I/ TN TI:

MT S KINH NGHIM LUYN GII TON PHN TCH

A THC THNH NHN T
II/ T VN :
1)Tm quan trng ca vn c nghin cu:
Dy hc bi tp Ton hc l mt nhim v quan trng trong dy
hc Ton trng ph thng. Vic dy hc cc bi tp Ton hc nhm
cung cp cho hc sinh mt trong nhng vn kin thc c bn ca b
mn. cng l c hi rt thun li pht trin hc sinh kh nng
suy lun v chng minh, gp phn pht trin nng lc tr tu. Tuy
nhin c mt tnh trng kh ph bin l hc sinh ch ch hc
thuc cc nh l, cng thc, li giI bi ton m coi nh vic nm
vng bn cht cch gii bi tp. iu lm cho hc sinh gp nhiu
kh khn lng tng khi cn vn dng cc tri thc (c bit l tri thc
phng php), k nng gii quyt nhng tnh hung mi, hc
sinh thng gp phI nhng sai lm My mc v hnh thc ch
ngha khi gii Ton. Trong qu trnh gii cc bi tp Ton hc, vic
kch thch s hot ng nhn thc ca hc sinh giai on cng c,
vn dng bi tp v bit vn dng trong nhng tnh hung khc.

Mt khc, khi dy gii bi tp vn cn tnh trng gio vin cha

ch n vai tr ch ng hc tp ca hc sinh nn cha quan tm
n vic hnh thnh cc kin thc v phng php suy lun v
chng minh cho hc sinh. Ch yu l gio vin trnh by li gii bi
tp theo hng tng hp (iu thng thy trong SGK). Gio vin

1
cn ngi s dng phi hp cc phng php dy hc trong dy hc bi
tp (c bit l phng php dy hc nu vn )
Do vy m hc sinh tuy c tch cc lm vic nhng khng
nm vng bn cht ca bi tp, nn thng lng tng khi cn vn
dng bi tp vo nhng tnh hung bi tp c th. Do c th ni
dy hc bi tp Ton trng ph thng cha t hiu qu cao. Thc
t i hi phi tm ra nhng phng php thch hp, gip hc sinh
hng th hc tp, pht huy cao tim lc sn c ca cc em
tm ti v trnh by li gii bi tp, gip cc em bit ch ng ng
dng vo cc tnh hung cn thit.
Cc phng php phn tch mt a thc thnh nhn t c vai
tr quan trng trong vic hnh thnh k nng ca hc sinh THCS ,
n l c s gii quyt nhiu bi ton trong chng trnh THCS.
Chnh v vy, mi gio vin khng ch dy cho hc sinh bit p
dng cc phng php phn tch a thc thnh nhn t gii
ton m cn phi nh hng mi hc sinh pht huy c ht kh
nng ca mnh tm ti , khm ph nhng kin thc, bi ton lin
quan .
Trong chng trnh Ton 8 c 3 phng php a vo dy cho
hc sinh trong gi hc l cc phng php: t nhn t chung,
Hng ng thc, Nhm cc hng t. Tuy nhin bn cnh
chng ta cn thy rt nhiu phng php khc phn tch mt
a thc thnh nhn t m trong l thuyt khng cp n nh-
ng li c rt nhiu trong bi tp t Ton 8 n Ton 9 ( c bit l
khi hc sinh lp 9 cha hc cng thc nghim ca phng trnh bc 2,

2
hoc gii nhng phng trnh bc cao a c v dng phng
trnh tch ) .
Nhm mc ch pht huy kh nng hc Ton ca mi hc sinh
qua cc bui dy thc t trn lp, c bit l hc sinh lp 8 . Ti
mnh dn a ra mt s kin cng nh kinh nghim rt ra c
t thc t ging dy ca bn thn.
2)L do chn ti:
Nm hc 2008 - 2009 ti c nh trng phn cng ging b
mn ton lp 8. Qua thc t dy hc bn thn ti nhn thy cc em
hc sinh cha c k nng thnh tho khi lm cc dng bi tp nh Quy
ng mu thc, gii cc loi phng trnh, rt gn, tm gi tr ln
nht, nh nht v l do gii c cc loi bi tp ny cn phi c
k nng phn tch cc a thc thnh nhn t.

