La Salle Academy

Senior High School Department

Technical Vocational 11

S.Y: 2017-2018

PAGSUSURI TUNGKOL SA PAG-AARAL NG TRIBONG TUMANDOK NA

ESTYUDANTE NG SENIOR HIGH SCHOOL LA SALLE ACADEMY

Isang pamanahunang Papel na Iniharap sa Departamento ng Filipino

Senior High School, La Salle Academy
Lungsod ng Iligan

Bilang Bahagi ng Pangangailagan sa Pagbasa at

Pagsulat tungo sa Pananaliksik

Ipinasa Nina:

Wencislyn Quisado

Earl Jhon Khu

Gr.11 CSS-113

Ipinasa Kay:

Gng. Caren G. Dalnay

Oktubre, 2017
 Dahon ng Pagpapatibay

Bilang pagtupad sa isa sa mga pangangailangan ng asignaturang Filipino, pagbasa at

pagsulat tungo sa pananaliksik ang pamanahong papel na ito napinamagatang Ang
MgaTumandok ay inihanda at hinarap ng mananaliksik mula sa TVL o Technical Vocational
Livelihood sa La Salle Academy ditosa Iligan City.

Pangalan at Lagda ng Mag-aaral :

_______________________________

Pangalan at Lagda ng Guro:

____________________________________

i
DEDIKASYON

Ang pananaliksik na ito ay itinatalaga namin sa mambabasa at sa layuning makapagbigay

dagdag kaalaman sa mga sumusunod na mananaliksik bilang gabay sa pagpili ng ideya na
maaaring makakatulong sa kanila tungo sa ma-unalad na kinabukasan, at magsisilbing gabay din
ito sa pagpapalawak ng kanilangpananliksik. At ito ay aming inihandog sa susunod na
henerasyon tungkol sa ibat-ibang pangkat-etniko sa kultura, tradisyon, at kasuotan. Para sa
Pananaliksik na ito ay lubos na itinatalaga sa mga kapwa na mag-aaral sa Departamento ng
Senior High School sa La Salle Academy bilang pagpapatunay na ang tagapananaliksik ay
matagumpay na nakatapos ng proyektong ito, at upang ang mga mag-aaral o mga kabataan at
mga mamamayan ay mabigyan ng kaalaman tungkol sa kagandahan ng kultura ng mga
Tumandok.

ii
 Dahon ng Pasasalamat

Buong-puso po naming pinasasalamatanang mga sumusunod na indibidwal at tanggapan

dahil sapamamahagi ng kanilang suporta nanaghantong sa matagumpay napagbuo ng
pamanahong-papel na ito, kay Gng. Caren Gapol, ang aming minamahal na gurosa Filipino, sa
paggabay sa bawat hakbang sa pag-aaral na ito , sapag-uudyok saamin na mapaganda at
mailathala ang aming papel, sa mga mananaliksik na aming pinaghanguan ng mahahalagang
impormasyon sa pamanahong papel na ito, sa DiyosAmang Makapangyarihan, na kung hindi
dahil sa kanya ay hindi ito magagawa ng malilinaw at hindi ito magagawa ng tama sa mga
hakbang nakailangan sundin upang matapos ang aming pinaghirapang trabaho at maraming ,
salamat sa mga kaibigan naming palaging nang diyan. Muli maraming-maraming salamat po sa
inyong lahat.

