n-ro 002

novembro 2007

La portugala lingvo estas parolata kiel

nacia oficiala lingvo en ok landoj, kaj en
multaj aliaj lokoj tra la planedo. I.a. en
la landoj kie abundas la portugallingvaj
elmigrintoj: Hispanio, Francio,
etne... la ETNAN Germanio, Luksemburgo, Svisio, Britio,
Usono, Kanado, k.c.
nacie... la NACIAN
internacie... ESPERANTON
 La Karavelo
El la redaktejo

Enhavo de La Karavelo 002

1 Kovrilo de LK 002 El la redaktejo
Kolofono
2 Enhavo Kolofono El la redaktejo
Kunlaboris is nun en
3 Tiel navigas i tiu ipo... El la redaktejo La Karavelo...

4 Kiu estas la redaktisto de La El la redaktejo David Curtis

Karavelo? Eduardo Novembro
Edward Jashkiewicz
Francisco Stefano Wechsler
5 Fernando Pesoo (poemoj):
Gerrit Berveling
Estante, i jam surprizas... Francisco Wechsler
Imre Szab
Min kronu per rozoj... Francisco Wechsler
Irina Mironova
Sur mia vana frunto... Francisco Wechsler
Joo Jos Santos
Mesao J.J.Santos
Leo De Cooman
Luiza Carol
Paulo Srgio Viana
7 Arkipoeto: Gerrit Berveling Rafael Lins
Jona-penteldiro (poemo) Renato Corsetti
Spros Sarafin
8 Nekonata atoro: Edward Jashkiewicz
El la landoj...
Malfrua rozo (poemo)

9 Lunlumo (rakonto) Luiza Carol Belgio

Brazilo
Britio
10 Machado de Assis, Paulo Srgio Viana Grekio
la enorma rakontisto de la Hungario
portugala lingvo Israelo
Italio
12 Katido (rakonto) Irina Mironova Nederlando
Polio
Portugalio
13 Sndor Petfi: Imre Szab Rusio
En Transilvanio (poemo)

14 Guido Gezelle: Leo De Cooman

La skribisteto (poemo)

Proprietulo kaj direktoro

15 Kamilo Kastelo Blanko: J.J.Santos
La plej granda homa Joo Jos Santos
doloro(poemo)
http://groups.google.com/g
18 Rebello da Silva: Eduardo Novembro roup/lakaravelo
Lasta toreado en Salvaterra
(rakonto) lakaravelo@gmail.com

24 La senmara haveno de La J.J.Santos

Karavelo Alenteo software livre libera softvaro

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
Tiel navigas i tiu ipo...
Eldona politiko de La Karavelo
La Karavelo estas esence literatura revuo. i
naskiis por disvastigi la verkojn kaj valorojn kreitajn
en la portugala lingvo, sendepende de la lando el kie
venas la verko a ia atoro. i gvidias de la revuo la tutan rajton publikigi tiujn verkojn, kaj iliajn
esperantismo de Zamenhofo, kiu deziris ke esperanto
fariu instrumento por la paco, por la respekto kaj por
la kunfratio inter la homaro. irka 75% de la revuo
plenios je tradukoj el la portugallingva literaturo,
25% de ia spaco destinias al esperantaj originalaj
verkoj, al tradukoj el aliaj lingvoj kaj literaturoj, al
sciencaj tekstoj, al esprimivaj fotoj, kaj enerale al
aliaj tekstoj verkitaj en bona esperanto, la la spirita
filozofio menciata en i tiu alineo.
La Karavelo bonvenigas la kunlaborantojn kiuj
deziras verki a traduki al i, la anoncantojn sen kiuj
la revuo mortos, la disvastigantojn kiuj kreskigas la
nombron de la legantoj, kaj enerale iujn kiuj deziras
iel subteni i tiun projekton.
Al la verkistoj
1. La tekstoj estu en la formatoj odt (OpenOffice) a
doc (Word).
2. La bildoj, bv. sufie bonkvalitaj, en la formato jpg.
3. La tekstoj devas esti redaktitaj la la esperanta
alfabeto. Por tio, LK disponigas la programeton Ek,
per kiu oni facile redaktas en la normala esperanto-
alfabeto. Elutu in el la pao de LK, post anio al la
diskutgrupo de la legantoj de La Karavelo (vidu la
kolofonon).
4. La Karavelo plene respektas la elektojn kaj stilojn
de la verkistoj. Do, la verkisto devas revizii sian
propran tekston, kiun La Karavelo ne transformos,
escepte, evidente, de misoj. i-afere la principo de La
Karavelo estas: la leganto legos kion la verkisto
verkis. Do, la atoro de la artikolo, kaj nur li,
responsas pri ia enhavo, kaj anka pri la atorrajtoj.
5. En la unua kunlaboro, se plae, la verkisto sendu
sian etan biografion kaj sian foteton por prezentii al
la legontoj. i tio ne estas deviga, sed estas agrable
ke la leganto iom sciu pri tiuj kiuj verkas.
6. En la unua traduko el iu atoro, estas interese ke la
verkisto prezentu etan biografion de la tradukita
atoro kun foto kaj eventuale kun aliaj datenoj.
7. La grafika aspekto de la artikolo estas prilaborata
de la redakcio de La Karavelo.
8. La verkistoj atentu la atorrajtojn, ar pri iu
damao pri tio, responsas la atoro de la artikolo. En
multaj landoj, la atorrajtoj nur esas 70 jarojn post
la morto de la atoro. Do, oni traduku el tiuj atoroj
kiuj mortis anta pli ol 70 jaroj, a oni sukcesu ekhavi
skribitan rajtigon de la atoro a de la posedanto de
la rajtoj. Eble, simpatia letero al la rajtoposedanto
malfermos pordojn kaj disvastigos esperanton.
9. La Karavelo aperigos artikolojn ne esence
literaturajn: tiuj estas la lingvikaj, la recenzaj,
La Karavelo n-ro 002 novembro 2007
El la redaktejo
la movadaj kaj aliaj artikoloj. iu el tiuj tekstoj ne
devos preterpasi trionon de pao A4. En iu numero,
la nombro de tiuj artikoloj estos limigita, ar La
Karavelo estas esence literatura revuo.
10. Liverante siajn verkojn kaj tradukojn al La
Karavelo por publikigado, la verkistoj donacas al la
tradukojn, en elektronika formato a surpapere
revuforme, libroforme a alimaniere. La verkoj estas
publikigataj en sistemo de reciproka apogo, tiel ke La
Karavelo disvastigas la nomon kaj verkojn de la
atoroj, kaj i tiuj honoras la revuon per siaj
kunlaboroj. Kaj La Karavelo kaj la verkistoj rezignas
pri iu ajn pago rilate al i tiuj servoj, kiuj okazas
surbaze de la amika kaj kultura kunlaboro.
11. Oni sugestas al la verkistoj, ke i tiuj sin dediu al
verkoj kunligitaj per iu temo a trajto, tiel ke estu
rezoneble kunigi ilin kaj publikigi onte tiujn verkojn en
libro, en la eldonoj de La Karavelo.
Abonoj
En PDF
La Karavelo estas disdonacata senpage al iu ajn kiu
in elutu, en podofa formato, el
http://groups.google.com/group/lakaravelo. Por tio,
sufias, ke oni petu anion al tiu diskutgrupo a al
lakaravelo@gmail.com.
Se vi sendos vian komenton al la diskutgrupo, kun
pozitivaj kritikoj kaj proponoj, kaj ofte vizitos la ontan
retpaon www.esperantopt.com, tiel vi pagos vian
podofan version. Tiu versio estas neprintebla, ar onte
la revuo estos eldonata kaj aetebla en papera versio.
Projekto pri la papera formato
La Karavelo estos eldonata en libro je formato A4
nigreblanke, iun ses monaton kun ses revuoj. Tiu
libro enhavos irka 144 paojn.
Anoncoj
Por la versio PDF: La baza anonco-elo por unu
numero de La Karavelo, en podofa formato, estas
40cm, do 8cm X 5cm, pli lare a pli alte la la volo
de la anoncanto. Tiu mezuro estas proksimume unu
dekono de A4-pao. Pli grandaj anoncoj mezuras kaj
kostas proporcie, tiel: 40cm 25 / 80cm - 50 /
120cm - 75 / 160cm - 100 / 200cm 125.
La anoncanto devas liveri la enhavon de la anonco
jam pretan por publikigo. Se necese La Karavelo
povas desegni la anoncon kontrapage. La direktoro
povas rifuzi anoncadon, kiu ne enkadriu en la spirito
de La Karavelo. Sesfojan anoncadon en sinsekvaj
numeroj donas al la anoncanto 10% da rabato en tiu
fakturo. iuj pagoj estas faritaj en la mendo de la
anonco. Kun aliaj revuoj La Karavelo deziras
interani anoncojn senpage ambaflanke.
Por la papera versio: La prezoj aperos pli proksime
de la apero de i tiu versio.
 La Karavelo
El la redaktejo

Kiu estas la redaktisto de

La Karavelo?

Joo Jos Santos

joaojosesantos@gmail.com

Respondo al leganto kiu demandis:

Kial mankas informoj pri vi mem?

Joo Jos Santos [jhu'w jhu'ze 'stush] naskiis en

Lisbono, la efurbo de Portugalio, en la 15-a de majo 1958.
Najbara vinber-pejzao videbla de
Adoleske, dum la amikoj ludis kaj studis, li devis labori por
la domo de Joo (Portugalio, helpi la familion. Tiam, lia konstanta mensa eskapo de la
Alenteo). iutagaj problemoj estis la legado de literaturo. Trapasinte
foto de JJS diversajn profesiojn, adolte li decidis reveni al la lernejo.
Tiam, Joo studis portugalan, latinan kaj helenan lingvojn kaj
literaturojn, dum tri jaroj. Poste li eniris ses jaran superan kurson, en kiu li licenciiis en tiuj tri
filologiaj fakoj, jen en la scienca brano, jen en la didaktika. Eniris li majstrigan kurson pri latina
literaturo, kiun li ne finis. La unta tezo estus pri la romia poeto Ovidio. Esperanton li lernis 27-
jaraan. Estis esperanto kiu influis lin al klasika filologio; kontrae li estintus psikologo.

