Atlas Chwastow Ksiazka 2013-Mini7

Profesjonalny
atlas chwastw
Horst Klaaen/Joachim Freitag
www.agro.basf.pl
2004 BASF Aktiengesellschaft, 67114 Limburgerhof
Wszelkie prawa zastrzeone. aden z fragmentw niniejszej publikacji nie moe by reprodukowany, przechowywany w sys-
temach odtwarzania lub przekazywany w jakiejkolwiek formie lub w jakikolwiek sposb w formie elektronicznej, za pomoc
fotokopiowania, nagrywania lub w inny sposb bez uprzedniego uzyskania zgody wydawcy na pimie.
Produkty wymienione w publikacji powinny by stosowane zgodnie z etykietami rejestracyjnymi i tylko do zalecanych celw.
Poniewa producent nie ma wpywu na magazynowanie i stosowanie produktw, nie ponosi adnej odpowiedzialnoci za ewen-
tualne szkody wynike ze sposobu magazynowania i stosowania tych produktw. Rne, szczeglnie wystpujce miejscowo i
regionalnie czynniki mog wpywa na dziaanie produktw. Nale do nich np. czynniki pogodowe, stosunki glebowe, odmiany
rolin uprawnych, zmianowanie, terminy zabiegw, stosowane dawki, mieszaniny z innymi produktami, wystpowanie odpor-
nych organizmw (np. szczepy grzybw, rolin, owadw), technika stosowania itp. W wyniku szczeglnie niekorzystnych warun-
kw nie mona wykluczy zmian w skutecznoci preparatw lub uszkodze rolin uprawnych. Za takie przypadki producent lub
sprzedawca nie ponosi adnej odpowiedzialnoci.
Ze rodkw ochrony rolin naley korzysta z zachowaniem bezpieczestwa. Przed kadym uyciem przeczytaj informacje
zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczce produktu. Zwr uwag na zwroty wskazujce rodzaj zagroenia oraz prze-
strzegaj rodkw bezpieczestwa zamieszczonych w etykiecie.
Autorzy: Horst Klaaen, Joachim Freitag

Team Basf: Dr. Rainer Blankenagel, Kathrin Heineking, Dr. Verena Rappaport,
Mario Schneider, Dr. Alfons Schnhammer, Franz Zehfu
2
Biathlon 4D
Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Kurzylad polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Fazy rozwojowe zb. . . . . . . . . . . . . . 12 Lulek czarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Babka lancetowata. . . . . . . . . . . . . . . . 14 oboda oszczepowata. . . . . . . . . . . . . 68
Babka zwyczajna . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 oboda rozoysta. . . . . . . . . . . . . . . . 70
Barszcz zwyczajny . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Mak polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Bielu dzidzierzawa . . . . . . . . . . . . . . 20 Marchew zwyczajna. . . . . . . . . . . . . . . 74
Blekot pospolity . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Maruna bezwonna . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Bniec biay. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Mita polna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Bodziszek drobny. . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Mlecz polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Bodziszek okrgolistny . . . . . . . . . . . . 28 Mlecz zwyczajny. . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Bodziszek porozcinany. . . . . . . . . . . . . 30 Nawrot polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Bylica pospolita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Niezapominajka polna . . . . . . . . . . . . . 86
Chaber bawatek. . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Ostroe polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Czerwiec roczny. . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Ostreczka polna . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Czyciec polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Piciornik gsi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Dymnica pospolita . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Podbia pospolity . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Fioek polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Pokrzywa zwyczajna. . . . . . . . . . . . . . . 96
Gorczyca polna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Pokrzywa egawka. . . . . . . . . . . . . . . . 98
Gwiazdnica pospolita. . . . . . . . . . . . . . 46 Powj polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Iglica pospolita. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Poziewnik polny . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Jasnota purpurowa. . . . . . . . . . . . . . . . 50 Poziewnik szorstki. . . . . . . . . . . . . . . . 104
Jasnota rowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Przetacznik bluszczykowaty. . . . . . . . 106
Jaskier polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Przetacznik perski. . . . . . . . . . . . . . . . 108
Kkol polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Przetacznik polny. . . . . . . . . . . . . . . . 110
Komosa biaa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Przymiotno kanadyjskie. . . . . . . . . . . 112
Komosa wielkolistna. . . . . . . . . . . . . . . 60 Przytulia czepna. . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Komosa wielonasienna. . . . . . . . . . . . . 62 Psianka czarna. . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
3
Cztery wymiary skutecznego zwalczania chwastw w zboach
Rdest kolankowy. . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Wilczomlecz obrotny. . . . . . . . . . . . . . 172
Rdest plamisty. . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Wilczomlecz sosnka. . . . . . . . . . . . . . 174
Rdest powojowy. . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Wrotycz pospolity. . . . . . . . . . . . . . . . 176
Rdest ptasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Wyka kosmata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Rdest ziemnowodny. . . . . . . . . . . . . . 126 Wyka ptasia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Rogownica lepka . . . . . . . . . . . . . . . . 128 tlica drobnokwiatowa. . . . . . . . . . . 182
Rogownica pospolita . . . . . . . . . . . . . 130 Chwastnica jednostronna. . . . . . . . . . 184
Rumian polny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Miota zboowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Rumianek bezpromieniowy . . . . . . . . 134 Owies guchy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Rumianek pospolity . . . . . . . . . . . . . . 136 Palusznik krwawy. . . . . . . . . . . . . . . . 190
Rzodkiew wirzepa. . . . . . . . . . . . . . . 138 Palusznik nitkowaty. . . . . . . . . . . . . . . 192
Saata kompasowa. . . . . . . . . . . . . . . 140 Perz waciwy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Skrzyp polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Proso zwyczajne. . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Sporek polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Rajgras wyniosy. . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Starzec zwyczajny. . . . . . . . . . . . . . . . 146 Stokosa bezostna . . . . . . . . . . . . . . . 200
Stulicha psia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Stokosa dachowa . . . . . . . . . . . . . . . 202
Stulisz lekarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Stokosa mikka. . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Szarat szorstki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Stokosa ponna . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
Szarat tpolistny. . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Stokosa polna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Szczaw kdzierzawy. . . . . . . . . . . . . . 156 Stokosa ytnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Szczaw polny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Wiechlina roczna. . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Szczaw tpolistny. . . . . . . . . . . . . . . . 160 Wiechlina zwyczajna. . . . . . . . . . . . . . 214
Szczw plamisty. . . . . . . . . . . . . . . . 162 Wonica sina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Szczyr roczny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Wonica zielona. . . . . . . . . . . . . . . . . 218
laz dziki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Wyczyniec polny. . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Tasznik pospolity. . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Toboki polne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
4
Biathlon 4D
Spis chwastw wg nazw aciskich
Aethusa cynapium. . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Chrysanthemum vulgare. . . . . . . . . . . 176

Agropyron repens. . . . . . . . . . . . . . . . 194 Cirsum arvense. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Agrostemma githago. . . . . . . . . . . . . . . 56 Conium maculatum. . . . . . . . . . . . . . . 162
Alopecurus myosuroides . . . . . . . . . . 220 Consolida regalia . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Amaranthus lividus . . . . . . . . . . . . . . . 154 Convolvulus arvensis. . . . . . . . . . . . . . 100
Amaranthus retroflexus. . . . . . . . . . . . 152 Datura stramonium . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Anagalis arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Daucus carota. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Anthemis arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . 132 Descurainia sophia. . . . . . . . . . . . . . . 148
Apera spica-venti. . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Digitaria ischaemum. . . . . . . . . . . . . . 192
Arrhenatherum elatius. . . . . . . . . . . . . 198 Digitaria sanguinalis . . . . . . . . . . . . . . 190
Artemisia vulgaris . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Echinochloa crus-galli. . . . . . . . . . . . . 184
Atriplex hastata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Equisetum arvense. . . . . . . . . . . . . . . 142
Atriplex patula. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Erigeron canadensis. . . . . . . . . . . . . . 112
Avena fatua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Erodium cicutarium. . . . . . . . . . . . . . . . 48
Bromus arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Euphorbia cyparissias. . . . . . . . . . . . . 174
Bromus inermis. . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Euphorbia helioscopia . . . . . . . . . . . . 172
Bromus molis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Fumaria officinalis. . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Bromus secalinus. . . . . . . . . . . . . . . . 210 Galeopsis tetrahit . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Bromus sterilis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Galepsis ladanum. . . . . . . . . . . . . . . . 102
Bromus tectorum. . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Galinsoga parviflora . . . . . . . . . . . . . . 182
Capsella bursa pastoris. . . . . . . . . . 168 Galium aparine . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Centaurea cyanus. . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Geranium dissectum. . . . . . . . . . . . . . . 30
Cerastium glomeratum . . . . . . . . . . . . 128 Geranium pusillum . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Cerastium vulgatum. . . . . . . . . . . . . . 130 Geranium rotundifolium. . . . . . . . . . . . . 28
Chenopodium album. . . . . . . . . . . . . . 58 Heracleum sphondylium. . . . . . . . . . . . 18
Chenopodium hybridum. . . . . . . . . . . . 60 Hyoscyamus niger. . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Chenopodium polyspermum . . . . . . . . 62 Lactuca seriola. . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
5
Lamium amplexicaule. . . . . . . . . . . . . . 52 Rumex obtusifolius . . . . . . . . . . . . . . . 160
Lamium purpureum. . . . . . . . . . . . . . . . 50 Scleranthus annuus. . . . . . . . . . . . . . . . 36
Lithospermum arvense. . . . . . . . . . . . . 84 Senecio vulgaris. . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Malva sylvestris. . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Setaria glauca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Matricaria chamomilla. . . . . . . . . . . . . 136 Setaria viridis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Matricaria indora. . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Sinapis arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Matricaria suaveolens. . . . . . . . . . . . . 134 Sisymbium officinale. . . . . . . . . . . . . . 150
Melandrium album . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Solanum nigrum . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Mentha arvensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Sonchus arvensis . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Mercurialis annua. . . . . . . . . . . . . . . . 164 Sonchus oleraceus. . . . . . . . . . . . . . . . 82
Myosotis arvensis . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Spergula arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . 144
Panicum miliaceum. . . . . . . . . . . . . . . 196 Stachys arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Papaver rhoeas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Stellaria media. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Plantago lanceolata. . . . . . . . . . . . . . . . 14 Thlaspi arvense. . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Plantago major . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Tussilago farfara . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Poa annua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Urtica dioica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Poa trivialis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Urtica urens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Polygonum amphibium. . . . . . . . . . . . 126 Veronica arvensis . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Polygonum aviculare. . . . . . . . . . . . . . 124 Veronica hederifolia. . . . . . . . . . . . . . 106
Polygonum convolvulus . . . . . . . . . . . 122 Veronica persica. . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Polygonum lapathifolium . . . . . . . . . . 118 Vicia cracca. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Polygonum persicaria. . . . . . . . . . . . . 120 Vicia villosa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Potentilla anserina. . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Viola arvensis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Ranunculus arvensis. . . . . . . . . . . . . . . 54
Raphanus raphanistrum . . . . . . . . . . . 138
Rumex acetosella . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Rumex crispus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
6
Biathlon 4D
Wstp
Na objtych uprawami terenach rolni- nika znajomoci i umiejtnoci rozpo

czych roliny niepodane traktowane znawania wystpujcych na jego polach
s jako chwasty, poniewa pozbawiaj chwastw. Warunkiem ekonomicznego
one roliny uytkowe wody, wiata i sub- zastosowania rodkw ochrony rolin
stancji odywczych oraz czsto stanowi jest rozpoznanie chwastw w trakcie ich
przeszkod w pracach pielgnacyjnych kiekowania lub we wczesnych stadiach
i zbiorach. Nowoczesne metody uprawy rozwoju. To najczciej gwarantuje ich
roli wymagaj od dowiadczonego rol- skuteczne zwalczanie.
W wyniku zaniechania eksploatacji te-
renw rolniczych, redukcji uprawy roli
oraz wskiego zmianowania rolin na po-
lach rozprzestrzeniy si rwnie gatunki
chwastw, wczeniej w znacznej mierze
nieznane. Nowa sytuacja i cigle utrzy-
mujce si due zainteresowanie osb
zajmujcych si zawodowo upraw ro-
lin, doradcw oraz osb zajmujcych
si ksztaceniem skoniy nas do wydania
tego praktycznego poradnika.
W niniejszej broszurze przedstawiono na

ilustracjach chwasty w rnych stadiach
rozwoju, ktre czsto mog wystpowa
w najwaniejszych uprawach. Ilustracje
uzupenia opis danego chwastu, zawie-
rajcy obok jego cech morfologicznych
informacje o uprawach oraz glebach, na
ktrych wystpuje.
7
Definicja pojcia chwast jednego roku, ktre z reguy rozmnaaj
si przez nasiona, i ktre najczciej wy-
Rosnce na polach uprawnych roliny daj du liczb nasion.
niebdce celem uprawy okrelone s
wspln nazw chwasty. Dotyczy to W przypadku chwastw wieloletnich roz
rolin dziko rosncych, ktre dostoso- mnaanie moe odbywa si zarwno
way si do zmiennych warunkw panu- przez nasiona (generatywnie), jak i za
jcych na polach uprawnych. Jako nie- pomoc korzeni i kczy (wegetatywnie).
podani agresorzy stanowi one dla
rolin uprawnych konkurencj w zakresie
przestrzeni yciowej, poywienia i wody.
W szerokim pojciu nawet roliny upraw
ne mog sta si chwastami. Jeeli np.
na polu burakw pojawi si rzepak, to
jest on dla rolnika chwastem, poniewa
obnia on warto gospodarcz bura
kw.
Rozrnianie klas wedug:
Cech botanicznych
Chwasty mog by klasyfikowane we-

dug dugoci cyklu wegetacyjnego roli-
ny na:
Jednoroczne
Wieloletnie.
W przypadku chwastw jednorocznych

mamy do czynienia z rolinami, ktrych
cykl wegetacyjny zamyka si w okresie
8
Biathlon 4D
Cech niebotanicznych ek polny, chaber bawatek, mak polny,
przytulia czepna
Wedug ich przystosowania do danej Kiekujce wiosn
uprawy rozrnia si (przykady): rdesty, poziewnik polny, owies guchy,
Chwasty upraw ozimych gorczyca polna, rzodkiew wirzepa,
np. gwiazdnica pospolita, przytulia komosa
czepna, jasnoty, przetaczniki, rumiano- Kiekujce latem
wate, miota zboowa tlica, szarat, psianka czarna, oboda
Chwasty upraw jarych
np. gorczyca polna, rzodkiew wirze- Chwasty szczeglnie uciliwe
pa, toboki polne, rdesty, poziewnik po-
lny i owies guchy Obok normalnego zachwaszczenia re-
Chwasty upraw okopowych gionalnie stwierdza si tendencj do wy-
np. komosa, oboda, rdesty, psianka stpowania specjalnego zachwaszcze-
czarna, tlica, szarat szorstki nia. Te uciliwe gatunki chwastw
Chwasty koniczyn/lucerny czsto nie s zwalczane przy zastoso
np. mniszek pospolity, babka, starzec, waniu powszechnie uywanych herbicy
bodziszek, perz waciwy dw. Std powstaje konieczno ukie
Chwasty kowe run
ko
wa
nia strategii zwalczania na te
np. szczaw, krwawnik pospolity, mni- gatunki chwastw. Naley przy tym pa-
szek lekarski mita, e tylko rzadko moliwe jest na-
tychmiastowe rozwizanie problemu.
Wedug okresu ich kiekowania Jedynie odpowiednio wczesna konse
rozrnia si nastpujce chwasty kwentna strategia prowadzi do sukcesu.
(przykady): Jeeli w glebie utworzy si okrelony za-
pas nasion chwastw to z upywem cza-
Kiekujce przez cay rok su coraz trudniejsze bdzie opanowanie
niezapominajka polna, gwiazdnica po- problemu.
spolita, tasznik pospolity, toboki polne
Kiekujce jesieni/wiosn
wyczyniec polny, miota zboowa, fio-
9
rodkw ochrony rolin
jednostronne stosowanie herbicydw
selekcjonuje poszczeglne gatunki
chwastw w zalenoci od substancji
aktywnej
ten sam mechanizm wpywa na wyst
powanie gatunkw odpornych
herbicydy doglebowe sprzyjaj rozwo-
jowi takich chwastw jak np.:
Zmiany populacji chwastw chaber bawatek, przetaczniki
i gatunki szczeglnie uciliwe
Zredukowanie uprawy roli sprzyja rozwo-
Pod wpywem jowi takich chwastw jak np.:
wyczyniec polny
Podozmianu miota zboowa
duy udzia upraw pno zakrywaj- przytulia czepna
cych gleb jest sprzyjajcy dla m.in. zaniechania uprawy terenw rolniczych
komosy, obody, tlicy, szaratu, ostronie
psianki czarnej perz
duy udzia zb jest sprzyjajcy dla stulicha psia
m.in. fioka polnego, przytulii czep- bylica pospolita
nej, gwiazdnicy pospolitej, rumianku, powj polny
perzu, ostronia polnego
zboa ozime s sprzyjajce dla wy- Przyczyny zwikszania si iloci
czyca polnego, mioty zboowej, cha- chwastw szczeglnie uciliwych
bru bawatka
zboa jare s sprzyjajce dla owsa gu Podporzdkowanie podozmianw
chego, rdestw, poziewnika polnego, ekonomii
maku polnego Zredukowanie uprawy roli do mini-
mum lub uprawa bezorkowa
Redukcja zalecanych dawek
10
Biathlon 4D
herbicydw ce do skutecznego zwalczania chwa-
Selekcja w wyniku jednostronnego stw szczeglnie uciliwych. Stosowa-
stosowania herbicydw (ta sama sub- nie rodkw ochrony rolin oraz rodkw
stancja aktywna) agrotechnicznych musi zosta prze-
Gospodarka ekstensywna ksztacone w kompleksow strategi
Zaniechanie wykorzystania pl bez ich zwalczania chwastw.
obsiania i wystarczajcej pielgnacji
Wystpowanie dotychczas przewanie
nieznanych chwastw
Pojedyncze zabiegi s niewystarczaj-
11
Fazy rozwojowe zb
BBCH
12
Biathlon 4D

