Cam Nan Cho Cac Ba Me Tre

CM NANG CHO CAC BA ME TRE 1
Muc luc
Giai ap mt s cu hoi v cac bin phap tranh thai............................ 4
Vitamin C lam giam bin chng cua thai ky ......................................... 9

Ba thang u cua thai ky....................................................................... 11
Ba thang gia cua thai ky...................................................................... 13
Ba thang cui cua thai ky ...................................................................... 16
Tm ra li giai v sao phi bam c vao thanh t cung .................... 21
Bai tp cho phu n mang thai............................................................... 22
D tt bm sinh ....................................................................................... 24
Lam giam nguy c phu chn khi mang thai ........................................36
Thai gia thang gy nguy c g?..............................................................38

Bai tp danh cho ba me mi sinh.......................................................... 39
Goi hanh ly khi be ra i ....................................................................... 42
Nhng iu cn tranh va nn lam sau khi e ..................................... 45
Co nn sinh hoat tnh duc trong thi gian mang thai?....................... 46
Chm soc sc khoe sau khi sinh ...........................................................48
Ap dung phng phap Ba me - Kangaroo (chut tui)......................... 51
http://www.ebooks.vdcmedia.com
Thai phu b thuy u co anh hng n thai nhi?..............................54

n g cho con c khoe ......................................................................... 55
Lam th nao giam au khi sanh?..................................................... 60

Giam cn vi be....................................................................................... 63
Tim phong un van cho phu n co thai ..............................................65
Him mun - v sinh: Mt s iu cn bit.......................................... 66
Hay bao v tre khi con la bao thai ........................................................70
X ly tnh hung sau khi sinh............................................................... 74
Nhng thay i ngi me khi mang thai.......................................... 76
Nhng iu cn bit i vi thai phu phai i xa................................. 79
Vim gan siu vi trung va thai nghen .................................................. 82
Thai nghen va bnh tiu ng ............................................................ 85
Thai nghen vi ngi mc bnh tim..................................................... 89
Thai ky va siu m ................................................................................. 91
Mt s lu y cho nhng ba me tre ln u "i bin"...........................94
Dung thuc cho phu n ang cho con bu ........................................... 100
Gian tnh mach ..................................................................................... 103
Huyt trng ........................................................................................... 105
Mt moi .................................................................................................. 106
Tu do nm............................................................................................ 107
Sng mt ca chn va ngon tay ............................................................ 108
m hi............................................................................................... 109
Cac phng phap sinh con theo y mun............................................. 110
Cac vt ran............................................................................................. 112
Kho ngu .................................................................................................. 113

Phat ban (ni rm)................................................................................ 114
Tr........................................................................................................... 116
m nghen .............................................................................................. 117
Son ai ................................................................................................... 118
chua .................................................................................................... 119
ai rt .................................................................................................... 120
Cam thy mun xu .............................................................................. 121
B vop be ................................................................................................ 122
Chng tao bon ....................................................................................... 123
Chng kho th ....................................................................................... 124
Chay mau nu rng............................................................................ 125
Ch dinh dng sau khi sinh.......................................................... 126
Mt s tnh hung c bit khi cho con bu me .................................. 128
Cho tre nhe cn ung bao nhiu sa la u cho mt ngay?............... 130
Lam g khi me cha xung sa?.......................................................... 131
Lam th nao nui tre st mi - h ham ch - che vom hu? ....... 132
Me sanh m th co sa cho be bu me khng?..................................... 133
Lam sao cho be bu me khi num vu b nt? ........................................ 134
Bt u cho tre bu me .......................................................................... 135
Cach bng b rt quan trong be bu c nhiu sa..................... 139
Nui con bng sa me va mt s vn co lin quan....................... 141
Phai lam g khi vu cng tc sa va au?............................................ 146
Lam sao cho con bu khi num vu qua ngn hoc qua dai?................ 149
Khi i lam me b chay sa t ca ao. Tht bt tin!......................... 151

Me phai lam sao khi be khng chu bu me? ....................................... 152
Lam th nao bit me co u sa cho con bu? .................................. 154

Cho be bu nh th nao khi me i lam tr lai? ................................... 156
Be khoc nhiu lam me tht s lo lng!............................................... 157
Be chm tng cn co phai do sa me nong khng? ........................ 160
Lam th nao tng lng sa va phuc hi sa me? ....................... 161
Bu me hoan toan trong 6 thang u lam tng tr thng minh........ 163
Mon n bai thuc cho ba me thiu sa............................................... 171
Ngay sau khi sinh, co cn cho tre ung nc ng, nc cam thao
khng?.................................................................................................... 173
Giai ap mt s cu hoi v cac bin phap tranh thai
Nu ban dung thuc dit tinh trung, cn t hoc bm thuc 15

phut trc khi giao hp. Hiu qua tranh thai se keo dai trong vong 1
gi. Khoang 10-15% phu n ap dung bin phap nay b tht bai do
hiu sai v cach s dung hoc co bt thng giai phu m ao,
khin thuc khng c phn b u.
Sau y la mt s iu cn bit khac v cac bin phap tranh

thai:
1. Co nguy him khng nu ch eo bao cao su luc sp xut
tinh?
Bao cao su cn c eo ngay trc khi bt u giao hp. Ngay
ca khi cha xut tinh, cht nhn tit ra u dng vt a co th
cha tinh trung, gy thu thai. Ngoai ra, cac bnh ly qua ng tnh
duc cung co th truyn t ngi no sang ngi kia ngay t u ma
khng ch n luc xut tinh.
Ty l tht bai cua bin phap tranh thai nay la 4-5%, nguyn
nhn la dung khng ung cach hoc bao cao su b thung.
2. Vin tranh thai co lam giam xung nng tnh duc?
Giam xung nng tnh duc ch la h qua cua s thay i tnh
kh, mt tac dung phu cua thuc tranh thai. Cac nghin cu cho
thy, progesteron trong vin tranh thai co th gy trm cam hoc
cam giac bc bi mt s phu n. Nu thuc anh hng qua nhiu
n tm trang, ban co th tm loai thuc co ham lng hooc mn thp
hn hoc thay i phng phap tranh thai.
3. Phng phap xut tinh ngoai co ang tin cy khng?

Khng. Nh a noi cu 1, cht dch u dng vt khi cha
xut tinh (do tuyn Cowper - con goi la tuyn hanh niu ao - tit ra)
cung co th cha tinh trung. Ngoai ra, trong vong vai gi sau khi
xut tinh, nu 2 ngi lai giao hp ma khng ap dung bin phap
ngn chn nao th s tinh trung con sot lai niu ao vn co th gy
thu thai.
Phng phap xut tinh ngoai hoan toan v hiu trong vic
ngn nga cac bnh ly qua ng tnh duc.
4. Lam th nao tnh c thi gian an toan?
Trng phai c thu tinh trong pham vi 12-24 gi ng h sau
khi rung (con tinh trung ch co kha nng thu tinh trong vong 48 gi
sau khi xut tinh). V vy, thi ky d thu thai nht la 2 ngay trc
va 1 ngay sau khi rung trng. Vn kho khn la phai xac nh
chnh xac thi im nay.
Phng phap xac nh ngay rung trng: o thn nhit hng
ngay, theo doi s bai tit cht nhy cua c t cung, kt hp tnh ngay
rung trng da trn dai cac chu ky kinh nguyt trc y. Cac ky
thut nay ch cho kt qua tng i chnh xac.
Nguyn nhn tht bai khi s dung bin phap tnh ngay an toan
gm: chu ky kinh nguyt khng u, giao hp khng dung dung cu
tranh thai trong nhng ngay nguy him, rung trng hn mt ln
trong chu ky kinh nguyt.
5. Vic cho con bu co hiu qua tranh thai trong trng hp nao?
phng phap nay co hiu qua cao, cn co u 3 iu kin:
- Tre bu t nht 85% khi lng sa danh cho no va phai c
bu nhiu ln trong ngay va m.
- Ngi me vn cha co kinh tr lai, hoc trong 8 tun sau e
khng b ra mau 2 ngay lin tip.
- Con cha qua 6 thang tui.
Vi nhng ngi khng cho con bu thng xuyn, cach tranh

thai tt nht sau e la s dung cac phng tin khng co hooc mn
nh thuc dit tinh trung (co th phi hp vi mu c t cung hoc
mang ngn m ao), bao cao su, xut tinh ngoai... Tuy theo hoan
canh, co th t vong hoc nh san.
Thit lp ch dinh dng trc 6 sau 6 mi co th sinh con
thng minh
V sao trc khi mang thai sau thang a phai thit lp mt ch
dinh dng?
Ngay t trc khi mang thai 6 thang, nhng ngi chun b
lam cha, me phai chu trong n s anh hng cua vn dinh dng
i vi nhim sc th, ngi chun b lam me cang phai bit cn i
vn dinh dng cua cac ba n, trc nht la co bc chun b
u tin hoan hao nht cho cuc sng a con, v vy, vn dinh
dng co tm quan trong i vi c th ngi me va a con ngay t
trc khi mang thai 6 thang. Ngoai ra, cac chuyn gia cung cho bit,
t khi mang thai cho n luc a be c 6 thang tui la giai oan
ma b nao phat trin nhanh nht. Xem xet v trong lng cua nao,
luc mi sinh nng khoang 400gr, bng mt phn t b nao cua ngi
trng thanh, n 6 thang tui, trong lng cua no a tng gp i,
n mt tui tng gp ba, luc nay a nng bng 66% trong lng b
nao ngi trng thanh, ri n 3 tui a nng bng 80%, so vi tc
phat trin cua cac b phn c th khac. V vy, thai nhi co th
tr thanh mt a tre thng minh khoe manh th vic hp thu y
u cac cht dinh dng la iu bt buc, sau y chung ti xin c
lit k cac cht dinh dng co lin quan n s phat trin nao b thai
nhi:
- Cac cht am ng vt cung cp cac acid-amin cn thit cho
s hnh thanh ai nao cua thai nhi. Va 50% cac b phn cua c th la
do cac cht am cu thanh. V vy, cn phai b sung y u cac cht
am
- Cac axit linoleic va a - linolenic ham cha trong cht beo la
cac cht dinh dng khng th thiu i vi s phat trin cac t bao
nao, ngi me mang thai cn ung loai sa bt co th cung cp y
u lng cht beo cn thit, khng nn v s mp ma khng hp thu

y u cac cht beo.
- Acid folic rt quan trong i vi ngi me mang thai. No
khng nhng giup giam thiu nguy c say thai va ng c thai, ma
gn y, cac nha nghin cu y hoc phat hin nu thiu acid folic se
gy thng tn cho trung khu thn kinh va tuy sng cua thai nhi va
c bit trong 12 tun u cua thai ky co th gy nhng nguy c mc
cac khuyt tt trn mt cua thai nhi. y la mt trong nhng goc
trong yu cua vn dinh dng trong thi ky mang thai.
Vitamin C lam giam bin chng cua thai ky
Nghin cu mi cua Mexico cho thy, vic b sung vitamin C

trong thi gian mang bu co th lam giam ty l sinh non phu n.
Hoa cht nay giup lam tng sc bn cua mang i va nh o giam
nguy c v i sm - thu pham khin nhiu tre b e non.
Vitamin C thuc nhom tan trong nc. No khng co kha nng
tn tai lu trong c th, lng vitamin tha se c thai ra ngoai
ngay. phu n mang thai, nhu cu v cht nay tng cao nn ham
lng cua no trong mau thng giam. Nhng nghin cu trc y
cho thy:
- Vitamin C rt quan trong i vi cu truc cua cac mang lam

t collagen.
- phu n co thai, ham lng vitamin C trong mau va trong

bach cu (kho d tr cht nay) thng giam.
- Ngi khng dung u vitamin C trc va trong khi co thai d
b v mang i sm.
Cac nha khoa hoc tai Vin Chu sinh Quc gia cua Mexico cho
rng, b sung vitamin C co th giup ngn nga vic giam ham lng
cht nay trong bach cu. 52 phu n mang thai thang th 5 a c
dung gia dc hoc 100 mg vitamin C mi ngay trong 3 thang. Kt
qua la:
- Ham lng vitamin C trong mau giam tt ca phu n. Lng
cht nay trong bach cu giam nhom dung gia dc va tng nhom
dung thuc.
- Khi kt thuc thai ky, di 5% phu n nhom c b sung

vitamin C b v mang i sm, so vi 25% nhom dung gia dc.
Nhom nghin cu i n kt lun: Vitamin C tao iu kin duy
tr ngun d tr cht nay trong bach cu, va co th giup ngn nga
tnh trang v mang i sm.
Vin Y khoa My gn y a khuyn tt ca cac phu n co thai
dung 75 mg vitamin C mi ngay. Mt cc 250 ml nc cam ong hp
cha 100 mg vitamin C.
Ba thang u cua thai ky
Ba thang u cua thai ky la mt khoang thi gian tuyt vi,

y nhng thay i cua ca ban va em be. Trong phn nay, chung ti
cp n moi vn t s phat trin cua thai trong 3 thang u
(hoc 13 tun u) cho n nhng thay i c th ban xay ra cung
luc o. nhng phn sau, ban se tm thy nhng g se din ra ln
kham thai u tin va nhng ln sau o. Chung ti cung cp
nhng thng tin v cac xet nghim chn oan co th c thc hin
ba thang u va cho ban bit cac ly do s dung chung, cung nh
nhng nguy c lin quan. Cui cung, chung ti giup ban bit khi nao
ban cn i kham bnh, khi nao ban nn goi cho bac s cua ban va khi
nao ban co th th su va th gian. Chung ti cp n moi th ma
ban va em be co th gp trong 3 thang u nhng trang di y.
Mt s sng mi nh hnh
Thai ky bt u khi trng va tinh trung gp nhau tai ng dn
trng. Tai giai oan nay, trng va tinh trung kt hp vi nhau tao
thanh hp t (mt t bao). Hp t phn chia nhiu ln tao thanh
phi. Phi di chuyn theo ng dn trng vao t cung. Khi no n t
cung, ca ban va em be bt u trai qua nhng thay i ln.
Vao khoang ngay th nm, phi bam vao lp nim mac giau
mach mau cua t cung (goi la hin tung lam t). Mt phn cua phi
phat trin tao thanh phi thai (em be trong 8 tun u) va phn con
lai phat trin thanh nhau thai.
Em be phat trin bn trong tui i trong t cung. Ban hay tng
tng nh la em be phat trin bn trong mt bong bong (tui i),
nhng thay v qua bong c bm y kh th la y la dch trong
(c goi la dch i). Qua bong c cu tao bng hai lp mang mong
goi la mang m va mang i.
Khi moi ngi noi ''v tui nc" tc la ho cp n v mang
i. Cac mang nay lot thanh trong cua t cung. Em be bi trong dch
i va gn vi nhau bng dy rn. C t cung (la ca cua t cung) se
m ra (hoc gian) khi ban ang chuyn da.
Nhau thai bt u hnh thanh rt sm, ngay sau khi phi lam
t trong t cung. Mau me va mau thai nhi tip xuc rt gn nhau bn
trong nhau thai. iu nay giup cho s trao i cac cht khac nhau
(nh cht dinh dng, oxygen, va cht thai). Mau me va mau thai
nhi tip xuc gn nhau nhng chung khng tht s trn ln nhau.
Ging nh mt cai cy, nhau thai tao thanh nhng nhanh ln
ri phn chia thanh nhng nhanh nho dn. Nhng chi nho nht cua
nhau goi la nhung mao m; bn trong o la nhng mach mau nho
cua thai. Khoang 3 tun sau khi thu thai, cac mach mau nay se ni
lai vi nhau tao thanh h thng tun hoan cua em be va tim bt u
p.
Sau tam tun thai, phi thai phat trin c xem nh la thai.
Vao thi im nay, hu ht c quan va cu truc quan trong a c
hnh thanh. 32 tun con lai cho phep cac cu truc cua thai phat trin
va trng thanh. Mt khac, b nao du cung c hnh thanh sm
nhng vn lin tuc phat trin trong sut thai ky (va ngay ca trong
giai oan u cua thi th u).
Khi chung ti cp n tun thai, tc la tun l tnh t ngay
kinh chot (ch khng phai tnh t ngay thu thai). V vy vao thi
im 8 tun thai, em be tht s la 6 tun tui k t ngay thu thai.
Vao cui thang th hai, tay, chn, ngon tay va ngon chn bt
u hnh thanh. Tht ra, thai a bt u thc hin nhng c ng
nho, t nhin. Nu ban c kham siu m trong 3 thang u thai
ky, ban co th nhn thy cac c ng t nhin nay trn man hnh.
Nao ln rt nhanh, va tai, mt xut hin. C quan sinh duc
ngoai cung hnh thanh va co th phn bit c con trai hay con gai
vao cui thang th hai mc du vic phn bit gii tnh nay cha phat
hin c trn siu m.
Vao cui thang th ba, thai ai khoang 4 inch (tc 10cm) va
cn nng khoang 1 ounce (khoang 28g). u co ve ln va tron va cac
m mt ong cht. Vao thi im nay, rut (dnh nhe vao dy rn vao
tun l th 10) nm bn trong bung. Mong tay xut hin va toc bt
u moc trn u em be. Thn bt u lam vic trong thang th ba.
Thai bt u tao ra nc tiu khoang gia tun th 9 n tun th
12. Trn siu m ban co th thy nc tiu bn trong bang quang
nho cua thai.
Ba thang gia cua thai ky
Tam ca nguyt th hai (tc la 3 thang nm trong khoang t

tun l th 13 n th 26) thng la giai oan ep nht cua thai ky.
Triu chng bun nn va mt moi (thng gp 3 thang u) thng
a bin mt va ban cam thy khoe hn va thoai mai hn. y la thi
gian tuyt vi v ban cam thy em be di ng bn trong ban va cui
cung ban bt u l ra dang ve co thai ro rang. Trong tam ca nguyt
th hai, cac xet nghim mau, xet nghim tin thai, va siu m co th
xac nhn em be khoe manh va phat trin bnh thng. Va nhiu phu
n nhn thy rng cui cung ho a co th nm chc vic sp co em
be. Thi im nay cung la luc ban bt u chia se cac tin tc tuyt
vi vi gia nh, ban be va ng nghip.
Trong chng nay, chung ti se cung cp cho ban mt y nim ro
rang v tam ca nguyt th hai cua ban se nh th nao va mt s vn
bt u ban chu y (t nhng c ng cua em be n nhng thay
i v da, toc cua ban, s vung v cua ban). Chung ti cung noi cho
ban v siu um, choc i, va cac xet nghim y khoa khac. Cui cung,
chung ti cp n nhng du hiu v cac truc trc cua thai ky .
Kham pha s phat trin cua em be
Em be cua ban phat trin nhanh chong trong 3 thang gia thai
ky. Thai dai khoang 3 inch (8 cm) vao tun l th 13. Vao tun l th
26, no dai khoang 14 inch (35 cm) va cn nng khoang 2,25 pound
(tc l,022 kg) . Vao khoang gia tun l th 14 n 16, cac tay chn
bt u dai ra va bt u trng ging nh tay va chn chung ta. S
di chuyn co phi hp cua tay va chn cung co th thy c trn
siu m. Gia tun l th 18 n th 21, ban bt u cam thy thai
c ng, mc du chung khng nht thit phai xut hin u n sut

ngay.
Trong 3 thang u thai ky, u em be ln so vi kch thc c
th nhng vao giai oan nay khi c th phat trin, u em be tr nn
tng xng hn vi thn mnh. Xng tr nn c va nhn bit c
trn siu m. Vao giai oan sm cua 3 thang gia thai ky, thai trng
co ve ging vt th la nhng vao tun l th 26, no trng ging con
ngi hn. Thai cung th hin nhiu hoat ng co th ghi nhn c.
No khng nhng di ng ma con hoat ng theo nhng chu ky thc
ngu u n va no co th nghe va nut. S phat trin phi tng ro
rt gia tun l th 20 va 25. Vao tun l th 24, t bao phi bt u
tit cht sunfactant. y la mt cht hoa hoc co kha nng giup phi
duy tnh trang n rng. Gia tun l th 26 n th 28, mt (trc
kia nhm kn) m c va lng xut hin u va thn mnh. Lp
m hnh thanh di da va h thng thn kinh trung ng trng
thanh ngoan muc.
Vao tun l th 23 n th 24, thai c xem la co th sng
c, iu nay co ngha la nu no c sanh ra vao thi im nay th
no co kha nng sng c nu sanh mt trung tm co khoa s sinh
giau kinh nghim trong vic chm soc tre sanh non. Mt tre sanh
non vao tun l th 28 (sm gn 3 thang) va c chm soc tai khoa
sn soc c bit th co kha nng sng rt cao.
C ng cua thai
Vic nhn bit chc chn ln u tin em be c ng trong c
th ban th rt kho khn. Nhiu phu n cam thy cac c ng nhanh
vao khoang tun l th 16 n tun l th 20. Khng th noi moi phu
n u co th noi cam giac o tht s la c ng cua em be. Mt s
cho o la hi (si bung) nhng a s ngh rng em be c ng. Vao
khoang tun l th 20 va 22, c ng cua thai d dang nhn bit hn
nhng vn khng phai la chc chn . Vao giai oan 4 tun k tip,
chung tr nn u n hn. Cac em be khac nhau co cac kiu c ng
khac nhau. Ban co th y thy rng em be cua ban co khuynh
hng c ng nhiu hn vao ban m, co le no mun tp dt cho
ban quen vi nhng m mt ngu sau khi no sanh ra! Hoc ban ch
co th nhn bit em be c ng vao ban m v luc nay ban nm yn
tnh hn. Nu y la a con th hai (hoc th ba, th t...), ban co

th bt u cam nhn c c ng cua thai sm hn hai tun l.
Nu ban khng cam thy em be c ng g ca vao tun l th
22, ban hay bao cho bac s. Co th Bac s cho ban i kham siu m
(c bit nu trc khi o ban cha co i siu m) kim tra em be.
Mt ly giai thng gp cho vic khng cam thy s c ng cua em
be la nhau thai ong (lam t) thanh trc cua t cung (tc la nhau
thai nm gia em be va da bung cua ban). Nhau thai co vai tro nh
mt tm m va lam chm thi gian ma ban ln u tin nhn bit
c ng cua thai.
Sau tun l th 26 n 28, nu ban ngng cam thy em be c
ng nhiu nh thng l, ban hay goi in cho bac s. Vao tun l
th 28, ban phai cam thy em be c ng t nht 6 ln mi gi sau
khi ban n ti. Nu ban khng chc la em be co ang c ng bnh
thng hay khng, ban hay nm nghing sang trai va m cac c
ng. Nu em be c ng t nht 6 ln trong 1 gi th chc chn rng
no hoan toan bnh thng. Ngc lai, nu ban cam thy c ng cua
em be t hn thng thng, ban nn goi in cho bac s.
Ba thang cui cua thai ky
Cui cung th ban cung sn sang cho 3 thang cui cua thai ky.
Vao thi im nay, ban co th a quen vi cai bung bu cua mnh,
triu chng m nghen vao bui sang a qua i, ban bt u mong i
va thng thc cam giac em be c ng va ap trong bung ban.
Trong 3 thang nay, em be tip tuc phat trin va bac s tip tuc theo
doi sc khoe cua ban va em be. Ban cung phai bt u chun b cho
vic sanh em be, co ngha la chun b ngh lam tham d lp hoc
tin san (noi cach khac la tm hiu nhng g se xay ra khi chuyn da
va sanh).
Vao tun l th 28, em be dai khoang 35 cm va cn nng
khoang 1135g. Nhng vao cui 3 thang cui thai ky (vao tun l th
40), no dai khoang 50 cm va nng khoang 2700g n 3600g (i khi
ln hn mt chut hoc nho hn mt chut). Thai danh gn ht 3 thang
cui cho s phat trin, tng thm lng m, va tip tuc phat trin cac
c quan khac c bit la h thn kinh trung ng. Tay chn tr nn
y n hn va da chuyn sang mau hng xanh va trn lang. Em be
t nhay cam vi nhim trung va tac dung phu cua thuc, nhng mt
s tac dung nay vn co th anh hng n s phat trin cua thai. Hai
thang cui thng danh cho vic chun b cho vic chuyn sang cuc
sng bn ngoai t cung. Nhng thay i nay t ngoan muc hn giai
oan trc nhng s trng thanh va phat trin xay ra giai oan
nay th rt quan trong.
T tun l th 28 n 34, thai thng t th u quay xung
di (con goi la ngi u). Bng cach nay, mng va chn (phn 1l
thai), em be co th co t th mng quay xung di (ngi mng) hoc
nm ngang t cung (ngi ngang).
Vao tun l th 36, s phat trin chm lai va th tch dch i

at ti a. Sau thi im nay, th tch dch i bt u giam. Trong
thc t, a s bac s kim tra th tch dch i thng quy bng cach
siu m hoc bng cam nhn qua thanh bung vao nhng tun l cu
chc chn la lng dch i vn con bnh thng.
Cac kiu phat trin cua tha
Tc phat trin cua em be thay i tuy theo tng giai oan
cua thai ky. Vao tun l th 14 n 15, em be tng cn khoang
5g/ngay, va tun l th 32 n 34, tng cn 30- 35g/ngay (vao
khoang 230g/tun).
Sau 36 tun, tc phat trin cua thay chm i va vao tun l

th 41 n 42 (tai thi im nay, ban a qua ngay d sanh), tc
phat trin la ti thiu hoc co th thai khng phat trin hn na.
Mt s yu t sau y anh hng ln s phat trin cua thai:
- Hut thuc la. Hut thuc la la lam giam cn nng cua thai vao
khoang 200g.
- Tiu ng. Ba me b tiu ng co th lam con qua to hoc
qua nho.
- Tin cn di truyn hoc tin cn gia nh. Noi cach khac, vn
ng vin bong r thng khng co con ln ln tr thanh nai ci
nga ua chuyn nghip (nai ci nga ua thng co voc dang nho
be).
- Nhim trung thai. Mt s nhim trung anh hng n s phat
trin trong khi mt s khac th khng.
- S dung thuc "cm". Thuc gy nghin co th lam chm s
phat trin cua thai. S tng cn cua san phu. Nu ban tng qua
nhiu hoc qua t, no cung co th anh hng n s phat trin cua
em be.
- Tin cn y khoa cua me. Mt s bnh ly, nh cao huyt ap
hoc lupus, co th anh hng n s phat trin cua thai.
- a thai. Song thai hay tam thai thng co con nho hn nhng
em be n thai.
- Chc nng cua nhau thai. Dong mau nhau thai chm co th
lam chm s phat trin cua em be.
Bac s quan tm n s phat trin cua em be thng bng cach
o cao t cung va lu y n s tng cn cua ban. Nu ban tng
cn qua t hoc qua nhiu, nu b cao t cung cua ban bt thng,
hoc nu trong bnh s cua ban co mt s vn khin cho ban co
nguy c b chm phat trin thai, bac s thng cho ban i lam siu
m anh gia chnh xac hn.
S c ng cua thai
Thnh thoang vao tam ca nguyt th ba, ban co th cam thy
nh la nui la bc phat trong t cung ban. Nhn xung bung khi thai
ang hoat ng, ban thy nh co mt sinh vt ngoai vu tru ang
nhay th duc nhp iu bn trong bung ban. Vao cui thai ky, thai co
ve t c ng m thoc hn va co nhiu c ng cun tron, ln ln
hn. Thi im c ng cung thay i; chu yu vao nhng luc yn
tnh. Thai ang thch ng vi kiu tre s sinh hn, co gic ngu dai
hn va chu ky hoat ng dai hn.
Nhiu phu n co thai nghe noi la c ng thai se giam dn vao
thi im gn ngay sanh. iu nay khng ung, kiu c ng ch
thay i t m thoc manh sang c ng cun tron chm.
Nu ban khng cam thy thai c ng bnh thng, ban hay

bao cho bac s bit. Theo quy lut thng thng th ban se cam thy
thai c ng 6 ln trong mt gi sau khi n ti, trong luc ngh ngi.
Bt c c ng nao ban cung m ca. Mt s phu n nhn ra rng ho
i vao giai oan cam thy thai c ng t i, nhng sau o c ng
thai tng ln tr lai bnh thng. y la vn rt thng gp va
khng phai la mt truc trc trong thai ky. Tuy nhin, nu ban lu y
thy thai giam hoat ng hoc cam thy thai khng c ng trong
nhiu gi (cho du ngh ngi hay n ung), ban nn goi in thoai cho
bac s ngay lp tc.
C ng th cua thai
Thai bt u co c ng th u n vao tun l th 10 tr i,

va cac c ng nay tr nn thng xuyn hn vao 3 thang cui thai
ky. Thai khng th tht s ma lng ngc, thanh bung va c hoanh
ch di chuyn nh ang th. Cac c ng nay ban khng cam nhn
c, nhng chung ti co th quan sat c trn siu m va la mt
du hiu chng to thai ang tin trin tt. Trong 3 thang cui, thi
gian ma thai danh cho th gia tng, nht la sau ba n.
Thai nc cut
Ban co th cam thy thai c ng nhanh va u n, xut hin
mi vai giy. Cac c ng nay trong rt ging nc cut. Mt s phu n
cam thy thai nc cut nhiu ln trong ngay; mt s khac th cam
thy chung rt him gp. Cac c ng nc cut nay vn tip tuc khi
em be sanh ra va hoan toan bnh thng.
Tm ra li giai v sao phi bam c vao thanh t cung
Cac nha khoa hoc My a hiu v sao trn ng di chuyn doc

theo thanh t cung, phi mi hnh thanh khng tri tut i ma lai
dng bc va lam t o. Mt loai protein bam dnh c bit c
tit ra trn b mt phi chnh la "thn cu mnh" giup no bam r
da con.
S tht bai trong vic lam t cua phi trong t cung la nguyn
nhn cua 3/4 cac ca sy thai. Thng thng, sau khi phi c hnh
thanh, khng co g am bao la no se gn c vao thanh t cung. Cac
nha khoa hoc tai ai hoc California San Francisco (UCSF) a tm
ra b quyt v sao mt s phi tru lai c.
Theo nhom nghin cu, vao khoang 6 ngay sau khi thu thai,
cac phi noi trn tit ra mt loai protein bam dnh mang tn L-
selectin. Chung tng tac vi cac phn t nm trn thanh t cung
cua ngi me va tao nn mi trng dnh nh keo. Luc nay, ging
nh khi qua bong tennis ln qua mt mt phng phu sirop, phi se b
chng lai. No gn vi thanh t cung va t nui dng bng mau cua
me, qua rau thai.
Phat hin nay m ra trin vong mi trong vic iu tr cho
nhng phu n v sinh hoc b sy thai sm. No cung giup hiu ro
hn nguyn nhn cua cac ca rau bong non, trong o rau thai khng
th gn vi thanh t cung va bong sm hn thi han, gy nguy him
cho tnh mang cua ca me va con.
Nhom tac gia a lam thu tuc xin ban quyn phat minh cho vic
s dung protein L-selectin trong xet nghim chn oan sm nhng
bt thng lin quan ti qua trnh lam t cua phi phu n v sinh.
Nghin cu ng trn tap ch Khoa hoc cua My s ra hm qua.
Bai tp cho phu n mang thai
Tp nhe nhang, kin nhn t khi mi mang thai, kt thuc tp

khi bc sang thang th 7. Ht sc tp trung khi tp va tranh tm
trang cng thng.
- lam nhe i chn: Nm thng lng. Chn va mng t vao
tng, tao vi thn mt goc 90 . Ht vao, keo cng chn va y got
chn ln cao ng thi vn gi lng ap t. Sau o, cha mui chn
ln pha trn va th ra.
- th gian vung tht lng: Nm thng, hai chn song song,
hai ban chn ap t cach nhau khoang cach rng bng hng. Hai tay
xui theo ngi. Ht vao va th ra, nng vung xng chu ln cao
dui thng ct sng. Ht vao ln na, va t t th ra ng thi ha
thn ngi xung.
- tranh au lng: Quy gi, hai ban tay ap t, hai khuyu tay
hi gp, lng thng. Ht vao ri cong ngi ln ri th ra trc khi
tr v trang thai ban u. Thc hin nhiu ln ng tac nay.
D tt bm sinh
D tt bm sinh la 1 ganh nng cho cho ban thn ngi bnh,

cho gia nh va cho xa hi. Chn oan d tt bm sinh khng phai d
va khng phai khng co nhng suy ngh khng ung v nhng
nguyn nhn gy nn d tt bm sinh do thiu hiu bit. Hiu bit v
d tt bm sinh, kt lun c nguyn nhn d tt se giup ch rt
nhiu cho nhiu ngi lin quan ng thi giup cho thy thuc co x
tr phu hp. Hiu bit d tt bm sinh con giup chung ta ngn nga
khng xay ra bnh v thiu hiu bit, giai quyt c phn nao ni
au khi co ngi bnh trong nha. Chung ti xin gii thiu bai vit v
d tt bm sinh da theo tai liu giang day cua b mn M Phi Di
Truyn Trng ai hoc Y Dc TPHCM.
Khai nim "D tt bm sinh":
D tt bm sinh la nhng trng hp bt thng v hnh thai,
phat sinh trong thai ky (co th phat hin bng cac xet nghim v ni
tit, siu m), c kham phat hin ngay khi sinh ra, hoc xut hin
sau nay khi tre ln ln. Tn thng co th mc ai th hay vi
th, co th biu hin bn ngoai c th hay cac tang bn trong c
th.
Cac d tt bm sinh phat sinh sm giai oan phi thng gy

cht phi, con xut hin trong giai oan thai th thai thng sng va
co d tt (giai oan phi tnh t khi thu tinh ti tun l th 8, giai
oan thai t tun l th 8 n khi sanh). Nhiu trng hp d tt
khng th thng k c do co trng hp say thai sm ma ngi me
khng bit mnh co thai va v phi qua nho nn khng th xac nh
phi co trong mau ky kinh c. T l d tt bm sinh trc sinh
khoang 20%. T l di tt bm sinh tui mi sinh ra la 3% (Mac