Nu nh cc em hc sinh lp 8 khng c th thut v k nng

phn tch a thc thnh nhn t th vic nm bt cc phng
php gii cc dng ton v kin thc mi trong qu trnh hc ton
l mt vn kh khn.
Trong vic ging dy b mn ton gio vin cn phi rn luyn
cho hc sinh tnh t duy, tnh c lp, tnh sng to v linh hot, t
mnh tm ti ra kin thc mi, ra phng php lm ton dng c
bn nh cc phng php thng thng m cn phi dng mt s ph-
ng php kh hn l phi c th thut ring c trng, t
gip cc em c hng th hc tp, ham m hc ton v pht huy nng
lc sng to khi gp cc dng ton kh.
Ngi thy gio trong khi ging dy cn rn luyn cho hc sinh
ca mnh vi kh nng sng to, ham thch hc b mn ton v gii
c cc dng bi tp m cn phi thng qua phn tch a thc
thnh nhn t, nng cao cht lng hc tp v th ti chn ti
sng kin kinh nghim "Mt s kinh nghim luyn gii ton

3
phn tch a thc thnh nhn t" nhm gip gip hc sinh ca
mnh nm vng cc phng php phn tch a thc thnh phn
t, gip hc sinh pht hin phng php gii ph hp vi tng bi c
th cc dng khc nhau.
3) Gii hn phm vi ni dung nghin cu:
Phn tch a thc thnh nhn t trong chng I:Php nhn v php chia cc a thc
trong chng trnh Ton 8
III/ C s l lun
Khai niem bieu thc ai so trong chng trnh Toan THCS
noi chung, cac phng phap phan tch a thc thanh nhan
t trong chng trnh toan 8 noi rieng la mot chu e ac
biet quan trong trong mot chuoi kien thc Toan. Bi v vay,
khi nam vng cac phng phap phan tch a thc thanh
nhan t th hoc sinh mi co the van dung kien thc o e
giai cac dang toan khac nh : Rut gon phan thc, tm tap
xac nh cua phan thc, giai phng trnh tch, xet tnh chia
het cua bieu thc, tnh gia tr cua bieu thc, . . . .
Nh vay, nhiem vu cua giao vien phai truyen at nh
the nao e hoc sinh nam c cac phng phap phan tch
a thc thanh nhan t, va qua o hoc sinh t ren luyen
kha nang t duy, kha nang tm toi kham pha cac kien
thc, ong thi c cung co cac kien thc a c hoc
nh : ( phep nhan n thc, a thc va cac hang ang thc
ang nh ) e hoc sinh thay c moi quan he gia kien
thc cu va kien thc mi.
IV/ C S THC TIN ca ti:
1) Thc trang bo mon :
ay la mon hoc t nhien khoa hoc ky thuat, mon hoc
oi hoi phai co kha nang t duy logic, phat trien nang lc
suy luan, tm toi, sang tao . . Bi v vay, hoc sinh kho tiep
thu, con thu ong trong viec van dung cac kien thc a
hoc vao giai cac bai toan.
2) Thc trang giao vien :
a)Thuan li :

4
 Hau het tat ca cac giao vien eu c ao tao chnh
quy trong cac trng CSP, HSP nen co c nen tang kien
thc, phng phap giang day vng chac.
c tham gia tap huan chng trnh thay sach vi ac
thu bo mon, tham gia lp boi dng thng xuyen do Phng
giao duc to chc. c d cac chuyen e thng xuyen
e nang cao kinh nghiem va kien thc.
b)Kho khan :
Do hon cnh ca bn thn cn kh khn v thi gian. Cha s dng nhiu cc
thiet b hien ai phuc vu cho cong tac giang day nh : may
chieu, bi ging in t,...
3) Thc trang hoc sinh :
a) Thuan li :
Hoc sinh la tuoi thieu nien, la tuoi nay cac em
rat thch tm toi va kham pha nhng kien thc khoa hoc t
nhien, chung ta phai biet tan dung ac iem nay e kch
thch cac em co hng thu hoc tap, tao cho cac em co kha
nang hoc tap chu ong sang tao.
Do s bung no cua khoa hoc ky thuat va cong nghe
thong tin nen viec tham khao, tra cu, trao oi kien thc
cua hoc sinh cung thuan tien hn.
b)Kho khan :
a so hoc sinh c hon cnh c bit kh khn n t cc
huyn, th trong tnh, u vo rt thp, kh nng giao tip x hi
km, c nhng em cn c cha thng, vit cha tho nn vic hc
tp tip thu kin thc mi cn rt nhiu hn ch.
Do s oi mi phng phap va oi mi noi dung SGK
cung anh hng en viec tiep thu kien thc cua hoc sinh.
Kha nang van dung kien thc a hoc vao bai tap
cha ong eu, chu yeu mi dng lai cap o nhan biet
va thong hieu.
Mot so hoc sinh cha co y thc ve viec hoc tap, cha
biet c s quan trong cua viec hoc tap cua ban than
mnh.

