EFE TRKMEN

Prof. Dr. Nephan Saran

Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi 1947 mezunu olan Prof. Dr. Nephan Saran, A.B.D. St. Louis
niversitesinde 1954 M.A., ayn niversite de 1961 de Ph.D. derecesini ald. stanbul niversitesi
Edebiyat Fakltesi Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Krssnde Kasm 1960 da volonter asistan
olarak almaya balad. Kadroya asistan olarak 31.03.1961 de atand. Prof.Dr. Nephan Saran,
ayn krsde 1965de Doent ve 1974 de Profesr oldu. Prof. Dr. C.W.M.Hartn A.B.D. ye
dnmesi zerine, stanbul niversitesi Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Krss Bakanlna
1969da gelen Prof.Dr. Nephan Saran, 1982 de 2547 Y..K. yasas ile Antropoloji Blmne
dnen birimin, Blm Bakanl grevini 1987de emekli olana kadar srdrd.

A) Acaba rklar zeka bakmndan birbirinden farkl mdrlar? Birinci soru bu olacaktr.
Ikincisi ise,

B) Acaba klar miza ve karakter bakmndan birbirlerinden farkl m drlar?

te bu iki soru, aslnda rkla gnl vermi olanlarn yantlamalar gereken sorulardr.
Bazlarna gre Negrolar arasnda imdiye kadar dahi dzeyinde hibir kimse kmamtr. stelik
bir rk olarak ortaya kardklar baar da gln denecek bir dzeydedir. Bunun nedeni bazlarna
gre, Negrolarn kuku suz zeka dzeyi bakmndan aa bir grup oluudur. Bunun karsnda olan
grubun iddiasna gre, Negralarn kltr evresi ylesine zayf ve snr ldr ki, dnyann en stn
zekal ocuunu buraya getirseniz byd za man ksr olup atrophy'e urar. te bu nedenle
Negrolar arasnda stn ze kal olalar dosa bile bu zeka prltl bir ekilde gelimeyecektir. in
garibi, her iki taraf da kendi savlarn hakl gsterecek deliller sunabilirler. Biz bu nedenle
tartmalarn iine d mektense eitli bilimlerin bulgularn bir ara ya getirip, konuyu deiik
alardan ve tarafsz olarak incelemeye alalm.

Psikologlarn "zeka"dan neyi anladklarn grelimi: Psikologla ra gre zeka, kapsam olduka geni
bir terim olup, gzlem yapabilme, anla ma, dnme ve hafza gcn kapsar. Ancak, yalnz bu
kadar da deildir. Bunlara ek olarak elde edilmi olan bilginin bir sorunu zmekteki yetenei de
zeka alan iinde dnlr. Zeka, hi kukusuz bilgiye baldr, ancak burada bilgiye sahip
olmaktan ok bilgiyi kullanabilmek yeteneini kapsar. Bylece bir fert toplamay, karmay,
arpmay, blmeyi bilebilir, fakat pra tik bir problemi halletmek zorunda kald zaman bu bilgisini
kullanamaz ise pek zeki saylmayacaktr. Bylece zeka anlam iinde renilmi olan bilginin bir
sorunu zebilecek ekilde kullalmas da dahildir

I.nci Dnya Harbi srasnda ve zellikle Il. Dnya Harbi'nde Birleik Amerika ordusunda geni
apta yetenek ve zekay len testler uyguland. Amac fertleri yapabilecekleri iler ne ise o
alanlarda kullanmay salamakt.

lk testin sonular ilk bakldklar zaman gruplar arasnda byk farklar olduunu gstermektedir.
Kroeber'e gre baz evreler bu yzdeleri eletiri szgecinden geirmeden kabul etmilerdir. Nedeni
ise o venizm ve rklk egoizmidir. ngiliz aslllar dier gruplara nazaran zeka bakmndan stn
bir durumdadr; zira diyorlar rk olanlar, Anglo - Sak sonlar ya da Nordik kk, Amerikallarn
hakim grubunu oluturur dierle rine nazaran daha saf bir gruptur. Zeka bakmndan en dk grup
ise Neg rolardr. Ancak bu yzdeler, kolay genelle eden kaan ve pein hkmden arnm bilim
adamlarnn kafasnda baz sorular yaratmhr. Syle ki, yz delere baktmzda talyan ve Polonya
asll A e rikallarn rakamlar Negro rakamlarna ok yakn bir oranda gzkmektedir. Bu Akdeniz
ve Alpine karm gruplarn zekalar Negro zekasma bu kadar yakn olabilir mi? Acaba bu
rakamlarda bir hata yok mudur? Ya da zekay etkileyen "rk" etme ninden baka bir etmen bu
rakamlar etkilemi olamaz m? acaba eldeki gruplar daha deiik ve ayrnhl bir aynma tabi tutsak
yzdeler ne ekil de sralanacaklardr? Bu soruyu cevaplandrmak zere ordu zeka testleri sonular
deiik bir snflamaya tabi tutuldu.

kinci test, zekay etkileyen "rktan" baka bir faktrn var olduunu aka gstermektedir. Be
kuzey eyaleti Negrolarnn normal ze ka oranlar talyan aslllardan yksek bir orana ykselmitir.
Birleik Ame rika'y bilenler kuzey ve gneyin sosyo-kltrel yapsnn pek farkl olduunu da
bilirler.
Kuzey Negrolar, okul imkanlar, ekonomik koullar ve frsatlar bak mndan gney Negrolarna
gre ok daha iyi durumdadrlar; ayn zaman da kuzey eyaletlerde yaayanlar, Amerika'da domu
olup ana dilleri de ngilizcedir. Bu bakmdan talyan asll, ana dili talyanca olan gmenlerin
ocuklarndan da bu bakmdan stndr. Ksacas zeka puanlarn etkile yen faktr rktan baka bir
faktr, sosyo-kltrel faktrdr ve Kokasoid rktan olan talyanlar eitim ve sosyal frsatlar
bakmndan daha iyi koul lar alhnda olmadklarndan zeka puanlar bu faktrle etkilenmitir.

Bu sonucu destekleyen daha baka bulgular da vardr. Syle ki: Amerikan ordusunda kullanlan ilk
testler ngilizce konuan ve bir miktar okuma yazma bilenler iin hazrlanm testerdi ve doaldr
ki ngilizce ko numa mkl olanlar ve okuma yazma bilmeyenler bu testlerde hangi rktan olursa
olsun baarl olmamlard. Bunun anlalmas zerine ikinci bir test grubu hazrland ki, bu
testerin bir ksm okuyup yazmas olana, bir ksm da okuyup yazmas olmayana verilebiliyordu.

Irklar aras zeka farklar olduu iddiasn en ak ekilde sarsan Hawai Adas koullarnn
_incelenmesidir. Hawai'de son derece kark bir nfus kitlesi yaar. Hawai yerlileri, beyaz
Amerikallar, Avrupallar, Japonlar, Ko reliler, inliler, Filipinliler, Portekizliler adann nfusunu
olutururlar. Bu gruplar aras bir rk ayrm olmad gibi, rklarla ilgili pein hkmler de yoktur.
eitli gruplara mensup ocuklar ayn okullara giderler ve hepsi de ngilizce konuurlar. evre
faktrleri hibir rk grubu yelerinin yararna ya da zararna bir ortam yaratmamtr. Farklar
bireyseldir. te burada okullar da verilen zeka testleri rklararas bir farka iaret etmemitir. Genel
olarak inli, Koreli ve Japon ocuklar kelime ve kabiliyet testlerinden biraz daha iyi puan
almlardr. Bundan baka eitli rk gruplar mensuplarnn hepsi 1924'de alnan puanlardan ok
daha stn puanlar, 1938'de almlar ve by lece okullarn iyilemesi ile ocuklarn zeka
puanlarnn ykseldii de saptanmtr.