iii
 Talaan ng Nilalaman

Dahon ng Pagpapatibay..i

Dedikasyon...ii

Dahoon ng pasasalamat..iii

Talaan ng nilalaman....iv

Tsapter I

A. Introduksiyon..1

B. Paglalahad ng suliranin.2

C. Kahalagahan ng pag-aaral3

D. Depenesyon ng mga Terminolohiya...............4

Tsapter II

Mga Kaugnay na Pag-aaral o Literatura

2.1 Kaugnay na pag-aaral o literature5-7

Tsapter III

Metodolohiya

3.1 Disenyo ng Pananliksik.7

3.2 Instrumentong Pampananaliksik.7-8

Tsaper IV

A. Buod9

B. Konklusyion.9

C. Rekomendasyon.................10

D. Bibliograpiya..11

E. Curiculum Vitae.12

iv
 Tsapter I
Introduksiyon

Ang ibat ibang mga pangkat-etniko sa Pilipinas ay kinikilala ang kanilang sarili sa isa
o higit pa na mga salik katulad ng wika, rehiyon o sa isang magkatulad na kasaysayan. Ang
Tribong Tumandok ay ang pinakamalaking katutubong grupo sa isala ng Panay. Matatagpuan
ang kanilang mga komunidad sa mga kabundukan ng Ilo-ilo at Capiz na napalilibutan ng mga
ilog ng Jalaur at ng Panay.

Upang mas maintindihan ang tribongTumandok ang mga mananaliksik ay nagsaliksik

tungkol sa kanilangTradisyon, kasuotan, paniniwala, kultura at ipinaglalaban. Ang tribo ng
tumandok ay matatgpuan sa Capiz sa Visayasa at ang tribong tumandok ang pinakamalaking
pang-etniko sa Panay. Kaya ang mga mananliksik ay nagsaliksik tungkol sa kanilng
kultura,tradisyon, at iba . Meron ding mga hindi makakalimutang karahasan ang mga Tumandok
sa kanilang kabuhayahan lalo na sa kanilang lupang sinasakahan dahil mula noon hanggang
ngayon sila parin ay nakikipaglaban sa mga mananakop kung saan ito ay ang mga military na
nagnanais kunin at angkinin ang lupa. At noong nagdaang 2015 sila rin ay nasalanta ng bagyong
Yolanda na ayon kay Aguire na hindi pa nabigay ng gobyerno ang kanilng mga dapat matanggap
para makatulong sa kanilang pang-araw-araw na hanapbuhay at matutusan ang kanilang
pngangailangan habang bumabangon pa lamang sila, mas lalo pa raw silang naghirap dahil hindi
sila binigyang pansin ng gobyerno.

1
Paglalahad Ng Suliranin

Isa ang Pilipinas na nangunguna sa paggamit ng internet, lalong-lalo na ang mga kabataan
nakadalasan ay mas inuna pa ang paggamit ng ibat-ibang site ng social media. Ang paggamit ng
interent ay isa sa mga kadahilanan ng pagkalimot sakani-kanilang mga kultura dahil nakapokos
nalamang sila sa paggamit ng internet at ang kanilang nabasa, nakikita ay ginagaya na nila kaya
imbes na ang lingguahi nila ang kanilang gagamitin sa pagsasalita. Ang paggamit ng internet ay
may dalawang epikto ito ay ang positibo at ang negatibo dahil ang iba ay ginagamit nila ito para
sa kanilang trabaho, pag-aaral at ang negatibo naman ay kinakalimutan nila ang kanilang sariling
wika, kultura ,tradisyon at kasuotan.

Layunin Ng Pag-aaral

Layunin ng mga mananaliksik sa pananliksik na ito ay para mapag-aralan at alamin ang

kanilang kultura, tradisyon, at iba pa. Sa pananaliksik rin na ito ay mapapakita na hindi madaling
matitinag ang isang pangkat o tribo kapag ito ay nagkakaisa, nagtutulongan at lumalaban ng
sama-sama. At para mas maintindihan pa ang tribong Tumandok.

Mga katanungan:

1. Matukoy kung ano ang karaniwang dahilan kung bakit nakakalimutan ang kanilang kultura ,
tradisyon at iba pa, lalo nasa mga kabataan?

2. Malalaman kung ano ang kanilang kaibahan sa ibang tribo?

3. Malalaman kung saan natin ila maaring matagpuan?

2
Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang kahalagahan ng pananaliksik na ito ay para maipamulat sa mga kabataan

nakailangan nating tangkilikin ang ating pinagmulan at hindi lang sa mga kabataan kundi pati
rin sa mga mamamayang Pilipino na dapat ay binibigyang halaga ang ating tribo para sa kanilang
pagkakakilanlan.

