B QUYT HC CH HN

TRONG TING NHT

Tc gi: PGS.TS. Trn Sn
Typer: Meogia444@Kites.vn

MC LC

1. CCH C CH HN CA NGI NHT

Cch c ON
Cch c KUN
Phn bit cch c ON v KUN trong nhng t vit bng ch Hn
Hin tng ng m trong cch c ON v KUN
Phn bit cch c M NG, M HN v cch c hn hp NG-HN, HN-NG trong t
Hn Nht
CCH C CH HN CA NGI NHT

Thng thngnhng ai tng tm hiu v hc ting Nht u bit rng ch Hn c s

dngtrong ting Nht c hai cch c. Mt l cch c ON hay cn gi l ONYOMI (cchc
theo m). Hai l cch c KUN hay cn gi l KUNYOMI (cch c theo ngha).Nh vy, mt ch
Hn trong ting Nht s c cch c ON (tng ng vi cch cHn- Vit) v cch c KUN
(tng ng vi ngha Thun Vit). V d:

Ch Hn Cch c ON Cch c Hn -Vit Cch c KUN Ngha

San Sn Yama Ni
Kai Hi Umi Bin
Rin Lm Hayashi Rng

Nhng trong thc t nhng chHn c s dng trong ting Nht khng phi ch c hai cch
c nh trn m mtch Hn c th c mt hoc hai, ba cch c ON, mt hoc nhiu cch c
KUN (nhiunht c ti 10 cch c). Ni tm li l cch c ch Hn ca ngi Nht rt
phctp. y cng l mt kh khn khi ngi c tip xc vi ch Hn ca ngi Nht.
Sau y chng ti s i sutm hiu mt cch c h thng v cch c ch Hn ca ngi Nht.

Cch c ON

Thc t ch Hn trong ting Nht thng c hai cch c ON. Mt l cch c ch Hn theo m
a phng pha nam Trung Quc t thi nh Ng, vng h lu song Dng T, khong th k
th V v VI c gi l GO ON (m Ng). Nhng GO ON cn li n ngy nay phn ln l
nhng t truyn thng v kinh Pht nh Byd (bnh ng), Ningen (nhn gian), v.v Hai l
cch c ch Hn theo h m phng bc Trung Quc i Ty ng, vng trung du lu vc
sng Hong, khong th k th VII n th k th IX, c gi l KAN ON (m Hn). Ngi
Nht ly cch c thuc h phng Bc ny lm chun, cho nn c nhiu t Hn c
chuyn t cch c GO ON sang cch c KAN ON

Chng ti kho st bng ch Hn thng dng ca Nht Bn gm 1945 ch th thy c 1905

ch c cch c KAN ON v trong 1905 ch c cch c KAN ON k trn th c 258 ch c
thm cch c GO ON. Nh vy, cch c KAN ON l cch c c h thng v ph bincho
tt c cc yu t Hn c cch c ON, cn cch c GO ON ch tn ti trong nhng t Hn c.

V d: Cch ghi m di bng Romaji: o = , u = uu

Ch Hn Cch c GO ON Cch c KAN - ON

(minh) Myy Setsumei

() Tsug Tokai
(hng) Fukk Kymi
(ha) Kesh Kagaku
(ngoi) Geka Gaikoku
(huynh) Kydai Fukei
(hp) Shug Gassh
(nam) Chnan Danjo
(gian) Ningen Minkan
(u) Daizu Tfu

Tng ng vi cch c ON v KUN ca ngi Nht, cch c Hn Vit v ngha thun Vit
ca ngi Vit Nam cng c nhng ch Hn c hai cch c Hn - Vit v cc ngha thun Vit.
Theo gio s Nguyn Ngc San th s d nhng ch Hn trong ting Vit c hai cch c Hn
Vit l do c cch c k hy, c bit t min Trung tr vo. V d:

Ch Hn Cch c Hn Vit Ngha Thun Vit

hong, hunh Mu vng

sn, san Ni, non
d, dch D, i, coi thng

Cch c KUN

Cch c theo ngha ca ch Hn, ng vi ngha ca ting Nht cn gi l KUNYOMI hay

KUNDOKU.Trong Bng ch Hn thng dng gm 1945 ch th c 40 ch ch c cch c
KUN.V d: (saku) = (hoa) n, (hako) = ci hp. (musume) = con gi, v.v