***
1930'larda Amerika'da sosyal antropoloji yeni bir alanda geliim gs termekteydi. O zamana kadar
kltr tarihi tipinde olan sosyal antropoloji zel bir problemi ilkel toplumlarda incelemeye doru
ynelmiti. Akmn nclerinden biri de Margaret Mead adnda Amerikal bir antropologdu. 1931
'de erkek ve kadnn sosyal kiiliklerini v e iki cinsin bu hususta bir fark llk gsterip
gstermediini, kendi toplumunun dnda, ilkel bir kltrde incele eyi istedi. "Cinsiyet ve Miza"
adl kitabnda miza farkllklarnn cinsiyetic ne derece ilikili olduunu saptamak zere yola
km, fakat ayn rktan olan Yeni Cine kabilesindeki miza farkllklarna da k tutabil miti.
Mead, almasn Yeni Gide Adas yerlileri arasnda yrtt. Ada, Avustralya'nn kuzeyinde olup,
Greenland'dan sonra dnyadaki adalar iin de en byk olandr. Adann jeolojik yaps karmaktr
ve az bilinir. Pleis tocene devrinde belki Avustralya ile birleikti. Ada arazisi eitlilik gsterir.
Yksek dalar ve dzlkler, bataklklar, aktif volkanlar eitli blgelere da lmtr. klim ekvator
blgesi iklimi olup scak ve rutubetlidir. Yksek dalar ve dzlklerde hararet adamakll der,
ya fazladr. Adann b yk bir ksm ormanla kapldr ve ulam gtr.
Adann yerli halk "Okyanus Negrosu" rk mensubudur. Sa ve deri koyu kahve rengidir, sa
kvrcktr. Burun dibi bask olmayp burun geni, yahut dz olabilir. Kan grubu yksek bir
frekansla B'dir. Mead, bu ada kabi lelerinden n incelemitir. Kabileler corafi koullar
nedeniyle birbirle rinden deiik blgede oturmalarna ramen birbirlerine yakndrlar. An cak,
arazinin sarp, dalk, ormanlk ve bataklk olmas nedeniyle birbirleriy le pek ilikileri yoktur. Eer
miza ve karakter genlere aktarlyorsa her kabile de ayn rk grubu yesi olmalar nedeniyle,
miza ve karakter yaplar bakmndan farkl olmamalar gerekir. Bundan sonra Mead'i izleyerek
konu yu aklamaya alalm.
1. Arapesh'ler:
Mead'in ilk inceledii kabile Arapesh kabilesidir. Arapesh dilini konu anlar Yeni Cine'nin
kuzeydousunda Bismark adalarnn karsna den kylardan balayarak sarp ve yksek dalar
arasna doru ykselen kama biimli bir blgede yaarlar. Oturduklar blgenin dousunda Sepik
nehri akar, nehrin evresi geni ayrlk ve otlaklktr. Kylarda ve kumlukta yaa yanlar kendilerini
haHi denize altrm deillerdir. Komu adalarda yaa yan yerlilerden kano yapmn renmi
olmalarna ramen balk avn, gl lerde gerekletirirler ve sago (pirince benzeyen bir bitki) tarm
yaparlar. Deniz kumundan adeta nefret ederler ve ku un ilerlemesine engel olmak zere trl
nlemler dnrler. Hurma aac (palm) liflerinden rlm yataklar kum zerine serilerek
oturulur; zira kum pis kabul edilir. Sahil Ara peshleri, kazklar zerine yaplm geni evlerde
yaarlar. Her evde zenle yaplm ve sslenmi veranda vardr. Ky evleri birbirine yakndr ve ol
duka byk kylerdir. Yerliler kylerinin pek uzanda olmayan baheleri ne ve sago tarialarma
her sabah keyifle almaya giderler. Sahil halk tom bul ve besilidir. Hayatn ritmi yava ve
sakindir. Gda boldur. Kylarndan kanolarla geen adallardan kaplar, sepetlcr, deniz
kabuklarndan yaplm ss eyalar, yeni dans formlar (figrleri) satn alrlar. Bu sakin hayat tonu,
kylardan sarp dalk blgelere doru gidildike deimeye balar. Kyler klr, sadece ya da
drt ailenin yaad 10-12 evden olumu yerle me yerleri halini alr. Evler ylesine derme atma
yaplmtr ki, ev denecek halleri dahi yoktur. Bazs kazklar stne, bazs da toprak stne kondu
rulmutur. Arazi bo ve ksrdr. Sago nadiren yetitirilir. Irmaklarda nadi ren balk bulunur. Geni
bir saha allklarla kapldr. Buras av sahas olarak bo braklmtr. Aa kangro'su Wallaby,
opossum avlanr. Fakat bu yer lerde Arapesh'lerin atalar birka nesilden beri avlandklar iin av
hayvan lar da azalmtr. Bu nedenle gdalanmada av gvenilir bir kaynak deildir. Baheleri sarp
dalarn yamalarna yaplmtr ve allklar arasnda ba bo dolaan yabani domuzlarn
zararndan korunmak iin hibir nlem de alnmamtr. Aslnda arazinin ok meyilli olmas
nedeniyle nlem alnmas da olanakszdr.
Da kylerinin evcilletirilmi domuzlar ise sahil Arapesh'lerininkiler gibi besili olmayp sska ve
clzdr; ounlukla iyi beslenmedikleri iin lr ler. Bir domuz ldnde bakcs olan kadna
bahane bulunur ve kadnn yal z taroyu deil, domuzlara verecei taro (patates) kabuklarn da yiye
cek kadar a gzl olduu sylenir. Baheler, sago tarlalar, av sahalar ky lerden o kadar
uzaktadr ki, kk alma gruplar oluturup birlikte al mak zorundadrlar ve bu gruplar bazen
birinin tarlasnda bazen dierinin iinde alrlar. Fakat tarlalar ve baheler de birbirinden ok uzak
olduu iin sarp arzal, ok kere amurlu arazide, saatlerce yrmek icap eder. Za man zaman bir
dan tepesinden dier bir da tepesine haber ulatrmak iin avaz avaz barmalar duyulur. Dalk
blgelerde dzlk arazi o kadar azdr ki, kk bir ky dahi buralara kolayca kurulmaz. Dalarda
yaayan Arapesillerin en byk ky Alitoa idi. Mead aylarca bu kyde kalmtr. Kyde 24 ev
vardr. Mead bu 24 evde 87 kiinin oturduunu syler. Ancak bu ikamet de zaman zaman olur.
Kyde devaml oturan sadece aile bulu nur. Evlerin durumu ise pek berbattr; derme atma
yaplm eylerdir. Ky de herhangi bir sebeple ziyafet verildiinde veya bir bayram kutlandnda
ylesine misafir gelir ki evlerde yatacak yer kalmaz; gelenler darda slak toprak stnde ve
evlerin altnda yatarlar. Arapeshler ziyarete gelilerini yle anlatrlar: "Gnein altnda yandk,
yamur altnda slandk, dk, acktk, fakat yine de sizleri grmeye geldik."
Bu ziyafetlerde gelenleri stmak ve yedirip iirmek pek zor bir itir.
nk dalarn yakn yerlerinde ormanlar kalmamtr; baheler uzaklarda dr. Bu nedenle kadnlar
bir gnlk bir ziyafet iin gnlerce alr, odun ve yiyecei uzak mesafelerden tarlar. Erkekler ise
yalnzca domuzlar ve uzun aalar omuzlarnda ortaklaa tarlar. Kadnlar 25-30 kilo olan ar
ykleri balarnn zerinde tamay yelerler, bazen kucaklarnda meme emen bir ocuk da
bulunur. Kadnlar balarnn zerinde bu kadar ar bir yk tamas normal grlr, zira "kadnlarn
kafalar erkeklerinkine naza ran daha kaln ve kuvvetlidir."
Da Arapcshlerinin yaam eklinden hemen anlalan ey, bura ahalisi nin kafa avclar olmaddr.
(s. 1 7) Kadnlar tek balarna dolap ilerini grrler, ocuklar patikalarda serbeste oynarlar.
Gen kzlar bo evlerde yalnz kalrlar (s. 17-19). Kafa avclar deildir Arapeshler. Bir blgeden
bir baka blgeye gidenler herhangi bir yerleme yerine geldiklerinde ilk olarak av sahiplerinden
ate isterler. Ate gelenlere derhal temin edilir. Erkekler he men atein etrafna toplarlar, kadnlar
ise onlara yakn bir yerde yemek ha zrlamaya koyulurlar. En ufak bir cspri iareti herkesi
kahkahalara bomaya hazrdr. Gece yaklatka etrafta aynaan ocuklar atein etrafna yaklar
lar. Bu arada eitli yerli kabilelerden renilmi arklar sylenir. Uzaktan duyulan bir gong sesi
deiik tefsirlere yol aar; biri domuz vurdu denir, zi yaretiler geldi, ev sahibini aryorlar denilir;
biri ld yahut defin merasimi yaplyor diye tahmin yrtlr. Gnein batndan bir sre sonra
uyku za mandr. Sansl olanlar kulbelere uyumaya gnderilirler. Dierleri akta birbirlerine
sokularak uyurlar.
Sabahleyin konuklara kalmalar iin mutlak srar edilir. Oysa gda az dr ve misafirler kalrsa ertesi
gn yiyecek iin en az yarm glk bir mesafe deki baheye gidilmek gerekecektir. Dalk
blgelerin Arapcshleri gerek g dalanma, gerekse fizik koullar ynnden ky ve dzlk
Arapeshlerinden kt durumda olmalarna ramen kendilerini anssz ya da kt evrenin tuzana
dm bir grup olarak grmezler. Onlar iin yaam bir serven, herhangi bir caniy besleyip
bytme servenidir. ocuklar, domuzlar, yam', taro'yu, sago'yu, hindistan cevizini bytme
servenidir yaam. Bu servende bytmenin kurallar dikkatle izlenir. Orta yaa ulatklarnda
ocuklarna yetecek kadar hurma (palm) aac yetitirmi olarak mutlu bir ekilde kendilerini
emekliye ayrlm varsayarlar.

a- Kooperasyona Yatkn Bir Toplum:

Arapesh hayat, fizyolojik olarak birbirinden farkl, dolaysyla deiik potansiyele sahip erkek ve
kadnn, kendilerinden ok gelecek nesilleri b ytmeyi dnen ve temel nitelii "analk" olan bir
yaam eklidir. yle bir kltrdr ki Arapesh kltr, burada kadn ve erkek ayn ama iin deiik
uralar ve iler yaparlar. Toplumda erkek biraz daha otoriterdir; ama bu erkein erkek olduu iin
bir stnl olduundan deildir. Aksine otori te a,rzu edilen bir ey olmayp, zorunlu, kt bir
haldir ki, eli biraz bo biraz dala serbest olan erkek ein stne kalmtr.
Kadnlar ruhlarla ilgili treniere katlmazlar. Kk grldkleri iin deil, aksine kendileri ve
ocuklar iin tehlikeli olan ruhlara yaklamasnlar diye, erkekler "canlarn dilerine takarak" bu
ileri tck balarna yaparlar
Arapesh toplumunda siyasal bir rgtlenme yoktur. Kk kyler ba zen bir yere toplamtr. te
bu yerlerin ve bu yerlerde oturanlarn isimleri vardr. Ancak, bu yerlerin hibir siyasal anlam
yoktur. Her kk ky ku ramsal olarak patrilineal bir aileden gelmi olarak kabul edilir ve bir ismi
de vardr bu kk klann, ya da kyn yelerinin bir bahe sahas, av blgesi, bir su kayna
vardr. Bu arazi doast bir ruh olan ve "marsalai" denilen ve bazen ylan bazen de kertenkele,
bazen de byk bir hayvan olarak gz ken klann atalarna aittir ve klan mensuplar ve karlar
lnce marsalai'ye katlrlar ve klan topranda yaamaya devam ederler. Arazi ve arazinin s
tndeki her ey marsalai'ye aittir (s. 23-24). Yaayanlar onlarn izniyle bun dan yararlanrlar.
Arapesh erkekleri bahe temizleyip ekime hazr hale geti rirler, kadnlar ise bundan sonraki ileri
grrler. Erkekler ve kadnlar yal nz kendi bahelerinde almazlar. Kk akraba gruplar halinde
birbirle rinin bahelerinde alrlar. Aslnda kendilerine ait olan baheler yaadkla r blgenin
hemen her tarafna yaylmtr. Bir baheden brne gitmek gnlerce srer ve bu arada
akrabalarnn bahelerinde alrlar. Kendi bah elerinde de akrabalar alr.

