LI M U

T thi c i, gia nh lun ng mt vai tr quan trng trong hnh thnh, nui
dng v pht trin nhn cch con ngi, l ni hi t cc gi tr o c, phong
tc, tp qun truyn thng v hin i. Bt k mt c nhn no vi t cch l ch
th c bn ca x hi u mang du n t gia nh. Gia nh vi ngha ht nhn
ca x hi c vai tr duy tr nhng gi tr vn ha, o c ca mi cng ng, gp
phn xy nn vn ha, o c c x hi. i vi phng ng v c phng ty
ngy nay ang ch n vic cng c gia nh v cc gi tr ca gia nh. ng T-
my-r nh chin lc Xin-ga-po nu ra 10 gi tr lm nn tng cho s pht trin
ca ng , trong c 3 gi tr thuc v gia nh v cho rng gia nh l tr
ct, l ht nhn ca x hi. Do vy, vic nhn thc y hn, su sc hn v
vai tr, v tr ca gia nh vn l vn t ra thng xuyn i vn mnh pht
trin ca mt dn tc, mt t nc. V c mt gia nh hnh phc, m m th
ngay bn thn nhng thnh vin trong gia nh phi c trch nhim cng nhau c
gng vun p cho mi m ca chnh mnh. gi la cho mt gia nh nh gm c
cha m v con ci kh nhng s cn kh hn nhiu khi l mt gia nh c
nhiu th h.
Bi tiu lun ca chng em xin c cp n mt vn kh quan trng v cp
thit khng ch vi ring Vit Nam m cn l ca nhiu quc gia trn ton th gii,
l: Xc nh quyn v ngha v gia cc thnh vin trong gia nh nhiu th
h.
NI DUNG
A. Khi nim v gia nh v gia nh nhiu th h.
C rt nhiu nh ngha khc nhau v gia nh ca cc nh khoa hc nghin cu
tng gc khc nhau, y chng ta c th hiu khi nim gia nh nh sau:
Gia nh l mt nhm x hi c hnh thnh trn c s hn nhn v quan h
huyt thng hoc nui dng, nhng thnh vin trong gia nh c s gn b v
rng buc vi nhau v trch nhim, quyn li, ngha v c tnh hp php c
nh nc tha nhn v bo v.
Gia nh ba th h (hay gia nh truyn thng): l gia nh bao gm ng b, cha
m v con cn c gi l tam i ng ng.
Gia nh bn th h tr ln: l gia nh nhiu hn ba th h. Gia nh bn th h
cn gi l t i ng ng.

1
 B. Quyn v ngha v ca cc thnh vin trong gia nh nhiu th h.
I. Quyn v ngha v v ti sn
1. Cp dng
cng c s pht trin bn vng ca mi c nhn, gia nh v ca ton x hi,
ch nh cp dng trong Lut hn nhn v gia nh gp phn quan trng vo vic
gii quyt vn xc nh trch nhim gip ln nhau gia cc thnh vin trong
gia nh khi c bn lm vo hon cnh tng thiu, cn c h tr.
Trong Lut hn nhn v gia nh nm 2000, ln u tn cc quan h cp dng
gia cc thnh vin trong gia nh c iu chnh tng i ton din v cc quy
phm iu chnh quan h cp dng c quy nh thnh 1 chng c lp. Trc
y, Lut hn nhn v gia nh nm 1959 v 1986 ch iu chnh quan h cp
dng gia cc bn tng l v chng sau khi ly hn khi c bn lm vo tnh
trng tng thiu. Vic cp dng gia anh, ch, em trong gia nh hay gia ng, b
v chu cha c quy nh c th. C th ni, Lut hn nhn v gia nh nm
2000 c quy nh v ch cp dng tng i hon thin.
a. Cn c pht sinh ngha v cp dng.
pht sinh ngha v cp dng hay ni cch khc l xc nh quan h cp dng
cn da vo 1 s cn c nht nh nh sau:
- Gia cc ch th ca quan h cp dng phi c quan h huyt thng, quan h
nui dng v ang hoc c quan h hn nhn.
Th nht l quan h huyt thng. Lut Hn nhn v Gia nh 2000 c quy nh
ngha v cp dng gia cha, m v con, gia anh ch em vi nhau, gia ng b
ni v ng b ngoi v chu (iu 50). Vic xc nh quan h huyt thng phi bt
ngun t vic xc nh cha, m, con trn s kin sinh e; t mi xc nh c
quan h huyt thng ca anh, ch, em v ng, b, chu.
Th hai l quan h nui dng (nhn con nui). Vic nhn con nui lm pht
sinh cc quyn v ngha v gia ngi nhn con nui (cha m nui) v ngi c
nhn nui (con nui). iu 74 Lut Hn nhn v Gia nh quy nh: Gia cha me
nui v con nui c cc quyn v ngha v cua cha me v con theo quy nh ti
Lut ny, k t thi im ng ky vic nui con nui. Nh vy gia cha, m
nui v con nui cung c ngha v cp dng nh gia cha, m v con rut. Ngoi
ra, s kin nhn con nui ch lm pht sinh quan h php l gia cha m nui v
con nui ch khng lm pht sinh quan h php l gia ngi con nui vi cc

