i postanowienia
wydane przez ten wity sobr, a take aby obiecali i wyznali prawdziwe posuszestwo
papieowi, oraz aby publicznie potpili i odrzucili wszystkie herezje potpione w witych
kanonach i przez sobory powszechne, a zwaszcza przez ten wity sobr, [b] Ponadto w
przyszoci wszyscy, ktrzy maj by wyniesieni na urzdy patriarchw, prymasw,
arcybiskupw i biskupw, maj cile wypeni te same zasady, podczas pierwszego synodu
prowincjonalnego, w ktrym bd bra udzia, [c] Gdyby za ktokolwiek spord wszystkich
wymienionych wyej osb - oby do tego nie doszo - odmwi wykonania tych polece, wtedy
biskupi z danej prowincji maj obowizek wnet zawiadomi papiea, pod grob gniewu
Boego. S te zobowizani do zaniechania kontaktw z tak osob, [d] Wszyscy inni, ktrzy
czy to obecnie, czy te w przyszoci, bd posiada beneficja kocielne, a ktrzy powinni
przyby na synod diecezjalny, maj to samo uczyni i zachowa te same zasady, jak to zostao
wyej nakazane, podczas tego synodu, ktry bdzie odprawiony w najbliszym czasie, a w
przeciwnym wypadku zostan ukarani wedle zasad okrelonych w witych
kanonach, [e] Ponadto ci wszyscy, do ktrych naley troska, prowadzenie wizytacji i
nadzorowanie odnowy uniwersytetw i orodkw studiw generalnych, bd pilnie troszczy
si o to, aby kanony i dekrety tego witego soboru zostay w caoci przyjte przez te
uniwersytety. Kwestie dotyczce wiary katolickiej bd za nauczane i wyjaniane na tych
uniwersytetach przez magistrw, doktorw i innych uczonych wedle zasad przyjtych na tym
soborze. Uczeni ci zostan zobowizani do przyjcia tych postanowie przez zoenie
uroczystej przysigi na pocztku kadego roku, a gdyby cokolwiek innego, na wspomnianych
uniwersytetach, byo godnego odnowy i reformy, wtedy zostanie poprawione i postanowione
przez tych, do ktrych to naley, dla wzrostu religii i dyscypliny kocielnej. Uniwersyty,
poddane bezporednio opiece i nadzorowi papiea, Jego witobliwo poleci zwizytowa
swoim wysannikom, w taki sam sposb, jak to zostao wyej okrelone, i jak to uzna za
stosowne.
Rozdzia 3
[a] Chocia miecz ekskomuniki jest si dyscypliny kocielnej, a dla zachowania ludu w
porzdku nader jest zbawienny, to jednak winien by stosowany z wielk rozwag i
ostronoci, gdy dowiadczenie uczy, e jeeli uderza na lepo bd w bahych sprawach, to
bardziej budzi lekcewaenie ni strach, i przynosi raczej zgub ni zbawienie, [b] Dlatego te
kary ekskomuniki, ktre zostay poprzedzone upomnieniami i bywaj nakadane dla ujawnienia
za, jak si powiada, albo w sprawach rzeczy utraconych bd skradzionych, nie bd ju
nakadane przez nikogo innego, jak tylko przez biskupa, oraz wycznie w powanej sprawie i
po wnikliwym jej zbadaniu przez biskupa, gdy problem uzna za wany. Nie bdzie nakada
tych kar pod wpywem adnego autorytetu wieckiego, nawet wadzy, ale kwestie te bd
pozostawione w peni jego woli i sumieniu, gdy tylko sam uzna, e naley naoy tak kar z
powodu okolicznoci miejsca, osoby albo czasu, [c]W sprawach za sdowych poleca si
wszystkim sdziom kocielnym, niezalenie od ich godnoci, aby zawsze, gdy tylko bd mogli,
dokonywali osdu swym autorytetem (w kadej czci procesu, czy to w wyrokowaniu w
sprawach rzeczy, czy te osb), oraz aby si powstrzymywali, zarwno podczas procesu, jak i
przy wydawaniu wyroku, od nakadania cenzur kocielnych albo interdyktu. Jeeli wyda si to
konieczne, wtedy w sprawach cywilnych, ktre w jakikolwiek sposb przynale sdownictwu
kocielnemu, bd mogli postpowa przeciwko komukolwiek, rwnie przeciwko wieckim, z
wykorzystaniem kar pieninych, ktre moc samego faktu, gdy zostan pobrane, maj by
przyznane miejscom pobonym istniejcym na danym terenie. Bd mogli zajmowa mienie i
nakada areszt na poszczeglne osoby, za porednictwem wasnych albo innych wykonawcw,
a take orzeka kar pozbawienia beneficjw, i korzysta z innych rodkw zaradczych
przewidzianych w prawie, oraz koczy sprawy. Gdyby za wobec winnego nie udao si w taki
sposb wyda wyroku w sprawie rzeczy albo osb, a ponadto winny okazywaby upr wzgldem
sdziego, wtedy moe on by ukarany rwnie ostrzem ekskomuniki, oprcz innych kar, wedle
woli sdziego, [d] Rwnie w sprawach kryminalnych, gdzie moe si dokona podobne jak
wyej wyrokowanie dotyczce rzeczy albo osb, naley si powstrzymywa od nakadania
cenzur kocielnych. Jeeli nie sposb atwo doprowadzi do wspomnianego wyroku, wtedy
sdzia bdzie mg skorzysta z tego duchowego miecza wobec winowajcy, ale dopiero gdy
rodzaj przestpstwa tego si domaga, po przynajmniej dwukrotnym upomnieniu, wydanym w
formie publicznej, [e] Natomiast adna wadza wiecka nie ma prawa zakazywa sdowi
kocielnemu naoenia kary ekskomuniki, a take nakazywa, aby odwoa ekskomunik
naoon, pod pretekstem, e zasady zawarte w niniejszym dekrecie nie zostay zachowane.