Hindistan cevizi aac dikme ii ise ok ilgintir. Bir baba oluna ait ol mak zere bir aa diktii
zaman bunu kendi arazisi iine dikmez. Fidan ki lometrelerce srtnda tayarak, amcasnn yahut
karsnn akrabalarndan bi rinin arazisine diker. Bylece bir arazide o arazi ile hi ilgisi olmayan
kiile re ait aalar vardr ve kk i gruplar halinde bahelerden bahelere y rnlerek bakm
ortaklaa yaplr.
Bahelerde alma nasl ortaklaa ise avianma da kesinlikle ortaklaa dr. Av gruplar kardeler
olabildii gibi, kuzenler ya da karsnn akrabalar da olabilir. Avlanma, gruptan kimin arazisi iinde
olursa o ahs ev sahibi, dierleri konuktur. Av ilk gren ister ev sahibi, ister konuk olsun, ilk hak
sahibi olur. Ancak buradaki avclkta beceri "av" gereinden fazla ilk gr memektir. Bir av
partisinde daima av ilk gren kii bir sre sonra tek bana avianmak zorunda braklr. Belki ok
iyi bir avc olarak gelimi olur, fakat topluma kar bir karaktere sahip olduu dnlr ve
kesinlikle saygn bir kii saylmaz.
Ev yapm da ayn ekilde yrtlr. Aslnda evler ylesine kk ve derme atmadr ki, ortaklaa
almaya hi de gerek yoktur. Ama yine de bu sefil kulbeler birlikte yaplr. Bir ahs ev
yapacan aklar hatta belki bu nedenle kk bir len de tertipler ve evin ilk direklerini de diker,
sonra da oray terkederek bir baka yerdeki bahesine ya da akrabasnn bahesine almaya gider.
Bundan sonra adamn kardeleri ya da kuzenleri ya da ka rsnn akrabalar ki, bir baka alma
grubu iindedirler, bunu unutmazlar, bahelerden bahelere dolalrken yarm kal evi
tamamlamaya alrlar. Ev bylece ortaklaa bir almayla bitirilir.
Arapesh toplumunda bir adam kendi iinde ancak zamannn onda bi rinde alr, onda dokuzunda
akrabalannn ve dostlarnn tarlalarnda alr.
Ortaklaa almaya verilen bu nem, Arapesh toplumunda politik r gtlenmenin olmaynn
nemli bir etmenidir. nk, fertler birbirleriyle ylesine mkemmel bir ibirlii yaparlar ve
birbirlerine kar ylesine sayg l ve alakgnlldrler ki, lider karakterinde ve dierlerini kendi
iradesi al bnda tutmaya eilim gsteren kii derhal toplumun dna itilir, ortaklaa i lere ortaklaa
karar verilir (s. 27). Politik bir rgtn olmay toplumda hi kimseyi lider durumuna getirmez.
Hemen her eye topluca karar verilir. r nein uzaklardaki kye ait bir domuz gen bir adamn
bahesinde bulunsa domuzun ldrlp yenmesine gen adam karar vermez. Etin nadir olup is
tenen bir yiyecek maddesi olmasna ramen, gen adam erkek kardeine da nmaya gider. kisi
beraber domuzu ldrmekte bir engel grmezlerse yal akrabalara da danmak gerekir. Bu da
yetmez, toplumun en yallar da bu karara kablmaldrlar.
Bu ekilde verilen kararn arkasnda arbk btn bir grup vardr, sorumluluk hepsinindir.
b- Arapcshlerde Harp
Arapeshlerde harp hemen hemen bilinmez. Kafa avcl da yoktur.
Adam ldrme toplumu artr. Her ne kadar organize harp yoksa da, ky ler arasnda bazen
atmalar olur. Herhangi bir nedenle ortaya kan "d manlk" bir ansszlk eseri olarak
dnlr. Kyler arasnda atma hid detli bir konuma ile balar ve hakszla urayan grup kar
taraf kyne silahl olarak gelir. abmann konusu bir kadn ya da domuz olabilir. Su lanan taraf
ya kadnn kamasndan haberleri olmadn ya da domuzun onlara ait olduu gereini
bilmediklerini sylerler. Eer kzgn olan taraf yabmazsa konumalar iddetlelr ve bir mzrak
atlr. Fakat atlan zran kimseyi yarala amasna dikkat edilir. Kar taraf mzra atana karlk ve
rir. Eer yaralama olursa, yine ldrme kasdi olmakszn mzraklar atlr, bu ciddi bir yaralanma
haline kadar devam eder. Bu anda kavga durur, mzrak lar atanlar birbirlerine yzkler hediye
ederek sulh ilan edilir.
Ender olmakla beraber kavgada lm olursa, bunun kastl olmadn gstermek iin her areye
bavurulur.
c- Buanyin yetitirilii

13 yaiarna gelen erkek ocuklar, bykler tarafndan "byk adam"

olmak zere seilirler. Arapesh'lere gre bireyler kategori iinde toplanr:
a- Kulaklar ak ve grtlaklar ak olanlar. Bunlar, toplumlarn anla yan ve anladn anlatabilen
kiilerdir. Bunlar yksek po nsiyeli olanlar dr.
b- Kulaklar ak, grtlaklar kapal olanlar. Bunlar sessiz, sakin, fakat faydal bireylerdir.
c- Kulaklar kapal, fakat grtlaklar ak olanlarla, hem kulaklar hem de grtlaklar kapal olanlar
ki, bu son grup en az ie yarayanlardr.
Bykler birinci snfa koyduklar erkek ocuklar iinden buanyin ola caklar seerler. Bu seimi
yaparken ocuklarn yakn akrabas arasnda bu-
anyin olmas da arttr.
Buanyin ilikisi karlkl bir ilikidir ve bu iliki kurumu iinde iki gen ocuk birbirlerine kar
saldrgan olmak zere yetitirilip yarma d uy gusu gelitirilir. Buanyinler dinsel trenleri
dzenleyen fertlerdir.
d- Biiy'ine ve bir Arapesf kznn evlilie hazrlan
Arapesh toplumunda erkek ocuk, ei olacak kz bytr. Arapeshler de bir baba, bebein
doumuna sebep olduu iin baba deil, onu bytt iin babadr. Buna paralel olarak bir erkek
de, alaca kza bir eyler ver dii iin ona sahip olmaz. Kzn byyp gelimesine katks olduu
iin ona sahip olabilir.
Kk bir kz 7 ya da 8 yalarnda kendisinden 6 ya byk bir erkek ocukla nianlanr ve
mstakbel kocasnn evine gnderilir. Bundan sonra nianl ve onun erkek kardeleri mstakbel
gen gelini birlikte yetitirme ii ni yklenirler. Kk kzn tm yiyecek ihtiyacn karlayacak
olan faaliye te nianl katkda bulunur. (s.65) Bu, ok nemli bir husustur, nk kocann b n
isteklerinin yapl bu katkya baldr. Tartmada koca yle syler: "Sagoda altm, yam
byttm, kanguru ldrdm ve bunlar senin vcu dunun bymesine katkda bulundular, niin sen
odun getir yorsun?"
Arapeshler ana-babann ocuklarn kontrol etmesi gerektiine inanr lar. Ayn ilkeyle koca da
karsn kontrol edebilmelidir. Toplumun btn r gtlenmesi, ocuk ile ein birbirine benzemesi
inancna dayanr. Koca kar sndan byktr, bu sebeple gen kadnn ynetiJip idare edilmesi
gerekir.

