You are on page 1of 61

VISCERA

ABDOMEN
(HOLLOW ORGAN)
Dr. Candra Rini HP, M.Kes
Bagian Anatomi Fakultas Kedokteran
Universitas Wijaya Kusuma Surabaya

Tractus Gastrointestinal

Foregut
Midgut
Hindgut

1
Foregut :
Embriologi
Cavum oris, pharynx, oesophagus,
Gaster, Duodenum
( proximal papilla vateri) Foregut
Hepatic-bud : Hepar, Hepatic-bud
Vesica fellea Pancreatic-bud
Pancreatic-bud : Pancreas
Midgut :
Intestinum tenue ( Duodenum bagian Midgut
distal papilla vateri, jejunum, ileum )
Intestinum crassum ( caecum, appendix
vermicularis, colon ascendens, 2/3 prox.
Colon transversum )
Hindgut
Hindgut :
Intestinum crassum (1/3 distal colon
transversum, colon descendens, colon
sigmoid, rectum )

Fungsi saluran cerna :


- Menyalurkan makanan dari oral ke anal
- Mencerna makanan
- Mengeluarkan sisa pencernaan

2
Esofagus

Pars cervicalis
Pars thoracalis
Pars abdominalis

Daerah penyempitan :
Di belakang cartilago cricoid
Di persilangan dengan bronchus (S)
dan arcus aorta
Pada daerah memasuki gaster

3
Pars abdominalis
Arah membelok ke kiri  menembus
hiatus oesophagica (diaphragma) 
masuk cardia (gaster)
Saat menembus hiatus oesophagica,
otot circular bag.caudal menebal 
spinchter fungsionil

4
5
Vaskularisasi :
Arteri :
a.gastrica sinistra (cabang esofageal)
a.phrenica inf. sinistra

6
7
8
Vena :
v.azygos
V.gastrica sinistra

vv.oesophagica  anastomose dg
v.gastrica (S)  masuk sistem portal

9
10
Gaster
Fungsi :
- pencernaan makanan :
Secara enzimatik
Secara fisik  dengan kontraksi
peristolik/tonik
- Kontraksi peristaltik  mendorong
makanan yg telah hancur, dari
corpus ke arah pylorus

11
Pembagian :
1. Cardia
2. Fundus
3. Corpus
4. Pylorus
Permukaan :
1. Facies ventralis
2. Facies dorsalis
Tepi :
1. Curvatura major
2. Curvatura minor

12
Topografi :
Terletak pada 3 regio:
Hipochondrica sinistra
Epigastrica
umbilicalis
Batas :
ventral : diaphragma, hepar, colon
transversum, dinding ventral
Dorsal : diaphragma, gld.suprarenalis & ren
sinistra, pancreas, mesocolon transversum
Lien : di kiri dorsal curvatura major
gaster

Pylorus & curvatura major : letak


variable
Cardia : di sebelah kiri columna
vertebrale
Fundus : di kiri, di bawah diaphragma

13
Intraperitoneal
- Omentum minus (sebagai lig.hepatogastrica)
melekat pd curvatura minor  membungkus
gaster  ke curvatura major (jd omentum majus)
 ke kiri  lig.phrenicogastrica (tdd
lig.gastrolienalis & lig.phrenicolienalis)

14
Struktur :
- Mukosa : epithel
selapis silindris 
membungkus
kelenjar  produksi
pepsin & HCl
- Sub mukosa : serat-
serat jaringan ikat
fibrous 
membentuk
kerangka gaster
- Muscularis
- Serosa

Muscularis (Otot) :
Lapisan :
Dalam : serong/oblique
Tengah : sirkuler
Luar : longitudinal
Serat serong terutama pada fundus &
corpus
Pada pylorus terdapat penebalan otot
sirkuler  spinchter pyloricum

15
16
Lumen gaster :
Rugae gastrica
plica longitudinalis gastrica  tu. pd curvatura
minor
Via gastrica (canalis egestorius)  celah
diantara plica
Area gastrica
Fovea gastrica  celah di area gastrica 
tempat muara kelenjar gaster

17
Vaskularisasi :
Arteri  dr cabang2 a.coeliaca :
A.gastrica sinistra
A.hepatica communis
A.lienalis

 Membentuk anastomosis pd permukaan ventral


& dorsal (tu.pd mukosa)

18
A.gastrica sinistra  bag.sup.curvatura
minor (corpus,cardia,fundus) & bag.caudal
oesophagus
A.hepatica communis, memberi 2 cabang :
A.hepatica propria, memberi cabang a.gastrica
dextra  bag.inf.curvatura minor (pylorus)
A.gastroduodenalis, memberi cabang
A.gastroepiploica dextra  bag.inf.curvatura
major (pylorus,corpus)
A.lienalis, punya 2 cabang :
A. gastroepiploica sinistra  bag.kiri bawah
curvatura major (corpus)
A.gastrica brevis  bag.kiri atas curvatura
major (fundus,corpus)