13
Chwasty dwulicienne
Babka lancetowata
Plantago lanceolata
Rodzina: babkowate (Plantaginaceae)
Rolina wieloletnia, nieznoszca konkurencji

innych rolin. Preferuje gleby bogate wskadniki
pokarmowe, wilgotne do suchych, gliniaste oraz
piaszczysto-gliniaste, azotolubna.
14
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Sadownictwo
Opis roliny
Licienie dugie, wskolancetowate,
zrynienk na wierzchniej stronie. Licie
lancetowate, zaostrzone, najczciej ca-
obrzegie z3-7 nerwami, sabo owosio-
ne, niebieskozielone. Walcowate kwiaty
umieszczone na dugich, owosionych,
bezlistnych, brzowych szypuach.
Brzowy okwiat jest zaopatrzony wbiao-
te pylniki. Na kadej rolinie okoo
1500 eliptycznych, jasnobrzowych
byszczcych nasion, ktre najczciej
bardzo pytko kiekuj. Nasiona zachowu-
j zdolno kiekowania wglebie przez
dugi czas.
15
Chwasty dwulicienne
Babka zwyczajna
Plantago major
Rodzina: babkowate (Plantaginaceae)
Wieloletni chwast korzeniowy z szerok

rozet liciow, spotykany na glebach
gliniastych iilastych.
16
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Sadownictwo, wzgldnie przechodzcy
zobrzey na pola
Opis roliny
Licienie maczugowate, wskie, zkrt-
kimi ogonkami. Pierwsze licie okrge,
oostrych wierzchokach, szczeciniasto
owosione. Nastpne jajowate, oostrych
kocach, due. Kwiatostanem jest
wyduony, brunatnozielony kos zja-
snofioletowymi do tych pylnikami. Na
kadej rolinie wiele tysicy nasion. S
one ciemno- do fioletowobrzowych,
3-5-kanciaste, delikatnie nakrapiane do
prkowanych.
17
Chwasty dwulicienne
Barszcz zwyczajny
Heracleum sphondylium
Rodzina: selerowate (Apiaceae)
Dwu- lub wieloletnia, bujna, do 120 cm wysokoci

rolina z grub odyg. Lubi gleby prchniczne,
wilgotne z du iloci skadnikw pokarmowych.
18
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
ki, zboa, ziemniaki
Opis roliny
Licienie orednicy 30 mm, maczugowa-
te, zogonkiem. Pierwsze licie s okrge
do nerkowatych, nieregularnie szeroko
nacinane, szczecinowato owosione.
Nastpne licie klapowane, podzielone
na due listki. Brzeg zbkowany. Li-
cie mog osiga rednic do 60 cm.
Baldach zoony, 15-30-promieniowy,
osiga rednic ok. 10-20 cm. Pojedyn-
cze kwiaty s biae do zielonych. Nasiona
jajowate do kulistych, spaszczone,
wok zebrami brzenymi, s wstanie
przetrwa wglebie dziesitki lat.
19
Chwasty dwulicienne
Bielu dzidzierzawa
Datura stramonium
Rodzina: psiankowate (Solanaceae)
Rolina jednoroczna, bujna, bardzo dua

(do 120 cm), licznie widlasto rozgaziona. Lubi
gleby bogate w skadniki pokarmowe, dobrze
uprawione, piaszczysto-gliniaste. Ciepolubna.
20
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Kukurydza, sporadycznie rwnie wbu-
rakach
Opis roliny
Licienie lancetowate, dugie, wskie,
zkrtkim ogonkiem. Mode licie wa-
ciwe przy podstawie faliste, unerwione,
pniej zdugim ogonkiem, jajowate,
wierzchoek zwciciami, grna strona
ciemnozielona. Kwiaty lejkowate, biae
albo jasnoniebieskofioletowe. Owoce
kujce, okoo 5cm rednicy, zawieraj
liczne, paskie brzowoczarne, siatecz-
kowato pomarszczone nasiona. Rolina
bardzo trujca. Wykorzystywana w
lecznictwie.
21
Chwasty dwulicienne
Blekot pospolity
Aethusa cynapium
Jednoroczna lub dwuletnia, szybko rozprzestrze-

niajca si rolina, rosnca masowo na lekkich,
bogatych wskadniki mineralne, czsto zawie-
rajcych wap glebach. Rolina trujca! Kie-
kuje wiosn ijesieni. Lubi przewiewne, bogate
wskadniki mineralne, obojtne do zasadowych
gleby gliniaste. Wczeniej rolina ta nie bya
spotykana wuprawach polowych wostatnich 15
latach rozprzestrzenia si w niektrych regio-
nach.
22
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, kukurydza, zboa
Opis roliny
Licienie wskie, eliptyczne zwyduo-
nym ogonkiem, stopniowo zwajce
si, bez woskw. Hypokotyl zlekko
czarnym zabarwieniem. Licie pierwsze
dwu- lub trzykrotnie pierzaste, zpierzasto
podzielonymi, lancetowatymi izaostrzo-
nymi odcinkami. Zarys licia trjktny,
szeroko prawie rwna dugoci, dolna
strona licia byszczca. Kwiaty s mae,
biae, zebrane w 10-20-ramienny redni
baldach. Licie przykwiatowe s liczne,
trjktne, lancetowate, zbiaym obrzee-
niem. Kada rolina wytwarza okoo 500
nasion od kulisto-jajowatych do jajowa-
tych, szarozielonych do brzowoszarych,
bez woskw. Wglebie nasiona zachowu-
j zdolno kiekowania przez wiele lat.
23
Chwasty dwulicienne
Bniec biay
Melandrium album
Rodzina: godzikowate (Caryophyllaceae)
Rolina jednoroczna, wzgldnie dwuletnia, rza-

dziej wieloletnia, ktra w optymalnych warunkach
moe osiga wysoko do 80 cm. Lubi dobrze
uprawione gleby, bogate w skadniki pokarmowe,
szczeglnie w azot. Wymagania klimatyczne ma
bardzo niewielkie. Na suchych obszarach prawie
nie wystpuje.
24
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Roliny strczkowe, kukurydza, rzadko
zboa
Opis roliny
Licienie wskie, owalne, na kocu
zaostrzone. Licie owalne do jajowatych,
wyranie owosione. Kwiaty biae, zwci-
tymi patkami korony, luno uoone.
Kielich rozdty, gruczoowato omszony.
Do 6000 nasion na rolinie, szarych
do jasnobrzowych, kulistych do lekko
nerkowatych.
25
Chwasty dwulicienne
Bodziszek drobny
Geranium pusillum
Rodzina: bodziszkowate (Geraniaceae)
Jednoroczny, rzadziej dwuletni, jary lub ozimy

chwast, kiekujcy od wiosny do jesieni. Lubi
gleby zasobne w skadniki pokarmowe, o niezbyt
duej zawartoci wapnia. Ciepolubny.
26
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak, zboa
Opis roliny
Licienie nerkowate, szersze ni dusze,
zdugim ogonkiem, symetryczne. Licie
w zarysie prawie okrge,
5-7-dzielne, zgbokimi wciciami
imikkimi woskami. Kwiaty jasnofioleto-
we, rzadko rowe albo biae. Nasiona
gadkie, jasnoskrzastobrzowe, kada
rolina wytwarza
200-400 nasion.
27
Chwasty dwulicienne
Bodziszek okrgolistny
Geranium rotundifolium
Jednoroczny chwast, kiekujcy gwnie jesieni,

ale take wiosn. Preferuje gleby piaszczysto-gli-
niaste lub gliniaste o duej zawartoci wapnia.
28
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak, zboa, roliny strczkowe, kuku-
rydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie na dugim ogonku, nerkowa-
te, szersze ni dusze. Licie waciwe
zobu stron mikko owosione, 7-8-klapo-
we, o odwrotnie jajowatych odcinkach,
ktre przez wcicia podzielone s na
3czci. Kwiaty rowe, patki zprzo-
du zaokrglone albo tylko niewyranie
wycite. Nasiona odugoci 2mm, ja-
snoszarobrzowe, siatkowate zagbienie
nieco kanciaste.
29
Chwasty dwulicienne
Bodziszek porozcinany
Geranium dissectum
Jednoroczny, czasami zimujcy chwast, kiekuj-

cy przez cay rok, z cienkim korzeniem palowym.
Lubi lune, bogate w skadniki pokarmowe gleby
wieo uprawione, gliniaste. Na suchych obsza-
rach rzadko spotykany. Ciepolubny.
30
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak ozimy, zboa, roliny strczkowe,
kukurydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie nerkowate, szersze ni du-
sze, najczciej lekko niesymetryczne.
Licie zdugim ogonkiem, 5- do 7-krotnie
dzielne, pojedynczo lub podwjnie pie-
rzaste, zobydwu stron pokryte szorstkimi
woskami. Kwiaty czerwone, nakrtkich
szypuach. Patki korony krtsze ni kie-
lich. Nasiona gadkie, owalne. Zdolno
kielkowania nasion wglebie wynosi 5-10
lat.
31
Chwasty dwulicienne
Bylica pospolita
Artemisia vulgaris
Rodzina: astrowate (Asteraceae)
Jednoroczny lub wieloletni chwast o bardzo roz-

gazionym, pezajcym korzeniu, osigajcy
najczciej wysoko powyej 100 cm. Preferuje
gleby gliniaste i ilaste, zasobne
w skadniki mineralne. Przerasta zobrzey pl do
upraw.
32
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza
Opis roliny
Licienie jajowate, krtki ogonek,
upodstawy lekko zwone. Pierwsze
licie owalne, prawie niepodzielone,
zma iloci zbkw. Pniej zwykle
pierzastodzielne, spodem biao filcowa-
te. Koszyczki te do czerwonobrzo-
wych, osadzone na krtkich szypukach,
tworzce wiech. Nasiona podune,
ciemnoszare do czarnych.
33
Chwasty dwulicienne
Chaber bawatek
Centaurea cyanus
Chwast jednoroczny, ozimy lub jary, kiekujcy

jesieni lub, rzadziej, wiosn, zwrzecionowatymi
korzeniami. Lubi przewiewne, bogate wskadniki
pokarmowe gleby piaszczyste igliniaste.
34
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (szczeglnie ozime), rzepak, spo-
radycznie buraki iroliny strczkowe
Opis roliny
Licienie jdrne, szeroko owalne,
dugo 15 mm, zwone przy ogonku,
zwidocznym nerwem rodkowym. Licie
waciwe lancetowate, dolne pierzasto-
dzielne, zczarnym zbkowaniem, grne
caobrzegie, niepodzielne, siedzce,
wszystkie zszarobiaym, wenistym
owosieniem. Kwiatostany ciemnoniebie-
skie. Kwiaty jzyczkowate due, zb-
kowane iiprawie trzy razy dusze jak
kwiaty rurkowate obupciowe. Na kadej
rolinie okoo 700-1600 jedwabicie
puszystych nasion zazwyczaj niebies
koszarobrzowych, biaych na wierzcho-
ku. Wglebie zachowuj ywotno przez
5-10 lat.
35
Chwasty dwulicienne
Czerwiec roczny
Scleranthus annuus
Rolina jednoroczna, jara lub ozima, o lekko

wzniesionym pokroju. Przewanie spotykana na
glebach kwanych.
36
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, ziemniaki, roliny strczkowe,
kukurydza
Opis roliny
Licienie igowate do lekko spaszczo-
nych, ostro zakoczone. Licie rwno-
wskie, naprzemianlege, zronite w
pochw. Kwiaty niepozorne, zielonkawe,
zebrane wpczki. Owoc po dojrzeniu
pozostaje wkielichu orozchylonych
dziakach. Nasiona soczewkowate
igadkie. Wglebie zachowuj zdolno
kiekowania przez 5lat.
37
Chwasty dwulicienne
Czyciec polny
Stachys arvensis
Rodzina: jasnotowate (Lamiaceae)
Jednoroczny, z reguy ozimy chwast o wysokoci

ok. 20 cm, pokadajcy si. Wystpuje najczciej
na bogatych w skadniki pokarmowe, obojtnych
do lekko kwanych piaszczystych glebach glinia-
stych do ilastych.
38
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza
Opis roliny
Licienie okrgawe, przy ogonku pyt-
kosercowate. Licie sercowato-jajowate,
regularnie gboko wcinane, siateczko-
wato unerwione, z obydwu stron skpo
owosione, czsto
z fioletowym odcieniem. Okki kwiatowe
bladorowe, uoone nad sob. Kwiaty
bardzo mae. Patki korony s najczciej
krtsze ni kielich. Na kadej rolinie
do 200 jajowatych, ciemnobrunatnych
nasion.
39
Chwasty dwulicienne
Dymnica pospolita
Fumaria officinalis
Rodzina: makowate (Papaveraceae)
Kiekujcy wiosn i jesieni, jednoroczny lub

zimotrway chwast. Preferuje dobrze uprawione,
bogate w skadniki pokarmowe gleby gliniasto
-piaszczyste i gliniaste (o dobrych stosunkach
powietrzno-wodnych). Chwast mao konkurencyj-
ny.
40
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, buraki, kukurydza, roliny
strczkowe, ziemniaki
Opis roliny
Licienie z niebieskawym odcieniem,
hypokotyl czerwonawy do jasnobrzowe-
go. Pierwsze licie palczasto podzielone,
pniej dwu- lub trzykrotnie pierzasto-
sieczne, z wskimi kocami. Nasiona
przez ponad 11 lat zachowuj w glebie
zdolno kiekowania. Optymalna tempe-
ratura do kiekowania okoo 7C.
41
Chwasty dwulicienne
Fioek polny
Viola arvensis
Rodzina: fiokowate (Violaceae)
Jednoroczny, ozimy lub jary chwast kiekujcy

przez cay rok, szczeglnie silnie jesieni. Prak-
tycznie spotykany na wszystkich glebach. Prefe-
ruje jednak gleby ubogie w wap, redniokwane.
42
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (szczeglnie ozime), rzepak, roli-
ny strczkowe, kukurydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie szeroko opatkowate, caobrze-
gie, z wcitym kocem, z krtkim ogon-
kiem. Licie na brzegach nieregularnie
karbowane; dolne z dugimi ogonkami,
okrgawe do jajowato-lancetowatych,
przylistki pierzastodzielne. Kwiaty na du-
gich szypuach, pojedyncze, z picioma
patkami korony nierwnej wielkoci, o
zrnicowanym zabarwieniu, najczciej
biaotawe; grne rwnie czciowo
fioletowe, najczciej tak dugie jak dzia-
ki kielicha. Na rolinie do 2500 grusz-
kowatych, tych nasion. Optymalna
temperatura do kiekowania wynosi 13C.
Jako kolejny gatunek fiokw naley