Bir baba oluna e seerken eitli eyler dnr. Gelinin evi (ky) kendisininkine yakn m?
Kzn erkek kardei var m? Bylece iki karde iki kardele evlenebilir mi? Kzn ailesinde baarl
kiiler var m? yi avclar m? vb. Kz babas da ayn dncelerle kznn eini seecektir.
Arapeshler evliliin temeline cinsel tutkuyu koymamlardr. Cinsel iliki elbette nemlidir, fakat
nianllar byrken yle bir alkanlk ve rahat iinde byrler ki, cinsel iliki korkulu, anlalmaz
bir ey olmaktan uzakbr. Kadna saidrma ya da baka birisinin. karsna gz koymaArapeshler iin
anlalmaz bir eydir.
Kocas len kadn genellikle kocasnn ailesi iinde yeniden evlenir.
Dul bir kadn almak 30-31 yalarndaki erkek kardein grevi olup, kardei nin ocuklarn
bytecektir. Ancak adam ocukken nianland kars ai lede nemli statsn hi kaybetmez.
Aslnda bir adamn iki kars olmas ok faydaldr (s. 84)
e- Hayatn ilk yllarnda Arapcsh kiiliini gelitiren etkenler:
Arapesh kiiliinde hakim olan yumuaklk, karlkl ibirliine ola nak tanyan anlayl olma
zellikleri nasl geliir?
ocuun doumunu takip eden ilk aylarda bebek daima birisinin kol larndadr. Ana yrrken
bebei bir file iinde ya srbna ya gsne yakn tar. ocuk huzursuz olduu zaman ana memesi
daima yaknndadr. A layan bir bebek ana-baba iin bir trajedidir; mutlaka susturma areleri ara
mr. Her istediinde meme verilir. Bebek uzun sre anasyla beraber ona ya kn ya da koynunda
yatar. ocuk uzun sre devaml scak bir gven iinde dir. Hayabn ilk yllarnda bebek sadece iki
ok'a maruz braklr. Doumdan bir hafta sonra yukardan aa aktlan buz gibi suyla birdenbire
ykanr. Bu sert ve buz gibi bir oktur. kincisi de tuvaJet alkanl srasnda olan bir i lemdir.
ocuk iini grsn diye ie tutulurken tutann s ne sramasn diye silkelenir. Bu silkeleme
ocuu son derece rahatsz eden bir olaydr. Mead, bu iki ok'un ileri yllarda baz sonular
olduuna inanmaktadr.
Bunun dnda Arapesh ocuklar scak ve mutlu bir hava iinde by tlrler. Her trl saldrgan
davran ve kavga bykler tarafndan nlenir ve asla kabul grmez. ocuk oyunlarnda ise asla "iki
taraf" yoktur. Rekabeti yahut atmay tevik eden oyunlar yoktur. Arapcshlerde harp bilinmez ve
Yeni Guine'de yaygn olan kafa avcl da yaplmaz. Cesaretle adam ldr me arasnda hibir
balant yoktur. (s. 28) Arapeshlere gre hiddete kaplan lar acnacak kiilerdir. Bunlar
"temizleme" merasimleri yaplr. Dini mera simleri idare edecek olanlar kk yata seilir ve zel
ekilde eitilir. Bun lara "buanyin" denilir (s. 31).
Genel olarak denilir ki, Arapcsh toplumu ibirliini hayat her safha snda gerekletirmitir.
Karlkl yardm, yumuak bir kiilik erkek ve ka dnda aynen vardr. Cinsiyet fark en az bir
seviyeye indirilmi, gerek kadn gerek erkek miza ve karakteri, yumuaklk ve uysallk bakmndan
farkl bulunmamtr.

2- Nehir sakinleri, Mundugumor kabilesi:

Yeni Gine'de Mead'in saha aratrmalarnn gayesi iki cins aras miza farkllklarnn ne derece
doutan ve ne derece kltrel olduunu sapta makt. Buna paralel olarak eitim mekanizmasnn
miza farkllklaryla ne derece ilikisi olduunu da bilmek istemiti. Mead Arapcshleri byk bir
hayal krkl ile terketmiti. Zira cinsiyetler aras miza farkll tespit ede memiti. Bundan kan
sonu ise u olabilirdi: Miza farkllklar hemen ta mamiyle kltreldir ve Arapesh kltr miza
ve karakter bakmndan iki cins arasnda fark gzetmedii iin erkekle kadn arasnda miza fark
mevcut deildir.

Arapcshlerden sonra Mead, Sepik nehrinin kk bir kolu olan Yuat nehri kylarnda yaayan
Mundugumor kabilesine gitmeye karar verdi. Arapcshlerden sonra Mundugumorlara gei Mead
iin artc olur. Ara pcsh yallar Mead ayrlmadan evvel kendisini uyarrlar:
"Sepik nehri insanlarnn yanna gidiyorsun, dikkatli olman gerek, o cuklarmzdan bazlarn da
beraberinde gtryorsun. Oradaki insanlar bi zim gibi deildir. Onlar insan eti yerler ve kafa
avclardr. Bizler baka tr lyz, olar baka; gidince anlayacaksn." Mundugumorlar 1928 ylnda,
yani Mead'in oraya gidiinden 3 yl evvel (1931) Avustralya hkmetinin kontro l altna girmiler.
Hkmet burada yamyaml ve kafa avcln men et mi ve bundan sonra Mundugumorlarn
yaam ak adeta durmutur: tpk bir saatin zemberei kopmu gibi. fakat eski gnlerin ans
Mundugumorla rn hayalinde hala canldr ve 1 1-12 yandaki ocuklar bile yamyamlk festi
vallerini canl bir ekilde hatrlarlar. Mead Mundugumor hayatn o gnlerle ilgili olarak yanstmaya
alr.
Yuat nehri, Sepik nehrinin hrn ve sratli akan bir koludur. Sepik ile Yuarimo kynde birleir.
Kylar yksek ve kayalktr. Nehir o kadar s ratle akar ki, akn aksi istikametinde seyretmek
motorlu vastalar iin dahi olanakszdr. Yerliler kesinlikle suya girmezler. Bazen sularn iinde
srk lenen bir sepet grlr, ok olasdr ki sepetin iinde yeni domu bir ocuk vardr. Dzlk
arazide Mundugumor kyleri grlmeden nce 20 kn'lik bir saha bombotur. Olaanst verimli
olan bu araziye kimse yaklamaz. Mundugumorlar civara yle bir korku salmlardr ki, hibir grup
araziye yerlemeye cesaret edememitir. Yuat nehri Mundugumor lkesini ikiye ayrr.
Sylenildiine gre iki kuak evvel Yuat zerinde bir kpr iki l keyi birbirine balarm. Fakat
sonralar nehrin sular artm, yklan kpr yaplamaz olmu. Mundugumorlar da aslnda nehir
halk olmadndan ve iyi Kano yapmasn da bilmediklerinden iki lke yava yava birbirinden
ayrlm. Mundugumorlar suya yanamak istemezler, en byk korkular nehire bir ocuun yahut
birinin dmesi ve boulmas. Zira byle bir olay olunca suyu kirlenmi olarak dndklerinden
iecek sularn kaynaklarn dan tamak gerekirmi.

Mead, Mundugumor kabilesine gittii zaman nfus 1000 kii kadarm. Daha nce biraz daha
kalabalk bir grup imi. Kabile iki ana gruba ay rlm. Bir grup 4 ayr kyde yaarlarm; dier grup
da nehrin teki tarafn da olan iki kyde yaarlarnu.
Her ne kadar bu iki grup ayn dili konumakta ise de artk kendilerini ayn grubun yesi olarak
grmyorlar. Nehir onlar ayrm. Bir zamanlar Mundugumor dilini konuan yemek taboo imi,
fakat zamanla birbirlerine yle yabanclamlar ki, dier grubun yelerini yemekte bir mahzur
grme miler. stelik bu iin bir felaket getirmediini gzlediklerinden birbirlerini yemee davet
etmiler. Bylece birbirlerini yemek mbah olduu iin iki grup arasnda evlilik de arzu
edilmemeye balanm.
Mundugumorlar yaadklar blgenin dnda, uzaktaki gruplarla tica ret ilikisi kurmak da isterler.
nk elde etmek istedikleri eyler vardr. Nehir halkndan nehir hayvanlar kabuklar, balta, ok ve
yay ve "avclk b yleri" alrlar. Dzlklerde yaayan kabilelerden korkun grnl ylan
sembolleri alrlar. Bunlar kadnlar iin olaanst tehlikeli kabul edilir.
Bataklk kabilelerinden anak-mlek ve sepet alrlar ve bu kabilelere kar kafa avcln yaparken
pek dikkatli davranrlar. nk hepsini l drmek ticari karlarn tehlikeye sokar.
Mundugumor lkesi ok verimlidir. Civara dehetli korku saldklar gibi birbirlerine kar da
fevkalade phecilerdir ve kendi kylerinde bile ok gvensiz bir yaama dzeni mevcuttur. Herkes
birbirinden kuku eder, herkes birbirinden korkar. Mundugumor kylerine gittiiniz zaman kye
gelmi olduunuzu pek anlamazsnz. nk hemen btn Yeni Cine ky lerinde var olan bir
meydan ve meydanda olmas gereken "erkek-klp evle ri" burada yoktur. Her erkek, etraf itle
evrili allklar arasna gizlenmi evinde, hemen dierleriyle hibir ilikisi olmadan, kendi bana
yaar. itle evrili yerde iki- kulbe vardr. Bir kulbe yahut birka kulbe adamn kaniarna
aittir. Gayet kt, derme atma yaplm perian grnl bir kulbede adamn bym erkek
ocukklarna aittir. Bu oullar byk bir perianlk iinde sivrisinek torbalar dahi olmadan
sivrisineklerin itahlarna terk edilmi halde yaarlar. Bahenin iinde en iyi yapl bir-iki kulbe
aile nin erkeine aittir. Erkein yaad kulbenin yannda ttn vs.yi saklad bir kulbe daha
vardr. Bu aile birlii 9-10 kadn (kar), bir-iki erkek ocuk, kz ocuklar ve oullardan olumutur.
Hemen her evde baka bir kabile yesi anadan domu yahut kark orijinli bir-iki erkek bulunur.
Bunlar "profesyonel hainler"dir ve dier kabilelerle ilikilerini srdrrler ve kafa avcl srasnda
nc vazifesi grrler.
Erkek kardeler arasnda byk bir mesafe vardr ve kendileri ayr ev kurduklar zaman
birbirlerinden uzakta olmay tercih ederler.
Mundugumor hanesinde baba oularnn, oullar babalarnn ve erkek kardeler birbirlerinin
dmandrlar.

