RE'SLMAL
1. retim iin gerekli materyalleri ieren
ve grnrde art gstermeyen binalar-
la retimde kullanlan makine ve tehizat-
lardan oluan sabit sermaye. z. Mal reti-
m inde ve kar elde etmede kullanlan ayni
ya da nakdi sermaye anlamna gelen te-
davldeki sermaye. Bundan baka fizik!/
teknik sermaye , dner sermaye, hukuk!
ser maye, beeri sermaye gibi birok snf
landrma yaplmtr (Unay, s. 13).
Fkh eserlerinin akid irketleriyle ilgili
blmnde sermaye anlamnda olmak ze-
re re'slmal kavram geni bir kullanma
sahiptir. Akid irketleri iki veya daha ok
kiinin bir szleme erevesinde ortakla-
a i yapmasn salayan ortaklk trleri-
dir. Bu amala taraflar mal (emval). i g-
c (a'mal) ya da kredi ve itibar (vcOh) or-
takl trnde irketler kurabilir. Emval
irketinde taraflarn koyduu re'slmal
nakit ve 1veya ticar emtia trnden mal-
lar iken a'mal irketinde ortaklarn emek
ve meslek! becerileri, vcfh irketinde ise
piyasadaki kredileridir. Bu irketlerin her
biri sermeye, kar zarar paylam ve ortak-
la rn birbiriyle sadece vekalet veya hem
vekalet hem kefalet ilikisi iinde olmas
na gre mufavada ve inan trlerine ayrF
lr. Mufavada ortakl emval trnden ise
re'slmalin altn , gm veya nakit para
olmas gerekir; ticaret mallar re'slmal
yaplamaz . Ortaklarn farkl katklaryla olu-
an mudarebe irketinde taraflardan biri
sadece re'slmali, dieri emeiyle ortakl
a katlr; zarar sermaye sahibi tarafn
dan karlanr; iletmeci ortak sermaye sa-
hibinin vekili durumunda olup emeine
karlk ayrca bir bedel talep edemez.
Re'slmal kavramnn kullanld dier
fkhl konularn balcalar unlardr: 1. Karz
akdi. ihtiya sahiplerine yardmda bulun-
mann yollarndan biri olan ve dinen te
vik edilen faizsiz bor para verme duru-
munda dn alan kimse sadece bor al-
d miktar (ana paray ) demekle ykm-
ldr. z. Gvene dayal satm . Satm para-
snn (semen) satcnn maliyet konusunda-
ki beyanna gre belirlenmesi durumunda
gvene dayal satm trlerinden sz edi-
lir; bunlar da fiyat satcnn ald bedel-
den dkse vadla, yksekse murabaha,
ald bedele eitse tevliye diye anlr. Sat
c , fkh terminolojisinde "mal alrken bor-
land ey" anlamnda kullanlan re'sl-
male (al fiyatna ) neleri dahil ettiini m
teriye aklamsa bunlarn tamamn ser-
mayeye ekleyebilir. Fakat satcnn, "Bana
maliyeti udur" veya "bana mal olduu fi-
yata" eklinde genel bir ifade kullanmas
sk rastlanan bir durum olduundan fkh
8
doktrinleri nelerin fiyata veya maliyete da-
hil saylp saylmayaca hususunda l-
ler gelitirmiler ve zmler retmiler
dir (bk. MURABAHA) 3. Selem akdi. reti-
cinin sermaye temin edebilmesini kolay-
latran ve parann pein, maln vadeli ola-
rak teslimi esasna dayanan selem 1 selef
akdinde satcya denen sat bedeli re'sl-
mal diye isimlendirilir. Selem akdinin ku-
rulmasyla satc re'slmale (semene) he-
men, mteri ise mala belirlenen vade dol-
duurda sahip olur. Selem akdinde re'sl-
malin cinsi, nitelii , m iktar belli olmal ve
fakihlerin ounluuna gre semen akid
meclisinde teslim edilmelidir. Malikller'e
gre selemde ana parann geciktirilmesi
caizdir. 4. Sarf akdi. Para olarak kullanlan
altn , gm gibi deerli madenierin ya
da kat paralarn kendi cinsinden veya
ayr cinsten bir parayla pein olarak dei
tirilmesi ilemi olan sarfta bedellerden bi-
rinin pein denmemesi halinde akid kar-
za dnr ve akid annda teslim edilen
ksm bedel deil re'slmal olacandan
vade (nesle) faizi meydana gelir.
BBLYOGRAFYA :
Lisiin 'l-' Arab, "mvl ", "r es" md.leri; Tac 'l-'a-
rs, "mvl ", "r es" md.leri; Bac. el-Mntek.a, Beyrut