Trong s 40 ch Hn ch c cch c KUN th c 4 ch Hn t to ca ngi Nht c gi l

Kokuji(quc t) nh (hatake) = rung kh, nng; (waku) = khung, phm vi; v.v

V s lng cch c KUN ca mt ch Hn ti thiu l 1, trung bnh l 4 v ti a l 10. Chng

ta c th tham kho mt s ch Hn trong bng k sau y:
 Ch Hn Cch c ON Cch c KUN Tng

ON KU

Shita, shimo, moto, sageru,

(h) Ka, ge sagaru, kudaru, kudasu, 2 10
kudasaru, orosu, oriru

Ue, uwa, kami, ageru, agaru,

(thng) J, sh 2 8
noboru, noboseru, nobosu

Majiwaru, majieru, majiru,

(giao) K 1 7
marazu, mazeru, kau, kawasu

Kegasu,
() O kegareru, kegarawashii, yogosu, 1 6
yogoreru, kitanai

Kurushii, kurushimu,
(kh) Ku 1 5
kurushimeru, nigai, nigaru

(hng) K, ky Ka, kaori, kaoru 2 3

(kt) Ketsu Musubu, yuu, yuwaeru 1 3

(nguyt) Getsu, gatsu Tsuki 2 1

Phn bit cch c ON v KUN trong nhng t vit bng ch Hn

Nh trn nu v cch c ON v cch c KUN ca ch Hn trong ting Nht, song trong

mt t vit bng ch Hn th lm th no bit c t c theo cch c ON hay cch
c KUN? Mt t vit bng ch Hn c ba loi: t 1 ch Hn, t 2 ch Hn v t 3 ch Hn.
Nu 3 loi t k trn tt c c theo cch c ON th thuc loi t Hn Nht (tng ng t
Hn Vit). Nu tt c 3 loi trn c theo cch c KUN th thuc loi t thun Nht (tng
ng ngha thun Vit). Nhng ring loi t 2 ch Hn v 3 ch Hn c cch c hn hp na
ON na KUN, c ngha l trong t 2 ch Hn th mt ch c theo ON, mt ch c theo KUN
hoc ngc li, hoc mt yu t Hn kt hp vi yu t ngoi lai (NL) th cng c coi l loi
t hn hp. Sau y chng ti xin nu cch phn bit v cch c theo tng loi t k trn.

- T Hn Nht: ON ON
- T thun Nht: KUN KUN
- T hn hp: ON KUN v KUN ON
KUN NL v NL ON

1. c theo cch c ON i vi nhng t Hn Nht

 (ai) tnh yu (i)
a. T 1 ch Hn (raku) thoi mi (lc)
(shi) bi th (thi)

(seiji) chnh tr
b. T 2 ch Hn (keizai) kinh t
(bunka) vn ha

(shinjidai) thi i mi
c. T 3 ch Hn (nihonjin) ngi Nht
(kenkyuusha) nh nghin cu

2. c theo cch c KUN i vi nhng t thun Nht

(ikioi) kh th
a. T 1 ch Hn (atarashii) mi
(hakobu) vn chuyn

(tachiba) lp trng
b. T 2 ch Hn (torihiki) giao dch
(uchitaosu) nh

(sakadukuriuta) bi ca nu ru
c. T 3 ch Hn (hashiritakatobi) mn nhy cao
(dekigoto) s kin

3. c hn hp ON KUN (Juubakoyomi) hoc hn hp KUN ON (yutyomi) i vi t 2 v

3 chHn.

a. T 2 ch Hn

(honya) hiu sch

Hn hp ON KUN (bangumi) chng trnh
(shigoto) cng tc

(namaniku) tht sng

Hn hp KUN ON (tech) s tay
(shiragiku) hoa cc trng

Hn hp KUN NL (keshigomu) cc ty
NL ON (tabakosen) tin mua thuc l
 b. T 3 ch Hn

(natsudaikon) c ci v h
Hn hp KUN ON ON
(mizutepp) sung phun nc

(ningennami) bnh thng

Hn hp ON ON KUN
(furoba) bung tm

Hn hp ON KUN KUN (dangomushi) su rp

Hn hp ON KUN ON (honbasho) cuc thi u chnh thc ca v

4. Dng c hai cch c ON v KUN i vi mt s t 2 ch Hn, ngha khc nhau hoc

tng ng.

a. Ngha khc nhau

Cch c ON-ON (shij) = th trng
Cch c KUN-KUN (ichiba) = ci ch

b. Ngha tng ng
Cch c ON-ON (shokumotsu) = n
Cch c KUN-KUN (tabemono) = n

Hin tng ng m trong cch c ON v KUN

1.ng m trong cch c ON

a.Mt ch Hn c cch c ON c nhiu trng hp ng m vi cch c ON ca nhiu ch

Hn khc.