Vicar, 1976). T l d tt bm sinh tre em la khoang 6% (McKeown,
1976; Connor va Ferguson-Smith, 1984).
D tt bm sinh co th la 1 tt hay nhiu tt, co biu hin lm
sang nhe hoc nghim trong. Cac trng hp d tt nhe (tt ch tay,
tha da vanh tai) chim 14% cac trng hp d tt bm sinh, khng
quan trong v lm sang; tuy vy cac d tt nhe co gia tr gi y chung
ta i tm cac d tt khac nghim trong hn. Th du tt co 1 ng
mach rn giup ta truy ra tt tim mach.
Nganh phi thai hoc nghin cu s phat trin cua phi thai.
Trc thp nin 1940, ngi ta cho rng phi c nhau, t cung va
thanh bung me bao v an toan chng lai cac yu t mi trng. Nm
1941, Gregg bao cao 1 trng hp in hnh chng minh rng tac
nhn mi trng (bnh thuy u) co th gy ra d tt bm sinh nu
tac ng ung thi im. Sau o cac cng trnh cua Lens (1961) va
McBride (1961) v vai tro gy d tt cua thuc. Hai ng a m ta cac
d tt chi va cac c quan khac do dung thalidomide (1 loai thuc
an thn va chng nn). Hin nay c tnh co khoang 7% cac trng
hp d tt bm sinh co nguyn nhn do thuc va vi rut (Persaud va
cs, 1985; Thompson, 1986).
T l cac trng hp d tt nhe do a yu t co kem theo d tt
nng la 90% (Connor va Ferguson-Smith, 1984). Trong s 3% tre s
sinh co d tt th trong s o co 0,7 % do nguyn nhn a yu t. Cac
d tt bm sinh nghim trong (chim 10 ti 15%) thng xut hin
rt sm va a s b say thai.
Nguyn nhn d tt bm sinh thng c chia ra lam 2 nhom:
nhom nguyn nhn di truyn va nhom nguyn nhn yu t mi
trng. Tuy vy, phn ln cac d tt bm sinh co s kt hp cac yu
t trn va c goi la bnh di truyn a yu t.
Cac thuc va hoa cht gy d tt:
Cac loai thuc co kha nng gy quai thai khac nhau. Mt s
loai co th gy d tt nghim trong nu c dung ung thi im
nhay cam (th du nh Thalidomide); co loai dung nhiu trong 1 thi
gian dai co th gy chm phat trin tm thn va vn ng (th du
nh ru). T l di tt bm sinh do thuc va hoa cht di 2% (Brent,

1986 ). Cac nha khoa hoc a xac nh 1 s thuc chc chn gy d tt
cho ngi. Co 1 s cht nghi ng co tnh gy d tt (nh ru). Mt s
thuc c coi co kha nng gy d tt da trn cac bao cao trng
hp. Mt s c xem la co kha nng gy d tt da trn khao sat ca
ngu nhin. Co loai c lu y khi dung (cac loai Alkaloids).
Tt nht phu n khi mang thai khng nn dung thuc trong 8
tun l u, ch dung nhng thuc a c cng nhn an toan va co
toa cua bac s. Ly do la du cho nhng thuc a c nghin cu ky
chng to v hai song vn co kha nng gy quai thai.
- Cac cht Alcaloid: Nicotine va caffeine. Khng gy d tt cho
ngi, nhng nicotine trong thuc la co anh hng n s tng
trng cua thai (Werler va cs, 1986). Me hut thuc co th lam thai b
chm phat trin. Trng hp nghin thuc la nng (trn 20
iu/ngay) th t l sinh non tng gp i so vi ngi khng hut va
tre sinh ra thng b thiu cn. Nicotine lam co mach, lam giam
lng mau ti t cung, do o giam lng oxy va cht dinh dng n
cho thai, lam thai kem tng trng va thiu nng tinh thn. Page va
cs, 1981 cho rng chm tng trng la do nhim c khoi thuc trc
tip; chnh nng carboxyhemoglobin cao trong mau cua me va thai
lam xao trn hiu nng trao i kh cua mau va lam thai thiu dng
kh. Caffein khng phai la cht gy d tt, song khng co g bao am
nu phu n co thai dung caffein qua nhiu. Chnh v vy phu n khi
mang thai khng nn dung nhiu tra va ca ph.
- Ru: Me nghin ru sinh ra con b kem phat trin trc
sanh, sau sanh b thiu nng tinh thn, ngoai ra con co cac d tt
khac na. Cac d tt do ru nh: khe mi mt ngn, kem phat trin
xng ham trn, d dang ch tay, d dang khp xng va tim bm
sinh, c goi chung la Hi chng thai ng c ru (Jones va cs,
1974; Mulvihill, 1986).
Mt trong nhng nguyn nhn gy thiu nng tinh thn bm

sinh thng gp la do me co dung ru. Nhng trng hp ngi me
ch dung lng ru tng i (50-70g /ngay) cung co th gy hi
chng thai ng c ru, c bit la trong nhng trng hp me
dung ru va co suy dinh dng. "Xn" trong khi mang thai se gy

tn thng cho thai.
- Cac cht kch thch t: Cac kch thch t sinh duc loai
progesterone thng c dung cho ngi me ang mang thai
tranh say thai.
Bt ky kch thch t sinh duc nao cung co hai cho thai, lam cho
thai n co b phn sinh duc ngoai b nam hoa. Mc d tt tuy
thuc loai va liu kch thch t. D tt gm ph ai m vt, cac mi
ln to va dnh nhau. Cac thuc thng gp la progestins, ethisterone
va norethisterone (Venning, 1965). Ngoai ra Progestin cung gy ra d
tt tim mach (Heinoen va cs, 1977). Testosterone cung gy nam hoa
cac thai n.
Dung cac thuc nga thai vin (co cha progestogens va
estrogens) trong giai oan u (t ngay 15 n ngay 60) ma khng
bit co thai se co th phat sinh d tt. Co 13 a tre/19 ngi me co
ung thuc nga thai khi a co thai b H/C VACTERAL (vit tt cua
nhom d tt: V-ct sng, A-hu mn, C-tim, T-kh quan, E-thc quan,
R-thn va L-chi) (Nora va Nora, 1975).
Me dung Stilbestrol khi mang thai sanh con b d dang t cung
va m ao (Ulfelder, 1986). Ba loai d tt thng gp cua Stilbestrol
la: loan phat trin hach m ao, l c t cung va sui c t cung co
th cung xut hin khi dung thuc nga thai luc a co thai. Trong tai
liu Teratogen Update cua Sever va Brent, 1986 co ghi Diethyl-
stilbesterol la 1 cht gy quai thai cho ngi.
Mt s phu n tre t 16-22 tui b mc chng ung th biu m -
tuyn m ao do trc kia co me trong khi mang thai a dung
estrogen trong tam ca nguyt th 1 (Herbst va cs,1974; Hart va cs,
1976). T l ung th nay do me dung diethylstlibestrol a co giam
(Golbus, 1980). T l ung th do me dung diethylstilbestrol ngay nay
con di 1/1.000 (Ulfelder, 1986).
- Khang sinh
Tetracyclines qua nhau va tch tu trong xng va rng cua thai
(Kalant va cs, 1985). Me dung tetracyline 1g/ngay trong tam ca
nguyt th 3 co th lam vang rng sa cua con (Cohlan, 1986). Ngoai

ra con co cac d tt khac nh thiu san men rng, xng ngng tng
trng sm (Rendle-Short, 1962; Witop va cs, 1965). Rng vnh vin
bt u ct hoa sau sanh (tr rng ham 3) va n 8 tui mi hoan tt
ct hoa. V vy khng nn dung tetracycline cho phu n co thai va
cho tre em nu co th dung thuc khac.
Penicillin a c dung rng rai cho phu n co thai nhiu nm
qua va khng ghi nhn co du hiu gy tn thng cho phi va thai.
Streptomycin dung tr liu lao cho me co th sinh con b ic
(Golbus, 1980). Co hn 30 trng hp ic va co 8 trng hp tn
thng thn kinh a ghi nhn c do dung streptomycin.
Quinin: Trc kia ngi ta thng dung quinin vi liu cao
pha thai va a ghi nhn quinin gy ic bm sinh cho thai.
- Thuc chng ng mau: Tt ca cac thuc chng ng mau,
ngoai tr Heparin, u co th qua nhau va gy xut huyt cho thai.
Warfarin la cht gy quai thai. Warfarin co ngun gc lin
quan vitamin K. Co 1 s bao cao cac san phu co dung thuc nay sinh
con b tt thiu san sun mui va co cac d tt thn kinh. Dung thuc
nay trong tam ca nguyt 2 va 3 co th sinh con chm phat trin tm
thn, teo thn kinh th giac, nao nho.
Heparin khng qua nhau, do o Heparin khng phai la cht
gy quai thai.
- Cac thuc an thn (thuc chng co git).

Trimethadione (Tridione) va paramethadione (Paradione) chc
chn gy d tt. Triu chng chnh cua tre b nhim trimethadione la
chm phat trin, lng may ch V, tai ong thp, st mi co th kem
nt vom hong.
Phenytoin (Dilantin) la cht gy d tt. Hi chng thai b
phenytoin gm cac tt sau: chm phat trin trc sinh, u nho,
thiu nng tinh thn, ranh xng tran u ln, co np quat trong, sup
mi mt, sng mui tet, thiu san mong tay va t xa, thoat v ben.
Phenobarbital, la thuc chng co git dung cho phu n co thai

tng i an toan.
- Thuc chng nn:
Bendectin: Con nhiu tranh cai, c bit qua bao ch.
Cac nha phi thai hoc cho rng Bendectin (Doxylamine) khng phai
la cht gy d tt cho ngi, bi qua nghin cu dung thuc cho san
phu khng thy tre sinh ra b d tt. Ngoai ra cung khng thy thuc
a gy d tt trn loai vt.
- Thuc chng ung th: Cac hoa cht tr ung th co tnh gy d
tt cao. iu nay khng co g ngac nhin do bi cac cht nay c ch
s phn chia t bao. Dung cac thuc gc a. folic thng lam cht thai,
20-30% thai sng c th thng co d tt nng.
Busulfan va 6-mercaptopurine dung lun phin co th gy a

d tt nng, song dung ring tng loai th khng thy gy d tt.
Aminopterin la cht gy d tt rt nguy him cho thai, c bit
cho h thn kinh trung ng.
- Corticosteroid: Dung corticosteroid chut va tho cho sanh
con co tt nt vom hong va tim bm sinh. Tuy nhin ngi vn
cha co kt lun chnh thc la crotisteroid gy ra nt vom hong hoc
cac d tt khac.
- Cac cht hoa hoc: Trong vai nm gn y, ngi ta quan tm
nhiu hn v tnh gy d tt cua cac cht hoa hoc co trong i sng
nh cac cht nhim cng ngh, cht phu gia thc phm. a s cac
cht nay cha thy gy d tt cho ngi.
Thuy ngn: Nhng san phu dung nhiu loai ca co nhim thuy
ngn sanh con b bnh Minamata co ri loan thn kinh va hanh vi
nh tre bai nao (vu an ca vnh Minamata nhim thuy ngn t
nc thai cng nghip, Matsumoto va cs, 1965; Bakir va cs, 1973).
Mt vai trng hp tre b tn thng nao nng, chm phat trin tm
thn, b mu do me b ng c thc n co cht thuy ngn. My co vu
nhng san phu?anh con d tt do n tht heo ma heo o a c nui
bng bp co xt thuc dit nm co thuy ngn. Sever va Brent, 1980
cho rng thuy ngn la cht gy quai thai gy ra cac trng hp teo
tiu nao, chng co cng, chng co git, va thiu nng tinh thn.
Polychlorinated biphenyls (PCBs) la cht gy quai thai gy ra
hi chng chm phat trin trc sanh va sam mau da. Vu ca nhim
PCBs trong cac h nc Bc My (Rogan, 1986). Nht va ai
Loan, cht gy quai thai nay a c phat hin trong du nu n.
Bnh tiu ng: Me b tiu ng co th sanh con b cht chu
sanh, cht tui s sinh, hoc sanh con co trong lng to nng bt
thng. Theo 1 s tac gia, nhng d tt khung xng chu va chi
di co t l cao tre co me tiu ng gp 3 ln tre co me bnh
thng. Co tac gia ghi nhn tt thiu cac t sng tht lng va tt
cua c va xng chi di lin quan me bnh tiu ng. Insulin va
cac thuc ha ng mau. Noi chung cac thuc iu tr tiu ng
khng c xem nh cht gy quai thai.
- LSD (Lysergic Acid Diethylamide): Co kha nng gy d tt va
khng nn dung khi co thai.
- Cn sa: Cha co u bng chng cho thy cn sa co tnh gy d
tt. Tuy vy, co 1 vai trng hp dung cn sa sinh con b chm tng
trng trc sanh va thiu nng tinh thn.
- Retinoic Acid (Vitamin A): Thuc nay a c khng nh gy
d tt trn thu vt. Nm 1986, Rosa a xac nh tnh gy quai thai
cua thuc nay. Isotretinoin (ITR) dung iu tr mun, la 1 cht gy d
tt nhe. Thi im d gy d tt la t tun th 2 n tun th 5. Cac
d tt chnh la d dang so-mt, nt vom hong co th kem thiu san
tuyn c, d dang ng thn kinh. Vitamin A cn cho dinh dng
nhng khng nn dung liu cao trong thi gian dai.
- Salicylate: Aspirin co anh hng n thai nu dung liu cao
(Corby, 1978). Cac chai thuc Aspirine c in trn bao b cho dung
khi co thai ch co ngha la nn dung aspirin vi liu thng thng.
- Cac thuc lin quan tuyn giap:
Iode potassium co trong cac thuc ho va iode phong xa dung
liu cao co th gy bu giap bm sinh. Iode i qua nhau va anh
hng n vic tng hp thyroxin, lam to tuyn giap va gy n n.
Khng nn dung thuc Povidone-iodine dang xt hay dang kem v

thuc co th ngm qua nim mac m ao.
Propylthiouracil co anh hng n vic tng hp thyroxin cho
thai va co th gy ra bu giap. Dung cac thuc khang giap iu tr
cho me co th gy d tt cho con nu dung qua liu cn thit. Me
thiu iodine sinh con b n n.
- Cac thuc an thn:
Thalidomide: Rt nhiu chng c cho thy y la thuc chng
nn va an thn co tnh gy quai thai. Thuc nay trc y a c
dung rng rai tai cac nc chu u. Vu an d tt do thuc
Thalidomide c bt u phat hin t nm 1959 (Newman, 1986).
Nm 1966, Len thng k co khoang 7.000 tre b d tt do
thalidomide. Thalidomide gy tt chi, c chia ra lam 2 loai la v
chi (khng co chi hoan toan) va ngn chi (chi rt nho va ngn do
thiu mt 1 oan chi). Thalidomide cung gy ra cac d tt khac nh
khng co tai trong va tai ngoai, bu mau vung tran, tim bm sinh,
cac d tt tit niu va tt rut (Persaud, 1979, Persaud va cs, 1985).
Thalidomide c chnh thc thu hi t thang 10/1961. Thi gian
nhay cam cua thalidomide la t ngay 24-36 thai ky, ng vi giai oan
tao c quan.
Lithium carbonate: thng c dung tr bnh tm thn, gy d
tt tim va cac mach mau ln (Golbus, 1980). Mc du bit lithium
carbonate la cht gy d tt cho ngi, song B Thuc va Thc Phm
Hoa Ky vn cho dung khi mang thai min la "bac s thy li nhiu
hn hai".
Diazepam dung trong tam ca nguyt th 1 co th gy st mi
va nt vom hong (Golbus, 1980). Khng nn dung thuc nay khi
mang thai, nht la t ngay 15 n ngay 60.
Yu t vim nhim:
Phi va thai b tn cng bi cac vi khun, vi rut va ky sinh
trung trong sut thai ky. a s cac trng hp thai chng lai c, 1
s trng hp b say thai sm hay b cht chu sinh va 1 s trng
hp co d tt bm sinh. Cac vi khun co th qua nhau va vao trong
mau thai nhi. Hang rao bao v mau-nao cua thai nhi i vi cac vi
khun tng i yu va m thn kinh rt d b tn thng. Tuy vy
ban thn ngi me cung co min dch thu ng i vi 1 vai loai vi
khun. Ba loai vi rut chnh thng gy tn thng cho phi va thai
la vi rut Rubeol, vi rut gy bnh t bao ln va vi rut Herpes.
- Vi rut Rubeol (Si). Vi rut si la 1 th du in hnh cua siu vi
khun gy quai thai (Korones, 1986). Me b si trong tam ca nguyt
th 1 co t l sinh ra con co d tt la 15-20 %. Tam d tt do vi rut nay
gy ra la: uc nhn mt, tim bm sinh, va ic bm sinh (do h c
quan Corti), ngoai ra co cac d tt khac nh: vim mang mach-vong
mac, tng ap nhan cu, nao nho, mt nho, khng rng. Me cang mc
bnh si sm th con co d tt cang nng. Hu ht tre b d tt la co
me b si t tun th 1 n tun th 5. iu nay cung d hiu v thi
gian nay tao cac c quan nh mt, tai trong, tim, va nao. Me b si
trong tam ca nguyt 2 va 3 t sanh con b d tt hn, nhng co th
anh hng chc nng nao nh thiu nng tinh thn, ic.
- Vi rut gy bnh t bao ln (Cytomegalo virus). La loai vi rut
thai thng b nhim nht. V vi rut nay gy cht thai nu b nhim
sm nn ngi ta cho rng nhim vi rut nay trong tam ca nguyt th
1 se b say thai. Nhim vi rut nay trong cac tam ca nguyt 2 va 3 co
th gy ra chm tng trng trc sanh, mt nho, vim mang mach-
vong mac, thiu nng tinh thn, ic, bai nao, gan lach to.
- Vi rut Herpes Simplex: Thai thng nhim vi rut nay trong

tam ca nguyt th 3, nht la trong luc chuyn da. Nhim vi rut nay
trc sanh co th gy ra cac d tt nh nao nho, mt nho, loan san
vong mac, thiu nng tinh thn.
- Vi rut trai ra: B trai ra trong tam ca nguyt th 1 co th sinh

con b d tt da co seo, teo c va thiu nng tinh thn. T l d tt la
20%.
- Ky sinh trung Toxoplasma gondii: La loai ky sinh trung ni
bao; tn gondii la do phat hin bnh t con gondi (1 loai gm nhm
Bc Phi). Ky sinh trung nay co th co trong mau, trong m, va trong
1 s loai t bao, c bit la trong cac t bao vong mac, bach cu, va t
bao biu m. Me b nhim do n tht sng co nang toxoplasma ( tht
heo, tht cu), do tip xuc vi thu vt nh meo, hay do nhim t t

co phn meo co nang toxoplasma. Toxoplasma gondii i qua nhau va
tac ng vao thai gy tn thng nao, mt nh: nao nho, mt nho,
nao ung thuy. San phu thng khng bit mnh b nhim. Cac thu
vt nui trong nha (meo, cho, tho, cac thu rng nho) co th b nhim
ky sinh trung nay do o phu n co thai khng nn tip xuc vi chung
va khng nn n tht sng.
- Giang mai: Xon khun giang mai Treponema pallidum co th

i qua nhau sau 20 tun tui. Trng hp mc bnh giang mai trong
khi mang thai nu khng c iu tr se gy d tt nng, tuy vy
nu me c iu tr khoi trc tun th 16 th vi trung khng con
va khng i qua nhau, khng lam anh hng n thai. Trng hp
mc bnh trc khi mang thai t co tn thng nng lam t vong.
Nu me khng c iu tr t l cht thai la 1/4.
iu a c khng nh la xon trung giang mai gy ra ic,
d tt rng xng, nao ung thuy va thiu nng tinh thn. Cac triu
chng lm sang nu giang mai khng c iu tr la nt vom hong
va vach mui, d tt rng (rng co kha, h rng, rng ca trn hnh
cai chm, rng Hutchinson), d dang mt (tran v, mui yn nga,
xng ham trn kem tng trng).
- Phong xa: Phong xa lam tn thng t bao, cht t bao, tn
thng NST, lam chm phat trin tm thn va vn ng. Mc tn
thng tuy liu lng phong xa va giai oan nhim.
Trc y co nhiu trng hp thai b nhim lng phong xa

ln (hang trm n hang ngan rads) nh cac n bnh nhn c xa
tr v bnh ung th c t cung nhng khng bit co thai. Hu ht thai
u cht hay b d tt. Cac trng hp co d tt sau: nao nho, nt t
sng, nt vom hong, d dang xng va tang, thiu nng tinh thn.
Lun lun co tn thng h thn kinh trung ng.
Khao sat nhng trng hp sng sot sau vu nem bom nguyn
t Nht cho kt lun rng, thi gian mang thai t tun l th 8
n 18 la thi im h thn kinh trung ng rt nhay cam vi phong
xa, co th gy thiu nng tinh thn nng.
Cac nha phi thai hoc u nht tr rng nhim phong xa liu
cao gy ra d tt bm sinh va cng nhn rng liu phong xa qua
25.000 millirads th e doa s phat trin cua h thn kinh trung
ng.
Khng co chng c cho thy liu phong xa dung trong xet

nghim chn oan gy d tt. Cac trng hp chup hnh khng lin
h t cung nh chup ngc, xoang, rng, co liu phong xa n thai ch
vai millirads khng nguy him cho thai. Th du chup x quang tim
phi phu n co thai tam ca nguyt th 1 th liu phong xa thai co
th nhn c la 1 millirad. Nu thai nhim phong xa t hn 5
millirads th anh hng phong xa khng ang k.
Cn thn trong khi quyt nh chup x quang vung chu cua
phu n co thai do liu phong xa co th ln ti 0,3-2 rads. Tng liu
phong xa ti a cho phep trong sut thai ky la 500 millirads.
Cac yu t c hoc:
Yu t c hoc tac ng ln t cung gy ra cac d tt meo mo
hnh dang chi. Nc i co tac dung iu hoa ap lc giup thai tranh
c phn ln cac chn ng t bn ngoai. Noi chung chn ng t
bn ngoai anh hng n thai khng ang k.
Tt khp hang lch ch, veo ban chn co th do nguyn nhn c
hoc, nht la do co d dang t cung. Tt nay co th do thai b han ch
c ng. Thiu i (thiu nc i) co th gy ra d tt chi. Trong khi
tng trng thai co th b t chi hay b bin dang do b cac bng i
qun.
Kt lun:
D tt bm sinh la trng hp tre sinh ra b bt thng v hnh
thai. D tt co th mc vi th, ai th, co biu hin bn ngoai hay
cac tang bn trong c th.
Nguyn nhn d tt co th do yu t di truyn hay do yu t mi

trng. a s cac trng hp d tt co tnh gia nh co nguyn nhn
do di truyn a yu t, va ngng mc bnh la s kt hp cao gia
yu t di truyn va mi trng.
Khoang 3% tre co d tt ngay sau sanh. n nm th 1, t l d

tt phat hin tng gp i thanh 6%. D tt bm sinh co th n c
hay a d tt, co th nhe hay nng.
Cac trng hp d tt n va nhe chim t l 14%. Nh ch tay
nm ngang, co da tai tha, khng quan trong v lm sang, song
chung bao ng truy tm cac d tt khac quan trong hn. 90%
trng hp a d tt nhe co kem theo t nht 1 d tt nng. Trong 3%
tre sinh ra co d tt, th 0,7% la a d tt.
T l d tt phat hin trong tam ca nguyt th 1 la 10-15%; (t l
d tt sau khi sinh ra la 3-6%), thng cac d tt nng say thai trong
tun th 6 n th 8. Mt s trng hp d tt co nguyn nhn di
truyn (bt thng NST, t bin), 1 s trng hp co nguyn nhn
mi trng (nhim trung, yu t gy quai thai), nhng thng gp
kt hp di truyn va yu t mi trng. a s cac d tt khng bit
c nguyn nhn.
Cac yu t mi trng co th gy d tt trong giai oan tao c
quan t ngay 15 n ngay 60. Cac yu t mi trng co th gy tn
thng v hnh thai va chc nng, nht la cho nao va mt. Cac tac
nhn vi khun va phong xa co th gy chm phat trin tm thn.
Lam giam nguy c phu chn khi mang thai
Trong giai oan mang thai, nhng bin i v kch thch t lam
thay i s tun hoan cua cac mach mau. Ngi phu n cam thy
chn mnh nng nh ch. Nguyn nhn v sao? Lam cach nao chn
bt au?
Nguyn nhn di truyn:
Trong thi gian mang thai, cac tnh mach cung gian n
chuyn mau n bao thai va giup no phat trin tt. hiu ro tac
ng cua qua trnh nay, ban cn bit rng cac tnh mach tp trung
thanh hai mang li. Mt mang li nm di su se i qua cac c
chn va ui. Mang li con lai nm di da se vn chuyn mau qua
cac tnh mach con. Hai mang li nay c kt ni nhau va hoan
chnh ca h thng, mi mang li c trang b cac van mt chiu
bn trong.
Khi cac tnh mach cng ra, ca hai ca cua van khng khep
ung nhau c. Mau b chay ngc lai va lam y. Hu qua la i
chn b nng, ban chn b sng phu, bp chn b cng, cha k n
trang thai mt moi nng luc cui ngay. Va nguy c nay ngay cang
tng khi cha me cua ngi phu n mang thai tng b au nh th.
Bac s Degeilh cho bit: "Hin tng n tnh mach la mang tnh di
truyn. Nu khng mt thanh vin nao trong gia nh gp phai
nhng ri loan tnh mach th ban ch co 20% nguy c b mc phai.
Nhng nu co ngi b au th nguy c tng ln n 62% va nu ca
cha ln me u b th ty l se tng ln n 90%".
Cach thc iu tr
Trong moi trng hp, co th nh n s can thip cua bac s

chuyn khoa. Bac s se chn oan xem h tnh mach ang hoat ng
co b n ra khng va ang giai oan nao. Nu phat hin co hin
tng gian n tnh mach, bac s se k toa iu tr phu hp vi thi ky
mang thai cua bnh nhn va yu cu phai giam sat ky trong lng c
th.
Theo bac s Maryse Degeilh, phu n mang thai khng nn nm
ngu nghing mt bn, phai bao thai khng e ln tnh mach chu
di co nhim vu vn chuyn mau t phn di c th - bung di va
cac chi di - ln tim.
Trong trng hp khng phat hin thy co hin tng n tnh
mach thc s, bac s ch yu cu ban tun thu mt vai li khuyn rt
hiu qua sau y:
- Tranh v th ng va gim chn tai ch ma phai i b. Chnh
hoat ng cua ch lom gan ban chn va s co rut cua bp chn se
thuc y mau tun hoan ngc.
- Nm dai ra, hai chn a ln cao trong ngay.
- Ung nhiu nc.
- Trong thc n n ung, nn dung nhiu cht x ( tranh tao
bon), trai cy ho cam va cac loai ngu cc v chung co nhiu vitamin C,
E va P co tnh nng bao v cac thanh tnh mach.
- Dung cac loai kem thoa lam mat chn bng cach massage t
mt ca chn ln n ui.
- Mang cac loai v gi chn nhe va mong v no se giup xoa bop
chn ma ban khng nhn ra.
Thai gia thang gy nguy c g?
Cu hoi: "Ti nghe noi sinh non th khng tt. Vy nu sinh gia
thang th co g nguy him khng? Co thai bao nhiu lu th c coi
la gia thang? Theo doi thai gia thang nh th nao?".
Tra li: Thai gia thang la khi thai a c 42 tun ma cha
sinh, nguyn nhn cha c xac nh ro rang. Chn oan thai gia
thang la vic rt quan trong co quyt nh ly thai ra ung luc.
Vic chn oan chnh xac da vao:
- Khai thac tin s: a co ln sinh gia thang.
- Xac nh ngay kinh cui cung tnh chnh xac tui thai.
- Siu m: Nghin cu lng nc i (sau tun th 38, th tch
nc i giam i).
Thai gia thang co nguy c b suy thai cao (5 n 10%), nguyn
nhn chnh la thiu xy. Ty l t vong s sinh nhng tre sinh gia
thang cao hn 3 ln so vi tre bnh thng. Sau tun 42, thai phu
se xut hin cac du hiu lao hoa banh rau. Dong mau banh rau
giam i, keo theo vic giam trao i kh, co th dn ti suy thai, thai
cht trong khi chuyn da hay trong nhng gi u sau sinh.
Theo doi thai gia thang:
- Ngi me theo doi va tnh s ln thai c ng vao bui sang,
chiu va ti trong 10-30 phut. Vic giam c ng cua thai la du hiu
bao ng.
- Khi thai qua 42 tun hoc lng nc i giam th thai phu

phai vao bnh vin theo doi lng nc i, cu truc cua banh rau
va ghi nhp tim thai. Nu co bt thng v cac thng s trn, cac bac
s se co quyt nh cho thai ra.
Bai tp danh cho ba me mi sinh
Ban mun tr lai dang ve thon manh nh xa? Hay kin tr

thc hin bai tp di y co c c bp khoe manh, giup mau
lu thng tt, cac c bung va c ay chu khoe manh, va phi hoat
ng tt hn. ng thi, ban se co c thanh ngc khoe manh co
th nng c b ngc nng v cng sa.
Tp cac c ay chu: Cac bai tp co va bung long c se giup

ban khng b xung huyt vung chu. Hay co ca mnh lai nh th
mun nhn tiu. Tp nh vy khoang 4 ln mi khi i v sinh va mi
ln khoang 4 giy. Cac c khung chu cua ban se co hi nhanh
chong.
Tp c bung:
1.Nm nga. Co hai gi ln. Gi nguyn t th o va anh gi
sang hai bn.
2. Nm nga va co gi ln. hai tay xui doc theo c th.
Nhc mng ln khoi mt t. Gi t th o khoang 5 giy, sau o tp
lai t u.
Tp c bung:
1.Nm nga, dang hai tay ngang vai. a thng hai canh tay
ln chp vao nhau ngay trn ngc cua ban. Tp tr lai t u. Hay
tp ng tac o 4 ln.
2. Nm nga va co gi ln. Hai ban tay an vao nhau va gi cho
khuyu tay gp. Sit cht ban tay trong khoang 3 giy. Tha long c
th. Tp ng tac nay 4 ln.
Danh cho ba me sinh m

