ΚΟΝΙΑΚ ΜΗΔΕΝ ΑΣΤΕΡΩΝ- ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Γενικά για το ποίημα

 Το ποίημα αναφέρεται στη συνειδητοποίηση του κενού που άφησε στη Δ. ο θάνατος του συζύγου της,
Άθου Δημουλά, και η προσπάθεια για την αναπλήρωσή του με τη μνήμη. Έτσι το συναισθηματικό
υπόβαθρο του είναι ο πόνος της απουσίας, που η Δ. προσπαθεί να αποφύγει ανοίγοντας μέσω της
ποίησης ένα διάλογο με τον απόντα, πράγμα που ρεαλιστικά δεν μπορεί να συμβεί.
 Πρόκειται για μια ελεγεία για την αισιοδοξία της νεότητας και τη δύναμη της αγάπης, αλλά και για το
ανατρεπτικό του θανάτου.
 Η μνήμη, μέσω μιας φωτογραφίας, προσπαθεί να σώσει τα πρόσωπα, τα συναισθήματα και τις στιγμές
από τη λήθη.
 Τα θέματα που αγγίζονται στο ποίημα είναι
α) η μνήμη
β) η φθορά και ο θάνατος
γ) η θλίψη της απώλειας
δ) η ματαιότητα της θλίψης
ε) το αισιόδοξο και το παροδικό της νεότητας.
 Έχει βιωματικό χαρακτήρα, αλλά η προσωπική υπόθεση μετουσιώνεται σε πανανθρώπινο θέμα.

Τίτλος

 Το κονιάκ είναι ένα δυνατό οινοπνευματώδες ποτό, το μπράντι, που σερβίρεται μετά τις επικήδειες και
επιμνημόσυνες τελετές (άρα η χρήση του είναι συμβολική, αφού η ποιήτρια θα μιλήσει για το θάνατο).
 Η ποιότητά του αξιολογείται με αστέρες (3-5-7-12 αστέρων).
 Μηδέν αστέρων είναι το κονιάκ που έχει ξεθυμάνει, έχει χάσει τη γεύση και τη σπιρτάδα του, αλλά και
την οσμή του.
 Η φράση είναι μεταφορική και ειρωνική, αφού τέτοιο ποτό δεν υπάρχει.
 Την κατανοούμε σε συσχετισμό με το ποίημα και τη συλλογή που ανήκει.
 Συμβολίζει την ποιότητα της ζωής όσων απέμειναν μετά το θάνατο κάποιου, που τη χαρακτηρίζει η
απώλεια, είναι χωρίς νόημα, κενή και μάταιη.

1η Στροφή- Το μάταιο των δακρύων. Η επιβολή της αταξίας και η αντιμετώπισή της.

 Στη στροφή αυτή η Δ. σχολιάζει το θάνατο.

