2013-2014 retim Yl

nsan Haklar Hukuku Final Snav

(Tek Numaral renciler)
Cevap Anahtar

1. Olayda Bay (A) lmle sonulanabilecek bir i kazas geirmi ve bunun sonucunda
vcudunda kalc hasarlar kalmtr. Geirmi olduu i kazas bir devlet kuruluu ve zel bir
irketin ortak ticari faaliyeti srasnda meydana gelmitir. Dolaysyla devletin sorumluluu
sz konusu veriler nda deerlendirilmelidir. ncelikle Bay (A)nn geirmi olduu kaza
AHS Md. 2de ngrlen yaam hakk korumasna girdii eklinde tavsif edilebilir. Zira
AHS itihatlar bakmndan lm olay gereklemi olmasa bile ciddi lm riski ieren
durumlar da yaam hakknn korumasndan faydalanabilir. Md. 2nin korumasndan
yararlanlamayaca durumlarda ise meydana gelen olayn vcut btnlne ynelik etkisi,
olgusal ve kiiye bal tm koullar gz nnde bulundurularak tespit edilen asgari iddet
derecesine ulaan durumlarda ikence ve kt muamele yasa (Md. 3) uygulanabilecektir.
(7,5 puan)

Taraf devletler bakmndan yaam hakkndan doan ykmllkler negatif ve pozitif

ykmllkler olarak ikiye ayrlr. Strasbourg organlarna gre yaam hakk yalnzca kamu
ajanlarnn kiileri yaamlarndan keyfi olarak yoksun brakmamalarn deil ki bu negatif
ykmllk olarak adlandrlr, ayn zamanda devletin yarg yetki alannda bulunan herkesin
yaamn korumak iin gereken yasal ve idari tasarruflarda bulunmasn da zorunlu klar, bu
da pozitif ykmllk olarak adlandrlr. Dahas yaam hakk ihlali iddiasna mesnet tekil
eden olayn vuku bulmu olmas halinde ise devlet yaam hakknn usuli boyutu erevesinde
bu olay etkili bir ekilde soruturma ve sorumlular cezalandrma ykmll altndadr.
Sz konusu pozitif ykmllkler, devletin bilgi sahibi olduu yahut bilmesi gereken
durumlarda devlet-birey ilikisinin tesine geerek birey-birey ilikisinde vuku bulan
durumlar da ierir. Komisyon ve Mahkeme itihatlaryla gelitirilen sz konusu yaklam
szlemenin yatay etkisi olarak adlandrlr. (7,5 puan)

Somut olay balamnda Bay (A)nn geirmi olduu kaza devletin yaam hakkndan doan
ykmllkleri erevesinde sorumluluunu dourur niteliktedir. Zira kaza hem kamusal
ajanlarn hem de ticari irketin, Bay (A)nn yaamn koruyacak nlemleri almamasndan
kaynaklanmaktadr. Devlet hem yaam hakkn koruyacak nlemleri almam hem de nc
kii olan ticari irketi denetlememitir. Bunun yan sra savclk tarafndan yaplan soruturma
sonucunda gerekli nlemleri almam olan grevliler bakmndan kovuturmaya yer olmad
karar verilmesi kazann sorumlularnn yarglanmamasn sonulayarak yaam hakknn usuli
boyutu bakmndan da sorumluluu ortaya karmtr. Risk ieren faaliyet alanlar
bakmndan devletin ykmllkleri arasnda mevcut riskin en alt seviyeye indirilmesini
salayacak dzenlemeleri ve denetlemeleri yapmak da bulunmaktadr. Madur olduunu
iddia eden kiinin kusuruyla veya rastlantsal olarak gerekleme halleri dnda i kazas
meydana geldiinde, yaam tehdit edecek gerek ve gncel riskin varln bilen veya bilmesi
gereken devletin sorumluluu doacaktr. Buna ek olarak soruturma ve kovuturma
ykmllnn gerei olarak, etkili hukuk yollar vastasyla olayn sorumlular tespit
edilmeli ve kast varsa ceza hukuku yaptrmlaryla, kast yoksa cezai, adli veya idari
yaptrmlarla gerei yerine getirilmelidir. Bir gmrk muhafaza grevlisinin tren garnda
gerekleen ve lm riski ieren kazadan tek bana sorumlu tutulmas ve kovuturma
aamasna geilmemesi, stelik bunun ksmen aksi ynde olan adli yarg kararndaki tespitlere
ramen gereklemesi, soruturma ve kovuturma ykmllnn gereince yerine
getirilmediinin gstergelerindendir. (10 puan)

2. AHMne yaplan bireysel ikayet bavurusunun kabuledilebilirlik aamasn geebilmesi

iin ncelikle i hukuk yollarnn tketilmi olmas gerekir. hukuk yollarnn tketilmesi
lt, ikincillik ilkesinin gereidir. Bu balamda hukuk yolundan anlalmas gereken, ihlal
iddiasna konu olan tasarrufa ilikin olarak bavurucuya i hukuk dzeninde zm salayan
idari ve yargsal yollardr. Bavurucunun i hukukta bavurabilecei birden fazla hukuk yolu
bulunmas halinde AHM, ihlal iddiasnn niteliine bal olarak, bu yollarn birinin
tketilmesi sonucunda i hukuk yollarnn tketilmesi koulunun karlanm olduuna karar
verebilir. (10 puan)