Politike Joo iam estis liva viro senpartia, pro la nekapablo kompreni
ke la plej granda parto de la homaro vivas mizere, dum malpli ol dek
familioj posedas pli ol 50% de la planeda rieco. Religie li estas spiritisto;
malbona spiritisto, ar ofte ne praktikas kion li mem predikas al la amikoj.
La fido en Dio kaj la kredo en la reenkarnio apartenas al lia mensa
konstituo. Pri hobioj, al Joo plej interesas esperanto kaj... esperanto... kaj
esperanto anka. Cetere, li atas konversacii pri multaj aferoj, trinkas kun
Jen Tiko, unu el la
amikoj, akas kiam havas partneron, promenas, legas pri diversaj fakoj, amikoj de Joo.
studas lingvojn kaj ne perdas bonan filmon. Malofte vojaas, sed anka tio Triste, malaperis
tre plaas al li. La literaturo, ho... la literaturo!, absorbas lin, efe la poezio. anta monatoj.
foto de JJS
Post 13 jaroj da profesia instruado en publikaj mezgradaj lernejoj, kaj
unu jaro en privata universitato, Joo decidis lasi la periplan vivon de
instruisto en lando kie nun oni malrespektas tiun klason, kaj do li klopodas farii editisto. En tiu
kunteksto naskias La Karavelo.

La biografiito estis reprezentanto de ILEI, en Portugalio, dum irka 20 jaroj, instruis en la

1990-aj jaroj iusabate en Portugala Esperanto-Asocio, kie estis diversfoje estrarano, kaj unufoje
vic-prezidanto. En sia tempo de studento, li instruis esperanton en du semestroj en la Beletra
Fakultato de la Universitato de Lisbono. Kiel instruisto de la portugala dum 13 jaroj, Joo instruis en
13 lernejoj, de la nordo al la sudo de Portugalio. En duono de tiuj lernejoj, li instruis esperanton, kiel
kroman fakon, al aliaj instruistoj kaj al lernantoj. Kelkaj el la nuntempe plej elstaraj portugalaj
esperantistoj sidiis en lia klasambro, por esperanto-lernado en niveloj 1, 2 a 3; iu el la niveloj
estis jaraj. El la tri gefiloj de Joo, la unua estas denaska esperantisto.

Anta tri jaroj, post pli ol kvar jardekoj da vivado en Lisbono, Joo forlasis la fetoron de la
urbo por la florodoro de la kampo, kie li loas en kamparana domo. Lin vizitas la familianoj, la
amikoj, kaj ofte la lokaj katoj kaj la kokinoj de la najbaroj. La tieaj katoj ofte eniras la domon
esperante iom da manao kaj kareso.

Espereble la dua karavelado estos e pli interesa ol la unua. Pri tio, kulpas ne nur
Joo, sed efe i tiuj talentaj homoj kiuj kunlaboras kun li, la verkistoj.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El la portugala muzo

Fernando Pesoo unu korpo, multaj animoj

Francisco Stefano Wechsler

tradukis el la portugala

Estante, i jam surprizas...

Estante, i jam surprizas,

Francisco Stefano Wechsler
Brunblonda kaj altfigura.
naskiis la 10-an de Aprilo
E pense uon provizas
1940 en Rio-de-anejro,
ia korpo mezmatura.
Brazilo. Liaj gepatroj venis el
Hungarujo. Li esperantistiis
La altaj mamoj simbolus
en 1964. Francisco
(Se i kuus en sereno)
diplomiis pri Agronomio en
Montetojn, kiuj arorus
1972 e la Agra Universitato
Sen neceso de mateno.
de Rio-de-anejro, majstriis
pri bredado de laktobovoj en
La mano de l' brako blanka
1979 e la Universitato de
Sin sternas en poz' invita
Georgio, Usono, kaj
Sur la elstarao flanka
doktoriis pri nutrado de
De l' reliefo kovrita.
remauloj en 1981 e la
sama institucio. Laboris kiel
i logas kiel barkvelo.
agronomo de 1972 is 1976.
Similetas al orano.
Profesoris e la Universitato
Dio, u mi pasaeros?
de Braziljo de 1982 is
Malsato, kiam mi manos?
1993. Ekde 1994 profesoras
e la tata Universitato de
Fernando Pesoo
San-Palo. Rotariano ekde
en Poemaro
1995. Edziis en 1974 al
Solange Wechsler kaj havas
du filinojn, Amanda kaj
Min kronu per rozoj... Larissa. efaj hobioj:
ardenkulturo, hundoj,
Min kronu per rozoj, muziko, tradukado kaj
Min kronu verdire verkado.
Per rozoj
Rozoj jam esantaj
Sur frunto esanta
Fruege! Sur mia vana frunto...
Min kronu per rozoj
Kaj velkaj folioj. Sur mia vana frunto jam grizias
Sufie. La haroj de l' junul' de mi perdita.
L' okuloj brilas malpli.
Rikardo Rejso (Fernando Pesoo) Jam ne meritas kisojn mia buo.
en Odoj, odo 3 Se plu vi amas min, pro am' ne amu:
Kun mi vi min perfidus.

Rikardo Rejso (Fernando Pesoo)

en Odoj, odo 56

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo

Mesao

de Fernando Pesoo
DUA VIRIATO Joo Jos Santos
tradukis el la portugala
Se l' animo sentanta kaj faranta
konas nur ar memoras forgesaojn,
ni vivadas, popolo, ar ekzistis
la memor' en ni de l' instinkto via.

Vi nacio ar vi reenkarniis,
vi popol' estas ar vi resurektis,
vi a tiu mem kies bran' vi estis,
tiel Portugalio sin formadis.

Via estao estas kiel frida

lumo kiu antaas matenion,
kaj jam estas la naskionta tago
antamatene, konfuza nenio.

TRIA LA GRAFO DON HENRIKO

iu komenco stas nevola.

Di' stas l' aganto.
Asistas sin la hero', disa
kaj senkonscia.

Al l' glavo trove en la manoj

vi subrigardas.
Kion mi faros per la glavo?

Vi levis in, kaj iis.

KVARA DON TAREA

iuj nacioj estas ja misteroj,

iu en si mem stas la tuta mondo.
Ho patrino de reoj! Ho avino
de imperioj! Nin protektu!

Via nobela sino mamnutradis

kun bruta kaj natura elcerteco
kiun destinis Di', neantavide.
Preu por li!

Ke via preo iru alicelen

al kio fatis la instinkto via!
La viro kiu estis via bebo
iis maljuna.

Sed iuj kiuj vivas estas beboj

kie vi estas kaj ne ias tag'.
En la antikva sino tre zorgema,
lin re vi kreas!

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El la fora latina

Jona-penteldiro (1)

de Aripoeto
Gerrit Berveling
tradukis el la latina

Aripoeto (Archipoeta, kanomo, 1130? is post 1165?) supozeble estis vaganta

studento/kleriko. En Italio, kiel Germandevena senhejmulo, li seris la protekton de Reinald de
Dassel, anka Germano, kiu oficis kiel efkanceliero de Imperiestro Frederiko I. Povas esti, ke estas
Reinald kiu donis al la poeto la erc-titolon aripoeto, - iom similantan je ariepiskopo a
arikanceliero. (2)
En 1159 Reinald estis elektita efepiskopo de Kln, sed nur en 1165 li povis efektive esti
konsekrita kiel tia. Supozeble tiam la Aripoeto ankora vivis.
La strofoj (de malsama longeco) iel rimas asonance.

8 (2) Jona-penteldiro

Famo tubje latas sone,

heroldvooj latrombone
krias dis i-regione:
Venas viro ege bona,
5 patro paca kaj patrono, 35 Jonan frapis misa sorto,
en Vien' (3) atendas trono, kulpis li pri l torm baborde
grandamota kotiljono. lin kondamnis la kohorto,
Brua aro histriona lin forglutis monstra mordo.
jam ekzercas pri la tono. Mi meritis je la morto,
10 iu speco de fripono 40 ar mi vivis mise, torde;
jam dum tuta i sezono bridas eble l karnon forte
stas atenda pri la dono. mi, sed vivas kor komforte (6).
Pendas mia kap mentonen, Kulpa, timas mi vin forte:
kvaza estus mi latrono, estu min mizerikorda!
15 kulpa, povra, sen sa-ono, 45 Via Jona jen nun ploras,
nur sensprita kaj sensona. kulpon sian ne ignoras,
Poetnomon a personon tial lin la monstro voras,
manifeste ne eksponas pri indulg al vi li ploras,
mi; ar fu lin faris Jona, ke de l pest, kiu lin voras,
20 per vortig sufie bona 50 vi lin savu: li honoras
kiel Jonan vi lin konu (4). vin, timtremas kaj adoras.