Rozstrzygnicie tej kwestii naley bowiem do wadz kocielnych, a nie do wieckich, [f] Kady
ekskomunikowany, jeeli nie opamita si po przepisanych w prawie upomnieniach, to nie
tylko nie bdzie dopuszczony do przyjmowania sakramentw i do wsplnoty oraz do cznoci z
wiernymi, ale jeeli z zatwardzia dusz bdzie trwa przez rok zwizany naoon cenzur,
to mona przeciwko niemu wszcz rwnie postpowanie jako wobec osoby podejrzanej o
herezj.
Rozdzia 4
[a] Czsto zdarza si, e w niektrych kocioach jest tak wiele mszy do odprawienia z powodu
rnych zapisw testamentowych, e nie sposb ich odprawi w okrelone dni wedle woli
ofiarodawcw, albo jamuny zoone na ich odprawienie s tak skromne, i nie atwo znale
kogo, kto chciaby si podda temu obowizkowi, a w ten sposb marnuj si pobone
pragnienia ofiarodawcw, a sumienia tych, ktrych to dotyczy, doznaj w tej sprawie
obcienia, [b]wity sobr, pragnc, aby zapisy zoone na pobony cel byy peniej i lepiej
wykonane, udziela biskupom wadzy, aby na synodzie diecezjalnym, a take opatom i
generalnym przeoonym zakonw, aby na swych kapituach generalnych, dokonali pilnego
rozpatrzenia tych spraw. Przeoeni powysi bd mogli, wedle swego sumienia, w
wymienionych wyej kocioach, w ktrych stwierdz te braki, wyda takie postanowienia,
ktre bd przez nich uznane za bardziej odpowiednie dla chway i kultu Boego, a take dla
poytku kociow, z tym jednak, e zawsze ma by zachowane wspomnienie tych zmarych,
ktrzy dla zbawienia swych dusz pozostawili zapisy dla pobonego celu.
Rozdzia 5
[a] Rozum domaga si, aby to, co dobrze zorganizowane nie byo zmieniane przeciwnymi
zarzdzeniami. Skoro wic z ustanowienia pewnych beneficjw albo fundacji, bd te z
innych postanowie wynikaj pewne niezbdne wymogi, albo te s z nimi zwizane okrelone
obcienia, nie bd one podlega zniesieniu w przypadku nadawania jakichkolwiek
beneficjw albo przy okazji wszelkich innych decyzji, [b] Podobnie w odniesieniu do prebend
nadawanych teologom, magistrom, doktorom, a take prezbiterom, diakonom i subdiakonom,
cokolwiek zostao w taki sposb ustanowione, tak te bdzie zachowywane, aby przy okazji
jakiegokolwiek przydzielenia prebendy, ani wymagania, ani porzdek nie by w niczym
umniejszony. Przydzia uczyniony na innych zasadach ma by uznany za wyudzony.
Rozdzia 6
[a] wity sobr postanawia, aby we wszystkich kocioach katedralnych i kolegiackich
zachowywano dekret witej pamici Pawa III rozpoczynajcy si od sw: Kapituy
katedralne, i to nie tylko, gdy biskup bdzie dokonywa wizytacji, ale tyle razy, ilekro z
urzdu czy te na czyj prob bdzie prowadzi postpowanie przeciwko komu z osb
wymienionych we wspomnianym dekrecie, z tym wszake, e do podjcia postpowania poza
okresem wizytacji musz mie miejsce wszystkie niej wymienione okolicznoci. Mianowicie
kapitua na pocztku kadego roku ma wybra dwch spord swych czonkw, za rad i zgod
ktrych biskup albo jego wikariusz ma prowadzi postpowanie, zarwno przy podejmowaniu
procesu, jak i we wszystkich innych dziaaniach procesowych a do zakoczenia sprawy
wcznie, jednake wobec notariusza biskupiego i w jego rezydencji albo w miejscu
zwyczajnym dla prac trybunau biskupiego, [b] Obaj delegaci kapituy maj tylko jeden gos,
ale jeden z nich moe poprze opini biskupa. Gdyby za obaj byli przeciwnego zdania ni
biskup w sprawie jakiejkolwiek decyzji procesowej, czy to przy wyroku porednim, czy te
ostatecznym, wtedy w okresie szeciu dni wraz z biskupem dokonaj wyboru trzeciego
delegata, a gdyby przy tym wyborze take byli niezgodni, wtedy wybr zostanie przeniesiony
na najbliszego biskupa, za wyrok w kwestii, w ktrej istnieje niezgoda zostanie przesdzony
na rzecz tej strony, z ktr zgodzi si ten trzeci delegat. W przeciwnym wypadku proces oraz
jego skutki nie bd miay adnej mocy i nie spowoduj adnych skutkw
prawnych, [c] Natomiast w sprawach przestpstw, wynikajcych z braku wstrzemiliwoci, o
ktrych jest mowa w dekrecie o pozostajcych w konkubinacie, a take w sprawach ciszych
przestpstw, ktre wymagaj zoenia z urzdu albo degradacji, gdy istnieje zagroenie
ucieczk sprawcy, aby sd nie da si oszuka, a wic konieczne jest zatrzymanie winowajcy,
wtedy biskup moe samodzielnie prowadzi postpowanie, majce na celu zgromadzenie
gwnych informacji i niezbdne zatrzymanie sprawcy, zachowujc jednake podany wyej
porzdek w pozostaych aspektach sprawy. We wszystkich za sprawach naley baczy, aby
stosownie do rodzaju przestpstwa i osb, winni byli strzeeni w godziwym
miejscu, [d] Ponadto biskupom naley si wszdzie ten zaszczyt, ktry przystoi ich godnoci,
aby w chrze i w kapitule, podczas procesji oraz przy okazji innych publicznych dziaa,
zajmowali pierwsze krzeso oraz miejsce, ktre sami sobie wybior, a take aby posiadali
wyjtkowy autorytet we wszystkich podejmowanych dziaaniach, [e] Jeeli przedstawi
kanonikom do rozpatrzenia jak spraw, nie mog dziaa w interesie wasnym lub swoich
[bliskich]. Biskupi zwoaj kapitu, wysuchaj jej gosw i dokonaj rozstrzygnicia zgodnie z
jej gosami, [f] Natomiast podczas nieobecnoci biskupa te wszystkie sprawy bd rozstrzygane
przez czonkw kapituy, do ktrych to naley na mocy prawa albo zwyczaju, a wikariusz
biskupa nie bdzie dopuszczony do podejmowania w tych kwestiach decyzji. W innych za
sprawach jurysdykcja i wadza kapituy, gdy jej przysuguje, oraz zarzd jej dobrami, zostan
w peni zachowane, bezpieczne i nienaruszone. Wszyscy, ktrzy nie posiadaj godnoci
kocielnych, a take nie s czonkami kapituy, w sprawach kocielnych bd podporzdkowani
biskupowi, [g] W powyszych sprawach nie stan na przeszkodzie przywileje, take te
wynikajce z fundacji, jak rwnie zwyczaje, nawet obowizujce od niepamitnych czasw,
wyroki, przysigi ani umowy (ktre zobowizuj tylko ukadajce si strony). Zachowane
natomiast bd w peni przywileje, ktre zostay przyznane uniwersytetom studiw
generalnych albo zwizanym z nimi osobom, [h] Powysze postanowienia, wszystkie razem i
kade z osobna, nie bd obowizywa w kocioach, w ktrych biskupi albo ich wikariusze, na
mocy postanowie, przywilejw albo zwyczajw czy te umw bd te moc jakiegokolwiek
innego prawa posiadaj wiksz moc, autorytet i jurysdykcj od tej, jaka zostaa okrelona w
niniejszym dekrecie, ktrych to uprawnie wity sobr nie zamierza odwoywa.
