X Nauno/struni simpozij sa meunarodnim ueem

METALNI I NEMETALNI MATERIJALI Bugojno, BiH, 21-22. april 2014.

SANACIJA SA OJAANJEM DRVENIH KONSTRUKCIJA

Repairing and strengthening of existing wooden structures

Doc. Dr. Amir auevi, dipl.ing.gra.

Doc. Dr. Nerman Rustempai, dipl.ing.arh.
Nadira Kuljuh-Boli, dipl.ing.arh.
Univerzitet u Sarajevu, Arhitektonski fakultet
Sarajevo

Kljune rijei: sanacija, ojaanje drveta, lamelirani nosai

REZIME
Drvo je prvi od materijala otpornih na zatezanje koji je upotrebljen u podizanju konstrukcija. Izrazito
je anizotropan materijal. vrstoa drveta u pravcu vlakana je mjerodavna za dimenzioniranje.

Sa ekonomske take gledita upitna je potreba ojaavanja oteenih drvenih konstrukcija. S obzirom
da se radi o laganom materijalu, pogodnom za ugraivanje i manipulisanje, ini se da je
najracionalniji postupak njihova zamjena, tim prije to je i rastereenje mogue ostvariti na relativno
jednostavan nain. I pored navedenog esto se, iako ne kao masovna i serijska praksa, ojaanje
drvenih nosaa uspjeno realizuje. Najei sluaj u visokogradnji jeste potreba za sanacijom sa
naknadnim ojaavanjem elemenata ve izvedenih konstrukcija.

U principu mogu se navesti dva valjana razloga za potrebu ojaanja nosaa izloenih savijanju i to:
da se povea moment inercije (otpora) poprenog presjeka i da se povea krutost presjeka (EI).

ABSTRACT
One of the first tension resistant materials that is used to build structures is wood. It is highly
anisotropic material. The strength of wood in the fiber direction is relevant for dimesioning.

From the economic point of view necessity of strengthening the damaged wooden structures is
questionable. Given that this is a light material, suitable for installation and handling, it seems that
the most reasonable method is its replacement, especially since the unloading can be achieved in a
relatively simple manner. Besides the above mentioned, although not as massive and standard
practice, often the strengthening of wooden beams is successfully implemented. The most common
cause of the subsequent strengthening is the need for elements restoration in already completed
structures.

In principle, there can be mentioned two valid reasons for necessity of strengthening wooden beams
exposed to bending, as follows: to increase the moment of inertia (resistance) of the cross-section
and to increase the stiffness of the cross-section (EI).
1. UVOD
Drvo je prvi od materijala otpornih na zatezanje koji je upotrebljen u podizanju konstrukcija.
Izrazito je anizotropan materijal. vrstoa drveta u pravcu vlakana je mjerodavna za
dimenzioniranje.

Prednosti upotrebe drveta su prije svega mala teina 600-1000 kg/m3, dobar odnos
vrstoa/teina, sijee se na potrebnu duinu na gradilitu bez potekoa, jednostavno se rade
spojevi izuzev specijalnih vrsta kao to su lamelirani nosai, ima povoljnu cijenu i atraktivnog
je izgleda.

Nedostaci upotrebe ovog materijala su brojni u rasponu od niskog modula elastinosti 8000-
15000 MPa, velikih deformacija, teenja, oteanog formiranja krutih vorova (samo polukruti
i zglobni), pa do razliitih vrstoa koje variraju du vlakana (osim za perploe i furnir
ploe), bubrenja pod uticajem vlage, malih raspona (izuzev lameliranih nosaa), slabe
otpornosti na poar.

Zauuje injenica kako se malo prostora i panje posveuje pripremnim i privremenim

radovima na poslovima sanacije oteenih objekata visokogradnje, a oni su itekako vani,
kako sa stanovita obezbjeenja od daljnjeg uruavanja, tako i zbog uea u konanoj cijeni
tih radova.