Fluas larmoj jen rivere: Se i kulpon vi pardonas,

veras ilin mi sufere,
duonmorta fi-karcere (5):
25 ho vi vartis min tenere!
Sed plurala amafero
tro emfaza, tro leera,
iis kazo por mizero.
ar mi ue sekspetolis,
30 mi do kvaza porko rolis,
nek plu sankte areolis;
timo je vi min strangolis
(tion Jona parabolis):
fue mi eskapi volis.
se al monstro vi ordonas,
monstro (7), kies fak fantomas,
55 per oscedo tre impona
i poeton kalvan vomos
kaj havenen labezone
portos lin malsat-fantoman,
ke poet poete (8) sonu,
60 vin per plaa verk kanzonu.
Vin la Dia praordono
naskis kun i viv-bezono,
ke per just sen fanfarono,
per ekzemploj de disdono
65 mondon faru vi re-bona.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo

Se pardonas kulpon i vi, NOTOJ

inter glavoj agresivaj
iros mi la direktivoj
viaj, brilos kap olive.
70 Mi ne timas pri Ninive,
nek pri gento plej nociva.
Venkos mi sanktulojn vive,
kaj evitos negativon.
Kantojn mi malprimitivajn
75 skribos por vi, tre dankive.
Nun malkaa io estu:
plagas min malrio peste,
dum e vi mi sen-maleste
pri evaloj, mono, vesto
80 iutage uis feste.
Mi pli stulta ol Oresto
vole vivas malmajeste,
parazitas malhoneste,
tristas mi e iu festo:
85 u utilas i atesto?
Pacigant plej harmonia (9),
dolu al poeto via,
kaj ne kredu al sensciaj!
Dormas jam afrodizio,
90 mi ermite religias (10).
Se vi mavon e mi scias,
diru: in mi revizios.
Plu soif ne enu fie:
estu mi vitbrano via.
1. Temas pri unu el la iam kreskanta amaso
da tradukaoj por estontaj volumoj de mia
Antologio Latina. Volumoj 1 kaj 2 aperis en
1998 e Fonto (Brazilo); OSIEK-premio 2003.
La volumoj 3 kaj 4 ankora atendas sian
aperon, efe pro financaj kialoj; plipostaj
volumoj estas kompilataj kaj tradukataj iom
post iom.
2. Ari- estas Grekdevena vorto kun la signifo
ef-.
3. Vienne en Francio.
4. Same kiel en la Biblio la profeto Jona fuis
de anta JHVH Dio, kaj enmare estis glutita de
granda fio, tielsame la poeto fuis de anta
Reinald kaj estis englutita de l monstro de
malrio.
5. T.e. en mia malrio.
6. Karno - simbolo de karnaj deziroj =
volupto. Anka la originalo rimas forte per
forte.
7. Monstro = malrio. Efektive, la poemo estas
peto je malavara subvencio...
8. Poet poete - eble vortludo kun la titolo
aripoeto = efpoeto, poet de poetoj...
9. T.e. Reinald.
10. Li do rezignas la am-aventurojn.

Polio poezias

Malfrua rozo

de nekonata atoro
Edward Jakiewicz
tradukis el la pola

Malfrua rozo iam arme floras,

okulojn niajn neniam satigas,
malfrua rozo plej bone odoras,
volupte tristan koron moderigas.
Kaj pli kapturnas ol narkota dozo
la malfrua rozo.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
En karavelo esperantisma

Lunlumo (rakonto)

Luiza Carol
verkis la rakonton

"La luno ne askultas, kiam hundo in insultas."

Pasis la luno tra la ielo, silente. Bela i estis, blanka kaj pura i estis. i veris sian mildan,
pacan lumon sur la teron. Sento de trankvileco kaj sekureco plenigis animojn de homoj kaj bestoj
rigardantaj la lunon. La amantoj suspiris, la poetoj verkis versojn rigardante la lunon.
Ekkoleris griza hundo, bojminacis li la lunon. "Kial neniu atentas min?" li pensis. "Senvoa
estas la luno, sed iuj ajnas askulti ian kanton en siaj propraj koroj. Tondra estas mia voo, sed
oni tiom neglektas min."
Tiel pensadis la griza hundo, bojante. Li bojis kaj bojis, is aliaj hundoj ekakompanis lin.
Balda, tuta aro de hundoj estis bojantaj minacante. Sed la luno ne askultis ilin. i dare trapasis
la ielon, kun kapaskultiloj sur siaj oreloj, uante la voojn de steloj kaj planedoj.
"i estas vana!" kriis la hundoj. "i ne parolas kun homoj kaj bestoj, ar i estas vana!"
"i estas malpura! i kuas en malpuraj siteloj kaj
malpuraj kuvoj!" bojis la hundoj.
Kaj ili provis kapti kaj mordi la lunon en siteloj kaj
kuvoj. Rompis ili kelkajn siajn dentojn, sed la lunon ili ne
atingis.
La luno e ne palpebrumis. i silente darigis sian
iradon, kun kapaskultiloj e siaj oreloj.
La hundoj ekfreneziis. Ilia vito ekdisvastigis
malodoron de envio en la aero, kaj iliaj nazoj tremis, kaj ili
iis pli kaj pli koleraj. Kial la luno estu pli forta ol ili? Kial?

"Jen i! i estas timema! i kaas sin! i rifuzas lukti

kontra ni! Malkuraulo! Malkuraulo!" kriais la hundaoj.
Sed la luno ne kais sin. Nur vaganta nubo pasis,
kovrante in por nelonga tempo. La luno estis pasanta
serena, kun kapaskultiloj sur siaj oreloj.
"Jen i! Jen i!" ekkriais la griza hundo, kaj la tuta hundaro ekkuris malanta li. "Jen i, la
malpurulao! i kuas en la koto! i eniras la malpuran maron! Jen i, la malpurulao!"
Kiel spegulo, la maro estis reflektanta la mildan lumon de la luno.
Freneza pro kolero, la griza hundo ekkuris hurlante sur la ponto, kaj la aliaj hundoj sekvis lin
anka hurlante.
uste en la mezo de la maro, sub la ponto, oni vidis la reflekton de la luno. La griza hundo
etis sin hurlante en la maron por kapti la lunon, kaj anka la hundaro sekvis lin hurlante.
Post kelkaj minutoj, en la tremanta lunlumo, silentis la maro.
La luno estis trapasanta la ielon, kun kapaskultiloj e siaj oreloj.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El la portugala muzo

Machado de Assis
la enorma rakontisto de la Por ni, amantoj de beletro, bonancaj
malsanoj!
portugala lingvo Kiam komenciis la
resanio, tiam la junulo
komencis verki sian plej
genian romanon:
Postmortaj Rememoroj
de Brs Cubas. Li estis
ankora tro malforta por
mem skribi; la unuajn
Paulo Srgio Viana
apitrojn li diktis al sia
verkis
edzino. Okazis tiam
radikala ano de sinteno
de Machado de Assis. is
Mi naskiis en 1948 kaj esperantistiis en 1962, tiam, oni ladis kaj Machado de Assis
do nun mi estas sufie veterana... En 1972 mi respektis la elegantan (1839-1908)
diplomiis kiel kuracisto. En medicino mi laboras stiliston, iom formalan,
is nun. Iam mi aktivis en Brazila Esperantista sufie sagacan, ligitan al la romantika skolo.
Junulara Organizo. Nun mi aktivas en mia Nun, el la ungegoj de sufero, aperis realisto, kun
regiono, en la Esperantistaj renkontoj, ofte inklino al trana ironio, miksita kun melankolio
prelegas en kulturkunvenoj kaj kongresoj, kaj pesimismo. En liaj verkoj nun vivis
instruas kaj paroligas en nia klubo, en Lorena, homfiguroj patosaj, duboplenaj, foje egoistaj,
mia urbo en la tato San-Palo. Mi kunlaboras foje malkoheraj kaj aluzemaj, tamen mirinde
kun pluraj revuoj, kaj estis premiita en Belartaj realaj. La senco mem de la vivo fariis amara,
Konkursoj de UEA. Mi esperantigis plurajn sen perdo de humuro.
librojn, interalie kelkajn de Machado de Assis kaj Tiu unua romano ene de la nova skolo
unu de Jos Saramago, la portugalia fariis mejlotono en la brazila literaturo. E la
nobelpremiito, kiu afable permesis tion sen modernan, tiel nomatan fantastan realismon i
postulo de atorrajtoj. Nuntempe mi agas kiel iamaniere anticipis. Oni abunde analizis kaj
vicprezidanto de Brazila Esperanto-Ligo kaj prikomentis tiun brilan verkon, kaj e filmon oni
interalie redaktas la bultenon "BEL informas". faris el i.
Eble ia plej fama kaj reprezenta apitro
Kiam malsano generas romanon...
estas la 7-a, nome La deliro, kiun ni prezentos
irka sia trideka aojaro, Joaquim Maria al la legantoj de La Karavelo en la numero 3
Machado de Assis (Rio, 1839-1908) eksuferis la de i tiu literatura revuo, por antauo de la
unuajn atakojn de epilepsio. Oni povas facile tuta verko.
kompreni, kion tio signifas, se oni konsideras la
disponeblajn rimedojn
de medicino en la 19-
a jarcento. Tuj poste,
intesta malsano ege
konsumis liajn fortojn
kaj devigis lin esigi
ian laboron kaj e
forveturi el Rio al la
proksima montara
urbeto Nova Friburgo,
por kuracio. La tre
Machado de Assis
amata edzino Carolina
(1839-1908)
akompanis lin; necesis Faksimilo de pao
kelkaj monatoj por reviglio. La verkisto vidis la manskribita de
morton de tre proksime. Machado de Assis

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
Histrias da meia-noite ("Noktomezaj

