1.

NTE
, Yunan site-devletlerinin genel baz zellikleri incelenmi; bu erevede site,
klelik, demokrasi gibi baz temel kavramlar zerinde durulmutur. Yunan siyasi
hayat, polis (ehir/site devleti) dzenine dayanmaktayd. Her polis siyasal adan
bamszd ve kendi kendini ynetirdi. Site, Yunanlar arasnda siyasi ve hukuki
olduu kadar dini bir birliktelii de ifade etmekteydi. Polis dzeni, kleci bir
ekonomik dzene dayanmaktayd. Yunan ehir devletlerinde demokrasinin yan sra
farkl dnemlerde monarik ve oligarik ynetimler de uygulanmtr.

2.NTE
M.. V. yzyln sonlarndan itibaren Yunan sitelerinde meydana gelen toplumsal ve
ekonomik gelimelere paralel olarak demokrasi kart dnceler belirmeye
balamtr. Bir ksm dnr demokrasiyi toptan reddetme eilimi gsterirken,
bazlar da demokrasinin arlklarnn giderilmesi iin reformlar tavsiye
etmitir. Eflatun, bir dizi reform ile demokrasinin olumsuz yanlarnn
giderilebilecei dncesini savunmutur. Eitlie ve dolaysyla demokrasiye
inanmayan Herakleitos ise ynetimin, vatandalara braklamayacak kadar nemli bir
i olduunu belirterek bu grevin sekinlere ait olmas gerektiini ileri srmtr.
Sofistler ise demokratik dzenin gereklerinin nasl yerine getirilebilecei zerine
dnceler ortaya atmlardr. Tm insanlar balayabilecek genel ve objektif
(nesnel) bir hakikatin olmadna inanan Sofistler dorudan demokrasi dzeninde
insanlarn her eyden nce gzel ve etkili sz syleme gcne sahip olmalar
gerektiine iaret etmilerdir. Sofistler ayrca devlet nedir? sorusuna cevap
aramlar ve bu soruya szleme ve kuvvet kavramlarn merkeze alan iki farkl yant
vermilerdir.
3.NTE
Eflatunun savunduu idealizm felsefesine gre, btn varlklar aslnda dncenin
kendisidir. Maddi gereklere (nesneler) oranla maddi olmayan ilkeler (idealar) daha
salam ve asli bir varla sahiptirler. Maddi gerekler bu ideal varlklardan
tremilerdir. Asl olan, deien dolaysyla mkemmel olmayan eylerin (yani
nesnelerin, grnlerin) arkasnda yer alan mkemmel ve srekli olan idealardr.
nsanlarn duyularyla alglad eyler, idealarn yansmalar veya glgeleridir.
Eflatunun yeryznde kurmak istedii devlet, henz eine rastlanmam; ancak idea
olarak mevcut olan bir devlettir. Ona gre insan hayatnn temel amac erdem; bunun
topluma yansmas ise adalettir. Yasalarn yerini eitim almaldr ve toplumsal
dzen yasalara gerek kalmadan eitimle salanmaldr.

Eflatun ve Aristo iin asl nemli olan Sitedir; birey (vatanda) ise iyi bir Site
iin aratr. Her ikisi de genel karlarn bireysel karlardan nce gelmesi
gerektiini savunmulardr. Ancak Aristo, stad Eflatundan farkl olarak yasalar
ok daha fazla nemser ve egemenlii ellerinde tutanlarn arla kamamalar
iin yasalarn her eyin stnde olmas gerektiini savunur.

4.NTE
Bireyin siyasi kararlara katlmnn artk mmkn olmad, vatandaln anlamn
yitirdii k dneminde, Epikr materyalist dncenin temellerini atmtr.
Stoaclar ise doaya uygun bir yaam srmek gerektiini savunmulardr. Onlara
gre, Tanrnn koyduu, insan tabiatna uygun ve deimez kurallar mevcuttur.
Doal hukuk ad verilen bu kurallar, devletin koyduu yasalardan stndr.

Roma dnemi, siyasi dncelerle deil, son derece gelimi hukuk sistemi ve siyasi
kurumlaryla temayz etmektedir. Eski Yunan siyasi dncesinin at yoldan
ilerleyen Romallar, dnya apnda yeni bir dzen (pax romana), bir dnya bar
kurmay ncelemilerdir. Romann yaylma siyaseti gl ve kutsallatrlm tek
bir efi (imparator) gerekli klmtr. Buna paralel olarak, imparatorun emirlerini
yukardan aaya doru yerine getirebilecek merkez bir ynetimin ve gl bir
brokrasinin kurulmas gerekmitir.

Hristiyanlk ile birlikte lk an monist (teki) yaps yerini dalist (ikici)

bir yapya brakmtr. nceki dnemde, site-devlet her eyi iermekteyken yani din-
devlet, dnyevi-uhrevi, ruhani-cismani gibi ayrmlar sz konusu deilken,
Hristiyanln belli bir yorumu neticesinde bu ayrmlar ortaya kmtr. Bat
siyasi dncesi, Hristiyanln bu ikici yapsndan beslenerek gelimitir.