V/ NI DUNG NGHIN CU:

1) Ni dung th nht.
Gio vin phi trang b cho hc sinh ca mnh cc n v kin
thc c bn nh cc quy tc, thnh tho php nhn n thc vi

5
a thc, nhn a thc vi a thc, php chia n thc cho n
thc, php chia a thc cho n thc, chia hai a thc sp xp,
cc quy tc i du a thc, tht thuc v vn dng thnh tho cc
hng ng thc ng nh.
2) Ni dung th hai.
Gio vin dy "Cc phng php phn tch a thc thnh nhn
t"
Gio vin cho hc sinh nm vng bn cht ca vic phn tch
a thc thnh nhn t.
nh ngha: Phn tch a thc thnh nhn t (tha s) l bin
i a thc thnh tch ca nhiu n thc v a thc khc.
V d: ym+3 - ym = ym (y3 - 1) = ym(y - 1) (y2 + y + 1)
2.1) Cc phng php thng thng.
+ t nhn t chung.

( Dng khi hng t ca a thc c nhn t chung )

*. Cc bc tin hnh :
Bc 1 : Pht hin nhn t chung v t nhn t chung ra
ngoi du ngoc .
Bc 2 : Vit cc hng t trong ngoc bng cch chia tng hng
t ca a thc phi phn tch cho nhn t chung .
Bc 3: Trng hp nu khng c nhn t chung m c nhn t
i th phi tin hnh i du xut hin nhn t chung .
+ Dng hng ng thc.
(Dng khi cc hng t ca a thc cn phn tch c dng hng ng
thc )

*.Hc sinh cn nm vng 7 hng ng thc ng nh .

Lu thm cc hng ng thc :
a. (A+B+C)2= A2+B 2
+C 2+2AB +2BC +2CA).

6
 b. An-B n=(A-B)(An-1+ An-2.B +...+B n-1
).
c. 1-xn = (1-x)(1+x+x2+... +xn-1)
..........

+ Nhm nhiu hng t.

*.Kt hp nhiu hng t thch hp ca a thc cn phn tch

khi a thc c nhn t chung, hoc cha p dng c hng
ng thc, ta tin hnh theo cc bc sau :
Bc 1: Pht hin nhn t chung hoc dng hng ng thc
ng nh tng nhm .
Bc 2: Nhm p dng phng php hng ng thc v
nhn t chung tng nhm .
Bc 3: t nhn t chung cho ton a thc .

Trong thc hnh gii ton thng phi phi hp c ba phng

php k trn c th phn tch a thc thnh nhn t.
V d1: Phn tch thnh nhn t.
M1 = 3x - 3y + x2 - 2xy + y2
= (3x - 3y) + (x2 - 2xy + y2) (Nhm cc hng t)
= 3(x - y) + (x - y)2 (t NTC v dng hng ng thc)
= (x - y) (3 + x - y) (t nhn t chung)
V d 2: Phn tch thnh nhn t.
M2 = x2 - y2 - 2x + 2y
= (x2 - y2) - (3x - 2y) (Nhm cc hng t)
= (x - y) (x + y) - 2(x - y) (Dng hng ng thc v t
NTC)
= (x - y) (x + y - 2) (t NTC)