Pri Machado de Assis

historioj") (1873)
Joaquim Maria
MACHADO de ASSIS Papis avulsos ("Senkolektaj paperoj")
[jhwa'kim ma'ria (1882)
ma'shadu da'siz] (1839- Histrias sem data ("Sendataj historioj")
1908) naskiis en Rio de (1884)
anejro, kaj mortis en la Pginas recolhidas ("Rekunigaj paoj")
sama urbo. Li estis (1899, 1937)
brazila romanisto, Vrias histrias ("Pluraj historioj") (1896)
rakontisto, dramaturgo,
kronikisto, poeto kaj Relquias de casa velha ("Relikvoj de
urnalisto. Inter aliaj, li malnova hejmo") (1906)
estis amiko de la Kronikoj
altstara brazila verkisto Crnicas
Machado de Assis
Jos de Alencar (1829- A Semana
(1839-1908)
1877). Machado de
Poezio
Assis okupis dum pli ol dek jaroj la prezidon de
la Brazila Beletra Akademio, kiu poste eknomiis Poesias
anka Domo de Machado de Assis. Teatraoj
Machado de Assis okupas honoran Teatro
postenon ne nur en la brazila literaturo, sed
Crtica Literria
enerale en la portugallingva literaturo. Multaj
prave konsideras lin la plej bona rakontisto de la Crtica Teatral
portugala lingvo. Mestizo, li rompadis iajn Korespondaoj
barojn, kiuj lin irkais, dum tridek jaroj da Correspondncia
fekunda laborado.
En Esperanto
Li estis romantikulo, tamen iam kun la
Teatro (Kvar komedioj) (kompilao; po
pordo malfermita al la flanko de realisma
homo tradukis la komediojn), eldonita de
observado; ia psikologo kun vualitaj ironioj kaj
Brazila Esperanto-Ligo unuafoje en 1958.
trankvila pesimismo. Lia verko Dom Casmurro
kaj liaj rakontoj estas speciale legindaj. Apologo, rakonto (traduko de Alcebade
Romanoj Correia Pais, en Antologio de brazilaj
rakontoj.
Ressurreio ("Relevio", ne tradukita)
(1872) La divenistino kaj aliaj rakontoj, tradukita
de Paulo Srgio Viana, eldonita de
A Mo e a luva ("La mano kaj la ganto",
Oportuno unuafoje en 2005.
ne tradukita) (1874)
Postmortaj rememoroj de Brs Cubas,
Helena ("Helena", ne tradukita) (1876)
tradukita de Paulo Srigo Viana, eldonita
Iai Garcia ("Iai Garcia", ne tradukita) de Oportuno unuafoje en 2006.
(1878)
Dom Casmurro, tradukita de Paulo Srgio
Memrias pstumas de Brs Cubas Viana, eldonita de Oportuno unuafoje en
("Postmortaj rememoroj de Brs Cubas", 2007.
jam tradukita) (1881)
Quincas Borba ("Quincas Borba", ne
Kiel oni facile konstatas el la lastaj linioj de
tradukita) (1891)
la bibliografio, Paulo Srgio Viana estas la
Dom Casmurro ("Dom Casmurro", jam nehaltebla tradukisto de Machado de Assis,
tradukita) (1899) publikiginta unu tradukon, de i tiu gravega
Esa e Jac ("Esauo kaj Jakobo", ne verkisto de la portugala lingvo, en iu el la lastaj
tradukita) (1904) tri jaroj. La Karavelon honoras lia kunlaboro.
Memorial de Aires ("Memorigao de JJS
Aires", ne tradukita) (1908) skribis el Vikipedio
Rakontaroj
Contos fluminenses ("Rakontoj de Rio-de-
anejro") (1870)

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
En karavelo esperantisma

Katido (rakonto)

Irina Mironova
verkis

Naskiis en 1949, en regiono de Kemerovo (Siberio). Muzika pedagogo,

doktoro de pedagogio, katedrestro, instruas muzikan informadikon
en la Akademio de Korusa Arto (Moskvo). Esperantistino ekde 1986.
Edzino de la konata esperantisto Valentin Melnikov

Mia studtago jam finiis kaj mi iris la unu el la malgrandaj interstratetoj apud mia instituto.
Mi studis tiam en tata muzikpedagogia instituto nome de Gnesin-familio. Al mi plais tiuj trankvilaj,
preska senataj moskvaj interstratetoj. Estis bonega tago. La suno lumis, la birdetoj kantis tiel, ke
oni e ne povis imagi, ke post kelkdek metroj ekzistas la grandega Avenuo Kalinin, kiu dum la tuta
tago plenplenas de homoj, atoj, sonoj.
Do, mi uis pro trankvileco kaj soleco, kiam preter mi traveturis granda buso Ikarus, sur kiu
estis skribite Inturist. i veturis sufie malrapide, sed pli rapide, ol mi iris. Veturante antaen je
irka dek metroj, la buso haltis kaj el iuj fenestretoj elovis sin la kapoj, kiuj penis ion ekvidi
antae. Irante pli proksimen, mi adis iom maltrankvilajn parolojn la lingvo dekomence ajnis al
mi hispana, sed pli atentinte, mi ekadis vortojn kun finaoj [-ush] anstata atendebla [-os], poste
mi ekvidis verd-ruan flageton...
Kiam mi preterpasis la buson, mi ekvidis, ke anta i sur la vojo sidas malgranda lanuga bunta
katido, kiu per grandaj verdaj okuloj rigardas al la buso.
Mi ion komprenis kaj volis depreni tiun simpatian katidon, sed ne sukcesis, ar mem la oforo
eliris el sia kajuto, akurate prenis la katidon sur manojn kaj reeksidis al sia loko. iuj kapoj, eliintaj
el busfenestretoj, revenis al la buso kaj la buso denove ekmoviis.
Mi restis staranta surstrate. La pensoj kirliis. La katido estas savita, bone. u do io bonas?
Sed la buso jam forveturis. Eksterlandanoj malofte videblas en Sovetunio, nia lando tiam estis
preska fermita... Des pli ne el najbara lando, sed el tiom fora, je pluraj miloj de kilometroj, mi
neniam pli frue vidis realajn portugalojn, kaj eble neniam ekvidos poste. Mi perdis ancon ekscii ion
interesan... Post minuto mi iom trankviliis, sed restis trista. E se ili restus apude ni tutegale ne
povus interparoli ne sciante la lingvon. Kaj scii iujn lingvojn oni ne povas... u senespere do? Sed
devas esti iu solvo!
Mi meditis, ankora ne konsciante ion. Nur post jaroj la ideo kristaliis, kaj mi eklernis
Esperanton. Eblas diri: dankal katido...

ANONCO ANONCO

Opiniu pri esperanto en la portugala...

ANONCU EN I TIUJ
en la diskutgrupo...
KVADRATOJ
ESPERANTO EM
PORTUGAL KONTAKTU NIN

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El la hungara haveno

En Transilvanio Polveron, kiu staras unusola,

forblovas pita vento, elspireto;
sed se polveroj kunfandias kreske,

de Sndor Petfi se la polveroj formas fine rokon,

e tempestego in ne plu movetas!
Pripensu tion, ni hungaroj disaj,
kion mi diris nova ne, sed vera.
La skua vento de l' eventoj nun ne
blovas momente, kaj iuj polveroj
senene kuas en sekura loko;
sed se atakos vento anta ol ni
Imre Szab fandius, i nin etos poreterne
tradukis el la hungara en iujn partojn de la mondo vasta,
kaj ni neniam povos nin retrovi.
Ni strebu! La jarcento ja gravedas,
Vagadas mue la atuna vento. naskios tagoj grandioze gloraj,
Bruetas krake sekaj arbofrondoj, daneraj tagoj de la mort' kaj vivo.
kiel katenoj de la arestito. Ni plektu manojn, por ke ni ne timu
Silentu, vento mua! Mi parolas! tremante, se alvenos la gigantoj!
Se vi ne mutos, mi vin superkrios, Ni uru per i man-en-mano sankta;
kiel tempesto la virinan ploron. ni uru fidon, ho nacio kara!
Unu nacio kaj du landoj adu, Kiu unua donos manon, tiu
kio silente is nun en mi bolis, havu rekonon, dankon kaj gloregon;
kion el brusto nun mi disflugigas, Kiu akcepti in hezitos? Kovru
kiel vulkano bruligitajn tonojn. polvojn de tiu la malbenoj iuj,
Jen en mi bolis, tio min doloris: kiujn sur niaj tomboj idoj plantos
du landoj estas por nacio unu, anstata florojn de estimo. Idoj,
kaj i dulanda estas la hungaro! ni poreterne kiujn fikripligis.
Dezerto tial estas la animo,
dezerto trista, kie loas tigro:
kolero sanga- kaj braantokula.
i sovabesto kiomfoje rompis
silenton noktan de mia soleco
hurlante vaste tra l' anim' dezerta!
Kiu diablo igis nin disii,
disiri tiun sanktan urleteron,
kiun subskribis la prauloj gloraj
trempante glavon en la propran sangon?
Ni disiriis, i letero bela
iis ifonoj, kiujn forbalais,
en koton tretis muo de jarcentoj.
Piedtretataj ni alsendis plorojn
kaj vekriegojn en ielon altan,
sed niajn plendojn i ne plu akceptis.
La sklavojn ne plu pretas i askulti,
ar kiu lasas jugi sian kolon,
tiu meritas in sufere porti
fine falante sub la skurobatoj.
Se ni kuntenus nin, la mondo nian
famon rekonus: foraj ni ne estus
el la preejo, kie por nacioj
grandaj incenso brulas de estimo.
Sndor Petfi
Nin kuntenante ni ne devus vii
(1823-1849)
tiom da larmoj el okuloj niaj
foliumante per tremantaj manoj
la nigrajn paojn de la historio.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El la nederlanda florado

La skribisteto (1)

de Guido Gezelle (2)

Leo De Cooman
tradukis el la nederlanda

Turniadanta, zigzagadanta akvobesteto, Guido Gezelle (1830-1899) [NED: hido

kun via nigra apeto, he'zele] estis romkatolika pastro kaj poeto.
tre plaas al mi la fervora kapet' Li naskiis en Bruo, en regiono de Flandrio,
skribadanta sur la laget'! kie li lois preska sian tutan vivon. Guido
Vi vivas kaj kuras, hastege movias, pastriis en 1854, kaj laboris kiel instruisto
kvankam videblas nek brako nek krur'; kaj kiel pastro en Roeselare kaj Kortrejko.
vi stiras, bonege la vojon vi scias,
tamen okulo troveblas nenie. Li mortis en malgranda ambro, kie e
Kio vi estis a estas a estos vi? nuntempe ne estas permesate eniri. Guido
Klarigu, mi petas, kaj diru al mi! estis filo de Monica Devrieze kaj Pieter Jan
Kio vi estas, butoneto brilanta, Gezelle, flandra ardenisto en Bruo.
neniam lacianta pro la skribad'
Estas muzeo de liaj verkoj en Bruo,
Vi kuras sur l' akvo helege spegula
kaj l' akvo movias ne pli
proksime de la angla monaejo, kie li pastris.
ol se estus nur glata venteto, Guido provis disvolvi sendependan flandran
pasanta silente sur i. lingvon, pli malpli aparta el la nederlanda.
Ho, skribistetoj, skribbestetoj, vi diru al mi. -
Liaj verkoj estas tre ofte religiaj, kompatigaj
dudekopaj vi estas, e pli,
kaj pri la naturo.
u e estas ne unu por diri al mi:-
Kion skribas, skribadas vi tiom rapide?
Vi skribas sed nenio postrestas sur l' akvo,
via skribao tuj malaperas, forias;
neniu komprenas signifon de i:
a, skribistetoj, klarigu al mi!
u fietoj, pri kiuj vi skribu?
u herbetoj, pri kiuj vi skribas?
u rultonoj, folietoj a dolaj floretoj,
a u la akvo, sur kiu vi flosas?
u birdetoj kaj ties kanta pepado,
a u la blua volbego,
kiu sube kaj supre brilegas profunde,
a u temas pri vi, skribisteto, vi mem?
Kaj turniadanta, zigzaganta besteto, NOTOJ
kun sia nigra manteleto, 1. Skribisteto: Gyrinus natans = Gyrinus
rektigis sin lerte, l' oreletojn akrigis , natator, eta nigra koleoptero, kiu seras
kaj haltis dum unu momento: nutraon naante tuj sub la akvosurfaco,
"Zigzage", i diris, "ni skribas kopie, turniadante.
kion nia mastro e la komenco,
2. Het schrijverke (1857),
farante nin, instruis nin fari,
en Plena poemaro, (Volledige Dichtwerken),
unu lecionon, ne malpli, ne pli;
ni skribas - u vi ne povas in legi, p.209. El la flandra varieco de la nederlanda
u tiome vi stultas? esperantigis Leo De Cooman ['leo de 'koman].
Ni skribas, reskribas, skribadas denove
la sanktan nomon de Di' !"