Rozdzia 7
[a] Poniewa w sprawach beneficjw kocielnych to, co przypomina dziedziczne nastpstwo,
jest odrzucone przez wite konstytucje i przeciwne postanowieniom Ojcw, w przyszoci nie
mona nikomu pozwoli na wyznaczanie [kogo do beneficjum] albo rezygnacj [na czyj
rzecz] z jakiegokolwiek beneficjum kocielnego, nawet za zgod zainteresowanych, a
beneficja udzielone do tej pory nie bd zawieszane, rozcigane ani przenoszone. Ponadto ten
dekret bdzie obowizywa w odniesieniu do wszelkich beneficjw kocielnych, rwnie w
kocioach katedralnych, oraz wobec wszelkich osb, nawet wyrniajcych si godnoci
kardynalsk, [b] Natomiast w odniesieniu do koadjutorw, majcych w przyszoci obj
beneficjum, maj by rwnie zachowane te zasady, aby nikomu nie pozwalano na objcie
jakichkolwiek beneficjw. Gdyby za w jakim kociele katedralnym albo w klasztorze pilna
potrzeba lub oczywisty poytek domaga si, aby dostojnik otrzyma koadjutora, w takim
przypadku mona go ustanowi z prawem nastpstwa, dopiero gdy sprawa zostanie dokadnie
rozpoznana przez papiea, oraz gdy dana osoba z pewnoci spenia wszystkie wymogi
dotyczce biskupw i dostojnikw, okrelone w prawie i w dekretach tego witego soboru.
Inne przypadki takiego udzielenia beneficjum naley traktowa jako wyudzone.
Rozdzia 8
[a] wity sobr upomina wszystkich posiadaczy beneficjw kocielnych, diecezjalnych czy
zakonnych, aby w miar posiadanych dochodw chtnie i askawie przyzwyczaili si wypenia
posug gocinnoci, czsto zalecan przez witych ojcw, pamitajc, e ci, ktrzy miuj
gocinno, przyjmuj Chrystusa w osobach swych goci, [b] wity sobr nakazuje za tym,
ktrzy posiadaj tak zwane szpitale albo inne miejsca pobone, ustanowione szczeglnie dla
uytku pielgrzymw, chorych, starych i ubogich, czy to jako komend, czy w zarzdzie,
ewentualnie jakim innym tytuem prawnym, rwnie gdy s one zwizane z ich kocioami,
albo gdy zdarza si, e z kocioem parafialnym zczone s szpitale, albo gdy zostay tam
ustanowione, a oni zostali ich patronami jako zarzdcy, aby nieli ciar na nich naoony,
czyli speniali zwizane z tym obowizki. Gocinno za niech wypeniaj tak, jak powinni, z
dochodw na ten cel wyznaczonych, zgodnie z konstytucj Soboru w Vienne, ktra ju w innym
miejscu zostaa odnowiona na tym witym soborze, za witej pamici Pawa III, a ktra
rozpoczyna si od sw: Zdarza si niekiedy, [c] Jeeli za te szpitale zostay ustanowione dla
pielgrzymw albo chorych czy te dla przyjmowania innych osb, a w miejscu, w ktrym
znajduj si wspomniane szpitale nie pojawiaj si takie osoby albo s one nieliczne, w takim
przypadku wity sobr poleca, aby odtd dochody przeznaczone na ten cel zostay przekazane
na inny pobony uytek, ktry bdzie najbliszy fundacji tych szpitali, na cel bardziej
korzystny dla danego miejsca i czasu, wedle decyzji podjtej przez biskupa ordynariusza oraz
dwch osb wybranych przez niego spord czonkw kapituy, ktrzy bd dowiadczeni w
takich sprawach, jeeli inne decyzje nie zostay przewidziane na taki przypadek w fundacji
albo ustanowieniu tego miejsca. W takim przypadku biskup zatroszczy si, aby zostao
wypenione to, co byo zarzdzone, a gdy to nie bdzie moliwe, wtedy biskup w sposb
podobny do powyszego zadba o wykonanie tego, co bdzie najbardziej korzystne, [d] Gdyby
za wszyscy albo ktrakolwiek z wymienionych wyej osb, z jakiegokolwiek zakonu,
zgromadzenia albo godnoci, a nawet wieccy, ktrzy zajmuj si administrowaniem
szpitalem, ale nie podporzdkowanym zakonnikom u ktrych obowizuje regua zakonna,
zaniechali wykonywania obowizkw gocinnoci, po upomnieniu ze strony biskupa
ordynariusza i po zastosowaniu wszystkich koniecznych rodkw, ktre mogyby ich do tego
skoni, wtedy mog by nie tylko zmuszeni do tego z zastosowaniem cenzur kocielnych i
innych rodkw zaradczych przewidzianych w prawie, ale ponadto mog by na zawsze
pozbawieni administrowania szpitalem, a inni, do ktrych moe nalee taka administracja,
mog by wprowadzeni na ich miejsce. Ponadto wymienione wyej osoby maj take
obowizek w sumieniu do zwrotu dochodw, ktre przyjli wbrew zasadom, dla ktrych zosta
ustanowiony taki szpital, a od tego nie uwolni ich adne zwolnienie ani darowanie, [e] Ponadto
administrowanie albo sprawowanie zarzdu tego rodzaju miejscami nie moe by udzielane
jednej i tej samej osobie na okres czasu duszy ni trzy lata, jeeli w fundacji tego miejsca
nie zostao inaczej okrelone, [f] Wbrew tym wszystkim zasadom nie bd mie znaczenia
adne przeciwne poczenia, wyczenia i zwyczaje, nawet obowizujce od niepamitnych
czasw, ani adne przywileje czy te indulty.
