, ...

, -


Uzgoj stoke Naselja

Oticanje sa urbanih Upotrebljena voda

Poljoprivredne povrina iz domainstava
povrine
Oticanje sa
poljoprivrednih
povrina

DIFUZNI IZVORI TAKASTI IZVORI

ZAGAENJA ZAGAENJA

Oticanje sa
industrijskih
povrina RECIPIJENT
Industrijska
otpadna voda

Termalno
Industrijske zone zagaenje +
ivotinjski otpad
Chisso-Minamata disease 1956.
 W. Eugene Smith
Tomoko Uemura in Her Bath
Minamata, 1972
1956 - 2003: FROM MINAMATA TO KYOTO
1956, Minamata disease
1962 Rachel Carson
"Silent Spring", published
by Houghton Mifflin
1972, UN Conference on
the Human Environment,
Stockholm
1977 UN Conference on
Water, Mar del Plata
1992 UN Conference on
environment and
Development (UNCED
Earth Summit), Rio de
Janeiro 2002 World Summit on
Sustainable development,
Rio+10, Johannesburg
2003 International Year of
Freshwater, 3rd World
Water Forum, Japan
Vienna International Conference - Agenda for
Science for Environment and Development into
the 21th Century (1991)

Dublin International Conference on Water and

Environment - Development Issues for the 21st
Century (1992)

Rio de Janeiro Earth Summit - Agenda for

change (1992)

M
A

M

M-2
M-1 M
t2= t1+t
M
t1
L, Q
,V
M
M t = L/V
M

M
M


OSMATRANJE I Terenska ispitivanja i/ili
MERENJE merenja, sakupljanje podataka

TRANSFER I Prenos uzoraka u laboratorije i

OBJEDINJAVANJE objedinjavanje podataka

LABORATORIJA Analitika obrada

ANALIZA
Obrada podataka
PODATAKA

PRIKAZ I Arhiviranje, interpretacija i

ARHIVIRANJE irenje informacija

UPOTREBA Studije kvaliteta vode,

INFORMACIJA projektovanje, upravljanje



PRO_OTP.DBF PRIKLJ.DBF DOK_DOK.DBF
,
ZAG_MBR FLOAT ZAG_MBR FLOAT ZAG_MBR FLOAT
PRO_VRSTA VARCHAR REC_SIFRA VARCHAR TIP_DOK VARCHAR
PRO_TIP VARCHAR REC_STAC FLOAT GODINA SMALLINT
JED_MER VARCHAR REC_TIP SMALLINT NAZIV_PROJ VARCHAR
PRO_KOL FLOAT
PRK_RGB VARCHAR IZVODJAC VARCHAR
TIP_LAG VARCHAR
PRK_OPIS VARCHAR MESTO_PROJ VARCHAR
OBRADA_OTP VARCHAR
PRISTUP VARCHAR
DEPONIJA VARCHAR
BROJ_MER VARCHAR DOK_USL.DBF
TEH_VODE.DBF TIP_UZORK SMALLINT
PRK_TRETMN SMALLINT ZAG_MBR FLOAT
ZAG_MBR FLOAT GODINA SMALLINT
PRK_POZ VARCHAR
POREKLO VARCHAR RED_BR_K SMALLINT
PROJ_ATMO FLOAT
ISPUSTANJE VARCHAR RED_BR_UPI SMALLINT
PROJ_SANI FLOAT
OPIS VARCHAR INVESTITOR VARCHAR
XCOORD FLOAT PROJ_TEHN FLOAT
OPIS VARCHAR
YCOORD FLOAT PROJ_RASH FLOAT
BROJ_RES VARCHAR
PROJ_VODE FLOAT
DATUM_IZD DATE
RAS_VODE.DBF OSTV_ATMO FLOAT
ROK_VAZ DATE
OSTV_SANI FLOAT
ZAG_MBR FLOAT
, OSTV_TEHN FLOAT
POREKLO VARCHAR
OSTV_RASH FLOAT DOK_SAGL.DBF
OPIS VARCHAR
XCOORD FLOAT OSTV_VODE FLOAT ZAG_MBR FLOAT
YCOORD FLOAT MER_ATMO FLOAT GODINA SMALLINT
MER_SANI FLOAT RED_BR_K SMALLINT
RECIRK.DBF MER_TEHN FLOAT RED_BR_UPI SMALLINT
MER_RASH FLOAT INVESTITOR VARCHAR
ZAG_MBR FLOAT
MER_VODE FLOAT OPIS VARCHAR
POREKLO VARCHAR
JED_MER VARCHAR PRK_ES FLOAT BROJ_RES VARCHAR
RECK_KAPAC VARCHAR PRK_ES_NRM FLOAT DATUM_IZD DATE
OPIS VARCHAR XCOORD FLOAT ROK_VAZ DATE
XCOORD FLOAT YCOORD FLOAT
YCOORD FLOAT PRK_RHV_LS FLOAT
DOK_DOZV.DBF
PRK_RHV_M3 FLOAT
ODVOD.DBF PRK_ZGV_LS FLOAT ZAG_MBR FLOAT
PRK_ZGV_M3 FLOAT GODINA SMALLINT
ZAG_MBR FLOAT
PRK_RGB VARCHAR OTPV_RSH_L FLOAT RED_BR_K SMALLINT
SIFRA_TP SMALLINT OTPV_SAN_L FLOAT RED_BR_UPI SMALLINT
OTPV_SANV VARCHAR OTPV_TEH_L FLOAT BROJ_RES VARCHAR
OTPV_TEHV VARCHAR OTPV_ZBIRL FLOAT DATUM_IZD DATE
OTPV_RSHV VARCHAR OTPV_RSH_M FLOAT ROK_VAZ DATE
OPIS VARCHAR OTPV_SAN_M FLOAT OBJEKAT VARCHAR
XCOORD FLOAT OTPV_TEH_M FLOAT NAMENA VARCHAR
.
YCOORD FLOAT OTPV_ZBIRM FLOAT INST_KAP FLOAT
. .