Sa ekonomske take gledita veoma je upitna potreba ojaavanja oteenih drvenih

konstrukcija. S obzirom da se radi o laganom materijalu, pogodnom za ugraivanje i
manipulisanje, ini se da je najracinalniji postupak njihova zamjena, tim prije to je i
rastereenje mogue ostvariti na relativno jednostavan nain. Najei sluaj u visokogradnji
jeste potreba za sanacijom, ili ojaavanjem elemenata krovnih konstrukcija.Sredstva,
materijali i naini ojaavanja ovih konstrukcija mogu biti veoma razliiti, poevi od valjanih
profila i elinih lamela, do posebno oblikovanih elemenata od armaturnog eljeza tzv.
tapnih proteza, u vidu kratkih reetkastih nosaa, pogodnih za serijsku primjenu.

2. OTEENJA KONSTRUKCIJE
U najveem broju drvenih krovnih konstrukcija postoje oteenja, posebice usljed prisustva
vlage javljaju se drvene gljive i insekti. Oteenja mogu biti povrinska ili pak kao druga
krajnost toliko duboka da je drvo izgubilo nosivost. Nerijetko su krovne konstrukcije
konstruktivno loe rijeene to uzrokuje nepovoljnu raspodjelu optereenja, te se javlja
opasnost po pitanju stabilnosti konstrukcije.

U sluaju jako velikih oteenja najjednostavnije je cijelu konstrukciju zamijeniti. Kod manjih
oteenja ili kod oteenja objekata kulturne batine mijenjamo samo pojedine dijelove.
Zatita se radi sa biocidnim sredstvima i novih i starih elemenata konstrukcije u sluaju
nametnika. Zamjena oteenih dijelova je u veini sluajeva kompliciran postupak jer su
obino najoteeniji dijelovi najoptereeniji i najtee dostupni trai su struno i pravilno
podupiranje ostalog dijela konstrukcije, uz detaljan projekat i kvalitetnog izvoaa.

Nikad se u ovakvim sluajevima strunog podupiranja ili ubacivanja novih elemenata ne

moe biti dovoljno oprezan. Konstrukciju je pri zamjeni potrebno rasteretiti, a kod
podupiranja paziti da se dijelovi konstrukcije ispod ne opterete pretjerano. Danas se koriste
brzo rastue vrste drveta, vrijeme sjee je krae, te je neophodno zatiti drvo odgovarajuim
sredstvima. U vremenima koja su za nama, u pilanama se paljivo birala drvena graa,
praktino bez greke, sa dovoljno vremena da odlei.
3. SANACIJA SA OJAANJEM DRVENIH KONSTRUKCIJA
U sluajevima kada se utvrdi da postupak sanacije nee garantovati sigurnu upotrebu objekta,
potrebno je uraditi i odgovarajua ojaanja. Ojaanja se rade i u sluajevima poveanja
optereenja koja djeluju na objekat ili se pak radi nadogradnja postojeeg objekta. Stepen
ojaanja konstrukcije objekta nije mogue podii na najvei stepen sigurnosti, a da ne ulazimo
u naruavanje izvorne koncepcije objekta.

Sanacija sa ojaanjem jeste podvarijanta sanacije i rekonstrukcije, jer se nalazi negdje izmeu
ta dva zahvata. Rije je o potrebi da se konstruktivni elementi koji su tee oteeni, bez
njihove zamjene (konverzije), ojaaju kako bi mogli sluiti prvobitnoj namjeni.

Odluka o nainu rjeavanja problematike sanacije i rekonstrukcije ovisi prije svega od:
seizmike zone lokacije na kojoj se objekat nalazi, tipa i nivoa povreda, vremena koje nam je
na raspolaganju za intervenciju, raspoloive opreme, ekonomskih kriterija i stepena
zahtijevane sigurnosti.

Taj postupak moe biti dosta sloen, prvenstveno sa stanovita realizacije izvoenja, zbog
nedostupnosti, ali i potrebe za rastereenjem, koje opet za sebe predstavlja dodatni postupak
koji zahtjeva, ukoliko se ne radi o elementu manjeg znaaja za cijeli sistem, ili rutinskim
radovima, dodatnu analizu, pa i proraun, sa prateim skicama.