Rozdzia 9
[a] Podobnie jak nie jest sprawiedliwe, aby likwidowa zgodne z prawem uprawnienia do
patronatu i narusza przez to pobone pragnienia wiernych, tak samo nie mona dopuci, aby
pod tym pozorem zmienia beneficja kocielne w serwituty, co wielu haniebnie czyni. Aby
zatem we wszystkim przestrzegano zdrowych zasad, wity sobr postanawia, aby tytu prawny
patronatu mona byo posiada na mocy fundacji albo donacji, ktra da si wykaza na
podstawie autentycznego dokumentu oraz z pomoc innych dowodw wymaganych w prawie.
Mona go take posiada na mocy wielokrotnych prezentacji, przebiegajcych przez tak dugi
okres czasu, ktry wykracza poza ludzk pami, albo te inaczej, zgodnie z zasadami
prawa, [b] Natomiast w przypadku tych osb, wsplnot albo uniwersytetw, ktre czsto
powouj si na posiadanie tego prawa na drodze uzurpacji w celu wykazania prawdziwego
tytuu, konieczne ma by peniejsze i dokadniejsze udowodnienie tego prawa. Dowd z
posiadania tytuu od niepamitnych czasw nie bdzie im pomocny, chyba e tylko obok innych
dowodw koniecznych do wykazania tego tytuu, a nastpujce po sobie prezentacje trwayby
nie krcej ni przez okres pidziesiciu lat, i mona wykaza skuteczno potwierdzon w
autentycznych dokumentach, [c] Wszystkie inne prawa patronatu wobec beneficjw, zarwno
diecezjalnych, jak rwnie zakonnych albo parafialnych, czy te wobec godnoci albo
jakichkolwiek innych beneficjw, w kocioach katedralnych lub kolegiackich, zdolnoci bd
przywileje udzielone, czy to na mocy patronatu, czy te moc jakiegokolwiek innego prawa,
do mianowania, wybierania i prezentacji na te beneficja, gdy bd one wakowa (za
wyjtkiem patronatu dotyczcego kociow katedralnych oraz innych wyjtych kociow,
ktre przynale do cesarza i krlw albo posiadaczy krlestw, a take do innych wyszych i
najwyszych ksit, ktrzy posiadaj niezalene prawa sprawowania wadzy w swych
posiadociach, oraz za wyjtkiem patronatu udzielonego studiom generalnym), to w peni
naley uwaa [je] za zniesione i niewane, wraz z wynikajcym z nich prawem,
przypominajcym posiadanie. Tego rodzaju beneficja mog by przyznawane jako wolne przez
swych kolatorw, a ich przydzielenia bd uzyskiwa pene skutki prawne, [d] W tych
sprawach biskup bdzie mg odrzuca nieodpowiednie osoby przedstawione przez
posiadajcych patronat. Jeeli za ustanowienie takie przysuguje duchownym niszego rzdu,
wtedy kandydaci maj by sprawdzeni przez biskupa, stosownie do postanowie wydanych w
innym miejscu przez ten wity sobr, a w razie braku takiego sprawdzenia decyzja tych
duchownych bdzie niewana i prna, [e] Patroni za beneficjw, dowolnego zakonu i
godnoci, nawet gdyby to byy wsplnoty, uniwersytety albo wszelkiego rodzaju kolegia
duchownych bd wieckich, nie mog w aden sposb, ani z adnego powodu i przy adnej
okazji, wtrca si w sprawy uzyskiwania dochodw, przychodw i zyskw niestaych z
wszelkich beneficjw, nawet gdyby one pochodziy z prawa patronatu okrelonego w akcie
fundacji i donacji, ale bd przekazywa te zyski do swobodnego rozporzdzenia rektorowi
albo beneficjantowi, rwnie bez wzgldu na jakikolwiek zwyczaj. Nie mog si take
odway, aby na mocy sprzeday albo jakimkolwiek innym tytuem wspomniane prawo
patronatu przenie na kogo innego, wbrew zasadom prawa kanonicznego, a gdyby to
uczynili, wtedy bd podlega karze ekskomuniki i interdyktu, a take moc samego prawa
zostan pozbawieni wspomnianego prawa patronatu.