Vai ngay sau khi m, ban cn phai tp c ng ban chn va ca
chn cho mau c lu thng. C gng un va dui c chn
nhanh, manh trong mt vai giy. Lam nh vy khoang 20 ln trong
mt ngay. ap chn ging nh khi i xe ap khi ban ang nm trn
ging cung giup lam khoe cac c. Chng u gi xung ging va
hop mng. Tp th su va vn sn sang hai bn. Ban co th ho ra
m trong bai tp th nay. Nh th se giup cho ban nhanh chong hi
phuc sc khoe. Co th ban se cn tr giup ra khoi ging. Hay m
bung han ch au va c gi cho lng cang thng cang tt. Nu ban
cam thy cng thng va lo lng phai ht vai hi tht su nhng phai
ht tht chm. Nhng bai tp nh vy se giup ban ly lai c dang
ve cn i cua mnh. Sau vai ngay, ban co th bt u tp nhng
ng tac cua bai tp trn, c th cua ban nht nh se tr lai hnh
dang thon tha nh xa.
Goi hanh ly khi be ra i
Hanh trang c ban ma cac ba me n bnh vin khi sinh cn co

la: b qun ao sach cho be, bnh sa loai nho, ta - mu - bao tay chn
bng vai, khn lng, khn tay nho, gac va bng qun rn a c v
trung; ly va tha nho ung nc, sa.
Khi mi ra i, be lun c cac bnh vin chun b sn mt b
trang phuc gm ca gng tay chn va khn a c hp am bao v
trung. Sau o, trong khi ch 6-12 ting cho sa me co u, co th cho
be bu bng sa bnh (trung bnh 30 ml) va nhp nc cho be ung
bng tha nho.
Loai trang phuc tt nht cho tre la bng vai thun cotton, mong
va mm, co ng may ln ra ngoai. Loai mu thch hp cho tre em la
mu bng vai cotton co gi m va u, hut m tt nn khng lam
hp m hi; nhng vung kh hu lanh mi nn dung bng vai len.
Tranh gio cho be khng nn qun khn u m qua nhiu, m hi
thoat ra co th lam be b lanh. Loai bng qun rn co nhiu loai
nhng tt nht nn mua loai tron, dt t si vai thin nhin, co co
gian ln.
Tai mt s bnh vin ln lun co sn giy v sinh, nhng khi
n cac bnh vin nho, cac ba me nn mang theo giy v sinh cun,
loai mm va co dai. Tin dung hn la loai khn giy t ong hp
hoc goi co cha cht dng lam mm da, dung lau cho be sach se va
m ai, gia khoang 20.000-65.000 ng/hp tuy hiu.
Co th sm thm loai bnh ung nc, ni tit trung t ng tt

khi hp bnh sa; bnh sa chng y hi gia cao hn loai bnh
thng 20 - 30%...
tng thm kin thc khi nui con t khi mi hnh thanh cho
n 3 tui, cac ba me co th mua sach Cm nang chm soc ba me va
em be do bac s Nguyn Ln nh dch va bac s Nguyn Th Ngoc
Phng hiu nh, Nha xut ban Tre phat hanh, gia 48.000
ng/cun.
Trc y, loai bnh sa co num vu tron vn c nhiu ba me
cho con dung, nhng gi y ngi ta tnh toan rng loai num vu dep
tt hn. Loai nay co khoang 5 kiu khac nhau vi iu tit tia
nc nhiu hay t dung ung nc, hoc bu sa trong tng thang
tui.
Theo bac s th nn dung ta vai vao ban ngay v no va thng
thoang, va co th phat hin ngay khi ta b bn hoc t, tranh cho
da be khng b mn o hay nga ngay. Ban m co th dung ta giy
me va be co gic ngu tron ven.
Ni lc t ng hang ni va hang ngoai tuy tin dung, nhng
u co nhng khuyt im nht nh nh ting ku hoc khi ong
a d b thin lch v mt bn. Cha k a s ni san xut trong
nc u co khung bng kim loai gy cam giac thiu an tm cho
ngi tiu dung khi cm in vn hanh. Khi s dung, phu huynh
cn theo doi chnh ni cho phu hp vi cn nng tng theo tng
thang cua be va t be nm v tr cn bng tt nht. Hin nay gia
ni trong nc khoang 320.000-470.000 ng/chic, kha re so vi ni
nhp 1.350.000-2.625.000 ng.
Gia tham khao:
- Bnh sa cong Linco: 24.000 ng
- Bnh sa hai ranh: 20.000 ng
- ng tim ung thuc: 31.700 ng
- Bnh u sa i: 67.400 ng
- B ng thc n va bnh ung: 149.500 ng
- B non va giay hnh meo con: 20.500 ng

- B ng san phm tm gi hnh thu: 23.000 ng
- Khn t Nany: 50.800 ng

- Ao s sinh cai dan: 5.200 ng
- Ao trng tay dai: 12.000 ng
a ch tham khao tai TP HCM:
- Siu th Maximark: 3C ng Ba Thang Hai, qun 10
- Siu th Co-opmart: 168 Nguyn nh Chiu, qun 3
- Ca hang cho me va em be cua cng ty Fimexco: 19 Nguyn
Vn Tri, qun Phu Nhun
- Ca hang ba me va tre em: 440 Trn Hng ao, qun1

- Ca hang Baby: 201 Nguyn Th Minh Khai, qun3
- Cac ca hang tre em trn ng Hai Ba Trng, Nguyn Th
Minh Khai
Nhng iu cn tranh va nn lam sau khi e
Nhng iu cn tranh:
- Khng nm than v co th lam bong me va con. Hi c (kh
CO2) t khoi than xng ln se lam v hng cu, gy thiu mau cho
me va con.
- Khng cho san phu n qua mn v co th gy huyt ap cao, ln
cn co git.
- Khng lao ng nng qua sm.
Nhng iu cn thc hin:
- phu san va tre s sinh nm ni thoang kh, kn gio.
- Cho con bu sa me ngay 2 gi sau khi sinh.
- Cho san phu n y u cht b, rau xanh, trai cy ti.
- Tm, thay qun a o hng ngay.
- Tp th duc nhe nhang khi bt u ra huyt hi.
Lu y: Cn n bnh vin ngay khi san phu st cao, ra huyt
ti va san dch co mui hi.
Co nn sinh hoat tnh duc trong thi gian mang thai?
Trong qua kh, ngi ta thng cho rng khi mi mang thai
ma giao hp nhiu th co th sinh non va dn n nhim trung cho
me va con. Tuy nhin cho n nay vn cha co mt bng chng hay
bao cao y khoa ang tin cy nao bt buc phai ngng giao hp khi
mang thai, tr khi co s khuyn cao cua cac bac s chuyn khoa phu
san v nhng nguy c co th xay ra nh sinh non, sy thai..., hoc
khng nn giao hp tranh chay mau trong trng hp nhau bam
thp...
giai toa vn vng mc rt t nh nay gia hai v chng,

o la nn hay khng nn giao hp luc mang thai?, ban nn tham vn
y kin cua bac s chuyn khoa, manh dan t ra nhng cu hoi, thc
mc nhm giai toa cac kho khn v mt tm ly va oi hoi cua hoat
ng tnh duc, khng nn t suy oan va lam liu.
Trong 3 thang u cua thi ky mang thai, cac triu chng nh
bun nn, mt moi hay xut hin nn ngi v thng ne tranh
chuyn ai n, y cung la iu d hiu va phu hp vi s bin i
tm sinh ly.
Trong 3 thang k tip, khi cac triu chng trn chm dt, tinh
thn ngi v a n nh, khng con nhng lo u, s oi hoi v hoat
ng tnh duc se c tai lp. Vic giao hp se tr nn thch thu hn.
Cang gn n ngay sinh, c th ngi phu n thay i nhiu,

thai nhi cung ngay cang ln nn nhng t th quen thuc trong hoat
ng tnh duc gia hai v chng khng con thch nghi na. Khi o oc
sang tao cua i bn se nay sinh co th thoa man oi hoi tnh duc
la i ma khng lam tn thng n thai nhi. Luc nay, cac t th
giao hp c kham pha mt cach tnh c va thu v. Chng han t

th nm mt i mt vi ngi n di se khng con phu hp khi
thai a trn 6 thang. Khi tham vn, cac nha tnh duc hoc se co
khuyn cao va hng dn cu th cho nhng thc mc cua i v
chng theo cach ring cua ho. Trong mt cun sach hng dn v
tnh duc cua Trung Quc cach y 1.500 nm, cun T n kinh, co
hng dn t th giao hp khi mang thai tranh sy thai hay sinh
non.
Chung ta vn bit tnh duc va ban nng tnh duc la hai vn
khac nhau. Hoat ng tnh duc cua con ngi khac ban nng thu
tnh ch con ngi bit cach chon la, nng niu, u ym, tn trong
ln nhau, va d nhin cn tranh nu hoat ng tnh duc gy tn
thng cho ngi v va cho em be. Luc nay, s kim ch cua ngi
chng co y ngha quan trong trong tnh v chng.
Ngi ta co th biu l nhng cam hng tnh duc qua s m p,
vut ve, gh xit..., ch khng hn la phai bt buc thc hin hanh vi
giao hp.
Trong thi gian mang thai, phu n co s gia tng cht dch
tit m ao, s bi trn nay gy cam hng va lam d dang cho vic
giao hp, cng vi tm ly khng con lo lng chuyn nga thai se lam
gia tng s thoai mai khi gn gui.
Mt khac, i vi phu n trong thi ky mang thai, cac vung
cam giac tr nn nhay cam hn, d kch thch hn nn ho thng a
thch hoat ng tnh duc, nht la trong chu ky th 2. iu nay giam
dn cho n gn ngay sinh. i vi mt s an ng, ho lai cam thy
thch gn gui vi v hn trong thi gian 6 thang u thai ky.
Nhiu cp v chng s rng vic giao hp se e ln bao thai gy
tn thng cho em be, lam v i, nhim trung; co ngi lai s rng
tinh dch va tinh trung se lan vao bao thai. Tht ra, o la nhng lo s
v cn c va tng tng. Nn bit rng thai nhi nm trong mt tui
nc, dch i la mt th cht m giup thai tranh nhng va cham
manh, cung la mt hang rao bao v vng chc ma thin nhin a tao
nn. Vi ng tac giao hp nhe nhang, se khng gy tn thng hay
au n cho em be.
San phu cn lu y tranh giao hp khi co nhng vn sau:

- Co cac triu chng sinh non.
- V tui i.
- Co xut huyt m ao.
- Co tnh trang nhau bam hay bt c t cung.
- Ngi chng co bnh ly qua ng tnh duc.
Nu co th, nn tham vn nhng vn lin quan n hoat
ng tnh duc va thai nghen vi bac s c hng dn cu th.
Chm soc sc khoe sau khi sinh
C th cua ban se tr lai trang thai bnh thng trong vong t

6-8 tun sau khi sinh. Kinh nguyt va sc khoe cung tr v trang
thai bnh thng. Trng hp ban sinh trong bnh vin an toan, me
tron con vung, th sau 3 ngay co th xut vin. Sau khi sinh, ban
co th ngh ngi hp ly, am bao sc khoe chm soc tre.
S co hi cua da con: Trong thai ky, da con to ra rt nhiu,

nhng se nhanh chong co lai di rn khoang 5cm sau khi sinh
khoang mt tun. Trong vong 2 tun, da con dn dn co lai va tr v
v tr ban u ( gia khung chu). Luc nay khng th s thy da con
t bn ngoai.
S thay i cua san dch: Sau khi sinh, san dch se chay ra theo
ng m ao. Phn ln san dch la mau cua nim mac t cung chay
ra t ch nhau bong va dch nhy c t cung tit ra. Qua vic theo
doi san dch, ta co th xac nh c t co hi cua da con. T 3-4
ngay sau sinh, da con cha co hi tt nn san dch se ra nhiu va co
mau o mau. Nhng ngay sau o, san dch se ra t va chuyn sang
mau nu sm ri chuyn dn sang mau kem. Khng co g bt
thng, khi da con a tr lai trang thai bnh thng se khng con
san dch na. Sau khi sinh, ban nht thet phai thay bng v sinh
thng xuyn va gi v sinh sach se.
Ngun sa thay i: Sa mau vang tit ra trong khoang thi
gian 1-3 ngay sau khi sinh ta thng goi la sa non. Sa non cha
nhiu cht dinh dng co li cho tre s sinh nh am va cht khang
th. Tre bu sa non se co sc khang cao. V vy, ban nn cho tre
bu cang sm cang tt. Thnh thoang, luc cho con bu, ban co th cam
thy au da con, cam giac au nay ging cam giac au bao hiu sp
sinh. o la hin tng da con ang co lai do b tac ng bi mt loai
hooc-mn xut hin trong qua trnh cho con bu. Cho tre bu sm se
kch thch da con co nhanh hn.
Thay i trong lng c th: Thng sau khi sinh, trong lng
c th ch giam khoang 6kg so vi trc khi sinh, va giam dn v
trong lng cu sau 1-2 thang. Noi chung c th cua ban vn co th
nng hn thi im trc khi mang thai v lp m tch tu nhiu
bu vu va cac b phn khac.
Co biu hin cau bn: Sau khi sinh, do s thay i cua lng
hooc-mn lam cho mt s ba me rt d cau bn, trm cam hay bun
phin mt cach v c. Triu chng trn goi la trm cam sau sinh.
Ngi mc nhng chng bnh trn thng la ngi co tinh thn
trach nhim cao hoc la ngi rt nghim tuc trong cng vic.
Kinh nguyt sau sinh va bin phap phong tranh thai: Vic bt
u co kinh tr lai sau khi sinh phu thuc vao sc khoe va c a cua
tng ngi. Mt s ngi co kinh tr lai khoang 1-2 thang sau khi
sinh. Co ngi khoang 1 nm sau mi co kinh tr lai (khoang thi
gian cho con bu). Thng thng ngi me se co kinh tr lai sau
khoang t 3-6 thang. Nh chung ta a bit, co kinh la hin tng
bong nim mac da con co tnh cht chu ky ma moi phu n u co khi
khng mang thai. Sau khi sinh con, nu ban khng s dung cac bin
phap tranh thai th co th se lai co thai du cha xut hin kinh
nguyt tr lai. Ban nn ngh t nht 3 nm ri sinh con tip (nu
mun) am bao sc khoe. Co rt nhiu bin phap tranh thai, ban
nn tham khao y kin bac s, thng thng nht la bao cao su. t
vong cung la bin phap nga thai at hiu qua 95% va am bao s
dung c t 6 n 8 nm. Ung thuc tranh thai cung rt tt va co
th giup iu hoa kinh nguyt.
Ap dung phng phap Ba me - Kangaroo (chut tui)
Ngi me nao cung mun sinh ra mt be u thang, khoe manh,

v bnh. Mun at c muc ch o ba me cn phai chun b sc
khoe cho tt trc khi mang thai, nu b bnh cung phai c cha
tr n ni n chn, me phai lun lun th thai, khng lo u suy
ngh, mt khac ngi me phai c dinh dng tt trong qua trnh
thai nghen, n ung y u, cn i. Me cn co kin thc t bao
v thai, phat hin nhng du hiu bt thng cha tr kp thi.
o la nhng li khuyn hu ch nhc nh cac ch em sp lam
me, t chun b sc khoe cho mnh trc co c mt a con theo
y mun.
Tuy nhin khng phai ai cung u sun se nh vy. Mt s

trng hp khng may mn do: bnh ly me khi mang thai, bnh ly
con trong bao thai, ma tre sinh ra trc ky han, o la tre thiu
thang, tre nhe cn khi sanh th oi hoi cach chm soc, nui dng
kho khn va phc tap hn nhiu.
cac nc ang phat trin nh nc ta, c s vt cht va nhn
lc co han, iu kin chm soc theo doi loai tre nay cha tht hoan
thin v vy s tre non thang nu tng cao se anh hng ti ty l
bnh tt va t vong, tre phai nm iu tr lu trong bnh vin lin
quan ti hin tng qua tai bnh nhn d gy nhim trung trong
bnh vin.
Vic cach ly gia me va tre nhe cn keo dai se gy kho khn
trong chm soc va nui dng khi em tre v nha, hoc me khng gi
c ngun sa nui dng con mnh lam tre d mc bnh va
chm ln.
V nhng ly do trn ngi ta a thc hin chng trnh ba me

Kangaroo t nm 1978 tai mt bnh vin ln Bogota (Colombia) do
sang kin cua mt s bac s o. Phng phap nay c xem nh
mt cach giai quyt trc mt tnh trang qua tai bnh nhi, thiu hut
nhn vin va c s vt cht cha tht y u chm soc cho tre nhe
cn non thang.
Phng phap nay c thc hin nh sau:
- Tt ca cac tre co cn nng bng hoc nho hn 2000g sau khi
sanh tre a c iu tr khoi cac bnh cp tnh, tre a co th nui
n bng ng ming se c t vao gia 2 bu vu cua ba me hoc
gia ngc cua mt ngi manh khoe khac trong gia nh (cha, d, c,
cu, ng ba v.v.) nu ba me yu, bnh khng th lam c. Tre nm
sat ngc, da k da vi me se c truyn hi m t me toa ra (nht
C, giam?la mua ma ngoai tri lanh) nh me thn nhit a be lun
gi c 37 bt tiu hao nng lng nn be d tng cn.
- Mt khac do nhp tim, nhp th va moi hoat ng bnh thng
cua me nn kch thch a be h hp u n chng c cn ngng
th sinh ly v mi ln co cn ngng th co th gy thiu oxy trong
mau se anh hng ti t bao nao va cac c quan khac lam cho tre
chm phuc hi th lc.
- Ngoai ra ap dung phng phap ba me Kangaroo con tao mi
quan h gn gui gia me va con, t be t th thng, u lun lun
c nng cao mi khi cho n hoc thay ta tranh phan xa tran
ngc da day, thc quan la nguyn nhn lam be b sc sa gy tm
tai phai nhp vin lai, nu khng kp co th gy t vong.
- Phn ln cac be nay c nui n bng sa me, ba me c
hng dn cach vt sa, cach gi ngun sa cho con ti khi a be t
bu c. Sa me co y u cht b dng lun lun se la thc n
thch hp cho tre, c bit la tre non thang va nhe cn.
- Cac be sau khi xut vin c tip tuc theo doi phong kham
Kangaroo cho ti 1 tui tuy theo cach t chc cua tng quc gia. Tai
y cac be c theo doi hng dn v dinh dng, hng dn cac
loai thuc b xung cn thit cho phat trin th lc cua be va iu
quan trong la phat hin sm bnh ly, cac du hiu bt thng v
thn kinh, tm sinh ly co bin phap x tr, tp vt ly tr liu sm

tranh di chng sau nay cho tre.
Khoa s sinh bnh vin Phu san (T Du) a bc u ap dung
phng phap ba me Kangaroo t thang 6/1997 ti nay a theo doi,
tai kham cho gn 200 be di 2000g, trong o co be di 1500g va
c bit co 10 be cn nng 800g - 950g c cu sng va ang tip
tuc theo doi tai phong kham. Cac ba me trong chng trnh rt vui
mng phn khi v thy cac be phat trin tt nn a ti tai kham u
n theo lch tai phong kham ba me Kangaroo.
Nh vy mun ap dung thanh cng phng phap nay trc tin

phai co s ng y va chp thun cua cha me cac be, phai thc hin
theo yu cu cua chuyn mn, tun theo nhng quy nh cua chng
trnh, tai kham ung hen va hiu ro nhng li ch cung nh nhng
nguy c co th xay ra phong tranh cho be.
Chung ti tin rng cac bc cha me va gia nh se rt hai long
khi thy chau be ln cn u n, me lun lun c gn con, gi
c ngun sa va iu quan trong la tip thu kin thc nui
dng con theo khoa hoc ma khng phai qua lo lng khi a em be
v nha.
Thai phu b thuy u co anh hng n thai nhi?
"Ti ang mang thai, trong gia nh hin co mt chau nho 4

tui b thuy u. Nu ti b ly th co anh hng n thai nhi khng?
Hi be ti a mc thuy u ri, vy co th mc lai khng?".
Thuy u la bnh rt hay ly, chu yu qua ng nc bot, mt
s trng hp ly qua da, nim mac.
Nu ban tng mc thuy u th nhiu kha nng c th ban a

co min dch va khng mc lai na (vi iu kin trong qua trnh
sng, ban khng mc bnh g gy suy giam h min dch). Bnh co
th tai nhim nhiu ln nhng trng hp co biu hin suy giam
min dch va mt s ngi khng h co ri loan min dch.
Virus thuy u co th gy nhim bnh cho bao thai qua rau thai.
Nu ngi me mc thuy u trong 3 thang u cua thai ky, bnh co
th truyn cho bao thai va gy cac d dang nh vim hc vong mac,
uc thuy tinh th... Nu ngi me mc bnh trong nhng ngay cui
thai ky th 5 ngay trc hoc sau khi sinh, thai nhi co th b thuy
u bm sinh vi nhiu bin chng nh vim ph quan phi, loet
nim mac ng tiu hoa, hi chng nao - mang nao, vim gan... vi
tin lng rt xu.
Thi gian ly bnh bt u 24 gi trc khi co phat ban va keo

dai cho n khi nhng nt u ong vay. Trong thi gian nay, ban
cn cach ly vi ngi bnh.
n g cho con c khoe
Em be cua ban ch co duy nht mt ngun thc n o la ban.

Trong thi gian mang thai, hn bao gi ht, iu thit yu la ban co
mt ch n ung cang a dang va cn i cang tt. Ban khng cn
ln k hoach g c bit, ma cung chng cn n cho hai ngi. Ban
ch vic n u loai thc n ti, cha qua ch bin, trong s tuyn
chon di y, bao am mnh co c y u cac cht dinh dng
cn thit. Mt khi a co thai hoc bit mnh mun co thai, ban hay
ngh xem co bao nhiu thc n lanh manh ban thng n mt cach
u n, va th xem mnh co n hay ung th g co th gy hai cho
em be khng. Ban nn tng lng tiu thu v rau sng va trai cy
ti va giam v phn thc n ngot, nhiu ng, thc n mn nhiu
mui va thc n a qua ch bin.
DNG CHT THIT YU

Vi: Cht nay quan trong, bao am cho xng va rng em be,
khi s hnh thanht tun th tam, c phat trin lanh manh. Ban
se cn n mt lng cht vi ln khoang gp i, so vi luc thng.
Ngoai cht vi tt gm co: pho-mat, sa, yaourt, rau xanh. Tuy
nhin, cac san phm bt ngun t sa cung giau cht beo, do o, nu
co th c, ban nn la nhng th nao t cht beo ma n, nh sa
ht trn kem chng han. Ban co c mt lng cht vi b sung cn
thit trong mt ngay, t: 85g pho-mat, 170g ca moi, 7 lat banh m
trng, 2 ly sa.
Protein: Ban c gng n nhiu thc n giau am, v nhu cu

cua ban gia tng trong thi ky mang thai. Cac thc n giau protein
gm co : tht , ca, cac loai u hat, cac hat nhiu du, cac thc phm
bt ngun t sa. Tuy nhin, cac thc n ng vt cung giau lun ca

cht beo. Do o, ban nn han ch loai thc n nay va u nu co
th c th nn la tht nac ma n.
Vitamine C: vitamine C giup ban xy dng banh nhau bn
chc, lam tng sc khang cua c th va giup ban d hp thu cht
st. Vitamine C co trong trai cy va rau ti, va mi ngay cn phai
cung cp vitamine C v c th khng tch tr c sinh t nay.
Vitamine C b mt i rt nhiu trong qua trnh tn tr thc n lu
dai va nu nng, bi vy, ban ch nn dung thc phm ti, va rau
la xanh th nn hp cach thuy hoc n sng.
Cht x: Cht nay phai chim mt phn ang k trong ba n
hang ngay cua ban, bi le khi mang thai rt hay b tao bon va cht
x se giup ban tranh c tao bon. Trai cy va rau xanh la nhng
ngun cung cp cht x quan trong v ban co th n c nhiu rau
trai. ng qua trng cy vao cam v cam co th ngn chn s hp
thu cac dng cht khac. Co nhiu thc n khac cung cp cht x tt
hn.
Acid folic: Cn thit cho s phat trin h thn kinh trung ng

cua be, c bit la trong nhng tun l u. C th khng tch tr
c dng cht nay. Trong thi gian mang thai, c th bai tit acid
folic nhiu hn luc thng, do o cn phai cung cp acid folic mi
ngay. Rau ti la to, mau xanh thm la ngun cung cp acid folic tt.
Tuy nhin, ban nn n rau hp cach thuy hoc sng v sinh t nay
b huy i tt nhiu trong qua trnh nu nng.
Cht st: Trong thi gian mang thai, nhu cu v st gia tng.
Em be se cn n st tch vn d tr cho sau be khi ra i, va khi
lng mau c th ban tao ra cn cht st chuyn dng kh oxi.
Cht st gc ng vt d hp thu hn cht st gc thc vt nh u
hat va trai cy kh, do o, nu ban khng n tht th nn n thc n
giau cht st kt hp vi vitamine C hp thu c ti a.
Ch n chay: Nu mi ngay, ban n nhiu thc n giau am,
trai cy va rau ti, th chc chn ban cung cp y u cac cht em
be cn ti. Co duy nht mt dng cht ma ban co th thiu, o la
st. C th hp thu c t cht st gc thc vt, nn co th la ngi
ta cho ban ung thuc b sung co cha khoang cht nay. Trong
trng hp ban n chay ma khng dung thc n bt ngun t sa, co
th ban se c cho toa ung thm calcium, sinh t D va B12.
Mui: Hu ht moi ngi dung qua nhiu mui trong ba n.
Khi mang thai, ban lai cang cn phai giam lng mui n vao, v lam
dung mui thng lin quan n cac vn nh chng sng phu va
chng bnh tin-san-git.
Nc: iu thit yu trong thi ky mang thai la gi cho thn
cua ban c khoe manh va tranh b tao bon. Ung nc la tt nht.
Ban ung c bao nhiu tuy thch.
Thc n hang u: Cac thc n nay la ngun tuyt hao cung

cp t nht mt dng cht. Hay c gng n mt s trong nhng thc
n sau y, mi ngay.
- Phomat, sa, yaourt: ngun calcium, protein.
- Rau la xanh m: ngun vitamine C, st, acid folic.
- Tht o nac: ngun protein, st.
- Cam: ngun vitamine C, st.
- Ga vt: ngun protein, st.

- Ca moi: ngun calcium, protein, st.
- Ca tht trng: ngun protein
- Banh m en: ngun protein, cht x, acid folic
- M bng bt nguyn cam va gao lc
Ung thm thuc b: Nu ban n ung cn i vi nhiu thc
n ti, th chc hn ban chng cn dung thm thuc b. Tuy nhin,
i khi ngi ta co th k toa thuc b cho ban, th1i du nh khi ban
b thiu mau. Mt s bac s va bnh vin ng nhin k toa b sung
st va acid folic cho mt phu n co thai.
BAO V EM BE CUA BAN
Cung nh cac dng cht do thc n mang lai co th thm qua

banh nhau vao t em be, bit bao nhiu cht co hai ma chung ta n
hay ung vao mt cach thng xuyn, cung i theo c con ng
y.
Thc phm ch bin: Hay tranh dung cac thc phm tin dung
a b ch bin qua, th du nh loai thc phm ong hp hay ong goi
hn hp. Cac thc phm ch bin nhiu khi co bo thm ng va
mui, va co th co nhiu cht beo cung nh nhng cht bao quan, gia
v va phm mau khng cn thit. Ban oc cho ky giy nhan va la
chon nhng san phm nao khng bo thm cht nhn tao hoc co nu
tn nhng di cung trn danh sach cac nguyn liu thanh phn.
Thc n chn sn ng lanh: Nn tranh n cac mon nong
quan n, va cac mon n chn sn siu th, va mon ga n lin (tr
khi don ln nong hi). Cac mon nay co khi co vi trung co th lan
truyn sang em be va em lai nguy c cho s sng.
Cac loai phomat mm: Cac loai pho-mat mm chn mui, nh
pho-mat Brie, lam t ca sa thanh trung theo phng phap Pasteur
ln sa, va san phm t sa khng c thanh trung, co th gy hai,
vy tt nht la tranh dung.
Cac thc ung thay th ru manh: Bt c loai ru manh nao

ma ban ung trong thi gian mang thai u bng qua c banh
nhau vao ti mau tun hoan cua em be va co th gy hai. Vy tt
nht la loai bo lun ru va hay t pha ch cho mnh nhng ung
pha trn nhiu loai trai cy ti vi nhau, vi sa ti,ung nc
sui va nc ep trai cy.
Ngay ca i vi nhng th bia ru t xung la co cn thp,
thm ch la khng co t cn nao, khng phai la hoan toan khng co
phu gia hay hoa cht co hai, mt s ung co ham lng cao v cac
cht nay co ht co tac ng khn lng trn sc khoe em be cua ban.
- Nc cam vt: Nc cam vt pha vi nc khoang trong, mt

ung n gian nhng ti mat. thay i, ban co th ung nhiu
nc ep trai cy khac nhau.
- Chui xay sa ti: ung nay co v ngon tuyt vi lai giau

calcium va protein. Ban hay thc hin mon ung nay bng cach
trn chung vi nhau mt trai chui va na lt sa. Mt may xay sinh
t pha trn la at yu cu nht.
- Cc-tai, nc trai cy: Ban hay th nghim pha trn nhiu

loai nc trai cy tao ra mt loai ung giai khat. Trang tr vi
mt khoanh cam hay nhng mu trai cy gm trn cy tm vot
nhon.
- Ca ph, tra va chocolate nong: Cht cafein tm thy trong cac
th ung nay co tac dung gy hai i vi h tiu hoa. Ban hay han
ch loai thc ung nay va nu c th nn loai bo lun. Thay vao o,
hay ung tht nhiu nc khoang.
- Cac loai tra la: Nu ban ngng ung cac loai tra la trong thi
gian mang thai, iu hp ly la nn ra soat trc vi mt dc s ca
hang ban tra hoc mt thy lang. a s cac loai tra ong goi sn se
khng gy hai cho em be, nhng cung co mt vai loai la co tac dung
ngoai y mun. La sim la mt loai truyn thng giup cho d chuyn
da.
- ng: Cac thc n ngot co ng nh banh ngot, banh quy,
mt va nc ngot sui tm, co ham lng thp v dng cht thit
yu va co th lam cho ban ln cn qua nhiu. Ban nn ly ngun
nng lng t cac thuy than dang bt, nh banh m con nguyn cam,
va hay loai bo thc n ngot co nhiu ng.
Lam th nao giam au khi sanh?
Trong cuc chuyn da e, vic chun b tinh thn cho thai phu
rt quan trong va cn thit, khng nhng giup cho cuc e tin trin
mt cach thun li, ma con giam c nhng cam giac au cho thai
phu ma khoi phai cn dung n thuc . Mun c vy, ngoai vic
theo doi cua ngi h sinh, cn co s hp tac cua thai phu trong cac
giai oan cua cuc e, thai phu cn phai co tinh thn t giac va chu
ng khi chuyn da. o la phng phap lam giam au khi chuyn da
e da vao tm sinh ly t nhin cua c th ngi phu n.
Phng phap nay da trn c s ly lun cua hoc thuyt Pavlov.

