3.1.

U cilindrinoj posudi promjera D = 0,8 m nalazi se zrak na temperaturi od t1 = 20oC . Sa

gornje strane posuda je potpuno zatvorena lako pokretnim klipom na kome se nalazi teret
mase 2000 kg. U poetnom poloaju elo klipa je na visini h1 = 500 mm.
a) Koliko topline treba dovesti zraku da bi se klip podigao za 1 cm?
b) Koliku bi snagu morao imati toplinski izvor za podizanje klipa brzinom od 1 cm/s ako
se samo 60% njegove energije prenese na zrak u cilindru?
c) Odrediti rad irenja i toplinu koju je potrebno dovesti da se klip podigne na 1250 mm
visine.
Zanemariti teinu klipa. Barometarski pritisak iznosi 1.002 bar

a) Pritisak u cilindru je

p1 = p0 + m*g/A = 1.002*105 +2000* 9,81 * 4/(0.82 * 3,14) = 1,392 *105 Pa

Masa zraka u cilindru je

m = p1 * V1/R * T1 = 1,392 * 105 * 0,25/(287 * 293) = 0,414 kg

V1 = A * h1 = 0,42 * 3,14 * 0,5 = 0,2513 m3

V2 = A (h1 + 0,01) = 0,2564 m3

b) Toplina koju treba dovesti zraku iznosi

.
Q 12 = m * cp ( T2 T1 ) = m * cp * T1 (V2/V1 1) = m * cp * T1 (h2/h1 1)

= 0,414 * 1,005 * 293 * (510/500 1) = 2,438 kJ/s=2,438 kW

Potrebna snaga grijaa:

.
Q 12 2.438
P12 = = = 4.06 kW
0 .6

c) Za podizanje klipa za h = 750 mm potrebna toplina je

Q1,3 = Q1,2 * h = 2,436 * 75 = 182,9 kJ

Izvreni rad pri tome biti e

W1,3 = p1 (V3 - V1) = 1,392 * 105 (0,6283 0,2513) = 52 480 J

V3 = 0,42 * 3,14 * (0,5 + 0,75) = 0,6283 m3

.
Q 13 = m * cp ( T3 T1 ) = m * cp * T1 (V3/V1 1) = m * cp * T1 (h3/h1 1)

= 0,414 * 1,005 * 293 * (1250/500 1) = 182.9 kJ

3.2.

U cilindru sa klipom ekspandira zrak poetnog pritiska 10 bar i temperature 250C. Poetni
volumen cilindra iznosi 0,01 m3. irenje se izvodi po
a) izotermi
b) izentropi
c) politropi sa eksponentom n = 1,3 do pritiska 1 bar

Odrediti na kraju irenja volumen i temperaturu. Izraunati rad koji izvri zrak i koliinu
topline koju je potrebno dovesti!

Masa zraka u cilindru:

p1V1 10 * 10 5 * 0,01
m= = = 0,1169 [kg]
RT1 287 * 298

Izotermna ekspanzija

V2 = V1p1/p2 = 0,01 * 10 = 0,1 [m3]

2 = 1 = 250C

W1,2 = p1V1ln(p1/p2) = 10*105 * 0,01 ln 10 = 23 026 [J]

Q1,2 = W1,2 = 23 026 [J]

a) Izentropska ekspanzija

V2 = V1 (p1/p2)1/ = 0,01 ( 10)1/1,4 = 0,0518 [m3]

1 0.4
p
1 1.4
T2 = T1 2 = 298 = 154,3 [K]
p1 10

W1,2 = U1 U2 = m cv (T1 T2) = 0,1169 * 718 ( 298 154,3) = 12 064 [J]

Q 1,2 = 0

b) Politropska promjena

V2 = V1 (p1/p2)1/n = 0,01 ( 10)1/1,3 = 0,0588 [m3]

n-1
n
T2 = T1 (p2/p1) = 298 (1/10)0,3/1,3 = 173,3 [K]

mR 0,1169 * 287
W1,2 = ( T1 T2 ) = (298 173,3) = 13 946 [J]
n 1 1,3 1

1,3 1,4
Q1,2 = m cn (T2 T1)= 0,1169 * 718 (173,3-298)= 3489 [J]
1,3 1
3.3.