Prilikom projektovanja ovakvih radova esto se mjenja statika ema i konstruktivni koncept
oteenog elementa, to opet navodi na zakljuak da se radi o postupku koji je izmeu
sanacije, u klasinom smislu, i rekonstrukcije.

Konstrukter mora da, pored valjanog uvida na licu mjesta i sagledavanja cjeline
konstruktivnog sklopa, uzimajui u obzir i vrste upotrebljenih materijala, karaktera nosivog
tla i sl., razmotri na osnovu saznanja o uzrocima povreda, statiko-konstruktivnu poziciju
konstrukcije. Ovo se prvenstveno odnosi na promjenu - opadanje (degradaciju) njene krutosti,
posebno ako su uzroci povreda ratna dejstva, eksplozije plina, dinamiki udari od tekog
prometa, i posebno seizmika dejstva. Tome treba pridruiti i mogui gubitak, ostvarenog, ili
neostvarenog, ali u svakom sluaju poeljnog i, u nekim sluajevima zahtjevanog, duktiliteta.

Openito uzevi, moe se smatrati da je nastupila kvalitativna promjena mehanikih osobina

ugraenih materijala, pa time i cijelog sistema.

U takvim okolnostima moe se sa dovoljnom sigurnou smatrati kako su presjeci takvih

elemenata dovedeni do graninog stanja nosivosti i upotrebljivosti, ili barem nekog stanja
koje je sasvim blisko tome.

Pored promjene krutosti, treba razmotriti realnu mogunost pojave zaostalih napona i
deformacija u elementima.

U sluaju kada drvo ima podune pukotine mogu se koristiti sintetike smole. Druge solucije
podrazumijevaju postavljanje vilica u cilju ostvarivanja povezanosti odvojenih dijelova,
ojaanja uz koritenje podune eline ploe, spojene zakivcima meusobno ili uvezane sa
vilicama. Mogue je postaviti prednapregnuti kabl du, na odgovarajui nain oblikovanih,
linija, blizu dva lica nosaa. Povrina zidova neposredno ispod oslonaca drvenih greda je
potencijalno slabo mjesto u ovakvim konstrukcijama i treba ih provjeriti i konsolidirati.

3.1. Ojaanje drvenih nosaa

Vrlo je vano osigurati vezu izmeu zidova i tavanica, odnosno zidova i krova. U sluaju
jakog potresa mogue je da bude premaena sila trenja koja se razvija na kontaktu zidova i
tavanica, i tada svaki zid djeluje za sebe i oteuje se oscilacijama, u vlastitoj i u ravni
okomitoj na nju. Kod drvenih tavanica fiziki se elinim sponama ili trnovima vri
povezivanje nasuprotnih zidova u nivou stropa. Armirano-betonske horizontalne konstrukcije
izvode se monolitno vezane sa horizontalnim serklaima.

Drvene meuspratne tavanice zbog svog sastava i drveta kao osnovnog materijala imaju i
drugaiji pristup prilikom intervencija. Drvo je zbog svog sastava podlono djelovanju
insekata i gljivica tako da se u ovim sluajevima moe primjeniti i preventivna zatita koja
sprijeava dalje irenje tetoina. Metode mogu biti fizikalne (vrui zrak, mikrotalasi,
povrinsko sagorjevanje) i hemijske to podrazumjeva upotrebu otrovnih gasova, tenih
sredstava za impregnaciju kao i kapsula sa otrovom za tee dostupne dijelove konstrukcije.
Poto se ove metode koriste u objektima gdje se boravi, javlja se briga i rasprave o isparenju
tetnih gasova i njihovom uticaju na zdravlje ljudi.

Razlozi za pristup sanaciji i ojaanju drvenih tavanica mogu biti razliiti. injenica je da se
ovim zahvatima pristupa i na neoteenim drvenim elementima tavanica zbog nedostataka u
odnosu na budui nain koritenja i mogue probleme sa nosivou pod planiranim
optereenjima. Lokalna oteenja kao i oteenja na veim povrinama drvenih tavanica
razlozi su da se pristupa sanaciji i ojaanju drvenih elemenata tavanica.