wymieni fioek trjbarwny, wyrniajcy
si duymi kwiatami, ktre najczciej s
niebiesko-fioletowe.
43
Chwasty dwulicienne
Gorczyca polna
Sinapis arvensis
Rodzina: kapustowate (Brassicaceae)
Jednoroczna rolina jara, z krtkim korzeniem

palowym. Preferuje dobre, bogate w wap gleby
dobrze zaopatrzone w skadniki pokarmowe.
44
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, rzepak jary, roliny strczko-
we
Opis roliny
Licienie odwrotnie sercowate, szerokie,
silne, wcite na wierzchoku, zogon-
kiem. Licie jajowato wyduone, dolne
zogonkami, wcite; grne najczciej
bez ogonkw (siedzce), zbkowane.
Kwiaty siarkowote, dziaki kielicha uo-
one poziomo (wana cecha rnicujca
od rzodkwi wirzepy: rzodkiew podnosi,
gorczyca opuszcza dziaki kielicha).
uszczyny wielonasienne, midzy nasio-
nami przewone i amice si. Nasiona
kuliste, gadkie, czarnobrzowe ize
wzgldu na zawarto oleju zachowuj
dugo wglebie zdolno kiekowania
(ponad 35 lat). Jedna rolina wytwarza
okoo 1000 nasion. Temperatura kieko-
wania 2-25C.
45
Chwasty dwulicienne
Gwiazdnica pospolita
Stellaria media
Kiekujcy jesieni i wiosn (cay rok), jedno-

roczny chwast jary lub ozimy. Wagodne zimy
tworzy gst warstw. Preferuje gleby dobrze
uprawione, przewiewne, bogate w wod, ale nie
za mokre, lekko kwane do zasadowych i bogate
w azot.
46
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (szczeglnie ozime), rzepak,
buraki, roliny strczkowe, kukurydza,
ziemniaki
Opis roliny
Licienie wskie, jajowate do lancetowa-
tych, ostro zakoczone, dugo ogonka
rwna dugoci blaszki. Licie delikatne,
jasnozielone, okrgawe do jajowatych,
zwyranym ostrym wierzchokiem, z
ogonkiem, naprzeciwlegle, caobrzegie.
Kwiaty mae, zebrane wdwuramienne
wierzchotki. Kwiat o piciu patkach
korony gboko wcitych, dwudzielnych,
sprawiajcy wraenie 10-patkowego.
Na rolinie moe by do 15000 nasion.
S one kuliste, nerkowate, czerwono-
brzowe do czarnych, brodawkowate na
powierzchni. Zbada wynika, e nasiona
zachowuj zdolno kiekowania wgle-
bie od 6-68 lat. Kiekowanie zachodzi
ju w temperaturze od 2C, optimum
13-20C.
47
Chwasty dwulicienne
Iglica pospolita
Erodium cicutarium
Jednoroczny albo dwuletni, rzadziej wieloletni

chwast. Ten mao wymagajcy, odporny na susz
chwast spotykany jest czsto na
piaskach, wzgldnie na glebach gliniasto-piasz-
czystych.
48
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Sadownictwo, take na obrzeach pl
zuprawami rolniczymi
Opis roliny
Licienie okrge, 2-3-klapowe, zzaokr-
glonymi ktami ilekkimi wciciami. Licie
waciwe podzielone, pojedynczo lub
pierzastosieczne, jajowate do lancetowa-
tych, ostre lub tpe zbkowanie. Kwiaty
najczciej jasnokarminowoczerwone
do liliowych. Rolina wytwarza 200-600
gadkich, jasnobrzowych nasion, ktre
wglebie zachowuj dugo zdolno do
kiekowania.
49
Chwasty dwulicienne
Jasnota purpurowa
Lamium purpureum
Chwast jednoroczny jary lub ozimy, kiekujcy

jesieni lub wiosn. Preferuje lune, bogate
w skadniki pokarmowe, prchniczne,
nieubogie w wap gleby piaszczysto-gliniaste
igliniaste.
50
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (szczeglnie ozime), rzepak ozi-
my, buraki, ziemniaki, roliny strczkowe,
kukurydza
Opis roliny
Licienie okrgoowalne, ogonek osa-
dzony wtrjktnym wciciu, ogonki bez
woskw, sabo wyksztacony wierzcho-
ek. Licie waciwe okrgo-sercowate,
owyranym unerwieniu, uoone na
krzy naprzeciwlegle, na dugim ogon-
ku, wgrnej czci roliny na krtkim
ogonku, czsto zczerwonym odcie-
niem, pokryte mikkimi woskami, brzeg
pikowany. Kwiaty purpurowoczerwone,
zebrane od 6do 10 wnibyokki, 3-7
nibyokkw wktach grnych lici,
jeden nad drugim na pdzie. Pojedynczy
kwiat dwuwargowy. Dolna warga dusza.
Na rolinie okoo 200 nasion jajowatych,
najczciej szarych igadkich, rzadziej
pomarszczonych. Temperatura kiekowa-
nia 7-35C.
51
Chwasty dwulicienne
Jasnota rowa
Lamium amplexicaule
Jednoroczny jary lub ozimy chwast kiekujcy

wiosn oraz, czciej, jesieni. Preferuje lekkie,
bogate w skadniki pokarmowe, prchniczne gle-
by piaszczysto-gliniaste do gliniastych.
52
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime, rzepak, buraki, roliny
strczkowe, kukurydza
Opis roliny
Licienie okrgo-owalne, uszkowate
wcicie przy ogonku. Licie waciwe
okrgawe, zogonkiem, 2-4 zaokrglone
wcicia, wyrane nerwy, licie
w grnej czci pdu siedzce, zniere-
gularnymi wciciami blaszki, obejmujce
poow odygi. Kwiaty s kuliste, ciem-
nopurpurowe; grna warga jest gsto
owosiona, podczas gdy dolna warga
ma dwie mae zaostrzone boczne atki.
Na rolinie okoo 200 na-sion podunie
jajowatych, dugoci 3mm, zbiaymi
brodawkami.
53
Chwasty dwulicienne
Jaskier polny
Ranunculus arvensis
Rodzina: jaskrowate (Ranunculaceae)
Jednoroczny chwast kiekujcy najczciej pod

koniec zimy do wczesnej wiosny, z wizkowym
systemem korzeniowym. Preferuje zasobne w
skadniki mineralne, lekko kwane, sabo prze-
wiewne gleby gliniaste.
54
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa
Opis roliny
Licienie zkrtkim ogonkiem, owalne,
due, jdrne, dugoci 10-12 mm, oza-
okrglonym wierzchoku. Licie 3-dziel-
ne, z gboko wcitymi, wskimi, dugimi
odcinkami, na kocu 2-3-krotnie zbko-
wanymi. Pierwszy li trjzbny. Kwiaty
z5okrgymi, tymi patkami i5zielo-
nymi dziakami kielicha. Na rolinie do
900 nasion. Optymalna temperatura do
kiekowania 2-13C.
55
Chwasty dwulicienne
Kkol polny
Agrostemma githago
Rolina jednoroczna jara lub ozima, chwast

najczciej kiekujcy jesieni. Moe osiga
wysoko do 100 cm. Lubi gleby piaszczyste
i gliniaste, bogate w skadniki mineralne. Przera-
sta z obrzey pl do upraw. Rozprzestrzenianie
roliny ogranicza oczyszczanie materiau siewne-
go roliny uprawnej.
56
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime iniekiedy wczenie wysiane
zboa jare
Opis roliny
Licienie maj okoo 30 mm dugoci, na
wierzchoku zaokrglone; krtki ogo-
nek, owosione, zwyranym nerwem
gwnym. Purpurowoczerwone kwiaty
osadzone na dugich, biao owosionych
odygach. Dziaki kielicha s dugie, w-
skie iostre. Kada rolina wytwarza okoo
200 chropowatych nasion (rednicy ok. 3
mm), ktre wglebie zachowuj zdolno
kiekowania maksimum przez rok.
57
Chwasty dwulicienne
Komosa biaa
Chenopodium album
Rodzina: komosowate (Chenopodiaceae)
Jednoroczny chwast z silnym korzeniem pa-

lowym, kiekujcy wiosn wzgldnie pnym
latem, zrnicowany morfologicznie. Spotykany
na wszystkich glebach, jednak preferuje dobrze
uprawione, bogate w azot, prchniczne, gliniaste
i piaszczyste. Pobiera z gleby szczeglnie due
iloci substancji pokarmowych.
58
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, kukurydza, ziemniaki, roliny
strczkowe, rzepak jary, zboa jare
Opis roliny
Licienie misiste, owalnie wyduone,
zogonkiem dugoci ok. 15 mm, spodnia
strona czerwonofioletowa, grna srebrzy-
sta, pokryta mczystym nalotem. Licie
pocztkowo podune do jajowatych,
niebieskozielone, zmczystym nalotem,
najczciej znierwnymi zbkami. Star-
sze owalne do lancetowatych, bardzo
nierwnomierne, dusze jak szersze,
zdugim ogonkiem. Licie znajdujce si
najwyej na pdzie lancetowate, cao-
brzegie. Kwiaty mae, tworzce nibykosy
albo rzekome baldachy, 5-cio promieni-
ste. Rolina wytwarza okoo 3000, lecz
moe take do 20 000 czarnych nasion,
ktre wglebie dugo zachowuj zdol-
no kiekowania (od 10-15 lat, nawet
do ponad 39 lat). Kiekowanie odbywa
si wtemperaturze 2-30C, optimum
15-20C.
59
Chwasty dwulicienne
Komosa wielkolistna
Chenopodium hybridum
Jednoroczny chwast kiekujcy gwnie wiosn,

ale take jesieni. Preferuje gleby yzne, lune,
zawierajce glin.
60
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, kukurydza, ziemniaki, roliny
strczkowe, rzepak jary
Opis roliny
Licienie wskie, lancetowate, zkrtkim
ogonkiem. Licie waciwe trjktne
zszeroko sercowat nasad, zkadej
strony 2-4 ostre zbki, dugi caobrzegi
wierzchoek, bez mczystego nalotu.
Kbiki kwiatowe wrozgazieniach niby-
kosw lub rzekomych baldachw, ktre
ugry s bezlistne. Na rolinie 1000-
1500 nasion czarnych, kulisto-spaszczo-
nych, rednicy 1,5-2 mm, ktre przez
dugi czas zachowuj wglebie zdolno
kiekowania (10-20 lat). Temperatura
kiekowania 5-30C.
61
Chwasty dwulicienne
Komosa wielonasienna
Chenopodium polyspermum
Jednoroczny chwast pno kiekujcy. Lubi gleby

dobrze przewiewne, z dostateczn iloci wody,
bogate w skadniki pokarmowe, dobrze uprawio-
ne. Bardzo ciepolubny.
62
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Kukurydza, buraki, rzepak jary, roliny
strczkowe, ziemniaki isporadycznie
zboa jare
Opis roliny
Licienie odwrotnie opatkowate, na
kocu zaokrglone, nieznacznie mi-
siste, spodnia strona czerwonawa. Licie
caobrzegie, dolne podugowato-jajo-
wate, rodkowe podugowate, agrne
lancetowate. Licie czerwonawo obrzeo-
ne spd licia, wzgldnie jego brzegi,
czerwonawo nabiege. Liczne mae kbki
kwiatowe wlunych kosach, wktach
lici albo wmao ulistnionych pozornych
baldachach. Rolina ikwiatostan bez m-
czystego nalotu. Na rolinie okoo 4000
ciemnobrzowych, byszczcych iza-
okrglonych nasion, ktre dugo wglebie
zachowuj zdolno do kiekowania.
Kiekowanie zachodzi wtemperaturze od
20C do maksimum 40C.
63
Chwasty dwulicienne
Kurzylad polny
Anagalis arvensis
Rodzina: pierwiosnkowate (Primulaceae)
Jednoroczny, jary wzgldnie ozimy chwast kie-

kujcy najczciej wiosn. Nie ma szczeglnych
wymaga co do rodzaju gleby iklimatu. Preferuje
jednak przewiewne obojtne gleby.
64
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (szczeglnie jare), buraki, roliny
Opis roliny
Licienie jajowate zostrym wierzcho-
kiem, jdrne, skrzaste z poyskiem,
dolna strona brzowo nakrapiana. Licie
waciwe uoone naprzeciwlegle parami,
intensywnie zielone, nieowosione, bez
ogonka, spodnia strona ciemno nakra-
piana. Kwiaty wktach lici, naprzeciwle-
gle uoone, nanitkowatych szypukach
wygitych wd wczasie peni kwitnie-
nia. Kwiaty okolorze cynobrowym. Ka-
da rolina wytwarza 100-300 brzowych,
chropowatych, 3-trjgraniastych,
z jednej strony wypukych nasion, ktre
wglebie zachowuj zdolno kieko-
wania przez ponad 10 lat. Optymalna
temperatura do kiekowania 7-20C.
Na glebach wapiennych spotykany jest

czciej gatunek Anagallis foemina (ku-
rzylad bkitny), niebiesko kwitncy.
65
Chwasty dwulicienne
Lulek czarny
Hyoscyamus niger
Najczciej dwuletni chwast z lepkimi limi,

moe osiga wysoko do 100 cm. Praktycznie
spotykany na wszystkich glebach, preferuje cie-
plejsze rejony. Bardzo trujcy.
66
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, roliny strczkowe,
ziemniaki
Opis roliny
Licienie okrgo-owalne, zwone przy
ogonku. Pierwsze licie odziomkowe
wskie, jajowate, z dugimi ogonkami,
nastpne zatokowo-pierzasto-wrbne,
z ostrymi odcinkami. Licie odygowe
siedzce. Kwiaty biaote, z fioletowymi
nerwami. Kielich kwiatowy granatowy,
owosiony. Nasiona szarobrunatne, lekko
nerkowate, spaszczone.
67
Chwasty dwulicienne
oboda oszczepowata
Atriplex hastata
Jednoroczny chwast kiekujcy pn wiosn.

Lubi szczeglnie yzne, wilgotne do podmokych,
cikie gleby.
68
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, kukurydza, roliny strczkowe,
rzepak jary, ziemniaki, zboa jare
Opis roliny
Licienie wskie, eliptycznie wyduone,
zzaokrglonym wierzchokiem. Licie
waciwe zogonkiem, trjktne, oszcze-
powate lub prawie klinowate, caobrzegie
lub sabo zbkowane, do przodu wygite
zbki, trawiastozielone. Licie uoone
naprzemianlegle. Kwiaty zebrane wkb-
ki, ate wbezlistne, przerywane kosy.
69
Chwasty dwulicienne
oboda rozoysta
Atriplex patula
Jednoroczny, jary chwast ozrnicowanym

pokroju i jednopciowych kwiatach, kiekujcy
pn wiosn do jesieni. Korze palowy zdobrze
rozwinitymi korzeniami bocznymi. Preferuje lu-
ne, bogate wskadniki mineralne gleby gliniasto
-piaszczyste igliniaste.
70
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, rzepak jary, kukurydza, roliny
strczkowe, ziemniaki, zboa jare
Opis roliny
Licienie dugie, wskie, zzaokrglonym
wierzchokiem, ogonek krtki. Licie
zogonkiem, zrnicowane jajowate do
lancetowatych, lekko zbkowane lub ca-
obrzegie. Ciemnozielone, wszczeglno-
ci umodych rolin. Licie zmczystym
nalotem. Kwiaty zebrane wkbki, ate
wbezlistne, przerywane kosy. Na rolinie
od 100 do 600 czarnych nasion.
71
Chwasty dwulicienne
Mak polny
Papaver rhoeas
Rodzina: makowate (Papaveraceae)
Rolina jednoroczna lub dwuletnia, wydzielajca

sok mleczny, kiekujca w jesieni i na wiosn.
Lubi wieo uprawione, dobrze zaopatrzone w
wod, bogate w wap i substancje pokarmowe
gleby gliniaste i ilaste.
72
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime ijare, rzepak
Opis roliny
Licienie mae, wskie, lancetowate,
zaostrzone. Licie pierwsze caobrzegie,
zogonkiem, nieowosione, nastpne kar-
bowane, szczeciniasto owosione, pierza-
stodzielne, grne licie najczciej trzy-
czciowe, siedzce. Kwiaty najczciej
purpurowoczerwone, zreguy zciemn
plam wrodku, pojedynczo umiesz-
czone na odydze. uskowate dziaki
kielicha opadaj podczas kwitnienia.
Owoc (torebka, makwka) jest odwrotnie
jajowaty, przy podstawie zaokrglony
izawiera ukadej roliny od 10000 do
20000 nasion. S one nerkowate, opo-
wierzchni siateczkowatej zzagbieniami,
ciemnobrzowe. Zachowuj wglebie
bardzo dugo zdolno kiekowania.
Po zabiegach uprawowych zwizanych
zodwracaniem wierzchnich warstw gleby
dochodzi do masowego wystpienia tej
roliny na polach. Kiekowanie nastpuje
wtemperaturze 2-13C.
73
Chwasty dwulicienne
Marchew zwyczajna
Daucus carota
Przewanie dwuletni, rzadziej jednoroczny,