Trong Bng ch Hn thng dng gm 1945 ch th ch c khong 65 ch c cch c ON l

khng ng m vi cch c ON ca cc ch Hn khc. Cn li hn 1800 ch c cch c ON
u c t hai, ba ch ng m. S ch c cch c ON ng m nhiu nht l 55 ch.

V d:
m AN c 3 ch l (an, n, m)
m IN c 10 ch l (dn, n, nhn, vin, vin)
m KAN c 42 ch l (can, san, cam, hn, hon...)
m K c 55 ch l (khu, cng, cng, khng, qung)

b.Mt t Hn Nht (t 2 ch Hn c theo cch c ON-ON) c th c nhng trng hp

ng m vi nhiu t Hn-Nht khc.
V d: T shsei c khong 9 t ng m khc ngha.
(tiu sinh) = tiu , ngu
(tiu thnh) = thnh cng nh
 (chiu thnh) = mi n, li mi
(tng tinh) = tng qun
(tiu thanh) = ting ci
(thng th) = th thng
(thiu thnh) = nung bng l
(chung thanh) = ting chung

2.ng m trong cch c KUN

Cch c KUN ca mt ch Hn c nhng trng hp ng m vi cch c KUN ca cc ch

Hn khc. C ngha l mt cch c KUN c nhng trng hp c th vit ra bng cc ch Hn
khc nhau biu th ng ngha khc nhau.

V d 1: cch c KUN moto c th vit ra cc ch Hn nh sau:

(h) = bn di, di s (ch o, hng dn)

(bn) = gc, cun sch
(nguyn) = ngun gc, vn d
(c) = c s, cn c

V d 2: Cch c KUN atsui c th vit cc ch Hn sau:

(th) = nng (do thi tit)

(nhit) = nng (do tip xc vi la, nc si,...)
(hu) = dy, su nng (tnh cm)

V d 3: Cch c KUN okuru c th vit cc ch Hn sau:

(tng) = gi, tin a

(tng) = tng, biu

V d 4: Cch c KUN au c th vit cc ch Hn sau:

(hp) = ph hp, khp

(hi) = gp mt (bn b, ngi thn,...)
(tao) = gp (nn, s c...)

Phn bit cch c M NG, M HN

v cch c hn hp NG-HN, HN-NG trong t Hn Nht

1.Nhng t c cch c NG-NG l nhng t c t xa xa, v cch c m Ng l cch c

ch Hn ca thi c (Khong th k V, VI).
V d:
(ningen) = con ngi (khng c l jinkan)
(rusu) = vng nh (khng c l ryuushu)
(yuigon) = di chc (khng c l igen)
2.Nhng t c cch c HN-HN l nhng t mi, v cch c m Hn l cch c ch Hn
thi Ty-ng (khong th k VII-VIII). Nhng t Hn-Nht c theo cch c HN-HN chim
i b phn.
V d :
(sanbutsu) = sn vt
(kagaku) = khoa hc
(shush) = th tng

3.Nhng t c cch c hn hp l nhng t kt hp gia cch c m Ng v m Hn. Loi t

Hn Nht c hn hp kiu ny c s lng nhiu hn loi t c cch c NG-NG, v cch
c ny k tha v pht huy c vn c, ng thi ngi ta cn dng cch c ny phn
bit mt s t ng m. V d :

a.Hn hp NG-HN :
(tsug) = thun tin
(kesh) = trang im
(zumen) = bn v

b.Hn hp HN-NG :
(chnan) = trng nam
(tennyo) = nng tin
(kamotsu) = hng ha

4.Phn bit mt s t ng m bng cch c m Ng v m Hn.