7
 phi hp nhiu phng php trn phn tch a thc
thnh nhn t cn ch cc bc sau y:
+ t nhn t chung cho c a thc nu c th t lm
n gin a thc.
+ Xt xem a thc c dng hng ng thc no khng ?
+ Nu khng c nhn t chung, hoc khng c hng ng
thc th phi nhm cc hng t vo tng nhm tho mn iu kin
mi nhm c nhn t chung, lm xut hin nhn t chung ca cc
nhm hoc xut hin hng ng thc. C th cc v d sau:
V d 3: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t:
M3 = 5a2 + 3(a + b)2 - 5b2
Ta thy M3 khng c dng hng ng thc, cc hng t cng khng
c nhn t chung, vy lm g phn tch c. Quan st k ta thy
hai hng t 5a2 - 5b2 c nhn t chung. V vy ta dng phng php
nhm cc hng t u tin:
M3 = (5a2 - 5b2) + 3(a + b)2.
Sau t nhn t chung ca nhm th nht lm xut
hin hng ng thc:
M3 = 5(a2 - b2) + 3 (a + b)2
S dng hng ng thc nhm u lm xut hin nhn t
chung ca c hai nhm l (a + b):
M3 = 5(a + b) (a - b) + 3 (a + b)2 .
M3 c nhn t chung l: (a + b). Ta tip tc t nhn t
chung.
M3 = (a + b)[5(a - b) + 3(a + b)]
M3 = (a + b)(8a 2b)

8
 Nh vy M3 c phn tch thnh tch ca hai nhn t (a
+ b) v (8a - 2b).
V d 4: Phn tch a thc thnh nhn t.
M4 = 3x3y - 6x2y - 3xy3 - 6xy2z - 3xyz2 + 3xy.
Trc ht hy xc nh xem dng phng php no trc ?
Ta thy cc hng t u cha nhn t chung 3xy.
+ t nhn t chung.
M4 = 3xy (x2 - 2x - y2 - 2yz - z2 + 1)
Trong ngoc c 6 hng t hy xt xem c hng ng thc no
khng?
+ Nhm hng t: M4 = 3 xy[(x2 - 2x + 1 ) - (y2 + 2y z + z2)]
+ Dng hng ng thc: M4 = 3xy [( x - 1)2 - ( y + z)2] xem xt
hai hng t trong ngoc c dng hng ng thc no?
+ S dng hng ng thc hiu hai bnh phng ta c:
M4 = 3xy (x + y + z - 1) (x - y - z - 1)
Vy: M4 c phn tch cc a thc thnh nhn t.
Khi phn tch a thc thnh nhn t ta cn ch quan st a
thc, linh hot phi hp s dng cc phng php phn tch a thc
thnh nhn t hc cc bc phn tch c r rng, mch lc v
trit (a thc khng th phn tch c na).
2.2. Mt s phng php phn tch a thc khc.
Gio vin trc ht cn cho hc sinh s dng thnh tho cc ph-
ng php phn tch thnh nhn t thng thng ( hc trong
SGK) v kt hp cc phng php sau lm cc bi ton kh.
+ Phng php tch hng t.
+ Phng php thm, bt cng mt hng t.

9
 + Phng php t n ph.
+ Phng php tm nghim ca a thc.
+ Phng php dng h s bt nh.
+ Phng php xt gi tr ring.
C th:
2.2.1: Phng php tch hng t.
V d 5: Phn tch thnh nhn t a thc sau:
N = a2 - 6a + 8.
Cch 1: a2 - 4a - 2a + 8 (Tch - 6a = (- 4a) + (-2a)
= (a2 - 4a) - (2a - 8) (Nhm hng t)
= a (a - 4) - 2 (a - 4) (t nhn t chung)
= (a - 4) (a - 2) (t nhn t chung)
C th tch hng t t do to thnh mt a thc mi c nhiu
hng t trong c th kt hp lm xut hin hng ng thc hoc
nhn t chung vi cc hng t cn li.
Cch 2: N = a2 - 6a + 9 - 1 (Tch 8 = 9 - 1)
= (a2 - 6a + 9) - 1 (nhm hng t - xut hin hng ng
thc)
= (a - 3)2 - 1 (S dng hng ng thc)
= (a - 2) (a + 2) (Dng hng ng thc v t NTC)
= (a - 2) ( a - 4) (t NTC)
Cch 3:
N = a2 - 4a + 4 - 2a + 4 (Tch 8 = 4 + 4, - 6x = - 4a + ( -
2a)
= ( a2 - 4a + 4) - ( 2a - 4) (Nhm hng t)
= (a - 2)2 - 2(a -2) (Dng hng ng thc v t NTC)