Mead, Mundugumor kabilesine gittii zaman nfus 1 0 kii kadar nu. Daha nce biraz daha
kalabalk bir grup imi. Kabile iki ana gruba ay rlm. Bir grup 4 ayr kyde yaarlarm; dier grup
da nehrin teki tarafn da olan iki kyde yaarlarnu. Her ne kadar bu iki grup ayn dili konumakta
ise de artk kendilerini ayn grubun yesi olarak grmyorlar. Nehir onlar ayrm. Bir zamanlar
Mundugumor dilini konuan yemek taboo imi, fakat zamanla birbirlerine yle yabanclamlar ki,
dier grubun yelerini yemekte bir mahzur grme miler. stelik bu iin bir felaket getirmediini
gzlediklerinden birbirlerini yemee davet etmiler. Bylece birbirlerini yemek mbah olduu iin
iki grup arasnda evlilik de arzu edilmemeye balanm.
Mundugumorlar yaadklar blgenin dnda, uzaktaki gruplarla tica ret ilikisi kurmak da isterler.
nk elde etmek istedikleri eyler vardr. Nehir halkndan nehir hayvanlar kabuklar, balta, ok ve
yay ve "avclk b yleri" alrlar. Dzlklerde yaayan kabilelerden korkun grnl ylan
sembolleri alrlar. Bunlar kadnlar iin olaanst tehlikeli kabul edilir.
Bataklk kabilelerinden anak-mlek ve sepet alrlar ve bu kabilelere kar kafa avcln yaparken
pek dikkatli davranrlar. nk hepsini l drmek ticari karlarn tehlikeye sokar.
Mundugumor lkesi ok verimlidir. Civara dehetli korku saldklar gibi birbirlerine kar da
fevkalade phecilerdir ve kendi kylerinde bile ok gvensiz bir yaama dzeni mevcuttur. Herkes
birbirinden kuku eder, herkes birbirinden korkar. Mundugumor kylerine gittiiniz zaman kye
gelmi olduunuzu pek anlamazsnz. nk hemen btn Yeni Cine ky lerinde var olan bir
meydan ve meydanda olmas gereken "erkek-klp evle ri" burada yoktur. Her erkek, etraf itle
evrili allklar arasna gizlenmi evinde, hemen dierleriyle hibir ilikisi olmadan, kendi bana
yaar. itle evrili yerde iki- kulbe vardr. Bir kulbe yahut birka kulbe adamn kaniarna
aittir. Gayet kt, derme atma yaplm perian grnl bir kulbede adamn bym erkek
ocukklarna aittir. Bu oullar byk bir perianlk iinde sivrisinek torbalar dahi olmadan
sivrisineklerin itahlarna terk edilmi halde yaarlar. Bahenin iinde en iyi yapl bir-iki kulbe
aile nin erkeine aittir. Erkein yaad kulbenin yannda ttn vs.yi saklad bir kulbe daha
vardr. Bu aile birlii 9-10 kadn (kar), bir-iki erkek ocuk, kz ocuklar ve oullardan olumutur.
Hemen her evde baka bir kabile yesi anadan domu yahut kark orijinli bir-iki erkek bulunur.
Bunlar "profesyonel hainler"dir ve dier kabilelerle ilikilerini srdrrler ve kafa
avcl srasnda nc vazifesi grrler.
Erkek kardeler arasnda byk bir mesafe vardr ve kendileri ayr ev kurduklar zaman
birbirlerinden uzakta olmay tercih ederler.
Mundugumor hanesinde baba oularnn, oullar babalarnn ve erkek kardeler birbirlerinin
dmandrlar.

a) Mundugumor Toplumunun Yaps:

Mundugumorlarda bir toplum hayab yoktur. Toplum Arapeshlerde ol duu gibi klanlarla
rgtlenmemitiri. Bu sebeple mterek kandan, mte rek isimden olumu gruplar da yoktur.
Bunun yerine, Mundugumor sosyal rgt ayn cinsiyetten olan btn kiiler arasnda karlkl
dmanlk esa sna dayanr ve ayn cinsiyetten olanlar arasnda ballk ancak kar cinsten olanlar
kanalyla kurulabilir. Bylece toplum patrilineal yahut matrilineal gruplar halinde rgtlenmemitir.
Bu tip rgtlerde erkek kardeler ya baba ya da anaya grece ayn grup yesi saylrlar ve aralarnda
kuvvetli bir ba vardr. Onlarn sosyal rgt "rope" urgan denilen bir formdadr. Bir urgan da
bulunanlar yledir:

Erkek >Kzlar >Kzlarnn oulan

Kzlannn oullarnn kzlar Kadndan balarsak:

Kadn > Oullan Oullarnn kzlar > Oullannn kzlarnn oullar

Mlkiyet "rope" urgan takiben intikal eder. Ancak arazi bu yolla inti kal etmez. Zaten arazi de pek
bol olduundan deerli deildir. Silahlar dahi babadan kzlara geer. Erkek ile oullar ayn
urgandan saylmazlar ve dola ysyla babadan oula hibir ey intikal etmez. Ancak patrilineal soyu
taki ben araziden kk bir hisse intikal eder.
Kz ve erkek kardeler ayn urgan mensubu olmadklar iin kardeler aras yaknlk mevcut
deildir. Ancak kz ve erkek kardeleri acayip ekilde birbirine balayan evlenme kurumudur.
Evlilik burada kural olarak kz kar de - erkek karde deitirilmesi esas zerine kurulmutur. Bir
erkek, kz

