Ambalajlama Malzemeleri

T.C.
MLL ETM BAKANLII
ULATIRMA HZMETLER
AMBALAJLAMA MALZEMELER
840UH0037
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 1
1. AMBALAJIN TEMEL MALZEMELER ........................................................................... 1
1.1. Ambalajn Tanm ......................................................................................................... 1
1.2. Ambalajn Tarihesi ...................................................................................................... 2
1.2.1. Trkiyede Ambalajn Geliimi ............................................................................. 4
1.3. Ambalajlarda Aranan zellikler ve Beklenen levler ................................................. 5
1.4. Ambalajlamada Genel lkeler ....................................................................................... 6
1.4.1. Mamul Koruma lkesi .......................................................................................... 6
1.4.2. Gereksiz Masraflardan Kanma lkesi.................................................................. 6
1.4.3. Amaca Uygun Olma lkesi .................................................................................... 7
1.4.4. letme Aknda Rasyonellik Salama lkesi ....................................................... 7
1.4.5. Sat ve Kullanm Kolaylatrma lkesi ............................................................... 7
1.4.6. Tecrbelerden ve Gelimelerden Yararlanma lkesi.............................................. 8
1.5. Ambalajn Kullanm Alanlar........................................................................................ 8
1.5.1. Gda Sektrnde Ambalaj...................................................................................... 8
1.5.2. Kimya Sektrnde Ambalaj .................................................................................. 9
1.5.3. Giyim Tekstil Deri Sektrnde Ambalaj ............................................................. 9
1.5.4. Elektrik- Elektronik Ara Sektrnde Ambalaj..................................................... 9
1.5.5. Dier Sektrlerde Ambalaj .................................................................................. 10
1.5.6. Ambalaj Sektrn Etkileyen Unsurlar ............................................................... 10
1.5.6.3. Sosyal evre ..................................................................................................... 11
1.5.7. Trkiye Ambalaj Sektrnn Dnyadaki Yeri .................................................... 11
1.6. Ambalaj Maliyeti ........................................................................................................ 11
1.6.1. Ambalaj Malzemelerinin Tedariki ....................................................................... 12
1.6.2. Ambalajlamann Depolama Masraflar................................................................ 12
1.6.3. Doldurma Masraflar ........................................................................................... 12
1.6.4. Tama Masraflar ................................................................................................ 12
1.7.Ambalaj eitleri ......................................................................................................... 13
1.7.1. Yerine Getirdii Fonksiyonlar Asndan Ambalajlar ......................................... 13
1.7.2. Genel Ambalaj Snflandrlmas ......................................................................... 13
1.7.3. Perakende Satta Sunum ekline Gre Ambalajlar ............................................ 15
1.7.4. Yapld Malzeme Cinslerine Gre Ambalajlar ................................................ 16
1.8. Ambalajlamada Kullanlan Yastklama Malzemeleri ................................................. 16
1.8.1. EPS Genilemi Polistren .................................................................................... 17
1.8.2. Poliretan ............................................................................................................. 17
1.8.3. Kpk PE............................................................................................................. 17
1.8.4. Hava Kabarckl Film .......................................................................................... 17
1.8.5. Tahta Yn (Ekselsiyr) ...................................................................................... 18
1.8.6. Krpk Ktlar ..................................................................................................... 18
1.8.7. Oluklu Mukavva .................................................................................................. 18
1.8.8. Hava Yastklar .................................................................................................... 18
1.8.9. Doru Yastklama Malzemesi Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel
ltler .......................................................................................................................... 19
1.9. emberleme ................................................................................................................ 19
i
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 21
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 22
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 30
2. AHAP VE KIT KKENL AMBALAJLAR............................................................. 30
2.1. Ahap Kkenli Ambalajlar.......................................................................................... 30
2.1.1. Ahap Ambalajlarda Temel ltler ................................................................... 30
2.1.2. Ahap Ambalaj Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler .............. 31
2.1.3. Ahap Kkenli Ambalaj eitleri ........................................................................ 32
2.2. Kt ve Kt Esasl Ambalajlar................................................................................ 37
2.2.1. Sarglama Kd ................................................................................................. 38
2.2.2. Kt Torbalar...................................................................................................... 40
2.2.3. Karton Kutular ..................................................................................................... 41
2.2.4. Kt Esasl Viol ve Tepsiler ............................................................................... 42
2.2.5. Kompozit Kutular ................................................................................................ 42
2.2.6. Oluklu Mukavva Kutular ..................................................................................... 44
2.2.7. Kt Esasl Variller ............................................................................................ 48
2.2.8. Kartl Ambalajlar ................................................................................................. 48
RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 53
3. CAM, PLASTK VE METAL KKENL AMBALAJLAR ............................................. 53
3.1. Cam Ambalajlar .......................................................................................................... 53
3.1.1. Cam Ambalaj Tipleri ........................................................................................... 55
3.1.1. Cam ie, Kavanoz Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler ........ 57
3.2.1. Plastik ie ve Kavanoz Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler. 60
3.2.2. Plastik Variller ..................................................................................................... 60
3.2.3. Plastik Tpler ....................................................................................................... 61
3.2.4. Plastik Filmler...................................................................................................... 61
3.3. Metal Ambalajlar ........................................................................................................ 61
3.3.1. Gdalarda Kullanlan Metal Ambalajlar .............................................................. 62
3.3.1.4. Alminyum Kaplamal elik Kaplar ................................................................ 63
3.3.2. Alminyum Kaplar .............................................................................................. 63
RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 70
4. AMBALAJ ARETLER VE MEVZUATI (TRK STANDARTLARI) ....................... 70
4.1. Ambalaj aretleri........................................................................................................ 70
4.2. Ambalaj Mevzuat ....................................................................................................... 73
4.2.1. Mevcut Durum ..................................................................................................... 73
4.2.2. Ambalajla lgili Trk Standartlar ....................................................................... 73
4.2.3. Trk Gda Kodeksi (16.11.1997 Tarih ve 23172 Sayl Resm Gazete) ............. 74
4.2.4. Zararl Kimyasal Madde ve rnlerin Kontrol Ynetmelii (21634 Say 11.
07. 1993) ........................................................................................................................ 74
4.2.5. Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii(14.03.1991 Tarih Ve 20814 Sayl Resm
Gazete) ........................................................................................................................... 75
4.2.6. D Ticarette Mevcut Durum ............................................................................... 75
4.2.7. ISO 9000in Ambalajlama le lgili lkesi ........................................................... 76
4.3. Ambalaj Standartlariyla lgili Kurulular.................................................................... 76
ii
4.3.1. Ulusal Standardizasyon Enstitleri ...................................................................... 77
4.3.2. Ulusal Ambalaj Gelitirme Kurum ve Enstitleri................................................ 77
4.3.3. Ulusal Ambalajlama ve Ambalaj Materyali malatlar Dernekleri ................... 77
4.3.4. Uluslararas Standardizasyon rgt (ISO) ........................................................ 77
4.3.5. Birlemi Milletler Gda ve Tarm rgt (FAO) ............................................... 77
4.3.6. Avrupa Ekonomik Komisyonu (ECE) ................................................................. 78
4.3.7. Avrupa Ekonomik Topluluu (AET)................................................................... 78
4.3.8. Avrupa Serbest Ticaret Birlii (EFTA) ............................................................... 78
4.3.9. Avrupa Ambalaj Federasyonu (EPF)................................................................... 78
4.3.10. Avrupa Oluklu Mukavva malatlar Federasyonu (FEFCO) .......................... 78
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 82
CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 84
KAYNAKA ......................................................................................................................... 87
iii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 840UH0037
ALAN Ulatrma Hizmetleri
DAL/MESLEK Lojistik / Lojistik Eleman
MODLN ADI Ambalajlama Malzemeleri
Ambalaj malzemeleri ile ilgili temel bilgilerin verildii, trlerinin
MODLN anlatld, kulanm yerleri, standartlar ve mevzuat
TANIMI dzenlemeleri ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld renme
materyalidir.
SRE 40/32
N KOUL 10. snf tamamlam olmak
YETERLK Ambalajlama malzemelerini tanmak ve kullanmak

Genel Ama
Bu modl ile snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj
malzemelerini, bilgisayar gibi donanm ve ara gereleri
kullanarak ISO kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama
ile ilgili temel bilgileri ve ambalaj malzemelerinin eitlerini,
iaretlerini ve ambalajlama mevzuatna ait bilgileri
reneceksiniz.
Amalar
1. Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemelerini,
bilgisayar gibi donanm ve ara gereleri kullanarak ISO
kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama ile ilgili
temel bilgileri ve ambalaj malzemelerinin eitlerini
renecek ve bunlarn kullanm alanlar ile ilgili bilgi
edineceksiniz.
MODLN
2. Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemelerini,
AMACI
kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama
malzemelerinden ahap ve kt kkenli ambalajlar ve
bunlarn kullanm alanlar ile ilgili bilgi edineceksiniz.
3. Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemeleri ile
kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama
malzemelerinden cam, plastik, metal ambalajlar ve bunlarn
kullanm alanlar ile ilgili bilgi edineceksiniz.
4. Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemeleri ile
bilgisayar gibi donanm ve ara gereleri kullanarak
ambalajlarda kullanlmas gereken iaretleri ve ambalaj ile
ilgili mevzuatlar reneceksiniz.
iv
ETM Ortam: Ofis ortam, depo ortam
RETM Donanm: Koli, sandk, varil, bidon gibi eitli ambalaj
ORTAMLARI VE malzemeleri
DONANIMLARI
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
DEERLENDR- doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
ME modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
sizi deerlendirecektir.
v
GR
GR
Sevgili renci,
Bu modl incelediinizde ambalaj malzemelerini, ambalaj malzemeleri ile ilgili

temel bilgileri, ambalaj malzemelerinin ilevlerini, trlerini, bunlarn sektrlere gre
kullanmn, ambalaj iaretlerini, ambalajla ilgili standartlar ve yasal dzenlemeleri
renebileceksiniz.
Trkiye'de bulunan ve son yllarda gelime eilimi gsteren sanayi dallarnda retilen
eitli tarm ve gda rnleri ile gda d dier rnlerin amaca ynelik pazarlanmasnda,
zellikle ihra mallarnda ambalaj, giderek nemli bir yer tutmaktadr.
Tama torbalarndan ayr olarak deerlendirilmesi gereken ambalajlarn, snrl bir

miktar, raftan satlmak zere retilmektedir. Trkiye ambalaj sanayii, genel olarak
endstriyel veya tarmsal rnlerin retimini yapan endstri kurulularndan gelen talepler
dorultusunda retim yapmaktadr.
Dolaysyla sektrn gerek nitelik gerekse nicelik olarak gelimesi, lkemizde bu

rnleri hazrlayan retim endstrilerinin gelimesine ve genilemesine baldr. Ambalaj
sanayimiz, eitli emtiay reten sektrlerdeki ve ticaret sektrndeki gelimelerden
etkilenmektedir.
Ambalaj sektrmzn gelimesinde, kamu sal ve tketicinin korunmasna

ynelik yasal dzenlemelerin de nemli rol vardr.
1
RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1
AMA
RE
Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemelerini, bilgisayar gibi donanm ve
ara gereleri kullanarak ISO kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama ile ilgili temel
bilgileri ve amabalaj malzemelerinin eitlerini renecek ve bunlarn kullanm alanlar ile
ilgili bilgi edineceksiniz.
ARATIRMA
Ambalajn tanmn ve tarih geliimini aratrnz.