[f] Prcz tego powikszenia beneficjw, uczynione na drodze przyczenia wolnych beneficjw
do kociow podlegych prawu patronatu (take sprawowanemu przez wieckich), zarwno w
odniesieniu do beneficjw parafialnych, jak rwnie do wszelkich innych, take prostych, albo
wobec godnoci czy te szpitali, przez co powysze wolne beneficja staj si takie same jak
te, z ktrymi s czone i poddawane prawu patronatu, jeeli jeszcze nie osigny penego
skutku prawnego, albo jeeli pniej bd udzielone na wniosek jakiejkolwiek osoby, moc
dowolnego autorytetu, nawet apostolskiego, naley je traktowa, wraz z samymi
przyczeniami, jako uzyskane na drodze wyudzenia, bez wzgldu na uycie jakkolwiek
wyraone formy sowne lub ograniczenia. Tego rodzaju powikszenia nie bd ju wicej
wprowadzane w ycie, ale gdy te poczone beneficja zostan oprnione, wtedy bd
swobodnie udzielane, tak jak wczeniej, [g]Natomiast powikszenia uczynione w okresie
ostatnich czterdziestu laty bd posiada moc i bd skutkowa penym poczeniem, ale
mimo to maj by ponownie rozpatrzone i sprawdzone przez biskupw ordynariuszy, jako
delegatw Stolicy Apostolskiej. Jeeli zostay uzyskane na drodze wyudzenia albo podstpu,
to zostan ogoszone jako niewane wraz z poczeniami beneficjw, za same beneficja bd
rozdzielone i udzielone innym osobom, [h] Podobnie za wszelkie prawo patronatu, wobec
kociow i wszelkich innych beneficjw oraz godnoci, wczeniej wolnych, uzyskane w okresie
ostatnich czterdziestu lat, a take majce by w przyszoci uzyskane, czy to na drodze
powikszenia fundacji, czy te na nowo ustanowione, albo powstae w inny podobny sposb,
ma by (tak jak wyej) pilnie rozpatrzone, rwnie na mocy autorytetu Stolicy Apostolskiej,
przez tych samych ordynariuszy, jako jej delegatw, bez adnych przeszkd ze strony
jakichkolwiek uprawnie lub przywilejw. Delegaci ci w peni odwoaj to, co stwierdz, e
nie zostao ustanowione zgodnie z prawem, z powodu najbardziej oczywistych korzyci dla
kocioa, beneficjum albo dla godnoci, a take przywrc tego rodzaju beneficja do
poprzedniego stanu wolnoci, bez szkody dla ich posiadaczy, po przywrceniu patronom takich
uprawnie, jakie byy od nich w tej kwestii uzyskane, bez wzgldu na przywileje,
postanowienia i zwyczaje, nawet obowizujce od niepamitnych czasw.
Rozdzia 10
[a] Poniewa z powodu zoliwych podszeptw stron, a niekiedy take z powodu oddalenia
miejsc, nie mona zdoby odpowiedniej wiedzy o osobach, ktrym oddawane s sprawy, i z
tego powodu sprawy te bywaj przekazywane sdziom niezupenie odpowiednim, wity sobr
postanawia, aby na poszczeglnych synodach prowincjonalnych albo diecezjalnych wyznaczano
pewne osoby, posiadajce kwalifikacje okrelone w konstytucji Bonifacego VIII, ktra
rozpoczyna si od sowa: Statutum, oraz ktrzy z innych powodw bd odpowiedni. Oprcz
ordynariuszy miejsc im take bd odtd powierzane sprawy kocielne i duchowne oraz
przynalece do sdownictwa kocielnego, ktre maj by przekazywane na ich teren,
[b] Gdyby niektrym spord wyznaczonych osb zdarzyo si umrze, wtedy na ich miejsce
ordynariusz miejsca, za rad kapituy, wyznaczy innych a do czasu najbliszego synodu
prowincjonalnego albo diecezjalnego, w taki sposb, aby w kadej diecezji byy przynajmniej
cztery albo nawet wicej sprawdzonych osb, posiadajcych podane wyej zdolnoci, ktrym
bd oddawane tego rodzaju sprawy przez ktregokolwiek z legatw albo nuncjuszy, a take
przez Stolic Apostolsk. W przeciwnym wypadku, po dokonaniu wyznaczenia, o ktrym biskupi
wnet poinformuj Stolic Apostolsk, inne wyznaczenia jakichkolwiek innych sdziw ni te,
ktre zostay przeprowadzone, maj by uwaane za wyudzone,[c] wity sobr napomina w
tej kwestii zarwno ordynariuszy, jak rwnie wszystkich innych sdziw, aby starali si jak
najszybciej dy do zakoczenia spraw, oraz aby wszelkimi sposobami zapobiegali sztuczkom
pieniaczy, opniajcym sprawy przez protesty, czy te na innych etapach postpowania: albo
przez wyznaczanie terminw, albo jakimi innymi, odpowiednimi rodkami.
Rozdzia 11
[a] Wielk szkod przynosi kocioom, gdy ich wasno, na szkod nastpcw, jest
dzierawiona innym osobom za pienidze. Wszystkie zatem te dzierawy, gdzie zapata zostaa
uiszczona z gry, ze szkod nastpcw, naley uzna za niewane, bez wzgldu na jakikolwiek
indult lub przywilej. Dzierawy tego rodzaju nie mog by take zatwierdzane w kurii
rzymskiej ani poza ni. [b] Ponadto nie wolno dzierawi jurysdykcji kocielnej ani zdolnoci
prawnych do mianowania albo wyznaczania wikariuszy w sprawach duchowych, a take
dzierawcom nie wolno wykonywa tych czynnoci, ani osobicie, ani przez inne osoby.
Wszystkie inne tego rodzaju pozwolenia, nawet wydane przez Stolic Apostolsk, naley
uwaa za wyudzone, [c] wity sobr okrela jako niewane dzierawy wasnoci kocielnej,
nawet potwierdzone moc autorytetu apostolskiego, ktre zostay udzielone w przecigu
ostatnich trzydziestu lat, na dugi okres czasu, albo w niektrych regionach zostay okrelone
na dwadziecia dziewi lat albo ich dwukrotno. Maj by one osdzone przez synod
prowincjonalny albo przez jego delegatw jako zawarte na szkod Kocioa i wbrew
postanowieniom kanonicznym.
Rozdzia 12
[a] Nie mona dopuci do tego, aby pewne osoby za pomoc rnych sztuczek przejmoway
dziesiciny nalene kocioom, albo odwaay si zajmowa dziesiciny wypacane przez
innych i przyjmoway je dla siebie, gdy uiszczanie dziesiciny jest nalene Bogu, a ci, ktrzy
nie chc ich paci albo przeszkadzaj paccym, przywaszczaj sobie cudz wasno. Dlatego
wity sobr nakazuje wszystkim, wszelkiego stopnia i stanu, do ktrych obowizku naley
wypacanie dziesicin, aby w caoci przekazywali je odtd tym, ktrym si one nale na
mocy prawa, kocioom katedralnym albo wszelkim innym, bd osobom, [b] Natomiast ci,
ktrzy albo nie wywi si z tego obowizku, albo bd uniemoliwia uiszczenie dziesiciny,
zostan ekskomunikowani i nie zostan zwolnieni z tej kary dopki nie dokonaj penego
wyrwnania nalenoci, [c] Ponadto wity sobr zachca wszystkich razem i kadego z
osobna, aby dla mioci chrzecijaskiej i z powodu powinnoci wzgldem swoich pasterzy, z
dbr otrzymanych od Boga nie aowali hojnie wspiera biskupw i proboszczw, ktrzy stoj
na czele najbiedniejszych kociow, na chwa Bo i dla utrzymania godnoci swych
pasterzy, ktrzy nad nimi czuwaj.