2
thnh vin khc trong gia nh ca cha, m nui. Do khng c quan h ng, b,
chu nui v anh, ch, em nui; v vy, quan h cp dng gia ngi con nui v
cc thnh vin khc y cung khng c hnh thnh.
Th ba l quan h hn nhn. V v chng phi c quan h hn nhn hp php
th mi xc lp c quan h ngha v cp dng. Nu hn nhn khng hp php,
mt bn khng c quyn yu cu ngi cng chung sng cp dng cho mnh. V
chng sau khi ly hn, ngha l gia hai ch th ch tng tn ti quan h hn nhn,
nu bn kh khn, tng thiu c yu cu cp dng m c l do chnh ng th bn
kia c ngha v cp dng theo kh nng ca mnh (iu 60 Lut Hn nhn v Gia
nh).
- Ngi c cp dng a ra yu cu cp dng m c l do chnh ng, ng
thi tn ti kh nng cp dng ca bn cn li.
Ngi c cp dng thnh nin nhng khng c kh nng lao ng (do
gi yu, tn tt, mt sc lao ng, mt nng lc hnh vi dn s ...) v khng c ti
sn t nui mnh hoc ngi cha thnh nin.
Ngha v cp dng ch c th thc hin c khi ngi c ngha v cp dng
c kh nng thc t thc hin c ngha v ca mnh, l ngi c thu nhp
thng xuyn hoc khng c thu nhp thng xuyn nhng con ti sn sau khi
tr i chi ph thng thng cn thit cho cuc sng cua ngi . (khon 1
iu 16 Ngh nh s 70/2001/N-CP)
- Ngi cp dng v ngi c cp dng khng sng chung vi nhau.
Khng sng chung y c ngha l khng c iu kin trc tip chm lo,
gip ln nhau, khng c i sng chung gia cc thnh vin trong gia nh do
phi sng xa nhau v l do chnh ng (cng tc nc ngoi, i du hc, ...)
b. Thc hin ngha v cp dng.
Xc nh mc cp dng.
Mc cp dng do ngi c ngha v cp dng v ngi c cp dng hoc
ngi gim h ca ngi tha thun cn c vo thu nhp, kh nng thc t ca
ngi c ngha v cp dng v nhu cu thit yu ca ngi c cp dng (Lut
hn nhn v gia nh nm 2000 iu 53 khon 1). Trong trng hp gia cc bn
khng t c tha thun v mc cp dng, th mt trong cc bn hoc c hai
bn c th yu cu Ta n gii quyt.Ta n cung s cn c vo nhu cu ca ngi