5.NTE
, feodal dzenin ortaya k ve geliimi zerinde durulmutur. nceki ada
klelie dayanan ekonomi, Orta a ad verilen bu dnemde derebeylik zerine
kurulmutur. retim tekniinde ortaya kan baz gelimeler kleci retim
biiminden farkl bir ekonomik organizasyonu gerekli klmtr. Bylece yeni dnemin
koullaryla uyumlu farkl bir ekonomik rgtlenme, yeni bir retim ekli ortaya
kmtr. Feodalite veya derebeylik ite bu yeni siyasal, toplumsal, iktisadi,
hukuki rgtlenme biiminin addr. Feodalite, siyasi merkeziyetin olmad,
devlet iktidarnn paralanm durumda bulunduu bir dzendir. Feodalite, bir yandan
devlet otoritesini dier yandan bireyin zgrln salayan egemenlik ve mlkiyet
kavramlarn birbirine yaklatrmtr. Bu dzende egemenlik, bir mlkiyet hakkna
dnmtr.

Feodaliteye paralel olarak Orta aa damgasn vuran bir dier gelime Kilise ile
devlet arasnda, iktidarn kime ait olaca konusunda sren atmadr. Kilisenin
stnl ele geirdii ilk dnemde Roma-Cermen mparatorluu teokratik bir nitelik
kazanmtr. mparator lkeyi ancak Kilisenin onayyla ve Papadan ald vekletle
ynetebilmekteydi. Milli devletin kurulmas Kilisenin stnlne son vermitir.

Orta a dnrleri, iktidarn snrlar konusunda deiik fikirler

serdetmilerdir. Aquinolu Thomas, kurduu yasalar hiyerarisiyle dnyevi iktidarn
snrlarn izmi ve anayasaclk dncesinin tarihteki nemli temsilcileri
arasnda yer almtr.

6.NTE

slam dini, insann bireysel yaam iin olduu gibi toplumsal ve siyasal hayatla
ilgili de belli normlar getirmitir. slamiyetin birincil kayna olan Kuranda,
bireyin yaam tarzna ilikin belli kurallarn (emir ve yasaklar) yan sra toplum
dzeni ve siyasetle (ynetim, devlet) ilgili baz temel ilkeler de bulunmaktadr.
Bu nedenle, slamda din-devlet, ruhani-cismani iktidar ayrm yoktur. Bu anlamda,
slamda, Hristiyanlkta olduu gibi devlete kar konumlanm Kilise benzeri bir
kurum da sz konusu deildir. slami ynetim anlaynn en nemli ilkelerinden biri
danma, fikir alveriinde bulunma anlamna gelen meverettir.

Orta a slam dncesinin en nemli temsilcilerinden biri bn Haldundur. Kuzey

Afrikal bu dnr, gzleme dayanan, ampirik almalaryla, 19. yzylda doacak
sosyolojinin habercileri arasnda saylr. Sosyologlarn en tarafsz olarak
nitelendirilen bn Haldun, birok Osmanl ve Batl dnr etkilemitir. mran
lmini kurarak bilimsel tarihiliin ve sosyolojinin temellerini atmtr.
Nedensellik prensibini tarihe uygulayarak yani olaylar arasnda geriye dnk
balantlar kurarak, tarihe ve toplumlara ilikin yasalar bulmaya almtr. bn
Haldun toplumlar gebe toplumlar ve yerleik toplumlar olmak zere ikiye
ayrm; yerleik toplumlarda tr siyasetin sz konusu olabileceini
gzlemlemitir: Akli siyaset, medeni siyaset, dini siyaset. Ona gre, toplumun
ortaya k gibi devletin douu da sosyal bir olaydr ve zorunluluktan ileri
gelmektedir. Devletlerin kurulu, ilerleme, doruk noktas, k ve yok olma
eklinde birbirini takip eden be aamadan gemek durumunda olduklarn ileri
srerek dngsel bir tarih anlayn benimsemitir.

7.NTE
XVI. yzyldan itibaren merkezi krallklarn glenmesi ve bylece kurulan milli
devletler, Kilisenin iktidarna bakaldrmlardr. Bu durum zaman ierisinde kraln
iktidarnn giderek snrsz ve mutlak bir nitelik kazanmasna yol amtr. Ayn
dnemde Kilisenin iktidar, Hristiyanlk iinde de sorgulanmaya balamtr.
Kilisenin kurduu hiyerarik dzene yneltilen eletiriler, Hristiyanlk iinde
Protestanlk ad verilen yeni bir akmn domasyla sonulanmtr. Papann
iktidarna vurulan darbelerle krallar (dnyevi iktidar) tamamen rakipsiz kalmtr.

talyan birliinin salanmas iin aba sarf eden, Prensin yazar Floransal
dnr Machiavelli siyaset ile ahlakn birbirinden ayr eyler olduunu syleyerek,
bu ikisinin (siyaset ve ahlak) birbirine kartrlmasnn insanlara bir fayda
salamayacan ileri srmtr. Machiavelli, siyasi konular, etik ve dini
ilkelerden bamsz bir ekilde ele almas nedeniyle siyasi dnce tarihine nemli
bir yenilik getirmitir.

ngiliz dnr Hobbes ise, lkesinin ve Avrupann yaad genel kargaa

dneminde, kraln yetkilerinin snrlandrlmasnn yanl olduunu savunmu, mutlak
iktidar salam temellere oturtmaya almtr. Hobbesa gre mutlak iktidar
kaynan, Tanrdan deil bireylerin ortak karlarndan almaldr. Hobbes, ruhani
ve dnyevi iktidar ayrmna kar km, i bar salayabilmek iin egemen gcn,
dini ve dnyevi iktidar tek elde toplamas gerektiini savunmutur.