SEMINARSKI RAD

Predmet: Transportni ureaji

Tema: Pneumatski transporteri

Mentor: Prof. Dr. Remzo Dedi Kandidat: Dino Muminagi

Mostar, Maj 2015/16.

SADRAJ
UVOD ............................................................................................................................................. 3

1. TA SU TO PNEUMATSKI SISTEMI? ................................................................................ 4

2. POZITIVNE I NEGATIVNE STRANE PNEUMATSKOG TRANSPORTA ....................... 5

3. PRIMJENA PNEUMATSKIH TRANSPORTERA ................................................................ 6

4. VRSTE SISTEMA .................................................................................................................. 7

4.2 Vakuum sistemi ................................................................................................................ 8

4.2 Kombinovani sistemi...................................................................................................... 10

4.3 Fluidni sistemi ................................................................................................................ 11

5. CIKLONSKI SEPARATORI ................................................................................................ 13

6. PNEUMATSKI TRANSPORTERI ZA RASUTE TERETE ................................................ 17

ZAKLJUAK ............................................................................................................................... 19

LITERATURA ............................................................................................................................. 20
UVOD

Pneumatski transport je u principu najefikasniji i najuinkovitiji nain prijenosa vrstih materijala

u granulama, ili rinfuzi, do skladita ili nekog postupka u okviru procesa/proizvodnje.

Pneumatski transport je jednostavan, pouzdan i fleksibilan. Smiljen je da bude jednostavan, a ipak

efikasan nain prebacivanja materijala sa jednog mjesta na kome se preuzima do jednog ili vie
mjesta na kojima se predaje. Pneumatski transport u industriji moe se koristiti za prijenos svih
vrsta vrstih materijala i to od finog, kohezivnog, praha do vlanih komada ugljena. Postupak
transporta se odvija u zatvorenom prostoru i bez praine. Time se osigurava da prijenos materijala
ispunjava stroge Propise o kontroli materija opasnih po zdravlje (Control of Substances Hazardous
to Health =COSHH) kao i drugu meunarodnu regulativu. Osim toga, pneumatski transport je
manje tetan po ivotnu sredinu od tradicionalnih, mehanikih naina.

Pneumatski transport materijala u gustoj fazi je pogodan za transport produkata koji su

problematini, abrazivni ili troni. Ovakvim nainom prijenosa, materijal se u obliku epa
potiskuje kroz cjevovod relativno malom brzinom (2-8 metara u sekundi). To znai da je habanje
cjevovoda i cjevnih lukova minimalno te se tako smanjuje potrebno minimalno odravanje i
produava vijek trajanja komponenti sistema. Efikasna uporaba komprimiranog zraka osigurava
manju potronju energije i smanjuje trokove eksploatacije.

U ovom radu pokuat e se objasniti ta je u osnovi pneumatski transport, vrste pneumatskog

transporta, transportni kapacitet rasutih materijala (proraun), osnova ciklonskog prorauna u
cijevi. Vano za napomenuti jeste da se pneumatski transport usko vezuje za mainstvo, jer same
izrade bilo kojeg mainskog sklopa zahtjevaju u pravilu kart, koji veinom biva u obliku zrnastog
materijala (bilo to granule, piljevina, ili bilo koji drugi vid zrnastog karta) kojeg je najbolje
transportovati usisnim mehanizmima i cjevovodima, tj. pneumatskim transportnim ureajima.
1. TA SU TO PNEUMATSKI SISTEMI?

Pneumatski sistemi rukovanja materijalom predstavljaju bezbjedan, pouzdan, ekonomian i

ekoloki prihvatljiv nain transporta materijala. Osnovna funkcija ovih sistema je transport
materijala, ali pored toga, ovim sistemima moe se obezbjediti mjeanje, razmjena toplote, suenje,
hemijske reakcije. Sama ideja koritenja pneumatskih transportera veoma je stara, ali se prvi
pneumatski transporter pojavljuje tek krajem 19. vijeka, pri emu se interes za ove transportere
znaajnije iskazuje tek poslije II Svjetskog rata. Medijum moe biti neki odreen gas (u zavisnosti
od robe koja se transportuje), ali se najee koristi zrak.1

Slika 1. Klasifikacija pneumatskih transportera.

