T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 3153

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 2055

DAMGA VERGS VE HARLAR

BLGS

Yazarlar
Yrd.Do.Dr. dris Hakan FURTUN (nite 1-3)
Yrd.Do.Dr. Memduh ASLAN (nite 4-8)

Editr
Yrd.Do.Dr. Doan GKBEL

ANADOLU NVERSTES
 Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baka ekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.

Copyright 2014 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.

UZAKTAN RETM TASARIM BRM

Genel Koordinatr
Do.Dr. Mjgan Bozkaya

Genel Koordinatr Yardmcs

Yrd.Do.Dr. rem Erdem Aydn

retim Tasarmcs
Yrd.Do.Dr. rem Erdem Aydn

Grafik Tasarm Ynetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur

Dil ve Yazm Danman

Hatice alkan
Kken Emine Koyuncu

lme Deerlendirme Sorumlusu

r.Gr. Nursel Grer

Kitap Koordinasyon Birimi

Uzm. Nermin zgr

Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz

Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi

Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

ISBN
978-975-06-1784-3

1. Bask

Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 75.000 adet baslmtr.

ESKEHR, Aralk 2014
 indekiler iii

indekiler
nsz .................................................................................................................... vii

Bir Mali Ykmllk...................................................................... 2 1. NTE

DAMGA VERGSNN TANIMI VE NTELKLER ............................................ 3
DAMGA VERGS LE LGL MEVZUAT............................................................. 5
DAMGA VERGSNN KONUSU ........................................................................... 6
DAMGA VERGSNDE VERGY DOURAN OLAY ........................................ 10
DAMGA VERGSNN YKMLS VE SORUMLUSU ................................. 11
DAMGA VERGSNN MATRAHI ......................................................................... 13
DAMGA VERGSNDE ORAN ................................................................................ 13
DAMGA VERGSNDE VERG KOLAYLIKLARI ................................................ 14
zet................................................................................................................................ 15
Kendimizi Snayalm.................................................................................................... 17
Okuma Paras 1........................................................................................................... 18
Okuma Paras 2........................................................................................................... 18
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar......................................................................... 19
Sra Sizde Yant Anahtar............................................................................................. 19
Yararlanlan Kaynaklar................................................................................................ 20

Damga Vergisinde Vergilendirme Biimleri................................ 22 2. NTE

DAMGA VERGSNDE ETL VERGLENDRLME BMLER .............. 23
MAKTU VERGLENDRME..................................................................................... 23
NSP VERGLENDRME ......................................................................................... 24
DAMGA VERGSNN DENMES BMLER................................................. 25
DAMGA VERGSNN MAKBUZ KARILIINDA DENMES
USUL.......................................................................................................................... 26
DAMGA VERGSNN STHKAKTAN KESNT YAPILMASI
SURETYLE DENMES USUL............................................................................ 26
DAMGA VERGSNN BASILI DAMGA KONULMASI
SURETYLE DENMES USUL............................................................................ 27
zet................................................................................................................................ 28
Kendimizi Snayalm.................................................................................................... 29
Okuma Paras 1........................................................................................................... 30
Okuma Paras 2........................................................................................................... 31
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar......................................................................... 32
Sra Sizde Yant Anahtar............................................................................................. 33
Yararlanlan Kaynaklar................................................................................................ 33

Damga Vergisinde Vergilendirme Asndan zellik Tayan 3. NTE

Durumlar........................................................................................ 34
DAMGA VERGSNE TAB KITLARIN NTELKLERNN TAYN
EDLMES..................................................................................................................... 35
DAMGA VERGSNE TAB KIT NSHALARININ BRDEN
FAZLA OLMASI.......................................................................................................... 36
DAMGA VERGSNE TAB KITTA BRDEN FAZLA AKT VE LEM
BULUNMASI ............................................................................................................... 37
DAMGA VERGSNE TAB KIDA KONULAN MZANIN BRDEN
FAZLA OLMASI ......................................................................................................... 38
iv indekiler

DAMGA VERGSNE TAB KITLARDA BELL PARA

GSTERLMES ZORUNLULUU ....................................................................... 39
YABANCI PARA CNSNDEN DZENLENEN KITLARDA
DAMGA VERGS ..................................................................................................... 40
zet ............................................................................................................................... 41
Kendimizi Snayalm ................................................................................................... 42
Okuma Paras ............................................................................................................. 43
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................................ 44
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................ 45
Yararlanlan Kaynaklar ............................................................................................... 45

4. NTE Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri......................................... 46

HARLARIN TANIMI .............................................................................................. 47
HARLARIN ZELLKLER ................................................................................... 49
Kanuna Dayanmas ..................................................................................................... 49
Maliye Politikasnn Arac Olarak Kullanabilmesi ................................................. 50
Hizmet Karl Alnmas ......................................................................................... 50
Faydann Ortaya kmas .......................................................................................... 50
Hizmet Veren Kurumlar Tarafndan Tahsil Edilmesi ............................................ 51
Faydann Yar Kamusal Hizmetten Kaynaklanmas .............................................. 51
Hizmetin Talebe Bal Olmas .................................................................................. 52
HAR ALMA NEDENLER ...................................................................................... 52
Kamu Hizmetlerinin Finansman ............................................................................ 52
Hizmet Maliyetinin Adil Dalm ........................................................................... 53
Salanan Fayda veya Menfaatten Kamunun Pay Almas ....................................... 53
DER KAMU GELRLER LE HARLARIN MUKAYESES .......................... 54
Vergi ile Mukayesesi ................................................................................................... 54
Resim ile Mukayesesi ................................................................................................. 54
Parafiskal Gelirlerle Mukayesesi ................................................................................ 55
erefiye ile Mukayesesi .............................................................................................. 56
HAR ETLER ...................................................................................................... 57
Harlar Kanununda Dzenlenen Harlar ............................................................... 57
Yarg Harlar ......................................................................................................... 57
Vergi Yargs Harlar ............................................................................................ 58
Noter Harlar ........................................................................................................ 58
Tapu ve Kadastro Harlar .................................................................................... 58
Konsolosluk Harlar ............................................................................................ 59
Pasaport, Vize, kamet Tezkeresi ve Dileri Bakanl Tasdik
Harlar ve Yabanclara Verilecek alma zin Belgesi Harlar .................... 59
Gemi ve Liman Harlar ....................................................................................... 59
mtiyazname, Ruhsatname ve Diploma Harlar .............................................. 59
Trafik Harlar ....................................................................................................... 60
Belediye Gelirleri Kanununda Yer Alan Harlar ............................................... 61
Dier Harlar ......................................................................................................... 61
zet ............................................................................................................................... 62
Kendimizi Snayalm ................................................................................................... 64
Okuma Paras ............................................................................................................. 65
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................................ 67
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................ 68
Yararlanlan Kaynaklar ............................................................................................... 69
 indekiler v

Yarglama Harlar . ....................................................................... 70 5. NTE

GR ........................................................................................................................... 71
YARGILAMA HARLARI ........................................................................................ 72
Bavurma Harc ........................................................................................................... 72
Bavuru Harcnda Vergiyi Douran Olaylar ........................................................... 72
Dava Almas ........................................................................................................ 72
Davaya Mdahale ................................................................................................. 73
Tevdi Yerinin Tayini .............................................................................................. 74
htiyati Tedbir ........................................................................................................ 74
htiyati Haciz .......................................................................................................... 75
Delil Tespiti ............................................................................................................ 75
ekimesiz Yarg leri ......................................................................................... 75
Bavuru Harc Miktarlar .................................................................................... 78
Kanun Yollarna Bavurulmas ............................................................................ 78
Bavurma Harc Uygulanmayacak Yarg leri ....................................................... 79
Celse Harc ................................................................................................................... 79
Karar ve lm Harc ............................................................................................... 79
Nispi Karar ve lam Harc .................................................................................... 80
Maktu Karar ve lam Harc .................................................................................. 81
zellikli Yarg leri ..................................................................................................... 81
Tahkim .................................................................................................................... 81
Yabanc Mahkeme lmlar .................................................................................. 82
Karlk Davalar ve Davaya Mdahale ................................................................ 83
lemden Kaldrlan Dosyann Yenilenmesi ............................................................ 83
Hkmn Bozulmas .............................................................................................. 84
Kararn Dzeltilmesi ............................................................................................. 84
Yarglamann Yenilenmesi .......................................................................................... 85
Terditli Davalar ...................................................................................................... 86
Grevsiz veya Yetkisiz Mahkemeye Bavurulmas ........................................... 86
Davaya Son Veren Taraf lemleri ....................................................................... 87
Davalarn Birlemesi ............................................................................................ 88
Davalarn Ayrlmas .............................................................................................. 88
Dileke Ret Karar ................................................................................................. 88
Adli Yardm ............................................................................................................ 88
Dava Konusunun Devri .............................................................................................. 89
htiyari Dava Arkadal .................................................................................... 89
zet ............................................................................................................................... 90
Kendimizi Snayalm ................................................................................................... 92
Okuma Paras ............................................................................................................. 93
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................................ 97
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................ 97
Yararlanlan Kaynaklar ............................................................................................... 98

cra ve flas Harlar ..... ................................................................. 100 6. NTE

GR ............................................................................................................................ 101
CRA HARLARI ....................................................................................................... 102
craya Bavurma Harc ............................................................................................... 102
potek Alacaklsna Ulalamamas veya Temerrd ............................................. 103
craya Bavurma Harcna Tabi Olmayan lemler .................................................. 104
deme Emrine tiraz ............................................................................................ 104
vi indekiler

Takip Yolunun Deitirilmesi .............................................................................. 105

htiyati Haciz Kararnn Uygulanmas ............................................................... 105
cra Aracl ile Satlan Tanmazn Tahliyesi ve Teslimi ................................ 105
Pein Har .............................................................................................................. 106
crann Yerine Getirilmesi Harc ............................................................................... 108
Tahsil Harc .................................................................................................................. 108
cra Takibinden Vazgeme (Feragat) Harc ............................................................. 109
CEZAEV (YAPI) HARCI ......................................................................................... 110
FLS HARLARI ...................................................................................................... 111
KONKORDATO HARLARI ................................................................................... 111
zet ............................................................................................................................... 112
Kendimizi Snayalm ................................................................................................... 114
Okuma Paras ............................................................................................................. 115
Kendimizi Snayalm Anahtar .................................................................................. 116
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................ 116
Yararlanlan Kaynaklar .............................................................................................. 117

7. NTE Yarglama Harlarnda Ykmllk............................................. 118

HARLARDA YKMLLK ............................................................................... 119
YARGILAMA HARLARINDA YKMLLK ................................................ 120
Yarg Harlarnda Ykmllk .................................................................................. 120
Vergi Yargs Harlarnda Ykmllk ..................................................................... 122
DENEN HARLARIN RCU EDLMES .......................................................... 123
Hukuk Davalarnda Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk ............................. 123
dari Davalarda Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk .................................... 125
cra Takiplerinde Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk .................................. 125
flas ve Konkordato Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk ............................. 126
Cezaevi Yap Harcnn Rcu Edilmesi ve Ykmllk .......................................... 126
YARGILAMA HARLARINDA STSNA VE MUAFYET ................................ 127
zet ............................................................................................................................... 129
Kendimizi Snayalm ................................................................................................... 130
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................................ 131
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................ 131
Yararlanlan Kaynaklar ............................................................................................... 132

8. NTE Yarglama Harlarnn Hesaplanmas ve denmesi ................... 134

YARGILAMA HARLARININ HESAPLANMASI .............................................. 135
YARGILAMA HARLARININ DENMES ......................................................... 138
deme Usul ............................................................................................................... 138
deme Yeri ................................................................................................................... 139
deme Zaman ............................................................................................................ 141
Harcn Dier Tarafa denmesi ................................................................................ 142
zet ............................................................................................................................... 143
Kendimizi Snayalm ................................................................................................... 144
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ........................................................................ 145
Sra Sizde Yant Anahtar ............................................................................................ 145
Yararlanlan Kaynaklar ............................................................................................... 145
 nsz vii

nsz
Kamu hizmetlerini iin yaplan harcamalar karlamak iin devletin gelire gereksini-
mi vardr. En salkl gelirler vergilerden olumaktadr. Dar anlamda vergi kavram ad
vergi olan kamu gelirlerini ifade ederken geni anlamda vergi kavram vergiler yannda
resim, har ve benzeri mali ykmllkleri de kapsamaktadr. Kitabmzda vergi ve har
olmak zere iki tr kamu gelirine ilikin bilgiler yer almaktadr. Her iki gelir tr de ka-
nuna dayal olarak alnmaktadr. Ancak vergilerde genel olarak kamu giderleri karla-
ma amac dnda herhangi bir karlk sz konusu deildir. Harlar ise yaplan bir kamu
hizmetinden salanacak fayda karlnda alnmaktadr. Hizmetin gerektirdii giderlerin
bire bir karl olmasa bile hizmete karlk bir bedel denir.
Elinizdeki kitap damga vergisi ve yarg harlar konularn iermektedir. Damga vergi-
si nceden bir resim olarak nitelendirilmesine ramen artk gnmzde bir vergi olarak
kabul edilmektedir. Damga vergisi bireyler ve topluluklarn kendi aralarnda veya devlet-
le yaptklar hukuki ilemler nedeniyle dzenlenen, bir hususu ispat ve belli etme niyeti
tayan kat yada elektronik belgeler zerinden alnmaktadr. Damga vergisi 488 Sayl
Damga Vergisi Kanunu ile dzenlenmitir.
Anayasann 73. Maddesine gre kanuna gre alnmas gereken harlarn maliye politi-
kasnn bir arac olmas, hizmet karl olmas, bir faydann ortaya kmas, hizmet veren
kurumlar tarafndan tahsil edilmesi, verilen hizmetin blnebilir kamu hizmetlerinden
olmas ve hizmetin hizmeti alacak olann isteine bal olmas gibi zellikleri bulunmak-
tadr. Yarg Harlar Bavuru Harc, Celse Harc, Karar ve lam Harc, Temyiz, stinaf ve
tiraz Harlar, icra ve iflas harlar alnmaktadr. Bu harlar Bavuru Harc, crann Yerine
Getirilmesi Harc, Tahsil Harc, dare Harc ,flas Harlar, Haciz, Teslim ve Sat Harc,
Kayt ve Tescil Harc, Suret Harc, Muhafaza Harc ile Vergi yargsnda alnan bavurma,
karar ve suret harlar olarak dzenlenmitir.
Kitabmzn ilk nitesi damga vergisine, kalan 5 nitesi ise yarg harlar ile icra ve
iflas harlarna ayrlmtr. Kitabn ncelikle renci arkadalara ve konu ile ilgili olana
kimselere yararl olmasn dilerim.

Editr
Yrd.Do.Dr. Doan GKBEL
1
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Damga vergisini tanmlayabilecek,
Damga vergisinin dier mali ykmllklerden farklarn saptayabilecek,
Damga vergisinin bir mali ykmllk olarak niteliklerini listeleyebilecek,
Damga vergisinde konu, vergiyi douran olay, ykml, sorumlu, matrah ve
oran ile vergi kolaylklar (muafiyeti-istisna) gibi unsurlarn aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
Kamu elirleri ergisinin Ykmls e
ebri Kamu elirleri Sorumlusu
ergi ergisinin Matrah
Resim erginin ran
ergisinin Konusu ergi Kolaylklar
ergiyi o uran lay

indekiler

DAMGA VERGSNN TANIMI VE

NTELKLER
DAMGA VERGS LE LGL MEV UAT
DAMGA VERGSNN K NUSU
DAMGA VERGSNDE VERGY
Damga Vergisi ve Harlar D URAN LAY
Bir Mali Ykmllk
Bilgisi DAMGA VERGSNN YKMLS VE
S RUMLUSU
DAMGA VERGSNN MATRAHI
DAMGA VERGSNDE RAN
DAMGA VERGSNDE VERG
K LAYLIKLARI
 Bir Mali Ykmllk

DAMGA VERGSNN TANIMI VE NTELKLER

En genel tanm ile damga vergisi bireyler ve topluluklarnn kendi aralarnda veya dev- Vergiler karlksz, resim ve
harlar ise karlkl kamu
letle yaptklar hukuki ilemler dolaysyla dzenlenen, bir hususu ispat ve belli etme ni- gelirleridir.
teliini tayan kt ya da elektronik belgeler zerinden alnan bir mali ykmllktr.
Yukardaki tanmdan hareketle damga vergisinin cebri bir kamu geliri olduu sonucu
kar. Cebri kamu gelirleri, devletin mali alanda egemen olmas nedeni ile tek tarafl stn
iradesini kullanmak suretiyle bireyler ve topluluklarna buyurup, bunlardan kamu gcne
dayanarak hukuki cebir altnda toplad vergi, resim, har, erefiye ve benzeri kamu gelir-
leridir. Bireyler ve topluluklar cebri kamu gelirlerini devlete salamak-demek zorunda-
drlar aksi takdirde bu gelirler kendilerinden cebren tahsil edilir ve demeyenler hakknda
yaptrm niteliinde hukuki sonular (ceza, gecikme zamm ve sair) gndeme gelir.
Cebri kamu gelirlerinin bir ksm karlkllk esasna dayanrken bir ksm da karlk-
szdr. Resim ve harlar karlkl kamu gelirleridir. Dier bir deyile bu kamu gelirleri bir
eyin karl olarak alnrlar. Bu karlk kamu idaresi tarafndan bir hizmetin sunulmas,
bir izin verilmesi ya da bir ayrcalk salanmas biiminde olabilir. Vergiler ise karlksz
kamu gelirleridir. Bir baka anlatmla denen vergilerin somut bir karl bulunmaz.
Vergi deyen vatandalar dedikleri vergiler karlnda devletten somut bir hizmet talep
edemezler, sadece lke genelinde sunulan kamu hizmetlerinin nitelik ve nicelik itibaryla
artmasn bekleyebilirler. Bu nedenle vergi, ykmllerine somut bir karlk isteme hak-
k salamaz. Devlet hazinesinde toplanan vergiler buradan eitli kamu hizmetleri iin
harcanr. Hangi hizmet iin hangi verginin harcand bilinemez. Vergiler tm lke dze-
yinde kamu hizmetlerinin sunulmasnn finansman iin kullanlr. Vatandalar yukarda
belirtilen beklentileri karlanmadnda demokratik yollardan siyasi iktidara tepkilerini
verirler. Bu balamda mecliste milletvekilleri aracl ile soru, gensoru, meclis aratr-
mas, meclis soruturmas yasama denetim mekanizmalar harekete geirilerek dolayl
yoldan veya seim sandklarnda oy vermeyerek dorudan iktidarda bulunan siyasi par-
tilerden hesap sorulur.
Damga vergisi Trk Vergi Sistemi iinde yer alan vergilerden biridir. Damga vergi-
si yasada vergi ad altnda dzenlenmi olmasna ramen aslnda resim niteliinde bir
mali ykmllktr. Zira damga vergisi bir hukuki ilemin kda dklmesi suretiyle
kazand ispat ayrcal karlnda alnr. Gerekten 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri
Kanununun 200. maddesinde miktar veya deeri belli tutar aan hukuki ilemlerin senet
ile ispatlanmas kural getirildiinden, bir hukuki ilemin kda dklerek yazl ekilde
yaplmas bu ilemin taraflarna ilemden doan hak ve ykmllklerinin ispat asn-
4 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
1 giler grubuna dahil olmasnn nedeni nedir?
Vergi, kamu giderlerinin
karlamak amacyla kanuna gre,
zora dayal olarak ve karlksz
alnan kamu geliri iken har,
belirli kamu hizmetlerinden
yaralandrmak iin alnmaktadr.
Resim ise belirli ilemlerin
yaplmasna izin verilmesi karl
alnan kamu geliridir.
2
Damga vergisi, harcamalar
zerinden alnan, genel, gayri
ahsi, dolayl ve merkezi ynetim
tarafndan alnan bir vergidir.
dan nemli bir avantaj salayacaktr. Bu duruma ramen damga vergisi 488 sayl yasada
vergi ad altnda dzenlendii iin bu mali ykmllk Trk Vergi Sistemi iinde cebri
kamu gelirlerinden vergiler grubuna dahil saylr.
Damga vergisi aslnda resim niteliinde olmasna karlk Trk Vergi Sistemi ierisinde ver-
Vergi, devletin ya da devredilmi vergilendirme yetkisine sahip dier kamu tzel kii-
lerinin kamu hizmetlerinin finansmann gerekletirmek zere bireylerden ve topluluk-
larndan hukuki cebir altnda aldklar karlksz parasal deerlerdir. Bu tanmdan anla-
laca zere vergi karlk esasna dayanmayan bir cebri kamu geliridir.
Resim, belli bir i yapma izni verilmesi yahut ruhsat gibi belli bir ayrcalk salan-
mas karlnda kamu idarelerine denmek zorunda kalnan paralardr. lkemizde
hlihazrda resim ad altnda bir mali ykmllk uygulamas bulunmamaktadr. Baka
bir deyile gnmzde Trk Vergi Sistemi iinde resimler kaldrlm, bu nitelikteki kamu
gelirleri har veya vergi ad altnda dzenlenmitir. rnein gmrk resmi yerine gmrk
vergisi, damga resmi yerine de damga vergisi getirilmitir. Cebri bir kamu gelirinden olsa
da resimler, sahip olduklar karlkllk nitelii nedeniyle vergilerden nitelik asndan
farkl konumdadrlar.
Damga vergisi, konularna gre mali ykmllkler ayrmnda harcamalardan alnan
vergiler grubuna dahil edilir. Damga vergisinde vergiyi douran olay hukuki bir ilemin
yaplmas ve bu ilem ile ilgili bir kdn imzalanp dzenlenmesi olduu ve kiiler hu-
kuki ilemleri nedeniyle yaptklar harcamalar iinde damga vergisi demek zorunda kal-
dklar iin damga vergisi harcamalardan alnan vergiler (muamele vergileri) kapsamnda
hukuki muamele vergilerinin bir alt trn oluturur. Damga vergisi tek veya iki tarafl
hukuki ilemleri konu edinen bir muamele vergisidir. dari karar ve tasarruflar gibi bir
ksm tek tarafl hukuki ilemler ile szlemeler gibi baz iki tarafl hukuki ilemler zerin-
den damga vergisi alnr.
Damga vergisi mali ykmllkler ayrmnda hangi vergiler grubuna girer?
Damga Vergisi harcamalardan alnan bir vergi olmas nedeniyle dolayl (vastal) bir
vergi nitelii tar. Bu verginin ekonomik sre iinde bir sonraki veya bir nceki aama-
ya yanstlmas, bylece fiil ykmls ile yasal ykmlsnn farkl kiiler olabilmesi
prensipte mmkndr.
Damga vergisi objektif (gayri ahsi) nitelikte bir vergidir, bir baka deyile vergi y-
kmlsnn ekonomik, hukuki ve kiisel (medeni, ailevi, shhi vb) durumlar dikkate
alnmakszn vergilendirme yaplr.
Damga vergisi genel nitelikte bir vergidir zira hukuki ilemlere dair ktlarn pek
ou bu vergiye tabi tutulmutur.
Damga vergisi merkezi ynetim tarafndan alnan bir vergi olup bu vergiye dair tahsi-
lat genel bte gelirleri arasnda yer alr.
lkemizde Osmanl Devleti dneminden beri uygulanan damga vergisi cumhuriyet
dneminde 23.5.1928 tarih ve 1324 sayl Damga Resmi Kanununda bir resim ad altnda
dzenlenmi iken 11.07.1964 tarihli 11751 no.lu Resm Gazete de yaynlanan 488 sayl
Damga Vergisi Kanununda vergi olarak dzenlenmitir.
Damga vergisi sadece lkemize zg bir mali ykmllk deildir. Baka lkelerde de
ayn veya benzer ad altnda benzer konular ykmlendiren mali ykmllkler sz ko-
nusudur. Gerekten Byk Britanya ve Kuzey rlanda Birleik Krall (United Kingdom
 1. nite - Bir Mali Ykmllk 5
of Great Britain and Northern Ireland) ile gemite Biritanya mparatorluunun paras
olan devletler ile sonradan katlm devletlerin oluturduu uluslararas bir koalisyonu
ifade eden ngiliz Milletler Topluluuna (Commonwealth of Nations) dahil lkelerde
uygulanan stamp duty veya stamp tax, Almanya Federal Cumhuriyeti (Bundesrepub-
lik Deutschland) ile svire Konfederasyonunda (Confoederatio Helvetica) uygulanan
Stempelsteuer, Stempeltaxe ya da Urkundensteuer damga vergisine benzer nitelikte
muamele vergileri ya da mali ykmllklerdir.

DAMGA VERGS LE LGL MEVZUAT

Hukuk kuralnn uygulamada ald eitli biimlere hukukun kaynaklar ad verilir. Hu- Anayasamza gre, vergi
hukukuna dair asli dzenlemeler
kukun kaynaklarn oluturan hukuk kurallar uygulamada ok farkl biim ve adlar alr. sadece yasalarla yaplabilir.
Bu kaynaklarn bir ksm yazsz olsa da nemli bir ksm yazldr. Yazl kaynaklar yazya
dklm, bir metin hline getirilmi kurallardr. Damga vergisine dair hukuk kuralla-
rnn bir parasn oluturduu mali hukuk alannda asl olan yazl kurallardr. Mevzuat
hukuk sistemi iinde yetkili organlar tarafndan konularak (vaz edilerek) yrrle girmi
olan yazl hukuk kurallar btnne verilen addr. Mevzuat kapsamndaki hukuk kurallar
da niteliklerine gre kendi aralarnda bir ayrma tabi tutulur. Bu balamda asli kaynaklar-
tali kaynaklar ayrm yaplr. Asl (asli-birincil) hukuk kaynaklar balayc nitelik tayan
ve yeni bir kural koyan hukuk kaynaklardr. Anayasann 73. maddesinde dzenlenmi ve
mali hukuka hkim yasallk ilkesi uyarnca vergi hukukuna dair asli dzenlemeler sadece
yasalar ile yaplabilir. Yardmc (tali-ikincil-tamamlayc) hukuk kaynaklar ise balayc
nitelikte olmayan yeni bir kural koymayan sadece mevcut bir kural tamamlayp aklayan
ou kez de yrtme organ tarafndan getirilen hukuk kaynaklardr.
Hukuk sistemi ierisinde yrrlkte bulunan ok sayda ve farkl hukuk kurallar ara-
snda bir hiyerari sz konusudur. Normlar hiyerarisi adn alan bu altlk stlk ilikisin-
de kurallar adeta bir piramit biiminde yukardan aaya doru sralanr. Bu piramidin
tepesinde Anayasa bulunur. Anayasa hukuk sistemi ierisinde en temel ve en st dzey
hukuk kuraldr. Hukuk sistemi ierisinde yer alan tm hukuk kurallar bata anayasa ol-
mak zere kendilerinden nce gelen kurallara uygun olmak zorundadr. Hukukun bir
btnlk arz eden bir sistem ve anlaml bir dzen olmas bunu gerektirir.
Damga Vergisi 488 sayl Damga Vergisi Kanununda dzenlenmitir. Dier bir deyile
damga vergisine dair birincil dzenlemeyi Damga Vergisi Kanunu oluturur. Ancak Vergi
Usul Kanunu, Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun ve dari Yarglama Usu-
l Kanunu da damga vergisi uygulamasnda yararlanlan birincil dzenlemelerdir. Yine
hkmleri ile damga vergisine dair kolaylk (muafiyet ve istisna) getiren zel kanunlar
da damga vergisi ile ilgili birincil dzenlemelerden saylr. Ayrca vergilendirmeye ilikin
anayasal ilkeleri dzenleyen Vergi devi balkl Anayasann 73. maddesi ile usulne
gre yrrle konulmu ifte vergilendirmeyi nlemeye dair uluslararas anlamalarn
damga vergisine dair hkmleri de bu vergi asndan birincil dzenleme niteliindedir.

Damga Vergisi Kanunu dnda damga vergisine ilikin birincil dzenlemelerin yapld di-
er kanunlar hangileridir? 3

Damga vergisine dair ikincil dzenlemeleri ise yrtme organ ve idarenin sahip bu- Anayasamza gre usulne
gre yrrle konulmu ifte
lunduklar ikincil dzenleme yetkisine istinaden getirdikleri eitli dzenlemeler olutu- vergilendirmenin nlenmeye
rur. Bu balamda damga vergisine ilikin karlm Bakanlar Kurulu Kararlar, Genel Teb- dair uluslar aras anlamalarn
damga vergisine dair hkmleri
liler, Genelgeler, Genel Yazlar, zelgeler (Muktezalar) ve Sirklerler oluturur. Vergi de damga vergisine ilikin birincil
devi Anayasann siyasal haklar ve devler ile ilgili ikinci ksmnn drdnc blmnde dzenlemelerdendir.
dzenlenmi olduundan olaan dnemlerde Kanun Hkmnde Kararnameler ile damga
6 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
4 deni syleyiniz.
Damga vergisinin konusunu kat
ve belgeler oluturmaktadr.
5
Damga vergisine tabi katlarn
yerine geen ( mektup ve erh
biimindeki) katlar da damga
vergisine tabi olur.
vergisi alannda ykmlendirici ya da yararlandrc hibir dzenleme yaplamaz. Mevzu-
atmzda hlihazrda damga vergisine dair bir tzk ya da ynetmelik bulunmamaktadr.
Damga Vergisi alannda kanun hkmnde kararname ile dzenleme yaplamamasnn ne-
11.07.1964 tarih ve 11751 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmi Dam-
ga Vergisi Kanunu 50 yl akn bir sredir uygulanmakta olan bir yasadr. Bu durumla bir-
likte yasakoyucu zaman zaman deiiklikler yaparak bu yasay gnn koullarna uyarla-
may baarmtr. Bu balamda son olarak 6491 sayl yasa ile Damga Vergisi Kanununda
bir deiiklik yaplmtr.
Son olarak damga vergisine ilikin Dantay ve Saytay kararlar mevzuatn bir paras
olmasalar da yasa uygulamasna dair nemli baz ilke ve esaslar getirdikleri iin damga
vergisi uygulamas asndan muhakkak dikkate alnmak zorundadr.
DAMGA VERGSNN KONUSU
Verginin konusu ya da mevzuu zerine vergi konulan ve verginin kayna olan ekonomik
nitelik tayan e olarak tanmlanr. Verginin konu unsuru neyi vergilendireceiz? so-
rusunun yantn verir. Anayasa madde 73de mali gce gre vergilendirme ilkesine yer
verildiinden, verginin konu unsurunu da mali g ve bunun gstergeleri oluturacaktr.
ada kamu maliyesinde mali gcn gstergesini gelir, servet ve harcama oluturduu
kabul edilerek bu unsur vergi konusu klnm, vergiye tabi tutulmutur.
Damga vergisinin konusu 488 sayl Damga Vergisi Kanununun 1. maddesinde d-
zenlenmitir. Anlan maddede Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayl tabloda yazl
ktlarn damga vergisine tabi olduu belirtilmitir.
Yukardaki paragraftan da anlalaca zere damga vergisinin konu unsurunu bir k-
sm kt ve belgeler oluturmaktadr. Dier bir deyile damga vergisi kt kavram
zerine bina edilmi bir mali ykmllktr. Bu ktlarda ise hukuki ilemler yazya
dklmtr.
Yasann 1. maddesinde kt terimi, yazlp imzalamak veya imza yerine geen bir ia-
ret konmak suretiyle dzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek iin ibraz
edilebilecek olan belgeler olarak tanmlanm, ayrca 5228 sayl Yasann 59. maddesinin
4/a bendi ile 31.07.2004 tarihinde Damga Vergisi Kanununda yaplan deiiklik ile elekt-
ronik imza kullanlmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri eklinde oluturu-
lan belgelerin de kt olarak deerlendirilecei ifade edilmitir.
Damga Vergisi Kanunu kat terimini nasl tanmlamtr?
En genel anlam ile kt, medeni, ticari ya da resmi-idari ilemler ile ilgili bir hususu
ispat ve belli etmeye yarayan, yazlm ve imzalanm olan veya imza yerine geecek bir
iaret konulmu bulunan maddi varl haiz belgeler olarak tanmlanabilir.
Ayrca yasann mul balkl ikinci maddesinde vergiye tabi ktlar mahiyetinde
bulunan veya onlarn yerini alan mektup ve erhler ile bu ktlarn hkmlerinin ye-
nilenmesine, uzatlmasna, deitirilmesine devrine veya bozulmasna ilikin mektup ve
erhlerin de damga vergisine tabi olaca hkme balanmtr. Bu hkm gereince vergi-
ye tabi ktlarn yerine geen (mektup ve erh biimindeki) ktlar da damga vergisine
tabi olur.
Mektup insanlar arasnda haberleme amacyla kullanlan bir belgedir. Mektuplar
normalde bir hukuki muamele iermezler. Bununla birlikte bir mektup yasann kapsam
 1. nite - Bir Mali Ykmllk 7
iinde bulunan bir kdn ieriine sahip ise dier bir deyile bir hususu belli ve ispat
etme zelliini haizse ya da bir hukuki ilikide taraflarn karlkl hak ve ykmllkle-
rini belirleyecek ekilde kaleme alnmsa bir akdi ilikide ispat ve tevsik vastas olarak
kullanlabilecekse ve de ibraz edilebilecek nitelik tayorsa damga vergisine tabi tutulur.

Mektubun damga vergisine tabi olmas iin tamas gereken nitelikleri belirtiniz.
6
erh bir anlam ifade etmek, bir hususu aklamak, ayrntl biimde anlatmak iin
yazlm belgelerdir. Bir erh de, bir hususu belli ve ispat etme zelliine sahipse veya
mevcut ve damga vergisine tabi bir kdn hkmlerinin yenilenmesi, uzatlmas, devri,
deitirilmesi veya bozulmas (feshi) hususlarnda kaleme alnmsa bir baka deyile yeni
bir kdn dzenlenmesi hkmnde ise veya mevcut bir kdn yerini alan nitelikte ise erh, aklama, ayrntlaryla
anlatma ve yorumlama anlamna
damga vergisine tabi tutulur. gelmektedir.
Damga vergisine tabi tutulmak iin ncelikle kdn dzenlenmi olmas gerekir. D-
zenlenmek hukuki ilemin kda balanmasn, yazl ekilde yaplmasn gerektirir. D- erh, yeni bir kadn
dzenlenmesi hkmnde ise veya
zenlenmek suretiyle kt ilgili olduu hukuki ilem ile ilgili bir hususu ispat ve belli etme mevcut bir kadn yerini alan
ve bu husus asndan hkm ifade etme niteliini kazanr ki bu durum damga vergisi nitelikte ise damga vergisine tabi
tutulmaktadr.
asndan vergiyi douran olay unsurunu oluturur. Damga vergisi bir ilemin kda ba-
lanmak suretiyle hukuki deer kazanp hukuk dzeninin salad himayeden yararlan- Damga vergisine tabi tutulmak
iin ncelikle kdn dzenlenmi
maya balamas nedeni ile alnan bir mali ykmllktr. Kda balama ileme hukuki olmas gerekir.
adan ispat ve tevsik kabiliyeti kazandrr. Ancak varl ispat edilebilen bir hak hukuki
deer tar ve hukuk dzeni tarafndan korunur.

Damga vergisi asndan kadn dzenlenmesi ile vergiyi douran olay unsurunun ortaya
kmas kadn hangi nitelii kazandn gstermektedir? 7

Yarglamada nemli olan taraflarn iddia veya savunma balamnda ileri srdkleri Serbest ispat ve kanuni ispat
ada hukuk sistemlerinin
vakalar deil fakat bunlarn nasl ispat edileceidir. nk taraflar ileri srdkleri iddia- ispat alannda belirledii temel
lar ve ihtilaf konusu vakalar ancak ispat edebilirlerse yarglama kendi lehlerine sonula- prensiplerdir.
nabilir. ada hukuk sistemleri ispat alannda baz prensipleri benimsemilerdir. Bunlar
serbest ispat ve kanuni ispat prensipleridir. Gnmzde zel hukuk alannda kanun ko-
yucular daha ok kanuni ispat prensibini benimsemektedirler. Bu prensip uyarnca ispat
ancak kanun koyucu tarafndan belirlenen deliller vastas ile mmkn olabilir. Bu deliller
arasnda en nemlisi ise senettir. Trk Hukukunda zel hukuk davalarnda senetle ispat
kural geerlidir (HMK madde 200 uyarnca yapld zamanki miktar veya deeri 2.500
lirasn geen hukuki ilemler kural olarak senetle ispat kuralna tbidir. Bu tr ilemlerde
ancak kar tarafn ak muvafakati ile tank dinlenebilir.). Bir baka deyile ihtilafn or-
taya kmasndan nce eit konumda bulunan taraflar, aralarndaki zel hukuk ilikisinin
ieriini yaz ile tespit etmeli, bylece hukuki ilemlerini yazya dkerek senede balama-
ldrlar. Ancak hukuken kesin delil niteliindeki senede balanm, yazl ekilde yaplm
ilemlerdeki hak ve ykmllkler hukuki adan dikkate alnarak himaye grr.

Trk Hukukunda zel hukuk davalarnda en nemli ispat vastas nedir?

8
Damga vergisine tabi bir kdn vergilendirilebilmesi iin ayrca kural olarak bu Damga vergisine tabi bir kdn
kdn Trkiye de dzenlenmi olmas gerekir. Damga Vergisi Kanunu da dhil olmak vergilendirilebilmesi iin bu
kdn Trkiye de dzenlenmi
zere mali ykmllklere dair yasalar lkenin mali egemenliinin geerli olduu alanda olmas gerekir.
uygulanabilir. Baka bir deyile damga vergisi Trkiye Cumhuriyeti Devletinin egemenlik
hakknn (mali egemenlik) geerli olduu saha iinde dzenlenmi ktlardan alnabilir.
8 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
9 vergisine tabi tutulmaktadr?
Devletin kendi lkesi iinde
bulunan vergi konular ile
kendi lkesinde gerekleen
vergiyi douran olaylar
vergilendirebilmesi mlkilik
ilkesinin sonucudur.
10
Damga Vergisi Kanununa ekli
(1) sayl tabloda yer almayan
bir kttan damga vergisi
alnamamas Anayasann 73.
maddesinde yer alan vergilerin
yasall ilkesinin bir sonucudur.
Damga Vergisi Kanunu kapsamnda vergilendirilecek olan ktlar kural olarak Trki-
ye deki ilemlerle ilgili olarak Trkiye de dzenlenmi ktlardr. Yabanc lkelerde veya
uluslararas hukukta yabanc lke kabul edilen elilik ve konsolosluklarda dzenlenen
ktlar kural olarak Trkiye de damga vergisine tabi tutulamaz.
Bununla birlikte 1. maddenin son fkrasnda yabanc memleketler ile Trkiye deki ya-
banc elilik ve konsolosluklarda dzenlenen ktlarn da bunlar Trkiye de resm daire-
lere ibraz edildii, zerine devir veya ciro ilemleri yrtld veya herhangi bir suretle
hkmlerinden faydalanld takdirde vergiye tabi tutulaca belirtilmitir.
Trkiyedeki yabanc elilik ve konsolosluklarda dzenlenen katlar hangi durumda damga
Bu balamda yabanc memleketler ile Trkiye deki yabanc elilik ve konsolosluk-
larda dzenlenen ktlar ksmen veya tamamen Trkiyedeki ilemlerle ilgili ise bunlar
Trkiyede resm dairelere (rnein mahkemelere veya icra dairelerine) bir hususun ispat
veya belli edilmesi amacyla ibraz edilip varlklar ortaya konulursa veya bu ktlar ze-
rinde Trkiyede devir ve ciro ilemleri yrtlrse ya da Trkiyede bu ktlarn hkm-
lerinden herhangi baka bir ekilde yararlanlrsa bu ktlardan da, damga vergisi alnr.
Vergilendirmede mlkilik ilkesi bir devletin kendi lkesi iinde bulunan vergi konula-
r ile kendi lkesinde gerekleen vergiyi douran olaylar vergilendirebilmesini gerektirir.
Bu nedenle Trkiyede bulunan ve Trk Hukuk Sistemi iinde deerlendirilip hkmn-
den yararlanlacak olan ktlar, bunlarn fiziki dzenleme yeri Trkiye dnda olsa dahi,
Trkiyede damga vergisine tabi tutulurlar.
Serbest blgeler Trkiyenin siyasi snrlar iinde yer alsa da gmrk-mali snrlar
dnda yer alan yerlerdir. Serbest blgelerde gerekletirilen ekonomik faaliyetler ile ilgili
olarak bu blgeler iinde dzenlenip hkmnden yararlanlan ktlar damga vergisine
tabi olmaz. (3218 sayl Serbest Blgeler Kanununun geici 3 nc maddesinin ikinci fk-
ras Avrupa Birliine tam yeliin gerekletii tarihi ieren yln vergilendirme dnemi-
nin sonuna kadar; Bu blgelerde gerekletirilen faaliyetlerle ilgili olarak yaplan ilemler
ve dzenlenen katlar damga vergisi ve harlardan mstesnadr.) Ancak bu ktlarn
hkmnden serbest blge dnda da yararlanlmak istenirse damga vergisi ykmll
phesiz gndeme gelecektir.
Kdn damga vergisi ile ykmlendirilebilmesi iin ayrca kanuna ekli (1) sayl tab-
lo kapsamnda bulunmas gerekmektedir.
Kanuna ekli (1) sayl tabloda damga vergisine tabi ktlar akitlerle ilgili ktlar, ka-
rarlar ve mazbatalar, ticari ilemlerde kullanlan ktlar, makbuzlar ve dier ktlar ol-
mak zere drt balk altnda toplanmtr.
Damga Vergisi Kanununu ekli (1) sayl tabloda yer alan katlar hangi balklar altnda
toplanmtr?
Anayasann 73. maddesinde ifadesini bulan vergilerin yasall ilkesi uyarnca Damga
Vergisi Kanununa ekli (1) sayl tabloda yer almayan bir kttan damga vergisi alnama-
yacaktr.
Kanuna ekli (1) sayl tabloda damga vergisine tabi ktlardan akitlerle ilgili ktlar
belli paray ihtiva eden ve etmeyen katlar olarak iki gruba ayrlmtr. Belli paray ihti-
va eden akitlerle ilgili katlar alt alt grup hlinde mukavelenameler, taahhtnameler ve
temliknameler; kira mukavelenameleri; kefalet, teminat ve rehin senetleri; tahkimnameler
ve sulhnameler; fesihnameler ile Karayollar Trafik Kanunu uyarnca kayt ve tescil edil-
 1. nite - Bir Mali Ykmllk 9
mi ikinci el aralarn sat ve devrine ilikin szlemeler olarak saylmtr. Belli paray
ihtiva etmeyen akitlerle ilgili katlar ise belli para iermeyen tahkimnameler; belli para
iermeyen sulhnameler ve belli para ierip iermediklerine baklmakszn turizm iletme-
leri ile seyahat acentelerinin aralarnda dzenledikleri kontenjan szlemeleri olarak
alt gruba ayrlmtr.
Kararlar ve mazbatalar, Meclislerden, resm heyetlerden ve idari davalarla ilgili olma- Belli paray ihtiva eden katlar
alt, belli paray ihtiva etmeyenler
yarak Dantaydan verilen belli paray ihtiva eden veya etmeyen mazbata, ilam ve kararlar gruba ayrlmtr.
ile hakem kararlar ile ihale kanunlarna tabi olan veya olmayan resm daire ve kamu tzel
Mtedavil senetler, ciro ile veya
kiiliini haiz kurumlarn her trl ihale kararlarndan olumaktadr. elden verilmek suretiyle tedavl
Ticari ilemlerde kullanlan katlar, ticari ve mtedavil senetler ile ticari belgelerden edilebilen senetlerdir. Senedin
olumaktadr. Ticari ve mtedavil senetler kapsamna emtia senetleri (makbuz senedi, cirosu veya elden verilmesi ile
senette yazl alacak ve eyann
rehin senedi, iyda senedi, tama senedi); konimentolar; deniz dnc senedi ile ipotek- mlkiyeti, senetle beraber, kar
li bor senedi ve irat senedi girer. Ticari belgeler ise mene ve mahre ahadetnameleri; tarafa intikal eder.
resm dairelere ve bankalara ibraz edilen bilanolar ve iletme hesab zetleri; barnameler; Mene ve mahre
tasdikli manifesto nshalar; ordinolar ile gmrk idarelerine verilen zet beyan formla- ahadetnameleri bir mamul yada
mahsuln imal edildii yada
rndan oluur. yetitirildii lkeyi belli etmek
Makbuzlar ve dier katlar ise makbuzlar; beyannameler ve tabloda yazl katlardan iin, ticaret ve sanayi odalar veya
dier makamlarca dzenlenip
asl 1,00 Trk lirasndan fazla maktu ve nispi vergiye tabi olanlarn resm dairelere ibraz verilen belgelerdir.
edilecek zet, suret ve tercmelerinden oluur.
Yasann istisnalar balkl 9. maddesinde kanuna ekli (2) sayl tabloda yazl Barname, yabanc lkelerden,
demiryollar ile tanan eya
ktlarn damga vergisinden mstesna tutulduu belirtilmitir. Bu dzenlemeye paralel ile ilgili olarak demir yollarnca
olarak kanuna ekli (2) sayl tabloda ise damga vergisine tabi olmayan bir baka deyile dzenlenen listeleri ifade
etmektedir.
damga vergisinden istisna edilmi ktlar be grup hlinde dzenlenmitir. Bu balamda
yasaya ekli (2) sayl tabloda yer alan resm ilerle ilgili ktlar, renciler ve askerlerle Manifesto, yabanc lkelerden,
deniz yolu ile gelen eya iin
ilgili ktlar, iiler, iftiler ve gmenlerle ilgili ktlar, ticari ve medeni ilerle ilgili dzenlenerek gmrk idaresine
ktlar ile kurumlarla ilgili ktlar damga vergisine tabi deildir. verilen belgedir.

Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayl tabloda saylan ve damga vergisine tabi olmayan
katlar nelerdir? 11
Son olarak bir kdn vergileme asndan tekemml etmi olmas iin imzalanmas Bir kdn vergileme asndan
tekemml etmi olmas iin
veya kt zerine imza yerine geen bir iaret konulmas gerekmektedir. mza geleneksel imzalanmas veya kt zerine
tipte imza olabilecei gibi elektronik imza da olabilir. imza yerine geen bir iaret
mza bir kiinin bir yaznn altna bu yazy yazdn veya ieriini onayladn be- konulmas gerekmektedir.

lirtmek iin her zaman ayn biimde el yazsyla yazd ad veya zel iareti olarak tanm-
lanabilir.
mza ile imza yerine geen iaretler 6098 sayl yeni Borlar Kanununun 15 ve 16.
maddelerinde dzenlenmitir. Yine Noterlik Kanununun 75. maddesi de imza yerine ne
ekilde ilem yaplaca konusunda zel bir hkm ierir
Tzel kiilerde tzel kii adna imza atma konusunda zel yetki (imza yetkisi) verilmi
kiiler imza atar. Kk ve kstllar iin ise temsil yetkisi snrlar iinde kalmak kouluyla
bunlarn kanuni temsilcilerince imza atlr.
Gelien biliim teknolojisi elektronik ortamlarda retilmi belgelerin zel ifre ve kod-
lar ya da aidiyet belirleyen bilgilerin aktarlmas anlamnda elektronik imza ile taraflar
iin balayc hale gelmesi sonucunu dourmutur. 5228 sayl yasa ile Damga Vergisi
Kanununda yaplan deiiklik ile elektronik imza kullanlmak suretiyle manyetik ortam-
da ve elektronik veri eklinde oluturulan belgelerin de kt olarak deerlendirilip vergi-
ye tabi tutulaca aka dzenlenmitir. Bu hususta 5070 sayl Elektronik mza Kanunu
hkmleri dikkate alnacaktr.
10
Bir hukuki ilem dolaysyla birden
fazla kt dzenlenmesi gerekirse
bu durumda yasadaki dier artlar
da mevcut ise ktlardan her
biri ayr ayr damga vergisine tabi
tutulacaktr.
Belli bir hukuki ilem iin
dzenlenen kt dolaysyla
vergileme yapldktan sonra
ayn ilem iin ilave kt
dzenlenmesi yeni bir vergilemeyi
gerektirmez.
12
Damga vergisi asndan vergiyi
douran olay kdn dzenlenmi
olmasdr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Verginin konu unsuru ile ilgili olarak husus nem arz etmektedir. Bunlardan ilki
bir hukuki ilem dolaysyla birden fazla kt dzenlenmesi durumudur. Bir hukuki ilem
dolaysyla birden fazla kt dzenlenmesi gerekirse bu durumda yasadaki dier artlar
da mevcut ise, ktlardan her biri ayr ayr damga vergisine tabi tutulacaktr.
kinci durum birden ok ilemin ayn ktta toplanmas halidir. Ayn ktta birden
fazla ilemin toplanmas durumunda bu ilemler birbirine bal ve bir asldan domam
iseler ayn ktta toplanm olmalarna ramen bunlarn her biri ayr ayr damga vergisi
ile ykmlendirilir. Bununla birlikte bir asldan doan ve birbirine bal ilemler ayn
ktta toplanmsa bu durumda bu ilemlerden sadece en yksek vergi alnmasn gerek-
tireni vergilendirilir.
nc ve son durum ise ayn hukuki ilem iin ilave kt dzenlenmesidir. Belli bir
hukuki ilem iin dzenlenen kt dolaysyla vergileme yapldktan sonra ayn ilem iin
ilave kt dzenlenmesi yeni bir vergilemeyi gerektirmez.
Yukardaki aklamalardan hareketle damga vergisine tabi olacak ktlarn tamas
gerekli temel nitelikler aadaki gibi tespit edilebilir:
Kanuna ekli (1) sayl tabloda saylan k tlar arasnda bulunmak ve Kanuna ekli
(2) sayl tabloda saylan ktlardan olmamak,
Yazlp imzalanmak veya imza yerine geen bir iaret konulmak suretiyle dzen-
lenmi olmak,
Yrrlkteki mevzuat uyarnca herhangi bir hususu ispat veya belli etmeye yara-
mak (kt bir hukuki ilikinin varl, bu ilikinin taraflarnn karlkl hak ve y-
kmllkleri, bir borcun dayana ve miktar gibi hususlar ispat veya belli etmeye
yaramaldr),
Gerektiinde ibraz edilebilecek nitelikte olmak (bir hususun ispat ve belli edilme-
sinin koulu gerektiinde ibraz edilebilecek olmaktan geer, ibraz edilmek kdn
ispat ve tevsik vastas olarak kullanlmas fiilidir).
Damga vergisine tabi olacak ktlarn tamas gerekli temel nitelikleri sralaynz.
Kt farkl kii veya kurulular arasndaki ilikilere dair hususlar ispat veya belli eder
nitelikte olmaldr, dhili ilemlerin doru ekilde yrtlp izlenmesini salamak iin
kullanlan ktlar damga vergisine tabi olmaz.
Kdn damga vergisine tabi tutulabilmesi iin kda balanm olan ilemin tekem-
ml etmi olmas gerekir. Hukuki ilem eksiksiz tekemml etmeli, bir baka deyile hu-
kuken hkm ifade eder hle gelmi olmaldr. Hukuk leminde vcut bulmam hkm
kazanmam yok hkmnde veya mutlak butlanla batl veya hukuken geersiz saylan i-
lemler iin damga vergisi alnamaz.
Damga vergisinin konusunu oluturan kdn varl tespit edilmeden vergileme ya-
plmas mmkn deildir. Vergileme yapabilmek iin idare kdn fiziki mevcudiyetini
belli delil veya llere gre mutlaka tespit etmelidir.
DAMGA VERGSNDE VERGY DOURAN OLAY
Vergiyi douran olay 213 sayl Vergi Usul Kanununun 19. maddesinde Vergi alaca
vergi kanunlarnn vergiyi baladklar olayn vukuu veya hukuki durumun tekemml
ile doar. biiminde tanmlanmtr. Vergi alaca mkellef bakmndan vergi borcunu
tekil eder ifadesi nedeniyle vergi yasalarnn vergi alacann doumunu gereklemesi
kouluna balad hukuki olay, ilem veya durumlar olarak tanmlanr.
Damga vergisi asndan vergiyi douran olay kdn dzenlenmi olmasdr. Dzen-
lenmek hukuki ilemin kda balanmas, yazl ekilde yaplmas anlamna gelir. Dzen-
 1. nite - Bir Mali Ykmllk 11
lenmek suretiyle kt ilgili olduu hukuki ilem ile ilgili bir hususu ispat ve belli etme ve
bu husus asndan hkm ifade etme niteliini kazanr. Bylece vergi borcu doar.
Damga vergisine tabi bir kdn vergilendirilebilmesi iin ayrca kural olarak bu
kdn Trkiye de dzenlenmi olmas gerekir. Ancak yabanc memleketler ile Trkiye
deki yabanc elilik ve konsolosluklarda dzenlenmi ktlar da bunlar Trkiye de resmi
dairelere ibraz edildii, zerine devir veya ciro ilemleri yrtld veya herhangi bir
suretle hkmlerinden faydalanld takdirde vergiye tabi tutulabilmektedir.
Bir kdn vergileme asndan tekemml etmi olmas iin imzalanmas veya kt
zerine imza yerine geen bir iaret konulmas da gerekmektedir.
Yine bir kdn damga vergisine tabi tutulabilmesi iin kda balanm olan ilemin
de hukuken tekemml etmi olmas gerekir. Bir baka deyile kda balanan hukuki
ilem eksiksiz tekemml etmeli, hukuken hkm ifade eder hle gelmi olmaldr. Hukuk
leminde vcut bulmam hkm kazanmam yok hkmnde veya mutlak butlanla batl
veya hukuken geersiz saylan ilemler iin damga vergisi alnamaz.

DAMGA VERGSNN YKMLS VE SORUMLUSU

213 sayl Vergi Usul Kanununun 8. maddesinde ykml-mkellef, vergi kanunlarna Vergilemede ykml unsuru
kimi vergilendireceiz?
gre kendisine vergi borcu terettp eden gerek veya tzel kii olarak tanmlanmtr. Bu sorusunun yantn verir.
tanm uyarnca verginin ykmls (mkellefi), vergi yasalarna gre zerine vergi borcu
den, vergiyi douran olay kendi kiiliinde gerekletirmi olan ve vergi borcunu da
kendi malvarlndan deyecek olan gerek veya tzel kii ya da tzel kiilii olmayan
ekonomik oluumdur. Ykml unsuru kimi vergilendireceiz? sorusunun yantn ve-
rir. Ykml vergi kanunlarna gre zerine vergi borcu den vergi ykmls, vergiyi
douran olay kendi kiiliinde gerekletiren ve vergi borcunu da kendi mal varln-
dan demek zorunda olan kiidir. Vergi ykmlleri eitli trlerdedir. Verginin yasal
ykmls vergi yasalar gereince kendisinden vergi alnan kimsedir. Verginin gerek
ykmls-taycs ise eitli ekonomik durumlardan yararlanarak yanstma mekaniz-
mas araclyla yasal ykml tarafndan vergi yk kendisine aktarlm ve sonuta
zerinde kalm olan kimsedir. Vergi ykmls olmak iin Medeni Kanun anlamnda
fiil ehliyeti sahibi olmak gerekmez. deme gc (mali g) sahibi olmak ve yasada d-
zenlenmi vergiyi douran olay kendi kiiliinde dourmak vergi ykmls olmak iin
yeterlidir. Gerek kiiler, tzel kiiler veya tzel kiilii olmayan kurulular, vatandalar ya
da yabanclar, zel hukuk yahut kamu hukuku tzel kiileri vergi ykmls olabilirler.
Damga Vergisi Kanununun 3. maddesinde damga vergisinin ykmlsnn ktlar Damga vergisinin ykmls
kural olarak damga vergisine tabi
imza edenler olduu hkme balanmtr. ktlar imza edenlerdir.
Damga vergisinin ykmls kural olarak damga vergisine tabi ktlar imza eden-
lerdir. mza sahibi damga vergisi ykmls, kdn ilgili olduu hukuki ilemin tekem-
ml iin imzas gereken kii veya kiilerdir.
Damga vergisine tabi bir ksm kt tek tarafa dzenlenip imza edilir. Taahhtname
ve teklifname gibi ktlarn damga vergisini kd imza eden taraf der.
Damga vergisi kapsamnda bulunan dier bir grup kt ise birden fazla kimse tara-
fndan imzalanr. Szlemeler-mukavelenameler gibi ktlarn damga vergisi ykml-
l kd imza eden tm kiilere aittir. Ktta imzas bulunanlarn hepsi kda ilikin
damga vergisinin tamamnn denmesinden mtereken ve mteselsilen mkellef ve so-
rumlu tutulurlar. Zira yasada birden fazla kii tarafndan imza edilen ktlara ait vergi ve
cezann tamamndan kd imza edenlerin mteselsilen sorumlu olaca belirtilmitir
(DVK m.24/II). Bu nedenle vergi idaresi damga vergisini kd imza edenlerin herhangi
birinden isteyebilir.
12
13
Resm daireler ile kiiler arasndaki
ilemler iin dzenlenen ktlarn
vergisini kiiler der.
Resm daireler damga vergisinin
ykmls olmasalar dahi,
bu verginin sorumlusu
konumundadrlar.
mza sahiplerinden birinin damga
vergisinden muaf tutulmu olmas
kda ilikin verginin eksik
alnmasn gerektirmez.
Vergi sorumlusu ykml
ile devlet arasnda vergi
borcu ilikisinde nc kii
konumundadr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Birden fazla kimse tarafndan imzalanan katlarda damga vergisi ykmls kimdir?
Yabanc memleketler ile Trkiye deki yabanc elilik ve konsolosluklarda dzenlenmi
ktlar nedeniyle doacak damga vergisinin ykmls ise bu ktlar Trkiye de resm
dairelere ibraz edenler, bu ktlar zerinde Trkiye de devir ve ciro ilemleri yapanlar ve
Trkiye de herhangi bir surette bu ktlarn hkmlerinden faydalanan kimseler olacaktr.
Resm daireler ile kiiler arasndaki ilemler iin dzenlenen ktlarn vergisini kii-
lerin deyecei yasada ngrlmtr. Bir baka deyile resm daireler damga vergisinin
ykmls deildir, damga vergisinden muaf tutulmulardr.
Yasada resm daire, genel ve zel bteli daire ve idarelerle il zel idareleri, belediyeler
ve kyler olarak ifade edilmitir. Bu dairelere bal olup ayr bir tzel kiilii bulunan ikti-
sadi iletmeler ise resm daire addedilmemitir. Resm dairelere bal ancak ayr bir tzel
kiilii bulunmayan birimler ise resm daire saylr. Bu konuda kural bal olunan kurum
veya kurulutan ayr bir tzel kiilie sahip olmak ve ayr bir iktisadi iletme oluturmak-
tr. Resm daireler damga vergisinin ykmls olmasalar dahi, bu verginin sorumlusu
konumundadrlar. Gerekten resmi dairelerce dzenlenerek kiilere verilen veya dairede
braklan ktlarn hi alnmayan veya noksan alnan vergilerinden dolay bu belgeleri
dzenleyenlere vergi cezas kesilebilir. Resm dairelerin ilgili memurlar kendilerine ibraz
edilen ktlarn damga vergisini aramak ve bunlarn vergisi hi dememi veya eksik
denmi ise bir tutanakla bu durumu tespit etmek ya da bu verginin mkelleflerini vergi
borcunu demek zere vergi dairesine gndermek zorundadrlar. Resm daireler kdn
denmemi veya noksan denmi vergisi veya cezas denmedike bu kd ileme koya-
mazlar. Aksi takdirde vergisi veya cezas denmeden kd ileme koyan kii ve kurulu-
lardan mkelleflerden alnacak ceza tutarnda ayrca ceza alnr.
Noterler de damga vergisi bakmndan resm daireler gibi sorumlu tutulmulardr.
Ancak noterler vergi asl iin mkelleflere rcu edebilirler. Bankalar, kamu iktisadi teeb-
bsleri ve itirakleri gibi kurum ve kurulular da vergisi denmemi veya noksan den-
mi ktlar bunlarn vergi ve cezas usulne uygun olarak denmedike ileme koya-
mazlar. Aksi takdirde bunlar hakknda ceza uygulanr. Yine zel kanunlar gerei damga
vergisinden muaf tutulmu kurum veya kurulularn taraf olduu ilemler ile ilgili olarak
mtereken dzenlenecek ktlarn damga vergisi de ilemin dier taraf olan kiilerce
denecektir. mza sahiplerinden birinin damga vergisinden muaf tutulmu olmas kda
ilikin verginin eksik alnmasn gerektirmez.
VUK madde 8 de vergi sorumlusu, verginin denmesi bakmndan alacakl vergi dai-
resine muhatap olan kimse olarak tanmlanmtr. Vergi sorumlusu, vergiyi douran olayla
ilikisi olmamasna ramen yasalar ile bakasna ait bir vergi borcuna dair maddi ve ekli
devleri yerine getirmek asndan vergi dairesine muhatap tutulan ve baz durumlarda
asl vergi borlusu ile birlikte veya onun yerine geerek vergiyi kendi varlndan demek
zorunda kalan kiidir. Vergi sorumlusu ykml ile devlet arasnda vergi borcu iliki-
sinde nc kii konumundadr. Gerek kiiler ve tzel kiilerin yan sra istisnai baz
durumlarda tzel kiilie sahip olmayan kurulular da vergi sorumlusu yaplabilir. Vergi
ykmlsnn kendisi tarafndan vergi devlerinin yerine getirilemeyecek ise yasa ile
sorumluya ykmlnn vergi devlerini yerine getirme zorunluluu yklenir. Bu devler
vergi borcunu deme biimindeki maddi devin yannda ekli devlerden de oluur
Damga Vergisi Kanunu vergi alacan gvence altna almak iin zel sorumluluk h-
kmlerine yer vermitir:
amga vergisine tabi olan ve tahakkuk zamanam sreleri dolan k tlarn hk-
mnden zamanam sresi sona erdikten sonra da yararlanld takdirde bu
 1. nite - Bir Mali Ykmllk 13
kda ait vergi alaca yeniden doar ve kdn hkmnden yararlanan kiiler-
den kda ilikin damga vergisi tahsil edilir.
amga vergisinin tahsil usullerinden birisi istihkaktan kesinti yaplmasdr. stih-
kaktan kesinti suretiyle damga vergisinin denmesinde istihkaktan kesinti yapacak
gerek veya tzel kii damga vergisi borcunun denmesi bakmndan vergi daire-
sine muhatap olan vergi sorumlusu konumundadr. stihkaktan kesinti yapanlar
yapt demeler zerinden gerekli damga vergisini kesip demediklerinde kendi-
leri hakknda cezal vergi tarhiyat uygulamas yaplr.
Bir baka damga vergisi deme ekli olan makbuz karl demede de makbuz
karl deme mkellefiyetine tabi olanlar iki tarafa ait verginin tamamn vergi
dairesine demekle sorumludurlar. Bu sorumluluklar eksik sadece kendileri a-
sndan yerine getirilirse bunlar adna ilave cezal vergi salnr.
Resm daireler veya noterlerce dzenlenerek kiilere verilen veya dairede braklan
ktlarn damga vergisi normal olarak ilem srasnda ilgili kiilerden tahsil edilir.
Noterler veya resm daireler damga vergisini almadklar veya eksik aldklar tak-
dirde bu durum nedeniyle vergi dairesine muhatap olurlar. Bu durumda noterler
veya resm daire yetkilileri vergi asl iin asl ykmlye rcu edebilirler ancak
ceza zerlerinde kalr.
amga vergisinden muaf kurulular kendileri ile kiiler arasndaki ilemlere ait
ktlar iin damga vergisi demezler ancak kiilerce denecek damga vergisi
denmediinde vergiden muaf kurulular denmemi vergiden ve cezadan so-
rumlu tutulurlar.
Yabanc memleketlerde veya Trkiyedeki yabanc elilik veya konsolosluklarda
dzenlenen ticari ve mtedavil ktlarn damga vergisi asl mkellefe rcu hakk
sakl zere bu ktlarn hamillerinden alnr.
amga ergisi Kanunu vergiye tabi k tlarn damga vergisinin denmemesin-
den veya noksan denmesinden dolay alnmas gereken vergi asl ve cezasndan
ktlar ibraz edenlerin sorumlu olacan ancak bunlarn mkelleflere rcu hakk
bulunduunu hkme balamtr.

DAMGA VERGSNN MATRAHI

Verginin matrah, vergi konusunun vergi borcunun hesaplanmasnda esas alnan deer ve Damga vergisinde deer esasl ve
miktar esasl matrah trleri bir
miktardr. Verilen tanmdan da anlalaca zere matrah deer esasl (ad valorem) veya arada uygulanmaktadr.
miktar esasl (spesifik) olabilir. Vergi borcunun hesaplanmasnda vergi konusunun deeri
esas alnyor ise deer esasl (ad valorem) matrah sz konusu olur. Yok eer vergi borcu-
nun hesaplanmasnda vergi konusunun adet, arlk, yzlm gibi saysal byklkleri
esas alnyorsa miktar esasl (spesifik) matrahtan sz edilir.
Damga vergisinde deer esasl (ad valorem) ve miktar esasl (spesifik) matrah trleri
bir arada uygulanmaktadr. Maktu vergiye tabi katlar asndan miktar esasl (spesifik)
matrah sz konusu iken, nispi vergiye tabi katlar asndan ise deer esasl (ad valorem)
matrahtan sz edilir.