Theo hoc thuyt nay, hoat ng thn kinh cao cp co mt vai tro
quyt nh trong tt ca cac hoat ng sinh ly. Li noi gi mt vai tro
quan trong trong s thng bng cac phan ng ni tai. S lo lng, s
st, hay khung khip la nhng yu t chnh lam mt s cn thng
bng cua hoat ng thn kinh cao cp, lam gia tng cam giac au
n.
Khi vo nao cua thai phu hoat ng tt, th thai phu khng thy
au. Do o cn hun luyn cho thai phu bit sinh ly cua cuc chuyn
da, c ch e, giup cho thai phu gat bo nhng g anh hng khng tt
n i sng hang ngay nh lo ngh qua mc, bun bc qua ...
ng thi tao cho thai phu nhng mi lin h mi nh tp th duc,
lun ngh n nhng nim vui sng sp c lam me... Muc ch la
lam cho c th khoe va tao nn cac im hng phn mi, chim u
th vo nao u ln at c im hng phn au. Theo hoc thuyt
Pavlov, cam giac au tao nn bi cn co t cung cung nh cam giac
au khac, la mt hin tng xay ra vo nao. Trong khi chuyn da,
nhng kch thch c thu nhn t t cung, khi chuyn n vo nao co

th tao thanh phan xa co iu kin, gy ra cam giac au.
Nh vy, mun lam giam cam giac au do s co bop t cung
gy ra trong khi e phai lam th nao?
- Phai tao phan xa co iu kin "e la khng au"
- anh tan mi lo s cua thai phu
- Bt tr nao cua thai phu phai lam vic trong khi chuyn da e,
tao c im hng phn mi, ln at im hng phn gy au.
Mun at c nhng iu nay, cac ba bu cn lam quen va
tp theo mt s ng tac th duc di y:
1. Tp th gian: at n s ngh ngi, th gian c hoan
toan, thai phu nn nm theo hai t th nm nga hoc nm nghing,
tr oc c qun ht nmoi vic, khng ngh ngi, bn tm lo lng g. Bai
tp nay giup thai phu chu ng co tng nhom c trong c th luc
chuyn da e, vic x thai c d dang.
2. Tp ng tac tay va chn: Giup cho mau trong c th lu

thng c d dang, iu hoa, cac khp xng c ng d dang, nht
la khp hang va cac khp vung chu.
3. ng tac tht lng ct sng va xng chu: Khi mang thai,
se gy ra s chen ep cung nh s thay i cua cac khp xng, ct
sng, nht la vung tht lng lam thai phu nhc moi, t tay chn
hay au lng. Cac ng tac nay se em lai s thoai mai, giam bt
au lng cho thai phu.
4. Tp th theo cn co t cung: Khi khng co cn co t cung: th
bnh thng khi bt u cn co:
- C t cung n t 1 - 4 cm: ngi t th th gian, th bnh
thng bng hai canh mui, ming ngm lai.
- C t cung m t 4 - 8 cm: nn nm th gian, co th nm

nghing hay nga, th can va nhanh theo cn co t cung n khi cn
co at ti a ri cn co se giam dn, nhp th cung nng va chm dn
n khi ht cn co.
- Trc khi co cn co bt u: ht su bng mui, th ra bng

ming 1 nhp.
- Bt u co cn co: th nhanh va nng.
- Khi ht cn co: ht th su 2 nhp.
- Sau o th bnh thng, nm th gian.
ng tac th theo cn co t cung rt cn cho cuc chuyn da.
at c kt qua tt, thai phu cn ht sc bnh tnh, tp trung t
tng theo doi cn co iu chnh nhp th, nhm cung cp u oxy
cho me va con, giup thm sc cho thai phu rn tt khi c t cung n
tron.
5. Th c ch cn mc rn: Khi c t cung cha n tron ma
thai phu lai mc rn qua sm, th phai bit cach c ch cn mc
rn, nu khng se gy anh hng khng tt cho me va con nh: thai
nhi b suy yu, c t cung phu n, dan n chm lam cuc chuyn da
keo dai, thm ch lam rach c t cung va co th a n v t cung.
c ch cn mc rn, thai phu th bng cach chum ming lai nh
nun thi tt mt ngon nn t trc mt khoang t 20 - 50 cm.
ng tac nay con c ap dung khi u thai nhi a s ra ngoai, ngi
me khng c rn na, bac s t em be ra, nu ngi me c
rn thm, co th se lam tng sinh mn rach nhiu hn.
6. Tp rn:Nu rn ung cach vic s thai se d dang, tranh
c sang chn cho em be va mt sc cho ngi me.
Giam cn vi be
a s phu n sau khi sinh thng khng co thi gian danh

ring cho ban thn. Ho lun b rang buc vi be. Do vy tp th duc
tai nha la bin phap ly tng nht. Di y la mt va ng tac n
gian, kha ph bin, lai hiu qua cho cac ba me. Ban co th thc hin
cung be:
Sn chc c bp:
ng ta lng vao tng. Chn dang rng bng vai. Ban chn
cach mep tng 20 cm. B be ngang bung, mt hng v pha trc.
Tht cht c bung, t t khuyu gi. Dn sc nng toan thn ln 2
chn. Lng gi thng va trt dai theo tng. m t 1-10 ri tr lai
v tr cu. Lp lai 10 ln.
Bai tp 2 vai:
t be nm nga trn san. Chng thng tay hai bn be va quy
gi trong t th thoai mai. Thop cht bung, t t cui xung hn ma
be. Tay hi khuyu. Khng ha mng, lng gi thng. Tr v v tr cu.
Th ra nhe nhang. Lp lai ng tac 10 ln. Chu y di chuyn hn u
khp mt be nh 2 ma, tran, cm nhm thay i lc ty trn 2 tay.
Nng chn:
t be nm nga trn san. Chng thng tay hai bn be. Ta
lc toan thn vao tay ging t th ht t. Tht cht c bung. Chn
va lng thng. T t khuyu ln lt tng chn sao cho gi cham san.
Chn con lai vn gi thng. Lp lai ng tac 10 ln cho tng chn.
hiu qua hn, ban nn gi yn mi ng tac trong 5 giy,
Sn c bung:
Nm nga trn san. Chn co lai mt goc 90. Gi be gia hai
ui. Thop cht c bung. Ht su. Hai tay gp lai, t ngang tai. Nng
u va vai khoi san, tay vn v pha gi, t t th ra. Gi yn trong
5 giy ri tr lai v tr cu. Lp lai ng tac 10 ln. Nu mun phc
tap hn, ban co th va nng u va vai, va vn eo sang trai, phai.
Lu y: Bai tp nay oi hoi ban phai gi be trn tay khoang 15
phut trong sut thi gian tp. Chnh v vy, ban ch nn thc hin
bai th duc khi be a tng i cng cap (khoang t 6-12 thang tui
la ly tng nht). Khng nn thc hin bai tp vi be trn 1 tui v
luc nay be rt hiu ng, tay chn lun ca quy. Ban kho co th gi
yn be mt ch trong thi gian dai.
Tim phong un van cho phu n co thai
Un van phu n va tre s sinh la mt bnh rt nguy him, vi

ty l t vong cao. Nguyn nhn do nhim vi trung un van trong luc
e. ngi me, vi trung vao theo ng sinh duc, gy un van t
cung. Vi con, vi trung vao qua ni ct va buc dy rn nn goi la
un van rn s sinh.
nc ta, chng trnh tim chung m rng cho tre em (trong

o co vacxin phong un van) mi c tin hanh trong mt s nm
gn y. Hu ht phu n co thai hin nay cha tng c tim
vacxin phong un van va do o cung khng co min dch vi bnh.
iu kin v trung trong e cua ta tai cac c s y t cung con yu
kem (nhiu khi dung cu e khng c luc si u 20 phut, mm
bnh un van vn con). am bao an toan cho me va con khng
mc un van sau khi e, phu n co thai cn c tim phong 2 mui
un van:
- Mui th nht tim vao thang bt ky cua giai oan mang thai.
- Mui th hai tim sau mui u t nht 4 tun va trc ngay d
kin e t nht 2 tun (nh vy mi co u thi gian tao min dch).
Vacxin phong un van phai c bao quan lanh, tim bp tht
mi liu 0, 5 ml. Tim nh vy, sau mt thi gian, c th me se sinh
ra khang th chng un van va khang th nay se c truyn sang
con. Nh vy, ca me va con se c bao v trong trng hp b vi
trung un van xm nhp.
Vacxin khng anh hng xu n sc khoe cua me va thai.
nhng ni vic tim phong c thc hin tt, ty l tre s sinh b un
van a ha thp rt nhiu, co ni gn nh a xoa bo c bnh nay

trong my nm lin.
Him mun - v sinh: Mt s iu cn bit
Cac nghin cu v sinh ly sinh san cho thy nu mt cp v

chng khoang 25 tui, hoan toan bnh thng v phng din sinh
san, mi thang se co kha nng thu thai gn 25%. Nu khng nga
thai, khoang 90% cac cp v chng nay se co con sau mt nm chung
sng bnh thng. Mt cp v chng c nh ngha la him mun -
v sinh khi hai v chng mong mun co con, chung sng vi nhau
bnh thng, khng s dung mt bin phap nga thai nao ma sau
mt nm vn khng co thai.
Kha nng sinh san giam n va nam khi tui cang ln. Ngi
ta c tnh, phu n nho hn 25 tui trung bnh ch cn sinh hoat v
chng bnh thng t 2-3 thang la co th co con, trong khi phu n
trn 35 tui thng thi gian nay keo dai hn 6 thang. nam gii
hin tng nay cung xay ra tuy nhe nhang va chm rai hn, bt u
t khoang 40 tui, kha nng sinh san cua nam gii thng giam ro
sau 60 tui.
Him mun co th do nguyn nhn t ngi chng hoc ngi
v. Noi chung, khoang 30% trng hp nguyn nhn him mun la
hoan toan do chng, 30% nguyn nhn do v va phn con lai la do
nguyn nhn t ca hai v chng. Do o, chung ta thy rng vic i
kham va tm nguyn nhn cua him mun cn thit phai co mt cua
ca hai v chng. Noi cach khac, him mun la vn cua mt cp v
chng, ch khng phai la cua ring v hay chng.
Cac nguyn nhn him mun thng gp nam gii co th bao

gm: khng co tinh trung, tinh trung qua t, tinh trung di ng yu,
tinh trung b d dang. Cac vn nay co th c chn oan khi lam
xet nghim v tinh dch (thng goi la tinh dch hoc phn tch
tinh dch). Ngoai ra, nam gii co th him mun do b bt lc, xut
tinh sm hay xut tinh ngc dong (tinh dch khng c phong ra
ngoai, ma chay ngc vao bang quang, sau o c i tiu ra ngoai).
Cac nguyn nhn him mun thng gp phu n gm: tc voi

trng, khng rung trng hay rung trng khng u, bnh lac ni
mac t cung, bnh u x t cung...
Trong mt s trng hp, ca hai v chng u bnh thng v
phng din sinh san, nhng tinh trung ngi chng khng thch
hp vi cht nhy c t cung ngi v, lam cho tinh trung b cht
va khng i vao ng sinh duc n c. Trng hp nay thng
c chn oan bng xet nghim sau giao hp: bac s se ly cht
nhy c t cung ngi v vai gi sau giao hp xem s di ng va
kha nng sng cua tinh trung.
Hin nay, hu ht cac thng k trn th gii u cho thy t l
him mun ngay cang gia tng. iu nay co th do nhiu nguyn
nhn:
- Phu n lp gia nh tr hn va mun co con tui ln hn
- Nhiu thng k trn th gii cho thy cht lng tinh trung
nam gii ang giam dn, co th do anh hng mi trng va hoan
canh sinh sng.
- Cac bnh ly truyn qua ng tnh duc xut hin vi ty l
cao hn trong cng ng, dn n tc voi trng, giam cht lng tinh
trung, ri loan kha nng sinh san.
- Vic sinh hoat tnh duc sm va quan h vi nhiu ban tnh
ngay cang ph bin va cang lam tng nguy c mc cac bnh ly
truyn qua ng tnh duc va nguy c dn n him mun.
- nc ta, hin nay ty l nao pha thai phu n kha cao. Mt
bin chng lu dai rt thng gp cua nao pha thai hin nay la him
mun - v sinh. Rt nhiu phu n sau vai ln nao thai a b v sinh
do tc voi trng hoc vim dnh bung t cung. Do o, nu cha
mun co con, tt nht ban nn s dung mt bin phap nga thai tht
an toan d phong kha nng b bin chng v sinh sau nao thai.
Kham va iu tr: Him mun - v sinh la mt vn ma cac

cp v chng cn quan tm khi ban quyt nh lp gia nh va co
con. Ban nn i n bac s tm nguyn nhn nu sau 12 thang
giao hp u n, khng nga thai ma vn khng co thai. Tuy nhin,
ban nn kham bac s sm hn, trong vong 6 thang, trong mt s
trng hp sau:
- Nu ban nghi ng rng v chng ban co mt bnh ly hay
nguyn nhn gy him mun, nh khng co kinh, kinh nguyt khng
u, b vim phn phu trc o,v.v...
- Ngi v trn 35 tui. y co 2 ly do khin ban nn i kham

sm: th nht kha nng sinh san se giam theo tui; th hai, qu thi
gian iu tr khng con nhiu.
Nh a nu trn, him mun la vn cua mt cp v chng,
nguyn nhn co th do mt trong hai v chng hoc ca hai. Do o, khi
i kham nn i ca hai v chng bac s d dang chn oan va iu
tr cho ban. Khi n phong kham, tuy theo bac s se co cach hoi
khac nhau. Noi chung cac vn ban cn phai tra li co th bao gm:
- V pha v: Tui, mun co con bao lu, s ln sanh, sy, nao
thai, cac cach nga thai trc o, kinh nguyt u hay khng u,
bao lu co kinh mt ln, kinh nguyt keo dai bao lu, co b au khi
hanh kinh hay khng, co m hay mc bnh g trc y khng... Bac
s se kham phu khoa, co th cho ban i siu m va lam thm mt s
xet nghim nh: xet nghim ni tit, HSG (chup X quang anh
gia t cung va voi trng).
- V pha chng: Bac s se cho ban lam xet nghim v tinh trung
(con goi la tinh dch hay phn tch tinh dch). Ban nn tun theo
hng dn cua nhn vin phong kham co th ly c mu th
cho kt qua chnh xac. Ngoai ra, bac s co th hoi v sc khoe cua ban
hin tai, co b bnh quai b luc nho hay khng, ngh nghip ban ang
lam, ban co hut thuc la, ung ru hay khng, ban co thng thc
khuya hay khng, ban co mc bnh g trc y v ng tiu hay
khng, ban hin co s dung thuc iu tr bnh nao khac khng...
Hay bao v tre khi con la bao thai
Chung ta thng hiu mt cach n gian, bao v tre la nui

dng va chm soc tre t luc lot long cho ti tui trng thanh.
Nhng mun cho tre khi sinh ra c khoe manh, nui dng chong
ln, ta cn phai bao v tre em ngay t khi con nm trong bung me.
Khi con trong bung me, a tre sng hoan toan da vao ngi
me nh mt vt ky sinh. S trao i cac cht dinh dng u phai
tin hanh qua nhau thai, khng co s lu thng trc tip gia me va
con. banh nhau co mt mang ngn cach, qua mang nay a tre
nhn lng oxy va cac cht dinh dng t ngi me truyn sang va
thai cac cht cn ba cung than kh ra ngoai, qua tun hoan cua ngi
me.
Thi gian tre sng trong bung me co th chia ra lam hai giai
oan chnh. Giai oan 2, 3 thang u la giai oan phi, ngha la t
mt t bao (trng) ln ln phn chia va hnh thanh cac b phn nh
nao, tim, gan, b phn sinh duc va hnh thanh gii tnh. Sau giai
oan nay, a tre tuy con rt nho chiu dai ch 3 - 5 cm, nhng a
y u moi b phn va bt u gia thang th ba n thang th
chn, a tre ch vic phat trin ln ma thi.
Giai oan u
Giai oan phi thai la giai oan hnh thanh cac b phn; giai
oan nay rt quan trong v mt phat trin thai v cac d tt bm
sinh, nu co u co th xay ra trong giai oan nay nh thiu hut mt
hoc nhiu b phn trong c th nh vo so, thiu chn tay hoc d tt
v cac c quan ni tang, tim, mach mau, rut, b phn sinh duc,
khng co hu mn, a nam a n v.v.
V nhng ly do trn, vic bao v san phu trong giai oan u

rt quan trong. Cn phong bnh tt, nht la nhng bnh gy nn do
siu vi trung va tranh dung nhng thuc co hai cho phi.
Cac bnh cua me va cach dung thuc khng ung co th lam
can tr s phn chia t bao hoc lam cho s phn chia khng ung
vi hng nht nh.
Cac loai bnh do vi trung, nht la Rubeon (mt loai bnh nh
cum) gy d dang tai, mt va tim cua phi. mt s nc, khi
ngi me mi co thai trong 2, 3 thang u, nu chn oan chc chn
la b nhim siu vi trung Rubeon, th thy thuc ch nh nao thai,
tranh nhng hu qua khng hay sau nay.
Vn n ung cung cn chu y, v nu thiu mt vai loai
vitamin c ban keo dai cung co th gy ra nhng d tt bm sinh cho
a tre, th du: thiu vitamin A, D. Co trng hp thiu hut bm
sinh vitamin A, a tre sinh ra thy da cng tng mang, nt ne, kh,
co cng cac khp, han ch c ng. Trng hp nhe co th khoi,
nhng nng qua co th bin chng nhim trung cht. Cho nn bao
v tre khi dung thuc va ch s dung nhng loai vitamin cn thit
cho thai.
Giai oan hai

a tre a phn bit gii tnh, co y u b phn va cac t bao
ch vic phat trin, ta goi la phat trin t chc. a tre ln va phat
trin u n. Thi gian phat trin thai trong da con co th tnh t
thang th 3 ti ht thang th 9, nhng s phat trin o nhanh nht
la vao 3 thang cui, t thang 7 n thang th 9.
Trong t cung ngi me, thai phat trin bnh thng trong 6
thang u ch at ti 1.000 -1.200g, nhng ch trong khoang 12 tun
sau, thai tng thm 2.000g na. Nh vy sc ln cua thai tng rt
nhanh trong nhng thang cui, thi gian ch gn bng 1/3, nhng s
phat trin tng gp 2 ln.
Trong c th tre mi sinh u thang a co sn mt s khang th
t ngi me truyn sang. Nhng cht nay, chu yu la gama globulin,
se bao v cho tre chng c mt s vi trung xm nhp t bn

ngoai vao c th.
Khang th va cac cht dinh dng khac truyn qua nhau thai
rt nhiu trong giai oan 3 thang cui trc khi sinh. Do o, nu a
tre ra i thiu thang th cn nng va sc khang se giam sut
nhiu so vi tre u thang.
tng sc khoe cho ngi me va bao v tt thai trong giai
oan nay, ngoai ch lao ng hp ly, ngi me c tng thm
khu phn n cho cht lng u cung cp cho nhu cu phat trin
lanh manh cua thai.
nhng thang cui giai oan 2 cn chun b cho khi sinh c

tt, chun b t tng cho ngi me. Thy thuc hoc n h sinh
phai giai quyt sao cho me tron con vung, ngha la phai bao am
cho khi sinh c an toan.
Khi chuyn da, nhng cn co bop cua t cung va thanh bung co
anh hng n s lu thng mau gia me va con, thai lai phai lot
qua ng sinh duc hep, nht la trng hp sinh con u long. Tt
ca nhng hin tng o d gy sang chn i vi thai: tun hoan
nhau thai b giam, lng mau chuyn n thai b ri loan va t i,
thai b anh hng trong tnh trang thiu oxy. y la thi gian d
xay ra nhng bin chng ngat thai, suy thai trong bung me, nht la
khi sinh kho khn, phai can thip bng thu thut. Mt s tai bin co
th xay ra cho tre la sang chn, choang chn thng gy ri loan
tun hoan nao va t o co th gy chay mau nao. Tt ca nhng sang
chn thc th hoc sinh ly o, co th gy nguy him cho tre, khng
nhng ngay sau khi sinh ma con co th lai nhng di chng rt tac
hai sau nay nh lit chn tay, lit mt, cm ic, n n, chm phat
trin v tinh thn. D nhin, nu ngi mang thai co tin s d b e
doa khi sinh, c bnh la cac bnh tim, thn, huyt ap, thiu mau,
nhim c. th vic chm nom va theo doi cang phai cn thn va
thng xuyn hn. Theo doi c nh vy mi bt c nhng nguy
him cho tre nh sinh non, sang chn, ngat, o la cha k nhng
bin chng co th xay ra cho ngi me.
Nu a tre sinh ra non thang, vic nui dng kho khn, cn

phai co s hng dn cua chuyn khoa trc khi ra vin. Nu a tre
a c theo doi va iu tr tch cc sau sinh, th khi co iu kin
thy thuc phai theo doi s phat trin cua tre trong mt vai nm u
qua phong kham tre em lanh manh, xem s phat trin v th cht
va tinh thn co c bnh thng khng?
X ly tnh hung sau khi sinh
Ngi phu n sau khi sinh thng thy bai hoai va au nhc
toan thn, o la do ban phai gng sc qua nhiu, thm vao o, ban
a mt mt lng mau nht nh trong luc sinh. Nh vy, tnh trang
ui sc sau khi sinh cung la bnh thng, la le ng nhin. T t
ban se bnh phuc, khng co g phai lo lng thai qua. Mt s biu hin
trong c th ma cac ba me thng quan tm:
1. au bung hu san: Ban thy au qun bung di, au
tng cn, khi au thy ni mt cuc cng bung di, nht la khi cho
be bu, o la do da con ang co tht. y la du hiu tt chng to c
th ban ang t t tr lai bnh thng. Cac cn au b nhiu 3
ngay u sau sinh, giam dn va ht au khoang 7 ngay sau khi sinh.
Trng hp da con co bop manh qua,gy au nhiu, ban co th xin
bac s cho ung thuc giam au, khng nn t y ung, coi chng anh
hng n sa me.
2. Vn v ng tit niu: Ban se i tiu nhiu hn bnh
thng trong nhng ngay u, v c th phai thai i lng nc d
a b tch lai trong thi gian mang thai. y cung la nguyn nhn
lam cho cac me sau khi sinh m hi rt nhiu.
Trong thi ky sau khi sinh, mt s ba me i tiu rt kho hoc i

khng c, do trong luc sinh u thai nhi va thai nhi a e ep ln
bang quang rt nhiu, lam bang quang b t lit tam thi. Trong
trng hp nay ban c gng i tiu cang sm cang tt, ngay sau khi
sinh, cn chu y ung nhiu nc v nh vy bang quang mi co nc
tiu lam vic.
Hay ng dy vn ng i lai, tp cho bang quang hoat ng,

lam cho dong nc tiu manh hn.
Co th ngm mnh trong nc m, nu co tiu trong chu nc
cung ng s, v nc tiu bnh thng la v trung. Sau khi ngm
phai ra sach va lau kh. Nu tp ri ma i tiu vn kho, hay bao vi
bac s cho ban thm thuc.
3. San dch: Ban se ra mau m ao t sau khi sinh cho n 2
tun sau, mt s ba me mai hu san co th dy da n 6 tun. Luc
u mau ra nhiu, o ti, sau o sm dn, t dn ri thanh mau
hng nhat ri ly nhy nh mau ca ri ht hn. Ban co th sach se
sm hn nu ban cho con bu, v khi cho con bu da con co tht rt
nhiu, sit cht lai cac mach mau b tn thng va nh vy se cm
mau tt hn.
Trong thi ky nay, ban phai mang bng v sinh sach thm
mau, khng nn dung vai hoc giy d, rt d gy nhim trung hu
san va sng vt may tng sinh mn, tuyt i ch eo bng v sinh
bn ngoai ch khng nhet bng gon vao m ao, v nh vy san dch
khng thoat ra c, lai se la ngun gy nhim trung rt nguy
him.
4. ng rut: Co th mt vai ngay u sau sinh ban se khng

i cu, o la do:
- Trc khi sinh ban a c thut thao.
- Trong khi sinh em be chui ra n u, y ht phn trong

rut ra n o.
- Sau khi sinh ban nm mt ch t vn ng nn rut cung nm
im khng co bop, nh ng giam nn kho i cu.
- Sau khi sinh do n ung king khem khng ung cach; khng
chu an canh rau nn thiu cht x kch thch rut cua ban.
- Do cam giac au vt may lam ban s, gy c ch mt cam
giac i cu...
khc phuc tnh trang nay, ban hay ng dy vn ng i lai

cang sm cang tt khi ng cho cac c quan lam vic tr lai tt.
Hay ung nhiu nc va n nhiu thc n co nhiu cht x. Khi thy

mc i cu hay i ngay tuy nhin ng rn thoai qua. Nu thy b
tao bon qua, ban co th cn phai co thuc, bm hu mn i cu
cho d hn. Khi i cu nn cm mt ming bng sach ap vao vt may
tng sinh mn cho bt cng, bt au va cung cho ban yn tm
hn.
5. Vt may tng sinh mn: Thng au nhiu sau sinh, luc a
tan ht thuc t th giam dn va ht au sinh mt tun, tuy nhin co
th ngi c nh bnh thng th phai 2 tun sau, thm ch co ba
me au gn mt thang, sau mi thy nh bnh thng. bt s au
n ban nn:
Thc hanh nhng bai tp luyn san khung xng chu cang
sm cang tt sau khi sinh cho mau lanh vt thng.
Gi v sinh vt may cho sach, sau khi i cu, i tiu, nn ra
sach va lau kh. Co th ngi ngm trong nc m, sau o lau kh va
dung may sy toc h m cho vt may hoc dung bong en tron h.
Khi ngi nhiu b au, nn nm xung tranh lc ep ln vt
may.
Nhng thay i ngi me khi mang thai
1. Thay i da: Co hai thay i quan trong da cua nhng ba

me ang mang thai, o la:
- T thang th 2 tr i, da bt du sm mau hn bnh thng,

nht la cac vung cua c quan sinh duc, vu, mt. Cac ba me se thy
mnh b en i, i khi co nhng vt nam hai go ma, mep trn.
bung se thy co mt ng thng mau nu sm chay t rn xung
n xng mu...
- T thang th 5 tr i, co th xut hin nhng vt nt da
bung, hang, ui, mng, i khi ca vu. Mi nt th vt nay mau tm
hng hoc nu sm. Sau o t t chuyn sang mau trng, nhng vn
con la nhng vt nt, khng bao gi lang o nh cha sanh c.
2. Tuyn vu: Ngay t khi mi co thai, vu a ln ln, xut hin
tun hoan tnh mach phu. u vu to ln, nh ln sm mau. Nhay
cam hn, nn co th ra sa non, nht la vao nhng thang cui cua
thai ky. Qung vu phng ln, sm mau, ni nhiu hat lm tm nho
nh u tm, goi la hat Mongtgomery.
3. m h - m ao: Khi co thai m ao co nhiu mach mau, cac

tnh mach gian n ra, v vy se nhn thy mau tm sm, thay v hng
nhat nh bnh thng. Cac nim mac m ao day ln, phu mong -
nht la vao cac thang cui. Tng sinh mn mm ra, cac mi ln va
mi nho cung co cac tnh mach gian rng, di da cung co h thng
mang li tnh mach phong phu... Tt ca nhng thay i nay lam
ngi phu n co cam giac ca mnh "nng" hn bnh thng, "tc
tc" hn bnh thng va "to" hn bnh thng.
4. Thay i huyt hoc: Do thay i v ni tit, mau cua ngi

me mang thai se loang hn bnh thng do gi nc. Th tch mau
tng khoang 30% (tc la khoang 1,4 lt). Luc thai u thang, mau
khoang 6-7 lt, v th tim ngi me phai lam vic nhiu hn, cho nn
rt d suy tim khi ngi me bnh tim sn. y chnh la ly do cac
bac s khuyn nhng ngi phu n b bnh tim khng nn sanh e,
v rt nguy him n tnh mang.
5. Thay i h h hp: Vao nhng thang cui cua thai ky, do

thai nhi ln ln, t cung to ra, chen ep vao phi, lam cho cac ba bu
hay kho th, thng th nng va nhanh. giam bt kho chu, khi
nm ngh cac ba bu nn nm u cao va nn nm nghing sang mt
bn, se thy d chu hn khi nm nga.
6. H tiu hoa: Sau 3 thang u, thng ht oi, n ung bnh
thng. Tuy nhin, vn co nhng trng hp oi keo dai n 5-6
thang, co th hay b si bung do hoat nng cua da day va dch v
giam.
Cac ba bu d b tao bon v nhu ng rut giam, ai trang th b
t cung chen ep, do o vic dn y va tng phn xung kho.
giam bt tao bon, hay ung nc nhiu, n rau ti, rau co nhiu
cht x, hoa qua ti, vn ng i lai nhe nhang, khng nn nm
mt ch qua nhiu, tr nhng trng hp c bit cn tnh dng.
7. H tit niu: Nim mac bang quang phu n, niu quan giam
nhu ng, dai va cong queo. Do o dn lu nc tiu kem. Thai phu
se tiu nhiu hn bnh thng, nhiu ln hn bnh thng.
8. H thn kinh:
D mt thng bng v thn kinh, hay tr nn kho tnh, d nong
gin, bun bc mt cach v c. y cung la mt iu ma cac "quy
ng" cn hiu, thng cam, chm soc cac "quy ba" mt cach du
dang hn.
9. Xng khp
Cac khp tr nn mm, gian; nht la cac khp v, khp cung
cut, khp hang. y chnh la nguyn nhn lam cho mt s san phu
au rt nhiu, nht la khi i lai, hoc thay i t th: nm bn nay

xoay sang bn kia, hoc ang nm ngi dy...
D co hin tng n ct sng lng (do mang bu to, n lng
ra cn bng t th).
Co hin tng mt Calcium, do vy se lam xng b yu i, xp
hn bnh thng, goi la loang xng, rng d b me, b su...
* Nhng thay i c th ngi me th rt nhiu, nhng trn

y la nhng iu cac ban co th t cam nhn c. By gi a bit
rng o la nhng bin i sinh ly bnh thng, th khng nn lo lng
thoai qua, hay chu kho mt chut, va t tm cach khc phuc, se thy
d chu hn.
Nhng iu cn bit i vi thai phu phai i xa
Khi mang thai, ban nn han ch i xe may hoc xe ap v vic

iu khin cac phng tin nay se gy chn ng trc tip cho thai
nhi. Vi t, khng nn i qua 4 gi mi ngay; nu xay ra tai nan, du
rt nhe, ban cung phai i kham thai ngay.
Tau hoa va may bay la nhng phng tin c khuyn cao s
dung cho nhng oan ng trung bnh hay dai. Trong cuc hanh
trnh, thnh thoang ban nn ng dy i lai, gp dui chn nhiu
ln. Nhiu hang hang khng yu cu phu n mang thai phai co giy
chng nhn cua bac s cho phep di chuyn bng may bay.
Tuy nhin, khng phai ngi phu n nao cung co th di chuyn

an toan trong thi gian mang thai. bit mnh co c phep i xa
hay khng, ban hay tra li 2 cu hoi sau:
1. Thai ky cua ban co hoan toan bnh thng khng?
Nu thai ky din tin bnh thng va khng co chng ch nh

i du lch, ban co th thc hin chuyn i cua mnh, nhng trc o
nh kham thai. Ban khng nn i va cn ngh ngi nu thai co vn
hoc ban thn co nhng tin cn di y:
- Sy thai mun hay sinh non.