Saklaw at Limitasyon

Ang pananaliksik na ito ay tungkol lamang sa tribo ng Tumandok. Sa kanilang kultura

,tradisyon kasuotan at ipinaglalaban. Kalakim din sa pananaliksik naito ang pagbibigay alam sa
kabataan at mga mambabsa na hindi nabibi lang sa mga modernisadong mamamayan ng
Pilipinas.

Sa pananaliksik rin nnito ay matatalakay ang unti-unting pagkalimot sa sariling kultura

,mga magandang dulot ng social media at hindi magandang naidulot ito hanggang sa susunod na
henerasyon, gaya ng Facebook, You Tube, Instagram, Twitter, at iba pa.

3
Depenesyon ng mga Terminolohiya

Tumandok Isang pangkat- etniko na matatagpuan sa Panay, Jalaur, capiz.

Tribo- Isang pangkat na kadalasan ay naninirahan sa mga kabundukan.

Etniko- Tawag sa mga taong sama-samang naninirahan sa isang lugar na may sariling tradisyon,
paniniwala at kaugalian.

Kultura - Ito ay ang pagsama-sama ng tardisyon, paniniwala, sining, kaugalian at namumuhay sa

isang lugar.

Tradisyon- Ito ay mga kagawian at paniniwalang patuloy na isinasagawa hanggang sasusunod

pang henerasyon namaaring sa lahi, sarihiyon at paniniwala.

Teoritikal na balangkas

Ang tribong tumandok ay pinag-aralan ng mga mananliksik sa pamamagitan ng paggamit

ng mga ibat-ibang impormasyong naklap sa social media gaya ng wekipedia, new, blos,

at ang mga opiyon nan naklap ng mga mananaliksik ay siyang kinunan nila ng ideya para

makabuo ng mas matibay na impormasyon.

4
 Taspter II
Mga Kaugnay na Pag-aaral o Literatura

Makikita sa bahaging itoang mga publikasyong may kinalamansa pag-aaral na ito. Kasama ang
mga pahayagan, aklat web, gayundin ang mga kaugnay na pag-aaral.

Ayon kay Edward Sapir ang wika ay isang pamamraang pakikipag-unawaan o

pakikipagbatiran na ang ginagamit ay mga tunog na bibinigkas. Dahil sa tunog nating binibigkas
tayo ay makapaghatid ng ating saloobin sa ating kapwa tao. Ito rin ay isang paraan na
magkakaunawaan tayo. Ang wika rin ay nilikha n g tao upang maipahayag at maipaunawa ang
kahulugan ng mga bagay-bagay sa kanyang sarili at sa kapwa.

Ang wika ay may dalawang paraan upang ipahayag ito ay ang pagsasalita na ating
palaging ginagamit sa pakikipagkomunikasyon sa kapwa. Ang pasulat naman ay paraan din ng
wika sa paglalahad o pagbabatid ng nadarama, damdamin at kaisipan isa na ang halimbawa nito
ay ang pagsulat ng ating bayaning si Dr. Jose Rizal upang ipahayag ang nais iparating sa mga
manankop.
Ayon kay Loida Bautista ang wika ay isang bagay na lubhang pinag-uukulan ng pansin ng
mga gumagamit nitio. Marahil ganito ang palagay ng halos lahat ngtao sapagkat mula pa sa
pagsilang ay taglay na nito ito, kayat hindi inusisa ang pinagmulan at kasaysayan nito.

Ang sanhing nangibabaw ng pag-aaral na ito ay nahahambing ng pagkakahawig at pagkakaiba

ng mga ponema upang matanto kung ano ang mga salita , mga pangyayari, kalagayan Gawain.
Ang sanhing nanngingibabaw ay ito raw ay isang pamamaraan sa paglayon athindi sa no ang kahawig na
ponema ngunit pag-alamin sa pagkakaiba ngg nuturang pangkat.