DAMGA VERGSNDE ORAN

Verginin oran (nispeti) deer esasl (ad valorem) matrahl vergilerde vergi matrahnn Yasaya ekli (1) sayl tabloda
belli kt trleri iin vergi oran,
yzde kalk ksm zerinden vergi alnacan gsteren ibaredir. Vergi oran tek-sabit bir bunlarn ierdikleri paralarn belli
oran olabilecei gibi artan oranl da olabilir. oranlar biiminde farkl vergi
oranlar olarak belirlenmitir.
Damga vergisinde oran ancak nispi vergilemede sz konusu olur. Yasaya ekli (1) sayl
tabloda belli kt trleri iin bunlarn ierdikleri paralarn belli oranlar biiminde farkl
vergi oranlar belirlenmitir. Damga vergisinde sz konusu olan oran tr sabit orandr.
14
Vergi kolaylklar istisnalar ve
muafiyetler olmak zere ikiye
ayrlr. Muafiyet, ykml unsuru
asndan, istisna ise konu
unsuru asndan getirilmi vergi
kolayldr.
14
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Hlihazrda uygulanmakta olan damga vergisi oranlar binde 1,89 ile binde 9,48 ara-
snda deien (yasaya ekli (1) sayl tabloda farkl katlar iin ngrlen 1,89 , 5,69 , 7,59
ve 9,48lik) bindelik oranlar biimindedir.
DAMGA VERGSNDE VERG KOLAYLIKLARI
Yasa koyucu vergi koyma, deitirme ve kaldrma hususunda tek yetkili devlet organdr.
Yasa koyucu vergilendirme alannda takdir yetkisine sahiptir. Bu balamda yasa koyucu
eitli sebepler ile bir kiiyi veya konuyu vergilendirmeyi tercih edebilecei gibi vergilen-
dirmemeyi de tercih edebilir. Vergiye tabi olmas gereken bir konunun veya vergi ykm-
ls olmas gereken bir kiinin yasann ak hkm gerei vergilendirilmemesine vergi
kolayl ad verilir. Vergi kolaylklar istisnalar ve muafiyetler olmak zere ikiye ayrlr.
Vergi muafiyeti, ykml unsuru asndan (kii bakmndan) getirilmi vergi kolay-
ldr. Vergi ykmls olan belli kii ve gruplarn yasa ile vergi ykmll dnda
braklmasdr.
Vergi istisnas, konu unsuru asndan (vergi konusu bakmndan) getirilmi vergi ko-
layldr. Vergiye tabi olan belli konularn yasa ile vergi ykm dnda braklmasdr.
Damga vergisine dair vergi kolaylklar esas itibaryla 488 sayl Damga Vergisi
Kanununda dzenlenmitir. Gerekten de Yasaya ekli (2) sayl cetvelde damga vergisin-
den istisna edilmi ktlar ayrntl biimde dzenlenmitir.
Yasann istisnalar balkl 9. maddesinde kanuna ekli (2) sayl tabloda yazl
ktlarn damga vergisinden mstesna tutulduu belirtilmitir. Bu dzenlemeye paralel
olarak kanuna ekli (2) sayl tabloda ise damga vergisine tabi olmayan, bir baka deyile
damga vergisinden istisna edilmi ktlar be grup halinde dzenlenmitir. Bu balamda
resmi ilerle ilgili ktlar, renciler ve askerlerle ilgili ktlar, iiler, iftiler ve g-
menlerle ilgili ktlar, ticari ve medeni ilerle ilgili ktlar ile kurumlarla ilgili ktlar
damga vergisinden mstesnadr. 488 sayl Damga Vergisi Kanununda son be yllk d-
nemde yaplan deiiklikler arlkl olarak damga vergisinden istisna edilen ktlar ba-
lkl ekli (2) sayl tabloya dair gerekletirilmitir.
Yine Yasada resm dairelerin damga vergisine tabi olmad belirtilerek bu nitelikteki
kurululara ynelik bir vergi muafiyeti getirilmitir.
488 Sayl Yasann yannda ayrca zel baz yasalar ile de vergi muafiyeti veya istisnas
biiminde damga vergisi kolaylklarna yer verilmektedir. zel yasalarla getirilmi damga
vergisi kolaylklarna rnek olarak zelletirme ilemleri, finansal kiralama ilemleri, yap-
ilet-devret modeli kapsamndaki ilemler, ihracat ilemleri ve dviz kazandrc nitelikte
dier ilem ve faaliyetler ile ilgili ktlarn damga vergisinden istisna edilmesi ile Trkiye
Kzlay Dernei, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl ile Da-
rafaka Cemiyeti gibi baz kurululara damga vergisi muafiyeti tannmas gsterilebilir.
zel kanunlarla damga vergisinde getirilen vergi kolaylklarna rnekler veriniz.

zet
Damga vergisini tanmlayabilmek
1 4
Cebri kamu gelirlerinden biri olan damga vergisi bi-
reyler ve topluluklarnn kendi aralarnda veya dev-
letle yaptklar hukuki ilemler dolaysyla dzenlenen
bir hususu ispat ve belli etme niteliini tayan kt
ya da belgeler zerinden alnan bir vergi olarak ta-
nmlanabilir.
Damga vergisinin dier mali ykmllklerden farkla-
2 rn saptayabilmek
Trk Vergi Sistemi iinde yer alan vergilerden biri
olan damga vergisi yasada vergi ad altnda dzenlen-
mi olmasna ramen, bir hukuki ilemin kda d-
klmesi suretiyle kazand ispat ayrcaln ykm-
lendirmesi nedeniyle aslnda resim niteliinde bir
mali ykmllktr. Damga vergisi harcamalardan
alnan vergilerin hukuki muamele vergileri alt trne
dhildir. Zira bu vergide vergiyi douran olay tek veya
iki tarafl bir hukuki ilem ile ilgili bir kt dzenlen-
mesidir.
Damga vergisinin bir mali ykmllk olarak nitelikle-
3 rini listeleyebilmek
Damga vergisinde ykmlsnn kiisel durumu dik-
kate alnmakszn vergilendirme yapld iin damga
vergisi objektif (gayri ahsi) bir vergidir. Hukuki i-
lemlere dair ktlarn pek ou damga vergisine tabi
tutulduu iin damga vergisi genel bir vergidir. Dam-
ga vergisi merkezi ynetim tarafndan toplanan vergi-
lerdendir. Damga Vergisi ile ilgili mevzuat, bata 488
sayl Damga Vergisi Kanunu olmak zere Anayasa,
yasa ve uluslar aras anlamalarn oluturduu birincil
dzenlemeler ile eitli dzenleyici idari ilemlerden
ibaret ikincil dzenlemelerden oluur. Damga Vergisi
dolayl (vastal) bir vergidir. Bu yzden damga vergisi
kural olarak ekonomik sre iinde bir sonraki veya
bir nceki aamaya yanstlabilir, bylece bu verginin
fiil ykmls ile yasal ykmls farkl kiiler ola-
bilir.
1. nite - Bir Mali Ykmllk 15
Damga vergisinde konu, vergiyi douran olay, ykm-
l, sorumlu, matrah ve oran ile vergi kolaylklar (mua-
fiyeti-istisna) gibi unsurlarn aklayabilmek
488 sayl Damga Vergisi Kanununun 1. maddesi
uyarnca damga vergisinin konusunu Damga Vergisi
Kanununa ekli (1) sayl tabloda yazl ktlar olu-
turur. Damga vergisinin konusunu oluturan ktlar,
medeni, ticari ya da resm-idari ilemler ile ilgili bir
hususu ispat ve belli etmeye yarayan, yazlm ve
imzalanm olan veya imza yerine geecek bir iaret
konulmu bulunan maddi varl haiz belgelerdir.Ay-
rca vergiye tabi ktlar mahiyetinde bulunan veya
onlarn yerini alan mektup ve erhler ile bu ktlarn
hkmlerinin yenilenmesine, uzatlmasna, deiti-
rilmesine devrine veya bozulmasna ilikin mektup ve
erhler de damga vergisine tabi tutulur. Damga ver-
gisine tabi tutulmak iin kdn ncelikle dzenlen-
mi olmas gerekir. Dzenlenmek bir hukuki ilemin
kda balanmas, yazl ekilde yaplmas anlamna
gelir. Kanuna ekli (1) sayl tabloda damga vergisine
tabi ktlar akitlerle ilgili ktlar, kararlar ve maz-
batalar, ticari ilemlerde kullanlan ktlar, makbuz-
lar ve dier ktlar olmak zere drt balk altnda
toplanmtr. Yasann istisnalar balkl 9. maddesi
uyarnca kanuna ekli (2) sayl tabloda yazl be grup
kt damga vergisinden mstesna tutulmutur. Bun-
lar resmi ilerle ilgili ktlar, renciler ve askerler-
le ilgili ktlar, iiler, iftiler ve gmenlerle ilgili
ktlar, ticari ve medeni ilerle ilgili ktlar ile ku-
rumlarla ilgili ktlardr. Bir kdn vergileme a-
sndan tekemml etmi olmas iin imzalanmas veya
kt zerine imza yerine geen bir iaret konulmas
gerekir. mza geleneksel tipte imza olabilecei gibi
elektronik imza da olabilir. Verginin konu unsuru ile
ilgili olarak husus nem arz etmektedir. Bunlar bir
hukuki ilem dolaysyla birden fazla kt dzenlen-
mesi, birden ok ilemin ayn ktta toplanmas ve
ayn hukuki ilem iin ilave kt dzenlenmesi du-
rumlardr. Damga vergisi asndan vergiyi douran
olay kdn dzenlenmi olmasdr. Hukuki ilemin
kda balanp yazl ekilde yapldnda kt d-
zenlenmi olur. Bu ekilde kt ilgili olduu huku-
ki ilem ile ilgili bir hususu ispat ve belli etme ve bu
husus asndan hkm ifade etme niteliini kazanr.
Bylece vergi borcu doar. Damga vergisinin ykm-
ls ktlar imza edenlerdir. mza sahibi damga ver-
gisi ykmls, kdn ilgili olduu hukuki ilemin
16 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

tekemml iin imzas gereken kii veya kiilerdir.

Damga Vergisi Kanunu vergi alacan gvence altna
almak iin zel sorumluluk hkmlerine yer vermi-
tir. Bu hkmler uyarnca damga vergisine tabi olan
ve tahakkuk zamanam sreleri dolan ktlarn
hkmnden zamanam sresi sona erdikten sonra
bu kdn hkmnden yararlanan kiiler, istihkaktan
kesinti yapanlar, makbuz karl deme mkellefiye-
tine tabi olanlar, resm daireler veya noterler, damga
vergisinden muaf kurulular, yabanc memleketlerde
veya Trkiye deki yabanc elilik veya konsolosluklar-
da dzenlenen ticari ve mtedavil ktlarn hamilleri
ve ktlar ibraz edenler damga vergisinde sorumlu
tutulabilmektedirler. Damga vergisinde deer esasl
(ad valorem) ve miktar esasl (spesifik) matrah trleri
bir arada uygulanmaktadr. Deer esasl (ad valorem)
matrahta nispi, miktar esasl (spesifik) matrahta ise
maktu vergileme sz konusu olur. Damga vergisinde
oran ancak nispi vergilemede sz konusu olur. Yasaya
ekli (1) sayl tabloda belli kt trleri iin bunlarn
ierdikleri paralarn belli yzdeleri biiminde farkl
vergi oranlar mevcuttur. Damga vergisine dair ver-
gi kolaylklar esas itibaryla 488 sayl Damga Vergisi
Kanununda dzenlenmitir. Gerekten de Yasaya ekli
(2) sayl cetvelde damga vergisinden istisna edilmi
ktlar ayrntl biimde dzenlenmitir. Yine Yasada
resm dairelerin damga vergisine tabi olmad be-
lirtilerek bu nitelikteki kurululara ynelik bir vergi
muafiyeti getirilmitir. Ancak 488 Sayl Yasann ya-
nnda ayrca zel baz yasalar ile de vergi muafiyeti
veya istisnas biiminde damga vergisi kolaylklarna
yer verilmektedir.

Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi damga vergisinin tanmlar?
a. Ofislerde bulundurulan damga, kae ve mhr gibi
malzeme iin denmesi gereken bir vergidir.
b. Damga, kae, mhr hazrlatmak isteyenlerin de-
mekle ykml olduu bir vergidir.
c. Kat ticareti yapanlarn demek zorunda olduu bir
vergidir.
d. Bireyler ve topluluklarnn kendi aralarnda veya
devletle yaptklar hukuki ilemler dolaysyla dzen-
lenen, bir hususu ispat ve belli etme niteliini tayan
kt ya da belgeler zerinden alnan bir vergidir.
e. Damga, kae, mhr gibi malzeme hazrlayp satmak
ii ile itigal edenlerin demesi gereken bir vergidir.
2. I. Damga vergisi aslnda resim niteliinde bir cebri
kamu geliridir.
II. Damga vergisinde karlkllk sz konusudur.
III. Damga vergisi sadece tek tarafl hukuki muameleler
iin alnr.
IV. Damga vergisi hukuki muamele vergilerindendir.
V. Damga vergisi merkezi ynetim tarafndan tahsil
edilen bir vergidir.
Damga vergisine ilikin yukardaki ifadelerden hangileri
yanltr?
a. Yalnz II
b. Yalnz III
c. Yalnz V
d. I ve II
e. II ve III
3. Damga vergisinin niteliklerine dair aadaki ifadelerden
hangisi dorudur?
a. Dolaysz (vastasz) bir vergidir.
b. zel nitelikte bir vergidir.
c. ktisadi muamele vergisidir.
d. Sbjektif (ahsi) bir vergidir.
e. Cebri bir kamu geliridir.
4. Aadakilerden hangisi damga vergisi mevzuat iinde
yer almaz?
a. Bakanlar Kurulu Kararlar
b. Kanun hkmnde kararnameler
c. 488 Sayl Kanun
d. Genel tebliler
e. zelgeler (mukteza)
1. nite - Bir Mali Ykmllk 17
5. Damga vergisi aadaki kavramlardan zerine bina edil-
mi mali ykmllktr?
a. Gelir
b. Servet
c. Harcama
d. ktisadi ilem
e. Kat
6. Damga Vergisi Kanununun 1. maddesinde kt terimi
iin verilen tanm aadakilerden hangisidir?
a. Yaz yazmak, bask yapmak, bir ey ambalajlamak
gibi amalarda kullanlabilen, hamur durumuna ge-
tirilmi bitkisel liflerden yaplan kuru ve ince yaprak
b. zerine yaz ile bir husus aktarlm olan okunmaya
elverili her trl matbua
c. Yazlp imzalamak veya imza yerine geen bir iaret
konmak suretiyle dzenlenen ve herhangi bir hususu
ispat veya belli etmek iin ibraz edilebilecek olan bel-
geler
d. Kiilerin kimliklerini ve medeni hallerini tespite ya-
rayan ve gerektiinde yetkili makamlara ibraz edil-
mesi gereken belgeler
e. Bir yznde saylar veya resimler bulunan, eitli
oyunlar oynamaya yarayan kart
7. Damga vergisinde vergiyi douran olay ne zaman ger-
eklemi saylr?
a. Kadn imal edilmi olmas
b. Kadn baslm olmas
c. Kadn dzeltilmi olmas
d. Kadn dzenlenmi olmas
e. Kadn tketilmi olmas
8. Aadaki durumlardan hangisinde damga vergisi borcu
kural olarak domaz?
a. Vergiye tabi bir kdn svein Gteborg kentinde-
ki Trkiye Cumhuriyeti konsolosluunda dzenlen-
mesi
b. Vergiye tabi bir kdn sve Krallnn Ankaradaki
konsolosluunda dzenlenmesi
c. Vergiye tabi bir kdn Habur Snr Kapsnda d-
zenlenmesi
d. Vergiye tabi bir kdn stanbuldaki zel Saint Be-
noit Fransz Lisesinde dzenlenmesi
e. Vergiye tabi bir kdn Dalca Snr Karakolunda
dzenlenmi olmas
18 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Okuma Paras 1
9. Mektuplar aadaki durumlardan hangisinde damga Her ay her vergiden alnan DAMGA VERGS
vergisine tabi olmaz? KALDIRILSIN!
a. Mektup sadece haberleme amacyla kullanlan bir Genelde kurumlarn dedii vergilerden alnan DAMGA
belge niteliinde ise VERGS ilgili kar da etse zarar da etse alnmaktadr.
b. Mektup vergiye tabi ktlar ile ayn nitelie sahip ise Bu vergi, vergilerin vergisidir ve aslnda uluslararas muhase-
c. Mektup vergiye tabi ktlarn yerini alyor ise be kurallarna gre cezann cezas ve faizin faizi olmad gibi
d. Mektup vergiye ktlarn hkmlerinin deitiril- verginin vergisi de olmaz, olamaz olmamal...
mesine ilikin ise Bu bir nevi ifte vergilendirmedir.
e. Mektup vergiye ktlarn hkmlerinin bozulmas- Gelimi lkelerde zarar eden kurumlar vergi vermezken, biz
na ilikin ise her beyannameyle bu vergi ve yan sra dier vergileri d-
yoruz.
10. Aadakilerden hangisi Damga Vergisi Kanununa ekli
(1) sayl tablo kapsamnda damga vergisi ile ykmlendiril- Kaynak: http://www.facebook.com/#!/group.php?gid=
mi katlardan biri deildir? 15474366772&v=info
a. Mukavelenameler
b. Makbuzlar
c. Bilanolar Okuma Paras 2
d. Vergi beyannameleri T.C.
e. Pasaportlar MALYE BAKANLII
STANBUL DEFTERDARLII
Vastal Vergiler Gelir Mdrl
SAYI : B.07.4.DEF.0.34.12/2-10-7299 17.11.2000/6889
KONU : Szleme ve ihale kararna ait damga
vergisinin mkellefi
.........
Makine San. ve Tic. Ltd. ti.
LG : 2.11.2000 tarihli dilekeniz.
Dilekenizde, ........... A.den ihale ile aldnz Trafo let-
mecilii iine ilikin olarak dzenlenecek szleme ve ihale
kararna ait damga vergilerinin ............ A.. tarafndan so-
rumlu sfat ile tarafnzdan tahsil edip adnza denmek
istedii, bahis konusu damga vergilerinin irketinizce bal
bulunduunuz vergi dairesine denmesinin mmkn olup
olmad konusunda bilgi verilmesi istenilmektedir.
488 sayl Damga Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde; Bu
Kanuna ekli (1) sayl tabloda yazl katlar damga vergisine
tabidir.
Bu Kanundaki katlar terimi, yazlp imzalanmak veya imza
yerine geen bir iaret konmak suretiyle dzenlenen ve her-
hangi bir husus ispat veya belli etmek iin ibraz edilebilecek
olan belgeleri ifade eder hkm ile 24 nc maddesinin 2 nci
fkrasnda, birden fazla kii tarafndan imza edilen katlara
ait vergi ve cezann tamamndan imza edenler mteselsilen
sorumludurlar hkm yer almaktadr.
Bilindii zere, 16 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel
Tebliinde saylan kurulular arasnda yeralan anonim ir-
ketler, szkonusu tebli uyarnca nispi ve maktu vergiye tabi

katlarn damga vergilerini makbuz karlnda ilgili vergi 1. d
dairesine demeleri gerekmektedir.
12 ve 32 Seri No.lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliin-
de anonim irketler tarafndan dzenlenen nispi veya maktu
vergiye tabi katlar ait damga vergilerinin, bir beyanname ile
ertesi ayn yirminci gn akamna kadar ilgili vergi dairesi-
ne bildirilip ayn sre ierisinde makbuz karl yatrlaca 4. b
belirtilmektedir.
Dier taraftan; 17 Seri No.lu Damga Vergisi Genel Tebli-
inde; Maliye Bakanlndan alnan izin gereince damga
vergisini makbuz karl veya istihkaktan kesinti ekliyle
demekte olan kurulular, dzenledikleri katlarn zerine
Maliye Bakanlnn.... gnl ve .... sayl yazlar gereince 7. d
.... T Damga Vergisi tarafmzdan makbuz karl denecek-
tir veya Maliye Bakanlnn ....gnl ve ... sayl yazlar ge- 8. b
reince.... T Damga Vergisi tarafmzdan istihkaktan kesinti
ekliyle denecektir mealinde bir erh vermekte ve bu erh-
ler, kad dzenleyen kuruluun imzaya yetkili elemanlar
tarafndan onaylanmaktadr. Tasdik erhini havi olan kat-
larn noterlere, bankalara, kamu iktisadi teebbslerine veya
itiraklerine herhangi bir ilem dolaysyla tevdi edilmesi ha-
linde bu kurulularn ayrca verginin denip denmediine
baklmakszn o katla ilgili ilemi yapmalar gerekmektedir.
Noterler, bankalar, kamu iktisadi teebbsleri veya itirakleri
yalnzca anlan katlar zerinde yukarda belirtilen ekilde
ve onaylanm erhin verilip verilmediini aratrmak zorun-
dadrlar denilmektedir.
Bu itibarla, .............. A.. ile irketiniz arasnda dzenlenen
Trafo letmecilii ii ile ilgili szleme ve ihale kararna
ait damga vergisinin mkellefi taraflar olup, her iki taraf da
damga vergisi ayn oranda ayr ayr deyecektir. Sorumlu
sfatyla .................... A. nin irketinize ait damga vergisine
denmesi yasal dzenlemelere gre uygun deildir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
1. nite - Bir Mali Ykmllk 19
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Tanm ve
Nitelikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
2. e Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Tanm ve
Nitelikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
3. e Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Tanm ve
Nitelikleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Damga Vergisi ile lgili Mevzu-
at konusunu yeniden gzden geiriniz.
5. e Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Konusu ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
6. c Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Konusu ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Damga Vergisinde Vergiyi Do-
uran Olay konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yantnz yanl ise, Damga Vergisinde Vergiyi Do-
uran Olay konusunu yeniden gzden geiriniz.
9. a Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Konusu ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanl ise, Damga Vergisinin Konusu ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Damga vergisi yasada vergi ad altnda dzenlenmi olmas-
na ramen aslnda resim niteliinde bir mali ykmllktr.
Zira damga vergisi bir hukuki ilemin kda dklmesi su-
retiyle kazand ispat ayrcal karlnda alnr.
Sra Sizde 2
Damga vergisi konularna gre mali ykmllkler ayrmn-
da harcamalardan alnan vergiler grubuna dhil edilir.
Sra Sizde 3
Damga Vergisi Kanunu dnda, Vergi Usul Kanunu, Amme
Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun ve dari Yarg-
lama Usul Kanunu da damga vergisi uygulamasnda yarar-
lanlan birincil dzenlemelerdir.
Sra Sizde 4
Vergi devi Anayasann siyasal haklar ve devler ile ilgili
ikinci ksmnn drdnc blmnde dzenlenmi oldu-
undan olaan dnemlerde Kanun Hkmnde Kararname-
ler ile damga vergisi alannda ykmlendirici ya da yararlan-
drc hibir dzenleme yaplamaz.
20 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Sra Sizde 5 iaret konulmak suretiyle dzenlenmi olmak,yrrlkteki

Damga Vergisi Kanununun 1. maddesinde, yazlp imzala-
mak veya imza yerine geen bir iaret konmak suretiyle d-
zenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek iin
ibraz edilebilecek olan belgeler olarak tanmlanmtr.
Sra Sizde 6
Mektup, yasann kapsam iinde bulunan bir kdn ieri-
ine sahip ise, dier bir deyile bir hususu belli ve ispat etme
zelliini haizse ya da bir hukuki ilikide taraflarn karlkl
hak ve ykmllklerini belirleyecek ekilde kaleme aln-
msa, bir akdi ilikide ispat ve tevsik vastas olarak kulla-
nlabilecekse ve de ibraz edilebilecek nitelik tayorsa damga
vergisine tabi tutulur.
Sra Sizde 7
Dzenleme sonras vergiyi douran olayn meydana gelmesi
kadn ilgili olduu hukuki ilem ile ilgili bir hususu ispat ve
belli etme ve bu husus asndan hkm ifade etme niteliini
kazandn gsterir.
Sra Sizde 8
Senettir.htilafn ortaya kmasndan nce eit koullarda bu-
lunan taraflar aralarndaki zel hukuk ilikisini yaz ile tespit
etmeli, hukuki ilemlerini yazya dkerek senede balama-
ldrlar. Ancak senede balanm ilemler hukuki himaye
grr.
Sra Sizde 9
Sz konusu katlar Trkiye de resm dairelere ibraz edildii,
zerine devir veya ciro ilemleri yrtld veya herhan-
gi bir suretle hkmlerinden faydalanld takdirde vergiye
tabi tutulacaktr.
mevzuat uyarnca herhangi bir hususu ispat veya belli etmeye
yaramak ve gerektiinde ibraz edilebilecek nitelikte olmaktr.
Sra Sizde 13
Birden fazla kimse tarafndan imzalanan ktlarn damga
vergisi ykmll kd imza eden tm kiilere aittir.
Sra Sizde 14
zelletirme ilemleri, finansal kiralama ilemleri, yap-ilet-
devret modeli kapsamndaki ilemler, ihracat ilemleri ve
dviz kazandrc nitelikte dier ilem ve faaliyetler ile ilgili
ktlarn damga vergisinden istisna edilmesi ile Trkiye K-
zlay Dernei, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu
Genel Mdrl ile Darafaka Cemiyeti gibi baz kuru-
lulara damga vergisi muafiyeti tannmas zel kanunlarla
getirilen vergi kolaylklarna rnek gsterilebilir.
Yararlanlan Kaynaklar
ncel, M., aan, N., (2010). Bankaclar in Mali Hukuk
Bilgisi, 14. Bask, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma
Enstits Yaynlar, Ankara.
ncel, M., Kumrulu A., aan, N., (2010). Vergi Hukuku,
19. Bask, Turhan Yaynlar, Ankara.
nal, M., (2006). 101 Soruda Damga Vergisi Kanunu El Ki-
tab, Muhasebat Kontrolrleri Dernei Yayn, Ankara.
zbalc, Y., (2006). Damga Vergisi Kanunu Yorum ve Ak-
lamalar, Olu Yaynclk, Ankara.
Krman, A., (1997). 488 Sayl Damga Vergisi Kanunu er-
hi, Dou Matbaaclk, Ankara.

Sra Sizde 10
Akitlerle ilgili ktlar, kararlar ve mazbatalar, ticari ilemler-
de kullanlan ktlar, makbuzlar ve dier ktlardr.

Sra Sizde 11
Damga Vergisi Kanununa ekli (2) sayl tabloda saylan res-
mi ilerle ilgili ktlar, renciler ve askerlerle ilgili ktlar,
iiler, iftiler ve gmenlerle ilgili ktlar, ticari ve medeni
ilerle ilgili ktlar ile kurumlarla ilgili ktlar damga ver-
gisine tabi deildir.

Sra Sizde 12
Kanuna ekli (1) sayl tabloda saylan ktlar arasnda bu-
lunmak ve Kanuna ekli (2) sayl tabloda saylan ktlardan
olmamak, yazlp imzalanmak veya imza yerine geen bir
2
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Damga vergisindeki vergilendirilme biimlerini listeleyebilecek,
Damga vergisinde nisbi vergilendirmeyi aklayabilecek,
Damga vergisinde maktu vergilendirmeyi aklayabilecek,
Damga vergisinin eitli deme biimlerini listeleyebilecek ve aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
is i ergilen irme stihkaktan Kesinti Ya lmas
Maktu ergilen irme Suretiyle enme sul
Makbu Kar l n a enme Basl amga Konulmas
Usul Suretiyle enme

indekiler

DAMGA VERGSNDE E TL
VERGLENDRLME MLER
MAKTU VERGLENDRME
NS VERGLENDRME
DAMGA VERGSNN DENMES
MLER
Damga Vergisi ve Harlar Damga Vergisinde DAMGA VERGSNN MAK U
Bilgisi Vergilendirme Biimleri KAR ILI INDA DENMES USUL
DAMGA VERGSNN STHKAKTAN
KESNT YA ILMASI SURETYLE
DENMES USUL
DAMGA VERGSNN ASILI DAMGA
K NULMASI SURETYLE DENMES
USUL
 Damga Vergisinde
Vergilendirme Biimleri

DAMGA VERGSNDE ETL VERGLENDRLME BMLER

Damga vergisi kapsamndaki ktlar asndan nispi ve maktu vergileme olmak zere iki Damga vergisi kapsamndaki
ktlar asndan nispi ve
temel vergilendirilme biimi sz konusudur. Damga vergisine tabi katlar matrah tr ve maktu vergileme olmak zere iki
belli bir paray ierip iermeme ltleri uyarnca maktu veya nispi biimde vergiye tabi temel vergilendirilme biimi sz
tutulurlar. konusudur.

Damga Vergisi Kanununun 14. maddesinde vergilendirme asndan bir snr geti- Damga vergisinde kanunla
belirlenmi st snr
rilmitir. Bu hkme gre her bir kat iin hesaplanacak vergi tutar (1) sayl tabloda yer bulunmaktadr.
alan snrlamalar sakl kalmak zere 800 bin Yeni Trk Lirasn aamaz. Ayn maddede yer
alan bir nceki ylda uygulanan bu azami tutar, her takvim yl bandan geerli olmak
zere, o yl iin tespit ve ilan olunan yeniden deerleme orannda artrlr. Bakanlar Kuru-
lu yeniden deerleme orannn % 50 fazlasn gememek ve % 20sinden az olmamak zere
yeni oranlar tespit etmeye yetkilidir hkmne istinaden 57 Seri Nolu Damga Vergisi
Genel Teblii ile her bir kattan alnacak damga vergisine ilikin bu st snr yeniden de-
erleme orannda artrlarak 1/1/2014 tarihinden itibaren 1.545.852,40 Trk Liras olarak
belirlenmitir.

Damga vergisinde st snr her yl neye dayanlarak arttrlmaktadr?

1
MAKTU VERGLENDRME
Damga vergisi konusuna giren bir ksm kt maktu vergiye tabidir. Maktu vergileme Maktu vergilemede vergi miktar
yasaya ekli (1) sayl tabloda yazl tutarlar zerinden yaplr. Damga vergisinde maktu sabittir.

vergilendirmede yasann 10uncu maddesi gereince kdn sadece mahiyeti esas alnr.
Maktu vergilemede denecek vergi miktar asndan nemli olan kdn niteliidir, ku-
ral olarak kdn belli bir para ierip iermemesi bu adan nem tamaz. Bu tr vergi-
lemede vergi, kt bana belirlenmi belirli ve sabit bir miktardr. Bu nedenle de maktu
vergileme miktar esasl (spesifik) matraha dayanr. Her bir kt iin ayr ayr belirlenmi
tutarda maktu damga vergisi alnr. 488 sayl Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayl tab-
loda hlihazrda farkl ktlar iin T0,60den balayp T231,10ye varan tutarlarda maktu
damga vergisi ngrlmtr. Maktu damga vergisinde her bir
Maktu damga vergisinde her bir kt iin ayr ayr belirlenmi tutarda maktu vergi kt iin ayr ayr belirlenmi
alnr. tutarda maktu vergi alnr.

Kadn belli para iermesi durumunda da maktu vergileme yaplabilir mi?

2
24
En yksek maktu damga vergisi
alnan kat belli paray ihtiva
edenleri de dahil olmak zere
turizm iletmeleri ile seyahat
acentelerinin aralarnda
dzenledikleri kontenjan
szlemeleridir.
3
Maktu damga vergisi tutarlar her
yl tespit ve ilan edilen yeniden
deerleme orannda arttrlr.
Damga vergisnde nispi
vergilemede kdn tr ve
nitelii dikkate alnmaktadr.
4
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Vergiye tabi ktlar arasnda akitlerle ilgili ktlardan sadece belli paray ihtiva et-
meyen tahkimnameler ve sulhnameler ile belli paray ihtiva edenleri de dhil olmak zere
turizm iletmeleri ile seyahat acentelerinin aralarnda dzenledikleri kontenjan szleme-
leri maktu esasta damga vergisine tabi tutulmutur. Kararlar ve mazbatalardan sadece belli
paray ihtiva etmeyip, meclislerden, resm heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak
Dantaydan verilen mazbata, ilm ve kararlarla hakem kararlar maktu biimde vergilendi-
rilir. Ticari ilemlerde kullanlan ktlardan ticari belgelerin tamam maktu esasta vergiye
tabi tutulmuken, ticari ve mtedavil senetlerden ise emtia senetleri ile konimentolar iin
maktu biimde vergilendirilme seenei tercih edilmitir. Makbuzlar ve dier ktlardan
ise tm beyannameler ile tabloda yazl ktlardan asl 1,00 Trk lirasndan fazla maktu ve
nispi damga vergisine tabi olanlarn resm dairelere ibraz edilecek zet, suret ve tercme-
lerinin maktu vergiye tabi tutulmas uygun grlmtr. En yksek tutarda maktu damga
vergisine tabi kt belli paray ihtiva edenleri de dhil olmak zere turizm iletmeleri ile
seyahat acentelerinin aralarnda dzenledikleri kontenjan szlemeleridir. Bu ktlar iin
2014 ylnda uygulanacak maktu damga vergisi tutar T231,10 olarak belirlenmitir.
Akitlerle ilgili olan katlaradan hangileri maktu vergiye tabi tutulmutur?
488 sayl Damga Vergisi Kanununun mkerrer 30uncu maddesinin birinci fkrasn-
da yer alan...Her takvim yl bandan geerli olmak zere nceki ylda uygulanan maktu
vergiler (Maktu ve nispi vergilerin asgari ve azami miktarlarn belirleyen hadler dhil) o
yl iin tespit ve ilan olunan yeniden deerleme orannda artrlr. Bu suretle hesaplanan
vergi tutarlarnn 10 Yeni Kurua kadarki kesirleri dikkate alnmaz hkmne istinaden
Maliye Bakanl tarafndan her yl tespit edilen yeniden deerleme orannda yasaya ekli
(1) sayl tabloda yer alan maktu vergilerin tutar arttrlmak suretiyle her yl yeniden be-
lirlenip bir genel tebli ile ilan edilmektedir. Bylece maktu vergi miktarlar her yl gn-
cellenmekte ve rakamsal olarak enflasyon karsnda korunmaktadr.
NSP VERGLENDRME
Nispi vergilendirme orana dayal olarak yaplan vergilendirme biimidir. Bu vergilendir-
me biimi orann sz konusu olabildii deer esasl (ad valorem) matraha sahip vergilerde
uygulanabilir. Bu vergilendirme biiminde matraha ilgili vergi oran uygulanmak sure-
tiyle vergi borcu tespit edilir. Damga vergisinde de nispi vergilendirme biimi uygulanr.
Damga Vergisi Kanunu baz katlar asndan nispi vergilendirme biiminin kulla-
nlmasn ngrmtr. Yasann 10 uncu maddesinde nispi vergilemede kdn tr ve
niteliinin dikkate alnaca hkme balanmtr. Bir baka deyile baz tr katlar nite-
lii ve ierdii belli para esas alnarak vergilendirilir. Belli paray ieren ktlar iin nispi
vergileme yaplr. Nispi vergileme deer esasl matraha dayand iin kat iin denecek
damga vergisi kdn ierdii belli paradan hareketle bulunur. Belli para ktlarn ihtiva
ettii veya ktlarda yazl rakamlarn ortaya kard parasal byklklerdir. Damga
vergisi hesaplanrken matraha katma deer vergisi dhil edilmez; KDV hari tutar ze-
rinden kadn damga vergisi hesaplanr. Yine ktta taahht edilen iin belli bir oranda
arttrlabileceinin ngrlmesi durumunda da belli para olarak kttaki mebla esas
alnr. Bu meblaa muhtemel fazlalk eklenmez. Muhtemel fazlalk gerekletiinde ise
gerekleen mebla zerinden ayrca vergi alnr.
Nispi damga vergisi matrah ile katma deer vergisi arasndaki ilikiyi aklaynz.
 2. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Biimleri 25
Nispi vergilemede kdn damga vergisi ierdii meblaa yasaya ekli (1) sayl tabloda Damga vergisndeki nispi
vergilemede farkl vergi oranlar
belirlenmi oranlar uygulanarak hesaplanr. Yasada uygulanacak vergi oranlar kt trle- kullanlmaktadr.
ri asndan farkllatrlmtr. 488 sayl Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayl tabloda
farkl ktlar iin binde 1,89dan balayp binde 9,48e varan bindelik farkl vergi oranlar
( 1,89, 5,69, 7,59 ve 9,48lik oranlar) ngrlmtr.
Damga vergisine tabi ktlar arasnda akitlerle ilgili ktlar, belli bir paray ierdikle-
rinden bu kt trnn kural olarak nispi vergiye tabi tutulmas ngrlmtr. Kararlar
ve mazbatalar kapsamnda ise meclislerden, resmi heyetlerden ve idari davalarla ilgili ol-
mayarak Dantaydan verilen belli paray ihtiva eden mazbata, ilm ve kararlarla hakem
kararlarnn ve ihale kanunlarna tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tzel kiilii-
ni haiz kurumlarn her trl ihale kararlarnn nispi biimde damga vergisine tabi tutulma-
s kabul edilmitir. Ticari ilemlerde kullanlan ktlardan birer ticari ve mtedavil senet
nitelii tayan deniz dnc senedi ile ipotekli bor senedi ile irat senedinin nispi esasta
damga vergisi ile ykmlendirilmesi benimsenmitir. Makbuzlar ve dier ktlar grubun-
da ise sadece makbuzlar bakmndan nispi esasta damga vergisi alnmas esas getirilmitir.

Ticari ilemlerde nispi vergileme ile ilgili ne syleyebilirsiniz?

5
Yasa bir vergi gvenlik tedbiri olarak bir ksm ktlarda mutlaka belli para gsterilme-
si zorunluluu getirmitir. Cari hesap eklinde alm kredilere ilikin ktlar, her trl Vergi gvenlik tedbiri olarak bir
ksm ktlarda mutlaka belli
ikrazata ait taahhtname ve szlemeler ile alacaklarn devir ve temlikine ilikin ktlarda, para gsterilmesi zorunluluu
yasadaki istisna hkmleri sakl kalmak kouluyla, belli para gsterilmesi zorunludur. vardr
Belli paray ihtiva eden mukavelenamelerin deitirilmesi hlinde artan miktar ayn
nispette vergiye tabidir. Bunlarn devri halinde aslndan alnan verginin drtte biri alnr.
Mukavelenamelerin mddetinin uzatlmas hlinde ise ayn miktar veya nispette vergi
alnr.
Akreditif mektup ve telgraflarnda sre uzatld takdirde verginin drtte biri alnr.
Yabanc memleketlerden Trkiye zerine dzenlenen katlar ayn miktarda, yaban-
c memleketlerin birinden dieri zerine dzenlenip Trkiye`de tedavle karlanlar ise
yar nispette vergiye tabidir.

DAMGA VERGSNN DENMES BMLER

Damga vergisi gnmzde temel ekilden biri vastas ile denir. Bunlar aadaki
gibidir:
Damga vergisinin makbuz
Makbuz karlnda deme karl, basl damga konulmas
Basl damga konulmas suretiyle deme suretiyle ve istihkaktan kesinti
yaplmas suretiyle olmak zere
stihkaktan kesinti yaplmas suretiyle deme deme ekli vardr.
5281 sayl Kanun ile yaplan yasa deiiklii ile teden beridir uygulanmakta olan
damga vergisinin pul yaptrlmas suretiyle denmesi usul 31.12.2004 tarihi itibaryla
kaldrlmtr.
Yukarda belirtilen deme ekilleri baz istisnai durumlar dnda ykmllerin sei-
mine braklmam, hangi ktlarn damga vergisinin hangi ekilde denecei ya bizzat
kanun koyucu tarafndan belirlenmi veya kanun koyucu bunlarn belirlenmesi hususun-
da Maliye Bakanln yetkili klmtr.
488. sayl Damga Vergisi Kanununun Baz demelerde uyulmas gereken esaslar
balkl 29. maddesinde Maliye Bakanlndan msaade alnmak art ile makbuz kar-
l yaplacak demelerle istihkakta kesinti yaplmas eklindeki demelerde uyulmas
gereken esaslarn Maliye Bakanlnca tayin edilerek ilgililere bildirilecei belirtilmitir.
Bu konuda karlm ve halen yrrlkte olan 20 Seri Nolu Damga Vergisi Kanunu Ge-
26
Makbuz karlnda deme
damga vergisi iin genel deme
eklidir.
6
7 srasnda istihkakalardan kesinti yaplmas eklinde denmesine izin verebilmektedir?
stihkaktan kesinti yoluyla
damga vergisini deyecek olan
kii kensinin deil bir bakasnn
damga vergisini demektedir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
nel Teblii hkmlerine gre bu husustaki uygulama yaplmaktadr. Ayrca Yeminli Mali
Mavirlerin Tasdik decekleri Belgeler, Tasdik Konular, Tasdike likin sul ve saslar
Hakknda Ynetmelikte yeminli mali mavirlerce vergi mevzuat ynnden tasdik yap-
labilecek olan belgeler kapsamnda 488 sayl Damga Vergisi Kanununun 18 ve 22. mad-
deleri uyarnca makbuz karl demeler iin verilecek damga vergisi beyannameleri ile
19 ve 23. maddeleri uyarnca istihkaktan kesinti suretiyle tahsil edilen damga vergileri ile
ilgili olarak verilecek beyannamelere de yer verilmitir.
DAMGA VERGSNN MAKBUZ KARILIINDA DENMES
USUL
Damga Vergisi Kanununun 18. maddesinde bu kanunda gsterilen hller dnda dam-
ga vergisinin makbuz karlnda denecei hkme balanmtr. Bu deme ekli bugn
iin damga vergisinin genel deme ekli konumundadr. Dier bir deyile yasada zel bir
deme ekli ngrlmemi ise damga vergisi makbuz verilmesi karlnda denir.
Bugn iin pek ok kii ve kurulu makbuz karl deme kapsamnda bulunmakta-
drlar. Bunlar bir damga vergisi defteri tutarlar ve bir ay zarfnda yaptklar damga vergisi-
ne tabi ilemlerin makbuz karl denecek vergileri ile istihkaktan kesinti suretiyle de-
necek damga vergilerini bu deftere yazarlar. Makbuz karl denecek vergilerin izleyen
ayn 20. gn akamna kadar bal olunan vergi dairesine damga vergisi beyannamesi ile
bildirilip ayn ayn 26. gn akamna kadar denmesi gerekir.
Damga vergisi defterine damga vergisi ile ilgili olarak hangi husular ilenmektedir?
Makbuz karl damga vergisi demek zorunda olanlar ilgili kda tutarn da be-
lirtecekleri damga vergisinin kendilerince denecei erhini koyarlar. Bu takdirde kd
ileme koyabilmek iin kda ilikin damga vergisinin denmi olmasn gzetmekle zo-
runlu tutulmu olanlar (rnein noterler) ayrca kdn damga vergisinin denip den-
mediini aratrmak zorunda kalmazlar.
DAMGA VERGSNN STHKAKTAN KESNT YAPILMASI
SURETYLE DENMES USUL
Damga Vergisi Kanununun 19. maddesinde genel ve zel bteli dairelerle il zel idareleri
ve belediyeler, bankalar, iktisadi kamu teekklleri ile bunlarn itirakleri ve messesele-
ri ve benzeri teekkl, itirak ve messeselerin demelerinde kullanlan ve nispi vergiye
tabi bulunan makbuzlar ile bu nitelikteki ktlara ait damga vergisinin bu demelerin
yaplmas; avans suretiyle demelerde ise avansn itas srasnda ilgili daire ve messeseler
tarafndan istihkaklardan kesinti yaplmas ekliyle denmesine Maliye Bakanlnca izin
verilebilecei dzenlenmitir.
Maliye Bakanl hangi kurum ve kurululara avans niteliindeki demelerde avansn itas
stihkaktan kesinti suretiyle deme eklinin zellii bu usulde kesinti yoluyla tahsil
ettii vergiyi deyecek olann kendi ykml olduu damga vergisini deil fakat kendisi
dndaki kimselerin ykmlleri olduu damga vergisini demek durumunda kalmas-
dr. Bir baka deyile istihkaktan kesinti yapan vergi sorumlusu konumundadr. stihkak-
tan kesinti yapmak suretiyle damga vergisini vergi dairesine deyecek olanlar yaptklar
demelerden kestikleri vergiyi aylk veya aylk muhtasar beyanname ile vergi dairesine
o ayn 20. gn akamna kadar bildirir ve 26. gn akamna kadar da derler.
 2. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Biimleri 27

stihkaktan kesinti yapmak suretiyle tahsil edilen damga vergisi hangi sreler ierinde be-
yan edip demelidir? 8

Damga vergisi istihkaktan kesinti suretiyle denecek ktlar nispi vergiye tabi aa- Damga vergisi istihkaktan kesinti
suretiyle denecek ktlara
daki ilemler ile ilgili ktlarla snrldr: (cret bordrosu, avans makbuzu
Hizmet erbabna maa, cret, gndelik, huzur hakk, tazminat, ikramiye ve harc- vs) damga vergisi tarafmzdan
rah gibi adlarla yaplan nispi vergiye tabi istihkak ve avans demeleri, istihkaktan kesinti suretiyle
denecektir erhi konulup
Mteahhitlere ve dier kimselere yaplan avans demeleri, yetkililerce imzalanr.
Resm dairelerce yaplan her trl demeler
Damga vergisi istihkaktan kesinti suretiyle denecek ktlara (cret bordrosu, avans
makbuzu vs) damga vergisi tarafmzdan istihkaktan kesinti suretiyle denecektir erhi
konulup yetkililerce imzalanr.

Damga vergisi istihkaktan kesinti suretiyle denecek ktlar hangi ilemlerle ilgili ka-
tlardr. 9
DAMGA VERGSNN BASILI DAMGA KONULMASI SURETYLE
DENMES USUL
Damga Vergisi Kanununun 17. maddesinde makbuz ve ibra senetleri, faturalar, ulatr- Elektrik, havagaz, telefon ve su
abonman szlemelerinin damga
ma ile ilgili konimento ve manifesto gibi ktlar, elektrik, havagaz, telefon ve su abon- vergisi basl damga konulmas
man szlemeleri ile Maliye Bakanlnn izni alnmak artyla damga vergisine tabi dier ekliyle denebilir.
ktlarn damga vergisinin basl damga konulmas ekliyle denebilecei ngrlmtr.
Basl damga konulan ktlar matbu olarak hazrlanp bastrlr. Stoklarda yer alan
bu matbu ktlar gerek olduka zerinde bo braklm bilgiler ilgililerce doldurulmak
suretiyle kullanlr. Bu ktlarn damga vergisi sz konusu kt baslmadan nce yzde
be noksan ile pein olarak denir.
28 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
zet
Damga vergisindeki vergilendirilme biimlerini listele-
1 yebilmek
Damga vergisinde maktu ve nispi olmak zere iki
vergilendirme biimi kullanlr. Bu kapsamndaki
ktlar matrah tr ve belli bir paray ierip ierme-
me lt uyarnca nispi veya maktu biimde vergiye
tabi tutulur.
Damga vergisinde nisbi vergilendirmeyi aklayabilmek
2
Nispi vergilemede ise kdn tr ile birlikte nitelii
ve belli bir para iermesi de dikkate alnr. Belli paray
ieren ktlar iin nispi vergileme yaplr. Nispi ver-
gileme deer esasl matraha dayanr. Nispi vergileme-
de kdn damga vergisi ierdii meblaa yasaya ekli
(1) sayl tabloda belirlenmi bindelik oran uygulana-
rak hesaplanr.
Damga vergisinde maktu vergilendirmeyi aklaya-
3 bilmek
Maktu vergilemede kt, sadece mahiyeti esas alna-
rak yasaya ekli (1) sayl tabloda yazl sabit tutarlar
zerinden damga vergisine tabi tutulur. Her bir kt
iin ayr ayr belirlenmi tutarda maktu vergi alnr.
Damga vergisinin eitli deme biimlerini listeleye-
4 bilmek
Damga vergisi gnmzde makbuz karlnda de-
me, basl damga konulmas suretiyle deme ve istih-
kaktan kesinti yaplmas suretiyle deme olmak zere
temel ekilde denebilir. Eskiden sz konusu olan
damga vergisinin pul yaptrlmas suretiyle denme-
si usul ise 5281 sayl Kanun ile yaplan yasa deiik-
lii ile 31.12.2004 tarihi itibaryla kaldrlmtr. Hangi
ktlarn damga vergisinin hangi ekilde denecei
ya bizzat kanun koyucu tarafndan belirlenmi veya
kanun koyucu bunlarn belirlenmesi hususunda Ma-
liye Bakanln yetkili klm olduundan ykml-
ler damga vergisinin deme eklini semek hakkna
sahip deildirler.
Damga Vergisi Kanununun 18. maddesinde dzen-
lenen makbuz karlnda deme usul gnmzde
damga vergisinin genel deme ekli konumunda olup,
yasada zel bir deme ekli ngrlmemi ise damga
vergisi bu deme ekli vastas ile denir.
Damga Vergisi Kanununun 17. maddesinde dzen-
lenen basl damga konulmas suretiyle deme ekli
ancak belli ktlarn damga vergisinin denmesinde
kullanlabilir.
Damga Vergisi Kanununun 19. maddesinde dzen-
lenmi istihkaktan kesinti suretiyle deme ekli ver-
gi sorumlusu konumundaki baz kurulularn baz
ilemlerine dair yaptklar demeler bakmndan
kullanlr.
 2. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Biimleri 29

Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi damga vergisinde uygulanan 6. I. Makbuz karlnda deme
vergilendirme biimlerinden biridir? II. Basl damga konulmas suretiyle deme
a. Gerek usulde vergilendirme . stihkaktan kesinti yaplmas suretiyle deme
b. Gtr usulde vergilendirme IV. Pul yaptrlmas suretiyle deme
c. Basit usulde vergilendirme Yukardaki deme ekillerinden hangisinde damga vergisi
d. Nispi vergilendirme defteri tutmak ve bu deftere gre damga vergisi beyannamesi
e. Ksmi vergilendirme verip vergi demek gerekir?
a. Yalnz I
2. Maktu vergilendirmede uygulanan oran tr aadaki- b. Yalnz II
lerden hangisidir? c. Yalnz III
a. Sabit oran d. I ve II
b. Tek oran e. I ve III
c. Artan oran
d. Tersine artan oran 7. Aadakilerden hangisi demelerinde kulland ve nis-
e. Maktu vergilendirmede oran uygulamas sz konusu pi esasta damga vergisine tabi makbuzlar ile bu nitelikteki
deildir. ktlara ait damga vergisini bu demeleri yaparken istihkak-
lardan kesinti yapmak ekliyle demek zorunda deildir?
3. Aadaki katlardan hangisi nispi biimde vergilendi- a. Genel ve zel bteli daireler
rilir? b. l zel idareleri ve belediyeler
a Bilanolar c. ktisadi kamu teekklleri ile bunlarn itirakleri ve
b. Beyannameler messeseleri
c. Belli bir paray iermeyen tahkimnameler d. Bankalar
d. Belli bir paray iermeyen sulhnameler e. Gerek kii tacirler
e. Makbuzlar
8. Aadakilerden hangisi Damga Vergisi Kanunu mad. 17
4. Aadaki katlardan hangisi maktu biimde vergilen- uyarnca damga vergisi basl damga konulmas ekliyle de-
dirilir? nebilecek ktlardan biri deildir?
a. Kira mukavelenameleri a. Makbuz ve ibra senetleri
b Belli bir paray ieren tahkimnameler b. Faturalar
c. Belli bir paray ieren sulhnameler c. Kira szlemeleri
d. Belli paray ihtiva eden turizm iletmeleri ile seyahat d. latrma ile ilgili konimento ve manifesto gibi
acentelerinin aralarnda dzenledikleri kontenjan ktlar
szlemeleri e. Elektrik, havagaz, telefon ve su abonman szlemeleri
e. potekli bor senetleri

5. Aadakilerden hangisi nispi vergilendirmede sz ko-

nusu olan damga vergisi oranlarndan biri deildir?
a. 1,89
b. 5,69
c. 7,59
d. 9,48
e. 10,50
30 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
9. Aadaki seeneklerden hangisinde damga vergisinin
gnmzde denmesine dair ekiller eksiksiz gsterilmitir?
a. Makbuz karlnda deme ve basl damga konul-
mas suretiyle deme
b. Makbuz karlnda deme ve istihkaktan kesinti ya-
plmas suretiyle deme
c. Makbuz karlnda deme, basl damga konulmas
suretiyle deme ve istihkaktan kesinti yaplmas su-
retiyle deme
d. Basl damga konulmas suretiyle deme ve pul yap-
trma suretiyle deme
e. Pul yaptrlmas suretiyle deme
10. stihkaktan kesinti yapmak suretiyle damga vergisini lar iin vergi muafiyeti geldi. 6 Haziran 2008 tarihinde Resmi
vergi dairesine deyecek olanlar yaptklar demelerden kes-
tikleri vergiyi ne zamana kadar vergi dairesine deyebilirler?
a. O ayn 20. gn akamna kadar
b. O ayn 26. gn akamna kadar
c. zleyen ayn 20. gn akamna kadar
d. zleyen ayn 26. gn akamna kadar
e. O ayn 31. gn akamna kadar
Okuma Paras 1
Muafiyet Geldi; T K, Mterisine amga
ergisini ade decek
Harlar Kanununda yaplan deiiklikle sz konusu tarih-
ten sonra denen Damga Vergisinin yars iade ediliyor. Bu
sre iinde T Kden ev alanlar peinat yatrdklar banka-
lara bavurarak paralarn alabilecek. Yasalara gre 100 bin
YTLlik bir ev iin ortalama 1.500 yeni lira Damga Vergisi
deyen vatandalara 750 YTLsi geri veriliyor.
Bugne kadar 350 binden fazla konut yapan T K, bir adm
daha atarak vatanda rahatlatt. Konut almak isteyenlerin
zerindeki ift Damga Vergisi yknden birinin kaldrlmas
iin Maliye Bakanlna bavuran darenin talebi kabul edil-
di. Harlar Kanununda yaplan deiiklikle sz konusu sat-
Gazetede yaymlanan iki kez Damga Vergisi deme zorunlu-
luu ortadan kalkt. Damga Vergisi iin peinatla birlikte de-
nen parann yars bundan byle vatandan cebinde kalacak.
Bu arada sistem uyumunun T K ile bankalar arasnda ge
tamamlanmas sebebiyle son iki ay ierisinde ev almak iin
peinat yatranlar iki kez Damga Vergisi demek zorunda
kald. Gecikmelerin vatanda madur ettiini dikkate alan
Bayndrlk ve skan Bakanl bir yazyla ilgili kurumlar
uyard. Geen pazartesi gn de bankalarla aradaki sistem
uyumu tamamland. Bylece hak sahipleri Damga Vergisi
muafiyetinden iki ay gecikmeli olarak yararlanmaya balad. 6
Hazirandan sonra peinat yatranlar ise bankalarna bavura-
rak dedikleri Damga Vergisi tutarnn yarsn geri alabiliyor.
Ziraat Bankas yetkilileri, dzeltmenin 11 Austos 2008 tari-
hi itibaryla banka dekontlarna yansdn belirtiyor. 2 aylk
dnemde geriye dnk olarak vatandalara paralarnn yars-
n dediklerini belirten yetkililer, Ev taksitleri iin atmz
hesaplara yatryoruz. Hesap atrmayanlarn da bankamza
bavurarak elden deme almas gerekiyor. bilgisini veriyor.
100 bin YTLlik evde 720 YTLyi geiyor
on iki ayda amga ergisi muafiyetine ramen T Kden
konut alan binlerce kii ift Damga Vergisi dedi. 30 Haziran
2008de peinat yatran smail Altn da bu hak sahiplerinden
biri. 96 bin YTLlik ev iin 1.434 yeni lira Damga Vergisi de-
yen Altn, vergi muafiyetinden arkada araclyla haberdar
olmu. T Kden ev alan arkadann amga ergisinin ya-
rsn dediini renince Ziraat Bankasna bavurduunu
belirten Altn, Arkadan yatrd dekontta Damga Vergisi
benimkinin yars gzkyordu. Hemen bankay aradm.
Grevliler ubeye gidip param alabileceimi syledi. 717
YTL cebimde kalnca piyangodan para km gibi oldu. dedi.
Kaynak: http://www.porttakal.com/haber-muafiyet-geldi-
toki-musterisine-damga-vergisi-ni-iade-edecek-78969.htm
 2. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Biimleri
Okuma Paras 2
T.C. DANITAY
7. AR
E. 1998/574
K. 1998/4374
T. 8.12.1998
.......Dosyann incelenmesinden, davac bankann, baz ger-
ek ve tzel kiilerle yapt vadeli dviz alm-satm (for-
ward) ilemleri ile ilgili olarak teklifname ald altnda ald
ve maktu damga vergisine tabi tutulan belgenin gerekte bir
taahhtname szleme niteliinde olduu ve bu sebeple nispi
damga vergisine tabi olmas gerektiinden bahisle dzenle-
nen vergi inceleme raporuna istinaden ek tarhiyat yapld
anlalmtr.
488 sayl Damga Vergisine Kanununun 1inci maddesinde,
kanuna ekli 1 sayl tabloda yazl katlarn damga vergisine
tabi olduu Kanundaki katlar teriminin, yazlp imzalan-
mak veya imza yerine geen bir iaret konmak suretiyle d-
zenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek iin
ibraz edilebilecek olan belgeleri ifade ettii 3nc madde-
sinde, damga vergisinin mkellefinin katlar imza edenler
olduu. Katlarn mahiyetlerinin tayini balkl 4nc tar satrnda belirtilen mebla belirlenen kurdan satmay
maddesinde, bir kadn tabi olaca verginin tayini iin o
kadn mahiyetine baklaca ve buna gre tabloda yazl
vergisinin bulunaca, katlarn mahiyetlerinin tayininde
ekli kanunlarda belirtilmi olanlarda kanunlardaki adlarna,
belirtilmemi olanlarda zerindeki yaznn tazammun etti-
i hkm ve manaya baklaca 10uncu maddesinde, nispi
vergide, katlarn nevi ve mahiyetlerine gre bu katlarda
yazl belli parann, maktu vergide ise mahiyetlerinin esas
olduu hkm altna alnm, kanuna ekli 1 sayl tabloda,
mukavelenameler, taahhtnameler ve temliknamelerden bel-
li paray ihtiva edenlerin %06 orannda damga vergisine tab
olduu belirtilmitir.
Ayn Kanunun 27 inci maddesinin 2344 sayl Kanunun 2nci
maddesiyle eklenen 4nc fkrasnda ise bankalarn vergisi
denmemi veya noksan denmi katlar, usulen vergi ve
cezas denmedike ileme koyamayacaklar, vergi ve cezas
denmeden bu katlar ileme koyan ilgili bankadan, ka-
dn mkelleflerinden alnacak ceza miktarnda ayrca ceza
alnaca hkme balanmtr.
Vergi inceleme raporu ekinde yer alan tutanakta banka yet-
kililerince dlen muhalefet erhine gre, belli miktardaki
bir dvizin anlamann yapld tarihte belirlenen bir kur
zerinden ileriki bir tarihte ya da belirli bir zaman dilimi ie-
risinde alm ya da satmnn yaplmas ykmlln ieren forward ilemlerine dayanak tekil eden belgede karlkl
forward ilemleri, davac bankaca u ekilde yaplmaktadr.
Forward ilemi iin bavuruda bulunan mterilerine, banka-
31
ca, teklifname ad altnda basl bir form verilmekte ve dol-
durulup imzalanmak suretiyle kendisine teklifte bulunulmas
istenilmekte, mterilerle herhangi bir yazl szleme imza-
lanmamakta yazl bir kabul veya ret cevab da verilmemekte,
formda yazl ilem tarihi geldiinde vadeli dviz sat veya
al yaplmak suretiyle ilem bilfiil gerekletirilmekte ve sz
konusu kat maktu damga vergisine tabi tutulmaktadr.
Bu duruma gre, forward ileminde zmni bir kabul ve szl
bir szleme gerekletirildiinden, ortada damga vergisine
tab bir szlemenin varlndan sz edilemez.
Damga Vergisi Kanununun yukarda deinilen 4nc mad-
desindeki hkm erevesinde vergisi uyumazla konu
katlar incelendiinde, teklifname bal altnda, muha-
taplar tarafndan imzalanarak davac bankaya verilen belge-
lerde, ilem tarihi, belirlenen vade tarihi, vade tarihindeki
kur, vadeli olarak alnacak dviz miktarnn yazl olduu:
teklifte belirtilen vadeli dviz alm-satm ileminin yap-
lp yaplmama insiyatifi bankaya ait olmak zere, bankann
belgede belirtilen dviz alm-satm ilemini kabul ettii tak-
tirde vade hitamnda bankann vadeli olarak alnacak mik-
kabul etmi saylaca: vade tarihindeki cari piyasa kuru ne
olursa olsun mterinin vade tarihinde belirlenen kurdan
belirlenen miktardaki dviz cinsim almay kabul ettii; ce-
zai meyyide blmnde, vadeli olarak satlacak miktar ola-
rak belirlenen meblan vade tarihinde bankaya satlmad
taktirde mterinin temerrde dm saylaca; meblan
Trk Liras krediye dntrlecei ve bu krediye, bankann
o dnemde ksa vadeli Trk Liras kredilere uygulad en
yksek faizin %50 fazlas orannda temerrt faizi iletecei
hususlarnn yan sra, bu ekilde oluacak faiz meblana ve
faize bal olarak tahakkuk edebilecek vergi ve fon gibi dier
ykmllklerin de denmesinin kabul edildii; baz bel-
gelerde vadeli olarak alnacak miktar yannda vadeli olarak
satlacak miktarn da belirlendii, bu belgelerde, bankann
vade hitamnda bu ilemi yapmaktan vazgeebilecei, bu
durumda cari piyasa kuru ile vadeli dviz alnn gerekle-
tirilecei kur arasndaki farkn banka tarafndan mteriye,
farkn banka lehine olmas halinde sz konusu farkn mteri
tarafndan bankaya denecei, vadeden nce veya vade hita-
mnda vadeli dviz alm satm ileminden mteri tarafndan
vazgeilmesi halinde de benzer hususlarn geerli olacann
belirtildii grlmektedir.
Banka mterisi tarafndan imzalanarak bankaya verilen ve
taahhtlerde bulunulduu ve vaadedilen ilemlerin yerine
getirilmemesi durumunda, mteri asndan ar meyyi-
32 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
delerin ngrld gz nnde bulundurulduunda, sz
edilen belge, balnda teklifname olarak adlandrlm
olsa da mahiyeti itibaryla gerekte bir taahhtname olduu
aktr. Bu sebeple bir taahhtname olan kadn nispi damga
vergisine tab tutulmas gerekmektedir.
Ancak, damga vergisinin mkelleflerinin katlar imza
edenler olduu dikkate alndnda, mteriler tarafndan
imzalanan kada ilikin nispi damga vergisi tarhiyatnn, i-
lemde taraf olan banka adna yaplmasnda ve buna bal ola-
rak ceza kesilmesinde mevzuata uyarlk bulunmadndan,
mahkeme kararnn ar kusur cezal vergiye ilikin ksmnda
sonucu itibaryla isabetsizlik grlmemitir.
Damga Vergisine Kanununun yukarda yer verilen 27nci
maddesi uyarnca kesilen cezaya gelince; Kanunun 27nci
maddesinin 4nc fkrasnda, vergisi denmemi veya nok-
san denmi katlarn, vergi ve cezas denmeden ileme
konulmas halinde, bankadan, kadn mkelleflerinden
alnacak ceza miktarnca ayrca ceza alnaca ngrld-
nden ve yukarda akland zere nispi damga vergisine
tabi tutulmas gereken kat maktu damga vergisi zerinden
vergilendirilmi olduundan, 27nci madde hkmne aykr
davranan banka adna, bu madde uyarnca kesilen cezada ka-
nuna aykrlk bulunmayp, bu husus irdelenmeksizin verilen
mahkeme kararnda isabet grlmemitir.
Aklanan nedenlerle, temyiz isteminin ksmen kabulne:
mahkeme kararnn, Damga Vergisi Kanununun 27nci mad-
desi uyarnca kesilen cezaya ilikin ksmnn bozulmasna;
temyiz dilekesinde ileri srlen hususlar, sz geen kararn
damga vergisi ve 213 sayl Kanun uyarnca kesilen ar kusur
cezasna ilikin ksmnn bozulmasn salayacak durumda
grlmediinden, sonucu itibaryla yerinde bulunan mah-
keme kararnn bu ksmnn onanmasna 8.12.1998 gnnde
oybirlii ile karar verildi.
Kaynak: Kazanc tihat Bilgi Bankas, http: .kazanci.
com/kho2/ibb/giris.htm
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. d Yantnz yanl ise Damga Vergisinde eitli Ver-
gilendirilme Biimleri konusunu yeniden gzden
geiriniz.
2. e Yantnz yanl ise Maktu Vergilendirme konusu-
nu yeniden gzden geiriniz.
3. e Yantnz yanl ise Nispi Vergilendirme konusunu
yeniden gzden geiriniz.
4. d Yantnz yanl ise Maktu Vergilendirme konusu-
nu yeniden gzden geiriniz.
5. e Yantnz yanl ise Nispi Vergilendirme konusunu
yeniden gzden geiriniz.
6. e Yantnz yanl ise Damga Vergisinin denmesi
Biimleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
7. e Yantnz yanl ise amga ergisinin stihkaktan
Kesinti Yaplmas Suretiyle denmesi konusunu
yeniden gzden geiriniz.
8. c Yantnz yanl ise Damga Vergisinin Basl Damga
Konulmas Suretiyle denmesi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
9. c Yantnz yanl ise Damga Vergisinin denmesi
Biimleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
10. b Yantnz yanl ise amga ergisinin stihkaktan
Kesinti Yaplmas Suretiyle denmesi konusunu
yeniden gzden geiriniz.
 2. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Biimleri 33

Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan Kaynaklar

Sra Sizde 1
Yeniden deerleme oran
Sra Sizde 2
Yaplabilir. Maktu vergilemede denecek vergi miktar a-
sndan nemli olan kdn niteliidir, kural olarak kdn
belli bir para ierip iermemesi bu adan nem tamaz.
Sra Sizde 3
Akitlerle ilgili katlaradan sadece belli paray ihtiva etmeyen
tahkimnameler ve sulhnameler ile belli paray ihtiva edenleri
de dahil olmak zere turizm iletmeleri ile seyahat acentele-
rinin aralarnda dzenledikleri kontenjan szlemeleri mak-
tu vergiye tabi tutulmutur.
nal, M., (2006). 101 oruda amga ergisi Kanunu l
Kitab, Muhasebat Kontrolrleri Dernei Yayn, Ankara.
Krman, A., (1997). 488 Sayl Damga Vergisi Kanunu erhi,
Dou Matbaaclk, Ankara.
ncel, M., aan, ., (2010). Bankaclar in Mali Hukuk
Bilgisi,14. Bask, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma
Enstits Yaynlar, Ankara.
ncel, M., Kumrulu A., aan, N., (2010). Vergi Hukuku, 19.
Bask, Turhan Yaynlar, Ankara.
zbalc, Y., (2006). Damga Vergisi Kanunu Yorum ve
Aklamalar, Olu Yaynclk, Ankara.

Sra Sizde 4
Damga vergisi hesaplanrken matraha katma deer vergisi
dhil edilmez; KDV hari tutar zerinden kadn damga
vergisi hesaplanr.

Sra Sizde 5
Ticari ilemlerde kullanlan katlardan birer ticari ve mte-
davil senet olan deniz dnc senedi ile ipotekli bor senedi
ile irat senedi iin nispi vergilendirme biimi kabul edilmitir.

Sra Sizde 6
Bir ay zarfnda yaptklar damga vergisine tabi ilemlerin
makbuz karl denecek vergileri ile istihkaktan kesinti
suretiyle denecek damga vergilerini bu deftere yazarlar.

Sra Sizde 7
Genel ve zel bteli dairelerle il zel idareleri ve belediyeler,
bankalar, iktisadi kamu teekklleri ile bunlarn itirakleri ve
messeseleri ve benzeri teekkl, itirak ve messeselerine.

Sra Sizde 8
stihkaktan kesinti yapmak suretiyle damga vergisini vergi
dairesine deyecek olanlar yaptklar demelerden kestikleri
vergiyi aylk veya aylk muhtasar beyanname ile vergi da-
iresine o ayn 20. gn akamna kadar bildirir ve 26. gn
akamna kadar da derler.

Sra Sizde 9
Hizmet erbabna maa, cret, gndelik, huzur hakk, tazmi-
nat, ikramiye ve harcrah gibi adlarla yaplan nispi vergiye
tabi istihkak ve avans demeleri, mteahhitlere ve dier kim-
selere yaplan avans demeleri, resm dairelerce yaplan her
trl demeler ile ilgili ilemler.
3
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Damga vergisinde vergilendirme asndan zellik tayan eitli durumlar lis-
teleyip aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
K n iteli i Bir en Fa la m a
K t shalarn Bir en Fa la Belli ara sterme
Olmas orunlulu u
Bir en Fa la Akit e lem Yabanc ara

indekiler

DAMGA VERGSNE TA K ITLARIN

NTELKLERNN TAYN EDLMES
DAMGA VERGSNE TA K IT
NSHALARININ RDEN FA LA
LMASI
DAMGA VERGSNE TA K ITTA
RDEN FA LA AKT VE LEM
Damga Vergisinde ULUNMASI
Damga Vergisi ve Harlar DAMGA VERGSNE TA K IDA
Vergilendirme Asndan zellik
Bilgisi K NULAN M ANIN RDEN FA LA
Tayan Durumlar
LMASI
DAMGA VERGSNE TA K ITLARDA
ELL ARA GSTERLMES
RUNLULU U
YA ANCI ARA CNSNDEN
D ENLENEN K ITLARDA DAMGA
VERGS
DAMGA VERGSNE TA K ITLARIN
NTELKLERNN TAYN EDLMES
 Damga Vergisinde
Vergilendirme Asndan
zellik Tayan Durumlar

DAMGA VERGSNE TAB KITLARIN NTELKLERNN TAYN

EDLMES
Damga vergisi uygulamas bakmndan kdn damga vergisi borcu miktarnn doru Damga vergisinde bir kadn
olarak tespiti son derece nemli bir husustur. 488 sayl Damga Vergisi Kanununa ekli tabi olaca verginin tayini iin o
kadn niteliine baklr.
(1) sayl Tabloda damga vergisine tabi olan eitli ktlar ismen saylm olup buna gre
vergilendirme kdn ismen yer ald pozisyondaki vergi tutar veya oran zerinden
yaplmaktadr. Ancak bu dzenlemeye ramen kdn tabi olduu verginin belirlenmesi
kimi zaman kolay olmayabilir. Byle bir durumda Vergi Usul Kanunu ve Damga Vergisi
Kanununun ilgili zel hkmleri devreye girip uygulanmak suretiyle zm getirilmeye
allmaktadr.
Vergi Usul Kanununun 3. maddesi vergi kanunlarnn uygulanmas ve ispat baln Nitelii tayin edilmek istenen
tar. Bu madde uyarnca vergilendirmede vergiyi douran olay ve bu olaya ilikin ilemle- kt zerinde baka bir kda
atf yaplmsa atf yaplan
rin gerek mahiyeti esas alnr. Bu hkmn amac alacakl ve borlu taraflarn menfaatle- kdn hkmlerine gre kdn
rinin birbirine zt olduu vergilendirme ilikisinde her iki tarafa da gvence salamaktr. kazand nitelie gre vergi alnr.
Damga Vergisi Kanununun 4. maddesi VUK madde 3e paralel bir dzenleme ierir.
Bu madde uyarnca bir kdn tabi olaca verginin tayini iin o kdn niteliine baklr
ve buna gre (1) sayl tabloda yazl vergisi bulunur.
Ktlarn nitelikleri tayin edilirken ekli kanunlarda belirtilmi olan ktlar asn-
dan kdn ilgili kanundaki adna, belirtilmemi olanlar asndan ise kt zerindeki
yaznn ierdii hkm ve anlama baklr.

Damga vergisine tabi bir kdn nitelii nasl belirlenmektedir?

