makale

KANATLI BORULU BUHARLATIRICININ

KANAT ARALIKLARININ SOUTMA
ETKNL ZERNE ETKLERNN
SAYISAL NCELENMES

Tuba SARIAY*
Eskiehir Osmangazi niversitesi Makine Mhendislii Blm

L.Berrin ERBAY
Eskiehir Osmangazi niversitesi Makine Mhendislii Blm

ZET
Bu almada, derin dondurucularda kullanlan levha kanatl borulu buharlatrclarn, kanat aralklar deiiminin, farkl hava giri
hzlarnda, hava taraf sl performans zerine etkileri, soutma kapasitesini artracak uygun geometriyi bulmak amacyla incelenmitir.
Buharlatrc, kanat aralklar 2-15 mm arasnda deitirilerek saysal olarak FLUENT programyla modellenmitir. Saptrlm boru dizilili
buharlatrc 50 mm ykseklie, 247 mm derinlie ve 485 mm kanatl boru uzunluuna sahiptir. Buharlatrcda kanat aralnn azaltlmasnn
s transfer katsaysn azaltmasna ramen toplam alan artt iin s geiini artrd bulunmutur. Saysal modellemenin daha ksa srede
istenen soutma kapasitesini salayacak buharlatrc seiminin yaplmasnda etkin bir yntem olduu grlmtr.
Anahtar Szckler: Buharlatrc, soutma kapasitesi, kanat aral

Numerical Investigation of The Effect of Fin

Spacing On Cooling Efficiency of Finned
Tube Evaporator

ABSTRACT
In this study, the effects of variation of fin spacing of finned tube evaporators used for deep-freezers on the air side thermal performance, in
different air inlet velocities have been examined in order to find out the proper geometry that enhances the cooling capacity. Evaporator has been
modeled numerically by FLUENT program with changing fin spacing 2 to 15 mm. Evaporator with staggered tube arrangement has 50 mm
height, 247 mm width and 485 mm finned tube length. It has been found that reducing the fin spacing in evaporator increased, although it
decreased the heat transfer coefficient, the heat transfer as total area increases. It has been seen that numerical modeling is an active method in
order to choose the proper evaporator for the required cooling at less time.
Keywords: Evaporator, cooling capacity, fin spacing

GR Buzdolab soutma sistemi, kompresr, youturucu

(kondenser), s deitiricisi, klcal (kapiler) boru ve
Buzdolaplar ve dondurucular, besinlerin saklanmasn ve uzun
buharlatrcdan (evaporatr) oluur. Soutma evrimi enerji
sre taze olarak korunmasn saladndan insan hayatnda ok
tketimini azaltmak ve sistemin verimliliini artrmak amacyla
nemli bir yere sahiptir. yi tasarlanm bir buzdolab, daha fazla
ele alndnda, incelenmesi gereken nemli elemanlardan
soutma kapasitesi salarken enerji tketimini azaltmak
birisinin buharlatrc olduu grlr. Buharlatrc, iki
anlamna gelir.

* letiim yazar
Geli/Received : 02.07.2008
Kabul/Accepted : 15.09.2008

2 Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584

 makale

akkandan birinin faz deitirerek s geiinin saland s
deitiricileridir. Buzdolaplarnda kullanlan buharlatrclar, raf
tipi, roll bond tipi ve levha kanatl borulu tipte olabilmektedir.
Raf (tel ve boru) tipi buharlatrclar, genellikle ekmeceli derin
dondurucu buzdolaplarnda kullanlr ve ekil 1a'da grld
gibi borularn hem alt hem de st taraflarna tellerin
kaynaklanmasyla meydana gelir. Dondurucuya yatay konumda
yerletirilirler. ekil 1b'de grlen roll bond tipi
buharlatrclarda, iki alminyum tabaka arasnda akkann
dolat kanallar bulunur. Tek kapl buzdolaplarnda ve ift
kapl buzdolaplarnn st taraftaki dondurucu blmlerinde
sl performanslar aratrmaclar tarafndan deneysel, teorik ve
saysal olarak incelenmektedir. Horuz vd. [1], hava soutmal
plaka kanatl borulu buharlatrclarn performans zerine
hava hz, kanat aral, boru ap, buharlatrc scakl,
soutucu akkan tipi vb. parametrelerin etkilerini teorik ve
deneysel olarak incelemilerdir. Kanat aralnn ve havann
hznn artrlmasnn s geiini artrd bulunmutur. Ayrca
boru ap arttnda s geiinin artt, buzlanma (frost)
ykseklii arttnda ise soutma kapasitesinin dt
sonularna varlmtr. Plaka kanatl ve borulu s
deitiricilerinde borularn dikdrtgen ve ekenar gen ekilde