Somut olayda verilen bilgilerle snrl olarak bavurucunun tketebilecei i hukuk

yollarndan ceza yolu kesinlemi, tazminat talebine ilikin hukuk yolu iddias ise derdesttir.
Bu durumda i hukuk yollarnn tketilmi olup olmad sorunu ortaya kmaktadr. hukuk
yollarnn tketilmi olduuna karar verilmesi halinde bavuru esastan incelemeye alnacak;
aksi halde kabuledilemez bulunarak reddedilecektir. (7,5 puan)

Bavurucunun ihlal iddias AHS Md. 2de dzenlenen yaam hakkna ilikindir. Tm temel
hak ve zgrlklerin temeli olan yaam hakk ihlali iddias bakmndan i hukukta sren
tazminat davasnn tek bana bavurucuya bir zm salayabileceinin ileri srlmesi
mmkn deildir. Zira ihlal iddiasnn bir ayan da ceza soruturmasnn devam
ettirilmeyerek kovuturma aamasna geilmemi olmas dolaysyla da sorumlularn
cezalandrlmam olmas nedeniyle devletin Md. 2den kaynaklanan usuli ykmllkleri
oluturmaktadr. Bu nedenle bavurucu bakmndan i hukuk yollarnn tketilmi olduunun
kabul edilmesi gerektiinden, hukuk davasnn derdest olmasnn bavuruya herhangi bir
etkisi yoktur. (7,5 puan)

3. AHSde basn zgrlne hakkna ilikin normatif bir dzenleme olmamakla birlikte
AHM itihad uyarnca basn zgrl Md. 10da ngrlen ifade zgrlnde
mndemitir. Bir baka ifadeyle basn zgrl AHSnin ifade zgrl korumasndan
yararlanr. (10 puan)

Gazete yaynn ihtiyati tedbir kararyla durdurulmas, tazminat davasndan ayr olarak bal
bana bir tasarruftur ve sadece bu bakmdan ihlal iddiasna temel tekil eder. Somut olaydaki
yayn durdurulmas kararna kar, basn zgrlne hakllatrlabilir olmayan bir mdahale
tekil ettii iddias ile AHMne bavurmak mmkndr. Tedbir kararnn, tazminat
davasndan ayr bir tasarruf tekil etmesinden dolay i hukuk yollarnn tketilmesi koulu ise
kural olarak yaplan itirazn reddedilmesi ile gereklemi olur. (10 puan)
htiyati tedbir karar tazminat davas alm olmasndan ayr bir tasarruf olduundan,
AHMne yaplacak bavuruyu etkilemeyecektir. Ancak ihtiyati tedbir hakknda yaplacak
bavuru iin sre bu tedbire kar ngrlen hukuk yollarnn tketilmesi ile balayacaktr.
25/11/2013 tarihinde ihtiyati tedbire ynelik itiraz reddedilmitir ve olayda bavurulabilecek
i hukuk yollarna ilikin baka bir veri de bulunmamaktadr. Bu nedenle 25/05/2014
tarihinde bavuru sresi dolmutur. (5 puan)

4. nc tarafn mdahalesi (amicus curiae) kurumunun iki vehesi bulunmaktadr. lki

vatanda bir baka Taraf Devlet aleyhine bireysel ikayet bavurusunda bulunan bir Taraf
Devletin, bavurunun szleme organ nndeki incelemesine katlmasdr. kincisi ise ulusal
hukuklarda rastlanan bilirkiilik kurumuna benzetilebilir. Burada bir ya da daha fazla gerek
yahut tzel kiiden somut olayn incelenmesinde gereken uzmanlk bilgilerini szleme
organna amade klmalar daveti sz konusudur. (7,5 puan)

nc tarafn mdahalesi kurumunun insan haklar hukukuna temel katks, bireysel

bavurularda hkmetler-d rgtlerin (HD) uyumazlk konusuna ilikin uzmanlk bilgi
ve grlerini sunmalarnn yolunu amasdr. Bireysel ikayet bavurularnn grlmesinde
adaletin doru tecelli etmesi amac dorultusunda szleme organlar, HDlerin
yaynlarndan yararlanmann yan sra yazl sunumlarn almakta ve durumalara
katlmalarna imkan salamaktadr. Kimi vakalarda szleme organlarnn farkl HDlerden
farkl grler ieren sunumlar kabul ettii de grlmektedir. (5 puan)

Szleme organlar, HDlerin yaynlarndan yararlanmak bir yana, dorudan bu rgtlerin

temsilcilerini davet edip dinlemekte ve asl usul olarak da yazl sunumlarn almakta ve bu
raporlar karar retim srecinde kullanmaktadrlar. Her ne kadar sz konusu bilgi ve
grlerin szleme organ bakmndan hukuki balaycl bulunmamaktaysa da bu bilgi ve
grler sz konusu szleme organlar tarafndan kararlarna aka geirilmektedir ve
muhakemenin esasnda tartlmaktadr. (5 puan)

Bu yolla, HDler, szleme organlarnn karar retim srecine aracsz ve etkin katlm
olana bulmaktadrlar. Bylelikle nc tarafn mdahalesi, bireysel bavurunun
incelenmesi srasnda sunulan katklar yoluyla yarglamann shhatini artrarak temel hak ve
zgrlklerin korunmasna katk salar. rnek kararlardan grld zere AHM, Afrika
nsan ve Halklarn Haklar Komisyonu ve Amerikan nsan Haklar Komisyonu ve Mahkemesi
amicus curiae kurumunu etkili ekilde kullanmakta ve sunulan grlere riayet etme eilimi
gstermektedirler. (7,5 puan)