10
 = (a - 2) ( a - 4) (t NTC - bin thng 2 nhn t)
Ta thy c tch mt hng t thnh 2 hng t khc trong 2
cch tch sau l thng dng nht;
Phng php tch 1: Tch hng t t do thnh 2 hng t sao cho
a thc mi c a v hiu hai bnh phng (cch 2) hoc lm
xut hin hng ng thc v c nhn t chung vi hng t cn li
(cch 3).
Phng php tch 2: Tch hng t bc nht thnh 2 hng t ri
dng phng php nhm hng t v t nhn t chung lm xut
hin nhn t chung mi (cch 1)
V d 6: Phn tch tam thc bc hai: ax2 + bx + c thnh nhn
t.
Tch h s b = b1 + b2 sao cho b1. b2 = a.c
Trong thc hnh ta lm nh sau;
+ Tm tch a.c
+ Phn tch a.c ra tha s nguyn vi mi cch
+ Chn 2 tha s m tng bng b
Ngoi ra c th tch ng thi c hai hng t (hng t t do v
hng t bc nht) (nh cch 3)
2.2.2) Phng php thm bt hng t.
V d 6: Phn tch a thc P1 = x4 + 4 thnh nhn t
P1 = x4 + 4
= x4 + 4x2 + 4 - 4x2 (thm 4x2, bt 4x2)
= (x4 + 4x2 + 4) - 4x2 (nhm hng t)
= (x2 + 2)2 - (2x)2 (dng hng ng thc)

11
 = (x2 + 2x + 2) (x2 - 2x + 2)

V d 7: Phn tch a thc : P2 = a4 + 64 thnh nhn t.

P2 = (a4 + 16a2 +64) - 16a2 (thm 16a2, bt 16a2)
= (a2 + 8)2 - (4a)2
= (a2 + 4a + 8) (a2 - 4a + 8)
Nh vy vic thm bt cng mt hng t lm xut hin hng
ng thc rt tin li, song ta cn xem xt thm, bt hng t no?
xut hin hng ng thc no? bnh phng ca 1 tng hay
hiu hai bnh phng... th mi phn tch trit c.
v d 6, P1 c bnh phng hng t (x2) v bnh phng
hng t (2). Vy mun l hng ng thc th cn thiu 2 ln tch
ca 2 hng t . Do ta thm 2.x 2.2 = 4x2 th ng thi phi bt
4x2.
2.2.3) Phng php t n ph
V d 8: Phn tch thnh nhn t:
D = (x2 + x)2 + 4x2 + 4x - 12
D = (x2 + x)2 + 4(x2 + x) - 12 (nhm lm xut hin nhn t
chung)
Ta thy 2 hng t u c nhn t chung l (x2+ x), ta c th
t
y = x2+ x = x(x + 1) (i bin). Khi ta c:
D1 = y2 + 4y - 12
Ta c th dng phng php tch hoc thm bt
D1 = (y2 - 2y) + (6y - 12) (Tch 4y = 6y - 2y)
D1 = y (y - 2) + 6(y - 2) (t nhn t chung)
D1 = (y 2)(y + 6) (t nhn t chung)

12
 Hay D = (x2 + x - 2) (x2 + x + 6) thay li bin x
D phn tch thnh 2 nhn t (x2 + x- 2) v (x2 + x+ 6)
Vic phn tch tip cc nhn t cho trit c th da vo
cc phng php nu trn. Ch c nhng tam thc khng
th phn tch tip c nh :
1 3
x2 + x + 6 = (x + 2
)2 + 5 4 . Do vy khng phn tch tip c