, ,

,
,



+
+




-

-

-
,




WWTP
WWTP
WWTP
Sokobanja
Sokobanja
WWTP
Sokobanja
-Sokobanja
-Water
Floating
- Basin
hyacinth
filter
- Sludge
- sanitary
ofinwater
the
drying
laboratory
fish-pond
hyacinth
fields


1
pH

,
(, ,
, ...)



...



25 / ;
(,
, ,
, , ,
)
0,20 - 0,30 3/ CSB
60 - 80%;


65%
6.4kWh/m3
370
, 6.2
kWh/m3 (Curtis and Duke, 1982)
,
GE Jenbacher ,
1 3 2,5 kWh
3,3 kWh ,
CO2 50%.
 Dirty water kills

WORLD WATER DAY

22 March 2008

Copyright 2008 Dragan Milievi

2005-2015 Water for Life
UPRAVLJANJE VODNIM RESURSIMA

Odrivi razvoj
Bolji kvalitet ivota za sve, za sadanje i generacije koje tek dolaze.
A better quality of life (1999)

Integralno upravljanje vodnim resursima na slivu

Modeliranje vodotoka i akumulacija
Modeliranje postrojenja za preiavanje vode za pie
Modeliranje sistema za distribuciju vode
Modeliranje kanalizacionih sistema
Modeliranje postrojenja za preradu otpadnih voda

Upravljanje u realnom vremenu

Istorijske i tekue baze podataka
"SCADA" sistemi,
Hidroloko-hidrauliki i upravljakih modeli za predvianje
ponaanja sistema
Upravljaki scenariji
 THE BASICS OF INTEGRATION
More coordinated decision-making across
sectors and scales.
Energy

National Fisheries Agriculture

Water
Basin Enviro
Finance
nment

Local Tourism Industry

INTEGRALNO UPRAVLJANJE VODNIM
RESURSIMA
WATER ACTION PLAN ELEMENTS
EKOLOKA SANITACIJA

drinking water
Potencijalno korienje sive vode
posle korienja vodokotlia
General Software Structure and Components of Water
Management System on the Water Basin
ZNAAJ I CILJEVI PRIMENE MODELA

Upoznavanje sistema i njegovog ponaanja

Opis sistema i njegovog ponaanja

Predvianje ponaanja sistema

Planiranje razvoja sistema

kolovanje i trening kadrova

Kontrola bazirana na modelu (model based control)

Kontrola u realnom vremenu (real-time control)

Sistem podrke odluivanju (decision support

system)
 SHEME ODLUIVANJA

Definicija
problema

Definicija
problema
Eksperimentisanje
Izbor
alternativama
modela
na modelu
Izbor reenja
(iskustvo)
Decision Izbor
Ocena
support system najpovoljnijeg
alternativa
DSS reenja