1
Nitelii tayin edilmek istenen kt zerinde baka bir kda atf yaplmsa atf yap-
lan kdn hkmlerine gre kdn kazand nitelie gre vergi alnr. Bu dzenleme
ile kiilerin dzenledikleri ktlara farkl isimler koyup yasaya ekli (1) sayl tabloda bu
isimlerin yer almamas nedeniyle vergiden kanmalar nlenmek istenmitir. Gerekten
de gerek kdn (1) sayl tablo kapsamna girip girmediinin tespiti gerekse de (1) say-
l tabloda yer alan pozisyonlardan hangisine dhil olduunun belirlenmesi hususlarnda
kdn nitelii esas alnacaktr.
Kanunlarla ekilleri zel olarak belirlenmi olan ktlarn niteliklerinin tespitinde
kural olarak bir sorun yaanmaz. ekli kanunlarla belirlenmi ktlara kymetli evrak
rnek oluturur. Kymetli evrakn en nemli zelliklerinden biri bunlarn yasa ile belir-
lenmi zel ekil artlarna tabi olmasdr. Byle bir kdn (rnein ayni haklar temsil
36
2 telii nasl belirlenmektedir?
Bir nshadan fazla olarak
dzenlenen ktlarn her
nshasnn ayr ayr ayn miktar
ve nispette damga vergisine tabi
olacandan daha fazla vergi yk
ortaya kacaktr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
eden makbuz senedi-resepise veya rehin senedi-varant gibi emtia senetlerinin) nitelii bu
kdn dzenlendii ilgili kanundaki adna baklarak tayin edilir. Bu tr ktlar ancak
kanunun tayin ettii zel ekillerde dzenlendiklerinde kendilerinden beklenen hukuki
ilevi grrler. Bunlara kanunen tayin edilmi olandan farkl bir mahiyet yklenmek is-
tenirse bir baka deyile kt yasada belirtilmi zel ekl artlara uyulmadan dzenlen-
mise bunlarn ierdii hukuki ilem geerlik kazanamaz ve kt kendisinden beklenen
hkm ve sonucu douramaz.
Kanunen belli ekle tabi tutulmam, ekilleri kanunlarda belirtilmemi olan ktlarn
nitelii ise bunlarn zerindeki yaznn kapsad hkm ve anlama baklarak tayin edilir.
Bu tr bir kdn nitelii saptanrken kttaki yazlarn lafzi-deyimsel ifadeleri ile bir-
likte taraflarn bu kd dzenlenmekle ulamak istedikleri gerek ama da dikkate aln-
maldr. Gerek nitelii farkl olduu hlde srf vergiden kanmak, daha az damga vergisi
demek amacyla baka bir isim altnda dzenlenen bir ktta vergileme kdn gerek
nitelii dikkate alnarak yaplmaldr. Kdn damga vergisi asndan durumu zn ek-
le ncelii ilkesi uyarnca ekline gre deil fakat zne-ieriine gre belirlenmelidir.
Ktta baka bir kda atf yaplm ise bu takdirde kdn mahiyeti atf yaplan kdn
hkmlerine gre tayin edilir. Bu durumda kt gndermede bulunduu kdn hk-
mn alr. Bir baka deyile kt gnderme yaplan kdn hkmlerine gre kazanaca
nitelie gre damga vergisine tabi tutulur. Bunun koulu mahiyeti ve mebla itibaryla
ktla balants kurulan, atfta bulunulan kdn, kttan daha nce dzenlenip te-
kemml etmi, hkm ifade eder hle gelmi olmasdr. Atf yaplan kt vergilendirmeyi
gerektirecek ekilde tekemml etmemi ise buna gnderme yapan ktlardan da vergi
alnamaz.
Kanunen belli ekle tabi tutulmam, ekilleri kanunlarda belirtilmemi olan ktlarn ni-
DAMGA VERGSNE TAB KIT NSHALARININ BRDEN
FAZLA OLMASI
Damga vergisine tabi ktlarn vergilendirilmesinde zellik arz eden bir baka durum ise
kdn bir veya birden fazla kopya hlinde dzenlenmi olmas hli ile bu kt kopyala-
rnn hukuki niteliidir. Damga vergisine tabi bir kdn vergi yk bu kdn bir veya
birden fazla nsha ya da suret hlinde dzenlenmi olmas durumunda deiebilecektir.
Damga Vergisi Kanununun 5. maddesinde bir nshadan fazla olarak dzenlenen
ktlarn her nshasnn ayr ayr ayn miktar ve nispette damga vergisine tabi olaca
belirtilmitir. Bir baka deyile birden fazla nsha olarak dzenlenen bir kt asndan
daha yksek bir damga vergisi yk sz konusu olacaktr.
Nsha her biri hukuken ayn hkm ve ispat gcne sahip olmak zere birden fazla
dzenlenmi ktlardan her birini ifade eder. Kdn her bir nshasnda kdn vergiye
tabi olmasn gerektiren ve bu kda hukuken geerlik ve ispat gc kazandran slak
imza/imzalar ayr ayr mevcuttur. mzann her bir nshaya ayr ayr atlm olmas veya
araya karbon kt konularak tm nshalarn bir defada imza edilmi olmas vergilen-
dirme asndan nem tamaz. Kt kopyas her iki durumda da nsha saylarak damga
vergisine tabi tutulur.
Suret ise nshadan karlan, imza iermeyen bu nedenle aslnn ayn olduu tasdik
edilmek suretiyle hukuken geerlilii salanan kt kopyalardr. Fotokopiler ancak asl
gibidir kaesi baslarak onaylanmsa hukuken suret saylr. Nshalardan her biri kural
olarak ayr ayr ayn nispet ve miktarlarda damga vergisine tabi tutulurken suretler maktu
vergiye tabi tutulur. Nshalara gre suretlerin damga vergisi yk ok dktr. Yasaya
 3. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Asndan zellik Tayan Durumlar 37
ekli (1) sayl tabloda yazl ktlarn asl 1,00 Trk lirasndan fazla maktu ve nispi vergiye
tabi olanlarnn resm dairelere ibraz edilecek zet, suret ve tercmelerinden 2014 ylnda
sadece T0,60 maktu damga vergisi alnaca ngrlmtr. Bu durumun sebebi nsha-
nn surete gre bir hususu ispat ve belli etmek konusunda daha deerli bir ispat ve tevsik
vastas saylmasdr.

Nshalardan her birinin kural olarak ayr ayr ayn nispet ve miktarlarda damga vergisine
tabi tutulurken suretleri maktu vergiye tabi tutulmasnn gerekesi nedir? 3

Kt nshalarnn ayr ayr vergilendirilmesi kuralna yasa ile baz istisnalar getiril-
mitir. 488 sayl Damga Vergisi Kanununun 5. maddesinin ikinci cmlesine gre damga
vergisine tabi ticari senetlerin (tama senedi, konimento, ipotekli bor senedi, irat senedi
gibi) sadece tedavle karlan nshalar vergilendirilecek, tedavle karlmayan nshala-
rndan ise vergi alnmayacaktr. Yine yasaya ekli (2) sayl tabloda kiiler tarafndan hari-
te dzenlenerek imza ve tarihlerinin tasdiki veyahut suret ve tercmelerinin verilmesi iin
noterlere getirilen ktlarn noter dairelerinde karlarak saklanacak nsha biimindeki
kopyalarnn da damga vergisine tabi tutulmayaca belirtilmitir.

DAMGA VERGSNE TAB KITTA BRDEN FAZLA AKT VE

LEM BULUNMASI
Damga vergisi hukuki ilemlerin yazya dkld ktlar konu edinmi bir mali y- Bir ktta birbirinden tamamen
ayr birden fazla akit ve ilem bir
kmllktr. Damga vergisine tabi bir ktta bazen birden fazla hukuki ilem bulunabi- araya gelmi olmas durmunda
lir. Bir ktta birden fazla akit ve ilem bulunmas damga vergisinde vergilendirme a- her bir ilem iin kt ayr ayr
sndan zellik ve nem arz eden bir durumdur. vergiye tabi tutulur.

Ayn ilem iin birden fazla kt dzenlendiinde kural bunlardan her biri iin ayr
ayr damga vergisi alnmasdr.
Yukarda belirtilen durumun tersi bir durum gerekletiinde, bir baka deyile bir
ktta birden fazla akit veya ilem toplanmsa bu takdirde eitli olaslklara gre farkl-
laan vergilendirmeler gndeme gelir.
Tek ktta birden fazla ilemin toplanmas 3 ayr biimde gerekleebilir. lk olarak bir Bir ktta toplanan birden fazla
ktta birbirinden tamamen ayr birden fazla akit ve ilem bir araya gelmi olabilir. Byle akit veya ilemin bir asldan
domu olmas ve bunlarn
bir durum sz konusu olduunda her bir ilem iin kt ayr ayr vergiye tabi tutulur. birbirine bal bulunmas
Zira kt bnyesindeki her bir akit ve ilem iin ayr ayr ispat ve belli etme nitelii tar. durumunda sadece en yksek
vergi alnmasn gerektireni iin
kinci durum bir ktta toplanan birden fazla akit veya ilemin bir asldan domu kt bir defa vergiye tabi tutulur.
olmas ve bunlarn birbirine bal bulunmasdr. Bu takdirde kdn dzenlendii anda
gereklemi ve ayn ktta yer alm olan bu bir asldan domu ve birbirine bal birden
fazla ilemden sadece en yksek vergi alnmasn gerektireni iin kt bir defa vergiye
tabi tutulur.
Sz konusu olabilecek nc ve son durum ise bir kttaki ileme asl ilemin taraf-
larndan baka bir kimsenin akit ve ileminin eklenmesidir. Bu durumda ise eklenen i-
lem asl ilem ile ayn ktta toplanm olsa bile ayrca vergilendirilir. Ek ilem iin ayrca
damga vergisi alnr.

Bir kttaki ileme asl ilemin taraflarndan baka bir kimsenin akit ve ileminin eklenme-
si durumunda damga vergisi nasl alnmaktadr? 4
38
Birden fazla kii tarafndan imza
edilen katlar iin birden fazla
vergi alnmaz ancak ktlara ait
vergi ve cezann tamamndan
kd imza eden kiiler
mteselsilen sorumlu olurlar.
5 makla birlikte bu genel kuraln istisnalar nelerdir?
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
DAMGA VERGSNE TAB KIDA KONULAN MZANIN BRDEN
FAZLA OLMASI
mza damga vergisinin konu, vergiyi douran olay ve ykml unsurlar asndan ok
nemli bir kavramdr. Kda konulan imzann birden fazla olmas damga vergisi asn-
dan zellik tayan bir baka durumdur.
Birinci nitede belirtildii zere damga vergisinin ykmls kd imza eden kii
veya kiilerdir. Birden fazla kii tarafndan imza edilen ktlara ait vergi ve cezann tama-
mndan kd imza eden kiiler mteselsilen sorumlu olurlar. Ancak bu durumla birlikte
damga vergisine tabi olan bir kda birden fazla imza konulmas verginin tekerrrn,
bir baka deyile bu kt iin birden fazla kez alnmasn gerektirmez. Byle bir durumda
kural olarak kttan zerinde yer alan imza adedince vergi alnmaz.
Ktta birden fazla kiinin imzasnn yer almas sadece mkellef saysn belirleyen
bir husustur. Birden fazla kii tarafndan imza edilmi bir kda ilikin damga vergisinin
ykmls imza sahibi kadar kii olacaktr. Kdn vergi ve cezas bu kiilerden herhangi
birinden mteselsil borluluk esaslar uyarnca istenebilecektir. Burada nemli olan ancak
birden fazla kiinin imzasnn yer almas ile kttaki hukuki ilemin tekemml edebilecek
olmasdr.
Yukarda belirtilen duruma karlk ktta ilemin tekemml iin gereken kii say-
sndan fazla kiinin imzas yer alyorsa bu durumda ktta birden fazla ilemin yer almas
veya asl ileme baka bir ilemin eklenmesi olaslklarnn varl dikkate alnmaldr.
Kttaki imzalarn birden fazla olmasnn verginin tekerrrn gerektirmemesi kural
olmakla birlikte yasann zellikle 7. maddesinde bu kurala baz istisnalar getirilmitir.
Damga Vergisi Kanunu maktu vergiye tabi olan ve birden fazla kiinin imzasn ta-
yan makbuz ve ibra senetlerinin vergisinin kttaki imza adedince alnacan hkme
balamtr. Zira bu tr ktlarda sadece paray alan kimsenin imzasnn varl kdn
tekemml iin yeterlidir. Bu duruma ramen kda birden fazla imza konulmas ktta
birden fazla hukuki ilemin var olduuna delalet eder. Hl byle olunca kttaki imza
saysnca vergi alnmas gerekir. (3239 sayl Yasa ile makbuzlar ve ibra senetleri iin mak-
tu vergileme kaldrlmtr. Bu duruma ramen yasadaki bu hkm deitirilmemitir.
Bu nedenle bu hkm ancak 3239 sayl yasa dan nce dzenlenmi ktlar asndan
uygulanabilecektir!)
Genel kuraln ikinci ve son istisnas nispi vergiye tabi olan ve birden fazla kimse ta-
rafndan imza edilen makbuz ve ibra senetleri ile ilgilidir. Bu tr ktlarda her imza sa-
hibine ait olan hisse ayrca belli edilmi ise kdn vergisi imza sahiplerinden bunlarn
hisselerine gre ayr ayr tahsil edilecektir. Buna karlk kttaki imza sahiplerinin hisse-
leri ayrca belli edilmemise kdn nispi damga vergisi de kttaki imza adedince imza
sahiplerinden alnacaktr.
Kttaki imzalarn birden fazla olmasnn verginin tekerrrn gerektirmemesi kural ol-
Damga vergisine tabi olan ktlara resm daireler veya gerek ve tzel kiiler adna
birden fazla imza konulmas durumunda birden fazla imza tek imza saylacaktr.
 3. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Asndan zellik Tayan Durumlar 39

DAMGA VERGSNE TAB KITLARDA BELL PARA

GSTERLMES ZORUNLULUU
Damga vergisi kapsamna giren ktlardan belli para ihtiva edenler nispi esasta vergilenir. Damga vergisi kapsamna giren
ktlardan belli para ihtiva
Yasann 11. maddesinde bir ksm ktlarn sadece nispi vergilemeye tabi tutulmas edenler nispi esasta vergilenir.
istenmi ve bunlar asndan mutlaka belli para gsterme zorunluluu getirilmitir. Bun-
lar konusu sadece para olabilen szlemelere ilikin baz ktlardr. Belirtilen nitelikleri
gerei bu tr ktlarn belli bir paray iermeksizin dzenlenmeleri mmkn deildir.
Damga Vergisi Kanununda cari hesap eklinde alan kredilerle her trl ikrazata ait
taahhtname ile mukavelenameler ve bunlarn temlik, yenileme, devir ve deitirilmesine
ilikin btn ktlarda ve keza matluplarn devir temlikine dair mukavelename ve tem-
liknamelerde ikraz veya temlik edilen para miktarnn veya azami haddinin gsterilme-
sinin mecburi olduu hkme balanmtr. Yasakoyucu bu hkmle nispi esasta damga
vergisine tabi ktlarda rtl szlemeler vastas ile bu kuraln dolanlmasn nlemek
istemitir.
Cari hesap 6102 sayl yeni Trk Ticaret Kanununun 89 ve 90. maddelerinde dzen-
lenmi zel bir szleme trdr. TTK 89. maddede cari hesap iki kiinin herhangi bir
hukuki sebep veya ilikiden doan alacaklarn teker teker ve ayr ayr istemekten karlkl
olarak vazgeip bunlar kalem kalem alacak ve bor ekline evirerek hesabn kesilmesin-
den sonra kacak artan tutar isteyebileceklerine ilikin szleme olarak tanmlanm
ve bu szleme iin yazl geerlik art ngrlmtr. 90. maddede ise cari hesap sz-
lemesinin hkmleri dzenlenirken bunun kendine zg bir kredi ilikisi olma zellii
dikkate alnmtr. Bu hkmlerden anlalaca zere cari hesap szlemesinin belli para
gsterilmeden yaplmas teknik ve hukuki adan mmkn deildir.

Cari hesap nasl kullanlmaktadr?

6
Damga Vergisi Kanununun 14. maddesinde vergilendirme asndan bir snr geti-
rilmitir. Bu hkme gre her bir kt iin hesaplanacak vergi tutar (1) sayl tabloda yer
alan snrlamalar sakl kalmak zere 800 bin yeni Trk lirasn aamaz. Ayn maddede yer
alan bir nceki ylda uygulanan bu azami tutar, her takvim yl bandan geerli olmak
zere, o yl iin tespit ve ilan olunan yeniden deerleme orannda artrlr. Bakanlar Kuru-
lu yeniden deerleme orannn % 50 fazlasn gememek ve % 20sinden az olmamak zere
yeni oranlar tespit etmeye yetkilidir hkmne istinaden 57 Seri Nolu Damga Vergisi
Genel Teblii ile her bir kttan alnacak damga vergisine ilikin bu st snr yeniden de-
erleme orannda artrlarak 1/1/2014 tarihinden itibaren 1.545.852,40 Trk liras olarak
belirlenmitir.
dn Szlemeleri 6098 sayl yeni Trk Borlar Kanununun beinci blmnde Bankalar, yurt d kredi
kurulular ve uluslararas
379-392. maddeler arasnda dzenlenmi olup dn szlemesinin bir tr de tketim kurumlarca kullandrlacak
dncdr. Parann bir misli mal olmas sebebi ile para dn verilmesine dair szleme- kredilerin temini ve geri denmesi
ler (eski ad ile karz akdi) de bu kapsamda yer alr. kraz ve istikraz, karz akdi erevesinde amacyla dzenlenecek ktlar
damga vergisinden istisnadr.
dn para verip almak ilerini ifade eder. Bor para verip alma ileri esas itibaryla ban-
kaclk, finansman ve kredi verme ilemlerine karlk gelir. Bu tr i ve ilemlerin belli bir
paray iermesi iin doas gereidir. Bu nedenle bu i ve ilemler nedeniyle dzenlenen
eitli ktlarda (taahhtname, mukavelename, alacak devir ve temlikine ilikin eitli
katlar gibi) belli para gsterilmesi zorunlu klnmtr. Bu zorunlulua uyulmad tak-
dirde bu ktlarn her birinden alnmas gereken vergi ve ceza vergiyi douran olayn
meydana geldii tarihte, ilgili bulunduu cari hesapta kaytl kredi veya ikrazat miktarna
gre hesaplanr ve alnr. Bu vergi ve cezann denmesinden mukriz ve mstakrizlerle
temlik eden ve adna temlik yaplan kii ve kurumlar mteselsilen sorumlu tutulurlar.
40
Yabanc parann Trk parasna
evrilmesi Maliye Bakanl
tarafndan belirlenip aklanacak
usuller kullanlarak yaplmaktadr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Vergi idaresi tarhiyat ilemin taraflarndan biri veya dieri ya da her ikisi hakknda ya-
pabilir. 488 sayl Damga Vergisi Kanunu ek madde 2de dviz kazandrc faaliyetlere
ilikin ilemlerle ilgili olarak dzenlenen ktlarn damga vergisinden mstesna olduu
belirtilmitir. 5035 sayl Kanun ile yaplan bu yasa deiiklii ile bankalar, yurt d kredi
kurulular ve uluslararas kurumlarca kullandrlacak kredilerin temini ve geri denmesi
amacyla dzenlenecek ktlar damga vergisinden istisna edilmitir.
YABANCI PARA CNSNDEN DZENLENEN KITLARDA
DAMGA VERGS
Damga Vergisi Kanununun 12. maddesi yabanc para cinsinden tutar ieren ktlarda
matrah tespiti ile ilgili zel bir dzenleme ierir. Bu dzenleme uyarnca damga vergisine
tabi ktlar yabanc para cinsinden dzenlenmi ise kt zerinde yazl paralar belirlen-
mi esaslara gre Trk parasna evrilerek kdn damga vergisi alnr.
Yabanc parann Trk parasna evrilmesi Maliye Bakanl tarafndan belirlenip ak-
lanacak usuller kullanlmak suretiyle olur. Maliye Bakanl bu konuya dair genel tebliler
karp ilan etmektedir. Bu teblilerde yabanc parann Trk paras cinsinden karlnn
bulunmasnda bu parann dviz sat kurunun esas alnaca, bu kurun TCMB tarafndan
tespit edilen kurlar olduu, damga vergisinde vergiyi douran olay kdn dzenlenip ek-
siksiz olarak tekemml ettii an gerekletiinden bu tarihteki kurun esas alnaca husus-
lar dzenlenmitir. 35 Seri Nolu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliinde bu hususta yer
alan dzenleme Vergiye tabi kdn yabanc para cinsinden dzenlenmesi hlinde ise
kt zerinde yer alan dvizin, kdn dzenlendii tarihteki T.C. Merkez Bankasnca
tespit ve ilan olunan cari dviz sat kuruna gre bulunacak Trk liras karl zerinden
damga vergisi hesaplanacaktr biimindedir.
 3. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Asndan zellik Tayan Durumlar
zet
Damga vergisinde vergilendirme asndan zellik ta-
1 yan eitli durumlar listeleyip aklayabilmek
Damga vergisi uygulamas bakmndan vergiye tabi
ktlarn niteliklerinin tayini, kt nshalarnn
birden fazla olmas, ktta birden fazla akit ve ilem
bulunmas, kda konulan imzann birden fazla ol-
mas ve nispi vergilemeye tabi ktlarda belli para
gstermenin zorunlu olmas ile ktta yabanc para
cinsinden tutar bulunmas durumlar zellik arz eder.
Damga vergisi uygulamasnda bir kdn tabi ola-
ca verginin tayini iin o kdn niteliine baklr
ve buna gre (1) sayl tabloda yazl vergisi bulunur.
Ktlarn nitelikleri tayin edilirken ekli kanunlarda
belirtilmi olan ktlar asndan kdn ilgili ka-
nundaki adna, belirtilmemi olanlar asndan ise
kt zerindeki yaznn ierdii hkm ve anlama
baklr.
Damga vergisine tabi kt birden fazla nsha hlinde
dzenlenmi ise kural olarak her nsha ayr ayr ayn
miktar ve nispette damga vergisine tabi tutulur. Buna
karlk suretler ise maktu esasta vergiye tabi tutulur.
Bu durumun sebebi nshann surete gre daha deer-
li bir ispat ve tevsik vastas olmasdr. Kt nshala-
rnn ayr ayr vergilendirilmesi kuralna yasa ile baz
istisnalar getirilmitir.
Vergilendirme asndan zellik ve nem arz eden
bir durum olan bir ktta birden fazla akit ve ilem
bulunmas, bir ktta birbirinden tamamen ayr bir-
den fazla akit ve ilemin bir araya gelmesi, bir asldan
domu ve birbirine bal olan birden fazla akit veya
ilemin ayn ktta toplanmas ve bir kttaki ileme
asl ilemin taraflarndan baka bir kimsenin akit ve
ileminin eklenmesi olarak 3 ayr biimde gereklee-
bilir. Bu durumda sz konusu kdn damga ver-
gisine tabi tutulmas farkl ekilde olur.
41
Damga vergisine tabi bir kda birden fazla imza ko-
nulmu olmas durumunda kural olarak kd imza
eden kiiler ktlara ait vergi ve cezann tamamndan
mteselsilen sorumlu olurlar. Ancak byle bir du-
rumda dahi kt sadece bir kez vergiye tabi tutulur,
kda birden fazla imza konulmas verginin teker-
rrn gerektirmez. Kdn imza sahibi saysnda
damga vergisi mkellefi olur kdn vergi ve cezas
bu kiilerden herhangi birinden mteselsil borluluk
esaslar uyarnca istenebilir. Buna karlk ktta i-
lemin tekemml iin gereken kii saysndan fazla
kiinin imzas yer alyorsa, bu durumda ktta bir-
den fazla ilemin yer almas veya asl ileme baka
bir ilemin eklenmesi olaslklarnn varl dikkate
alnarak vergileme yaplr. Kttaki imzalarn birden
fazla olmasnn verginin tekerrrn gerektirmemesi
kuralnn baz istisnalar vardr.
Damga Vergisi Kanununun 11. maddesi ile nispi ver-
gilemeye tabi baz ktlar asndan mutlaka belli
para gsterme zorunluluu getirilmitir. Konusu sa-
dece para olabilen szleme ve hukuki ilemlere ili-
kin bu ktlar belli bir paray iermeksizin dzenle-
nemezler.
Damga Vergisi Kanununun 12. maddesi uyarnca
damga vergisine tabi ktlar yabanc para cinsinden
dzenlenmi ise kt zerinde yazl yabanc para
belirlenmi esaslara gre Trk parasna evrilerek
kdn damga vergisi alnr.
42 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Kendimizi Snayalm
1. Damga vergisine tabi kt nshalar ile ilgili aadaki
ifadelerden hangisi yanltr?
a. Bir nshadan fazla olarak dzenlenen ktlarn her
nshas ayr ayr ayn miktar ve nispette damga ver-
gisine tabi olur.
b. Suretler maktu esasta damga vergisine tabi tutulur.
c. Asl gibidir kaesi baslarak onaylanm kt fotoko-
pileri suret saylr.
d. Araya karbon konularak bir defada imza edilerek d-
zenlenmi kt kopyalar suret saylr.
e. Her bir kopyas ayr ayr imzalanm ktlar nsha
saylr.
2. Damga vergisine tabi ktta birden fazla akit ve ilem
bulunmas ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. Ayn ilem iin birden fazla kt dzenlendiinde
kural bunlardan her biri iin ayr ayr damga vergisi
alnmasdr.
b. Bir ktta birden fazla akit veya ilem toplanmsa
her koulda bu akit ve ilemler ayr ayr damga vergi-
sine tabi tutulur.
c. Bir ktta birden fazla akit veya ilem toplanm olsa
da her zaman iin kt akit ve ilemlerden sadece
biri iin damga vergisine tabi tutulur.
d. Bir ktta toplanan birden fazla akit veya ilem bir
asldan domu ve bunlarn birbirine bal ise kt
bu ilemlerin her biri iin ayr ayr damga vergisine
tabi tutulur.
e. Bir kttaki ileme asl ilemin taraflarndan baka
bir kimsenin akit ve ilemi eklenmi ise kt bu i-
lemlerden sadece en yksek vergi alnmasn gerekti-
reni iin bir defa damga vergisine tabi tutulur.
3. Damga vergisine tabi katlarn nitelik tayini ile ilgili aa-
daki ifadelerden hangisi yanltr?
a. ekli kanunlarda belirtilmi olan ktlar asndan
nitelik tayini kdn ilgili kanundaki adna baklarak
yaplr.
b. ekli kanunlarda belirtilmemi olan ktlar asn-
dan nitelik tayini kt zerindeki yaznn ierdii
hkm ve anlama baklarak yaplr.
c. Gerek nitelii farkl olduu halde srf vergiden ka-
nmak, daha az damga vergisi demek amacyla ba-
ka bir isim altnda dzenlenen bir ktta vergileme
kdn gerek nitelii dikkate alnarak yaplr.
d. Kdn damga vergisi asndan durumu belirlenir-
ken z-ierii deil fakat ekli dikkate alnr.
e. Ktta baka bir kda atf yaplm ve atf yaplan
kt vergilendirmeyi gerektirecek ekilde tekemml
etmemi ise buna gnderme yapan ktlardan da
vergi alnamaz.
4. Aadaki ktlardan hangisinde ilgili yasa hkm uya-
rnca belli para gstermek zorunlu deildir?
a. creti mukabilinde bankann kiralk kasa tahsis et-
mesine dair szleme
b. Banka tarafndan tketici kredisi verilmesine dair
szleme
c. Tefeciden alnan borcun faizi ile birlikte geri dene-
ceine dair verilen taahhtname
d. ki tacir arasnda cari hesap eklinde yrtlecek
olan ticari iliki kurulmasna dair szleme
e. Mevcut eklerin bir faktoring irketine devri suretiy-
le finansman salanmasna dair mukavelename
5. Yabanc para ile dzenlenen katlarda damga vergisi ile
ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
a. Damga vergisine tabi olan bir kdn yabanc para
cinsinden tutar iermesi mmkn deildir.
b. Yabanc para cinsinden tutar ieren bir kdn dam-
ga vergisine tabi tutulmas mmkn deildir.
c. Yabanc para cinsinden tutar ieren bir kdn dam-
ga vergisi de yabanc para cinsinden alnr.
d. Yabanc para cinsinden tutar ieren bir kdn dam-
ga vergisi yabanc parann Maliye Bakanl tarafn-
dan belirlenen esaslar zerinden Trk parasna ev-
rilmesi suretiyle Trk paras cinsinden alnr.
e. Yabanc para cinsinden tutar ieren bir kdn dam-
ga vergisi ilgili yabanc paraya serbest dviz piyasa-
snda karlk gelen kur zerinden Trk paras olarak
denir.
6. Damga Vergisi Kanununun 4. maddesinde yer alan bir
kdn tabi olaca verginin tayini iin o kdn niteliine
baklaca ve buna gre (1) sayl tabloda yazl vergisinin bu-
lunaca ynndeki hkm aadaki yasalardan hangisinin
3. maddesi ile paralel bir dzenleme ierir?
a. Ceza Muhakemesi Kanunu-CMK
b. Hukuk Muhakemeleri Kanunu-HMK
c. dari Yarglama Usul Kanunu-YUK
d. Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun-
AATUHK
e. Vergi Usul Kanunu-VUK
 3. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Asndan zellik Tayan Durumlar
7. ekli kanunlarda belirtilmi olan ktlarn nitelikleri ta-
yin edilirken aadakilerden hangisi esas alnr?
a. Sadece kadn zerinde yazl olan tutara baklr.
b. Kdn ilgili kanundaki adna baklr.
c. Kat zerinde yazl tutar ile birlikte kadn nitelii-
ne baklr.
d. Kt zerindeki yaznn ierdii hkm ve anlama
baklr.
e. Kad dzenleyenin hukuki konumuna baklr.
8. Damga vergisi uygulamasnda her biri hukuken ayn h-
km ve ispat gcne sahip olmak zere birden fazla dzen-
lenmi ktlardan her birine ne ad verilir?
a. Kupon
b. Suret
c. Nsha
d. Bas
e. Lot
9. Ayn ilem iin birden fazla kt dzenlendiinde dam-
ga vergisi asndan aadakilerden hangisi yaplr?
a. Vergide mkerrerlik durumunu engellemek iin ka-
ttan hi vergi alnmaz.
b. Kural olarak her bir kat iin ayr ayr damga vergisi
alnr.
c. Kattaki asl ileme eklenen ilem iin ayrca damga
vergisi alnr.
d. Ayn kt ierdii her bir ilem iin ayr ayr damga
vergisine tabi tutulur.
e. Ayn ktta yer alan bir asldan domu ve birbirine
bal birden fazla ilemden sadece en yksek vergi
alnmasn gerektireni iin kt bir defa damga ver-
gisine tutulur.
10. Yabanc para cinsinden tutar ieren ktlar nasl damga
vergisine tabi tutulur?
a. Yabanc para cinsinden tutar ieren ktlardan hi-
bir ekilde damga vergisi alnamaz.
b. Yabanc para cinsinden tutar ieren ktlar ierdik-
leri tutar ne olursa olsun sadece 100 USD tutarnda
maktu damga vergisine tabidir.
c. Yabanc para cinsinden tutar ieren ktlar zerinde
yazl paralar belirlenmi esaslara gre Amerikan do-
larna (USD) evrilerek damga vergisine tabi tutulur.
d. Yabanc para cinsinden tutar ieren ktlar zerinde
yazl paralar belirlenmi esaslara gre Avroya (euro)
evrilerek damga vergisine tabi tutulur.
e. Yabanc para cinsinden tutar ieren ktlar zerinde
yazl paralar belirlenmi esaslara gre Trk parasna
evrilerek damga vergisine tabi tutulur.
43
Okuma Paras
Damga Vergisinde Nsha-Suret Ayrm
Damga Vergisi Yasasnn birinci maddesinde hkme balan-
d zere, sz konusu yasaya ekli (1) sayl tabloda yer alan
ktlar Damga Vergisine tabidir. Damga Vergisi uygulama-
s asndan ktlar terimi yazlp imzalanmak veya imza
yerine geen bir iaret konmak suretiyle dzenlenen ve bir
husus ispat veya belli etmek iin ibraz edilebilecek olan bel-
gelerle elektronik ortamda ve elektronik veri eklinde olutu-
rulan belgeleri ifade etmektedir.
Mevcut yasal dzenlemeden de anlalaca zere, yaban-
c lkelerle Trkiyedeki yabanc elilik ve konsolosluklarda
dzenlenen ktlar, Trkiyede resmi dairelere ibraz edildii,
zerine devir veya ciro ilemleri yrtld veya herhan-
gi bir suretle hkmlerinden faydalanld takdirde vergiye
tabi tutulmaktadr.
Dier yandan Damga Vergisine tabi ktlar mahiyetinde
bulunan veya onlarn yerini alan mektup ve erhlerle, bu
ktlarn hkmlerinin yenilenmesine, uzatlmasna, de-
itirilmesine, devrine veya bozulmasna ilikin mektup ve
erhler de Damga Vergisine tabidir. (Damga Vergisi Yasas
Md: 2)
Damga Vergisi Yasasna ekli iki ayr tablo bulunmaktadr.
(1) sayl tabloda Damga Vergisine tabi ktlar, (2) sayl
tabloda ise Damga Vergisinden istisna edilen ktlar yer
almaktadr.
(1) sayl Damga Vergisine tabi ktlar yasal dzenleme
gerei kendi iinde;
Akitlerle ilgili k tlar,
Kararlar ve mazbatalar,
Ticari ilerde kullanlan k tlar,
Makbuzlar ve dier k tlar,
olarak drt gruba ayrlm bulunmaktadr.
Herhangi bir kdn tabi olaca Damga Vergisinin belir-
lenmesi asndan sz konusu kdn mahiyetine baklr ve
buna gre tabloda yazl vergisi bulunur. Bu balamda da
ktlarn mahiyetinin belirlenmesinde, ekli yasalarda belir-
tilmi olanlarda yasalardaki adlarna, belirtilmemi olanlarda
zerinde yasann salad hak ve zellikleri ile anlamna ba-
klarak ilem yaplr.
Damga Vergisi Yasasnn 5inci maddesi gerei olarak bir
nshadan fazla olarak dzenlenen ktlarn her nshas ayr
ayr ayn miktar ve nispette Damga Vergisine tabi tutulmak-
tadr.
Ancak Damga Vergisi Yasasna ekli (1) sayl tablonun IV-
makbuzlar ve dier ktlar balkl blmnn (3) numara-
l fkrasnda, tabloda yazl ktlardan asl 1.00 TLden fazla
maktu ve nispi vergiye tabi olanlarn resmi dairelere ibraz
edilecek zel suret ve tercmelerinin makdu olarak 2010 yl
44 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

iin T0.55 Damga Vergisine tabi tutulmas ngrlmtr. 1. d
Bu hkmn uygulanmasnda nsha ve suret ayrm durak-
sama yaratm olup, bu duraksamann giderilmesine yne-
lik Maliye Bakanl 2010/1 sayl Damga Vergisi Kanunu
Sirklerini yaymlamtr.
Sz konusu sirklerde de ifade edildii zere Damga Vergi-
si Yasas uygulamasnda ayn hkm ve kuvveti haiz olmak
zere birden fazla dzenlenmi ve taraf/taraflarca ayrca
imzalanm olan ktlarn her biri nshadr. Bu kapsamda
nshalar, belli bir hususu ispat ve belli etmek zere msta-
kilen ve ayn zamanlarda farkl meknlarda ibraz edilebilen
mahiyette olan ktlardr.
Suret ise aslnda bulunan ibarelerin aynsn tayan, fakat
aslnda bulunan imzalar tamayp, aslna uygun olduuna
ilikin onaylayann imzasn ve kaesini ihtiva eden ktlar
ifade etmektedir. Taraf veya taraflarca dzenlenerek imzalan-
m, dier bir ifadeyle hukuken tekemml etmi bir kdn
usulne uygun olarak karlm, ancak taraflarca ayrca im-
zalanmam rnekleri surettir.
Ktlarn fotokopi ile oaltlm rneklerinin de aslna
uygundur ya da asl gibidir erhi ile onaylayann imzas
veya kaesini ihtiva etmesi halinde mahiyeti itibariyle suret;
kdn taraflarna ayrca imzalanmas halinde ise nsha ola-
rak deerlendirilmesi gerekmektedir.
Damga Vergisine tabi ktlar bakmndan dzenlenecek
nsha ve/veya karlacak suret saysna ilikin olarak Damga
Vergisi Yasasnda herhangi bir belirleme, daha akas s-
nrlama bulunmamaktadr. Dier yandan uygulamada rnek
olarak dzenlendii belirtilen ktlar bakmndan, nsha ve
suret ayrmnn bu aklamalar dorultusunda yaplmas ge-
rekmektedir.
Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Kt
Nshalarnn Birden Fazla Olmas konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
2. a Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Ktta
Birden Fazla Akit ve lem Bulunmas konusunu
yeniden gzden geiriniz.
3. d Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Ktlarn
Niteliklerinin Tayin Edilmesi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
4. a Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Ktlarda
Belli Para Gsterilmesi Zorunluluu konusunu ye-
niden gzden geiriniz.
5. d Yantnz yanl ise Yabanc Para Cinsinden Dzen-
lenen Ktlarda Damga Vergisi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
6. e Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Ktlarn
Niteliklerinin Tayin Edilmesi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Ktlarn
Niteliklerinin Tayin Edilmesi konusunu yeniden
gzden geiriniz.
8. c Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Kt
Nshalarnn Birden Fazla Olmas konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
9. b Yantnz yanl ise Damga Vergisine Tabi Kt
Nshalarnn Birden Fazla Olmas konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanl ise Yabanc Para Cinsinden Dzen-
lenen Ktlarda Damga Vergisi konusunu yeniden
gzden geiriniz.

Kaynak: Veysi Sevi , Referans Gazetesi, 27.08.2010

http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?YZR_
KOD=157&HBR_KOD=143307
 3. nite - Damga Vergisinde Vergilendirme Asndan zellik Tayan Durumlar 45

Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan Kaynaklar

Sra Sizde 1
Ktlarn nitelikleri tayin edilirken ekli kanunlarda belir-
tilmi olan ktlar asndan kdn ilgili kanundaki adna,
belirtilmemi olanlar asndan ise kt zerindeki yaznn
ierdii hkm ve anlama baklr.
Sra Sizde 2
Kanunen belli ekle tabi tutulmam, ekilleri kanunlarda
belirtilmemi olan ktlarn nitelii ise bunlarn zerindeki
yaznn kapsad hkm ve anlama baklarak tayin edilir.
Sra Sizde 3
Nshalardan her birinin kural olarak ayr ayr ayn nispet ve
miktarlarda damga vergisine tabi tutulurken suretlerin mak-
tu vergiye tabi tutulmasnn gerekesi nshann surete gre
bir hususu ispat ve belli etmek konusunda daha deerli bir
ispat ve tevsik vastas saylmasdr.
nal, M., (2006). 101 Soruda Damga Vergisi Kanunu El Kita-
b, Muhasebat Kontrolrleri Dernei Yayn, Ankara.
Krman, A., (1997). 488 Sayl Damga Vergisi Kanunu erhi,
Dou Matbaaclk, Ankara.
ncel, M., aan, N., (2010). Bankaclar in Mali Hukuk
Bilgisi,14. Bask, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma
Enstits Yaynlar, Ankara.
ncel, M., Kumrulu A., aan, N., (2010). Vergi Hukuku, 19.
Bask, Turhan Yaynlar, Ankara.
zbalc, Y., (2006). Damga Vergisi Kanunu Yorum ve Akla-
malar, Olu Yaynclk, Ankara.

Sra Sizde 4
Bir kttaki ileme asl ilemin taraflarndan baka bir kim-
senin akit ve ileminin eklenmesi durumunda eklenen ilem
asl ilem ile ayn ktta toplanm olsa bile ayrca vergilen-
dirilir. Ek ilem iin ayrca damga vergisi alnr.

Sra Sizde 5
Kttaki imzalarn birden fazla olmasnn verginin tekerr-
rn gerektirmemesi kural olmakla birlikte bu genel kura-
ln istisnalar maktu vergiye tabi olan ve birden fazla kii-
nin imzasn tayan makbuz ve ibra senetlerinin vergisinin
kttaki imza adedince alnacana iliikin olan ve nispi ver-
giye tabi olan ve birden fazla kimse tarafndan imza edilen
makbuz ve ibra senetleri ile ilgili olandr.

Sra Sizde 6
ki tacir arasndaki srekli ticari ilikilerde taraflarn birbirle-
rinden olan karlkl alacaklar ayr ayr istenmeyip cari he-
sapta izlenir, zaman geldiinde ise mahsuplalmayan alacak
bakiyesi ilgilisine denir.
4
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Harlar tanmlayabilecek,
Harlarn dier kamu gelirleri ile farklar aklayabilecek,
Harlarn eitlerini ifade edebilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
ar arcn ellikleri
Resim ar Alma e enleri
ar rleri

indekiler
HARLARIN TANIMI
HARLARIN ELLKLER
Damga Vergisi ve Harlar Harlarn Tanm, zellikleri, HAR ALMA NEDENLER
Bilgisi eitleri D ER KAMU GELRLER LE
HARLARIN MUKAYESES
HAR E TLER
 Harlarn Tanm, zellikleri,
eitleri

HARLARIN TANIMI
Harlar, Anayasamzn 73. maddesinde vergiler ile birlikte yer almaktadr. Anayasamzda
vergilerin kamu giderlerini karlamak zere alnd belirtilmi olmasna karn, harlar-
la ilgili olarak aklayc bir tanmlamaya yer verilmemitir. Ancak harlarn vergi devi
ierisinde kabul edilmesi nedeniyle harcn da vergiler gibi kamu hizmetinin giderlerini
karlamak iin alndn syleyebiliriz. Harlar da vergiler gibi ancak kanunla konula-
bilir, kaldrlabilir veya deitirilebilir. Kanunlarda aka har alnmasn gerektirmeyen
konularda har alnmas mmkn deildir. Dier taraftan vergilerde olduu gibi harlar
ile ilgili kanunlarda da muaflk, istisnalar ve indirimleriyle oranlarna ilikin hkmlerin-
de kanunun belirttii yukar ve aa snrlar iinde deiiklik yapmak yetkisi Bakanlar
Kuruluna verilebilir.
Merkez ynetim btesinin geliri olan harlar, 492 sayl Harlar Kanununda dzen-
lenmektedir. Harlar, vergiden farkl olarak har uygulanan kamu hizmetlerinden fayda-
lananlardan alnmaktadr. Bir kamu hizmetinden faydalanlmas iin har denmesi, bu
kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi iin harlardan elde edilen gelirin sadece bu hiz-
metlere kullanlaca anlamna gelmemektedir. Harlar da btede genellik ilkesi gerein-
ce merkez ynetim btesinde yer alan her trl harcamalar iin kullanlabilir.
Har ile vergi kavramn ayrt edebilmek asndan u farkllklara ve ortak noktalara
dikkat etmek gerekir.
ergiler ve harlar kamu giderlerini karlamak iin alnrlar. Vergiler ve harlar kamu
ergiler, kiinin kamu hizmetinden yararlanp yararlanmadna baklmakszn giderlerini karlamak iin alnrlar.

mali gcne gre alnrken har alnabilmesi iin kiinin kamu hizmetinden yarar-
lanmas gerekir.
denen vergi karlnda verilen kamu hizmeti ve miktar belli deildir. Harlar
da ise kamu hizmeti ve bundan ne kadar yararlanld bilinebilmektedir.
Harlar da vergiler gibi zora dayanr (Mutluer, 2006: 10).
Hizmetten faydalanmaya balayabilmek iin harcn bir ksmnn veya tamamnn
denmesi gerekirken dier kamu hizmetlerinden faydalanabilmek iin verginin
denmi olmas art deildir.
Harta ykml faydaland hizmetin bazen tamamn bazen de bir ksmn de-
mektedir ( dizdoan, 2008: 123).
492 sayl Harlar Kanununun metodolojik sralamasna bakldnda yarg, noter,
vergi yargs, tapu ve kadastro, konsolosluk, pasaport, ikametgh teskeresi, vize ve D-
ileri Bakanl tasdiki, gemi ve liman, imtiyazname, ruhsatname ve diploma ile trafik
hizmetlerine ilikin harlara yer verilmitir.
48
1
Piyasa fiyat olmayan dolaysyla
pazarlanamayan hizmetten
faydalanabileceklerin isteklerine
baklmakszn retilen ve sunulan
mallar, kamusal mallar olarak
ortaya kmaktadr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Dier taraftan resim ise idare tarafndan bir i veya faaliyetin yaplmas iin verilen
izin karlnda alnan para olarak tanmlanmaktadr. Resim, bir i veya faaliyetin ser-
beste yaplmasnn kamu tarafndan engellenerek izne tabi tutulmas sonucunda herke-
sin deil kstl sayda kiinin bu i veya faaliyetine olanak salanmak suretiyle bunlara
salanan olanan karl olarak da anlalabilir. Nitekim, diploma harc diploma ile ve-
rilen eitim hizmetinin bedeli deildir, bu bedel diplomaya sahip olmann avantajlarn-
dan faydalanabilmek iindir. Belli bir hizmetin karl olan harlar ile i veya faaliyetin
yaplmas iin verilen izin karl alnan resimlerin lkemiz yasal dzenlemelerinde har
bal atnda birletirilmeye baland grlmektedir. Har kavram uygulamada artk
resim kavramnn anlamn da ierecek ekilde kullanlmaktadr.
Resim iin izin sahibi kiinin mutlaka bir gelir elde etme olasl aranmaz. Devlet,
bazen ek mali kaynak salayabilmek bakmndan bir davran izne balayabilmektedir.
znde vergi, resim ve har zora dayanan ve kamu hizmetlerini grmek amacyla kamu-
nun ana gelirleridir. Anayasamzn 73. maddesinde vergi, resim ve harlar ile benzeri mali
ykmllkler, vergi devi kapsamnda bir tutulduundan vergilemeye esas olan ilkelerin
dier ykmllkler iin de geerli olduunu kabul etmek gerekir. Ad ne olursa olsun
har veya resim niteliindeki yasal ykmllklerin de mali gce gre alnmas gerekir.
Resim karlnda devletin verdii hizmetin nitelii nedir?
ergi yknn adaletli ve dengeli dalm maliye politikasnn sosyal amacdr. Har-
lar ile resmin bir karlnn olmasna ramen vergilendirmede bir karlk sz konusu
deildir. ergilendirmede kiiler arasnda farkl uygulamalar yaplabilirken har ve re-
simde bu farkllk sadece muafiyet ve istisnalar ile snrl tutulmutur. Har veya resim
alnacak kiiler arasnda sz konusu olabilecek ekonomik ve sosyal farkllklar daha az
veya daha fazla har uygulamas yaplmasna neden olmamaktadr.
itelii itibaryla resim olan yurt d k harc 2001 ylnda (4705 sayl Kanun)
ekonomik program erevesinde ihtiya duyulan ek mali kaynan oluturulma amacy-
la getirilmi ve yurt dna k yapan (Kuzey Kbrs Trk umhuriyeti hari) Trk va-
tandalarndan k bana 50 AB dolar karl Trk liras tutarnda har alnmas
ngrlmtr. Daha sonra bu har T70 olarak deitirilmi (4736 sayl Kanun) ancak
pasaport ile yurt dna k yapanlardan yaklak olarak 2003 ylnda 15inin, 2004 y-
lnda 13nn ve 2005 ylnda da 14nn har dedii anlaldnda harcn seyahat
dncesinden vazgeirdii gerekesi ile yurt d k harc T15ye (55 7 sayl Kanun)
drlmtr. Yine seyahatte kullanlan ve seyahat izin belgesi olan pasaportlar da Har-
lar Kanununun (6) numaral tarifesi ile harca tabi tutulmaktadr. Grld gibi resim
tanmna uygun olmasna karn seyahat izni karlnda zora dayal alnan paralar iin
kanun koyucunun artk har tanmn kullandn grmekteyiz.
evlet, Anayasann 5. maddesindeki grevlerini yerine getirebilmek iin belli harca-
malar yapmak zorundadr. Dier taraftan devlet, maliye , salk, istihdam ve sair politi-
kalarn gerekletirebilmek iin bir ksm harcamalar yapmak durumunda da kalabilir.
Bu harcamalar sonucu ortaya bir mal ve hizmet kacaktr. Kamu tarafndan retilen ve
toplum asndan nemli olan baz mallarn zel ekonomi tarafndan retilmesi mmkn
deildir. Piyasa fiyat olmayan dolaysyla pazarlanamayan hizmetten faydalanabilecek-
lerin isteklerine baklmakszn retilen ve sunulan mallar, kamusal mallar olarak ortaya
kmaktadr. Bu giderleri karlamak iin kiilerin hizmetten faydalanp faydalanmad-
na baklmakszn vergi toplanr.
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 49
Kamusal hizmetlerin faydas blnemez. Yani bunlardan kimin ne kadar faydaland-
tespit edilemez. Hizmet sunulduunda, hizmetten herkes ayn anda yararlanm kabul
edilir. Kamusal hizmetin en tipik rnei savunma hizmetidir. Hizmetin lkenin belli bl-
gelerde daha fazla harcama yaplarak sunulmu olmasnn hizmetin sonularndan tm
lkenin birlikte yararland sonucunu deitirmez. Bu nedenle faydas fiyatlanamayan bu
hizmetler iin dorudan bir bedel de denmemektedir. Kiiler, bu hizmeti aldklar srada
bir bedel demeleri gerekmedii gibi bir bedel deyip demediine de bakmakszn bu
hizmetten yararlanmaya devam eder. Bu mallar toplumun her kesimi tarafndan birlikte
tketilirler. Bu mallarn bir kii tarafndan tketilmesi dier kiiler tarafndan tketilme-
sini engellemez. Tm bunlara karn bu mal veya hizmetlerin bedelinin fiyatlanamamas
ve yararlananlardan ayr ayr tahsil edilememesi kamusal finansman ihtiyacn da zorunlu
hle getirmektedir.

Kamusal hizmetler neden vergi ile finanse edilirler?

2
Bireyler kamusal hizmetlerden bedelsiz yararlanabilme olanana sahip olduklarndan
bunlarn bedelinin gnll olarak toplanmas zor olacandan bu hizmetlerin yaplabil-
mesi iin gerekli kaynak vergilendirme yoluyla karlanr.
Kamusal veya zel faydann birlikte ortaya kt hizmetler yar kamusal mal veya
hizmetler olarak tanmlanmaktadr. Bu hizmetlerin kiilere salad fayday lmek ve
fiyatlandrmak kural olarak mmkndr. Bu tip mal veya hizmetlerin zel sektr tara-
fndan da retilip pazarlanmas mmkn olmakla birlikte topluma da salanmas gereken
faydalar olmas, zel sektrn toplumsal fayday gz ard edebilme riskini de beraberinde
getirmektedir. Yar kamusal mal veya hizmetlerin toplumun dier fertlerinden bamsz
olarak kiiye zel faydas belirlenebiliyor ise o zaman bu hizmetten faydalanan kiinin
toplumun dier fertlerinden farkl olarak daha fazla bir bedel demesi gerekmektedir. te
bu hizmetlerden yararlanan kiiden alnan paralara har ismi verilmektedir. O hlde bu
mal veya hizmetler kural olarak paralara blnebilir, fiyatlanabilir, hem devlet hem zel
sektr tarafndan retilebilir.
Devlet, bazen sadece kullananlara faydas olan zel sektr tarafndan da retilebile-
cek mal veya hizmetler sunabilir. Devletin gerek ekonomiye mdahale, gerekse rekabet
fiyatnn olumas iin retmi olduu bu mal veya hizmetler iin yatrm bedelini serma-
ye olarak kamu kaynaklarndan karla(n)sa bile ortaya kan rnlerin bedeli dorudan
bunu satn alan kiilerden tahsil edilmektedir. erimli olarak iletilemeyen Kamu ktisa-
di Teekkllerinin ortaya koyduu grev zararlarnn btede yk oluturmas sebebiy-
le kamunun zel sektr tarafndan verilebilecek mal veya hizmet retiminde bulunmas
eletirilmektedir. Ancak kamunun bazen toplumun belli kesimlerinin baz pazarlanabilir
rnlere daha uygun fiyatla ulamasn salamak bakmndan bu mal veya hizmet reti-
mine girmeye devam ettiini grmekteyiz. Belediyelerin ekmek fabrikalar uygulamasn
buna rnek olarak verebiliriz.

HARLARIN ZELLKLER

Kanuna Dayanmas
Anayasamzn 73. maddesine gre vergilerde olduu gibi harlar da ancak kanunla al-
nabilir, kaldrlabilir veya deitirilebilir. Kanunilik ilkesi olarak kabul edilen bu ilke ayn
zamanda kiilere hukuki gvenlik salar. Kiilerin harca dayal bir hizmetten faydalan-
madan nce alaca hizmetin kendisine olan maliyetini tam olarak bilebilecek durum-
da olmalar kamu hizmetinden yararlanmaya balama karar iin nemli olacaktr. Dier
50 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

taraftan harcn zora dayal olarak alnmas nedeniyle bu zorlamann yasama organ veya
Meclis tarafndan kararlatrlp yasaya balanmas hukuk devleti ilkesinin de bir gerei-
dir. itekim harlarn yer ald 4 2 ayl Harlar Kanunu, 2464 sayl Belediye Gelirleri
Kanunu, 55 7 Yurt na k Hakknda Kanun, har uygulamasnn yasal zeminini
oluturmaktadr.
Kamusal hizmetlerin amac kr Kamusal hizmetlerin amac kr elde etmek deildir. Dolaysyla her ne kadar harlar
elde etmek deildir.
bu hizmetlerden yararlananlardan alnsa da bu bedelin amac alnan bu kamu hizmetinin
deil kamunun verdii tm hizmetlerin finansmandr. Alnan hizmete kar denen har
hizmet maliyetinden dk olabilecei gibi yksek de olabilir. Dolaysyla bu hizmetin
bedelinin de yasama organ tarafndan belirlenmesi nemlidir. Nitekim bu mal veya hiz-
metlerden yararlanmak zorunda olup da bunlarn harcn deyemeyecek durumda olan
kiilerin bu hizmetten mahrum kalmasn engelleyecek nlemlerin alnmas da yasa ile
dzenlenecektir. Muafiyet ve istisna uygulamalarn bu ekilde grmek gerekir.

Maliye Politikasnn Arac Olarak Kullanabilmesi

ergilerde olduu gibi harlar da maliye politikas arac olarak kullanlabilmektedir. Har
lleri belirlenirken devletin tevik ve salk gibi alanlardaki politikalar ile imtiyazl
ilerden kazanlacak gelirin ykseklii dikkate alnmaktadr. zellikle Belediye Gelirleri
Kanunu ierisinde yer alan harlar konusunda Bakanlar Kuruluna belediyelerin byk-
lkleri veya konular itibaryla yasal snrlar ierisinde kalmak kaydyla farkl tarifeler
belirleme yetkisi verilmitir. Bu kapsamda nfuslar itibari ile daha kk olan belediye-
lerde daha dk harlar alnabilirken daha byk belediyelerde daha fazla harlar al-
nabilmektedir.
Harca tabi kamu hizmetinin verilmeye hazr hlde bulundurulmas belli bir harcama
yaplmasn zorunlu klmakla birlikte bu hizmetten faydalanmak iin talepte bulunulmas
kamu hizmetinin maliyetinin de artmasna neden olacaktr. Bu hizmetlerin har kar-
lnda verilmesi, keyfi olarak bu hizmetten yararlanlmasn da engelleyerek bu kamu
hizmetinin sunuma hazr bulundurulma maliyetinin ykselmesini de engellemektedir.

Hizmet Karl Alnmas

Harlar, blnebilir yar kamusal hizmetlerden alnmaktadr. ergilerden farkl olarak
har deyen, hizmetten dorudan yararlanabilmekte ve zel bir fayda salayabilmekte-
dir. Bu hizmetin verilmesi iin harcn denmesi gerekmektedir. Dier taraftan har de-
yerek kiiler bu hizmetlerden dorudan yararlanmay talep edemez. Bu hizmetlerden
yararlanlmas iin dier koullarn da salamas gerekmektedir. rnein ehliyet harc
deyecek bir src adaynn daha nceden bu ehliyeti almaya hak kazanm olmas
gerekmektedir.

Faydann Ortaya kmas

Har, kii tarafndan bir fayda beklentisi ile denmektedir. Harcn denmesi ile hizmete
balanmas annda harcn faydas da domaya balamaktadr. Ortaya kan faydaya gre
har miktarnda farkllk da sz konusu olabilmektedir.
aydann ortaya kmas harc gerektiren temel sebeptir. er har denmi olmasna
ramen hizmet veya izin verilememi ise harc douran olay da gereklememi demektir.
Bu durumda alnan harlarn deyene iadesi gerekmektedir. Dier taraftan hizmet veril-
mesine ramen hizmetten beklenen faydaya tam olarak da ulalamayabilir. Bu durumda
harcn daha az alnmas hakkaniyete daha uygun decektir. Har alnrken uygulamada
da bu yaklamn benimsendii grlmektedir. rnein maktu har denerek alan bir
alacak davasnda dava sonucunda bir bedele hkmedilmemesi hlinde nispi har yerine
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 51
sadece maktu har alnmakta ve fazlas, istenmesi hlinde hizmetten yararlanmak iin
bavurana iade edilmektedir. Benzer ekilde uyguland dnemde yurt dna k harc
denmi olmasna ramen yurt dna kn yaplmamas hlinde yatrlm olan bu be-
del faydann ortaya kmamas nedeniyle iade edilmektedir.

Hizmet Veren Kurumlar Tarafndan Tahsil Edilmesi

Harlar, harca konu hizmeti veren messese / kurum tarafndan tahsil edilir. Har, merkez Harlar, harca konu hizmeti veren
messese / kurum tarafndan
ynetim bte gelir kalemlerinden ise tahsil edilen tutar Maliye Bakanlna aktarlr. Ye- tahsil edilir.
rel ynetim gelirleri arasnda bulunan harlar ise aynen bunlara ait vergilerde olduu gibi
yerel ynetimlerce tahsil edilir.
Yerel ynetimlerin sahip olduu tahsil yetkisinin kanunilik ilkesi erevesinde bir ya-
saya dayanmas gerektii aktr. Bu harlarla ilgili alt ve st snrlar arasnda belirleme
yapma yetkisi Bakanlar Kuruluna verilmi ancak baz alt ve st snrlar ierisinde nispeten
daha dar bir bantta yerel ynetimlere de takdir hakk verilmitir. Ancak yerel ynetimlerin
muaflk veya istisna belirleme hakk yoktur. Belediyeler sadece kendi snrlar ierisinde
bu yetkileri kullanabilecek, baka bir belediye tarafndan verilmi bir hizmetin sonular
ilgili belediyede dosa bile bu konulardan ayrca har alnamayacaktr. rnein kaynak
sular harc kaynak suyunun satlmak zere ielendii belediyece alndktan sonra bu su-
yun satld belediyelerin ayrca bir har alma haklar olmayacaktr.

Faydann Yar Kamusal Hizmetten Kaynaklanmas

Bir kamusal hizmetin harca tabi tutulabilmesi iin hizmetin blnebilir olmas ve ayn
zamanda topluma da faydas olmas gerekir. Hizmetin tam kamusal hizmet olmas hlinde
kiilere bireysel faydas llemeyeceinden bunlarn bedeli vergilendirme ile karlan-
maya allrken kamusal mal veya hizmet niteliinde olmayan ve sadece yararlanana
fayda salayan zel mal veya hizmetlerin bedeli ise cret olarak ortaya kmaktadr. zel
mal veya hizmetin kamu kurulularnca arz edilmi olmas bu kurulularn rettii mal
veya hizmetleri kamusal mal veya hizmet niteliine getirmez.
Kamunun ihtiyac olan zel mal veya hizmetlerin kamu kurulularnca retilmi ol-
masnn kamuya faydalar da olabilir. Kamu tarafndan retilen zel mal veya hizmetler
ile yine kamunun sunduu yar kamusal mal ve hizmetler arasndaki en belirleyici fark,
zel mal veya hizmetlerin kamu dndaki kiiler tarafndan da sunulabiliyor olmasdr.
Yar kamusal mallar parafiskal gelirler ile finanse edilen harcamalarla da kartrma-
mak gerekir. Koruyucu salk hizmetleri, tam kamusal mallar iken tedavi hizmetleri pa-
rafiskal gelirler ile karlanmaktadr. Kamu tarafndan yrtlen salk hizmetlerinin bir
ksm osyal Gvenlik Kurumunca karlanmaktadr. osyal Gvenlik Kurumu ise gelir-
lerini alma trne gre sigortalad kiilerden ald primlerle karlamaktadr. Salk
hizmetleri, zel hizmet olarak da zel salk kurumlarnca verilebilmektedir.
Toplum ihtiyalarnn farkllamas yar kamusal nitelikteki mal veya hizmetlerin za-
manla zel sektr tarafndan da sunulabilen mal veya hizmetler olarak deiime urama-
sna yol amtr. rnein; noterler tarafndan yaplan ilerden dolay alnan harlar bu
ilemden faydalananlara zel bir menfaat salar iken, bu ilemlerin resm olarak tutul-
mas kamu dzeni asndan topluma fayda salamaktadr. te yandan lektronik mza
Kanunu ile elektronik sertifika hizmet salayclar tarafndan verilen elektronik imza ile
yaplan ilemler de zamanla noterde yaplan ilemlerin yerini almaya balayarak noterlik
hizmetlerinin de zel hizmetler kapsamna girmesine yol amaktadr. Bu nedenle kamu
tarafndan sunulan mal veya hizmetlerin yar kamusal olup olmadklar, iinde bulunan
dneme gre deerlendirilmesi gerekir.
52
Harcn ortaya kabilmesi
iin kiinin harca tabi ilemin
yaplmasn veya iznin verilmesini
talep etmesi gerekir.
3
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Hizmetin Talebe Bal Olmas
Harcn ortaya kabilmesi iin kiinin harca tabi ilemin yaplmasn veya iznin verilmesi-
ni talep etmesi gerekir. Harlar bu yn ile vergiden ayrlmaktadr. Tam kamusal hizmet-
lerde kiinin hizmeti isteyip istemediine baklmadan hizmet sunulur. Grnrde hiz-
metin talebe bal olmas, harcn denmesini istee bal hle getirmemektedir. Kii eer
harca tabi ilemin yaplmas veya iznin verilmesini istiyor ise bu harc demek zorundadr.
Harcn istenen ilem veya izin ile ortaya kacak olan faydadan nispeten dk olmas, ki-
iye har demek suretiyle gerekleecek o ilemden beklenen menfaati elde etme olana
sunar.
lemin gereklemesi veya iznin verilmesi harca tabi tutulduundan, bunlardan kay-
naklanan faydaya ulaabilmek asndan har denmesi zorunludur. Harca tabi bir ilem-
den har demeden yararlanlm ise denmesi ihmal edilen harc kii gnll denmez
ise bu tutar kiilerin mal varlndan zorla tahsil edilebilcektir. Genel kural hizmet talebi
olmakla beraber kii, hizmet talep etmemi olmasna ramen har demek durumunda
da kalabilir. Bunu yarg harlarnda grebilmekteyiz. rnein yarg hizmetleri bavurann
talebi ile balam olsa da, yarglama sonunda Mahkeme, harlarn da dahil olduu yarg-
lama giderlerinin taraflarn hakllk oranna gre denmesine karar verebilecektir. (6100
ayl Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 332)
Harlarn zelliklerini saynz.
HAR ALMA NEDENLER
Kamu Hizmetlerinin Finansman
Harlarn anayasal dayana Anayasamzn 73. maddesinde yer almaktadr. ergi, resim
ve benzeri mali ykmllklerle birlikte vergi devinin konusunu oluturur. Devlet, te-
mel ama ve grevlerini yerine getirirken bunlar iin yapaca kamu hizmetleri iin ma-
liyet yklenmektedir. Kamunun yararland bu hizmetlerin bedelinin bu hizmetlerden
yararlananlardan alnmas gerektii aktr. Kamu, hizmetlerini tam kamusal veya yar
kamusal olarak verebilecei gibi zaman zaman zel mal veya hizmet sunumu eklinde de
ortaya koyabilmektedir. Sosyal devlet anlaynn gelimesi ile kamunun grev tanm ge-
nilemi bu da hizmetler iin gereken kaynak ihtiyacn artrmaktadr. Hizmetlerin srekli
ve sabit gider ihtiyacn gerektirmesi nedeniyle kamunun dzenli gelir kaynaklarna da
ihtiya artmaktadr. ergi devi kapsamndaki mali ykmllklerin konulmasnn temel
amac anayasada da aka belirtildii gibi kamu harcamalarn karlamaktr.
Dier taraftan vergilendirme kapasitesi kapsamnda vergi veya yasal ykmllk
konulacak konularn da iyi seilmesi ve vergilendirme tabannn geniletilmesi gerekir.
ergilendirme tabannn geniletilmesi vergi alnacak kii saysn artrmak deil vergi
alnabilecek konu saysn artrmaktr. te yandan herhangi bir hizmet alnp alnmad-
na baklmakszn alnan vergiler ile tm hizmetlerin karlanmas mmkn olmadn-
dan, gelirler veya ticari ilemlerden alnan vergilerden baka har, resim veya zora dayal
benzeri mali ykmllklerin alnmas gereklidir. Zira kamu hizmetlerinin kamunun z
gelirleri ile karlanamamas halinde btede meydana gelen an kapatlabilmesi iin
borlanma zorunlu bir seenek olarak karmza kabilecektir. Alnan borlar faizleri ile
iade edilmek zorunda olduundan ksa vadeli cari giderlerin finansman asndan bt-
eye olumsuz yk ykleyebilmektedir. Bu da toplanan kamu gelirlerinin kamu hizmetini
karlamak iin kullanlmak yerine bor faizlerinin denmesinde kullanlmasna sebep
olarak kamu kaynaklarnn verimli kullanmn olumsuz etkilemektedir.
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 53

Kamu hizmetinin finansman iin devlet neden z gelirlere ihtiya duyar?

4
Hizmet Maliyetinin Adil Dalm
Genileyen kamu hizmet ihtiyac kamu gelirleri ile karlanmak zorunda olmakla beraber
faydalanma lsnn de mmkn olduu kadar kullanlmas gereklidir. Nitekim vergi
yknn adil ve dengeli dalm maliye politikasnn sosyal amacdr. Bu yk datlr-
ken, mali gc daha dk olanlardan daha az, mali gc yksek olanlardan daha fazla
alnmas gerekliliini ifade eden dikey adaletin yannda ayn mali gce sahip olanlardan
ayn tutarda vergi alnmasn ifade eden yatay adaletin de gzetilmesi gerekmektedir.
Yatay adalet kavramnn mali g ile snrlandrlmas amalanan adaleti tam ola-
rak salamamaktadr. Bireylere faydas ayr ayr llemeyen kamu hizmetlerinin kar-
lanmasnda dikey ve yatay vergi adaleti salamak iin mali gc l almak bir adalet
anlayn ortaya koymakta ise de yetersiz kalmaktadr. Zira, kii dier kiilere nazaran
fazladan bir fayda salyor ise o zaman bu kiinin bu hizmetler nedeniyle daha fazla bir
maliyet yklenmesi gereklilii adalete daha uygundur. Yar kamusal hizmetlerin kamu-
sal yn kamunun hi kimse faydalanmasa bile bu hizmetleri talep edildiinde sunmak
iin kamunun hazr durumda bulunmas gerekliliidir. Dolaysyla yar kamusal nitelikte
olsa bile bu hizmetlerden dorudan hi faydalanmayanlar da hizmetin alnmas iin hazr
bulundurma maliyetine katlanmak durumundadrlar. Bu nedenle hizmet maliyetini adil
databilmek ve yatay adaleti salamak bakmndan mali gc eit olsa bile hizmetten
faydalananlarn hizmetten faydalanmayanlara nazaran daha fazla maliyete katlanmas
adaletin bir gerei olarak ortaya kmaktadr.

Harlar neden sadece hizmetten faydalanandan alnmaktadr?