Oslonci greda u zidovima su najosjetljiviji i najugroeniji dijelovi stropne konstrukcije, jer na

osloncima najee dolazi do truhljenja "glave" greda, zbog nemogunosti ventilacije ili
usljed prodiranja vlage u prostor u zidu gdje se oslanja greda (kutija oslonca). U ovom sluaju
se truhli dio drveta mora odstraniti i greda se sa jedne ili obje strane mora ojaati. Ojaanje
greda kod manjih oteenja vri se oblaganjem greda drvenim talpama sa strane, ali ovim se
poveava oslonac grede to zahtijeva dodatno ulaganje u zid to slabi presjek zida. Druga
varijanta je ojaanje glave grede sa valjanim profilima. Prije poetka radova strop se mora
osigurati provizornom gredom koja se prostire du zida i optereenje sa oteene grede
prenosi na ostale, zdrave grede. Oteene grede se u nekim sluajevima ne zamjenjuju nego se
modanicima povezuju sa novim dodatim gredama, da bi podgled stropa ostao neoteen.
Ovo su razlozi da su nove grede neto manje i postavljaju se 2-3 cm iznad donje daane
oplate. Ovaj tehnoloki postupak ne zahtijeva dizanje postojeeg stropa i donje daane
podloge. Prilikom ovih intervencija podrazumjeva se da su svi oteeni dijelovi grede
uklonjeni i zapunjeni vjetakom smolom i da je sva greda premazana zatitnim sredstvima
(Slika 1).
Slika 1. Ubacivanje novih dodatnih greda uz postojee i ojaanje sa valjanim profilima

Za poveanje nosivosti ili kod oteenja ela drvenih greda na osloncima truhljenjem,
larvama ili gljivicama, kod smanjenja vrstoe drveta i dr. mogue je poveati ili dopuniti
popreni presjek drvene grede malterom od mjeavine cementnog maltera i epoksi smole (sa
< 20% reagujuih umjetnih materijala). Ova polimer-hemijska sanacija glava greda sastoji se
u tome da se u zdravom dijelu drveta bue rupe i kroz njih se uvodi armatura od FRP ipki.
Kompletna glava grede se zatim radi od maltera na bazi epoksidne smole (presuje se). Za
bolje vezivanje drveta i maltera u drvo se zakucavaju spojni elementi od elika ili drveta i
preko njih se izljeva malter (Slika 2).

Slika 2. Polimer hemijska sanacija stropnih greda

Kod povrinskih oteenja greda mogue je izvriti konsolidaciju grede injektiranjem sa

smjeom od epoksi smola uz predhodno odstranjivanje oteenog dijela drvene grede (Slika 3).

Slika 3. Konsolidacija greda sa malterom na bazi vjetakih smola

Ako je iz formalnih razloga opravdano, mogue je strop ili krovnu konstrukciju poduprijeti
drvenim ili elinim profilima na mjestima oslanjanja. Na ovaj nain je mogue poveati
nosivost stropa, smanjenjem raspona konstrukcije.

Ukoliko neke grede vie nemaju potpunu nosivost ili ako se strop treba prilagoditi za vea
optereenja, pojedine grede se mogu objesiti na eline podvlake, bez oteenja donjih slojeva
stropa. Ove podvlake od elinih profila se smjetaju u sloj ljunka i postavljaju se paralelno
sa postojeim drvenim gredama koje nose donju postojeu plafonsku konstrukciju. Na ove
profile mogue je i osloniti eventualno novi pregradni zid. Za traverze je potrebno u zidovima
iskopati leita i izbetonirati betonske jastuke sa anker ploama na koje se profili oslanjaju i
fiksiraju varenjem.