- V i non.
- Cao huyt ap hay tiu ng.
- Vim tc tnh mach.
2. Ban a co thai c bao lu?
Nu mi mang thai trong vong 3 thang, ban khng nn i xa v

c th thng mt moi. Thang th t va th nm (n 24 tun v
kinh) la thi im tt nht i xa hay du lch v bao thai giai
oan co th sng c.
T thang th sau n ht thang th tam (t 24-36 tun v

kinh), nn gii han nhng chuyn i xa v y la giai oan co vai tro
mu cht i vi s phat trin cua bao thai. Nu buc phai i, nn
han ch s dung xe hi, ch i tau hoa hoc may bay; ngh ngi nhiu
gi mi ngay.
T thang th chn, nguy c cho thai nhi hu nh khng con,

nhng d phong cung t nhng thai phu lai co th chuyn da bt ky
luc nao. Do o, nu i xa, ban cn phai mang theo s kham thai, kt
qua siu m va xet nghim mau, nc tiu.
Du sc khoe ban thn va thai nhi vn tt, trong sut thi gian
mang thai, ban vn khng nn n nhng vung co cao trn 3.000
m hoc nhng vung co dch bnh ang lu hanh.
Trc va trong khi i xa, thai phu cn chu y:
- Trc khi i
Chun b mt tui ng nhit k, huyt ap k, thuc ha st.
Mang theo ban sao s kham thai.
Bit nhom mau cua mnh.
Bit c nhng iu kin chm soc sc khoe ni mnh n.
Hoi hang hang khng v nhng iu kin danh cho ngi co
thai i du lch.
Trong khi i xa
Ung nhiu nc, ch ung nc a un si hay nc khoang
(khng ung nc a) va n nhng thc phm c ra sach va nu
chn. Ch n phai cn i.
Khng s dung keo ngm sat trung.
Nu b tiu chay, phai tin hanh bu nc va kham bnh.
Chu y nhng du hiu co tnh bao ng nh: mt moi, t cung

go va au bung, xut huyt m ao, ra nc m ao, phu chn nhiu,
nhc u, hoa mt.
i b u n, nn ngi ngh mi gi.
Vim gan siu vi trung va thai nghen
Khi ngi phu n co thai, tnh trang thai nghen lam c th ho

thay i nhiu v hnh th va ca v chc nng cac ni tang, do o sc
khang chng lai cac nguyn nhn gy bnh u giam sut. i vi
cac bnh do vi trung va siu vi trung (con goi la virus) ngi co thai
d dang mc va khi mc th bnh phat trin thng nng hn so vi
ngi khng co thai b bnh o. Trong cac bnh nhim trung va siu
vi trung o, vim gan siu vi trung khi co thai nc ta la mt trong
nhng nguy c gy t vong ba me va thai nhi nghim trong nht.
Siu vi trung (SVT) gy bnh vim gan co nhiu loai va cach
truyn bnh cua chung cung khac nhau. Trc y ngi ta mi ch
bit co hai loai SVT gy vim gan la: SVT loai A gy bnh theo ng
tiu hoa (n ung phai thc n, ung nhim SVT) va SVT loai B
gy bnh theo ng mau do c truyn t ngi bnh (hoc ngi
lanh mang bnh) sang ngi lanh qua tim chch va cung con do
quan h tnh duc (v th vim gan SVT B con c xp vao loai bnh
ly theo ng tnh duc). Ngay nay ngoai hai loai SVT A va B, y hoc
a xac nh thm c ba loai SVT gy vim gan khac na la cac loai
C, D va E.
Cac loai SVT vim gan u co c tnh gy thng tn gan

ngi bnh vi mc nng nhe co th khac nhau. Chung lai co mt
c im chung la trn ngi bnh luc mi bt u thng kho phat
hin. Ngi bnh b vim gan thng ch thy mt moi, bai hoai keo
dai. Nu co st cung thng st nhe, thoang qua nn d b bo qua.
Tnh trang n ung kem, mt moi, kho tiu keo dai ti vai tun. Tiu
tin vang, da co th vang nhiu hay t, thm ch co khi khng co vang
da. SVT loai B con nguy him ch co th tn tai trong c th ngi

nhng khng gy nn mt triu chng bnh nao ngi o nhng
ngi mang SVT vn co th ly truyn cho ngi khac qua tim
chch, truyn mau hay quan h tnh duc. Y hoc goi nhng ngi nay
la ngi "lanh" mang bnh, phai lam cac xet nghim mau tm khang
nguyn vim gan mi co th xac nh c.
i vi thai nghen, SVT vim gan co th i qua h thng nhau
thai t me sang con gy bnh cho thai ngay t khi con nm trong
bung me lam thai suy yu, chm phat trin va co th cht trong da
con. i vi ba me, vim gan SVT trong luc co thai thng din bin
nng hn vi ngi khng thai nghen. c bit nu bnh phat vao 3
thang cui hay luc bt u chuyn da th gan ngi bnh rt d b
suy. Trong c th ngi, gan la mt tuyn va ni tit va ngoai tit
co nhiu chc nng rt quan trong, v du nh chc nng chuyn hoa
cac cht c th thu nap qua ng tiu hoa bin chung thanh
nhng cht c th ngi co th s dung.
Gan cung co chc nng chng c cho c th bng cach trung
hoa nhng cht c t ngoai vao (ngoai sinh) va ca nhng cht c
sinh ra trong qua trnh sng cua c th (ni sinh), bin chung thanh
nhng cht khng c va thai ra ngoai. Gan cung co chc nng tao
cac cht lam cho mau co kha nng d dang ng lai c, han ch
nguy c mt mau khi b thng tch. Khi gan b suy cac chc nng
cua gan b giam sut thm ch mt i khin c th ngi bnh lm vao
tnh trang nguy kch rt kho cha chay. in hnh nht ba me b
vim gan siu vi khi e la tnh trang bng huyt nng sau e v
trong mau khng con cht ng mau va tnh trang hn m do gan
khng con kha nng chng c. y la hai tai bin dn n t vong
hu ht cac ngi mc bnh vim gan SVT trong khi e.
Tai vin Bao v ba me - tre s sinh Ha Ni hang nm vn co
mt s san phu nhp vin v co thai, chuyn da e b mc vim gan
SVT. Mc du c chm soc va iu tr tch cc, ty l t vong vn
con rt cao. Nhng nm trc y co trng hp sau e ngi vim
gan SVT b bng huyt nng a truyn ti 6-7 lt mau, n khi mau
khng chay na th ngi bnh lai cht v hn m gan. Nm 1998
vin cung nhn vao 17 trng hp san phu chuyn da b vim gan
SVT vi 13 trng hp bnh ang giai oan tin trin va co ti 3

trng hp b t vong, chim ty l 23% so vi ngi vim gan ang
tin trin chuyn da e tai vin.
Nh vy iu quan trong nht i vi moi ngi, nht la vi
phu n la khng b mc vim gan SVT. Ngay nay nc ta a co
vacxin tim phong bnh. Tt nht la ngay t khi mi e, chau be a
c tim phong vi ba mui tim vao luc mi sinh, sau 1 thang va
sau 2 thang (hoc sau 6 thang), sau o 5 nm tim nhc lai mt ln.
Ngi ln cung co th tim phong bnh. Ngoai bin phap tim
chung, cn c vao cach ly truyn cua bnh, moi ngi, moi gia nh
cn gi v sinh trong n ung, khng tim chch bng dung cu cha
tit trung hoc dung chung bm kim tim; phai am bao an toan
trong truyn mau va trong quan h tnh duc (thuy chung mt v mt
chng, dung bao cao su).
Thai nghen va bnh tiu ng
1. Vai net s lc v bnh tiu ng

Tiu ng la mt bnh ri loan chuyn hoa cht ng trong
c th. Trc y ngi ta bit bnh sinh ra do thiu hormon cua
tuyn tuy. Tuy la mt tuyn tiu hoa ln, nm ngang pha sau
bung trn, c ta trang (la khuc rut non u tin i t da day
xung) m ly. Ngoai vic tit ra dch tuy vao rut tiu hoa
thc n, tuy con la tuyn ni tit, bai xut hormon insulin vao
mau iu chnh lng ng trong mau va giup cac t bao cua c
th s dung c cht ng. Nhng tn thng tuy lam cho no
khng tit ra c insulin se gy hu qua la ng mau tng cao va
n mc nao o (qua ngng hp thu lai cua thn) th ng trong
mau se b ao thai qua nc tiu gy nn bnh tiu ng. Ngay nay
loai tiu ng nay c goi la tiu ng nhom I, la nhom tiu
ng phu thuc vao insulin va vic iu tr chu yu la phai tim
insulin thng xuyn. y cung la loai tiu ng nng va thng
xut hin sm ngi con tre.
Ngoai loai tiu ng trn ra, con loai tiu ng thuc nhom
II, la loai tiu ng khng phu thuc vao insulin. Ngi b bnh tiu
ng nhom nay trong c th lng insulin vn y u nhng do tac
dung sinh hoc cua insulin b giam sut nn lam cho lng ng mau
tng cao va gy nn tiu ng. Loai tiu ng nay ap ng tt vi
ch n ung thch hp va co th iu tr co hiu qua bng cac
thuc lam ha ng mau loai ung, ch khi cn thit mi phai tim
insulin. Th bnh tiu ng nay nhe hn tiu ng nhom I va
thng xut hin trn nhng ngi a trng thanh.
Ngi b tiu ng thng co ba triu chng gi y ngh n

bnh la: n nhiu - ung nhiu - i tiu nhiu. Nu xet nghim se
thy lng ng trong mau tng cao (triu chng chnh) va xet
nghim nc tiu co th thy t hoc nhiu ng trong o (nc tiu
bnh thng khng co ng); v th tiu ra u co th co rui bu,
kin u. Ngi b tiu ng co th b beo ph, co th gy sut l loet
d b nhim trung, mun nhot, bp chui, nhot t ong...) dai dng, kho
iu tr. Nng hn na co th b hn m, co git do ha ng huyt
va toan hoa mau.
phu n co thai, tnh trang ni tit cua c th b thay i; c
bit s co mt cua rau thai la mt tuyn ni tit ln trc y khng
co, tit ra nhiu hormon khac nhau phuc vu cho thai nghen phat
trin. Cac hormon cua rau thai hu ht la cac cht co th gy tng
ng huyt; v vy ngi phu n trc y cha bao gi b tiu
ng, n khi co thai ho co th mc bnh tiu ng do thai nghen
va bnh tiu thng khoi hn sau khi sinh con (tuy vy co mt s t
vn tip tuc b tiu ng).
2.Anh hng cua thai nghen i vi bnh tiu ng nh th

nao?
Nh a noi trn, thai nghen co th coi la mt yu t sinh bnh
tiu ng. Ngoai ra, vi ngi a b tiu ng trc luc co thai th
bnh d b tng nng thm ln. Tnh trang ha ng huyt d xay ra
ngay t nhng thang thai nghen u tin do tnh trang nghen: n
ung kem, nn ma; nht la i vi ngi bnh c iu tr thng
xuyn bng insulin. Tnh trang toan hoa cung d xay ra vao nhng
thang gia va cui ky thai nghen. Khi chuyn da, do n ung kem,
cac c t cung va c bp cua c th lai vn ng nhiu, tiu tn nhiu
nng lng th nguy c ha ng huyt rt cao; khi o co th phai
ngng hn vic iu tr bng insulin va co khi con phai truyn thm
dung dch co ng cho san phu. Sau khi sinh, tac dung cua cac
hormon rau thai khng tn tai na cung cn iu chnh insulin iu
tr cho ngi bnh mt cach thch hp.
2. Anh hng cua bnh tiu ng i vi thai nghen th nao?
Khi ngi b bnh tiu ng co thai hoc khi ngi co thai b

tiu ng, bnh u co anh hng xu n me va con:
- i vi ba me: Ngi co bnh tiu ng kem theo thai nghen
th thai nghen ln o d b nhim c (tin san git va san git). Ba
me cung d b nhim trung nng; co ty l sinh phai can thip nhiu
hn (m sinh, chu cac thu thut do sinh kho). Sau khi sinh co th b
tiu ng nng hn. Co khoang 5% n 20% ba me b tiu ng
trong luc co thai sau khi sinh vn tip tuc b bnh.
- i vi thai nhi: Thai nhi cua cac ba me b tiu ng co ty l
t vong chu san cao. Thai co th b d tt. S sinh khi sinh ra cung d
b tiu ng. Tm thn kinh cua tre thng chm phat trin. S
trng thanh v phi cua thai trong da con ba me co bnh tiu ng
thng chm hn so vi thai nhi cua cac ba me khng b bnh: do o
nu tre b sinh non th cang d b suy h hp nng. Con cua cac ba
me tiu ng thng nng cn, to con va to ca cac b phn ni tang
tr co nao (4kg hoc hn th la chuyn thng gp cac ba me b
tiu ng) v th thai nay thng gy e kho, co ty l m cao; nu e
c theo ng di cung d b sang chn. Thai tuy to con nhng
lai kem v chc nng va phat trin sau khi sinh, c bit la phat
trin v tr tu, tm thn. V vy s sinh cua cac ba me tiu ng
thng c coi la nhng be khng l nhng chn t set.
Bit c cac c im cua bnh tiu ng i vi thai nghen

nh trn, chung ta thy vic kham thai phat hin cac bt thng la
rt quan trong. Nu ba me b tiu ng (bnh co san t trc hay
ch do thai nghen gy nn, du thuc nhom II hay nhom I) cung cn
c theo doi va chm soc chu ao ca hai pha: cac thy thuc san
khoa va cac thy thuc chuyn khoa ni tit iu tr bnh tiu
ng. Moi th thuc men va ch n ung trong giai oan thai
nghen nay cn theo ung ch dn cua cac thy thuc chuyn khoa. Co
nh th mi mong tranh c cac rui ro, tai bin cho ca me va con.
Thai nghen vi ngi mc bnh tim
Trong c th ngi ta, tim la mt bp c rng, hoat ng lin

tuc sut t khi c hnh thanh trong bao thai cho n khi "nhm
mt xui tay", hu nh khng co giai oan ngh ngi nh cac loai c
bp, c trn khac c th (tt nhin trong ch lam vic, tim co cach
ngh ngi ring cua no).
phu n trng thanh tim p sut mi phut trung bnh 70

n 80 ln va trong mt phut nh th tim bop i mt lng mau xp
x 5 lt phn b khp c th. Nh vy trong mt ngay tim a vn
chuyn mt lng mau gn 7.200 lt (trn 7 tn).
phu n co thai, nhp tim tng dn t tun l thai nghen th

10 n tun th 35. Nhp tim cui thai ky co th tng hn trc
mi phut 10 nhp. Lng mau tim phai bm nui c th me va mi
phut tng hn trc. tun thai nghen t 25 n 32, lng mau qua
tim co th tng t 30 n 50%, ngha la mi ngay tim phai tai thm
mt khi lng mau t 2.160 n 3.600 lt (t hn 2 tn n 4 tn).
S d tim phai lam vic vt va thm nh vy v ngi me khi co thai
ngoai vic nui dng ban thn mnh con phai cung cp oxy, va cac
cht b dng nui thai ln ln trong da con qua h thng tun
hoan rau thai gia me va con.
Vi ngi phu n khoe manh, tim khng bnh tt th no co th
chu ng c s lao ng qua mc o nhng vi ngi a co bnh
tim (co t khi e ra (bm sinh), hoc do mc [hai) th cac yu t thay
i nay se tr nn rt nguy him n sc khoe va tng mag thai phu.
Trong cac bnh tim, cac bnh mc phai do bnh thm tim gy ra co
nguy c cao hn ca, c bit la bnh hep van hai la. Cac bnh tim
bm sinh nu a sng c n tui trng thanh th nguy c i vi

ngi me t nhiu co nhe hn nhng vn la nhng nguy c ang k
so vi cac loai nguy c cao khac trong thai nghen.
Vy nguy c cua thai nghen i vi bnh tim la g?
Nu ngi bnh a co bnh tim nng, tim a tng b suy th
thai nghen co th gy tai bin ngay t nhng thang u, c bit la
thai nghen t thang th ba tr i, khi c th me co nhng thay i ro
rt h tun hoan (nhp tim tng, khi lng mau tng, lng mau
do mi ln tim bop tng va nhu cu oxy cung tng ro rt). Cang v
na sau cua thai ky, tai bin tim - san say ra cang nhiu hn ,nht la
vao luc chuyn da sinh, luc s rau va nhng ngay u sau sinh. Cac
tai bin tim - san hay gp nht la:
- Phu phi cp: Do tim trai b suy, mau tim phai dn ln phi
b ong lai mi luc nhiu lam kha nng hp thu oxy phi giam
thiu khin ngi bnh kho th d di, tm tai; phi b phu n do
huyt gy ho ra bot hng ln mau. Nu khng kp thi phat hin va
iu tr ngi bnh co th nhanh chong cht ngat ma y vn a m ta
nh mt trng hp "cht ui trn can".
- Suy tim cp: Do lam vic qua tai, toan b tim b suy khin
ngi bnh b phu n, kho th; gan to ra, huyt ap ha thp cung d
a n t vong.
- Tc mach phi: Do cac cuc mau ng hnh thanh trong long
tnh mach v mau b tr lu tai o tri theo dong mau v tim, ln
phi gy tc tai ng mach phi lam cht ngi bnh nhanh chong.
- Loan nhp tim: La hu qua cua tim suy do qua tai gy mt
iu hoa hoat ng cua am ri thn kinh t ng ch huy tim.
Bnh tim co anh hng g n tnh trang thai nghen hay

khng?
Qua theo doi nhng ngi b bnh tim co th thy:

- Ngi b bnh tim khng h giam sut kha nng thu thai va
cung t b sy thai.
- Bnh tim co th gy sinh non va khi bnh nng co th lam

cht thai do khng cung cp u oxy va cht dinh dng nui no.
- Nu thai c u thang th thng b suy dinh dng.
- Khi sinh, ngi bnh tim thng co cuc chuyn da keo dai,
d b bng huyt, d b vim tc tnh mach trong thi ky hu san, co
th a n tc mach phi t ngt nh a noi trn.
- Nu b nhim trung sau sinh th rt d tr thanh nhim trung

huyt ban cp co tn thng rt nng tim (bnh Osler).
Tom lai thai nghen va bnh tim rt nguy him. Ngi co thai
mc bnh tim cn c phat hin, theo doi, thm kham thng
xuyn ca hai khoa Tim va San. Nhng tin b v iu tr Tim - San
hin nay a giam c nhiu t vong cho ca me va con; s phai pha
thai iu tr tuy khng con nhiu nhng nu co nguy c ln i vi
sinh mang ba me th vn phai t ra s tr.
Trn th gii cac bnh mc phai a giam nhiu nh ch phat
hin va phong nga bnh thp tim nn tai bin Tim - San a tr nn
him gp nhng nc ta no vn la mt trong nhng nguyn nhn
gy t vong cho cac ba me tai cac khoa va bnh vin san.
Thai ky va siu m
Khi mang thai, ngi me nao cung mun bit a con cua mnh
la trai hay gai, ho nn nong mong c bit lin, khng phai ch n
khi sinh. Va siu m a giup ho thoa man c c iu o.
Tuy nhin, i vi nhng ngi lam cng tac san khoa, th y
ch la mt vn rt nho, iu ho quan tm va mun tt ca cac ba
me cung quan tm con ln hn th rt nhiu, quan trong hn nht
nhiu. o la ca mt qua trnh hnh thanh va phat trin cua em be co
c bnh thng hay khng? V tr cua banh nhau, cung nh s
lng nc i co c bnh thng hay khng?
V mt chuyn mn, siu m a giup rt nhiu cho vic chn

oan cua bac s, nht la nhng khi thng tin t pha ngi ang
mang thai khng c y u va chnh xac.
Trong pham vi bai nay, chung ti mun gi n cac ba me mt
vai iu cn bit v gia tr cua siu m trong thai ky, chung ta
cung hiu ro hn muc ch cua nhng ln i siu m.
Khi mang thai, cac ba me nn i siu m t nht la ba ln trong

sut thai ky.
Ln th nht ( ba thang u cua thai ky)

i vi nhng ba me co chu ky kinh khng u, hoc khng
nh ro ngay kinh cua mnh, th siu m trong ba thang u rt co gia
tr d oan ngay sinh.
Trong ba thang u, thai con qua nho, bac s khng th nghe
thy tim thai qua bung ngi me c, ngi me cung khng t theo
doi thai bng du hiu thai may c, nn cn siu m xac nh

co thai trong t cung cha, hay thai nm ngoai t cung.
- Xem la 1 thai, hay song thai, 3 thai...
- Xem la thai thng hay thai trng.
Ngoai ra, khi kham thai, bac s thy ngi bnh co triu chng
bt thng, v du nh au bung, ra huyt, hoc nghi ng co khi u
kem theo... th cho i siu m :
- Xem co phai va co thai, va co vong trong t cung hay
khng.
- Co phai co thai ngoai t cung hay khng.
- Thai con sng hay a cht.
- Nu say thai: a ra ht cha hay con sot.
- Nu doa say thai: xem banh nhau b boc tach nhiu hay t
liu hng iu tr.
- Xem thai co kem theo khi u khng? Kch thc khi u la bao
nhiu...
Ln th hai (Vao nhng thang gia cua thai ky)
Luc nay, thai nhi a hnh thanh y u cac c quan, b phn
trong c th, v vy siu m luc nay co th thy c:
- La con trai hay con gai.
- Nhng quan trong hn ca la phat hin nhng d tt bt
thng cua em be, co th cho san phu nhng li khuyn thch hp
v ch dinh dng, hay la quyt nh co nn tip tuc dng thai
hay khng.
Ln th ba (Vao thang cui cua thai ky)

- Xem thai thun hay khng.
- Banh nhau bam u, vi hoa nhiu hay t.
- Thai to hay nho, hay suy dinh dng.
- Nc i con bnh thng, hay a b can i...

Ngoai nhng ly do trn, trong qua trnh theo doi thai, nu nghi
ng co iu g bt thng, bac s se cho i siu m giup thm cho
cng vic chn oan c chnh xac.
Mt s lu y cho nhng ba me tre ln u "i bin"
Trc y, khi noi n "ba e", nhng ba me tng lai thng

lp tc lin tng n hnh anh mt ngi an ba vi chic khn
quang trum kn u, vi hai cuc bng gon nut kn l tai, hai ba lp
qun ao phu kn tay chn, v len kn ban chn, bc i tng bc
chm chap hay nm trong ging ni kn vi my lp man che va
mt me la than di gm ging chay sut ngay m, cng thm
vao o la xoa bop bng du nong, ru nong, khng tm gi sut ca
thang tri, nhng ba n vi tht kho mn, mui tiu, khng c n
rau... Tuy nhin hin nay, cung rt hay gp nhng hnh anh trai
ngc lai, phu n sau sinh nm trong phong may lanh, mc ao ngu
mong, n ung khng king c... Tht ra, ca 2 cach chm soc phu n
mi sinh k trn u co nhng u im va khuyt im ma ban phai
linh ng ap dung trong tng trng hp cu th.
1. Nhng quan nim sai lm cn tranh:
- Nm phong kn gio hang thang tri, nm la, h la cho me
va be...: Tht ra trong qua kh, ng ba cua chung ta khng sai lm
lm trong vic chm soc phu n mi sinh nh vy, nht nhng
vung pha Bc vao mua ng, tri rt lanh va co gio bc. Sau sinh, c
th ban thng mt moi va co cam giac lanh do mt nhiu mau, mt
nhiu nng lng cho cuc sinh, be cua ban cung rt cn hi m v
tre con mi sinh d mt nhit ra mi trng ngoai nn bt buc phai
gi m u cho ca con va me.
Tuy nhin cac vung pha Nam, nhit mi trng thng

cao nn vic nm h la la khng cn thit, i khi con co th mang
lai nhng iu tai hai nh lam me va con m hi sut ca ngay lam
cho c th mt nc, da m thng xuyn khin b hm l, vi trung

d phat trin gy vim da, hoc gy ra tai nan ngoai y mun nh tan
la co th gy phong cho me va con nu s y... Nu nhng vung
lanh nh vung cao nguyn, nui cao, hay vao mua ng lanh co gio
bc... ban co th nm phong kn ao tranh gio lua sau sinh hoc t
mt me than nho h m di gm ging v ban m, nhng hoan
toan khng nn cach ly vi mi trng ngoai qua lu. Ban va be nn
ra ngoai phong phi nng vao bui sang khoang mt vai tun sau
sinh, ht th khng kh trong lanh va vn ng nhe nhang se giup c
th ban phuc hi nhanh hn.
- n ung king khem qua mc: Sau khi sinh, ban rt cn phuc
hi nng lng a mt trong qua trnh "vt can" va chun b ngun
nng lng tao sa nui con. Mun vy, ban phai n mt ch n
y u cht dinh dng, a dang thc phm, bu u nc va nht la
khng nn thiu rau trai ng b tao bon. n ung theo khu v
thng ngay cua ban, khng nn n mn hn, tranh cac gia v co mui
nng cay co th anh hng n mui v cua sa me nh hanh, toi...
tranh cac thc ung co cn va cht kch thch nh ru, bia, ca ph...
- C nc, khng tm gi sut hang thang tri: Da chung ta la
mt c quan rt nhay cam va rt cn c bao v. Nu khng tm
ra sach se thng xuyn, cac l chn lng se b bt va vi trung co c
hi phat trin gy vim da, nga ngay rt kho chu cho ban. Cha k
la mui m hi c "tch tr" hang thang cng vi mui du, ru
nong xoa bop hang ngay co th gy "d ng" cho nhng ngi xung
quanh ban y.
2. Mt s vic cn lam chun b cho ln "i bin" cua ban
- Ban cn chun b san mt s qun ao rng rai, thoang mat
may bng loai vai coton hut m hi: trong nhng ngay u sau sinh,
co th ban cn n vai chic vay rng, dai va phai d dang lam
v sinh, thay bng... Cac ao nn may rng d cho be bu. Khng
nn dung loai ao bng vai qua mong hay may sat canh. Nu ban
vung kh hu lanh, nn chun b thm vai chic ao len, khn quang,
v len...
- Khoang mi goi bng v sinh: Hin nay trn th trng co

rt nhiu loai bng rt tin li cho ban, ban nn chon hai loai bng
day mong khac nhau. Trong tun u san dch nhiu ban cn n
loai bng day, hai tun sau o san dch t dn co th ban ch cn n
loai bng mong d chu.
- Nu ban thch dung cac loai du nong nh du gio, khuynh
dip... co th mua mt t, nhng cn lu y tranh loai du co mui co
th lam cho be kho chu.
- Trong nhng ngay sp sinh, thng ban cam thy mt moi,
kho chu, au nhc khp mnh my. Nu cac ban la cng nhn vin
chc nn thu xp cng vic co th ngh sm khoang ba bn tun
trc ngay d sinh. Nn vn ng nhe nhang, khng nn i lai qua
nhiu, xach nng, leo thang, i xe trn cac oan ng dn xoc hoc
i xa trong nhng thang cui cung cua thai ky v rt d sinh sm,
sinh rt...
- c bit, ban khng nn bo ba n. Ban rt cn sc khoe cho
cuc sinh sp ti. Thng trong nhng ngay cui cua thai ky s mt
moi hay lam ban bing n, mt khac t cung to ln chen ep cac c
quan trong bung k ca da day nn ban thng co cam giac y bung,
n mau no. Ban co th n lam nhiu ba nho, n cac thc n ma ban
a thch, cac thc n mm d n, ung sa... Ch n cn a dang,
u cht, giau cht ti nh rau trai giup ban tranh tao bon nht la
trong nhng ngay sp sinh.
- Nn tm gi mi ngay bng nc m.
- Khi nhng cn au chuyn da bt u, co th ban se cam thy
s hai. Hay tm s chia se ni chng ban, me ban va ca ni a con
sp chao i cua ban na. Ban nn ht th su va iu hoa, chu y
tranh te nga va phai tun thu theo moi hng dn cua bac s va n
h sinh trong phong sinh be va ban c an toan nht.
3. Cac vic quan tm sau sinh