ekil 1. Buzdolaplarnda Kullanlan Buharlatrc eitleri a) raf tipi b) roll-bond tipi c) levha kanatl borulu tipi

kullanlrlar. Karlanmasz (No frost)

buzdolaplarnda ise levha kanatl borulu
buharlatrclar (ekil 1c) kullanlr. Bu tip
buharlatrclarda, soutucu akkann getii
borularn zerine, hava tarafndaki s tanm
katsays dk olmas nedeniyle s geiini
arttrmak iin levha eklinde kanatlar
eklenmitir. Hava buharlatrcya ayr emi
kanalndan geerek gelmekte ve buharlatrc
zerinden dey ynde yukar doru
akmaktadr. Hava ak fan tarafndan
salanmakta ve hava, soutucu akkana s
verdikten sonra soumu halde
buharlatrcy terk etmektedir. Souk hava
fan nnde bulunan hava datm panelinden
kabinlere gnderilir. Kabinlerden fan
yardmyla emilen nispeten scak hava, emi
kanallarndan geerek buharlatrc giriinde
bulunan hazneye almakta ve daha sonra
tekrar buharlatrcya girmektedir. Bu ekilde
kabinlerdeki hava sirklasyonu fan yardmyla
salanmaktadr (ekil 2).

Endstride, soutma ve havalandrma

ekil 2. No-frost Buzdolaplarnda Hava Ak Sistemi ve Plaka Kanatl
uygulamalarnda byk bir neme sahip olan Borulu Buharlatrc [12]
kanatl borulu s deitiricilerinin hava taraf

Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584 3

makale

dizilileri iin farkl kanat ekilleri Kundu ve Das [2] tarafndan Nusselt saysnn kk kanat aralklarnda, kanat aralyla
incelenmitir ve s geiinin en iyi saland boru dizilii ve orantl olduu, geni kanat aralklarndan bamsz olduunu
boyutlar belirlenmitir. Optimum tasarm artlar altnda, bulmulardr. Plaka kanatl borulu s deitiricilerinin hava
borular ekenar gen dizildiinde kanat yzeyinden daha taraf performans zerine boru sra saysnn, kanat aralnn
fazla s yayld sonucuna varmlardr. Altnk vd. [3], ve boru apnn etkileri Wang vd. [9] tarafndan incelenmitir.
dzlem kanatl borulu buharlatrclarda kanat aral, s Boru sra says N = 1 veya 2 iin s transfer performansnn
deitirici uzunluu ve boru diziliine bal olarak kanatl ve kanat aralnn azalmasyla arttn ve N 4 ve Re > 2000 iin
kanatsz borularda s geiini deneysel olarak incelemilerdir. kanat aralnn s transferi zerine etkilerinin ihmal edilebilir
Kanat aralklar artnn da az miktarda s geii artna sebep olduu sonucuna varmlardr.
olduunu bulmulardr. Erek vd. [4], plaka kanatl ve borulu s
Bu almada, no frost buzdolaplarnda, buharlatrcnn sl
deitiricilerinde s geii ve basn d zerine kanat
hidrolik performansnn, soutma sisteminin kapasitesini byk
geometrisindeki deiimin etkilerini bir ticari yazlm
lde etkilemesi nedeniyle, buharlatrcnn kanat aralklarnn
kullanarak saysal olarak incelemilerdir. Kanat ykseklii
deiiminin ve havann buharlatrcya giri hznn hava
arttnda s geii ve basn dnn, s gei yzeyinin
artmas nedeniyle artt grlmtr. Is deitirici borular tarafndaki s geii ve soutma kapasitesi zerine etkileri saysal
elips eklinde olduunda, kanatl borunun eliptiklii arttnda, olarak FLUENT program kullanlarak incelenmitir.
s geiinin artp, basn dnn azalmas almalarnn
GEOMETRNN BELRLENMES
dier bir nemli sonucudur. Kanatl borulu bir buharlatrcnn
n yz ve giri hava hz arasnda eim as olduunda, Bu almada, no-frost buzdolaplarnda kullanlan kanatl borulu
donma ykseklii, basn d, buharlatrc soutma trden bir buharlatrcnn tamam Gambit program kullanlarak
kapasitesi vb. parametreler Chen vd. [5] tarafndan saysal izilmitir. Tasarlanan buharlatrc, ekil 3'te verilen izometrik
olarak incelenmitir. Laminer, sreksiz (transient) ve trblans izimden grld gibi, 26 yatay borudan ve 25 adet 180'lik
ak rnekleri ieren farkl artlara gre farkl saysal dirsekten olumaktadr. Buharlatrcnn boyutlar Tablo 1'de
algoritmalar bu modele uygulanmtr. Saysal sonulardan verilmitir. Modellenen buharlatrcnn tm boyutlar sabit
hava giri hzyla, buharlatrc n yz arasnda eim as
tutulup, kanat aralklar 2-15 mm arasnda deien 9 farkl
olduunda, buharlatrc performansnn azald, bu
konfigrasyon tretilmitir.
azalmann da eim asyla ilikili olduu sonucuna varlmtr.
Kim ve Kim [6], geni kanat aralkl plaka kanatl-borulu s
deitiricilerinin optimum tasarmnda kullanlabilen deneysel
veriler gelitirmilerdir. almalarnda, kanat aralklar, boru
sra saylar ve boru dizilileri farkl olan 22 s deitirici test
etmilerdir. Kanat aralnn azalmas ve boru sra saysnn
artmasyla hava taraf s gei katsaysnn azaldn
bulmulardr. Drt sral s deitiricinin s gei
katsaysndaki azalmann, kanat aral 15mm'den 7,5mm'ye
azaldnda ve Reynolds says 500-900 aralnda
deitiinde yaklak olarak %10 olduu sonucuna
varmlardr. Matos vd. [7], dairesel ve elips borularn,
saptrlm(staggered) dizililerinde, kanatl borulu s
deitiricilerinde maksimum s transfer orann elde etmek
iin boyutlu saysal ve deneysel olarak sabit hacim ve d
akta optimum geometriyi aratrmlardr. Eliptik borularda,
dairesel olanlara gre s geiinin %19 daha fazla olduunu
bulmulardr. Eliptik borularn toplam performanslarnn daha
iyi ve maliyetlerinin daha dk olduu sonucuna varmlardr.
Romero-Mendez vd. [8], tek sral kanatl borulu s ekil 3. Kanatl Borulu Buharlatrc zometrik Grn
deitiricilerinde kanat aralklarnn etkisini aratrmlardr.

4 Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584

 makale

Tablo 1. Buharlatrc Konfigrasyonlarnn Geometrik Karakteristikleri

Parametre Deer
Buharlatrc yz kesit alan (mmxmm) 50x535
Boru d ap (mm) 8
Kanatl boru uzunluu (mm) 485
Kanatl boru says 26
Kanat aral (mm) 2,5,6,7,8,9,10,12.5,15
Kanat kalnl (mm) 0.19
Aka dik ynde borular aras mesafe (mm) 22
Ak ynnde borular aras mesafe (mm) 19.053
Boru dizilii Saptrlm
Boru malzemesi Alminyum
Kanat malzemesi Alminyum

MATEMATK MODEL y bileeni

Tanmlanan problem iin, buharlatrc geometrisinin v v v v P (2b)