zrnicowany morfologicznie chwast, zgboko
sigajcym, biaawym, drewniejcym korzeniem
palowym. Preferuje ciepe, suche, lekkie gleby
gliniaste.
74
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, sporadycznie buraki
Opis roliny
Licienie lancetowate, na dugim ogonku,
bardzo wskie, ztypowym zapachem
marchwi (po roztarciu). Licie 2-4-krotnie
pierzastodzielne, grne siedzce, z biay-
mi, na obrzeach urzsionymi pochwami,
obejmujcymi odyg. Kwiaty biae do
tych, rzadko czerwonawe, odwrotnie
sercowate. Baldachy zoone, wczasie
kwitnienia paskie wrodku najczciej
czarno-czerowonawy punkt. Na rolinie
okoo 4000 nasion.
75
Chwasty dwulicienne
Maruna bezwonna
Matricaria indora
Rolina jednoroczna, jara lub ozima, kiekuje od

jesieni do wiosny. Preferuje gleby ciepe, lune,
bogate w skadniki pokarmowe, oniskiej zawar-
toci wapnia, gliniaste i piaszczyste. Gatunek ten
silnie si rozprzestrzenia.
76
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, buraki, roliny strczko-
we, kukurydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie okrge, jdrne. Licie waciwe
pocztkowo lancetowate, pniej pierza-
stosieczne. atki lici krtsze igrubsze
ni urumianku pospolitego. Cakowicie
lub prawie bez zapachu. Wprzeciwie-
stwie do rumianku pospolitego ten gatu-
nek moe osiga wysoko do 120 cm.
Koszyczki kwiatostanowe pojedyncze,
z tymi kwiatami rurkowatymi, biaymi
jzyczkowatymi. Dno kwiatowe szeroko
stokowate zlancetowatymi, kujcymi
pylnikami, wewntrz pene. Nasiona do
1000 na kadej rolinie, ciemnobrzowe
zkoronk. Kiekowanie w temperaturze
od 5Cdo 35C.
77
Chwasty dwulicienne
Mita polna
Mentha arvensis
Rolina wieloletnia z nadziemnymi i podziemnymi

rozogami. Silnie rozprzestrzenia si przez rozogi
i kcza podziemne jednak rwnie moliwe jest
rozprzestrzenianie przez nasiona. Preferuje wil-
gotne, bogate w skadniki pokarmowe, czciowo
rwnie lekko kwane gleby. Jest jednak, jeli
chodzi o rodzaj gleby, mao wymagajca.
78
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Kukurydza, zboa
Opis roliny
Licienie szeroko zaokrglone, trjktne.
Pierwsze licie s zaokrglone wzgldnie
pasko sercowate. Nastpne s jajowate,
ostro zakoczone, pikowane. Przy roz-
tarciu wyrany zapach mity. Kwiatostan
oliliowym zabarwieniu, skada si z8-12
okkw wktach naprzeciwlegych
lici. Nasiona jasnobrzowe, gadkie lub
delikatnie pomarszczone.
79
Chwasty dwulicienne
Mlecz polny
Sonchus arvensis
Jednoroczny, wzgldnie wieloletni, kiekujcy

wiosna chwast. Rozmnaa si przewanie przez
rozogi korzeniowe pokryte pczkami przybyszo-
wymi. Czci roliny zawieraj sok mleczny. Lubi
gleby wiee do mokrych, bogate w azot, prch-
niczne, o duej miszoci, gliniaste wzgldnie
ilaste. Wystpowanie jego wiadczy opodmo-
kych glebach.
80
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza, sporadycznie buraki
Opis roliny
Licienie na krtkich ogonkach, odwrot-
nie jajowate, caobrzegie. Rozwijajce
si znasion chwasty maj pierwsze licie
okrgo-sercowate, zzaokrglonym usz-
kiem. Nastpne licie s zielone, bysz-
czce, zwciciami, pierzastosieczne ina
brzegu haczysto-kolczasto zbkowane.
Zotote koszyczki na szypukach, ze-
brane na szczytach wbaldachoksztatne
wiechy. Kada roslina moe wyda
do 20000 nasion.
81
Chwasty dwulicienne
Mlecz zwyczajny
Sonchus oleraceus
Jednoroczny chwast dwulicienny, o wysokoci

do 100 cm. Preferuje wilgotne, zasobne, zwasz-
cza w azot, gleby piaszczyste i gliniaste.
82
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, buraki, kukurydza, roliny strcz-
kowe, ziemniaki
Opis roliny
Licienie okrgawe, zkrtkim ogonkiem,
na kocu pasko wcite. Pierwsze licie
nagie, byszczce zielone, jajowato-okr-
ge. Nastpne zogonkami, lirowato pie-
rzastodzielne, ocisto zbkowane; grne
licie obejmuj odyg. te koszyczki
zebrane wlune baldachoksztatne
wiechy. Na rolinie do 4700 nasion, lekko
spaszczonych, skrzastobrzowych,
z3eberkami. W skrajnych przypadkach
rolina moe wytwarza 100000 nasion.
83
Chwasty dwulicienne
Nawrot polny
Lithospermum arvense
Rodzina: szorstkolistne (Boraginaceae)
Jednoroczny jary lub ozimy chwast, szorstko

owosiony, zawierajcy silny, czerwony barwnik w
korzeniu palowym. Preferuje gleby lekko kwane
do obojtnych, piaszczysto-gliniaste lub gliniaste.
84
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime, rzepak ozimy
Opis roliny
Licienie jajowate do szeroko owalnych,
grna strona owosiona, wierzchoek
zaokrglony, zwyranym nerwem rod-
kowym, na kocu czsto lekko wcite.
Licie waciwe odwrotnie jajowate do
lancetowatych,
z krtkim ogonkiem, gsto owosione,
szarozielone, 40 mm dugoci. Kwiaty s
mae, biae, czciowo lejkowate, zkrt-
kim ogonkiem. Korona kwiatowa ored-
nicy 6-8 mm, kwiaty wktach lici lub na
kocach pdu. Nasiona bardzo twarde,
jajowate, 3-graniaste, brzowoczarne,
brodawkowane. Na rolinie okoo 200
nasion zachowujcych przez wiele lat
zdolno kiekowania wglebie. Optymal-
na temperatura kiekowania 13C.
85
Chwasty dwulicienne
Niezapominajka polna
Myosotis arvensis
Rodzina: szorstkolistne (Boraginaceae)
Chwast kiekujcy od wiosny do jesieni, jedno-

roczny, jary lub ozimy. Spotykany na wszystkich
glebach. Preferuje jednak dobrze przewiewne,
wilgotne gleby gliniaste.
86
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (szczeglnie ozime), rzepak ozi-
my, buraki, kukurydza
Opis roliny
Licienie szeroko jajowate, zlekko
spaszczonym iwcitym kocem,
zkrtkim ogonkiem, wyranie owosio-
ne. Pierwszy li okrgy, zwyranym
ogonkiem, nastpne licie lancetowate,
zwone przy ogonku, zobydwu stron
szczeciniaste, szorstkie woski. Dolne
licie skupione wrozet, zogonkiem,
grne siedzce na odydze. Kwiaty
mae, jasnoniebieskie zt rurk ko-
rony, zebrane wlune skrtki. Szypuka
owocu jest 2-3 razy dusza ni kielich.
Okoo 700 nasion na rolinie, paskich,
jajowatych zostrymi brzegami, bysz-
czcych, czarnobrzowych. Optymalna
temperatura kiekowania 12-20C.
87
Chwasty dwulicienne
Ostroe polny
Cirsum arvense
Wieloletni chwast z gboko sigajcym korze-

niem palowym i silnymi pdami podziemnymi.
Rozmnaa si przewanie poprzez oddzielone
fragmenty rozogw korzeniowych. Sporadycznie
wiosn kiekuje z nasion.
88
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, buraki, roliny strczkowe, kuku-
rydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie szeroko owalne, jdrne,
ciemnozielone, caobrzegie, na bardzo
krtkich ogonkach, wyranie unerwione.
Licie waciwe s niepodzielne do pie-
rzastosiecznych, ztrjktnymi wciciami
iprzewanie falicie poszarpane. Brzeg
blaszki liciowej zkolcami, wierzchnia
strona bez woskw lub nieco pokryta
pajczynowatym kutnerem. Kwiatostany
liczne. Kwiaty purpurowoczerwne, rurko-
wate. Rolina jest dwupienna
tzn. mskie ieskie kwiaty wystpuj
na rnych rolinach. Na rolinie od
1000 do 5000 nasion, ktre tylko wmaej
czci s zdolne do kiekowania. S one
oliwkowozielone, gadkie. Pappus (puch
kielichowy) jedwabisto mikki ipierzasty.
Wg bada nasiona wglebie zachowuj
si kiekowania do 20 lat.
89
Chwasty dwulicienne
Ostreczka polna
Consolida regalia
Rodzina: jaskrowate (Ranunculaceae)
Jednoroczny chwast jary lub ozimy, kiekujcy

pn jesieni wzgldnie wiosn. Spotykany
szczeglnie na glebach wapiennych, na ciepych
stanowiskach.
90
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa
Opis roliny
Licienie okrgo-jajowate, przy podsta-
wie zaokrglone, ogonek bardzo dugi.
Pierwsze licie trjsieczne, nastpne
delikatnie pierzaste, zdugim ogonkiem,
czciowo tworz rozety. Kwiaty s jaso-
lub ciemnoniebieskie, wlunych wiecho-
watych gronach. Nasiona odugoci od
2mm, ciemnobrzowe, zszorstkimi okry-
wami. Na rolinie okoo 200 nasion, ktre
kiekuj bardzo pytko pod powierzchni.
91
Chwasty dwulicienne
Piciornik gsi
Potentilla anserina
Rodzina: rowate (Rosaceae)
Rolina trwaa, z dugimi kczami, poca si.

Preferuje wilgotne, bogate w skadniki pokarmo-
we gleby cikie.
92
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza, sadownictwo
Opis roliny
Licienie jajowate, zdugim ogonkiem.
Pierwsze licie okrge, pniej trj-
dzielne, nastpnie pierzaste wcinane
pikowato, na spodniej stronie srebrno
owosione. Kwiat jaskrawoty. Patki
korony dwukrotnie dusze od kielicha.
Nasiona podune do okrgych.
93
Chwasty dwulicienne
Podbia pospolity
Tussilago farfara
Wieloletni chwast kiekujcy wiosn, z silnie

rozwinitymi kczami podziemnymi. Wystpuje
najczciej gniazdowo. Wysiew nasion moliwy
ju wczesn wiosn. Preferuje cikie, ilaste,
wilgotne, ale rwnie wirowe
i kamieniste, lekko kwane gleby gliniaste.
Rolina pionierska na terenach nieuprawianych.
Umiarkowane zapotrzebowanie na azot. Jest
wskanikiem wystpowania gliny i wody w pod-
ou.
94
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa
Opis roliny
Licienie zobu stron zaokrglone.
Pierwsze licie zwone przy ogonku, na-
stpne zsercowat podstaw, zdugim
ogonkiem, wielkoci doni, zkanciastymi
wciciami. Szczeglnie dolna strona lecz
take wierzchnia strona lici pokryta kut-
nerem. Wczesn wiosn, jeszcze przed
ukazaniem si lici, pojawiaj si pdy
kwiatostanowe pokrytebiaym kutne-
rem, zakoczone pojedynczym tym
koszyczkiem. Na jednym pdzie do 350
nasion.
95
Chwasty dwulicienne
Pokrzywa zwyczajna
Urtica dioica
Rodzina: pokrzywowate (Urticaceae)
Rolina trwaa, z rozgazionymi szeroko rozo-

gami korzeniowymi. W zalenoci od stanowiska
osiga wysoko do 120 cm. Lubi gleby o duej
miszoci, yzne, czciowo prchniczne. Prze-
rasta czsto z brzegw pl do upraw.
96
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Sady
Opis roliny
Licienie opatkowate, na kocach
cite, zpaskimi wciciami, zogonkiem.
Licie jajowate, ostre, grubo zbkowane,
zeszczeciniastymi woskami parzcymi.
Kwiaty zielone, wwiechowatych kwia-
tostanach. Rolina dwupienna kwiaty
mskie ieskie wystpuj oddzielnie,
nigdy na tej samej rolinie. Nasiona
jasnobrzowe, jajowate.
97
Chwasty dwulicienne
Pokrzywa egawka
Urtica urens
Rodzina: pokrzywowate (Urticaceae)
Kiekujcy wiosn do pnego lata chwast. Pre-

feruje wiee, prchniczne, lekkie gleby, ktre s
dobrze uprawione i zasobne wskadniki pokar-
mowe.
98
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Warzywa, buraki, roliny strczkowe,
kukurydza, rzepak jary
Opis roliny
Licienie z krtkimi ogonkami, odwrotnie
sercowate, na kocu lekko wcite. ody-
ga i licie maj woski parzce. Kwiat jest
zielonkawy, niepozorny, na stojcych p-
dach kwiatowych wyrastajcych z ktw
lici. Kada rolina moe wytwarza do
1000 jajowatych, tozielonych, bysz-
czcych nasion. Kiekuj one w niskiej
temperaturze (2-5C).
99
Chwasty dwulicienne
Powj polny
Convolvulus arvensis
Rodzina: powojowate (Convolvulaceae)
Kiekujcy przez cay rok chwast wieloletni zg-

boko sigajcym korzeniem palowym oraz licz-
nymi kczami z pkami korzeniowymi. Preferuje
suche, ciepe, bogate w skadniki odywcze gleby
lune, gliniaste, o duej miszoci.
100
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Kukurydza, zboa, sporadycznie buraki
Opis roliny
Licienie lekko sercowate, wyranie
unerwione, jdrne, caobrzegie, zdugim
ogonkiem. Licie waciwe naprzemianle-
ge, z ogonkiem, podugowato-klinowate,
na wierzchoku
zaokrglone, ogonek o dugoci 20mm.
Pd owija si wok innych rolin. Kwiaty
biae do rowych,
z jasnoczerwonymi smugami, lejkowate.
Pojedyncze wktach lici. Na rolinie
okoo 500 nasion. Rozmnaanie odbywa
si jednak najczciej przez mae czci
kczy, ktre s rozprzestrzeniane w cza-
sie mechanicznej uprawy gleby.
101
Chwasty dwulicienne
Poziewnik polny
Galepsis ladanum
Jednoroczny chwast. Preferuje bogate

w skadniki pokarmowe, gleby wapienne
w cieplejszych regionach. Wystpuje na
glebach prchnicznych.
102
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare iozime, kukurydza, buraki
Opis roliny
Licienie okrgo-owalne, ogonek zdwo-
ma szeregami przylegych woskw,
upodstawy dwa wyranie wyksztacone
uszka. Licie jajowate do lancetowatych,
z3-7 grubymi zbkami. Pierwsze licie
owosione. Kwiaty znajduj si najcz-
ciej wktach lici, s rowoczerwone
ztaw warg doln iatk czerwono
prkowan.
103
Chwasty dwulicienne
Poziewnik szorstki
Galeopsis tetrahit
Jednoroczny chwast kiekujcy wiosn.