- Sau khi sinh, thng ban hay cam thy lanh. o la do ban a
mt nhiu mau va sc lc cho cuc vt can. Ban nn ung mt ly
sa nong, p mn m va ngu mt chut, cam giac se d chu hn
nhiu. Nu cuc chuyn da keo dai, ban cam thy oi va mun n th

c vic n mt chut thc n ma ban thch.
- Mt vai ngay sau sinh, ban se thy hin tng "cng sa".
Ngc se co cam giac cng au, i khi ban b st nhe va cam thy
mt moi. Nn chm ngc vi nc m va hoi y kin bac s v vic
dung thuc.
- ng qun rng con ban cn bu sa non cang sm cang tt
sau sinh. gi gn ngun sa me cho be, ban cn phai lu y n
vic cho be bu nhiu ln trong ngay. Trc va sau mi ln cho bu ban
nn lam v sinh vu sach se bng nc m. Nn nh rng trang thai
tinh thn cua ban cung anh hng n lng sa danh cho con.
Trong thang u con cua ban thng hay thc nhiu v m va ban
phai thc theo, v vy nn tranh thu ngu nhng luc con ban ngu vao
ban ngay.
- Ban cn n ung u th co cht tao sa cho con bu, c
bit lu y n nhiu rau qua tranh tao bon. Trong dn gian vn lu
truyn mt s mon n danh tm b cho san phu, co tac dung li sa
nh gio heo hm vi u u hay u en, ga ac tim thuc bc, rau
lang nu vu sa bo... Thc cht y la cac mon n giau dinh dng
co th s dung rt tt cho phu n mi sinh. Trong thi gian sau sinh
va trong sut thi gian cho con bu ban cn n thm mi ba mt
chen cm, ung t 1-2 ly sa mi ngay. Nn ung thm nhiu nc.
Chu y tranh cach thc n co nhiu gia v, cay hay chua qua cung nh
cac thc ung co men nh bia hay ru. Cac th nay co th qua sa
lam mui sa thay i.
- i vi tt ca cac loai thuc du la thuc b, ban cung ch nn
s dung khi a co y kin cua bac s.
- Nn i lai sm mt cach nhe nhang c th ban mau chong

tr v trang thai bnh thng. Trong khoang 2 tun u sau sinh,
m h se ra san dch mau o m sau o nhat dn, cui giai oan
nay co th co kinh non o ti. Cn chu y va bao ngay vi bac s nn
ban thy san dch sm en, mui hi hoc ban b st.
- Trong ln sinh u tin, bac s hoc n h sinh se ct tng
sinh mn (vung ca mnh) be d ra ngoai tranh sang chn. Ban
cn chu y gi v sinh sach se vung vt may, hang ngay phai ngm

ra hai ba ln vi thuc sat trung san khoa va ra sach sau mi ln
i tiu. Cn thay bng v sinh sach thng xuyn tranh tnh trang
m t keo dai vt thng se chm lanh va d nhim trung.
- Vai ngay sau khi sinh ban co th tm gi vi nc m. Chu y

ni tm cn tranh gio lua. Sau khi tm nn mc m tranh b cam
lanh.
- Va mt iu rt cn thit, ng qun hoi bac s v vic tranh
thai sau khi sinh trong thi gian cha hanh kinh lai.
Dung thuc cho phu n ang cho con bu
Vic dung thuc cho phu n ang cho con bu cn lu y nhng

im sau y:
1. Mt s thuc co th lam mt sa me: v du aspirin, mt s
thuc khang sinh estrogen, bromorcryptin
2. Nhiu thuc ma me dung co th co c tnh vi tre do bai
tit qua sa: thuc ngu loai barbituric, thuc trn tnh diazepam, co
alcaloid nm ca mach
Mt s thuc c thai tr qua sa vi nng kha cao hn

mau me co th gy c cho tre nh cac iodua. Mt s thuc c ch
phan xa bu cua trenh phenobarbital. Mt s thuc khac co th gy
d ng cho tre.
Bang mt s thuc cn tranh hay thn trong dung khi ang cho
con bu
Tn thuc Ghi chu
Thuc h thn kinh trung tranh dung (liu cao hay thi
ng gian dai co c cho tre em)
- Cac barbituric (nh nng sa me co th gp ti
phenobarbital meprobamat) 4 ln so vi nng mau me,
co th d dang gy ngu cho tre
- Cac bromid, cloralhydrat,
em
thuc trn tnh nhom diazepin tranh dung v gy bun ngu, c

(nh diazepam) ch thn kinh va mn nga
- Haloperidol va cac dn cht tre, gy gy sut cho tre
phenothiazin
trn suc vt gy bin i tp
tnh
- Phenobarrbital va primidon lam tre mt phan xa bu

- Alcaloid nm ca mach va
dn cht gy nhim c cho tre em, dung
lu giam tit sa.
Thuc h tim mach c tnh vi tre s sinh mc du

nng trong sa me cha cao
- Thuc chen beta
- Thuc chng ng mau dung gy tai bin xut huyt cho tre
ung s sinh
Thuc h tiu hoa nhim c cho s tre em mn

cam
- Atropin
- Phenolphtalein tng nhu ng rut gy a chay
va triu chng mn cam cho
mt s tre em
Thuc h h hp kch thch thn kinh tre nho

- Aminophylin
co th c ch tit sa
- Cyproheptadin
Thuc h ni tit co th gy giam ng huyt
- Thuc giam ng huyt tre
- Iodua, MTV va cac thuc

d gy suy tuyn giap cho tre
khang tuyn giap
nho
- Thyroxin
- Cac costicosteroid anh hng n hoat ng tuyn
giap cua tre nho
dung lu vi liu lng trn

10mg/ ngay co th anh hng
- Cac hormon sinh duc n chc nng thn cua tre nho
- Cac androgen
liu cao c ch tit sa
- Vin thuc tranh thai
- Bromocryptin nam tnh hoa tre em gai va lam
cho tre em trai dy th sm
giam tit sa cho mt s phu n
lam can sa me
Thuc chng ung th c tnh cho tre em
Vitamin liu cao co c tnh vi tre em

Vitamin A va D
Thuc chng nhim khun anh hng n thnh gics va

chc nng thn
- Khang sinh aminozid
- Cloramphenicol c ch tuy xng tre em
- Soniazid
gy kinh git tre em. Nn
- Metronidazole ung thm Vitamin B6
- Penicilin phong nga
- Sulfamid (va co. trimazole)

lam cho sa me ng
c th gy mn cam tre em
- Tetracyclin
tre s sinh (vai tun l u)

sulfamid tac dung keo dai co th
gy thiu mau tan huyt cho tre
em
do phc hp vi calci sa me
nn co th gy tai bin vang
rng nn nhiu thay thuc
king tranh
Gian tnh mach
Chng bnh: Ban d mc bnh nay vao giai oan sau cua thai
ky nu ban qua mp, hoc y la bnh thng gp trong gia nh
ban. ng qua lu hay ngi vt chn ch ngu co th lam cho tnh
mach cang gian to hn na.
Biu hin: Chn au, cac tnh mach bp chui cng chn, ui
tr nn au n va phng to ln.
iu phai lam:
- Nng nm ngh gac chn ln cao.
- Hay th nng cao pha chn ging bng cach chm vai cai
gi xung di m. Mc loai qun lot bo sat (support tights) co th
cung . Hay bn qun nay bui sang trc khi ra khoi ging.
- Ngi ngh gac chn ln t nht la hai cai gi. Chm thm mt
cai gi khac vao pha di lng cua ban.
- Nn tp cac ng tac chn.
Huyt trng
"Trong thi gian mang thai hnh nh la huyt trng ra nhiu

hn th phai. Nu khng cam thy nga ngay hoc kho chu th co
cn i kham bac s khng?"
Chng bnh: Ban co th nhn thy ca mnh tng tit cht
nhy (huyt trng) do co bin ng kch thch t trong luc mang thai.
Biu hin: Dch m ao trong hoc trng uc tit ra hi nhiu

hn, khng lam cho au hay rat.
iu phai lam:
Tranh dung cac thuc kh mui m ao va cac my phm xa bng
thm.
Nn mang mt bng v sinh mong.
Nn i bac s kham nu ban thy nga, au hay tit ra cht co
mau la hay mui hi.
Mt moi
"Ti ngu ngh y u nhng vn c cam thy khng khoe,

ngi c moi mt. Co phai ti thiu cht g khng?"
Chng bnh: La do tin trnh mang thai tao nn thm nhu cu
i vi c th. i khi la t ban lo u ma ra.
Biu hin: Cam thy bai hoai, va mun ngu ban ngay. Ban m
thy cn ngu nhiu hn.
iu phai lam:
- Ngh ngi va tp cac bai th duc th gian.
- Nn i ngu sm.
- ng lam vic qua sc.
Tu do nm
Chng bnh: Cac bin ng kch thch t lam gia tng nguy c
mc phai chng kh h do nm. Co th xay ra trong sut thi ky
mang thai. iu quan trong la cn cha cho ht chng bnh nay
trc khi em be ra i v chng ta co th ly qua ming be lam cho
vic nui be tr thanh kho. Dung xa bng ra sach co th lam cho
chng ta nng hn.
Biu hin: T m ao xut ra mt cht c st mau trng va
rt nga. Cung co khi ban thy au rat khi i tiu.
iu phai lam:
- Ngng dung xa bng nu thy au.
- Hay ly ngon tay a mt chut yagourt nguyn cht vao ca
mnh.
- Tranh mc tt ca qun lot bng nylon, qun bo va tranh dung
thuc kh mui m h.
- Nn i thm bac s, chc th nao bac s cung k toa thuc kem
thoa, va mu chup t cung.
Sng mt ca chn va ngon tay
"Ti co thai c 7 thang. Mt ca chn va cac ngon tay cua ti

hi b sng. Khng au nhng co cam giac hi kho chu. Xin hoi co
anh hng g n thai nhi khng?"
Chng bnh: Khi mang thai, hi sng (phu) la chuyn bnh
thng, do c th gi lai nc d tha va thng din ra ky cui.
y khng phai la iu ang cho bn tm.
Biu hin: Hi sng mt ca, c bit la luc thi tit nong nc
vao cui ngay. Chng nay khng c lam cho ban au hay kho chu
g ht. Ban cung co th nhn xet thy cac ngon tay mnh cng va
sng vao bui sang va nhn khng eo va na.
iu phai lam:
- Nng ngh ngi vi t th gac chn ln cao.
- Hay th tp nhng bai tp chn nhe. Gi hai tay ln trn u
va co dui cac ngon tay.
- Nn i kham bac s hoc n h sinh. Nu thy sng phu nhiu
va ro rt hn th co th la du hiu chng tin san git (pre-
eclampsia).
- Hay nhe nhang xoay mt ca chn va ban chn cho mau lu
thng tt hn.
m hi
"Trc y t khi nao ti b m hi tay va chn nhng t luc

mang thai n nay th hin tng nay thng xuyn xay ra du tri
khng nong nc?"
Hin tng m hi thng xay ra trong giai oan th 2 va 3
cua thai ky. o la do bin ng kch thch t gy nn va do lu lng
mau a ti da nhiu hn khi mang thai.
Biu hin: m hi sau mi ln ch hi gng sc mt chut,
hoc khi thc dy trong m, cam thy nong nc, da rn m hi.
iu phai lam:
- Ban nn mc qun ao rng va bng vai bng (cotton). Tranh
dung hang dt bng si nhn tao.
- Hay ung nhiu nc.
- Nn m ca s ban m.
Cac phng phap sinh con theo y mun
c nguyn sinh con theo y mun cua con ngi co th a co t

bao lu nay, tuy nhin cho n nay, ngi ta vn cha tm ra phng
phap hiu qua. Trong bai nay ch cp n vn chon la gii
tnh cua a tre trc khi thu thai.
Theo sinh ly cua con ngi, vic sinh con trai hay con gai phu
thuc vao loai tinh trung cua ngi chng. Bi v tt ca trng cua
ngi phu n u cha mt nhim sc th gii tnh X, trong khi y
nam gii co th sinh ra hai loai tinh trung khac nhau la loai mang
nhim sc th gii tnh X va loai mang nhim sc th gii tnh Y. Do
vy nu tinh trung X thu tinh vi vi trng (X-X) th se sinh con gai,
con nu tinh trung Y thu tinh vi trng (Y-X) th se sinh con trai.
Noi cach khac, vic sinh con trai hay con gai l thuc nhiu vao ngi
chng hn ngi v.
Mt s phng phap chon la gii tnh thng c ap dung:
- Phng phap Shettles da trn 3 gia thuyt c ban:
1. Tinh trung Y co kch thc nho hn tinh trung X.
2. Tinh trung Y di ng nhanh hn tinh trung X.
3. Tinh trung X co sc chu ng va kha nng sng cao hn tinh
trung Y.
Da trn 3 gia thuyt nay a t ra mt s phng phap

tng xac sut sinh con theo y mun. Trc ht phai xac nh tng
i chnh xac thi im rung trng.
- Nu mun sinh con trai
King giao hp nhiu ngay trc khi rung trng.

Giao hp mt ln vao thi im nghi ng rung trng.
- Nu mun sinh con gai

Giao hp mi ngay t luc sach kinh.
Ngng giao hp khoang 2-4 ngay trc thi im d oan rung
trng.
Vi phng phap nu trn cho thy kha nng thanh cng at
60 70%. bit ngay rung trng, nn o nhit c th 2-3 vong
kinh. Mi bui sang khi thc gic dy, con nm yn trn ging, ly
nhit k ngm vao di li trong 5 phut o thn nhit. Ghi lai nhit
mi ngay trong mt chu ky kinh nguyt. T ngay co kinh thn
nhit thp, n gia ky kinh thn nhit bt u cao hn va gi mc
cao o ti ngay co kinh cua ky sau, luc o thn nhit bt u thp.
Ngay thn nhit tng t thp ln cao (cui na chu ky trc va u
ban chu ky sau) la ngay trng rung.
Hoc n gian d tnh hn nhng t chnh xac hn la cach tnh
trc ky kinh 14 la ngay trng rung. V du nu vong kinh la 30 ngay
th ngay trng rung la ngay th 16 (30 14 = 16).
- Kt hp vi ch n
Nu ban mun sinh con trai th trc khi thu thai 3 thang nn
n ch nhiu mui mn hn bnh thng, n tht, ca, khoai ty,
chui va thc phm kh p mui; king sa, trng, nc khoang, ca
chua, ca rt... Sau khi thu thai th n tr lai bnh thng.
Nu ban mun sinh con gai hay n nhiu canxi (sa), t mui, t
kali...
- Phng phap chon loc tinh trung va thu tinh nhn tao
Ngi ta s dung nhiu phng phap hoa hoc va vt ly c
gng tach hai loai tinh trung. Sau o s dung tinh trung a chon loc
thu tinh nhn tao cho ngi v. Tuy nhin phng phap nay ch
thanh cng khng qua 70% va tn kem.
Cac vt ran
"Xin cho bit, khi mang thai, bung to dung kem boi de chong
nut da co anh huong xau den thai nhi khong?"
Chng bnh: Cac vt nay hnh thanh khi da b cng qua tnh
an hi bnh thng cua no thng din ra trong 2 ky cui. Tng cn
qua co th la nguyn nhn gy nn cac vt nay, chung t khi bin
mt ma ch nhat i thanh cac vt bac m.
Biu hin: Vt o i khi xut hin trn vung da ui, bung, hay
vu trong thi gian mang thai.
iu phai lam:
- Tranh tnh trang ln cn qua nhanh.
- Thoa lai kem gi nc, dng da (moisturizer) cho ngm vao
da co th lam cho ban cam thy da mat va rat nhng khng ngn
chn hoc cha lanh c cac vt ran.
Kho ngu
"Khi nao co thi gian ngh ngi la ti c gng ngh ngi va ngu
am bao sc khoe cho ca hai me con. Nhng nm hoai ma khng
ngu c. Xin c t vn."
Chng bnh: Ban thng b kho ngu co th la doem be ap, v
tip tuc mc i v sinh ban m, hoc la v bung cua ban qua ln nn
ban nm khng thoai mai trn ging. Bac s iu tr cua ban se
min cng mi k toa cho ban dung thuc ngu.
Biu hin: Trc tin la kho i vao gic ngu va cung kho ngu
lai sau khi thc gic. Mt s phu n gp nhng cn ac mng v vic
sinh n hoc v em be. Ban ch nn lo lng v cac gic m, mng m
thng khng phan anh nhng g se xay ra.
iu phai lam:
- oc sach hoc tp cac bai th duc th gian nhe hay tm nc
m trc khi i ngu co th giup ban d ngu.
- Ban hay th s dung thm gi. Nu ban thng ngu nm
nghing v mt pha, ban hay gac ui (trn) ln mt chic gi
m.Ngi ta khuyn phu n co thai nn nm nghing. V khi nm
nga, t cung cha thai nhi se che ep vao h thng mach mau vung
chu, thm ch chen ng mach chu bung lam giam cung cp mau
cho t cung (thai nhu cung kem c nui dng). Mau tnh mach
2 chn kho khn khi tr v tm nn thng b phu chn. Ngoai ra, t
cung to co th chen ep niu quan gy can tr dong nc tiu t thn
xung khi thai phu nm nga. Khi nghin cu s phat trin cua thai
nhu va s thay i cua t cung, cac nha khoa hoc thy rng 80 - 90%
khi mang thai t cung nga sang phai. Do o, thai phu nn nm

nghing sang bn trai la tt nht.
Phat ban (ni rm)
"Ti ang mang thai va b ni say. Trc y du tri nong my

ti cung khng b. Ti nn lam g?"
Chng bnh: Thng xay ra cho cac ba me co dang ngi mp
map va hay m hi. Co th do bin ng kch thch t gy nn.
Biu hin: Cac mang o thng phat trin trn vung co np
gp, hay ra m hi nh di hai vu hay vung ben.
iu phai lam:
- Nng ra va lau kh nhng vung nay. Ban hay dung xa bng
khng co hng thm.
- Ban hay thoa du lan da bng lotion calamine.

- Hay mc qun ao rng rai bng vai bng (cotton).
Tr
"Ti co thai c 7 thang, trc y ti khng b tr nhng

khoang thang nay th co ve khng n. Vic mang thai co lin quan g
n bnh tr khng?"
Chng bnh: Do u cua thai nhi e ln nn cac tnh mach
quanh hu mn b gian n. Khi ban rn i cu se lam cho bnh tr
cang nng hn, thng din ra trong 2 ky cui. Bnh tr nhe thng
bin mt khng cn iu tr sau khi a be ra i.
Biu hin: Khi ban i cu, ban co th thy nga, au va chay
mau.
iu phai lam:
- Tranh chng tao bon.
- Khng nn ng qua lu
- Mt cai tui chm a t ap vao ch b tr co th lam cho ban
bt nga.
- Nu bnh tr keo dai dai dng, hay i kham bac s hay ba n
h sinh, ho co th k toa thuc m bi hu mn.
m nghen
"Ti co thai c 1 thang. Ti ang lo lng cho sc khoe cua con

ti va ca ti na. Ti n ung khng c, mi ln n xong la nn ra
ht."
Chng bnh: Thng la mt trong nhng du hiu thai ky xut
hin u tin, co th xay ra vao bt c luc nao trong ngay. S mt
moi co th lam cho vn trm trong hn. Triu chng bun oi
thng bin mt sau tun th 12 nhng co khi xut hin tr lai sau
nay.
Biu hin: Nhiu khi ban cam thy bun oi khi ngi thy mui
mt s thc n hoc khoi thuc la. a s cac thai phu nhn xet la co
nhng luc c bit trong ngay hin tng nay hay xay ra.
iu phai lam:
- Ban hay th n cai g o khc phuc chng bun oi.
- Tranh dung cac thc n va mui lam cho ban cam thy bun oi.
- Ban co th n mi ln mt t, n nhiu ba trong ngay.
- i pho vi chng bun oi, ban hay th n banh quy kh,
banh m nng hay trai cy. Banh quy bo gng hoc bia co bo gng
co th co tac dung cung nh nc khoang.
Son ai
"Ti mang thai c 8 thang. Khng mc tiu nhng thnh

thoang ti lai son ra qun. Hin tng nay ch mi xay ra thi. Ti co
b g khng?"
Chng bnh: La do cac c san xng chu yu va do em be ngay
mt ln ep ln bang quang. Thng xay ra vao ky cui.
Biu hin: Ban thng son mt t nc tiu ra qun vao nhng

luc chay, ho, ht hi hay ci.
iu phai lam:
- Nn i tiu thng xuyn
- Ban nn tp luyn cac c san xng chu u n.
- Tranh b tao bon va ng xach nng.
chua
"Ti co thai c 6,5 thang va rt hay chua. Ti bit y la

hin tng bnh thng nhng khng bit nguyn nhn la tai sao?
Xin c giai thch."
Chng bnh: Cai van nm ngo dn vao bao t gian ra khi co
thai, do bin ng v mt kch thch t. V vy cht chua trong da
day trao ngc tr lai thc quan (la ng dn xung bao t).
Biu hin: Ban cam thy au rat ngay gia lng ngc.
iu phai lam:
- Bui ti, ban hay th ung mt ly sa nong va nng cao u
ging hoc s dung thm gi gi u.
- Ban hay i kham bac s iu tr cua ban, co th v nay se k

toa thuc cha chng bao t d acid.
ai rt
"Ti mang thai c 3 thang. Ti i tiu nhiu ln trong ngay,

m cung vy, mc du gn n gi ngu la khng dam ung nc.
Hin tng nay co bnh thng khng?"
Chng bnh: Hin tng nay thng xay ra trong giai oan u
va cui cua thai ky, nguyn nhn la do t cung e ln trn bong ai.
Triu chng nay se thuyn giam trong cac thang gia cua thai ky.
Biu hin: Ban hay cam thy mot i tiu.
iu phai lam:
- Nu ban thy phai thc dy ban m i tiu, th v chiu
hay c gng ung t nc.
- Ban nn i kham bac s nu ban thy rat but mi khi i tiu

v co th la ban a b nhim trung.
Cam thy mun xu
"Khi mang thai c 5 thang, thnh thoang ti b chong mt, co

cam giac mun nga. Ti mun c giai thch va phong nga."
Chng bnh: Trong luc mang thai, huyt ap thp hn, v th
ban d cam thy mun xu, thng xay ra vao ky u va ky cui cua
thai ky.
Biu hin: Cam thy choang vang va ng khng vng. Ch

mun ngi hoc nm.
iu phai lam:
- Th ng ng yn qua lu.
- Nu ban cam thy mt bt thnh lnh, hay ngi xung va t
u ban gia hai u gi cho n khi ban cam thy khoe hn.
- Ban nn chm rai t t ng dy khi ang nm trong bn
tm nc nong, hoc khi ang ngi hay ang nm. Nu ban ang
nm nga, th trc khi ng dy, ban hay xoay ngi sang mt pha
a.
B vop be
"Thnh thoang ti hay b chut rut. t ngt va kho chu lm.

Ti co b thiu cht g khng? Co anh hng n bao thai khng?"
Chng bnh: Co th do thiu cht vi, thng gp phai trong
giai oan cui cua thai ky
Biu hin: C bp co tht lam au, thng la xay ra bp chui
cng chn va ban chn, nhiu khi vao ban m. Thng khi s bng
triu chng cng chn dui vi cac ngon chn qup xung.
iu phai lam:
- Xoa bop phn bp chn va ban chn b co rut.
- Hay i i lai lai mt lat khi a bt au mau lu thng tt
hn.
- Hay i kham bnh, co th bac s se k toa thuc b thm canxi
va vitamin D.
- Ban hay dung ban tay keo ban chn v pha ban va xoa bop
manh bp chui cng chn lam giam cn au do chut rut
Chng tao bon
"Ti co thai c 5 thang. Mc du ti ung nhiu nc, n ung

bnh thng, khng n nhng thc n qua nong nhng vn hay b
tao bon. Xin hoi cach phong tranh"
Chng bnh: Kch thch t progesterone cua thi ky mang thai
lam chung gian cac c rut khin cho cac nhu ng rut giam i va
gy ra chng tao bon trong qua trnh mang thai.
Biu hin: Ban i tiu ra phn kh, cng vi s ln i t hn
thng l.
iu phai lam:
- Ban nn n thc n giau cht x va ung nhiu nc.
- Hay i cu bt c luc nao ban cam thy co nhu cu.
- Tp th duc u n.
- Ung moi thuc b co cht st a c bac s k toa vao sau
ba n no va ung vi nhiu nc.
- Hay i kham bac s nu chng tao bon keo dai. Tranh dung
thuc nhun trng (thuc x).
Chng kho th
"Ti mang thai c 8 thang. Cang v sau ti lai hay b mt

moi, nhiuu khi cam thy kho th. Xin hoi nguyn nhn tai sao?"
Chng bnh: Vao thi ky cui cua thai ky a be ep ln c
hoanh va lam ban kho th. Thng th chng kho th nay giam i
nhiu khoang mt thang trc khi sinh, khi u a be lot qua
xng chu. Thiu mau cung co th lam cho ban kho th.
Biu hin: Cam thy kho th khi gng sc hoc ngay ca khi noi
chuyn.
iu phai lam:
- Ngh ngi cang nhiu cang tt.
- Hay th ngi chm hm nu quanh ban khng co gh nao va
khi ban cam thy kho th.
- Bui ti luc i ngu ban nn k thm mt cai gi.
- Nu chng kho th nay nghim trong, ban nn hoi y kin bac
s hay n h sinh.
- T th ngi chm hm co th giup ch ban nu bt thnh lnh
ban cam thy hut hi khi leo n lng chng cu thang.
Chay mau nu rng
Cu hoi: "Ti mang thai a c 7 thang ri, khng hiu sao ti

lai hay b chay mau nu rng?"
Chay mau nu rng thng xay ra trong ca ba giai oan cua
thai ky. Nu rng tr nn mm hn va d b tn thng trong luc
mang thai. Nu co th sng o khin cho ba tch tu chn rng.
iu nay co th dn ti bnh ly nu rng va su rng.
Biu hin: Li chay mau, c bit la sau khi anh rng.
iu phai lam:
- Lun ch ke rng va anh rng ky sau khi n.
- Nn i kham nha s. Cha rng c min ph trong thai ky,
tuy nhin ban khng c i chup X-quang hoc qua gy m luc nay.
Ch dinh dng sau khi sinh
Nu ban cho con bu, bac s se khuyn ban mt ch dinh

dng nhiu protein va nng lng, co th ung thm sa va nhng
cht khac cn thit cho ban. bac s co th khuyn ban khoan ap dung
nhng chng trnh giam cn cho n khi ban ngng cho con bu v
ch n king co th anh hng n dinh dng cua thai nhi nu
nhu ban n khng ung cht dinh dng thit yu. Con nu nh ban
khng cho con bu th ban cung cn co mt ch n ban co u
nng lng chm soc em be.
Trong bt ky phng phap n king nao th nhng loai thc

phm thng b loai ra la thc n ngot, nhng mon trang ming va
nhng thc n co nhiu cht beo. Nu ch dinh dng cua ban co
nhiu x, protein va t cht beo, ban se giam cn va tr v bnh
thng nhanh hn.
Trong thi gian cho con bu, ngi me cung phai cn thn vi
thc n cua chnh mnh, khng nn ung ru, ca ph, tra m, hut
thuc la. Nhng thc n nh toi, su, mng... co th lam i mui sa.
Phai cn thn trong vic s dung cac loai thuc, ch ung theo toa
cua bac s va ng qun cho bac s bit la mnh ang trong giai oan
cho con bu. Nn n nhiu rau cai, trai cy, ung nhiu nc, n chn
gio heo hm u u, ung sa va co ch ngh ngi phu hp. Hang
ngay, nn n nhng thc n thuc cac nhom thc phm sau y:
- am: ca, tht heo, tht ga, tht vt, u phong, tau hu, cac loai
u hat khac (u en, xanh, o...)
- Rau qua: rau u cac loai nht la rau la xanh va cac loai rau
trai, rau cu co mau vang hay o (rau dip, bng cai, u hoa lan, b
o, khoai...)
- Trai cy, nc ep trai cy: cam, bi, chanh, chui, ao, l...
- Ngu cc: cm gao, banh m, nui, ngu cc noi chung, cac loai
khoai...
- San phm t sa: sa bo hay sa ng vt khac va cac san

phm t sa nh yaourt, fromage, b... Khng thch sa bo th ung
sa u nanh cung tt.
Khng nn dung:
- Thc phm co nhiu ng, m nh banh ngot, banh ran, keo,
sa nguyn kem, kem sa.
- Thc phm nhiu protein, nhiu m: fromage cng, tht m,
thc n nhanh.
Nn dung:
- Thc phm nhiu cht x: hu ht trai cy, rau qua
- Thc phm nhiu protein, t m: hu ht cac loai sa gy, ga
vt bo da, u phu...
Mt s tnh hung c bit khi cho con bu me
Me co u sa cho hai tre sinh i khng? Me sanh m th co sa

cho be bu me khng? Be sinh thiu thang, nhe ky co th bu me c
khng? Lam th nao nui tre st mi, h ham ch, che vom hu?
1. Me co u sa cho hai tre sinh i khng?
- Cac ba me u co u sa nui ca hai a tre. Khi me cang
cho be mut vu th sa se cang tit ra nhiu. V vy, nu ca hai tre
u c cho bu th se co u sa cho ca hai (nhiu ba me con co u
sa cho ba n bn a tre...).
- Me cn tm ra cach cho bu tt nht sao cho thun li cho mnh
va cho hai tre. Mi ngi co th lam mt cach khac nhau. Co th cho
ca hai tre bu cung mt luc hoc tre trc tre sau, mi tre bu mt bn
hoc thay i ln lt hai vu...
- Cn s giup cua ngi chng va gia nh, cung ban bac

cach giup me chm soc hai a tre.
2. Be sinh thiu thang, nhe ky co th bu me c khng?
Nhng a tre co cn nng luc sinh di 1,8 kg th khng th

bu mut u manh kch thch tao sa, cung nh tre nho hn 1,5 kg
th hoan toan khng th t mut vu me c.
Cho tre sinh nhe ky (sinh di 2,5 kg) bu nh th nao?
- Me phai vt sa cho be ung bng ly hoc bng ly va
mung, mt ngay t nht 8 ln (cach mi 3 gi th cho mt c) se giup
sa c tao ra lin tuc. Nu me ch vt 1-2 ln mi ngay th sa me
se can dn va mt sa.
- Khi be co th bu c, c gng giup be hoc cach mut vu me

cang sm cang tt, kch thch phan xa tao sa.
- Giup be ngm vu me cho ung. iu nay co th kho khi ming
be nho ma num vu lai to. Tuy nhin nu be c tp ngm vu tt th
se nhanh chong co th t bu c tt hn.
- Sc be bu c ti u th cho bu ti o, ri sau o vt sa con
lai cho ung bng mung.
- Cn lun gi m v nhng tre nho rt b lanh ngay ca trong
thi tit nong. Mt tre b lanh thi phai s dung nng lng t thc
n gi m c th, nn khng u nng lng phat trin. Cac tt
nht la cho be ngu cung vi me va p chung chn.
- Nn cn be u n chc chn rng be tng cn tt.
Cho tre nhe cn ung bao nhiu sa la u cho mt

ngay?
- Ngay u tin: 60 ml cho mi kg cn nng cua tre. Chia lam 8

ba (hay cho ung cach mi 3 gi).
- Ngay th hai: 80 ml/kg.
- Ngay th ba: 100 ml/kg.
- T ngay th t n ngay th bay: mi ngay tng 20 ml/kg.
- T ngay th tam tr i: 200 ml/kg/ngay