1
.http://nastava.sf.bg.ac.rs/pluginfile.php/9030/mod_resource/content/0/Predavanja_kontinualna_sredstva/PNEUMA
TSKI_i_HIDRO_TRANSPORTERI.pdf
2. POZITIVNE I NEGATIVNE STRANE PNEUMATSKOG TRANSPORTA

Uvoenjem savremenih sredstava transporta u svim granama privrede, a naroito, u onim gdje
transport znatno uestvuje u procesu proizvodnje, rjeava se jedan od vanih uslova unapreenja
procesa proizvodnje. U namjeri da se kompletiraju saznanja i koriste najvia dostignua tehnike u
program uvrtene su i osnovne maine i ureaji za pneumatski transport rasutog materijala.
Primjena ureaja za pneumatski transport je vrlo iroka. Primenjuje se u svim sluajevima
transportovanja branastog, zrnastog ili materijala u rasutom stanju. Transport se moe obaviti
horizontalno, vertikalno ili kombinovano. Veliina maina i ureaja za pneumatski transport zavisi
od kapaciteta transporta i vrste materijala. Osnovne prednosti pneumatskog transportovanja
materijala u poreenju sa drugim vrstama transporta su:2

1. Manja investiciona ulaganja nego za mehaniki ureaj transporta.

2. Siguran rad i mogunost ostvarenja visokog stepena automatizacije procesa.

3. Potreban je mali prostor za smetaj i ugradnju, jer se materijal prenosi cjevovodom malog
prenika.

4. Obezbeuje iste i higijenske uslove rada, I ne zagauje okolinu. Zbog hermetinosti cjevnih
vodova neznatno je stvaranje praine i mali gubici materijala pri transportovanju.

5. Lako rukovanje i jednostavno odravanje.

6. Mogunost uzimanja materijala na nekoliko mjesta utovara, kao i mogunost istovara materijala
na raznim mjestima.

7. Mogunost postizanja velikog kapaciteta, i do 300t/h.

8. Mogunost obavljanja nekih tehnolokih procesa sa transportovanjem, kao na primjer,

usisavanje sitnih frakcija iz mlinova.

9. Dodatne funkcije kao to su: hlaenje, grijanje i suenje.

2
.http://nastava.sf.bg.ac.rs/pluginfile.php/9030/mod_resource/content/0/Predavanja_kontinualna_sredstva/PNEUMA
TSKI_i_HIDRO_TRANSPORTERI.pdf
Nedostaci pneumatskog transporta:

1. Visoka potronja energije, koja je oko 10 puta vea u odnosu na potronju mehanikih
transportera.

2. Poveano habanje dijelova instalacije (koljena i sl.).

3. Neophodnost efikasnog ienja zraka, u cilju sprjeavanja zagaenja okoline.

4. Kod poviene vlanosti materijala izaziva njegovo sljepljivanje na kritinim mjestima (koljena)
i naruava optimalan rad ureaja.

3. PRIMJENA PNEUMATSKIH TRANSPORTERA

Jedno od najprimenjenijih tehnika u manipulaciji materijalima u industriji je transport materijala

suspendovanog u zranoj struji u horizontalnim i vertikalnim cjevovodima, rastojanja od nekoliko
metara do nekoliko desetina metara. Mogu se transportovati materijali od fino prakastih, preko
paleta od 6mm, do nasipne gustine vie od 1500 kg/m3 . Kapacitet sistema pneumatskog transporta
zavisi od:3

1. zapreminske mase proizvoda i veliine estica i oblika u izvesnoj mjeri,

2. sadraja energije transportovanog zraka u cjelokupnom sistemu,

3. prenika transportne linije i

4. ekvivalentne duine transportne linije. Minimalni kapacitet postie se kad je pritisak

transportovanog vazduha taman dovoljan da prenese proizvod kroz liniju bez zaustavljanja. Da bi
se sprjeilo takvo zaustavljanje, potrebno je obezbjediti dodatno poveanje pritiska vazduha, tako
da postoji faktor sigurnosti. Optimalni sistem pneumatskog transporta je onaj, koji kroz operativnu
primjenu otplati sve projektovane parametre iznad potrebnog minimuma u okviru kriterijuma za
povraaj investicije, utvrenim od strane investitora. Kompletna tehnika pomo koju nude
isporuioci maina i oprema dovela je do trenda rasta nabavke kompletnih sistema pneumatskog

3
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
transporta i primjene u industriji. Ovde je dato nekoliko tipinih sistema pneumatskog transporta
u funkciji ekonominih rjeenja.