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
La plej granda homa doloro
soneto de la portugala romanisto
Kamilo Kastelo Blanko
Okaze de la sinsekvaj mortoj
de la du ununuraj filoj de Teofilo Brago.
Enormaj agonioj ve formiis
sub l' okuloj de Dio! Hor' sinistra
kiam elis la Homo! Aror' nigra!
Li far sortoj amaraj ve sklaviis!
La manoj funebrintaj koran filon,
levataj seras Dion, la Fid' petas...
Kaj kion la ielo tuj ripetas?
La manoj tuas nun mortan filinon.
Kaj jen... patro komare en tenebroj,
la filajn ombrojn palpas kie beboj
naskiis, floris, mortis...! Ve la povraj!
Nenio helpas patron en angoro...
Vi estas koro tona pro doloro,
vivanta tombo de du filoj mortaj.
Kamilo Kastelo Blanko
(1825-1890)
NOTOJ
1. Kamilo Kastelo Blanko
(PT: Camilo Castelo Branco [ka'milu kash'telu 'brku])
2. Teofilo Brago
(PT: Tefilo Braga [tjfilu 'braga])
La Karavelo n-ro 002 novembro 2007
El la portugala muzo
Joo Jos Santos
tradukis la poemon el la portugala,
klarigis in historie,
verkis la biografion de Kamilo.
Pri la poemo...
Iom strange ke en la subtitolo oni
aludas al poemo de romanisto. Kial ne de
poeto? Okazas ke Kamilo Kastelo Blanko
estis efe romanisto; fakte li estis la plej
prolifera portugallingva literaturisto. Tamen,
lia brila literatura talento anka produktis
alienrajn verkojn. E multaj portugaloj ne
tion scias, pensante ke li nur skribis
amnovelojn.
La rilato inter literaturistoj, kaj inter
artistoj enerale, iam estis faritaj el grandaj
amikecoj kaj grandaj spitoj. En la tempo de
Kamilo, la 19-a jarcento, multaj aliaj
literaturistoj brilis en Portugalio, kaj ie en
Eropo. Unu el ili estis Teofilo Brago, kiu
konatiis kiel juristo, politikisto kaj
literaturisto. Teofilo estis la dua Prezidento
de la Portugala Respubliko, de majo al
oktobro de la jaro 1915. Kamilo kaj Teofilo
ne atis unu la alian pro literaturaj spitoj,
kiuj generis malestimojn. Inter la fino de
1886 kaj la komenco de 1887, la morto
forrabis, unu post alia, la du gefilojn de
Teofilo, kies tria filo jam estis mortinta.
Kvankam literatura malamiko de Teofilo,
Kamilo komprenis la agrenon de tiu viro,
kaj verkis la plej eldoloran soneton pri la
agreno pleja, al kiu li nomis La plej granda
homa doloro: la perdo de la gefiloj. Kamilo,
kvankam temperamenta homo, ne povis ne
kunsenti la agrenon de la malamiko, ar ja
lia dua filo estis skizofreniulo kaj jam estis
mortinta, kaj la malplej aa estis
aventurema kiel la patro. Krome, Kamilo
perdis aliajn gefilojn dum sia vivo. Do, al
Kamilo la vivo ne paris turmentojn.
i tiu kapablo kompati la malfelion de
malamiko estas unu el la humanismaj trajtoj
de la portugala popolo, kiu en 1974 finis 48
jarojn da faismo per sensanga revolucio,
kiun ni nomis La Revolucio de la Diantoj,
ar la popolo metis diantojn enen de la
pafiloj de la soldatoj.
 La Karavelo
Biografio de Kamilo

Kamilo Kastelo Blanko naskiis en Lisbono, la 16-an de marto

1825. Dujarae, la patrino mortis, kaj nur post tiu morto la patro
leigis lin kiel filon. En 1830 komencis li siajn studojn en Lisbono. En
1835 mortis la patro. Dekunujarae, en 1836, Kamilo transloiis al
la urbo Vilorealo de Transmonto (PT: Vila Real de Trs-os-Montes
['vila re'al de 'trazushmtesh]), por loi en la hejmo de patra
onklino. Tie li studis la portugalan, la latinan kaj la francan, kaj
anka teologion, cele al pastrio. Lia instruisto estis pastro, kiel
kutime okazis en tiu epoko. Tiam li multe legas la klasikulojn.

Nur deksesjaraa Kamilo edziis unuafoje. Prepariis tiam por la

universitataj studoj. En 1843 naskiis lia filino Rozo (PT: Rosa
['roza]), kaj li decidas enskribii en la Medicina Fakultato de Oporto.
Tiam li jam estis verkinta de anta jaroj, kaj lia dedio al la verkado
estis multe pli granda ol lia dedio al la regulaj studoj.

En 1846 Kamilo enpasiiis al la kuzino Patrisjo Emiljo (PT: Patrcia Emlia [pa'trisia e'milja]) kaj
fuis kun i al Oporto. La justico persekutas lin pro plendo de la gepatroj de Patrisjo. Eklaboras en
diversaj gazetoj, kaj verkas, verkas, verkas.

Post la morto de la edzino, en 1847, li transloias al Oporto, kie vivas bohemie kaj skandale.
La filino mortas kaj naskias alia filino.

En 1850, ekloas dum kelka tempo en Lisbono, kie li vivtenias ekskluzive de la literatura
laboro. Tiam li ekkonas la fatalan amon de sia vivo: Anna Plasido (PT: Ana Plcido ['ana 'plasidu]),
fianino de Manuelo Pinjejro Alvo (PT: Manuel Pinheiro Alves [manu'el pi'njejru 'alvesh]). E tiel,
enpasiianta al Anna, li envolviis en amrilato kun oporta monakino. Anna edzinias al Manuelo, kaj
Kamilo, romantikeme, eniras la kurson de teologio de la Universitato de Oporto, sed rapide forlasas
in. Starigas du religiajn gazetojn kaj dare kunlaboras en aliaj gazetoj, kaj verkas kaj verkas.

En 1857, Kamilo
translokias al Viano de Kastelo
(PT: Viana do Castelo ([vi'ana du
kash'telu]), kiel redaktoro de
gazeto. Anna, jam edziniinta
kun Manuelo, anka iras tien sub
preteksto apogi malsanan
fratinon. Ilia amrilato farias
skandale publika. Sub propono
de Aleksandro Herkulano (PT:
Alexandre Herculano [al'shandre
erku'lanu]), alia enorma
portugala verkisto, oni elektas
Kamilon kiel anon de Rea
Akademio de Sciencoj (PT:
Faksimilo de
Academia Real das Cincias poemo de
[akade'mia re'al dash Kamilo.
si'ensiash]). Tiam, Kamilo kaj
Anna ekloas kune, kaj fuas de
urbo al urbo por fui de la
justico, ar tiam la adulto estis
lalee krimo en Portugalio. En 1859, naskias la filo Manuelo Plasido (PT: Manuel Plcido [manu'el
p'lasidu]), lea filo de la edzo de Anna, sed tre simila al Kamilo.

La edzo de Anna plendis e la justico. Anna estis arestata en 1860, Kamilo ankora fuas dum
kelka tempo, sed finfine sin prezentas al la polico. Tiam li restas en prizono de Oporto, kie la propra
reo Don Petro la 5-a lin vizitis. Finfine, en oktobro 1861, amba estis liberigataj far juisto kiu,
kurioze, estis la patro de alia granda portugala verkisto, Eso de Kejrozo (PT: Ea de Queirs ['esa de
kej'rosh]).

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
En 1863, naskiis en Lisbono la dua filo de la geparo, Georgo (PT:
Jorge ['jhorjhe]), kiu estiis unu el la plej grandaj problemoj de Kamilo,
ar tiu filo estis skizofreniulo kaj drinkemulo, kvankam en kelkaj lucidaj
momentoj montris artan lertecon. Mortis la unua edzo de Anna Plasido.
La unua filo de la geparo, Manuelo, heredis ion, ar lalee li estis filo
de Manuelo. La familio eklois en la eksa domo de Manuelo, en San
Mikaelo de Sejdo (PT: So Miguel de Ceide ['sw mi'gel de 'sejde]).
Naskias la tria filo, Nuno (PT: Nuno ['nunu]), kiu estiis viro
aventurema kaj bohemia kiel la propra Kamilo. Dum la postaj jaroj,
Kamilo sukcesis la famon kaj agnoskon de grava portugala verkisto.

Kvankam la familia domo restis poriame la domo de San Mikaelo

Anna, Manuelo kaj Kamilo. de Sejdo, Kamilo lois portempe, jen en Lisbono, jen en Koimbro, jen
aliloke. La filo Georgo mortis. Kamilo ekhavis vidproblemojn, kiuj
akriis ade is la morto.