19
Vena :
v.gastrica sinistra
V.gastrica dextra
V.gastroepiploica dextra
V. gastroepiploica sinistra
V.gastrica brevis
v.porta
V.mesenterica sup. v.porta
v.lienalis  v.porta

Curvatura minor : v.coronaria ventriculi 


anastomose dg. vv.oesophagicae (plexus
venous oesophagicus)
Curvatura major : v.gastroepiploica dextra
dan sinistra

20
21
Lymphe :
~ arteri  limfonodi regional :
lnn.gastrica superior (sinistra)
Lnn.gastrica inferior (dextra)
Lnn.gastroepiploica dextra
Lnn.gastroepiploica sinistra
Lnn.pylorica
 Lnn.coeliaca  truncus intestinalis 
bertemu dg aliran limfe dr intestinum

22
Intestinum tenue
Sphincter pylorus ileocaecal junction
Terdiri dari :
Duodenum
Jejunum
Ileum
Terjadi :
Pencernaan makanan : enzimatik & kimiawi
Absorbsi makanan :
lipatan mukosa usus  luas >>
Aliran darah >> (banyak anastomosis)
Panjang 6-7m (5-8m)
 lk2 > pr, ~ tinggi badan,
hidup (in vivo) <

23
Duodenum
Pars cranialis
Pars descendens
Pars horizontalis
Pars ascendens
Posisi :
ventral columna vertebralis  kanan
(L.1)  turun sp L.III  kiri menyilang
columna vertebralis di sebelah ventral 
naik sp L.II
Dr pylorus sp flexura duodeno- jejunalis
Panjang 12 jari = 25-30 cm

24
Pars cranialis duodeni = pars mobilis
duodenum = duodenum bag I
intraperitoneal  gerakan leluasa
Topografi :
Ventral : hepar, vesica fellea
Dorsal : ductus choledochus, v.porta,
a.hepatica propia, pancreas.
- Berhubungan dg.hepar 
lig.hepatoduodenalis (pars
hepatoduodenalis omentum minus)
- halus, tebal  duodenal cap

25
Pars descendens duodeni = duodenum
bag II
Retroperitoneal
Batas :
Ventral : hepar, vesica fellea, colon transversum
dg mesocolon transversum, intestinum tenue
Dorsal : vasa renalis (D)

Papilla duodenalis major :


: muara duct.choledochus &
duct.pancreaticus major (Wirsung) 
bergabung  ampulla hepatopancreaticus
 di ujung akhir ampulla tdp.penebalan
otot circular (sphincter Oddi)  masuk
duodenum
Letak : 7 cm dari pylorus
Papilla duodenalis minor :
: muara duct.pancreaticus accessorius
(Santorini) di duodenum
Letak : 2cm diatas papilla Vatery

26
27
Pars horizontalis duodeni (Pars transversalis / pars
inferior / duodenum bag III) & Pars ascendens
duodeni (duodenum bagian IV)

Retroperitoneal
Berjalan ke kiri atas  menyilang m.psoas major
D, v.cava inf., aorta abdominalis, m.psoas S 
menyilang ureter D, vasa ovarica/spermatica
interna D.
Ventral : vasa mesenterica sup.
Lekukan peralihan dg jejunum : flexura
duodenojejunalis  setinggi vertebrae L.1-2

28
Ligamentum Treitz
Penggantung duodenum  ke
dinding dorsal
Melekat pd duodenum (kec.pars
cranialis)  menuju ke cruz dextra
diaphragma

29
Vascularisasi duodenum :
- Arteri :
A.pancreatico duodenale sup.  cabang
A.gastro duodenalis  cabang A.coeliaca
A.pancreatico duodenale inf.  cabang
A.mesenterica sup.
anastomosis >> (di permukaan ventral &
dorsal)  membentuk arcaden
Arteri melalui bag.cekung (kiri duodenum)

30
31
32
Vena : ~ arteri
v.mesenterica sup.  v.porta

33
Lymphe :
Lnn.pancreaticoduodenalis ventral &
dorsal (cranial & caudal)  Lnn.coeliaca &
truncus intestinalis

34
Jejunum & Ileum
Intraperitoneal
Jejunum & ileum (makros) sulit
dibedakan,  :
Jejunum :
dinding > tebal
Umumnya dalam keadaan kosong
Warna > merah (vaskularisasi >>)

35
36
 Fixasi dg dinding
post. abdomen o/
mesenterium
(mesostenium) 
yg melekat pd
radix mesostenii
 Radix mesostenii :
- Oblique  dr
flexura
duodenojejunalis
ileocaecal junction