Rozdzia 13
wity sobr postanawia, e w tych miejscach, gdzie ju przed czterdziestu laty, tak zwana
czwarta cz dochodw z pogrzebw bya zwykle przekazywana kocioowi katedralnemu albo
parafialnemu, a pniej na mocy jakiegokolwiek przywileju zostaa przyznana innym
podmiotom, to jest klasztorom, szpitalom albo jakim innym miejscom pobonym, odtd ma
by przekazywana temu samemu kocioowi katedralnemu albo parafialnemu, ktremu bya
wczeniej oddawana, z wszystkimi prawami i w tej samej kwocie, jak wczeniej, bez wzgldu
na pozwolenia, aski, przywileje, take zwane Mari Magno, a take na wszelkie inne.
Rozdzia 14
[a] Jake wstrtne i niegodne imienia duchownych, ktrzy powicili si kultowi Boemu, jest
zwraca si ku bezwstydowi nieczystoci i brudnemu konkubinatowi, o tym wystarczajco
wiadczy sama natura rzeczy, ktra jest powszechnym zgorszeniem dla wszystkich wiernych i
najwikszym oszpeceniem stanu duchownego. Aby zatem sugi Kocioa przywoa do tego, co
przystoi, czyli do czystoci i nieskaonego ycia, a lud aby si uczy wobec nich szacunku,
poznajc, e ich ycie jest bardziej uczciwe, wity sobr zakazuje wszystkim duchownym,
aby nie utrzymywali w domu albo poza nim konkubin, ani innych niewiast, co do ktrych
mona nabra podejrze, a take aby nie odwayli si z nimi w jakikolwiek sposb
przestawa, [b] W przeciwnym wypadku bd ukarani za pomoc kar okrelonych przez wite
kanony albo przez postanowienia kocielne, [c] Gdyby za, po upomnieniu ze strony
przeoonych, nie oddalili si od tych niewiast, wtedy moc samego czynu zostan pozbawieni
jednej trzeciej dochodw, przychodw i zyskw ze swych wszelkich beneficjw i wypat.
Dochody te zostan decyzj biskupa przekazane do skarbu kocioa albo innego miejsca
pobonego. Gdyby za trwali w tym przestpstwie z t sam albo z inn kobiet, nie ustpujc
po drugim upomnieniu, wtedy nie tylko moc samego czynu utrac wszystkie dochody i zyski ze
swych beneficjw i wypat, ktre zostan przekazane wyej wymienionym miejscom, ale
ponadto zostan zawieszeni w kierowaniu tymi beneficjami, na czas okrelony przez biskupa
ordynariusza, rwnie jako delegata Stolicy Apostolskiej, [d] Jeeli w taki sposb zawieszeni
nie tylko nie oddal tych niewiast, ale bd z nimi dalej przestawa, wtedy na stae zostan
pozbawieni wszelkich beneficjw, udziaw i urzdw oraz wypat kocielnych, a take bd
niezdolni i niegodni do otrzymania w przyszoci jakichkolwiek zaszczytw, godnoci,
beneficjw i urzdw, dopki po oczywistej poprawie ycia ich przeoeni nie stwierdz, e
naley udzieli zwolnienia od tych sankcji, [e] Natomiast gdyby po jednorazowym darowaniu
winy odnowili przerwane kontakty, albo gdyby w inny, rwnie gorszcy sposb odwayli si
zwiza z niewiastami, to prcz powyszych kar zostan uderzeni mieczem ekskomuniki, a
adne odwoanie czy wyczenie nie przeszkodzi lub nie zawiesi wykonania powyszej
kary. [f]Rozpatrzenie tych wszystkich spraw bdzie nalee do samych tylko biskupw, a nie
do archidiakonw ani dziekanw, ani innych niszych duchownych. Biskupi maj prowadzi
postpowanie bez rozgosu i nie na ksztat sdu, ale tylko po rozpatrzeniu prawdy
faktycznej, [g] Z kolei duchowni, nie posiadajcy beneficjw kocielnych albo pensji, bd
karani przez samego biskupa stosownie do rodzaju przestpstwa i uporu kar wizienia,
zawieszenia w obowizkach, niezdolnoci do uzyskania beneficjw albo innymi karami, wedle
witych kanonw, [h] Rwnie gdyby biskupi (oby do tego nie doszo) nie uniknli tego
rodzaju zbrodni, a po upomnieniu ze strony synodu prowincjonalnego, nie opamitali si,
wtedy moc samego czynu zostan zawieszeni, a gdyby nadal trwali w zu, wtedy sprawa
zostanie przekazana przez ten synod najwitobliwszemu biskupowi Rzymu, ktry ukarze
takich biskupw stosownie do rodzaju winy, nawet pozbawieniem urzdu, jeeli zaistnieje
taka potrzeba.
Rozdzia 15
[a] Aby pami o braku wstrzemiliwoci swych ojcw trzyma jak najdalej od miejsc Bogu
powiconych, ktrym przystoi szczeglna czysto i wito, nie godzi si synom
duchownych, ktrzy zrodzili si z nieprawego zwizku, aby w kocioach, w ktrych ich ojcowie
posiadaj albo posiadali jakiekolwiek beneficjum kocielne, sami otrzymywali jakiekolwiek
beneficjum, nawet innego rodzaju, a take aby w tych kocioach w dowolny sposb suyli lub
posiadali wynagrodzenie z przychodw beneficjum, ktre posiadaj, albo posiadali ich
ojcowie, [b] Gdyby za okazao si, e obecnie ojciec i syn posiadaj beneficja w tym samym
kociele, wtedy naley nakoni syna do rezygnacji z jego beneficjum albo do zamiany z kim
innym, poza tym kocioem, w okresie trzech miesicy. W przeciwnym razie moc samego
prawa zostanie pozbawiony tego beneficjum, a wszelkie zwolnienie od tego bdzie uwaane za
wyudzone, [c]Ponadto wzajemne rezygnacje, jeeli odtd bd mie miejsce ze strony
duchownych, bdcych ojcami na rzecz synw, aby jeden mg zastpi drugiego na
beneficjum, naley traktowa jako dokonane cakowicie wbrew postanowieniom tego dekretu i
przepisom kanonicznym. Ponadto przekazania beneficjw dokonane na mocy tego rodzaju
rezygnacji, albo w jakikolwiek inny sposb, ktre dokonaj si na drodze bezprawnej, nie bd
skutkowa wobec dzieci tych duchownych.