Ambalajlarda aranan zelliklerin neler olduunu aratrnz.
Ambalajlamada genel ilkelerin neler olduunu aratrnz.
Ambalajn kullanm alanlarn aratrnz.
Ambalaj eitlerini aratrnz.
Ambalajlamada kullanlan yastklama malzemelerini aratrnz.
1. AMBALAJIN TEMEL MALZEMELER

1.1. Ambalajn Tanm
Ambalaj, rnleri d etkilerden koruyan, onlar bir arada tutarak tama, depolama,
datm, tantm ve pazarlama ilemlerini kolaylatran, metal, kt, karton, cam, plastik vb.
malzemelerden yaplm d rtlerdir. Ksaca ambalaj, iinde rn bulunan koruyucudur.
rn arpma, slanma, zedelenme gibi fiziksel etkilerden korur. Ambalaj, rnn

tketiciye en ekonomik yolla ulamasn salar, depolama kolayl yaratr. nemli bir
grevi de zerinde tad bilgilerle tketiciye seim ve kullanm kolayl salamasdr.
zerinde yazl olan (arlk, fiyat, retim tarihi, son kullanm tarihi, rnn ierii, retici
firmann ad, kullanm aklamas, TSE'li olup olmad gibi) tm bilgiler, tketiciye ve sat
yapana byk kolaylklar salar.
Doru yaplan bir ambalajlama;

rnn hasar ve atn azaltmakta, bozulmasn nlemektedir.
Pek ok rnn maliyetini drmektedir.
Kontrole yardm etmektedir.
Baz hllerde, hastalk yapan mikroplardan korunmaya yardm etmektedir.
Satta ve tketicinin size ulamasnda bilgilendirmeyi salamaktadr.
1
rn taklit edilmeye kar korumaktadr.
Datm sisteminde temel bir faktr olan ambalaj, dayankllk salamasyla
gdaszla kar dnya apnda yrtlen abalara destek vermektedir.
1.2. Ambalajn Tarihesi

Ambalajlama, yaprak gibi doal malzemelerle balamtr. Daha sonra dokunmu
malzemeler ve mlekler gibi rnlerle seri retime geilmitir. Cam ve ahap ambalajlarn
yaklak 5000 yldr kullanld tahmin edilmektedir. 1823 ylnda ngiliz Peter Durand, sac
levhadan yaplan ilk metal ambalaj olan canisterin patentini almtr. ift dikili paral
teneke kutu, 1900 ylnda kullanlmaya balanmtr. Kt ve karton 1900l yllarda nemli
ambalaj malzemeleri hline gelmitir. Plastiin kefi ile birlikte kt ambalajn yerini,
plastik ambalajlar almaya balamtr.
Plastikler, genel olarak II. Dnya Savandan sonra ambalaj uygulamalarnda

kullanlmtr. Polietilen, sava yllarnda ok miktarda retilmi ve savatan hemen sonra
piyasada kolayca bulunan bir malzeme hline gelmi ve ekmek ambalajlarnda kullanlan
yal kdn da yerini almtr.
Plastik ambalaj sektrndeki byme, 1970li yllardan sonra hzlanmtr. Gnmz

teknolojisi ve artlarnda daha nceleri kullanlan ambalaj malzemelerinin yerine, daha
uygun ve ekonomik olan cam, metal, plastik, kt ve karton malzemeler kullanlmaya
balanmtr. O yllarda, sadece tama ve depolama amal kullanlan ambalaj, bu yeni
malzemelerle rnn reklamn da yapar hle gelmitir. Dolaysyla ambalaj, artk sat
politikasnn da bir paras saylyor. nk raflarda yan yana dizilip mterisini bekleyen
ayn tip rnler arasndaki fark, artk ambalaj yaratyor.
Msrdan gnmze cam ambalaj
Cam ambalaj ilk olarak M 1500l yllarda Msrda kullanlmaya baland. O

yllarda, deiik boyutlarda kaplar olarak karmza kan cam ambalajlar kire ta, soda,
kum ve silikat kartrlarak eritiliyor ve scak hlde istenilen ekil verilerek elde ediliyordu.
M 1200lere gelindiinde ise kalplara dklen camdan kaplar ve kupalar yaplmaya
baland. M 300 yllarnda Fenikelilerin fleme ubuunu icadndan sonra camn tamamen
effaf olarak retimi yaplmaya baland. Takip eden bin yl iinde cam retme teknii
gelierek yaylmaya balad.
Cam ambalaj en ok etkileyen gelime, 1889 ylnda otomatik rotary ie yapm

makinesinin patentinin alnmasdr. 1970lerden sonra deeri yksek rnlerin
muhafazasnda kullanm yaygnlaan cam ambalajlarn, gnmzde birok kullanm alan
bulunuyor.
Metal ambalajda Bonapart ncl

Eski alardan beri altn ve gm kutular eklinde karmza kan, daha sonra gl
alamlar ve kaplamalarla hayat bulan metal ambalajlar, gnmzde de pek ok rnn
kullanmnda koruma grevini stleniyor.
2
Teneke plaka, MS 1200 ylnda Bohemyada kefedildi ve retimi yapld. Daha sonra
14. yzyln balarnda Bavyerada teneke kapl konserve kutular kullanlmaya baland. Bu
kaplama teknolojisi 1600lere kadar bir sr olarak saklanrken bu teknii alan Duxe Saxony,
19uncu yzylda Fransa, ngiltere ve tm Avrupada bu teknii gelitirdi. William
Underwoodun prosesi ABDye iletmesinin ardndan demirin yerini, kalite ve retimi artran
elik almtr.
Metal ambalajlara gda maddelerinin ilk kez gvenle konulmas dncesi ise 1809da
Napolyon Bonapartn ordunun yiyeceklerinin korunmasn salayan bir yntem getirene 12
bin frank vereceini ilan etmesiyle ortaya kt.
Parisli Nikolas Appert, kalayla baslm teneke kutudaki yiyecein sterilize edildikten
sonra uzun sre saklanabildii fikrini sundu. Bir yl sonra ngiliz Peter Durant, kalay ile
kaplanm silindirik konservenin kefiyle patent alma hakkn elde etti.
Metal ambalaj tarihindeki ilk baskl kutu ise 1866 ylnda ABDde yapld. Baskl
kutunun ticari olarak marketlere girmesi ise 1910lu yllara rastlar. Alminyum folyo
dizayn, 1950nin balarnda gelimeye balad. lk alminyum konserve kutular 1959da
ortaya kt. 1866ya kadar metal ambalajlar aabilmek iin ivi ve eki kullanlyordu.
Daha sonra yrtlarak alabilen kapaklar yapld. 1875 ylnda ise konserve aaca
kefedildi.
Gnmze gelene kadar birok aamalardan geen, her dnem kendisini yenileyen
metal ambalajlar, artk kullanlabilirlik asndan da rahatl beraberinde sunuyor.
Ambalajn en yenisi plastik
lk yapay plastik, 1838 ylnda Alexander Parker tarafndan hazrlanarak 1862 ylnda
Londradaki byk uluslararas fuarda sergilenmitir. Bu plastiin, fil dii gibi doal
malzemelerin yerini almas planlanm ve plastik, parkesin olarak isimlendirilmitir. 1840
ylnda Charles Goodyear ve Thomas Hancock, yapkanlk zelliini ortadan kaldran ve
doal kauua elastiklik zelliini katan bir prosedr gelitirmitir. 1851 ylnda sert kauuk
ya da bilinen adyla ebonit, ticari hle gelmitir.
1870 ylnda New Yorklu John Wesley Hyatta yksek scaklkta ve basnla retilen
dk nitrat ierikli selloit iin patent verilmitir. Bu bulu, piyasaya srlen ilk plastiktir
ve 1907 ylnda Leo Hendrik Baekeland tarafndan bakelite retilene kadar da tek plastik
olarak kalmtr.
Plastiklerin nasl bir malzeme olduu, 1920 ylnda Hermann Staudingerin devrim
niteliinde bir fikir ne srmesine kadar tam olarak bilinmiyordu. O, tm plastiklerin kauuk
ve selloz gibi malzemelerin polimer veya makro molekl olduklarn ne srmtr. Bu
varsaym balangta birok bilim adam tarafndan kolayca kabul edilmemekle beraber
Staudinger, bu fikirle 1953 ylnda Nobel dl almtr.
3
Kt ambalajn inde balamas
ekillendirilebilir en eski ambalaj malzemesi kttr. lenmi dut aac kabuklar,

M 1 ve 2. yzyllarda inde, yiyecekleri sarmakta kullanld. Sonraki 1500 yl boyunca
kt yapma gelitirildi ve bu teknikler Orta Douya aktarld.
Buradan Avrupaya, 1310 ylnda da ngiltereye geen kt yapma teknikleri, Amerikaya
1690 ylnda ulat. lk ticari karton ve kutu, inden 200 yl sonra 1817de ngilterede
retildi. Oluklu kt 1850lerde ortaya kt. Ticarette el yapm tahta kasalarn yerini oluklu
karton kutular almaya balad. 20. yzyl ise kt ve karton iin en parlak dnem oldu.
1.2.1. Trkiyede Ambalajn Geliimi
ine konulan rn, retim aamasndan tketiciye ulancaya kadar, datm

zincirindeki d etkenlerden koruyan, bir arada tutarak tama, depolama, datm, tantma
ilemlerini kolaylatran sarglar ve kaplar, ok eski zamanlardan beri gnlk hayatmzn bir
paras oldu.
lkel ekonomilerde ambalaj malzemesi olarak kullanlan tahta f ve sandklar, toprak

kaplar, deri tulumlar ve uvallar (yeni materyallerin bulunarak kullanma uygun ve
ekonomik hle getirilmesi ile), yerini karton, metal, cam, plastik malzemelere brakmtr.
nceden yalnz tama ve depolama amal kullanlan ambalaj, zamanla bir baka
fonksiyonu daha stlendi, iindeki rnn reklamn da yapar hle geldi.
Bugn ambalaj, tasarm ile rnn sat politikasnn bir paras olarak grlyor.
1960l yllarda lkemizdeki ambalaj malzemeleri kt, karton, selofan, cam ve ahaptan
oluuyordu. hracatta tahta kutu ve sandklar ile jt uvallar kullanlyor, bunlarn dndaki
ambalajlar maliyeti artran lks malzemeler olarak grlyordu. 1970li yllarda, ambalaj
sanayisinin zellikle ihracattaki nemi kavrand.
Ayn dnemde pek ok lkenin ambalajlama enstits olduu biliniyordu. lkemizde

de 1977de Ambalaj Aratrma Merkezinin kurulmas almalar balad. Trkiyede
ambalaj sektrnn ilk geliimi, teneke kutu dalnda oldu. Bu dnemde, ilk kez kendi
rnlerini ambalajlamak iin ambalaj retimi yapan iletmelerin dnda yalnzca ambalaj
reten iletmeler kurulmaya baland. Teneke kutu alannda yaanan bu gelime, daha sonra
karton ambalaj ve plastik ambalaj alanlarna da yayld.
1980li yllarn banda lkemizde ilk kez pet ie retilmeye baland. Su

ambalajlamada kullanlmaya balanan pet ieler, ok ksa sre iinde sv gda maddelerinin
ambalajlanmasnda yaygn ekilde kullanlr hle geldi. Bu durum, ok eski bir gemie
sahip olan cam ambalajn pazar kaygs ile teknolojisini yenilemesine neden oldu. Yine
1980li yllarda ithal edilen alminyum kutu, lkemizde de retilmeye baland.
Trkiyede oluklu mukavva sanayisinin kurulmas da SEKAnn 1954 ylnda zmit

tesislerinde ilk oluklu mukavva fabrikasn iletmeye amas ile gerekleti. zel sektr,
1960tan sonra oluklu mukavva yatrmna ve retimine ilgi duymaya balad. Trkiyede
oluklu mukavva sanayisinin en hzl gelime dnemi, 19811995 yllar arasnda oldu.
4
Byk kurulularn bazlar, 1981 ylndan balayarak gelimi teknolojiye dayanan yksek
kapasiteli yatrmlara ynelmi, bazlar da ikinci ve nc oluklu hatlarn iletmeye
almlardr.
Trkiye oluklu mukavva sanayisinde yer alan tek kamu kuruluu, alandan ekilmitir.
Bugn sektrde 5.000den fazla firmann faaliyet gsterdii tahmin edilmekte olup resm
kaytlara gre zel sektre ait 910 fabrika 59 ilde faaliyet gstermekte ve sektrde 250 bini
akn ii istihdam edilmektedir.
1.3. Ambalajlarda Aranan zellikler ve Beklenen levler