Ako kompletna konstrukcija stropa zadovoljava traene zahtjeve nosivosti, ipak su neka
mjesta oslabljena dodavanjem pregradnih zidova ili oteenim gredama. U takvim
sluajevima izvodi se sloj betona debljine 5-7 cm koji ima ulogu prenoenja optereenja (ako
je mogue neka vrsta lahkog betona radi teine). Ovaj sloj betona nije nosei tako da ne
zahtjeva oslonce, meutim ne smije prekoraiti teinu uklonjenog ljunka od nasipa. Ovaj sloj
betona smanjuje ugib stropa i predstavlja odlinu ravnu podlogu za izvoenje slojeva poda,
kao i za izvoenje hidroizolacije u mokrim porostorijama. Ukoliko se ispod ove ploe koja
prenosi optereenje postavlja sloj izolacije, ovaj se izvodi kao plivajui estrih i sprijeava
daljnje prenoenje udarnih zvukova kroz konstrukciju.

U sluaju kada se ove ploe za prenoenje optereenja spoje sa drvenim gredama na nain na
koji ne dolazi do smicanja slojeva, i gdje se betonskoj ploi predaju sile pritiska, a drvenim
gredama sile zatezanja, nastaje spojena tj. spregnuta stropna konstrukcija. Nosivost ovog
stropa se poveava, a naroito se smanjuje mogunost ugiba. Posebna panja se mora obratiti
spajanju drvenih greda sa armirano betonskim ploama, a to se moe izvesti specijalnim
spojnim sredstvima, pojedinanim zavrtnjima ili spajalicama zavrtnjima. Treba voditi
rauna o zatiti od korozije ovih spojnih elemenata (pocinavanje, nehrajui elik). Pri
ugradnji se, zbog teine mokre betonske ploe, drvene grede moraju poduprijeti prema
statikom proraunu. Debljina ploa je 6-10 cm, a spojna sredstva za sprezanje moraju
doprijeti 4-6 cm u plou, dok je razmak spojnih elemenata je 10-50 cm.

Posljednji nivo ojaavanja postojeih drvenih stropnih konstrukcija jeste izvoenje

samonosive armirano-betonske ploe, kojoj postojei strop slui samo kao oplata. Ova metoda
se koristi preteno u izgradnji potkrovlja, da bi se dobio slobodan izbor postavljanja zidova u
potkrovnoj etai i da bi ometanje stanara na etai ispod bila minimalna. Ukoliko se okrugle
drvene grede vjeaju na AB plou, onda je ova metoda mogua i kod oteenih drvenih
konstrukcija (uz podupiranje pri betoniranju). Zbog velike teine betona (oko 500kg/m2 pri
debljini ploe od 20cm), betoniranje se vri u dvije faze (da bi se izbjeglo podupiranje na vie
spratova). U dvije faze betoniranja moraju se ugraditi spojevi da bi ove dvije ploe radile
zajedno na smicanje. Ploa mora na minimum 50% svoga obima dobiti oslonce u obodnim i
unutarnjim nosivim zidovima.

Ukoliko nosivost stropne konstrukcije to dozvoljava, tj. ukoliko se ne prekorai teina starog
poda, mogu se izvoditi sve uobiajene podne konstrukcije sa plivajuim estrihom. Uteda na
teini postie se koritenjem "leca- estriha" ili redukcijom debljine estriha koritenjem estriha
sa umjetnim smolama.
Ako se u mokrim vorovima nalazi drvena stropna konstrukcija1 pri sanaciji preko stropa
mora se postaviti masivna ploa koja omoguava postavljanje horizontalne hidroizolacije.
Ukoliko se ne izvodi betonom sprezanje ploa za drvenu konstrukciju, mogue je izvesti sloj
od estriha preko daane oplate koji bi djelimino ulazio u okolne zidove i tako postao
djelimino nosei.