4. VRSTE SISTEMA

Uopteno pneumatski transporteri se klasifikuju u etiri osnovna tipa:4

- Pod pritiskom,
- Vakuum,
- Kombinacija pritiska i vakuuma i
- Fluidni sistemi.

U sistemu pod pritiskom, materijal se uvodi - isputa u struju zrak posrestvom rotacionog
dodavaa. Brzina toka vazduha odrava materijal u suspenziji sve dok materijal ne stigne do
sabirnog bunkera, gdje se razdvaja od zraka zranim filterom ili ciklonskim separatorom. Sistemi
pod pritiskom koriste se za materijale u slobodnom toku skoro svih veliina estica do 6mm paleta,
sa potrebnim kapacitetom preko 10000 kg/h i gdje je gubitak pritiska kroz sistem oko 0.4 bar.
Ovakvi sistemi efikasno se koriste tamo gde se iz jednog izvora napaja nekoliko prijemnih mjesta.
Zrak za transport se obezbeuje duvaljkama.

4
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
 Slika 2. Pneumatski sistem pod pritiskom

4.2 Vakuum sistemi

Vakuum sistemi karakteristini su po kretanju materijala u zranom toku pritiska koji je nii od
atmosferskog. Prednosti ovog sistema su da se sva energija pumpanja koristi za pokretanje
materijala, a materijal se moe usisati u transportni cjevovod bez pomoi rotacionog dodavaa ili
slinog elementa za zaptivanje izmeu silosa za skladitenje i transportnog cjevovoda.

Materijal se transportuje suspendovan u zranom toku dok ne stigne do prijemnika. Tada ciklonski
separator ili filter razdvaja materijal od zraka, koji prolazi kroz separator i filter na usisnoj strani
te nakon toga vri potisno dejstvo. Vakuum sistemi se koriste na mjestima gdje kapacitet ne prelazi
priblino 7000kg/h a ekvivalentna duina cjevovoda je manja od 300m. Od posebnog znaaja su
vakuum sistemi projektovani za kapacitete ispod 450kg/h i koriste se za materijale na kratkim
rastojanjima od bunkera za skladitenje do procesnih ureaja hemijske pripreme. Ova vrsta
transporta nalazi sve veu primjenu u radu sa branastim i prakastim materijalima u prehrambenoj
industriji.5

Slika 3. Vakuum sistem pneumatskog transporta

5
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
 Slika 4. Transportni sistem Vakuum pritisak

4.2 Kombinovani sistemi

Ovaj sistem primjenjuje se u situacijama kada je potrebno premjetati robu sa vie mjesta
istovremeno i na vee relacije bilo po duini ili po visini. Ureaj ima dva dijela : usisni ureaj (1)-
(2) (3) (4) i potiskujui ureaj (5)-(6)-(7).

Slika 5. Kombinovani pneumatski ureaj

 4.3 Fluidni sistemi

Uopteno transportuju prethodno fluidizovane, fino razdvojene materijale na kratkim rastojanjima.

Posebna prednost fluidnog sistema je u primjeni na silosima sa skoro horizontalnim dnom.
Fluidizovanje se postie putem komore u kojoj zraka prolazi kroz poroznu plou - pregradu koja
formira dno transportera na koju se dovodi materijal za transport. Kako zrak prolazi kroz poroznu
plou, svaka estica je okruena slojem zraka.6

Slika 6. Sistem transporta u fluidizovanom sloju

U momentu izvoenja fluidizacije materijal dobije osobine fluidnog toka i poinje da slobodno
tee u pravcu pada korita transportera. Pravac korita transportera postavlja se sa padom 2o -5o u

6
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
smjeru transportera. Za transport cementa primenjuje se nagib od 4%, a potronja zraka iznosi do
1.5m3 /min po kvadratnom metru porozne ploe, nadpritisak zraka iznosi do 0.04 bar, irina
kliznog kanala izvodi se u granicama od 125-500 mm a pri tome se postie protok od 20-120 m3
/h. Na duini kanala od 10-40 m, snaga elektomotora na ventilatoru iznosi 0.75-4.0 kW.7

Tabela 1. Preporuene vrijednosti brzine kod pneumatskog transporta8

7
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
8
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
5. CIKLONSKI SEPARATORI

Za separaciju materijala iz suspenzije sa zraka najee koritena oprema su ciklonski separatori.