Ambalajlama, retim ve datmla olan yakn ilikisi nedeniyle eitli retim alt
sektryle olduu kadar iletmecilik, pazarlama ve ambalaj materyali reten sanayi kollarn
da ilgilendiren geni kapsaml bir konu hline gelmitir. Bu bakmdan tarmsal retim, gda
sanayii, imalat sanayii, iletmecilik, i ve d pazarlama, ulatrma, depolama ve ambalaj
materyali retimi asndan ambalajdan beklenen fayda ve ilevler ve buna bal olarak
ambalajn tayaca zellikler birbirinden farkl olmaktadr.
Ambalajdan beklenen ilevler:

indeki mal koruma zellii
Mikrobiyolojik ynden koruma,
Nem ve atmosferik etkiler ynnden koruma,
arpma, ezilme gibi mekanik etkilerden korumadr.
Depolamay kolaylatrma ile ilgili zellikler
st ste ylabilme,
Depo iinde kolayca yer deitirebilme,
Ayrt edilebilmesinin kolay olmasdr.
Tama ile ilgili zellikler
Mamulleri bir arada tutmas,
Tat aracna (kara, hava, deniz yolu) kolaylkla yklenip
boaltlabilmesi,
Emniyetli olmas (akma, dklme, patlama, dalma ynlerinden),
Bir defa ya da birden fazla kullanlabilmesi,
Hafif olmasdr.
Pazarlama ile ilgili zellikler
Sat srasnda gze arpc ve tketiciyi cezbedici bir grnmde olmas,
Depolama srasnda ve sat yeri rafnda az yer igal etmesi,
Tketiciye iinde bulunulan mal hakknda fikir veren bir grnmde
olmas,
Tketiciye iinde bulunan mal hakknda bilgi verici yazlar
bulundurmas,
Yasal kurallarla kstlamalara uygun olmasdr.
Tketici asndan
ekici bir grnmde olmas,
5
Kullanl ve alr kapanr ekilde olmas,
Boaldktan sonra yeniden kullanlabilmesi,
indeki mamul hakknda gerekli bilgileri bulundurmasdr.
evre kirlenmesi asndan
Kullanldktan sonra atldnda kimyasal ve biyolojik ynlerden evre
kirlenmesine neden olmamas,
Byk p ynlar meydana getirerek yok edilmesi iin ilave bir masraf
gerektirmemesi,
Kimyasal yoldan paralanmas veya yeniden ayn ambalaj metaryalinin
yapmnda kullanlarak deerlendirilebilmesidir.
1.4. Ambalajlamada Genel lkeler

Ambalajlamayla ilgili genel ilkeler aada aklanmtr.
1.4.1. Mamul Koruma lkesi
Ambarlama ve tama srelerinin ambalajlamada dikkate alnmas, bilhassa ksa

zamanda bozulan ve iklim deiiklik ve artlarna tahamml olmayan mamullerin (klasik
rnei ilek) ambalajlanmasnda ok nemlidir. Ambalajn koruma fonksiyonuna ve bununla
ilgili ilkeye nem verilmemesi hlinde mamuln kokmas, rmesi, bozulmas, telef olmas
yannda, belki ondan daha nemlisi alclarn darltlmas ve piyasann kaybedilmesi en
byk tehlikedir.
1.4.2. Gereksiz Masraflardan Kanma lkesi

Ambalajlarda, ambalaja harcanan malzemenin gda maddesinin kalite ve grnmn
en iyi yanstacak ve ucuz malzeme olmas gerekir. Ambalajn depolamay kolaylatrc
nitelii olmaldr. Ayrca ambalajn depolama koullarna dayankll da nem kazanr.
Pazarlamann her aamasnda nakliye sz konusu olacandan ambalaj, kolay tanabilir
olmaldr.
yi ve ekonomik bir ambalaj iin ambalaj sanayii piyasasndaki teknolojik ve

ekonomik gelimelerin takip edilmesi gerekir. Bu konudaki temel esaslar u ekilde
zetlemek mmkndr:
Tam ve yeterli olmayan bir ambalaj, ucuz grnmesine ramen mamuln

kalitesini drr, zarar marjnn artmasna sebep olur.
Rasyonel bir ambalaj, fiyat bakmndan en uygun olan ambalajdr.
Bir ambalajn ucuz veya pahal olduunu; kullanlabilirlii, amaca uygunluu,
dier bir ifade ile gnderilen yerde mamuln grecei ilgi belirleyecektir.
6
1.4.3. Amaca Uygun Olma lkesi
Bu ilkenin esas, en elverili materyalin en doru ve uygun yerde kullanlmasnn

salanmasdr. Gda rnlerinin ambalajnda aranan zellikler;
Salkl olmas,
indeki rnn tazeliini koruyabilmesi,
Krlmaz ve dayankl olmas,
Ucuz olmas,
indeki rn gstermesi,
Pratik olarak alp kapanabilmesi,
evre dostu malzeme olmas,
Albenisinin olmasdr.
nemli olan dier bir nokta, ambalajn eklinde yaplacak deiikliklerin zamandan ve
paradan tasarruf salayc nitelikte olup olmadnn aratrlmasdr.
1.4.4. letme Aknda Rasyonellik Salama lkesi
Ambalajn otomasyon ve mekanizasyon yolu ile bir maliyeti drp drmedii

ambalajn standartlatrlmas imknlar aratrlmaldr.
Ambalajlama safhasnda rasyonellik, ambalajlama ileminin, retim, materyal ve i

ak ile uygunluunun salanmas olarak ele alnmaktadr. Bunun iin de ambalaj
ambarnda, ambalaj yapan kimsenin rahata alabilecei dzenleyici tedbirler alnmaldr.
Rasyonelliin nda en elverili ambalaj ekli ve ambalaj metodunun tespiti iin

nakliyeci, eitli kademelerdeki (datm yapan) toptanc ve perakendecilerin grleri
alnmaldr.
1.4.5. Sat ve Kullanm Kolaylatrma lkesi
Bu ilke, ambalaja yaplan masraflarn mamuln satn tevik ve kullanln

kolaylatrmay amalar. Dier bir ifade ile bu ilke, ambalajn baarya ulamas ile ilgili
esaslar bnyesinde toplar.
Sat srasnda gze arpc ve tketiciyi cezbedici bir grnmde olmas,

Depolama srasnda ve sat yeri rafnda az yer igal etmesi,
Tketiciye iinde bulunan mal hakknda fikir veren bir grnmde olmas,
Tketiciye iinde bulunan mal hakknda bilgi verici yazlar ihtiva etmesi,
Yasal kurallar ve kstlamalara uygun olmas ambalajn satn ve kullanmn
kolaylatrr.
7
1.4.6. Tecrbelerden ve Gelimelerden Yararlanma lkesi
Teknolojik bilgi ve metotlarn aratrlmas kadar piyasa aratrmas, piyasann

gzlemlenmesi ve sat testleri de pratik adan o derece nemlidir. Ele alndklar takdirde
en iyi ambalajn bulunmas ve ambalajlama ile gdlen amalara en iyi ekilde erimesi
mmkn olur. Hatta bu tatbik ve ilm gelime ve tecrbe deiiminin gelitirilmesi iin EPF
(Avrupa Ambalajclk Federasyonu) zel ekilde ilgilenmektedir. Bu, kuruluun en nemli
amalarndan biridir. Ayrca Almanya'da 1962 ylndan beri RGV
(Rationalisierungsgemeinsohaft Verpackung)nin yllk olarak dzenledii ambalajlama
seminerlerinde de fikir ve tecrbe alverii yaplmakta ve bu, yararl olmaktadr. 1969da
kurulan WPO (Dnya Ambalajclk Organizasyonu) da ylda bir defa tertipledii kongre ve
sergileri ile bu amaca ynelmitir.
1.5. Ambalajn Kullanm Alanlar

Deien dnya koullar ve teknolojik gelimeler, insan hayatnda birok eyi
deitirdii gibi ambalaj sektrnn gelimesini de bir o kadar etkilemitir.
Gnmzde tketici kitle, ald rnlerin salam, korunabilir, kolay kullanlabilir ve

farkl bir tasarmda olmasn istiyor. Bu durum, ambalajn kullanm sektrlerini harekete
geiriyor ve ambalajlamada her geen gn farkl formlar, tasarmlar, farkl malzemeler ve
kullanm biimleri gelitiriliyor.
nsann hayat standardnn ykselmesi, gelir dzeyi, sosyal ve kltrel yaantsnn

deimesiyle rnlerin kendilerini yenileme abalar da hzlanyor. Bu dorultuda ambalajn
kullanm sektrleri belli balklar altnda snflandrlabilir.
1.5.1. Gda Sektrnde Ambalaj
Ambalaj kullanm, sektrler baznda incelendiinde gda sektrnn arlkl bir yere
sahip olduu grlmektedir.
Gda sektr, tketicinin birinci derecede ihtiyalarn karlayan bir sektr olmas ve
gelien dnya pazarnda byk rekabetler dolaysyla ambalajlamada ok eitli malzeme ve
biim kullanan bir alandr.
letiim srecinde reklamn byk anlam arz etmesi, gda sektrnde ambalaj
tasarmn zorunlu hle getirmitir. Artk market rafnda gda rnleri, kendi reklamn yapan
bir iletiim arac grevini stlenmitir.
Gda ambalajlanmasnda kullanlan materyaller ok eitlidir. Cam, plastik, metal ve

kt gibi materyaller arlkl olarak birok eit ve ekilde gda ambalajlarnda
kullanlmaktadr.
8
1.5.2. Kimya Sektrnde Ambalaj
Kimya sanayii, geni kapsaml bir sektrdr. ine kozmetik, ila, deterjan vb.
kimyasal rnleri almaktadr. Kapsad btn rnlerin ambalajlamalar gnmz pazarnda
nemli bir yere sahiptir. Bu sektrde de yine materyal kullanm alan genitir. Kozmetik
rnlerinde, ila sanayiinde veya deterjan gibi maddelerde kt, cam, plastik, metal gibi
materyaller ok kullanlmaktadr.
Ambalaj, tasarmn nemli olduu bir sektrdr. Tketicinin ilgisini ekmede ve

satn gerekletirmede ambalaj tasarm en n planda yer alr.
1.5.3. Giyim, Tekstil, Deri Sektrnde Ambalaj
Konuya btnsel olarak yaklaldnda, insann elbisesinin kiinin ambalaj olduu

sylenebilir. Ayr bir konu olarak tekstil, deri ve giyim sanayiinin tasarmlar dnda, bu
rnlerin ayrca ambalajlar olduu bilinmektedir.
Resim 1.1: Askl tekstil kolisi