1403/1983, IV, 300; Serahs!, el-Mebst, XI, 151 ,
152, 173, 176, 177; XIII, 86; Kasan!, Beda' i', VI ,
56, 57 , 58, 60, 61; VII , 394-396; Abdullah b.
Mahmud ei-Mevsr. el-I]tiyar li-ta'lfli 'l-Mui)tar, s
tanbul 1987, ll, 34, 36; irb!nl, Mugni'l-mut:tac,
ll, 102, 213; bn Abid!n, Redd 'l-m uf:tar (Kahi -
re). IV, 501; Elmall, Hak Dini, ll, 953; Bilmen. Ka-
mui', VI, 92, 117; Ahmet Debbaolu , slam Ik-
Usadna Giri, stanbul 1979, s. 280; R. Savatier,
Hukuki ve Ekonomi k A dan Borlar Teorisi
(tre. Turgut nen -Tamer ina!), Ankara 1980, s.
103; Sa'd! Ebu Ceyb, el-~amus 'l-fk.hi, Dmak
1988, s. 239; M. Rewas Kal'aci-Hamid Sadk Ku-
neyb!, Mu'cem lugati 'l-fuk.aha', Beyrut 1988,
s. 2 17; Nezih Hammad, ktisadi Fkh Terimleri lyla dierlerinden ayrlm , yer yer baz
(t re. Recep Ul usoy). stanbul 1996, s. 128; Cafer
Unay, Genel ktisat, Bursa 2000, s. 12, 13; S. M.
lmamuddin, "Bay t al-Mal and Banks in the Me-
dieval Muslim World" , !C, XXXIV/ 1 (I 960), s. 26;
Servet Bayndr, "Sermaye ve Tarihsel Srete
Mali Arac Kurumlarn Sermayeye Yaklam Tar- diklerini kaydetmekle birlikte Muhammed
z", i ilahiyat Fakltesi Dergisi, sy. 4, sta nbul
2002, s. 174-178; "Re's 'l -mal" , Mv.F, XXII, 6;
smail zsoy, "Faiz" , DA, XII , 110; Hamd! Abd-
laz!m , "Re' s 'l-mill" , el-Mevsu'at '1-slamiyy e
t '/-'amme, Kahire 1422/ 2001, s. 668.
!iii EVKET TOPAL
REAI>
(bk. RD) .
L _j
r biri durumundadr. Kitapta baz hatalara
READ
(bk . MEHMED V).
L _j
REEHAT
( -:..~))
Fahreddin Ali Safi'n in
(. 939/1532)
Nakibendi eyhlerinin
b iyografisine dair Farsa ese ri.
L _j
Tam ad R eeJ:at- 'Ayn'l-J:ayat'tr.
Hseyin Vaiz-i Kaifi'nin olu olan mellif
eserin mukaddimesinde, 889 (1484) ve 893
(1488) yllarnda eyhi Ubeydullah Ahrar'n
sohbetlerine katlarak duyduklarn not et-
tiini , 909'da ( 503) bu bilgileri Nakiben
diyye'ye mensup dier eyhlerden duydu-
u ve gvenilir eserlerden derledii bilgi-
lerle beraber kitap haline getirdiini, asl
amacnn Ubeydullah Ahrar'n hayatn ve
menkbelerini anlatmak olduunu, esere
verdii "Reehat" adnn eserin tamam-
l and 909 ( 1503) ylyla ilgin bir ekilde
rttn ifade eder.
Mukaddimeden sonra bir makale, b-
lm (maksad) ve bir hatime eklinde d-
zenlenen eserin yardan fazlasn ol utu
ran makale ksmnda Yusuf ei-Hemeda-
nl'den itibaren doksann zerinde Nak i
bendiyye ricalinin hayat hikayeleri ve g-
rlerine yer verilmi , Abdlhalik- Gucd-
vanl'ye ayrlan sayfalarda Nakibendiyye'
nin on bir temel prensibi de a klanmtr.
Birinci blm Ubeydullah Ahrar' n soyu ve
yaknlaryla birlikte hayatn , ikinci blm
hikmetli szlerini, nc blm keramet-
Ierini ve bu kerametleri nakleden ocukla-
ryla nde gelen mridierinin isimlerini ih-
tiva etmektedir. Hatimede Ubeydullah Ah-
rar'n vefat anlatlmtr. Eserde nemli
grlerin aktanld blmler "reha" ba
tasawufi terimler " kaife " bal altnda
ele alnmtr.
Mellif eserinde, grt ve sohbet-
lerine katld kimselerden bizzat dinle-
Parsa'nn Ma]fdmat- Ija ce 'Ala'ddin
'Attar', Eb'I - Kasm Muhammed Buha-
rl'nin Risale-i Baha'iyye'si, Mevlana e
habeddin'in Malp'im a t- Emir Klal'i , Mu-
hammed Kadi Semerkandl'nin Silsilet'l-
'arifin ve t e ~kire t '-ddllfin'i , Mlr Ab-
dlewel'in M esmu'dt' , Abdurrahman-
Cami'nin NeteJ:at'l-ns' gibi kaynaklar-
dan da yararlanmtr. Bu bakmdan eser,
XVI. yzyl ncesi Nakibend! tarih ve kl-
trn yanstan en gvenilir kaynaklardan
da rastlanmaktadr. Mesela Ahmed Yese-
v~nin halifelerinden Hakim Sleyman Ata,
Hakim Ata ve Sleyman Ata diye iki ayr
 REEN