 Η ίδια είναι ο μόνος έμψυχος εγκάτοικος του σκηνικού. Υπάρχουν όμως αφηρημένες έννοιες (δάκρυα,
τάξη, αταξία, χαμός, ανώφελο, μνήμη), που προσωποποιούνται και κανονίζουν τη ζωή της ποιήτριας,
τη συμπεριφορά και τα αισθήματά της.
 Τα δάκρυα μπορούν να μιλούν. Προσπαθούν να παρηγορήσουν τη Δ., χωρίς αποτέλεσμα όμως (χαμένα
πάνε). Έτσι τα παρηγορητικά λόγια είναι ανώφελα. Επίσης αισθητοποιούν τη θλίψη που νιώθει
κάποιος μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.
 Η φράση «τα λόγια των δακρύων» έχει δύο ερμηνείες:
α) τα λόγια που λένε τα δάκρυα, για να παρηγορήσουν την ποιήτρια που κλαίει (προσωποποίηση)
β) τα θρηνητικά λόγια της ποιήτριας που κλαίει. (συνεκδοχή).
 Ο στ. 1 έχει αποφθεγματική διατύπωση.
 Η αταξία επιβάλλεται (μιλάει) και η τάξη αποχωρεί (σωπαίνει). Η απουσία έφερε την αταξία σε μια
οργανωμένη ζωή: ανετράπησαν ισορροπίες, χάθηκαν καθημερινές ευτυχίες και απλές στιγμές. Όταν
εισβάλλει στη ζωή του ανθρώπου ο θάνατος η λογική παραμερίζεται, ο πόνος δεν εκλογικεύεται, η
θλίψη σε αποδιοργανώνει και μόνη διέξοδος είναι η έκφραση του πόνου.
 Ο στίχος 2 είναι αποφθεγματικός.
 Ο χαμός, ο θάνατος, έχει μεγάλη πείρα στο να ανατρέπει καταστάσεις, να εισβάλει στις ζωές των
ανθρώπων και να τις αλλάζει. Έχει όμως και θετική πλευρά, αφού είναι μια μεγάλη εμπειρία και
δοκιμασία γι’ αυτόν που μένει πίσω, από την οποία βγαίνει πιο ώριμος και δυνατός, έχοντας
συνειδητοποιήσει το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης και το σκληρό νόμο του θανάτου.
 Το ανώφελο, η ματαιότητα, εισχωρεί στις ζωές των ανθρώπων και ρυθμίζει τα πάντα. Κι εκείνοι το
μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να αποδεχτούν την αλλαγή των καταστάσεων. Τα ισχυρά
συναισθήματα οδηγούν σε μια φιλοσοφική ενατένιση της ζωής υιοθετώντας νέα οπτική απέναντι στα
πράγματα και βοηθώντας στη συνειδητοποίηση της φθαρτότητας του ανθρώπου και της ματαιότητας
της ζωής.
 Το «πρέπει» δίνει δεοντολογικό τόνο και τονίζει το πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να βρει αυτός που
μένει πίσω τρόπους ανακούφισης από τον πόνο και αντοχής στην οδύνη της απώλειας.
 Με το α’ πληθυντικό το ποιητικό υποκείμενο γίνεται συλλογικό και μιλά εκ μέρους όλων των
ανθρώπων που έχουν βιώσει την απώλεια.
 Τον απομείναντα στη ζωή βοηθά να επιβιώσει η μνήμη. Πρέπει να ανασυρθούν εμπειρίες του
παρελθόντος, ο νους να ανακαλέσει και να ζωντανέψει καταστάσεις, για να μην ξεθωριάσουν ολότελα.
Μόνο η μνήμη μπορεί να ζωντανεύει και να αναπλάθει αναμνήσεις δίνοντας μακροβιότητα σ’ ότι έχει
πεθάνει. Αυτή η διαδικασία είναι δύσκολη και οδυνηρή, οξύμωρη και τραγική, γιατί όσο η μνήμη
διαφυλάττει τις εμπειρίες της ζωής, τόσο ο χρόνος δεν μπορεί να διώξει το βάρος από τη θλίψη του
θανάτου.
 Στους στ.7-8 υπάρχει ειρωνεία και σαρκασμός. Καμιά ανάμνηση δε θα φέρει πίσω τον απόντα, ούτε θα
συμπληρώσει το συναισθηματικό κενό. Η μνήμη όμως θα αποτελέσει την αναγκαία παρηγοριά.
 Στη στροφή αυτή ο θάνατος παρουσιάζεται ως ένα αμετάκλητο γεγονός, που αναστατώνει τη ζωή του
ανθρώπου και αποδιοργανώνει το συναισθηματικό του κόσμο. Είναι μια απώλεια που τίποτα δεν
μπορεί να την απαλύνει-ούτε τα δάκρυα- και που φέρνει σοφία, ωριμότητα και πείρα.