Ayon kay Marivie Aguirre, ang kinatawan ng Tumandok mula sa ikalawang distrito ng
Panay. Sa bayan ng Tapas ang buong populasyon ng mgaTumandok ay mahigit 11,000 sa 22 na
Barangay 11,000 ay sa malawak na lupa. Ang kalawakan ng lupa ay nasa 33,320 hectares noong
1967, nagproklama si Diosdado Macapagal ng Militarys reservation. Ang pangunahing
kabuhayan ng mgaTumandok ay ang kaingin isa itong Sistema ng pagtanggal at pagsunog ng
mga halaman para magamit ang abo nito bilang pataba ng lupa. Ang kanilang mga produkto ay
balinghoy, mani, mais, saging,at iba pa , ang iba nanman ay pangingisda sa ilog ng Jalaur at
Panay.

5
 Pudong ang tawag sa palamuti ng mgaTumandok sa kanilang ulo bilang bahaging
kanilang katutubong kasuotan. Simbolo ito ng kanilang pagkakakilanlan, tanda ang pudong sa
tagumpay ng kanilang tribo sa paglaban sa mga mananankop. Mula sa mga kastila hanggangsa
mga sundalo ng batas militar. Sa bawat henerasyon ipinapasa ang yaman ng tradisyon at
kasaysayang ito ng kanilang tribo. Sa ngayon nakasalalay kay Renjoy ang pagpapatuloy nito.
Labingwalong taong gulang na siya ngayon at Grade 10 na ngayon si Renjoy ,isangTumandok
pang-apat sa pitong magkakapatid, siya ang unang makakatapos ng high school kung sakali. Isa
itosa pinakamalaking hamon ng mga Tumandok ang makatapos ng pag-aaral o kahit
makatuntong ng paa-aralan. Bukod sa kahirapan, napakalayo ng mga paa-aralan. Ayon naman
kay Aguire na isang babaing Tumandok.

6
 Kung tatanggapin natin ang mga paliwanag ng B.F. Skinner tungkol sa pagkatuto ng
wika, maaaring isipin natin na pareho ang sikolohikal na proseso sa ating pagkakaroon ng
katutubong wika at sa ating pagkatuto ng ikalawang wika. pareho nating natutuhan sa pasasanay
at pagsunod ngbata sa kanyang mga magulangbilang modelo. Dahil angkarunungan sa
katutubong wika ay nahahanay sa language acquisition samantalang halos lahat sa atin marunong sa
ingles dahil sa pag-aaral. Ang unang wika ay nakamtan, ang ikalawanng wika ay pinasanayan. At dahil na
rin sa mga makabaggong teknolohiya na umiiral ngayon kung saan maraming sa mga kabataan o sa
mamamayan na nakapokus sa social media ta isa din yun para matutunan nila ang iba-ibang wika isa na
ang Ingles.

Ayon sa nabasa ng mananaliksik sa pag-aaral ni Edgar H. Siscar (isang tumandok) noong sept. 21,
2011. Ang tribong Tumandok ay isa sa pinakamalaking pangkat-etniko sa kapuluaan ng Capiz sa Visayas.

7
 Tsapter III
Metodolohiya

Inilahad sa kabanatang ito ang pamamaraang pinagamit sa pananliksik at ang

pagsasagawa ng mga datos. Gamit ang kwalitatibo sa pagsususri at pagtatalakay ng mga datos.

Disenyo ng Pananliksik

Ang naisagawang pag-aaral ay gumamit ng mga ibat-ibang aklat, pahayagan, at ibat-

ibang datos sa social media para makakuha ng mga impormasyong magpapatibay para mas
mapadali ang pangangalap ng mga datos.

Instrumentong Pananaliksik

Ang Pananaliksik na ito ay para makapagbigay ng kaalaman ukol sa mgaTumandok at

ang pag-aaral na ito ay isinigawa lamng sa pamamagitan ng paggamit ng mga ibat-ibang site sa
internet para makalikom ng mga mas matibay na impormasyon.

8
 Tsapter IV

Buod

Ang karaniwang dahilan kung bakit maraming mga kultura ang unti-unti ng
nakakalimutan ay dahil sa paggamit ng Internet (33.6) milyong katao ang gumagamit ng internet
saPilipinas ayon sa tala ng Phil. National Police Cyber Security Research And Anlaysis.