3
c quyn c cp dng (m bo nhu cu ti thiu) v kh nng p ng ca
ngi c ngha v cp dng xc nh mc cp dng.
Khi c l do chnh ng, mc cp dng c th thay i (Lut hn nhn v gia
nh nm 2000 iu 53 khon 2). Vic thay i mc cp dng do cc bn tha
thun; nu khng tha thun c, th yu cu Ta n gii quyt. Lut khng ni r
liu c cn mt thi gian ti thiu mc cp dng c yu cu thay i;
songTa n c th bc n yu cu thay i mc cp dng trong trng hp n
c np ch sau mt thi gian qu ngn k t ngy mc c n nh, qu
ngn ni rng iu kin sng ca ngi ny hay ngi kia c nhng thay i
quan trng t c s cho vic xt li tnh hp l ca mc cp dng.
Trt t quan h cp dng.
Khi mt ngi tng thiu c yu cu cp dng v bn kia c kh nng, th quan
h cp dng hnh thnh. Tuy nhin, mt khi c nhiu ngi c kh nng, th
ngi tng thiu khng th cng mt lc yu cu tt c nhng ngi c kh nng
ng lot cp dng cho mnh. C nhng ngi c lut u tin la chn thc
hin ngha v cp dng. Theo cc iu t 57 n 60 Lut hn nhn v gia nh
nm 2000 th:
- Ngi c v, chng trc ht phi yu cu v, chng cp dng. Cha hoc m
ch c yu cu con cp dng sau khi yu cu i vi v, chng khng c
p ng y , d tin hnh y cc bin php bo m cn thit, do lut
quy nh. Tt nhin, nu c cha v m u tng thiu, th h s khng yu cu
nhau m ch yu cu con.
- ng b ch yu cu chu cp dng mt khi yu cu con cp dng m
khng c p ng y ; ngc li chu ch c quyn yu cu ng b cp
dng mt khi khng cn cha m hoc anh ch em hoc cn nhng nhng
ngi ny khng c kh nng cp dng.
- Anh ch em ch yu cu nhau trong trng hp khng th yu cu cha m cp
dng.
iu 52, Lut hn nhn v gia nh nm 2000: Trong trng hp nhiu ngi
cng c ngha v cp dng cho mt ngi hoc nhiu ngi, th nhng ngi
ny tho thun vi nhau v phng thc v mc ng gp ph hp vi thu
nhp, kh nng thc t cua mi ngi v nhu cu thit yu cua ngi c cp
dng; nu khng tho thun c, th yu cu Toa n gii quyt. iu lut
ch c p dng trong trng hp c nhiu ngi c ngha v cp dng c
4
xp vo cng mt hng u tin (c nhiu anh, ch, em kh nng cp dng cho
mt anh ch, em; nhiu con kh nng cp dng cho cha m, nhiu chu c
kh nng cp dng cho ng b...). Khi ngha v cp dng l ngha v theo
phn v ngi c quyn c cp dng ch c quyn yu cu mi ngi c ngha
v thc hin phn ngha v ca h.
Trong trng hp cha v m, ng v b c ng k kt hn hp php v c ngha
v cp dng cho con hoc chu, th ngi c quyn c cp dng c th yu
cu mt trong nhng ngi c ngha v thc hin ton b ngha v cp dng.
Phng thc thc hin ngha v cp dng.
Vic cp dng c th c thc hin nh k hng thng, hng qu, na nm,
hng nm hoc mt ln (Lut hn nhn v gia nh nm 2000 iu 54). Cp theo
nh k (bao lu/ ln) s theo s tha thun gia cc bn. Ta n ch can thip mt
khi cc bn khng c c s tha thun. Vt c dng cp dng c th l
vt c tc dng p ng trc tip cho mt hoc nhiu nhu cu c th ca ngi
c cp dng (thc n, qun o, tin ...)
Ch ti trong trng hp vi phm ngha v cp dng.
Trong trng hp ngi c ngha v cp dng khng t gic thc hin ngha v
ca mnh, th ngi c quyn c th yu cu cng ch thc hin bng cch tin
hnh k bin v bn cc ti sn ca ngi c ngha v. Ngi vi phm ngha v
cp dng (t chi hoc trn trnh d c kh nng) c th b pht hnh chnh, theo
quy nh ti iu 12 Ngh nh s 87/2001/ N-CP ca Chnh ph v x pht vi
phm hnh chnh trong lnh vc hn nhn v gia nh). Nu vi phm gy hu qu
nghim trng hoc b x pht hnh chnh m vn tip tc vi phm, th ngi c
ngha v c th phi chu ch ti v hnh s (BLHS iu 152)
c. Chm dt ngha v cp dng.
Cc trng hp chm dt ngha v cp dng.
Theo Lut hn nhn v gia nh nm 2000 (iu 61), ngha v cp dng chm
dt khi: ngi c cp dng thnh nin v c kh nng lao ng (1); ngi
c cp dng c thu nhp hoc ti sn t nui mnh (2); ngi c cp
dng c nhn lm con nui (3); ngi cp dng trc tip nui dng
ngi c cp dng (4); ngi cp dng hoc ngi c cp dng cht (5);
bn c cp dng sau khi ly hn kt hn vi ngi khc (6); cc trng hp
khc theo quy nh ca php lut.

5
Trong cc trng hp 3,4,5,6, ngha v cp dng chm dt mt cch ng
nhin. Trong cc trng hp cn li, c th cc bn chm dt ngha v cp dng
theo tha thun ri sau mt thi gian, ngi c quyn c cp dng li yu
cu ngi c ngha v thc hin ngha v cp dng tr li. Thc t, nu n hn
cp dng, ngi c ngha v cp dng khng thc hin ngha v v ngi c
cp dng khng yu cu, th c th coi nh ngi c cp dng khng c nhu
cu; n hn k tip, ngi c cp dng c yu cu, th ngi c ngha v cp
dng phi p ng phn cp dng tng ng vi k hn m khng phi chu
phn cp dng ca k hn trc. Ngha v cp dng, sau khi chm dt (m bn
yu cu cha kt hn vi ngi khc) vn c th c xc lp li khi li c mt
bn lm vo cnh tng thiu v bn kia c kh nng.
2. Tha k.
Tha k l vic dch chuyn ti sn thuc s hu ca ngi cht cho ngi khc
theo di chc hoc theo php lut cng vi vic quy nh phm vi quyn, ngha v
v phng thc bo v cc quyn v ngha v ca ngi tha k. Quyn tha k l
mt trong nhng quyn c bn ca cng dn c php lut cc nc ghi nhn.
Php lut Vit Nam bo v quyn tha k ca con ngi xut pht t quan im
coi gia nh l t bo ca x hi, phi m bo quyn li chnh ng ca mi thnh
vin v s n nh ca tng gia nh. Mt khc, thng qua quyn tha k, gio dc
tinh thn ca mi thnh vin i vi gia nh.
a. Tha k theo di chc
Di chc l s th hin ch ca c nhn nhm chuyn ti sn ca mnh cho ngi
khc sau khi cht. Tha k theo di chc l vic chuyn dch ti sn ca ngi
cht cho ngi khc cn sng theo quyt nh ca ngi trc khi cht c th
hin trong di chc.
Trong gia nh nhiu th h th vic lp di chc phn chia di sn tha k a phn l
phc tp hn. Ngi lp di chc c th chia mt phn hoc ton b ti sn ca
mnh cho mt hoc nhiu ngi, mi ngi c hng bao nhiu l ph thuc
vo ch ca ngi lp di chc. Ngi tha k y c th nm trong hoc ngoi
hng tha k, tuy nhin cung cn tha mn mt s iu kin (iu 635 - B LUT
DN S).
Di chc c nhiu hnh thc: di chc ming, di chc bng vn bn.
b. Tha k theo php lut