Rozdzia 16
[a] wity sobr postanawia, e te wieckie beneficja kocielne, ktre obejmuj trosk
duszpastersk, niezalenie od tego jak s nazywane, od samego ich ustanowienia, albo w
jakikolwiek inny sposb, nie bd pniej przeksztacone w proste beneficja, nawet te, ktre
s przyznane wikariuszowi ze staym, odpowiednim wynagrodzeniem, bez wzgldu na
jakiekolwiek aski, ktre nie osigny jeszcze penego skutku. Natomiast te beneficja, przy
ktrych wbrew ich ustanowieniu albo fundacji, troska duszpasterska zostaa na stae
przeniesiona na wikariusza, nawet gdyby ten stan trwa od niepamitnych czasw, to jeeli
stosowne wynagrodzenie nie bdzie wyznaczone wikariuszowi kocioa, niezalenie od tego jak
jest nazywany, wtedy zgodnie z ocen ordynariusza wynagrodzenie ma by przyznane jak
najszybciej, ale najpniej w okresie jednego roku od zakoczenia obecnego soboru, zgodnie z
zasadami zawartymi w dekrecie wydanym za witej pamici Pawa III, [b] Gdyby za nie udao
si tego stosownie przeprowadzi, albo gdyby to nie zostao dokonane w okresie podanego
czasu, wtedy gdy tylko beneficjum bdzie oprnione, czy to wskutek rezygnacji, czy mierci
wikariusza lub rektora, albo w jakikolwiek inny sposb, to beneficjum bdzie obejmowa
trosk duszpastersk, utraci nazw wikariatu i zostanie przywrcone do dawnego stanu.
Rozdzia 17
[a] Nie moe si nie smuci wity sobr, gdy syszy, e niektrzy biskupi, zapominajc o swym
stanie, ciko zniewaaj godno pontyfikaln, gdy postpuj z niegodnym unieniem wobec
ministrw krlewskich, zarzdcw i baronw, w kociele i poza nim, a niczym sudzy otarza
niskiego rzdu nader niegodnie nie tylko ustpuj miejsca, ale nawet osobicie im
usuguj, [b] Odrzucajc te wszystkie i im podobne praktyki, wity sobr, odnawiajc
wszystkie wite kanony, postanowienia soborw generalnych i inne normy apostolskie,
dotyczce blasku i powagi godnoci biskupiej, postanawia, aby w przyszoci biskupi
powstrzymywali si od takiego postpowania, a take poleca im, aby zarwno w kociele, jak i
poza nim mieli przed oczyma sw rang i stan, pamitajc wszdzie, e s ojcami i
pasterzami, natomiast pozostaym, zarwno wadcom, jak i wszystkim innym wity sobr
poleca, aeby odnosili si do biskupw z nalenym ojcom szacunkiem i ze stosownym
powaaniem.
Rozdzia 18
Niekiedy wypada, aby dla dobra publicznego rozlunia wizy prawa, aby dla dobra wsplnego
lepiej stawi czoa pojawiajcym si sprawom i potrzebom. Czste dyspensy na proby osb, a
nie w oparciu o pewne rozpoznanie osb i spraw nie jest jednak niczym innym, jak otwarciem
kademu dostpu do przekraczania prawa. Dlatego niech wszyscy wiedz, e najwitsze
kanony powinny by, o ile to moliwe, zachowywane cile przez wszystkich bez rnicy. Jeeli
za nage i suszne motywy, a niekiedy wikszy poytek domaga si, aby niektrym udzieli
zwolnienia od obowizujcych zasad, to sprawa powinna by bezpatnie, dobrze i dokadnie
poznana przez tych, do ktrych naley udzielenie dyspens, za zwolnienie udzielone w inny
sposb naley uwaa za wyudzone.
Rozdzia 19
[a] Nikczemny zwyczaj odbywania pojedynkw, wprowadzony za podszeptem diaba, powinien
by zupenie wypleniony ze wiata chrzecijaskiego, gdy przez okrutn mier ciaa przynosi
take zgub dusz, [b] Moc samego czynu zostan ekskomunikowani cesarz, krlowie, ksita,
wadcy, margrabiowie, hrabiowie i wszyscy inni wadcy wieccy, ktrzy na swym terenie
pozwol na odbywanie pojedynkw pomidzy chrzecijanami. Maj by take traktowani jako
pozbawieni jurysdykcji i wadzy nad miastem, zamkiem albo miejscem otrzymanym od
Kocioa, w ktrym, albo przy ktrym pozwolili na odbycie pojedynku. Jeeli za bd to
posiadoci feudalne, wtedy natychmiast zostan oddane ich waciwym panom,[c] Natomiast
osoby dopuszczajce si pojedynku oraz ich tak zwani sekundanci popadn w kar
ekskomuniki, konfiskaty wszystkich swych dbr oraz w wieczyst niesaw. Maj by oni
ukarani zgodnie ze witymi kanonami jako mordercy, a jeeli zgin podczas samego
pojedynku, to na zawsze bd pozbawieni pogrzebu kocielnego, [d] Podobnie ci, ktrzy w
sprawie pojedynku bd suy rad, zarwno w sensie prawnym, jak i czynnie, albo w
jakikolwiek inny sposb bd doradcami, jak rwnie widzowie, maj by zwizani
ekskomunik i wieczyst hab, bez wzgldu na jakikolwiek przywilej albo niegodziwy
zwyczaj, nawet obowizujcy od niepamitnych czasw.