Mesostenium
- Luas  intestinum
tenue mobile
- Mesostenium ~kipas
- tdd 2 lapis
peritoneum
viscerale 
diantaranya tdp. :
pembuluh darah,
pembuluh limphe,
serat saraf,
lymphonodi &
jaringan lemak

37
Vaskularisasi :
Arteri
dari cabang a.mesenterica superior :
Aa.jejunales
Aa.ilei
Dalam mesostenium membentuk
anastomosis (arcaden)  cabang langsung
yg lurus ke dinding usus (a.recta)  di
dinding usus pecah jadi 2  masing2
mengelilingi usus  bertemu

Pd pangkal (perlekatan mesostenium


dg.dinding usus)  anastomosis longitudinal
Makin ke anal  arcaden >>

38
Vena
~ arteri
 v.mesenterica sup. v.porta

39
Lymphe
~ arteri
Tiap villus punya kapiler limfa  central
lacteal (pemb.limfa di tengah villus)  plexus
intramural (anastomosis dalam lapisan otot)
 pembuluh limfa yg menyertai arteri  radix
mesostenii  truncus intestinalis 
membentuk cisterna chyli  ductus
thoracicus

Absorpsi lemak tu.lewat pembuluh limfa


Pembuluh limfa : arah tegak lurus thd
sumbu panjang usus  jika infeksi 
proses penyakit (jaringan parut) tegak
lurus  stenosis lumen

40
Intestinum crassum
Caecum
Appendix vermiformis
Colon :
Colon ascendens
Colon transversum
Colon descendens
Colon sigmoideum
Rectum & canalis analis
 bag. pelvis & perineum

41
Struktur :
Mucosa :
epithel selapis silindris, dg.sel goblet
Kelenjar limfa (+)
Submucosa :
kelenjar intestinal (-)
Kelenjar limfa (+)
Muscularis :
Dalam : circular
Luar : longitudinal, yg terkumpul di 3 tempat 
membentuk taenia coli

Serosa :
membentuk tonjolan-tonjolan kecil berisi lemak
(appendices epiploicae)
Terdapat lipatan-lipatan (plica semilunaris) 
diantara 2 plica semilunaris tdp.haustra coli.
Invivo, haustra coli dapat berpindah /
menghilang

42
Intestinum tenue : Intestinum crassum :
Lebih panjang (6-7m) Lebih pendek (1,5m)
Lebih kecil Lebih besar
Mobile/pindah tempat Tetap
Mucosa Mucosa
Plica circularis Kerkringi Plica semilunaris
Vili (++) Patchers of Peyer (-)
Kelenjar : sel u/ absorpsi Submucosa
Patches of Peyer (ileum) Plexus Meissner
Submucosa Muscularis
Plexus Meissner Taenia & haustra (+)
Plexus Auerbach
Muscularis Serosa
- Taenia & haustra (-)
Appendices epiploica (+)
Plexus Auerbach
Arcaden (-), marginal artery
Serosa (+)
- Appendices epiploica (-) Gerakan mass movement
Arcaden (+)
Gerak peristaltik

43
Fungsi intestinum crassum :
- Penyerapan cairan dari isi usus
- Mendorong isi usus ke anal  dg gerakan
mass movement (gerakan kontraksi usus
yg cukup kuat tetapi jarang & pendek-
pendek)
 Dibantu dg.sekresi lendir o/ sel goblet

Caecum
Di fossa iliaca dextra, sp.linea terminalis (pelvis)
intraperitoneal
Appendices epiploicum (-)
Meso-caecum (-)
Topografi :
Dorsal : M.iliopsoas, pembuluh darah & saraf pd
fossa iliaca dextra
Ventral : Dinding ventral abdomen, omentum majus,
usus halus
Taenia coli bertemu pd ujung akhir (caudal) 
jadi satu lapisan  sbg dinding appendix

44
45
Ileum terminal masuk ke caecum di
dorsomedial caecum (ileocaecal
junction)
Ileocaecal junction :
punya 2 katup : labium ileocaecalis
(Bauhini) sup. & inf.  bertemu di
ujung-ujungnya  membentuk frenula

46
47
Vascularisasi :
Arteri :
- Cabang-cabang dari A.ileocolica
Vena :
v.ileocolica  v.mesenterica sup 
v.porta

48
Appendix vermicularis
= umbai cacing = usus buntu
Intraperitoneal
Pada bag posteromedial caecum 
di pertemuan ke3 taenia  1-2 cm
di bawah ileum
Panjang : 5-13 cm (rata-rata 9cm)
Taenia (-)  otot longitudinal rata

49
Haustra & incisura (-)
Mukosa  >>
jaringan lymphoid
Bag yg dekat caecum
 tebal lapisan otot
circular >>  lumen
sempit
Lumen sempit +
buntu 
jk obstruksi :
appendicitis  gx
nyeri tekan pd titik
McBurney / titik LANZ