V d 1 :
(shokubutsu) = thc vt (cch c HN-HN)
(shokumotsu) = n (cch c HN-NG)

V d 2 :
(jiryoku) = sc ht nam chm (cch c HN - HN)
(jiriki) = t lc (cch c HN- NG)

V d 3 :
(ongaku) = m nhc (cch c HN- HN)
(kairaku) = khoi lc (cch c HN- NG)

Ngi tm hiu v cch chit t ch Hn thy c nhiu cch nh ch Hn rt th v cng vi

ngha su xa kinh d. Phn ln y l cch nh ly t ch Hn TQ, khng phi ch Hn Nht
nn minh tng hp li, loi b cc ch gin th, ly t cc trang web hc v sau ). Mt stt
=)

rt di, rt di
ch Nhin ( ) ngha l " tht ch nng "
"Nghing nghing bng nguyt x t (),
Trn lu ch sa (), canh g im t ()"
m tn nguyt x v Ty,
Ch sa canh chy, trng li im t.
Ch : (nh, nh l, cn c theo...) c gii thch nh sau
Ming( ni ra th ph n phi nghe theo, v lm theo nh th
ng bn no thy ch ng trc ch th hiu theo cch con gi ni g th phi lm theo
nh(m nn hiu l con gi phi lm theo nhng g mnh ni)
Bc so cho a leo ln ()
T trn (), nguyt di (), lnh nh mi cho ()
---> ch TY
Ting khuyn hai mm nghe thm khc
Thin khng so trc tiu trn gian.
L ch khc
v ch tiu
ng vua () m mc hai sng (),
Hai mi () ci ming () xin ng qun ti.
--> ch THIN
Ht thc ( ), ht thc (), phy ui tr ( ),
Thp trn (), nht di () , b qu l ()
---> ch PHP
Cy chn di rung n ngay c
La t dng sng th mi gay
m
Con d n c u non,
B la chy ht khng cn cht ui.
phu
Thng em, anh mun nn duyn,
S e em c ch thin tri u
dng
Khen cho thng nh c ti,
u i ci mo ng hoi trm nm.
t
Rung kia ai ct ln cao,
Na vng trng khuyt, ba sao gia tri.
uy
Em l con gi ng trinh
Ch ngi tui Tut g mnh v em.
gio
t cng m cm so su,
Con lay chng ni, cha bu u vo.
tc
Mt vi m k hai chn,
Con dao ci cuc gn mt bn.
chng
Ch lp p ch vit,
Ch vit p ch thp.
tnh
Nh hnh, nht th, t chi, bt u,
T bt, nht bt phi ton ngng lu.
gi
ng th vc cy tre, b nht.
t
Mun cho nh mc thnh lm
Trng cy chi t ting tm lu ngy.
 ho
Thip l con gi cn son,
Np hng gi vn ngt con da k.
tt
Anh kia tay ngn xuyn tm.
thi
Mt tri x v cha.
ty
ng cc liu leo, t trn nhc di, gii bi cho.
thy
Con gi m ng o le,
Chng con cha c k k mang thai.
Ch "Trung" gi ly lm u
"Nht" lng gn gi mt mu khng phai
ngi sang-trng, k trang-i
anh , em hi hnh-hi ch chi?
Ch
Ch nh cng vi ch ta
Hai con ni chuyn th ra ch g?
Th ra ch ny :
Lng nht bnh u nht
T sn in o sn
Lng vng tranh nht quc
T khu tung honh giang.
Ch:
Ta cy () mi mt () ch mong
Ngi ni xa y trong lng () c hay?
Ch:
Chim chch m u cnh tre
Thp trn t di nht ch tm.
(Chit t ch c )
- m mt m, hai tay m qung
Thuyn cho trn ni, thip hi chng ch chi ?
- Li y anh ni nh em n
y l ch mt mt khi r rng.
m mt m hai tay m qung l dng dp ca b min thuyn cho l dng dp ca ch tt
, thuyn cho trn ni, trn ch sn c ch tt . Ghp li chng ta c ch mt (b
mt, rm rp)
- t th l t bn ao,
Ai cm cy so sao li chng ngay.
Con ai m ng y,
ng th chng ng, vn ngay vo so. (Ch hiu )