2η Στροφή- Μπροστά στη φωτογραφία του παρελθόντος

 Η ποιήτρια βρίσκεται μπροστά σε μια φωτογραφία, που κινητοποιεί τη μνήμη, υποκαθιστά τον απόντα
και δίνει στη Δ. την ευκαιρία να ανοίξει διάλογο με το παρελθόν και να ανακαλέσει μια ειδυλλιακή
εποχή και ανέμελες στιγμές ενός ευτυχισμένου παρελθόντος, τότε που μαζί με τον άντρα της
αγκαλιασμένοι κάνανε σχεδία για το μέλλον, πιστεύοντας πως ο έρωτάς τους θα κρατούσε για πάντα.
 Είναι ανώφελα αγκαλιασμένοι, γιατί τώρα το αγκάλιασμα δεν ωφελεί- αυτός που αγκαλιάζει δεν
υπάρχει. Το αγκάλιασμα δε διαιωνίζει τα νιάτα, ούτε ανατρέπει την απώλεια, αφού όλα είναι
παροδικά.
 Το «ας σταθούμε» είναι μια μεταφορά, που προσωποποιεί τη φωτογραφία. Για να τονώσει κανείς τη
μνήμη πρέπει να σταθεί και να σκεφτεί πάνω από τη φωτογραφία. Η μνήμη χρειάζεται φροντίδα για να
διασώσει στιγμές από τη λήθη.
 Η φωτογραφία ανασύρει αποσπασματικά στιγμές από τα βάθη της μνήμης και ανασυνθέτει ένα
σκηνικό με πρωταγωνιστές τα νιάτα και τον έρωτα. Η μνήμη δεν μπορεί να εστιάσει ακριβώς στο
χώρο γιατί αυτός δεν έχει σημασία. Η παραλία θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε από αυτές που
συχνάζουν δύο νέοι, αφού σ’ αυτές τις ηλικίες ο χώρος είναι απλά το στέγαστρο των «μεγάλων»
στιγμών.
 Η θάλασσα την εποχή του μεγάλου έρωτα ήταν κυρίως μέσα στις ψυχές των δύο νέων και συμβόλιζε
τη ζωή, τη δίψα για περιπέτεια, την ερωτική επιθυμία, τα νεανικά όνειρα, την υλοποίηση στόχων και
την ανεμελιά.
 Τώρα πια όμως δεν υπάρχει.
 Διακρίνεται έτσι μια απαισιόδοξη στάση ζωής.

Η αίσθηση της χαμένης ευτυχίας

 Διαφαίνεται
 στον τίτλο
 στα δάκρυα
 στην αταξία
 στο χαμό (ό,τι έχει πεθάνει)
 στη φωτογραφία
 στον τελευταίο στίχο
 Διαφαίνεται ακόμα πιο πολύ αν διαβάσει κανείς το ποίημα αντίστροφα: στο παρελθόν δύο αισιόδοξοι
νέοι αγκαλιάζονται, πλέον όμως κυριαρχεί ο θάνατος, η συναισθηματική αταξία, τα ανούσια λόγια της
 παρηγοριάς και οι φωτογραφίες, που θυμίζουν στην ποιήτρια πως τα ευτυχισμένα χρόνια πέρασαν.

Σύμβολα

α) Φωτογραφία: η παρουσία μιας απουσίας, η μνήμη, μια αυτόνομη πραγματικότητα, διαφορετική από
αυτή που βιώνουμε.
β) Θάλασσα: η απεραντοσύνη του χρόνου, η ταραγμένη ψυχή, η δίχως όρια, αλλά φευγαλέα ευτυχία, το
ασταθές, το απροσδιόριστο, το αστάθμητο, η νεότητα, η ομορφιά, τα όνειρα, η ζωτικότητα, η ζωή.