6
Trong phm vi gia nh y l hnh thc tha k ch xut hin khi ngi cht
khng li di chc hoc c nhng di chc khng hp php; khi nhng ngi
c tha k theo di chc u cht trc ngi lp di chc. Khi , di sn ca
ngi cht s c chia cho nhng ngi thuc din tha k theo php lut, theo
cc hng tha k.
Ngi tha k theo php lut.
Vn ny c quy nh r rng trong iu 676 B LUT DN S:
1. Nhng ngi tha k theo php lut c quy nh theo th t sau y:
a) Hng tha k th nht gm: v, chng, cha , me , cha nui, me nui,
con , con nui cua ngi cht;
b) Hng tha k th hai gm: ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi, anh rut,
ch rut, em rut cua ngi cht; chu rut cua ngi cht m ngi cht l
ng ni, b ni, ng ngoi, b ngoi;
c) Hng tha k th ba gm: c ni, c ngoi cua ngi cht; bc rut, ch
rut, cu rut, c rut, d rut cua ngi cht; chu rut cua ngi cht m
ngi cht l bc rut, ch rut, cu rut, c rut, d rut, cht rut cua ngi
cht m ngi cht l c ni, c ngoi.
2. Nhng ngi tha k cng hng c hng phn di sn bng nhau.
3. Nhng ngi hng tha k sau ch c hng tha k, nu khng con ai
hng tha k trc do cht, khng c quyn hng di sn, b trut quyn
hng di sn hoc t chi nhn di sn.
Tha k th v.
y l hnh thc tha k c trng trong gia nh nhiu th h (t 3 th h tr ln).
Theo hnh thc tha k ny, khi con ca ngi li di sn cht trc ngi li
di sn th chu ca ngi c hng phn di sn m cha/m chu c nhn
nu cn sng (gia nh 3 th h: ng b - cha m - cc chu). Nu chu cung
cht trc ngi li di sn th cht c hng phn di sn ca cha/m cht
c hng nu cn sng (Gia nh 4 th h: c - ng b - cha m - cht). Ni
chung l vic cc con (chu/ cht) c thay vo v tr ca b hoc m (ng/b)
hng di sn ca ng b (hoc c). Tt c nhng ngi tha k th v ny u phi
cn sng vo thi im m tha k th mi c hng phn di sn tha k thay
cho cha m (ng b), con (chu).
Tha k da vo quan h hn nhn
7
Ngi tha k l ngi c quan h hn nhn hp php vi ngi cht hoc c quan
h hn nhn thc t vi ngi cht trc ngy 3/1/1987
Ngi tha k m l v (chng) trong trng hp ang lm th tc xin ly hn,
cha c quyt nh ca Ta n, hoc c quyt nh ca Ta n nhng quyt nh
ang trong thi hn khng co, cha c hiu lc m mt bn cht th bn kia
vn c hng tha k.
Ngi ang l v/ chng ca mt ngi ti thi im ngi cht th d sau c
kt hn vi ngi khc th vn c hng tha k (khon 3 - iu 680 - B
LUT DN S). D hai ngi chia ti sn chung trong thi k hn nhn
nhng h vn l v chng v mt php l thi im mt bn cht th bn kia vn
c hng tha k.
Tha k da theo quan h huyt thng
Cha (m) e v con e l hng tha k th nht ca nhau. Con e khng ph thuc
l con trong gi th hay ngoi gi th. ng (b) ni, ng (b) ngoi vi chu rut ,
anh (ch) rut vi em rut l hng tha k th hai ca nhau. Anh ch em rut l anh
ch em cng cha m, cng cha khc m, cng m khc cha. Con ring ca v v
con ring ca chng khng phi anh/ch/em rut ca nhau. C ni,c ngoi vi
cht; bc rut, c rut, ch rut, d rut, cu rut vi chu rut l hng tha k th
ba ca nhau.
Tha k da vo quan h nui dng.
Cha (m) nui vi con nui l ngi thuc hng tha k th nht ca nhau. Cha
(m) nui m kt hn vi ngi khc th con nui khng tr thnh con nui ca v
(chng) ca cha (m) nui. Ngi tha k m lm con nui th vn c tha k
t cha m e ln cha m nui, ca ng b ni ngoi, anh ch em rut, c, d, cu,
ch, bc rut . Tuy nhin khng xut hin quan h tha k gia cha m e hoc con
e ca ngi nui con nui vi ngi con c nhn nui . Gia cha dng, m
k vi con ring ca v, chng th c th xut hin quan h tha k (khi c s
chm sc, nui dng nhau nh cha con, m con).
Theo iu 678 ca B LUT DN S th cha, m nui v con nui cung c
tha k th v theo quy nh ti iu 677 ca Lut ny.
II. Quyn v ngha v v nhn thn.
Theo gc Lut Dn s th: Quyn nhn thn l mt khi nim php ly ch
quyn nng dn s cua c nhn c php lut ghi nhn. Quyn nhn thn gn
8
lin vi nhng gi tr tinh thn cua con ngi v v nguyn tc khng th
chuyn giao cho ngi khc.
Lut Hn nhn gia nh nm 2000 dnh hn mt chng IV quy nh v vn
quan h gia cha m v con. Nhng vn ngha v v quyn nhn thn gia
cha m v con c cp trong chng ny v c phn chia thnh cc iu
rt rnh mch. Vic quy nh v vn quan h nhn thn gia cha, m v con s
gip php lut c nhng tc ng ng n nhm iu chnh khi cn thit v c th
a ra nhng bin php can thip kp thi m bo quyn v ngha v ca cc
thnh vin.
Tuy nhin, nhng gia nh nhiu th h (t 3 th h tr ln) th vn hon ton
khng ch n gin dng li mi quan h nhn thn gia cha, m v con m mi
quan h cn lin quan ti rt nhiu thnh vin khc na. S khc bit ln v
tui, s nhn thc, xung t t tng ang l nhng vn thng gp phi
nhng gia nh nhiu th h. Vic a ra nhng quy nh iu chnh nhng mi
quan h ny l mt iu cn thit trong vic m bo quyn v ngha v ca cc
thnh vin trong gia nh. c k tha v pht trin quy nh iu 27 Lut hn
nhn v gia nh 1986, Lut hn nhn v gia nh nm 2000, ti chng V (cc
iu 47, iu 48, iu 49) quy nh iu chnh mi quan h gia ng b ni,
ng b ngoi v chu; gia anh, ch, em v gia cc thnh vin khc trong gia nh.
Cc quy nh v vn ny khng c tnh ch ti nhm m bo tnh mm deo,
linh hot, ph hp vi c th ca lnh vc hn nhn v gia nh tuy nhin, vic
quy nh v vn quan h nhn thn trong gia nh nhiu th h l v cng cn
thit. Vic quy nh quan h nhn thn gia cc thnh vin trong gia nh nhiu th
h s m bo c ti a ngha v v quyn ca cc thnh vin trong gia nh,
gp phn gi gn truyn thng tt p ca dn tc v to iu kin cho nhng t
bo ca x hi c pht trin mt cch ti u nht.
1. Quan h gia v v chng:
Quyn ngha v nhn thn gia v v chng chnh l chun mc o c, cc c
x mang tnh t nhin v truyn thng gia v v chng. Theo quy nh ca Lut
Hn nhn v gia nh nm 2000 th ngha v, quyn nhn thn v chng c nhng
ni dung c bn nh sau:
- V chng yu thng, chung thy, qu trng, chm sc, gip ln nhau cng
nhau xy dng gia nh no m, bnh ng, tin b, hnh phc, bn vng (iu
18).
9
 Yu thng v chung thy gia v v chng l nhng yu t, nn tng vng
chc tn ti quan h v chng vng bn, v chng cn c s qu trng, ng
vin, quan tm, chm sc gip ln nhau c v vt cht v tnh cm.
- V, chng bnh ng vi nhau, c ngha v v quyn ngang nhau v mi mt
trong gia nh (iu 19).
Ni dung ny xut pht t qui nh ti iu 63 Hin php hin hnh: Cng
dn, nam v n c quyn ngang nhau v mi mt chnh tr, kinh t, vn ha, x
hi v gia nh. Thc hin quyn bnh ng gia v, chng khng ch l quyn
c ghi nhn bi php lut m ni dung quyn ny ang c x hi, php lut
cao v ngy cng a ra nhiu bin php thc hin ni dung ny trn thc tin.
Ni dung bnh ng gia v v chng th hin cc ni dung:
+/ Bnh ng trong vic chm sc, nui dy con.
+/ Bnh ng v kinh t gia nh.
+/ Bnh ng trong vic thc hin ngha v i vi giao dch hp php do mt
trong hai bn hoc c hai bn thc hin v mc ch sinh hot thit yu ca gia
nh.
+/ Bnh ng vi nhau trong vic thc hin k hoch ha gia nh.
- V chng phi tn trng cc quyt nh lin quan n quyn nhn thn ca v,
chng (iu 20 iu 24).
Ni dung ny bao gm nhiu quyn nhn thn khc nhau ca tng c nhn
trong x hi c php lut ghi nhn, bao gm:
+/ La chn ni c tr ca v, chng (iu 20).
+/ Tn trng danh d, nhn phm, uy tn ca v, chng (iu 21).
+/ Tn trng quyn t do tn ngng, tn gio ca v, chng (iu 22).
+/ Gip , to iu kin cho nhau pht trin v mi mt (iu 23).
+/ i din cho nhau gia v, chng (iu 24).
Vic thc hin tt ni dung cc quyn ny ca v, chng l iu kin m
bo hnh phc gia nh.
2. Quan h gia cha m v con.
Php lut ghi nhn: Cha m c ngha v v quyn thng yu, trng nom, nui
dng, chm sc, bo v quyn, li ch hp php ca con; tn trng kin ca