Gas ulazi u cilindrinu ili konusnu komoru tangencijalno, a izlazi kroz cenrtalni otvor (sl. 7).

Slika 7. Proporcije mjera ciklona

Prema tome, ciklon je komora u kojoj se vri taloenje usljed djelovanja centrifugalnih sila. Pri
normalnim uslovima rada ciklona, centrifugalna sila odvajanja ili ubrzanja moe imati veliinu i
do pet puta veu od gravitacionog ubrzanja. Prema svojoj efikasnosti i nainu dejstva ciklonski
separatori nude jedno od najjeftinijih naina sabiranja materijala, praine sa gledita eksploatacije
i ulaganja. Cikloni se primenjuju za razdvajanje vrstih materijala i tenosti od gasova i vrstih
materijala od tenosti. Za razdvajanje vrstih materijala od gasova, primenjuju se cikloni kod
estica preko 5m prenika. Za estice veliine preko 200m mogu se koristiti cikloni ili
gravitacione komore za taloenje, koje su manje podlone abraziji. U sluajevima kad materijal -
praina pokazuje visok stepen aglomeracije, odnosno kada postoji velika koncentracija praine
(preko 3.5kg/m3) ciklonom se moe ukloniti praina koja ima i manje estice. U nekim
sluajevima mogue je ostvariti efikasnost od 98% na praini sa veliinom estice od 1 do 2 m,
zbog preovaujueg efekta aglomeracije. Kada gas ue u ciklon, brzina gasa se redistribuira tako
da se tangente komponente brzina poveavaju sa smanjenjem poluprenika r, tj:

Spiralna brzina u ciklonu moe dostii vrednost nekoliko puta veu od prosjene brzine ulaznog
gasa. U idealnom sluaju bez trenja estice o zidove ciklona je n=11.5. Na osnovu rezultata
mjerenja (Shepherd and Lapple Eng. Chem. 1940) pokazano je da n moe imati raspon od 0.50.7
u velikom djelu prenika ciklona. Iako brzina dostie nulu kod zida, mjerenje brzine u tankom
graninom sloju pomou Pitoove cijevi pokazuje relativno velike tangencijalne brzine (kako je
prikazano na sl. 8., a i b).9

Slika. 8. a) Promjena tangencijalne i radijalne brzine na

razliitim presjecima ciklona; b) Tipski ciklon sa dodatnim sabirkom praine

9
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
Pad pritiska u ciklonu kao i gubitak usled trenja najprikladnije se izraava kao funkcija ulazne
brzine gasa u ciklon:

Na sl. 9. prikazana je efikasnost odvajanja koja se oekuje za datu veliinu estica, a za ciklone
slinih geometrijskih karakteristika (kao na sl. 7).

Slika 9. Efikasnost odvajanja za ciklone

Pri razdvajanju estica praine u ciklonu, pod predpostavkom da su estice kuglastog oblika, i da
je koeficijent otpora = 3/rc, moe se izraunati najmanji prenik estice koju e ciklon efikasno
odvojiti.10

10
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
gdje je:

v - viskozitet gasa - zraka u Ns/m2,

r - poluprenik ciklona u m,

r1 - poluprenik izlazne cijevi ciklona u m,

n - broj obrtaja gasne struje u ciklonu,

vg - obimna brzina gasa u ciklonu u m/s,

s - gustina mase estica u kg/m3.