Refah dzeyi ykselmi, ekonomik ve sosyolojik olarak ileri dzeylere gelebilmi bir
toplumda, bu sektrdeki ambalajlamann nemi de artmaktadr. Marka imajnn dourduu
ve paralelinde gelien ambalaj tasarmnda, hep daha etkili olan, gzeli ve farkl olan
yaratma ve retme abas, bu sektrdeki ambalaj tasarmlarn farkl boyutlara tamtr.
1.5.4. Elektrik- Elektronik Ara Sektrnde Ambalaj
Bu sektrn kapsamna beyaz eya ve elektronik aletler girmektedir. Byk boyutlu

beyaz eyalarda genellikle koruyucu, tayc ve depolama fonksiyonlarn
gerekletirebilecek ambalajlar dnlmektedir. Ancak elektronik eyalarda (fn makinesi,
mutfak robotu, t vb.) boyutlarnn daha kk olmas nedeniyle yukarda saylan
fonksiyonlarn dnda, rafta durduu sre iinde tantm yapabilecek ve dikkat ekecek
ambalaj tasarmlar yaplmaktadr. Bu sektrde, genellikle eyalar koruyabilecek ve zarar
grmesini engelleyecek materyaller seilir (plastik malzemeler, kartonlar gibi).
9
1.5.5. Dier Sektrlerde Ambalaj
Yukarda aklanan sektrler, ambalajlamann en ok kullanld ve nemli olduu

sektrlerdir. Bunlarn dnda ambalajlama birok alanda karmza kmaktadr. Dier
sektrlerde, ambalaj tasarm nispi olarak ikinci plandadr. Bu sektrler u balklar altnda
sralanabilir:
Metalik rnler
Enerji
Tama aralar
Cam ve yap elemanlar
Aa ve mobilya
1.5.6. Ambalaj Sektrn Etkileyen Unsurlar
Sektrn geliimini etkileyen unsurlar yasal evre, ekonomik evre ve sosyal evre
olmak zere ana balkta toplanabilir.
1.5.6.1. Yasal evre
Ambalaj sektrn bugn iin ana yasal dzenleme ilgilendirmektedir. Bunlar;
Bata ksaca Gda Yasas olarak tarif edilen gda ve gda ile temas eden
maddelerin retiminde faaliyet gsteren i yerleri ile ilgili dzenleyici kararlar
olmak zere hijyen ve toksikolojiye ynelik yasal dzenlemeler,
Ambalaj ve ambalaj atklarnn ynetimi ile ilgili yasal dzenlemeler,
Hazr ambalajl mamullerin biimsel nitelikleri bata olmak zere tketicinin
korunmasna ynelik yasal dzenlemelerdir.
Henz yasal dzenlemeler arasna girmemekle beraber retim srelerinde giderek

artan kimyasal madde kullanmlar nedeniyle REACH (Registration, Evaluation and
Authorization of Chemicals) konusunda AB nezdinde almalar giderek ekillenmektedir.
Bu alann da yasal gndemde nemli bir yer tutmas beklenmektedir.
1.5.6.2. Ekonomik evre
Datm kanallarnda, satcsz sata ynelik sat yntemleri gelimi ve

yaygnlamtr. Bu balamda, sper/hiper market zincirlerinin sayca ve corafi
konum olarak yaygnlamas ile daha fazla sayda ve genel amaca uygun
ambalajl rne talep artmaktadr. Hlen gelimi lkelerin tam tersine
Trkiye'de perakende ticaretin ancak marketler aracl ile
gereklemektedir.
Yeni sat ve teslimat yntemleri, zellikle katalogla sat ve kurye ile teslimat
yntemlerinde gelimeler ambalaj ve ambalajl rn talebini art ynnde
etkilemektedir.
Yeni rnler gelierek lkemizde retilmeye balandka yeni ambalaj talebi de
olumaktadr. Bu kapsamda zellikle gda sektrnde ilenmi gda eidinin
10
artmas yeni talep dourmaktadr. Hatta ambalajn travmalara kar koruyucu ve
dolaysyla rmeyi geciktirici etkisi nedeni ile taze sebze ve meyvelerde de
ambalaj kullanm dikkat ekmektedir.
Yeni malzeme ve retim teknolojilerinin piyasaya girmesi, sektre bir yandan
nitelik olarak deiim getirirken dier yandan da hacim olarak genilemeye yol
aacaktr.
1.5.6.3. Sosyal evre
Farkl tketici gruplarnn varlnn giderek daha fazla farkna varlmas sonucu
farkl (demografik zellikteki alc gruplarna uygun) ambalaj talebi
olumaktadr.
Yaam kalitesinde art ve giderek yaygnlaan "hareket hlinde yaam biimi"
daha yksek teknolojili ambalajlar gerektirmektedir.
Hane halk saysnda ve yapsnda deiiklikler, daha kk aileler ve alan
kadn saysnn artmas, ilenmi ve hazr gda talebini ve bunlara uygun yeni
ambalaj taleplerini hareketlendirmektedir.
1.5.7. Trkiye Ambalaj Sektrnn Dnyadaki Yeri
Ambalaj, yesi bulunduumuz Dnya Ambalaj rgt (World Packaging

Organization) tarafndan sanayi ynnden gelimi toplumlarda bir refah gstergesi olarak
belirtilmektedir.
WPO-Pira aratrmalarnn verilerine gre Rusya, Ukrayna, Grcistan ve Trkiye'yi de

iine alan 46 lkelik bir blge olan Bat ve Dou Avrupa'da 2004 ylnda kii bana 224 $
tutarnda ambalaj tketilmitir. Yalnz Bat Avrupa lkelerinde kii bana 316 $ olan
ambalaj tketimine karn Dou Avrupa lkelerinde kii bana 135 $ ambalaj tketimi
yaplmaktadr.Gelimi lkeler olan Kuzey Amerika, Kanada ile Japonya'da ise rakamlar
katlanmaktadr.
Trkiye'de ise kii ba tketim 2005 yl iin 65 $ civarnda hesaplanmaktadr ve

anlan seviyelerin ok altndadr.
Trkiye'deki bu dk tketime karn Trkiye ambalaj sektr, nitelik olarak AB ve

dier lkelerin gereksinimlerini karlayabilecek bir retim yapabilmektedir. hracatn % 25'i
AB'nin en seici lkeleri olan Almanya, ngiltere ve Fransa'ya yaplmaktadr. Drdnc
srada ise ABD yer almaktadr.
1.6. Ambalaj Maliyeti

Ambalaj ve ambalajlama maliyetleri, kullanlan ambalaj maddesinin tr bata olmak
zere tama, genel giderler pay ve hasar oranna gre belirlenir. Genel retim miktar,
rekabet yaps da ambalaj al maliyetlerini etkiler. Ambalaj maliyetleri ele alnrken yalnz
al maliyeti deil ambalaj sisteminin maliyeti ele alnmal ve dier fiziksel datm ve
pazarlama maliyetleri ile karlatrlmaldr.
11
Maliyet artrc unsurlardan kanmak maliyetlerin drlmesini desteklemez. Hatta
bazen sat ve krlar artrabilmek iin ambalaj maliyetlerini artrmak gerekir. rnein;
aeresol kutular iindeki sprey veya alminyum kutular iindeki kola, gazoz vb. mamullerinin
ulam aralar ve depolamada koruyucu malzemeler ile etkin yerletirilmesini salamak,
hasarlar nler ve maliyet d salayarak tasarruflar artrabilir. Ancak mekn
kullanmnda etkinlik ile sat alarndan ideal birim boyutlar farkldr. Ar koruyucu
ambalajlama, maliyetleri artrd gibi yetersiz ambalajlama da neden olduu hasarlar
dolaysyla maliyetleri artrr. Bu nedenle ambalaj maliyetleri hasar maliyetleri ile
dengelenmelidir.
1.6.1. Ambalaj Malzemelerinin Tedariki
Ambalaj malzemelerinin tedariki iin yaplan masraflar en nemli maliyet unsuru olup
malzemeler ve teknik ileme imkn ve seviyelerine gre farkl fiyata haizdirler. Satn alma
fiyatna ambalaj malzemesinin temin edildii yerden iletmeye getirilmesi iin yaplan
masraflar ilave edilmek suretiyle ambalaj malzemesinin tedarik maliyeti bulunur.
1.6.2. Ambalajlamann Depolama Masraflar

Devaml istihsalde bulunan iletmelerde ambalajlama maliyetlerinin bulunmas
yannda, ambalaj malzemelerinin depolanmas iin de ambara ihtiya vardr.Ambarn kiras,
amortisman, bakm zerinden hesaplanr. Ambalaj malzemelerinin depolanmasnda yerden
tasarruf salayc teknikler gelitirildii takdirde maliyet decektir. Bu konuda kt ve
kartondan ambalajlar; camdan, tenekeden veya plastikten yaplan ambalajlara nazaran daha
avantajldr.
1.6.3. Doldurma Masraflar

Plastikten torbalara doldurulmas misalinde olduu gibi ilemin ekli ambalajn
maliyetine ok tesir eder. Dakikada 120 milyon torba yerine 200 milyon adet doldurabilirse
nite bana doldurma masraflar decektir. Doldurma ilemi srasnda ambalaj
malzemelerinin krlma, dkntye kma oran da ambalaj malzemesinin trne gre ok
farkldr. rnein, cam dier ambalaj malzemelerine nazaran daha fazla hasara uradndan
ambalaj malzemesi seiminde bu husus gz nnde bulundurulmaldr. Ambalajn
doldurulmasnn mamul reten firmaca bizzat yaplmas veya bu konuda ihtisaslam
firmalara yaptrlmasnn da maliyetleri etkileyecei unutulmamaldr.
1.6.4. Tama Masraflar

Bu grupta ambalaj tamamlanan mamuln perakendeciye gnderilmesi iin kullanlan
mali fedakrlklar ele alnacaktr. Sat alannn genilii, ambalajlama malzemelerinin
iletmenin kendi arabalar ile tanp tanmad gibi faktrler tama masraflarn etkiler.
Byk ve geni piyasa iin ok miktarda sat yaplmas ve tama arac olarak firma
vastalarndan yararlanma sz konusu ise tama masraflarnda avantaj salanabilir. Bu
konuda ayrca bir defa kullanlp atlan veya ok defa kullanlan ambalaj tipi seme de
nemlidir. Ayrca tamadan doan krlma ve kaybolma gibi zarar unsurlarn da hesaba
katmak gerekir.
12
1.7.Ambalaj eitleri
Ambalajlarn yerine getirdii fonksiyonlar ve yapld malzeme asndan
snflandrlmalar mmkndr.
1.7.1. Yerine Getirdii Fonksiyonlar Asndan Ambalajlar
Yerine getrdii fonksiyonlar asndan ambalajlar grupta incelenir.
1.7.1.1. Sat Ambalaj (Birincil Ambalaj)
Herhangi bir rn tketiciye veya nihai kullancya ulatrmak amacyla sat

noktasnda sunulan, bir sat birimi olarak tanmlanan ve rnle birlikte satn alnan
ambalajdr.
1.7.1.2. D Ambalaj (kincil Ambalaj)
Birden fazla sayda sat ambalajn bir arada tutacak ekilde tasarlanm, rnden
ayrldnda rnn herhangi bir zelliinin deimesine neden olmayan ambalajdr.
1.7.1.3. Nakliye Ambalaj (ncl Ambalaj)
Sat veya d ambalajn tama ve depolama ilemleri srasnda zarar grmesini

nlemek, rnn reticiden satcya nakliyesi srasnda tamay kolaylatrmak ve depolama
ilemlerini salamak amacyla kullanlan ambalajdr (Kara yolu, demir yolu, deniz yolu ve
hava yolunda kullanlan konteynerleri kapsamaz.).
1.7.2. Genel Ambalaj Snflandrlmas
Endstriyel tasarm asndan ambalajlar ayran fark, bazlarnn tketiciyle dorudan

ilikiye girmemesinden kaynaklanr. Burada ele alnan ambalajlama, kullancya satlmak
zere rnlerin koyulduu her tr kap iin kullanlm kollektif bir tanmdr.
1.7.2.1. retici Asndan
Birok endstriyel kuruluta, "Ambalaj koruyucudur." dncesi ile yola klmtr.

Ambalajlar yeni gereksinimleri dourmaktadr: ampuanlar, konsantre meyve sular, ok
amal temizleyiciler, hazr kek karmlar, dondurulmu yiyecekler ve daha birok deiik
rn ambalajlama, reticiler iin farkl retim eitleri ortaya karmaktadr. Gnmzde
rnler ambalajlar ile var olabilmektedir.
13
1.7.2.2. Datc Asndan
Gl bir ambalaj, ierdii rnlerin sunum noktasna hasarsz ulamasn salar.