Rozdzia 20
[a] wity sobr, chcc nie tylko odnowi dyscyplin kocieln wrd ludu chrzecijaskiego,
ale pragnc j rwnie na wieki zachowa trwa i bezpieczn od wszelkich zagroe, oprcz
tego, co postanowi w odniesieniu do osb kocielnych, uzna, e naley ponadto upomnie
wadcw wieckich w kwestii ich obowizkw, majc ufno, i wadcy ci, jako katolicy,
ktrych Bg zechcia ustanowi obrocami witej wiary i Kocioa, nie tylko zechc
przywrci Kocioowi prawa jemu nalene, ale rwnie ponownie przywoaj wszystkich swych
poddanych do okazywania nalenego szacunku duchowiestwu, proboszczom i wyszym
duchownym, a take nie zezwol, aby ich urzdnicy albo wadze niszego rzdu naruszay
nietykalno Kocioa i osb kocielnych - wprowadzon z Boego postanowienia i ustalon w
normach kanonicznych - przez chciwo lub zaniedbanie, ale bd wraz z tymi wadcami
okazywali posuszestwo nalene witym postanowieniom papiey i soborw, [b] Ponadto
wity sobr postanawia i nakazuje, e wite kanony i decyzje wszystkich soborw
generalnych powinny by cile zachowywane przez wszystkich, podobnie jak inne
rozporzdzenia apostolskie, wydane na rzecz osb kocielnych, dla wolnoci Kocioa, oraz
wymierzone w tych, ktrzy naruszaj te prawa, ktre to wszystkie decyzje wity sobr
odnawia rwnie moc niniejszego dekretu, [c] Z tego powodu wity sobr wzywa cesarza,
krlw, republiki, wadcw, a take wszystkich razem i kadego z osobna, wszelkiego stanu i
godnoci, aby o ile bardziej s ozdobieni dobrami doczesnymi i wadz nad innymi, o tyle w
witszy sposb czcili prawa kocielne, jako szczeglne Boe dziedzictwo pozostajce pod Jego
opiek. Ponadto nie powinni tolerowa adnych wykrocze w tej dziedzinie ze strony
jakichkolwiek baronw, dworzan, zarzdcw, innych panw wieckich czy urzdnikw,
zwaszcza za ministrw ksit, ale niech surowo ukarz tych, ktrzy uderzaj w wolno,
niezaleno i jurysdykcj kocieln, sami bdc przykadem pobonoci, religijnoci i obrony
kociow, naladujc swych najlepszych i najbardziej pobonych poprzednikw, ktrzy nie
tylko bronili Kocioa od niesprawiedliwoci innych, ale szczeglnie wspierali jego sprawy swym
autorytetem i hojnoci, [d] Niech wic w tej sprawie kady pilnie wypenia swe obowizki,
aby kult Boy by pobonie sprawowany, a praaci i inni duchowni mogli pozostawa w swych
siedzibach, wykonujc obowizki spokojnie, bez przeszkd, owocnie i dla zbudowania ludu.
Rozdzia 21
W kocu wity sobr wyjania, e wszystkie razem i kade z osobna postanowienia, wydane w
jakichkolwiek sowach i sformuowaniach, a dotyczce odnowienia obyczajw i dyscypliny
kocielnej, zarwno za witej pamici papiey: Pawa III i Juliusza III, jak rwnie za naszego
najwitobliwszego Piusa IV, podczas tego witego soboru, zostay przyjte w taki sposb, aby
zawsze by zachowany i uznawany autorytet Stolicy Apostolskiej.
SESJA 25/B (dziewita za Piusa IV) (dzie drugi: sobota 4 grudnia 1563)
I. Dekret o odpustach
[1] Poniewa Chrystus udzieli Kocioowi wadzy udzielania odpustw, a Koci od
najdawniejszych czasw korzysta z tej wadzy otrzymanej od Boga, wity sobr naucza i
poleca, aby zachowa w Kociele praktyk udzielania odpustw, ktra jest nader zbawienna
dla ludu chrzecijaskiego i potwierdzona autorytetem witych soborw. Koci wyklucza
natomiast ze swej spoecznoci tych, ktrzy twierdz, e odpusty s bezuyteczne i tych,
ktrzy odmawiaj Kocioowi wadzy ich udzielania. [2] Pragnie, eby przy nadawaniu
odpustw zachowano umiar, wedle od dawna przyjtego w Kociele zwyczaju nie osabiania
dyscypliny kocielnej przez nadmiern atwo ich uzyskiwania. [3] Pragnc usun i naprawi
naduycia, ktre wkrady si do praktyki udzielania odpustw, i z powodu ktrych wspaniae
sowo odpust staje si dla heretykw blunierstwem, oglnie postanawia w tym dekrecie, e
naley gruntownie zwalcza wszelkie niegodne metody zdobywania odpustw dla zysku, skd
wynikaj liczne naduycia wrd ludu chrzecijaskiego. [4] W odniesieniu do innych naduy,
ktre powstaj z przesdw, niewiedzy, braku szacunku, jak rwnie z innych przyczyn, to z
powodu wieloci miejsc i prowincji, w ktrych pojawiaj si te naduycia, nie mona
stosownie sformuowa konkretnych zakazw. wity sobr nakazuje jednak wszystkim
biskupom, aby kady z nich pilnie zbiera informacje o tego rodzaju naduyciach na terenie
swego kocioa, a podczas najbliszego synodu prowincjonalnego zda z nich relacj. Po
zebraniu opinii innych biskupw naley szybko poinformowa o caej sprawie papiea, ktry
swym autorytetem i wedle swej roztropnoci zadecyduje, co jest poyteczne dla Kocioa
powszechnego, aby dar witych odpustw udzielano wszystkim wiernym pobonie, wicie i
bez przekupstwa.
IX. Nakaz, aby ojcowie nie opuszczali Trydentu, zanim nie podpisz soboru
Czcigodni panowie i wielebni ojcowie, nakazuje si wam pod kar ekskomuniki, aby nikt z was
nie opuci Trydentu, zanim wasnorcznie nie podpisze dekretw tego witego soboru lub nie
zatwierdzi ich publicznym dokumentem.