5
Salanan Fayda veya Menfaatten Kamunun Pay Almas
Yar kamusal nitelikteki hizmetler bu hizmetten faydalananlara dier kiilere nazaran
daha fazla bir fayda salamaktadr. Hukuk alannda meydana gelecek ve ounlukla mali
gcnn artmasna sebep olacak olaylardan kiinin gvenli bir ekilde yararlanabilmesi
iin devletin garantisine veya iznine ihtiya duyulabilir. O hlde harlar, hizmetten fayda-
lananlarn hukukunda meydana gelen artlardan kamunun payna dmesi gereken pay
olarak da nitelendirebiliriz. Bu durumda harlar vergiye yaklamaktadr. Harlar ihdas
edilirken harca konu hizmetlerin maliyetinden ziyade kiiye salad menfaatler dikka-
te alnmaktadr. er harca konu hizmet beklenen fayday ortaya kartabilecek nitelikte
deil ise harcn iade edilmesi gerekmektedir. rnein gayrimenkul mlkiyetine sahip ola-
bilmek iin gayrimenkuln tescil edilmesi gerekir. Gayrimenkuln tapuda usule uygun
olarak tescili iin har yatrlm olmasna ramen herhangi bir sebeple tescil ilemi ger-
eklemez ise ileme balanlm olsa dahi ilem tamamlanarak fayda salanamadnda
har iade edilir.
Faydalanma lsnn en belirgin uygulamas karar ve ilam harlarnda grlmekte- Karar ve ilam harc rnein konusu
belli bir deerle ilgili bulunan
dir. 4 2 ayl Harlar Kanununun 28. maddesi gereince karar ve ilam harlarnn drtte davalarda esas hakknda karar
biri pein denmektedir. Karar ve ilam harc rnein konusu belli bir deerle ilgili bulu- verilmesi halinde hkm altna
nan davalarda esas hakknda karar verilmesi halinde hkm altna alnan anlamazlk alnan anlamazlk konusu deer
zerinden alnmaktadr.
konusu deer zerinden alnmaktadr. O hlde harcn domas iin bavuran lehine belli
bir deerin hkm altna alnmas gerekir. er dava reddedilmi ise kii lehine bir deere
hkmedilmemi olacandan pein denen karar ve ilam harcn iade edilmesi gerekmek-
tedir. Yarglamann hukuk muhakemeleri usulne gre yaplm olmas ve nihayetinde
bavuran lehine bir deere hkm verilip verilmemesi hizmet maliyetini deitirmeyecek
olsa bile burada alnacak har deiebilmektedir.
54
Uygunluk ilkesi, vergilendirmede
devletin hem verimli hem de
yksek gelir elde etmesini
salamak amacyla mkelleften
olabilecek en iyi art ve zamanda
vergi alarak devlet ile mkellef
arasndaki ilikiyi en iyi seviyede
tutmay amalamaktadr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
DER KAMU GELRLER LE HARLARIN MUKAYESES
Kamunun zora dayanan gelirleri arasnda vergi, resim, har, fon, sosyal gvenlik primleri,
erefiye gibi mali ykmllkler yannda kiilere kesilen adli, idari para cezalar ile trafik
cezalar, ayrca zamannda denmeyen mali ykmllkler iin uygulanan gecikme zam
ve faizleri de bulunmaktadr. Bunlardan baka kamunun teebbs gelirleri, kamu mlkle-
rinin sat veya kiralama gelirleri, balama gelirleri gibi zora dayal olmayan gelirleri sz
konusudur. Aada harlarn nitelik itibaryla vergi, resim erefiye ve parafiskal gelirlerle
karlatrlmas yaplacaktr.
Vergi ile Mukayesesi
Herkes kamu giderlerini karlamak zere mali gcne gre vergi demek zorundadr.
erginin bu anayasal tanm zorla alnan bir gelir olmasnn yannda vatanda olup olma-
dna bakmakszn herkesi vergi demeye de mecbur tutmaktadr. Ancak verginin mali
gce gre alnacannn belirtilmi olmas ayn cmlede vergide dikey ve yatay adalet
ilkelerine de iaret etmektedir.
ergi ile har arasndaki temel ortak nokta her ikisinin de kamu giderlerini karlamak
iin alnmasdr. Harlarla ilgili olarak mali g ilkesi benimsenmemitir. Harlar, Anaya-
sann vermi olduu yetki ile kartlan kanunlardaki uygulamas bakmndan hizmetten
faydalanan hedef almtr.
ergilendirmede verginin hangi hizmet nedeniyle alndna ilikin bir belirleme yok-
tur. ergiler genel olarak elde edilen gelir, servet ve harcama gcnn iaret ettii mali
gten devletin pay almasdr. Ancak harlarda harc gerektiren ilemden yararlanan ki-
ilerin mali gc ounlukla nemli deildir. Mali gc ne olursa olsun har, harca konu
hizmetten faydalananlardan ayn ekilde tahsil edilir. Hizmetten faydalanmayan kiiler,
hizmetten faydalananlara gre bu hizmet nedeniyle daha az yk altnda kalmaktadrlar.
Bu yaklam, kaynan Adam Smithin vergilendirmedeki uygunluk ilkesinden almak-
tadr. Uygunluk ilkesi, vergilendirmede devletin hem verimli hem de yksek gelir elde
etmesini salamak amacyla mkelleften olabilecek en iyi art ve zamanda vergi alarak
devlet ile mkellef arasndaki ilikiyi en iyi seviyede tutmay amalamaktadr.
Kiinin elde edecei menfaati dnmesi, henz menfaat elde edilmeden harc de-
mede gnll davranmasn salamaktadr. Mkellef, harc dediinde dorudan bunun
karln grebilecekken dedii vergi karlnda ald hizmetin faydasn somut ola-
rak her zaman fark etmeyebilir. Kiiler hizmet alp almadna bakmakszn vergi de-
mek zorundadrlar. Dier taraftan hizmetten yararlanabilmek iin vergi demesini yapp
yapmamak da nemli deildir. Bu hizmetlerden bir maliyete katlanmadan yararlanabil-
me olanana sahip olan kiiler bu hizmetlerin karln demekten kanmak isteye-
ceklerdir. Buna karn harlarda kii, fayday elde edebilmek iin harc demek zorunda
olduundan har tahsilat vergilere gre daha kolaydr. Mkelleflerin cebri yollara ba-
vurulmasna gerek kalmadan kendi istekleri ile zamannda ve tam olarak yasal ykml-
lklerini yerine getirmelerine vergiye gnll uyum denmektedir. Bu nedenle faydann
daha somut grld harca konu hizmetin yerine getirilmesi iin har, gnll olarak
denmektedir.
Resim ile Mukayesesi
Resimler kamu maliyesi literatrnde, devletin kiilere verdii yetki ve izin karlnda
alnan mali ykmllk olarak tanmlanmaktadr. Ancak resimler alnan yetki veya izin
iin gerekli artlarn oluturulmas karlnda alnan paralar deil, bu koullar karla-
dnn tespit ve teyidi iin alnan paralardr. rnein, avukatlk yapmak isteyen bir kiiye
avukatlk ruhsat verilebilmesi iin avukatlk ruhsatna ilikin bedeli demi olmas ye-
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 55
terli deildir. Bu kiinin bu ruhsata hak kazanabilmesi iin hukuk fakltesini bitirmesi ve
avukatlk stajn baaryla tamamlam olmas gerekir. Bu aamaya kadar olan maliyetler
ierisinde kamu hizmeti de bulunabilir. Ancak bu aamadan nceki kamu hizmetleri iin
bir mali ykmllk ngrlm ise bunlarn ayrca alnmas gerekmektedir.
Resimler de harlarda olduu gibi izin verilen konuda bunu demek durumunda olan
kiiye zel bir menfaat salamaktadr. Ancak harlardan farkl olarak detayl bir kamu hiz-
meti verilmesi sz konusu deildir. erilen hizmet ounlukla kiilerin verilen izne uygun
koullara sahip olup olmadnn denetlenmesinden ibarettir.
Resim, eskiden ksmen vastal vergiler karlnda kullanlrken bugn artk vergi ve
har kavram ierisine dahil edildiinden kullanm azalmaktadr.
Bugn Trk limanlar arasnda seyreden, yabanc lke limanlarndan Trk limanla-
rna gelen, Trk limanlarndan yabanc lke limanlarna giden veya boazlardan transit
geen gemilerden alnan salk resmi, mallar satn alanlarca toptan sat bedeli zerinden
denen hl rsumu, resim ad altnda alnmaya devam eden uygulamalara nadir rnek-
lerdir. Resim tanmna uygun mali ykmllklerin ounlukla har ad altnda birleti-
rildiini grmekteyiz.
Har ile resim arasndaki temel fark, hakk douracak ilem iin zel bir hizmet verilip
verilmedii eklinde tespit edebilmek mmkndr. Bazen tanmlar hem harca hem de
resme yakn durabilir. rnein tapu harlarnda arlkl olarak mlkiyet hakknn ge-
mesinin tescili, olay resme yaklatrrken, bu ilem iin tapuda zel bir merasim yaplmas
gereklilii har tanmna somut bir gsterge olmaktadr. Aada har eitleri ele alnr-
ken bu ayrmlara da deinilecektir.

Parafiskal Gelirlerle Mukayesesi

Parafiskal, benzer anlamna gelen para ile mali anlamna gelen fiskal kelimelerinin
birlemesinden meydana gelmektedir. Bu ekilde vergi benzeri olarak tanmlandnda
Anayasamzn 73. maddesinde de ifadesini bulmaktadr. Bu gelirler, kamu veya yar kamu
kurumu niteliindeki ekonomik, sosyal ve mesleki kurulularn, verdikleri hizmetler kar-
lnda yelerinden veya bu hizmeti alanlardan tahsil ettikleri paralardan olumaktadr.
osyal Gvenlik Kurumunun tahsil ettii primler, Ticaret ve anayi dalar, Mali Mavir
Odalar, Barolar gibi mesleki kurulularn ald aidat ve cretleri bunlara rnek olarak
verebiliriz.
Bu kaynaktan doan gelirler sadece ilgili kurum veya kuruluun zel bte veya hesap-
larnda yer alr. zellikle sanayi ve ticaret ile ilgili baz kamu hizmetlerinin yrtlmesi,
grev ve yetkisi Ticaret ve anayi dalarna verildiinden, bu gelirler nem kazanmaya ve
ciddi mali kaynak yaratmaya balamtr. n byk parafiskal gelir kayna osyal Gven-
lik Kurumunun tahsil ettii primlerdir. Ancak sosyal gvenlik sistemi zerindeki yk hali
hazrda sistemin kendi gelirleri ile karlanamadndan, bu giderlerin nemli bir ksm
hazineden yaplan transferlerle karlanmaktadr.
Parafiskal gelirler ile harlar arasndaki benzer yn her ikisinin de faydalanana verilen
hizmet karlnda alnmasdr. Ancak parafiskal gelirler de, aynen vergilerde olduu gibi
bir hizmet alnmasa bile karlksz bir deme yaplmas da gerekebilir. Sigortalnn salk
problemi olmasa bile salk primi demesi veya meslek odas yesinin yllk aidat demesi
gerektiini bu duruma rnek olarak verebiliriz. Harlar, merkez ynetim veya belediye-
lerin giderlerine karlk olarak alnrken parafiskal gelirler dorudan bu geliri elde eden
kuruluun giderleri iin harcanmaktadr. Parafiskal gelirleri sahiplik bakmndan ayrt et-
tiimizde bunlar kamudaki vergi, resim ve harlarn tmne birden karlk gelmektedir.
Bunlar bir hizmet karl olmakszn alnabilecei gibi, belli bir hizmetten yararlanmak
veya belli bir ii yapmak iin izin almak karlnda da alnabilmektedir.
56
Kamu hizmetinin esas amac
znde kiilere zel menfaat
salamak deildir. lerin hukukunda zel faydalar da ortaya kabilir. Kamu hizmetinin esas amac znde
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
erefiye ile Mukayesesi
Kamu hizmetleri kamusal bir fayday elde etme amacna ynelik yaplrken bazen birey-
kiilere zel menfaat salamak deildir. Kamunun vermi olduu hizmetler nedeniyle
zellikle mal varlndaki deer artndan pay alnmas erefiye olarak tanmlanmaktadr.
Kamu maliyesinde erefiye olarak adlandrlan gelirin gnmzde sklka karlalmas,
zellikle belediyeler olmak zere kamu tarafndan yaplan alt yap ve imar uygulamala-
rnn, bu hizmetlerden yararlanan tanmazlarda deer artna yani gncel bir ifade ile
kentsel rant oluumuna neden oluyor olmasdr.
31 4 ayl mar Kanununun 18. maddesi gereince arsaya dnen arazinin belli bir
yzdesi alt yap ve yol hizmetleri karl olarak kamuya terk edilmektedir. Hlihazrda
lkemizde uygulanmaya devam eden ve tipik rneini tekil eden dzenleme, ortaklk
pay ayni (mal olarak) tahsil edilen bir kamu geliri olarak deerlendirilebilir. Ancak ilgili
belediye arsaya dntrlen arazi iin alt yap ve yol hizmetlerini de vermek zorundadr.
Dier taraftan kamunun ortak kullanmna tahsis edilecek alanlarn da buradan karlan-
mas bu payn gerek bir gelir olup olmadn tartmal hle getirmektedir.
Ayrca mevcut yollarn daha iyi duruma getirilmesi, alt yap olanaklarnn genile-
tilmesi, yararlanlabilecek kentsel sosyal donatlarn oluturulmas, imar uygulamasn-
dan faydalanm olan arsalar ile bu arsalar zerinde inas tamamlanm tanmazlarn
da deerlerini arttrabilmektedir. 2464 ayl Belediye Gelirleri Kanunu uyarnca alnan
harcamalara katlm paylar erefiye olarak ounlukla kabul edilmekle birlikte, bu pay-
larn alnmas iin tanmazlarda bir deer art meydana gelmesine gerek yoktur. z
itibaryla harcamalara katlm pay hizmet maliyetinin dorudan faydalananlardan tahsil
edilmesidir.
erefiye olarak adlandrlan gelir tr tam olarak 1 48 tarihli 5237 ayl Belediye Ge-
lirleri Kanununda Deerleme Resm olarak dzenlenmitir.
Deerleme resminde vergiyi douran olay, drt trl vakaya balanmtr. Bunlardan
birincisi, kamulatrmadr. Kamulatrmann sokak, park, meydan veya yeil alan yapmak
amacyla gerekletirilmesi durumunda, daha nceden byle alanlara snr olmad iin
deeri dk olan gayrimenkullerin yaplan kamulatrma ile bunlara snr olmas ve bun-
lardan yararlanma olanann artmas ile gayrimenkuln deerinin artmas, deerlenme
resminde vergiyi douran olay olarak karmza kmaktadr.
ergiyi douran ikinci olay, gayrimenkuln bir sokaa snr olmakla birlikte bu s-
nrn genilemesidir; nc vaka, mevcut yola snr artmam olmakla birlikte yolun
genilemesidir; son vaka ise gayrimenkuln deerinin rhtm, kk liman, park, spor
tesisleri, vapur iskelesi tesis ve inas nedeniyle artmasdr.
eerleme resm uygulamas, 1 80 sonras Belediye Gelirleri Kanununa alnmamtr.
ier tara an deer art kazanc ayn zamanda Gelir ergisi Kanunu ierisinde gelirin
unsurlar arasnda da saylm olup zaman ierisindeki deiikliklerle beraber uygulana
gelmitir.
Harca konu kamu hizmetinin faydas dorudan ilemin yaplmas ile ortaya kmak-
tadr. erefiyede ise hizmet, kii hukukunda meydana gelen fayday ortaya karmak iin
deil, baka amalarla yaplmakta, ancak fayda dolayl olarak ortaya kmaktadr. Harca
konu ilemden elde edilecek fayda her zaman tam olarak llemez iken, erefiye doru-
dan llebilir fayda zerinden alnr. Harca tabi bir ilem, yararlanann talebi ile ortaya
karken, erefiyede byle bir talep olmad gibi, ortaya kacak fayda hizmetin yaplmas
annda belli de deildir. Har, yar kamusal ilemler iin alnrken erefiye tam kamu-
sal hizmetin dolayl olarak kiilere blnebilir zel faydas zerinden alnr. lkemizde
hlihazrda dorudan erefiye tanmna giren ve deerlenme resmine yakn olan uygula-
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 57
ma Gelir ergisi Kanununda yer alan deer art kazancdr. Ancak deer artnn vergi-
lenmesi iin artn sadece kamu hizmetinden kaynaklanm olmasna gerek yoktur. Kent-
sel rantlarn vergilendirilmesi tartlmakla berabere erefiye tanmna tam olarak uyan
erefiye uygulamas u anda yoktur.

erefiye ile har arasndaki temel fark nederen kaynaklanmaktadr?

6
HAR ETLER
Yukardaki blmlerde de ifade edildii zere harlar, kamunun verdii yar kamusal ni-
telikteki hizmetler karlnda alnan paralar olup Anayasann 73. maddesi kapsamnda
ancak kanunla konulabilir, deitirilebilir veya kaldrlabilir. Dier taraftan bir izin veya
yetki karlnda alnan resimler de har kavramnn ierisine dahil olmutur.
Har ad altnda alnan kamu gelirleri ile ilgili olarak uygulamada en sk karlalanlar
gelirleri genel ynetim btesine dahil olan ve 492 Sayl Harlar Kanununda dzenlen-
mi olan harlar ile 55 7 ayl Yurt na k Harc Hakknda Kanun kapsamnda
alnan yurt dna k harc, yerel ynetim btesine dahil olan 2464 ayl Belediye Ge-
lirleri Kanununda yer alan harlar ile cezaevi yapmnda kullanlmak zere 2548 ayl
eza vleriyle Mahkeme Binalar nas Karl larak Alnacak Harlar ve Mahkumla-
ra dettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakknda Kanun kapsamnda alnan ceza evi yap harc
eklindedir. Dier taraftan har niteliinde olmakla beraber dzenleyici veya denetleyici
kurum btelerinde yer alan cret ve bedeller de bulunmaktadr.

Harlar Kanununda Dzenlenen Harlar

Yarg Harlar
Yarg ilemleri, yarg harlarna tabidir.
Bavuru Harc dileke veya tutanakla dava ama veya davaya mdahale veya tevdi
mahallinin tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti ile ilgili taleplerde alnr.
else Harc taraflar veya vekilleri tarafndan durumalarn ertelenmelerine sebebi-
yet verilmesi hlinde alnr.
Karar ve lam Harc davalarda esas hakknda karar verilmesi h linde alnan hartr.
Temyiz, stinaf ve tiraz Harlar, Yargtay hukuk daireleri ile antaya yaplacak
temyiz, blge idare mahkemeleri ile blge adliye mahkemeleri hukuk dairelerine
yaplacak istinaf yolu bavurularnda alnacak hartr.
cra dairelerinde yaplacak ilemler ile iflas bavurularnda ise icra ve iflas harlar cra dairelerinde yaplacak ilemler
ile iflas bavurularnda ise icra ve
alnmaktadr. Bu harlar yapldklar ileme gre isimlendirilmilerdir. Bunlar u ekilde iflas harlar alnmaktadr
sralayabiliriz:
Bavuru Harc icraya bavurulmas srasnda alnr.
crann Yerine Getirilmesi Harc deeri belli olmad iin tahsil harc almaya m-
sait olmayan taleplerin yerine getirilmesinde alnr.
Tahsil Harc, deme veya icra emrinin teblii zerine hacizden evvel veya sonra
denen paralar ile haczedilen veya rehinli mallarn satlp paraya evrilmesi sure-
tiyle tahsil olunan paralardan alnr. Bu har, resm ve zel messeseler, memur
ve hizmetlilerinin maa, cret, gndelik ve sair hizmet gelirlerinin haczi suretiyle
tahsil olunan paralar ile gayrimenkul rehinle temin edilmi vadesi gelmi borlarn
mteriye devredilmeyip sat bedelinden denmesi halinde de alnr.
Gayrimenkullerin ve gemilerin tahliye ve tesliminde, menkul teslimi de icra harcna
tabi olup haczedilen gayrimenkullerin idaresi, kira mukaveleleri dzenlenmesi ve hesap
tutulmas iin de dare Harc alnr.
58 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

flasn almas veya konkordato istei ve masaya katlma iin maktu har denirken
iflasta paylalan veya konkordatoda alacakllara verilmesi kararlatrlan para zerinden
nisbi olarak flas Harlar alnmaktadr.
cra ve iflas ilemlerinin dairede yaplmas esas olmakla beraber eer bu ilemler daire
dnda memur eliyle yerine getirilirse Haciz, Teslim ve Sat Harc alnr.
Kanun koyucu ticaret sicili harlarn yarg harlar ierisinde ele almtr. snaf ve
sanatkar sicil ilemleri de ticaret sicil harlarna tabi olmakla beraber, 5362 sayl snaf
ve anatkarlar Meslek Kurulular Kanunu gereince harcn yars denecektir. Ticari i-
letmenin ve unvannn, temsile yetkili klnan kimselerin tescil ve ilan ile tescil edilmi
hususlardaki deiikliklerin tescilinde, kayt silinmesi Kayt ve Tescil Harcna tabi tutul-
mutur. Sicillerdeki kayt ve belge suretleri ve tasdikname de harca tabidir.
Yargnn hizmetinin bir paras olarak ilamn, mahkeme ve merci zabtnameleri ve
dier evrakn, avukatlarn tasdik ettii veya sulh hakimi tarafndan tasdik edilen vekalet-
namenin onayl rneinin verilmesinde Suret Harc alnmaktadr.
Adliye veznelerinde tutulan kymetli eyann kabul ve saklanmas iin Muhafaza Har-
c, genel olarak, de er tutma ve kayt ilerinde, miras veya iflas ilerinde e er Tutma
Harc, terekenin tahrir ve tespiti, mirasn taksimi, tasfiyesi ve idaresinde, sulh hakimi ta-
rafndan resmi vasiyet senetleri tanziminden de har alnmaktadr.

Vergi Yargs Harlar

ergi, resim, har ve benzeri mali ykmler ile bunlara bal zam ve cezalara ilikin uyu-
mazlklardan dolay ergi Mahkemelerinde, Blge dare Mahkemelerinde ve antayda
alan davalar ile ilgili olarak yarg harlarndan zel vergi yargs harlar dzenlenmitir.
ergi yargs harlar da bavurma, karar ve suret harlar olarak dzenlenmitir.

Noter Harlar
Noterlik Kanunu kapsamnda yaplan ilemlerden har alnmaktadr. Belli bir tutar ieren
her trl senet, szleme ve katlarn, vekaletnamelerin dzenlenmesi, defterlerin tasdi-
ki, kaytlarn ve tercmelerin rneklerinin verilmesi, szleme, senet veya yazl katlarn
veya bir eyin veya bir yerin hl ve eklinin ilgili ahslarn kimlik ve ifadelerinin tespiti,
davet zerine piyango ve zel messeselerin kura, seim ve toplantlarnda hazr buluna-
rak tutanak dzenlenmesi oter Harcna tabidir. Ayrca noterler ;
oterlere tevdi edilen deeri belli emanetlerin saklanmasndan manet Harc
Gayrimenkul ve menkullerin idaresinde dare Harc
Konimento yazlmasnda Konimento Yazlmas Harc
nceki iin ierik ve deeri deimemek artyla yaplacak dzeltme beyanname-
lerinden Dzeltme Harc
eeri belli bir bor veya bir taahht kabuln iermeyen szlemelerin feshinde
Mukavele Feshi Harc alr.

Tapu ve Kadastro Harlar

Gayrimenkullerin ilk defa tescilinde, devrinde, paylalmasnda, bedelsiz edimlerinde,
blnmesinde, birletirilmesinde yaplacak tescil ilemleri Tapu Harcna tabi tutulmutur.
potek tesisleri ile belli bir sreye bal haklarn geici tescilinde, ayni haklarn tescilin-
de, bu tescil ve erhlerin iptalinde olduu gibi tapudaki eitli ilemlerde Tapu Harc alnr.
Kadastro ilemlerinde ise Kadastro Harc alnr.
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 59

Konsolosluk Harlar
Konsoloslar Noterlik Kanunu erevesinde yapm olduu ilemler zerinden Noterlik Konsoloslar Noterlik Kanunu
erevesinde yapm olduu
Harc alrlar. Dier taraftan tereke ilerinden, sulhnamelerden, kymetli eyann tesli- ilemler zerinden Noterlik Harc
minden, Trkiyeye ihra edilecek mallardan listeleri konsolosluklarca onaylananlardan, alrlar.
gemilere konsolosluklarca verilecek bayrak ahadetnamelerinden, ticaret eyas manifes-
tolarnn tasdikinden, shhiye patentas verilmesinden veya vizesinden, gemi jurnalinin
tasdikinden, vizeye tabi olan yabanc hava ticaret ve gezinti gemilerinin vizelerinden,
imza ve mhr tasdikinden, yabanc memlekette usulne uygun olarak yetkili makam-
lar tarafndan tanzim olunan yaz, kat ve suretlerin o memlekette yrrlkte bulunan
kanunlara uygun olduunun tasdikinden, idari hususlara ait beyanname, ilmhaber, tuta-
naklar ve erhlerden, Trk kanunlarnn bir veya birka maddesinin aynnn verilmesin-
den, bunlarn tercmesinin tasdikinden, terekenin mhrlenmesinden, bilirkii tayini ve
bilirkii raporlarnn tasdikinden Noterlik Harc alnmaktadr.

Pasaport, Vize, kamet Tezkeresi ve Dileri Bakanl Tasdik Harlar ve

Yabanclara Verilecek alma zin Belgesi Harlar
lkemizde pasaport uygulamas bakmndan drt eit pasaport bulunmaktadr. Bunlar;
normal bir vatandaa yurt d seyahati iin verilen umuma mahsus pasaportlar, TBMM
yeleri ile arlkl olarak belli kademe ve derecede bulunan memurlara verilen zel (yeil)
pasaportlar, devleti temsilen yurt dnda grevlendirilecek olanlara verilen hizmet (gri)
pasaportlar ile diplomatik pasaportlardr. Umuma mahsus ayr veya ortak pasaportlardan
Pasaport Harc alnr.
Yabanc lke vatandalarnda ise giri vizesi, transit vizesi ilemleri ile yabanclarn
Trkiyeden klarnda istekleri zerine verilecek mnferit pasaportlara ait dn vizele-
ri, Vize Mracaat ve Vize Harlarna tabidir.
Yabanclara verilecek ikamet tezkeresi ile sreli, sresiz, bamsz alma izin belgeleri
harca tabidir Dileri Bakanl tarafndan yaplacak tasdiklerden de har alnr.

Gemi ve Liman Harlar

Gemi tasdiknamelerinden, gemi siciline kaytl gemilerin devrinden, lnceye kadar bak-
ma szlemesi ile temlikinden, bedel karlnda szleme ile intifa hakk tesisinden, ipo-
teklerden, kira szlemelerinin gemi siciline erhinden, har mevzuuna giren ilemlerin
terkininden, gemi sicilinde yer alan kayt dzeltmelerinden ve belge suretleri ile sicil kayt
suretlerinden Gemi Harc alnr.
Liman Harc ise denize elverililik belgesinden, lme belgesinden, yola elverililik bel-
gesinden, Ulatrma Bakanlnca verilen bayrak ahadetnamelerinden, gemi jurnallar-
nn liman idarelerinde tasdikinden, gemi srvey belgelerinden, zel yat kayt belgesinden,
transitlog belgesinden alnr. Kaptan, bamakinist ve deniz klavuz kaptan gibi denizciler-
den Yeterlik Belgesi Harlar alnr.

mtiyazname, Ruhsatname ve Diploma Harlar

Tbbi ve eczaclkla ilgili hazr ilalarnn ticarete karlmas iin alk Bakanlnca veri-
len ruhsatlardan Ruhsat Harc alnr. Patent ve faydal model, endstriyel tasarm, corafi
iaretler ile markalarn bavurusunda, yenilemesinde, tescilinde, tescil belgesi dzenlen-
mesinde, devir, lisans, veraset ve intikal, rehin, rhan ilemlerinin kayt altna alnmasn-
dan Kayt, Dzenleme ve Suret Harlar alnr.
Maden ve petrol arama ruhsatnameleri, iletme ruhsatnameleri, iletme imtiyazlar da
harca tabidir.
60
Ticari mahiyette olmakszn,
yolcularn kendi kullanmlar iin
yurt dndan getirdikleri telefon
cihazlar kullanm iin Telefon
Kullanm zin Harc demeleri
gerekmektedir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Pul ve kymetli kat bayileri, tbbi eczalar ve kimyevi maddeleri toptan satan ticaret-
haneler, ruhsat almak ve har demek zorundadrlar.
czaclar, mimar ve mhendisler, uzman doktorlar, uzman kimyagerler, diiler, vete-
rinerler, ebe, hemire, snnetiler, gzlkler, zel hastaneler, laboratuvarlar, avukatlar,
eski eser ve define arayanlar, gmrk mavirleri, avclar, silah tama ve bulundurmak
isteyenler, zel okul ve zel dershane iletmeleri, src kurslar, turizm iletmeleri, karne
alacak mteahhitler, bu ilemler iin alacalar izin, belge ve ruhsatlar iin har demek
zorundadrlar.
niversite haricinde kalan yksek okullardan veya ayn derecedeki sanat ve meslek
okul ve enstitlerinden mezun olacaklara verilecek diplomalar harca tabidir.
Ticari mahiyette olmakszn, yolcularn kendi kullanmlar iin yurt dndan getirdik-
leri telefon cihazlar kullanm iin Telefon Kullanm zin Harc demeleri gerekmektedir.
Kapal devre televizyon sistemi kurulmas ve iletilmesi iin Radyo ve Televizyon Yk-
sek Kurulu tarafndan verilecek izin belgeleri Kapal Devre Televizyon Ruhsat Harlarna
tabidir.
Gmrkler ile ilgili olarak genel antrepo, gmrk hatt dnda bulunan yurt iindeki,
giri-k kaplarndaki, yat limanlarndaki ve uluslararas faaliyetlerin gerektirdii yer-
lerdeki eya sat maazas ama izin belgeleri ile bunlara ait depo ama izin belgeleri, zel
antrepo, geici depolama yeri ile eya sahibine ait geici depolama yeri izin belgelerinden
Ruhsatname Harc alnr.
Finansal faaliyet ierisinde yer alan sermaye piyasasnda araclk yapan kurumlara
verilen yetki belgeleri, bankalarn, yatrm ortaklnn, finansal kiralama irketlerinin,
faktoring irketlerinin, dviz bfelerinin, sigorta irketlerinin, emeklilik irketlerinin ku-
rulu izin belgeleri ile dier finansal kurumlara ilikin belgeler Finansal Faaliyet Harla-
rna tabidir.
Transfer fiyatlandrmas ile ilgili yntem belirleme anlamasndan, balama kt
ruhsatnamelerinden ve bunlarn vizelerinden de ha alnmaktadr.
Denetim kurulular yetkilendirme belgeleri, denetim yetkilendirme belgeleri ile m-
avirlik hizmetlerinden ruhsat harc alnmaktadr.
Hidrolik kaynaklara dayal elektrik retim lisans iin elektrik retimi lisans harlar
denmektedir.
Trafik Harlar
Kara yollar Trafik Kanunu ve Ynetmeliine gre verilecek src belgeleri de bir defaya
mahsus olmak zere Src Belgesi Harcna tabidir.
Kara yollar Trafik Kanunu kapsamnda;
Yolun yapm ve bakm iin verilecek izin belgeleri
Kara yolu dnda, kenarnda veya kara yolu snr iinde, levhalar, klar, iaretle-
meler ile aa, direk, yangn musluu, eme, parmaklk gibi yap elemanlar veya
benzerlerini dikmek, koymak veya bulundurmak iin verilecek izin belgelerinden,
Kara yollarnda her iki tara an snr izgisine elli metre mesafe iinde balanty
salayacak gei yollar ynnden; akaryakt, servis, dolum ve muayene istasyonla-
r, umuma ak park yeri ve garaj, terminal, fabrika, i han, ar, pazar yeri, elen-
ce yerleri, turistik yap ve tesisler, inaat malzemesi ocak ve harmanlar, maden ve
petrol tesisleri, ara bakm, onarm ve satm iyerleri ve benzeri trafik gvenliini
etkileyecek yap ve tesisler iin verilecek izin belgeleri,
Arlk ve boyutlar bakmndan zellii olan, baka ulam sistemleri ile tanmas
olmayan ve tama snrn ap da tanmas zorunlu olan yklerin tanmas iin
verilecek her izin belgesi,
Ara muayene istasyonlar iin verilecek iletme belgesi Ruhsat Harcna tabidir.
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 61

Belediye Gelirleri Kanununda Yer Alan Harlar

Tatil Gnlerinde alma Ruhsat Harc, ha a tatili ve ulusal bayram gnlerinde alabil- Kaynak Sular Harc, zel kaplara
doldurulup satlacak olan kaynak
meleri iin i yerlerine verilen ruhsat iin hartr. sularna zel iaret konulmasndan
Kaynak Sular Harc, zel kaplara doldurulup satlacak olan kaynak sularna zel iaret alnan hartr.
konulmasndan alnan hartr.
Tellallk Harc, h l, balkhane, mezat yerleri ve ilgilinin isteine bal olarak belediye
mnadisi (yksek sesle haber vermeyi i edinmi olan kimse) veya tellal bulundurulan
sair yerlerde her ne surette olursa olsun her eit menkul ve gayrimenkul mal ve mahsul-
lerin satndan alnan hartr.
Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harc, kesilen hayvanlarn kesim ncesi ve
sonras muayenesi veya sata arz edilecek etlerin salk bakmndan muayene ve denet-
lenmesinden alnan hartr.
Bina naat Harc, her trl bina inaat (ilave ve tadiller dahil), inaat veya tadilat
ruhsat iin alnan hartr.
Kayt ve Suret Harc, her trl kayt suretlerinden, gayrimenkullerle ilgili harita plan
ve krokilerin suretlerinden alnan hartr.
Parselasyon Harc, ilk kez yaplan veya istek zerine gerekletirilen mteakip parse-
lasyon ilemleri iin alnan hartr.
fraz ve Tevhit Harc, verilecek ifraz ve tevhit kararlar iin alnan hartr.
lan ve ro e Tasdik Harc, pro e tasdik ilemleri iin alnan hartr.
emin Ama zni ve Toprak Hafriyat Harc, zemin ve yol kanal ama izni verilmesi,
yapm ve ykm art malzeme ile toprak kazsnn tanmas iin belediyelerce yer gste-
rilmesi ve bu yerlerin tesviyesi, toprak hafriyat iin alnan hartr.
Yap Kullanma zni Harc, yap kullanma izni verilmesi iin alnan hartr.
yeri Ama zni Harc, bir i yerinin almas iin alnan hartr.
Muayene, Ruhsat ve Rapor Harc, muayene ve salkla veya fenni konularla ilgili al-
nan hartr.
Salk Belgesi Harc, yaptklar iler ve grdkleri hizmetler dolaysyla salk belgesi
almak mecburiyetinde olan kiilere verilecek belgeler iin alnan hartr.

Dier Harlar
Arlkl olarak kamu kurumlarnn vermi olduklar izinler erevesinde har uygulama-
s yaplmaktadr. Ancak uygulamada zellikle denetleyici ve dzenleyici st kurullardan
alnan harlarn arlkl olarak artk lisans bedeli veya creti eklinde yer almakta oldu-
unu grmekteyiz.
Yurt dna kta alnan har da en ok bilinen har uygulamalarndan biridir. Zira
umuma mahsus pasaport sahipleri yurt dna kabilmek iin har demek zorundadr-
lar. Dier taraftan cezaevi bina yapmnda kullanlmak zere alnan cezaevi yap harc
olarak bilinen har ise icra ilemlerinden tahsilat yapldnda tahsil harc esas alnarak,
hesap edilmektedir. Bu har da icra dairesince tahsil edilmektedir. Bu harca icra harlar
ksmnda detaylca deinilecektir.
62 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
zet
Harlar tanmlayabilmek
1
Harlar, Anayasamzn 73. maddesinde vergiler ile
birlikte yer almaktadr. Harlar da vergiler gibi ancak
kanunla konulabilir, kaldrlabilir veya deitirilebilir.
Kanunlarda aka har alnmasn gerektirmeyen ko-
nularda har alnmas mmkn deildir. Dier taraf-
tan vergilerde olduu gibi harlar ile ilgili kanunlarda
da muaflk, istisnalar ve indirimleriyle oranlarna ili-
kin hkmlerinde kanunun belirttii yukar ve aa
snrlar iinde deiiklik yapmak yetkisi Bakanlar Ku-
ruluna verilebilir.
Kamusal veya zel faydann birlikte ortaya kt hiz-
metler yar kamusal mal veya hizmetler olarak tanm-
lanmaktadr. Bu hizmetlerin kiilere salad fayday
lmek ve fiyatlandrmak da mmkndr. Bu tip mal
veya hizmetler zel sektr tarafndan da retilip pa-
zarlanmas mmkn olmakla birlikte bu tip hizmetle-
rin topluma da salamas gereken faydalar olmas zel
sektrn toplumsal fayday gz ard edebilme riskini
de beraberinde getirmektedir. Yar kamusal mal veya
hizmetlerin toplumun dier fertlerinden bamsz
olarak kiiye zel faydas belirlenebiliyor ise o zaman
bu hizmetten faydalanan kiinin toplumun dier fert-
lerinden farkl olarak daha fazla bir bedel demesi
gerekmektedir.
Harlar ancak kanun ile alnabilir. Kiiler harca dayal
bir hizmetten faydalanmadan nce alaca hizmetin
kendisine olan maliyetini tam olarak bilebilecek du-
rumda olmalar kamu hizmetinden yararlanmaya
balama karar iin nemli olacaktr. Dier taraftan
harcn zora dayal olarak alnmas nedeniyle bu zor-
lamann meclis tarafndan kararlatrlp yasaya ba-
lanmas hukuk devleti ilkesinin de bir gereidir.
ergilerde olduu gibi harlar da maliye politikas adaletin bir gerei olarak ortaya kmaktadr.
arac olarak kullanlabilmektedir. Har lleri be-
lirlenirken devletin tevik politikas, salk politikas,
imtiyazl ilerden kazanlacak gelirin ykseklii dik-
kate alnmaktadr.
ergilerden farkl olarak har deyen, hizmetten do-
rudan yararlanabilmekte ve zel bir fayda salayabil-
mektedir. Bu hizmetin verilmesi iin harcn denmesi
gerekmektedir.
Faydann ortaya kmas harc gerektiren temel sebep-
tir. er har denmi olmasna ramen hizmet veya
izin verilememi ise harc douran olay da gerekle-
memi demektir. Bu durumda alnan harlar deyene
iade edilirler.
ergiler Maliye Bakanlna bal tahsil dairelerince
tahsil edilirken harlarn tahsil yetkisi ilgili hizme-
ti veren kuruma aittir. Tahsil edilen bu harlar eer
merkezi ynetim btesine ait bir gelir kalemi ise top-
lanan bu paralarn Maliye Bakanlna devredilmesi
gerekmektedir.
Hizmetin tam kamusal hizmet olmas halinde kiilere
bireysel faydas llemeyeceinden bunlarn bedeli
vergilendirme ile karlanmaya allrken, kamusal
mal veya hizmet niteliinde olmayan ve sadece yarar-
lanana fayda salayan zel mal veya hizmetlerin be-
deli ise cret olarak ortaya kmaktadr. Harcn ortaya
kabilmesi iin kiinin harca tabi ilemin yaplmasn
veya iznin verilmesini talep etmesi gerekir. Harlar bu
yn ile vergiden ayrlmaktadr.
Devlet, temel ama ve grevlerini yerine getirirken
bunlar iin yapaca kamu hizmetleri iin maliyet
yklenmektedir. Kamunun yararland bu hizmetle-
rin bedelinin bu hizmetlerden yararlananlardan aln-
mas gerektii aktr.
Kamu hizmetinin maliyetini adil databilmek ve ya-
tay adaleti salamak bakmndan mali gc eit olsa
bile hizmetten faydalananlarn hizmetten faydalan-
mayanlara nazaran daha fazla maliyete katlanmas
Harlar hizmetten faydalananlarn hukukunda mey-
dana gelen artlardan kamunun paynda dmesi ge-
reken pay olarak da nitelendirebiliriz.
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 63
Harlarn dier kamu gelirleri ile farklar aklaya-
2 bilmek
ergi ile har arasndaki temel ortak nokta her ikisi-
nin de kamu giderlerini karlamak iin alnmasdr.
Harlarla ilgili olarak mali g ilkesi benimsenme-
mitir. Harlar, Anayasann vermi olduu yetki ile
kartlan kanunlardaki uygulamas bakmndan hiz-
metten faydalanan hedef almtr.
Har ile resim arasndaki temel fark, hakk doura-
cak ilem iin zel bir hizmet verilip verilmedii y-
nnden ayrt edebilmek mmkndr.
Parafiskal gelirler ile harlar arasndaki benzer yn
her ikisinin de zel bir hizmet karlnda alnma-
sdr. Ancak parafiskal gelirlerde vergilere benzer e-
kilde bir hizmet alnmasa bile vergilerde olduu gibi
karlksz bir deme yaplmas da gerekebilir.
Harca konu kamu hizmeti faydas dorudan ilemin
yaplmas ile ortaya kmaktadr. erefiye de ise hiz-
met kii hukukunda meydana gelen fayday ortaya
karmak iin deil baka amalarla yaplmakta fayda,
dolayl olarak ortaya kmaktadr.

Har eitlerini sayabilmek

3
Har ad altnda alnan kamu gelirleri ile ilgili ola-
rak uygulamada en sk karlalanlar ; gelirleri genel
ynetim btesine dahil olan ve 492 Sayl Harlar
Kanununda dzenlenmi olan harlar ile 55 7 ayl
Yurt na k Harc Hakknda Kanun kapsamnda
alnan yurt dna k harc, yerel ynetim btesine
dahil olan 2464 ayl Belediye Gelirleri Kanununda
yer alan harlar ile cezaevi yapmnda kullanlmak
zere 2548 ayl eza vleriyle Mahkeme Binalar
nas Karl Olarak Alnacak Harlar ve Mahkum-
lara dettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakknda Kanun
kapsamnda alnan ceza evi yap harc eklindedir. Di-
er taraftan har niteliinde olmakla beraber dzen-
leyici veya denetleyici kurum btelerinde yer alan
cret ve bedeller de bulunmaktadr
64 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm
1. Harlar ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
a. Kanunla konulur.
b. Kanunla kaldrlr.
c. Kanunla deitirilir.
d. dareler hangi harlar alacana kendisi karar verir.
e. Yukar ve aa snrlar iinde deiiklik yapmak yet-
kisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.
6. Aadakilerden hangisi resim ile har arasndaki ortak
ynlerdendir?
a. Kii hizmetten zel fayda salar.
b. Kamusal hizmetinden faydalanma karl alnrlar.
c. erilen izin karl alnrlar.
d. Karlk beklenmeksizin alnrlar.
e. Hizmetten yararlanmak iin deme art deildir.

2. Aadakilerden hangisi har ile verginin ortak yndr? 7. Aadakilerden hangisi Harlar Kanununda dzenlen-
a. Kamu giderlerini karlamak iin alnrlar. memitir?
b. Kiinin kamu hizmetinden yararlanp yararlanmad- a. Karar ve ilam harc
na baklmaz. b. Tellallk harc
c. Karlnda verilen kamu hizmeti ve miktar belli c. Noter harc
deildir. d. Konsolosluk harc
d. Hizmetten faydalanmaya balayabilmek iin den- e. else harc
melidir.
e. Gnll uyum her ikisinde de ayndr. 8. Aadakilerden hangisi Belediye Gelirleri Kanununda
dzenlenmemitir?
3. Aadakilereden hangisi harlarn zelliklerinden biri a. Bina inaat harc
deildir? b. Parselasyon harc
a. erilen kamu hizmeti karlnda alnmas c. Plan ve proje tasdik harc
b. erilen hizmetin kiiye zel fayda salamas d. Tapu harc
c. Hizmeti veren idare tarafndan tahsil edilmesi e. Yap kullanma izni harc
d. Alnabilmesi iin bir talebin olmas
e. Kamunun sunduu zel hizmetten kaynaklanmas 9. Aadakilerden hangisi icra ilemleri srasnda alnan
harlardan biri deildir?
4. Aadakilerin hangisi har alma nedenleri arasnda de- a. Bavuru harc
ildir? b. Tahsil harc
a. Hizmetten yararlananlardan daha fazla gelir elde c. ezaevi yap harc
edilmesi. d. Sat harc
b. Kamu giderlerinin karlanmas. e. Karar harc
c. Hizmetin tm giderlerin yaplmasna sebep olandan
karlanmas. 10. Yurtdna seyahat eden kii kta aadaki harlardan
d. Borlanma ihtiyacnn azaltlmas. hangisini der?
e. Kiiye salanan faydadan kamunun pay almas. a. Pasaport harc
b. Yurd k harc
5. Harlarn denmesinde vergiye gre daha fazla uyum c. ize harc
salanmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? d. Dileri bakanl tasdik harc
a. Zora dayanmas e. Salk belgesi harc
b. Hizmet sonrasnda elde edecei yakn menfaatin
daha fazla olmas
c. Harlar ile ilgili dzenlemelerin daha yumuak olmas
d. Har bilincinin vergi bilincinden daha gl olmas
e. Hartan tahsil edilen parann dorudan kiiye hiz-
met olarak gitmesi
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 65

Okuma Paras
Anayasa Mahkemesi Karar fazla adresine hacze gidilmesi veya birden fazla tanmaz
t cra Hukuk Mahkemesinin 02.07.1 64 gnl, 4 2 iin sat yaplmas halinde her bir haciz ve sat ilemi ayr
sayl Harlar Kanununun (1) ayl Tarifesinin B. cra ayr har tahakkuk ettirilmi, kimi icra dairelerince ise tek
ve flas harlar blmne, 23.07.2010 gnl, 600 sayl bir har tahakkuk ettirilmektedir. Yaplan bavurular ze-
Gelir ergisi Kanunu ile Baz Kanun ve Kanun Hkmnde rine icra mahkemelerince konu hakknda elikili kararlar
Kararnamelerde eiiklik Yaplmasna air Kanunun 20. verildii grlm, yasann hazrlayclarndan olan Adalet
maddesi ile eklenen ( ) numaral fkrada yer alan her Bakanl da icra dairesine verdii hukuki bir grnde bir
bir ilem iin ibaresinin Anayasann 2. ve 36. maddele- dosya iin ayn zamanda ayn borlunun birden fazla tan-
rine aykrl ileri srlerek iptaline karar verilmesi istemi mazn yaplacak kymet takdirinde, her parsel iin ayr ayr
ile itiraz yoluna bavurmas zerine Anayasa Mahkemesin- keif yaplmas ve ayr cret takdirinin iyi niyet ve hakkani-
ce verilen 22.05.2013 tarih ve 2012 60 . 2013 62 K sayl yet kurallar ile badamad belirtilmitir. Grld ze-
karar 27.03.2014 tarih ve 28 54 sayl Resmi Gazetede ya- re, Bakanlk yazsnda da belirtilen durumlara yol aabilmesi
ymlanmtr. muhtemel, icra daireleri arasnda farkl uygulamalara yol a-
Olay m ve mahkemeler arasnda gr birliine varlamam bir
Alacakl vekilinin borluya ait iki ayr adreste haciz ilemi yasal dzenleme sz konusudur. Bunun en nemli sebebi ise,
yaplmas talebinin cra Mdrlnce eksik har yatrld yasa kuralndaki eksiklikten kaynaklanmaktadr. lgili yasa
gerekesiyle reddedilmesi zerine, ret kararnn kaldrlma- kuralnda, yalnzca icra dairesi dnda memur eliyle yerine
s istemi ile alan davada, itiraz konusu kuraln Anayasaya getirilen her bir ilemden haciz ve sat harc alnr denilmek
aykr olduu iddiasn ciddi bulan Mahkeme, iptali iin ba- suretiyle, yeterince aklama yaplmam; tek bir borlunun
vurmutur. birden fazla tanmaz iin ayn gn hacze gidilmesi veya sa-
Itirazin Gerekesi t yaplmasnn kuralda ngrlen her bir ilem kapsamn-
Bavuru kararnn gereke blm yledir: da olup olmad belirtilmemi ve anlalamamtr. Nitekim
2004 sayl K.nn 16. ile devam maddeleri uyarnca iste- tasarnn hazrlayclarndan Adalet Bakanl dahi bu kura-
min mahiyeti itibariyle icra ilemini ikayete ynelik olmas ln yorumunda kanunun lafzndan uzaklalmas gerektii
ve ikayete konu ilemin yapld icra dairesinin evremizde ynnde icra dairesine tavsiyede bulunmutur. te yandan,
olmas nedeniyle mahkememizin ibu ikayet bakmndan Adalet Bakanlnn bunun hakkaniyete ve iyi niyete aykr
grevli ve yetkili olduu sonucuna varlmtr. tiraza konu olduu ynnde belirttii gr ise yasa maddesinin lafzna
kuraln mahkememize yaplan bavuru zerine somut olay- sk skya uyulmas halinde bir anlam ifade etmeyecektir.
da uygulanmas muhtemel olduundan ve mahkememizin Avrupa Hukukuna gre, ak ve yarg denetimine tabi bir
yaps ile istemin mahiyeti gzetildiinde, mahkememizin hukuk kural olmas gereken yasann stnl hukukun s-
ibu kural bakmndan Anayasaya aykrlk bavurusunda tnl anlamna gelmektedir. Bunun iinde nsan Haklar
bulunabilecei deerlendirilmitir. Anayasa Mahkemesinin Avrupa Szlemesi, yarg kararlarna gre, ncelikle yasann
web sitesinden yaplan aratrma sonucunda daha nce bu ilgililer tarafndan ulalabilir olmasn, ikinci olarak ilgilinin
kuraln da iinde olduu yasa maddesine ilikin iptal istemli yasann kendine uygulanmas ile ortaya kacak sonular bi-
bavuruda bulunulduu, ancak ibu olaya ynelik kural hak- lebilmesi anlamnda anlalr olmasn ve hukukun stnl-
knda spesifik bir bavuru bulunmad, kuraln bu ynyle ilkesine uygun olmasn aramaktadr (T K Y, zge
Anayasa Mahkemesince irdelenmedii grlmtr. Okan, Avrupa Kamu Dzeni Kavram, Hacettepe Hukuk
1. 4 2 sayl Harlar Kanununun B blmne 600 sayl ak. erg., 1(1) 2011, 66 7 ). tiraz konusu kuraln, yuka-
Kanun ile eklenen numaral fkra ile haciz, teslim ve sa- rda akland zere belirli ve ak olmayp, ilgililerin ya-
t harc alnmas ngrlm, parantez iine alnan ibareler sann kendilerine uygulanmas ile ortaya kacak sonular
ile de, icra ve iflas ilemlerinin daire dnda memur eliyle bilebilmesi anlamnda anlalr olmamas nedeniyle ve ste-
yerine getirildii her bir ilem iin har alnmas kural ge- lik hakkaniyete aykr olduu da gzetilerek, Anayasann 2.
tirilmitir. Ancak sz konusu kural, bir kanun hkmnn maddesinde dzenlenen hukuk devleti ilkesine aykr olduu
olmas gerektii aklk ve belirlilikten yoksundur. Bu da, kanaatine varlmtr.
uygulamada karklklara ve hakkaniyete uymayan sonular 2. Anayasa Mahkemesinin 26.10.1 88 tarihli ve 1 88 33
dourmaktadr. Nitekim kimi icra dairelerince yasa yrrl- sayl kararnda, Sosyal hukuk devleti, gszleri gller
e girdikten sonra bir icra dosyasnda bir borlunun birden karsnda koruyarak gerek eitlii yani sosyal adaleti ve
66 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

toplumsal dengeyi salamakla ykml devlet demektir. ayn gn yaplp tamamlanan haciz ilemi iin her bir adres
denilmek suretiyle sosyal devlet ilkesi tanmlanmtr. tiraz bakmndan farkl bir ilem tesis edilmedii halde adres sa-
konusu kural da, sosyal devlet ilkesine aykrdr; zira rne- ysnca ayr ayr har alnmas durumunun, icra ileminin
in bir icra dosyasnda birden fazla sayda adresi bulunan banda gerekli harlar deyen alacakl asndan hak arama
borlunun farkl adreslerine ayn gn gidilerek icra ileminin zgrln snrlayc mahiyette olduu belirtilerek kura-
tamamlanmas ile farkl gnlerde ayn icrai ilemlerin yapl- ln, Anayasann 2. ve 36. maddelerine aykr olduu ileri s-
mas veya farkl icra dosyalar iin ayn icra ilemlerinin ayn rlmtr.
gn ve farkl gnlerde yaplmas ya da icra ileminin belediye 4 2 sayl Kanununun (1) sayl tarifesinde, har alnacak
snrlar iinde veya dnda yaplmas arasnda yrrlkteki yarg ilemleri dzenlenmi olup icra ve iflas harlar da yarg
yasa kuralna gre hibir farkllk yoktur. Dolaysyla bir icra harc kapsamndadr. tiraz konusu kuraln da yer ald ( )
dosyasnda 4 farkl adresi bulunan borlunun ayn gn ba- numaral fkrada ise icra ve iflas ilemlerinin daire dnda
lanp bitirilen belediye snrlar iindeki haciz ilemi ile ayn memur eliyle yerine getirildii her bir ilem iin ilgili kiiden
borlunun farkl 4 dosyasndaki farkl gnlerde kimi belediye ayr ayr maktu bir har alnaca dzenlenmektedir. Alnan
snrlar iinde kimi de dnda yaplp bitirilen haciz ilemle- bu har, genel bteye aktarlmakta ve bu ilemi gerekleti-
ri iin ayn har alnmas gibi bir durum sz konusu olacak- ren personele belirli bir gsterge rakamnn memur aylk kat-
tr. Zira ilgili yasa kuralnda icra ileminin yapld dosyann says ile arpm sonucu bulunacak tutar kadar yol tazminat
farkllna gre, icra ileminin yapld gn esas alnarak olarak denmektedir.
veya mesafeye gre hibir farkllk oluturulmamtr. Bunun Anayasann 2. maddesinde yer alan hukuk devletinin temel
ise sosyal adalet duygusu ile ve sosyal devlet ilkesiyle bada- ilkelerinden birisi de belirliliktir. Bu ilkeye gre, yasal d-
mayaca kukusuzdur. zenlemelerin hem kiiler hem de idare ynnden herhangi
3. Yine icra dairesince bir borlunun tek bir dosyadaki fark- bir duraksamaya ve kukuya yer vermeyecek ekilde ak,
l adresleri iin ayn gn balanp bitirilen haciz ilemi iin net, anlalr ve uygulanabilir olmas gerekir. Belirlilik ilkesi,
alnacak har ile farkl dosyalardaki adresleri iin alnacak bireylerin hukuksal gvenliinin salanmas bakmndan da
harcn ayn olmas hususu, Anayasann 36 1. maddesindeki nem arz etmektedir.
hak arama zgrl ile de badamamaktadr. ebri icra tiraz konusu kuralda, icra ve iflas ilemlerinin daire dnda
sistemi sayesinde alacakl cebri icra vastasyla borlusundan memur eliyle yerine getirildii her bir ilem iin ilgili kiiden
borcunu tahsil etmeye almaktadr. Borlunun tek bir dos- ayr ayr maktu har alnaca hususunun aka ifade edil-
yadaki farkl adreslerine ayn gn ierisinde yaplp tamam- mesi karsnda, kuraln belirsizliinden sz edilemez.
lanan icra ilemi iin her bir adres bakmndan farkl har Har, kamu kurum ve kurulularnn sunduu hizmetlerden
alnmas, zaten icra ileminin banda gerekli harc aslnda yararlananlardan, bu yararlanmalar karl alnan bedeldir.
deyen alacaklnn her bir adres iin esasnda farkl bir ilem Yarg hizmetleri ierisinde yer alan icra ve iflas ilemleri de
de tesis edilmedii halde kanunun lafzna bal kalnmas du- kukusuz icra ve iflas dairelerinin sunduu en nemli hiz-
rumunda ayr ayr har demesine yol aacaktr. Bunun ise, metlerdendir. Anayasada aksine bir hkm olmadka, her-
alacaklnn hak arama zgrln snrlandrc mahiyette hangi bir yarg hizmetinden har alnp alnmayaca konu-
olduu acktr. sunda kanun koyucunun takdir yetkisi bulunmaktadr.
Tm bu nedenlerle ve Anayasann 152. maddesi uyarnca Anayasann 36. maddesinin birinci fkrasnda ise Herkes,
itiraz konusu kuraln Anayasaya aykrlnn tespiti ve iptali meru vasta ve yollardan faydalanmak suretiyle yarg mer-
istemine ilikin olarak Anayasa Mahkemesine bavurulma- cileri nnde davac ve daval olarak iddia ve savunma ile
sna karar verilmesi ynnde aadaki ara kararn verilmesi adil yarglanma hakkna sahiptir. hkmne yer verilmitir.
gerektii kanaatine varlmtr. Maddeyle gvence altna alnan hak arama zgrl ve adil
Esasn ncelenmesi yarglanma hakk, kendisi bir temel hak nitelii tamasnn
Bavuru karar ve ekleri, Raportr atma BABAY T ta- yannda, dier temel hak ve zgrlklerden gereken ekilde
rafndan hazrlanan iin esasna ilikin rapor, itiraz konusu yararlanlmasn ve bunlarn korunmasn salayan en etkili
yasa kural, dayanlan Anayasa kurallar ve bunlarn gerek- gvencelerden biridir.
eleri ile dier yasama belgeleri okunup incelendikten sonra Anayasa Mahkemesinin nceki kararlarnda da belirtildii
gerei grlp dnld: zere, kanun koyucunun yarg hizmetlerinin verilmesi kar-
Bavuru kararnda, itiraz konusu kuraln belirlilik ve ak- lnda har alnmas biiminde dzenleme yapma yetkisi
lktan uzak olup uygulamada hakkaniyete uymayan sonular bulunmakla birlikte, bu takdir yetkisinin Anayasann 36.
dourduu, borlunun tek bir dosyadaki farkl adreslerinde maddesinde dzenlenen adil yarglanma hakkn ihlal etme-
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 67

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

mesi iin harcn miktarnn makul olmas, harcn alnma- 1. d Yantnz yanl ise Harlarn Tanm konusunu ye-
snda hakl bir amacn olmas, ulalmak istenen ama ile niden gzden geiriniz.
har miktar arasnda orant olmas ve deme gc olma- 2. a Yantnz yanl ise Harlarn Tanm ve ergi ile
yanlar bakmndan etkili adli yardm sisteminin olmas kri- Mukayesesi konularn yeniden gzden geiriniz.
terlerine uygun ekilde kullanlmas gerekmektedir. Nitekim, 3. e Yantnz yanl ise Harcn zellikleri konusunu
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihatlar da bu yndedir yeniden gzden geiriniz.
(Tolstoy Miloslavsky ngiltere, 13.06.1 5, o: 1813 1; 4. c Yantnz yanl ise Har Alma Nedenleri konusu-
Kreuz olonya, 18.06.2001, o: 2824 5; Bakan Trkiye, nu yeniden gzden geiriniz.
12.06.2007, o: 50 3 ; lger Trkiye, 26.06.2007, o: 5. b Yantnz yanl ise ergi ile Mukayesesi konusunu
25321 02). yeniden gzden geiriniz.
tiraz konusu kuralda, icra ve iflas ilemlerinin daire dnda 6. a Yantnz yanl ise Resim ile Mukayesesi konusu-
memur eliyle yerine getirildii her bir ilem iin ilgili kii- nu yeniden gzden geiriniz.
den ayr ayr maktu bir har alnaca ifade edilmitir. tiraz 7. b Yantnz yanl ise Harlar Kanununda Dzenle-
konusu kural, daire dnda yaplacak her bir ilemi, harcn nen Harlar konusunu yeniden gzden geiriniz.
alnmas iin yeterli grmektedir. sasen, ayn takip dosya- 8. d Yantnz yanl ise Belediye Gelirleri Kanununda
snda ancak farkl adreslerde yaplan her bir ilemin ayr bir Dzenlenen Harlar konusunu yeniden gzden ge-
ilem niteliinde olmas ve icra memuru asndan ek bir me- iriniz.
sai harcanmas anlamna gelmesi dikkate alndnda, her bir 9. e Yantnz yanl ise Harlar Kanununda Dzenle-
ilem iin ayr har alnmasnn makul ve orantl olmad nen Harlar ve Dier Harlar konusunu yeniden
sylenemez. Bu nedenle kuraln hak arama zgrln en- gzden geiriniz.
gelleyen bir yn bulunmamaktadr. 10. b Yantnz yanl ise ier Harlar konusunu yeni-
te yandan, harc deme gc olmayanlarn 6100 sayl Hu- den gzden geiriniz.
kuk Muhakemesi Kanununda dzenlenmi olan adli yardm
messesesinden yararlanma olana da bulunmaktadr.
Aklanan nedenlerle, itiraz konusu kural Anayasann 2. ve
36. maddelerine aykr deildir. ptal isteminin reddi gerekir.
Sonu
02.07.1 64 gnl, 4 2 sayl Harlar Kanununun (1) AY
TAR sinin B. cra ve flas Harlar blmne, 23.07.2010
gnl, 600 sayl Gelir ergisi Kanunu ile Baz Kanun ve
Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna
air Kanunun 20. maddesi ile eklenen ( ) numaral fkrada
yer alan her bir ilem iin ibaresinin Anayasaya ay-
kr olmadna ve itirazn (R ), 22.05.2013 gnnde
YBR Y karar verildi.

Kaynak: 27.03.2014 tarih ve 28 54 sayl Resmi Gazete

68 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1
Resim iin izin sahibi kiinin illa bir gelir elde etme olana
gerekmez. Devlet, bazen ek mali kaynak salayabilmek ba-
kmndan bir davran izne balayabilmektedir. Resim, bir
i veya faaliyetin serbeste yaplmasnn kamu tarafndan
engellenerek izne tabi tutulmas sonucunda herkesin deil
kstl sayda kiinin bu i veya faaliyetine olanak salanmak
suretiyle bunlara salanan olanan karl olarak da anla-
labilir. zne tabi ilemlerde izne ilikin koullar bavuran
daha nceden yerine getirmeldir. Alnan bedel koullarn
yerine getirilmi olmas iin yaplmas gereken hizmetleri
kapsamaz.
Sra Sizde 2
Kamusal hizmetlerin faydas blnemez. Yani bunlardan ki-
min ne kadar faydaland tespit edilemez. Hizmet sunuldu-
unda, hizmetten herkes ayn anda yararlanm kabul edilir.
Bu nedenle faydas fiyatlanamayan bu hizmetler iin doru-
dan bir bedel de denmemektedir. Bu mallar toplumun her
kesimi tarafndan birlikte tketilirler.
Sra Sizde 5
Blnebilir ve bireyler arasnda farkl fayda salad l-
lebilir nitelikteki kamu hizmetleri karlnda alnan mali
ykmllkler iin ykn kiinin mali gcne gre datl-
mas adaleti tam olarak salamayacaktr. Kii dier kiilere
nazaran fazladan bir fayda salyor ise o zaman bu kiinin bu
hizmetler nedeniyle daha fazla bir maliyet yklenmesi daha
adil olmaktadr.
Sra Sizde 6
Harca konu kamu hizmetinde fayda, dorudan ilemin yapl-
mas ile ortaya karken, erefiyede ise fayda kamu hizmetin-
den kaynakl olarak kiinin malvarlnda deerlenme mey-
dana getirmek suretiyle dolayl olarak ortaya kmaktadr.

Sra Sizde 3
Harlar kanuna dayanlarak alnrlar. Har lleri belirle-
nirken maliye politikas arac olarak kullanlabilirler. erilen
kamu hizmeti karlnda alnrlar. Kamu hizmeti sonrasn-
da kiiye zel fayda salanr. Hizmeti veren idare tarafndan
tahsil edilir. Har alnabilmesi iin bir talebin olmas gerekir.
Faydann zel hizmetten deil yar kamusal hizmetten kay-
naklanmas gerekir.

Sra Sizde 4
Kamu hizmetlerinin kamunun z gelirleri ile karlanama-
mas hlinde btede meydana gelen an kapatlabilmesi
iin borlanmak gerekecektir. Bu da toplanan kamu gelirleri-
nin kamu hizmetini karlamak iin kullanlmak yerine bor
faizlerinin denmesinde kullanlmasna sebep olarak kamu
kaynaklarnn verimli kullanmn olumsuz etkileyebilir.
 4. nite - Harlarn Tanm, zellikleri, eitleri 69

Yararlanlan Kaynaklar
Akif RG AY, Kamu Maliyesi, ava Yaynevi,18. Bas-
k,2010, Ankara
oan Y , ergi Hukuku, kin Yaynevi 2. Bask,
2006, Bursa
mine RHA R, Kamu Maliyesi, iyasal Kitabevi, 2004,
Ankara
rkan KARAA A , Kamu Harcama Hukuku, Yaklam Ya-
ynevi, 2. Bask, 2008, Ankara
smail T RK, Kamu Maliyesi, Turhan Kitabevi,2010, Ankara
M.Kamil M T R, rdoan R, Ahmet K K, Teo-
ride ve Uygulamada Kamu Maliyesi, stanbul Bilgi ni-
versitesi Yaynlar, 2. Bask, 2010, stanbul
M.Kamil M T R, Genel ergi Hukuku, stanbul Bilgi
niversitesi Yaynlar, 2006, stanbul
Mualla , Ahmet K MR , ami A A , ergi
Hukuku, Turhan Kitabevi, 21. BAs, 2012, A KARA
ihat A , Kamu Maliyesi, kin Yaynevi, 10. Bas-
k, 2008, Bursa
sman H A , Kamu Maliyesi, Murathan Yayne-
vi,2011, Trabzon
zhan ATAM, Kamu Maliyesi, ma Yaynevi, 11. Bask,
2011, Ankara
5
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Yarglama harlarn sayabilecek
Harlarn yarglamann hangi aamas ile ilgili olduu aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz.

Anahtar Kavramlar
Mahkeme arc tira arc
Ba uru arc Karar arc
else arc lam arc
Ke if arc stinaf arc
emyi arc

indekiler

Damga Vergisi ve Harlar GR

Yarglama Harlar
Bilgisi YARGILAMA HARLARI
 Yarglama Harlar

GR
492 sayl Harlar Kanununun ikinci maddesinde yarg harlarnn konusuna yer veril-
mitir. Yarg ilemleri genel olarak harca tabi tutulmu ancak, tarife ile belirtilenler ile s-
nrl tutulmutur. Ceza mahkemelerinde yaplan yarg ilemleri tarifede yer almadndan
yarg harlarnn konusuna da girmemektedir. Ancak, ceza mahkemelerinde ahs hukuka
ait haklarn hkm altna alnmas halinde de, celse harlar hari olmak zere, (1) sayl
tarifeye gre har alnacaktr.
Yarg harlarnn konusunun tespiti iin Kanunun ikinci maddesi ile Kanunun (1)
sayl tarifesi birlikte deerlendirilecektir. Kanunun (1) sayl tarifesinde harlar ana
balk altnda dzenlenmitir, Bunlar Mahkeme Harlar, cra ve flas Harlar ile Ticaret
Sicil Harlardr. Son blmde ise bu konular ile ilgili mterek (ortak) har eitlerine yer
verilmitir. Bu blmde, yarglama (mahkeme) harlarna, takip eden blmde ise cra ve
flas Harlarna yer verilecektir.
Harlar Kanununda harca tabi olacak yarglama eitleri arasnda bir ayrm yaplmak- Harlar Kanununda harca tabi
olacak yarglama eitleri arasnda
szn, tm yarglama ileri kural olarak harca tabi tutulmutur. Bu durumda Ceza Mu- bir ayrm yaplmakszn, tm
hakemeleri Kanunu kapsamnda yrtlen ceza davalar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu yarglama ileri kural olarak harca
tabi tutulmutur.
kapsamnda yrtlen hukuk davalar, dari Yarglama Usul Kanunu kapsamnda yr-
tlen idari davalar ile dari Yarglama Usul Kanunu ile Vergi Usul Kanunu kapsamnda
yrtlen vergi davalar kural olarak yarg harlarna tabidir. Dier taraftan vergi yargs
harlar konusunda kanun koyucu yine Harlar Kanununda ayr bir dzenleme yaparak
vergi yargs harlarn Harlar Kanununun (3) sayl tarifesine balamtr. Mahkeme
Harlar tanm kullanldnda bu tanm vergi, resim, har ve benzeri mali ykmler ile
bunlara bal zam ve cezalara ilikin uyumazlklardan dolay vergi mahkemelerinde, bl-
ge idare mahkemelerinde ve Dantayda alan davalarda alnan harlar iin kullanlma-
yacaktr. Dier taraftan baz isimlendirme farklar olmakla birlikte vergi yargs harlarna
da bu blmde birlikte yer verilerek yarglama harlar btn olarak ele alnacaktr.
Harlar Kanununun (1) sayl tarifesi incelendiinde ise ceza mahkemelerinde gr-
len davalara yer verilmediini grmekteyiz. Kanun koyucu ceza yarglamas nedeniyle ve-
rilen hizmetleri harca tabi tutmamtr. Dier taraftan, ceza mahkemelerinde grlmekte
olan davalarda eer ahsi hukuka ait haklar (tazminata hkmedilmesi gibi) hkm altna
alnrsa, ceza yarglamas olsa dahi (1) sayl tarifeye gre har alnacaktr.
72
1
Dava ama deyimi kiinin maddi
veya manevi varlnn veya
hakknn zarar grmesi veya
zarar grme tehlikesi karsnda
maddi veya manevi varlnn
veya hakknn korunmas iin
mahkemeden yardm istemesi
olarak tanmlanabilir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
YARGILAMA HARLARI
Harlar Kanununun (1) sayl tarifesinde yer alan mahkeme harlar hukuk davalar ile
idari dava ilerinde alnacak harlar dzenlemektedir. Bu harlar, dava almas sra-
snda alnan bavuru harc, yarglama srasnda koullar olutuunda cezai mahiyette
celse harc, yarglama ierisinde yaplacak keiflerde keif harc, yarglama sona erdi-
inde karar ve ilam harc, ile ilk derece mahkemelerince verilecek kararlara kar takip
edilecek kanun yollarnda alnacak temyiz, istinaf ve itiraz harlar olarak be ayr har
ngrlmtr.
Dier taraftan Harlar Kanununun (3) sayl tarifesinde yer alan vergi yargs har-
lar ise gerek derece bavurusu gerekse kanun yollar bavurusuna karlk olmak zere
bavurma harc, karar ve ilam harlarna karlk olmak zere maktu harlar ve nispi
harlar ile suret harlarna yer verilmitir. (3) sayl tarifede yer alan vergi yargs ile ilgili
bavuru harlar ve kanun yollar ile ilgili harlar (1) sayl tarifede yer alan mahkeme
harlar metodolojisine uygun olarak birlikte deerlendirilerek, yarglama harlarnn uy-
gulamasnda farklar ve benzerliklerin daha kolay anlalmas ngrlmtr.
Mahkeme harlar ka eittir?
Bavurma Harc
Bavurma harc dileke veya tutanakla dava ama, davaya mdahale (katlma) veya tevdi
mahallinin (deme yerinin) tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, tesbiti delail (delil tespiti)
ile ilgili olarak mahkemelere yaplacak bavurularda alnmaktadr. Dier taraftan vergi,
resim, har ve benzeri mali ykmler ile bunlara bal zam ve cezalara ilikin uyumazlk-
lardan dolay vergi mahkemelerinde, blge idare mahkemelerinde ve Dantayda alan
davalarda da bavuru harc alnmaktadr. Vergi yargsnda tevdi mahallinin (deme ye-
rinin) tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, tesbiti delail (delil tespiti) trnde dava ama
olana sz konusu deildir. 2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun (YUK) 31.
maddesi gereince nc ahslarn davaya katlmas konusunda ise 6100 sayl Hukuk
Muhakemeleri Kanununun (HMK) uygulanaca belirtilmi olmas sebebiyle nc ki-
ilerin davaya katlmas mmkndr.
Bavuru Harcnda Vergiyi Douran Olaylar
Dava Almas
Anayasamzn 17nci maddesinde herkes, yaama, maddi ve manevi varln koruma ve
gelitirme hakkna sahiptir. Anayasamzn 36. maddesi gereince de herkes, meru vasta
ve yollardan faydalanmak suretiyle yarg mercileri nnde davac veya daval olarak iddia
ve savunma ile adil yarglanma hakkna sahiptir. Hibir mahkeme, grev ve yetkisi iinde-
ki davaya bakmaktan kanamaz. Yarg hizmeti devletin Anayasa ile devlete yklenilen en
nemli hizmetlerden birisi olarak karmza kmaktadr. Dier taraftan bu hizmet harca
tabi tutulmutur.
Dava ama deyimi kiinin maddi veya manevi varlnn veya hakknn zarar grmesi
veya zarar grme tehlikesi karsnda maddi veya manevi varlnn veya hakknn ko-
runmas iin mahkemeden yardm istemesi olarak tanmlanabilir. HMK 118nci madde
gereince dava, dava dilekesinin kaydedildii tarihte alm saylr. YUK 3. maddesi
gereince de idar davalar, Dantay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi bakanlklarna
hitaben yazlm imzal dilekelerle alr. Bu durumda aadaki ilk derece, istinaf veya
yksek mahkemelere, kararlara kar kanun yollar (temyiz, istinaf, itiraz) haricinde yap-
lan bavurularda bavuru harc doacaktr. lgili tarifeler parantez ierisinde verilmitir.
 5. nite - Yarglama Harlar 73
ulh Hukuk Mahkemesi (1)
cra Hukuk Mahkemesi (1)
Asliye Hukuk Mahketmesi (1)
dare Mahkemesi (1)
ergi Mahkemesi (3)
Blge Adliye Mahkemesi (1)
Blge dare Mahkemesi (1) (3)
Yargtay (1)
antay (1) (3)
Askeri Yksek dare Mahkemesi (1)
Anayasa Mahkemesi (1)
HMKnn 2. maddesinde asliye hukuk mahkemeleri ile 4. maddesinde ise sulh hukuk
mahkemeleri tanmlanmtr. Asliye Hukuk Mahkemeleri dava konusunun deer ve mik-
tarna baklmakszn malvarl haklarna ilikin davalarla, ahs varlna ilikin davalar
ile dier dava ve iler bakmndan grevli mahkeme, aksine bir dzenleme bulunmadka
asliye hukuk mahkemesi olarak belirlenmitir. sulh hukuk mahkemeleri 4. madde ile asliye
hukuk mahkemesinden ayr olarak belirlenmitir. Dier kanunlar ile kurulan mahkemeler
ise genel olarak asliye hukuk mahkemelerinin grevine giren iler iin kurulduundan
bunlar ile ilgili har uygulamalar asliye hukuk mahkemeleri gibi deerlendirileceklerdir.
cra hukuk mahkemeleri tarifede ayr olarak belirlenmi olduundan, i mahkemeleri,
fikir ve snai haklar hukuk mahkemeleri, kadastro mahkemeleri, tketici mahkemeleri,
aile mahkemelerinde alan davalar iin asliye hukuk mahkemesi iin belirlenen harlar
uygulanacaktr.