Hn: Th
Ming c dnh t th phi nh ra
:
t : thay th, h, gip
3 ngi ( + ) thay cho 3 ngi ( + ) thay nhau lm vic c ngy ---> t: thay
th
tn cn: l ch Ti i vi b T .Tm hiu l: ngi con c ti th ra c ca ci (
tn = cn), nu bt ti th chng Tn ra ci g ht,ch t lm phin cha m.
Tin trc: theo sch: thuc b ao. L mt ngi dng bc( ch)trn thuyn( chu),
sau lng git mt con dao. Ti on mun ni n ngi ng mi chu so - ngi pha
trc - Tin .
Hu sau.thuc b Xch. c ch Yu, l b( trong 214 b th- t nay ti xin g 214)- tiu
yu, vi xch- bc ngn - v tri( 214)- theo sau m n( kh nhc).
B, bc ngn, li cn i theo sau th tt nhin phi i sau( Hu ) thi!
ch Bt: khng , thuc b
l ch tng hnh vi hnh con chim(^I) bay vt ln tri( -)
, ngha l" mt ht", BT kh kin.
Ch Th- shi4- ngha l : L, phi, ng. thuc b Nht,trn l Nht, di l chnh .
Chnh li cn " quang" th tt nhin l Phi ri!
Nht nguyt soi ch TH
ngi qun t Chnh nhn ( ch TH)"
Ch Ng
Thuc b Qua. L ghp b qua v ch Th. y l ch Hi .
Ti ngh ngy xa, chin tranh lin min, t khng nh ci TI ca mnh, ngi V s lc
lng, tai cm ngn gio: Ti y!

phn trn l tay tri, ang bc tht .

Tay tri va th xung
C ngay ming Tht nng.
CH S hc Mt bit Mi
Ch Th l mt ci chi m ln.
Ch Ti, chi ny sang bn
Ch Ti l Th, Ti trn bin hnh.
T khoanh tay thnh Liu,
Liu icao thnh hanh
Hanh thng v hng th
Do vt v m thnh