Obimna brzina gasa u ciklonu se kree u granicama 0.7vc vg 0.75vc, gdje je vc=16-20m/s -
ulazna brzina gasa u ciklon. Projektovanje ciklona izvodi se tako da se zadovolje odreene granice
pada pritiska. Za instalacije pneumatskog transporta i rad ciklona pri priblino atmosferskom
pritisku, maksimalni dozvoljeni pad pritiska odgovara ulaznoj brzini u rasponu od vc=15-20m/s.
Efikasnost odvajanja ciklona direktno zavisi od prenika ciklona. Pri projektovanju ciklona
primarni faktor je odreivanje njegovog prenika, a ostale geometrijske mjere proporcinalno
zavise od prenika. Ciklon sa manjim prenikom ima veu efikasnost odvajanja od ciklona sa
veim prenikom, a pri konstantnom padu pritiska. Meutim, cikloni sa manjim prenikom
zahtjevaju konstrukciona rijeenja paralelnog povezivanja u jednu celinu, za dati kapacitet.
Konano rijeenje projekta obuhvata kompromis izmeu efikasnosti odvajanja ciklona - dva ili
vie ciklona u bateriji i kompleksnosti opreme - jednostruki ciklon za dati kapacitet. Uobiajeno
je projektovati jednostruki ciklon za dati kapacitet. Projektovanje ciklona u redovima odnosno u
parovima 2, 4 do 6, opravdano je u sluajevima gdje je efikasnost odvajanja ciklona neadekvatna
za jednostruki ciklon. Smanjenjem prenika cijevi za izlaz gasa iz ciklona poveava se efikasnost
odvajanja i pad pritiska. Odnosno, gubitak pritiska u ciklonu ima direktno dejstvo na potrebni
statiki pritisak i snagu koju ventilator mora razviti da bi savladao izmeu ostalog i otpor ciklona.
Poveavanjem duine ciklona poveava se i efikasnost odvajanja. Ne postoje strogo odreene
proporcije geometrijskih mjera ciklona. Neophodno je da ulazni prelaz u ciklon bude postepen da
bi se izbegao veliki pad pritiska zbog ubrzavanja gasa u njegovoj komori. Veina ciklona sa
velikom efikasnou imaju duinu konusa u rasponu od (1.63.0) d. Cikloni su jednako efikasni
ukoliko rade na potisnoj ili usisnoj strani ventilatora, ukoliko je prijemnik praine nepropustan za
zrak. Najvei uzrok slabog rada ciklona je proputanje zraka i izlaz praine. Proputanje vazduha
na ciklonu ima za rezultat pad efikasnosti odvajanja, posebno fine praine. Za ciklon pod
pritiskom, nedopustivo je proputanje zraka, pijre svega zbog stvaranja lokalne praine.11

6. PNEUMATSKI TRANSPORTERI ZA RASUTE TERETE

Imajui u vidu da je rije o smjei materijala i fluida (pri emu je kod pneumatskih postrojenja
fluid najee zrak), transportni kapacitet moe se izraziti kao:

Odnosno, analogno, prema (Suvajdi 1973):

gdje su:

Vv[m3/sec] protok zraka

v [kg/m3] specifina masa zraka

[-] koeficijent smjee (maseni odnos materijala i zraka)

vv [m/sec] brzina zraka u cjevovodu

11
http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
F [m2] unutranja povrina cijevi

Uobiajena vrijednost koeficijenta smjee pri lebdeem kretanju estica materijala kree se u
granicama = 10 30, a u pojedinim sluajevima i do 50. Brzina zrane struje u ovom sluaju je
u opsegu od 15 [m/s] do 30 [m/s], i mora biti vea od brzine materijala za najmanje cca 50%.
Ukoliko se pak radi o viim koncentracijama, gdje je koeficijent smjee > 100, kada materijal
"tee" noen fluidom, a ne lebdi, brzina zrane struje je mnogo manja tako da gotovo odgovara
brzini materijala, i kree se u opsegu od 0.5 [m/s] do 5 [m/s] (Pfeifer i dr. 1998).

U sutini, minimalna brzina zraka mora biti dovoljna da sila pritiska koju zrana struja stvara odri
esticu nekog materijala u lebdeem poloaju, odnosno da je pokrene u smjeru kretanja struje.
Odnosno, uslov lebdenja estice mase m, ija je napadna povrina F ( .. 1989):

gdje se koeficijentom Ca opisuje oblik i veliina estice.