Davaya Mdahale
Dava genel olarak davac(lar) ile daval(lar) arasnda grlr. Ancak taraflar arasndaki
bu ihtilaf zaman zaman nc kiilerin haklarn dorudan veya dolayl bir ekilde et-
kileyebilir. HMKda nc kiinin mdahalesi asli ve feri olarak ikiye ayrlmtr. HMK
65. madde gereince bir yarglamann konusu olan hak veya ey zerinde ksmen ya da
tamamen hak iddia eden nc kii, hkm verilinceye kadar bu durumu ileri srerek,
yarglamann taraflarna kar ayn mahkemede dava aabilecektir. rnein bir menkul
maln mlkiyeti hakknda davacnn daval aleyhine tespit davas at durumda, bu
menkul mal zerinde mlkiyet iddiasnda bulunan nc kiinin hem daval hem de da-
val aleyhine ayn mahkemede dava amasdr. Zira eer davada menkul maln mlkiyeti
konusunda bir karar verildiinde bu karar 3. kiilere kar da ileri srlebilecektir. Kii,
mahkeme kararnn kendisine kar ileri srlmesini engellemek iin asli olarak mdahale
ederek mlkiyetin her iki tarafa da ait olmadn veya kendisinin de hakk olduunu ileri
srebilecektir. Asli mdahale talebinde bulunan kii mdahale davasnn davacs olarak
taraf sfatna kavuurken dier davann daval ve davacs ise bu davann davallar haline
gelmektedir.
Feri mdahalede ise nc kiinin dorudan bir taraf olma hakk yoktur, ancak taraf-
lardan birisinin davay kazanmasnda hukuki yarar varsa o taraf yannda ve ona yardmc
olmak amacyla, tahkikat sona erinceye kadar, davada yer almaktr. rnein, Kamu hale
Kanunu kapsamnda ihaleyi kaybeden isteklinin idareye (Kamu hale Kurumuna) kar
am olduu ve ihalenin iptali veya sonucunun deitirilmesine dair davann taraflar
davac istekli ile daval idare olmakla birlikte; isteklinin davay kazanmas halinde ihalenin
iptal edilmesi veya ihalenin bu istekliye verilecek olmas, ihaleyi ilk kazanan asndan
davann idare lehine sonulanmasnda hukuki yarar vardr. Feri mdahil, davann davals
veya davacs deildir. Mahkemece mdahale talebinin kabul halinde mdahil, davay
74 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

ancak bulunduu noktadan itibaren takip edebilir. Mdahil, yannda katld tarafn ya-
rarna olan iddia veya savunma vastalarn ileri srebilir; onun ilem ve aklamalarna
aykr olmayan her trl usul ilemlerini yapabilir. Mahkeme, katld noktadan itibaren,
taraflara bildirilen ilemleri mdahile de tebli eder. Mdahilin de yer ald asl davada
hkm, taraflar hakknda verilir. Mahkemece feri mdahil hakknda herhangi bir karar
verilemez. Bu nedenle feri mdahil yarglama giderlerine de mahkum edilemez.
Mdahale genel anlamda daha nce alm bir davaya katlmdr. Yukarda da ifade
edildii zere asli mdahale aslnda bir eit kar davadr. Ancak feri mdahalede yeni
bir dava yoktur ve mdahilin taraf sfat olumaz. Bavuru harc bakmndan asli mda-
hale, davaya mdahale veya dava almas kavramlarn birlikte tamaktadr. Har miktar
ynnden bir farkllk olmadndan nitelendirilmesinin de bu ynden ok fazla bir nemi
yoktur. 1 Seri Numaral Harlar Kanunu Genel Tebliinde davaya mdahale edilmesi hali
bir nevi yeni dava mahiyetinde bulunduundan, mdahale eden tarafn da bavurma harc
demesi gerekmektedir aklamas dikkate alndnda aslnda harca tabi ilem iin asli
mdahalenin kastedilmi olduu ortaya kmaktadr. Ancak Harlar Kanununun (1) sayl
tarifesinde davaya mdahale asli veya feri mdahale olarak bir ayrma tabi tutulmamtr.

Davaya mdahalede hangi hallerde bavuru harc alnr?

2
Tevdi Yerinin Tayini
Kiiler borlarn yerine getirirken bazen alacakllar farkl amalar ile borlunun edimini
yerine getirmesini kabul etmeyebilirler. Borlunun borcundan kurtulmak iin, alacakl-
nn kabuln mutlaka beklemesine gerek yoktur. Trk Borlar Kanununun (TBK) 106.
maddesinde yapma veya verme edimi gerei gibi kendisine nerilen alacaklnn, hakl
bir sebep olmakszn onu kabulden veya borlunun borcunu ifa edebilmesi iin kendisi
tarafndan yaplmas gereken hazrlk fiillerini yapmaktan kanmasn, alacaklnn te-
merrd olarak tanmlamtr. TBK 107. maddesi gereince temerrde den alacaklya
kar edimini yerine getirebilmesi iin borlu, ifa yerindeki mahkemeden tevdi yerini be-
Borcundan kurtulmak isteyen lirmesini isteyerek, hasar ve giderleri alacaklya ait olmak zere, teslim edecei eyi ha-
borlunun, tevdi yerini
belirlenmesi talebi bavuru kimin belirledii yere tevdi ederek borcundan kurtulabilir. Borcundan kurtulmak isteyen
harcna tabidir. borlunun, tevdi yerini belirlenmesi talebi bavuru harcna tabidir.

htiyati Tedbir
HMKnn 389. maddesinde mevcut durumda meydana gelebilecek bir deime nedeniyle
hakkn elde edilmesinin nemli lde zorlaacandan ya da tamamen imkansz hale
geleceinden veya gecikme sebebiyle bir sakncann yahut ciddi bir zararn doacandan
endie edilmesi hallerinde, uyumazlk konusu hakknda ihtiyati tedbir karar verilebile-
cei dzenlenmitir. HMK 390. maddesinde ihtiyati tedbirin, dava almadan nce, esas
hakknda grevli ve yetkili olan mahkemeden; dava aldktan sonra ise ancak asl dava-
nn grld mahkemeden talep edileceini dzenlemitir. Buna gre Harlar Kanunu
(1) sayl tarifede belirtilen ihtiyati tedbir taleplerinde bavurma harc uygulamas, ihtiyati
tedbirin dava almadan nce talep edilmesi ve dava aldktan sonra talep edilmesi ihti-
mallerine gre ayr ayr deerlendirilmelidir.
Dava almadan nce esas hakknda grevli ve yetkili olan mahkemeden ihtiyati tedbir
talebinde bulunulmas halinde, (1) sayl tarife gereince bavurma harc alnaca aktr.
Dier taraftan, dava aldktan sonra veya dava dilekesi ile birlikte ile ihtiyati tedbir tale-
binde bulunulmu ise ihtiyat tedbir talebi iin herhangi bir har alnmayacaktr. Dava ile
istenen ihtiyati tedbir taleplerinde dava almas hem de ihtiyati tedbir talebi iin bir tek
bavurma harc alnacaktr.
 5. nite - Yarglama Harlar 75
Anayasann 73 nc maddesinde yer alan vergi, resim ve harlarn yasall ilkesi er-
evesinde, 492 sayl Harlar Kanununa ekli (1) sayl Tarifenin A/I maddesi uyarnca,
sadece dava ama veya davaya mdahale ya da tevdi mahallinin tayini, ihtiyati tedbir,
ihtiyati haciz, delillerin tespiti ile ilgili taleplerde maktu bavuru harcnn alnmas belir-
tildiinden, tarifede aka belirtilmeyen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarna itiraz
taleplerinden bavuru harc alnmayacaktr.

Dava ierisinde istenen ihtiyati tedbir talebinde ayrca bavuru harc alnacak mdr?
3
htiyati Haciz
htiyati haciz 2004 sayl cra ve flas Kanununda (K) dzenlenmitir. K 257 ve 258.
maddeleri gereince rehinle temin edilmemi ve vadesi gelmi bir para borcunun alacak-
ls, borlunun taahhtlerinden kurtulmak amacyla mallarn gizlemeye, karmaya veya
kendisi kamaya hazrlanr veya kaar ya da bu amala alacaklnn haklarn ihlal eden
hileli ilemlerde bulunursa veya belli bir ikametgah yoksa kendisinde veya nc ahsta
olan tanr ve tanmaz mallarnn ve alacaklaryla dier haklarnn ihtiyaten haczedilme-
sini, HMKya gre yetkili mahkeme tarafndan karar verilmesini isteyebilir. htiyati haciz
talebinde bulunulmas halinde (1) sayl tarife gerei bavurma harc alnacaktr.

Delil Tespiti
HMK 400. madde gereince taraflardan her biri, grlmekte olan bir davada henz ince-
leme sras gelmemi yahut ileride aaca davada ileri srecei bir vakann tespiti ama-
cyla keif yaplmas, bilirkii incelemesi yaptrlmas ya da tank ifadelerinin alnmas gibi
ilemlerin yaplmasn talep edebilir. HMK 401. maddesi gereince henz dava almam
olan hallerde delil tespiti, esas hakkndaki davaya bakacak olan mahkemeden veya ze-
rinde keif yahut bilirkii incelemesi yaplacak olan eyin bulunduu veya tank olarak
dinlenilecek kiinin oturduu yer sulh hukuk mahkemesinden istenecektir. HMK 197.
madde gereince kural olarak deliller davaya bakan mahkeme huzurunda, mmkn ol-
Alm olan davada delillerin
duu kadar birlikte ve ayn durumada incelenir. Bavuru harc bakmndan delil tespiti, tespit ve deerlendirilmesi iin
dava almadan nce istenen delil tespitlerini ifade etmektedir. Alm olan davada delil- ayrca har alnmaz.
lerin tespit ve deerlendirilmesi iin ayrca har alnmaz.

ekimesiz Yarg leri

Her davada mutlaka bir daval veya iki taraf arasnda bir ihtilaf bulunmasna gerek yoktur.
ekimesiz yarg, hukukun, mahkemelerce, (1) lgililer arasnda uyumazlk olmamas,
(2) lgililerin, ileri srlebilecei herhangi bir hakknn bulunmamas, (3) Hakimin resen
harekete gemesi hallerinden birine veya birkana gre bu yargya giren ilere uygulan-
masdr. ekimesiz yarg ilerinde grevli mahkeme, aksine bir dzenleme bulunmad
srece sulh hukuk mahkemesidir. Bavuru harlar da (1) sayl tarifeye uygun olarak al-
nacaktr. HMK 382. maddesinde ekimesiz yarg ilerine yer verilmitir. Ancak bu mad-
de ierisinde yer almamakla birlikte yukardaki tarife uygun olan iler de ekimesiz yarg
ileri olarak grlebilir.
Kiiler hukukundaki ekimesiz yarg ileri:
rgin klnma,
Ad ve soyadn deitirilmesi,
lm karinesi sebebiyle (ilgili yerin mlki amirinin emriyle) nfus ktne l
kayd dlen kiinin sa olduunun tespiti,
Gaiplik karar,
Kiisel durum sicilindeki kaydn dzeltilmesi.
76 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Aile hukukundaki ekimesiz yarg ileri:

Henz evlenme yanda olmayanlarn evlenmesine izin verme,
Gaiplik nedeniyle evliliin feshi,
vlendirme memurunun, evlenme bavurusunu ret kararna kar yaplan itiraz,
Yeniden evlenmede bekleme sresinin hakim tarafndan kaldrlmas,
Terk eden ein ortak konuta davet edilmesi,
lerden birinin, evlilik birliini tek bana temsil etmek konusunda yetkili klnmas,
Aile konutu ile ilgili ilemler iin dier ein rzasnn salanamad hallerde haki-
min mdahalesinin istenmesi,
Mevcut mal re iminin elerden birinin veya alacakllarn talebiyle mal ayrlna
dntrlmesi ve sebeplerin ortadan kalkmas halinde mal ayrlndan eski reji-
me geri dnlmesi,
aylamal mal ayrlnda boanma veya evliliin iptali halinde, aile konutu ve ev
eyasn hangi ein kullanmaya devam edecei hakknda karar verilmesi,
a kalan ee aile konutu zerinde ve ev eyas zerinde mlkiyet veya intifa hakk
tannmas,
Mal ortaklnda elerden birinin miras reddine izin verilmesi,
Ana babaya ocuun mallarndan bir ksmn ocuun bakm ve eitimi iin sarf
etme izninin verilmesi,
elayetin kaldrlmas, velayetin elerden birinden alnarak dierine verilmesi ve
kaldrlan velayetin geri verilmesi,
Hakimin ocuun mallarnn ynetimine mdahale etmesi ve ocuun mallarnn
ynetiminin kayyma devri,
vlilik sona erince velayet kendisinde kalan ein, hakime ocuun mallar hakkn-
da defter sunmas,
Aile yurdunun kurulmasna izin verilmesi, kuruluun tebli ve ilan, kapatlmas
halinde tapu sicilindeki erhin silinmesine izin verilmesi, tanmazn bizzat malik
veya ailesi tarafndan kullanlmas artna geici olarak istisna tannmas,
4320 sayl Ailenin Korunmasna air Kanuna gre aile mahkemesi hakimi tara-
fndan karar verilecek tedbirler,
ocuk hakimi tarafndan, ocuun anas, babas, vasisi, bakm ve gzetiminden
sorumlu kimse, osyal Hizmetler ve ocuk sirgeme Kurumu ve umhuriyet av-
csnn istemi zerine veya resen ocuklar hakknda koruyucu ve destekleyici ted-
bir karar alnmas,
esayet ileri.
Miras hukukundaki ekimesiz yarg ileri:
ulh hakimi tarafndan resmi vasiyetname dzenlenmesi, el yazs ile vasiyetname-
nin sulh hakimi tarafndan saklanmas, szl vasiyetname tutanann sulh veya
asliye mahkemesine tevdii,
asiyeti yerine getirme grevlisine grevinin bildirilmesi,
asiyeti yerine getirme grevlisinin tereke mallar zerinde tasarruf etmesine izin
verilmesi,
Gaibin miraslarna, gaibe den miras paynn teslim edilmesi,
Tereke mallarnn korunmas ve hak sahiplerine ulamasn salamak iin nlem
alnmas,
Miraslk belgesi verilmesi,
Terekenin yazm ileminin sona erdiinin miraslara bildirilmesi, mirasn reddi
beyannn tespiti ve tescili, mirasn reddinin, miras reddeden kiiden sonra gelen
miraslara bildirilmesi, mirasn reddi sresinin uzatlmas,
 5. nite - Yarglama Harlar 77
Terekenin resmi de erinin tutulmas,
ulh hakiminin zellikleri olan eyann miraslardan birine tahsis edilmesi veya
satlmasna karar vermesi.
Eya hukukundaki ekimesiz yarg ileri:
Tanmaz zerinde taraf oluturulmasna ve hak ihlaline sebebiyet vermeyecek d-
zeltmelerin yaplmas,
Tanmaz rehninde alacakl iin kayym tayini.
Borlar hukukundaki ekimesiz yarg ileri:
Yetkisi sona eren temsilcinin temsil belgesini mahkemeye teslimi,
Borluya ifa veya teminat gstermesi iin sre verilmesi,
Tevdi mahalli belirlenmesi veya tevdi edilemeyecek eyann satlmas,
Alacakls ihtilafl olan borcun mahkemeye tevdii,
Aypl hayvann bilirkii tarafndan muayenesi,
Mesafeli satmlarda aybn tespiti veya aypl maln satlmasna izin verilmesi,
iye kardan hisse verilmesini ngren i szlemesinde, mahkemenin iverenin
hesaplarn inceleyecek bir kii tayin etmesi,
ser szlemesinde eserin aypl olup olmadnn bilirkiiye tespit ettirilmesi,
atlmak iin komisyoncuya gnderilen eyann hasarnn tespiti,
Komisyoncu elindeki maln ak artrma ile satna izin verilmesi.
Ticaret hukukundaki ekimesiz yarg ileri:
Ticari de erlerin zya halinde belge verilmesi,
Acentenin mvekkili hesabna teslim ald maln Borlar Kanununa gre satlmas,
Kollektif irketin tasfiyesinde tasfiye memuru tayini,
Komanditer ortan talebiyle irket hesaplarn incelemek iin eksper tayini,
Anonim irkette ayni sermaye konulmas, tescilden itibaren iki yl iinde sermaye-
nin onda birini aan tutarda iletme devralnmas ve sermaye azaltlmasnda bilir-
kii raporu alnmas ve mahkemenin izni,
Kymetli evrakn iptali,
ya tamada eyann hasar ve eksiinin tespit edilmesi, teslim edilememesi ha-
linde Borlar Kanunu hkmlerine gre satlmasna karar verilmesi, gnderilen
eyann mahkeme marifetiyle muayenesi,
Gemi ipoteinde, malikin bulunamad hallerde kayym tayini,
eniz raporu tanzimi,
Krkambar szlemesinde geminin hareket gnnn mahkeme tarafndan tayini,
avlun szlemesinde, boaltma limannda mallarn hal ve vaziyetinin, l, say
ve tartsnn ekspere tespit ettirilmesi,
Mterek avaryalarda dispei tayini ve dispecin mahkemece tasdiki,
enizcilik rizikolarna kar sigortalarda zararn ve kapsamnn belirlenmesi iin
bilirkii tayini,
Kooperatiflerde ayni sermayeye deer biilmesi iin bilirkii tayini.
cra ve iflas hukukundaki ekimesiz yarg ileri:
potekli alacakta alacaklnn gaiplii veya alaca almaktan kanmas halinde, bor
tutarnn icra dairesine tevdi edilmesi zerine icra mahkemesi tarafndan ipotein
fekkine karar verilmesi,
orudan doruya iflas,
flasn kaldrlmas,
flasn kapanmasna karar verilmesi,
Reddolunmu mirasn tasfiyesinin, miraslardan birinin miras kabul talebi zeri-
ne mahkeme tarafndan durdurulmas,
78 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Konkordato mhleti verilmesi ve komiserin atanmas,

Konkordatonun tasdiki,
ermaye irketleri ve kooperatiflerin uzlama yoluyla yeniden yaplandrlmasnda
projenin ilan ve ara dnem denetisinin atanmas,
evkalade hallerde, kusuru olmakszn borlarn yerine getiremeyen borluya
mhlet verilmesi.
eitli kanunlardaki ekimesiz yarg ileri:
fus ktklerinin sayfa birleim yerlerinin asliye hukuk mahkemesince mhr-
lenmesi,
oterlerin greve balarken mahkemede yemin ettirilmeleri,
oter evrak ve de erlerinden alnarak baka yere gnderilecek rneklerin mahke-
me tarafndan tasdiki,
Kamu grevlilerinin mahkeme huzurunda kanunen yemin etme zorunluluunun
ngrld dier durumlar.

Yarglamann ekimesiz olmas ne anlama gelmektedir?

4
Bavuru Harc Miktarlar
Bavuru harcnda maktu tarife belirlenmiken dileke veya tutanakla dava ama veya da-
vaya mdahale veya tevdi mahallinin tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti ile
ilgili talepler arasnda har miktar bakmndan bir ayrm yaplmamtr. Harlar bavuru
mercileri dikkate alnarak miktar bakmndan eitlendirilmi ve drt farkl maktu tutarn
uyguland bir tarife getirilmitir.
1. Sulh mahkemeleri ile icra hukuk mahkemeleri
2. Asliye mahkemeleri ile idare mahkemeleri
3. Blge adliye mahkemeleri, blge idare mahkemeleri, Yargtay, Dantay ile Askeri
Yksek dare Mahkemesi
4. Anayasa Mahkemesi

Kanun Yollarna Bavurulmas

Harlar Kanununa bal (1) sayl tarifede bavurma harcnn alnaca haller belirtilirken
kanun yollarna bavurular iin Temyiz, istinaf ve itiraz harlar ayr olarak dzenlenmitir.
Yargtay hukuk dairelerine yaplacak temyiz bavurularnda,
antaya yaplacak temyiz bavurularnda,
Yrtmenin durdurulmasna ilikin itirazlar dahil olmak zere blge idare mahke-
melerine itirazen yaplacak bavurularda,
Blge adliye mahkemeleri hukuk dairelerine yaplacak istinaf yolu bavurularnda,
bavurma harc alnaca hkme balanmtr. Dier taraftan har alnmas ngrlen;
Yargtay ceza dairelerine yaplacak temyiz bavurular,
Blge adliye mahkemeleri ceza dairelerine yaplacak istinaf yolu bavurular,
dar yaptrmlar konusunda sulh ceza mahkemelerince verilen son karara kar iti-
razen yaplacak bavurular,
cra mahkemelerinin kararlarna kar itirazen yaplacak bavurular.
Anayasa Mahkemesince, bu kanun yolu bavurularndan alnacak harlar ynnden,
deme gc olmayanlara etkili adli yardm salayacak bir sistem dava konusu kurallarla
birlikte dzenlenmemi olmas nedeniyle, deme gc olmayanlar bakmndan, mahke-
meye eriim hakkn engelleyecek nitelikte grldnden iptal edilmitir.

Ceza yargs iin ngrlen harlar Anayasa Mahkemesinde neden iptal edilmitir?
5
 5. nite - Yarglama Harlar 79

Bavurma Harc Uygulanmayacak Yarg leri

Harlar Kanununun 2nci maddesinde tm yarg ileri kural olarak yarg harcna tabi tu- Yarglama srasnda yaplan dier
ilemler de keif haricinde bavuru
tulmu olmakla birlikte hangi yarg ilerinin harca tabi olaca (1) sayl tarifeye yaplan harcna tabi tutulmayacaktr.
atf ile snrlandrlmtr. Dolaysyla (1) sayl tarifede belirtilen yarg ilemleri haricinde
bavurma harc uygulanmayacaktr. Anayasamzn 73. maddesi gereince vergi, resim ve
harlar ancak kanunlarla konulabileceinden, kanunla bir deiiklik yaplmad srece
aka harca tabi tutulmam ilemler kyas yoluyla bavuru harcna da tabi tutulamaya-
caktr. Dier taraftan yarglama srasnda yaplan dier ilemler de keif haricinde bavuru
harcna tabi tutulmayacaktr. rnein, bilirkii talebinde bulunmak, tank dinletmek, da-
vaya cevap vermek, yemin etmek, delillerin toplanmas gibi ilemler harca tabi deildir.
Ancak bunlar ile ilgili giderlerin karlanmas gerekmektedir. Mahkemelerce resen veya
istem zerine verilen keif ya da tespit kararlarn yerine getirmek iin keif harc bavuru
harcndan ayr olarak denecektir. Keif harc konusunda tutar bakmndan mahkemeler
arasnda bir ayrma gidilmemitir.

Celse Harc
Kanun koyucu kusurlu davranarak yeni bir duruma yaplmasna sebep veren kiilere de
cezai mahiyette celse harc ngrmtr. Yarglama ilemleri srasnda yarglama, taraf-
larn talep ve kabul zerine ertelenmi ise celse harc taraflardan alnacaktr. Taraflar,
daha nce yaplmas mmkn olduu halde yapmam olmas nedeniyle durumann er-
telenmesine sebep vermi ise o zaman celse harc buna sebep veren taraftan alnacaktr.
Celse harc, yarglamaya konu olan ve ayn zamanda harca tabi olan ilemlerden farkl
olarak hizmetten faydalanmaktan ziyade, hizmetin aksamasna sebep olmaktan dolay
ortaya kmaktadr. Bu konuda mkellef hizmetten yararlanan deil hizmete engel olan
veya daha fazla kamu gideri yaplmasna sebep olan kiidir. er ertelemeye taraflar ye-
rine vekillerin kendi kusurlar ile sebebiyet verilmi ise o zaman celse harc davaya taraf
olanlardan deil taraflarn vekillerinden alnacaktr. Bu har iki celse (duruma) ierisinde
denmez ise har, bir misli fazlasyla alnacaktr. er bu har denmez ise bu sefer celse
harcna karar veren mahkemece Maliye Bakanlna yaz ile cebren alnmas gndeme
gelecektir.
Celse harlar sadece sulh mahkemeleri, asliye mahkemeleri ile idari yarg mercileri
iin ngrlmtr. lk derece mahkemesi olmasna ramen vergi mahkemeleri iin n-
grlmemitir. Vergi yargs harlar ierisinde ayrca yer verilmemitir. Yine ayn ekilde
istinaf ve temyiz mercilerinde yaplacak durumalar iin de celse harc ngrlmemitir.

Hangi mahkemelerde celse harc uygulanabilir?

6
Karar ve lm Harc
HMK 294. madde gereince mahkeme, usule veya esasa ilikin bir nihai kararla dava-
y sona erdirir. Yarglama sonunda uyumazln esas hakknda verilen nihai karar, h-
kmdr. YUK 22. maddesinde ise konular aydnlandnda meselelerin srasyla oya ko-
nulaca ve karara balanaca belirtilmitir. Mahkemeye bavurmann esas amac talep
dorultusunda karar almaktr. Yarglama bittiinde mahkemece verilen kararn yazlarak
taraflara imzal ve mhrl olarak verilen nshasna ilam denir.
Taraflarn kendi aralarnda barl yollardan zme imkan olan sorunlar mahkeme
aracl ile zme kavuturma istemleri yarg hizmetini zorunlu klmaktadr. Devletin
bu zorunlu hizmeti karlnda taraflara haklarn devletin gc ile alma hakk verilmek-
tedir. Bu durumda devletin verdii bu hizmet karlnda salad faydaya gre bir har
almas olaandr. Mahkemece tarafn talep ettii para ile llebilen bir deere hkmedil-
80 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

memi olsa, dava reddedilmi olsa bile yarglama tamamlanacak ve bir karar verilecektir.
Bu kararlar da harca tabi tutulmutur.
Karar ve ilam harlarnn teoride fayda lsnden hareket ile kiiye salad faydaya
Dava aann demi olduu pein bal olarak nispi uyguland belirtilmekle birlikte, yarglama giderleri arasnda yer alan
harc da kar tarafa rcu etme karar ve ilam harlar, lehine karar verilenden deil aleyhine karar verilenden alnmakta-
hakk olduu gibi bakiye karar
ve ilam harc dorudan aleyhine dr. Dava aann demi olduu pein harc da kar tarafa rcu etme hakk olduu gibi
karar verilene ykletilmektedir. bakiye karar ve ilam harc, dorudan aleyhine karar verilene ykletilmektedir.
Kiinin normal talebi ile veya talep olmakszn kendiliinden bir hakk teslim etmesi
gereken kiinin kusurlu davran nedeniyle hakk zarar grenin mahkeme masraflarna
ve harlarna katlanmak zorunda kalmas adalete uygun deildir. HMK 323. maddesinde
celse, karar ve ilam harlar yarglama giderleri arasnda saylmtr. HMK 326. maddesin-
de ise yarglama giderlerinin, aleyhine hkm verilen taraftan alnmasna karar verilecei
hkm altna alnmtr.
Yarg harlar (1) sayl tarifede yazl ilemlerden deer lsne gre nispi esas ze-
rinden, ilemin nevi ve mahiyetine gre maktu esas zerinden alnr. (1) sayl tarifede
yer alan yarglama harlarnda ve (3) sayl tarife yer alan vergi yargs harlarnda deere
bal kararlarda nispi har uygulanp, dierlerinde ise ilemin ieriine gre maktu har
alnmaktadr.

Nispi Karar ve lam Harc

(1) sayl tarifeye gre;
Konusu belli bir deerle ilgili bulunan davalarda esas hakknda karar verilmesi ha-
linde ve har yzde elli orannda uygulanmak zere tahkim yarglamas srasnda
hkm altna alnan anlamazlk konusu deer zerinden,
Bir gayrimenkuln hissedarlar arasnda sat suretiyle ortakln giderilmesine
dair olan hkmlerde tanmazn sat bedeli zerinden,
Tanmazn hissedarlar arasnda taksimine dair olan hkmlerde taksim edilen ta-
nmaz deeri zerinden,
afaka verilmesine dair hkmlerde bir senelik nafaka bedeli zerinden,
nispi karar ve ilam harcna hkmedilir. Bu harlar ve oranlar Blge Adliye Mahkemeleri,
Blge dare Mahkemeleri, Dantay, Askeri Yksek dare Mahkemesi ve Yargtayn tasdik
veya iin esasn hkm altna ald kararlar iin de aynen uygulanr.
Dier taraftan konusu belli bir deerle ilgili bulunan davalarda ve 2499 sayl Sermaye
iyasas Kanununun 38 A maddesinin birinci fkrasnda tanmlanan konut finansmann-
dan kaynaklanan alacaklar ile Toplu Konut daresi Bakanlnn rehinle temin edilmi
alacaklarnn takibinde, ihalenin feshi talepleri ile ilgili olarak esas hakknda karar ve-
rilmesi halinde hkm altna alnan anlamazlk konusu deer zerinden de nispi har
uygulanmaktadr.
Mahkeme harlarnda nispi karar ve ilam harc, konusu para veya para ile llebilen bir
mal ya da hak olan davalar bakmndan yalnz esas hakknda karar verilmesi halinde alnr-
ken, vergi yargs harlarnda ise tam tersi bir durum sz konusudur. Vergi yargs harlarn-
da nispi karar harcna hkmedilmesi iin bavuran lehine karar verilmesine gerek bulun-
mamaktadr. Vergi davalarnda kar taraf, hartan muaf gmrk, vergi idaresi veya belediye
olduundan bavuran lehine dava sonulansa bile karar harcna hkmedilmektedir.
Vergi mahkemesi ile blge idare mahkemesi kararlarnda tarhiyata ve ceza kesme i-
lemlerine kar mkellefin dava amas zerine vergi mahkemesinin nihai kararlar ile
blge idare mahkemesinin kararlarnda, karar altna alnan uyumazlk konusu vergi, re-
sim, har ve benzeri mali ykmler ile bunlara bal zam ve cezalarn toplam deer ze-
rinden nispi har uygulanmaktadr.
 5. nite - Yarglama Harlar 81
Dantay kararlarnda ise karar altna alnan uyumazlk konusu vergi, resim, har ve
benzeri mali ykmler ile bunlara bal zam ve cezalarn toplam deeri zerinden daha
nce denen har mahsup edilmek suretiyle daha fazla nispi har uygulanmaktadr.
Deer lsne gre harca tabi ilemlerde (1) sayl tarifede yazl deerler esas al-
nrken mdahalenin nlenmesi, tescil ve tapu kayt iptali gibi tanmazn kendisi ile ilgili
olan davalarda tanmazn deeri dikkate alnacaktr. Tanmazn kendisi ile ilgili davalar-
da haksz kullanm ve tazminat gibi taleplerde de bulunulduu takdirde har, tanmazn
deeri ile talep olunan tazminat ve haksz kullanm tutar zerinden alnacaktr.
Deer belirlenmesi mmkn olan durumlarda dava dilekelerinde deerin gsteril-
mesi zorunludur. er gsterilmemise davacdan deerin belirlenmesi istenir. er dava-
c bu belirlemeyi yapmaz ise dava dilekesi ileme konulmaz.
Tanmazn tahliyesi davalarnda karar ve ilam harc, yazl szleme olsun veya olma-
sn bir yllk kira bedeli zerinden alnacaktr.
Muhakeme srasnda tespit olunan deerin, dava dilekesinde bildirilen deerden faz-
la olduu anlalrsa, yalnz o celse iin muhakemeye devam olunur, takip eden celseye
kadar eksik deer zerinden pein karar ve ilam harc tamamlanmadka davaya devam
olunmaz. HMK 150. maddesinde gsterilen sre iinde dosyann ileme konulmas, eksik
harcn denmesine baldr.
Vergi yargs ile ilgili karar harlarnda pein har uygulamas yoktur. Mahkeme har-
larnda ise karar ve ilam harcnn drtte biri pein olarak denmek zorundadr.

Hangi durumda dava dilekelerinde deer gsterilecektir?

7
Maktu Karar ve lam Harc
Deer lsne gre nispi esas zerinden alnamayan harlar iin ilemin nevi ve mahi-
yetine gre maktu esas getirilmitir. Nispi har uygulanmayacak davalarla, taraf tekiline
imkan bulunmayan davalarda verilen esas hakkndaki kararlarla, davann reddi karar ve
icra hukuk mahkemelerinin yine nispi harca tabi olmayan kararlarnda, bu davalarda esa-
sa etki eden veya karar dzeltme taleplerinin reddine dair Yargtay, Dantay ve Askeri
Yksek dare Mahkemesi kararlar, blge adliye mahkemeleri, idare mahkemeleri, blge
idare mahkemeleri, Yargtay, Dantay ve Askeri Yksek dare Mahkemesinin icrann geri
braklmas kararlar, delil tespiti, ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbir kararlar maktu harca tabi
tutulmutur.
Vergi yargsnda da nispi harca tabi tutulmam olan tarhiyat veya ceza kesme ve dier
ilemlerle ilgili vergi mahkemesi ve blge idare mahkemesi, ile Dantay kararlarnda ve
blge idare mahkemesi ve Dantayn yrtmenin durdurulmas kararlarnda maktu har
ngrlmtr.

zellikli Yarg leri

Tahkim
Taraflar szleme veya szleme d bir hukuki ilikiden domu veya doabilecek uyu-
mazlklarn tamam veya bir ksmnn zmnn hakem veya hakem kuruluna bra-
klmas konusunda karar verebilirler. Taraflar bu konuda mevcut szlemeleri ierisinde
karar verebilecekleri gibi ihtilaflarn hakem ile zeme konusunda ayr bir szleme de
yapabilirler. Tanmaz mallar zerindeki ayni haklardan veya iki tarafn iradelerine tabi
olmayan ilerden kaynaklanan uyumazlklar taraflarn belirleyecei hakem ile zlemez.
Harlar Kanununun hakem kararlarna ilikin harc dzenleyen 3nc maddesinde
hakem kararlarnn infaz lazm geldiine dair mahkeme bakan veya hakim tarafndan
82 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

verilen erhlerden, hakem kararnn mahiyetine gre, karar ve ilam harc alnacana yer
verilmitir. Tahkime bavurma harca tabi deildir. Tahkimi, kanunla getirilen tahkim ve
szleme ile getirilen tahkim olarak da ikiye ayrlabilir. Kanunla getirilen ve sorunlarnn
zmne dair tahkim kararlar ounlukla kesin hkm niteliindedir. te yandan sz-
leme ile getirilen tahkim art erevesinde verilen kararlara kar HMK 439. maddesi
erevesinde iptal davas alabilir.
Tahkim mahkemelerce yrtlmediinden bavuru harcna tabi deildir. Ancak yar-
glamay yapacak hakemlere cret denecektir. Tahkim masraflarnn nasl karlanaca
taraflar arasndaki szleme hkmlerine gre belirlenmektedir. Bu konuda bir belirleme
yaplmam ise HMK ve MTK hkmleri erevesinde tespit edilecektir. Dier taraftan
baz kanunlarda ngrlen tahkim yolunda ise bavuru bedelleri alnabilmektedir. r-
nein 3289 sayl Spor Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun
k maddesi gereince kurulan Tahkim Kurulunun almasn dzenleyen por Genel
Mdrl Tahkim Kurulu Ynetmeliinin 9ncu maddesinde bavuru cretine yer ve-
rilmitir.
HMK 414. maddesi gereince tahkim yarglamas srasnda hakem veya hakem kuru-
lu, taraflardan birinin talebi zerine, bir ihtiyati tedbirin alnmasna veya delil tespitine
karar verebilir. Mahkeme hakem veya hakem kurulunca verilen tedbir kararnn, geerli
bir tahkim szlemesinin var olmas kaydyla taraflardan birinin talebi zerine icra edi-
lebilirliine karar verir. Yine HMK 416. maddesi gereince taraflar hakem seiminde an-
laamazlarsa hakem, taraflardan birinin talebi zerine mahkeme tarafndan seilecektir.
HMK 418. maddede hakemin reddi, HMK 420. maddede hakemin yetkisinin sona erdi-
rilmesi, HMK 432. maddesi gereince delillerin toplanmas gibi konularda mahkemelere
yaplacak bavurular bavuru harcna tabi olacaktr.
4686 sayl Milletleraras Tahkim Kanunu (MTK) ise yabanclk unsuru tayan ve tah-
kim yerinin Trkiye olarak belirlendii veya bu Kanun hkmlerinin taraflar ya da hakem
veya hakem kurulunca seildii uyumazlklar hakknda uygulanr. Milletleraras tahkim-
de de hakem baz konularda rnein delillerin toplanmasnda asliye hukuk mahkeme-
sinden yardm isteyebilir. Milletleraras Tahkim Kanunu kapsamnda verilecek kararlar
yabanc hakem kararlar deildir.
5718 sayl Milletleraras zel Hukuk ve Usul Hukuku Hakknda Kanunun (MHUK)
60. maddesi gereince kesinlemi ve icra kabiliyeti kazanm veya taraflar iin balayc
olan yabanc hakem kararlar tenfiz edilebilir. Yabanc hakem kararlarnn tenfizi, tarafla-
rn yazl olarak kararlatrdklar yer asliye mahkemesinden dilekeyle istenir. Yine ayn
ekilde 63. madde gereince tanma ilemi de ayn ekilde yaplacaktr. Yabanc hakem
kararlarn tanma ve tenfiz iin mahkemelere bavurulmas da harca tabidir.

Tahkim bavurular harca tabi midir?

8
Yabanc Mahkeme lmlar
Bir lkede verilen kararlarn infaz edilebilme olana baka bir lkenin yetki alan dahi-
linde kalabilir. rnein bir lkede i yapan yabanc birisinin bu lkede demeye mahkum
edildii tutar, tahsil edebilmek iin kendi lkesinde karar uygulama zorunluluu do-
abilir. MHUK 54. maddesi gereince yabanc bir lke mahkemesinin verdii kararn
Trkiyede uygulanabilmesi iin;
Trkiye umhuriyeti ile ilamn verildii devlet arasnda karlkllk esasna daya-
nan bir anlama yahut o devlette Trk mahkemelerinden verilmi ilamlarn tenfi-
zini mmkn klan bir kanun hkmnn veya fiili uygulamann bulunmas,
 5. nite - Yarglama Harlar 83
lamn, Trk mahkemelerinin mnhasr yetkisine girmeyen bir konuda verilmi
olmas veya davalnn itiraz etmesi artyla ilamn, dava konusu veya taraflarla ger-
ek bir ilikisi bulunmad halde kendisine yetki tanyan bir devlet mahkemesince
verilmi olmamas,
Hkmn kamu dzenine aka aykr bulunmamas,
yer kanunlar uyarnca, kendisine kar tenfiz istenen kiinin hkm veren mah-
kemeye usulne uygun bir ekilde arlmam veya o mahkemede temsil edilme-
mi yahut bu kanunlara aykr bir ekilde gyabnda veya yokluunda hkm ve-
rilmi ve bu kiinin yukardaki hususlardan birine dayanarak tenfiz istemine kar
Trk mahkemesine itiraz etmemi olmas,
artlarnn birlikte gereklemi olmas gerekmektedir.
Harlar Kanununun 4. maddesi gereince yabanc bir mahkeme tarafndan verilen
ilamlarn tenfizi iin alacak davalardan, bu ilamlarda hkmolunmu eyin deeri, nevi
ve mahiyetine gre (1) sayl tarife gereince har alnacaktr. Dier taraftan MKUK
58. maddesinde yabanc mahkeme kararlarnn tannmas hkmne de yer verilmitir.
Yabanc mahkeme ilamnn kesin delil veya kesin hkm olarak kabul edilebilmesi ya-
banc ilamn tenfiz artlarn tadnn mahkemece tespitine bal tutulmutur. Yine ayn
ekilde yabanc mahkemelerce verilmi olan ekimesiz yarg kararlar ile yabanc mahke-
me ilamna dayanlarak Trkiyede idari bir ilemin yaplmasnda da ayn usul geerlidir.
Harlar Kanununda yabanc mahkeme kararlarnn tannmas konusunda ak bir hkm
olmamakla birlikte, bunlarn tannmas iin mahkemelere yaplacak bavurular bavuru
harcna tabi olacaktr. Harlar Kanununun 4. maddesi nispi har uygulanmas gerektiren
hallere aklk getirilerek, konusu belli bir deeri ieren davalarn Trkiyede uygulanma-
snda maktu mu nispi mi har alnmas gerekecei teredddn ortadan kaldrmtr.
Bavuru harlarnn maktu olduu gz nne alndnda nispi karar ve ilam harlarn
ilgilendirmi olduunu syleyebiliriz.

Karlk Davalar ve Davaya Mdahale

HMK 132. maddesi gereince kendileri aleyhine dava alan kiiler, eer bu dava ile ba-
lantl olarak talep ileri srebilecei bir hakknn bulunmas veya asl davada ileri srlen
talep ile kar davada ileri srlecek talep arasnda takas veya mahsup ilikisinin bulun-
mas hallerinde kar dava aabilir. Kar dava esas dava ile birlikte grlr. artlar gerek-
lemeden kar dava alacak olursa, mahkeme, talep zerine yahut resen, kar davann
asl davadan ayrlmasna, gerekiyorsa dosyann grevli mahkemeye gnderilmesine karar
verir. ki ayr dava olarak grlecek davalar artlar uygunsa birlikte grlmektedir. Har-
lar Kanununun 6. maddesinde iki ayr davann karlk dava olarak birlikte grlmesi
halinde yarglama ii tek elden yrtlm olsa bile karlk davalarn, mstakil davalar Davaya mdahale eden kimse,
gibi harca tabi olduunu belirlemitir. Gerek bavuru, gerek karar ve ilam harlar gerek- kanun yollarna mracaat ederse
yannda yer ald taraftan
se temyiz, istinaf ve itiraz harlar bakmndan harlar ayr ayr uygulanacaktr. Davaya alnan harca eit harc demek
mdahale eden kimse, kanun yollarna mracaat ederse yannda yer ald taraftan alnan zorundadr.
harca eit harc demek zorundadr.

lemden Kaldrlan Dosyann Yenilenmesi

Harlar Kanununun 7. maddesi gereince ilemden kaldrlan dosya, Hukuk Muhakeme-
leri Kanununda belirtilen sre iinde yenilenmedii takdirde, davann grlebilmesi ye-
niden har verilmesine bal tutulmutur. HMK 150. maddesi gereince u hallerde dava
dosyasnn ilemden kaldrlmasna mahkemelerce karar verilebilir:
sulne uygun ekilde davet edilmi olan taraflar, durumaya gelmedikleri veya
gelip de davay takip etmeyeceklerini bildirdiklerinde,
84 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

sulne uygun ekilde davet edilmi olan taraflardan biri durumaya gelir, dieri
gelmezse, gelen tarafn talebi zerine,
uruma gnnn belli edilmesi iin taraflarn bavurmas gereken hallerde gn
tespit ettirilmemise, son ilem tarihinden balayarak bir ay gemesi halinde,
Dosyas ilemden kaldrlm olan dava, ilemden kaldrld tarihten balayarak ay
iinde taraflardan birinin dileke ile bavurusu zerine yenilenebilir. Dosyann ilemden
kaldrld tarihten balayarak bir ay getikten sonra yenileme talebinde bulunulursa, ye-
niden har alnaca dzenlenmitir. aylk sre ierisinde dava yenilenirse yenilenen
dava eski davann devam saylr. Kanun koyucu harsz yenileme sresini bir ay olarak
ngrmtr. Dosyann dmesi nedeniyle yeniden denen har celse harlarnda olduu
gibi cezai mahiyette uygulanmakta ve yarglama sonrasnda hakl klsa bile kar tarafa
yklenilememektedir.

Hkmn Bozulmas
Mahkemelerce alan davalarda verilen nihai kararlar, kanun yollarna tabi olduklarnda,
kanun yollar neticesinde bu hkmler bozulabilirler. Bir hkmn bozulmasndan sonra
verilecek hkmlerden yeni bir hkm gibi karar ve ilam harc alnr ve bozulan hkm-
den daha nce alnm olan karar ve ilam harc, sonraki hkme ait hartan mahsup edi-
lir. Harlar Kanununun 8. maddesi gereince hkm bozulduunda karar sonular ile
ortadan kalkmasna ramen har deyen tarafa dorudan bir iade hakk dourmamakta
ancak devam eden yarglama sonrasnda verilecek karar iin demesi gereken karar ve
ilam harcna mahsup hakk elde etmektedir. er nceki dedii tutar daha fazla ise karar
kesinletiinde ilgili taraf fazla dedii har tutarn iade alabilecektir.

Kararn Dzeltilmesi
Kanun yollar arasnda yer alan kararn dzeltilmesi 6100 sayl HMKda dzenlenme-
mektedir. HMK ile istinaf yolu getirilmi ancak Blge Adliye Mahkemeleri henz greve
balamadndan HMKnn geici 3. maddesi gereince Blge Adliye Mahkemelerinin,
5235 sayl Adli Yarg lk Derece Mahkemeleri ile Blge Adliye Mahkemelerinin Kurulu,
Grev ve Yetkileri Hakknda Kanunun geici 2 nci maddesi uyarnca Resmi Gazetede
ilan edilecek greve balama tarihine kadar, 1086 sayl Hukuk Muhakemeleri Usul
Kanununun temyize ilikin yrrlkteki hkmlerinin uygulanmasna devam olunacak-
tr. Dier taraftan Blge Adliye Mahkemelerinin greve balama tarihinden nce aleyhi-
ne temyiz yoluna bavurulmu olan kararlar hakknda, kesinleinceye kadar 1086 sayl
Kanunun 5236 sayl Kanunla yaplan deiiklikten nceki 427 ila 454 nc madde h-
kmlerinin uygulanmasna devam olunacaktr. HMKda yer almasa bile hali hazrda karar
dzeltme yolu aktr.
YUKta da yaplan deiikliklerle karar dzeltmeye ilikin hkmler kanundan -
kartlmtr. Ancak Geici 8. madde ile bu Kanunla idari yargda kanun yollarna ilikin
getirilen hkmler, 2576 sayl Kanunun, bu Kanunla deiik 3 nc maddesine gre ku-
rulan blge idare mahkemelerinin tm yurtta greve balayacaklar tarihten sonra verilen
kararlar hakknda uygulanaca belirtilerek bu tarihe kadar karar dzeltme yolunu ak
brakmtr. Karar dzeltme yolu, Dantay ve Yargtayda temyiz incelemesi, Blge dare
Mahkemesinde itiraz incelemesi zerine verilen kararlarn yeniden gzden geirilmesine
dair bir defaya mahsus olmak zere yaplan taleptir.
Harlar Kanununun 9. maddesinde karar dzeltme talebinin kabul zerine temyiz
olunan hkm tasdik edilirse, temyiz olunan hkmden alnm olunan har kadar yeni-
den har alnmaktadr.
 5. nite - Yarglama Harlar 85

Yarglamann Yenilenmesi
2577 sayl YUKun 53. maddesi gereince Dantay ile blge idare, idare ve vergi mah-
kemelerinden verilen kararlar hakknda aada yazl sebepler dolaysyla yarglamann
yenilenmesi istenebilir.
orlayc sebepler dolaysyla veya lehine karar verilen tarafn eyleminden doan
bir sebeple elde edilemeyen bir belgenin kararn verilmesinden sonra ele geirilmi
olmas,
Karara esas olarak alnan belgenin sahteliine hkmedilmi veya sahte olduu
mahkeme veya resmi bir makam huzurunda ikrar olunmu veya sahtelik hakkn-
daki hkm karardan evvel verilmi olup da, yarglamann yenilenmesini isteyen
kimsenin karar zamannda bundan haberi bulunmam olmas,
Karara esas olarak alnan bir il m hkmnn, kesinleen bir mahkeme kararyla
bozularak ortadan kalkmas,
Bilirkiinin kastla geree aykr beyanda bulunduunun mahkeme kararyla be-
lirlenmesi,
ehine karar verilen tarafn, karara etkisi olan bir hile kullanm olmas,
ekil veya kanuni temsilci olmayan kimseler ile davann grlp karara balanm
bulunmas,
ekinmeye mecbur olan bakan, ye veya hakimin katlmasyla karar verilmi ol-
mas,
Taraflar, konusu ve sebebi ayn olan bir dava hakknda verilen karara aykr yeni
bir kararn verilmesine neden olabilecek kanuni bir dayanak yokken, ayn mahke-
me yahut baka bir mahkeme tarafndan nceki ilamn hkmne aykr bir karar
verilmi bulunmas.
Hkmn, nsan Haklarn ve Ana Hrriyetleri Korumaya air zlemenin veya
eki protokollerin ihlali suretiyle verildiinin, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin
kesinlemi kararyla tespit edilmi olmas.
6100 sayl HMKnn 374. maddesi gereince yarglamann iadesi, kesin olarak verilen
veya kesinlemi olan hkmlere kar istenebilir. HMK 375 gereince u sebeplere daya-
nlarak yarglamann iadesi talep edilebilir:
Mahkemenin kanuna uygun olarak teekkl etmemi olmas,
avaya bakmas yasak olan yahut hakkndaki ret talebi, merciince kesin olarak
kabul edilen hakimin karar vermi veya karara katlm bulunmas,
ekil veya temsilci olmayan kimselerin huzuruyla davann grlm ve karara
balanm olmas,
Yarglama srasnda, aleyhine hkm verilen tarafn elinde olmayan nedenlerle
elde edilemeyen bir belgenin, kararn verilmesinden sonra ele geirilmi olmas,
Karara esas alnan senedin sahteliine karar verilmi veya senedin sahte olduu-
nun mahkeme veya resmi makam nnde ikrar edilmi olmas,
fadesi karara esas alnan tann, karardan sonra yalan tanklk yaptnn sabit
olmas,
Bilirkii veya tercmann, hkme esas alnan husus hakknda kasten geree aykr
beyanda bulunduunun sabit olmas,
ehine karar verilen tarafn, karara esas alnan yemini yalan yere ettiinin, ikrar
veya yazl delille sabit olmas,
Karara esas alnan bir hkmn, kesinlemi baka bir hkmle ortadan kalkm
olmas,
ehine karar verilen tarafn, karara tesir eden hileli bir davranta bulunmu ol-
mas,
86
Eer yeniden yarglama
sonrasnda talepte bulunan, sonu
olarak hakl karsa daha nce
alnan har mahsup edilir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Bir dava sonunda verilen hkmn kesinlemesinden sonra taraflar, konusu ve se-
bebi ayn olan ikinci davada, ncekine aykr bir hkm verilmi ve bu hkmn de
kesinlemi olmas,
Kararn, nsan Haklarn ve Ana Hrriyetleri Korumaya air zlemenin veya eki
protokollerin ihlali suretiyle verildiinin, Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin
kesinlemi kararyla tespit edilmi olmas.
nceleme sonunda, dayanlan yarglamann iadesi sebebi sabit grlrse, yeniden
yarglama yaplarak ortaya kacak duruma gre verilmi olan karar onanr veya ksmen
yahut tamamen deitirilir. Harlar Kanununun 10. maddesi gereince yeniden yarg-
lamann kabul zerine grlecek davalar, yeni davalar gibi harca tabidir. er yeniden
yarglama sonrasnda talepte bulunan sonu olarak hakl karsa daha nce alnan har
mahsup edilir.
Terditli Davalar
HMK 11.1 maddesi gereince davac, ayn davalya kar birden fazla talebini, aralarnda
aslilik-ferilik ilikisi kurmak suretiyle, ayn dava dilekesinde ileri srebilir. Bunun iin,
talepler arasnda hukuki veya ekonomik bir balantnn bulunmas arttr. Mahkemenin
talep ile bal olmas nedeniyle davac ayn hakka dayanarak birbiri yerine geebilecek,
ancak ayr ayr istenemeyecek taleplerini ayr davalar ile istemek yerine ayn davada sral
olarak talep edebilir.
Davac ilk nce istedii sonucu aka belli edecek, eer bu sonu mahkemece uygun
grlmez ise ikincil olarak isteyecei sonucu talep edecektir. Ancak bu talepler birbirin-
den bamsz olmayacaktr. Mahkemece eer ilk talep kabul edilirse ikincil talep konusun-
da bir inceleme ve karar verilmeyecektir. halde har ilk talep dikkate alnarak alnmal-
dr. er ilk talep kabul edilmemi ise ikincil talebin deerlendirilmesi iin ikinci talebin
daha fazla bir har gerektirip gerektirmediini dikkate almak gerekmektedir. er ikincil
talep iin daha fazla pein har denmesi gerekiyor ise Harlar Kanununun 30. maddesi
gereince eksik har tamamlattrlarak yarglamaya devam edilmesi gerekmektedir. YAR-
G TAY 2. H K K AR ( . 2011 17417 K. 2012 11201 T. 30.4.2012) verdii kararda
davacnn ilk talebinin kabul edilmeyerek ikincil talebinin kabul edilmesi halini ksmen
kabul, ksmen red karar olmadn, davacnn taleplerinden birinin kabul edilmi ol-
masnn davann kabul edilmi saylmas gerektii ynnde karar vermitir. Nispi karar
ve ilam harc bakmndan davacnn ilk talebi daha yksek olsa bile bu tutar zerinden
karar verilmemi olacandan zaten karar ve ilam harc nispi olarak hesaplanmayacakt,
bu durumda karar ve ilam harc terditli taleplerden kabul edilen zerinden alnmaldr.
Reddedilen ilk talep iin ise herhangi bir karar harc alnmamaldr. Yine ayn ekilde ilk
talebi kabul edilen davacnn ikincil talebi hakknda karar verilemeyeceinden bu talep
ynnden de ayr bir karar harcna hkmedilmez.
Grevsiz veya Yetkisiz Mahkemeye Bavurulmas
Kiiler bazen aacaklar davada yetki veya grev konusunda bir tereddt yaayabilirler.
Yetki veya grevin kanunda aka yer almad veya birden fazla yetkili mahkemenin
olduu durumlarda bu tip karklklarn meydana gelmesi mmkndr.
YUK 9. maddesinde zmlenmesi Dantayn, idare ve vergi mahkemelerinin g-
revlerine girdii halde adl ve asker yarg yerlerine alm bulunan davalarn grev nok-
tasndan reddi halinde, bu husustaki kararlarn kesinlemesini izleyen gnden itibaren
otuz gn iinde grevli mahkemede dava alabilir. Grevsiz yarg merciine bavurma
tarihi, Dantaya, idare ve vergi mahkemelerine bavurma tarihi olarak kabul edileceine
yer verilmitir. YUK 15. maddede ise idar yargnn grevli olduu konularda ise grevli
 5. nite - Yarglama Harlar 87
veya yetkili olmayan mahkemeye alan davann grev veya yetki ynnden reddedilerek
dava dosyasnn grevli veya yetkili mahkemeye gnderilmesine karar verilecei dzenle-
nerek, hata yapan bavuru sahibi lehine dzenlemeler yaplmtr.
HMK 1. maddesinde greve ilikin kurallarn, kamu dzeninden olduu belirlen-
mitir. HMK 20. maddesi gereince grevsizlik veya yetkisizlik karar verilmesi halinde,
taraflardan birinin, bu karar verildii anda kesin ise bu tarihten, sresi iinde kanun yo-
luna bavurulmayarak kesinlemi ise kararn kesinletii tarihten, kanun yoluna bavu-
rulmusa bu bavurunun reddi kararnn tebli tarihinden itibaren iki hafta iinde karar
veren mahkemeye bavurarak, dava dosyasnn grevli ya da yetkili mahkemeye gnderil-
mesini talep etmesi gerekir. Aksi takdirde, bu mahkemece davann almam saylmasna
karar verilir.
Mahkemenin yetkisizlik veya grevsizlik karar vermesi sebebiyle yetkili veya grevli
mahkemeye yeniden bavurulmas halinde bavuru harc alnmaz. Ancak sresinde gn-
derme talebinde bulunulmamas halinde ise dava almam saylacandan, yeniden a-
lacak dava baka bir dava olarak karmza kacaktr.

Davaya Son Veren Taraf lemleri

Mahkemece yarglama yapld srada taraflar kendi iradeleriyle davann sonlanmasn
salarlar. HMK 307-315. maddeleri arasnda davaya son veren taraf ilemlerini davadan
feragat, davann kabul ve sulh olarak belirlemitir.
HMK 307. maddesi gereince feragat, davacnn, talep sonucundan ksmen veya tama-
men vazgemesi iken buna karlk HMK 308. maddede kabul, davacnn talep sonucuna,
davalnn ksmen veya tamamen muvafakat etmesi olarak tanmlanmtr. Davac iste-
dii zaman davasndan feragat edebilecekken, kabul ancak taraflarn zerinde serbeste
tasarruf edebilecekleri davalarda hkm dourur. rnein nc kiiye ait bir maln
mlkiyeti zerine alan davada, davalnn maln mlkiyetinin davacya ait olduuna dair
yapaca kabul hkm dourmaz. Taraflarn kabul veya feragati dier tarafn veya mah-
kemenin kabulne bal deildir. Feragat ve kabul kesin hkm gibi sonu dourur yani
feragat veya kabul nedeniyle sona eren davalarda verilen kararlara kar veya ksmen fera-
gat veya kabule bal ise bu ksmlara kar kanun yolu kapaldr.
Feragat veya kabul beyannda bulunan taraf, davada aleyhine hkm verilmi gibi
yarglama giderlerini demeye mahkum edilecektir. Feragat ve kabul, talep sonucunun
sadece bir ksmna ilikin ise yarglama giderlerine mahkumiyet ona gre belirlenecektir.
Bu durum yarglama giderleri arasnda yer alan harlarn da kimin tarafndan denecei-
nin belirlenmesi ynnden nemlidir. Dier taraftan daval, davann almasna kendi hal
ve davranyla sebebiyet vermemi ve yarglamann ilk durumasnda da davacnn talep
sonucunu kabul etmi ise yarglama giderlerini demeye mahkum edilmeyecektir.
HMK313. maddesi gereince sulh, grlmekte olan bir davada, taraflarn aralarndaki
uyumazl ksmen veya tamamen sona erdirmek amacyla, mahkeme huzurunda yap-
m olduklar bir szleme olarak tanmlanmtr. Sulh de feragat ve kabulde olduu gibi
ilgili bulunduu davay sona erdirir ve kesin hkm gibi hukuki sonu dourur. Taraflar,
kabulde olduu gibi ancak zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri uyumazlklar konu
alan davalarda sulh olabilirler. Sulhta yarglama giderleri sulh szlemesine gre taraflarn
iradesine gre belirlenecektir. Bu yarg harlarnn ykmlsnn szleme ile deitiri-
lebileceine bir rnek olarak ortaya kmaktadr.
Kanun koyucunun Harlar Kanununun 22. maddesinde davay sona erdiren taraf i-
lemlerini tevik edici mahiyette har uygulamas getirmitir. Buna gre taraflar davann
sonulanmasna kadar erken sebep olurlarsa nispeten harc da daha az demek ile kar
karya kalmaktadrlar. Dava, davadan feragat veya davay kabul veya sulh nedeniyle yar-
88 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

glamann ilk celsesinde sona ererse, karar ve ilam harcnn te biri, daha sonra olursa
te ikisi alnacaktr.

Mahkeme harlarnn ykmls szleme ile deitirilebilir mi?

9
Davalarn Birlemesi
HMK 166. maddesi gereince aralarnda balant bulunmas durumunda, davann her
aamasnda, talep zerine veya kendiliinden ilk davann ald mahkemede birleti-
rilebilir. Davalarn ayn veya birbirine benzer sebeplerden domas ya da biri hakknda
verilecek hkmn dierini etkileyecek nitelikte bulunmas durumunda, balant var say-
lr. Davalar birletirilse bile iki ayr dava olup, her ikisi hakknda ayr ayr hkm kurul-
maldr. Bu durumda birletirilen davalar iin karar ve ilam harlar ayr ayr hesaplanarak
sonucuna gre ilgili tarafa ykletilmelidir.

Ayrlp yeni esas numaras alan her
dava iin bavuru harc alnr.
Davalarn Ayrlmas
HMK 167. maddesi gereince mahkeme, yarglamann iyi bir ekilde yrtlmesini sa-
lamak iin, birlikte alm veya sonradan birletirilmi davalarn ayrlmasna, davann
her aamasnda, talep zerine veya kendiliinden karar verebilir. Bu durumda mahkeme,
ayrlmasna karar verilen davalara bakmaya devam eder. Mahkemece ayrlmasna karar
verilen dava ortaya kmaktadr.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Ynetmeliinin 63/2. maddesine gre; Bir davada
ayrma karar verilirse ayrlan dava veya davalar o mahkemenin esasna ayrca kaydedilir
ve eski kayt ile yeni kayt birbiriyle ilikilendirilir. lk kayt o dosyada kalan ksma mnha-
sr olur. Ayrlan davann dosyas ilk dosyada bu ksmlara ait yazlarn tamamnn onayl
suretleri konularak yeniden oluturulur. Ayrlan davalar bakmndan daha nce tek karar
ve ilam harc alnm ise her biri iin ayrca har alnr, daha nce alnan har ayrlm
davalar da kapsyorsa yeniden har alnmaz. Ayrlp yeni esas numaras alan her dava iin
bavuru harc alnr.

Dileke Ret Karar

YUK 5. maddesinde her idari ilem aleyhine ayr ayr dava alaca, ancak, aralarnda
maddi veya hukuki ynden ballk ya da sebep-sonu ilikisi bulunan birden fazla ileme
kar bir dileke ile de dava alabileceine yer verilmitir. Aralarnda ballk bulunma-
mas nedeniyle tek dileke ile dava alamayacak olmasna ramen birden fazla ileme
kar tek dileke ile dava alm ise mahkemece yaplacak ilk inceleme sonucunda yeni-
den dzenlenmek veya noksanlar tamamlanmak zere dilekelerin reddine karar verilir.
Bu ilem sonucunda davac dava ama hakkn kaybetmez ancak aaca davalar nceki
davadan ayr davalar olacandan her biri iin yeniden bavuru harc denmesi gerek-
mektedir.

Adli Yardm
HMK 334. maddesi gereince kendisi ve ailesinin geimini nemli lde zor duruma
drmeksizin, gereken yarglama veya takip giderlerini ksmen veya tamamen deme
gcnden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarnda, geici hukuki korunma talep-
lerinde ve icra takibinde, taleplerinin aka dayanaktan yoksun olmamas kaydyla adli
yardmdan yararlanabilirler. Kamuya yararl dernek ve vakflar, iddia ve savunmalarnda
hakl grndkleri ve mali adan zor duruma dmeden gerekli giderleri ksmen veya
tamamen deyemeyecek durumda olduklar takdirde adli yardmdan yararlanabilirler.
 5. nite - Yarglama Harlar 89
Adli yardm karar ile yardmdan faydalanana yaplacak tm yarglama ve takip gider-
lerinden geici olarak muafiyet salanr. Adli yardmdan yararlanan kiinin mali durumu
hakknda kasten veya ar kusuru sonucu yanl bilgi verdii ortaya kar veya sonradan
mali durumunun yeteri derecede iyiletii anlalrsa adli yardm karar kaldrlr.
Adli yardmdan yararlanan kiiden yarglama giderleri arasnda yer alan dava alr-
ken alnmas gereken pein karar ve il m harc ile bavurma harc ertelenerek alnma-
yacaktr. Adli yardm kararndan dolay ertelenen tm yarglama giderleri ile Devlete
denen avanslar dava veya takip sonunda haksz kan kiiden tahsil olunur. Adli yardm-
dan yararlanan kiinin haksz kmas halinde, uygun grlrse yarglama giderlerinin
en ok bir yl iinde aylk eit taksitler halinde denmesine karar verilebilir. Adli yardm
kararndan dolay Devlete denen veya muaf tutulan yarglama giderlerinin tahsilinin,
adli yardmdan yararlanann maduriyetine neden olaca mahkemece aka anlalrsa,
mahkeme, hkmde tamamen veya ksmen demeden muaf tutulmasna karar verebilir.

Adli yardm alan kii harlar demekten kurtulur mu?