v v v
belirlenmesinden ve tasarlanmasndan sonraki adm, problemin t x y z y
matematik modelinin oluturulmasdr. Matematik model,
2v 2v 2v
fiziksel bir sistemin veya bir srecin performans ve 2 2 2 + g y
davranlarn matematiksel terimlerle ifade eden modeldir ve x y z
saysal modelleme ve simlasyonun temelini oluturur.
Matematik model, sl sistemlerin temel tasarm parametrelerini z bileeni
ieren diferansiyel denklemleri kapsar. Bu denklemlerin zm w w w w P
tasarm parametrelerinin davran ve karakteristiini ortaya w w w (2c)
t x y z z
koyar [10].
2w 2w 2w
Modellemede yaplan kabuller aada verilmitir. 2 2 2 g z
x y z
- Hava, buharlatrcya niform scaklk ve niform hzda
girmektedir.
- Hava tarafndaki s transfer katsays uniformdur. Enerji
- Buharlatrc d yzeyinde youma ve karlanma T T T
c p u v w
olmamaktadr. x y z
- Eksenel ynde kanat ii iletim ihmal edilmitir. (3)
2T 2T 2T
k 2 2 2
Yaplan kabuller sonucunda, kartezyen koordinatlarda temel x y z
denklemler aadaki gibi yazlabilir.

Sreklilik SAYISAL MODELLEME

u v w
0 (1) Saysal modeller, matematik modele dayanr ve farkl alma
x y z
artlar ve tasarm parametreleri iin bilgisayar kullanarak
Momentum
x bileeni sistem davrannda nicel sonular bulunmasn salar.
u u u u P Simlasyon, sistemin davrannn, pahal ve zaman alan bir
u u u
uygulama olan prototip retimi yerine, model yardmyla
t x y z x
2u 2u 2u (2a) allmas srecidir. Birok farkl tasarm olasl ve farkl
2 2 2 + g x iletim artlarnn ele alnmasna olanak salar [10].
x y z

Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584 5

makale

Tasarlanan buharlatrcda, geometrinin oluturulmas, snr Geometride ve hava giri hzndaki deiimin,
artlarnn belirlenmesi ve a oluturulmas ilemleri buharlatrcnn hava taraf sl hidrolik performans zerine
GAMBIT adl program kullanlarak gerekletirilmitir. etkilerini incelemek iin elde edilen sonular grafikler halinde
Btn buharlatrc konfigrasyonlar iin a eleman T-grid, gsterilmitir.
a tr tetrahedral olarak seilmitir. Tanmlanan problemde
ak ve s geii sz konusu olduu iin sistemi oluturan ekil 4'te s tanm katsaysnn, farkl hzlarda kanat
yzeylerde hem hz hem de scaklk koullarnn aralyla deiimi grlmektedir. ekilden kanat aral
tanmlanmas gerekmektedir. Buharlatrcnn alt tarafndan 2mm'den 15mm'ye deitiinde, s tanm katsaysnn
dik ynde giren hava uniform hzda ve 246 K scaklktadr. y artt grlmektedir. Kanatl boru demetlerinde ak, boru
ve z ynndeki hz bileenleri sfr kabul edilmitir. demeti etrafndaki ak ve iki levha arasndaki kanal aknn
Buharlatrc borular ve kanatlarn yzeylerinde akkan birlikte ortaya kard bir ak eklindedir. Borular
hznn bileenleri (u, v ve w) sfr alnmtr. Tanmlanan etrafndaki kanat aralklarnn azaltlmas durumunda kanal
problemde buharlatrcnn sadece hava taraf gz nne aknn etkisi daha baskn hale gelir. Bu etki, azalan kanat
alnaca iin boru d yzeylerine 253 K sabit scaklk snr aralyla artar. Kanal ak halinde s tanm katsays, boru
art verilmektedir. Buharlatrcnn analizinde seilen demeti etrafndaki ak durumundan daha kktr [11]. Bu
model Tablo 2'de zetlenmitir. sebeple modellerde kanat aral azaldka, kanal ak baskn
hale gelmekte ve dolaysyla s tanm katsays
Tablo 2 Model Karakteristikleri
azalmaktadr. Hava hz 0,5 m/s iin kanat aral 15 mm
2
Model Ayarlar olduunda s tanm katsays 22,803 W/m K deerinden,
kanat aral 2 mm olduunda 19,867 W/m2K deerine
Space 3D
azald grlmektedir. Bu sonular, literatrdeki almalarn
Viscous Laminar sonularna uymaktadr [1,6]. Ayn grafikte, havann giri hz
Time Transient arttnda s tanm katsays da artmaktadr. Bu durum daha
kk s gei yzeylerine olanak verdiinden, s
Heat Transfer Neglected
deitiricilerin daha kk boyutlu tasarlanmasn
Wall treatment No slip condition salayaca anlamna gelir.