Nakliye ambalajlar dnml malzemeden yaplrken nakliye srecinde salad kolaylk
ve gven, sunum noktasnda dikkati ekebilecek nitelik ve tketiciye salad kullanm
kolayl gibi zellikleri benimsenmitir. rn nakliyesinde kullanlan oluklu mukavvalar
ekstra arlk ekleyici olarak kullanldklarndan ambalajlama kavramnn dnda
tutulmaktadr.
rn riske en ak olduu sre olan nakliye ve datmda koruduklar iin karton

ambalajlar, bu sektrde ok nemlidir. Bu nedenle ambalajn retimle tketim arasndaki
balant kurucu rolne dikkat edilecek olursa nakliye kartonlarnn ne denli nemli olduklar
da alglanabilir. nk nakliye ambalajlar daima tketicinin gznden uzak tutulur.
Sandk ve uval gibi ambalajlar tamaclk veya depolamada kullanlr. Hibir zaman
raflarda grmediiniz nakliye ambalajlar da rnn bir parasdr. Herhangi bir yerde
retilen birann, uygun bir ambalaj olmad takdirde satlabilme imkn yoktur. Nakliye
ambalajlarnn genellikle ok ilevi olan birka tabakas vardr.
1.7.2.3. Satc Asndan
Bakkaln unu koyarak satt kese kad bir ambalaj deildir. Ancak bir kiloluk unlar
daha nceden tartarak paketlemi ve etiketlemise bu bir ambalajdr. Ambalaj rnn,
hazrlama aamasnn ve ortaya kan rnn bilgilendirici etiketinin tmn kapsar. Dev
boyutlu perakende marketleri iin bu tr ambalajlar da renkli ve ekici, sunum noktasna
uygun nitelie kavuturulmutur. Satcnn katks olmakszn daha ok rnn satlmasna
yardmc olmas beklenir ve rnle birlikte tketicinin evine gider.
1.7.2.4. Tketici Asndan
Ambalaj iletiimi salar. Genelde alveri torbalar ve hediye ambalajlar, ambalaj

kavram iinde gz ard edilmektedir. Bunlarn herhangi bir rnle dorudan ilikilerinin
olmad dnlmektedir. Ancak torbalar ve ambalaj ktlar tketici iin tantc
zelliklere sahiptir. Tketici rn ambalajlar, tketicinin p tenekesine gider. Bu nedenle
tek kullanmlk olmalar sonucunda zayf malzemeden yaplabilir.
Birinci tr kartonlar, self servis maaza ve marketlerde dikkati ekmeyi amalarken
tketiciyle birlikte evlerine gitmez. Her trl kutu, ie, anta, paketleme kd ve tpal ie
vb. ambalajlar ise tketiciye rnleri ulatrr. Ambalaj; endstri ile tketicinin
gereksinimleri, beeni ve beklentileri arasndaki balant zinciridir.
1.7.2.5. Mamul Kab Olarak Ambalajlar
Bu tr ambalajlar, iinde bulunan mamuln tayc d kabuunu oluturan

ambalajlardr. Tadklar rn veya mamuller kat, toz, sv veya gaz hlinde bulunabilir.
inde barndklar rn /mamule hem tayc, hem de saran klf grevi grrler.
14
Tayc ve koruyucu zelliktedirler. rnein, deterjan ambalaj olan karton kutular
kat- toz mamuller iin bir mamul kabdr. Ayn zamanda metal aerosoller, biim kimlii
olmayan sv kaplar (pskrtmeli temizleyiciler iin kullanlanlar gibi) mamul kab ambalaj
snfna girer. Mamul kab olan ambalajlar genelde temel tketim maddelerinin
ambalajlamas gereksinimine cevap verir. Bu yzden genel olarak kullanm sreleri ksa,
kullanmlar bir seferliktir (kutu st, deterjan kutular, gda rnleri vb.) ve birincil temel
tketici gereksinimlerine cevap verir.
1.7.2.6. rn Olarak Ambalajlar
Bu tr ambalajlar iinde tad rnn tasarm srelerini geirerek rn hline

gelmi ambalaj trleridir. reticilerin genelde imaj oluturmak amac ile retime soktuu
ambalajlardr. Kendileri de en az iinde tadklar rn kadar kendi imaj olan ambalajlardr.
Birincil temel tketim ihtiyalar olmayp ancak lks de saylmayacak rn ambalajlardr.
Genelde tketicinin uzun sre evresinde bulunmasndan rahatsz olmayaca ya da tekrar
kullanma frsat veren rnlerdir (ampuan, merubat ieleri, motor ya ieleri vb.)
Genelde ikincil temel tketici gereksinimlerine cevap verir.
1.7.2.7. Firma Stat Simgesi Olarak Ambalajlar
Bu tr ambalajlar da rn ambalajlar gibi iindeki rn / mamuln getii tasarm

srelerinden geerek titizlikle tasarlanr. Bu ambalaj dier iki tr ambalajdan farkl
zelliktedir. Temel tketici gereksinimi deildir. Lks tketici gereksinimlerine cevap verir.
Tketici snflarna gre lks kavram deiiklik gsterir. Ancak her snfn gereksinimlerine
cevap verebilecek lks tketim mallar bulunmaktadr. Firma, kendi artlarna uygun en
yksek kaliteli rn ambalajn retir. Bu yolla tketicisini etkilemek ister. Firma stat
simgesi olan ambalajlar uzun sre tketiciyle ilikide olur. Bu ambalajlara tketicilerin
ncl gereksinimlerine (parfm, kozmetik, saat, tak ambalajlar vb.) cevap veren
ambalajlardr denilebilir.
1.7.3. Perakende Satta Sunum ekline Gre Ambalajlar
Multi nite ambalajlar, varyete ambalajlar ve kombinasyon ambalajlar bu grup

iinde deerlendirilir.
1.7.3.1. Multinite Ambalajlar
Multinite ambalaj ayn arlkta olan ayn cins iki veya daha fazla ambalajl, etiketli
maln perakende sata arz edilmek zere tekrar ambalajlanp etiketlenmesidir. Amerikan
meru ambalajlama ve etiketleme tz bu tip ambalajlarda net muhteva belirlenmesini u
ekilde dzenlemeye tabi tutmaktadr:
Bireysel olarak ambalajlanm ve etiketlenmi nitelerin says

Bu nitelerin her birinin miktar
Multinite ambalajn toplam miktar
15
ayet multinite ambalajn iindeki ambalajlar mnferit olarak satmak sz konusu ise
yukardaki dzenlemeye harfiyen uymak gerekir. Ancak bu sz konusu deil de multinite
ambalaj olduu gibi satlyor ise iindekileri etiketlemeye gerek kalmadan mnferit
ambalajlarn net arl ile saysn ve toplam arl belirtmek yeterlidir.
1.7.3.2. Varyete Ambalajlar
Birden fazla ve birbirine benzeyen ama birbirinin ayn olmayan ambalajl mal ieren
ve perakende ticarete arz edilen ambalajdr. Mallar ierik olarak ayndr. Ancak arlk,
hacim, kalite veya grn itibariyle birbirinden farkldr. Byle bir ambalajda net miktar
yle ifade edilir:
Ayn olan mallarn says ve net arl alt alta yazlr.

Toplam say ve net arl ayrca kaybedilir.
ayet bu mallarn her biri mnferiden sata arz edilecek ise her birinin mnferiden
etiketlenmesi gerekir.
1.7.3.3. Kombinasyon Ambalajlar
Birbirine benzemeyen mallar kapsayan bir ambalaj trdr. Net miktar ifadesi her
mal iin ayr ayr mnasip olan tart veya l olarak belirtilir. Ayr ayr sat sz konusu ise
her biri iin ayn ekilde etiket gerekir.
1.7.4. Yapld Malzeme Cinslerine Gre Ambalajlar
Burada snflandrlmas yaplan ambalaj malzemeleri modln dier faaliyetlerinde

ayrntl ekilde ilenecektir.
Ahap kkenli ambalaj malzemeleri

Kt kkenli ambalaj malzemeleri
Cam kkenli ambalaj malzemeleri
Plastik kkenli ambalaj malzemeleri
Metal kkenli ambalaj malzemeleri
1.8. Ambalajlamada Kullanlan Yastklama Malzemeleri
Bu malzemeler rn tama ve datm srasnda oluacak titreim, ok ve

darbelerden koruyan malzemelerdir. Yastklama malzemeleri ambalaj iindeki rn iki
ekilde korur. Ya rnn ambalaj iinde hareket etmesini nler ya da oku emip darbenin
rne iletilmesini engeller. Burada ambalajlamay yapacak olann dikkat etmesi gereken,
optimal bir maliyetle rne yeterli korumay salayacak olan doru yastklama malzemesini
semesidir.
16
Yastklama malzemeleri arasnda EPS (genilemi polistiren), poliretan, kpk PE,
hava kabarckl film, oluklu mukavva, krpk ktlar, tahta yn (ekselsiyr) saylabilir.
1.8.1. EPS Genilemi Polistren
Yar sert bir malzeme olup kalplanarak blok hlinde ya da yonga hlinde kullanlan
EPS, ekli dzensiz rnler iin iyi bir dolgu malzemesidir. EPS dolu hcreli hafif bir
malzeme olup yastklama zellii olduka iyidir. Nem emmez fakat orijinal hline dnme
zellii (esneklii) snrldr. EPS, ok mtevazi bir fiyata ok karmak ekillerde
kalplanabilir bir malzemedir. Bu durum EPSyi en gzde yastklama malzemesi yapmtr.
Kk apta uygulamalar iin el ile kesilip ekillendirilebilen EPS'den yonga ve payetler
eitli renklerde retilip ambalaja ayr bir cazibe ve grsel etki kazandrr.
1.8.2. Poliretan
Kpk ve kalplanm olarak kullanlr. Poliretan kpn yaps ak (bo) hcre

tipidir. Darbe hlinde hcrelerde hava darya kap darbeden sonra tekrar hcre tarafndan
emilir. Elastiki olan poliretann yastklama zellii ok iyi olup nem emmez. Yerinde
uygulamada ise kpn rne yapmasn nlemek iin ambalajlanacak rn polietilen bir
film ile sarlr. Sarlan rn, uygun tama ambalajna yerletirildikten sonra kutudaki btn
bo yerler PE kpk ile doldurulur. Ambalajlanacak rn ve kutunun kendisi birlikte bir
kalp grevi yapar. Burada yaplan ilem basit olup bir kpk tabancas ile uygulanabilir.
1.8.3. Kpk PE
Kapal (dolu) hcreli esnek ve hafif bir malzeme olan kpk PE'nin kimyasal zellii
iyidir. Kpk PE iki ekilde piyasadan temin edilebilir. Bunlar apraz bal ve dz bal
olarak snflandrlr. apraz bal PE daha pahaldr ve daha da ardr fakat yastklama
zellii dier tip PE'den ok iyidir. Kpk PE byk bloklar hlinde satlr ve kesilip bi-
ilerek istenilen ekil verilebilir. Ayrca hem sl olarak hem de adheziv (yapmay salayan
film tabaka) uygulayarak yaptrlr. Dolaysyla deiik ekilde yastklama malzemeleri
kolaylkla elde edilir. Kpk PE ok deiik amalar ve farkl uygulamalar iin kullanlr.
rnek olarak evlerde kullanlan elektronik aletlerin tanmas srasnda ke takviye paras
veya sarglanmas iin kullanlr.
1.8.4. Hava Kabarckl Film
Genellikle katmanlar arasnda hava kalan iki PE filmden oluur. Rulolar hlinde
tedarik edilip kk cisimleri sarmak iin kullanlr. Ayrca paletli olarak sevk edilen beyaz
ev eyalarnn d ambalaj olarak da kullanlr. Hava kabarckl filmler olduka dayankl,
temiz ve paslandrc etkisi olmayan ambalajlama malzemeleridir. Nem emmez. Yastklama
zellii ani darbelere kar korunmas gerekli cisimler iin uygundur. Fakat titreimlere kar
pek etkin koruma salamaz.
17
1.8.5. Tahta Yn (Ekselsiyr)
Ambalajn iinde ve korunmas arzu edilen rnn etrafndaki boluu doldurmak iin
kullanlan geleneksel bir yastklama malzemesidir. Performans, younluuna ve nem
ieriine baldr. Sebze ve meyve ambalajndan eitli mhendislik rnlerinin ambalajna
kadar kullanlr. Tozlu bir malzeme olduu iin sanayilemi lkelerde sebze ve meyve
ambalajlamada kullanlmas pek kabul grmemektedir. Mhendislik rnleri iin ise tahta
ynnn ierdii nem paslanmaya neden olabilir. Dier taraftan baka rnlere gre baz
avantajlar sunar. Doal bir rn olmas sebebiyle baz hediyelik eya ambalajlarnn
doalln yanstmak iin yararlanlr.4
1.8.6. Krpk Ktlar
Tahta yn ile ayn amala kullanlr. Ucuz ve kolaylkla temin edilmesinin yannda
baz dezavantajlar vardr. Yastklama zellii ok dktr. Nem emer ve hijyenik bir
malzeme deildir. Bu nedenle sanayilemi lkelerde pek kabul grmez.
1.8.7. Oluklu Mukavva
Separatr, ara blme, yalk ve dolgu malzemesi olarak kullanlr.
Resim 1.2: Seperatr