Wystpuje przewanie na przewiewnych, prch-
nicznych i bogatych w azot glebach odobrych
stosunkach wodnych. Preferuje wilgotno-chodny
klimat.
104
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime ijare, buraki, kukurydza
Opis roliny
Licienie okrgo-owalne, ogonek
zdwoma szeregami przylegych woskw
umieszczonych wwyciciu, caobrzegie
zlekko wyduonym wierzchokiem.
Licie waciwe wyduone, jajowate,
zobydwu stron od 5do 10 duych
zaokrglonych zbkw, mikko owo-
sionych, przy podstawie zaokrglone.
Nibyokek najczciej skadajcy si
z wielu kwiatw, czerwony do biaego.
Grna idolna warga zszerokim, jasnym
brzegiem ito-purpurowo obrzeonym
jzyczkiem. Rolina wytwarza do 300
nasion. S one okrgo-jajowate imaj
brzowe do czarnych plamki. ywotno
nasion wglebie 35-68 lat. Kiekuj wtem-
peraturze 2-5C. Optymalna temperatura
kiekowania 13C.
105
Chwasty dwulicienne
Przetacznik bluszczykowaty
Veronica hederifolia
Rodzina: trdownikowate (Scrophulariaceae)
Jednoroczny ozimy lub jary chwast zpoc o-

dyg licznie rozgazion. Preferuje lune gleby,
bogate wskadniki mineralne, piaszczysto-glinia-
ste lub gliniaste.
106
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime, rzepak
Opis roliny
Licienie silnie rozwinite, owalne,
wyrany ogonek, wierzchoek wydu-
ony. Licie sercowate, zobu stron 1-3
karbw. Pniej wytworzone licie 3-do
7-klapowe, zwcitymi karbami. Kwiaty
umieszczone wktach lici na wyranych
ogonkach, jasnoniebieskie do lila. Nasio-
na okrgawe, 2-3 mm dugoci, mato-
we, tobrzowe. Rolina jest wstanie
wytworzy ok. 200 nasion, ktre zreguy
kiekuj zgrnych warstw gleby pn
jesieni, wagodn zim do przedwio-
nia. Optymalna temperatura kiekowania
wynosi 2-5C.
107
Chwasty dwulicienne
Przetacznik perski
Veronica persica
Jednoroczny chwast najczciej kiekujcy wio-

sn, przy dobrym poziomie azotu tworzy liczne
pdy. Lubi prchniczne, bogate
w skadniki pokarmowe, wilgotne gleby
gliniaste. W XIX w. zdzicza po wydostaniu si
z ogrodu botanicznego. Pochodzi z Azji
Mniejszej.
108
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime, buraki, rzepak, roliny
Opis roliny
Licienie opatkowate do trjktnych, u
gry zaokrglone, zkrtkimi ogonkami.
Licie okrgawe do szeroko jajowatych.
Przy podstawie prawie sercowate, brzeg
grubo karbowany, zzaokrglonymi kla-
pami, skpo owosione. Kwiaty pojedyn-
cze, zdugimi, owosionymi ogonkami,
wyrastajce zktw lici, bkitnoniebie-
skie zbiaym, dolnym kocem. Nasiona
okoo 2mm dugoci, muszlowate,
zsilnie pomarszczon czci grzbieto-
w. Kada rolina wytwarza okoo 50-100
nasion. Wglebie zachowuj zdolno
kiekowania przez ponad 50 lat. Kieko-
wanie nastpuje wtemperaturze okoo
2-5C, optimum 15-25C.
109
Chwasty dwulicienne
Przetacznik polny
Veronica arvensis
Chwast jednoroczny jary lub ozimy, wznoszce

si pdy osigaj wysoko do 15cm.
Preferuje wiee, bogate w skadniki pokarmowe,
rednio kwane prchniczne gleby gliniaste lub
gliniasto-piaszczyste.
110
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, buraki, roliny strczkowe
Opis roliny
Licienie bardzo mae, trjktne do rom-
boidalnych, z zaokrglonym wierzcho-
kiem, ogonki bardzo krtkie. Licie opat-
kowate, siedzce, karbowano-pikowane,
rzadko owosione. Po wyksztaceniu p-
niejszych lici moliwoci pomyki przy
rozpoznawaniu zprzetacznikiem trjlist-
kowym. Kwiaty s bardzo mae, biae do
jasnoniebieskich, z krtkimi szypukami,
zebrane na pocztku wlune, pniej
wyduone grona. Nasiona tarczowate,
owalne, zgadk ilekk, wypuk czci
grzbietow, zotote.
111
Chwasty dwulicienne
Przymiotno kanadyjskie
Erigeron canadensis
Chwast dwuletni, rzadziej jednoroczny. Preferu-

je bogate w azot gleby piaszczyste, gliniaste i
gliniasto-piaszczyste, jest w stanie dobrze prze-
trwa okresy suszy.
112
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Kukurydza sporadycznie, szczeglnie
monokultury, sadownictwo, uprawa
winoroli
Opis roliny
Licienie owalne, zwone przy ogonku.
Pierwsze licie zwyranym ogonkiem, ja-
jowate. Nastpne podunie lancetowate,
krtko owosione, licie wrodku pdw
ina szczycie s siedzce. Koszyczki
kwiatostanowe bardzo liczne, ale mae
iniepozorne, gsto uoone, tworzce
wiech. Kwiat tobiay do czerwonobia-
ego. Kada rolina wytwarza do 100000
nasion, ktre s brudnobiae, odugoci
1mm. Rolina rozprzestrzenia si wEu-
ropie po 1685 roku, kiedy to jako rolina
zdziczaa przenika poza obszar ogrodu
botanicznego we Francji.
113
Chwasty dwulicienne
Przytulia czepna
Galium aparine
Rodzina: marzanowate (Rubiaceae)
Rolina jednoroczna, jara lub ozima, kiekuje od

jesieni do wiosny, nie kiekuje w miesicach let-
nich, szorstka ilepka. Wystpuje przede wszyst-
kim na glebach o dobrej wilgotnoci, bogatych
wskadniki pokarmowe, prchnicznych, oduej
miszoci, gliniastych iilastych. Przy odpowied-
niej iloci skadnikw pokarmowych jest prak-
tycznie spotykana na wszystkich glebach.
114
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, buraki, roliny strcz-
kowe, ziemniaki iczciowo rwnie
kukurydza
Opis roliny
Licienie misiste, jdrne, owalnie
wyduone, ok. 15 mm dugoci, zogon-
kiem iwcite na kocu nerwu gwnego.
Licie lancetowate, siedzce okkowato
(po 6-9) wwzach odygi. Relatywnie
mikkie, najczciej ciemnozielone.
Na wierzchniej stronie znajduj si do
przodu wygite szczecinki (szorstkie).
Kwiaty niepozorne, biae, tworz wzdu
zebranych lici wielokwiatowe, bal-
dachoksztatne kwiatostany, znacznie
dusze od lici. Nasiona orednicy 4-6
mm, kuliste, pokryte gsto haczykowa-
tymi szczecinkami. Na rolinie 300-400
nasion. Zpraktyki wiadomo, e wglebie
zachowuj zdolno kiekowania przez
7-8 lat.
115
Chwasty dwulicienne
Psianka czarna
Solanum nigrum
Kiekujcy pn wiosn jednoroczny chwast

trujcy, zrnicowany morfologicznie, zkrtkim
stokowatym korzeniem. Preferuje lune, prch-
niczne do lekko kwanych, bogate wskadniki
pokarmowe (zwaszcza wazot) gleby piaszczyste
do gliniastych.
116
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, ziemniaki, kukurydza, roliny
Opis roliny
Licienie jajowate do okrgo-owalnych,
zwyranie zaostrzonym wierzchokiem,
gadkie, caobrzegie, zogonkiem, u pod-
stawy zaokrglone, zwyranym nerwem
rodkowym. Licie szeroko jajowate lub
prawie trjktne, caobrzegie do wci-
tych, zogonkiem, ubogo owosione,
matowe, ciemnozielone. odyga zczar-
nym odcieniem przy podstawie. Kwiaty
zebrane wpodbaldaszki na krtkich
szypukach, zawierajce 5do 10 kwiatw.
Owoce s wielkoci grochu, wstadium
dojrzaoci od czarnoniebieskich do
zielonotych. Otrzymane znich nasiona
s szarobrzowe, opowierzchni drobno-
siatkowanej, nerkowate, spaszczone. Na
rolinie okoo 500 nasion.
117
Chwasty dwulicienne
Rdest kolankowy
Polygonum lapathifolium
Rodzina: rdestowate (Polygonaceae)
Jednoroczny, jary chwast kiekujcy wiosn do

lata, bogaty pod wzgldem form wystpowania.
Wystpuje przewanie na dobrze przewiewnych,
ale wilgotnych glebach, bogatych wskadniki
pokarmowe, gliniastych ipiaszczystych.
118
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, buraki, rzepak jary, kukury-
dza, roliny strczkowe, ziemniaki
Opis roliny
Licienie lancetowate, zkrtkimi ogon-
kami, hypokotyl czerwonawy. Licie
skrtolege, eliptyczne do lancetowatych,
zwone przy ogonkach. Na dolnej stro-
nie nakrapiane brodawkowatymi gruczo-
ami, na wierzchniej stronie nagie. Czsto
zciemna plam. Przy ogonku liciowym
lune jzyczki (gatki), nagie albo krtko
owosione. Kwiaty s mae, zielonka-
wobiae do bladorowych, zebrane w
walcowaty kos. Okoo 800 nasion na ro-
linie. Nasiona soczewkowate, byszcz-
ce, czarnobrzowe. Wglebie zachowuj
zdolno kiekowania przez ponad
10 lat. Kiekowanie zachodzi wtempera-
turze 2-10C, optimum 30-40C.
119
Chwasty dwulicienne
Rdest plamisty
Polygonum persicaria
Jednoroczny chwast kiekujcy od wiosny do

lata, bogaty pod wzgldem form wystpowania.
Wwikszym nasileniu wystpuje na glebach
odobrej strukturze, ale wilgotnych, bogatych
wskadniki pokarmowe, piaszczystych iglinia-
stych.
120
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, buraki, rzepak jary, kukury-
dza, roliny strczkowe, ziemniaki
Opis roliny
Licienie eliptyczne, 10-15 mm dugoci,
najczciej czerwony hypokotyl. Licie
lancetowate, zaostrzone, wzdu ner-
ww ina brzegach pokryte woskami,
na grnej stronie czsto ciemna plama.
Boniasta pochwa licia przylegajca do
odygi jest krtko owosiona, brzegi po-
kryte dugimi rzskami. Rowe kwiaty s
zebrane wwalcowaty kos na wierzcho-
kach odyg lub wyrastajcy zktw lici.
Kada rolina wydaje 200-800 nasion,
soczewkowatych, ostrych, gadkich,
czarnych ibyszczcych. Kiekowanie za-
chodzi wtemperaturze od 10C, optimum
35-40C.
121
Chwasty dwulicienne
Rdest powojowy
Polygonum convolvulus
Jednoroczny chwast kiekujcy wiosn,

z wrzecionowatym i gboko sigajcym ko-
rzeniem. Spotykany praktycznie na wszystkich
glebach, niewybredny co do przesuszenia gleby i
niedostatku skadnikw pokarmowych. le rozwi-
ja si na glebach kwanych.
122
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, kukurydza, buraki, rzepak
jary, roliny strczkowe, ziemniaki
Opis roliny
Licienie silne, najczciej trzykrotnie
dusze ni szersze, onierwnych pow-
kach lici. Licie trjktne zsercowat
podstaw, zogonkiem, na pocztku
zwinite ku doowi. Dolna strona licia
iodyga maj czsto czerwonawy odcie.
Uoone skrtolegle. Kwiaty biaozielone,
zkrtkimi ogonkami, mao widoczne,
zebrane wlunych kosach. Na rolinie
100-300 trjkanciastych, czarnych na-
sion, okrytych szczelnie brzowymi po-
zostaociami zalni. Nasiona wglebie
zachowuj zdolno kiekowania przez
okoo 20 lat.
123
Chwasty dwulicienne
Rdest ptasi
Polygonum aviculare
Jednoroczny chwast kiekujcy wiosn do lata, z

gboko sigajcymi korzeniami. Bez wymaga,
spotykany na wszystkich typach gleb. le ronie
na terenach podmokych.
124
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, buraki, kukurydza, roliny
Opis roliny
Licienie bardzo dugie iwskie (10-15
mm dugoci, 1-2 mm szerokoci), tpo
zakoczone, bez ogonka. Licie eliptycz-
ne, mae, lekko skrcone, tozielone
ina bardzo krtkim ogonku. Jzycz-
ki rurkowate, wczasie owocowania
postrzpione. Kwiaty rowe albo biae,
po 2-3 wktach lici. Rolina wytwarza
150-200 nasion, jajowatych do eliptycz-
nych, ciemnobrzowych, trjstronnie
spaszczonych. Wglebie zachowuj
dugo zdolno kiekowania (ponad 50
lat). Optymalna temperatura kiekowania
wynosi 2-5C.
125
Chwasty dwulicienne
Rdest ziemnowodny
Polygonum amphibium
Rolina trwaa, o silnie rozwinitych podziemnie

pocych si rozogach. Preferuje gleby nie-
przepuszczalne, z zastoiskami wody. Wystpuje,
w zalenoci od warunkw, masowo na cikich
glebach gliniastych i ilastych.
126
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza, uprawy sadownicze
Opis roliny
Licie lancetowate, odugoci do
120 mm, przy podstawie zaokrglone
do sercowatych, zkrtkimi ogonkami.
Ogonki liciowe oddzielaj si od rod-
kowej czci pochwy. Kwiaty rowe,
wgstych, walcowatych kosach. Rolina
wytwarza niewielk ilo nasion. Nasiona
ostroktno podune, byszczce, brzo-
woczarne. Rozmnaanie przez nasiona
jest moliwe, jednak nastpuje prawie
wycznie przez rozogi.
127
Chwasty dwulicienne
Rogownica lepka
Cerastium glomeratum
Rolina jednoroczna ozima, o niewielkich roz-

miarach. Bez wymaga. Ronie praktycznie na
wszystkich glebach i we wszystkich strefach
klimatycznych Europy. Gatunek bardzo zrnico-
wany.
128
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza
Opis roliny
Licienie okrgawo-owalne, z ogonkiem.
Licie waciwe jajowate, na szczycie
ostre, przy ogonku zwone, mikko
owosione. Kwiaty biae, patki korony
w rodku podzielone. Rolina wytwa-
rza okoo 300 do 500 brzowoszarych
nasion.
129
Chwasty dwulicienne
Rogownica pospolita
Cerastium vulgatum
Rolina jednoroczna, czsto take trwaa, osiga-

jca niewielk wysoko, maksimum 20cm. Nie
ma specjalnych wymaga klimatycznych spo-
tykana praktycznie w caej Europie. Lubi yzne,
kwane, wilgotne gleby, preferuje gliniaste. Gatu-
nek o duym zrnicowaniu.
130
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza
Opis roliny
Licienie owalne, na kocach zwone.
Licie waciwe jajowate, na szczycie
ostre, przy ogonku zwone, mikko
owosione. Kwiat biay, wrodku podzie-
lony. Nasiona okrge, jasnobrzowe.
131
Chwasty dwulicienne
Rumian polny
Anthemis arvensis
Jednoroczny, jary bd ozimy chwast dwulicien-

ny, kiekujcy jesieni i wiosn,
o wrzecionowatym korzeniu. Preferuje lekkie,
piaszczyste, gliniaste gleby o niskiej zawartoci
wapnia. Jest wskanikiem zakwaszenia gleby.
132
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, roliny strczkowe, kuku-
rydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie owalne okrge, koniec
zaokrglony. Licie pocztkowo pojedyn-
czo- pniej podwjnie pierzastodzielne,
zwskimi, pakowatymi listkami boczny-
mi, biao owosione. Koszyczki kwiato-
stanowe pene, wyduone, klinowate,
lancetowate iostre przysadki kwiatowe.
Rolina wytwarza okoo 500 nasion.
S one obe, podunie eberkowane,
ugry maj nabrzmiay, czsto skrzasty
piercie. Zdolno kiekowania wglebie
zachowuj przez ponad 11 lat. Minimalna
temperatura kiekowania wynosi 2-5C,
optymalna 13C.
133
Chwasty dwulicienne
Rumianek bezpromieniowy
Matricaria suaveolens
Jednoroczny, jary lub ozimy chwast kiekujcy je-

sieni i wiosn. Lubi bogate wskadniki pokarmo-
we, wilgotne gleby gliniaste, piaszczysto-gliniaste
i czciowo rwnie piaszczyste.
134
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza (przenosi si zobrzey
pl uprawnych)
Opis roliny
Licienie, w porwnaniu z innymi gatun-
kami z rodzaju Matricaria, troch wik-
sze, okrge, wypuke, zaostrzone. Licie
podwjnie lub potrjnie pierzastodzielne,
z lancetowatymi, kujcymi fragmentami
lici, bez owosienia. Koszyczki na ko-
cach pdw. Kwiaty rurkowate 4-zbko-
we s zielone do tych, kwiatw jzycz-
kowatych brak. Dno kwiatowe wewntrz
puste przy rozcieraniu wydziela zapach
rumianku. Kada rolina wytwarza okoo
5000 nasion. S one jasnobrzowe, z 3-4
eberkami na boku, z krtkim pappusem
(woskami).
135
Chwasty dwulicienne
Rumianek pospolity
Matricaria chamomilla
Jednoroczny, zimujcy chwast zwrzecionowatym