Ukoliko je postojea stropna konstrukcija previe oteena ili ako se odreenim

intervencijama stanje u osloncima znaajno mjenja, preporuuje se uklanjanje djelova ili ak
cijele stropne konstrukcije i izvoenje novih masivnih stropova od armiranog betona ili
polumontanih ploa.2

Ako u zidu postoji oslonac od 15 cm, nova konstrukcija se moe direktno osloniti na stara
mjesta. Kod drugih drvenih stropnih konstrukcija se mora izbiti oslonac u zidu cijelim
obimom stropa. Posebna panja se mora obratiti izolaciji dijelova i vezivanju stropa za zidnu
konstrukciju. Ovo se moe izvesti elinim ploama koje se vezuju elinim sajlama sa
stropnom konstrukcijom ili ukoliko vizuelno oteenje fasade nije mogue, modanicima /
diblama koje se iznutra postavljaju i presuju malterom od umjetne smole. Ako je zidna
konstrukcija solidna ili je naknadno injektirana i konsolidovana predpostavka je da e nastati
dobar spoj nove armiranobetonske ploe i zida i naknadno ankerisanje nije potrebno.

Slika 4.Primjer ojaanja oteenih drvenih greda

1
Prema graevinskim propisima iz vremena izvoenja objekta u mokrim prostorijama su se izvodili masivni
zidani stropovi sa traverzama zbog vee mogunosti prodora vode i vlage, meutim tokom vremena bile su
mogue izmjene mjesta mokrih prostorija u dispoziciji stana.

2
Pravilnik o tehnikim normativima za sanaciju, ojaanje i rekonstrukciju objekata visokogradnje; Sl. list SFRJ
br. 52/85; lan 20.- Ako postojee meukatne konstrukcije ne povezuju nosive zidove i nemaju potrebnu
krutost, pojaavaju se ovako:

1. uvoenjem elinih zatega s obiju strana zidova ako su medukatne konstrukcije od drveta pri
emu se zidovi, ako su kameni, injekliraju u razini stropa, u visini 60 cm najmanje;
2. uvoenjem dijagonalnih zatega ako su medukatne konstrukcije od drveta, uz istovremeno sidrenje
drvenih greda u zidove. Raspored i dimenzije zatega odreuju se raunski, pri emu se na
jednokatnim objektima zatege rasporeuju konstrukcijski, bez prorauna;
3. zamjenom dotrajale drvene meukatne konstrukcije stropom od armiranog betona, pri emu se veze
stropa sa svim nosivim zidovima osiguravaju prosijecanjem zidova na udaljenosti 1,5 m najmanje.
3.2. Armiranje drvene konstrukcije
Najee se armiraju konstruktivni elementi od drveta, kada se oekuje da e u eksploataciji
biti izloeni savijanju, dakle oni u ijim poprenim presjecima e se javljati naponi pritiska i
zatezanja. Posebno je od interesa zategnuta zona u kojoj se, po pravilu, dogaa slom.
Istovremeno, armiranjem pritisnute zone moe se znatno poveati nosivost nosaa izloenog
savijanju. Na taj nain mogue je pomjeriti (odgoditi) poetak plastifikacije te zone.

U principu savijanju i, mogu se navesti dva valjana razloga za potrebu armiranja nosaa i
to: da se povea moment inercije (otpora) poprenog presjeka ili da se povea
krutost presjeka (EI).

Uzimajui u obzir mehanike osobine drveta, istiu se zahtjevi koje materijali za armiranje
(armatura) trebaju posjedovati: visok stepen elastinosti, dovoljan duktilitet na granici
sloma, prepoznatljivu granicu sloma, otpornost na vanjske uticaje, naroito vlagu,
ekonominost, mogunost jednostavnog ugraivanja i kvalitetnu prionjivost.

Najvie se kao materijal za armiranje koristi tzv. betonsko eljezo (eline armaturne ipke),
jer je to vrlo ekonomian i dostupan materijal, lako se ugrauje (montira), a postoje i
dugotrajna iskustva sa njegovom primjenom. Najkvalitetniji materijal, koji zadovoljava skoro
sve zahtjeve, jeste zatiena ica od visokovrijednog elika. Najvie se koristi ica promjera
do 5 mm, sa vrstoom na kidanje od 700 MPa, pa sve do ak 4200 MPa, sa modulom
elastinosti E = 2,1105 Mpa.