na
Cn x2 + x - 2 = (x2 - 1) + (x - 1) = (x - 1) (x + 2)
Khi D = (x2+ x + 6) (x - 1) (x + 2).
2.2.4) Phng php tm nghim ca a thc.
Nguyn tc: Nu a thc ax3 + bx2 + cx+ d (1) c nghim th
theo nh l B du ta c: Nu m l nghim ca (1) th m cha
nhn t (x - m), khi dng php chia a thc ta c:
ax3 + bx2 + cx + d = (x - m) (a'x2 + b'x + c'), nhn t bc hai c
th phn tch tip c da vo cc phng php nu trn.
Cc phng php tm nghim ca a thc bc 3:
+ Nu tng cc h s: a + b + c + d = 0 a thc c nghim x
= 1.
a thc cha nhn t chung (x - 1)
+ Nu tng cc h s bc chn bng tng h s bc l tc l a - c
= b +d a thc c x = -1.
a thc cha nhn t chung (x + 1)
+ Nu khng xt c tng cc h s nh trn th ta xt cc -
c ca h s t do d (h s khng i). Nu c no ca d lm cho
a thc c gi tr bng 0 th c l nghim ca a thc.
V d 9: Phn tch a thc thnh nhn t.
E1 = x3 + 3x2 - 4 xt tng cc h s ta thy.
a + b + c = 1 + 3 + (-4) = 0 x1 = 1
E1 = (x - 1) (x2 + 4x + 4) (chia E1 Cho (x - 1) )

13
 Sau dng cc phng php hc phn tch tip
E1 = (x - 1) (x + 2)2
V d 10: Phn tch a thc thnh nhn t.
E2 = x3 - 3x + 2
Ta thy tng v hiu cc h s ca E2 0 do loi x = 1
Xt cc (2) = 2 c x = -2 l nghim ca E2
E2 = (x + 2)(x2 - 2x + 1) (Chia E2 cho(x - 2))
E2 = (x + 2) (x -1)2
Cc v d trn y l mt s phng php phi kt hp vi
cc phng php thng thng gip hc sinh phn tch c cc
bi ton kh thnh nhn t gip cho qu trnh rt gn phn thc
cng nh gii phng trnh.
3) Ni dung th 3: Mt s bi tp luyn gii.
Bi 1: Phn tch cc a thc sau thnh nhn t.
a) x2 - 4x + 3 bng 4 cch (phng php tch).
Gi 4 cch lm.
Cch 1: Tch - 4x = - 3x + (-x)
Cch 2: Tch 3 = 4 - 1.
Cch 3: Tch 3 = 12 - 9
Cch 4: Tch -4x = -2x + (-2x) v 3 = 2 + 1
Sau c th nhm lm xut hin hng ng thc hoc
nhn t chung.
b. 81a4 + 4 (thm bt hng t)
Gi :Thm 2 ln tch ca 9a2 v 2 Hng ng thc. C th:
36x2

14
 c: (x2 + x)2 + 9x2 + 9x + 14 (phng php i bin).
Gi : t (x2 +x ) = y
d: x3 - 2x2 - x + 2 (phng php tm nghim).
Gi : Xt tng cc h s a + b + c = 0
Ngoi ra c th s dng cc phng php khc phn tch
cc bi tp trn thnh nhn t.
Bi 2: Phn tch a thc thnh nhn t
F(x) = x2 - 6x + 5
Li gii: Trong mt bi ton ta c th bin i v gii theo nhiu
cch khc nhau.
Cch 1: Tch -6x = -x - 5x
f(x) = x2 - x - 5x + 5 = x( x - 1 ) - 5(x - 1) = (x - 1)(x - 5)
Cch 2: Tch -6x = -2x - 4x v 5 = 4 + 1
f(x) = (x2 - 2x + 1) - 4x + 4 = (x + 1)2 - 4(x - 1) = (x - 1)(x - 5)
Cch 3: Tch 5 = 9 - 4
f(x) = (x2 - 6x + 9) - 4 = (x - 3)2 - 4 = (x - 1)(x - 5)
Cch 4: Tch 5 = 6 - 1
f(x) = (x2 - 1) - 6x + 6 = (x + 1)(x - 2) - 6(x - 1) = (x - 1)(x - 5)
Cch 5: Tch x2 = 3x2 - 2x2 v 5 = 3 + 2
f(x) = (3x2 - 6x + 3) - 2x2 + 2 = 3(x - 1)2 - 2(x2 - 1) = (x - 1)(x - 5)
Cch 6: Tch x2 = 5x2 - 4x2 v 6x = - 10x + 4x
f(x) = (5x2 - 10x + 5) - 4x2 + 4x = 5(x - 1)2 - 4x(x - 1) = (x - 1)(x - 5)
Cch 7: Tch x2 = 6x2 - 5x2
f(x) = (6x2 - 6x) - 5x2 + 5 = 6x(x - 1) - 5(x2 - 1) = (x - 1)(x - 5)