korzeniem. Preferuje wieo uprawione, bogate
w skadniki pokarmowe, ale o niskiej zawartoci
wapnia gleby ilaste lub piaszczyste.
136
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, rzepak, buraki, roliny strczko-
we, kukurydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie maczugowate, na kocach
trjktne, ale bez ogonkw iowosione.
Licie waciwe pocztkowo lancetowate,
jedynie zjednym lub dwoma wskimi
listkami bocznymi, pniej podwjnie
lub potrjnie pierzastodzielne zwskimi,
nitkowatymi listkami nieowosionymi lub
zma iloci woskw. Dno kwiatowe
stokowate, bez owosienia iwewntrz
puste. Koszyczki kwiatowe zbiaymi
kwiatami jzyczkowatymi (brzenymi),
zwisajcymi noc ipo zapyleniu ku
doowi. Koszyczki po roztarciu wydzielaj
charakterystyczny zapach rumianku.
Nasiona dugoci 1mm, szarobrzowe,
z4-5 eberkami. Kada rolina wytwarza
okoo 500 nasion, ktre ponad 11 lat za-
chowuj wglebie zdolno kiekowania.
Roliny osigaj wysoko 15-40 cm.
137
Chwasty dwulicienne
Rzodkiew wirzepa
Raphanus raphanistrum
Jednoroczny chwast kiekujcy intensywnie wio-

sn. Spotykany na wszystkich glebach. Preferuje
jednak gleby lekkie, piaszczyste, lekko kwane,
gliniaste albo mao yzne, sabo uprawione, su-
che gleby lessowe i gliniaste.
138
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa (zwaszcza jare) roliny strczko-
we, buraki, kukurydza, ziemniaki
Opis roliny
Licienie sercowate, szerokie, silne,
zgboko wcitym kocem, na dugim
ogonku. Licie lirowato-pierzastosieczne,
2-5 jajowate, zbkowane, zwikszajce
si wkierunku koca blaszki listki bocz-
ne ijeden bardzo duy li kocowy.
Kwiaty s jasnote do biaych, wyrane
unerwienie, dziaki kielicha stoj prosto
is szczeciniasto owosione. uszczyna
przewzista zpoczonymi, jednona-
siennymi fragmentami, dlatego zawarte
wnich nasiona s jajowate do kulistych,
jasnobrzowe zciemn plam. Na roli-
nie okoo 150-300 nasion, ze wzgldu na
zawarto oleju dugo mona je przecho-
wywa. Kiekowanie nastpuje wtempe-
raturze 2-5C, optimum 20C.
139
Chwasty dwulicienne
Saata kompasowa
Lactuca seriola
Rolina jednoroczna lub dwuletnia, kiekujca od

jesieni do wiosny, z reguy zimujca z rozwini-
tym korzeniem palowym (sok mleczny). Wyst-
puje przede wszystkim na glebach cieplejszych,
suchych, czsto troch kamienistych, bogatych w
skadniki pokarmowe.
140
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, kukurydza, rzepak, buraki,
roliny strczkowe, po odogowaniu
Opis roliny
Licienie okrgo-szerokoeliptyczne,
przechodzce wogonek, na wierzchoku
zaokrglone. Licie sztywne, niebieska-
we, morskozielone, pierzastodzielne
zlancetowatymi odcinkami, na brzegu
inerwie rodkowym pokryte szczecino-
watymi woskami. Wyrane jest jednolite
ustawienie blaszek wkierunku pnoc
-poudnie (rolina kompasowa chro-
niona przed wyginiciem). Koszyczki
kwiatostanowe s jasnote. Nasiona
szaroczarne, eliptyczne, z5-9 eberkami
i2rzdami woskw.
141
Chwasty dwulicienne
Skrzyp polny
Equisetum arvense
Rodzina: skrzypowate (Equisetaceae)
Rolina wytwarzajca zarodniki, naley do naj-

starszych gatunkw rolin i rozmnaa si najcz-
ciej przez kcza, horyzontalnie rozmieszczone
w glebie, sigajce na gboko 2 m. Rozmna-
anie przez zarodniki jest rwnie moliwe, lecz
dochodzi do niego bardzo rzadko. Jest rolin
trwa, ktra szczeglnie czsto pojawia si na
podmokych glebach. Wystpuje praktycznie
na wszystkich rodzajach gleb i we wszystkich
uprawach.
142
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza
Opis roliny
Wczesn wiosn pojawiaj si to-
brzowe pdy zarodnikowe, ktre po
okresie zarodnikowania obumieraj.
Nastpnie pojawiaj si zielone, ok-
kowo, pojedynczo rozgazione pdy
ponne. Ten wiatolubny chwast we
wczenie wschodzcych uprawach, jak
np.: gste any zboa, jest ograniczony w
rozwoju i nie stanowi silnej konkurencji w
stosunku do rolin uprawnych. W pniej
wschodzcych uprawach, jak buraki i
kukurydza, skrzyp moe doprowadzi do
ograniczenia ich rozwoju.
143
Chwasty dwulicienne
Sporek polny
Spergula arvensis
Kiekujcy wiosn, jednoroczny chwast sprawia-

jcy wraenie tustego w dotyku. Preferuje gleby
lekkie, ubogie w wap, silnie do rednio kwa-
nych, dobrze zaopatrzone w wod
i skadniki pokarmowe.
144
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, ziemniaki, kukurydza
Opis roliny
Licienie igowate, na caej dugoci
prawie jednakowo szerokie, ukonie skie-
rowane do gry. Licie w czterolistnych
okkach, szydowate,
10-30 mm dugoci, wybrzuszone do
gry, na spodniej stronie poduna
bruzda, lepkie owosienie. Kwiaty na
dugich szypukach, z 5 biaymi patkami
korony. Kwiatostan na kocu pdw,
rozgaziony, wierzchotkowaty. Szypuki
kwiatowe po kwitnieniu skierowane ku
doowi. Kada rolina wytwarza okoo
300 soczewkowatych, prawie kulistych,
ciemnobrzowych, marmurkowatych
nasion.
145
Chwasty dwulicienne
Starzec zwyczajny
Senecio vulgaris
Kiekujcy prawie cay rok, jednoroczny, jary lub

ozimy, rzadko wieloletni chwast ze stokowa-
tym korzeniem. Preferuje gleby lune, wilgotne,
prchniczne, bogate w skadniki pokarmowe,
piaszczyste i gliniaste.
146
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, buraki, roliny strczkowe, kuku-
rydza
Opis roliny
Licienie wskie, zwone przy ogonku,
zaokrglony koniec, spodnia strona z
ciemniejszym odcieniem. Licie naprze-
mianlege, dolne z ogonkiem, grne
siedzce, obejmujce odyg, zbkowa-
ne i wcite, byszczce, ciemnozielone.
te koszyczki z czarnym, zewntrznym
kielichem wyksztacane s prawie przez
cay rok. Na rolinie 1000-6000 nasion,
gsto pokrytych puszystymi woskami.
Kiekowanie
w temperaturze od 7C, optimum 25C.
147
Chwasty dwulicienne
Stulicha psia
Descurainia sophia
Chwast dwulicienny jednoroczny lub dwuletni,

osigajcy, w zalenoci od stanowiska, wyso-
ko 50-100 cm. Czciej wystpuje na glebach
ciepych, bogatych w skadniki mineralne, lek-
kich.
148
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak ozimy, zwaszcza w mao zrni-
cowanym podozmianie, zboa ozime
Opis roliny
Licienie maczugowate. Pierwsze licie
zebrane w gstych rozetach, pocztkowo
trjpalczaste, pniej pierzaste, a nastp-
nie podwjnie pierzaste. Mode roliny
s czsto mylone z rumianem polnym.
Kwiaty drobne, mao widoczne, zielon-
kawe do tych, zebrane w kwiatostany.
Kada rolina moe wytwarza ponad
100000 nasion, ktre w glebie przez du-
gi czas zachowuj zdolno kiekowania.
149
Chwasty dwulicienne
Stulisz lekarski
Sisymbium officinale
Jednoroczny jary lub ozimy chwast. Wystpuje

ne lunych, bogatych w substancje pokarmowe,
glebach gliniastych i piaszczystych. Rolina jest
sabo rozgaziona, osiga wysoko od 60 cm
do 120 cm. Stulisz lekarski jest bardzo podobny
do stulisza Loesela. Wyran cech rnicujc
je jest owocostan. Stulisz lekarski ma uszczyny
gsto przy pdzie przytulone do osi kwiatostanu.
uszczyny u drugiego gatunku s na ogonkach,
lekko skierowane w d.
150
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak ozimy, sporadycznie zboa
ozime
Opis roliny
Licienie ykowate do maczugowatych,
z wyranym ogonkiem. Licie pierzasto-
dzielne, trjktne do jajowatych, pokryte
szorstkimi, filcowatymi woskami. Listek
kocowy wikszy, zbkowany. Licie gr-
ne s podugowato lancetowate. Licie
iogonki s zreguy szorstko owosione.
Kwiaty mae, bladote. Kwiatostan
pocztkowo baldachowaty, przeksztaca
si pniej wkosowaty. Na rolinie wy-
twarzanych jest okoo 3000 nasion, ktre
maj dug zdolno kiekowania.
151
Chwasty dwulicienne
Szarat szorstki
Amaranthus retroflexus
Rodzina: szaratowate (Amranthaceae)
Jednoroczny chwast, kiekuje pn wiosn wzgldnie

latem, moe osiga wysoko
15-130 cm. Optymalna temperatura do kiekowania
20-40C. Najczciej spotykany na glebach lunych,
przepuszczalnych, bogatych w skadniki mineralne,
prchnicznych i dobrze uprawionych. W szczeglno-
ci w sprzyjajcych warunkach klimatycznych szarat
szorstki jest chwastem konkurencyjnym dla rolin
uprawnych, ktry w ostatnich latach coraz silniej
rozprzestrzenia si na pnocy. Zawleczony zosta pod
koniec XIX wieku z Ameryki Pnocnej.
152
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
ziemniaki, rzepak jary, zboa jare
Opis roliny
Licienie podunie-owalne, na kocach
zaokrglone, stopniowo zwajce si
wogonek. Na spodniej stronie licienia
wyranie widoczny nerw gwny. Licie
waciwe s jajowate, ogonek dugi, sza-
roniebieskozielony, na kocu zaostrzone.
odyga, ogonki idolna strona lici s
czsto czerwonofioletowo zabarwione.
Kwiaty wkbkach, zebrane wkrtkie,
gsto kwitnce, grube, zielonkawe kosy,
zkujcymi listkami okwiatu. Nasiona
czarne, byszczce, soczewkowate
iprzez wiele lat wglebie zachowujce
ywotno. Rolina wytwarza 1000-5000
nasion. Kiekowanie odbywa si w tem-
peraturze od 7-12C, optimum 20-24C.
153
Chwasty dwulicienne
Szarat tpolistny
Amaranthus lividus
Rodzina: szaratowate (Amaranthaceae)
Jednoroczny, ciepolubny chwast kiekujcy od

wiosny do lata, z licznymi, nieregularnymi rozga-
zieniami. Rolina o pocym pokroju. Preferuje
gleby nie za mokre, przepuszczalne, bogate w
skadniki mineralne, dobrze uprawione.
154
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
ziemniaki, zboa jare
Opis roliny
Licienie okrgo-owalne. Licie mae, z
ogonkiem, okrge lub romboidalne, na
wierzchoku pokarbowane. Powierzchnia
licia szarozielona, najczciej z biaaw
lub czerwon plam. Kwiaty w kbkach
tworzce kosy, umieszczone w ktach
lici. Nasiona 1,2 mm dugoci, soczew-
kowate, ciemnobrzowe do czarnych,
byszczce.
155
Chwasty dwulicienne
Szczaw kdzierzawy
Rumex crispus
Rolina wieloletnia, ciepolubna z silnym, wrze-

cionowatym korzeniem. Lubi gleby yzne, czsto
cikie, gliniaste do ilastych, z bardzo du za-
wartoci skadnikw pokarmowych. Na dobrych
stanowiskach osiga wysoko 120 cm.
156
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa ozime, rzepak ozimy, uytki
zielone
Opis roliny
Licienie podugowato-owalne, zkrtkim
ogonkiem, lekko zgite, wierzchoek ska-
niajcy si ku ziemi. Licie: pierwsze
wskie, owalne do podugowatych, naj-
szersze wczci rodkowej, brzeg falisty
izbkowany, zwyranie widocznym ner-
wem rodkowym; nastpne podugo-
wato-lancetowate, rozrzucone isiedzce
(wodlegoci do 30 cm). Kwiaty zielone,
toczerwonawe, tworzce na kocach
odyg lune, gr bezlistne wiechy.
Kada rolina wytwarza okoo 3000-4000
nasion, 2-3 mm dugoci, kasztanowo-
brzowych. Owoce s wstanie przetrwa
wglebie przez dugi czas (70 lat).
157
Chwasty dwulicienne
Szczaw polny
Rumex acetosella
Rolina wieloletnia, rozmnaajca si przez du-

gie, podziemne, rozgazione rozogi korzeniowe,
wytwarzajca pki przybyszowe, osigajca wy-
soko 40 cm. Spotykana szczeglnie na glebach
kwanych, ubogich
w skadniki pokarmowe, gliniastych i piaszczy-
stych.
158
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, uytki zielone
Opis roliny
Licienie dugie, owalne, zwajce si
przy ogonku. Licie lancetowato wydu-
one zdwoma, poziomo odstajcymi z-
bami przy ogonku. odygi s czciowo
rozgazione i,jak licie, czsto zczerwo-
nawym odcieniem. Kwiaty bardzo mae,
toczerwone, tworz lun, bezlistn
wiech. Wzalenoci od stanowiska
rolina wytwarza od 1000 do 10000
nasion, ktre przez dugi czas zachowuj
wglebie zdolno kiekowania.
159
Chwasty dwulicienne
Szczaw tpolistny
Rumex obtusifolius
Jednoroczny chwast korzeniowy, jednak szcze-

glnie trway, osigajcy wysoko do 120 cm.
Wystpuje chtnie na glebach wieych, prch-
nicznych, bogatych w skadniki pokarmowe w
szczeglnoci w azot, gliniastych do ilastych.
160
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Uytki zielone, na pola przerasta zbrze-
gw roww
Opis roliny
Licienie odugoci 20-25 mm, zwyra-
nym ogonkiem. Pierwsze licie s jajowa-
te, przy ogonku zaokrglone; nastpne
szerokie zpask, sercowat podstaw;
rodkowe przytpione, lekko pomarsz-
czone; grne lancetowate. Kwiatostan
oczerwonawym zabarwieniu stanowi
kwiaty uoone wlune okki. Na rolinie
okoo 7000 trjktnych nasion, ktre
wglebie przez dugi czas (40 lat) zacho-
wuj zdolno kiekowania.
161
Chwasty dwulicienne
Szczw plamisty
Conium maculatum
Rodzina: baldaszkowate (Apiaceae)
Chwast jednoroczny lub dwuletni, zobrzey pl

przechodzi do upraw. Lubi gleby yzne, czsto
wapienne, wieo uprawione, gliniaste. Silnie tru-
jcy. W uprawie rzepaku, gdzie na skutek przerze-
dzania chwasty maj dobry dostp wiata moe
osiga wysoko 3 m, utrudnia bardzo zbir.
162
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak ozimy, czciowo rzadkie uprawy
zb ozimych
Opis roliny
Licienie okoo 30 mm dugoci, w-
skie, z 15 mm ogonkiem. Pierwszy li
okrgy, z dugim ogonkiem, z przodu i
na bokach zbkowany. Nastpne licie w
zarysie trjktno-jajowate, 2- do 4-krotnie
pierzaste. Koniec dugi, trjktny, g-
boko pikowany, w gr coraz mniejsze.
Biae kwiaty zebrane na 10-20-szypu-
kowych, redniej wielkoci baldachach.
Nasiona jajowate, szarozielone do br-
zowych, bez owosienia, dugoci 2,5-3,5
mm, zachowuj w glebie dugo zdolno
do kiekowania.
163
Chwasty dwulicienne
Szczyr roczny
Mercurialis annua
Rodzina: wilczomleczowate (Euphorbiaceae)
Jednoroczny chwast kiekujcy pn wiosn,