10
Dava Konusunun Devri
HMK 125. maddesinde davann almasndan sonra gerek daval gerekse davacnn dava
konusunu devretmesi hali dzenlenmitir. Buna gre davann almasndan sonra, da-
val taraf, dava konusunu nc bir kiiye devrederse, davac isterse, devreden tarafla
olan davasndan vazgeerek, dava konusunu devralm olan kiiye kar davaya devam
edebilecei gibi, davasn devreden taraf hakknda tazminat davasna dntrebilecek-
tir. Harlar Kanununun 16. maddesi gereince deer tayini mmkn olan hallerde dava
dilekelerinde deer gsterilmesi zorunludur. Davann konusu ile ilgili olarak harca esas
dava deerini bildiren kiinin talep edecei harca esas deer olacaktr. Koullar varsa da-
vacnn dava deerini slah etmesi de sz konusu olabilir. Davac eer, devredilen dava
konusunu talep etmeye devam ederse davasn yeni malike kar devam ettirecektir. Bu-
rada davacnn davay kazanmas halinde yarglama giderleri ierisinde yer alan harlarn
denmesinden dava konusunu devreden eski daval ile dava konusunu devralan yeni da-
val mteselsilen sorumlu olacaktr.
Dier taraftan davann almasndan sonra, dava konusu davac tarafndan devredile-
cek olursa, devralm olan kii, grlmekte olan davada davac yerine geer ve dava kald
yerden devam eder. Yarglama giderleri bakmndan yeni davac, eski davacnn klli hale-
fi olarak verilecek karar ile karar ve ilam harcndan sorumlu olacaktr.

htiyari Dava Arkadal

HMK 57. maddesi gereince davaclar veya davallar arasnda dava konusu olan hak veya
borcun, elbirlii ile mlkiyet dndaki bir sebeple ortak olmas, ortak bir ilemle hepsinin
yararna bir hak domu olmas veya kendilerinin bu ekilde ykmllk altna girmeleri,
davalarn temelini oluturan vakalarn ve hukuki sebeplerin ayn veya birbirine benzer
olmas hallerinde birden ok kii, aadaki hallerde birlikte dava aabilecekleri gibi aleyh-
lerine de birlikte dava alabilecektir. htiyari dava arkadalnda, davalar birbirinden
bamsz olduu gibi, dava arkadalarndan her biri, dierinden bamsz olarak hareket
eder. Tek dava olmakla birlikte ayn dava ierisinde birden fazla bamsz dava olmas, her
biri iin ayr karar verilecek olmas nedeniyle her davacdan ayr bavurma ve pein karar
ve ilam harc alnmas gerekmektedir.
90 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
zet
Yarg harlarn saymak
1
Yarg ilemleri genel olarak harca tabi tutulmu an-
cak, tarife ile belirtilenler ile snrl tutulmutur. Ceza
mahkemelerinde yaplan yarg ilemleri tarifede yer
almadndan yarg harlarnn konusuna da girme-
mektedir. Harlar Kanununda harca tabi olacak yar-
glama eitleri arasnda bir ayrm yaplmakszn, tm
yarglama ileri kural olarak harca tabi tutulmutur.
Harlar Kanununun (1) sayl tarifesinde yer alan
mahkeme harlar hukuk davalar ile idari dava ile-
rinde alnacak harlar dzenlemektedir. Bu harlar,
dava almas srasnda alnan bavuru harc, yarg-
lama srasnda koullar olutuunda cezai mahiyette
celse harc, yarglama ierisinde yaplacak keiflerde
keif harc, yarglama sona erdiinde karar ve ilam
harc ile ilk derece mahkemelerince verilecek karar-
lara kar takip edilecek kanun yollarnda alnacak
temyiz, istinaf ve itiraz harlar olarak be ayr har
ngrlmtr.
Harlar Kanununun (3) sayl tarifesinde yer alan
Vergi Yargs harlar ise gerek derece bavurusu ge-
rekse kanun yollar bavurusuna karlk olmak ze-
re bavurma harc, karar ve ilam harlarna karlk
olmak zere maktu harlar ve nispi harlar ile suret
harlarna yer verilmitir.
Harlarn yarglamann hangi aamas ile ilgili olduu-
2 nu bilmek
Bavurma harc dileke veya tutanakla dava ama, da-
vaya mdahale (katlma) veya tevdi mahallinin (de-
me yerinin) tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, tesbiti
delail (delil tespiti) ile ilgili olarak mahkemelere yap-
lacak bavurularda alnmaktadr. Dava ama deyimi
kiinin maddi veya manevi varlnn veya hakknn
zarar grmesi veya zarar grme tehlikesi karsn-
da maddi veya manevi varlnn veya hakknn ko-
runmas iin mahkemeden yardm istemesi olarak
tanmlanabilir. HMK 118nci madde gereince dava,
dava dilekesinin kaydedildii tarihte alm saylr.
YUK 3. maddesi gereince de idari davalar, Dantay,
idare mahkemesi ve vergi mahkemesi bakanlklarna
hitaben yazlm imzal dilekelerle alr. Dava genel
olarak davac(lar) ile daval(lar) arasnda grlr. An-
cak taraflar arasndaki bu ihtilaf zaman zaman n-
c kiilerin haklarn dorudan veya dolayl bir ekil-
de etkileyebilir. HMKda nc kiinin mdahalesi
asli ve feri olarak ikiye ayrlmtr. Kiiler borlarn
yerine getirirken bazen alacakllar farkl amalar ile
borlunun edimini yerine getirmesini kabul etmeye-
bilirler. Borcundan kurtulmak isteyen borlunun bor-
cunu tevdi yerini belirlenmesi talebi bavuru harcna
tabidir.
HMKnn 389. maddesinde mevcut durumda mey-
dana gelebilecek bir deime nedeniyle hakkn elde
edilmesinin nemli lde zorlaacandan ya da
tamamen imkansz hale geleceinden veya gecikme
sebebiyle bir sakncann yahut ciddi bir zararn do-
acandan endie edilmesi hallerinde, uyumazlk
konusu hakknda ihtiyati tedbir karar verilebilecei
dzenlenmitir. K 257 ve 258. maddeleri gereince
rehinle temin edilmemi ve vadesi gelmi bir para
borcunun alacakls, borlunun taahhtlerinden kur-
tulmak amacyla mallarn gizlemeye, karmaya veya
kendisi kamaya hazrlanr veya kaar ya da bu ama-
la alacaklnn haklarn ihlal eden hileli ilemlerde
bulunursa veya belli bir ikametgah yoksa kendisinde
veya nc ahsta olan tanr ve tanmaz mallar-
nn ve alacaklaryla dier haklarnn ihtiyaten hacze-
dilmesini HMKya gre yetkili mahkeme tarafndan
karar verilmesini isteyebilir.
HMK 400. madde gereince taraflardan her biri,
grlmekte olan bir davada henz inceleme sras
gelmemi yahut ileride aaca davada ileri srecei
bir vakann tespiti amacyla keif yaplmas, bilirkii
incelemesi yaptrlmas ya da tank ifadelerinin aln-
mas gibi ilemlerin yaplmasn talep edebilir. Tm
bu ilemler bavuru harcnn konusunu oluturmak-
tadr.
Her davada mutlaka bir daval veya iki taraf arasnda
bir ihtilaf bulunmasna gerek yoktur. Davalar hasm-
sz olarak alarak kii kendisi ile ilgili hukuki bir du-
rumun tespitini veya deitirilmesini talep edebilir.
Bavuru harcnda maktu tarife belirlenmiken dilek-
e veya tutanakla dava ama veya davaya mdahale
veya tevdi mahallinin tayini, ihtiyati tedbir, ihtiyati
haciz, delil tespiti ile ilgili talepler arasnda har mik-
tar bakmndan bir ayrm yaplmamtr. Harlar
Kanununa bal (1) sayl tarifede bavurma harcnn
alnaca haller belirtilirken kanun yollarna bavu-
rular iin temyiz, istinaf ve itiraz harlar ayr olarak
dzenlenmitir.
 5. nite - Yarglama Harlar 91
Kanun koyucu kusurlu davranarak yeni bir duruma
yaplmasna sebep veren kiilere de cezai mahiyette
celse harc ngrmtr. Yarglama ilemleri srasn-
da yarglama, taraflarn talep ve kabul zerine erte-
lenmi ise celse harc taraflardan alnacaktr.
HMK 294. madde gereince mahkeme, usule veya
esasa ilikin bir nihai kararla davay sona erdirir. Yar-
glama sonunda uyumazln esas hakknda verilen
nihai karar, hkmdr. YUK 22. maddesinde ise ko-
nular aydnlandnda meselelerin srasyla oya konu-
laca ve karara balanaca belirtilmitir. Mahkeme-
ye bavurmann esas amac talep dorultusunda karar
almaktr. Yarglama bittiinde mahkemece verilen
kararn yazlarak taraflara imzal ve mhrl olarak
verilen nshasna ilam denir. (1) sayl tarifede yer
alan mahkeme harlarnda ve (3) sayl tarife yer alan
vergi yargs harlarnda deere bal kararlarda nispi
har uygulanrken, dierlerinde ise ilemin ieriine
gre maktu har alnmaktadr.
Yarglama ilerinde baz zel dururumlar da ortaya
kabilir, tahkim, yabanc mahkeme ilamlar, kar-
lk davalar ve davaya mdahale, ilemden kaldrlan
dosyann yenilenmesi, hkmn bozulmas, kararn
dzeltilmesi, yarglamann yenilenmesi, terditli dava-
lar, grevsiz veya yetkisiz mahkemeye bavurulmas,
davay son veren taraf ilemleri, davalarn birlemesi,
davalarn ayrlmas, dileke red karar, adli yardm,
dava konusunun devri, ihtiyari dava arkadal ko-
nularna deinilerek harlar uygulamalarna aklk
getirilmeye allmtr.
92 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi mahkemelere yaplacak bavu- 6. Vergi yargsndaki nispi harlarn, mahkeme harlarn-
rularda alnmaz? daki nispi harca gre farkl uygulamas nedir?
a. Bavuru harc a. Dava sonunda karar verdiliinde gndeme gelmesi
b. Celse harc b. Dava konusunun deeri zerinden hesaplanmas
c. Temyiz harc c. ein har alnmamas
d. stinaf harc d. Deer esasnn dikkate alnmas
e. tiraz harc e. Hkmn bozulmas halinde fazla denen harcn iadesi

2. Aadaki taleplerden hangisinde bavuru harc alnmaz? 7. Tahkim ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
a. Tevdi yeri tayini talebi a. Tahkim kararlar bavuru harcna tabidir.
b. Delil tespiti talebi b. Tahkim karar ve ilam harcna tabidir.
c. htiyati haciz talebi c. Yabanc hakem kararlarn tanma ve tenfizi talepleri
d. Keif talebi bavuru harcna tabidir.
e. htiyati tedbir talebi d. Tahkim srasnda alnan ihtiyati tedbir kararnn
mahkemece icra edilebilirliine karar verilmesi ba-
3. Aadaki mahkemelerden hangisine yaplan bavuru vuru harcna tabidir.
mahkeme harcna tabi deildir? e. Hakem kararlarnn infaz gerektiinde hakim tara-
a. cra hukuk mahkemesi fndan verilen erhler karar ve ilam harcna tabidir.
b. dare mahkemesi
c. Vergi mahkemesi 8. lemden kaldrlan dosya ne kadar sre ierisinde yeni-
d. Asliye ticaret mahkemesi lenirse bavuru harc alnmaz?
e. Fikri ve snai haklar mahkemesi a. Bir yl
b. Alt ay
4. Aadaki bavurulardan hangisinde temyiz, istinaf ve c. ay
itiraz harlar alnmaz? d. Bir ay
a. Dantaya yaplacak temyiz bavurularnda e. ki hafta
b. Yrtmenin durdurulmasna ilikin itirazlar dahil
olmak zere blge idare mahkemelerine itirazen ya- 9. Mahkemenin yetkisizlik veya grevsizlik karar vermesi
placak bavurularda sebebiyle bavuru harcnn yeniden alnmamas iin yetkili
c. Blge adliye mahkemeleri hukuk dairelerine yapla- veya grevli mahkemeye gnderme bavurusu ne kadar s-
cak istinaf yolu bavurularnda rede yaplmaldr?
d. Yargtay hukuk dairelerine yaplacak temyiz bavuru- a. Bir yl
larnda b. Alt ay
e. Yargtay ceza dairelerine yaplacak temyiz bavurula- c. ay
rnda d. Bir ay
e. ki hafta
5. Celse harc ne zaman gndeme gelir?
a. Durumann ertelenmesine sebep verildiinde 10. Dava, davadan feragat veya davay kabul veya sulh nede-
b. Duruma talebinde niyle yarglamann ilk celsesinde sona ermesi halinde, karar
c. Durumada tank dinletildiinde ve ilam harcnn ne kadar alnr?
d. Durumaya bir taraf iin birden fazla avukatn katl- a. Yars
masnda b. te biri
e. Dantayda duruma yapldnda c. te ikisi
d. Drtte
e. Drtte biri

Okuma Paras
A AYA A MAHK M KARAR
sas ays: 2011 64 Karar ays: 2012 168 Karar Gn: verilen son karara kar itirazen yaplacak bavurularda
1.11.2012 R.G. Tarih ay: 13.03.2013 28586
Kararn sadece konumuz ile ilgili ksm alnmtr
A A TRA AR K : 31.3.2011 gnl, 6217 bavurularda T20
sayl Yarg Hizmetlerinin Hzlandrlmas Amacyla Baz Ka-
nunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunun;
4- 13. maddesiyle, 492 sayl Kanunun;
c- Deitirilen IV. Temyiz, istinaf ve itiraz harlar ksm-
nn, Anayasann 2., 5., 9., 10., 11., 12., 13., 36., 37., 38.,
138., 139., 140. ve 141. maddelerine aykrl ileri sr-
lerek iptallerine ve yrrlklerinin durdurulmasna karar
verilmesi istemidir.
. G R K
3- 4) 6217 Sayl Kanunun 12 nci ve 13 nc Maddeleriyle
492 Sayl Yasada Yaplan Deiikliklerin Anayasaya
Aykrl
6217 sayl Yasann 12 nci maddesiyle, 02.07.1964 tarihli ve
492 sayl Harlar Kanununun 13 nc maddesinin birinci
fkrasnn (i) bendinde yer alan alan davalar ibaresinden
sonra gelmek zere ve kanun yolu bavurular ile ceza mah-
kemelerinden verilen kararlara kar kanun yolu bavurular,
ibaresi eklenmitir.
6217 sayl Yasann 13 nc maddesiyle de; 492 sayl Kanu-
nun (1) sayl Tarifesinin A - Mahkeme Harlar blmnn
Hukuk ve ticaret davalaryla, idar davalarda ihtilafsz yarg
konularnda ve icra tetkik mercilerinde balnda yer alan
Hukuk ibaresinden sonra gelmek zere , ceza ibaresi ek-
lenmi, IV. Temyiz ve itiraz harlar ksm balyla birlikte
aadaki ekilde deitirilmi ve ayn Kanunun (2) sayl Ta-
rifesinin II - Maktu harlar blmnn (11) numaral ben-
dine miras taksim mukaveleleri, ibaresinden sonra gelmek
zere miraslk belgesi, ibaresi eklenmitir.
IV. ksmda yaplan deiiklikte;
IV. Temyiz, istinaf ve itiraz harlar:
a) Yargtay hukuk dairelerine yaplacak temyiz bavurula-
rnda T90
b) Yargtay ceza dairelerine yaplacak temyiz bavurularnda
T40
c) Dantaya yaplacak temyiz bavurularnda T90
d) Yrtmenin durdurulmasna ilikin itirazlar dahil olmak
zere blge idare mahkemelerine itirazen yaplacak ba-
vurularda T50
e) Blge adliye mahkemeleri hukuk dairelerine yaplacak
istinaf yolu bavurularnda T50
f) Blge adliye mahkemeleri ceza dairelerine yaplacak isti-
naf yolu bavurularnda T20
5. nite - Yarglama Harlar 93
g) dar yaptrmlar konusunda sulh ceza mahkemelerince
T20
h) cra mahkemelerinin kararlarna kar itirazen yaplacak
olduu belirtilmitir.
Yarglamann hzlandrlmas ve yarglamay uzatmaya yne-
lik bavurularn nlenmesi iin yapld belirtilen deiik-
likte ceza mahkemesi kararlarna kar kanun yolu bavuru-
larnda har alnmas zorunluluu getirilmitir.
stinaf kanun yolunun da yrrle girmesiyle birlikte de-
receli bir grnm verecek olan yarglama dzeninde kanun
yollarnn, st derecelerin ngrlmesinin nedeni mkem-
mel karara ulamaktr.
Ceza yarglamas asndan ise ama hukuki yollarla maddi
gereklie ulalmasdr. Kii hrriyetinin kstlanmas sonu-
cunu douran ceza yarglamasnda sann kanun yollarna
bavurusunu yarglamay uzatmaya ynelik bavuru eklin-
de bir karine kabul edilerek bunun ekonomik bir silahla en-
gellenmeye allmas maddi gerekliin ortaya karlmas-
n deil ekli yarglamalarn nn aacak ve kiileri hukuki
gvenlikten yoksun brakacak bir dzenlemedir. Ceza yarg-
lamasnda kanun yoluna bavurunun harla snrlanmas
dereceli yarglama sisteminin sadece usulen varln ispata
yaramaktadr. Adalete eriimin parayla snrlanmas kiilerin
dereceli yarglamada ancak bir yere kadar adalet arayabile-
cekleri anlamna gelmektedir.
Yarglamann hzlandrlmas ve/veya i yknn azaltlmas
gerekeleri adaletin hza feda edilmesi sonucunu ortaya -
karmamaldr. Kii hak ve hrriyetleri ile yarglamann hz-
landrlmas birbirinin tez ve anti tezini oluturan talepler
deildir. Ceza yarglamasnn kii hak ve hrriyetlerini koru-
yucu niteliinin salanmas iin gerektiinde bir mdafiinin
yardmndan cretsiz yararlanma olana tannmken ceza
yarglamasnn devam niteliindeki kanun yollar aamas-
nn paral hale getirilmesi hukuk devleti ve sosyal devlet ilke-
leriyle badamamaktadr. Maddi gcn kadar adalet gibi bir
sonucu ortaya karan dzenlemenin kiiler arasnda eitsiz-
lik ve adaletsizlik yarataca ve hukuk devletini zedeleyecei
aktr.
Ceza yarglamasnda har alnmas Anayasann 36 nc mad-
desinde dzenlenen Hak Arama Hrriyeti ve Adil Yarg-
lanma Hakkn da zedeleyici niteliktedir. Belirlenen harc
yatramayacak olanlar Adli Mzaharet talep etmek isteseler
de ceza yarglamalar iin byle bir messese ngrlmemi-
tir. Byle bir kurumun varl halinde dahi mevzuatmzdaki
benzer dzenlemelerde hakl olma gibi bir koul arandn-
94 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

dan bu konuya ilikin Mahkemenin yapaca deerlendirme- zel hukuk uyumazlklarna ilikin verilen bu kararlarn
nin masumiyet karinesini ihlal edecei de ortadadr. ceza yarglamas iin evleviyetle geerli olduu da tart-
Kii hrriyetini kstlayc sonularn doduu ceza yargla- maszdr. Ceza yarglamasnda har alnmasnn hak arama
mas bir yana zel hukuk yarglamalarnda da har ve hak zgrl ve adil yarglanma ilkesini zedeleyecei, haklarn
arama hrriyeti dengesinin nasl kurulmas gerektiine ili- zne dokunduu aktr.
kin Anayasa Mahkemesi ve AHM kararlar ortadadr. Ana- Anayasann 141 inci maddesinin son fkrasnda davalarn
yasa Mahkemesinin 14.01.2010 tarih ve .200 27 K.2010 en az giderle ve mmkn olan sratle sonulandrlmas
sayl 492 sayl Harlar Kanununun, 28 inci maddesinin bi- yargnn grevi olarak belirtilmitir. Anayasa davalarn so-
rinci fkrasnn (a) bendinin Karar ve ilam harc denme- nulandrlmas konusundaki sratin lsn mmkn
dike ilgiliye ilam verilmez biimindeki ikinci tmcesinin olduunca eklinde belirlerken giderin ise en az olmasn
iptaline ilikin kararnda; kstas almtr. Yaplan deiiklik usul ekonomisi eklinde
Anayasann 2 nci maddesinde, Cumhuriyetin nitelikleri ara- zetlenen ilkede sratin en fazla giderin mmkn oldu-
snda saylan hukuk devleti, insan haklarna dayanan, bu hak unca eklinde olmas gibi bir sonucu ortaya karmaktadr
ve zgrlkleri koruyup glendiren, eylem ve ilemleri hu- ki bu da Anayasa hkmnn tersine evrilmesi anlamna
kuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk dzeni kurup gelmektedir.
bunu gelitirerek srdren, zgrlnn nndeki engelle- Aklanan nedenlerle, 6217 sayl Yasann 12 nci ve 13 nc
ri kaldran devlettir. maddeleriyle 492 sayl Yasada yaplan ek ve deiiklikler
Anayasann 36 nc maddesinin birinci fkrasnda herkes Anayasann 2 nci, 36 nc ve 141 inci maddelerine aykr olup,
meru vasta ve yollardan faydalanmak suretiyle yarg merci- iptali gerekmektedir.
leri nnde davac ve daval olarak iddia ve savunma ile adil A M
yarglanma hakkna sahiptir kural yer almaktadr. ava dilekesi, bavuru kararlar ve ekleri, Raportr Abdul-
Hak arama zgrl, dier temel hak ve zgrlklerden lah K tarafndan hazrlanan iin esasna ilikin rapor,
gereken ekilde yararlanlmasn ve bunlarn korunmasn dava ve itiraz konusu Yasa kurallar, dayanlan Anayasa ku-
salayan en etkili gvencelerden biri olmakla birlikte ayn rallar ve bunlarn gerekeleri ile dier yasama belgeleri oku-
zamanda toplumsal bar glendiren, bireyin adaleti bul- nup incelendikten sonra gerei grlp dnld:
ma, hakk olan elde etme, hakszl nleme urann da C- Kanunun 12. Maddesiyle 492 sayl Kanunun 13. Madde-
aracdr. sinin Birinci Fkrasnn (i) Bendinde Yer Alan alan dava-
Anayasann 36 nc maddesinde ifade edilen hak arama z- lar baresinden onra Gelmek zere klenen ve kanun yolu
grl ve adil yarglanma hakk, sadece yarg mercileri bavurular ile ceza mahkemelerinden verilen kararlara kar
nnde davac ve daval olarak iddia ve savunmada bulunma kanun yolu bavurular, baresinin ncelenmesi
hakkn deil, yarglama sonunda hakk olan elde etmeyi de Dava dilekesinde, dava konusu kuraln, Anayasann 2., 36.
kapsayan bir haktr. Dava aarken pein harc deyen ancak ve 141. maddelerine aykr olduu ileri srlmtr.
nisbi harca tabi davalarda iin nitelii gerei dava sonuna b- 6216 sayl Kanunun 43. maddesine gre, ilgisi nedeniyle
raklan bakiye hartan yasal olarak sorumlu olmad mah- dava konusu kural, Anayasann 10. maddesi ynnden de
keme kararyla belirlenen davacya, sorumlusu olmad bir incelenmitir.
harcn tahsili kouluyla ilamn verilmesi; bireylerin hak ara- Dava konusu kuralla, Cumhuriyet savclar tarafndan kamu
ma zgrln engelleyici nitelik tamaktadr denilerek adna yaplan kanun yolu bavurularndan har alnmasna
ilamn alnmasn harcn tahsiline balayan dzenleme hak istisna getirilmitir.
arama zgrlne aykr bulunmutur. Anayasann 73. maddesi uyarnca vergilendirmede genel ku-
Yine Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, 26.06.2007 tarihli ral, kanunla belirlenmi olmadr. Kanunla belirlenmi konu
lger v. Trkiye kararnda hakl bir ama gtmeyen ve ba- ve kiilerden vergi, resim ve har alnabilecei gibi, vergi d
vurulan yollar ile ulalmak istenen ama arasnda makul bir braklabilir ya da bir ksm vergilerden vazgeilebilir. Vergi,
orantllk ilikisi bulunmayan bir snrlamann Szlemeye resim ve har ile ilgili kanunlarda sosyal, ekonomik, mali ve
aykr olduunu ve bavurann kararn bir kopyasn ala- kltrel amal birtakm muaflk, istisna ve indirimler getiril-
madan mahkeme harcn demekle ykml tutulmasnn, mesi, kanun koyucunun takdirine baldr. Ancak bu takdir
zerinde ar bir yk oluturduu ve mahkemeye eriim yetkisi kullanlrken Anayasadaki kurallara uygun hareket
hakkn bu hakkn zn zedeleyecek derecede kstladn edilmelidir. Bu kurallardan biri de Anayasann 10. madde-
tespit etmitir. sinde dzenlenmi olan eitlik ilkesidir.
 5. nite - Yarglama Harlar 95
Anayasann 10. maddesinde dzenlenen kanun nnde ptal davas, 10.6.2011 gnnde alm ise de esas inceleme
eitlik ilkesi, hukuksal durumlar ayn olanlar iin sz konu- aamasnda, Anayasa Mahkemesinin ayn konu hakknda
sudur. Bu ilke ile eylemli deil, hukuksal eitlik ngrlm- iin esasna girerek verdii yukarda belirtilen ret kararnn
tr. itlik ilkesinin amac, ayn durumda bulunan kiilerin 2 .12.2011 gnnde Resm Gazetede yaymlanmas nedeniy-
yasalar karsnda ayn ileme bal tutulmalarn salamak, le, bu tarihten itibaren 10 yl gemedike davann esasnn
ayrm yaplmasn ve ayrcalk tannmasn nlemektir. Bu incelenmesine olanak bulunmamaktadr.
ilkeyle, ayn durumda bulunan kimi kii ve topluluklara ayr Aklanan nedenle dava konusu kuraln iptali isteminin,
kurallar uygulanarak kanun karsnda eitliin inenmesi Anayasann 152. maddesinin son fkras ve 6216 sayl
yasaklanmtr. Kanun nnde eitlik, herkesin her ynden Kanunun 41. maddesinin (1) numaral fkras gereince red-
ayn kurallara bal tutulaca anlamna gelmez. Durumla- di gerekir.
rndaki zellikler, kimi kiiler ya da topluluklar iin deiik Dava dilekesinde, ceza yarglamasnn amacnn maddi
kurallar ve uygulamalar gerektirebilir. Ayn hukuksal du- geree ulamak olduu, sann kanun yollarna bavurma
rumlar ayn, ayr hukuksal durumlar farkl kurallara bal hakknn ekonomik bir silahla engellenmeye allmasyla
tutulursa Anayasada ngrlen eitlik ilkesi zedelenmez. maddi gerekliin ortaya karlmasnn deil, ekli yargla-
492 sayl Kanunun 13. maddesinin birinci fkrasnn dava malarn nnn ald, ceza yarglamasnn devam niteli-
konusu ibareyi de ieren Kamu adna C. savclar tarafndan indeki kanun yollar aamasnn paral hale getirilmesinin
Hukuk mahkemelerine alan davalar ve kanun yolu bavuru- hukuk devleti ve sosyal devlet ilkeleriyle badamad, ceza
lar ile ceza mahkemelerinden verilen kararlara kar kanun yarglamasnda har alnmasnn hak arama hrriyeti ve adil
yolu bavurular biimindeki (i) bendinde, Cumhuriyet sav- yarglanma hakkn zedeledii, harc yatramayacak olanlar
clarnn kamu adna grevleri gerei atklar davalar ve iin ceza yarglamasnda adli yardm messesesinin dzen-
kanun yolu bavurular hartan istisna tutulmutur. Cumhu- lenmemi olduu, zel hukuk yarglamalarnda da har ve
riyet savclar, kanun yoluna bavurma hakk bulunan dier hak arama hrriyeti dengesinin nasl kurulmas gerektiine
kiilerin hem lehine hem de aleyhine kanun yoluna mra- ilikin Anayasa Mahkemesi ve Avrupa nsan Haklar Mahke-
caat edebilirler. Cumhuriyet savclar dnda kanun yoluna mesi kararlarna uyulmad, yaplan deiikliin sratin en
bavurma hakk bulunanlar ise sadece kendi veya kanunda fazla, giderin mmkn olduunca fazla olmas sonucunu do-
belirtilen yaknlar lehine kanun yoluna bavurabilirler. Buna urduu, bylelikle usul ekonomisi ilkesini tersine evirdii
gre, Cumhuriyet savclar ile dier kanun yoluna bavurma belirtilerek dava konusu ksmn, Anayasann 2., 36. ve 141.
hakk bulunanlarn hukuki durumlar eit deildir. Dolay- maddelerine aykr olduu ileri srlmtr.
syla, Cumhuriyet savclar tarafndan kamu adna yaplan 1- Deitirilen Ksmn (b) Fkrasnn ncelenmesi
kanun yolu bavurularndan har alnmasna istisna getiril- Anayasa Mahkemesinin 20.10.2011 gnl, .2011 54,
mesi, eitlik ilkesini ihlal etmez. K.2011/142 sayl kararyla, 492 sayl Kanunun (1) sayl
Aklanan nedenlerle dava konusu kural, Anayasann 10. Tarifesinin A- Mahkeme Harlar blmnn deitirilen
maddesine aykr deildir. ptal isteminin reddi gerekir. IV. Temyiz, istinaf ve itiraz harlar ksmnn Yargtay ceza
Kuraln, Anayasann 2., 36. ve 141. maddesiyle ilgisi grl- dairelerine yaplacak temyiz bavurularnda T40 biiminde-
memitir. ki (b) fkrasnn Anayasaya aykr olduuna ve iptaline, iptal
klenen , ceza baresinin ncelenmesi hkmnn alt ay sonra yrrle girmesine karar verilmi
492 sayl Kanunun (1) sayl Tarifesinin A- Mahkeme Harla- ve bu karar, 2 .12.2011 gnl, 28157 sayl Resm Gazetede
r blmnn balna eklenen dava konusu , ceza ibaresi- yaymlanmtr.
nin Anayasaya aykrl savyla iptali istemi, daha nce yap- Aklanan nedenle dava konusu ksmn (b) fkras hakkn-
lan itiraz bavurusu nedeniyle esastan incelenerek 20.10.2011 da yeniden karar verilmesine yer olmadna karar verilmesi
gnl, .2011 54, K.2011 142 sayl kararla Anayasaya aykr gerekir.
olmad gerekesi ile reddedilmi ve bu karar, 29.12.2011 2- Deitirilen Ksmn (a), (c), (d) ve (e) Fkralarnn nce-
gnl, 28157 sayl Resm Gazetede yaymlanmtr. lenmesi
Anayasann 152. maddesinin son fkras ve 6216 sayl Dava konusu kurallarla, Yargtay hukuk dairelerine, Danta-
Kanunun 41. maddesinin (1) numaral fkrasna gre, Ana- ya, yrtmenin durdurulmasna ilikin itirazlar d hil olmak
yasa Mahkemesinin iin esasna girerek verdii ret kararnn zere blge idare mahkemelerine ve blge adliye mahkeme-
Resm Gazetede yaymlanmasndan sonra on yl gemedike leri hukuk dairelerine yaplacak itiraz, istinaf ve temyiz ba-
ayn kanun hkmnn Anayasaya aykrl iddiasyla tekrar vurularndan har alnmas kurala balanmtr.
Anayasa Mahkemesine bavurulamaz.
96 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Har, kamu kurum ve kurulularnn sunduu hizmetlerden hapislerine ilikin kararlarna kar 2004 sayl Kanunun 353.
yararlananlardan, bu yararlanmalar karl alnan bedeldir. maddesinin ikinci fkras uyarnca itiraz yoluna bavurula-
Temyiz, istinaf ve itiraz mercileri tarafndan verilen kanun bilmekte olup, dava konusu (h) fkras, anlan kararlara kar
yolu incelemesi biimindeki yarg hizmeti, bu yollara ba- itirazen yaplacak bavurular kapsamaktadr.
vurma hakk bulunanlarn kendi iradesiyle yapt bavuru Yukarda belirtilen kanun yolu bavurularndan alnacak
zerine verilmektedir. Sz konusu hizmeti talep edenlerden, harlar ynnden, deme gc olmayanlara etkili adli yar-
bunun karlnda har alnmas, harlara ilikin genel pren- dm salayacak bir sistem dava konusu kurallarla birlikte d-
siplere aykr deildir. zenlenmedii gibi, hukukumuzda adli yardma ilikin tek d-
Anayasa Mahkemesinin 20.10.2011 gnl, .2011 54 ve zenleme olan 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununun
K.2011/142 sayl kararnda belirtildii zere, kanun koyucu- ilgili hkmlerinin, anlan harlar bakmndan uygulanma-
nun, yarg hizmetlerinin verilmesi karlnda har alnmas sn salayacak herhangi bir atf yaplmamtr. Dolaysyla
biiminde dzenleme yapma yetkisi bulunmakla birlikte, bu- dava konusu ksmn (f), (g) ve (h) fkralar, deme gc ol-
nun, Anayasann 36. maddesi kapsamnda bulunan mahke- mayanlar bakmndan mahkemeye eriim hakkn engelleye-
meye eriim hakkn engellememesi iin harcn miktarnn cek niteliktedir.
makul olmas, harcn alnmasnda hakl bir amacn olmas, Aklanan nedenlerle dava konusu ksmnn (f), (g) ve (h)
ulalmak istenen ama ile har miktar arasnda orant olma- fkralar, Anayasann 2. ve 36. maddelerine aykrdr. ptal-
s ve deme gc olmayanlar bakmndan etkili adli yardm leri gerekir.
sisteminin olmas kriterlerine uyulmas gerekir. Dava konusu kurallar Anayasann 2. ve 36. maddelerine ay-
Yargtay hukuk dairelerine yaplacak temyiz bavurularn- kr grlerek iptal edildiinden, ayrca 141. madde ynn-
dan, Dantaya yaplacak temyiz bavurularndan, yrtme- den incelenmelerine gerek grlmemitir.
nin durdurulmasna ilikin itirazlar d hil olmak zere blge erruh KA , Alparslan A TA , Recep KM R , Bur-
idare mahkemelerine itirazen yaplacak bavurulardan, blge han T , uri ve Muammer T A bu
adliye mahkemeleri hukuk dairelerine yaplacak istinaf ba- gre katlmamlardr.
vurularndan alnacak kanun yolu harlarn deme gc
bulunmayanlarn, dorudan veya 2577 sayl dari Yarglama 31.3.2011 gnl, 6217 sayl Yarg Hizmetlerinin Hzlandrl-
Usul Kanununun 31. maddesinde yaplan atf gereince mas Amacyla Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair
6100 sayl Kanunun adli yardma ilikin hkmlerinden ya- Kanunun:
rarlanma olanaklar bulunmaktadr. Anlan harlarn, hakl 4- 13. maddesiyle, 492 sayl Kanunun;
bir ama tama, makul ve orantl olma ilkelerine aykr bir c- Deitirilen IV. Temyiz, istinaf ve itiraz harlar ksm-
yn de bulunmamaktadr. nn;
Dier taraftan, Anayasann 141. maddesinin son fkrasnda, aa- (a), (c), (d) ve (e) fkralarnn Anayasaya aykr olma-
davalarn en az giderle ve mmkn olan sratle sonuland- dna ve iptal isteminin R , YBR Y ,
rlmas dzenlenerek, usul ekonomisi ilkesine yer verilmi- bb (b) fkras, 20.10.2011 gnl, . 2011 54, K. 2011 142
tir. Dava konusu kurallarla getirilen harlar, gereksiz kanun sayl kararla iptal edildiinden, dava konusu bu fkra
yolu bavurularnn nlenmesine ve kanun yolu mercilerinin hakknda Y KARAR R M Y R
i yknn azaltlmasna, yarg hizmetlerinin hzlandrlma- MA A, YBR Y ,
sna yneliktir. Dolaysyla, dava konusu kurallar, usul eko- cc- (f), (g) ve (h) fkralarnn Anayasaya aykr olduuna
nomisi ilkesini de zedelememektedir. ve TA , erruh KA , Alparslan A TA ,
Aklanan nedenlerle dava konusu ksmn (a), (c), (d) ve (e) Recep KM R , Burhan T , uri -
fkralar, Anayasann 2., 36. ve 141. maddelerine aykr deil- ile Muammer T A n karoylar ve Y-
dir. ptal isteminin reddi gerekir. K Y A,
3- Deitirilen Ksmn (f), (g) ve (h) Fkralarnn ncelen- 1.11.2012 gnnde karar verildi.
mesi
Dava konusu kurallarla, blge adliye mahkemeleri ceza dai-
relerine yaplacak istinaf bavurularndan, idari yaptrmlar
konusunda sulh ceza mahkemelerince verilen son karara kar-
itirazen yaplacak bavurulardan ve icra mahkemelerinin
kararlarna kar itirazen yaplacak bavurulardan har aln-
mas ngrlmtr. cra mahkemelerinin disiplin ve tazyik
 5. nite - Yarglama Harlar 97

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. b Yantnz yanl ise Yarglama Harlar konusunu
yeniden gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanl ise Bavuru Harc konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
3. c Yantnz yanl ise Dava Almas konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
4. e Yantnz yanl ise Kanun Yollarna Bavurulmas
konusunu yeniden gzden geiriniz.
5. a Yantnz yanl ise Celse Harc konusunu yeniden
gzden geiriniz.
6. c Yantnz yanl ise Nispi Karar ve lam Harc ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
7. a Yantnz yanl ise Tahkim konusunu yeniden
gzden geiriniz.
8. d Yantnz yanl ise lemden Kaldrlan Dosyann
Yenilenmesi konusunu yeniden gzden geiriniz.
9. e Yantnz yanl ise Grevsiz veya Yetkisiz Mahke-
meye Bavurulmas konusunu yeniden gzden ge-
iriniz.
10. b Yantnz yanl ise Davaya Son Veren Taraf lemle-
ri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 3
Dava aldktan sonra veya dava dilekesi ile birlikte ihtiyati
tedbir talebinde bulunulmu ise ihtiyat tedbir talebi iin her-
hangi bir har alnmayacaktr. Dava ile istenen ihtiyati tedbir
taleplerinde dava almas hem de ihtiyati tedbir talebi iin
bir tek bavurma harc alnacaktr.
Sra Sizde 4
Her davada mutlaka bir daval veya iki taraf arasnda bir ih-
tilaf bulunmasna gerek yoktur. ekimesiz yarg, hukukun,
mahkemelerce, (1) lgililer arasnda uyumazlk olmamas,
(2) lgililerin, ileri srlebilecei herhangi bir hakknn bu-
lunmamas, (3) Hakimin resen harekete gemesi hallerinden
birine veya birkana gre bu yargya giren ilere uygulan-
masdr.
Sra Sizde 5
Anayasa Mahkemesince bu kanun yolu bavurularndan al-
nacak harlar ynnden, deme gc olmayanlara etkili adli
yardm salayacak bir sistem dava konusu kurallarla birlikte
dzenlenmemi olmas nedeniyle deme gc olmayanlar
bakmndan mahkemeye eriim hakkn engelleyecek nite-
likte grldnden iptal edilmitir.

Sra Sizde 6
Sra Sizde Yant Anahtar Celse harlar sadece sulh mahkemeleri, asliye mahkemeleri
Sra Sizde 1 ile idari yarg mercileri iin ngrlmtr. lk derece mah-
Mahkeme harlar hukuk davalar ile idari dava ilerinde kemesi olmasna ramen vergi mahkemeleri iin ngrlme-
alnacak harlar dzenlemektedir. Bu harlar, dava almas mitir. Vergi yargs harlar ierisinde ayrca yer verilmemi-
srasnda alnan bavuru harc, yarglama srasnda koullar tir. Yine ayn ekilde istinaf ve temyiz mercilerinde yaplacak
olutuunda cezai mahiyette celse harc, yarglama ierisinde durumalar iin de celse harc ngrlmemitir.
yaplacak keiflerde keif harc, yarglama sona erdiinde ka-
rar ve ilam harc ile ilk derece mahkemelerince verilecek ka- Sra Sizde 7
rarlara kar takip edilecek kanun yollarnda alnacak temyiz, Deer belirlenmesi mmkn olan durumlarda dava dilek-
stinaf ve itiraz harlar olarak be ayr har ngrlmtr. elerinde deerin gsterilmesi zorunludur. er gsterilme-
mise davacdan deerin belirlenmesi istenir. er davac bu
Sra Sizde 2 belirlemeyi yapmaz ise dava dilekesi ileme konulmaz.
Mdahale genel anlamda daha nce alm bir davaya kat-
lmdr. Asli mdahale aslnda bir eit kar davadr. Ancak Sra Sizde 8
feri mdahalede yeni bir dava yoktur ve mdahilin taraf sfa- Tahkim mahkemelerce yrtlmediinden bavuru harcna
t olumaz. Ancak Harlar Kanununun (1) sayl tarifesinde tabi deildir. Ancak yarglamay yapacak hakemlere cret
davaya mdahale asli veya feri mdahale olarak bir ayrma denecektir. Tahkim masraflarnn nasl karlanaca taraf-
tabi tutulmadndan asli veya feri mdahalede bavuru har- lar arasndaki szleme hkmlerine gre belirlenmektedir.
c alnr. Bu konuda bir belirleme yaplmam ise HMK ve MTK h-
kmleri erevesinde tespit edilecektir. Dier taraftan baz
kanunlarda ngrlen tahkim yolunda ise bavuru bedelleri
alnabilmektedir.
98 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Yararlanlan Kaynaklar
Sra Sizde 9 I Seri Nolu Harlar Kanunu Genel Teblii
Taraflar, zerinde serbeste tasarruf edebilecekleri uyumaz- Anayasa
lklar konu alan davalarda sulh olabilirler. Sulhta yarglama Harlar Kanunu
giderleri sulh szlemesine gre taraflarn iradesine gre be- Hukuk Muhakemeleri Kanunu
lirlenecektir. Bu yarg harlarnn ykmlsnn szleme cra ve flas Kanunu
ile deitirilebileceine bir rnek olarak ortaya kmaktadr. dari Yarglama Usul Kanunu
Milletleraras zel Hukuk ve Usul Hukuku Hakknda Kanun
Sra Sizde 10 Milletleraras Tahkim Kanunu
Adli yardm karar ile yardmdan faydalanana yaplacak tm Spor Genel Mdrl Tahkim Kurulu Ynetmelii
yarglama ve takip giderlerinden geici olarak muafiyet sa- Trk Borlar Kanunu
lanr. Adli yardmdan yararlanan kiinin mali durumu hak-
knda kasten veya ar kusuru sonucu yanl bilgi verdii
ortaya kar veya sonradan mali durumunun yeteri derecede
iyiletii anlalrsa adli yardm karar kaldrlr. Adli yardm-
dan yararlanan kiinin haksz kmas halinde, uygun gr-
lrse yarglama giderlerinin en ok bir yl iinde aylk eit
taksitler halinde denmesine karar verilebilir. Adli yardm
kararndan dolay muaf tutulan yarglama giderlerinin tah-
silinin, adli yardmdan yararlanann maduriyetine neden
olaca mahkemece aka anlalrsa, mahkeme, hkmde
tamamen veya ksmen demeden muaf tutulmasna karar
verebilir.
6
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
cra harlar ve harca konu icra ilemlerini sayabilecek,
Cezaevi Yap Harcnn tahakkuku ve tahsilini aklayabilecek,
flas harlar ve harca konu iflas ve konkordato ilemlerini aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
cra arlar e ae i Ya arc
craya Ba urma arc as arc
crann Yerine etirilmesi Konkor ato arc
Harc aci eslim e Sat arc
ahsil arc
are arc

indekiler

GR
Damga Vergisi ve Harlar CRA HARLARI
cra ve flas Harlar CE AEV YA I HARCI
Bilgisi
FLAS HARLARI
K NK RDAT HARCI
 cra ve flas Harlar

GR
Herkes kendi hakkn isteme hakkna sahiptir. Anayasamzn 36. maddesi hak arama hr-
riyetini meru vasta ve yollar ile snrl tutmutur. Kii cebir kullanmadan kendisine ait
bir hakkn teslimini bu hakk elinde bulundurandan isteyebilir. Ancak, baka bir kiiye
ait hakk elinde bulunduran veya bir ifay yerine getirmesi gereken kiinin hakk teslim
etmemi veya ifay yerine getirmemi olmas karsnda hak veya ifa alacakls haklarna
kavumak iin cebir (zor) kullanma hakkna sahip deildir.
hkak- hak olarak tanmlanan kendi hakkn zorla alma eski (765 sayl) Trk Ceza
Kanununun 308. maddesi kapsamnda ayrca su saylmtr. Bir kimse hkmete (devletin
yetkili organlarna) bavurma olana varken bir hakk elde etmek suretiyle eya zerinde
zor kullanarak kendiliinden hakkn almas veya bu hakka ulamak iin ahslara tehdit
veya iddet uygulamas yasaklanmtr. Yeni (5237 sayl) Trk Ceza Kanununda (TCK)
kendiliinden hak almaya ynelik fiilleri ayr ve bamsz bir su olarak yer almamtr,
Ancak kendiliinden hak arama amac ile ilenen hrszlk ( TCK 144/1-b), yama (TCK
150/1), dolandrclk (TCK 159/1), belgede sahtecilik (TCK 211) sularnda bu ama
hukuka uygunluk sebebi olarak deil, sadece hafifletici neden olarak dikkate alnmtr.
Kendiliinden hak arama amac ile ilenen gveni ktye kullanma (TCK 155), Konut
dokunulmazlnn ihlali (TCK 116), tehdit (TCK 106) ve mala zarar verme (TCK 151)
gibi sularda ise hafifletici neden olarak bile saylmamtr.
Kii, ulaamad haklara kavuabilmek iin ancak yarg mercilerine bavurarak hak- Her asliye mahkemesinin
yarg evresinde yeteri kadar
knn zorla alnmasn isteyebilir. Borlularn kendiliinden yerine getirmedii borlar- ayr ayr veya birlikte icra ve
n, bunlarn hak ve alacaklarndan karlayarak alacakllarna kar ifa etmek iin icra ve iflas dairelerinin bulunmas
gerekmektedir.
iflas daireleri kurulmutur. 2004 sayl cra ve flas Kanununun (K) 1. maddesinde icra
dairelerine, 2. maddesinde ise iflas dairelerine yer verilmitir. Buna gre her asliye mah-
kemesinin yarg evresinde yeteri kadar ayr ayr veya birlikte icra ve iflas dairelerinin
bulunmas gerekmektedir.
Kendiliinden hakk teslim etmeyen kiinin kusurlu davran ile devletin bir hizmet
sunmas gerekmektedir. Devlet tarafndan sunulan icra ve iflas ileri Harlar Kanunu
kapsamnda harca tabi tutulmu ilemlerdir. Harlar Kanununa gre kural olarak har-
ca tabi ilemi bavuran demek zorunda olsa da borlunun kusurlu davran nedeniyle
alacaklnn masraflara katlanmak ve alacana kavumak zorunda kalmas alacak haklar-
n azaltc bir etki yaratacandan adil de olmayacaktr. Trk Borlar Kanununun (TBK)
49. maddesi gereince kusurlu ve hukuka aykr bir fiille bakasna zarar veren, bu zarar
gidermekle ykmldr. Bu genel kural ile uyumlu olarak K 15. maddesi gereince ka-
102 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

nunda aksine bir hkm yok ise, btn har ve masraflarn borluya ait olaca ve bunun
icra dairelerinde uygulanmas iin ayrca hkm veya alacaklnn ayr talebine bal kal-
makszn borludan tahsil edileceine yer verilmitir.
Harlar Kanununa ekli yarg harlar ile ilgili (1) sayl tarifenin B. ksmnda icra ve
iflas harlarna yer verilmitir. Kanun koyucu icra ve iflas harlarn ayrm ve ilemlerin
daire dnda memur eliyle yaplmas halinde hem icra ilemleri hem de iflas ilemleri iin
haciz teslim ve sat harc ngrlmtr. Bu blmde kamu gc kullanlarak borlula-
rn malvarl zerindeki cebri (zorla) ilemlerin yerine getirilmesi iin verilen hizmetler
karlnda alnan icra harlar ve iflas harlar ile dorudan icra ilemlerinin karl
olmamakla birlikte tahakkuk ve tahsili alacan tahsiline balanarak bir nevi icra harc ha-
line gelen ve 2548 sayl Ceza Evleriyle Mahkeme Binalar nas Karl Olarak Alnacak
Harlar ve Mahkumlara dettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakknda Kanun erevesinde
alnan Cezaevi Yap Harcna da yer verilecektir.

CRA HARLARI
cra harlar, icraya bavuru srasnda alnan icraya bavurma harc, talep konusu yerine
getirildiinde deeri belli olmayan icra takiplerinde, icrann yerine getirilmesi harc, tahsil
talepli deeri belli olan icra takiplerinde tahsil harc ile haczedilen tanmazlar ile ilgili
yaplan ilemlerden alnan idare harlarndan olumaktadr.

craya Bavurma Harc

lamsz takibe adi haciz yoluyla
takip de denilmektedir.
cra takibi, alacaklnn alacana devlet zoruyla kavumas iin yaplan ilemleri tanmlar.
Alacana kavumak isteyen alacakl ilaml ve ilamsz takip olmak zere iki farkl takip
yolundan birini seebilir. laml takipte ise alacakl nce mahkemeye bavurarak hak veya
alacann tespitini yaptrdktan sonra bu takip yolu izlenir. lamsz takipte, alacaklnn
elinde herhangi bir mahkeme ilam bulunmaz, alacakl bir belgeye dayanabilecei gibi
takibi balatabilmesi iin herhangi bir belgeye de ihtiyac yoktur. Alacakl, borcunu kendi-
liinden demeyen borluya kar yetkili icra dairesine bavurarak deme emri karttrr.
lamsz takibe adi haciz yoluyla takip de denilmektedir.
cra takipleri takip talebi ile balar. lamsz takipler K 58. maddesi gereince takip ta-
lebi icra dairesine yazl veya szl olarak ya da elektronik ortamda yaplr. Takip talebinde
takip konusu alacan kayna olan senet, senet yok ise borcun kaynann gsterilmesi
gerekmektedir. laml takipler ise K 35. maddesi gereince ilamn icra dairesine sunulma-
s ile balar. Alacak hakk ilama dayanm olduundan takibin dayana da ilam olacaktr.
K 38. madde gereince mahkeme huzurunda yaplan sulhlar, kabuller ve para borcu
ikrarn ieren resen tanzim edilen noter senetleri, istinaf ve temyiz kefaletnameleri ile
icra dairesindeki kefaletler, ilam gibi dikkate alnrlar. cra kefaletleri mteselsil kefalet
hkmndedir.
Harlar Kanununda icraya bavurma harc bakmndan ilaml takipler ile ilamsz ta-
kipler arasnda bir ayrm yaplmamtr. laml takipler pein harcn konusuna girmemi
olmakla birlikte icraya bavurma harcndan istisna edilmemitir. crann banda icra da-
iresi asndan takibin borluya bildirme srecinde bir farkllk yoktur. laml veya ilam-
sz takipler arasnda icraya bavurma harcnn farkl uygulanmasn gerektirecek nitelikte
zel bir durum da bulunmamaktadr.

lml icrada bavurma harc alnmas mmkn mdr?

1
K 66. maddesi gereince ilamsz takiplerde borluya gnderilen deme emrine kar
borlu sresi ierisinde itirazda bulunur ise icra takibi duracaktr. tiraz sresinde deil-
 6. nite - cra ve flas Harlar 103
se alacaklnn talebi zerine icra memuru takip ilemlerine alacan tamam iin devam
edecektir. Eer borlu, borcun yalnz bir ksmna itirazda bulunmusa, takibe kabul ettii
miktar iin devam edilecektir. Alacaklnn, itiraz nedeniyle duran takibe kar iki hakk
mevcuttur. Alacakl K 67. maddesi gereince alacak iddiasnn dayand sebebe gre
itirazn teblii tarihinden itibaren bir sene iinde mahkemeye bavurarak, genel hkmler
dairesinde alacann varln tespit ettirmek suretiyle itirazn iptalini dava edebilecei
gibi eer takip, imzas ikrar veya noterlike tasdik edilen bor ikrarn ieren bir senede
yahut resmi dairelerin veya yetkili makamlarn yetkileri dahilinde ve usulne gre ver-
dikleri bir makbuz veya belgeye dayanyor ise, K 68. maddesi gereince alacakl itirazn
kendisine teblii tarihinden itibaren alt ay iinde itirazn kaldrlmasn da isteyebilir.
Gerek itirazn iptali iin grevli ve yetkili mahkemeye, gerekse itirazn kaldrlmas
iin cra Hukuk Mahkemesine yaplan bavurular mahkeme harcna tabi olacaklardr.
Mahkemelerce itirazn iptali veya itirazn kaldrlmas ynnde verilecek kararlar son-
rasnda takip devem edeceinden alacaklnn yeninden bir bavuru yapmasna gerek bu-
lunmamaktadr. Bu durumda alacaklnn itirazn iptali veya sonrasnda icra ilemlerine
devam edilmesi iin ayrca bir bavuru harc demesine gerek yoktur.
K 78. madde gereince deme emrine konu takip kesinlemi olmasna ramen bor- Haciz talebi yasal sresi iinde
yaplmaz veya geri alndktan
lu borcunu demez ise alacakl haciz talebinde bulunmak zorundadr. Alacakl bu hakkn sonra bu mddet iinde
takibin kesinlemesinden itibaren bir yl ierisinde kullanmas gerekmektedir. Haciz tale- yenilenmezse dosya ilemden
kaldrlacaktr.
bi yasal sresi iinde yaplmaz veya geri alndktan sonra bu mddet iinde yenilenmezse
dosya ilemden kaldrlacaktr. Yenileme talebinde bulunan alacaklnn bavuru harcn
demesi gerekmektedir. Ancak alacaklnn yenilemede demi olduu harlar borluya
yklenemeyecei belirtildiinden K 15. maddesindeki masraf ve harlarn borluya ait
olaca hkmnn dnda kalacaktr. laml takiplerde ise bir yl ierisinde haciz istemin-
de bulunulmamas nedeniyle yenileme taleplerinde ise herhangi bir har alnmayacaktr.
Yenileme nedeniyle denmesi gereken harca ilikin olarak Kda zel bir dzenlemeye
yer verilmemitir. Konusu belli bir mebla olan ilamsz takiplerde Harlar Kanununun 29.
maddesi gereince alnan pein harlarn takip sonunda alnacak asl harca mahsup oluna-
ca belirtilmitir. cra harlar asndan takip sonundan kast takibin ksmen veya tama-
men alacaklnn talebine uygun olarak sonulanmasn anlamak gerekmektedir. Harlar
Kanununa ekli (1) sayl Yarg Harlar Tarifesine gre deeri belli olan icra takiplerinde
takibin sonunda alnacak har tahsil harc olduundan, pein harcn tahsil harcna mah-
sup edilecei belirtilmitir. Pein harcn Harlar Kanununda yazandan daha fazla oranda
alnmasn gerektirir ak bir yasa dzenleme de yoktur. Anayasamzn 73. maddesindeki
harlarn kanunla konulup, kaldrlaca veya deitirilecei kuralndan (kanunilik ilke-
sinde) hareket ile den haciz hakkn yeniden elde etmek iin yaplacak yenileme bavu-
rusundan sadece bavuru harc alnabilir.

lemden kalkan dosyann yenilenmesinde pein har alnacak mdr?

2
potek Alacaklsna Ulalamamas veya Temerrd
4721 sayl Trk Medeni Kanununun (TMK) 881. maddesi gereince halen mevcut olan
veya henz domam olmakla beraber domas kesin veya olas bulunan herhangi bir
alacak, ipotekle gvence altna alnabilecektir. TMK 883. maddesi gereince alacak sona
erince ipotekli tanmazn maliki, alacakldan ipotei terkin ettirmesini isteyebilir. K
153. maddesi gereince ipotekle temin edilmi ve vadesi gelmi bir alacan borlusu,
borcunu deyerek ipotek altnda bulunan tanmazn ipotek altndan kurtarmak istedi-
inde borcunu demek iin alacaklya ulaamad veya alacakl hakl bir sebep olmak-
szn alaca almyor (alacaklnn temerrd) ise icra dairesine mracaatla alacaklsna
104
cra dairesi borlu asndan
ipotein kaldrlmas iin tevdi yeri
grevini yrtmektedir.
deme emrine itiraz icraya
yaplacak szl veya yazl bavuru
ile yaplacaktr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
ulaamadn ve ikametgahnn bilinmediini veya borcu almaktan ve ipotei zmekten
kandn beyan ederse icra dairesi on be gn iinde daireye gelerek paray almasn ve
ipotei zmesini alacaklya usulne gre tebli eder.
Alacakl on be gn iinde gelmedii veya gelip de kanunen geerli bir sebep ileri sr-
meksizin paray almaktan ve ipotei zmekten kanrsa borlu borcunun tamamn icra
dairesine yatrdnda cra Mahkemesi verilen parann alacakl adna alnmasna ve ipotek
kaydnn terkinine (kaldrlmasn) karar verir.
Borlunun bu hkmden faydalanabilmesi iin illa borcun vadesinin gelmesine gerek
yoktur. Vadesi gelmemi ipotek ile teminat verdii borlar ilemi ve ileyecek faizleri
ile birlikte deyebilir. Alacaklnn, demeyi kabul etmesi halinde icra dairesinde ilem
tamamlanacaktr. cra dairesi borlu asndan ipotein kaldrlmas iin tevdi yeri grevi-
ni yrtmektedir. cra dairesi borlunun deme borcunun icrasn salayarak borlunun
borcundan kurtulmasna da yardm etmektedir. Borlunun icra dairesine yapm olduu
bu bavuru da icraya bavurma harcnn konusuna girecektir.
Alacaklya alaca herhangi bir takip talebi bulunmadan denmektedir. Alacaklnn ta-
kip talebi olmadan alacaklya yaplan demelerden tarifeye gre K 125/3 gereince tahsil
harc kesilebilmesi iin demenin ipotekli tanmazn dier alacakllar tarafndan ipotein
paraya evrilmesi suretiyle satndan dolay yaplmas gerekmektedir. Bu durumda borlu-
nun borcunu deyerek ipotei kaldrmas nedeniyle tahsil harc denmeyecektir.
craya Bavurma Harcna Tabi Olmayan lemler
deme Emrine tiraz
K 62. maddesinde deme emrine itiraz dzenlenmitir. Buna gre itiraz etmek isteyen
borlu, itirazn, deme emrinin teblii tarihinden itibaren yedi gn iinde dilekeyle veya
szl olarak icra dairesine bildirmek zorundadr. deme emrine itiraz, icraya yaplacak
szl veya yazl bavuru ile yaplacaktr.
deme emrine kar yaplan itiraz, balatlan icra takibinin durdurulmasna ynelik-
tir. Harlarn konulu amacndan hareket ettiimizde devletten bir hizmetin yaplmasn
deil, devletin aleyhine yapmakta olduu hizmeti durdurma amacna yneliktir. Dier
taraftan deme emrine yaplan itiraz yeni bir ilem tesisine ynelik deil, mevcut bir ile-
min ileyiine dairdir. Kald ki, bir ifay yerine getirmek zorunda olmayan kiiden devletin
gc kullanlarak bir borcun denmesi veya bir edimin ifas istenemez. Haksz bir takip
ile kar karya kalan kiinin hakl itirazn oraya koymas nedeniyle bir mali yk ile kar
karya da braklmamas gerekir.
Kanun koyucu, borca haksz ve kt niyetle itiraz engellemek iin K 67. ve K 68.
maddelerinde mahkemelerce karar verilmek zere itirazn haksz kmas halinde yzde
yirmiden az olmamak zere tazminat ngrlmtr. Bu tazminat hakl itiraz kaldrt-
mak veya iptal ettirmek isteyen taraf iin de ngrlmtr.
deme emrine itiraz takibi yapan icra dairesinden baka bir icra dairesine yapldn-
da itirazn gnderilme masraf itiraz edene ait olacaktr. Bu maddede daha nce yer alan
tiraz, takibi yapan icra dairesinden gayr bir icra dairesine yapld takdirde bu daire ge-
reken har ve masraflar itirazla birlikte alarak yetkili icra dairesine gnderir. ifadesi 4949
sayl Kanunun 13 nc maddesiyle kaldrlmtr. Maddede yer alan Har ibaresinin
kaldrlmasnn gerekesi ise har szc, deien Harlar Kanunu karsnda bugn
iin anlamn yitirmi olmas olarak aklanmtr. O halde deme emri icraya yaplm
olan bir bavuru olsa bile icraya bavurma harc alnmayacaktr.
 6. nite - cra ve flas Harlar 105

Takip Yolunun Deitirilmesi

cra takiplerinde yol bulunmaktadr. Bunlarn ilki haciz yolu ile takip, dieri iflas yolu
ile takip ve rehinin paraya evrilmesi yolu ile takiptir. K 45. madde gereince rehinle
temin edilmi bir alacan borlusu iflasa tabi ahslardan olsa bile alacakl yalnz rehinin
paraya evrilmesi yoluyla takip yapabilir. Ancak rehinin tutar borcu demeye yetmedii
durumda alacakl kalan alacan iflas veya haciz yoluyla takip edebilecektir.
cra ve fls Kanununun 43nc maddesinin ikinci fkras hkm gereince, iflas yolu
ile takip ancak Ticaret Kanunu gereince tacir saylan veya tacirler hakkndaki hkmlere
tabi bulunanlar ile zel kanunlarna gre tacir olmadklar halde iflasa tabi bulunduklar
bildirilen hakiki veya hkmi ahslar hakknda yaplr. Eer alacak rehin ile temin edil-
memi ise alacakl iflas yolu ile takip yaplabilecek kiilere kar haciz yolu ile de takipte
bulunabilecektir.
Alacakl her iki yolu birden kullanamaz ya iflas yolunu ya da haciz yolunu semek
zorundadr. Bu yollardan birini seen alacakl bir defaya mahsus olmak zere har de-
meksizin takip yolunu deitirmek zere yeni batan mracaat edebilir. Kanun koyucu
takip yolu deiikliini bir defa hartan istisna tutmutur. Ancak alacakl deitirdii yol-
dan vazgeip yeniden ilk yolu seerse bu deiiklik ikinci defa yaplm olacandan harca
tabi olacaktr. Bu ilemdeki har istisnas bavuruya zglenmitir, bu nedenle K da
belirtilen har istisnasn icraya bavurma harc olarak anlamak gerekmektedir. Pein har
tahsilat halinde mahsup edileceinden dosyada mevcudiyetini devam ettireceinden ye-
niden denmesine gerek yoktur.

htiyati Haciz Kararnn Uygulanmas

K 257. maddesi gereince rehinle temin edilmemi ve vadesi gelmi bir para borcunun
alacakls, borlunun taahhtlerinden kurtulmak amacyla mallarn gizlemeye, karma-
ya veya kendisi kamaya hazrlanr veya kaar ya da bu amala alacaklnn haklarn ihlal
eden hileli ilemlerde bulunursa veya belli bir ikametgah yoksa kendisinde veya nc
ahsta olan tanr ve tanmaz mallarn ve alacaklaryla dier haklarnn ihtiyaten hac-
zedilmesini isteyebilecektir. K 258. maddesi erevesinde verilen ihtiyati haciz kararnn
verildii tarihten itibaren on gn iinde karar veren mahkemenin yarg evresindeki icra
dairesinden kararn infaznn istemesi gerekmektedir. htiyati haciz bamsz bir ilem
olmayp, K 264. maddesi gereince tamamlanmas gerekir. Dava almadan veya icra
takibine balanmadan evvel ihtiyati haciz yaptrm olan alacakl; haczin tatbikinden, ha-
ciz gyabnda yaplmsa haciz zabt varakasnn kendisine tebliinden itibaren yedi gn
iinde ya takip talebinde (Haciz veya iflas) bulunmaya veya dava amaya mecburdur. Aksi
halde ihtiyati haciz karar kendiliinden ortadan kalkacaktr. Alacakl aaca icra taki-
binde icraya bavurma harcn deyecektir.

cra Aracl ile Satlan Tanmazn Tahliyesi ve Teslimi

K 85. maddesi gereince borlunun kendi elinde bulunan veya nc ahsta bulunan
tanmazlarndan alacaklnn ana, faiz ve masraflar da dahil olmak zere btn alacakla-
rna yetecek kadar haciz edilebilecektir. K 106. maddesi gereince alacakl, haciz edilen
tanmazn hacizden itibaren bir yl iinde satlmasn istemesi gerekmektedir. cra dairesi
borlu yerine geerek borlar, faiz, har ve masraflarn karlamak zere borlunun ta-
nmazn ak artrma (K 126) suretiyle satabilecektir. Yaplan ak artrma sonrasnda
icra dairesi tarafndan tanmaz kendisine ihale edilen alc o tanmazn mlkiyetini ka-
zanm olur. Borlunun malvarln satma yetkisini kullanan cra Dairesi satm olduu
tanmaz, alcsna zerindeki snrlamalar kaldrarak teslim etmesi gerekmektedir. K
144. maddesi gereince bir tanmaz paraya eviren icra dairesi o tanmaz zerindeki
106
cra dairesinin harc alnm/
alnacak bir ilem kapsamnda
yapm olduu ilemleri ayr bir
harca tabi deildir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
irtifak haklarna, gayrimenkul mkellefiyetlerine ve gayrimenkul rehin haklarna dair ka-
ytlarn tapu sicilinden terkin ve nakillerini de yaptracaktr.
Dier taraftan eer satlan tanmaz borlu ya da bakalar tarafndan igal edilmekte
ise onbe gn iinde tahliyesi iin borluya veya igal edene bir tahliye emri tebli edile-
rek tahliyesi istenecek, eer tahliye gereklemezse, tahliye cebri olarak tamamlanacaktr
(K135), tahliye edilen tanmaz alcya bo olarak teslim edilecektir.
Sat, tahliye ve teslim ilemleri ilgili icra dosyas kapsamnda alnan/alnacak harlar
karlnda icra dairesinin yapaca ilemlerdir. Bu ilemler iin alcnn ayrca bir talepte
bulunmasna da gerek bulunmamaktadr. Kesinleen sat ileminin tamamlanmas tan-
mazn alcsna teslimini de iermektedir. Harlar Kanununa ekli (1) sayl yarg harlar
tarifesinde yer alan gayrimenkullerin ve gemilerin tahliye ve tesliminde denecek tahsil
harc Harlar Kanununun 18. maddesi ile birlikte deerlendirildiinde kira ilemleri ne-
deniyle kiraya verilmesi sonrasnda kiracnn tahliyesi ile ilgilidir. K 135. maddede icra
aracl ile yaplm olan sat sonrasnda tanmaz kullananlar ile ilgili olarak igal
tanmn kullanmtr. Gerek icra dairesinin harc alnm/alnacak bir ilem kapsamnda
yapm olduu ilemlerin ayr bir harca tabi olmamas, gerekse Harlar Kanununda bu
konuya ilikin olarak aka bir har alnmasnn ngrlmemi olmas nedeniyle icra
vastasyla satlan tanmazlarn sat sonrasnda alcya teslimi iin yaplacak tahliye ile-
minden herhangi bir har alnmayacaktr.
cra yolu ile yaplan sat sonrasnda tanmaz hacizden nceki bir tarihte yapld
resmi bir belge ile belgelenmi bir szleemeye dayal olarak nc bir ahs tarafndan
kullanlyor ise, o zaman icra dairesince bir tahliye gereklemeyecektir. Alc koullar var
ise TBK hkmleri dairesinde aaca tahliye davas veya sonradan edilecei bir taahhde
dayal tahliye istemi ise artk bamsz bir talep olacandan kanunlarda ngrlen ekilde
harca tabi olacaklardr.
Pein Har
Harlar Kanununun 28. maddesinde nispi harlarda deme zaman belirtilerek, nispi ola-
rak alnan karar ve ilam harc iin deme sresi dzenlenmek suretiyle pein har aln-
mas dzenlenmi olmasna karn, icra ilerinde pein har iin Harlar Kanununun 29.
maddesinde zel dzenlemeye yer verilmitir. Buna gre, ilama dayanmayan takip istek-
lerinden alacak miktarnn binde bei pein alnacaktr.
Kanun koyunu pein harc sadece ilamsz takipler iin ngrmtr. lam veren mah-
kemede srdrlen ilemler iin daha nce Harlar Kanununun 28. maddesi gereince
pein karar ve ilam harc alnm olmas, hkm ile karar ve ilam harcnn domas kar-
snda, ilamn icras iin yeniden alacakldan har alnmas adil olmayacaktr. K 15.
maddesi gereince tm masraf ve harlar ilam borlusuna aittir. lamn gereklerini yerine
getirmeyen borlu aleyhine yaplacak icra takibi sonrasnda borlu ayrca icra harlarna
da katlanmak zorunda kalacaktr.
Pein harcn alnabilmesi iin alacak miktarnn bilinmesi gerekmektedir.Zira harcn
matrahn alacak tutar oluturacaktr. Harlar Kanununun 16. maddesi gereince deer l-
sne gre harca tabi ilemlerde (1) sayl tarifede yazl deerler esas alnacaktr. cra har-
lar ierisinde deer zerinden alnan harlar tahsil harlardr. O halde tahsil harc alnabi-
lecek olan icra ilemleri pein harcn da konusunu tekil etmektedir. Buna gre pein har;
Belli bir paray almaya ynelik takip taleplerinde,
Tanmazlarn ve gemilerin tahliye ve teslimi taleplerinde,
Menkul teslimi taleplerinde,
ortaya kacaktr. Belli bir parann talep edildii takiplerde matrah, talep edilen ala-
cak olacaktr. Bu alacak hem asl alaca hem de takip tarihine kadar hesaplanm olan
 6. nite - cra ve flas Harlar 107
faiz alacan kapsayacaktr. K 20. maddesi gereince takipten sonra ileyecek faizlerden
harcn hesabnda dikkate alnmayacandan, icra takibinden sonra ilemi olan faizler
iin sonradan pein har da istenemeyecektir. Deer esasnn uygulanmasnda Harlar
Kanununun 18. maddesi gereince bir gayrimenkuln veya bir geminin tahliye ve tesli-
mine dair olan icra takiplerinde deer bir yllk kira bedeli, yoksa bu sreye gre takdir
edilecek bir bedel dikkate alnacaktr. Menkul teslimlerinde ise menkuln ilamda veya
takip talebinde gsterilen deeri, bu yoksa takdir edilecek deer dikkate alnacaktr.

Takip sonras ileyecek faizler pein harcn konusuna girer mi?