- Duy tr lng sa nay cho n khi cn nng be at cn nng
cua tre bnh thng va co th t bu me.
Lam g khi me cha xung sa?
- Tre sinh nhe cn phai cho bu sm trong vai gi u tin

tranh ha ng huyt, cho nn co th khng ch c ti khi me
xung sa. V vy mt vai c n u tin cua tre co th mn sa
cua mt ba me khac d sa (con cua ba y bu khng ht...).
- Hoan toan yn tm khi dung sa cua ba me nay cho con
cua ba me khac ung. Sa me rt an toan, co th dung ti, khng
cn phai tit trung... C gng cho be bu cang sm cang tt, trong vai
gi u sau khi sa c vt ra.
H tr cho ba me co con sinh nhe ky:
- i vi cac ba me nay, can b y t cn co s giup c bit
trong vic tao ra va duy tr ngun sa me. Tre nhe cn khng th t
mut vu manh kch thch tao sa, nhng lai cn sa me hn ca
nhng tre bnh thng khac.
- Me nn tin tng rng: Sa me la thc n tt nht cho be.
Mnh co th cho a con nho cua mnh bu c, mnh se co u sa
cho con. By gi me lam mt iu tt la vt sa cho be ung, sau nay
be u ln se co th t bu me d dang hn.
- Me nn gn con cang nhiu cang tt. S vut ve, m bng se

lam cho me cam thy yu tre va giup sa tit ra.
Lam th nao nui tre st mi - h ham ch - che

vom hu?
- Cac khuyt tt nay co th c cha tr khi tre ln hn. V

vy, vn la phai cho n tre ln va u sc chu ng mt cuc
phu thut.
- Tre st mi, h ham ch pha trc ming th co th bu me.
Cn giup tre ngm c ca qung vu vao ming th mt phn vu se
che c ch h va tre co th bu tt hn.
- Tre b che vom hu su (h thanh trn va sau hong) th se
kho bu hn. Co th vt sa cho ung bng mung hoc nho giot da
day bng mt loai ng nha c bit. Me cn hoi y kin nhn vin y
t c giup .
Me sanh m th co sa cho be bu me khng?
Trng hp nay cung khng co g ngn can vic nui con bng
sa me. Me cn cho tre bu ngay sau khi con c cho gn me. Nu
me gp kho khn v vt m, vn co th cho con bu t th nm
nghing, hoc co s giup cua nhn vin y t khi t be vao vu
trong 1 n 2 ngay u. iu quan trong la be cn c bu sm trong
vong 24 gi u tin (nu co th) va cho bu theo nhu cu cua be.
Nu be b cach ly me v mt ly do nao o th vn co th lam nhiu
cach:
- Me nn sa vao bnh va a nhn vin y t khoa chm soc
tre s sinh cho ung (bng ly, bng mung). Cn vt sa thng
xuyn duy tr lng sa me.
- Nh nhn vin y t a be n ch me cho bu vao mi c

bu, hoc cho me vao khoa sn soc s sinh cho con bu khoang 3 gi
mt ln...
- Khi be c gn me th cho tp bu me ngay tao lai ngun
sa. Me cn kin tr cho be mut vu me cang nhiu cang tt giup
tao sa va tit nhiu sa.
Nu luc u cha co sa, be khng mun ngm vu me th cn

lam mt s thu thut nho nh: pha sa vao bnh va nho sa bnh ln
vu me trong khi be ang mut vu me, dan mt ng dn sa nho ln
ngc me va cho be ngm chung vi vu me...
- Nu gp kho khn g, me co th trao i vi cac nhn vin y t

va ngh giup .
Lam sao cho be bu me khi num vu b nt?
Khi be ngm vu me cha tt, cung nh khi me dt be ra khoi

vu qua nhanh trong khi ang ngm cht vu u co th lam tn
thng da vu, gy nt num vu.
Nu khng iu tr sm se dn n vim vu hay ap xe vu. Vim
vu cang d xay ra nu tre ngng bu va sa khng thoat ra.
V vy, ba me nn:
- Sa lai t th bu, tip tuc cho be bu me bt u bn vu
khng au.
- C gng thoang vu cang nhiu cang tt.
- Sau khi cho bu xong, bi sa me ln ch vu nt se giup da
mau lanh.
- Nu me khng th tip tuc cho tre bu v au nhiu hoc au
ca hai bn, cn phai vt sa thng xuyn bng tay hay bng dung
cu hut sa, cho ung bng ly, cc hoc bng mung. Khi bt au th
cho be bu lai ngay.
Bt u cho tre bu me
Thi gian quan trong nht cho bu sa me la nhng ngay u

tin tai bnh vin, ln bu u tin cua tre nn thc hin trn ban
sinh. Cho tre bu sm sau khi sanh rt quan trong v se gn bo me va
con, giup cho vic nui con bng sa me thun li va keo dai.
1. Luc mi sinh xong, nn:
- p m cho me va con.
- Me con nm trn ngc va cho bu. o la thi gian tt nht
tp cho tre bu.
2. Lam th nao mau xung sa?
Sau khi sinh, c gng cho con gn me cang sm cang tt. Con
cn nm cung ging vi me hoc nm trong ni canh me. S tip
xuc gia me va con qua cai nhn tru mn, s ung cham, m p,
vut ve... va c bit la vic cho con bu sa non sm se giup mau
xung sa. Khi sa a bt u xung, nu cho bu thng xuyn se
giup sa xung nhiu va nhanh hn.
3. Ngay sau khi sinh, co cn cho tre ung nc ng, nc cam
thao khng?
Sau khi sinh, tre cn c bu sa non ngay trong mt, hai gi
u. Ngoai sa non, khng nn cho tre ung bt ky mt loai thc
ung nao khac.
Trc y v nhiu ly do, mt s ba me thng cho tre ung
nc cam thao, nc chanh, nc loc, mt ong pha loang hoc sa bt
trc khi cho con bu sa non. Tht ra, ch cn mt t sa non cung a
u cho tre trong thi gian u va vic cho ung cac loai nc khac co
th gy hai nh sau:
- Anh hng i vi tre:
Khng c bu sa non se d b bnh v cac loai ung nhn
tao rt d b nhim khun, tre d b d ng, chay mau ng tiu
hoa, tiu chay... Nc cam thao gy tit am nht lam tre nghet th.
Tre co th khng chu bu me v khng con cam thy oi.

- Anh hng i vi me:
Sa chm xung v tre mut t.
Sau khi sa xung, tre mut t se lam u vu b cng tc va d
dn n vim vu.
Me cam thy kho khn khi cho tre bu va khng mun cho tre
tip tuc bu me.
Ch cn hai ln bu bnh cung co th lam tht bai vic cho con

bu sa me.
4. Cho bu nh th nao me co nhiu sa va be bu tt:
- Me nn thng xuyn b con va cho bu khi nao be oi bu. Luc
u be co th bu tht thng, sau khoang hai tun l, c be bu se n
nh hn.
- Khng nn quy nh s ba bu va khoang cach gia hai ln bu
cho moi tre, v mi tre co nhu cu bu khac nhau. Mut vu thng
xuyn se kch thch san xut prolactin, giup xung sa sm hn.
- Cho bu theo nhu cu se tranh c hin tng sa.

Ngay sau khi lot long me, tre phai c cho bu bt c luc nao
tre oi bu.
- Nu tre khng oi bu thng xuyn: co nhiu tre rt yn lng
va khng khoc khi oi. Cn theo doi nu thy tre khng tng cn
u, luc nay cn cho tre bu nhiu hn ma khng cn i tre oi bu.
- Nu tre oi bu lin tuc (cha n mt gi lai oi bu), co th do

b tre bu khng ung nn tre khng nhn u sa, iu nay se lam
cho me kit sc. Do vy cn cho tre bu ung t th.
- Nu me co nhiu sa: Me nn cho bu ht mt bn vu nay (
ly c sa cui nhiu cht b) ri hay cho bu vu bn kia nu be con
mun bu. Khng c cho bu mt na bn vu nay ri mt na bn vu
kia, be se khng nhn c sa cui, chm tng cn va co th b au
bung. Ba me cung co th vt bt sa u ra ly, cho bu ht sa cui
trc ri cho bu phn sa trong ly sau (bng mung) nu be con bu
thm c.
Thi gian cho bu:
- Nhiu tre ch bu trong vong 5-10 phut, nhng co mt s tre bu
lu n na gi cung khng sao.
- Vi nhng tre bu chm, nu cho ngng bu trc khi tre mun
dng th tre se khng nhn c u sa. iu nay rt khng co li v
sa cui c bu rt giau cht beo, giup tre mau ln.
Cho bu hai bn vu nh th nao?

- Tre khoe th ng bu ca hai bn vu cho mi c bu.
- Nhiu ba me cho bu thun mt bn, bn t cho bu se giam va
ngng tit sa.
- Hay cho tre bu ht mt bn vu bao am cho tre c bu sa

cui. Sau o cho bu tip vu bn kia nu tre con mun bu.
Cho bu m: Nn cho tre bu m nu tre mun bu.

- Bu m se tao nhiu sa v tre mut nhiu.
- Bu m rt cn cho tre khi me i lam.
5. V sao tre sut cn trong nhng ngay u?
My ngay u be se b sut cn, co khi sut ti 10% s cn sau
khi sinh, do c th tre phai tp thch nghi vi mi trng bn ngoai
va do co s thay i v dinh dng. Tuy nhin sau khi c bu sa
me, tre bt u ln cn tr lai va sau 10 ngay tre phai at s cn
bng luc mi sinh. Tre c bu ngay sau khi sinh se ly lai s cn

nhanh hn nhng tre khng c bu ngay.
6. Co nn lau vu trc khi cho be bu khng?
V sinh vu trc mi ln cho bu la khng cn thit, nht la
dung xa bng se lam mt cht nhn t nhin cua num vu, da vu se
kh va d b tn thng, nut num vu. Mi ngay, ch cn ra num vu
mt ln khi tm
Cach bng b rt quan trong be bu c nhiu sa
Be se bu c nhiu sa me nu me b ung cach va cho be

ngm vu tt. Nu chu y mt chut, ba me se tm ngay ra t th thch
hp. Nhng nhng ba me tre cha kinh nghim th rt nn xem lai
t th cho con bu cua mnh:
Cach b tre khi cho bu me:
- Me ngi t th thoai mai va th gian.
- B tre bng hai tay sao cho:

u va thn tre thng hang (u tre khng b gp hoay xoay
nghing.
Mt tre quay vao i din vi vu, mi tre va tm vi num vu.
Tre nm sat vao long me, bung tre ap sat vao bung me.
pha di mng tre bng tay hoc bng gi.

Giup tre ngm vu:
Cham num vu vao mi tre.
- i cho n khi tre ha rng ming, a tre nhanh chong ti
vu sao cho mi di cua tre di num vu (Me khng cn thay i t
th n vu vao ming tre).
- Tre phai ngm vu vao ming cang nhiu cang tt, ngm gn
ht qung vu.
- Cm tre cham vao vu me.
- Tre c bu t vu ch khng phai t num vu.
- Li cua tre c a ra trc m ly phn qung vu pha

trc.
Tre ngm bt vu ung th se hut sa d dang va khng lam au
vu me.
Cac phan xa bu:
- Phan xa tm kim vu: Nu co vt g cham vao vung xung
quanh ming tre vao luc oi, tre se ha ming va quay u v hng
o.
- Phan xa mut vu: Khi co mt vt g trong ming tre va cham

vao vom ming, tre se t ng mut. Phan xa mut rt manh co ngay
sau khi sinh.
- Phan xa nut: Nu ming y sa, tre se nut.
Tre bu tt la khi:
- Tre nm bu thoai mai va co ve thoa man.
- Ming tre m rng, mi di a ra ngoai, li chum quanh
bu vu, ma chum tron. Luc u tre mut nhanh tit sa ra, sau o
tre mut su va dai hi, nghe co ting nut sa. Thnh thoang tre
ngng mt chut th.
Nui con bng sa me va mt s vn co lin quan
Bit rng bu me la tt nht cho tre nhng vn co nhng vn

lin quan lam ba me bi ri. Phai th nao khi me b bnh, mang thai,
co kinh, quan h v chng...?
Khi me b bnh, co nn tip tuc cho be bu me khng?
Me b bnh thng la mt ly do lam me ngng cho con bu mt
thi gian. Tht ra, co rt t trng hp cn thit phai ngng sa me.
Nhiu ba me khng bit rng: bt u cho be n mt loai thc n
nhn tao khac con ang lo ngai hn la cho be bu sa cua me ang
bnh.
A. Me ngh rng khi mnh bnh th khng th cho con bu:
Ba me cn hiu rng: Vn co th tip tuc cho con bu ngay ca
khi me b bnh. Nu me s mnh ly bnh cho con th thc t tre a
co th b ly t trc khi me phat bnh (ly qua ng h hp, nc
bot hoc qua sa...). Mc khac, khi me bnh th trong ngi se tao
c khang th chng lai bnh tt. Luc nay cn phai cho tre bu me
nhiu hn nhn c cac cht bao v nay.
- Khi me b bnh phai iu tr th nn bao cho bac s bit rng
mnh ang trong thi ky cho con bu. Bac s se chon loai thuc an toan
nht cho ca me va be ma khng cn ngng cho bu. Trong thi gian
dung thuc, me cn quan sat cac thay i ni em be thng bao vi
bac s.
- Chung nga cho be theo ung lch tao sc khang chng
bnh, hoc cha bnh cho be cung bng cung mt loai thuc vi me.
- Nu me khng mun cho con bu, co th vt sa cho ung bng

mung. Nh vy co th duy tr ngun sa me tip tuc cho bu khi
ht bnh.
B. Me ngh rng mnh b mt sa khi b bnh:
Hin tng mt sa xay ra do me khng cho tre bu hoc cho bu
t i ch khng phai do me b bnh. Cn cho tre bu u n hoc vt
sa trong khi b bnh va c gng cho tre bu lai cang sm cang tt th
khng b mt sa.
Nu me b st, mt nc v ra m hi nhiu ma khng c bu
lai, lng sa cung co th b giam. V vy me nn ung nhiu nc,
ung sa... khi b bnh.
C. Me phai nhp vin:
Trng hp me phai nhp vin iu tr hoc nui tre
bnh khac, be nha c nui bng sa bo hoc bt ngu cc. Be co
th b bnh v thc n mi, va se khng chu bu lai sau mt thi gian
xa me. V vy nn:
- C gng cho be canh me co th tip tuc c cho bu me.
Nu me phai nhp vin, co th nh ngi mang tre n bnh vin,
hoc vt sa mang v... Trong trng hp phai cho be ung thm sa
ngoai, nn pha cac loai sa bt cho ung bng ly hay bng mung.
- C gng vt sa va cho bu me lai cang sm cang tt khng
b giam lng sa cung nh mt sa. Nu lng sa b giam sau khi
xut vin, me vn co th hi phuc sa me. Lng sa cua me se c
phuc hi nh cu nu cho be tip tuc bu.
- Nu be khng chu bu me, cn phai tp cho be bu me tr lai t

u.
D. Khi bu vu co vn :
- Nu la do tc tia sa (tc ng dn sa), cac cach giai quyt
nh sau:
p m va xoa tron t ch tc (s thy khi u cuc trong vu) i
dn v pha num vu, va vn cho bu vu bn o.
Nu vu cng tc nhiu th co th vt bt mt t sa cho au

va giup be co th ngm vu c.
Co th cho be bu nhng t th khac nhau trong cac ba bu
(bu nm, t th di canh tay...).
Sau o cn tm xem nguyn nhn nao lam tt sa phong
tranh (do cho bu tr, cho bu khng thng xuyn, be ngm bt vu
kem, me ty qua manh cac ngon tay vao bu vu khi cho con bu, mc
ao ngc qua cht...).
- Nu b au num vu hay nt vu:
Tip tuc cho bu bn vu khng au.
Nu nt num vu th sau c bu, ly vai giot sa cui thoa ln
ch nt cho mau lanh.
Xac nh nguyn nhn gy au u vu: do dt tre ang ngm
vu khoi vu qua nhanh, tre ngm vu cha ung, b nhim nm vu...
khc phuc kp thi.
- Hoi y kin bac s trong trng hp b nhim trung vu (vim

vu, ap xe vu...). Vn co th cho tre bu bn vu lanh. Co khi phai vt
sa ra v sa con ong trong vu se d gy ap xe hn. tr v
2. Sinh hoat v chng co anh hng g n sa me?
Cac ba me thng cho rng sinh hoat v chng lam sa cua ho
khng tt. y la mt sai lm v sinh hoat v chng khng anh
hng g n sa me, cai cn quan tm la me co th co thai lai. Cac
ba me cn tm bin phap nga thai thch hp nht cho mnh). tr v
3. Trong thi gian cho con bu, me co th mang thai lai khng?
Vic cho con bu me thng xuyn se lam chm kinh nguyt tr
lai va chm co thai, do o giup ngi me sinh tha hn. Tuy nhin,
y khng phai la bin phap k hoach hoa gia nh hu hiu cho
ngi me.
Cn thao lun vi chng v ln sinh k tip (vai nm sau...)
chon la mt bin phap tranh thai tt nht cho mnh cho n khi co
th sinh lai. iu nay phai thc hin tr nht vao ln kham hu san
cui cung (khoang 6 tun sau khi sinh), v sau thi gian nay me co
th co thai lai, trong khi tre con ang cn sa me.
- Thuc vin nga thai: Cac loai thuc nga thai phi hp co
estrogen va progesteron khng thch hp trong luc nay, v estrogen
co th lam giam lng sa me. Loai thuc vin nga thai ch co
progesteron th khng lam giam tit sa, i khi con giup tng lng
sa tao ra.
- Thuc nga thai dang chch: Depo provera khng lam giam
tit sa ma co th gy tng tao sa cho nn rt thch hp cho cac ba
me ang cho con bu.
- Dung cu t cung (t vong): Vong tranh thai khng anh

hng n sa me cho nn rt thch hp cho cac ba me con cho con
bu me. Tuy nhin, khng nn t vong trong 6 tun sau khi sinh v
se d b sut ra cung nh b lac vong...
- Bao cao su, mang ngn m ao, kem dit tinh trung, vin tao
bot...: Cac phng phap nay u thch hp cho vic bu me nu ca hai
v chng cung chp nhn. tr v
4. Me co nn tip tuc cho con bu khi co thai tr lai?
Me co thai vn co th tip tuc cho con bu me, t nht la n khi
thai may (luc nay a tre sinh lin trc o a hn 4 thang tui va co
th n dm c). Mts ba me mang thai vn cho con bu cho n
khi sinh a tre th hai va cho ca hai tre cungbu me. iu nay rt co
li khi ba me co thai lai qua sm ma tre cha u ln co th cai sa
c.
Mt s ba me cai sa v s co hai cho tre hoc ca hai tre. Tuy
nhin, vic cai sa qua sm la rt nguy him cho be, va y hoc cho
thy vn an toan nu me ang mang thai tip tuc cho con bu me.
Khi me co thai lai, thng thy co hin tng cng sa va
lng sa tit ra co th giam v co s thay i v ni tit t trong c
th. n cui thai ky, sa non bt u c san xut.
Me cn bit:
- Vic cho bu me trong thi gian mang thai khng co hai g cho
ca hai a tre.
- Nu me cn phai cai sa tre th giam t t. Cai sa t ngt
co th gy nguy him va lam tre d b mc bnh.
- Me cn c n ung tt hn v phai nui n ba ngi. tr v
5. Kinh nguyt va nui con bng sa me:
Mt s ba me ang cho con bu co th cam thy ngc cng khi
hanh kinh. Tuy nhin, cht lng sa vn khng thay i va cung
khng anh hng g n tre. V vy, me yn tm khi cho tre bu me
trong thi gian hanh kinh.
Phai lam g khi vu cng tc sa va au?
Chuyn cho con bu khng phai luc nao cung sun se.
Khi cho con bu, me co th b au vu do mt trong nhng nguyn
nhn thng gp sau y:
1. Tnh trang sa gy cng tc vu:
Khi sa bt u xung, hai bn vu co cam giac cng cng. i
khi sa vn thoat ra ma vu vn b au v sa. Vu trng cng bong
v cac m vu b sa.
Hin tng sa se t xay ra nu con nm canh me sut ngay
m va cho bu thng xuyn, bu sm ngay sau khi sinh.
Cach giai quyt khi b sa:
- Vn tip tuc cho be bu me va cho bu ung cach.
- Nu khng th cho be bu c th vt sa me ra cho ung
bng ly va mung. Vt sa nhiu ln nu thy cn thit tranh
sa.
- p m ln vu, xoa nhe xung quanh bu vu.
- St cng sa: Me co th b st nhe khi cng tc sa nhiu
nhng thng khoi nhanh sau khi sa c lu thng nh p m,
xoa bop, cho bu va vt sa.
Nu me lam nh trn ma vn con nong st trn hai ngay th
cn n c s y t tr bnh.
2. au num vu khi cho bu:
Nguyn nhn thng gp nht la do tre bu khng ung t th,

khng ngm u qung vu vao ming ma ch mut num vu. Luc nay,
num vu trng bn ngoai vn bnh thng.
Ngn nga va iu tr au num vu:
- Me khng nn ra num vu bng xa bng mi ln cho bu.
- Khng nn bi kem hoc bi thuc vao u vu, se khng co tac
dung g ma vu con d b nhim bn hn.
- Khng cn thit phai ngng cho tre bu bn vu b au. me cn
xem lai t th cho bu va sa i lai cho ung v a s trng hp au
u vu la do cach ngm vu sai.
- Khi bu xong, cho be t nha vu, cung nh khi mun ngng
bu v mt ly do nao o th khng nn rt vu ra ngay. Khi o, ch cn
nhe nhang a mt ngon tay vao ming tre, tre khng ngm cht vu
na th rt vu ra. Nu rt vu khi tre ang ngm cht se gy try
xc va nt num vu.
- Nu sau khi sa lai cach cho bu, thay i t th bu... ma au
num vu keo dai ca tun, nn xem tre co b en (ta, nm) li
ming hay khng. Nu co, cn i kham c tr bnh nm cho ca
me va con.
3. Tc ng dn sa:
Khi sa b nghen lai khng chay ra c, tao thanh mt khi
trong vu au nhc va o ln th co th la do tt ng dn sa. Cn
iu tr cn thn tranh b vim vu va ap xe vu.
Cach iu tr nh sau:
- Hay tip tuc cho bu thng xuyn, nu v ly do nao o be
khng bu c phai vt sa ra cho ung bng ly (cc) va mung.
- Me cn bit cach cho con bu ung t th, ngm vu su va y
trong ming ly c sa ra.
- Xoa bop nhe nhang t trong phn vu b cng i xung pha
num vu ng dn sa c lu thng.
- Me cn c ngh ngi nhiu hn.

4. Vim vu va ap-xe vu:
Khi co mt ng sa tc, vu b nt hoc try xc, ch o co th

b nhim khun. Vu tr nn sng o, cng, au va me b st, th o la
vim vu.
Khi ch nhim khun bin thanh khi ap-xe cha y mu, ch
o se sng, nong, o, au, me st cao keo dai kem lanh run, mt moi
nhiu.
Cach iu tr ap-xe vu va vim vu nh sau:

- Me c gng tip tuc cho con bu bn vu lanh.
- Nu trong sa co ln mu ap-xe, me nn vt sa bng tay hay
bng dung cu hut sa. Cn phai vt sa nhiu ln trong ngay. Nu
sa con lai trong vu, vi khun co th lan rng va lam can sa hoan
toan.
- Nu me b st lin tuc trn hai ngay, cn n c s y t iu
tr.
- Cn ung u liu khang sinh thch hp, co th ung thm
thuc giam au va ha nhit (theo ch dn cua bac s).
- Chm khn m ln vu cho bt au, co th p nhiu ln
trong ngay.
- Me nn ngh ngi cang nhiu cang tt, n ung y u. Nn
xin ngh m c ngh ngi hoan toan tai nha.
- Khi khi ap xe a gom mu, n c s y t rach ap xe va dn
lu mu.
- Sau khi iu tr, me c gng cho bu tr lai cang sm cang tt.
- Tm cach phuc hi lai ngun sa me.
Lam sao cho con bu khi num vu qua ngn hoc qua
dai?
Mt s ba me thng ngh rng num vu ngn th be khng bu

c. Thc ra dai cua num vu khng quan trong, ch cn tre ngm
bt vu ung th se mut c sa.
Nhiu u vu trng det, ngn nhng keo ra c va co gian tt
th khng co vn g, be vn co th ngm vu su va mut c nhiu
sa.
Mt s num vu khng co gian tt trong luc mang thai nhng

sau khi sinh, do c tre mut va keo dai ra thm nn vn co th cho
bu me c. Rt him gp loai num vu b thut vao.
Nu ba me co loai num vu ngn, co th x ly nh sau:
- Keo gian hai bn qung vu th num vu se li ra va trng dai
hn.
- Nhe nhang keo u vu va qung vu tao thanh mt cai num
vu. Nu num vu keo ra d dang la co gian tt. Nu keo ra c t la
co gian kem. Nu keo ra khng ra ma con thut vao th o la num vu
thut.
- Nu num vu co gian d dang, nh vy ngi me a co num vu
rt tt cho con bu du co th ngn mt chut.
- Num vu co gian t va num vu thut u x ly ging nhau. Tuy
nhin nhng ba me co num vu thut cn c giup trong thi gian
dai hn.
- Trc va sau khi mang thai, ba me co th tp v u vu mi

ngay hai ln, mi ln nm phut, num vu se co gian tt hn. Khoang
mt thang trc ngay sinh th khng nn tp na v co th gy sinh

sm.
- Sau khi sinh, cho tre mut tht manh va cang sm cang tt.
Bao am cho tre bu ung cach, num vu se co gian tt.
- Nu vu b sa, me phai nn bt sa ra cho vu mm d
dang cho con bu.
- Ngi me cn hiu rng tre phai tp ngm u vu va mt

phn qung vu trong ming, nh vy giup cho tre bu c vi cac
loai num vu ngn, co gian kem hoc vu thut.
Cho be bu th nao khi num vu me qua dai?
Vai ba me co num vu dai hn bnh thng (ring vi tre s sinh
e non, mt num vu bnh thng cung co th la qua dai i vi be).
Nu num vu dai qua, tre ch mut num vu ma khng ngm c
qung vu vao ming. Nh vy, tre se khng bu c u sa v khng
ngm vu c su.
Me cn kin nhn cho tre tp bu. Sau khi bu xong, vt ht sa
ra cho ung bng ly (cc) va mung. Khi tre ln hn se t mut vu d
hn.
Khi i lam me b chay sa t ca ao. Tht bt tin!
Nhng ba me co tia sa rt manh thng thy chay sa trong

nhng tun u sau khi sinh. nhng ba me ang cho con bu, vu
chay sa ngoai luc cho con bu la chuyn bnh thng. Vu cung co th
t nhin chay sa khi me ngh n con mt cach u ym.
Vic chay sa nhiu va lin tuc lam cho cac ba me kho chu,
ngng ngp va lung tung khng bit lam th nao. Tuy nhin, iu
o cho thy me co nhiu sa va thng th sau vai tun, sa se t
chay iu hoa hn.
Ngi me b chay sa cn bit:
- Sau vai tun sa se ngng chay nhng vn tao sa di dao.
- Ngi me nn vai lp vai sach hoc khn mt nho di ao
thm sa. Cn thay vai o thng xuyn va git sach se.
- Trong thi gian i lam, me co th vt sa ra nh ngi khac
mang v, hoc ct ni mat me, hp v sinh va cho tre ung khi v
nha. Vu c vt sa ra se tao nhiu sa hn.
Me phai lam sao khi be khng chu bu me?
Be khng chu bu me thng lam cho cac ba me cai sa sm va

lun cam thy b tach ri khoi con, co cam giac b tht bai trong vic
nui con bng sa me.
Mt s cach be biu hin t chi bu me:
- Be ngm vu nhng khng chu bu hoc bu rt yu.
- i khi be khoc va chng lai khi me c gng cho bu.
- Be ngm vu ang bu nhng sau o nha vu ra va khoc hoc b

ho sc.
- Co mt s tre ch bu mt bn vu va t chi bu vu bn kia.
Nhng nguyn nhn va cach giai quyt khi be t chi bu me:
- Be b au do sang chn, vt thng hay bm mau...sau cuc
e: giup me tm cach b ma khng cham vao vung be b au.
- Be b bnh: iu tr cho be theo tng bnh.
- en li (ta, nm): n bac s c cha tr.
- Be moc rng: ung thuc ha st, kin nhn tip tuc cho bu.
- Be b ngat tc mui: me lam thng mui be bng cach hut mui,
ly mui bng tampon, dung cu hut mui hoc hut bng ming, gi m
tre. Ba me nn cho tre bu nhng ln bu ngn va bu nhiu ln hn
bnh thng.
- Khi tre b bnh, nu tre khng th bu c th giup me vt

sa ra ly, chen va cho tre n bng mung.
- Do t th bu sai: me sa lai cach cho con bu ung.
- Nu tia sa qua manh lam cho be ngp, sc: me dung hai

ngon tay tro va gia t trn va di num vu, kep nhe giam bt
lng sa chay ra. Nu sa me qua nhiu, co th vt bt sa u ra
ly, cho bu ht sa cui trc ri cho ung phn sa trong ly sau nu
be con ung c.
- Nhng thay i lam tre kho chu: cn c gng lam giam s
ngn cach me con, giam thiu nhng thay i nu co th. Me nn
ngng s dung loai xa phong, nc hoa hoc thc n mi la lam be
kho chu.
Giup me cho be bu lai:

- Me lun gn gui vi be.
- Cho bu bt c luc nao be mun.
- Giup be ngm vu ung cach.
- Cho be ung sa me bng ly hoc mung: khi phai vt sa ra
ly hoc nhng trng hp cn thit phai cho ung sa ngoai (sa bt,
sa hp) th nn cho be ung bng ly hoc bng mung.
- Tranh s dung bnh va u vu cao su v co th lam cho be bo
vu me sau nay.
Lam th nao bit me co u sa cho con bu?
Cac ba me thng phan nan: "Ngc cua ti khng thy cng

sa! Hnh nh hai vu a ngng chay sa", "Con ti khoc qua nhiu",
"Con ti oi mut vu qua nhiu"...
y la nhng ly do ph bin ma cac ba me nu ra cho con
mnh n dm qua sm, mc du vn co u sa cho con bu. Do o, cn
xem lai tht s tre co oi khng va tai sao tre khoc.
Sa me co u cho tre khng?
- Xem lng nc tiu: Nu tre ch bu, khng ung thm bt ky
mt thc ung nao ma tiu sau n tam ln mi ngay th tre a nhn
c lng sa me cn thit.
- Kim tra cn nng: Cn tre hang tun hoc na thang. Nu
tre tng trn 125g trong mi tun th ba me u sa.
Co nn ngng cho bu me khi be b bnh khng?
Khi be b bnh, cac ba me thng khng cho bu vi cac ly do
nh "be bnh khng mun n", "khi be bnh d b oi", "s be b tiu
chay thm", "khng nn cho bu v kho tiu"...
Nhng sau khi ngng sa, be se khng chu bu me tr lai va

dn n suy dinh dng.
V vy, khi be bnh th ba me nn:

- C gng cho bu c bao nhiu hay by nhiu va iu nay rt
quan trong.
- Be cn thc n phuc hi bnh tt. Be c bu th se mau

ht bnh hn.
- Sa me la thc n d tiu hoa nht i vi be.