50
Dihubungkan dg
dinding dorsal
abdomen o/
mesoappendix
diantara lapisannya
tdp a.appendicularis
(cabang dr. a.ileocolica)

Posisi : variable 
- caudal, medial,
retrocaecal, retroileal,
anteileal, lateral, dsb.
- Tergantung isi
caecum  penuh :
bebas, kosong:
retrocaecal

51
Vascularisasi :
Arteri :
a.appendicularis
Vena :
V. Ileocolica 
v.mesenterica sup. 
v.porta

Colon
Haustra dan incisura (+)
Terdapat 3 taenia coli (kumpulan tunica
muscularis pars longitudinalis)  di colon
transversum :
Taenia libera
Taenia omentalis
Taenia mesocolica

52
Colon ascendens
- retroperitoneal
dari caecum (di fossa iliaca) ke flexura colli
dextra (di dinding dorsal abdomen sebelah
kanan)
Topografi :
Ventral : peritoneum visceral
Dorsal : ren dextra, M.quadratus lumborum
Arterialisasi :
Cabang A.ileocolica
A. colica dextra
Vena :
v.ileocolica
v.colica dextra
 v.mesenterica sup

Colon transversum
flexura colli dextra flexura colli sinistra
intraperitoneal
Topografi :
Dorsal : duodenum & pancreas [u/ kanan, yg kiri
lebih bebas]
Ventral : Facies visceralis hepar (Lobus dextra
bag.caudal) [u/ flexura coli dextra]
Flexura coli sinistra: pd polus cranialis ren sinistra

- Flexura coli sinistra : letak lebih tinggi, lebih tajam


sudutnya, kurang mobile, dibanding dextra

53
- Difixasi ke dinding dorsal
abdomen o/ mesocolon
transversum :
 Pangkal disebut radix
mesocolon transversum  dr.
flexura coli sinistra flexura coli
dextra
 Lapisan cranial : melekat di
omentum majus 
lig.gastro(meso)colica
 Lapisan caudal melekat di
pancreas & duodenum  berisi
pembuluh darah, limfa & saraf

- Arteri :
Cabang-cabang A.mesenterica superior :
A.colica media (terutama)
A.colica dextra
Cabang A.mesenterica inferior :
A.colica sinistra
- Vena :
V.mesenterica superior

54
membentuk marginal artery seperti
periarcaden  vasa recta  dinding usus
Pembuluh darah berjalan retroperitoneal, kec.
A.colica media & Aa.sigmoidea (di dalam
mesocolon transversum & mesosigmoid)
A.colica dextra sering membentuk pangkal yg
sama dg. A.colica media / A.ileocolica

Colon descendens
flexura colli sinistra fossa iliaca sinistra
Retroperitoneal  sebag. dinding vetral
diliputi peritoneum
Dorsal : M.quadratus lumborum & ren
sinistra

55
- Arterialisasi :
Cabang-cabang A.mesenterica inf. :
A.colica sinistra
A.sigmoidea

- Vena :
v.mesenterica inf.

Colon sigmoid
Di fossa iliaca sinistra
Intraperitoneal
Membentuk lipatan-lipatan yg tergantung isi
lumen :
Penuh : lebih panjang, dpt masuk dalam
cavum pelvis (pelvis minor)
Kosong : pendek, melipat ke arah ventral,
kanan, & dorsal
melanjutkan diri menjadi rectum (di dinding
mediodorsal, pd aditus pelvis, depan os
sacrum)

56
- Punya
mesosigmoideum 
perlekatan radix :
variable pd fossa
iliaca sinistra
- Mesosigmoideum
punya radix yg
berbentuk huruf V :
 Ujung V : di ureter(S)
 Cabang-cabang huruf
V : percabangan
A.iliaca communis (S)
 Di antara kaki-kaki
huruf V : tdp recessus
intersigmoideus

Arteri :
Cabang-cabang A.mesenterica inf. :
Aa. Sigmoidea
A.haemorroidhalis sup.
Vena :
 Tdp anastomosis antara :
V.haemorrhoidalis sup.  v.mesenterica
inf.  v.porta
V.haemorrhoidalis medius  v.iliaca
interna
V.haemorrhoidalis inf.  v.pudenda 
v.iliaca interna

57
58
59
Aliran limfe u/ intestinum crassum :
 Caecum & appendix :
- lnn.mesoappendix
- Lnn.ileocolica
lnn.mesenterica sup.
 Colon ascendens :
- lnn.paracolica
- Lnn.epicolica
lnn.mesenterica sup.
 Colon transversum :
Lnn.di sekitar A.colica media  lnn.mesenterica sup.
 Colon descendens :
Lnn.mesenterica sup.
Lnn.colica intermedia  lnn.mesenterica inf.
 Colon sigmoid :
Lnn.colica intermedia  lnn.mesenterica inf.

60
61

You might also like