FAKULTETI EKONOMIK

ARKITEKTURA E KOMPJUTERIT
LNDA: HYRJE N INFORMATIK
Ligjrues: MSc. Artan DRESHAJ
HYRJE
Arkitektura e kompjuterit sht studimi I komponentve q e prbjn
kompjuterin, si dhe I mnyrs s lidhjes s tyre..
Komponentt kryesore t nj sistemi kompjuterik jan:
Procesori
Memoria
Njsit hyrse-dalse
Kanalet e komunikimit.
T gjitha kto komponent punojn s bashku pr kryerjen e detyrave dhe
aktiviteteve gjat puns m sisteme informative.
PROCESORI
Veprimi I procesorit karakterizohet m ciklin lexo-dekodo-ekzekuto.
N fazn e par t ciklit lexo, procesori lexon instruksionin nga memoria.
Adresa e instruksionit q duhet lexuar ruhet n regjistrin intern.
Regjistri sht nj lloj I veant I memories q ndodhet brenda procesorit.
N fazn e dyt t ciklit dekodo, procesori e vendos informatn e kthyer nga
memoria n regjistrin tjetr intern, IR (Instruction Register).
Regjistri IR tani mban n vete nj instruksion t vetm t koduar n form t
numrit binar.
Procesori e dekodon vlern n IR n mnyr q t kuptoj se far veprimi
duhet kryer n fazn tjetr.
N fazn e tret ekzekuto, procesori e ekzekuton instruksionin. Ky hap
krkon bashkveprime t reja m memorien. N fund t ksaj faze, makina
fillon ciklin e ri.
PROCESORI (2)

N prgjithsi instruksionet klasifikohen n tri grupe: instruksionet

aritmetike-logjike, instruksionet e transferit t te dhnave dhe instruksionet
kontrolluese.
Instruksionet aritmetike-logjike jan funksione t thjeshta m nj ose dy
argumente, p.sh. Mbledhja, shumezimi, konjuksioni, etj.
Instruksionet e transferit t te dhnave bjn lvizjen e t dhnave prej nj
lokacioni n lokacionin tjetr, p.sh.prej nj regjistri n regjistrin tjetr, ose
prej memories n regjister, ose prej nj lokacioni n lokacionin tjetr.
Instruksionet e transferit t te dhnave gjithashtu prdoren pr inicimin e
veprimeve hyrse-dalse.
Instruksionet kontrolluese prcaktojn rnditjen e ekzekutimit t
instruksioneve aritmetike-logjike dhe atyre t transferit t te dhnave.
PROCESORI (3)

Ekzistojn tri kritere t rndsishme pr prcaktimin e kualitetit t procesorit:

Takti I puns
Numri I instruksioneve interne q mund ti kryej brenda nj sekonde,
Dhe numri I veprimeve m numra m pik lvizse q mund t kryej procesori brenda
nj sekonde.
LIDHJA NDRMJET KOMPONENTAVE T
MIKROKOMPJUTERIT. MAGJISTRALAT.
Bashksia e rrugve q lidhin modulet e ndryshme t mikrokompjuterit quhet
struktur e lidhjes s ndrsjellt (Interconnection Structure IS).
Projektimi I ksaj strukture varet prej mnyrs s kmbimit t informatave
n mes moduleve t ndryshme.
Natyra e puns s mikrokompjuterit krkon q IS t mundsoj kto forma t
komunikimit:
Memoria CPU mikroprocesori lexon t dhnat ose instruksionet nga memoria
CPU Memoria CPU shnon t dhna n memorie
CPU H/D CPU drgon t dhna n njsit H/D
H/D CPU CPU lexon t dhna nga njsit H/D
H/D Memoria njsit H/D kmbejn t dhna me memorien
LIDHJA NDRMJET KOMPONENTAVE T
MIKROKOMPJUTERIT. MAGJISTRALAT. (2)
Komunikimi ndrmjet moduleve t ndryshme kryhet prmes magjistrales.
Magjistrala sht rrug pr komunikim q lidh dy ose m shum module.
Karakteristik kye e magjistrales sht se ajo paraqet nj medium t prbashkt pr
komunikim.
Sinjali I drguar n magjistrale nga njri prej moduleve mund t pranohet nga t gjitha
modulet e tjera t lidhura n magjistral.
Komunikimet n magjistral jan t ndara n transaksione diskrete.
do transaksion e ka transmetuesin dhe pranuesin.
Sistemi kompjuterik posedon nj numr relativisht t madh t magjistraleve m ndihmn e t
cilave vendoset lidhja ndrmjet moduleve t ndryshme t sistemit.
Magjistrala q lidh modulet kryesore t sistemit quhet magjistrala sistemore (CPU, memoria
dhe H/D).
Magjistrala sistemore prbhet prej 50 100 linja t ndryshme. do linj ka rol dhe funksion
t veant.
LIDHJA NDRMJET KOMPONENTAVE T
MIKROKOMPJUTERIT. MAGJISTRALAT. - (3)
Edhe pse ekzistojn lloje t ndryshme t magjistraleve, n do magjistrale
linjat mund t ndahen n tri grupe funksionale.
A) magjistrala e t dhnave
B) magjistrala adresore
C) magjistrala drejtuese
Memoria
Teorikisht memoria sht nj varg I fendm I elementve t quajtura bit, ku
n nj bit mund t vendoset nj shifr: 1 ose 0.
Bitin nuk duhet kuptuar si njsi fizike t memories por si prmbajtje.
Pr ruajtjen e nj biti n memorie prdoret elula binare e cila mund t
formohet nga :
Qarqet gjysmpruese
Brthamat magnetike
Siprfaqet magnetike.
Grupi I informatave binare 8 bitshe quhet bajt ndrsa grupet binare m t
mdha se sa bajti quhen m nj emr t prgjithshm fjal.
Pozita e do bajti n memorie prcaktohet m numrin rendor t tij, I cili
quhet adres.
Bashksia e t gjitha adresave formon hapsirn adresore.
Memoria (2)

Koha e qasjes s t dhnave n memorien e kompjuterit e prcakton edhe

shpejtsin e puns s tij, sepse n do hap t puns s tij kompjuteri merr
t dhna dhe instruksione nga memoria ose I vendos ato n memorie.
1 Kbyte = 1.024 Byte
1 Mbyte = 1.024 Kbyte = 1.048.576 Byte
1 Gbyte = 1.024 Mbyte = 1.073.741.824 Byte
1 Tbyte = 1.024 Gbyte = 1.099.511.627.776 Byte
N prbrje t kompjuterit paraqiten lloje t ndryshme t memorieve:
Regjistra,
Memoria qendrore,
Memoria periferike.
ARKITEKTURA E KOMPJUTERIT

PYETJE PR KT KAPITULL?