10
con; chm lo vic hc tp v gio dc con pht trin lnh mnh v th cht, tr
tu v o c, tr thnh ngi con hiu tho ca gia nh, cng dn c ch cho x
hi. Cha m khng c phn bit i x gia cc con, ngc i, hnh h, xc
phm con; khng c lm dng sc lao ng ca con cha thnh nin; khng
c xi gic, p buc con lm nhng vic tri php lut, tri o c x hi (iu
34).
Con c bn phn yu qu, knh trng, bit n, hiu tho vi cha m, lng nghe
nhng li khuyn bo ng n ca cha m, gi gn danh d, truyn thng tt p
ca gia nh. Con c ngha v v quyn chm sc, nui dng cha m. Php lut
Nghim cm con c hnh vi ngc i, hnh h, xc phm cha m (iu 35).
3. Quan h gia anh ch em, gia ng b v chu, gia cc thnh
vin trong gia nh.
a. Quan h gia anh ch em.
Trong quan h gia nh, bn cnh quan h mang tnh ch o l quan h gia v v
chng, gia cha m v con th quan h gia anh ch em lun c coi l quan
trng. Anh, ch, em l nhng ngi c chung cha m, chung cha hoc chung m
nn h c cng huyt thng vi nhau. Php lut Vit Nam ch ghi nhn quan h
gia anh, ch, em da trn quan h huyt thng, v nhng ngi anh, ch, em c
quan h nui dng cha c php lut tha nhn v khng c ngha v, quyn
gia anh, ch, em vi nhau.
Ngha v, quyn gia anh, ch, em vi nhau bao gm cc ngha v, quyn nhn
thn v ngha v, quyn ti sn. Anh, ch, em c bn phn thng yu, chm sc,
gip nhau; c ngha v v quyn m bc, nui dng nhau trong trng hp
khng cn cha m hoc cha m khng c iu kin trng nom, nui dng, chm
sc, gio dc con (iu 48).
b. Quan h gia ng b v chu.
Quan h gia ng b v chu c xc nh da trn c s ca mi quan h gia
cha, m v con v huyt thng, tc l quan h gia cha m v con pht sinh do s
kin sinh e. ng b l ngi sinh ra cha, m. Chu l con ca con trai hay con gi.
Do vy, quan h php lut gia ng b v chu bao gm quan h gia ng ni, b
ni vi cc chu ni; gia ng ngoi, b ngoi vi cc chu ngoi.
Php lut Vit Nam ch tha nhn quan h huyt thng gia ng b v chu khng
c quan h php lut gia ng b v chu trn c s nui dng.