Chng i ! chng thy chng sang,

By gi ch "liu " nt ngang mt ri ( t )!
Trng kia lun di c hoa ,
Chu dao k c ... chng qua v "tin "
"Trai Tam Sn ng ni Tam Sn,
Sn sn xut anh hng ho kit "
Trng Qunh bn mng xung quanh nh on th im, b Quan Bng (tc on Don Nghi,
thn sinh on th im, trong "truyn Trng Qunh" l bng nhn, nhng theo ti liu th u
hng cng, m trng dy hc rt c ting) tm c.
Qunh ni : "Ti l hc tr, thy quan trng bnh vn, ti n nghe trm" .
Quan Bng ni : "c phi hc tr th ta ra cho mt cu i , khng i c ta cho n n "
Bn ra cu i :
Thng qu m ci u ng ca khi nguyn
Qunh ng khu i ngay :
Con mc da cy bng dm nh bng nhn
Ch Nhn: gm b ao (ao kim) trn, di l b tm (qu tim, tm tr, tm lng).
Ch Nhn c l biu th tnh hung tc ng mnh m n tm (tm linh) nh li dao chm
vo tim m vn nn bnh tnh cn nhc vn , bnh tm m i x.
BN
Trong ch Bn cu-to n ba phn: trn l ch bt (bt l tm), k n l ch ao (ao l
dao dng ct cht ra); hai ch ny hp li thnh ch phn (phn l chia) di cng l ch
bi (bi l ng tin) C ngha rng s-d ngho l v c nhiu tin m c phn pht ra cho
thin-h ging nh ta c mt ci bnh m chia ra lm tm ming th tt nhin n s nh dn, do
ngho.
V th ci ngho ny l ci ngho ca nhng tm hn ln, o-c lun ngh n k khc.
Ngi tu nn hc ly ch Bn ca Thng-.
C bi th nh vy:
Tri-tri mnh khng mi thit BN.
Mt nhnh sen trng nu-nng chn.
nh mn m my xanh kt.
gt nh con hc trng ngn.
B-ha ngi i gy mi o.
Gia-n - dng nn NHN.
Chng no t dy tri thay xc
Ch Pht, Thnh, Tin xung trn
B ngha l b tc, gm c ch bt trn, ch Khu di, l m ch con ngi khng
c ming hay ni khc i du cho c ming cng khng ni c thnh li, du c ni i na l
phi ni theo s t ca ngi khc
Phn tch ch chnh thy c hai ch Thng v H hip li, tc l ngi c tm chnh
th khng xu nnh ngi trn, khng hip p ngi di m i cho rng Thng i H p.
Gii thy c 3 phn: bn tri l ch Gic l ci sng. Bn phi l ch ao trn, l con
dao, ch ngu di (ngu l tru). Tc nhin mun gii quyt ci sng ra khi u con tru
th phi dng con dao m m ly ra. Trong cch m nh vy gi l gii-phu. Cch phu thut
phi cn thn, k lng, khng vi-v, khng hp tp th s thnh cng.
TNH l mt s cm mn thn thit nhau. Nu k s di v lu phi ni n tnh cm v
chng. Ch ny hp bi b Tml tm lng vi ch Tinh l ci tinh tu, tt lnh. Hai mn
n ny kh i i cho ng. L mt vn kh gii quyt xa nay. Hy nghe
Phn tch ch KH thy c hai phn: phn chnh yu l m C l xa, l mt vic c
t lu i ri m ming (khu ) vn cn nhc n mi (thp ) ln, tip din khng dt. Mt
b tho l c t bn trn, ngha chung ch kh l lut nh ca v tr khng khc, tuy
nhin nu ngi bit tu, tc l hon ci ci kh ny cng d nh git sng trn ngn c m
thi.
Ngha thy c hai phn:
Phn trn l ch Dng l con d, phn di l ch ng l ta (cest--moi). D l mt
trong ba con vt ngi xa thng em ra t Thn linh, t c Tri t na, nh n Nam-giao
cn du tch, hnh nh ni Cung nh Hu cn . Ba con vt em t sng nh vy gi l Tam
sanh: Tru, D, Heo. Mi mt vt ny n phi chu hy sinh mng sng thay cho ging loi ca n
m cng t, l
mt vic lm c n ngha vy: tc l tinh thn Hin dng. Cn ch Ng l ta t di s hy
sinh, tc l tinh thn phng s. Th nn khi hai ch ny t ln nhau thnh ra ch NGHA l
mt c tnh cao p, n gm tnh cch Hin dng v Phng s. c H-Php ni:
Ngc l nh giam: gm c b khuynl con ch, thm pha sau l ch khuyn , gia l
ngn l li ni. H l t ri th ngi ta i x nh con vt, con ch, c ming cng khng ni
c g. Ngi gi ngc hu nh cng mt tnh ngi! Nh t l trng gii k tri php-lut.
- Ch M bn tri c b Ph l ni t; bn phi pha trn l ch Kim c hnh nh ci
nc nh, bn di ch Vn ni b che khut nn ti tm. Do m l ch pha mt tri b
che khut. Bi, pha c mt tri chiu vo th sng sa m p, cy ci pht trin; cn pha nh
sng mt tri b che khut th ti tm, lnh lo, cy ci khng pht trin.
- Ch DNG gm 2 phn: Bn tri l l b Ph l ni t, bn phi c ch Nht l
mt tri ng trn ng ngang, ni mt tri mc ln khi ng chn tri, bn di l
ch Vt v hnh ging cc tia sng ri xung. Do , ch Dng c ngha l pha c nh