Implementacija

Implementacija
SADANJOST I BUDUNOST
MODELIRANJA
Sadanjost modeliranja
Veliki broj studija i projekata vodoprivrednih sistema
Buran razvoj simulacionih i optimizacionih tehnologija i
metoda, softverskih paketa, merno-regulacione opreme
Ulaganje ogromnih finansijskih sredstava u studije, projekte
vodoprivrednih sistema, razvoj novih metoda i tehnologija
iroka saradnja i razmena strunih, tehnolokih i naunih
dostignua na globalnom nivou

Budunost modeliranja
Integralno upravljanje vodnim resursima
Informacioni sistemi
Primena metoda vetake intelegencije
Ekspertni sistemi (Expert system)
Sistemi podrke odluivanju (Decision support system)
UNUTRANJA STRUKTURA MODELA

EXPERT SIMULATION & OPTIMISATION PI, PID, FOX

SYSTEM CONTROLER

EPANET
SWMM CSMP GPSS

NEUROFUZZY
NN FL TS CONTROLER

FUZZY
SP GA/SA JO/VO SYSTEM
EXPERT
MANAGEMENT
SYSTEM
HARDVERSKA PODRKA

PC RAUNAR

MERNA
OPREMA

NOTEBOOK
RAUNAR
RAUNARSKA OPREMA

Procesor:
Intel Pentium II 400Mhz minimum, 500Mhz
recommended
Radna memorija:
128 Mb minimum, 256 Mb recommended
Prostor na disku:
20 Gb minimum
Ulazni ureaji:
Mouse, Scaner
Izlazni ureaji:
Printer, Ploter
Operativni sistem:
Microsoft Windows XP Professional, Microsoft Windows
2000, Microsoft Windows NT4, Microsoft Windows Me,
Microsoft Windows 98
 MERNA OPREMA

MERAI
GPS pritisak, proticaj,
brzina, padavine, DATA LOGERI
UREAJI
kvalitet vode
SOFTVERSKA PODRKA
GIS - ESRI
- ArcView, ArcEditor, ArcInfo
- ArcSDE, ArcIMS
- ArcReader, ArcPad, ArcExplorer, ...
http://www.esri.com

DATABASE - Microsoft
- Excel
- Access, ODBC, DAO, ADO
- Visual VB, Visual C++
http://www.microsoft.com

WATER DISTRIBUTION - EpaNET

Water Distribution Modeling
U.S. Environmental Protection Agency
Cincinnati, Ohio, USA
http://www.epa.gov
OBUKA KADROVA
Opta obuka
Windows okruenje
Microsoft Office paket
Baze podataka

Struna obuka
CAD tehnologije
GIS tehnologije
Modeliranje sistema
Optimizacija sistema

Specijalistika obuka
Teorija vodoprivrednih sistema
Modeliranje vodoprivrednih sistema
Optimizacija vodoprivrednih sistema
Primena modela u upravljanju sistemom
PROCES RAZVOJA MODELA
DEFINICIJA
PROBLEMA

STRUKTURA BAZE
MODELA PODATAKA

TARIRANJE
KALIBRACIJA
(MERNE TACKE)

NE VALIDACIJA
(TESTIRANJE)

IMPLEMENTACIJA
I KORIENJE

OPISNI MODELI: MODELI ODLUIVANJA:

SIMULACIJA PLANIRANJE
PREDVIDJANJE UPRAVLJANJE
 FAZE RAZVOJA MODELA

PRIKUPLJANJE KREIRANJE
PODATAKA MODELA

KALIBRACIJA PRIMENA
I VALIDACIJA MODELA
PRIKUPLJANJE PODATAKA

VOROVI KANALIZACIONE
MREE
OBJEKTI NA
KANALIZACIONOJ MREI
OUTLET

DEONICE
HIDROGRAFSKE MREE
DEONICE
KANALIZACIONE MREE
ULICE

MANHOLE

PARCELE PIPE
SLIVNE POVRINE
AKUMULACIJE
MERENJA PARAMETARA SISTEMU
PRIMENA GIS TEHNOLOGIJA

+
+
+
+
+
+

DIGITALNI DIGITALNE BAZE

MODEL GRADA MAPE PODATAKA

Ownership
Streets and Addresses
Structure Values
Water
Sewer
Storm Water
Signs
PRIKAZ REZULTATA
PRIMENA MODELA
Optimizacija strategije upravljanja:
Identifikacija problema u sistemu i definisanje
prioriteta reavanja
Strategija upravljanja sistemom (redovne, vanredne
i ekscesne situacije)