Πρωτοτυπία

Ο τρόπος προσέγγισης της απώλεια είναι πρωτότυπος λόγω

α) της εναλλαγής προσώπων
β) της προσωποποίησης αφηρημένων εννοιών
γ) της αντίθεσης ακινησία ποιητικού υποκειμένουκινητικότητα των προσωποποιημένων εννοιών
δ) της φωτογραφίας ως αίσθησης της παρουσίας του απόντα
ε) της συνύπαρξης δύο ατμοσφαιρών

Χαρακτηριστικά της ποίησης της Δημουλά

α) βιωματικότητα
β) τραγικό
γ) προσωποποίηση εννοιών
δ) εσωτερική οργάνωση
ε) εξομολογητικός τόνος
στ) ανατρεπτική γλώσσα- απροσδόκητα ζεύγη
ζ) απώλεια αγαπημένου προσώπου-απουσία-στέρηση
η) θέματα του θανάτου, της φθοράς, της μνήμης, της ειρωνείας, της φωτογραφίας, της θάλασσας

Γλώσσα

Απλή δημοτική με κάποιες καθαρευουσιάνικες λέξεις και μερικούς απροσδόκητους συσχετισμούς λέξεων.

Ύφος

Απλό, σε κάποια σημεία παραινετικό, αποφθεγματικό, , αλλού κουβεντιαστό και στο στ.16 νοσταλγικό,
ρομαντικό, μελαγχολικό, ΟΧΙ όμως μελοδραματικό.

Τόνος

Κουβεντιαστός.

Στίχος

Ελεύθερος, ανισοσύλλαβος, χωρίς μέτρο και ομοιοκαταληξία, με έντονο το πεζολογικό στοιχείο.

Αφήγηση- Εναλλαγή προσώπων

 Γενικά η αφήγηση γίνεται σε γ’ ενικό πρόσωπο (αποφθεγματικός χαρακτήρας). Παρεμβάλλονται όμως

το α΄ πληθυντικό, με το οποίο η Δ. γενικεύει το πρόβλημά της και δίνει ζωντάνια στην αφήγηση και το
β΄ ενικό (θα πεις) ως παρενθετική έκφραση.
 Η εναλλαγή προσώπων δίνει κλίμα συνομιλίας με τον αναγνώστη, ψευδαίσθηση συνομιλίας
(δραματικότητα) με τον απόντα και ποικιλία στο λόγο.
Χώρος/ Χρόνος

 Ο χρόνος της πρώτης στροφής είναι το παρόν, της δεύτερης το παρελθόν, ενώ υπάρχει μια αναφορά
στο μέλλον (που είναι ακόμα στον ανθό του μέλλοντος). Αξίζει να σημειωθεί πως η φωτογραφία
συνδέεται άμεσα με το χρόνο, γιατί μπορεί να τον "εγκλωβίσει-σταματήσει".
 Δεν ξέρουμε το χώρο του παρόντος, ενώ ο χώρος του παρελθόντος είναι μια παραλία στο Ναύπλιο,
την Εύβοια ή τη Σκόπελο.

Εκφραστικά μέσα

α) Προσωποποίηση των δακρύων, της τάξης , της αταξίας, του χαμού, του ανώφελου, της μνήμης, της
παραλίας.
β) Υπερβατό/πρόταξη: στ.1, στ.12
γ) Χιαστό: στ.2
δ) Διασκελισμός: στ.3-5, 7-8, 9-10, 15-16
ε) Ειρωνεία: ωραίες συμβουλές
στ) Μεταφορά: σ’ ότι έχει πεθάνει, στον ανθό του μέλλοντος
ζ) Οξύμωρο: στ.7-8
η) Συνεκδοχή: τα λόγια των δακρύων, του μέλλοντος
θ) Α’ πληθυντικό πρόσωπο, που γενικεύει
ι) Προτρεπτικός λόγος, που δίνει ρεαλιστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της απώλειας
ια) Αποφθεγματικός χαρακτήρας των στ.2-3
ιβ) Οι 15σύλλαβοι στίχοι 1-2-6, που η μετρική τους «τάξη» είναι μάταιη μπροστά στην «αταξία» των
υπόλοιπων στίχων