kardeini bir dier erkee verir ve onun kz kardeini alr. Kuramsal olarak Mundugumor
toplumunda hukuki olarak baka trl evlenme yolu yoktur. Bylece erkek kardelerin
kzkardelerini di rme haklar mevcuttur ve analar zaman gelince oullarnn bu hakk
kullanmalar iin pek dikkntli davranrlar. Kz kardei olmayan erkekler kendilerine evlenecek
kadn bul mak iin mutlak kavga etmek zorundadrlar. te bu sebeple erkek kardele rin ok sayda,
kz kardein de bulunmad ailelerde erkekler, uzun bir sre toplumdaki dier erkeklerle kavga
etmeye mecburdurlar. Bu kavgalar so nunda ya bir kz ya da bir bakasnn karsn karnay
baarrlarsa karl nda bir cins flt deyerek evlilikleri hukuki bir hale getirilir. Genellikle ai lede
evlenecek kz rkek says eit olmadndan daima bir kavga hali bek lenir.
Mundugumor toplumunda sosyal ideal byk bir polygenik (ok kar l) evdir. Bu tr bir evde 8-10
kadn vardr. Evde birbirinden kesin ayrlm gruplamalar olumutur. Baba ve kzlar, analar ve
kendi oullar. Erkek kardeler aras iliki ise acmasz bir rekabet ve gvensizliktir. Kk yalar
dan itibaren birbirlerine kar son derece mesafilidirler ve mmkn olduu kadar birbirleriyle
karlamamaya hatta konumamaya zen gsterirler. Kardeler arasnda mmkn olan tek iliki
dv ektir ve herkesin nnde alenen birbirlerine hakaret ederler. vey erkek kardeler arasnda
bu d manlk havas nispeten daha az iddetlidir. Fakat analar arasndaki dman lk gldr ve
bu da tabi ki ocuklara yanstlr ve ein bir kadn dier bir kadnn ocuuna yiyecek
vermeyebilir. Baba ile oullar arasnda da iddetli geimsizlik vardr ve kk yata babadan
uzaklatrlrlar. Bir o lan 10-12 yana geldii zaman artk annesi yaldr ve babann ilgisini de
ekmez. Baba artk gen bir kadn peindedir. Eer olann anas buna kar karsa kavga balar ve
kadn daya yer. Olan byle bir durumda anasn koruyacak ve baba ile kavga edecek ve ona
hakaret yadracaktr. Bu sava sonunda erkek yava yava karlarnn saysn artracak ve baarl
bir adam olacaktr.
Her ne kadar erkek ocuklarla kz ocuklar ayn urgandan saylmazlar ve dolaysyla ayn grubun
yesi deillerse de, kz kardelerle erkek karde ler arasnda da ilikiler hi iyi deildir. nk
erkek ocuklarn evlilii kz kardelerini deitirebilmeye baldr ve kzn bu deitirmeye itiraz
olabi lir.
Evlenmeyi hemen daima bir atma haline getiren dier bir usul da yal erkeklerin ok gen
kadnlar alabilme olanaklardr. Teorik olarak ert ler kendi kuaklar dnda evlenme
yapmamaldrlar. Ancak Mundugumor lar kedi toplumlarnn hibir kuralna uymazlar ve bu
nedenle kavgac ve saldrgan erkek ve kadnlar tm evlenmelerde birbirleriyle atma iinde olup,
baba oullaryla, kadn kocasyla yarma halindedir.
Yukarda belirtildii gibi erkek ocuk kzkardeini deitirme ile evle nebilir. Fakat ayn ii baba da
yapabilir ve kzn verip yerine kendine yeni kadn alabilir ve olu, kz kardeini deitirecek yaa
gelmeden bu ii yapmaya alr. Fakat byle bir durumda olunun kar kanyup kocas nn yeni
bir kadn almasna engel olmak iin araya adamn kars girer, aile bireyleri birbirlerinin karsna
dikilirler. Baba, herkesten fazla, kz zerinde hakimiyet iddia edecek durumdadr. Kzlar, baba ile
ayn urgandan oldukla r iin, kkten beri babaya yakndrlar. Tarlada beraber alrlar. Tm ak
rabalar babaya grece tayin edilir. Kz, evlenecek yaa gelinceye kadar, ba ba korumutur, hatta
sivrisinek torbasnda bile beraber yatarlar.
Buna karlk, olanlar analarndan kzkardelerinin kendilerine ait ol duunu duymulardr ve
evlenebilmek iin "kz karde" deitirmesi gerek tiini bilirler. Fakat babann da bu ii kendisinden
nce yapabileceini de bi lirler. Bu phe ile devaml babay gzler. Ana ise oulun ve kendi
kzlar nn koruyucusu olarak daima babann davranlarnn denetleyicisidir.
Evlenmenin dnda da hemen her ey kiileri birbirinin dman hali ne sokar ve bylece babalar
oullarn , erkek kardeler hem babalarnn hem birbirlerinin, analar kzlarn, kzlar erkek
kardelerinin dmand rlar.
Olanlarla aras bir miktar iyice olan anann erkek kardeidir. Anann erkek kardei, oullarn
babalar ile ba belaya girdii zaman koruyucudur. Bu sebepten de bir adamn karsnn erkek
kardei ilc ilikisi dostane ola maz.
Toplumun hemen btn erkeklerinin birbiriyle bu denli atma halin de olduu bir toplumun nasl
devam edebildiini anlamak iin toplumun ekonomik ve dinsel hayatna bakmak gerekir.
Mundugumor toplumu zengin bir toplumdur. htiyalarndan fazla arazi, balkla dolu glleri, asrlar
boyu atalar taraf dan yetitirilen hurma aalar, Hindistan cevizi aalar ve komularnn pek
itibar ettii sago ve ttn tarlalar vardr. Hindistan cevizi aac ylesine boldur ki, tilkiler uar ken
aalar diktiine inanlr. Bu tip bir ekonomik hayat hemen hemen hi bir kooperasyona ihtiya
gstermez. Bu zenginlik iinde kadnlar dier ileri grrler, erkeklere de kavga etmek kalr.
Kavgalar ise ekonomik olmayp kadn yzndendir.
nanlarla ilgili merasimler nadir de olsa bireyleri bir araya getirir. ini siyasyon merasimleri erkek
ocuklarn erkek olduunu i 3n eden merasim ler toplumun "byk erkekleri" taraf dan ziyafet
vermek suretiyle yaplr. Fakat ou zaman yeni yetien genlere ktlk olsun diye bu merasimler
yaplmayabilir. Bunun yannda baarl bir kafa avcl takip eden ziyafet ler verilir. Btn bunlar
yapan toplumun "en ktsdr". En saldrgan, en a gzl, en hrsl olann toplumda stats
yksektir. Bireyler bu kiinin et rafnda gerektiinde toplarlar. Arkas dan gzya dklenler de
bunlar dr.
b) Mundugumor Kiiliginin Gelimesi
Toplumun kadnnda ve erkeinde saptanan bu saldrgan, kavgac, kendini beenmi, ihtirasl kiilik
acaba nasl gelimektedir? Bunu anlayabil mek iin Mundugumor toplumunda bebein dnyaya
geliini ve bymesi ni izlemek gerekecektir.
Mundugumor toplumunda bebek btn bireylerin birbirine dman olduu bir dnya iine doar.
Bir kadn kocasna hamile olduunu syledii anda huzursuzluk balar. Artk o damgal bir
adamdr. Erkeklerin birlikte imal ettikleri ve merasimlerde kullanlan "slit gong" yapmndan
uzaklatr lr. Hemen hemen her faaliyeti eitli yasaklarla snrlandrlmtr. Bunlar erkein
karsn sulamasyla sonulanr. Kendisine ktlk olsun diye kar s erken hamile kalmtr. Bu
hamilelii geriye gndermek iin kt byler balar. Hamilelik esnasnda karsna yaklamas
kadnn ikiz dourmasnn sebebi olabilir diye dnldnden cinsel iliki taboo'dur. Bunun
sonucu ise erkek ya ban alr gider ya da bir baka kadn peine der. Bu devreler atiatlsa bile
ocuun "erkek" olma olasl nemli bir tehdittir. Buna kar lk kz olma olasl da anay tehdit
eder. Bu sebeple ocuk domadan evvel atmalar balar; yaayp yaamamas sz konusudur.
Kzlarn yaamas daha byk bir olaslktr. nk kz ocuu baba yeler. leride kendisine gen
bir kadn almasn salayacaktr. Doacak erkek olursa ana memnun dur. nk babaya rakiptir.
Fakat kz ocuk da oluna kad bulmay sala yabilir. Aslnda doacak ilk ocuun yaama ans
azdr ve ou zaman l drlr. Eer ilk ocuk ldrlmez ise sonrakilerin yaama ans artar. San
ki Mundugumorlara ceza gibi, toplumda ikiz doma oran alacak derece de yksektir. kizlerin
ikisi de genellikle ldrlr. Eer birisini saklama ka rar verilirse, saklanan genellikle kzdr.
Dierini birisi evlat edinebilir. Ha mile olup da cinsel yasaklar iine girmektense bir ocuu evlat
edinmek ye tutulur. Evlatlklar da genellikle kzdr.
Mundugumor anas ocuk doduktan sonra ok az bebekle ilgilidir.
Bebee lmeyecei kadar ayakta meme verir. ocuun kucaa alnmas na dirdir. Bir yerden bir
yere giderken tamak gerekirse sert sazlardan rl bir sepet iinde tanr. Her nedenle itilir,
kaklr. Tahmin edilecei gibi kuv vetli olan bebek yaar. ocuk yrmeye baladnda nehire
yaklamamas na dikkat edilir. Beslenmesi ise rastlantsaldr. Bymesi srasnda dostu dman
iyice retilir. Bylece doumu anndan itibaren yrtc, saldrgan, kavgac ve a gzl olmas
salanr.
Genlerin evlilii nasl gerekletirdiini zetlemek ve hangi yalarda evlendiklerini syleyebilnek
gtr. nk gencin hayat rastlantlara ba lanmtr ve bu nedenle erkek ocuun genel olarak ne
zaman, nasl evlene cei belli olmaz. Biri belki babas n baskl dmanlndan kurtulabilmek
zere 10-11 yanda annesinin erkek kardeinin evine sm olup bir sre sonra babas ile
mcadele etmek zere kye dnp kz kardeini deitirme ye alacaktr. Bir dieri ise anasnn
korunmasnda kk yata evlendiri lecektir. Kzlarn durumu da ayndr. Bazs erkek kardeleri
onlar deitir me olana bulamadan babalar tarafndan yal bir erkee verilip, yerine yeni bir
kadn alnr. Bazlar ise babann korunmasnda uzun bir sre kalabi lir.
Evlendiklerinde kzlarn bakire olmalar yelenirse de evlenmeden n ce cinsel iliki deneyimleri
olur. Bu iin olmamas iin baba daima tetiktedir. Kural olarak evlilikler ayn kuak iinde
yaplmaldr, ama bu kurala hi kimse uymaz ve bir erkein karlar arasnda kk yata kzlar da
olabilir. Bazen de kk yata bir erkek ocuk kendinden okyal kadnla evlenebi lir. Bu doaldr
ki anann yeteri kadar cerbezeli olmas a baldr. Kavgac, saldrgan, yrbc olmak ideal kiilik
yapsdr.
Mundugumor ideal kiiliinden sapanlar da vardr. Bunlar aslnda top lumun devamn salayan
yumuak bal, yardm seven, ocuklar koruyan, kardeleri ile ekimeyen bireylerdir.
3) Tchambuli Kabilesi (Gl kenan sakinleri)
Mundugumor kabilesinin incelenmesi de Arapcsh'lerin incelenmesi so nularna benzer sonular
verdi; yani gerek kadn gerek erkek ayn miza modeline sahip olup bireyci, saldrgan, sratle
hiddetlenen ve kavgac bir karaktere sahipler.
Arapesh'lerde, ideal kiilik yumuak, dost, iyi niyetli ve iyi yrekli, i birliine ak olmasna
ramen, Mundugumorlarda ideal kii bunun tam ter si karaktere sahiptir.
Mead burada da aradn bulamad iin bir baka kabileyi de incele mek ister. Rastlanb onu yedi
yldr kontrol altna alnm olan ve "Aibom" gl kylarnda yaayan Tchambuli kabilesine
gtrr. Bu kabile mensupla r bir zamanlar kafa avcl yapan Sepik nehri kabileleri tarafndan
dalara srlmler, fakat sonralar hkmetin korunmasnda eski yerlerine (imdi bulunduklar)
getirilmilerdir. Tchambuli halk Sepik nehrine karan iki r man nehre kartklar yerdeki gl
kenarnda yaarlar. Arazi ara sra yk seliveren dalarn bulunduu dz bir arazidir.
Gln dibi koyu renkli bitkileric kapldr. Bu nedenle rzgarsz hava larda siyah emaye gibi parlak
grnr. Bu prltl dzeyde pembe, beyaz yapraklar binlerce lotus (hnnap) nebat yaar. Ara ara
nilfer ieklerinin serpeldii su zerinde dekoru tamamlayan byk sayda beyaz balk kartal lar
(osprey) ve mavi balkHar (heron) uuur.
Tchambuli kabilesi kk bir gruptur. 3 kye dalan nfus SOO kadar dr. Hepsi ayn dili konuur.
Tchambuli kylerine gelirken derhal gznze iki tip ev iliir. Gl kenarna kurulmu evler, evre
amurlu ve bataklk ol duu iin ayaklar zerine yaplmtr. Bu evlerin dlar da iieri de ok ss
ldr. Damlar tahta oymalarla kapldr. Saaklar birtakm ilah resimleriyle sslenmitir. Bu evlerde
ilahlarn yaadna inanlr ve sadece erkekler bu evlere girebilirler. Erkek evlerinin arkasndan
uzanan bir yol dalarn ya malarna yaplm ikinci tip evlere bizi gtrr. "Erkekler Yolu" denilen
bu yoldan sular ekildii zaman yryerek yamalardaki evlere gidilir. Sular ykseldiinde
kanolarla suyu gemek gerekir. Yamalardaki evler de kazk lar zerine yaplm olmasna ramen
erkek evlerinden daha alak, salam grnl ve ssl olmayan byk evlerdir. ki- aileyi
barndracak kadar byk olan bu evlere uzun seneler dayanabilecek kadar salam yaplm
merdivenlerle klr. Merdivenin altnda yar rlm sepetler, balk alar vs. asldr. "Kadnlarn
Evleri" yollarla birbirine baldr ve evler aras sk sk gidilip gelindiini gsterir. Her evde iki-
aile yaar ve daima kadnlar beraberce alrlar, piirirler, a rerler, balk temizlerler ve
kuruturlar. B tn bu iler de birlikte yaplr. Enerjik ve arkadaa tavrlarnda, aralarnda kuvvetli
bir ballk ve i blm olduu sezilir. Sabahn erken saatlerinde kadnlarn evlerinde hareket
balar. Yoldan grup grup inen kadnlar kanola ra binerek gle attklar balk alarn yoklarlar.
Erkeklerin bazlar da mera sim evlerinin verandal rnda grlrler. zellikle kk erkek ocuklar
(1 0- 12 yalarnda). Bunlarn vcutlar beyaz boya ile boyanmtr. Bu yataki er kek ocuklar
(mritler) analarnn evlerinde yatabilirler. Fakat gn madan erkek evlerine dnmelidirler.
Gne gkte ykseldii zaman kadnlar balkt n dnerler. Evlere gircr lerken neeli dost konumalar
iitilir: "Dndn m?" "Evet, hnnap topla dm, sen de gidecek misin?" "Evet, birazdan gidiyorum."
Gnlk hayat sakin bir ekilde, kadnlarn srekli almasyla geer, kadn bala gider, a rer,
yemek piirir, ocuklara bakar. Btn evlerde daima bol yiyecek vardr. Kabile halknn yiyecei
tarma dayanmaz, evre kabilelerde en bol miktarda sago satn alnr ve depo edilir: ayn ekilde ba
lk da kurutulup sakla r. Bu sebeple gnlk almaya ihtiya yoktur. Halk sk sk yaplan ve uzun
sren merasimlere hep birlikte katlabilirler.
Yaamn bu gidii olaandr, ancak bazen sago satn alnamaz, balk av da ansl gitmez, taro
bahelerini su basar, o zaman kabilede alk balar. Normalin dnda olan bu durumda ne
yaplacan bilemeyenler hrszla ynelirler. Bu davran ise ok iddetli cezalandrlr. Gda
hrsz yakalanr yakalanmaz dier bir kye teslim edilir. Hrsz ldrlr, ba kyn gani
metierinin sakland yere konulur ve hrszn ait olduu kye de bir miktar bedel denir. Bylece
sulunun cezalandrlmas ile kafa avcl birletirilir. Her Tchambuli erkek ocuunun "erkek"
olabilmesi iin birini ldrmesi ge rekir. Bu nedenle civar k bilclerden sulular ya da kk
ocuklar satn al nr. ocuk babas mzra tutmada yardm ederek kurban ldrtr. Erkek ocuk
bylece ba avcl grevini yapm olur.
Kesilen ban sslenmesi ise "gzel sanat"tr ve dini merasimlerde v gyle sergilenir. Kafa avcl
Tchambulilerde son derece emin ve yeterli bir ekilde yaplr ve bu bakmdan Tchambuli komular
olan orta Sepik sakin lerinden farkldr. Onlar kafa avcln erkeklerin temel uralarndan sa
yarlar. Orta Sepik'te yaayan kabileler Tchambuliler'den sivrisinek torbas alrlar. Bu torbalar btn
Sepik nehri sakinleri iin ok nemlidir, nk et raf ok zararl sivrisineklerle kapldr.