Optimizacija hidraulikog reima rada:

Reim rada zatvaraa
Reim rada pumpnih stanica
Reim punjenja rezervoara

Poboljanje kvaliteta vode u sistemu:

Kontrola kvaliteta vode (propagacije hemikalija,
starost vode, mrtve zone)
Kontrola propagacije zagaenja

Razvoj sistema:
Planiranje optimalnog razvoja sistema
Automatizacija upravljanja sistemom
EFEKTI PRIMENE MODELA
Efekti primene simulacionih i optimizacionih
modela:
tehniki
sanitarni
ekonomski

Najpovoljnija i najeftinija tehnika reenja pri

planiranju i projektovanju:
izgradnje novih, posebno kapitalnih sistema,
proirenja, rekonstrukcije i rehabilitacije
postojeih komunalnih sistema,
razvoja urbanih sredina ...

Optimalna strategija upravljanja vodoprivrednim

sistemom uz minimiziranje trokova.
INTEGRALNA ZA TITA VODNIH RESURSA
ZATITA

za kvalitetnu zatitu vodnih resursa neophodno je integralno sagledati

probleme planiranja grada, kanalizacionog sistema, rada postrojenja za
preiavanje otpadnih voda i prijemnika
nema efikasne zatite vodnih resursa bez efikasnog planiranja, organi-
zacije, upravljanja i samog rada kanalizacionog sistema
 Components of environmental
management information systems
 STRUKTURA MODELA
KVALITETA VODE

Hidrauliki ulazi HIDRAULIKI MODEL

Neophodna podrka za obezbeenje
(pad, rapavost, nanos) Parametara toka vodene mase

Ulazi kvaliteta HEMIJSKI MODEL

Dinamika degradacije zagaenja
(BPK, NH4)
Interakcija BPK\RO

BIOHEMIJSKI MODEL
Ulazi kvaliteta
Dinamika biohemijskih reakcija
(BPK, NH4, drugi zagaivai) Interakcija izmeu molekula i mikroorganizama

Solarno zraenje EKOLOKI MODEL

Dinamika prehrambenog lanca
Nutrijenti (N , P) Bakterije, alge, biljojedi i mesojedi
 DRIVERS
DRIVERS
Population
Population
Industry
Industry
Agriculture
Agriculture

PRESSURES
PRESSURES HIDROLOGICAL PRECIPITATION
PRECIPITATION
Domestic MODEL RUNOFF
RUNOFFMODEL
MODEL
Domesticwastewater
wastewater
Industrial Urban
Urbandrainage
drainageareas
areas
Industrialwastewater
wastewater
Agricultural Agricultural areas
Agricultural areas
Agriculturalwastewater
wastewater

UNTREATED
SEWER
SEWERSYSTEM
SYSTEM WASTEWATER
MODEL
MODEL
Combined
Combinedsewer
sewer
Separate sewer
Separate sewer POINT SOURCE NONPOINT SOURCE
POLLUTION POLLUTION

PRESSURE-DRIVEN
WWTP
WWTPMODEL
MODEL TREATED INPUTS
Pollution
Pollution WASTEWATER Hydraulic
abatement
abatement Quality

RIVER MODEL
STATES
STATES Hydraulic
Water
Waterquality
qualityparameters
parameters Water Quality

IMPACTS
Water Framework Directive
IMPACTS
Quality
Qualityindicators
indicators
DPSIR shema
MONITORING KVALITETA VODA
METOD PROPAGACIJE ZAGADJENJA
ti+1 = ti + ti - i+1
ti - i+1 = (Li+1 - Li) / Vi - i+1

Prokuplje

Doljevac
MP1
L=L1 ; t=t1 V2-3
Kurumlija
V1-2 MP3
L=L3 ; t=t3
MP2
L=L2 ; t=t2

Referentni
Referentnimerni
merniprofil
profil tt2 ==tt1 ++t tt3 ==tt2 ++t
2 1 t11- -22 3 2 t22- -33
tt==tt1 t
t1 - 2 ==(L(L2 LL1))/ /VV1 - 2 t
t2 - 3 ==(L(L3 LL2))//VV2 - 3
1 1-2 2 1 1-2 2-3 3 2 2-3