Bilo je, meutim, niz pokuaja (i realizacija) i sa drugim materijalima i kombinacijama, kao
na primjer:

fiberglas,
ojaanja aluminijumskim trakama,
ojaanja plastinim trakama, i sl.,

ali su uglavnom sve ove varijante ostale na nivou pokuaja, prvenstveno iz komercijalnih
razloga.

Zbog svega navedenog, moe se konstatovati da princip armiranja drvenih nosaa, u iroj
primjeni, nije dovoljno afirmisan. Razlog tome ne treba traiti u nedostacima tog principa, ve
ponajvie u visokoj cijeni tog proizvoda. I pored svega esto se, iako ne kao masovna i
serijska praksa, armiranje drvenih nosaa i uspjeno realizuje. On se pokazao kao naroito
efikasan postupak kada se radi o naknadnom ojaanju ve izvedenih konstrukcija. U tu svrhu
se uspjeno primjenjuje, komercijalno najpovoljnija solucija: armaturno (betonsko) eljezo
razliitih promjera.U tom smislu, slino kao i kod novih modela, potrebno je paljivo
pristupiti realizaciji, a to praktiki znai da se armatura postavlja u kvadratne ljebove koji
moraju imati vee dimenzije od armature za najmanje 2 mm. Veza izmeu armature i drveta
se ostvaruje zaljevanjem ljebova epoksidnom smolom. Prilikom ugradnje armature pritisak
presa treba da je 0,2 - 0,3 MPa.

3.3. Armiranje lameliranih drvenih nosaa

Lamelirane konstrukcije se koriste zbog svojih visokih mehanikih karakteristika,
industrijske izrade, mogunosti koritenja raznih oblika, fleksibilnosti, te prihvatljive
rezistentnosti na hemjske uticaje. Njihovim armiranjem poveavamo im nosivost.
Poloaj podune (glavne) armature u presjeku i poprene armature du nosaa je prikazan na
slici (Slika 5).

ho Fa h ho Fa h

b b

Slika 5. Jednostruko i dvostruko armiran presjek

IIp

IIp c

y
IIp II
IIp h
y

Slika 6. Dijagrami raspodjele normalnih napona po izloenoj povrini rupe, te smiuih napona

4. PRORAUN GRANINE NOSIVOSTI OJAANOG PRESJEKA

Pod pojmom granina nosivost presjeka za prosta naprezanja, podrazumijevamo najveu
vrijednost presjene sile (N, T ili M), koju popreni presjek moe primiti neposredno pred
slom. Da bi smo odredili graninu nosivost presjeka potrebno je poznavati dimenzije
poprenog presjeka nosaa i zamjenjujui dijagram napon - deformacija. Eksperimentalno je
utvreno da hipoteza ravnih presjeka vai i u neelastinom podruju deformacija tj. do sloma
nosaa. Takoer, nije teko dokazati da je granina presjena sila po metodi loma u pravilu
vea od granine presjene sile po metodi dozvoljenih napona. Pod pojmom granino
optereenje podrazumijevamo intenzitet optereenja koji izaziva slom konstrukcije. Prema
metodi dozvoljenih napona granina nosivost konstrukcije (nosivost konstrukcije neposredno
pred slom) za statiki odreene i za statiki neodreene konstrukcije jednaka je graninoj
nosivosti kritinog presjeka konstrukcije. Prema metodi loma granina nosivost statiki
odreene konstrukcije jednaka je graninoj nosivosti kritinog presjeka konstrukcije, a
granina nosivost statiki neodreene konstrukcije nastupa kada se iscrpi granina nosivost i
posljednjeg kritinog presjeka konstrukcije, tj. kada se na konstrukciji pojavi broj plastinih
zglobova vei za jedan od stepena statike neodreenosti konstrukcije. Odaberimo, dakle,
statiki neodreenu konstrukciju od ilavog materijala i optereenje koje postepeno raste.
Kada nastupi granina nosivost u jednom presjeku statiki neodreene konstrukcije, taj se
presjek za dalji porast optereenja ponaa kao zglob koji nazivamo plastini zglob. Drugim
rijeima za dalje poveanje optereenja statika neodreenost konstrukcije manja je za jedan
stepen. Kada u sljedeem presjeku nastupi granina nosivost, presjek se za dalje poveanje
optereenja ponaa kao zglob, tj. za dalje poveanje optereenja statika neodreenost
konstrukcije manja je za jo jedan stepen. U praksi se to naziva preraspodjela sila u
konstrukciji.