- Sa me co th giup be bt tiu chay.
- Mt tre bnh cn c cho bu me cang nhiu cang tt.

Cho be di 6 thang tui b bnh bu nh th nao?
- Be cn bu me tip tuc, bu cang nhiu cang tt.
- Be tiu chay cn c bu nc va in giai vi dung dch ORS
(cho ung bng mung qua ng ming).
- Tip tuc cho bu me sau khi bnh phuc. Nu luc u be t chi,

me phai tp lai cho be va gi ngun sa lin tuc.
- Nu be khng th bu, cn vt sa cho ung bng mung.
Cho tre trn 6 thang tui b bnh n nh th nao?
- Tip tuc cho bu me.
- Nu tre tiu chay, cho ung dung dch ORS cung vi sa me.
- Trong vai ngay u, ch nn cho tre n nhng thc n nhe, d
tiu, chia thanh nhiu ba (5 n 6 ba mt ngay).
- Ngay khi va bnh phuc, cn cho tre n tng dn t t n
nhiu va thng xuyn hn. Tre c n thc n giau nng lng, giau
am phat trin lai bnh thng.
Theo doi tre sau khi bnh:
iu nay rt quan trong cho sc khoe cua tre. Ngi me ngoai
vic tip tuc cho bu me va cung cp thm mt s thc n cn thit
cho tre, con phai cn tre thng xuyn, mi tun hoc mi thang va
ghi vao biu tng trng. Nu dinh dng ung, tre se ly lai s
cn a mt khi bnh va tip tuc phat trin, khng b suy dinh dng.
Cho be bu nh th nao khi me i lam tr lai?
Mt trong nhng ly do thng gp me khng th cho con bu la

khi me i lam. Me cn chu ng thu xp thi gian cua mnh co th
tranh thu cho con bu.
- Cho be bu sa me cang lu cang tt. Khng nn ngh rng v
phai i lam vic lai, cn phai cho be bu bnh vi y nh tp cho quen
dn vi thc n nhn tao. Trc khi tr lai lam vic 2-4 ngay, me nn
danh thi gian hng dn cho ngi thn hay ngi giup vic
cach cho n va chm soc be.
- Me nn tranh thu cho be bu sa me vao ban m, sang sm va
bt c luc nao nha, se giup duy tr lng sa me. Nh vy be se
nhn c thm sa me ngay ca khi bt u cho n b sung.
- Vt sa trc khi me i lam va lai cho ngi nha cho be

ung bng ly.
- Nn thu xp thi gian vt sa, co th cn thc dy sm hn

na gi kp vt sa va cho bu.
- Cho tre bu ngay khi tre thc dy.
- Vt cang nhiu sa vao trong ly sach co ming rng cang tt.

Nhiu ba me co th vt c ca ly y. y ly sa bng mt tm vai
sach hay a sach va ni mat hay trong tu lanh. Sa me co th
lu hn sa bo v co cht chng nhim khun.
- Khng cn phai hm nong sa trc khi cho be ung.

- Nu khng vt sa thng xuyn, lng sa se giam. Vt sa
giup cho me c thoai mai va bt chay sa. Co th vt sa ni lam
vic, cho vao bnh sach co np y mang theo va em v nha cho be
bu. Nu khng th bao quan, me co th tn dung ung hoc bo i,

sa se lai tit ra. Nhiu ba me vn tip tuc cho con bu sa me trong
khi ho phai i lam vic ca ngay va be vn khoe manh.
Be khoc nhiu lam me tht s lo lng!
Be thng khoc khi co iu g khac thng: kho v oi, v t

bn, b kin cn... hoc b bnh. V vy, khi be khoc nhiu hay tm
cac nguyn nhn sau:
Be khoc v khng u sa me:
Be b oi thng ngu t sau mi c bu. Be co th ngu ngay sau
khi n nhng ch ngu chng mt gi ri thc gic va khoc oi bu.
Nguyn nhn co th la:
- Thiu sa me do me phai i lam. Me cn cho bu mi khi gn

con va vt sa lai nha. Nu vn cha thy u th va bu me va
cho ung thm sa ngoai bng mung va ly.
- Be ch bu sa u, khng c bu sa cui nhiu cht b. Me
nn cho bu ht bu vu bn nay ri hay chuyn sang vu bn kia.
Cn cn be u n phat hin be co nhn c u sa hay khng.
Be khoc v bnh:
Be khng kho cnhiu nhng t ngt khoc ln, co th do au
nh vim tai gia, au bung tiu chay, lng rut... Cn a be n c
s y t iu tr.
Be khoc v c th tam thi tng nhu cu sa:
- Thng xay ra khi be c 2 n 3 thang tui, be hay khoc va
oi bu thng xuyn hn. o la kho c th be t ngt phat trin
nhanh nn lng sa me cung cp khng u cho be. Nu me cho bu
nhiu ln hn trong vai ngay th lng sa me se tng va u cho nhu
cu cua be.
- Khi thi tit nong, be khoc oi bu v khat. Khng cn phai cho

be ung thm nc (nc co th dn n tiu chay), ch cn cho be bu
me nhiu hn.
Be khoc v au bung:
- mt vai tre au bung la do nhng cht trong thc n cua
me c a vao sa, cht nay khng hp vi be (v du nh ca ph,
sa bo...). Me nn th ngng nhng thuc n trn trong 2 tun l.
Nu be ht au bung, me phai ngng n nhng thc n nay cho ti
khi tre c 4 n 6 thang tui. Con nu tre khng ht au bung th
me vn co th tip tuc n thc n trn.
- Co mt s trng hp be b au bung colic cha ro ly do v

sao. Khi b cn au bung nay, be thng khoc dai dng va co hai u
gi gp vao bung. Thng cn au xay ra vao mt thi im nao o
trong ngay, thng vao bui ti. Be khoc hang ti cho n khi c 3
n 4 thang tui ri t nhin ht. Tuy be khoc va au bung nhng
vn ln cn tt. Do o, nn cn tre u n hang thang va kham
bnh tai c s y t.
Be khoc v bu khng ra sa:
o la khi be khoc va oi bu thng xuyn do t th bu khng
ung. Me nn sa lai cach cho bu: cach b con, cach ngm vu...
Be nhong nheo:
Co mt s be thng khoc nhiu hn bnh thng mi khi
khng va y chuyn g o. Dng nh y la ca tnh cua be. Be mun
c bu nhiu, c b va chm soc nhiu hn nhng be khac. Me
nn bng b, c gng lam thoa man y thch cua be va cho bu nhiu
hn. Co th be se nn khoc khi c ngi cha b sat vao ngc, u
be ta vao c cha va c nghe giong trm m cua ngi cha.
Be chm tng cn co phai do sa me nong khng?
Be khng tng cn co th do hay b bnh (vim phi, tiu

chay...) n khng hp thu, hoc do mt trong nhng nguyn nhn
sau y:
Me khng cho be bu u s ba trong ngay:
o la khi me cho bu t hn 5 ln mi ngay va khng cho bu ban
m. Nh vy, be se khng nhn c u lng sa va chm tng
cn. Tt nht nn cho bu me thng xuyn va bu ca vao ban m.
Cho be bu nh vy mt vai ngay sau lng sa me se tng ln va be
se ln cn.
Be bu cha u thi gian trong mi c bu:
Nu be b ngng cho bu khi cha bu xong, be se khng nhn
c u sa cui c bu nhiu cht beo, do vy be thy oi va bu
nhiu hn nhng khng ln cn. Hay cho tre bu lu cho n khi
tre t nha vu ra.
Lam th nao tng lng sa va phuc hi sa me?
Co nhiu cach me tao nhiu sa hoc tit sa lai. Tit sa

lai la khi sa me giam i va me cn tng lng sa cho con bu; hoc
me a ngng cho con bu nay lai mun co sa cho con bu tr lai.
Di y la nhng ly do gy t sa me thng gp:
- Be mc bnh hoc me bnh nn be khng c bu trong mt
thi gian.
- Be a c nui bng sa ngoai, by gi me lai mun nui con
bng sa me.
- Be kem phat trin do n thc n khng phai la sa me.
- Ba me mun nhn con nui.
Du cac nguyn nhn t sa me co khac nhau nhng cach khc
phuc u ging nhau. Me nn nhp vin hoc tham vn cac cng tac
vin dinh dng tai a phng c hng dn cu th:
- Me cn co nim tin la se co u sa cho con bu.
- Me nn ngh ngi va th gian tinh thn trong khi cho con bu.
- Me nn n ung nhiu loai thc n cho u cht, ngoai 3 ba
n chnh nn n thm 2-3 ba phu. Khng nn king c thai qua.
Cn nh rng sa me tao nhiu va cht lng sa tt nu me c
n ung tt va u cht. nhiu a phng, cac ba me dung u u
nu vi chn gio heo, chao sa... tng tao sa. y la nhng thc
phm dinh dng co tac dung tt cho sa me va lam me tin tng
vao vic cho con bu sa cua mnh.
- Me nn gn va b be nhiu hn co th cho be bu t nht

10 ln trong ngay va cho bu bt c khi nao be mun. Yu t quan
trong nht tng tao sa me la phai cho be ngm vu cang nhiu
cang tt.
- am bao be c bu me t th ung va bu thng xuyn.

Me nn ngu cung vi be va cho bu ca ban m.
- Nn cho be bu lu mi vu trong mi c bu, bu ht vu nay
mi chuyn sang vu kia.
- Trong khi ch i tit sa lai hoc tng lng sa, me co th
cho be ung thm sa ngoai. Vi sa hp, me khng nn s dung
bnh sa va u vu cao su ma nn pha sa trong ly ri cho ung bng
mung hoc bng ly. Khi sa me a tng nhiu hn trc, me co th
giam lng sa ngoai dn dn.
- Nn kim tra s tng cn cua be bit be co nhn u lng
sa khng. Nu be vn cha tng cn tt (cn be mi tun hoc na
thang) th khng c giam sa ngoai. Nu thy cn thit co th
tng lng sa ngoai trong vai ngay.
- Me c gng cho be ngm vu bu khi cha co sa hoc t sa.
Luc nay, me co th cho be ngm vu chung vi mt ng dy dn sa
pha sn bn ngoai, be va ngm vu me va mut c sa, hoc
pha sa ngoai trong bnh nha mm, khi be ngm vu bu th bop bnh
nho giot sa ln ch vu me gn ming be be mut vao. Lam nh
vy rt co li v ch khi nao vu me c ngm bu nhiu th sa mi
tit ra nhiu.
- Me nn ung nhiu nc co u cho vic tao sa va cho nhu
cu cua c th, c bit la khi khat th phai ung nc ngay.
- Khi ngh la mnh khng co u sa cho con bu, me nn n c

s y t kham bnh, ung thuc lam tng lng sa.
Khoang thi gian lam tng lng sa va tit sa lai rt khac

nhau tuy theo tng trng hp. Me d tit sa lai nu be con nho,
con c bu me du mt n hai ln trong ngay hoc ch bu m...
Nu be a ngng bu me, co th se mt mt n hai tun hoc

lu hn trc khi sa xung nhiu (tuy theo thi gian ngng bu).
Tuy nhin, me vn co th tit sa lai nu kin tr cho be ngm vu
thng xuyn.
Vic tit sa lai cung khng kho i vi nhng be a ngng bu

t lu. Mt s trng hp xin con nui cung a thanh cng trong vic
tao ngun sa me.
Bu me hoan toan trong 6 thang u lam tng tr thng

minh
Tre s sinh bu me hoan toan trong sut na nm u i co ch

s thng minh (o khi tre c 5 tui) cao hn n 11 im so vi tre
n cac loai sa khac va thc n c. o la kt lun cua mt nghin
cu mi do Vin Quc gia Sc khoe Tre em Maryland (My) va ai
hoc Trondheim (Na Uy) phi hp tin hanh.
Nghin cu con cho thy, cac be bu me cung gioi hn trong vic

phn tch hnh anh hay giai cu .
Cac nha khoa hoc khuyn cao nn ap dung vic bu me hoan
toan trong 6 thang u cho ca cac be b nhe cn khi mi sinh.
Cho nhng trng hp ngi me phai cho bu bnh
Sa me la thc n tt nht cho tre trong sau thang u, t khi
lot long cho n khi n c bt. Tuy nhin, khng phai ba me nao
cung c cai may mn tit ra c u sa cho nhu cu phat trin
cua con mnh i vi nhng ngi nay, ho phai trng cy vao nhng
ngun sa nhn tao khac nh: Sa ti ng vt (sa bo, sa d),
Sa bt beo, Sa bt khng beo (con goi la sa bt gy), Mt s cng
thc sa bt trn th trng, Sa c co ng
1. Sa ti ng vt (sa bo, sa d):

Lun lun phai c un si tit trung trong khoang 10 phut.
Khi un nn khuy u trn bp va tranh la nong qua, d b
trao. Mun tranh cho khoi b trao, co th tha vao xoong sa vai ba
hon bi bng thuy tinh - loai tre em hay chi - sa se si ma khng
bao gi trao!
Nn la chon nha nui bo (hay d) nao vt sa sach se, hp v

sinh, bun ban khng gian di, va nht la khng pha trn nc vao
sa.
Du sao, trong hai thang u sau sanh, co mun nui tre bng
sa bo hay d, cung phai pha thm nc theo ty l mt phn sa ti
nguyn cht pha vi mt phn nc, co thm 5% ng cho va ngot.
Ly do la v a tre s sinh thn con yu cha thanh loc c phn
ur tha (dang chuyn hoa cui cung cua cht am) va nng mui
khoang sa bo hay sa d cao hn sa ngi nhiu.
T 6 thang tr i la co th cho ung sa bo hay d nguyn cht

(khng cn pha thm nc) mi ngay mt chau ung khoang 1/2 lt -
ngoai nhng ba bt hay khoai tan vi u moi loai thc phm a
dang thch hp vi nhom tui nay. Sau y la nhng s lng sa co
th dung cho mi ba:
3 kg 4 kg 5 kg 6 kg
Sa ti 70 100 150 180

(ml)
Nc (ml) 20 20 0 0
ng (g) 5 10 10 10
Calo 64 103 135 153
Protein (gr) 3.1 3.0 4.5 5.4
Lng sa ti dung mi ba tuy theo s cn cua tre

2. Sa bt beo:
Loai sa bt nay co kha nng gi gn bao quan c kha lu,
nu y kn va ni thoang mat. Sa nay co mau trng nga, bt
ti ri, mn, khng von cuc, dung mung ong, mung khng dnh
bt (v co cht beo, nn gi c long mung trn). Khoang 130g sa
bt beo tng ng vi 1 lt sa ti nu ta thm nc cho u mt
lt. Co th s dung vi liu lng nh sa ti (xem phn trn).
Sau y la lng sa bt beo dung cho mi ba tuy theo s cn

cua tre
3 kg 4 kg 5 kg 6 kg
Sa bt beo 12 15 20 20
(ml)
Nc (ml) 90 120 150 180
ng (g) 10 10 10 15
Calo 98 112 136 156
Protein (gr) 2.6 3.3 4.4 4.4
Cach pha sa: Mun tranh khi pha cho khoi b von cuc, co th
lam mt trong hai cach:
- Cho sa bt vao ly trc hoc la nc vao ly trc.
- Theo cach th nht, tt ca moi th u phai kh rao trc khi
thm nc: ly, mung, sa, ng cat. Ban hay ly mung trn tht
u sa va ng di dang kh, ri rot nc vao, va rot va khuy
u.
- Theo cach th hai, sau khi lng nc cn thit vao ly, muc
sa bt bng mt mung kh rao, sa ln trn mt nc va khuy
u, sau cung co th thm ng theo y mun va khuy tip.(Tr v)
3. Sa bt khng beo (con goi la sa bt gy):
So vi sa bt beo, sa bt khng beo co cac c tnh sau y:
mau trng ti (trong khi sa bt beo trng nga). Sa bt gy nga
sang mau nga va vang phn nhiu la sa cu, qua han s dung nn
a bin cht. Mi m bao hay hp ra, sa co dang ti ri, thun nht,
khng von cuc. Ngay khi a ra le trong bao nylon trong sut, ly tay
nm bn ngoai se co cam giac cac hat sa co nhau ku "rin rt" khac
vi sa bt beo, cho cam giac mm deo hn (do anh hng cua cht
beo)
M bao nylon ra, phai mau ong lai v sa nay hut m rt mau:
mung muc rt mau dnh loang l sa bt trng, sa trong hp lp
mt trn cung co kha nng thanh mt mang trn phn ti ri bn
di.
Sau y la lng sa bt gy dung mi ba tuy theo s cn cua

tre.
3 kg 4 kg 5 kg 6 kg
Sa bt gy 7 10 15 15
(ml)
Nc (ml) 90 120 150 180

Du (ml) 5 10 10 10
ng (g) 5 5 5 10
Calo 90 120 138 182

Protein (gr) 2.5 3.3 5.4 5.4
Cach pha: Cung co th ap dung nh sa bt beo. Tuy nhin,

theo kinh nghim cua nhiu ngi, i vi sa bt gy, phn nhiu
ch co cach pha th nht (ngha la trn phn kh trc, ri mi rot
nc vao ly) la co hiu qua. Cach pha th nh ch at hiu qua tt (la
khng von cuc) nu gp c sa bt ong hp, bao quan tt, va con
trong thi han s dung, cha b qua "date"! (Tr v)
4. Mt s cng thc sa bt trn th trng

iu cn bit la nhng loai cng thc nay a c pha ch
cho thch nghi vi cac nhu cu cua a tre tuy theo loai tui: phn
nhiu nhan hiu sa nao cung co hai cng thc chnh, mt cho tre
di 6 thang, mt cho tre trn 6 thang.
Nhng sa nay rt tin cho ngi pha, ch cn theo hng dn
in pha ngoai hp, nhng gia tin thng kha cao, nn ngi ta
thng co khuynh hng pha loang (cha u liu lng) tit kim.
i vi nhng ngi me b mt sa v mt ly do nao o (sanh

m, b bnh phai cach ly vi con...) nhng cng thc nay thc s rt
co ch trong vic nui dng a be, song gia cao nn thng vt ra
khoi kha nng mua cua nhng gia nh ngheo.
Lu y la nu nui con bng sa hp (bt) th cn t 7 n 10

hp 450 - 500g/thang mi u cho mt em be.
Cn chu y khi mua, nn chon cho ung, th sa bao am la
hang tht, bao quan ung quy cach, ni thoang mat va nht la con
trong thi han s dung.
Nu l mua phai loai sa cu (qua date), nhiu khi m ra se co
nguy c sa b tr mui hi do cht beo b xyt hoa. Sa se b nga mau
vang sm va nu co pha vi nc, ch mt luc la thy lng thanh hai
lp: mt lp nc tng i trong phu trn phn cn bn di do sa
a b bin cht va khng con hoa tan u thanh mt nhu tng uc,
trng, thun nht. Cho con dung sa nay th rt co th thy chau "bu
nhiu ma chng ln cn c bao nhiu"! (Tr v)
5. Sa c co ng
y la loai sa thng dung nht trn th trng Vit Nam, vi
gia phai chng va d bao quan ni kh hu nong, khng cn phai co
tu lanh cung danh c vai ngay, khng s h v ham lng
ng rt cao (khoang 40% trong lng).
Tuy nhin, v mt gia tr dinh dng ma noi, sa c co ng
la loai D NHT nui tre con: ch khi nao ht khng con th nao
khac la chon, th mi phai dung n sa nay, v nhng ly do sau:
- Nu pha ngot va ming, th sa a qua loang khng u ham
lng (do phai thm nc).
- So vi nng lng, th ty l cht am qua thp, dung thun
sa c nui con co nguy c khng ln ni v thiu cht am!
- Ty l ng cao khin cho tre nui bng sa nay hay b h
rng nht la hay "sun rng ca" (va c bit la rng ca ham trn
hn la ham di).
- Sa nay thng thiu vitamin A tr khi a c b sung c

bit (trong trng hp nay nha san xut chc chn co ghi bn ngoai
hp).
Sau y la lng sa c co ng dung mi ba tuy theo s
cn cua tre (cn thm sa bt gy va du)
3 kg 4 kg 5 kg
Sa c co ng (ml) 25 30 40
Nc (ml) 65 90 110
Du 3 5 5
Sa bt gy (mung 5 ml) 1.3 2.3 4.3
Calo 90 120 138
Protein (gr) 2.5 3.6 5.4
Trn y la nhng loai sa co nhiu trn th trng Vit Nam

va cach pha hp ly at hiu qua dinh dng cao nht trong vic
nui dng cac chau di 6 thang.
T 6 thang tui tr i, tc la thi han bt u co th cho ung
sa bo ti nguyn cht ma khng cn pha thm nc, cn a dang
hoa cach cho n, cach ch bin (i mon) cho nham chan.
Sa co th ch bin thanh nhiu mon hp dn hn la y

nguyn, ung chong chan, du bit rng rt b! Th du nh lam yaourt
hoc la co th thm mt s cht sa c thm phong phu v mt
mui v cacao. Hoc vt thm chanh hay cam, quyt, p lanh, cht
chua cua trai cy lam cho casein cua sa hi sanh c lai, cng thm
vi mui thm cua trai cy chng khac yaourt la bao ma lai thm hn.
Thm trng va em hp chn, ban se bin sa thanh banh flan. Cung
thanh phn nay nu ban cho vao ci lam kem co thm hng v du,
vani, cacao hay su ring... th ly sa a tr thanh mt mon cac chau
se oi ch khng cn phai ep mi chu ung na! (Tr v)
Sau cung, giup ban trong vic cn, ong, o, m, xin gii
thiu mt s dung cu thng dung ma gia nh nao cung co: o la tach,
ly, mung ln va mung nho.
Tach Mung canh Mung ca ph

(200 ml) (10 ml) (5 ml)
Sa ti 200g 10g 5g
Sa c co ng 275g 9g 0
Sa bt toan beo 110g 8g 1.5g
Sa bt gy 85g 7g 2g
ng 205g 10g 5g
Du 10g 5g
Mon n bai thuc cho ba me thiu sa
Theo y hoc c truyn, sa me t huyt hoa thanh, nh ng lc

cua kh ma vn hoa, lu thng. Do vy, vic sa nhiu hay t lin
quan mt thit n s thnh suy cua kh huyt. Cuc sinh n khin
kh huyt ngi phu n b tn thng, c th h nhc nn ngun
sa b anh hng (nht la nhng ngi c th a sn h nhc hoc
mt mau, mt sc nhiu khi sinh).
Ch n ung ong vai tro quan trong trong vic hi phuc kh
huyt cua san phu. Cn chu y:
- am bao cung cp 3.400-3.600 calo/ngay (phu n bnh thng
ch cn 2.500-2.600 calo/ngay). V vy, khu phn n trong giai oan
nay phai y u cht dinh dng, giau vitamin va khoang cht.
- n nhng thc n d tiu hoa, hp thu.

- Thay i mon n thng xuyn tng khu v.
- n lam nhiu ba, khng nn n qua no mt luc.
- Khng king khem qua mc. Cn n cac thc phm va co
tnh m va li sa nh tht d, tht ga, mong gio ln, trng, lac, cac
loai u...
- King cac sng lanh (nh hai san, goi ca), cac cht tanh
(nh cua, so, c, hn, trai, ca me). Han ch cac gia v cay nong (nh
t, hat tiu, mu tat), cac cht kch thch (nh che, ca ph, thuc la) v
chung gy mt ngu, c ch qua trnh tao sa.
tng sa, co th s dung mt s mon n bai thuc sau:
- Mong gio ln 2 cai (ra sach, cao ht lng), thng thao 30 g
(cho vao tui vai boc ky), hanh hoa 3 nhanh. Tt ca cho vao ni,
nc, hm nh, bo ba thuc, nm gia v. n tht, ung nc hm; co

th dung thng xuyn.
Nu ngi kh huyt h nhiu, mt moi, co th thm ng
quy, hoang ky mi th 50 g tng cng kh huyt.
- ng quy 100 g, tht d 200 g (ra sach, thai ming), gng
ti 5 lat, hanh hoa 3 nhanh. Tt ca cho vao ni hm nho la, ti khi
tht d chn nh, thm gia v va u. n tht, ung nc hm (chia
nhiu ba). Mon nay thch dung vi ngi sau e mt mau nhiu,
gy com, kem n, ngi lanh, t sa. Ngi tao bon khng nn dung.
- Vng en 30 g (gia nho), gao te 50 g, nu chao. Mon nay va
li sa va nhun trang, thch hp vi nhng san phu sau e huyt
h, tao bon, t sa.
Ngoai ch n ung, ngi me cn ngh ngi nhiu, tranh moi

cng thng thn kinh va cau gin, t tao cho mnh s thoai mai v s
cng thng tinh thn anh hng rt xu ti qua trnh tao sa.
Ngay sau khi sinh, co cn cho tre ung nc ng,

nc cam thao khng?
Sau khi sinh, tre cn c bu sa non ngay trong mt, hai gi

u. Ngoai sa non, khng nn cho tre ung bt ky mt loai thc
ung nao khac.
Trc y v nhiu ly do, mt s ba me thng cho tre ung
nc cam thao, nc chanh, nc loc, mt ong pha loang hoc sa bt
trc khi cho con bu sa non. Tht ra, ch cn mt t sa non cung a
u cho tre trong thi gian u va vic cho ung cac loai nc khac co
th gy hai nh sau:
- Anh hng i vi tre:
Khng c bu sa non se d b bnh v cac loai ung nhn
tao rt d b nhim khun, tre d b d ng, chay mau ng tiu
hoa, tiu chay... Nc cam thao gy tit am nht lam tre nghet th.
Tre co th khng chu bu me v khng con cam thy oi.

- Anh hng i vi me:
Sa chm xung v tre mut t.
Sau khi sa xung, tre mut t se lam u vu b cng tc va d
dn n vim vu.
Me cam thy kho khn khi cho tre bu va khng mun cho tre
tip tuc bu me.
Ch cn hai ln bu bnh cung co th lam tht bai vic cho con
bu sa me.

Cam Nan Cho Cac Ba Me Tre

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cam Nan Cho Cac Ba Me Tre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CM NANG CHO CAC BA ME TRE 1

Giai ap mt s cu hoi v cac bin phap tranh thai............................ 4

Vitamin C lam giam bin chng cua thai ky ......................................... 9

Thai gia thang gy nguy c g?..............................................................38

Thai phu b thuy u co anh hng n thai nhi?..............................54

Lam th nao giam au khi sanh?..................................................... 60

Kho ngu .................................................................................................. 113

Khi i lam me b chay sa t ca ao. Tht bt tin!......................... 151

Lam th nao bit me co u sa cho con bu? .................................. 154

Giai ap mt s cu hoi v cac bin phap tranh thai

Nu ban dung thuc dit tinh trung, cn t hoc bm thuc 15

Sau y la mt s iu cn bit khac v cac bin phap tranh

3. Phng phap xut tinh ngoai co ang tin cy khng?

Vi nhng ngi khng cho con bu thng xuyn, cach tranh

u lng cht beo cn thit, khng nn v s mp ma khng hp thu

Vitamin C lam giam bin chng cua thai ky

Nghin cu mi cua Mexico cho thy, vic b sung vitamin C

- Vitamin C rt quan trong i vi cu truc cua cac mang lam

- phu n co thai, ham lng vitamin C trong mau va trong

- Khi kt thuc thai ky, di 5% phu n nhom c b sung

Ba thang u cua thai ky

Ba thang u cua thai ky la mt khoang thi gian tuyt vi,

Ba thang gia cua thai ky

Tam ca nguyt th hai (tc la 3 thang nm trong khoang t

c ng, mc du chung khng nht thit phai xut hin u n sut

tnh hn. Nu y la a con th hai (hoc th ba, th t...), ban co

Ba thang cui cua thai ky

Vao tun l th 36, s phat trin chm lai va th tch dch i

Sau 36 tun, tc phat trin cua thay chm i va vao tun l

Nu ban khng cam thy thai c ng bnh thng, ban hay

Thai bt u co c ng th u n vao tun l th 10 tr i,

Tm ra li giai v sao phi bam c vao thanh t cung

Cac nha khoa hoc My a hiu v sao trn ng di chuyn doc

Bai tp cho phu n mang thai

Tp nhe nhang, kin nhn t khi mi mang thai, kt thuc tp

D tt bm sinh la 1 ganh nng cho cho ban thn ngi bnh,

Cac d tt bm sinh phat sinh sm giai oan phi thng gy

khoang 20%. T l di tt bm sinh tui mi sinh ra la 3% (Mac

nh ru). T l di tt bm sinh do thuc va hoa cht di 2% (Brent,

Mt trong nhng nguyn nhn gy thiu nng tinh thn bm

dung ru va co suy dinh dng. "Xn" trong khi mang thai se gy

nguyt th 3 co th lam vang rng sa cua con (Cohlan, 1986). Ngoai

- Cac thuc an thn (thuc chng co git).

Phenobarbital, la thuc chng co git dung cho phu n co thai

Busulfan va 6-mercaptopurine dung lun phin co th gy a

Khng nn dung thuc Povidone-iodine dang xt hay dang kem v

- Vi rut Herpes Simplex: Thai thng nhim vi rut nay trong

- Vi rut trai ra: B trai ra trong tam ca nguyt th 1 co th sinh

heo, tht cu), do tip xuc vi thu vt nh meo, hay do nhim t t

- Giang mai: Xon khun giang mai Treponema pallidum co th

Trc y co nhiu trng hp thai b nhim lng phong xa

Khng co chng c cho thy liu phong xa dung trong xet

Nguyn nhn d tt co th do yu t di truyn hay do yu t mi

Khoang 3% tre co d tt ngay sau sanh. n nm th 1, t l d

Lam giam nguy c phu chn khi mang thai

Trong moi trng hp, co th nh n s can thip cua bac s

Thai gia thang gy nguy c g?

- Khi thai qua 42 tun hoc lng nc i giam th thai phu

Bai tp danh cho ba me mi sinh

Ban mun tr lai dang ve thon manh nh xa? Hay kin tr

Tp cac c ay chu: Cac bai tp co va bung long c se giup

Danh cho ba me sinh m

Goi hanh ly khi be ra i

Hanh trang c ban ma cac ba me n bnh vin khi sinh cn co