Q3
Q2
Q1

t1 t2 t3

C1
C2

C3

t1 t2 t3

PRO_OTP.DBF PRIKLJ.DBF DOK_DOK.DBF

ZAG_MBR FLOAT ZAG_MBR FLOAT ZAG_MBR FLOAT
PRO_VRSTA VARCHAR REC_SIFRA VARCHAR TIP_DOK VARCHAR
PRO_TIP VARCHAR REC_STAC FLOAT GODINA SMALLINT
JED_MER VARCHAR REC_TIP SMALLINT NAZIV_PROJ VARCHAR
PRO_KOL FLOAT
PRK_RGB VARCHAR IZVODJAC VARCHAR
TIP_LAG VARCHAR
PRK_OPIS VARCHAR MESTO_PROJ VARCHAR
OBRADA_OTP VARCHAR
PRISTUP VARCHAR
DEPONIJA VARCHAR
BROJ_MER VARCHAR DOK_USL.DBF
TEH_VODE.DBF TIP_UZORK SMALLINT
PRK_TRETMN SMALLINT ZAG_MBR FLOAT
ZAG_MBR FLOAT GODINA SMALLINT
PRK_POZ VARCHAR
POREKLO VARCHAR RED_BR_K SMALLINT
PROJ_ATMO FLOAT
ISPUSTANJE VARCHAR RED_BR_UPI SMALLINT
PROJ_SANI FLOAT
OPIS VARCHAR INVESTITOR VARCHAR
XCOORD FLOAT PROJ_TEHN FLOAT
OPIS VARCHAR
YCOORD FLOAT PROJ_RASH FLOAT
BROJ_RES VARCHAR
PROJ_VODE FLOAT
DATUM_IZD DATE
RAS_VODE.DBF OSTV_ATMO FLOAT
ROK_VAZ DATE
OSTV_SANI FLOAT
ZAG_MBR FLOAT
OSTV_TEHN FLOAT
POREKLO VARCHAR
OSTV_RASH FLOAT DOK_SAGL.DBF
OPIS VARCHAR
XCOORD FLOAT OSTV_VODE FLOAT ZAG_MBR FLOAT
YCOORD FLOAT MER_ATMO FLOAT GODINA SMALLINT
MER_SANI FLOAT RED_BR_K SMALLINT
RECIRK.DBF MER_TEHN FLOAT RED_BR_UPI SMALLINT
MER_RASH FLOAT INVESTITOR VARCHAR
ZAG_MBR FLOAT
MER_VODE FLOAT OPIS VARCHAR
POREKLO VARCHAR
JED_MER VARCHAR PRK_ES FLOAT BROJ_RES VARCHAR
RECK_KAPAC VARCHAR PRK_ES_NRM FLOAT DATUM_IZD DATE
OPIS VARCHAR XCOORD FLOAT ROK_VAZ DATE
XCOORD FLOAT YCOORD FLOAT
YCOORD FLOAT PRK_RHV_LS FLOAT
DOK_DOZV.DBF
PRK_RHV_M3 FLOAT
ODVOD.DBF PRK_ZGV_LS FLOAT ZAG_MBR FLOAT
PRK_ZGV_M3 FLOAT GODINA SMALLINT
ZAG_MBR FLOAT
PRK_RGB VARCHAR OTPV_RSH_L FLOAT RED_BR_K SMALLINT
SIFRA_TP SMALLINT OTPV_SAN_L FLOAT RED_BR_UPI SMALLINT
OTPV_SANV VARCHAR OTPV_TEH_L FLOAT BROJ_RES VARCHAR
OTPV_TEHV VARCHAR OTPV_ZBIRL FLOAT DATUM_IZD DATE
OTPV_RSHV VARCHAR OTPV_RSH_M FLOAT ROK_VAZ DATE
OPIS VARCHAR OTPV_SAN_M FLOAT OBJEKAT VARCHAR
XCOORD FLOAT OTPV_TEH_M FLOAT NAMENA VARCHAR
.
YCOORD FLOAT OTPV_ZBIRM FLOAT INST_KAP FLOAT
. .

 o M

M M
M
M
M
M