11
Quan h gia ng b v chu bao gm ngha v v quyn nhn thn gia ng b v
chu; ngha v v quyn ti sn gia ng b v chu. ng b ni, ng b ngoi c
ngha v v quyn trng nom, chm sc, gio dc chu, sng mu mc v nu
gng tt cho con chu. Trong trng hp chu cha thnh nin hoc chu
thnh nin b tn tt, mt nng lc hnh vi dn s, khng c kh nng lao ng v
khng c ti sn t nui mnh m khng c ngi nui dng th ng b ni,
ng b ngoi c ngha v nui dng chu. Ngc li, php lut cung ghi nhn:
Chu c bn phn knh trng, chm sc, phng dng ng b ni, ng b ngoi
(iu 47).
C. Thc t s dng quyn v ngha v gia cc thnh vin trong gia
nh nhiu th h Vit Nam hin nay.
Bn cnh nhng u im nh cc thnh vin trong gia nh c th chia se, gip ,
chm sc ln nhau th hin nay vic sng trong gia nh nhiu th h cung c
nhng vn pht sinh nh khi con chu khng thc hin ng ngha v ca mnh
i vi ng b, cha me; cha m lm quyn nh p con ci; anh em bt ng
tranh chp ti sn; hay mu thun gia cc th h Nu chng ta vo cc trang
web tm kim v g dng ch con ci ngc i cha m lp tc s c rt nhiu
kt qu c tm kim. S tht bt nhn ny l s v trm trng ca tnh thn
khi kt ni gia nh lng leo, tn ti trt t v knh trn nhng di b o ln v l
ni au bun ca nhng ng sinh thnh hng ngy ang phi chu ng nghch
cnh b con ci ngc i thm t.
Cu chuyn y nc mt v thng tm ca v chng c Nguyn Vn Qu (84
tui) v c Nguyn Th Chn (82 tui), ng thn ng L, x ng Quang, huyn
Quc Oai, H Ni. Tm nm b con ci y ra ng l tm ci Tt bun ca cp
v chng bt hnh. Ri hng ngy trn nhng neo ng H Ni ta cung khng
khi chnh lng khi chng khin cnh nhng c gi 80, 90 tui cn phi cm ci
bn hng rong kim sng. Th hi, con ci h u? phi chng l nhng mt
tri trong gia nh nhiu th h khi ng tin chi phi con ngi khi con ci khng
cn coi trng quyn v ngha v ca mnh i vi nhng ng sinh thnh?