Tchambuli Kabilesi (Gl kenan sakinleri)

Mundugumor kabilesinin incelenmesi de Arapcsh'lerin incelenmesi so nularna benzer sonular
verdi; yani gerek kadn gerek erkek ayn miza modeline sahip olup bireyci, saldrgan, sratle
hiddetlenen ve kavgac bir karaktere sahipler.
Arapesh'lerde, ideal kiilik yumuak, dost, iyi niyetli ve iyi yrekli, i birliine ak olmasna
ramen, Mundugumorlarda ideal kii bunun tam ter si karaktere sahiptir.
Mead burada da aradn bulamad iin bir baka kabileyi de incele mek ister. Rastlanb onu yedi
yldr kontrol altna alnm olan ve "Aibom" gl kylarnda yaayan Tchambuli kabilesine
gtrr. Bu kabile mensupla r bir zamanlar kafa avcl yapan Sepik nehri kabileleri tarafndan
dalara srlmler, fakat sonralar hkmetin korunmasnda eski yerlerine (imdi bulunduklar)
getirilmilerdir. Tchambuli halk Sepik nehrine karan iki r man nehre kartklar yerdeki gl
kenarnda yaarlar. Arazi ara sra yk seliveren dalarn bulunduu dz bir arazidir.
Gln dibi koyu renkli bitkileric kapldr. Bu nedenle rzgarsz hava larda siyah emaye gibi parlak
grnr. Bu prltl dzeyde pembe, beyaz yapraklar binlerce lotus (hnnap) nebat yaar. Ara ara
nilfer ieklerinin serpeldii su zerinde dekoru tamamlayan byk sayda beyaz balk kartal lar
(osprey) ve mavi balkHar (heron) uuur.
Tchambuli kabilesi kk bir gruptur. 3 kye dalan nfus SOO kadar dr. Hepsi ayn dili konuur.
Tchambuli kylerine gelirken derhal gznze iki tip ev iliir. Gl kenarna kurulmu evler, evre
amurlu ve bataklk ol duu iin ayaklar zerine yaplmtr. Bu evlerin dlar da iieri de ok ss
ldr. Damlar tahta oymalarla kapldr. Saaklar birtakm ilah resimleriyle sslenmitir. Bu evlerde
ilahlarn yaadna inanlr ve sadece erkekler bu evlere girebilirler. Erkek evlerinin arkasndan
uzanan bir yol dalarn ya malarna yaplm ikinci tip evlere bizi gtrr. "Erkekler Yolu" denilen
bu yoldan sular ekildii zaman yryerek yamalardaki evlere gidilir. Sular ykseldiinde
kanolarla suyu gemek gerekir. Yamalardaki evler de kazk lar zerine yaplm olmasna ramen
erkek evlerinden daha alak, salam grnl ve ssl olmayan byk evlerdir. ki- aileyi
barndracak kadar byk olan bu evlere uzun seneler dayanabilecek kadar salam yaplm
merdivenlerle klr. Merdivenin altnda yar rlm sepetler, balk alar vs. asldr. "Kadnlarn
Evleri" yollarla birbirine baldr ve evler aras sk sk gidilip gelindiini gsterir. Her evde iki-
aile yaar ve daima kadnlar beraberce alrlar, piirirler, a rerler, balk temizlerler ve
kuruturlar. B tn bu iler de birlikte yaplr. Enerjik ve arkadaa tavrlarnda, aralarnda kuvvetli
bir ballk ve i blm olduu sezilir. Sabahn erken saatlerinde kadnlarn evlerinde hareket
balar. Yoldan grup grup inen kadnlar kanola ra binerek gle attklar balk alarn yoklarlar.
Erkeklerin bazlar da mera sim evlerinin verandal rnda grlrler. zellikle kk erkek ocuklar
(1 0- 12 yalarnda). Bunlarn vcutlar beyaz boya ile boyanmtr. Bu yataki er kek ocuklar
(mritler) analarnn evlerinde yatabilirler. Fakat gn madan erkek evlerine dnmelidirler.
Gne gkte ykseldii zaman kadnlar balkt n dnerler. Evlere gircr lerken neeli dost konumalar
iitilir: "Dndn m?" "Evet, hnnap topla dm, sen de gidecek misin?" "Evet, birazdan gidiyorum."
Gnlk hayat sakin bir ekilde, kadnlarn srekli almasyla geer, kadn bala gider, a rer,
yemek piirir, ocuklara bakar. Btn evlerde daima bol yiyecek vardr. Kabile halknn yiyecei
tarma dayanmaz, evre kabilelerde en bol miktarda sago satn alnr ve depo edilir: ayn ekilde ba
lk da kurutulup sakla r. Bu sebeple gnlk almaya ihtiya yoktur. Halk sk sk yaplan ve uzun
sren merasimlere hep birlikte katlabilirler.
Yaamn bu gidii olaandr, ancak bazen sago satn alnamaz, balk av da ansl gitmez, taro
bahelerini su basar, o zaman kabilede alk balar. Normalin dnda olan bu durumda ne
yaplacan bilemeyenler hrszla ynelirler. Bu davran ise ok iddetli cezalandrlr. Gda
hrsz yakalanr yakalanmaz dier bir kye teslim edilir. Hrsz ldrlr, ba kyn gani
metierinin sakland yere konulur ve hrszn ait olduu kye de bir miktar bedel denir. Bylece
sulunun cezalandrlmas ile kafa avcl birletirilir. Her Tchambuli erkek ocuunun "erkek"
olabilmesi iin birini ldrmesi ge rekir. Bu nedenle civar k bilclerden sulular ya da kk
ocuklar satn al nr. ocuk babas mzra tutmada yardm ederek kurban ldrtr. Erkek ocuk
bylece ba avcl grevini yapm olur.
Kesilen ban sslenmesi ise "gzel sanat"tr ve dini merasimlerde v gyle sergilenir. Kafa avcl
Tchambulilerde son derece emin ve yeterli bir ekilde yaplr ve bu bakmdan Tchambuli komular
olan orta Sepik sakin lerinden farkldr. Onlar kafa avcln erkeklerin temel uralarndan sa
yarlar. Orta Sepik'te yaayan kabileler Tchambuliler'den sivrisinek torbas alrlar. Bu torbalar btn
Sepik nehri sakinleri iin ok nemlidir, nk et raf ok zararl sivrisineklerle kapldr.