nie zawiera soku mlecznego. Lubi gleby suche,
prchniczne, bogate w skadniki pokarmowe,
piaszczyste i gliniaste.
164
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Buraki, roliny strczkowe, ziemniaki,
kukurydza
Opis roliny
Licienie z wyranym, tym unerwie-
niem, opatowate. Licie z dugimi ogon-
kami, jasnozielone, podunie jajowate,
nieregularnie pikowane, ostro zakoczo-
ne i czsto orzsione. Kwiaty rozdzielno-
pciowe. Kwiaty mskie s tawe, na
cienkich szypukach, wyranie duszych
ni eskie, zlokalizowane w ktach lici.
Rolina wytwarza mae iloci nasion.
Kiekuje w tempraturze 7-14C (optimum
35-40C).
165
Chwasty dwulicienne
laz dziki
Malva sylvestris
Rodzina: lazowate (Malvaceae)
Jednoroczny, jary lub ozimy, ciepolubny chwast

z gazist, owosion odyg. Preferuje gleby
bogate w skadniki pokarmowe, prchniczne,
gliniaste i piaszczyste.
166
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza, roliny strczkowe
Opis roliny
Licie przy ogonku gboko sercowa-
to wycity, zdugim ogonkiem. Licie
waciwe okrge do nerkowatych,
podzielone, na brzegu sabo owosione,
przy ogonku silnie owosione, bardzo
zmienne. Wktach lici 2do 6kwiatw.
Patki korony zgbokimi wciciami iprzy
podstawie gsto orzsione, byszczce
czerwone zciemniejszymi paskami.
Owocem jest rozupka, z9-11 nasionami,
siateczkowato marszczonymi, z zagbie-
niami.
167
Chwasty dwulicienne
Tasznik pospolity
Capsella bursa pastoris
Rodzina: kapustowate (Brassicaceace)
Kiekujcy prawie przez cay rok, dwu- rzadziej

jednoroczny chwast z wrzecionowatymi korze-
niami. Wystpuje prawie na wszystkich glebach,
jednak preferuje bogate w azot, przewiewne,
czasami nieco prchniczne gliniaste
i piaszczyste.
168
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak ozimy, zboa, buraki, roliny
Opis roliny
Licienie bardzo mae, 2-3 mm dugoci,
okrge do podugowato-owalnych, krtki
ogonek. Licie waciwe: dolne zogon-
kami tworzce rozet, niepodzielne do
zatokowo zbkowanych albo pierzasto-
dzielne. Mao lici odygowych (grnych)
niepodzielnych, caobrzegich do zbko-
wanych, obejmujcych odyg szerokim
uszkiem. Tasznik pospolity jest bardzo
zmienn (wielopostaciow) rolin.
Kwiaty gsto umieszczone na odstaj-
cych ogonkach. Patki korony s biae,
odwrotnie jajowate, kielich grujcy. Ro-
liny kwitn ju jesieni, jak iwiosn do
wczesnego lata. uszczyny s podugo-
wate, sercowato-trjktne, na wierzcho-
ku lekko zaokrglone. Na rolinie okoo
2000 do 4000 nasion, ktre s jasnobr-
zowe, prawie gadkie iutrzymuj wglebie
wiele lat zdolno kiekowania (16-35 lat).
Temperatura kiekowania 2-5C.
169
Chwasty dwulicienne
Toboki polne
Thlaspi arvense
Kiekujcy przewanie wiosn, ale te jesieni

jednoroczny, jary i ozimy chwast. Preferuje gleby
bogate w substancje pokarmowe, prchniczne,
piaszczysto-gliniaste.
170
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Rzepak, zboa, buraki, kukurydza, roliny
strczkowe
Opis roliny
Licienie okrgo-owalne, 6-8 mm dugo-
ci, zwyranym ogonkiem, caobrzegie,
ze sabo wycignitym wierzchokiem.
Licie jasnozielone, upodstawy odwrot-
nie jajowate, zogonkiem. Grne licie
podugowate, ze strzakowat podstaw,
przewanie wcite lub zbkowane, bez
woskw. Kwiaty mae, biae. uszczynki
due, paskie, prawie okrgawe, wok
oskrzydlone. Na rolinie okoo 900 na-
sion, ciemnobrzowych, koncentrycznie
eberkowanych, zachowujcych w glebie
zdolno kiekowania przez okoo 30 lat.
Temperatura kiekowania 2-30C.
171
Chwasty dwulicienne
Wilczomlecz obrotny
Euphorbia helioscopia
Jednoroczny chwast kiekujcy pn wiosn

do jesieni, ciepolubny. Preferuje gleby bogate w
skadniki pokarmowe, wapienne, lekkie, gliniaste
i piaszczyste.
172
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, ziemniaki, roliny strczkowe,
buraki
Opis roliny
Licienie zkrtkim ogonkiem, czsto
zbrunatn plam albo kresk wrodku.
Licie waciwe okrge do opatko-
watych, stopniowo zwajce si przy
ogonku. Licie waciwe jasnozielone,
najczciej zciemn plam. Kwiaty to-
zielone, kwiatostany szczytowe. Nasiona
okrge do jajowatych, szare do brzo-
wych, walcowate, siateczkowane. Na
rolinie okoo 100-800 nasion zachowuj-
cych wglebie ywotno przez wiele lat.
173
Chwasty dwulicienne
Wilczomlecz sosnka
Euphorbia cyparissias
Chwast korzeniowy, jednoroczny lub trway, kie-

kujcy pn wiosn do jesieni. Preferuje suche,
wapienne gleby gliniaste i piaszczyste.
174
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa jare, roliny strczkowe, buraki
Opis roliny
Licienie wskie, owalne, czsto znie-
bieskozielonym odcieniem. Licie gsto
uoone na pdach, bardzo wskie,
odugoci okoo 10-20 mm.
Podsadki (licie przykwiatowe) kwiato-
stanu identyczne jak licie na odydze.
Wierzchotka wieloramienna (15-ramien-
na), tawa. Nasiona gadkie, jajowato
-okrge. Rozmnaanie, oprcz nasion,
odbywa si przez podzia korzenia lub
kcza.
175
Chwasty dwulicienne
Wrotycz pospolity
Chrysanthemum vulgare
Trway chwast korzeniowy, w zalenoci od stano-

wiska moe osiga wysoko do 150cm. Due
zdolnoci adaptacyjne, spotykany praktycznie na
wszystkich glebach wkadej strefie klimatycznej
Europy. Czsto przerasta z obrzey pl do upraw.
176
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, kukurydza
Opis roliny
Licienie jajowate, siedzce. Licie wa-
ciwe pierzaste, podwjnie zbkowane,
przy rozcieraniu korzenny zapach. Kwiaty
rurkowate jaskrawote, w kwiatosta-
nach zebranych na kocach pdw
tworzc podbaldach. Nasiona dugie,
owalne, zzbkowan koronk, toja-
skrawobrunatne.
177
Chwasty dwulicienne
Wyka kosmata
Vicia villosa
Rodzina: bobowate (Fabaceae)
Jednoroczny, jary lub ozimy chwast. Preferuje

ciepe gleby piaszczysto-gliniaste igliniaste.
178
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, sporadycznie okopowe
Opis roliny
Licienie s niewidoczne, pozostaj
wziemi wupinie nasiennej. Pierwsze
licie zdwoma lub wicej parami listkw
podugowato owalnych, na kocach
zaokrglonych, najczciej do 20 mm
dugoci. Kolejne licie parzystopierzste,
zawierajce 5-10 par listkw zako-
czonych wsem czepnym. Kwiatostan
wksztacie grona na dugiej szypule,
skadajcy si z3-30 purpurowoniebie-
skich do fioletowych kwiatw zbiaawymi
skrzydekami. Strki s paskie, bez owo-
sienia, sabo siateczkowate, brzowe. Na
rolinie okoo 250 kulistych do paskich,
ciemnobrzowych do czarnych nasion,
ktre przez ponad 10 lat zachowuj
wglebie zdolno kiekowania.
179
Chwasty dwulicienne
Wyka ptasia
Vicia cracca
Rodzina: bobowate (Fabaceae)
Rolina wieloletnia z gboko sigajcym korze-

niem palowym i silnie rozwinitymi rozogami,
kiekuje od wiosny do jesieni. Preferuje gleby bo-
gate w skadniki pokarmowe, dobrze zaopatrzone
w wod, prchniczne, ilasto-gliniaste i piaszczy-
sto-gliniaste.
180
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Zboa, sporadycznie okopowe
Opis roliny
Siewka bez widocznych licieni, ktre po-
zostaj wglebie wupinach nasiennych.
Pierwsze licie parzystopierzaste zjedn
lub dwiema parami listkw. Nastpne
parzystopierzaste, podzielone na 6-15
par listkw, koczcych si podzielonym
wsem czepnym. Listki podune do
lancetowatych. Kwiaty niebieskofioleto-
we, zebrane w10-30-kwiatowe grona.
Pojedynczy kwiat odugoci 8-12 mm, na
krtkiej szypuce. Strki s rombowate,
zwisajce lub stojce, zawieraj kuliste,
rnokolorowe nasiona.
181
Chwasty dwulicienne
tlica drobnokwiatowa
Galinsoga parviflora
Jednoroczny chwast kiekujcy pn wiosn,

ciepo- i wiatolubny. Preferuje gleby wieo
uprawione, piaszczyste do gliniastych,
z wysok zawartoci substancji pokarmowych
w szczeglnoci azotu. Lokalnie wystpuje w
duym nasileniu rwnie na glebach bogatych w
prchnic. Pod koniec XVIII w. pojawia si jako
rolina zdziczaa, pochodzca z paryskiego ogro-
du botanicznego.
182
Biathlon 4D
Chwasty dwulicienne
Wystpowanie
Kukurydza, buraki, ziemniaki, roliny
Opis roliny
Licienie mae, maczugowate na kocu
cite, wrodku lekko wgbione. Licie
waciwe uoone naprzeciwlegle, deli-
katnie zbkowane, lekko byszczce ale
skpo owosione. Wprzeciwiestwie do
lici dolnych, grne maj bardzo krtkie
ogonki wzgldnie s prawie siedz-
ce. Nasiona jajowate, pokryte krtkimi
szczeciniastymi woskami. Kada rolina
wytwarza 5000-30000 nasion, ktre
przez ponad 11 lat zachowuj wglebie
zdolno kiekowania. Temperatura kie-
kowania od 5-7C, optymalna 22C.
183
Chwasty jednolicienne
Chwastnica jednostronna
Echinochloa crus-galli
Rodzina: trawy (Poaceae)
Rolina jednoroczna, ciepolubna, kiekujca

najwczeniej ze wszystkich gatunkw chwastnic.
Preferuje gleby prchniczne, bogate wskadni-
ki mineralne, piaszczyste igliniaste, opodou
gliniastym.
184
Biathlon 4D
Wystpowanie
strczkowe, rzadziej zboa jare
Opis roliny
Pierwszy li zwinity, szeroko lanceto-
waty. Brak jzyczka liciowego iusz-
ka, ciemnozielony do szarozielonego.
Nastpne licie czsto zczerwonawym
odcieniem, na rodku jasny pas. Wyran
cech rozpoznawcz jest spaszczona
pochwa liciowa. Nibykosy uoone wie-
chowato lub groniasto. Plewy najczciej
zdug oci. Chwastnica jednostronna
jest traw ozrnicowanym pokroju
iosiga, wzalenoci od stanowiska,
wysoko 150 cm. Rolina wytwarza
300-500 ziaren.
185
Miota zboowa
Apera spica-venti
Trawa jednoroczna ozima lub jara, kiekujca

przewanie jesieni, silnie krzewica si owie-
chowatym kwiatostanie. Niekiedy kiekuje take
wczesn wiosn. Preferuje gleby lekko piasz-
czyste, o dobrym uwilgotnieniu, lekko kwane.
Ostatnio spotykana praktycznie na kadym
stanowisku.
186
Biathlon 4D
Wystpowanie
Zboa, przede wszystkim ozime, rzepak
Opis roliny
Pierwszy li drobny, delikatny, spiralnie
zwinity. Licie waciwe lekko szorstkie,
obkowane, zwinite ilekko skrcone.
Jzyczek liciowy dugi, ozabarwieniu
biaym do jasnozielonego, postrzpiony.
Brak uszek. Wiecha dua, rozpierzcha,
bogato rozgaziona. Plewka zwyranie
dug oci, 3-krotnie od niej dusz.
Wczasie dojrzewania przybiera zabar-
wienie ciemnote do jasnobrzowego.
Wytwarza do 200 ziaren.
187
Owies guchy
Avena fatua
Jednoroczna rolina jara, kiekujca wiosn. Bar-

dzo podobna do owsa uprawnego. Cz nasion
kiekuje nawet na gbokoci do 20 cm.
Najczciej spotykana na wilgotnych, cikich
glebach ilastych igliniastych, zasobnych wwap.

188
Biathlon 4D
Wystpowanie
Zboa (gwnie jare), buraki, ziemniaki,
roliny strczkowe, kukurydza
Opis roliny
Pierwszy li lewoskrtnie zwinity, rw-
nowski, spiczasto zakoczony. Brzeg
blaszki liciowej po dolnej stronie pokryty
rzskami. Jzyczek liciowy biay do -
tego, spiczasto zakoczony, zbkowany.
Brak uszka. Wan cech diagnostyczn
jest szorstkie owosienie na brzegach
lici. Wiecha jest znacznie wiksza ni
uowsa uprawnego. Koski 2-3-kwiato-
we zowosionymi plewkami. Ciemne,
przygite oci do 4 cm dugoci. Rolina
wytwarza 150-500 ziaren, ktre wgle-
bie przez wiele lat zachowuj zdolno
kiekowania.
189
Palusznik krwawy
Digitaria sanguinalis
Ciepolubna trawa jednoroczna, najczciej oza-

barwieniu czerwonym do fioletowego. Spotykana
najczciej na glebach lekkich, prchnicznych,
bogatych wskadniki mineralne.

190
Biathlon 4D
Wystpowanie
W uprawach pno schodzcych zpl,
takich jak: kukurydza, ziemniaki, roliny
strczkowe, buraki
Opis roliny
Pierwszy li krtki, spiczasto jajowaty,
bez uszka. Jzyczek liciowy redniej
dugoci. Blaszka po spodniej stronie
zwyranym nerwem gwnym. Ustar-
szych lici blaszka delikatna, jedwabista.
Pochwy liciowe upodstawy mocno
owosione. Wzrost kpowaty. dbo
czsto zgite. Kwiatostan wiechowa-
ty, rozgaziajcy si palczasto z4-10
nibykosami uoonymi groniasto. Kada
rolina wytwarza 200-2000 ziaren.
191
Palusznik nitkowaty
Digitaria ischaemum
Jednoroczna trawa kpowa, ciepolubna, two-

rzca dar. Wystpuje na lekkich, prchnicznych
glebach. Czsto rwnie na piaszczystych do
gliniasto-piaszczystych, bogatych wskadniki
mineralne.