15
 Cch 8: Nhn thy tng cc h s ca f(x) bng 0 hay f(1) = 0
nn f(x) chia ht cho x - 1. Thc hin php chia f(x) cho x - 1 ta c
thng l x - 5. vy:
F(x) = (x - 1)(x + 5)
Bi 3: Phn tch a thc thnh nhn t
g(x) = x4 + 2x2 - 3
Li gii: C th gii bi ton theo cc cch sau:
Cch 1: Tch 2x2 thnh 3x2 - x2
g(x) = (x4 - x2) + 3x2 - 3 = x2(x2 - 1) + 3(x2 - 1)
= (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x3 + 3)
Cch 2: Tch 2x2 thnh 3x2 - x2
g(x) = (x4 + 3x2) - x2 - 3 = x2(x2 + 3) - (x2 + 3)
= (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x3 + 3)
Cch 3: Tch - 3 thnh - 1 - 2
g(x) = (x4 - 1) + 2x2 - 2 = (x2 + 1)(x2 - 1) + 2(x2 - 1)
= (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x3 + 3)
Cch 4: Tch - 3 thnh - 4 + 1
g(x) = (x4 + 2x2 + 1) - 4 = (x2 + 1)2 - 22
= (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x3 + 3)
Cch 5: Tch - 3 thnh - 9 + 6
g(x) = (x4 - 9) + 2x2 + 6 = (x2 - 3)(x2 + 3) + 2(x2 + 3)
= (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x3 + 3)
Cch 6: Tch x4 thnh 3x4 - 2x4
g(x) = (3x4 - 3) - 2x4 + 2x2 = 3(x2 - 1)(x2 + 1) - 2x2(x2 - 1)
= (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x3 + 3)

16
 Cch 7: t x2 = y, g(x) tr thnh y2 + 2y - 3. Tng cc h s
bng 0 nn c mt nghim y = 1. T ta c:
g(x) = (y - 1)(y + 3) = (x2 - 1)(x2 + 3) = (x - 1)(x + 1)(x2 + 3)
Cch 8: Tng cc h s ca g(x) = 0 nn g(x) c mt nghim x
= 1. Thc hin php chia g(x) cho x 1 ta c thng q(x) = x3 + x2
+ 3x + 3
D thy:
q(x) = x2(x - 1) + 3(x + 1) = (x + 1)(x2 + 3)
Vy
g(x) = (x -1).q(x) = (x - 1)(x + 1)(x2 + 3)
Bi 4: Rt gn v tnh gi tr ca biu thc.
a 3 4a 2 a 4
M= vi a = 102
a 3 7 a 14a 8

Gi :
+ Phn tch t thc a3 - 4a2 - a+ 4 bng phng php nhm
hng ng thc a t thnh nhn t.
+ Phn tch mu thc thnh nhn t bng cch dng hng
ng thc, t nhn t chung, tch hng t.
+ Rt gn nhn t chung ca t thcv mu thc.

+ Thay a = 102 vo M rt gn.

Bi 5: Gii cc phng trnh sau:

3.a) y2 - 5y + 4 = 0.

Gi : Phn tch v tri thnh cc nhn t phng trnh tr v ph-

ng trnh tch.

17
 3b: y3 - 2y2 - 9y + 18 = 0.

Gi : Phn tch v tri thnh nhn t, a phng trnh

cho thnh phng trnh tch gii phng trnh tch.

Bi 6: Chng minh rng a thc sau.

4a) A = (a2 + 3a + 1)2 - 1 chia ht cho 24.

Vi a l mt s t nhin.

Gi :

+ Trc ht phn tch a thc cho thnh nhn t.