En 1881, jam 56-jaraa, li partoprenis

kun la filo Nuno en la forkapto de junulino por
edzinigi in al Nuno. La rilatoj kun la filo
degeneris, kaj Kamilo lin forigis el la hejmo en
1882. En 1883, turmentita de monaj
malfacilaoj, akcias sian propran bibliotekon.
En 1885, finfine oni aldonas al li la titolon por
kiu li luktis dum dekkvin jaroj: vicgrafo. En
1888, nia genia novelisto finfine edzias kun
Anna Plasido, la amo de sia vivo, sinjorino kiu
anka estis poeto.

Perturbita, agrenita, malsana,

senmona, kaj finfine blinda, Kamilo ne plu
povis verki. En la 1-a de junio 1890 mempafis
sian kapon, mortante lante en agonio, en sia
Domo en San Mikaelo de Sejdo,
verkejo de la domo de San Mikaelo de Sejdo. vilaeto norde de Portugalio.

La portugala popolo iam agnoskis la geniecon de Kamilo per statuoj,

potmarkoj, monbiletoj, stratnomoj, i.a., kaj legante la verkojn de la genia
novelisto. Lastatempe tiuj verkoj estas tre multe aprezitaj en bonaj
telenoveloj. La novelisto jam mortis en 1890, sed la sentoj pri kiuj li
verkis, la amo, la pasio, la maltoleremo, k.c., estas eternaj.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El la portugala muzo

Lasta Toreado en Salvaterra

de Rebello da Silva
Eduardo Novembro
tradukis el la portugala
notoj de JJS

Lia sinjora moto Jozefo, la unua lanome, estis reo ferianta en Salvaterra. Nu, la klaemuloj
kae rimarkigis, ke, en Lisbono, li iam tornis, dum la markizo de Pombalo tronis. Tio baziis sur la
meanika lerteco de la monarko kiel tornisto, kaj la ordonema karaktero de la markizo kiel ministro.
Vigle verdiis la kampoj en plena printempo. Per floroj kovriis la migdalarboj, per folioj la
arbetaro; plugebenaoj sin vestis kaj ornamis. Blovetanta vento petolis kaj maldiskrete tazis
kaptukon de preterpasanta fralino a telis kison de parfumita rozo. io estis ojoj kaj kantikoj
najtingaloj en veprejoj, koroj e amo, ridetis naturo sub origanta belbrilega suno.
Rea toreado venigis la kortegon al Salvaterra. En i tiuj okazoj la nobeloj elspiradis malpli
opresitaj, ar la ministro ne eestis por ektimegigi ilin. Bravaj estis la taroj, spertaj la rajdistoj,
pompa la amfiteatro, arma la sekvantaro de damoj. Plezuro ridis e ies buoj. Plie, la markizo estis
retenita en Lisbono pro la konflikto kun la hispana ambasadoro.
e la palacanguletoj oni flustre klaadis pri la dialogo okazinta inter la hispana sendito kaj la
portugala kanceliero, kiun iuj ladis latvoe por ke tiuj muroj resonigu la flatadon, kaj aliaj
senkompate lin krucumis por sategigi malamojn. La bigotulinoj kaj
puritanaj nobeloj estis favoraj al la hispano kaj petis Dion por ke la
antasignoj de ebla milito defaligu la nobeligitan plebanon. Juistoj kaj
akademianoj pledis por la markizo kaj respondis per duonridetoj al la
flamiantaj preoj de la tronaj kaj altaraj fervoruloj. La markizo de
Pombalo estis neflekseble rifuzinta la forcedojn postulatajn de la hispana
estraro.
Nu minacis la ambasadoro sesdekmilhoma armeo eniros
Portugalion kaj faros
Kion? demandis la markizo per sia plej indiferenta tono, ridetanta,
kaj kun la tremiga nazumo starigita.
Komprenigos la pravecon kaj justecon de mia mota reo kaj
Markizo de Pombalo
sinjoro al via majesta moto kaj al via ekscelenco! replikis iom pli
efministro de la reo
late la hispano, kredante ke la ministro restus fulmofrapita.
(1748-1812)
(PT: Marqus de Pombal) Sebastio Jos de Carvalho 1 kuntiris la brovojn, mienis pli severe, celis
[mar'kesh de p'bal] sian rigardon kaj nazumon sur la diplomaton, kaj glacie rebatis:
Sesdek mil homoj tro multe estas por tiom malgranda domo, sed kun dia helpo, mia mastro
kaj sinjoro ja provos trovi lokon por ilin enloigi. Malpli granda estis Alubaroto kaj tie eblis enteni
iujn kiujn lia mota Johano de Kastilio kunportis. Via ekscelenco povos i tion respondi al via
estraro.2
Kaj stariante por forpermesi la ambasadoron, li aldiris:

1 Sebastiano Jozefo Karvaljo Melo, markizo de Pombalo (PT: Pombal [p'bal]), grafo de Oejro (PT: Oeiras [u'ajrash]), estis
tre grava tiatempa politikisto, kiu, i.a. faritaoj, rekonstruis Lisbonon post la tsunamo de 1755.
2 La fajna respondo de la markizo de Pombalo montris: unue, falsan gastemon, kvaza li estus kompreninta mise ke la
hispano ne estis minacanta Portugalion, sed volus veni kun sia militistaro por gastii e la reo; due, la markizo aludas al la
granda batalo de 1385, la batalo de Alubaroto (PT: Aljubarrota [aljhuba'rota]), en kiu tre malmultaj portugaloj venkis la
grandegan kastilian militistaron, danke al ruza milita tekniko. La portugala reo estis tiam Don Johano la 1-a, kaj la kastilia
reo nomiis same Don Johano la 1-a. Tiam, inter 1383 kaj 1385, oni mortis pomile pro malsano kaj malsato en Lisbono por
ne perdi la nacian sendependion, plensukcese.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
Via ekscelenco bone scias, ke e si iu homo tiom povas, ke e post mortinta, kvar viroj
nepras por lin forporti!3
La ambasadoro foriris urante per Dio kaj la Plej Sankta Virgulino, kaj la markizo sin pretigis
por milito.
Okazas, ke Sebastio Jos de Carvalho estis kuraega ministro, kiu multe elfaris favore al la
nacio. Hodia malplimultaj estas tiuj, kiuj kapablas respondi lalitere al tiaj fremdo-devenaj
minacoj. Oni forte kriegas, oni profunde dormas sub sonado de patriotaj himnoj, sed post frumatena
salvo el la kastelo, jen la patrio savita4.
La markizo de Pombalo alte estimis beletron, kaj anka patronis kaj vigligis mezklasojn. Tiun
etan progreson, kiun la regno tiam spertis, nur al li oni uldis. Se la industrio neniam sukcesis eliri el
sia infaneco, pro tio kulpis la postvenontaj malbonaj estraroj, kaj anka la popolo, kiu ne volis vere
labori5
Sed ni reparolu pri la reaj taroj. Tiujn la markizo tute ne atis. Li volis ilin jungitaj al la
plugilo, ne sub la banderilo; plie li opiniis, ke la toreistoj, kiel nobeloj, pli bone servus la taton per
plumo a spado, kaj, kiel profesiuloj, plugus, teksus kaj honeste perlaborus sian vivtenon por riigi
sin kaj la nacion.
Kvankam lia mota reo Jozefo pri io cedis al la markizo,
rilate al taroj li ne permesis kontradirojn6. i-okaze li estis
malcedema, vere obstina. La nobeloj tion bone sciis, kaj tial ili
uadis dolajn plezurojn: la kontentecon de la nacia gusto kaj la
kontrastaron al la ministra volo. in malatenti senriske kaj kun
apogo de la suvereno mem estis por ili delekto kaj triumfo.
e tiuj i festoj, severeco ne regis la lastajn etiketojn. Alia
kialo por sin ojegi. Oni povis lavole tute senmonii per aetado de
luksaj roboj, ornamaoj kaj harararanoj. La brodaoj kaj brokaoj,
veluraoj kaj silkaoj el eksterlando tajlitaj je la franca modo, brilegis
kvaza stelaro el perloj kaj diamantoj7. Sur la plej riaj kostumoj
kun plej okulfrapaj koloroj malvolviis la frizitaj bukloj de pudritaj
perukoj. La damoj vante elmontradis la graciecon de siaj belmovoj, Don Jozefo
kaj tufoj; la la kapricaj tondofasonoj, kiuj enkadrigis siajn belajn Reo de Portugalio
ovoformajn vizaojn, ili ridetis al la entilaj fanfaronistoj, kun siaj (1714-1777)
okuloj plenaj de promesoj entuziasmigantaj e la timemulojn. (PT: Dom Jos) [d jhu'ze]
Oni glitigis la kurtenojn de la rea tribuno. Komenciis la muziko 8. Alveninte la reo, tuj poste
eniris en la loiojn admirinda sekvantaro montrante ondumantan oceanon da kapoj kaj plumoj. Sur
la areno trumpetoj, fanfaroj, timbaloj, sonorigas gajecon. Aperas la rajdantoj, iuj distingitaj
nobeloj, apogante la malsupran pinton de la pikstangoj sur la piedingoj; anka kun blazonoj broditaj
sur la veluraj evalaj abrakoj. apelplumoj klinias antaen kun buntaj kokardoj, kaj la spadoj ene
de izitaj ingoj pendas de superbaj traultrozonoj. La incitistoj kaj taroprenantoj sin prezentas
elegante vestitaj la antikva kastiliano. ies mienoj brilas fervore kaj entuziasme.
El inter la entlemanoj, la grafo de Arcos plej altiris ies atenton: lia kostumo el nigra veluro,
tondita lamode de la kortego de Ludoviko la 15-a, elstarigis lian elegantecon. Sur la mantela krispo
kaj korsao videbliis la fajnaj puntoj de la kravato kaj manumoj. e la genuoj artifike elmontriis
neblankaj batistaj tufoj. La grafo ne surpasis komunan staturon, sed estis svelta kaj proporcia, iuj
3 Terura la markizo ne eltenas sin kaj dare mokas la ambasadoron, dirante ke post la morto iuj estas e pli fortaj, ar estas
necese minimume kvar homoj por forpreni lin, tamen unu sufias por lin mortigi.
4 Unu el la trajtoj de la portugaloj, malfacile komprenebla far ksenoj: portugaloj iam parolas ae pri si mem kiel anoj de sia
popolo, estas tre individuemaj, sed se la grupo estas vere minacata, mirinde arias kun granda patriamo. La esprimo de
Rebelo dare estas aktuala.
5 (same)
6 Anka en la nuna Portugalio, kelkaj ame deliras pro la toreado, dum aliaj malategas tion. Vidu la lastan bildon kiu ilustras
la rakonton.
7 Eta aludo al la magneta altiro sentita de la portugaloj al la modo ekstera, fremda, ksena, efe se luksa kaj socie bone
akceptita. Tiu altiro enkadrias en pli enerala sento de ksenamo.
8 Temas pri kvazamilitaj blovnotoj kiuj indikas la komencon de la spektaklo de toreado.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
liaj movoj estis graciaj. Liaj vangoj estis iom palaj, tamen grandesprime animitaj, sed brilego en liaj
nigraj okuloj fulmis tiel intense, foje tiom vivige, ke tio iis nerezistebla. Filo de la markizo de
Marialva, ege amata disiplo de sia patro la plej bona portugala rajdanto, kredeble de Eropo ,
surevale la nobleco kaj simpleco de lia tenio ravis alies okulojn. Li kaj la kurevalo, unupece
alustigitaj, kreis la bildon de la antikva centaro9.
Lia fiera trairo tra la areno per sen pena bridado de la rajdbesto okazigis adajn kaj reajn
apladojn. Je la tria irkairo li altrudis al la evalo preskaan genuion anta ia loio10, kio igis
tiean damon konfuzite kai sub aleto siajn vivegajn vizaajn pometojn; i tiuj certe elmontrus
prudan sekreton se pro tiom pasema momento, kvaza fulmekbrilo, iu povus diveni tion, kion nur ili
amba sciis.
Post kiam la junulo lin salutis lastfoje, la reo ridetis, kaj, sin turnante, diris:
Kial la grafo venas al la festo preska funebre vestita?
La batalo komenciis.
Nia intenco ne estas priskribi toreadon. iuj jam al ili eestis 11, kaj elmemore konas kion
rimarkindan la spektaklo oferas. Ni diru nur, ke la bovoj estis purrasaj kaj toreotaj neglobigitaj12 la
la hispana modo. Nenio malpliigis do la eblojn de danero kaj poezieco en la lukto.
Kelkaj taroj estis pikitaj. Oni denove malfermis la virbovarejan pordon, ellasante nigran
kornohavan beston, kiu impetis en la arenon. Jen vera cirkbovo. Longaj kornoj epinte volvitaj
supren, maldikaj nervozaj kruroj, indico de leereco, rapidaj kaj abruptaj movoj antasigno de
eksterordinara forto. Tuj post atingi la arencentron i haltis kvaza blindigita, skuis la kapon
nerveme, forte skrapegis surgrunde, kaj ellasis minacan muadon tra la silento postvenanta la
manfrapadojn kaj ekkriojn de la spektantoj. Post nelonge la incitistoj transsaltinte la palison tuj
forfuis pro la miriga rapideco de la besto, kaj du a tri mortontaj evaloj montris vundspurojn de
ia furiozo.
Neniu rajdisto adacis alfronti in. Estiis pazo. La taro tretis la
arenon minaceme kaj ajnis vane defii kontraulon. Subite oni vidis
la grafon de Arcos, firme sur sia selo, provoki la bestian impeton; la
fleksebla stango grincis kaj klakis, enovante la feron en la bovan
dikmuskolan nukon. Tremiga bleko, enorma aklamado el la tuta
amfiteatro, kun triumfaj sonoj de trumpetoj kaj fanfaroj, finis i tiun
brilegan faron. Kiam la nobela junulo preterrajdis sub la loio fronte
Toreado sur evalo, la al kiu li antae estis genuiginta la evalon, leera neblanka mano de
kutima en Portugalio. iu damo faligis rozon; la grafo, belmove kliniante de sur la sellignoj,
in plukis elgrunde ne malakcelante la kuradon, in portis al la lipoj
kaj in metis ebrusten. Li poste ekatakis la taron, senmovigita pro koncentrita kolerego, rondiris
irka i mallarigante la cirklojn is preska permane tui ian kokson.
La junulo maltimis daneron, kaj e de la morto repagita pro la ridetoj, kiujn liaj okuloj de
malproksime telis, li adacis pikstange pini la taron e la fronto. Ekimpetis la besto kun blinda kaj
nerezistebla furiozeco. La evalo, trapikita, renversiis, kaj la rajdanto, ekrure vundita, ne sukcesis
levii. Revenante sur lin, la furioziinta bovo etis la grafon aeren, atendis la korpan falon sur siajn
kornojn, surtretadis lian bruston, kaj esis nur post certii, ke sia malamiko ne plu moviis kaj jam
estis kadavro.
i tiu doloriga sortobato okazis fulmorapide. Elfinita estis la tragedio anta ol tute estingiis la
eo de la lastaj apladoj.
Tuj poste, iu silento entenanta milojn da afliktioj mutigis la cirkon. La reo, vasaloj kaj
damoj, duonkorpe kliniantaj sur la loiaj balustradoj, fikse kaj senspire rigardadis al la areno kaj
poste levis la okulojn al la ielo, kvaza sekvantaj la sangmakulitan animon tien flugantan.
9 La toreado estas luksa spektaklo, farita anka el belaj vestaoj kaj elegantaj tenioj, el la lerto de la kavaliroj, el muziko,
multe da brillumo,... ne nur el sango.
10 Ne nur la taroj suferas...
11 Rebelo ne povis scii ke iam Eduardo Novembro tradukos lian verkon por literatura uo de internacia publiko, kiu plejparte
neniam spektis toreadon.
12 Tio signifis ke la kornoj de la taro estis sen ajna protekto, kio povus esti fatala e akcidento.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
Kiam la juna rajdanto, aeren renversita, forlasis vivon anta ol teren fali, akra emo,
konsistanta el singultoj kaj plorado, trafis la kadavron, kvaza fajra larmo. Sveninta damo,
subtenata de alies brakoj, estis eliginta tiun stridan ekkrion, ekstrema korveo enbruste diskrevanta.
Lia mota Jozefo, kun la manoj sur la vizao ajnis toniinta.
ifoje la nobelaro estis plenkore solidara pri lia doloro.
Sed la dramo ne estis ankora finiinta. Kiu scias?! Hororo kaj
kompato estis tranontaj novajn agrenojn e ies brustoj.
ion la markizo de Marialva estis spektinta de sia loio. Sin
revidante en la entileco de la filo, liaj okuloj sekvis ties agadon kaj
radilume brilegis je iu sukcesa tukincita movo. Tuj post enirado de la
Nuna toreejo de
nigra taro, sombre nubiis lia grizita mieno. Kiam la grafo de Arcos ekiris
Salvaterra kaj statuo
por in stangpiki, la patra vizao kuntiriis, kaj ties rigardo ne plu omaanta la toreadon.
deturniis de la riska lukto.
Neatendite la maljunulo ellasis sufokan dolorkrion, kovris la okulojn kaj premis la manojn sur
la kapo. Jen konfirmitaj liaj timoj. evalo kaj rajdanto falruliis sur la arenon, kaj la espero restis
pendanta de subtila fadeno. in rapide fortanis la morto, kaj la markizo, perdinte la filon, lumon de
sia animo kaj fieron de siaj blankharoj, neniun vorton eldiris, nek ununuran larmon veris; sed liaj
genuoj treme subfalis sub la pezo de tiom afliktiga agrenio.
Tamen li rekonsciiis post kelkaj momentoj. La livida paleco de lia vizao tuj febre ruiis. La
hirtaj kaj tazitaj haroj malorde elfalis sur la frunton plena je frida vito, kvaza ketoj de furioziinta
leono. El la malviglaj okuloj ekbrulis momente, sed terure, funebra fulmobrilo de kolero stakiganta
tutan avidemon je veno pro iuj suferitaj sufokdoloroj.
Per rapida impeto, li reakiris majestan kaj vertikalan sintenon, kvaza tra liaj vejnoj fluus la
sango de la us perdita junulo. Instinkte lia mano moviis flanken por malingi la flambergon, sed
maloje li balancis la kapon. Sian bonan spadon li mem estis irkaliginta al sia ido en tiu tago, kiu
iis poreterne funebra e lia familio.
Rifuzinte ion ajn adi, neanceleble kaj senhezite li descendis la la amfiteatraj tupoj, kaj
ignoris la surkape blankiantajn sepdek jarojn.
Lia mota reo postulas, ke via ekscelenco, markizo de Marialva, nepre atendu liajn
ordonojn! diris ambelano lin retenante e la brako.
La maljuna nobelo tremis kvaza neatendite vekita, enigis en la parolanton siajn halucinigitajn
okulojn, el kiuj eliris koncentrita brilego de neanebla penso. Poste li forpuis la detenigan manon
kaj malsupreniris du pliajn tupojn.
Lia suverena majesto opinias, ke hodia jam okazis i tie eksterenorme doloriga malfelio,
kaj ne volas perdi samtage du el siaj vasaloj u vi, markizo, malobeos la reajn ordonojn?
Nia mota reo obeigas la vivantojn, sed mi estas mortonta! rebatis la maljunulo per akra
kvankam svenanta voo. Tiu estas la korpo de mia filo! kaj almontris al la kadavro. Jen tie!
Lia majesto ion povas krom senarmigi patran brakon krom malhonori la blankajn harojn de la
vasalo, kiu lin servas de tiom da jaroj Lasu min transiri, kaj diru tion i.
Vidinte la markizon starii, lia mota Jozefo tuj komprenis ties decidon. La neniam pridubatajn
vortoj kaj lojalecon de sia efstribisto li tre alte estimis. El la vasala voo nur la veron li estis iam
adinta, kaj la eblo tiamaniere perdi lin estis neeltenebla por la reo; eksciinte pri lia malkonformio
al sia postulo, li fariis pala kaj konvulsie kunmetis la dentojn; kliniante eksteren el la tribuno li
anksie kaj silente atendadis la katastrofan finion.
Dume jam la markizo surtretis la arenon, firma, sentima, kiel la antikvaj romanoj alfrontantaj
la morton. Enbruste lia koro ploregis, sed la senakvaj okuloj bruligis la larmojn suprenverontajn tra
ili. Anta io li volis venon.
Je tuja ekpuo la tuta amasio stariis. La konsternitaj mienoj kaj akvoplenaj okuloj esprimis
tiun dolorigan spiritan streon, en kiu unu sento ajnis koncentri iujn: Lasu ke la maljuna nobelo
pluen iru! Senegala estas la agreno us travundanta lin. Flamianta malespero lin provizas per
vivigon kaj energion. Lasu lin iri pluen, kaj surgenuiu! Salutu la majestecon de misfortuno!