3
lamsz takiplere kar yaplan itiraz nedeniyle takip durduktan sonra alacakl gerek
K 67.madde gerekse K.68. madde hkmleri erevesinde alacan dayand sebe-
be gre genel mahkemelerden itirazn iptali veya cra Hukuk Mahkemesinden itirazn
kaldrlmasn talep etmek iin mracaatta bulunmak zorunda kalrsa pein alnan har
kendisine iade olunabilecei gibi mahkemeye yapm olduu bavuru nedeniyle demek
zorunda kalaca mahkeme harlarna mahsup ettirebilecektir. tirazn iptal edilmesi veya
kaldrlmas sonucunda takibe devam edilmesi halinde artk iade alnan veya mahkeme
harlarna mahsup edilen pein har yeniden alnmayacaktr. Zira artk takibin devam bir
ilama dayanm olacaktr.
K 38. maddesi gereince Mahkeme huzurunda yaplan sulhlar, kabuller ve para bor-
cu ikrarn havi resen tanzim edilen noter senetleri, istinaf ve temyiz kefaletnameleri ile
icra dairesindeki kefaletler, ilamlarn icras hakkndaki hkmlere tabi olacaktr. Harlar
Kanununda, ilaml takipler iin pein har istisnas ngrldnden ve ilam hkmn-
de olan belgelerin de ilaml icra prosedrne tabi olacandan bunlar iin de pein har
alnmayacaktr.
Harlar Kanununun 123. maddesinde zel kanunlarla hartan muaf tutulan kiilerle,
istisna edilen ilemlerden har alnmayaca belirtilmitir. Ayn maddede Esnaf ve Sanat-
karlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (Bu kooperatifler ile Kredi Garanti Fonu letme ve
Aratrma Anonim irketi tarafndan bankalardan kullandrlacak krediler iin verilecek
kefaletler dahil) bankalar, yurt d kredi kurulular ve uluslararas kurumlarca kulland-
rlacak kredilere, bunlarn teminatlarna ve geri denmelerine ilikin ilemler (yarg har-
lar hari) bu Kanunda yazl harlardan istisna edilmitir.
Maliye Bakanlnn 01.11.2005 tarih ve 2005/1 sayl Harlar Kanunu Sirklerinde
de; bankalar, zel finans kurumlar, yurt d kredi kurulular ve uluslararas kurumlar-
ca kullandrlan kredilerin vadesinde denememesi sebebiyle kredi borlusunun veya
kefillerinin, borca karlk teminat gsterilen gayrimenkullerinin krediyi kullandrlan
kurulu tarafndan satn alnmas halinde istisnann, sz konusu gayrimenkullerin kredi
kuruluunun aktifine girmesine kadar geecek srete noterde, yargda, icrada ve tapuda
yaplacak ilemler nedeniyle doacak harlarla snrl olduu, irket aktifine kaydedilen
gayrimenkullerin daha sonra satlmas ilemlerinin hartan bak tutulmasna imkan
bulunmad dzenlemesine yer verilmitir.
Maliye Bakanl Gelir daresi Bakanlnn 06.07.2007 tarih ve 060117 sayl yaz-
snda, Harlar Kanununun 123. maddesinde yer alan bankalar, yurt d kredi kurulular
ve uluslararas kurumlarca kullandrlacak kredilerin temini ve bunlarn teminatlar ile
geri demelerine ilikin ilemlere uygulanacak har istisnasnn, Kanunda ngrlen tm
harlar kapsayacak ekilde uygulamasna devam edilmesinin ve bu kapsamda mahkeme
ve icra dairelerinde tahsil olunan harlarn da ilgililerin talebi halinde iade edilmesinin
gerektii, 06.02.2008 tarih ve 2008/1 sayl Harlar Kanunu Genelgesinde de, Kanunda
saylan kurulular tarafndan kullandrlan kredilerin temin edilmesi, krediler iin temi-
108
4 nacak mdr?
Tahsil harc, talebin ksmen
veya tamamen baarl olmas
sonucunda alacaklya bir fayda
salandnda ortaya kmaktadr. mallarn satlp paraya evrilmesi suretiyle tahsil olunmas, ipotekli tanmazn satlmas
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
nat verilmesi ve kredilerin geri denmesi ile ilgili olarak noterde, yargda, icrada ve tapuda
yaplacak ilemlerin her trl hartan istisna bulunduu, bankalarca kullandrlan kredi-
lerin geri dnne ilikin olarak icrada yaplan ilemler srasnda tahsil olunan bavuru
harcnn, ilamsz takiplerde pein harcn ve icra tahsil harlarnn da bu kapsamnda de-
erlendirilmesinin gerektii, bu nedenle kredinin geri dnne ilikin olmak kaydyla,
icra dairelerince tahsil edilen bavuru harc, ilamsz takiplerde pein har ve icra tahsil
harcnn, sz konusu harc deyen kiinin bavurusu halinde, kredinin borlusu veya ala-
cakls ayrm yaplmakszn iade edilmesinin gerektii belirtilmitir.
crann Yerine Getirilmesi Harc
Kanun koyucu icra takibi sonrasnda talebin yerine getirilmesini ikiye ayrarak talep ko-
nusunun para ile llebilmesi halinde deer ls erevesinde nispi tahsil harc ngr-
mken, bir deer ile lemeyen takip konusunun yerine getirilmesini maktu icrann
yerine getirilmesi harcna tabi tutmutur. Knn 24. maddesinde yer alan Menkul teslimi
ile K 26 ve 27. maddeleri gereince Gayrimenkullerin tahliye ve teslimi ile K 31/A
maddesi gereince gemilerin tahliye ve teslimleri Harlar Kanununa yarg harlarn d-
zenleyen (1) sayl tarifeye gre tahsil harcna tabi tutulacandan icray yerine getirme
harc uygulanmayacaktr.
K 25. maddesi gereince ocuk teslimine dair olan ilamn erine getirilmesi, K 25/A
maddesi gereince ocukla ahsi mnasebetlerin dzenlenmesine dair ilamn yerine geti-
rilmesi maktu olarak belirlenmi olan icrann yerine getirilmesi harcnn konusunu olu-
turmaktadr.
Menkul, tanmaz, gemi teslimi ynndeki taleplerden icrann yerine getirilmesi harc al-
Tahsil Harc
deme veya icra emrinin teblii zerine borlunun deme yapmas, haczedilen veya re-
hinli mallarn satlp paraya evrilmesi suretiyle tahsil olunmas, haczedilen veya rehinli
sonrasnda ipotek alacaklsna deme yaplmas, menkullerin teslimi, tanmazlarn ve
gemilerin tahliye ve teslimi tahsil harcnn konusunu oluturmaktadr. Tahsil harc, tale-
bin ksmen veya tamamen baarl olmas sonucunda alacaklya bir fayda salandnda
ortaya kmaktadr. rnein icra takibi sonrasnda alaca karlayacak haciz yaplm ol-
masna karn sat istem hakknn dmesi nedeniyle haczin kalkmas ve borlunun bu
maln bakasna satmas veya baka alacakllarn haciz srasnda ne geerek haczi den
alacaklya bir deme yaplamamas halinde tahsil harc gndeme gelmeyecektir. Tahsil
harcnn domas iin alacaa kavumak zere borlunun mal veya haklar zerinde ha-
ciz uygulamak yeterli olmad gibi borlunun haciz yaplmadan demesinde olduu gibi
gerekli de deildir.
Para veya teminattan baka borlardan olmasna karn menkul teslimi, gayrimenkul
ve gemi tahliye ve teslimleri de deer lsne gre tahsil harcna tabi tutulmutur. Bir
gayrimenkuln veya bir geminin tahliye ve teslimine dair olan icra takiplerinde tahsil har-
c, bir yllk kira bedeli, yoksa bu sreye gre takdir edilecek bir bedel zerinden hesapla-
nacakken, menkul teslimlerde menkuln deeri dikkate alnacaktr. cra takibinden sonra
ileyecek faizler ise harcn hesabnda dikkate alnmayacaktr. Alacaklnn alacan artran
faizin tahsil harcna tabi tutulmamasnn sebebi, alacan geciktike artmasna karn dev-
letin gcne ramen alaca zamannda tahsil etmemi olmas nedeniyle bu faiz harca
tabi tutulmaz. Faiz hizmetin sunulmasnn deil hizmetin etkili bir ekilde sunulamamas-
 6. nite - cra ve flas Harlar 109
nn bir sonucu olarak ortaya kmaktadr. 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanununun 38/A
maddesinin birinci fkrasnda tanmlanan konut finansmanndan kaynaklanan alacaklar
ile Toplu Konut daresi Bakanlnn rehinle temin edilmi alacaklarnn takibinde, bu
bentte belirtilen tahsil harlar drtte biri orannda uygulanr.
Deer lsne gre nispi harca tabi tutulan tahsil harcna ilikin oranlar aadaki
gibidir (uygulanaca tarihteki geerli oranlar kontrol edilmelidir) :
deme veya icra emrinin teblii zerine hacizden evvel denen paralardan (Yz-
de 4,55)
Hacizden sonra ve sattan nce denen paralardan (Yzde 9,10)
Haczedilen veya rehinli mallarn satlp paraya evrilmesi suretiyle tahsil olunan
paralardan (Yzde 11,38)
Resmi ve zel messeseler memur ve hizmetlilerinin maa, cret, gndelik ve sair
hizmet gelirlerinin haczi suretiyle tahsil olunan paralardan (Yzde 4,55)
Takip talebi bulunmayan alacakllara cra ve flas Kanununun 125 inci maddesinin
3 nc fkras gereince denen paralardan (Yzde 2,27)
Gayrimenkullerin ve gemilerin tahliye ve tesliminde;
cra emrinin teblii zerine tahliye olunduu takdirde (Yzde 2,27)
Tahliye ve teslim icra marifetiyle olduu takdirde (Yzde 4,55)
Menkul tesliminde;
cra emrinin teblii zerine teslim halinde (Yzde 2,27)
cra marifetiyle teslim halinde (Yzde 4,55)
Tahsil harcnn doumu iin deme emri veya icra emrinin teblii yeterli grlmtr.
cra dairesinde borcun tahsiline ynelik olarak herhangi bir haciz ilemine balanmam
olsa bile deme veya icra emrinden sonra para denmesi veya menkul, gayrimenkul veya
geminin teslimi veya tahliyesi de harca tabi tutulmutur. Oranlar dikkate alndnda ha-
ciz ilemi gerekletikten sonra deme yaplmasn iki kat daha fazla harca tabi tutmutur.
Rehinli maln paraya evrilmesi gibi daha meakkatli olan ilerde ise harcn daha fazla
alnd grlmektedir.
Bir alacan takibi veya bir maln teslimi veya tahsili iin deme emri dzenlenmesine
ramen borlu borcunu deme veya icra emrinin kendisine tesliminden nce yerine ge-
tirmi ise tebliden nce yaplm olan demeler veya yerine getirmeler iin herhangi bir
har alnmayacaktr.
Alacakl takip talebi ile alaca zorla alma hakkn icra dairesine devretmektedir. Bu
nedenle deme veya icra emri tebliinden sonra borlu demesini ve ifasn icra dairesi
aracl ile yapmas gerekmektedir. Borlu takibe konu olan borlarndan ancak icra da-
iresine yaptnda veya haricen yapm ise tevsik edici belgeleri ile dosyaya bildirdiinde
borcundan kurtulacaktr. Gerek alacakl gerekse borlunun, icra haricinde alnan paralar
veya yerine getirilen ifalar icra dairesine bildirmeleri gerekmektedir.

Takip sonras ilemi faiz zerinden neden tahsil harc alnmaz?

5
cra Takibinden Vazgeme (Feragat) Harc
Alacakl farkl saikler ile icra takibinden vazgeebilir, takipten vazgeme alacaklnn ala-
caklarndan vazgeme deil takip talebinden vazgemesi anlamnda deerlendirilmelidir.
Nitekim Yargtay Esas haktan feragat beyannn ak olmas gerektii, takipten feragatin,
esas haktan feragat anlamna gelmeyeceine karar vermitir. (Yargtay 12. Hukuk Daire-
si E. 1991/11509 K. 1992/4534 T. 9.4.1992 ) Alacakl rnein alacak haklarndan vazge-
meyerek iin daha uzun yeni bir vade belirleyip talep etme hakkn ileriki bir tarihe de
erteleyebilir.
110
Mal haczedilip paraya
evrilmeden veya ifa yerine
getirilmeden nce alacakl icra
takibinden vazgeer ise tahsil
harcnn yars tahsil edilir.
6
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Harlar Kanununun 23. maddesinde Her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra ta-
kibinden vazgeildiinin zabtnameye yazlmas iin vazgeilen miktara ait tahsil harc-
nn yars alnr. Ancak haczedilen mal satlp paraya evrildikten sonra vazgeilirse tahsil
harc tam olarak alnr. dzenlemesine yer verilmitir. Kanun koyucu bu dzenleme ile
ikili bir ayrma gitmitir. Birincisi haczedilen mal satlp paraya evrildikten sonra vazge-
ildiinde artk devlet alacan tahsili iin her trl ilemi tamamlam olduundan tahsil
harcnn tamamn istemektedir. Dier taraftan mal haczedilip paraya evrilmeden veya
ifa yerine getirilmeden nce alacakl icra takibinden vazgeer ise tahsil harcnn yarsnn
tahsil edilmesini ngrmtr.
Ortaya kan olaylar sonrasnda ekillenen yarg kararlar ile vazgeme harcnn gerek-
esi grnrde alacakl tarafndan tahsil edilmemi olan alacan haricen tahsil edilmi
olmas olarak deerlendirilmektedir. Dier taraftan Yargtay bir kararnda icra takibinden
vazgeilmemi olmasna kan tm hacizlerin kaldrlmas istemi, alacan haricen tah-
sil edildiine karine tekil edeceinden, hacizlerin kaldrlmas iin anlan yasa hkmne
uygun olarak tahsil harcnn denmesinin zorunlu olduuna karar vermitir. (Yargtay
12.Hukuk Dairesi E:2011/19241 K:2012/4921 T:23.02.2012 )
cra takibinden vazgeen alacandan da vazgemi saylr m?
CEZAEV (YAPI) HARCI
2548 sayl Ceza Evleriyle Mahkeme Binalar nas Karl Olarak Alnacak Harlar ve
Mahkumlara dettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakknda Kanunun 1nci maddesi ile icra
dairelerince miktar ve kymeti muayyen olan ilaml ve ilamsz alacaklardan tahsil olunan
parann % 2 si ve kymeti muayyen olmayan ilamlarn icrasndan tahsil harcnn yars nispe-
tinde har alnaca, maktu harlarn ilamn icraya konulduu zaman pein olarak alna-
cana yer verilmitir. Kanunda har ismi belirtilmemi olmakla birlikte kanun adnda
hacn alma gerekesi ceza evleriyle mahkeme binalar inas olarak belirlenmi olduun-
dan uygulamada Cezaevi Yap Harc olarak isimlendirilmektedir. Cezaevi yap harc bir
hizmet karlnda alnmamaktadr. Ancak tahakkuku icra dairesince yaplacak tahsile
balanm olduundan icra harc olarak kabul edilmektedir.
Cezaevi yap harcnn en nemli zellii Harlar Kanununun 15. maddesindeki har
ve masraflarn borluya ait olduu kuralnn dnda bulunmasdr. Kanunda da cezae-
vi yap harcnn borluya ykletilemeyecei ayrca belirtilmitir. Harlar Kanununda yer
alan istisna ve muafiyetler de ayn ekilde yap harc bakmndan uygulanmayacaktr.
K 125/3 maddesi gereince ipotekli bir tanmazn baka bir alacakl tarafndan hac-
zettirilip sattrlmas halinde ipotein de muaccel hale gelmesi durumunda baka bir ifa-
deyle, bir takip sonucu olmayarak alacan tercihen denmesi halinde tahsil harcna tabi
tutulacandan bu tr demelerden cezaevi harcnn da alnmas gerekmektedir (Dantay
9. Dairesi 2001/4155 E., 2004/8 K.) Takip sonras ilemi olan faizlerden har alnmaya-
ca Harlar Kanununun 20. maddesinde yer almaktadr. Adalet Bakanl Hukuk leri
Genel Mdrlnce cezaevi yap harcnn, tahsil olunan parann % 2si orannda ola-
ca, bu nedenle cezaevi yap harcnn takibe konu alacak miktar zerinden deil, takip
masraflar karldktan sonra takip srasnda ilemi faizlerin de dikkate alnmas suretiy-
le alacaklya denen yani tahsil olunan miktar zerinden hesaplanmas gerektiine dair
22.02.2008 tarihli ve 5051 sayl genel yazs Dantay tarafndan iptal edilmitir (Dantay
3. Dairesi E:2009/3417, K:2011/879). Buna gre takip sonras ilemi faizlerden cezaevi
harc alnmayacaktr.
Cezaevi harc, 2548 sayl Cezaevleri ile Mahkeme Binalar nas Karl Olarak Al-
nacak Harlar ve Mahkumlara dettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakknda Kanunun 1.
maddesi uyarnca alacakldan alndndan, 492 sayl Harlar Kanununda dzenlenen
 6. nite - cra ve flas Harlar 111
istisna ve muafiyetlerin, anlan har iin uygulanma imkan bulunmamaktadr (Yargtay
Hukuk Genel Kurulu E:2009/12-545 K:2009/61).

Takip sonras ilemi faizlerden cezaevi harc alnr m?

7
FLS HARLARI
flas, alacakllarn alacann tahsili iin borlunun tm malvarl zerinde gerekleti-
rilen cebri tahsil ve tasfiye yntemidir. flas yolu ile takip sadece iflas yoluyla takibe tabi
ahslara kar yaplabilecektir. Bunlar K 43. maddesinde
Ticaret Kanunu gereince tacir saylan veya
Tacirler hakkndaki hkmlere tabi bulunanlar ile
zel kanunlarna gre tacir olmadklar halde iflasa tabi bulunduklar bildirilen
hakiki veya hkmi ahslar olarak
saylmtr.Tacir 6102 sayl Trk Ticaret Kanununa (TTK) gre bir ticari iletmeyi,
ksmen de olsa, kendi adna ileten kii olarak tanmlanmtr. Tacir olmamakla birlikte
TTK 12. maddesi gereince bir ticari iletme am gibi, ister kendi adna, ister adi bir
irket veya her ne suretle olursa olsun hukuken var saylmayan dier bir irket adna or-
tak sfatyla ilemlerde bulunan kimse, iyiniyetli nc kiilere kar tacir gibi sorumlu
olacaktr. TTK 17. maddesinde tacire ilikin hkmlerin donatma itirakine de aynen uy-
gulanacana yer verilmi ve 1084. maddede donatma itirakinin hakknda iflasn alma-
syla sona erecei belirlenmitir.
Dier taraftan K 44. madde gereince belli koullar altnda ticareti terk eden tacir hak-
knda iflas yolu ile takip yaplabileceine yer verilmitir. TTK 240. madde gereince belli ko-
ullarda irket ortaklarnn da iflasnn istenebilecei, gibi 5411 sayl Bankaclk Kanununun
110. maddesi erevesinde banka ynetici ve denetilerinin de iflas istenebilir.
flas, K 155-166. maddelerinde dzenlenen iflas yolu ile takip, K 167, 171-176. mad-
deleri erevesinde Kambiyo Senetlerine zg flas Yolu ile Takip sonrasnda takipli iflas
sonucunda ortaya kabilecei gibi daha nceden hi bir takip yaplmakszn K 177. mad-
desi gereince alacaklnn talebi ile dorudan ifls, K 179. maddesi gereince sermaye
irketlerinin ve kooperatiflerin borca batkl, K 178. ve 179. maddeleri gereince bor-
lunun ihtiyari olarak talebi ile dorudan iflas, TTK 238. maddesi gereince kollektif irket
ortaklar, TTK 240. maddesi gereince komandit irket ortaklar hakknda dorudan iflas
talebi eklinde de ortaya kabilir. flasn almasnda maktu har alnr. Alacakllarn ala-
caklarn almalar iin masaya katlma istemleri de maktu masaya katlma harcna tabidir.
Paraya evrilen iflas masas mallar K 241-246. maddeleri gereince masa alacakllar flasta paylalan para zerinden
yzde 4,55 iflas harc alnr.
arasnda paylatrlr. flasta paylalan para zerinden Yzde 4,55 iflas harc alnr.

KONKORDATO HARLARI
demesi gereken borlar demek isteyen ancak tamamn deme kudreti olmayan iyi ni-
yetli borlu, K 285. maddesi gereince cra Mahkemesinden konkordato hkmlerin-
den faydalanmak iin bavurabilir. Bu bavuru Harlar Kanununa bal (1) sayl listede
dzenlenen yarg harlarndan konkordato isteme harcna tabidir. Konkordato ile borlu
borcunun tamamn deyemeyeceini ancak belli ksmn deyebileceine dair alacakllar-
la yaplan bir anlamadr. Bu anlama K 297. madde gereince kaydedilmi olan alacakl-
larn yarsn ve alacaklarn te ikisini aan bir ounluk tarafndan imza edilmi ise kabul
edilmi saylr. Konkordato ile kararlatrlan tutarlar alacakllara denir. Konkordatoda
alacakllara verilmesi kararlatrlan para zerinden binde 11,38 konkordato harc alnr.

Har hesaplarken hesap tarihinde geerli oranlar ve maktu tutarlar kontrol ediniz!
112 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
zet
cra harlarn ve harca konu ilemleri aklayabilmek.
1
Herkes kendi hakkn isteme hakkna sahiptir. Kii
cebir kullanmadan kendisine ait bir hakkn teslimi-
ni bu hakk elinde bulundurandan isteyebilir. Kii,
ulaamad haklara kavuabilmek iin ancak yarg
mercilerine bavurarak hakknn zorla alnmasn
isteyebilir. Borlularn kendiliinden yerine getirme-
dii borlarn bunlarn hak ve alacaklarndan kar-
layarak alacakllarna kar ifa etmek iin icra ve iflas
daireleri kurulmutur.
Kendiliinden hakk teslim etmeyen kiinin kusurlu
davran ile devletin bir hizmet sunmas gerekmek-
tedir. Devlet tarafndan sunulan icra ve iflas ileri
Harlar Kanunu kapsamnda harca tabi tutulmu i-
lemlerdir. K 15. maddesi gereince kanunda aksine
bir hkm yok ise, btn har ve masraflarn borluya
ait olaca ve bunun icra dairelerinde uygulanmas iin
ayrca hkm veya alacaklnn ayr talebine bal kal-
makszn borludan tahsil edileceine yer verilmitir.
cra takibi, alacaklnn alacan devlet zoruyla ka-
vumas iin yaplan ilemleri tanmlar. Alacana
kavumak isteyen alacakl ilaml ve ilamsz takip ol-
mak zere iki farkl takip yolundan birini seebilir.
laml takipte ise alacakl nce mahkemeye bavura-
rak hak veya alacann tespitini yaptrdktan sonra
bu takip yolu izlenir. lamsz takipte, alacaklnn elin-
de herhangi bir mahkeme ilam bulunmaz, alacakl
bir belgeye dayanabilecei gibi takibi balatabilmesi
iin herhangi bir belgeye de ihtiyac yoktur. Har-
lar Kanununda icraya bavurma harc bakmndan
ilaml takipler ile ilamsz takipler arasnda bir ayrm
yaplmamtr. laml takipler pein harcn konusuna
girmemi olmakla birlikte icraya bavurma harcndan
istisna edilmemitir.
K 153. maddesi gereince ipotekle temin edilmi ve
vadesi gelmi bir alacan borlusu, borcunu deyerek
ipotek altnda bulunan tanmazn ipotek altndan
kurtarmak istediinde borcunu demek iin alacak-
lya ulaamad veya alacakl hakl bir sebep olmak-
szn alaca almyor (alacaklnn temerrd) ise icra
dairesine mracaatla alacaklsna ulaamadn ve
ikametgahnn bilinmediini veya borcu almaktan ve
ipotei zmekten kandn beyan ederek borcunu
deyerek ipotein kaldrlmasn isteyebilir.
deme emrine kar yaplan itiraz balatlan icra ta-
kibinin durdurulmasna yneliktir. Harlarn konulu
amacndan hareket ettiimizde devletten bir hizmetin
yaplmasn deil, devletin aleyhine yapmakta olduu
hizmeti durdurma amacna yneliktir. deme emri
icraya yaplm olan bir bavuru olsa bile icraya ba-
vurma harc alnmayacaktr.
flas Harlarn ve harca konu ilemleri aklayabilmek.
2
flas yolu veya haciz yolundan birini seen alacakl bir
defaya mahsus olmak zere har demeksizin takip
yolunu deitirmek zere yeni batan mracaat ede-
bilir. K 258. maddesi erevesinde verilen ihtiyati
haciz kararnn verildii tarihten itibaren on gn iin-
de karar veren mahkemenin yarg evresindeki icra
dairesinden kararn infaznn istemesi gerekmektedir.
htiyati haciz bamsz bir ilem olmayp, K 264.
maddesi gereince tamamlanmas gerekir. Alacakl
aaca icra takibinde icraya bavurma harcn de-
yecektir.
Gerek icra dairesinin harc alnm/alnacak bir ilem
kapsamnda yapm olduu ilemlerin ayr bir harca
tabi olmamas, gerekse Harlar Kanununda bu konuya
ilikin olarak aka bir har alnmasn ngrlmemi
olmas nedeniyle icra vastasyla satlan tanmazlarn
sat sonrasnda alcya teslimi iin yaplacak tahliye
ileminden herhangi bir har alnmayacaktr.
cra ve iflas harlarnn denmesini aklayabilmek.
3
Harlar Kanununun 28. maddesinde nispi harlarda
deme zaman belirtilerek, nispi olarak alnan karar
ve ilam harc iin deme sresini dzenlemek suretiy-
le pein har alnmasn dzenlemi olmasna karn,
icra ilerinde pein har iin Harlar Kanununun 29.
maddesinde zel dzenlemeye yer verilmitir. Buna
gre, ilama dayanmayan takip isteklerinden alacak
miktarnn binde bei pein alnacaktr.
K 25 maddesi gereince ocuk teslimine dair olan
ilamn erine getirilmesi, K 25/A maddesi gereince
ocukla ahsi mnasebetlerin dzenlenmesine dair
ilamn yerine getirilmesi, maktu olarak belirlenmi
olan icrann yerine getirilmesi, harcn konusunu olu-
turmaktadr.
deme veya icra emrinin teblii zerine borlunun
deme yapmas, haczedilen veya rehinli mallarn sat-
lp paraya evrilmesi suretiyle tahsil olunmas, ipotek-
li tanmazn satlmas sonrasna ipotek alacaklsna
deme yaplmas, menkullerin teslimi, tanmazlarn
ve gemilerin tahliye ve teslimi, tahsil harcnn konu-
sunu oluturmaktadr.
 6. nite - cra ve flas Harlar 113
Alacakl farkl saikler ile icra takibinden vazgeebilir,
takipten vazgeme alacaklnn alacaklarndan vaz-
geme deil takip talebinden vazgemesi anlamnda
deerlendirilmelidir. Dier taraftan haciz edilen mal
paraya evrilmeden veya ifa yerine getirilmeden nce
alacakl icra takibinden vazgeer ise tahsil harcnn
yarsnn tahsil edilmesini ngrmtr.
cra dairelerince miktar ve kymeti muayyen olan ilam-
l ve ilamsz alacaklardan tahsil olunan parann % 2 si
ve kymeti muayyen olmayan ilamlarn icrasndan tah-
sil harcnn yars nispetinde har alnacaktr.
flasn almasnda maktu har alnr. Alacakllarn
alacaklarn almalar iin masaya katlma istemleri de
maktu masaya katlma harcna tabidir. Paraya evri-
len iflas masas mallar K 241-246. maddeleri gere-
ince masa alacakllar arasnda paylatrlr. flasta
paylalan para zerinden yzde 4,55 iflas harc alnr.
Konkordato ile kararlatrlan tutarlar alacakllara
denir. Konkordatoda alacakllara verilmesi kararla-
trlan para zerinden binde 11,38 konkordato harc
alnr.
114 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm
1. cra ve ifls harlar, Harlar Kanununun hangi tarifesin- 6. lamsz icra takibinde pein har ne kadardr?
de dzenlenmektedir? a. Tahsil harcnn drtte biri
a. (1) sayl tarife b. Alacan binde bei
b. (2) sayl tarife c. Bavuru harcnn yars
c. (3) sayl tarife d. Alacan yzde ikisi
d. (4) sayl tarife e. Tahsil edilen parann binde biri
e. (5) sayl tarife
7. lamsz takip sonrasnda alacaklnn mahkemeye bavur-
2. Menkul tesliminde tahsil harc hangi deer zerinden mas halinde pein har ne kadar olur?
alnr? a. Pein har dorudan mahkemeye bavuruda alna-
a. On iki aylk kira deeri cak nispi pein harcn yerine saylr.
b. Menkuln deerinin on ikide biri b. Alacakl haksz karsa pein har hazineye kalr.
c. Be yllk kira bedeli c. Alacakl isterse pein harc iade alabilir.
d. Menkuln deerinin tamam d. Pein har dava sonulanncaya kadar icra dosyasn-
e. Tahsil harc alnmaz. dan ekilemez.
e. Mahkeme pein harcn yarsn tahsil eder.
3. deme emrine itirazda aadaki harlardan hangisi alnr?
a. craya bavurma harc 8. Cezaevi harcnn matrah aadakilerden hangisidir?
b. tiraz har a. Takip talebinde belirtilen tutar
c. Pein har b. Tahsil harcnn matrah
d. crann yerine getirilmesi harc c. Satlan maln deeri
e. Har alnmaz. d. Tahsil edilen tutar
e. Tahsil harc
4. cra takibinde herhangi bir mal haczedilmeden alacakl
takipten vazgeerse tahsil harc ne kadar alnr? 9. Alacak takibi yapmam ipotek alacaklsna ipotek edilen
a. Tamam tanmazn satndan yaplan demede aadakilerden han-
b. Yars gisi dorudur?
c. Alnmaz. a. Takip yapmadndan herhangi bir har denmez.
d. Drtte b. Tahsil harc denir.
e. te ikisi c. cray yerine getirme harc denir.
d. potek bedeli zerinden terkin harc denir.
5. Aadakilerden hangisi Harlar Kanununun (1) sayl e. Sat harc denir.
tarifesinde yer almaz?
a. Tahsil harc 10. Haciz yolu veya iflas yolundan birini seen alacakl takip
b. craya bavurma harc yolunu deitirmek isterse har ynnden aadakilerden
c. Cezaevi harc hangisi dorudur?
d. Konkordato isteme harc a. Har alnmaz.
e. Teslim harc b. Harcn tamam alnr.
c. Harcn te biri alnr.
d. Harcn onda biri alnr.
e. Harcn bete biri alnr.
 6. nite - cra ve flas Harlar 115

Okuma Paras
T.C. GELR DARES BAKANLII, ANKARA VERG lgi (a)da kaytl zelge talep formunda; irketinizin girmi
DARES BAKANLII , (Mkellef Hizmetleri KDV ve olduu finansal kriz sonras banka ve zel finans kurumlar-
Dier Vergiler Grup Mdrl) na olan kredi borlarn deme zorluu iine dt, bunun
TARH : 23.12.2011 sonucu olarak alacakl bankalarn irketinizden olan kredi
SAYI : B.07.1.GB.4.06.17.02-140[15-2011/36]-1160 alacaklarna karlk irketiniz ve borcun kefilleri aleyhine
KONU : cra ve iflas ilemlerinin daire dnda memur kredi alacann tahsili iin icra takibi balatt, ancak sre
eliyle yerine getirilmesi srasnda bir dosya nedeniyle bir- devam ederken yaplan grmeler sonucu banka ve finans
den ok haciz, teslim ve sat ilemi yaplmas halinde ne kurumlar ile kredi borcunun belli tutarlar ve deme plan
ekilde har aranlaca hk. dahilinde denmesi ynnde mutabk kalnd belirtilerek,
lgide kaytl zelge talep formunuzdan, icra ve iflas ilemle- uzlama sonucunda her iki taraf iin gerek adli mercilerde
rinin daire dnda memur eliyle yerine getirilmesi srasnda gerekse icra dairelerinde ortaya kacak harlarn 492 say-
bir dosya nedeniyle birden ok haciz, teslim ve sat ilemi l Harlar Kanununun 123. maddesinde belirtilen istisna
yaplmas halinde ne ekilde har aranlaca hususunda Ba- kapsamnda deerlendirilip deerlendirilmeyecei, deer-
kanlmz gr talep edilmektedir. lendirilmesi durumunda icra mdrlnce tahsil edilen
Bilindii zere, 492 sayl Harlar Kanununun 2. maddesin- harlarn iadesinin mmkn olup olmad konusunda Ba-
de; yarg ilemlerinden sz konusu Kanuna bal (I) sayl kanlmz gr talep edilmi olup ilgi (b)de kaytl yaz-
tarifede yazl olanlarn, yarg harlarna tabi olduu hkm mzla da cevap verilmitir.
altna alnmtr. Ancak, ilgi (c)de kaytl zelge talep formunuz ise; harcn ia-
Bahse konu tarifenin cra ve flas Harlar balkl bl- desinde takip edilecek usul ve esaslar ile har iadesinin hangi
mne 6009 sayl Kanunun 20. maddesiyle 01.08.2010 tari- vergi dairelerince yerine getirilecei konusunda yeniden Ba-
hinden geerli olmak zere III. Haciz, teslim ve sat har- kanlmz gr talep edilmektedir.
c eklenmi, sz konusu harcn tutar 492 sayl Kanunun Bilindii zere, 492 sayl Harlar Kanununun 2. madde-
mkerrer 138. maddesine istinaden, 63 Seri Nolu Harlar sinde yarg ilemlerinden bu Kanuna bal (1) sayl tarifede
Kanunu Genel Teblii ile 2011 yl iin 43,00 TL olarak be- yazl olanlarn yarg harlarna; 57. maddesinde ise, tapu ve
lirlenmitir. kadastro ilemlerinden bu Kanuna bal (4) sayl tarifede ya-
Har, yaplan bir ilem veya verilen bir hizmet karlnda zl olanlarn tapu ve kadastro harlarna tabi olduu hkm
tahsil edilen para olup, ilemin gerekletirilmesi ile birlikte altna alnmtr.
domaktadr. Nitekim 6009 sayl Kanunla 492 sayl Kanu- Ayn Kanunun 6322 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usul
na bal anlan tarifede yaplan dzenleme neticesinde, icra Hakknda Kanun ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna
dairesi dnda memur eliyle yerine getirilecek her bir icra ve Dair Kanun ile deiiklik yaplmadan nceki 123. maddesin-
iflas ilemi iin har aranlmas ngrlmtr. de ise, zel kanunlarla hartan muaf tutulan kiilerle, istisna
Bu itibarla, yukarda aklanan hkmler gerei, bir dosya edilen ilemlerden har alnmaz.
nedeniyle daire dnda memur eliyle birden ok haciz, teslim
ve sat ilemi yaplmas halinde her bir ilem iin ayr ayr Anonim, eshaml komandit ve limited irketlerin kurulu,
har alnmas gerekmektedir. sermaye artrm, birleme, devir, blnme ve nevi dei-
T.C. GELR DARES BAKANLII, BYK MKEL- iklikleri nedeniyle yaplacak ilemler ile Esnaf ve Sanat-
LEFLER VERG DARES BAKANLII (Mkellef Hiz- karlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri (Bu kooperatifler ile
metleri Grup Mdrl ) Kredi Garanti Fonu letme ve Aratrma Anonim irketi
TARH : 10.08.2012 tarafndan bankalardan kullandrlacak krediler iin verile-
SAYI : B.07.1.GB.4.99.16.02-140[123-2012]-177 cek kefaletler dahil) bankalar, yurt d kredi kurulular ve
KONU : cra yoluyla takibi yaplan kredi borlusunun uluslararas kurumlarca kullandrlacak kredilerin temini ve
bankayla uzlamas ve krediyi geri demesi durumunda bunlarn teminatlar ile geri denmelerine ilikin ilemler bu
gerek adli mercilerde gerekse icra dairelerinde ortaya - Kanunda yazl harlardan mstesnadr.
kacak harlarn 492 sayl Harlar Kanununun 123. mad- Menkul, gayrimenkul ve maddi olmayan varlklarn, varlk ki-
desinde belirtilen istisna kapsamnda deerlendirilip de- ralama irketine devri ile bunlarn varlk kiralama irketince
erlendirilmeyecei hk. devralnan kuruma devri ve bu devirlere bal olarak yaplan
ipotek ilemleri bu Kanunda yazl harlardan mstesnadr.
116 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Bu maddede veya dier kanunlarda yer alan hartan muafi- 1. a Yantnz yanl ise Giri konusunu yeniden gz-
yete ilikin hkmler, bu Kanunun (1) sayl Tarifesinin (A) den geiriniz.
Mahkeme Harlar blmnn (V) numaral fkrasndaki 2. d Yantnz yanl ise Tahsil Harc konusunu yeniden
keif harc ve (1) sayl Tarifesinin (B) cra ve iflas harla- gzden geiriniz.
r blmnn (III) numaral fkrasndaki haciz, teslim ve 3. e Yantnz yanl ise deme Emrine tiraz konusu-
sat harc bakmndan uygulanmaz. hkm yer almaktadr. nu yeniden gzden geiriniz.
Ayrca, 20.06.2012 tarihli ve 2012/12 sayl Harlar Kanunu 4. b Yantnz yanl ise cra Takibinden Vazgeme (Fe-
Sirklerinin 4- Yrrlk balkl blmnde 6322 sayl Ka- ragat) Harc konusunu yeniden gzden geiriniz.
nunun 19. maddesi ile 492 sayl Kanunun 123. maddesinin 5. e Yantnz yanl ise Cezaevi Harc konusunu yeni-
nc fkrasnda yaplan deiikliin yrrlk tarihi olan den gzden geiriniz.
15.06.2012 tarihinden itibaren sz konusu dzenleme kapsa- 6. b Yantnz yanl ise Pein Har konusunu yeniden
mnda yaplacak ilemlerde istisnann yarg harlar dnda- gzden geiriniz.
ki harlar bakmndan uygulanaca; 15.06.2012 tarihinden 7. c Yantnz yanl ise Pein Har konusunu yeniden
nce yaplm olan ilemler bakmndan ise, anlan 123. mad- gzden geiriniz.
dede daha nce yer alan hkme ve buna istinaden yaynlanan 8. d Yantnz yanl ise Cezaevi Harc konusunu yeni-
dzenlemelere gre ilem yaplaca belirtilmitir. den gzden geiriniz.
Bu itibarla, 492 sayl Harlar Kanununun 123. maddesinin 9. b Yantnz yanl ise Tahsil Harc konusunu yeniden
nc fkrasnn 15.06.2012 tarihinde 28324 sayl Resmi gzden geiriniz.
Gazetede yaymlanan ve yaym tarihinde yrrle giren 10. a Yantnz yanl ise Takip Yolunun Deitirilmesi
6322 sayl Kanun ile yaplan deiiklikten nceki halinde, konusunu yeniden gzden geiriniz.
fkrada saylan kurulular tarafndan kullandrlan kredilerin
temin edilmesi, krediler iin teminat verilmesi ve kredilerin
geri denmesi ile ilgili olarak noterde, yargda, icrada ve ta-
puda yaplacak ilemler, kredinin borlusu veya alacakls ay- Sra Sizde Yant Anahtar
rm yaplmakszn 492 sayl Kanunun 123. maddesinin son Sra Sizde 1
fkrasnda belirtilen keif harc ile haciz, teslim ve sat laml takipler pein harcn konusuna girmemi olmakla bir-
harc hari olmak zere her trl hartan istisna tutulmas likte icraya bavurma harcndan istisna edilmemitir. crann
gerekmektedir. banda icra dairesi asndan takibin borluya bildirme sre-
te yandan, istisna olmas nedeniyle yersiz tahsil edilen cinde bir farkllk yoktur. laml veya ilamsz takipler arasn-
harlarn red ve iadesi, tahsilat yapan muhasebe birimince da icraya bavurma harcnn farkl uygulanmasn gerektire-
(Vergi Dairesi, Malmdrl), tahsilatn baka muhasebe cek nitelikte zel bir durum da bulunmamaktadr.
birimi adna yaplm olmas halinde ise adna ilem yaplan
muhasebe birimince yerine getirilmesi gerekmektedir. Sra Sizde 2
Ayrca, yaplacak iade talebinizin, iadesi talep edilen harca Yenileme nedeniyle denmesi gereken harca ilikin olarak
ait makbuz asl, ilgili bankann aklayc yazs ve kredi sz- Kda zel bir dzenlemeye yer verilmemitir. Deeri belli
lemesinin bir rnei ile ilgili icra mdrlnn/tapu m- olan icra takiplerinde takibin sonunda alnacak har tahsil
drlnn yatrlan paralara ait bilgileri ieren teyit yazsn harc olduundan pein harcn, tahsil harcna mahsup edi-
ekleyeceiniz bir dileke ile ilgili muhasebe birimine yapl- lecei belirtilmitir. Pein harcn Harlar Kanununda yazan-
mas durumunda deerlendirilip sonulandrlaca tabidir. dan daha fazla oranda alnmasn gerektirir ak bir yasal d-
zenleme de yoktur. Den haciz hakkn yeniden elde etmek
iin yaplacak yenileme bavurusundan sadece bavuru harc
alnabilir.
 6. nite - cra ve flas Harlar 117

Yararlanlan Kaynaklar
Sra Sizde 3 Ceza Evleriyle Mahkeme Binalar nas Karl Olarak Al-
Belli bir parann talep edildii takiplerde matrah, talep edi- nacak Harlar ve Mahkumlara dettirilecek Yiyecek Be-
len alacak olacaktr. Bu alacak hem asl alaca hem de takip delleri Hakknda Kanun
tarihine kadar hesaplanm olan faiz alacan kapsayacaktr. Harlar Kanunu
K 20. maddesi gereince takipten sonra ileyecek faizlerden cra ve flas Kanunu
harcn hesabnda dikkate alnmayacandan, icra takibinden Trk Borlar Kanunu
sonra ilemi olan faizler iin sonradan pein har da istene- Trk Ceza Kanunu
meyecektir. Trk Medeni Kanunu
Trk Ticaret Kanunu
Sra Sizde 4
Knn 24. maddesinde yer alan menkul teslimi ile K 26 ve
27. maddeleri gereince gayrimenkullerin tahliye ve teslimi
ile K 31/A maddesi gereince gemilerin tahliye ve teslim-
leri Harlar Kanununa yarg harlarn dzenleyen (1) sayl
tarifeye gre tahsil harcna tabi tutulacandan icray yerine
getirme harc uygulanmayacaktr.

Sra Sizde 5
Takip sonras ilemi faizden har alnamayaca Harlar
Kanununun 20. maddesinde yer almaktadr. Dier taraftan
alacaklnn alacan artran faizin tahsil harcna tabi tu-
tulmamasnn sebebi, alacan geciktike artmasna karn
devletin gcne ramen alaca zamannda tahsil etmemi
olmas nedeniyle bu faiz harca tabi tutulmaz. Faiz hizmetin
sunulmasnn deil hizmetin etkili bir ekilde sunulamama-
snn bir sonucu olarak ortaya kmaktadr.

Sra Sizde 6
Takipten vazgeme alacaklnn alacaklarndan vazgeme
deil takip talebinden vazgemesi anlamnda deerlendiril-
melidir. Nitekim Yargtay esas haktan feragat beyannn ak
olmas gerektii, takipten feragatin, esas haktan feragat anla-
mna gelmeyeceine karar vermitir.

Sra Sizde 7
Takip sonras ilemi olan faizlerden har alnmayaca
Harlar Kanununun 20. maddesinde yer almaktadr. Adalet
Bakanl Hukuk leri Genel Mdrlnce cezaevi yap
harcnn, tahsil olunan parann % 2si orannda olaca bu ne-
denle cezaevi yap harcnn takibe konu alacak miktar ze-
rinden deil, takip masraflar karldktan sonra takip sra-
snda ilemi faizlerin de dikkate alnmas suretiyle alacaklya
denen yani tahsil olunan miktar zerinden hesaplanmas
gerektiine dair 22.02.2008 tarihli ve 5051 sayl genel yazs
Dantay tarafndan iptal edilmitir.
7
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Genel olarak har ykmlln aklayabilecek,
Yarglama Harlarndaki ykmlkleri sayabilecek,
Yarglama harlarndaki istisna ve muafiyetleri aklayabilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
Mkellef Sulh
Ykml Kabul
Rcu Feragat
Borlu Muafiyet
Alacakl stisna

indekiler
HARLARDA YKMLLK
YARGILAMA HARLARINDA
Damga Vergisi ve Harlar Yarglama Harlarnda YKMLLK
Bilgisi Ykmllk DENEN HARLARIN RCU EDLMES
YARGILAMA HARLARINDA STSNA
VE MUAFYET
 Yarglama Harlarnda
Ykmllk

HARLARDA YKMLLK
Vergi Usul Kanununun (VUK) 1. maddesinde bu Kanun hkmlerinin genel bteye gi-
ren vergi, resim ve harlar ile il zel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim ve harlar Yarg harlar bakmndan har
ykmlsn ararken nce
hakknda uygulanacana yer verilmitir. VUK 3 . maddesinde ise Vergi Kanunu tabi- Harlar Kanununa baklacak sonra
rinin VUK hkmlerine tabi vergi, resim ve har kanunlarn ifade edeceine yer veril- zel bir yasa dzenlemesinin
mitir. Har ykmll esaslar bakmndan vergi ykmll ile ayn yasal dzen- bulunup bulunmadna baklmas
gerekecektir.
lemelere tabidir. VUK 8. madde gereince mkellef (ykml), vergi kanunlarna gre
kendisine vergi borcu terettbeden (yklenen) gerek veya tzel kiidir. O hlde yarg
harlar bakmndan har ykmlsn ararken nce Harlar Kanununa baklacak sonra
zel bir yasa dzenlemesinin bulunup bulunmadna baklmas gerekecektir.
Genel anlamada har tanmndan hareket edildiinde yar kamusal nitelikteki blnebi-
lir kamu hizmetlerinden faydalanmak isteyen kiinin bu hizmetin karln demesi gerek-
mektedir. Kamu maliyesi tanmndan bakldnda harcn ykmls harca tabi bir hizmeti
talep edip kendi menfaatine bir fayda bekleyen kii olarak tanmlamak da mmkndr.
Anayasal dayanak bakmndan 73. madde incelendiinde vergi resim, har ve benzeri
mali ykmllkler ancak kanunla konulabilecek, kaldrlabilecek veya deitirilebilecek-
tir, o hlde, harcn kimin tarafndan denecei kanunlar ile belirlenecektir. Kiilerin kendi
aralarnda yapacaklar szlemeler ile har deme ykmllklerini belirlemeleri mm-
kndr. Ancak kanunla aka kabul edilen hller hari olmak zere, mkellefiyete veya
sorumluluuna ilikin kiiler arasnda akdedilecek zel szlemeler ile mkellefin dei-
tirilmesi alacakl idareyi balamayacaktr. rnein, kiiler kendi aralarnda kacak ihti-
laflarda ortaya kacak harlar bir tarafa brakma konusunda anlasalar bile dier tarafn
mahkemeye yapaca bavuru srasnda szlemeyi gstererek bavuru harcn demek-
ten kurtulamayacaklardr. Harca tabi hizmetin verilebilmesi iin har denmesi gerekiyor
ise kanunda bu harcn kimin deyecei aka belirlenmeli ki, kamu hizmet verebilmek
iin harekete geilebilsin.

Kiiler szleme ile hartan sorumlu olacak kiiyi deitirebilirler mi?

1
Harlar Kanununu incelediimizde z itibaryla 9 ayr harcn tek kanun altnda top-
lanm olduunu grmekteyiz. Genel bir mkellefiyetten ziyade her bir ha tr iin m-
kellef tanm ayr yaplmtr. Mkellefiyeti etkilenen hukuk bakmndan;
Harca tabi ilemleri sadece hizmeti talep edenlerin hukukunu etkileyenler ve
Harca tabi ilemi talep edenlerin dndaki kiilerin de hukukunu etkileyenler
120
Gemilerin mlkiyetinin devri
veya sicil kaytlar zerinde hak
dourucu erhlerin verilmesi de
ileme taraf olan kiilerin ortak
rza ve istemlerine baldr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
olarak ikiye ayrabiliriz. Sadece harca tabi ilemi talep eden kiilerin hukukunu etkileyen
ilerle ilgili harlar:
oter harlar
Konsolosluk harlar
asaport, ize, kamet Tezkeresi ve ileri Bakanl Tasdik Harlar ve Yabanc-
lara erilecek alma zin Belgesi Harlar
mtiyazname, Ruhsatname ve iploma Harlar ile Trafik Harlardr.
Bu harlarn mkellefi harca tabi ilemi talep edenlerdir (Harlar Kanununun 40., 73,
84., 10 ., 120. maddeleri)
Harca tabi ilemi talep edenlerin dndaki kiilerin de hukukunu etkileyen iler ile
ilgili harlar ise:
Yarg Harlar
ergi Yargs Harlar
Tapu ve Kadastro Harlar ile
Gemi ve iman Harlardr.
Bu harlar da kendi ierisinde harca tabi hizmet ile anlamal etkilenen haklar ve hk-
mi (istek olmakszn) etkilenen haklar olarak ikiye ayrabiliriz. Anlamal etkilenen haklar
ile ilgili harlar:
Tapu ve Kadastro Harlar ile
Gemi ve iman Harlardr.
Bu harlara tabi bir hakkn bakasna gemesi iin gerekli olan kamu hizmeti taraflarn
rzas ile gereklemektedir. yle ki, bu harlara tabi hizmetin verilebilmesi her iki tarafn
rza ve istemine baldr. Tanmaz mlkiyetinin devri, tanmaz zerinde tesis edilecek
haklar iin ileme taraf olan kiilerin birlikte hareket etmesi gerekmektedir. Gemilerin
mlkiyetinin devri veya sicil kaytlar zerinde hak dourucu erhlerin verilmesi de ile-
me taraf olan kiilerin ortak rza ve istemlerine baldr. Bu harlarn konusuna giren tek
tarafl bir ilem talep edenler dierlerinde olduu gibi bu harlar deme ykmls ola-
caklardr. Bu iki harcn en nemli zellii kanun ile har ykmlln bir tarafa yk-
leme szlemesi yapabilme hakkdr. leme taraf olanlardan birisi yapacaklar szleme
ile har ykmllnden kurtulabilecektir. Yaplacak bu szlemelerdeki mkellefiyet
deiiklikleri, harc alacak olan idareyi de balayacaktr. Bu ilemler tamamlandnda
harcn eksik alnm olduu tespit edilmi olduunda VUK hkmleri dahilinde idarece,
ikmalen veya resen yaplacak tarhiyatlarda taraflar arasndaki szleme vergi idaresini de
balayacaktr. (Harlar Kanunu 58. ve 97. maddeleri)
Baz harca tabi ilemler ise rzas olmakszn bakasnn hukukunu etkileyecek nite-
liktedir. ier bir ifade ile bu harlara tabi hizmetlerin amac bakasnn hukukunu zorla
etkileme amacna yneliktir. Bunlar ise
Yarg harlar ile
ergi yargs harlardr. Bu harlar ile ilgili mkellefiyete aada detaylca deinil-
mitir.
YARGILAMA HARLARINDA YKMLLK
Yarg Harlarnda Ykmllk
Harlar Kanununun 11. maddesinde yarg harlarnn mkellefi (ykmls) dzenlen-
mitir. Genel olarak yarg harlarn davay aan veya harca mevzu olan ilemin yaplma-
sn isteyen kiiler demekle ykml tutulmutur. Yarg harlar,
Mahkeme harlar,
cra ve iflas harlar
 7. nite - Yarglama Harlarnda Ykmllk 121
Ticaret sicili harlar ,olmak zere ana grup ile
ier yarg Harlar altnda bu yukardaki hizmet gruplar iin ortak harca tabi
ilemler olarak dzenlenmitir.
Tek tarafl, bir hukuku etkileyen ticaret sicili harlar ile ekimesiz yarg ilerinde har- Hizmet sonunda verilecek hkmi
veya icrai karar ile bakiye harlarn
cn ykmls harca konu ilemi talep eden kiiler olacaktr. ekimeli davalarda mahke- denmesinden aleyhine hizmet
me harlar ile icra harlarnda harca tabi hizmetin balamas veya yrtlmesi iin har talep edilen mkellef hline
gelecektir.
ncelikle ilemin yaplmasn isteyen tarafndan denecektir. Hizmet sonunda verilecek
hkmi veya icrai karar ile bakiye harlarn denmesinden aleyhine hizmet talep edilen
mkellef hline gelecektir.
Hkmi veya icrai kararlar bavuran tarafndan daha nce denmi olan harlarn m-
kellefi aleyhine hizmet talep eden haline getirmezler. Bu kararlar denmi olan harlar ba-
kmndan hizmet talep eden iin aleyhine hizmet talep edene rcu hakk verecektir. Harc
deyen kii demi olduu har ve masraflar hizmet sunucusu devletten deil aleyhine
karar verilenden isteyebilecektir. Harc deyen devletten ancak fazla dedii veya baka
bir harca mahsup imkan kalmayan harc talep edebilecektir.

Davay kazanan har ykllnden kurtulur mu?

2
Hizmet talep edenin daha nce dedii harcn, aleyhine ilem talep edilen zerine
yklenmesi haksz fiil sorumluluunun bir yansmas olarak karmza kmaktadr. Bir
hakk kendiliinden tam ve sresiz olarak teslim etmesi gereken bir kiinin bu ykml-
lklerini yerine getirmemesi haksz fiil tekil etmektedir. Trk Borlar Kanununun (TBK)
4 . maddesinde haksz fiil sorumluluuna yer verilerek kusurlu ve hukuka aykr bir fiille
bakasna zarar veren, bu zarar gidermekle ykml tutulmutur. ier tara an, zarar
verici fiil yasaklayan bir hukuk kural bulunmasa bile, ahlaka aykr bir fiille bakasna
kasten zarar veren de, bu zarar gidermekle ykml tutulmutur. HMK 182. maddesin-
deki kt niyetli slah, HMK 32 . maddesindeki kt niyetle dava almasnn sonular,
HMK 351. maddedeki kt niyetle istinaf yoluna bavurma, HMK 368. maddedeki kt
niyetle temyiz konularndaki dzenlemeler de bu yaklamn daha belirginlemi rnek-
leri olarak ortaya kmaktadr.
Yarg harlar bakmndan karar verildii anda ykml deiecek ve bu andan itiba-
ren harca tabi hizmete ilikin harcn denmemi olan ksm artk yeni ykmlye gee-
cektir. Hizmeti talep eden har deme ykmllnden sonras iin kurtulacaktr. lem
sonrasnda verilecek karar ile harca tabi ilemi talep eden daha nce demi olduu har-
lar, hizmeti sunan devletten deil, aleyhine ilem talep edilen tara an alacaktr.

Hizmet Talep eden lehine karar verilmeden nce dedii harlar kimden alacak?
3
Harcn deme mkellefiyeti bakmndan kanun koyucu ilemi talep eden hakl olsa
bile ykmlln kaldrmam, sadece demi olduu harc aleyhine ilem talep edi-
lenden alma hakk vermitir. O hlde harcn mkellefi hem ilemi talep eden hem de
aleyhine hakl bir ilem tesis edilen olacaktr. Harca tabi ilem eer hartan muaf tutulmu
kiiler aleyhine tesis edilmi ise o zaman ilemi talep eden daha nce demi olduu harc
devletten iade alabilecektir. Bunun en tipik rneini aleyhine hkm kurulmas istenen
kar tarafn hartan muaf olduu vergi yargs harlarnda grmekteyiz.

Daval hartan muaf ise davacnn kazand davada dedii harlar ne olacak?
4
122
5
Harlar bakmndan Harlar
Kanunu genel, genel usul
kurallarn ierse de usul
kanunlar zel kanun olarak ykmll ortaya koyabilmek bakmndan usul dzenlemeleri olan;
dikkate alnacaktr.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Harlar Kanununun vergi yargs harlarnda mkellefi dzenleyen 53. maddesinde
vergi yargs harlarnn, harca mevzu olan ilemlerden dolay vergi mahkemeleri, blge
idare mahkemeleri ve antaya bavuranlar tarafndan denecei dzenlenmitir. Ba-
vuru harcnn mkellefi hizmeti talep edendir. Maktu ve nispi harlarda ise yarg harcn-
dan farkl olarak Harlar Kanunun 13. maddesi ile kar tarafn ilemleri hartan istisna
olduu iin hizmet talep eden lehine karar verilse bile istisna nedeniyle harc douran olay
olarak kabul edilmediinden bir mkellef de olmayacaktr. ier tara an vergi yargsnn,
yarg harcndan temel fark ise yarg harcnda bavurann talebi red olunduunda karar
ve ilam harc hizmetin amaca hasl olmamas nedeniyle nispi deil maktu olarak hesapla-
nrken, vergi yargs harcnda nispi olarak hesaplanmaktadr. Bu durum nedeniyle vergi
mkelleflerinin hak arama zgrlklerinin kstland veya zorlatrld da sylenebilir.
Vergi Yargsnn maktu ve nisbi harlarndaki farkllk nedir?
Yarglama harlarnda mkellefi belirlerken sadece kanunun mkellefi belirleyen mad-
deleri deil ayn zamanda ilgili (1) ve (3) sayl tarifeleri de dikkate almak gerekmektedir.
Harlar Kanununun 125. maddesi gereince bu Kanunun ilgili ksmlarnda mkellefiyet
hakknda konulmu hkmlerin aksine, zel kanunlarda hkm bulunduu takdirde zel
kanun hkmnn uygulanacana yer verilmektedir.
Harlar bakmndan Harlar Kanunu genel, genel usul kurallarn ierse de usul ka-
nunlar zel kanun olarak dikkate alnacaktr. Yarglama harlar bakmndan nihai mali
Hukuk yarglamasnn tabi olduu kurallar ihtiva eden Hukuk Muhakemeleri
Kanununu (HMK),
dari yarg ve vergi yargsnn tabi olduu kurallar ihtiva eden dari Yarglama
sul Kanununu (Y K) ile
cra ve iflas ilemlerinin tabi olduu kurallar ihtiva eden cra ve flas Kanununu
(K) incelemek gerekmektedir.
Herhangi bir istek olmakszn resen yaplacak ilemlere ait harlar, aksine hkm yok-
sa, lehine ilem yaplan kiilerden alnacaktr. rnein ipotek alacakls olan bir kiinin
ipotein paraya evrilmesi yoluyla bir takibi bulunmamasna ramen, ipotekli tanmazn
satlmas hlinde rehinli alacakl olarak ilk nce alacaklarn tahsil edecektir. Herhangi bir
talebi olmamasna ramen icra dairesi resen deme yapacaktr. Kural olarak tahsil harcn
ipotekli alacak sahibi demekle ykml olsa bile K 15. maddesi gereince zel dzen-
leme olduundan bu harcn da borluya ykletilmesi gerekir.
Vergi Yargs Harlarnda Ykmllk
ergi yargs da Y K hkmlerine tabi olmakla birlikte vergi davalar yarg harlar
dnda tutulmutur. Y K kapsamnda davac olabilmek iin menfaatin ihlal edilme-
si gerekmektedir. Vergi uygulamalar ile menfaat ancak vergi mkellefinin hakkn ihlal
edebilir. Vergi yargs harlarnda mkellef, iptali istenen vergilendirme ilemi ile ilgili
kanunda yer alan vergi mkellefi olacaktr. Vergi yargsnda bavurma harcnn mkellefi
dava aan vergi mkellefidir.
Gerek Kanunun mkellefi tanmlayan 53. maddesi gerekse (3) sayl tarifede yer alan
aklamalardan mkellefiyet konusunda bir belirsizlik vardr. Ancak Harlar Kanununun
56. maddesinde yer alan vergi mahkemelerince verilen nihai kararlar zerinden alnan nis-
pi ve maktu harlar (Bavurma harc hari) blge idare mahkemelerince veya antayca
mkellef lehine karar verilmesi hlinde mkellefe kazanlan miktar zerinden, kesin
kararn teblii tarihinden itibaren bir yl iinde geri verilir veya istek zerine vergi borcu-
 7. nite - Yarglama Harlarnda Ykmllk 123
na mahsup edilir hkm ile harcn iadesini dzenlemitir. Bu hkmden harcn davann
davac lehine dnmesi hlinde harcn iade edilecei yer almaktadr.
ier tara an Harlar Kanununun 55. maddesinde ise nispi ve maktu harlarn, ih-
barname esasna gre, ihbarnamenin teblii tarihinden itibaren 1 (bir) ay iinde ilgili ver-
gi dairesine deneceine yer verilmitir. K 112 3. maddesinde vergi mahkemesinde
dava ama dolaysyla 2577 sayl dari Yarglama sul Kanununun 27 nci maddesinin
8 numaral bendi gereince tahsili durdurulan vergilerden taksit sreleri gemi olanlar,
vergi mahkemesi kararna gre hesaplanan vergiye ait ihbarnamenin teblii tarihinden
itibaren bir ay iinde deneceine yer verilmitir.
Harlar Kanununun 55. maddesinde yer alan ihbarname K 112. maddesinde be-
lirtilen 2 nolu ihbarnamedir. Bu ihbarnameler vergi mahkemesi karar ile vergi mkellefi Karar ve ilam harc niteliindeki
maktu har ile nisbi harcn
aleyhine tasdik edilen dier bir ifade ile reddedilen dava deerinin mkellefe bildirildii mkellefi at davada aleyhine
ihbarnamelerdir. Bu durumda karar ve ilam harc niteliindeki maktu har ile nisbi harcn hkm verilen davacdr.
mkellefi at davada aleyhine hkm verilen davacdr.

DENEN HARLARIN RCU EDLMES

Rcu etmek demek daha nceden yklenilen mali ykn bakasna aktarlarak bu yk-
ten kurtulma anlamna gelmektedir. Rcu hakk kavram yeni dzenlemelerde dnme
hakk olarak deitirilerek, kiiyi yk altna sokan anlama hkmlerinden szlemeden
dnerek kurtulmas anlamna da gelmektedir. Rcu hakk genel olarak TBK 4 . maddesi
erevesinde ykn nakledilerek yk nedeniyle oluan maddi zarar gidermektir. Bir hak-
k kendiliinden teslim etmesi gereken kiinin bunu yapmamas kusurlu bir davrantr.
Hak sahibinin bu hakkn zorla alabilmesi iin devletin hizmetine ihtiya duymas
bunun iin masraf yklenmesi hlinde bu ykn kusurlu tarafa yklenilmesi adaletin ge-
reidir. Bu ykn hak sahibinde braklmas, kiilerin hak aramalarn engelleyecei gibi
mal varlklarnda eksilme yaratarak mlkiyet haklar da zedelenmi olur. O hlde dier
masraflar gibi kamunun verdii bu hizmet iin denen harcn da mali bir yk olarak hak-
sz kan tara an kusuru orannda alnmas gerekir. h lde kii yapm olduu masraf
devletten iade alamyor ise en azndan yklenmi olduu hizmet har ve masraflarn bun-
larn yaplmasna sebep olan kiiye rcu ederek alabilmelidir. te yandan hakszlk tespit
edildii andan itibaren de kii harca tabi hizmetin devam iin har ykmllnden de
kurtarlmaldr.

denen har neden karu taraftan alnr?

6
Hukuk Davalarnda Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk
HMK 323. maddesinde yarglama giderleri u ekilde saylmtr:
else, karar ve ilam harlar
ava nedeniyle yaplan tebli ve posta giderleri
osya ve sair evrak giderleri
Geici hukuki koruma tedbirleri ve protesto, ihbar, ihtarname ve vekaletname d-
zenlenmesine ilikin giderler
Keif giderleri
Tank ile bilirkiiye denen cret ve giderler
Resm dairelerden alnan belgeler iin denen har, vergi, cret ve sair giderler
ekil ile takip edilmeyen davalarda taraflarn hazr bulunduklar gnlere ait gnde-
lik, seyahat ve konaklama giderlerine karlk hakimin takdir edecei miktar, vekili
bulunduu hlde mahkemece bizzat dinlenmek, isticvap olunmak veya yemin et-
mek zere arlan taraf iin takdir edilecek gndelik, yol ve konaklama giderleri
124
7
Feragat ve kabul, talep sonucunun
sadece bir ksmna ilikin
ise yarglama harlarndan
mahkumiyet dier bir ifade
ile ykmllk de ona gre
belirlenecektir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
ekille takip edilen davalarda kanun gereince takdir olunacak vekalet creti
Yarglama srasnda yaplan dier giderler
HMKde sadece celse harc ile karar ve ilam harc yarglama giderleri arasnda sayl-
mtr. Mahkeme harlarndan olan bavuru harc ile yine bir tr bavuru harc olan tem-
yiz, istinaf ve itiraz harlar yarglama giderleri arasnda saylmamtr. O hlde HMK uy-
gulamasnda yarglama giderleri denildiinde sadece celse harc ile karar ve ilam harcnn
anlalmas gerekmektedir.
Bavuru harc aleyhine dava alandan alnabilir mi?
HMK 326. maddesi gereince kanunda yazl h ller dnda, yarglama giderlerinin,
aleyhine hkm verilen tara an alnmasna karar verilecektir, eer davada iki tara an her
biri ksmen hakl karsa mahkeme, yarglama giderlerini taraflarn hakllk oranna gre
paylatracaktr. Aleyhine hkm verilenler birden fazla ise mahkeme yarglama giderle-
rini, bunlar arasnda paylatrabilecei gibi, mteselsilen sorumlu tutulmalarna da karar
verebilir.
HMK 332. maddesi gereince Yarglama giderlerine, mahkemece resen hkmedile-
cektir, taraflarn bu konuda bir talepte bulunmalarna gerek yoktur. Yaplm olan yargla-
ma gideri niteliindeki har demesi, tutar, hangi tarafa ve hangi oranda ykletildii ve
dkm hkm altnda gsterilecektir. Hkmden sonraki harlar (yarglama giderleri-
ni) hangi tarafn deyecei, miktar ve dkm ile bu giderlerin hangi tarafa ykletilecei,
mahkemece ilamn altna yazlacaktr.
ava aldktan sonra dava konusuz kalabilir, bu nedenle davann esas hakknda bir
karar verilmesine gerek bulunmayan hllerde, hakim, davann ald tarihteki taraflarn
hakllk durumuna gre yarglama giderlerini HMK 331. madde gereince takdir ve hk-
medecektir. Harlar Kanununa ekli (1) sayl tarife gereince nisbi karar veya ilam harc an-
cak esas hakknda karar verilmesi hlinde gndeme geleceinden, maktu karar ve ilam har-
c alnmas gerekmektedir. Eer dava konusu belli bir deerle ilgili ise Harlar Kanununun
28. maddesi gereince karar ve ilam harcnn drtte biri, lm ve cismani zarar sebebiyle
alan maddi ve manevi tazminat davalarnda yirmide biri pein har olarak alnacandan
ve 31. madde gereince pein alnan karar ve ilam harc iin sonunda denmesi gerekenden
fazla olacandan fazlaln istek zerine geri verilmesine karar verilecektir.
Yarglama ilemini sonlandran feragat veya kabulde harlardan sorumluluk kabul
veya feragat beyannda bulunan taraf, davada aleyhine hkm verilmi gibi deerlendiri-
lecek ve feragat eden veya kabul eden zerine yklenecektir (HMK 312). eragat ve kabul,
talep sonucunun sadece bir ksmna ilikin ise yarglama harlarndan mahkumiyet dier
bir ifade ile ykmllk de ona gre belirlenecektir.
ier tara an taraflarn sulh olmalar h linde iki durum ortaya kabilir, taraflar sulh
koullarn hkme balatmak isteyebilirler veya sadece kendi aralarnda anlaarak mahke-
menin bir karar vermesini istemeyebilirler. Eer taraflar sulh szlemesini hkme balat-
mak isterler ise yaplan anlamada yer alan ve harcn kimin tarafndan deneceine dair
anlama, HMK 26. madde gereince hakimin taraflarn talep sonularyla bal olmas
ilkesi gereince hakimi de balayacak ve yarglama giderine resen deil szlemeye gre
karar verecektir.
Eer taraflar mahkemeden sulh koullar konusunda bir karar vermesini istemezler ise
HMK 315. maddesi gereince o zaman mahkemece karar verilmesine yer olmadna
karar verilecek ve mahkemece bir deere hkmedilmedii iin HMK 331. maddesi ve (1)
sayl tarife gereince sadece maktu karar ve ilam harcn taraflarn durumuna gre kimin
deyeceine hkmedilecektir.
 7. nite - Yarglama Harlarnda Ykmllk 125
Harlar Kanununda mkellef olarak tanmlanan ilemin yaplmasn isteyen kii
HMK 120. maddesine gre yarg harlar bakmndan davac dr. Buna gre davac, yar-
glama harlarn dava aarken mahkeme veznesine yatrmak zorundadr.

dari Davalarda Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk

Y K 2. maddesinde idari davalar, idari ilemler hakknda yetki, ekil, sebep, konu ve
maksat ynlerinden biri ile hukuka aykr olduklarndan dolay iptalleri iin menfaatleri
ihll edilenler tarafndan alan iptal davalar, idari eylem ve ilemlerden dolay kiisel
haklar dorudan muhtel olanlar tarafndan alan tam yarg davalar ile kamu hizmetle-
rinden birinin yrtlmesi iin yaplan her trl idari szlemelerden dolay taraflar ara-
snda kan uyumazlklara ilikin davalar olarak tanmlanmtr. Buna gre idari davann
taraflarndan en azndan birisi idare olarak karmza kmaktadr.
dari davalarda Y K uygulanmakla birlikte Y K kapsamnda yarglama giderleri dari davalar bakmndan da yarg
harlar hukuk mahkemelerinde
konusunda zel bir dzenleme yaplmam bu konuda Y K 31. maddesi ile yarglama grlen davalar gibi dikkate
giderleri konusunda Hukuk Muhakemeleri Kanununun uygulanacana yer verilmitir. alnacaktr.
dari davalar bakmndan da yarg harlar hukuk mahkemelerinde grlen davalar gibi
dikkate alnacaktr.

cra Takiplerinde Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk

cra ilemleri harlar bavuru, sonulandrma (yerine getirme ve tahsil) ve ynetim ek-
linde konuda harca tabi tutulmutur. Kural olarak icra ileminin yaplmasn isteyen
kiiler icra harlarn demekle ykmldrler. cra takipleri asndan rcu ilikisine ba-
kldnda K 15. maddede zel hkm bulunmaktadr. Buna gre Kanunda hilaf yazl
deilse, btn har ve masraflar borluya aittir. Harlarn borludan tahsil edilebilmesi
iin ayrca bir hkm ve takibine gerek yoktur.
cra harlar bakmndan Kdeki zel hkm gereince borlu, harlarn esas m-
kellefi olmaktadr. Buna karn, ilemi talep eden alacakl ise bu harlarn denmesinden
Harlar Kanununun 53. maddesi gereince sorumlu olacaktr. Alacaklnn deme sorum-
luluu, tahsilat ile birlikte sona ermektedir. cra talebinin gerekesi devletin gc ile cebri
tahsilattr, bu durumda tahsil yetkisi de icra dairesindedir.
cra dairesi bavuru harc ile pein harc ilemi isteyenden alacak ancak tahsil harcn
cebren yapt tahsilattan dorudan kendisi kesecektir. ier tara an alacakldan alnan
bavuru harc ve pein har ise borludan yaplan tahsilattan alacaklya denecektir.
crann yerine getirilmesi harcnn konusu para olmayan ilemler ile ilgisi olmadn-
dan, icra dairesince yaplacak cebri ilemler neticesinde borludan bir tahsilat yaplma
olana yok ise alacaklnn rcu hakk sakl kalmak kayd ile alacakl tarafndan sorum-
luluk erevesinde denecektir. Ancak alacakl tarafndan denen bu harlar iin K 15.
madde gereince ayr bir takip yaplmasna gerek yoktur, masraflar iin cebri tahsilat yol-
larnn iletilmeye devam edilmesi gerekmektedir.
ier tara an icraya itiraz edilmesi nedeniyle takip durmas h linde veya alacak iti-
razn iptali veya itirazn kaldrlmas davalar sonucunda ilemi isteyenin haksz kmas
durumunda harlar deme yapan zerinde kalacak ve mkellefi durumuna gelecektir.
Tahsil harc bakmndan feragat iin zel bir dzenleme bulunmaktadr. Harlar Vazgeilen alacaklar bakmndan
genel kural devreye girerek icra
Kanununun 23. maddesi gereince her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra takibinden takibinden vazgeen alacakl
vazgeildiinin zabtnameye yazlmas iin vazgeilen miktara ait tahsil harcnn yarsnn tahsil harcnn mkellefi hline
alnaca ancak haczedilen mal satlp paraya evrildikten sonra vazgeilirse tahsil harc- gelecektir.

nn tam olarak alnaca hkmne yer verilmitir. Tahsil harcnn, yaplacak tahsilatlardan
alnmas gerekmektedir. Ancak alacaklnn takipten vazgemesi hlinde tahsil imkn da
ortadan kalkmaktadr. Artk borlu aleyhine bir icra takibi feragat ile sona ereceinden
126 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

K 15. madde gereince bu tahsil harcn borludan alma olana da kalmamaktadr. Bu

durumda vazgeilen alacaklar bakmndan genel kural devreye girerek icra takibinden
vazgeen alacakl tahsil harcnn mkellefi haline gelecektir. Bu harc alacaklnn borlu-
dan yasal olarak talep etme olana da kalmayacaktr.
Kda harlarn denmesi bakmndan sulh ile ilgili olarak zel bir dzenleme yoktur.
Harlar Kanununun 23. maddesinde icra takibinden vazgemeyi her ne sebeple olursa
olsun eklinde geni tuttuundan, sulh nedeniyle vazgeilen takiplerde de 23. madde kap-
samndaki tahsil harcnn mkellefi alacakl olacaktr. Alacakl borlu ile yapm olduu
szleme ile harlar borluya ykletme olanana sahipken, har mkellefiyetinin devri
konusunda taraflarn aralarnda yapacaklar szlemeler VUK 8. madde gereince icra
dairesini balamayacaktr.
Alacakl icra takibi yaptktan sonra borlu ile haricen anlaarak tahsilatlar dorudan
kendisi de yapmaktadr. craya denmesi gereken parann alacakl tarafndan dorudan
alnmas icra dairesince yaplacak harcn tahsilini olanaksz h le getirmektedir. Burada
alacakl haricen tahsilat yapm olduu iin icra takibinden vazgemesine ramen, icra
dairesine dorudan bir bildirim yapmak yerine, K 78. madde kapsamnda haciz talebin-
de bulunmayarak haciz talebi kanuni sresinde yapmayarak veya yenilemeyerek dosyann
ilemden kaldrlmasn salayabilmektedirler.
VUK 3. madde gereince vergilendirmede vergiyi douran olay ve bu olaya ilikin mu-
amelelerin gerek mahiyeti esas olduundan grnrde haciz talebinin dmesi esasnda
takipten vazgeme h llerinden birisidir. Harlar Kanununun 23.maddesi takipten vaz-
geme sebebi konusunda bir snrlama yapmamtr. Haricen yaplan tahsilatlar da tahsil
harcna tabi olacaktr. Burada da icra dairesi tahsil harcn alacakldan isteyecektir.