A = (a2 + 3a + 2) (a2 + 2a) (S dng hng ng thc hiu hai

bnh phng)

A = (a + 2) (a + 1) (a + 3)a = a (a + 1) (a + 2) (a + 3)
(S dng phng php tch hng t 3a = 2a + a)
* Lp lun:
+ A cho l tch ca 4 s t nhin lin tip chng t trong ba
s t nhin lin tip t phi c mt s chia ht cho 3 vy: A M 3

+ Trong 4 s t nhin lin tip bao gi cng c 2 s chn lin

tip nn mt trong hai s chia ht cho 2 v s cn li s chia ht
cho 4. Vy A M 8

+ Nhng (3 ; 8) = 1 nn tch ca 4 s t nhin lin tip lun

chia ht cho 24.
4b: B = 25m4 + 50m3 - n2 - 2n chia ht cho 24.
Vi n l s nguyn dng tu .

18
 Bi 7: Tm gi tr nh nht ca biu thc.
A = x2 - 4x + y2 + 2y + 12
Gi :

+ Trc ht s dng cc phng php ca phn tch a thc

thnh nhn t phn tch A.

A = x2 - 4x + 4 + y2 +2y + 1 + 7 (tch 12 = 7 + 4 + 1)

A = (x2 - 4x + 4) + (y2 + 2y + 1) + 7 (nhm hng t)

A = (x- 2)2 + (y + 1)2 + 7

* Lp lun.

V (x - 2)2 o v (y + 1)2 0, du " = "xy ra khi a = 2 v y = -

1 nn A = (x - 2)2 + (y + 1)2 + 7 7

Vy AMin = 7 khi x = 2; y = -1

VI/ KT QU NGHIN CU:

p dng kinh nghim ny vo ging dy trng, trong hc k I

nm hc 2008 - 2009 thu c cc kt qu kh kh quan.

Kt qu hc tp ca hc sinh c nng ln r rt qua cc gi

hc, qua k thi hc k, c bit l cc em hng th hc ton hn, s
dng thnh tho cc phng php phn tch a thc thnh nhn t
lm cc dng ton c lin quan n vic phn tch a thc t
kt qu tt. Hu ht cc em hc sinh bit s dng cc phng
php phn tch thng thng mt cch thnh tho, mt s em hc
sinh c k nng s dng th thut phn tch a thc da vo cc ph-
ng php phn tch c nu trong sng kin kinh nghim. Bn

19
cnh cc phng php ny mt s em d dng tip cn vi cc
dng ton kh v cc kin thc mi cng nh vic hnh thnh mt s
k nng trong qu trnh hc tp v gii ton khi hc b mn ton.
VII/ Kt lun v khuyn ngh
Tri qua thc t ging dy vn dng sng kin kinh nghim trn
y c kt qu hu hiu cho vic hc tp v gii ton. Rt nhiu
hc sinh ch ng tm ti v nh hng phng php lm bi khi
cha c s gi ca gio vin, mang li nhiu sng to v kt qu tt
t vic gii ton rt ra cc phng php phn tch a thc thnh
nhn t.
V l mi gio vin v bn thn ti ni ring cn hiu r kh
nng tip thu bi ca cc i tng hc sinh t a ra nhng
bi tp v phng php gii ton cho ph hp gip hc sinh lm c
cc bi tp, gy hng th hc tp, say sa gii ton, yu thch hc
ton. T dn dn nng cao t d n kh, c c nh vy th
ngi thy gio cn phi tm ti nhiu phng php gii ton, c
nhiu bi ton hay hng dn hc sinh lm, a ra cho hc sinh
cng lm, cng pht hin ra cc cch gii khc nhau cng nh cch gii
hay, tnh t gic trong hc ton, phng php gii ton nhanh, c k
nng pht hin ra cc cch gii ton nhanh, c k nng pht hin ra
cc cch gii: Mt vi phng php phn tch a thc thnh nhn
t trn y gip hc sinh rt nhiu trong qu trnh gii ton c s
dng phn tch a thc thc thnh nhn t. Cc phng php
phn tch a thc thnh nhn t m ti vit trn y c l s
cn rt nhiu hn ch. Mong t chuyn mn trong trng , ng
nghip gp chn thnh ti c nhiu kinh nghim tt hn phc

20
v tch cc cho vic ging dy nhm thc hin tt chng trnh mi
THCS.

Ti liu tham kho

- Phng php dy hc Ton Nguyn Anh Tun - Nh xut bn

gio dc
- Thc hnh gii ton V Dng Thy - Nh xut bn gio dc.

Ngy 25 thng 2 nm 2009

Ngi thc hin

Nguyn Tng Ngha

21