Mt vn nhc nhi khc khi nhc n vic thc hin khng ng quyn v
ngha v ca cc thnh vin trong gia nh l nn bo lc gia nh.

Theo Nghin cu quc gia v Bo lc Gia nh i vi ph n Vit Nam c

Chnh ph Vit Nam v Lin Hp Quc cng b ngy hm nay, c 3 ph n c gia

12
nh hoc tng c gia nh th c 1 ngi (34%) cho bit h tng b chng
mnh bo hnh th xc hoc tnh dc. S ph n c hoc tng c gia nh hin
ang phi chu mt trong hai hnh thc bo hnh ny chim 9 phn trm. Nu xem
xt n c ba hnh thc bo hnh chnh trong i sng v chng th xc, tnh dc
v tinh thn, th c hn mt na (58%) ph n Vit Nam cho bit tng l nn
nhn ca t nht mt hnh thc bo lc gia nh k trn. Cc kt qu nghin cu
cung cho thy kh nng ph n b chng mnh lm dng nhiu hn gp 3 ln so vi
kh nng h b ngi khc lm dng. Cung nh nhiu nc trn th gii, bo hnh
gia nh nc ta tn ti t rt lu ri, nhng trong nhn thc ca nhiu ngi,
bo hnh vn c coi l chuyn ring t ca mi gia nh v c xu hng gii
quyt theo suy ngh khng vch o cho ngi xem lng. Mc d bo lc gia
nh l mt hin tng rt ph bin nhng vn ny vn b giu dim nhiu, B
Henrica A.F.M. Jansen, Trng nhm nghin cu pht biu. Bn cnh s k th
v s xu h khin cho ph n phi gi im lng, nhiu ph n con ngh rng
bo lc trong quan h v chng l mt iu bnh thng v ngi ph n cn
bao dung, nhn nhn chu ng gn gi s m m cho gia nh. Thc t l
c hai ph n tham gia nghin cu th c mt ngi cho bit trc khi tham gia tr
li phng vn phc v nghin cu ny, h cha tng ni cho ai bit v vic b
chng mnh bo hnh.

Mc d bo lc gia nh xy ra ph bin i vi ph n nhng tre em cung l nn

nhn ca bo lc gia nh. C bn ph n c con di 15 tui th c mt ngi cho
bit con ca h tng b chng h bo hnh th xc. Tre em nh t giy trng, c
th trong qu trnh pht trin, tm sinh l thay i v phm li, nhng khng th
gio dc bng bo lc. i vi tre, tnh thng ca b m, ng b rt quan trng,
n nui dng cc em tr thnh ngi c ch cho x hi.

V cn v s nhng tnh hung, nhng trng hp thng tm trong mi quan h

gia nh gy bc xc trong x hi m ng chng ta phi suy ngm. C th thy
rng ga tr truyn thng trong nhng gia nh nhiu th h ang dn b mai mt
khi quyn v ngha v ca cc thnh vin trong gia nh ch thc hin mt kha
cnh no . l mt vn ang gy xn xao trong x hi hin nay? Vy phi
lm th no gn gi c nhng gi tr truyn thng tt p y?