Ang bawat tribo ay may sariling kasaysayan. Ang mga mananliksik ay nagsaliksik
tungkol sa tribo ng Tumandok para malaman ang kanilang kultura, tradisyon at kasuotan at higit
sa lahat kung saan sila maaring matatagpuan. Matutunan natin ditto kung ano ang meron sa tribo
ng tumandok at ang mga kani-kanilang karahasan sa mga mananakop at ang dahilan kung bakit
magpahaggang ngayon ay patuloy parin silang naghihirap. Bilang isa sa mga mananliksik
nakikita namin na hindi dapat kinakalimutan at dapat ito ay itinatangkilik tungo sa magandang
kinabukasan ng lahat.

Konklusyon

Ang mgaTumandok ay isa sa mga katutubong nabibilang sa Indigenous People. Bukod pa

rito ay ang kanilang tr ibo rin ay hindi na masyadong kilala lalona sa mga kabataan, kaya
kinakailangan natin itong gawan ng aksiyon para maiwasan natin ang diskriminasyon sa mga
ibat-ibang katutubo lalo na ang mgaTumandok.

Rekomendasyon

Bilang mga mananliksik nais sana naming namawalana ang pagkalimut ng mga
mamamayan s amga taong nabibilang sa indigenous people. At sa mga susunod namananaliksik
ay sana madagdagan pa ng mga susunod na mananliksik ang mga impormasyon para mas lalo
pang maintindihan ng mga mambabasa ang tribong tumandok at mas maipapaliwanag pa ito ng
mabuti.

9
Bibliograpiya

*https://m.facebook.com/TvPatrolPalawan/posts/919351024778319?soft=bookmarks

*https://www.google.com.ph/search?q=epikto+ng+interenet+sa+kaabataan&oq=epikto+ng+inter
enet+sa+kaabataan&aqs=chrome..69i57j0l5.11546j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-
8*http://ugnayan.com/ph/gov/PIA/article/3C5Y

*https://www.google.com.ph/search?q=saan+matatagpuan+ang+tumandok&source=lnms&tbm=
isch&sa=X&ved=0ahUKEwiSk5bwjJHXAhULoZQKHUT6DOcQ_AUICygC&biw=1164&bih
=790#imgrc=ht2iFdE7GcztPM:
*https://www.google.com.ph/search?biw=1164&bih=790&tbm=isch&sa=1&ei=NE7zWZakHcL
V0AS_tY-
gBQ&q=pangunahing+pagkain+ng+tumandok&oq=pangunahing+pagkain+ng+tumandok&gs_=
psy-ab.3...4601.6094.0.6486.5.5.0.0.0.0.163.782.0j5.5.0....0...1.1.64.psy-
ab..0.0.0....0.SvABXAthX2E#imgrc=48H0GSSzZ3RVHM:

* https://www.google.com.ph/search?ei=bZz1WbmMKIK_0ASvl7-
oAg&q=halimbawa+ng+kaugnay+na+literatura+at+pag-
aaral+&oq=halimbawa+ng+kaugnay+na+literatura+at+pag-aaral+&gs_l=psy-
ab.3..0i22i30k1l5.4207.4207.0.4565.1.1.0.0.0.0.226.226.2-1.1.0....0...1.1.64.psy-
ab..0.1.225....0.MTfjBW8KmDA

10
 Appendix

Agong instrument katuubong damit

saging at balanghoy

manok na tinapa at gulay na may sabaw na niluto nila sa kawayan.

11
 CURRICULUM VITAE

Pangalan: Wencislyn Quisado

Kasarian: Babae

Email: Wencislynquisado@yahoo.com

Address: 0005 Mars street Rabago Subd. I.C.

Status: Single

Pangalan: Earl Jhon Khu

Kasarian: Lalaki

Email: EJ_Khu@yahoo.com

Address: Quezon Avenue I.C.

Status: Single

12