192
Biathlon 4D
Wystpowanie
W uprawach pno schodzcych zpl,
takich jak: kukurydza, ziemniaki, roliny
strczkowe, buraki
Opis roliny
Pierwszy li krtki, spiczasto jajowaty.
Blaszki ipochwy liciowe nagie, zielone,
czsto fioletowe. Jzyczek liciowy biay,
czsto city, bez uszka. Wzrost pocy.
Kwiatostanem jest kos palczasty, gazki
wychodz nie zjednego miejsca na
dble, zakoczone wieloma groniastymi
koskami.
193
Perz waciwy
Agropyron repens
Trawa wieloletnia, nasiona kiekuj jesieni iwio-

sn. Posiada dobrze wyksztacone podziemne
rozogi. Rozmnaa si najczciej wegetatywnie
za pomoc rozogw lub ich fragmentw podzie-
lonych wczasie zabiegw uprawowych. Rolina
mao wymagajca. Spotykana na wszystkich
rodzajach gleb, jednak najlepiej si rozwija na
glebach cikich, bogatych wskadniki pokarmo-
we.
194
Biathlon 4D
Wystpowanie
Wszystkie uprawy polowe

Opis roliny
Pierwszy li rwnowski, lekko zwini-
ty, przy podstawie czsto czerwonawo
zabarwiony. Nastpne licie rowkowane,
zlekkim wybrzuszeniem wzdu nerwu
gwnego. Podstawa blaszki liciowej
pokryta krtkimi woskami. Jzyczek
bardzo krtki, delikatnie zbkowany. Usz-
ka szponowate, zielonkawe. Wrnych
uprawach pdy osigaj dugo okoo
120 cm, wzboach nawet do 150 cm.
Kwiatostan jest lunym kosem, koski
jajowato-lancetowate, ustawione szerok
stron do osi kosa.
195
Proso zwyczajne
Panicum miliaceum
Trawa jednoroczna, kiekujca wiosn, moe

osiga wysoko 100-120 cm. Niewymagajca
wstosunku do rodzaju gleby ronie rwnie
na glebach piaszczystych. Ciepolubna dobrze
znosi okresy suszy.
196
Biathlon 4D
Wystpowanie
Kukurydza
Opis roliny
Blaszka liciowa ipochwa liciowa
wyranie owosione. Kwiatostanem jest
rozpierzcha, zwisajca wiecha ozabar-
wieniu zielonym do czerwonawym. Po-
jedyncze koski s od strony grzbietowej
spaszczone, bez wybrzuszenia.
197
Rajgras wyniosy
Arrhenatherum elatius
Trawa trwaa, kpowa, owysokoci dochodzcej

do 180 cm. Dobrze ronie na glebach zasobnych
wskadniki mineralne, piaszczystych iglinia-
stych, oodczynie zblionym do obojtnego.
Przechodzi zobrzey pl do upraw rolniczych.

198
Biathlon 4D
Wystpowanie
Sady, koniczyny
Opis roliny
Blaszka liciowa wyranie bruzdowa-
na, po grnej stronie krtko owosiona.
Dolna strona bez owosienia, zwyranym
kilem. Jzyczek liciowy biay, okoo 2-4
mm dugoci, konierzykowaty, drobno
zbkowany. Uszek brak. Upodstawy
dba charakterystyczne zgrubienie
(wze) oksztacie cebulowatym. Wiechy
pojedyncze lub podwjne, proste lub
lekko rozpierzche, ozielonym lub pur-
purowym odcieniu. Koski biaozielone,
2-kwiatowe. Kwiat mski dolny, ponny
zdug oci kolankowato wygit, ziar-
na jasnobrzowe.
199
Stokosa bezostna
Bromus inermis
Trawa trwaa (wieloletnia), tworzca podziemne

rozogi. Spotykana na stanowiskach suchych,
gdzie osiga wysoko do 150 cm. Najczciej
na pola uprawne przechodzi zobrzey drg
iroww.
200
Biathlon 4D
Wystpowanie
Zboa ozime, sady
Opis roliny
Licie ipochwy liciowe gadkie lub
gsto owosione. Wiecha prawdziwa jest
relatywnie dua. Plewka dolna bezostna,
ocista lub zbardzo krtk oci. Roz-
mnaanie przez ziarna irozogi.
201
Stokosa dachowa
Bromus tectorum
Trawa jednoroczna, zimujca. Preferuje suche,

piaszczyste gleby gliniaste zwystarczajc
zawartoci wapnia. Przenosi si do upraw
zobrzey pl. Jej rozprzestrzenianiu sprzyja
niewystarczajca uprawa gleby.

202
Biathlon 4D
Wystpowanie

Opis roliny
Blaszka liciowa obustronnie owosiona,
brzeg bez urzsienia. Dolna cz blaszki
liciowej najczciej matowa. Pochwa li-
ciowa czciowo dugo owosiona. Pod-
stawa licia krtko owosiona. Jzyczek
liciowy odugoci do 5 mm, delikatnie
zbkowany do postrzpionego. Brak
uszka. Kwiatostanem jest gsta wiecha.
Koski wiotkie, zwisajce, opatowate,
paskie oraz wielokwiatowe. Plewka
dolna szorstko owosiona, zdug oci
(12mm).
203
Stokosa mikka
Bromus molis
Trawa wieloletnia, kiekujca od jesieni do wio-

sny. Przystosowuje si zarwno do suchych, jak
i umiarkowanych stanowisk. Niezalena od typu
gleby. Przenosi si z ssiedztwa pl uprawnych.
Ograniczona do minimum uprawa gleby sprzyja
jej rozprzestrzenianiu.

204
Biathlon 4D
Wystpowanie

Opis roliny
Blaszka liciowa szarozielona. Grna jej
cz pokryta jest mikkimi woskami,
brzegi orzsione. Dolna cz pokryta
krtkimi woskami. Licie
3-nerwowe, nerw rodkowy najbardziej
wyksztacony. Jzyczek liciowy o du-
goci do 2,5 mm, biay, rzadko zbko-
wany albo orzsiony. Brak uszek. dbo
jest czciowo dugo owosione, a przy
dolnym kolanku mocno wyksztacone.
Wiecha zwarta, koski krtko osadzone.
Plewki delikatnie owosione, z krtkimi
omi.
205
Stokosa ponna
Bromus sterilis
Trawa jednoroczna lub dwuletnia. Lubi gleby

wieo uprawione, wilgotne, lecz lekkie, prze-
puszczalne. Kiekuje wiosn ijesieni. Przenosi
si zssiedztwa pl na uprawy rolnicze. Ograni-
czenie uprawy roli sprzyja jej wystpowaniu.
206
Biathlon 4D
Wystpowanie

Opis roliny
Blaszki liciowe zobu stron owosio-
ne. Dolna strona byszczca. Pierwszy
li zwinity. Jzyczek liciowy duy,
biay, gboko postrzpiony. Brak uszka.
Wiecha rozpierzcha, zmocno zwisaj-
cymi gazkami. Plewka dolna zdwoma
zbkami ioci sigajc do 30 mm,
ktra jest znacznie dusza ni plewka.
Wytwarza okoo 200 ziaren.
207
Stokosa polna
Bromus arvensis
Rolina jednoroczna lub dwuletnia. Dobrze ronie

na glebach gliniastych zwysok zawartoci
wapnia. Przechodzi zsiedlisk ssiadujcych
zpolami uprawnymi. Jej rozprzestrzenianiu
sprzyja ograniczenia zabiegw uprawowych.

208
Biathlon 4D
Wystpowanie

Opis roliny
Po grnej idolnej stronie blaszki liciowej
wystpuje aksamitne owosienie. Ustar-
szych lici nerw rodkowy upodstawy
biay do tego. Na spodniej stronie cz-
sto byszczcy. Najmodszy li zwinity.
Jzyczek okoo 3mm dugoci, biay,
lekko zbkowany. Brak uszka. dbo
silne, nieowosione. Wiecha dua, luna,
zdolnego pitra wyrasta wiele gazek
rozkadajcych si na boki. Na zako-
czeniach rzadko wicej ni 3pojedyncze
koski. Plewka dolna nieznacznie zbko-
wana, otakiej samej dugoci jak plewka
grna. O rwna dugoci plewki.
209
Stokosa ytnia
Bromus secalinus
Trawa jednoroczna lub dwuletnia, tworzca dar.

Preferuje gleby bogate w azot, lekkie doglinia-
stych. Kiekuje jesieni. Wystpowaniu sprzyja
ograniczenie do minimum uprawy roli.

210
Biathlon 4D
Wystpowanie
Opis roliny
Pierwszy li zwinity. Licie waciwe
zielonote, na grnej stronie nieregu-
larnie owosione. Pochwa liciowa naga,
zronita. Jzyczek liciowy may, zbko-
wany, tawy do brzowego. Brak usz-
ka. Kwiatostanem jest wiecha waciwa
(prosta, podwjna), luna. Plewka dolna
o dugoci 5-10 mm, naga do owosionej,
zakoczona oci lub bez niej. Wytwarza
okoo 1000 ziaren, o zdolnoci kiekowa-
nia okoo 1 roku.
211
Wiechlina roczna
Poa annua
Trawa wiechlinowata, jedno- lub wieloletnia,

kiekujca prawie przez cay rok, tworzca dar.
Rolina ma mae wymagania pod wzgldem
wystpowania i rozwoju. Spotykana na wszyst-
kich typach gleb. Preferuje jednak stanowiska
umiarkowanie wilgotne, bogate
w azot.
212
Biathlon 4D
Wystpowanie
Buraki, roliny strczkowe, kukurydza,
zboa ozime i jare
Opis roliny
Pierwszy li delikatny, krtki, jednak
mocniejszy ni u mioty zboowej. Blasz-
ka pofadowana, z dwiema bruzdami,
grna strona matowa do lekko byszcz-
cej, spodnia strona matowa, dkowato
wygity koniec licia. Jzyczek liciowy
dugi, konierzykowaty, biay, niepostrz-
piony. Brak uszka. Kwiatostanem jest
niekiedy wiecha pojedyncza, z plewkami
bez oci.
Rolina wytwarza 400-500 ziaren,
ktre po uwolnieniu si mog
kiekowa.
213
Wiechlina zwyczajna
Poa trivialis
Trawa jednoroczna zimotrwaa lub wieloletnia,

moe osiga wysoko 120 cm. Preferuje gleby
bogate w skadniki pokarmowe, chodne do wil-
gotnych, piaszczysto-gliniaste.
214
Biathlon 4D
Wystpowanie
Opis roliny
Mode roliny s rozpoznawalne po
cienkich liciach waciwych. Rolina
ma tendencj do silnego krzewienia.
Blaszka liciowa gadka, zwajca si
ku wierzchokowi. Spd licia byszczcy,
z wyranymi dwoma rowkami. Jzy-
czek liciowy dugi, gadki, nieznacznie
zbkowany. Brak uszka. Wiecha z 5-6
gazkami zakoczonymi wielokwiatowy-
mi koskami. Plewka z silnie zaznaczon
lini grzbietow lecz bez oci.
215
Wonica sina
Setaria glauca
Trawa jednoroczna, ciepolubna, kiekujca

pn wiosn, tworzca kpy. Preferuje gleby
bogate w skadniki mineralne, gliniasto-piaszczy-
ste do gliniastych.

216
Biathlon 4D
Wystpowanie
strczkowe
Opis roliny
Najmodszy li zwinity, jajowaty,
zaostrzony. Jzyczek liciowy zast-
piony woskami uoonymi w ksztacie
konierza. Pochwa liciowa spaszczo-
na, bez woskw i gadka, bez uszka.
Kosoksztaltna wiecha zoona z maych
koskw, pokryta dugimi, tymi, pniej
czerwonymi szczecinkami, ktre nie maj
zbkw na zakoczeniach. Na rolinie
400-500 ziaren.
217
Wonica zielona
Setaria viridis
Trawa jednoroczna, kiekujca pn wiosn,

ciepolubna, tworzca kpy. Preferuje gleby ubo-
gie w wap, ale bogate w skadniki mineralne,
lekkie, ciepe, gliniaste.

218
Biathlon 4D
Wystpowanie
strczkowe
Opis roliny
Najmodszy li zwinity, jajowaty, za-
ostrzony. Jzyczek liciowy zastpiony
woskami uoonymi w ksztacie konie-
rza. Licie trawiastozielone, lancetowato
wyduone, bez woskw, dosy szerokie,
zaostrzone na wierzchoku. Bez uszka.
Pochwa liciowa zamknita, pokryta wo-
skami. Kwiatostan kosoksztatny (wiecha
kosoksztatna), o gruboci 1-2 cm, oza-
barwieniu od zielono- do czerwonofiole-
towego. Wzgldnie dugie szczecinki nie
maj wyranych zbkw skierowanych
ku grze. Na rolinie 400-500 ziaren.
219
Wyczyniec polny
Alopecurus myosuroides
Jednoroczna lub dwuletnia trawa, ktrej ziarna

kiekuj najczciej jesieni, ale rwnie wiosn.
Ronie w kpach tworzcych dar. Preferuje gle-
by rednie do cikich, wilgotne, bogate w wap
oraz yzne.
220
Biathlon 4D
Wystpowanie
Zboa, rzepak ozimy, buraki, roliny
Opis roliny
Licie drobny i delikatny, o nieowosio-
nej blaszce, u podstawy czsto czerwo-
nawy, spiralnie skrcony. Licie wskie o
ostrych brzegach, brak uszek. Jzyczek
liciowy dugi, szorstki i nieregularny.
Kos jest dugi, wski i zwarty, na ko-
cach zwony, w miar dojrzewania czer-
wonawo zabarwiony. Rolina wytwarza,
w zalenoci od stanowiska, 200-400
ziaren, czasami nawet znacznie wicej.
221

Atlas Chwastow Ksiazka 2013-Mini7

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Atlas Chwastow Ksiazka 2013-Mini7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Profesjonalny

Autorzy: Horst Klaaen, Joachim Freitag

Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Kurzylad polny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Aethusa cynapium. . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Chrysanthemum vulgare. . . . . . . . . . . 176

Na objtych uprawami terenach rolni- nika znajomoci i umiejtnoci rozpo

W niniejszej broszurze przedstawiono na

Rozrnianie klas wedug:

Chwasty mog by klasyfikowane we-

W przypadku chwastw jednorocznych

Rolina wieloletnia, nieznoszca konkurencji

Wieloletni chwast korzeniowy z szerok

Dwu- lub wieloletnia, bujna, do 120 cm wysokoci

Rolina jednoroczna, bujna, bardzo dua

Jednoroczna lub dwuletnia, szybko rozprzestrze-

Rolina jednoroczna, wzgldnie dwuletnia, rza-

Jednoroczny, rzadziej dwuletni, jary lub ozimy

Jednoroczny chwast, kiekujcy gwnie jesieni,

Jednoroczny, czasami zimujcy chwast, kiekuj-

Jednoroczny lub wieloletni chwast o bardzo roz-

Chwast jednoroczny, ozimy lub jary, kiekujcy

Rolina jednoroczna, jara lub ozima, o lekko

Jednoroczny, z reguy ozimy chwast o wysokoci

Kiekujcy wiosn i jesieni, jednoroczny lub

Jednoroczny, ozimy lub jary chwast kiekujcy

Jako kolejny gatunek fiokw naley

Jednoroczna rolina jara, z krtkim korzeniem

Kiekujcy jesieni i wiosn (cay rok), jedno-

Jednoroczny albo dwuletni, rzadziej wieloletni

Chwast jednoroczny jary lub ozimy, kiekujcy

Jednoroczny jary lub ozimy chwast kiekujcy

Jednoroczny chwast kiekujcy najczciej pod

Rolina jednoroczna jara lub ozima, chwast

Jednoroczny chwast z silnym korzeniem pa-

Jednoroczny chwast kiekujcy gwnie wiosn,

Jednoroczny chwast pno kiekujcy. Lubi gleby

Jednoroczny, jary wzgldnie ozimy chwast kie-

Na glebach wapiennych spotykany jest

Najczciej dwuletni chwast z lepkimi limi,

Jednoroczny chwast kiekujcy pn wiosn.

Jednoroczny, jary chwast ozrnicowanym

Rolina jednoroczna lub dwuletnia, wydzielajca

Przewanie dwuletni, rzadziej jednoroczny,

Rolina jednoroczna, jara lub ozima, kiekuje od

Rolina wieloletnia z nadziemnymi i podziemnymi

Jednoroczny, wzgldnie wieloletni, kiekujcy

Jednoroczny chwast dwulicienny, o wysokoci

Jednoroczny jary lub ozimy chwast, szorstko

Chwast kiekujcy od wiosny do jesieni, jedno-

Wieloletni chwast z gboko sigajcym korze-

Jednoroczny chwast jary lub ozimy, kiekujcy

Rolina trwaa, z dugimi kczami, poca si.

Wieloletni chwast kiekujcy wiosn, z silnie

Rolina trwaa, z rozgazionymi szeroko rozo-

Kiekujcy wiosn do pnego lata chwast. Pre-

Kiekujcy przez cay rok chwast wieloletni zg-

Jednoroczny chwast. Preferuje bogate

Jednoroczny chwast kiekujcy wiosn.

Jednoroczny ozimy lub jary chwast zpoc o-

Jednoroczny chwast najczciej kiekujcy wio-

Chwast jednoroczny jary lub ozimy, wznoszce

Chwast dwuletni, rzadziej jednoroczny. Preferu-

Rolina jednoroczna, jara lub ozima, kiekuje od

Kiekujcy pn wiosn jednoroczny chwast

Jednoroczny, jary chwast kiekujcy wiosn do