Tek yzl oluklu mukavvalar sarglk olarak kullanlr. Oluklu mukavva darbe emme
zellikleri snrl olup darbeden sonra orijinal hlini almaz. Nemli ortamlarda yumuar fakat
geri dntrldnden kat atk asndan problem oluturmaz. Ambalajn iindeki
camdan mamul rnlerin birbirine arpmasn engeller. ekli dzgn olmayan rnlerin
ambalaj iinde savrulmasn engeller. Ayrca mobilya, aksesuar ve makine paralarnn
ambalajnda da oluklu mukavva kullanlr.
1.8.8. Hava Yastklar
Hava yastklar ok zel korunma gereksinimleri olan ambalajlama uygulamalar iin

kullanlr. Yeni bir almadr. rn ambalajnn iine yerletirildikten sonra ambalaj ile rn
arasndaki boluk, sonradan iirilen yastk klf benzeri hava yastklaryla olas darbelere
kar korunur. Hava yastklar, rnleri nakliye srasnda zarardan korumak iin uygun bir
yoldur. Yklerin kayma ve devrilmesine kar direnci, nakliye srasnda rnlerin bir arada
durmasn salayc hacmi ve boluklar doldurabilen yaps vardr. Hava yastklar tonlarca
basnca dayanabilir.
18
Resim 1.3: eitli boyutlarda hava yastklar
Resim 1.4: Hava yast ile desteklenmi ve desteklenmemi yklerin tama esnasndaki
durumlar
1.8.9. Doru Yastklama Malzemesi Salanmasnda Belirlenmesi Gereken

Temel ltler
Yastklama malzemesi seilirken ambalajlanacak rnn ekli, boyutu ve

arl daima gz nnde bulundurulmaldr. Darbe ve titreim asndan
rnn krlganl, hangi cins ve byklkte bir darbenin rne hasar
vereceinin hesab yaplmaldr.
rnn datmnda ortaya kacak ok ve titreimler rn depoda, ambarda ve
limanda nasl bir ilem ile karlaaca ve deiik tama yntemlerinin rn ve
ambalajna etkileri bilinmelidir.
Alternatif yastklama malzeme ve yntemlerinin zellikleri, maliyet ve temin
edilebilme imkn bilinmelidir.
1.9. emberleme
Tama ambalajlarn kapatmak, desteklemek ya da istenmeyen kiiler tarafndan
almasn nlemek iin metal ya da metal olmayan emberlerle emberleme yaplr. Bu
emberin dayankll gerilme dayankll cinsinden ifade edilir. Kesitleri farkl olan
malzemelerin karlatrlmas iin kopma direncinden yararlanmak daha uygundur. Kopma
direnci, gerilme dayankll ve kesit alannn arpm ile elde edilir. Plastik emberlerin
kopma direnci ancak % 40tr.
19
emberler; ham madde, en, kalnlk, yzey ilemesi ve rengine gre ok deiir.
Karton kutular iin en yaygn 13 mm eninde 0,5 ile 0,9 mm aras kalnlnda PP emberler
kullanlr. Naylon, polyester ve eitli kopolimerlerden oluan daha direnli ancak biraz
pahal plastik emberler de retilmektedir.
Gerilim altnda tutulan plastik malzemeler, kendi zelliklerine gre zaman iinde
esnekliini kaybeder.
Resim 1.5: Plastik ambalaj emberleri

Metal olmayan emberler ya sl olarak yaptrlarak ya da toka ve klipsler ile
birbirine balanr. Isl yaptrma gn getike yaygnlamaktadr. Metal emberler ise
kvrlarak birbirine kenetlenir. En yerinin dayankll, normal olarak emberin
dayankllndan daha dktr. Piyasada el ile yaplan emberlemeden otomatik makine ile
yaplan emberlemeye kadar eitli alet ve gereler bulunur.
Gnmzde plastik emberleme ok yaygn olarak kullanlmaktadr. elik emberler

ise daha ar tama ambalajlar iin kullanlr.
Resim 1.6: elik emberler
20
UYGULAMA FAALYET
YGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarn uygulaynz.
Ilem Basamaklari neriler

Amabalajn tanmn yapnz. inde rn bulunduran her kabn
ambalaj kapsamnda olmadna dikkat
ediniz.
Trkiyede ambalajn tarih geliimini Ambalaj teknolojisinde bulunduumuz
anlatnz. noktay dnnz.
Ambalajlarda aranan zellikleri ve Bir ambalajdan kendi beklentilerinizi
ambalajdan beklenen ilevleri saynz. de gz nne alnz.
Sektrlere Gre Ambalaj Kullanm
konulu bir sunu hazrlayarak Ders retmeninizle ve bilgisayar
arkadalarnza anlatnz. retmeninizle irtibata geiniz.
Ambalaj maliyetlerinin en aza

indirilmesinin doru bir yaklam olup Yanl ambalajlamadan doabilecek
olmadn snf ortamnda arkadalarnz hasarlar gz nne alnz.
ile tartnz.
Multinite, varyete ve kombinasyon Spermarketlerde bu ekillerde
ambalaj trleriyle ilgili evrenizden birer ambalajlanm rnlere
rnek fotograflaynz ve snfta paylanz. rastlayabilirsiniz.
Yastklama malzemelerinin
kullanlmad tamalarda rnde Bu alma, resimler ieren sunu ya da
oluabilecek durumlar aklayan bir yazl bir rapor olabilir.
alma yapnz.
21
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde verilen bilgiler doru ise (D), yanl ise (Y) yaznz.
1. ( )Ambalaj rnn tamamlaycsdr.

2. ( )Ambalaj rn taklit edilmelere kar korumaz.
3. ( )Ambalaj rnn depolama kapasitesini drr.
4. ( )Yastklama malzemeleri oku emerek darbenin rne ulamasn engeller.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
5. Aadakilerden hangisi ambalajdan beklenen ilevlerden deildir?

A) Nem ve atmosferik etkiler ynnden koruma
B) Mamulleri bir arada tutmas
C) Yok edilmesi iin ilave masraf gerektirmesi
D) indeki mamul hakknda gerekli bilgileri bulundurmas
6. Aadakilerden hangisi ambalajlamada genel ilkelerden deildir ?

A) Gereksiz masraflardan kanma ilkesi
B ) Sat ve kullanm kolaylatrma ilkesi
C ) Amaca uygun olma ilkesi
D ) Ek masraflara katlanma ilkesi
7. Herhangi bir rn tketiciye veya nihai kullancya ulatrmak amacyla sat noktasnda
sunulan, bir sat birimi olarak tanmlanan ve rnle birlikte satn alnan ambalaj
aadakilerden hangisidir?
A) Nakliye ambalaj
B) Sat ambalaj
C) Multinite ambalaj
D) D ambalaj
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru kelimeleri yaznz.
8. Birden fazla ve birbirine benzeyen ama birbirinin ayn olmayan ambalajl mal ieren ve
perakende ticarete arz edilen ambalajlara .. denir.
9. rn tama ve datm srasnda oluacak titreim, ok ve darbelerden koruyan

malzemelere .. denir.
10. ., ierisinde rn bulunan koruyucudur.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise kontrol listesine geiniz.
22
KONTROL LSTES
Bu renme faaliyeti kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz

becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Amabalajn tanmn yapabiliyor musunuz?

2. Trkiyede ambalajn tarih geliimini anlatabiliyor musunuz?
Ambalajlarda aranan zellikleri ve ambalajdan beklenen ilevleri
3.
sayabiliyor musunuz?
4. Ambalajlamada genel ilkeleri sralayabiliyor musunuz?
Ambalajn kullanm alanlarn sektrlere gre anlatabiliyor
5.
musunuz?
6. Ambalaj maliyetlerinin yapsn anlatabiliyor musunuz?
7. Genel ambalaj snflandrlmas konusunu anlatabiliyor musunuz?
Yerine getirdii fonksiyonlar asndan ambalaj eitlerini
8.
sralayabiliyor musunuz?
Perakende sata sunum ekline gre multinite, varyete ve
9.
kombinasyon ambalajlar anlatabiliyor musunuuz?
Yapld malzeme cinslerine gre ambalaj eitlerini sayabiliyor
10.
musunuz?
Ambalajlamada kullanlan yastklama malzemelerinin kullanm
11.
amalarn anlatabiliyor musunuz?
DEERLENDRME

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
23
RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
E
AMA
Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemeleri, bilgisayar gibi donanm ve

ara gereleri kullanarak ISO kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama
malzemelerinden ahap ve kt kkenli ambalajlar ve bunlarn kullanm alanlar ile ilgili
bilgi edineceksiniz.
ARATIRMA
Ahap kkenli ambalaj malzemelerinin zelliklerini, eitlerini ve hangi

rnlerde kullanldn aratrnz.
Kt kkenli ambalaj malzemelerinin zelliklerini, eitlerini ve hangi
rnlerde kullanldn aratrnz.
2. AHAP VE KIT KKENL

AMBALAJLAR
2.1. Ahap Kkenli Ambalajlar
Ahap kkenli ambalajlara ait zellikler aada aklanmtr.
2.1.1. Ahap Ambalajlarda Temel ltler
Dnyann en eski ambalajlarndan ahap ambalaj; sertlik ve dayankllk

zelliklerinden dolay ar krlgan yklerin, havalandrma zelliinden dolay taze meyve ve
sebzenin ambalajlanmasnda yaygn olarak kullanlr. Ahap ambalaj en ucuz ambalajdr,
varsaym bugn artk tmyle geerliliini yitirmitir. Yksek kaliteli keresteden yeni
teknolojilerle retilen sandklar, ilkel teknoloji ve uygun olmayan keresteden retilen
sandklar arasnda fiyat fark mevcuttur. Ancak burada sonu nemlidir. Sonuta ucuza
temin edilen sandk stlendii ilevi yerine getiremeyip iindeki rne zarar verdiinden
daha pahalya mal olur.
30
Resim 2.1: Ahap ambalaj
Ahap ambalajn malzemesi odundur. Odunun younluu 0,32 g/m3ten 1,15 g/m3e
kadar deiir. Younluu yksek odunlarn ivi tutma zellikleri ve direnci yksektir. Ancak
byk atlama ve bzlme zellii gsterir. Odunlar dayanm ve ivi tutma zelliklerine
gre drt gruba ayrlr:
Yumuak, hafif sert odunlar; am, ladin, kestane, kavak, hlamur gibi
aalardan oluur. Bu gruptaki odunlar, ikinci gruba gre daha fazla atlamaya
eilimi olan odunlardr.
Byk ivi tutma gc olan karaam, saram gibi aalardan oluur.
Orta sertlikteki odun cinslerini kapsar. Bu grup 2. grup ile ayn fiziksel
dayankllkta ve ivi tutma gcndedir, atlamaya kar daha dayankldr. Bu
grup, telli kontrplak kutularn birok ksmnn yapmnda kullanlr.
Bu grup mee dibudak, ceviz, kayn gibi sert odunlar ierir. Bu gruptaki
aalarn ilenmesi zordur, bunlarla ok salam telli ve kontrplak kutu yaplr.
Kutu yapmnda kullanlan odunun rutubetinin % 15 dolaynda olmas ve
malzemede atlak, yark, apraz damar, rk, bcek yenii gibi kusurlarn
olmamas verimli bir ahap ambalaj elde edilmesi iin ok nemlidir. Ayrca
kutu retiminde kullanlacak ahapta, budak byklnn geniliin te
birinden fazla olmamasna, ivi aklacak yerlerin budaksz olmasna dikkat
edilmelidir. Ahaptaki nem oran da dayanmn etkileyen nemli faktrlerden
biridir. Ahaptaki nem miktar azaldka dayanm artar.
2.1.2. Ahap Ambalaj Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler
Kerestenin younluu, dayankll ve aklan ivilerin kolay ya da zor