Tchanbuli Kabilesinde Erkek ve Kadnn Deiik Rolleri:

Arapeshler yetitirmeyi (ister bitki ister ocuk olsun) hayatn en nemli maceras olarak kabul
etmiler, Mundugumorlar kadna sahip olabilmek iin dv ve rekabeti hayatn temeline
oturtmular. Tchambuli halk da "sanat" yaamann ilkesi olarak kabul etmilerdir. Tchambuli
erkeklerinin hepsi artisttir ve sanatn yalnz bir kolunda deil, birok kollarnda ustadr lar. Raks,
oymaclk, gravr, resim ilenen sanat kollardr. Her erkein ken dine has dans, kendi yapt
masklar, mzii vardr ve toplumdaki yeri, di erlerinin bunlara verdii deerle llr. Tchambuli
kabilesinde merasim baz sosyal olaylar kutlamak iin yaplmaz. Merasim yaplabilmek iin sos yal
ve dini olaylar kutlanr. Hemen her ey iin merasim yaplr, trenler d zenlenir; lm, doum,
erkek olma merasim yapmak iin nedenlerdir.
Toplum gevek bir tarzda patrilinealdir. Erkek soyundan gelen bir grup erkek ortak bir isim tarlar
ve belirli bir araziye ve baheye sahiptirler: Bir "Erkek evine" baldrlar. Bu akraba erkek gruplar
azalar arasnda tabo o'lar vardr. En byk olan babann huzurunda huzursuzdur. Dorudan
doruya babaya hitap etmez. En byk oul ile ortancann ilikileri de l ldr. Bunun miras
olmakla ilikisi olduu sanlr. nk en byk oul babann varisidir. Erkek evlerinde kavga eksik
olmaz, en nemsiz eyler zerinde mnakaa edilir. Aralarnda dedikodu hi eksik deildir. Dier
klan mensuplaryla ilikileri nazik ve daima sinirli bir hava iindedir.
Erkek ocuklar 7-8 yana geldiklerinde yava yava anann salam, dengeli yaantsndan babann
duygu dolu dengesiz yaantsna gemeye zorlanrlar. 8-10 yaiarna gelince babann merasim
arzularn tatmin etmele ri gerekir. Artk yava yava erkek grubunun yesi olmaya hazrlanrlar.
Anann uzak bir akrabasnn yardmyla hacamat edilir, barp armas kimseyi ilgilendirmez.
Btn ilgi bu srada yaplan merasimdeki ritualdir. itirak edenler mmkn olduu kadar zarafetle
hareket etmeye alrlar. Hacamattan sonra ocuk iin bir keye ekilmek balar. Geceleri ocuk,
ka dn evlerine gidebilir. Fakat gn domadan evvel erkek evlerine dnmeye zorunludur.
Gndzleri ise erkek evlerinde, ieride oturur. Bu sre iinde eitli merasi erle boyanr, silinir,
tekrar boyanr. ocuk bu arada yava yava byr, ara-sra anasnn salkl evresine snr, fakat
bykleri tara fndan kadnlara yaklamas kskanlkla izlenir. Aslnda btn erkekler bir birlerini
kontrol ederler; aralarnda imal szler eksik olmaz. "Filancay gr dn m, bana iekler takm
kadnlar yolunda gidiyordu, acaba neyin pe inde dersin?" "Kadnlar yolunun karsna falanca
yaylp durmu, kimi gzlyor acaba?" gibi szler daima duyulur.
Buna karlk kadn grubu salam, birbirine bal bir kitle oluturur. Ekonomik alma tamamiyle
kadnlarn elindedir; ancak pazara gitme ii erkeklere der. Tchambuli kabilesi evre kabilelerden
sago ve eker kam alr, sivrisinek torbas satar. Sago ve eker kam alrken istiridye kabuu,
"talibun" verir. Sivrisinek torbasn da talibun karl satar. Btn bu satlar gya erkekler yapar
ama kadn erkein ne miktar talibun alp verdiini bilir, hatta belirler.
Tchambuli kabilesi, kafa avcl yapan kabHelerin yaad bir blge dedir ve kendileri de kafa
avcs saylmaldrlar. Ancak bunlarn kafa avcl da kendilerine gredir. Tchambuli inancna gre
bir erkek ocuun tam erkek olmas iin baka kabilelerden birini ldrmesi gerekir. Onun iin ka
bile mensuplarnn devaml "kafa" temin etmek zorunluluklar vardr. Baba baka bir kabileye ye
bir ocuk satn alr ve ocuuna yardm ederek kur ban ldrtr. ldrlenin kan merasimle evleri
civarndaki taiara sr lr ve ceset evlerin direkleri altna gmlr. Fakat kafa gmlmez. Bundan
sonra kafa sslenir, boyanr, salar taklr. ocuk bu kafay hayat boyunca saklar. Aslnda kafa
avcl bu ssleme iini yapabilmek iin bir va'stadr. Bundan sonra merasimler yaplr.
Btn merasimler erkekler yolunda merasim evlerinin nnde yaplr.
Merasi in nedeni nemli deildir. ou zaman merasi de "neden" unutu lur. Bir cenaze
merasiminde herkes ne giyeceini, ne eit flt alacan, hangi dans figrn yapacan dnr.
Merasimlere ilahlar ve ilaheler ka tlr. ilahlar tahtadan yaplm oymal maskeler giyer. Bunlar
erkek maskele ridir, kabilenin yal erkekleri giyer. Kadn masklarn da gen erkekler gi yerler ve
masklar grlnce kadnlar da dans ederek merasime itirak eder ler. Bu srada kadnlar ilahelere
(yani gen erkeklere) satarlar, hatta cinsel oyunlar oynanr. Kuramsal olarak kimin hangi mask
altnda bulunduu bi linmez, ama genellikle gen erkekler sevgililerine ya da nianllarna 'srr'
aklar.
Evlenmelerde gya erkek eini seer, ama aslnda ailenin en yal kad n erkein kiminle
evleneceini belirler. Erkekler ok kere bu iin farkna varmaz ve kadnlar bunu sezdirmemek iin
ellerinden geleni yaparlar. Ksa cas kadn, Tchambuli kabilesinde gc elinde tutan, btn
ekonomik faali yeti yneten, salam, kuvvetli, muvazeneli bir gruptur. Bu grup arasnda yeterli bir
i blm ve kuvvetli bir sosyal ballk da mevcuttur. Tchambuli sanatkar bir gruptur. Son derece
ssl merasimleri hayatlarnn amacdr. Bu grupta erkek ve kadn rolleri kesin olarak ayrdr.
Kadnlar gl, denge li ve i blmne yatkn bir kiilie sahiptirler. Erkekler ise duygusal, den
gesiz, kukucudurlar.
Mead, Yeni Cine'deki kabileleri incelerken zihnindeki bir sorunu ay dnlatmak istiyordu. Acaba
miza ve karakter fark cinsiyetle mi belirleni yordu? Mead bu konuyu aydnla karrken bir
baka hususa da k tuttu. Bu kabile fizik yaps ve rk bakmndan birbirinin ayn idi.
Tropik ve bol aal bir blgede yaadklar iin evre koullar gda lanmalar da hemen hemen
ayn saylabilirdi. Tchambuli dier kabilelere g re biraz daha fazla balk yiyordu.
Mead, iki kabilede kadnla erkek aras miza fark saptayamamt: ncsnde ise erkek miza ve
karakteri olarak bilinen zellikleri kadnlarda bulmutu. Irk zelliklerinin ayn olmasna ramen
kabilede miza ve karakter ayr idi. Bireyler aras ve cinsiyet aras bu fark yapan ne idi? Mead'in
bu aratrmas miza ve karakter farknn ocuu yetitirme tarz ile yani kltr ile yakn ilikisi
olduuna iaret etmekteydi.
Mead'in aratrmasn1da saptad bir ilgin husus da her kltrde de baz "garip" kiilerin
varldr. Arapesh toplumunda yetimi olmasna ramen miza ve karakter yaps itibariyle
Arapeshlere benzemeyen sayca az da olsa kadn ve erkekler vardr. Bunlar karamsar,)1aset,
kskan, saldr gan kiilerdir. alma temposuna uymayan bu bireyleri Arapeshler sadece
kendilerinden uzak tutmakla yetinmilerdir. Buna karlk Mundugumor toplumunda da sakin,
mtevazi, kavgadan uzak duran kiiler vardr. Bunlar da kendi toplu larna "uyamayan" bireylerdir.
Bu "uyumsuz"lara ister ka dn, ister erkek olsun, baz biyolojik ve psikolojik nedenlerle, kltrn
yeteri kadar etki yapamad sylenebilir.
Irklar aras psikolojik farklar var mdr sorusu bizi, bir noktaya getir mi oldu: Kiiler aras ve
gruplar aras farkn kaynaklar acaba biyolojik ol mayp evre ve kltr mdr? nsana ve toplu ara
ai t temel sorunlarn ay n olmasna ramen neden bu kadar eitli kltr mevcuttur? Yeni Cine'de
kabile kltr birbirine benzemez. Anadolu'da iki ayr blgedeki ky kltr birbirinin ei
deildir. Dnyada ne kadar toplum varsa o kadar de iik kltr vardr. Neden? "Irklar aras
psikolojik (mental) farklar var m dr?" sorusuna cevap ararken ilgin bir noktaya ulatk. M.
Mead'in Yeni Ci ne almas ayn rka mensup olan Arapesh, Mundugumor ve Tchambuli
gruplarnn, hemen hemen ayn corafi koullarda yaa alarna ramen, birbirlerinden farkl kiilie,
miza ve karaktere sahip olduklarn gsterdi. Ayrca bu yerli grubunda mizacn cinsiyete bal
olmadn da grdk. Nitekim Mead almasnn sonucunu yle zetler:
Erkek ve kadn miza zelliklerinin doutan geldiini sylemek son derece hataldr. nsan tabiat,
ister kadn ister erkek olsun, yumuak ve bi imlendirilmeye uygundur. Genellikle kiilik, byk
lde doumdan ba layarak kltrel evrenin etkisiyle ekillenir. Ancak kaltmla ve fizyoloji ile
ilgili bireysel farkllklar hibir kltr yok edemez; bununla beraber kltr, baz zellikleri
beelilen ve istenen zellikler olarak vurgular. Sonuta bu zellikler toplumun arad ve setii
zellikler olarak bireylerin byk bir ksmnda geliir. Toplumsal adetler ve kltr modeli ise
sadece psikoloji ile aklanamaz. Tarihi ve corafi boyut hesaba katlmaldr. Pek ok aratrma bu
sylenenleri kantlamakta ve insan kltrnn ya da yaama dzeninin kiilikle son derece yakn bir
iliki iinde olduuna iaret etmektedir.