Borluyla anlalarak haricen tahsilat yaplmas hlinde tahsil harc denmek zorunda mdr?
8
flas ve Konkordato Harlarn Rcu Edilmesi ve Ykmllk
flas ve konkordato harlar bakmndan da kural, ilemin yaplmasn isteyen kiilerin bu
harlar demekle ykml olmasdr. Yine icra harlarnda olduu gibi iflas harlarnda
da K 15. maddesi gereince harlar da borluya aittir. Mkellef K ile borlu olarak be-
lirlenmi olmasna karn bunun denmesinden yine alacakl sorumlu olacaktr.
Konunun deeri zerinden alnacak harlar bakmndan ise iflasn almas veya kon-
kordato istei ve masaya katlma harc ilemin yaplmasn talep eden tarafndan dene-
cektir. Eer bu ilemler sonucunda bir tahsilat yaplabilirse bu talepleri alacakl yapm ise
borludan yaplacak tahsilattan bu harlar deyenlere denecektir.
flas; tacirin varlklarnn borlarn karlamaya yetmiyor olmas, dier bir ifade ile
borca batk olmas halidir. Konkordatoda da borlu deme kabiliyetinin bir ksmn kay-
betmektedir. Alacakl alacan tam olarak alamad srece yaplacak iflas idaresinin ya-
paca tahsilatlardan nce harlar kesilecektir. Bu harlar borlunun hesabndan kesilse
de alacakl yaplacak kesinti kadar alacan daha az alacandan yk znde alacaklnn
zerinde kalm olacaktr.
cra ve iflas ilemlerinin daire dnda memur eliyle yerine getirildii her bir ilem iin
alnan haciz, teslim ve sat harc da borludan alnmak zere hizmeti talep eden tarafn-
dan denecektir.

Cezaevi Yap Harcnn Rcu Edilmesi ve Ykmllk

2548 sayl Kanunun 1nci maddesi ile icra dairelerince miktar ve kymeti muayyen olan
ilaml ve ilamsz alacaklardan tahsil olunan parann 2si ve kymeti muayyen olmayan
ilamlarn icrasndan tahsil harcnn yars nisbetinde har alnr denilmesine karn
 7. nite - Yarglama Harlarnda Ykmllk 127
maddede bu parann kimden alnacana dair ak bir ifade yer almamaktadr. Ancak
maddenin devamnda bu harcn borluya ykletilemeyecei yer almaktadr. Bu durumda
icra dairelerindeki ilemdeki taraflarn alacakl ve borlu olduklar dikkate alndnda bu
harcn mkellefi alacakl olarak ortaya kmaktadr.
ezaevi yap harc, Harlar Kanununda dzenlenmediinden harcn mkellefine dair
bir dzenleme de yoktur. Knn 15nci maddesinde kanunda aksi yazl deilse btn
har ve masraflarn borluya ait olduu belirtilmi ve kanunlarla bu kuraln snrlanabile-
cei kabul edilmitir. Bu hkm ayn konuda birbiri ile elien hkmler ieren iki kanun
arasnda genel-zel kanun deerlendirmesine gerek kalmadan ana kural dzenleyen ka-
nun dier kanunlara ncelik tanmaktadr. 2548 sayl Kanun da K 15. maddede yer alan
kurala ters bir dzenleme yer almakta olduundan bu hkm uygulanacaktr. cra dairesi
borludan yaplacak tahsilat hesaplarken cezaevi harcn hesaplamayacak, masraflar d-
tkten sonra alacaklya yaplacak demeden cezaevi harcn kesecektir.

Cezaevi harc borludan alnabilir mi?

9
YARGILAMA HARLARINDA STSNA VE MUAFYET
Harlar Kanununun 13. maddesinde aadaki konular hartan istisna tutulmutur. Me-
todolojik olarak istisna yarg harlar ksmnda yer alm olsa da bu istisnalar uyguland
konularda vergilendirme yargs iin de geerli olacaktr.
eeri 50 Trk lirasn gemeyen dava ve takipler ancak ticari senetlere ait takiplerde
bu istisna uygulanmayacaktr, bu istisna ticari olmayan konularda uygulanacaktr.
Kii haklarnn kullanlmas iin zorunlu olan vasi tayini ve azli ile yarglama dzenin-
de hakimin reddi talebinin kabul ve hakimin davadan ekilmesine ait kararlar da istisna
tutulmutur.
Ayda 100 Trk lirasn gemeyen nafakalara ait dava ve takipler iin istisna ngrl-
mtr ancak bu tutar getii anda istisna d kalacaktr. ier tara an eer ilamda na-
faka birden fazla kii lehine hkmedilmi ise her nafaka alacakls iin bu tutar bamsz
olarak dikkate alnacaktr.
cra ve iflas dairelerinin kusuru yznden yanl yaplm olan ilemlerin slah ve ip-
taline dair icra mahkemeleri kararlaryla, bu iptal veya slah dolaysyla yeniden yaplacak
ilemler taraflarn kusuru olmadndan istisna tutulmutur.
Ticaret sicilinde resen yaplan dzeltmeler de bir talebe bal yaplmadndan har
uygulamas dnda tutulmutur.
cra ceza mahkemelerinin kararlaryla bu kararlarn temyizi ilemleri de istisna tutul-
mutur. eza yargssnn harca tabi tutulmas ynnde kanun koyucuda bir eilim bala-
m olmakla birlikte, kanun koyucu bu konuda bir deiiklik yapmam ve cezai mahiyet-
teki ilemleri har dnda brakmaya devam etmektedir.
Kira alacaklar ile ilgili olarak hapis hakknn kullanm iin yaplacak de er tutma
ilemleri de harlardan istisna edilmitir.
Yetkili makamlarn isteyecekleri ilam ve eitli evrak suretlerini talep eden makamla-
rn yapacaklar resm ilemlerde kullanlacak belgelerden surat harc alnmamas iin bu
belgelerin suretleri hartan istisna edilmitir.
Kamu adna umhuriyet savclar tarafndan hukuk mahkemelerine alan davalar ve
kanun yolu bavurular ile ceza mahkemelerinden verilen kararlara kar kanun yolu ba-
vurular da istisna elen konular arasndadr.
Genel bteye dhil idarelerin bu (1) yarg harlar ve (3) vergi yargs harlar sayl
tarifelerine giren btn ilemleri harca tabi tutulmu olmakla birlikte eer dava sonu-
cunda genel bteye d hil idarelerin hakl karsa hakllk nispetinde kar tara an har
128 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

alnabilecektir. Bu durum genel bteli idareler aleyhine alan davalar bakmndan dier
kiilere kar alan davalar ayrmaktadr. Bu durum genel bteli idarelere kar alacak
davalar bakmndan hak arama zgrln kstlayc niteliktedir.
Harlar Kanununun 33. maddesinde i mahkemeleri tarafndan iiler lehine hk-
me balanm olan hak ve alacaklarn takibinde iilerden hi bir har alnmadan gerek-
li ilem yaplaca eklinde bu alacaklar iin istisna getirilmi olmasna karn Harlar
Kanununun 123. maddesinde bu istisnaya, muafiyet ile tekrar snr getirilmi ve hartan
muafiyet gndelikleri veya aylk cretleri 16 yan doldurmu iiler iin belirlenen asgari
creti gemeyen iiler ve raklar ile snrl tutulmutur. Asgari cretten 1 T bile fazla
cret alan ii ve raklar bu istisnann otomatik olarak dnda kalacaktr. Kanununun
3 . maddesi gereince asgari cretin altnda ii altrlmas yasaktr. stisnann bu du-
rumda 16 yandan kk iilerin 16 yandan bykler iin belirlenen asgari crete ka-
dar creti olanlar ile snrl olduunu syleyebiliriz.
Harlar Kanununun 14. maddesi ile erler ve ihtiyalar evlet tarafndan stlenilen
ve karlanan onba ve avular adliye ilemlerinden tr hartan muaf tutulmulardr.
rofesyonel nitelikte uzman onba ve avular bakmndan bu muafiyet uygulanmaya-
caktr. Bu muafiyet bu grevler devam ettii srada doacak harlar ile snrldr.
zel kanunlarla hartan muaf Harlar Kanununun 123. maddesinde zel kanunlarla hartan muaf tutulan kiilerle,
tutulan kiilerle, istisna edilen
ilemlerden har alnmaz.
istisna edilen ilemlerden har alnmaz, uygulamas ile dier kanunlarla harlar konu-
sunda muafiyet ve istisna dzenlenebileceine yer verilmitir. rnein; 5510 sayl os-
yal Gvenlik Kurumu Kanununun 36. maddesinde kurum kendi kanunu ile 4 2 sayl
Harlar Kanununa gre alnan harlardan muaf tutulmutur. Bu muafiyet baka kanunla
dzenlenen cezaevi harcn kapsamamaktadr. ier tara an zel kanunlarda hartan
muafiyete ilikin hkmler bulunsa bile (1) sayl Tarifesinin (A) Mahkeme Harlar b-
lmnn ( ) numaral fkrasndaki keif harc ve (1) sayl Tarifesinin (B) cra ve flas
Harlar blmnn (III) numaral fkrasndaki haciz, teslim ve sat harc bakmndan
uygulanmayacaktr.

Harlar ile ilgili istisna ve muafiyetler iin kurumlara ilikin kanunlara da bakmak gerekir.
 7. nite - Yarglama Harlarnda Ykmllk 129

zet
Genel olarak har ykmlln aklamak. ilemlerinin tabi olduu kurallar ihtiva eden cra ve
1
Genel anlamda har tanmndan hareket edildiinde, flas Kanununu (K) incelemek gerekmektedir.
yar kamusal nitelikteki blnebilir kamu hizmet- Hak sahibinin bu hakkn zorla alabilmesi iin devle-
lerinden faydalanmak isteyen kiinin bu hizmetin tin hizmetine ihtiya duymas bunun iin masraf yk-
karln demesi gerekmektedir. Harcn kimin ta- lenmesi hlinde bu ykn kusurlu tarafa nakledilmesi
rafndan denecei kanunlar ile belirlenecektir. Kii- adaletin gereidir. Bu ykn hak sahibinde brakl-
lerin kendi aralarnda yapacaklar szlemeler ile har mas, kiilerin hak arama zgrln engelleyece-
deme ykmllklerini belirlemeleri mmkndr. i gibi mal varlklarnda eksilme yaratarak mlkiyet
Harlar Kanununu incelediimizde z itibaryla 9 haklar da zedelenmi olur. HMKde sadece celse harc
ayr harcn tek kanun altnda toplanm olduunu ile karar ve ilam harcn yarglama giderleri arasnda
grmekteyiz. Genel bir mkellefiyetten ziyade her bir saylmtr. Yarglama ilemini sonlandran feragat
har tr iin mkellef tanm ayr yaplmtr. Harlar veya kabulde harlardan sorumluluk kabul veya fera-
Kanununun 11. maddesinde yarg harlarnn mkellefi gat beyannda bulunan taraf, davada aleyhine hkm
(ykmls) dzenlenmitir. Genel olarak yarg har- verilmi gibi deerlendirilecek ve feragat eden veya
larn davay aan veya harca mevzu olan ilemin yapl- kabul eden zerine yklenecektir (HMK 312).
masn isteyen kiiler demekle ykml tutulmutur.
Yarg harlar; Mahkeme Harlar, cra ve flas Harlar, Yarglama harlarnda ykmlleri saymak.
2
Ticaret icili Harlar , olmak zere ana grup ile dier Harlar Kanunununda mkellef olarak tanmlanan i-
yarg harlar altnda bu yukardaki hizmet gruplar iin lemin yaplmasn isteyen kii HMK 120. maddesine
ortak harca tabi ilemler olarak dzenlenmitir. gre Yarg harlar bakmndan davac dr. Buna gre
Hkmi veya icrai kararlar, bavuran tarafndan daha davac, yarglama harlarn dava aarken mahkeme
nce denmi olan harlarn mkellefini, aleyhine veznesine yatrmak zorundadr. dari davalarda Y K
hizmet talep eden haline getirmezler. Bu kararlar uygulanmakla birlikte Y K kapsamnda yarglama
denmi olan harlar bakmndan hizmet talep eden gidereri konusunda zel bir dzenleme yaplmam,
iin aleyhine hizmet talep edene rcu hakk verecek- bu konuda Y K 31. maddesi ile yarglama giderleri
tir. Harc deyen kii demi olduu har ve masraf- konusunda Hukuk Muhakemeleri Kanununun uygu-
lar hizmet sunucusu devletten deil aleyhine karar lanacana yer verilmitir. dari davalar bakmndan da
verilenden isteyebilecektir. Harc deyen devletten yarg harlar hukuk mahkemelerinde grlen davalar
ancak fazla dedii veya baka bir harca mahsup im- gibi dikkate alnacaktr. Vergi yargsnda karar ve ilam
kan kalmayan harc talep edebilecektir. harc niteliindeki maktu har ile nispi harcn mkelle-
Yarglama harlarnda mkellefi belirlerken sadece fi, at davada aleyhine hkm verilen davacdr.
Kanunun mkellefi belirleyen maddeleri deil ayn cra dairesi borludan yaplacak tahsilat hesaplarken
zamanda ilgili (1) ve (3) sayl tarifeleri de dikkate cezaevi harcn hesaplamayacak, masraflar dtkten
almak gerekmektedir. Harlar Kanununun 125. mad- sonra alacaklya yaplacak demeden cezaevi harcn
desi gereince bu Kanunun ilgili ksmlarnda mkel- kesecektir.
lefiyet hakknda konulmu hkmlerin aksine, zel
kanunlarda hkm bulunduu takdirde zel kanun Yarglama harlarnda istisna ve muhafiyetleri akla-
hkmnn uygulanacana yer verilmektedir. 3 mak.
Harlar bakmndan Harlar Kanunu genel, genel Harlar Kanununun 13. maddesinde yer alan konular
usul kurallarn ierse de Usul Kanunlar zel kanun hartan istisna tutulmutur. Metodolojik olarak istisna
olarak dikkate alnacaktr. Yarglama Harlar bak- yarg harlar ksmnda yer alm olsa da bu istisnalar
mndan nihai mali ykmll ortaya koyabilmek uyguland konularda vergilendirme yargs iin de
bakmndan usul dzenlemeleri olan; hukuk yarg- geerli olacaktr. Harlar Kanununun 123 maddesinde
lamasnn tabi olduu kurallar ihtiva eden Hukuk zel kanunlarla hartan muaf tutulan kiilerle, istisna
Muhakemeleri Kanununu (HMK), idari yarg ve edilen ilemlerden har alnmaz. uygulamas ile dier
vergi yargsnn tabi olduu kurallar ihtiva eden dari kanunlarla harlar konusunda muafiyet ve istisna d-
Yarglama sul Kanununu (Y K) ile icra ve iflas zenlenebileceine yer verilmitir.
130 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm
1. Genel olarak harcn ykmls aadakilerden hangisidir? 6. Vergi yargsnda davac kazandnda nceden dedii ba-
a. Hizmeti talep eden vurma harc ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi dorudur?
b. Hizmet sunan a. ade olunur.
c. Hizmetten etkilenen b. Baka borlarna mahsup olunur.
d. Aleyhine hizmet istenen c. Nisbi harca mahsup olunur.
e. Her trl hizmet alan d. Herhangi bir ilem yaplmaz.
e. Yars iade edilir.
2. Cezaevi harcnn mkellefi aadakilerden hangisidir?
a. Borlu 7. Aadakilerden hangisi yarglama sonrasnda kar tara-
b. Alacakl fa yklenmez?
c. lem talep eden a. Celse harc
d. Cezaevi mteahhidi b. Bavuru harc
e. Hkmller c. Karar ve ilam harc
d. Keif giderleri
3. Aadakilerden hangisi harca tabi ilemi talep edenlerin e. Kar vekalet creti
dndaki kiilerin de hukukunu etkileyen iler ile ilgili har-
lardan deildir? 8. cra Takibinde alacaklnn alacan dorudan banka
a. Yarg harlar zerinden borludan tahsil etmesi halinde icra dairesi tahsil
b. Vergi yargs harlar harcn aadakilerden hangisinden ister?
c. Tapu ve kadastro harlar a. Borludan
d. Gemi ve liman harlar b. demenin gerekletii bankadan
e. Noterlik harlar c. Har domaz.
d. Alacakldan
4. Aadakilerden hangisi tarifeye (1) sayl tarifeye gre e. lemi tamamlayan banka alanndan
yarg har gruplarndan biri deildir?
a. Bavurma harc 9. Aadaki ilemlerden hangi ilem harlardan istisna
b. Mahkeme harc deildir?
c. Ticaret sicil harc a. 100 TLye kadar nafakaya iliin yakip
d. cra ve iflas harlar b. Vasi tayini
e. Dier yarg harlar c. Hakimin ekilmesi
d. Vasinin azli
5. cra harlarnn borluya ykletilmesinin temel gereke- e. Kayyum tayini
si aadakilerden hangisidir?
a. Takibin aleyhine yaplmas 10. Aadakilerden hangisi har muafiyetine sahip olanla-
b. Kanunda yer almas rn demesi gereken harlardan biri deildir?
c. Haksz fiil sorumluu a. Keif harc
d. Mal varlnn daha ok olmas b. Haciz harc
e. Cezaevi harcn dememesi c. Bavuru harc
d. Sat harc
e. Teslim harc
 7. nite - Yarglama Harlarnda Ykmllk 131

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar

1. a Yantnz yanl ise Harlarda Ykmllk konu- Sra Sizde 1
sunu yeniden gzden geiriniz. Kiilerin kendi aralarnda yapacaklar szlemeler ile har
2. b Yantnz yanl ise ezaevi Yap Harcnn Rcu deme ykmllklerini belirlemeleri mmkndr. Ancak
dilmesi ve Ykmllk konusunu yeniden gzden kanunla aka kabul edilen hller hari olmak zere, m-
geiriniz. kellefiyete veya sorumluluuna ilikin kiiler arasnda akde-
3. e Yantnz yanl ise Harlarda Ykmllk konu- dilecek zel szlemeler ile mkellefin deitirilmesi alacakl
sunu yeniden gzden geiriniz. idareyi balamayacaktr.
4. a Yantnz yanl ise Yarg Harlarnda Ykmllk
konusunu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 2
5. c Yantnz yanl ise Yarg Harlarnda Ykmllk Hkmi veya icrai kararlar bavuran tarafndan daha nce
konusunu yeniden gzden geiriniz. denmi olan harlarn mkellefi aleyhine hizmet talep eden
6. d Yantnz yanl ise ergi Yargs Harlarnda Y- h line getirmezler. Bu kararlar denmi olan harlar bak-
kmllk konusunu yeniden gzden geiriniz. mndan hizmet talep eden iin aleyhine hizmet talep edene
7. b Yantnz yanl ise Hukuk avalarnda Harlarn rcu hakk verecektir.
Rcu dilmesi ve Ykmllk konusunu yeniden
gzden geiriniz. Sra Sizde 3
8. d Yantnz yanl ise cra Takiplerinde Harlarn Hizmeti talep eden har deme ykmllnden sonras
Rcu dilmesi ve Ykmllk konusunu yeniden iin kurtulacaktr. lem sonrasnda verilecek karar ile har-
gzden geiriniz. ca tabi ilemi talep eden daha nce demi olduu harlar,
. e Yantnz yanl ise Yarglama Harlarnda stisna ve hizmeti sunan devletten deil aleyhine ilem talep edilen ta-
Muafiyet konusunu yeniden gzden geiriniz. ra an alacaktr.
10. c Yantnz yanl ise Yarglama Harlarnda stisna ve
Muafiyet konusunu yeniden gzden geiriniz. Sra Sizde 4
Harca tabi ilem eer hartan muaf tutulmu kiiler aleyhine
tesis edilmi ise o zaman ilemi talep eden daha nce demi
olduu harc devletten iade alabilecektir.

Sra Sizde 5
Vergi yargsnn, yarg harcndan temel fark ise yarg har-
cnda bavurann talebi red olunduunda karar ve ilam harc
hizmetin amaca hasl olmamas nedeniyle nispi deil maktu
olarak hesaplanrken, vergi yargs harcnda nispi olarak he-
saplanmaktadr.

Sra Sizde 6
Ykn hak sahibinde braklmas, kiilerin hak aramalarn
engelleyecei gibi mal varlklarnda eksilme yaratarak mlki-
yet haklar da zedelenmi olur. O hlde dier masraflar gibi
kamunun verdii bu hizmet iin denen harcn da mali bir
yk olarak haksz kan tara an kusuru orannda alnmas
gerekir.
132 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Yararlanlan Kaynaklar
Sra Sizde 7 Harlar Kanunu
HMKde sadece celse harc ile karar ve ilam harc yarglama Hukuk Muhakemleri Kanunu
giderleri arasnda saylmtr. Mahkeme harlarndan olan cra ve flas Kanunu
bavuru harc ile yine bir tr bavuru harc olan temyiz, is- dari Yarglama sul Kanunu
tinaf ve itiraz harlar yarglama giderleri arasnda saylma- Trk Borlar Kanunu
mtr. O halde HMK uygulamasnda yarglama giderleri Vergi Usul Kanunu
denildiinde sadece celse harc ile karar ve ilam harcnn an-
lalmas gerekmektedir.

Sra Sizde 8
VUK 3. madde gereince vergilendirmede vergiyi douran
olay ve bu olaya ilikin muamelelerin gerek mahiyeti esas
olduundan grnrde haciz talebinin dmesi esasnda ta-
kipten vazgeme hllerinden birisidir. Harlar Kanununun
23.maddesi takipten vazgeme sebebi konusunda bir snrla-
ma yapmamtr. Haricen yaplan tahsilatlar da tahsil harcna
tabi olacaktr.

Sra Sizde 9
Knin 15nci maddesinde kanun da aksi yazl deilse b-
tn har ve masraflarn borluya ait olduu belirtilmi ve ka-
nunlarla bu kuraln snrlanabilecei kabul edilmitir. 2548
sayl Kanun da ise bu harcn borluya yklenemeyeceine
yer verilmitir. cra dairesi borludan yaplacak tahsilat he-
saplarken cezaevi harcn hesaplamayacak, masraflar d-
tkten sonra alacaklya yaplacak demeden cezaevi harcn
kesecektir.
8
DAMGA VERGS VE HARLAR BLGS

Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Yarg harlarnn nasl hesaplandn aklayabilecek,
Yarg harlarnn ne zaman ve nereye dendiini ifade edebilecek
bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Anahtar Kavramlar
esa lama eme aman
arh eme Yeri
ahsil

indekiler

Damga Vergisi ve Harlar Yarglama Harlarnn YARGI HARLARININ HESA LANMASI

Bilgisi Hesaplanmas ve denmesi YARGI HARLARININ DENMES
 Yarglama Harlarnn
Hesaplanmas ve denmesi

YARGILAMA HARLARININ HESAPLANMASI

Harlar da vergiler gibi har ile ilgili kanunlarn harc baladklar olayn gereklemesi
veya hukuki durumun tamamlanmas ile domaktadr. Bundan nceki blmlerde harc
douran olaylara yer verilmitir. Harc douran olay meydana geldikten sonra, kanuni
ller uygulanarak har hesaplanacak ve devlet har alacakls olacaktr. Devletin har
alaca, deme ykmls bakmndan har borcunu tekil etmektedir.

Bu kitapta yarglama harlar ifadesi Harlar Kanununun (1) sayl tarifesine balanan
yarg haralar ile (3) sayl tarifesine balanan vergi yargs harlarn birlikte ifade et-
mektedir.

Harlarn genel olarak ykmls harca tabi bir hizmetin yaplmasn talep edenler-
dir. Bir kii harca tabi bir hizmeti talep ettiinde nmze kan ilk soru harcn ne kadar
alnacadr. Yarglama harlar olan gerek yarg harc gerekse vergi yargs harc asndan
l maktu ve nispi esas olarak belirlenmitir.
Har alma lleri bakmndan Harlar Kanununun 15. maddesinde yarg harlar
(1) sayl tarifeye, Harlar Kanununun 54. maddesi ile vergi yargs harlar da (3) sayl
tarifeye balanmtr. Buna gre harlar tarifelerde yazl ilemlerden;
eer lsne gre nispi esas zerinden,
lemin nevi ve mahiyetine gre maktu esas zerinden alnacaktr.
Harlar hesaplayabilmek iin ncelikle nispi esas m yoksa maktu esas m olarak be-
lirlendiine bakmak gerekmektedir. Maktu esasa balanm ilemin parasal deerinin bir
kymeti yoktur. Her ilem iin bir maktu har alnacaktr. Hizmet talep eden ka defa
hizmet talep etmi ise o sayda har demek zorunda olacaktr. Maktu har miktar ba-
kmndan daha dk gibi grnse de pratikte daha ar bir mali yk hline de gelebilir.
rnein; Y Kun 5. maddesinde ayn dileke ile dava alabilecek h llere yer veril-
mitir. Kural olarak her idari ileme kar ayr dava ama zorunluluu vardr. O hlde kii,
hukukunu ilgilendiren birden fazla ileme kar ilem says kadar dava amak zorunda
kalacaktr. Bu durumda kiinin deyecei har her bir dava iin ayr ayr dava says kadar
olacaktr. Birden fazla ilemler nedeniyle maktu harcn yannda dava says artt iin her
bir dosya iin yaplacak posta giderleri gibi dier yarglama giderlerinde de art olmakta-
dr. Bu sknt otomasyonla alan vergi dairelerinin her bir vergi tr ve dnemi iin ayr
belge dzenlemeleri nedeniyle ayr bir ilem ortaya karmalarndan kaynaklanmaktadr.
136 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Dier taraftan birden fazla idari ileme kar davac, aralarnda maddi veya hukuki
ynden ballk ya da sebep-sonu ilikisi bulunmas nedeniyle tek dava atnda ise bu
kiiden alnacak har aleyhine dava alan ilem says kadar deil alan dava says kadar
olacaktr. Mahkemenin ayn dileke ile tek dava alamayacana karar vermesi durumun-
da ise davacnn yine 30 gn ierisinde ayn sayda dava amas ve her biri iin maktu
bavuru harcn demesi gerekecektir.

lem saysnn artmasnn maktu har tutarna etkisi nedir?

1
Harlarn maktu olarak belirlenmi
olmas her ileme ayn tutarn
uygulanaca anlamna
gelmemektedir.
Harlarn maktu olarak belirlenmi olmas her ileme ayn tutarn uygulanaca anla-
mna gelmemektedir. Kanun koyucu baz ilemlerden farkl sebeplerle daha fazla maktu
har alma yoluna gidebilmektedir. Maktu har olarak belirlenmi olan genel anlamdaki
bavuru har tutarlarnn mahkemenin grevine veya kanun yolundaki grev sralamas-
na gre deitiini grebilmekteyiz.
lemden ziyade ayn ilem nispi harca tabi tutulurken deer olmad iin nispi har
uygulanamayacaksa o zaman ayn ilem iin maktu har belirlenebilmektedir. Maktu har
tutarlarnn belirlenmesi kanun koyucunun inisiyatifinde olmakla birlikte bu belirleme-
lerde baz izlenen politikalarn da etkili olduu grlmektedir. rnein, sulh mahkeme-
lerine bavuruda alnan maktu harlar, dier mahkemelere gre daha dk belirlenirken
bu mahkemelerde zmlenen ilerin ilk etapta dk deerli iler olmas dikkate aln-
mtr. HMK ile sulh mahkemeleri ile asliye mahkemelerinin grevleri arasnda artk bir
deer ls kstas olmadndan, Harlar Kanununda sulh mahkemelerinin harlarnn
dk belirlenmi olmasnn da bir gerekesi kalmamtr.
Kanun yollar dikkate alndnda da istinaf iin ilk derecedeki ilerden, temyiz iin
ise istinaftan daha fazla maktu har belirlendii grlmektedir. znde en zahmetli yar-
glama hizmetini ilk derece mahkemeleri yapmalarna ramen ounlukla mevcut dosya
zerinden inceleme yapan temyiz aamasnda daha fazla har alnmasndaki temel gerek-
e hizmetin maliyeti deildir. Kanun koyucu burada bir sonraki aamaya gitme maliyetini
artrarak kiilerin bu yolu keyfi kullanmalarnn nne gemeye almtr. Gerekten
nceki aamadaki karar haksz bulan ile bir fayda salamayacan bildii hlde bir an-
sn denemek veya kt niyetli olarak sreci uzatmak, ihtilafllk hlini devam ettirmek
gibi davranlar bulunanlar ayrt etmek amac ile hareket edildii grlmektedir. Ancak
bu durum, gerekten bu yollara ihtiyac olanlar asndan ise hizmete ulama maliyetini
artrm oluundan hak arama zgrlnn kstlanmasna da sebep olabilecektir.

Kanun yoluna bavuru sonucunda alnan maktu harlar ilk yarglama srasndakinden ne-
2 den daha fazla alnmaktadr?

Kt niyetli slah, dava, istinaf, temyiz ile ilgili temel olarak HMK 329. maddesinde
hem yarglama giderlerini artrc hem de disiplin cezas ngren tedbirler yer almakla
birlikte, harlar bakmndan miktarlarn daha yksek belirlenmesinin ceza amal deil
caydrc amal yapldn syleyebiliriz. Tarifelere gre maktu esasa gre ilemin nevi ve
mahiyeti bakmndan har alnan hizmetler unlardr:
ulh, icra hukuk, asliye, idare, vergi, blge adliye veya blge idare mahkemeleri,
Yargtay, antay ve Askeri Yksek dare Mahkemesine ve Anayasa Mahkemesine
dava amak iin bavuruda bulunulmas,
Belli bir deer bulunmayan davalarda durumann ertelenmesine sebep olunmas,
ara ile llemeyen davalarda karar verilmesi, davann reddedilmesi, karar d-
zeltme talebinin reddi,
 8. nite - Yarglama Harlarnn Hesaplanmas ve denmesi 137
crann geri braklmasna karar verilmesi,
elil tespiti, ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbir kararlarnn verilmesi,
Yargtay hukuk daireleri, antaya temyiz bavurusu,
Blge idare mahkemeleri ile blge adliye mahkemeleri hukuk dairelerine istinaf
bavurusu,
craya bavurma,
eeri belli olmayan icra takiplerinde, icrann yerine getirilmesi,
Haczedilen gayrimenkullerin idaresi, kira mukaveleleri dzenlenmesi ve hesap tu-
tulmas,
cra ve iflas ilemlerinin daire dnda memur eliyle yerine getirilmesi,
Ticaret sicilinde tescil ve ilan yaplmas, kayt silinmesi,
rnek verilmesi,
icil tasdiknamesi verilmesi,
uret verilmesi,
Borcu alacana denk miras ilerinde de er tutulmas,
flas dairesi tarafndan de er tutulmas,
Yarg harlar bakmndan kanun koyucu talebin bir deer iermesi hlinde hizmet
talep edene salanacak fayda hesaplanabileceinden, bu faydann belli bir yzdesini har
olarak alma yolunu tercih etmitir. Nispi harca tabi tutulmu hizmetin kamuya maliyeti
deer nedeniyle deimemesine karn, dava veya icra takipleri ile istenen alacan veya Nispi harca tabi tutulmu hizmetin
kamuya maliyeti deer nedeniyle
alacak hakknn tutarnn ykselmesi ile har da ykselmektedir. Deer esasna gre alnan deimemesine karn, dava
harlarda bir oran ve bu orann uygulanaca bir deere (matraha) ihtiya duyulmaktadr. veya icra takipleri ile istenen
Matrah talep edilen hizmete konu i veya ilemin deeri iken bu orana uygulanacak oran o alacan veya alacak hakknn
tutarnn ykselmesi ile har da
i ile ilgili tarifede gsterilendir. Matrahn, tarifedeki oran har olarak ortaya kmaktadr. ykselmektedir.
arasal talepler asndan deeri (matrah) tespit etmek mmkn iken bir deeri ol-
makla birlikte gerek deerinin tam olarak bilinemedii durumlar da olabilir. rnein bir
tanmazn mlkiyeti tartmal iken sat gndemde olmayan maln tam deerini bilme
olana da olmayacaktr.
Harlar Kanununun 16. maddesi ile bu tip konulara aklk getirilmitir. Mdahalenin
nlenmesi, tescil ve tapu kayt iptali gibi tanmazn varlna ynelik davalarda tanma-
zn deeri dikkate alnacaktr. Bu davalarda tanmazn mlkiyetinin tmyle kazanlmas
veya kaybedilmesi sz konusu olduundan kanun koyucu harca esas deer olarak tm
deeri dikkate almtr. Bununla da snrl kalnmayp tanmazn varlna ynelik dava-
larda haksz kullanm (ecrimisil) ve tazminat gibi taleplerin de bulunmas hlinde har,
tanmazn deerine talep olunan tazminat ve ecrimisil tutar eklenmek suretiyle hesap-
lanacaktr.
Deer gsterilmesi mmkn olan hllerde dava dilekelerinde deer gsterilme-
si zorunlu tutulmutur. Deer gsterme zorunluluu davacya aittir. Davac eer deer
gstermekten kanrsa dava dilekesi de ileme alnmayacaktr. Harlar Kanununun 30.
maddesi gereince davacnn deeri eksik tespit ettii yarglama srasnda ortaya karsa o
durumada yarglamaya devam edilecek ancak sonraki durumaya kadar eksik braklan
deere isabet eden pein karar ve ilam harc tamamlanmadka davaya devam edilemeye-
cektir. HMK 150. maddesindeki sre iinde dosyann ileme konulmas, eksik olan harcn
denmesine baldr.

Deer gsterilmesi gereken ilemlerde hizmet talep eden deer gstermek istemezse ne olur?
3
138
Harcn konusu ilemin
balayabilmesi iin talep yeterli
olmayp bu talebe konu hizmetin
karl harcn da denmesi
gerekmektedir.
Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi
Dier taraftan Harlar Kanununun 17, 18 ve 19. maddelerinde de zel deer esaslar
belirlenmitir. Tanmazn veya geminin kullanmnn mlkiyet devrinden baka bir ne-
denle bakasna devrinden sonra boaltlmas (tahliyesi) ile teslimine ilikin gerek dava
gerekse icra aracl ile bunlarn tesliminde ilgili harcn matrah ise bir yllk kira bedeli
olarak belirlenmitir. Bir menkuln teslimine dair olan icra takiplerinde harcn matrah
menkuln ilamda veya takip talebinde gsterilen deeri, bu yoksa takdir edilecek deeri
zerinden hesaplanacaktr. Takdirin kimin tarafndan yaplacana dair bir aklk olma-
makla birlikte eksik deer gsterilmesi hli dzenlenmediinden, buradaki matrah takdi-
rinin icra dairesi tarafndan resen yaplmas gerektii anlalmaktadr.
Harlarn oranlar tarifelerde yer almaktadr. Davadan feragat veya davay kabul veya
sulh, yarglamann ilk celsesinde gerekleirse karar ve ilam harcnn te biri, daha sonra
olursa te ikisi alnacaktr, dier taraftan, her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra taki-
binden vazgeilmesi hlinde vazgeilen miktara ait tahsil harcnn yars, haczedilen mal
satlp paraya evrildikten sonra vazgeilmise tahsil harc tam olarak alnacaktr. Burada
tarife ile belirlenen orann kendisi de belli oranda azaltlarak yeni bir oran hline gelmek-
tedir.
Harlar Kanununun 24. maddesinde tanmaz veya gemilerin tahliye veya teslimine
dair icralarda Tahsil Harcnn (1) sayl tarifede yazl miktarlarn yars orannca alnaca-
belirtilmi olmasna karn tarifede tahsil harc genel anlamda deil, zel durumlarda
dikkate alnarak belirlenmitir. Tarifede gayrimenkuller ile gemilerin tahliye ve teslim-
lerde uygulanacak har oranlar ayr olarak belirlenmitir. Bu har, deeri belli olanlarn
tahsilinde alnacak tahsil harcna ilikin belirlenmi orann yars olmakla birlikte, Harlar
Kanununun 24. maddesi bakmndan bu dzenleme bir snrlama getirmediinden ta-
rifede gayrimenkuller ile gemilerin tahliye ve teslimlerinin ayr dzenlenmi olmas ne-
deniyle uygulanmayacan syleyen bir yorum kural da yoktur. Kanun koyucunun 24.
maddedeki bu dzenlemeyi, tarife detaylandrlrken unuttuu anlalmaktadr.
YARGILAMA HARLARININ DENMES
Har alacann kesinlemesi ile harc demekle ykml olan kiinin bu harlar deme-
si gerekmektedir. Yarglamadaki bavurma harlar bir ksm istisnai durumlar haricinde,
eksik harcn tamamlattrlmas gibi genel olarak bavurma harlarnn tahakkuku tahsile
baldr. Bavuru harcnn iade veya mahsubu sz konusu deildir. K 15. madde gerein-
ce bavurma harcnn da borluya ait olmas harcn kesinlemesi ile ilgili deil bavuran
tarafndan denen harcn rcu edilmesi ile ilgilidir. Dier taraftan karar ve ilam harlar
gibi para tahsiline araclk edilmeyen ilerde ise deme zaman deiebilmektedir. Tahak-
kuku tahsile bal olan harlar denmeden ileme balanamaz. O hlde harcn konusu
ilemin balayabilmesi iin talep yeterli olmayp bu talebe konu hizmetin karl harcn
da denmesi gerekmektedir.
deme Usul
Genel olarak pul ile deme yntemi lkemizde artk uygulanmadndan Harlar
Kanununun 25. maddesinde de buna uygun deiiklik yaplm ve harcn makbuz kar-
lnda denecei dzenlenmitir. Harcn, deyen asndan dendii ancak bu makbuz
ile ispat edilebilecektir.
Dier taraftan Harlar Kanununun 131. maddesi ile olayn zelliine gre Maliye Ba-
kanl makbuz karl deme yerine basl damga vurulmas veya sair ekilde tahsilat
yapma konusunda ilgili dairelere yetki de verebilecektir. Maliye Bakanl tahsilat gven-
liini salad srece sadece makbuzla snrl olmakszn her trl deme yntemini kul-
landrabilmektedir, gerekletirebilmektedir. on yllarda kullanm giderek yaygnlaan
 8. nite - Yarglama Harlarnn Hesaplanmas ve denmesi 139
elektronik deme yntemleri zellikle YA zerinden de uygulanmaya balamtr. Bu
yolla vatandalar veya avukat vekilleri YA zeriden harlar deyerek dava aabilmek-
tedir.
5018 sayl Kanunun 3. maddesinde harlar kamu gelirleri arasnda tannmtr. Har-
larn kanunilii ilkesi gereince kanunlarda eer har, Belediye Gelirleri Kanununda
yer ald gibi belediyeye veya baka kuruma ait bir gelir olarak tanmlanmad srece
merkez ynetimin btesinin bir paras olacaktr. Gelir daresi Bakanlnn Tekilat
ve Grevleri Hakknda Kanun gereince devlet gelirlerini toplamak Maliye Bakanlnca
kurulan Gelir daresi Bakanlna verilmitir (Maliye Bakanl ifadeleri grevine giren
Harlar, kanunda aksine bir
konularda Gelir daresi Bakanl olarak anlalmaldr Md. 33). Genel anlamda devlet dzenleme olmadndan merkez
gelirlerinden olan yarglama harlarn da toplama yetkisi Gelir daresi Bakanlna aittir. ynetim btesi geliridir.

deme Yeri
Gelir daresi Bakanl harlarn toplanma yetkisini kendi bnyesinde tutmaktadr. Har-
lar Kanununun 26. maddesinde yer alan yarg harlar harca konu olan ilemleri yapan
mahkeme veya daire tarafndan alnacana ilikin hkmnn yannda 132. maddede-
ki Gelir daresi Bakanlnn lzum grd takdirde harlar dorudan doruya vergi
dairelerince tahsil ettirmeye yetkili klnmas mahkemelerin, icra veya iflas dairelerinin
yetkisinin tahsilat ile snrl olduunu ortaya koymaktadr. Vergi yargs harlar iin zel
bir hkm olmamakla birlikte harca mevzu olan ilemleri yapan daireler tahsile yetkili
tutulduundan, vergi mahkemeleri de ayn ekilde tahsilata yetkili olacaktr.
O hlde konumuzla snrl olduundan yarglama harlar bakmndan mahkemeler
ile daireler sadece tahsil yetkisine sahip olup eksik denen harc cebren tahsil etme yetki-
sine sahip olmayacaklardr. rnein, mahkeme deerin eksik bildirilmi olmas nedeniyle
harcn tamamlattrlmasna verecei karar talep sahibine cebir uygulanmasn salayacak
nitelikte deildir. Mahkeme ancak HMK hkmlerini dikkate alarak yarglama hizmeti
vermeyi durduracaktr. HMK 150. maddedeki srede har tamamlanmazsa dosya ilem-
den kaldrlacaktr. Mahkeme, ne ge yatrlan harcn faizini isteyebilir ne de talepiden
zorla alnmasna karar verebilir.

Yarglama harlarnda dairelerin harlar ile ilgili yetkisinin bir snr var mdr?
4
cra dairesinin cra flas Kanunundan kaynaklanan yetkileri 6183 sayl Amme Ala-
caklarnn Tahsil sul Hakknda Kanun kapsamnda yer almayan dier alacaklar ile s-
nrldr. h lde cra flas Kanunu; evlete, vilayet hususi idarelerine ve belediyelere ait
vergi, resim, har, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masraf, vergi cezas, para
cezas gibi asli, gecikme zamm, faiz gibi feri amme alacaklar ve ayn idarelerin akitten,
haksz fiil ve haksz iktisaptan doanlar dnda kalan ve amme hizmetleri tatbikatndan
mtevellit olan dier alacaklar ile bunlarn takip masraflar hakknda uygulanamayacaktr.
cra iflas dairelerine verilen har tahsil etme grevi bavurma harc ile ilgili ilemleri
talep srasnda pein olarak alacakldan veya talep edenden harc tahsil etmesi ile snrl-
dr. Harcn denmemesi h linde icra dairesi ne alacakldan ne de K 15. maddesi gere- craya har denmez ise icra
ince de ileme devam edemeyeceinden, borludan da cebri takibata giriemeyecektir. dairesinin yapabilecei tek ey
verilen icra veya iflas hizmetlerini
cra dairesinin yapabilecei tek ey bu durumda sadece verilen icra veya iflas hizmetlerini durdurmaktr.
durdurmaktr.
Tahsil harlar bakmndan da znde ayn durum geerlidir. Tahsil harcnn domas
iin borludan cebren alnacak paralarn alacaklya denmesi gerekmektedir. Har ala-
caklya dendiinde doduundan harcn tahsil zaman deme zamandr. cra dairesinin
harc tahsil etmesi bir zorlamayla deil daha nce tahsil ettii paradan alacaklya derken
140 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

kesinti suretiyle tahsil edilmektedir. Dier taraftan Tahsil Harcnn bor, faiz ve masraflar
ile birlikte borludan tahsil edildii bu nedenle harcn bu yolla icra veya iflas idaresi tara-
fndan zorla tahsil edildii de ifade edilebilir. Grnte doru gibi gelen bu yaklamn
yanll alacan tamamnn tahsil edilmemesi hlinde kendiliinden ortaya kmakta-
dr. cra dairesi asl alacak kadar tahsilat yapsa bile harc bu tutarn ierisinden kesece-
inden har zorla borludan alnm gibi grnse de tahsilat har kadar eksik alacaklya
aktarlacandan pratikte de alacakl demi grnmektedir.
Dier taraftan vazgeme veya sulh, haricen deme gibi vazgemi saylma hllerinde
alnmas gereken tahsil harcnn icra dairesine bir deme yaplmadndan tahsil edilme
olana olmadndan icra dairesince tahsil harc da kesilemeyecektir. Bu durum tespit
edilmi olsa bile icra dairesinin eksik denen harlar bakmndan da cebri tahsil yetki-
si yoktur. cra dairesi bunu tespit ettiinde Gelir daresine bildirerek 6183 sayl Kanun
kapsamnda tahsil edilmesini salamaldr. Dier taraftan icra takibinden vazgemenin
sonularndan faydalanabilmek iin Harlar Kanununun 23. maddesi gereince durumun
zabta yazlabilmesi iin har denmek zorundadr.
Genel kurallardan bu tespiti yaptktan sonra Harlar Kanununun 37. maddesi gere-
ince de har borlusunun harcn kendiliinden sresinde dememesi hlinde yapla-
cak ilemlere yer verilmitir. Buna gre deme zaman gsterilen harlardan sresinde
denmeyenler, ilgili mahkeme ve daireler tarafndan srenin sonundan itibaren on be
gn iinde bir yaz ile o yerin vergi dairesine bildirilerek harlarn vergi dairesince tahsil
edilmesi salanacaktr. Dier durumlarda da vergi dairesine bildirimde bulunulmaldr.
Vergi yargs harlar bakmndan ise Harlar Kanununun 55. maddesi ile nispi ve
maktu harlar, ihbarname esasna gre, ihbarnamenin teblii tarihinden itibaren 1 ay iin-
de ilgili vergi dairesine denecei belirlenmitir. hbarname kural davaya esas tarhiyat
bildiren idarenin uygulayaca kurallara gre belirlenecektir. ergi sul Kanunu kapsa-
mna giren konularda har K hkmlerindeki ihbarname kuralna bal olarak Gelir
daresine bal vergi dairlerince veya 2464 sayl Belediye Gelirleri Kanunu kapsamndaki
kamu alacaklar bakmndan Belediye Gelir Mdrlkleri tarafndan tahsil edilecektir.
4458 sayl Gmrk Kanunu kapsamnda tahsil edilmesi gereken alacaklar ile ilgili da-
valar nedeniyle ortaya kan maktu ve nispi harlar da gmrk tarafndan tahsil edile-
cektir. Vergi mahkemesi karar sonucunda dzenlenen ihbarnameler uygulamada ayn
konuda gerektiinde karara gre dzeltilmi ekilde yeniden dzenlenmi olduundan 2
nolu ihbarname olarak bilinmektedir. hbarname kural nedeniyle bu ekilde dzenlenen
ihbarnamelere kar mahkeme kararna dayanm olsa bile idare mahkeme kararn ihbar-
namede yanl uygulam da olabileceinden dava alabilecektir.

cra dairesi alacaklnn alacaklarn borludan haricen tahsil ettiini renmesi hlinde ne
5 yapmaldr?

Yukardaki yaptmz aklamalarla bal olarak Harlar Kanununun 133. maddesi

gereince Maliye Bakanlnn izniyle makbuzla tahsilatta bulunan memurlar bir aya ait
tahsilat tutarlarn ertesi ayn beinci gn akamna kadar en yakn vergi dairesine yatr-
makla mkelleftirler. 500 Trk lirasn geen tahsilat bu sre ile bal olmakszn derhl
yatrlr. Harlar Kanununda da aka grld gibi harca tabi ilemi yapan idare tara-
fndan harcn tahsil edilmesi harc bu idarenin z geliri haline getirmemektedir. Bu d-
zenleme idarelere verilen yetki veya grevin sadece tahsilata araclk yaplmas ile snrl
olduunu aka gstermektedir. dare adna har tahsiline yetkili klnm olan memur-
lar, Gelir daresinin deil tahsilat yapmakla grevlendirilen idarenin personelidir.
 8. nite - Yarglama Harlarnn Hesaplanmas ve denmesi 141

Maliye Bakanl gerek grdnde, kendisine aktarlmas gereken 500 TLlik limite ilikin
miktar artrmaya yetkili olduundan gncel tutarlar bakmndan bu yetkinin kullanlp
kullanlmad kontrol edilmelidir.

deme Zaman
Tahsilatn kimin tarafndan hangi koullarda yaplaca tahsilat yntemini seme bak-
mndan nemlidir. nk herkese mahkeme karar sonucunda sonradan ortaya kan bir
ykmll kendi iradesi ile yerine getirebilmesi iin imkn tannmaldr. Dier taraftan
devletin nizasz har alacana kavuma olanana sahip olabilmesi iin harcn kesinle-
mesinin dier bir ifade ile tahakkukunun neye bal olduunun da tespit edilmesi gerekir.
lemin nevi ve mahiyetine gre maktu har alnmasna karar verilen harlar, Harlar
Kanununun 27. maddesi gereince kural olarak ilemin yaplmasndan nce pein olarak
denir. Vergi yargs harlar da 55. madde gereince dava dilekesinin verilmesi srasnda
pein olarak denecektir.
Mahiyetleri icab maktu olarak belirlenmi olan ve iin sonunda hesap edilip alnmas
gereken harlarn ise har alacann domas tarihinden itibaren 15 gn iinde denmesi
gerekmektedir.
Maktu harlar pein veya sresinde denmemi ise sonraki ilemlere ancak har den-
dikten sonra devam edilecektir. Eer bu har bavuru harc niteliinde ilemin balamas
iin gerekli ise ileme zaten hi balanmayacaktr.
Nispi alnan karar ve ilam harlarnn drtte biri pein, geri kalan kararn tebliinden
itibaren bir ay iinde denecektir. O hlde bakiye karar ve ilam harc iin ilamn ilgilisine
Bakiye nispi karar ve ilam harc,
tebli edilmesi arttr. Dier taraftan lm ve cismani zarar sebebiyle alan maddi ve kararn tebliinden itibaren bir ay
manevi tazminat davalarnda pein alnan harcn oran yirmide bir olarak uygulanacaktr. iinde denecektir.
Kural olarak har denmeden sonraki ileme devam edilemeyecei kural bakiye ka-
rar ve ilam harc bakmndan deitirilmitir. Har denmemi olmas yarglama sonras
ilerden olan hkmn teblie karlmasnda bir engel deildir Dier taraftan karar ne-
deniyle alacakl olan taraflar da bakiye harcn lehlerine veya aleyhlerine yklenildiine
baklmakszn takibe konulabilecektir. Taraflar ilama kar kanun yollarna da bakiye harc
demeden bavurabileceklerdir. Harcn sresinde denmemesi hlinde mahkemece, 6183
sayl Kanun hkmlerini uygulayarak cebren tahsili iin vergi dairesine yaz ile bildirim
yaplacaktr.

Har denmeden sonraki ileme devam edilemeyecei kuralnn istisnas var mdr?
6
cra Tahsil Harc bakmndan ise icra takiplerinde Tahsil Harc alacan denmesi s-
rasnda kesinti suretiyle tahsil olacaktr. deme yaplmayan hllerde kural olarak har
alacann domas tarihinden itibaren 15 gn iinde denecektir. Nispi tahsil harcna
balanm gayrimenkullerin ve gemilerin tahliye ve teslimi ile menkullerin tesliminde icra
yerine getirildiinde doacandan 15 gnlk deme sresi de bu tarihten balayacaktr.
Konunun deeri zerinden alnacak flas Harlarnda da uygulama ayn ekilde gerek-
letirilecektir. Maktu olmakla birlikte (1) sayl tarifenin (D) blmnde yazl depozito
defter tutma ve miras ilerine ait harlar iin sonundan itibaren 15 gn iinde denir.
Harlar Kanununun 29. maddesi gereince ilama dayanmayan alacaklar ise ileride
tahsilat yaplrsa tahsil harcna mahsuben alacak miktarnn binde bei pein alnacaktr.
142 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Harcn Dier Tarafa denmesi

Kural olarak yarg ilemlerinden alnacak harlar denmedike sonraki ilemler yaplmaz.
Ancak zerine har yklenilen kiiden kaynaklanan bu hakl veya haksz sebeplerle ile-
min durmas dier taraf zarara uratabilecek mahiyettedir. Ancak yukarda da ifade edil-
dii zere mahkeme veya icra dairesinin yetkisi sadece ilemi durdurmakla snrl olup,
harc cebren tahsil yetkisi bulunmamaktadr. Bu durumun dier taraf zarara uratmasn
engellemek bakmndan kanun koyucu Harlar Kanununun 32. maddesi ile dier tarafa
bu harc deyerek ilemin devamn salatma hakk tannmtr. Dier tarafn kar tarafn
yerine yapm olduu deme mkellefiyetlerde bir deiiklik yapmamaktadr. Bu yolla
devletin har alaca bakmndan dier taraf yerine deme yapan dier taraf devlete kar
sorumlu olmaktan kurtaracak ve har borluluu sona erecektir. Dier tarafa yaplm
olan bu har demesi hkm ile birlikte HMK gereince yarglama giderleri arasnda de-
erlendirilerek hakl kmas hlinde dier tarafa mahkemece resen yklenmesine karar
verilerek dier tarafa rcu imkn verecektir.

Dier tarafa deme yaplmasnn har borluluu zerindeki etkisi nedir?

7
 8. nite - Yarglama Harlarnn Hesaplanmas ve denmesi
zet
Yarg harlarnn nasl hesaplandn aklamak.
1 2
Harlar da vergiler gibi har ile ilgili kanunlarn harc
baladklar olayn gereklemesi veya hukuki duru-
mun tamamlanmas ile domaktadr. Harlarn genel
olarak ykmls harca tabi bir hizmetin yaplma-
sn talep edenlerdir. Harlar hesaplayabilmek iin
ncelikle nispi esas m yoksa maktu esas m olarak
belirlendiine bakmak gerekmektedir. Maktu esasa
balanm ilemin parasal deerinin bir kymeti yoktur.
Harlarn maktu olarak belirlenmi olmas her ileme
ayn tutarn uygulanaca anlamna gelmemektedir.
Kanun koyucu baz ilemlerden farkl sebeplerle daha
fazla maktu har alma yoluna gidebilmektedir. lem-
den ziyade ayn ilem nispi harca tabi tutulurken deer
olmad iin nispi har uygulanamayacaksa o zaman
ayn ilem iin maktu har belirlenebilmektedir.
Yarg harlar bakmndan kanun koyucu talebin bir
deer iermesi hlinde, hizmet talep edene salana-
cak fayda hesaplanabileceinden, bu faydann belli
bir yzdesini har olarak alma yolunu tercih etmitir.
Nispi harca tabi tutulmu hizmetin kamuya maliyeti
deer nedeniyle deimemesine karn, dava veya icra
takipleri ile istenen alacan veya alacak hakknn tu-
tarnn ykselmesi ile har da ykselmektedir.
Harlarn oranlar tarifelerde yer almaktadr. Dava-
dan feragat veya davay kabul veya sulh, yarglama-
nn ilk celsesinde gerekleirse karar ve ilam harcnn
te biri, daha sonra olursa te ikisi alnacaktr, di-
er taraftan, her ne sebep ve suretle olursa olsun, icra
takibinden vazgeilmesi hlinde vazgeilen miktara
ait tahsil harcnn yars, haczedilen mal satlp para-
ya evrildikten sonra vazgeilmise tahsil harc tam
olarak alnacaktr. Burada tarife ile belirlenen orann
kendisi de belli oranda azaltlarak yeni bir oran hline
gelmektedir.
143
Yarg harlarnn ne zaman ve nereye dendiini ifade
etmek.
Har alacann kesinlemesi ile harc demekle y-
kml olan kiinin bu harlar demesi gerekmek-
tedir. Yarglamadaki bavurma harlar bir ksm
istisnai durumlar haricinde, eksik harcn tamamlat-
trlmas gibi genel olarak bavurma harlarnn ta-
hakkuku tahsile baldr. Dier taraftan karar ve ilam
harlar gibi para tahsiline araclk edilmeyen ilerde
ise deme zaman deiebilmektedir.
Vergi yargs harlar iin zel bir hkm olmamak-
la birlikte harca mevzu olan ilemleri yapan daireler
tahsile yetkili tutulduundan vergi mahkemeleri de
ayn ekilde tahsilata yetkili olacaktr. Yarglama har-
lar bakmndan mahkemeler ile daireler sadece tahsil
yetkisine sahip olup eksik denen harc cebren tahsil
etme yetkisine sahip olmayacaklardr.
cra dairesinin cra flas Kanunundan kaynaklanan
yetkileri 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil su-
l Hakknda Kanun kapsamnda yer almayan dier
alacaklar ile snrldr.
deme zaman gsterilen harlardan sresinde den-
meyenleri, ilgili mahkeme ve daireler tarafndan sre-
nin sonundan itibaren on be gn iinde bir yaz ile o
yerin vergi dairesine bildirilerek harlarn vergi daire-
since tahsil edilmesi salanacaktr. Dier durumlarda
da vergi dairesine bildirimde bulunulmaldr.
Tahsilatn kimin hangi koullarda yaplaca tahsi-
lat yntemini seme bakmndan nemlidir. nk
herkese mahkeme karar sonucunda sonradan ortaya
kan bir ykmll kendi iradesi ile yerine getire-
bilmesi iin imkn tannmaldr. Dier taraftan devlet
nizasz har alacana kavuma olanana sahip ola-
bilmesi iin harcn kesinlemesinin dier bir ifade ile
tahakkukunun neye bal olduunun da tespit edil-
mesi gerekir.
Maktu harlar pein veya sresinde denmemi ise
sonraki ilemlere ancak har dendikten sonra devam
edilecektir. Eer bu har bavuru harc niteliinde i-
lemin balamas iin gerekli ise ileme zaten hi ba-
lanmayacaktr.
Dier taraf yerine deme yapan, dier taraf devlete
kar sorumlu olmaktan kurtaracak ve har borlulu-
u sona erecektir. Dier tarafa yaplm olan bu har
demesi hkm ile birlikte HMK gereince yargla-
ma giderleri arasnda deerlendirilerek hakl kmas
halinde dier tarafa mahkemece resen yklenmesine
karar verilerek dier tarafa rcu imkan verecektir.
144 Damga Vergisi ve Harlar Bilgisi

Kendimizi Snayalm
1. Menkul mal teslimine ilikin icra takibinde tahsil harc- 6. lemi devam ettirmek iin har dier tarafa denirse
nn matrah aadakilerden hangisidir? aadakilerden hangisi sz konusu olur?
a. Menkuln kendi deeri a. Esas borlu, har borcundan kurtulur.
b. 1 aylk kira bedeli b. Mahkemece har borludan tahsil edilir.
c. 3 aylk rayi kira bedeli c. Mahkeme Gelir daresi Bakanlna 15 gn iinde
d. 6 aylk kira bedeli yazarak harcn borludan tahsil edilerek deyene ve-
e. 1 yllk kira bedeli rilmesini ister.
d. Alacakl harcn mkellefi haline gelir.
2. Birden fazla idari ileme kar tek dava aldnda ba- e. Borlu icra dairesine bildirilerek har cebren tahsil
vuru harcnn durumu ne olur? edilir.
a. Her ilem iin ayr alnr.
b. adece bir bavurma harc alnr 7. Dava dilekesinde deer gstermek zorunda olan kii de-
c. lemin biri iin tam dierleri iin 50 az alnr er gstermezse aadakilerden hangisi yaplr?
d. Bata bir alnr ancak dava reddedilirse ilem says a. Mahkemece resen tespit edilir.
kadar ayrca alnr b. lem balatlr sonraki ileme devam edilmez.
e. Her biri iin ayr alnr ama birden fazlas karar ve c. ava sonunda Gelir daresine bildirilerek takdir edi-
ilam harcna mahsup edilir len deer zerinden har alnr.
d. cra dairesi aracl ile deer tespit ettirilir.
3. Deeri para ile llebilen icra takiplerinde pein harcn e. Dosya ileme alnmaz.
oran binde katr?
a. Biri 8. Yarg harlarn toplama yetkisi aadakilerden hangisi-
b. kisi ne aittir?
c. a. Adalet Bakanl
d. Drt b. cra airesi
e. Be c. lemi yapan daire
d. Gelir daresi Bakanl
4. Vergi yargsnda nispi ve maktu harlar ihbarnamenin e. Cumhuriyet Basavcl
tebliinden itibaren ne kadar sre iinde denmelidir?
a. Bir hafta 9. cra takibinden vazgemenin sonularndan faydalana-
b. ki ha a bilmek iin tahsil harcnn demesi nasl yaplr?
c. On be gn a. ein
d. Bir ay b. Vazgemenin bildirilmesinden itibaren 15 gn iinde
e. Krk be gn c. Vazgemenin bildirilmesinden itibaren iki hafta iinde
d. Vazgemenin bildirilmesinden itibaren 30 gn iinde
5. deme zaman gsterilen harlar sresinde denmezse e. Vazgemenin bildirilmesinden itibaren bir ay iinde
ilgili daire Gelir daresine ne kadar sre sonra bildirim yapa-
caktr? 10. Aadakilerden hangisinin yarglama harlarn tahsil
a. Bir hafta yetkisi yoktur?
b. On gn a. cra dairesi
c. On be gn b. flas dairesi
d. Otuz gn c. Vergi dairesi
e. ki ay d. Mahkeme veznesi
e. Belediye
 8. nite - Yarglama Harlarnn Hesaplanmas ve denmesi
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. a Yantnz yanl ise Yarglama Harlarnn Hesap-
lanmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
2. b Yantnz yanl ise Yarglama Harlarnn Hesap-
lanmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
3. e Yantnz yanl ise deme Zaman konusunu ye-
niden gzden geiriniz.
4. d Yantnz yanl ise deme Yeri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
5. c Yantnz yanl ise deme Yeri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
6. a Yantnz yanl ise Harcn Dier Tarafa denme-
si konusunu yeniden gzden geiriniz.
7. e Yantnz yanl ise Yarglama Harlarnn Hesap-
lanmas konusunu yeniden gzden geiriniz.
8. d Yantnz yanl ise deme sul konusunu yeni-
den gzden geiriniz.
9. a Yantnz yanl ise deme Yeri konusunu yeniden
gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanl ise deme Yeri konusunu yeniden
gzden geiriniz
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Maktu esasa balanm ilemin parasal deerinin bir kyme-
ti yoktur. Her ilem iin bir maktu har alnacaktr. Hizmet
talep eden ka defa hizmet talep etmi ise o sayda har de-
mek zorunda olacaktr. Maktu har miktar bakmndan daha
dk gibi grnse de pratikte daha ar bir mali yk hline
de gelebilir.
Sra Sizde 2
znde en zahmetli yarglama hizmetini ilk derece mahke-
meleri yapmalarna ramen ounlukla mevcut dosya ze-
rinden inceleme yapan temyiz aamasnda daha fazla har
alnmasndaki temel gereke hizmetin maliyeti deildir.
Kanun koyucu burada bir sonraki aamaya gitme maliyetini
artrarak kiilerin bu yolu keyfi kullanmalarnn nne ge-
meye almtr.
Sra Sizde 3
Davac eer deer gstermekten kanrsa dava dilekesi de
ileme alnmayacaktr. Harlar Kanununun 30. maddesi ge-
reince davacnn deeri eksik tespit ettii yarglama srasn-
da ortaya karsa o durumada yarglamaya devam edilecek
ancak sonraki durumaya kadar eksik braklan deere isabet
eden pein karar ve ilam harc tamamlanmadka davaya de-
vam edilemeyecektir.
145
Sra Sizde 4
Gelir daresi Bakanl harlarn toplanma yetkisini kendi
bnyesinde tutmaktadr. Harlar Kanununun 26. maddesin-
de yer alan Yarg Harlarnn harca konu olan ilemleri ya-
pan mahkeme veya daire tarafndan alnacana ilikin hk-
mnn yannda 132. maddedeki Gelir daresi Bakanlnn
lzum grd takdirde harlar dorudan doruya vergi
dairelerince tahsil ettirmeye yetkili klnmas mahkemelerin,
icra veya iflas dairelerinin yetkisinin tahsilat ile snrl oldu-
unu ortaya koymaktadr.
Sra Sizde 5
Haricen deme gibi icra takibinden vazgemi saylma
hllerinde alnmas gereken tahsil harcnn icra dairesine bir
deme yaplmadndan tahsil edilme olana olmadndan
icra dairesince tahsil harc da kesilemeyecektir. Bu durum
tespit edilmi olsa bile icra dairesinin eksik denen harlar
bakmndan da cebri tahsil yetkisi yoktur. cra dairesi bunu
tespit ettiinde Gelir daresine bildirerek 6183 sayl Kanun
kapsamnda tahsil edilmesini salamaldr.
Sra Sizde 6
Bakiye karar ve ilam harc bakmndan istisnai durum var-
dr. Har denmemi olmas yarglama sonras ilerden olan
hkmn teblie karlmasnda bir engel deildir. Dier ta-
raftan karar nedeniyle alacakl olan taraflar da bakiye harcn
lehlerine veya aleyhlerine yklenildiine baklmakszn taki-
be konulabilecektir. Taraflar ilama kar kanun yollarna da
bakiye harc demeden bavurabileceklerdir.
Sra Sizde 7
Dier tarafn kar taraf yerine deme yapmas, kar taraf
devlete kar sorumlu olmaktan kurtaracak ve har borlulu-
u sona erecektir. Ancak dier tarafa yaplm olan bu har
demesi hkm ile birlikte HMK gereince yarglama gider-
leri arasnda deerlendirilerek hakl kmas hlinde dier
tarafa mahkemece resen yklenmesine karar verilerek dier
tarafa rcu imkn verecektir.
Yararlanlan Kaynaklar
Amme Alacaklarnn Tahsil sul hakknda Kanun
Belediye Gelirleri Kanunu
Gmrk Kanunu
Harlar Kanunu
Hukuk Muhakemeleri Kanunu
cra ve flas Kanunu
dari Yarglama sul Kanunu
Trk Borlar Kanunu
ergi sul Kanunu