Is geiine, kanat aralklarnn ve hava giri hzlarnn

deiiminin etkisi ekil 5'te belirtilmitir. Kanatlar aras
Modellenen problemde, akkan olarak hava ve buharlatrc
mesafenin art, s tanm katsaysn artrmasna ramen,
malzemesi olarak alminyum (Al) kullanlmtr ve termo-
fiziksel zellikleri Tablo 3'te verilmitir. kanat says dolaysyla toplam alan azald iin s geii
miktar azalmaktadr. Kanat says azaldka, boru yzeyi
arttndan kanat aralklarnn geni
Tablo 3. Modelde Kullanlan Maddelerin Termo-fiziksel zellikleri [13] olduu durumlarda s geii byk
lde boru yzeylerinden olacaktr.
Hava Alminyum
3
ekil 6, basn dnn, kanat
Younluk (kg/m ) 1,408 2719
aralyla farkl hzlardaki deiimini
Isl iletkenlik (W/m.K) 0,02227 202,4
zgl Is (J/kg.K) 1,005324 871 grafik olarak gstermektedir. Grafikten
Molekler Arlk (kg/kgmol) 28,966 - de grld gibi kanatlar aras mesafe,
-5
Viskozite (kg.m/sn) 1,5177.10 - basn d zerine nemli bir etkiye
sahiptir. Kanat aralklarnn azalmas,
BULGULAR VE YORUMLAR akta boru yzeyindeki ayrlmalarn ve srtnme faktrnn
Bu almada, buzdolaplarnda kullanlan kanatl borulu artmas nedeniyle basn dnde arta sebep olmaktadr.
trden buharlatrc, kanat aralklar deitirilerek 9 farkl Ayrca ayn grafikte hava giri hzlarnn basn dn
konfigrasyon modellenmi ve farkl hava giri hzlar iin etkiledii, yksek hzlarda basn dnn artt
FLUENT yazlm kullanlarak saysal olarak zlmtr. grlmektedir.

6 Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584

 makale

Is Transfer Kat Says (W/m2K)

Kanat Aral (mm)

ekil 4. Is Tanm Katsaysnn Kanat Aralyla Farkl Hzlardaki Deiimi

Is Geii (W)

Kanat Aral (mm)

ekil 5. Is Geiinin Kanat Aralyla Farkl Hzlardaki Deiimi

Basn D (Pa)

Kanat Aral (mm)

ekil 6. Basn Dnn Kanat Aralklaryla Farkl Hzlarda Deiimi

Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584 7

makale

Tablo 4. Soutma Kapasitesinin Kanat Aralyla Farkl SEMBOLLER

Hzlardaki Deiimi
cp zgl s (kJ/kgK)
gx Birim hacim vektr bana x ynndeki gvde kuvveti
Kanat gy Birim hacim vektr bana y ynndeki gvde kuvveti
Hava Hz (m/s)
aral
(mm) 0,1 0,3 0,5 gz Birim hacim vektr bana z ynndeki gvde kuvveti
170,466 k Is iletim katsays (W/mK)
2 147,412 197,125
P Basn (Pa)
Soutma Kapasitesi (W)