sklmesiyle direkt orantldr. Kuruduktan sonra younluu 640 kg/m3
ten yksek olanlar ambalaj iin kullanlmamaldr. Benzer ekilde younluu
350 kg/cm3 ten dk olan kereste ise sandk retmek iin yeterli derecede
dayankl olmaz.
31
Kerestenin nem ierii: Biilen kerestenin byk bir ounluunun nem ierii
% 30 - 40 arasndadr. Ambalaj iin en uygun kerestenin nem miktar % 15 - 20
olmaldr. Bu say, kuruduktan sonra kerestenin ekmesiyle tamada arlk
tasarrufu bakmndan nemlidir.
Kerestenin kalitesi: Biilen kerestenin hafif ya da ciddi birtakm hatalar
olmamaldr.
Kullanlan iviler: Ahap sandklarn oluturulmasnda ve kapann
aklmasnda ok eitli iviler kullanlr. Oluklu ya da zel di alm ivilerin
kullanlmas tercih edilmelidir.
Kullanlan kerestenin boyutlar: Ahap esasl kutu ya da sandk retmek iin
uygun boyutlu kerestenin seilmesi hem ekonomik nedenlerle hem de ortaya
kan ambalajn dayankll iin ok nemlidir.
Sandn iine konulacak rnn arl, sandk seiminde gz nne alnmas
gereken bir baka noktadr.
2.1.3. Ahap Kkenli Ambalaj eitleri
Ahap kkenli ambalaj eitleri aada aklanmtr.
2.1.3.1. Paletler
Paletler ile ilgili bilgi iin Paletler ve Konteynerler modlne baknz.
2.1.3.2. Sandklar
ivili sandk
Bunlar; bir dip, iki yan, iki ba ve bir kapan birbirine iviyle tutturulmu paralel
yzl ahap ambalajlardr. Kullanm alanna gre ok deiik monte edilmi ivili sandklar
mevcuttur.
Resim 2.2: ivili sandk
32
Lata sandk
Tm elemanlar belirli aralklarla dizilmi latalardan olumu, yan ve ba elemanlar

ke ve ba talar ile tutturulmu sandktr. Bu sandklar dtan gelen gerilimlere talar
sayesinde kar koyarlar. Latal sandn bu zellii dier sandklarda yoktur. Lata sandn
dayanklln artrmak iin metal erit ember de kullanlr. Lata sandn yapmnda
kullanlan ahaplarn seimi, zerine binen yke gre yaplmaldr. Lata sandklarda kegen
olarak kullanlan yap elemanlar ok nemlidir. Lata sandklarda kegen yerletirme,
paralel ya da dik yerletirmeye gre dayankll on kat artrr.
Resim 2.3: Lata sandk

Papel
Demonte sandk malzemesi niteliindeki papel, zellikle kavak aac olmak zere
soyulmaya uygun yumuak aa tomruklarnn istenilen milimetrik boyutta, otomatik torna
makinelerinde seri ve ok hzl bir ekilde soyularak 3,8 mm'den 8 mm'ye kadar kalnlkla
elde edilir. Soyulduunda ok ya durumda olan papellerin modern retim tesislerinde
bulunun zel kurutma frnlarnda fazla nemi alnarak dayanm artrlr. Bylelikle
kflenmesi nlenir ve ok hafifler. Frnlanan papeller, balama eritleriyle bandajlanarak
paketlenir. Papeller, tel diki ya da agraf makineleri kullanlarak retilen meyve, sebze
sandklarnn ana malzemesini oluturur. Acil sandk gereksinimlerini karlamak iin
papeller byk bir olanaktr. Sandklara konulacak tarmsal rnn topland alanlarda
papellerden st ak Hollanda tipi sandk retmek ok kolaydr. Ayrca gerektiinde
papeller palet tahtas ilevini de grebilir.
33
Resim 2.4: Papel ve papelden yaplm sebze kasalar
Tel dikili sandk

Tel dikili sandk; temiz, kokusuz, przsz yzeyli, milimetrik boyutlu, frnlanm
papeller ile talarn, zel alaml direnli tellerle ok duyarl otomatik makinelerde
dikilmesiyle oluturulur. Tel dikili sandklar dz ve korumal ortamlarda tanmal,
depolanmaldr. Tel diki sandn yapmnda nc grup ve drdnc grup ahaplar
kullanlr ancak kullanlan malzemede budak apraz damar gibi kusurlarn olmamasna,
ahaptaki rutubetin % 10 dolaylarnda olmasna zellikle dikkat edilmelidir.
34
Resim 2.5: Tel dikili sandk
ivili sandk iin kullanlan mal-zeminin yarsndan ayn zellikli tel dikili sandk
retilir.
ivili sanda gre daha ekonomik olan tel dikili sandklarn darbelere kar direnci
daha azdr ve dzgn istiflenmeleri olas deildir. Ancak alr katlanr zellikte retilen tel
dikili sandklarn byk kullanm avantajlar vardr. Bunlar:
Alr katlanr zellii nedeniyle bo iken dz tabakalar hlinde durur.

Bylece rn dolum yerinde, stoklamada ve zellikle tamada ok byk
lde maliyet ve alan tasarrufu salar.
ok ksa zaman dilimi iinde montaj yaplarak kullanma hazr hle
getirilir. indeki rn kontrol amacyla defalarca ap kapamak mm-
kndr.
Ana malzemesi olan papeller zel kurutma frnlarnda kurutulduundan
son derece hafiftir. Kflenmez, stelik zel dizayn nedeniyle rnn
doal havalanmasn salar.
Nem, su ve dier iklim koullarna dayankldr.
Balant telleri esneklik saladndan iindeki rn sallanma, dme,
basn, arpma gibi etkilerden korur.
Kullanlan ileri teknolojiler nedeniyle ksa zamanda ve ok byk lekte
retilir.
rnn zellik ve konumuna uygun olarak paletli ya da demonte paralar
hlinde retilir.
ok geni bir kullanm alanna sahiptir.
35
Katlanabilir sandk
Katlanabilir sandk kapak ve kenar yap elemanlarnn demontajna gerek kalmadan

katlanabilme zelliine sahip sandklardr. Bu sandklarda tayc palet dorama kalitesinde
am kerestesi, ivi ve yaptrma ile birletirilir. Taban ve kenarlar; i basnca kar yan
panolar takviye eden galvanizli metal paralarla donatlr. Ancak tel kullanmnn yaratt
salamlk ve esneklik lsn yakalayabilmek iin papel yerine tahta plakalar ya da yaygn
olarak suya dayankl kontrplak paralar kullanlarak retilir.
Resim 2.6: Katlanabilir sandk

Dibi kendiliinden kapanan sandk
Paletsiz, ok hafif, katl hlde ok az yer tutan kk boyutlarda katlanabilir sandktr.

Hibir alet ya da birletirme paras kullanmadan sratle hazr hle getirilme, salamlk,
boken depolamada yer kazanma, standart ya da l zerine retim mallarnn gvenlii,
tasarm, iindeki rnn kimliini belirtme avantaj, kilitleme olanana sahiptir. Dibi
kendiliinden kapanan sandklar 6 ya da 10 mm'lik kontrplaktan retilir. Tekrar
kullanlmayan ve tekrar kullanlabilen tipleri mevcuttur. Bu sandklarda yan plakalarda, elle
tutma oyuklar, kulplar, kapak zerinde kilitleme mandallar mevcuttur.
Resim 2.7: Dibi kendiliinden kapanan sandk
36
2.2. Kt ve Kt Esasl Ambalajlar
Gerek doaya gerekse insan salna etkisinin en az olmas ve geri dnmnn
kolay ve sonsuz olmas nedeniyle kt ambalaj evreye ve sala saygl tm kullanclar
tarafndan tercih edilen ambalaj trdr.
Kt ve kt esasl ambalaj eitleri arasnda sarglama ktlar, kt torbalar,

karton ambalajlar, kt esasl viol ve tepsiler, kompozit kutular, oluklu mukavva kutular,
kt esasl variller, kartl ambalajlar saylabilir.
Kt kkenli ambalaj malzemelerinin kullanm alanlar yle sralanabilir:
Konserve kutularnn, makarna paketlerinin, ikolata paketlerinin ihracat iin bir

araya getirdii mukavva kutular olarak,
eitli margarin, peynir, tereya paketlerinin bir araya getirilerek toptanc ve
perakendecilere naklinde kullanlan kutular olarak,
eitli tekstil mamullerinin perakende satnda, elde tamay kolaylatran
karton antalar olarak,
Ayakkab sanayinde gnderme kutular olarak,
Metalden yaplm eitli kk mamuller, pense, tornavida ve eitli elektrikli
ev aletleri, buzdolab, televizyon gibi yerlerde ikincil ambalaj olarak kullanlr.
Ambalaj malzemesi olarak kt ve kartonun tercih edilmesinin sebepleri unlardr:
Maliyeti azdr.
Gnmzn byk problemlerinden olan p ve atklarn yok edilmesi
sorununun da hlledilmi olmas tercih sebebidir. nk yaklarak ve eritilerek
zararsz hle getirilebilir.
Az yer tutar.
Depolama ve tama masraflar dktr.
Resim 2.8: Kt kkenli kutular
37
Kt; ister ambalaj kd olarak ister karton ya da oluklu mukavva olarak kullanlsn
iki hedefe younlamtr. Bu hedefler evre ve kullanm kolayldr.
2.2.1. Sarglama Kd
Kt esasl ambalaj malzemelerinin ana ham maddesi kttr. Ambalaj kd ve

sarglk yapmnda kullanlan ktlar ok eitlidir.
Kraft ktlar: Genellikle ine yaprakl yumuak aalardan elde edilen

dayankl bir kt eididir.
Kraft kt ok salam bir rndr. Genellikle 70 180 g/m arlnda retilir.

Salam ve hafif sarma ilemi iin kullanlabilir.
Resim 2.9: Kraft kt
Taklit kraft ktlar: Kraft kd kadar dayankl olmamakla beraber ucuz

olmalar nedeniyle kraft kd yerine kullanlabilir.
Sfit kd: zerine bask yaplabilir. Daha ok kk torba, poet yapmnda
etiket olarak ve folyo laminasyonlarnda kullanlr.
Parmen kd: Parmen ktlar kokusuz, tatsz, ya ve suya dayankl saf
selloz ktlardr. Yal biskvi ve dier unlu mamuller, tereya, margarin,
peynir, taze ve kzarm balk, krmz ve beyaz ambalajlanmasnda geni lde
kullanlr.
Taklit parmen kd: Et, sosis, salam gibi yksek oranda ya ieren
gdalarn, tereya ve margarinlerin ayrca kokunun muhafazasna da imkn
verdiinden kahve, hazr orba ve nem geirmez zellii olduundan hem ya
hem su oran yksek gdalarn ambalajlanmasnda kullanlr.
Hutpak kd: Dk gramajl ve dayankl bir kt olup daha ok meyve ve
sebzelerin ambalajlanmasnda kullanlr.
Neme dayankl ktlar: Nemli koullarda uzun sre zelliklerini
koruyabildiklerinden zellikle balk ve et ambalaj olarak uygundur.
pek ktlar: Kolaylkla bklebilen ve hava geirgenlii ok yksek olan
malzemelerdir. zellikle limon portakal gibi rnler iin sarglk olarak
kullanlr.
38
Ondle kt: Ondle kt A ve B dalga yani iri ve ince dalga olarak retilen
bu mamul biri dz dieri ondle eklindeki kttr. Deiik enlerde, eitli
rnlerin ambalajlanmasnda kullanlan bir materyaldir. Bobin olarak retilir ve
kilogram cinsinden satlr. 1 m nin arl yaklak 175225 gram arasndadr.
Resim 2.10: Ondle kt
Pratik olarak her cins sarglama kd, eitli ilemlere tabi tutularak koruyucu
zellikleri, makinede ilenebilmesi ve bask uygulanabilme zellii gelitirilebilir. Bu tip
ilemlere; vakslama (mumlama), eitli plastiklerle kaplama, baz kimyevi maddelerin
emdirilmesi, plastik filmlerle ya da alminyum folyo ile laminasyon ve laklama gibi ilemler
dhildir.
2.2.1.1. Sarglama Kd Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler
Sarglama kdnn yzey formasyonu hem sarglama makinesinde