ahs gibi tantlm, Alaeddin Attik'n Ba-
haeddin Nakibend'in damad olduu (do
rusu Alaeddin Attar'n olu Hasan Attar)
sylenmitir (Reetat, . 140, 163; M. Tahir
Harizml, vr 126a)_ Birok yazma nshas
bulunan eserin Takent'teki arkiyat Ens-
tits Ktphanesi'nde mevcut (nr 5418)
946 (1539) tarihli nshas gnmze ula-
an en eski nshalarndan biridir. Birka
defa baslan kitabn (Leknev 1890; Takent
1329/1911) ilm! nerini Ali Asgar Mulniyan
gerekletirmitir (l-ll, Tahran 1977)
Eseri Muhammed Hseyin b. Muham-
zetlenmi (Sleymaniye Ktp , Laleli, nr.
1372, vr 24a-74b; Hac Mahmud Efendi ,
nr. 4615, vr b-98b), ayrca Necip Faz! K
sakrek tarafndan zetlenip sadeletirile
rek Reahat Can Damlalar adyla ya-
ymlanmtr (stanbul 1971 ). Eserin sa-
deletirilmi bir yaym daha bulunmak-
tadr (Reehat: Hayat Pnarndan Can
Damlalar, haz. Mustafa zsaray, istan-
bul 2005). Eseri Molla Hdaybergan a-
atay Trkesi'ne evirmitir. Bu eviri-
nin bir nshas Takent zbekistan Fen-
ler Akademisi arkiyat Enstits Ktp-
Ree]Jdt'a iki de zeyil yazlmtr. Bun-
lardan ilki, Muhammed Haim-i Kiml'nin
Nesemdt'l-]f.uds min }Jada'i]f.'l-ns ad-
l Farsa eseri olup MahbGb Hasan Vastl
tarafndan Urduca'ya evrilmi (Siyalkut
1990) , Mnlr-i Cehan Melik eser zerinde
bir doktora almas yapmtr ( 1375 h ./
1996, Tahran niversitesi). Dier zeyil Mu-
hammed Murad Remzl'nin Nefd'is's-sd-
ni]J_dt fi te~yili'l-bd]f.ydti'-ali]J_.t adl
Arapa eseridir ve ayn mellifin Ree]Jat
tercmesi kenarnda baslmtr (Mekke
1307, s. 2-260). Remzl'nin bu zeylini Yahya