5 68,255 80,128 83,698

6 60,689 67,967
7 55,114 61,076
8 48,592 54,681
9 45,481 51,220
10 40,872 46,096
12,5 36,024 40,658
15 32,985 38,583
kanatsz 16,717 18,349
Tablo 4'te buharlatrcnn soutma kapasitesinin kanat
aralyla farkl hzlardaki deiimi grlmektedir.
Buharlatrc borular zerinde kanat kullanm soutma
kapasitesini etkilemekte ve bu etki kanat aralklar azaldka
byk lde artmaktadr. Hava hz 0,5 m/s iin kanat aral 15
mm olduunda 39,960 W olan soutma kapasitesi kanat aral
2 mm olduunda 197,125 W deerine kmaktadr. Kanatsz
durumda ise soutma kapasitesinin 23,766 W deerine dt
grlmektedir. Buharlatrc d yzeyinden geen havann
hzndaki artn da soutma kapasitesini artrd grlmtr.
SONU
No-frost buzdolaplarnda kullanlan kanatl borulu
buharlatrc, s tanm katsays ve soutma kapasitesi
zerine kanat aral ve hava hz deiiminin etkileri saysal
olarak incelenmitir.
Saysal sonulardan, modellerde kanat aral azaldka, s
tanm katsaysnn azald, btn kanat aralklar iin havann
buharlatrcya giri hz arttnda s tanm katsaysnn da 8.
artt bulunmutur. Kanat aralklarndaki azalmann s tanm
katsaysn azaltmasna ramen toplam alan daha hzla artt
iin s geiinde art grlmtr. Ayn zamanda soutma
kapasitesinin kanat aralklarnn azalmasyla byk lde
artt gzlenmitir. Bu sonulardan buzdolabnda istenen
soutma kapasitesini salayacak buharlatrcnn 5 mm kanat
aralna sahip olduu bulunmutur.
Bu alma, farkl buharlatrc alternatiflerini saysal
analizle daha ksa zamanda karlatrma olana salam ve
buzdolabnn tasarmnda istenen soutma kapasitesini
salayacak uygun buharlatrcnn seimini kolayla-
trmtr.
T Scaklk (K)
71,006 u Havann x ynndeki hz bileeni
63,497 V Hava giri hz (m/s)
56,088 v Havann y ynndeki hz bileeni
53,823 w Havann z ynndeki hz bileeni
3
48,754
Younluk (kg/m )
Viskozite (Pa.s, kg/ms)
42,096
39,960 KAYNAKA
23,766 1. Horuz I., Kurem E., Yamankaradeniz R., Experimental and
Theoretical Performance Analysis of Air-Cooled Plate-Finned-
Tube Evaporators, Int. Comm. Heat Mass Transfer, 25 (1998),
787-798
2. Kundu B., Das P.K., Optimum Dimensions of Plate Fins For
Fin-Tube Heat Exchangers, Int. Journal of Heat and Fluid Flow,
18 (1997) 530-537
3. Altnk K., Aka M., Mat M.D., Karako F., Dzlem Kanatl
Borulu Evaporatrlerde Is Transfer Performansnn Deneysel
Olarak ncelenmesi, ULIBTK'99, 12.Ulusal Is Bilimi ve
Teknii Kongresi, 1999
4. Erek A., zerdem B., Bilir L., lken Z., Effect of Geometrical
Parameters on Heat Transfer and Pressure Drop Characteristics
of Plate Fin and Tube Heat Exchangers, Applied Thermal
Engineering 25 (2000), 2421-2431
5. Chen N., Xu L., Feng H. D., Yang C.G., Performance
Investigation of a Finned Tube Evaporator Under The Oblique
Frontal Air Velocity Distribution, Applied Thermal Engineering
25 (2005), 113-125
6. Kim Y. ve Kim Y., Heat Transfer Characteristics of Flat Plate
Finned-Tube Heat Exchangers with Large Fin Pitch,
International Journal of Refrigeration, 28 (2005), 851-858
7. Matos R.S., Laursen T.A., Vargas J.V.C., Bejan A., Three
Dimensional Optimization of Staggered Finned Circular and
Elliptic Tubes in Forced Convection, International Journal of
Thermal Sciences 43 (2004), 477-487
Romero-Mendez, R., Sen, M., Yang, K.T., McClain, R., Effect
of Fin Spacing on Convection in a Plate Fin and Tube Heat
Exchanger, Int. Journal of Heat and Mass Transfer , 43 (2000),
39 - 51
9. Wang, C.C. ve Chi., K.Y., Heat Transfer and Friction
Characteristics of Plain Fin-and-Tube Heat Transfers, Part I:
New Experimental Data, Int. Journal of Heat and Mass Transfer
43 (2000), 2681 - 2691
10. Jaluria Y., Design and optimization of thermal systems,
McGraw Hill Book Companies, Inc, 1998
11. Holman, J.P., Heat transfer, McGraw-Hill Companies, Inc,
2002
12. http://www.konveyor.com, Mays 2006
13. Saray, T., Bir Buzdolab Buharlatrcsnn Isl-Hidrolik
Performansnn Saysal ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi,
Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2004

8 Mhendis ve Makina Cilt : 49 Say: 584