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
La agreniinta patro genuiis apud sia filo, sur kies frunto li florumis kison. Poste li mallais
lian traultrozonon, levetis la inertan korpon, prenis la spadon elgrunde, kaj per la okuloj lairis ian
akraon is la dutrana pinto. Sekve li prenis la mantelon surbrake kaj kovris sin. Momenton poste
jen li staranta meze de la areno, lia arda rigardo batalprovoke scintilanta al la taro.
Kvankam li estis premita de tiom da kruelaj kortuoj, lia mano ne timtremis, kaj la piedoj fikse
enradikiis egrunde, kvaza ia okulta kaj supernatura potenco estus subite tien algluinta ilin.
Frostiinta silento ekestiis en la cirko, tial ke oni povus e adi la pulsobatojn de la markizo,
se en tiu bronza animo la koro valorus pli ol lia propravolo.
La taro impetas kontra lin Unu fojon, multajn fojojn, blinde kaj furioze atakas, sed la
markizo iam lerte deflankias de la frapo.
La koksoj de la bestio anhelas pro penegado, amo franas la buon, la kruroj subfleksias
kaj ekglitas, la okuloj malviglias pro lacio. La maljunulo mokas ian furiozon. Prikalkulante
distancojn, li in erarigas iujn ekbatojn, sen retroiri e unu paon.
Daradas la batalo.
La vivo de la spektantoj pendas de ilia atentema observado.
Neniu kuraas deturni sian rigardon de sur la cirko.
La enormeco de la katastrofo iujn tonigas.
Ekkrias subite la reo kaj tuj enovias internen de la tribuno. La
maljunulo atendis sendefende la taran kornobaton, kaj preska iuj
genuiis preante por la animo de la lasta markizo de Marialva.
Dezirante defendi la
Korpremiga pazo estiis nur momentojn. Tra inter nebuloj pro kio
etnajn kulturojn,
tremanta pupilo senbruliis oni vidis tiun viron avanci kontra la bestio,
certe oni devas kribri
lia spado aere fulmis kaj tuj poste malaperis is manirmiloj, enovita en la
iliajn elementojn, por
bestan nukon. Tondrega muado, tra la cirko sekvita de falbruo de la
pasigi al la postaj
giganta korpo sur la arenon, finis la lastan akton de malbonagura dramo.
generacioj nur la
Unuvoaj kriegadoj aklamis la sukceson. La markizo, kiu devintis
pozitivajn valorojn.
kurbigi la genuon pro la forta ekbato, restariis pli mortpala ol kadavro. Ne
atentante la irkaantojn, li denove brakumis la korpon de sia filo, kiun li priveris per larmoj kaj
kisoj.
La taro ankora leviis, malfirme pais pro la mortagonio kaj ekpalpis lokon por estingii. Tie
i kunplektis la membrojn kaj lasis sin fali senviva tuj apud la evalo de la grafo de Arcos.
Tiun momenton la spektantoj rigardis al la rea tribuno kaj ektremis. La monarko staris tre
pala, kaj apude la markizo de Pombalo polvokovrita, kun postsignoj de hasta veturado.
Sebastio Jos de Carvalho intence turnis sian dorson al la toreejo dum li parolis kun la
suvereno. Tiamaniere li punis la barbarecon de la cirko.
Estios milito kontra Hispanio, sinjoro. Neeviteble. Via rea moto ne povas permesi, ke la
taroj mortigu vian tempon kaj vasalojn. Se ni pluiros i-vojen balda Portugalio pereos.
Tiu estis la lasta toreado, markizo. La morto de la grafo de Arcos metis finon al reaj taroj
dum mi reos.
Jen tio, kion oni esperas el via mota sao. En viaj reejoj ne estas tiel multaj subuloj
ebligantaj fordoni homon ane de taro. u vi permesas, ke je via rea nomo, mi konsolu la
markizon de Marialva?
Iru! Vi mem estas ja patro. Vi bone scias, kion diri al li
La samon li dirus al mi, se Henrique restus tie kiel la grafo.
La reo eliris el la tribuno, kaj la markizo de Pombalo eniris la cirkon, impone pro sia altstatura
grandiozo; per siaj brakoj levis la maljunan nobelon, lin dirante kun mildtrista voo:
Sinjoro la markizo! Portugaloj kiel via ekscelenco donas ekzemplojn de grandanimeco. Tiujn
vi ne bezonas ricevi. Vi havis filon, kiun Dio forprenis. Superegaj diaj juoj! Hispanio proklamas
militon kontra nia patrio, kaj nia mota reo, mia mastro kaj sinjoro, de via ekscelenco bezonas
konsilon kaj la spadon.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
Kaj prenante la maljunulon e mane, kondukis lin preska surbrake por enigi lin en la kaleon.
Lia mota Jozefo la 1-a plenumis la parolon donitan al sia ministro. Dum lia reeco, oni ne plu
pikis tarojn en Salvaterra.

Lus Augusto Rebello da Silva (1)

(1822-1871)

Portugala historiisto, romanisto kaj dramisto, naskiinta en Lisbono.

Pro primalsanaj problemoj, li ne finis la universitatan kurson, en Koimbro
(2). Rebelo Silvo eklaboris kun sia amiko Aleksandro Herkulano (4) en
Biblioteko de Audo (3). Li estis redaktoro de Taglibro el la Registaro (5),
deputito, ministro de la maristaro kaj profesoro de la Supera Kurso pri
Beletro. Li estis elektita por anio al la Rea Akademio de Sciencoj en
1854. Li kunlaboris en diversaj publikaoj, kaj tradukis Otelon de ekspiro,
i.a.
Tiel kiel Herkulano, kies brila disiplo li estis, Rebelo sin dediis efe al
la verkado de historiaj romanoj, la la plao de la tiatempa publiko. I.a., reliefas, el lia verkaro, La
juneco de Don Johano la 5-a (1852-1853), en kvar volumoj, adaptita al teatro en 1857 kun la
kunlaboro de Ernesto Biester, kaj Larmoj kaj trezoroj (1863) (7). En tiuj romanoj, la atoro
majstre plektis la historian veron kun la imagiva kreado. Tiel lia literaturo estas samtempe
didaktika kaj amuza, atinganta tre diversan publikon, kiu estis tiu kiu legis anka la verkojn de
Walter Scott kaj de Aleksandro Herkulano, la modeloj de Rebelo. Plej famaj restis la rakontoj
Lasta toreado en Salvaterra (1848) (8), kaj Malnova malamo ne lacigas (9), poste enmetitaj en lia
rakontaro Rakontoj kaj legendoj (1873) (10). El lia historiika verkaro elstarias Historio de
Portugalio en la 17-a kaj 18-a jarcentoj (11) en kvin volumoj.

NOTOJ
1. Ludoviko Agusto Rebelo Silvo (PT: Lus Augusto Rebello da Silva [lu'ish aw'gushtu re'belu da
'silva])
2. Koimbro (PT: Coimbra [ku'imbra]) grava portugalia urbo, efe pro sia sepcentjara
universitato.
3. Biblioteko de Audo (3) (PT: Biblioteca da Ajuda [bibliu'teka da a'jhuda]) unu el la plej gravaj
portugaliaj bibliotekoj; i datas ekde 1755 kaj estas en Lisbono, en la kvartalo Audo.
4. Aleksandro Herkulano (PT: Alexandre Herculano [al'shdre erku'lanu])
5. urnalo el la Registaro (PT: Dirio do Governo [di'arju du gu'vernu]) temas pri publikao el la
registaro, kie aperas, i.a., la leoj el la registaro, el la prezidento, el la ministroj kaj el la
parlamento.
6. La juneco de Don Johano la 5-a (PT: A Mocidade de D. Joo V [a musi'dade de d jhww
'kintu])
7. Larmoj kaj trezoroj (PT: Lgrimas e Tesouros ['lagrimash i te'zorush])
8. Lasta toreado en Salvaterra (PT: A ltima Corrida de Touros em Salvaterra [a 'ultima ku'rida de
'torush j salva'tera])
9. Malnova malamo ne lacigas (PT: dio Velho No Cansa ['odju 'velju nw 'ksa])
10. Rakontoj kaj legendoj (PT: Contos e lendas ['ktush i 'lendash])
11. Historio de Portugalio en la 17-a kaj 18-a jarcentoj (PT: Histria de Portugal nos sculos XVII
e XVIII [ish'torja de purtu'gal nush 'sekulush dza'sete i 'dzojtu])
JJS

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007

 La Karavelo
El belaj lokoj

La senmara haveno de La Karavelo:

Estremozo, en Alenteo
fotoj de Joo Jos Santos

La Karavelo estas eldonata en la plej pitoreska portugalia regiono, Alenteo. i tiu regiono estas la
plej granda el la lando. i iras de proksime de Lisbono suden is Algarvo, kaj de la Atlantiko is
Hispanio. La Karavelo estas eldonata en la urbeto Estremozo, kiu distas 50km de la hispana
landlimo, kaj do 150km for de la Atlantiko. Jen kelkaj fotoj ilustrantaj la urbeton kaj irkaaojn.

La Karavelo n-ro 002 novembro 2007