Ugljini monoksid na pritisku p1 = 1 bar i specifinog volumena v1 = 0,909 m3/kg komprimira

se po izotermi do pritiska p2 = 4 bar, a zatim po adijabati do pritiska p3 = 20 bar
a) Koliki je utroeni rad i razmijenjena toplina?
b) Koliki je eksponent politrope ako politropa prolazi kroz poetno i krajnje stanje
procesa?
c) Koliki je specifini toplinski kapacitet za politropsku promjenu stanja?
d) Koliki je rad i razmijenjena toplina po politropi?
e) Napraviti skicu u pV-dijagramu

a) Rad i razmijenjena toplina po izotermi biti e

w1,2 = p1v1 ln p1/p2 = 105 * 0,909 ln = - 126014 J/kg

q1,2 = w1,2 = - 126014 J/kg

RCO = 8314/28 = 297 J/kgK

p1v1 10 5 * 0,909
T1= = = 306 K = T2
R 297

Temperatura u krajnjem stanju je

1 1, 4 1
p
20 1, 4
T3 = T2 3 = 306 = 484.7 K
p2 4

3 = 211.7oC

Rad i razmijenjena toplina po adijabati su

p1v1 10 5 * 0,909 485

w2,3 = ( 1 T3/T2) = 1 = - 132 934 J/kg
1 1,4 1 306

q2,3 = 0

Ukupni rad je

w1,3 = - 126014 132934 = - 258 948 J/kg

a toplina

q1,3 = q1,2 = - 126014 J/kg

p3 297 * 485
v3 = = 5
= 0.072 m3/kg
RT3 20 *10
 b) Eksponent politrope koja prolazi kroz toku 1 i 3 je

p1v1n = p3 v3n

n
p3 v1 p v
= log 3 = n log 1
p1 v3 p1 v3

p
log 3
n= p1 = log p3 log p1 = 1,181
v log v1 log v3
log 1
v3

c) Specifini toplinski kapacitet politropske promjene biti e

n 1,181 1,4
cn = c v = 0,74 = - 0.895 kJ/kgK
n 1 1,181 1

d) Rad i razmijenjena toplina po politropi od stanja 1 do stanja 3 je

p1v1 10 5 * 0,909 485

w1,3p = ( 1 T3/T2) = 1 = -293 776 J/kg
n 1 1,181 1 306

q1,3 = cn * ( T3 T1)= -895 * ( 485 306 ) = - 160 205 J/kg

3.4.

Plinska smjesa masenog sastava N2:O2:CO2=3:4:1 temperature 30C i tlaka 1.2 bar zapoinje
kruni proces politropskom kompresijom (n=1.5) do stanja 2. Iz stanja 2 smjesa se adijabatski
ekspandira do temperature 40 C, odakle se izobarno hladi do stanja 4 (v4=1.169 m3/kg). Iz
ovog stanja smjesa se izotermno komprimira u poetno stanje.

a. Skicirati proces u pV dijagramu

b. Odrediti veliine p,v,T u karakteristinim tokama procesa
c. Odrediti termodinamiki stupanj djelovanja

Stanje p v T
bar m3/kg K
1 1.2 0.669 303
2 38.46 0.0663 962
3 0.6869 1.208 313
4 0.6869 1.169 303

g N 2 = 3 / 8 , g O2 = 4 / 8 , g CO2 = 1 / 8

3 8314 4 8314 1 8314

Rs = g N 2 R N 2 + g O2 RO2 + g CO2 RCO2 = * + * + * = 265 J/kgK
8 28 8 32 8 44
RT1 265 * 303
v1 = = = 0.669 m3/kg
P1 1.2 * 10 5

RT4 265 * 303

p4 = = = 0.6869 * 10 5 Pa
v4 1.169

p3 = p4 = 0.6869*105 Pa

RT3 265 * 313

v3 = = 5
= 1.208 m3/kg
P3 0.6869 * 10
Za stanje 2 ne znamo nikakv parametar. Meutim, toka 2 povezana je s tokom 1
politropom, a s tokom 3 adijabatom. Zbog toga:

n 1 1.5 1
T1 v 2 303 v 2
= =
T2 v1 T2 0.669

1 1
T3 v 2 313 v 2
= =
T2 v3 T2 1.208

cp
=
cv

c p = g N 2 * c p , N 2 + g O2 * c p ,O2 + g CO2 * c p ,CO2

3 29.115 4 29.274 1 35.86

cp = * + * + * = 0.949 kJ/kgK
8 28 8 32 8 44

cv = cp Rs = 0.949 0.265 = 0.684 kJ/kgK

0.949
= = 1.387
0.684

303
T2 = 0.5
v2

0.669

313
T2 = 0.387
v2

1.208

303 313
0.5
= 0.387
v2 v2

0.669 1.208

0.5 0.387
v v
1.033* 2 = 2
0.669 1.208

0.5
v2 0.669 .0.5
=
v2
0.387
1.033 1.208 0.387

0.5 0.387
v2 = 0.736

v 2 = 0.0663 m3/kg
 303
T2 = 0.5
= 962 K
0.0663

0.669

RT2 265 * 962

p2 = = = 38.46 * 10 5 Pa
v2 0.0663

n 1.5 1.387
c) q1, 2 = cv * (T2 T1 ) = 0.684 * (962 303 ) = 101 .87 kJ/kg
n 1 1.5 1