sng mt tri chiu vo, nn sng sa.
l khai = m, n hoa, mi, l hnh nh hai tay y hai cnh ca (mn l ca) ra ngoi
CH Tt c cc yu-l lm mt con ngi ton thin l phi 4 c: Nhn, Ngha, L,
Tr (tng ch vng 4 nt). Ch Ch s thy trc tin l ba vch lin tng trng
cho Tam ti, trn tri, di t, gia l ngi. Thm mt nt s thng qua thnh ra ch Vng
. t pha trn mt nt ch.
Gia ti sao ch th (con heo) li t di b min l mi nh? Bi ngi xa thy trong gia
nh c bn tay ngi n phi l cn kim, chu o, lo lng dnh dm, nui vi con heo, xem
nh b ng khi chi dng bn ra c thm tin. c cu: n b th phi nui heo, Thi vn cn
ngho nui cha c tru.
Phc bn phi b nhn bn tri ch khuyn, ch con ch nm cnh bn ngi. Ch
Phc hm l nm xung, ph phc, p mt vo, ngha m rng l n np, trn trnh, mai phc,
hay ch s khut phc, thun phc
Th ngha l th vui, ham thch: gm b TU () v m c TH (). m TH () li gm
NH ( mimi Tai) v HU (), tc l li nghe thy, ngha l ly, ly v. Bc ra cuc sng
tm ly nhng th vui mang li li ch, nim vui cho bn thn mnh
Vit : ngha l vt qua, Vit Nam, c vit theo li ch Trin thi Ty Hn. Ch tu dng
xc nh ngha v ch qua dng xc nh cch pht m. Ch Vit ging nh mt ngi
cm ci qua (). Trong Hn ng ch qua () c ngha l ci mc (v kh)
Din (s nt: 14) 1. din ra 2. din thuyt, din ging, ni r 3. lm th, m phng, tp trc:
c ghp u tin b THY () v din th phi ni, vng nc ming tm lum, nn b
chnh phi l b Thy, Bn trn l ci nn i, rt cu k cn c chm na b Min (), phn
di l u (-), c (|), phn thn () v 2 chn (). Cuc i ging nh mt sn khu, kip
ngi ging ca mt mn kch, do vy con ngi chnh l 1 din vin trong , s c lc s hin
ho nh 1 dng sng chy tri chy (Thu), i khi phi mnh m, oai v nh loi th d (Dn)
H ma H (H) ti : ma h I DO (b Tuy i chm, i do) nhn (MC ) ln nga c
(`) thy c 1 () mt tri
Qu : s trung thnh (ch Trung ) l mt th ( ch Nht ) bo bi (ch Bi) ng qu,
ng trn trng.
Tr 1. , tr, tr. 2. dng li. Ngi () lm ch () ni h c ng, sinh sng ()
S ni chn. Sau cnh ca l ni () ngi xa dng ru ch cn [jn]
Kinh th . Thc cht y l ch tng hnh, v mt ngi nh trn i
Bao gm 3 ch Khu hp vo nhau
( ngha) => Phm, Vt phm. Ch ny chc l gii thch 3 ci mm chp vo ht to i qu ==>
vt phm (cch gii thch ny cho vui d nh)
Mt chng trai m li hi thm:
Thy em cng mun lm quen
Li s em c ch Thin tri u.
C gi thnh thc tr li:
Anh i ch ni thm ru
Ch Thin tri u li c vt vai.
hiu c li i p ny, ngi c cn phi gii m bng cha kha chit t. Trong li
ca chng trai: Thy em cng mun lm quen - Li s em c ch Thin tri u. chng trai
mun lm quen vi ngi ph n nhng li s ngi ta c chng ri. V ch Thin [] thm nt
u cho nh cao mt cht na s thnh ch Phu [] Ch Phu [] c ngha l chng.
Trong ca dao th hin li p ca ngi ph n: Ch Thin tri u tc ch ch phu [] nhng
li c thm vt vai thnh ch Tht [] ngha l mt. ngi ph n mun ni, tuy c c
chng nhng chng c cng mt ri.
By lu em vng i u
By gi thin mc u ra cha?
V c gi cng chn thnh chia s:
T ngy thip vng mt chng
By gi liu c ngang ra ri.
Cng ging nh bi ca dao trn, chng trai mun hi c gi c chng cha. C gi tr li: Liu
c ngang tc ch T [] (ch Liu [] ngha l r hoc ht, ng m vi ch Liu [] ch
cy liu vn l hnh nh tng trng cho ngi con gi trong th ca c liu yu o t, phn
liu b), nu ch Liu [] thm mt nt ngang th thnh ch T [] c ngha l con). c gi
mun ni, chng nhng c c chng m cn c con na.
Hoc:
ng tri i m i chi
Em xin mt tm ng thi ngh sao?
ng tri tc ch Thin [] m li i m tc l thm mt nt nh trn u, s thnh ch Phu [
] c ngha l chng. Hn na, cu cui: Cho em xin mt tm ri ba chm th ngi hc
cng s on ra l tm chng tc ch Phu [].
Bc l ngi hc rng, hiu nhiu, uyn bc
Bc s phi c lng nhn i, thng ngi, ch nhn i gm ch nh v nhn (ngi) c
ngha hai ngi mi c lng nhn i, ngi thy thuc c bnh nhn mi c lng nhn, v
ngi bnh nhn qu mn ngi thy thuc cng l nhn, thng yu nhau. Nu ch c mt v
th s l tnh n phng hay lng y nh d gh?.

