YAPAY ZEKA, YAPAY NSAN

Hayatmzn her aamasnda gerek aile iinde, gerek okul sralarnda ve

evremizden ok deiik bilgiler ediniriz. Ama, bu edindiimiz eyler bizim
yapmzdan ok somut eylerdir. nsan olarak kendimiz ile ilgili bilmemiz gereken
eyleri tam olarak renemiyoruz. Sizce kendimizi tam olarak tanyor muyuz? Yada
kendimizi tanmak iin ne kadar aba gsteriyoruz, bu aba yeterli midir?

nsan, olarak ou zelliimizin farknda bile deilken, insanlarn bize bitii

deere gre yayoruz. Yaammzn temeli olan duygularmzn hi olmadn
dnn, yaamn bir anlam olur mu? bizim iin. Hayr, olmaz. nk: Yaadmz
eylerin gzel yada irkin, doru yada yanl olduunu, yaadmz eylere gre
zgn yada mutlu olmamz gerektiini bu duygular araclyla grrz; bu da bizi
dier canl varlklardan farkl klar ve insan olduumuzu bize gsterir. Ama bu
duygular iimizde srekli var olduu iin bu duygularn deerini gremiyoruz. Sevme
gibi bir duygunuzun olmadn hi dndnz m? Yada sadece sevme gibi bir
yeteneiniz varken gerek insan olmadan yaamay dne biliyor musunuz? Sizce
hangisi olmak nemlidir?

imdi yle bir misal vererek yazmza devam edelim: Bir aile dnn bu
ailenin de bir tek ocuu var. ocuu da 8 yada 9 yalarnda ocuun zerine ok
dlyor. yi bir eitim almas ve baarl olmas iin bu aile her eyi gze almtr.
Bir gn bu ocuk okuldan eve gelirken trafik kazas geiriyor ve komaya giriyor,
doktorlar bu ocuun kurtulmasna mit vermiyorlar. Aile uzun bekleyi iinde,
ocuunun iyilee bilecei midiyle yaamaya devam etmektedir. Bu ailenin yaad
yz ylda teknoloji yle bir gelimi ve tpa tp insana benzeyen robotlar retiliyor.
Bu aile ocuklarnn iyilemesini sabrla beklerken bunlara bir robot reticisi
firmadan teklif geliyor. Teklifte yeni bir robot tr gelitirdiklerini bunun en byk
zellii insanlar gibi sevme yetenei olmasdr. Eer kabul ederlerse bu ailede
denene bileceini ve en azndan ocuklar iyileene kadar kendi ocuunun zlemini
birazda olsa ilerinden atabilecei fikri verilmitir.

Aile uzunca bir dnmeden sonra bu teklifi kabul ediyor. Robot getiriliyor, bu
ailenin yaad evde altrlyor. Aile robotu grnce akna dnyor. Robot
aynen ocuunun yanda ve tpa tp insanlara benziyor, hatta kendi ocuundan
daha stn gibi grlyor. Bu ailedeki anne bu robota bir trl uyum salayamyor,
ondan kamaya alyor, sanki robot ona zarar verebilecekmi gibi davranyor.
Robot yle stn tasarlanm ki kadn grdnde her zaman kadna anne diye!
sesleniyor ve onun kendisinden niye kamas gerektiini anlamyor. Ona sevgisini
gsteriyor. Ancak; kadn srekli kendisinden kayor, hatta einden bu robotu geri
gtrmesini istiyor. Ei ise: Biraz daha sabret belki alabilirsin Diyor. Robot her
zaman annenin peine taklyor, kendini sevmesi iin aba gsteriyor. Anne zamanla
robota yle bir alyor ki sevgisini gsteriyor. Robot da anneye kar yle bir sevgi
gelitiriyor ki gerek insanlar byle bir sevgiyi beceremeyecek kadar yann da yapay
kalr. Yukarda dediimiz gibi bu robot sevgi zerine kurulu bir robot ve
karsndakine kendi sevgisini ok iyi gsteriyor.

Aile bu arada gerek ocuunu unutmam bir durumdayken, kendilerine

hastaneden haber geliyor ki: ocuklarnn komadan kabilecei ve iyileebilecei
syleniyor. Aradan biraz zaman gei yor, ocuk tam olarak iyileiyor ve eve
getiriliyor. Robotun gsterdii sevgi karsnda ve robot artk gerek ocuunu
kendisine unutturmuken, gerek ocuunun gelmesi kadn sevindirsin mi, zsn
m?
 Kendi annesine kar, robotun sevgisinin fazla olmas ve annenin de robota ayn
sevgiyi gstermesi zamanla gerek ocuu kskanmaya yitmitir. Gerek bir insann
yapabilecei, fakat mekanik bir zekann yapamayaca, kendisinin mekanik zekadan
daha stn olduunu, annesinin onu daha ok seveceini gsterir, eyler yapmas
robotu zor duruma sokuyor, hatta robotun annesine olan sevgisinin olmayaca bir
an yoktur iinde

Robot, annesi, babas ve kardei bir elence yerine gitmiler. Orada robotun
gerek kardeinin arkadalar gerek kardeiyle tartmalar sonucunda, tartma
kavgaya dnmtr. Gerek kardeini yumruk darbelerinden korumak iin robot
ona sarlyor ve bu sarlma srasnda aya kaym olmas, ikisinin orada bulunan
havuza dmelerine neden olmutur. Robotun gerek kardeini korumak iin onu
smsk tutmas ikisinin havuzun dibine dmesine neden olmutur. Gerek ocuk
tam boulaca srada insanlar gerek ocuu havuzdan kurtaryor, robotta sudan
zarar grm bir ekilde havuzun dibinde kalmtr. nsanlar onu kurtarma abasna
girmemilerdi. nk, bir robottu bunun hibir deeri yoktu!

Robotu reten firma robotu tekrar tamir ederek yine alabilir bir duruma
sokarak, aileye teslim etmitir. Anne gerek ocuunun havuza dmesinde, robotun
suu varm gibi davranyordu. Robotta annesine besledii sevginin ok olmas,
kendisini zc bir duruma sokuyor, Annesinin koymu olduu tavr, kendisinin
insan olmamasna ve annesinin kendisini sulu olarak grmesine balyordu.

Anne, gerek ocukla robotun uyum salayamayaca ve mekanik zekann

ocuuna zarar verebilecei inancyla robotu evinden uzaklatrma karar almtr.
Robotu, robot plne brakmak iin buraya getiriyor ve kendisini daha sonra
buradan alacan syleyerek, zntl ve alamakl bir ekilde robotla vedalamaya
alrken, robot da ayni tepkiyi gstererek; kendisini terk etmemesini, bir daha
annesini zmeyeceini sylemesine ramen, annesinin kendisini terk etmesine
engel olamamtr.

Robot, annesinin daha nceleri kendisine anlatm olduu, pinokyo hikayesine

inanarak kendisinin de pinokyo gibi gerek bir insan olabilecei, eer gerek bir
insan olursa annesinin kendisini daha ok seveceine inanarak, pinokyo gibi gerek
insan olabilmek midiyle yollara koyulmutur

Yukarda belirdiimiz misal gerek olmaya bilir. Ama, bizim gerek olduumuz
kesin iken, yukar da ki robotun sadece sevme duygusunu yerine getire bilmek iin
gerek insan olabilme abas gstermesine karn; acaba biz gerek bir insan
olduumuz ve sevme gibi nice duygumuz olduu halde gerek bir insan olmay
becerebiliyor muyuz?

Necmettin BEYAZ
ARALIK- 2004 ADIYAMAN