p1 v1 T2 1.2 10 5 0.669 962

w12 = 1 = 1 303 = 349.2 kJ/kg
n 1 T1 1 .5 1

q 2 ,3 = 0

w23 = c v (T2 T3 ) = 0.684 (962 313) = 443.92 kJ/kg

q3, 4 = c p * (T4 T3 ) = 0.949 * (303 313) = 9.49 kJ

w34 = p3 (v 4 v3 ) = 68690 (1.169 1.208) = 2.68 kJ/kg

p4 0.6869
q 4,1 = P1v1 ln = 1.2 * 10 5 * 0.669 ln = 44.79 * 10 3 J/kg = -44.79 kJ/kg
p1 1 .2

w41 = q 41 = 44.79 kJ/kg

q = q12 + q 23 + q34 + q 41 = 101.87 + 0 9.49 44.79 = 47.59 kJ/kg

w = w12 + w23 + w34 + w41 = 349.2 + 443.92 2.68 44.79 = 47.25 kJ/kg

w 47.25
= = = 0.464 46.4%
q dov. 101.87
3.5.
Teoretski Otto-proces odvija se izmeu dviju adijabata i dviju izohora. Kakve su veliine
stanja zraka u karakteristinim tokama procesa, ako je zadano poetno stanje zraka: p1= 0,9
bar, 1 = 60 C, kompresioni omjer = V1 /V2 = 8 i dovedena toplina Q23 = 600 kJ/kg?
Odredite radove i izmijenjene topline u pojedinim fazama procesa! Skica u p-V dijagramu!

Adijabatska kompresija 1-2:

V
p 2 = p1 1 = 0,9 * 81,4 = 16,54 bar
V2

1
V
T2 = T1 1 = 333 * 80.4 = 765 K (492 C)
V2

w12 = cv (T1 T2) = 0,718 * (333-765) = -310,11 [kJ/kg]

q12 = 0

Izohora 2-3

q 23
T3 = T2 + = 765 + 600/0,718 = 1600,9 K (1327,9 C)
cv

T3 1600,9
p3 = p 2 = 16,54 * = 34,61 bar,
T2 765

w23 = 0 q23 = 600 [kJ]

Adijabatska ekspanzija 3-4:

1 1 0, 4
V V 1
T4 = T3 3 = T3 2 = 1600,9 = 696,8 K (423,8 C)
V4 V1 8

0, 4
V V 1
p 4 = p3 3 = p3 2 = 34,61 = 1,883 bar
V4 V1 8

w34 = cv (T3 T4) = 0,718 * (1600,9 696,8 ) = 648,95 [kJ/kg]

q34 = 0

Izohora 4-1:

w41 = 0

q41 = cv (T1 T4) = 0,718 * (333 696,8) = -261,17 [kJ/kg]

Koristan rad procesa:

w = w12 + w23 + w34 + w41 = -310,11 + 648,95 = 338,84 [kJ/kg]

Ili q = q12 + q23 + q34 + q41 = 600 261,17 = 338,83 [kJ/kg]

3.6.
Treba izraunati veliine stanja uzduha u karakteristinim tokama teoretskog Dieselovog
procesa, ako su poznate ove veliine: p1= 1 bar, 1 = 60 C, p2= 35 bar, Q23= 550 [kJ/kg].
Kolike su izmijenjene topline i radovi za pojedine promjene stanja, te koliki je koristan rad za
1 kg radnog medija? Skica u p-V dijagramu!

Adijabatska kompresija 1-2:

1 1, 4 1
p
35 1, 4
T2 = T1 2 = 333 * = 919,6 K (646,6 C)
p1 1

w12 = cv (T1 T2) = 0,718 * (333-919,6) = -421,1 [kJ/kg]

q12 = 0

Izobarno dovoenje topline 2-3:

Q
T3 = T2 + = 919,6 + 550/1,005 = 1466,9 K (1193,9 C)
cp

p3 = p 2 = 35 bar,

w23 = R (T3 T2) = 0,287 * (1466,9 919,6) = 157,2 [kJ/kg]

q23 = 550 [kJ/kg]

Adijabatska ekspanzija 3-4:

1
v1 p 2 v T 1466,9 v v v v
= = 12,674 ; 3 = 3 = = 1,595 ; 1 = 4 = 1 * 2 = 7,945
v 2 p1 v 2 T2 919,6 v3 v3 v 2 v3

1 1, 4 1
v 1
T4 = T3 3 = 1466,9 = 640,2 K (367,2 C)
v4 7,945

1, 4
v 1
p 4 = p3 3 = 35 * = 1,923 bar
v4 7,945

w34 = cv (T3 T4) = 0,718 * (1466,9 640,2 ) = 593,4 [kJ/kg]

q34 = 0

Izohora 4-1:

w41 = 0

q41 = cv (T1 T4) = 0,718 * (333 640,2) = -220,5 [kJ/kg]

Koristan rad procesa:

w = w12 + w23 + w34 + w41 = -421,1 + 157,2 + 593,4 = 329,5 [kJ/kg]

Ili q = q12 + q23 + q34 + q41 = 550 220,5 = 329,5 [kJ/kg]