cung
: in
insane in cung mt tr
lunatic in di
khuyni lm vua ng l mt tr,in

Hu
yu
tay phi thng l tay a cm vo ming( tr ngi thun tay tri)

Vng (ng vua)

Tam gii Tri - t - m ty (3 nt honh) kt hp li bng nt s, ni l b ch tam gii => ng
vua mi c quyn lc nh vy.

Ho (tt, hay)
Ph n () + a b trai (), ni ngi ph n mang thai b trai. Ngi xa quan nim ph
n sanh c b trai l vic tt, vic hay.

cu chuyn qua 10 ci ming k ri th tr thnh c

Ch Xun

Ma xun th chnh l tt.

tt th phi c nh bi.
nh bi thng c 4 ngi chi ( + ) 3 gch chnh l 3 ngi cng thm ch Nhn na l
4 ngi.
Th nhng nh nh bi th u c nh 1 ting hay vi ting, nh bi c ngy m. cng ch
Nht vo ta ra c ch Xun ( + +

gm ch in v ch lc
Ngi n ng l lao ng chnh trong gia nh
M cng vic ph bin nht ngy xa l lm ng
=>Nam nhi l ngi s dng sc lc ca mnh gnh vc cng vic lm rung
sng
nc ma ng tng git trn cy ging git nc ng trn mt => chnh l sng
- Gii ngha t NAM (ch Hn ): gm hai ch ghp thnh. l ch IN (l rung) v ch
LC (sc mnh). Ngha l: ngi n ng phi b sc ra cy rung (v l ch gia nh).
- Gii ngha t HU () [l: ngh]. Gm c hai b: b nhn ng v b mc . C ngha
ngi ta lm mt th tm n cy m ngh
- Gii ngha t TN () [l: tin tng]. Gm hai b: b nhn ng v b ngn . C ngha l
li ngi ni ng tin.

Nhm
thai
: c thai
ph n c thai thng c cng chiu nh vua
t th l t bn ao,
Ai cm cy so sao li chng ngay.
Con ai m ng y,
ng th chng ng, vn ngay vo so.
Ch ngha l hiu
Cng c chit t: Ch ny c ghp t ch (ngi con) v ch (t) cng vi du /
tng trng cho thanh kim, vi ni ngi con chng kim ng trng phn m ca b m.
ng vi quan nim ngy xa khi b m mt th ngi con c hiu l ngi con chm lo phn
m ca b m trong vng 3 nm !!

hoa
cy c sau mt thi gian pht trin s c hoa
c( b tho) ho( ch ha) => hoa

TN
l con ngi ni ra li th phi gi li ni ca mnh , ngha l to uy tn cho c nhn
Thip l con gi cn son,
Np hng gi vn ngt con da k.
Ch ho

thnh
: thnh thn , ti ba
ngi c mt tai mt ming m ng trn vua
=> ngi ny hoc l thnh
hoc l ngi ti ba

tai
: i ko may, tai ho
la tng trng cho s m p v may mn, nhng nc sng chy qua lm la tt, iu
may mn i mt , c tai ho

su
bun b
tm trng con ngi vo ma thu thng bun , bun v c , t nhin bun
:lm vic chm ch
Gm ch n trn v ch lc di.
N l m lao ng chc l phi rt sing nng.
: ch n;
Ch n bn cnh hnh 2 cnh tay.m ch ngi phc v, lm n l
Ch go: Miu t mt bc tranh ca mt thnh thp cao c nh, c nc, c phn di v
mt l i vo bn trong.
Ch : Ging nh mt bc tranh miu t cnh ngy xa: Ngy xa tht bn ngoi tim thng
c xu thnh chui v treo ln. V th, ngha l nhiu, nhiu
Ch ngh, nh, mun..
bao gm 3 ch (tri tim), (cy), v (mt)Ngi di gc cy, mt m khng thi
suy ngh. Ngy xa c chuyn bun l hay trn ra mt ni vng v suy ngh, tnh tm. C ch
l do suy ngh c lin quan n l tr, tri tim.
B nhc l tht, bn cnh l ch khuyn t trn b ha: Ngha l tht ch nng..
:Mm k s khi ni l phi ni ra nhng iu hay l dp

ty
: ra
mun ra ci g trc tin phi dng nc
Nim : l tung nh, nh n.
- ch Nim (): gm ch Kim () trn v ch Tm () di.
- Lc no () cng ni nh nhung y p trong lng() l ch Nim.
- Ch M : gm bn tri c b Ph l ni t; bn phi pha trn l ch Kim c hnh nh
ci nc nh, bn di ch Vn ni b che khut nn ti tm...!
- Ch m hm ch pha mt tri b che khut sau nh ni, ch cn m my m,...!
- Theo quan nim dn gian ca ngi ng, th khi ni ngi khut ni, hm ang ni n
ngi qu c, qua i, ngi i v ci m,..