5. ZAKLJUAK
Proces rehabilitacija objekata je postao pitanje od velike vanosti posebno u najrazvijenijim
drutvima. To je rezultat potrebe da se pobolja postojei objekat i prilagodi za nove uvjete
koritenja, ali uz prepoznavanje vanosti ouvanje arhitektonskog naslijea. Postojei objekti
su podvrgnuti procesu degradacije s protokom vremena, to dovodi do situacija u kojoj oni
nisu u stanju ispuniti svrhu za koju su izgraeni. Ponekad, tu je i potreba da se pobolja
postojea zgrada u skladu sa novim zahtjevima, odnosno da se prilagode novim funkcijama.
Sanacija, prema svom izvornom poimanju, podrazumjeva dovoenje neke stvari, u ovom
sluaju objekta, ili jednog njegovog dijela, odnosno pojedinanog elementa, koji je zbog
nekih nepoeljnih djelovanja osteen, pa mu je funkcija upitna, - u prvobitno stanje. Kao neku
vrstu kontrapunkta u promjenama uzrokovanim brzim tehnolokim razvojem rehabilitacija
zgrada kulturne batine postaje nain odrivog razvoja, kao i in kulture. Nezavisno od
uzroka, presjeci tee povrijeenih konstruktivnih elemenata pa time i sami elementi, dovedeni
su u stanje granine nosivosti i upotrebljivosti, ili bar blisko tom stanju ako je broj takvih
presjeka dovoljan za prelazak sistema u mehanizam. Polazei od takve predpostavke potrebno
je pri sanacijama voditi posebno rauna o veliinama zaostalih napona i veliinama zaostalih
deformacija, jer one mogu da utiu na upotrebljivost tih elemenata. U nekim situacijama
provjere nosivosti, kao i za preliminarnu procjenu, pojednostavljeni modeli, na osnovu
jednostavnih statikih uvjeta ravnotee, kao i grafike metode mogu biti korisni. Meutim,
danas, najee koritene metode modeliranja za provjeru ponaanja strukturnih elemenata
zgrade su numerike, uz formiranje odgovarajue mree konanih elemenata. Granina
nosivost statiki neodreene konstrukcije nastupa kada doe do sloma konstrukcije kao
cjeline tj. kada se formira broj plastinih zglobova vei za jedan stepen od statike
neodreenosti konstrukcije. Dakle, granina nosivost statiki neodreene konstrukcije po
metodi loma se dobije viestrukim ponavljanjem prorauna date konstrukcije kao elastinog
sistema, gdje se pri svakoj narednoj fazi smanjuje statika neodreenost konstrukcije. Na taj
se nain moe proraunom ostvariti model teenja konstrukcije.

6. REFERENCE
[1] Hrnji H., auevi A., Skoko M.: Otpornost materijala, Arhitektonski Fakultet,Univerzitet u
Sarajevu, Sarajevo, 2012
[2] auevi A. : Konstruktivni aspekti sanacije i rekonstrukcije zidanih objekata visokogradnje,
magistarski rad, , Arhitektonski Fakultet,Univerzitet u Sarajevu, Sarajevo, 2004
[3] Rustempai N.: Tehnoloki postupci i pristup sanaciji i rekonstrukciji objekata austrougarskog
perioda - sa posebnim osvrtom na meuspratne konstrukcije, magistarski rad, Arhitektonski
Fakultet,Univerzitet u Sarajevu, Sarajevo, 2004