U literaturi se mogu nai razliiti pristupi utvrivanju veliina koje su od znaaja za proraun
transportnog kapaciteta ovih sistema i sa time povezanih veliina, a ovde prezentirani koncepti
bazirani su na pristupima koje navode (Suvajdi 1973), odnosno (Pfeifer i dr. 1998). Ono to je
karakteristika gotovo svih pristupa jeste da se kao ulazne veliine deklariu transportni kapacitet,
konfiguracija trase i vrsta materijala, a cilj prorauna je utvrivanje potrebnog pritiska u sistemu,
prenik cjevovoda i nominalne snage.12

12
.http://nastava.sf.bg.ac.rs/pluginfile.php/9030/mod_resource/content/0/Predavanja_kontinualna_sredstva/PNEUM
ATSKI_i_HIDRO_TRANSPORTERI.pdf
ZAKLJUAK

Pneumatski transport predstavlja jedan veoma efikasan vid transporta zrnastog, prainastog,
branastog, itd, materijala. U ovom radu spomenuti su vrste pneumatskog transporta, a to su:

- Pod pritiskom,
- Vakuum,
- Kombinacija pritiska i vakuuma i
- Fluidni sistemi.

Svaki od ovih vrsta ima svoje pozitivne i negativne strane koje su, neke od njih, prethodno
spomenute. Takoe, samo postrojenje koje eli koristiti pneumatski vid transporta mora znati koja
vrsta je najpogodnija za pokrivanje potreba. Vano za napomenuti jeste da ovaj rad je obuhvatio
osnovne podjele i osnove prorauna kapaciteta i ciklona (koji se javljaju u cijevima kojima se vri
transport). Naime, postoje detaljni prorauni prema Suvajdi-u iz 1973. te Pfeifer-u i dr. iz
1998. god. (u izvoru literature ovog rada moe se nai link za znanstveni rad koji je obradio
proraune ovih navedenih autora).

Treba uzeti u obzir da parametri vezani za pneumatski transport su brojniji nego to je ovaj rad
obuhvatio, npr. prenik cijevi, snaga kompresora, potreban pritisak u cjevovodu, itd.

Jedan primjer proizvoaa ovakve vrste transporta jeste KONGSKILDE (u literaturi se nalazi link
za pdf datoteku kataloga ventilatora i nekih drugih proizvoda koju nudi imenovana firma).

Drugi primjer za projektovanje, izradu i montau ventilacione klima opreme za otpraivanje

ventilatora, silosa, filtera, cjevovoda, suara i parionica jest EKOVENT Ilida Sarajevo
(http://www.ekovent.ba/article_files/143_1_CIKLONI.pdf).

Ovakva vrsta transporta je najjednostavnije reeno veoma pogodna za prenos i premjetanje sitnog
materijala, ali je relativno velik potroa elektrine energije ili nekog drugog goriva u odnosu na
neki drugi vid transporta.
LITERATURA

- http://nastava.sf.bg.ac.rs/pluginfile.php/9030/mod_resource/content/0/Predavanja_kontin
ualna_sredstva/PNEUMATSKI_i_HIDRO_TRANSPORTERI.pdf
- http://www.tfzr.uns.ac.rs/Content/files/0/TRANSPORTNI%20SISTEMI.pdf
- https://www.google.ba/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=0ahUKEw
i2tcXCnMTMAhWCXBoKHaRCBxEQFgg2MAM&url=http%3A%2F%2Fnastava.sf.bg
.ac.rs%2Fpluginfile.php%2F9030%2Fmod_resource%2Fcontent%2F0%2FPredavanja_k
ontinualna_sredstva%2FPNEUMATSKI_i_HIDRO_TRANSPORTERI.pdf&usg=AFQjC
NE15j4I4zmAe5Mf6p_P24dGKnYznQ&sig2=Lf9UKKZoDyoBJdQhYDroZg&bvm=bv.
121099550,d.bGg&cad=rja
- http://www.arcon-minerals.com.hr/hr/primjene/transport/pneumatski-transporteri
- http://www.ekovent.ba/article_files/143_1_CIKLONI.pdf