med Had! e-iraz! Tavzi}Ju'r-Ree]J_dt hanesi'nde kaytldr (nr 632). Kitabn Arif Ma'rifet 1912'de Ijayt's-sb]Jdt fi tan-
adyla Farsa olarak erhetmitir. Ayrca elebi tarafndan Trke'ye tercme edil- ?:imi ba]f.yyeti'r-Ree]Jdt adyla Farsa'-
eyh Celal el-Vaiz'in er]J-i Ba'z- Keli- dii belirtilmise de (Pertsch, s. 30-31) bu ya evirmitir (Mehlnduht Mu'temedl, s.
mat- Ree]Jat adl bir kitap yazd belir- muhtemelen Arif diye de bilinen bn Mu- 462)

tilmektedir (M. Haim-i Kiml, Nesemat, hammed erif el-Abbasl'nin tercmesi- BBLYOGRAFYA :

s. 154). Muhyl-i Glenl, eserin baz b-
lmlerini zetleyip baz blmlerine ilave-
ler yaparak 977 (1569) ylnda Zencir-i
Zeheb adyla Trke'ye tercme etmitir.
Reehat- Muhyi adyla da bilinen bu e-
dir. Ree]Jat iki defa Arapa'ya evrilmi Fahreddin Safi, Reef:at- 'Ayn'l-f:ayat (nr.
Ali Asgar Mulniyan), Tahran 1977, I, 140, 163; M.
tir. Taceddin b. Zekeriyya en-NakibendT
Tahir Harizml, Silsile-i Na~bendiyye, zbekis-
nin Ta'rib'r-Ree]Jat adyla 1029'da ( 1620) tan Fenler Akademisi arkiyat Enstits Ktp ., nr.
yapt ilk tercmeyi (Sleymaniye Ktp, 69, vr. 126', 157b- 158'; M. Haim-i Kiml, Zbde-
Murad Buhar!, nr. 170, vr b-205b; Nuru- t 'l-Ma~amat, Sleymaniye Ktp. , Pertevniyal , nr.

virinin bizzat mtercim tarafndan yaz
lan bir nshas Yap ve Kredi Bankas Ser-
met ifter Aratrma Ktphanesi'nde
bulunmaktadr (m 302). kinci Trke ter-
cme bn Muhammed erif el-Abbasl ta-
rafndan 993 ( 1585) ylnda yaplmtr.
Birka defa baslan bu tercmenin (Bu-
lak 1256; istanbul 1269, 1279, 1291) ba-
z ksmlar Zbdet'r-Reehat adyla
osmaniye Ktp., nr. 2344, vr [b-l46b), Mu-
hammed Haim-i Kiml yanllkla Taeed-
din'in mridi Ahmed Allan'a nisbet et-
mitir. Muhammed Murad Remzl'ye ait
dier tercme baslmtr (Mekke 1307) .
Eser Muhtar Halland tarafndan Beads
of Dew from the Source of Life adyla
ngilizce'ye evrilmitir (Fort Lauderdale
2001)
406, vr. 39'-b; a.mif .. Nesemat 'l-~uds min f:a
da'i~'l-ns ( nr. Mnlr-i Cihan MeUk, doktora te-
zi, 1375 h./1 996 ), Tahran niversitesi, s. 154;
Kef'z-zunn, , 903-904; Har1r1zade, Tibyan, 1,
vr. 197b; W. Pertsch , Die Handschri{ten-VeTZeich-
nisse der Kniglichen Bibliothek zu Berlin: Ver-
zeichniss der Trkisehen Handschri{ten, Berlin
1889, s. 30-31; A. A. Semenov. Sobranie Vosto-
nih Rukopisei Akademii Nauk Uzbekskoi SSR,
Takent 1955, lll , 339-340; Urunbaeva-L. M. Epi-
fanovoi, Sobranie Vostonih Rukopisei Akade-
mii Nauk Uzbekskoi SSR, Takent 1971, IX, 44-
45 ; Storey, Persian Uterature, 1/2, s. 962-966,
989-990; Mehlnduht Mu'temedl, Mevlana ljalid
Na~bendl ve Peyrevan- Tarl~at- O, Tahran 1368
h./1989, s. 16-17, 417, 462; Butros Abu Man-
neh, "A Note on Rashahat- 'Ain al-Hayat in the
Nineteenth Century", Naqshbandis in Western
and Central Asia (ed. Eiisabeth zdalga), stan
bui1999, s. 61-66; Catalogue oftheArabic and
Persian Manuscripts in the Khuda Bakhsh Ori-
entalPublic Ubrary, Patna 1993, VIII, 26-27; Arif
Nevahi, "Nesemat'l-~uds min l)ada'i~ ' l-ns" ,
Daniname-i Edeb-i Farsl (nr. Hasan EnOe).
Tahran 1378 h., lll, 1049-1050; Necdet Tosun, Ba-
haeddln /'lakbend: Hayat, Grleri, Tarfkat,
stanbul 2002, s . 156-158, 242-243; H. Beveridge,
"The Rashahat-i- 'ainal-hayat" , JRAS (1916). s.
59-75; Tahsin Yazc, "Safi", A, X, 61-62; W. L.
Hanaway, "afi", Ef2 (ng.). VIII, 800-801.

li! NECDETTOSUN

RE EN
( ._,.;,) )
Receb, iihan ve ramazan aylannn
Reef:i'tn
ksaltmasndan oluan
lbn Muhammed
ve kapkuluna ayda bir verilen
erif ei-AbbasT
maan (mevacib) sz konusu
tarafndan
yaplan
zaman dilimine iaret eden
tercmesinin bir mali terim
ilk sayfas (bk. MEVACB).
listanbul12911 L _j