Thit ngh trc ht mi ngi cn nhn li chnh bn thn mnh hon thin chnh
mnh v ch c bn thn mi ngi mi l ngi quyt inh mnh nn lm g khng

13
nn lm g v phi lm g gi gn mi quan h tt p trong gia nh? Cc thnh
vin trong gia nh nhiu th h cn quan tm hn na ti suy ngh, cm nhn ca
cc thnh vin khc c nhng cch c x ng mc. Tip , cc nh chc trch
cng cn xem xt vn ny mt cch cn thn, nn c gng tm v gii quyt thu
o nhng vn pht sinh trong lnh vc hn nhn v gia nh, nghim khc x l
nhng hnh vi ngc i cha m, con ci. C nh th chng ta mi c th gi vng
nhng nt p vn ha vn c trong gia nh nhiu th h Vit Nam.

Tuy nhin, bn cnh nhng vn gy nhc nhi trong quan h gia nh k trn th
trong cuc sng vn tn ti nhng mng sng, nhng im tch cc. Trn thc t
vic thc hin cc quyn v ngha v ca cc thnh vin trong gia nh cung c
cc thnh vin thc hin theo ng quy nh, khng ch ng vi php lut m n
cn ph hp vi cc chun mc o c ca con ngi, gp phn lm n nh trt
t x hi.
V vic chm sc, yu tng ln nhau gia cc thnh vin trong gia nh gia b,
m vi cc con, ng, b ni ngoi vi cc chu, anh, ch, em vi nhau to thnh
mt truyn thng tt p ca dn tc ta, mang nhng gi tr o c ht sc qu
gi, y c coi nh mt quy lut trng tn. Vic chm sc ng, b, cha, m ca
con chu cn th hin nhng tnh cm gia ngi vi ngi, th hin o l ung
nc nh ngun pht huy nhng truyn thng qu bu, tt p ca dn tc. ng
b cha m thc hin tt ngha v nui dng, gio dc con chu cn gip gim
thiu cc t nn x hi,con ci c iu kin c pht trin hc tp lao ng v tr
thnh nhng ngi c ch cho x hi. nhng hnh ng nay to thnh nhng nn
tng vng chc pht trin nhng gi tr o c,truyn thng p ca dn
tc
V ti sn, cc quan h lin quan v ti sn, tha k, c cc ti sn chung ti sn
ring cng nhau gp sc c th lo cho cuc sng chung ca cc thnh vin, khi
cha m cht li ti sn cho con chu, con chu c quyn c tha hng tip
tc chm lo cho cuc sng nht l i vi cc trng hp l con cha thnh nin
hoc khng c kh nng lao ng, khng th t nui sng bn thn th vic nhn
tha k l vn ht sc quan trng. Trong thc t c nhiu trng hp, con cha
c kh nng t nui sng bn thn m cha m cht c ti sn li cho con tha
hng th con ci mi c kh nng c chm sc, hc tp mt cch y . Ngoi
ra, mi thnh vin trong gia nh u c quyn c ti sn ring, s dng theo quy
nh ca php lut, th hin quyn t do c nhn ca mi ngi, thc hin mc

14
ch, ch nguyn vng ca mi ngi. Nh vy c ti sn ring l quyn ca mi
ngi tr trng hp con cha thnh nin th vic s dng khi ti sn ring c
phn hn ch hn, song vn th hin c quyn t do c nhn ca mnh.
Vic quy nh cha dng, m k cung c ngha v trng nom, chm sc, nui
dng, gio dc con ring cng chung sng chung vi mnh theo quy nh ca
php lut cung cho thy s cng bng ca php lut, d khng l con rut nhng
cng chung cung c nhng quyn v ngha v nht nh i vi tng thnh vin,
th hin tnh cm gia ngi vi ngi, ph hp vi nhng lun thng o l.
TNG KT
Tm li, trong cng gia nh cc thnh vin cng chung sng ng, b, cha, m.
anh, ch, em u c ngha v quan tm, gip nhau, cng nhau chm lo i sng
gia nh, ng gp cng sc, tin v ti sn khc duy tr i sng chung ph
hp vi thu nhp, kh nng thc t ca mnh. Cc thnh vin trong gia nh u c
cc quyn v ngha v qua li vi nhau. Nh nhng quy nh v quyn v ngha v
ca mi thnh vin m cc quyn c bn ca mi ngi u c bo v. cc
thnh vin trong gia nh c quyn c hng s chm sc, gip nhau. Quyn,
li ch hp php ca cc thnh vin trong gia nh c bo v. Cc quyn v
ngha v ca cc thnh vin trong gia nh th hin c s cng bng cung nh s
ph hp ca php lut Vit Nam, nhng quy nh va ph hp vi s pht trin
ca x hi va ph hp vi cc chun mc o c ca con ngi

15