ilenebilmesi
hem de bask uygulanabilmesi iin nemlidir. Yzeyi dzgn olmal ve
zerinde gevek elyaf, boluk ve dier hatalar bulunmamaldr.
Temel arlkta kabul edilen toleranslar +,- % 10 olup ortalamas +,- %5tir.
Katlanmaya dayankl olmaldr. Bklerek sarlan ekerleme ktlarnda
olduu gibi sarglama ktlarnda da kt yrtlmadan ve kopmadan birok kez
bklebilmelidir.
Sertlik, hzl alan makinelerde kullanlacak ktlarda bulunmas gereken bir
zelliktir.
Kdn ekme direnci; otomatik ambalajlama makinelerinde ve bask
uygulamalarnda ok nemlidir. Normal olarak hem makine dorultusunda
(MD) hem de kar ynde (CD) kt rulosunun eni dorultusunda llr.
Otomatik sarglama makinelerinde kullanlacak ktlarda yeterli yrtlma
direnci bulunmas nemlidir. Bu diren hem makine dorultusunda hem de eni
dorultusunda llr.
Elyaf yn kt ile beslenen sarglama makinelerinde levhann uzun kenarna
paralel olmas istenir.
Sarglama ktlar iin uluslararas kabul edilmi tek standart, bu ktlarn
sarld bobinin gbeinin apdr. 70 mm, 76 mm ve 152 mm olmak zere
farkl bobin ap vardr.
39
2.2.2. Kt Torbalar
Kt torbalar en ekonomik ambalajlardr. Bu torbalar eker, tuz, patates gibi eitli

toz ve kat imento gibi endstriyel rnlerin paketlenmesinde kullanlr.
Torba retiminde kraft kd, yal ve glasin, slfit ktlar kullanlr. Yal ve
glasin ktlar ya, koku bariyeri gerektiren rnlerin ambalajnda kullanlr. Slfit kd ise
3 kgdan kk kt torbalarn retiminde kullanlr.
Resim 2.11: Gl dipli kt torbalar
Kt torbalar eitli boyutlarda retilir. Ayrca krkl ve sapl olarak retilen kt

torbalar da mevcuttur. Krkl torbalar, hacimli rnlerin ambalajlanmasnda kullanlr.
SOS ad verilen kt torbalar, kraft kttan tek ya da ok katl kttan retilir. Pirin,
eker, un gibi rnlerin ambalaj olarak kullanlr. Gl dipli torbalar diye adlandrlan el
antas tipi kt torbalar, SOS tipi kt torbalar gibi ayn amala kullanlr. Kt torbalar,
tek ya da ok katl kttan retilir. Ancak kt torbalarn bariyer gcn artrmak iin
kaplanr ya da alminyum ve plastik filmlerle lamine edilir.
2.2.2.1. Kt Torba Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler
Kt torba iinde ambalajlanacak rnn younluu, cinsi, birim arl, zel

gereksinimler
rnn zelliklerine ve zel gereksinimlerine bal olarak torba retiminde
kullanlacak kadn cinsi, zellikleri
Torbann boyutlar, bask ynergesi, miktar
Kt torbalarn dolum ekli, eer makine kullanlacak ise makinenin tipi,
modeli
40
2.2.3. Karton Kutular
Karton kutular ok geni bir kullanma sahiptir. Kuru gda, pastane, dondurma, toz
deterjan, oyuncak, tekstil, saraciye rnlerine kadar birok rnn ambalaj olarak karton
kutu kullanlr. Karton kutular retilirken eitli kalnlkta karton kullanlr.
Teknolojik gelimeler sonucu, karton kutu reticisine byk imknlar sunan kartonlar
mevcuttur. Neme kar direnli, kolay katlanabilir, gdaya uygun, aartc kullanlmadan
retilmi; PE (polietilen), PP (polipropilen) ya da PET (polietilentetraftalat) film ile lamine
edilmi hazr kartonlar mevcuttur. zel olarak yetitirilmi uzun elyafl aalar kullanlarak
retilen kartonlar, klasik kartonlardan daha dk gramajdadr.
Karton kutu yalnzca karton olarak retilmez. Kartonun tek bana sertlik, patlama,
kopma, nem ve su bariyer deerlerinin yetmedii yerlerde, yani iine konulacak rnn
zelliklerine gre karton ambalaj retiminde kullanlan kartonlar, baz zel ilemlere tabi
tutulur. Bir baka i ambalajla desteklenir, kullanlan karton empregne (film kaplama) ya da
lamine edilir.
Kartonun dier ambalaj malzemeleri ile birlikte kullanmyla retilen karton kutularn
kullanm alanlar daha da geniler. Yal bir gda rn, dondurulmu bir deniz rn
ambalajlanmasnda da kombinasyonlu karton kutulardan yararlanlr. Karton kutunun
retimine balamadan nce kutunun yaps tasarlanr. Yapsal tasarm sonucu taslak (blank)
olarak adlandrlan yatay konfigrasyon elde edilir. Bu taslak kesilir, pilyaj yaplr ve
katlanlarak kutu oluturulur. Taslaklarn karton plakas zerine mmkn olduu kadar az
atk oluturacak ekilde yerlemesi nemlidir. Karton kutunun tayc katman (web) ve
levha bykl reticinin ve bask yaplacak makinenin bykl kapasitesiyle yakndan
ilgilidir. Bunlar standartlatrlmamtr.
2.2.3.1. Karton Kutu Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler
Ambalajlanacak rnn ekli, bykl, birim arl ve rnn yaps, gda

ise zel gereksinimleri ayrntl olarak bilinmelidir.
Kutu retiminde, kullanlacak rne gre seilen kartonun zellikleri (ka

gramdan hangi zelliklere sahip kartonla kutunun retilecei) tespit edilmelidir.
Kutu taslaklarnn tipi, mmknse Avrupa Kutu reticileri Derneinin kod
numaras kullanlarak ilgili llerin ayrntl bir teknik izim zerinde
aklanarak yaplmas kutu reticisinden istenmelidir.
Bask ynergesi olmaldr.
Gereksinim duyulan miktar (Karton kutular, ideal koullar olan 20-250Cde %
50 nem ortamnda bile en fazla ay depolanabilir.) belirlenir.
41
2.2.4. Kt Esasl Viol ve Tepsiler
Kt esasl viol ve tepsiler, kalplanm kt hamurdan retilen tepsilerdir. Bunlar

yumurta, taze et, sebze ve meyve ambalaj olarak kullanlr. Viol ve tepsi retiminde
kullanlan ham madde kalplanmadan nce renklendirilebilir.
Resim 2.12: Kt esasl tepsi
Tepsi ve viollerin retiminde geri dntrlen atk kt da kullanlr. % 100 atk

kttan retilen viol ve tepsiler mevcuttur. Olduka hafif olan kt viol ve tepsiler, iyi bir
emme zelliine sahip olup st ste istiflenebilir. Hava ve su buhar geirgenliine sahip
olan bu ambalajlar, zellikle taze meyve ve sebzelerin tanmas, depolanmas srasnda
kullanlr. Hafif olmalar nemli bir avantajdr. Nakliye maliyetlerini ykseltmez.
Resim 2.13: eitli violler
Bu ambalaj maliyeti dk bir ambalajdr. Ancak burada kalp maliyeti yksektir. Bu

nedenle az miktarda retilmesi kullancya pahal gelir. Bu ambalajlarda verim iin miktar
yksek olmaldr. Yumurta viollerinde olduu gibi standart modelleri de vardr.
2.2.5. Kompozit Kutular
Kompozit ambalaj malzemeleri en az iki farkl malzemenin tam yzeylerinin

birletirilmesi ile elde edilir. Farkl malzemelerin birlikte kullanmndaki ama dayankll
artrmak, esneklii artrmak ve malzemelerin kendilerine zg zelliklerini birletirmektir.
Bu ambalajlar genelde evlerde kullanlan hazr orbalarda, meyve sularnda karmza

kar. Bu kutularn en byk avantaj metalden daha ucuz ve hafif olmalardr. Ayrca ok
eitli kapak kullanmna uygundur. Metaller kadar neme dayankl ambalajlar deildir.
42
Resim 2.14: Karton-alminyum kompozit kutu
Plastik-alminyum kompozit ambalajlar
Karton-polietilen kompozit ambalajlar
Kt-polietilen kompozit ambalajlar
Plastik-kt-alminyum kompozit ambalajlar
Kt-alminyum kompozit ambalajlar
Resim 2.15: Plastik-alminyum kompozit kutu
Kompozit kutular; gvdesi karton, alt ve st kapaklar farkl malzemeden, kapaklar

kt, metal, plastikten ya da bunlarn birleiminden retilen kutulardr. Kompozit kutularda
gvdeyi oluturan ana malzeme kartondur. Kutuya bariyer zellii kazandrmak iin karton
gvde, alminyum folyo ya da plastik film ile kaplanabilir. Kapaklar; kt, metal, plastik ya
da bu malzemelerin kombinasyonu olabilir. Esas olarak iki eit kompozit kutu vardr.
Bunlar spiral ve heliseldir. Bu kutularn her ikisi de ya monte edilmi ya da kutu retimini
kendisi gerekletirecek olanlar iin komponent olarak satn alnmtr. Bu ambalajlar, toz ve
taneli kuru rnlerin ambalajlanmasnda kullanlr. Metal kutularn yerine kullanlan bu
kutularn avantajlar; metal kutudan daha ucuz olmas ve kullanlacak kapak malzemesi
konusunda geni bir alternatife sahip olmasdr. Ancak kompozit kutular, neme kar metal
kutular kadar dayankl deildir.
43
Resim 2.16: Kompozit kutu
2.2.6. Oluklu Mukavva Kutular
Oluklu mukavva, bir veya daha fazla oluklu tabakann alt ve/veya st yzeylerinin dz
tabaka ile kaplanmasyla meydana gelen mamuldr. Oluklu mukavva kutular, en yaygn
kullanma sahip ambalaj malzemesi olup lineer denilen iki d kt ve ondle denilen bir ara
kttan oluan oluklu mukavvadan retilen iindeki rn koruyan, tayan ve satlmasna
yardmc olan ambalajlardr. D ambalaj olarak adlandrlan oluklu mukavva kutular,
datm sistemlerinde deniz ve hava tamaclna uygun ambalajlardr. zel gereksinimlere
uygun olarak kaplama kullanlarak da retilirler. Oluklu mukavva kutular, ilerine konulan
rn korumadaki stnlklerinin yannda zerlerine bask yaplabilmesi, hafif olular
nedeniyle deiik amalarla kullanlr.
2.2.6.1. Oluk Tipleri
Oluklu mukavva retiminde yararlanlan be tip oluk vardr. Bunlar; A, B, C, E

harfleriyle tanmlanr.
A dalga (iri dalga): Bir metredeki oluk says 104 125, oluk ykseklii 4,5
mm - 4,7 mm arasnda olan oluklu mukavvadr. Tayc olmayan rnlerin
ambalajlanmasnda ve birok sra st ste istiflenecek ambalajlarn yapmnda;
yastk grevi yapmalar ve ok emici olmalar nedeniyle ara blme, takviye vb.
malzemenin yapmnda baaryla kullanlr. A tipi oluklu mukavva en iyi alt ve
st sktrma dayankll gsterir. Genellikle sebze ve meyve kutularnn
retiminde kullanlr.
A dalga (iri dalga)
44
B dalga (ince dalga): Bir metredeki oluk says 150 184, oluk ykseklii 2,1
mm - 2,9 mm arasnda olan oluklu mukavvadr. Oluk yksekliklerinin ve dalga
aralklarnn az olmas nedeniyle yzey ezilmesine kar dierlerinden daha
dayankl olan B dalga, baskya kar daha uygun yzeye sahiptir.
B dalga (ince dalga)
C dalga (orta dalga): Bir metredeki oluk says 120 - 145, oluk ykseklii 3,5
mm - 3,7 mm arasnda olan oluklu mukavvadr. C tip, A tipi gibi en iyi alt ve
st sktrma dayankll sergiler.
C dalga
E dalga (mikro dalga): Bir metredeki oluk says 275 - 310, oluk ykseklii
1,15 mm - 1,65 mm arasnda olan oluklu mukavvadr. nce bir dalga olan E
dalga oluklular, dayanksz tketim mallar ve hediyelik ambalajlar iin
kullanlr.
E dalga (mikro dalga)
K dalga (ok iri dalga): Bir metredeki oluk says 90 - 103, oluk ykseklii 5,6
mm - 8,5 mm arasnda olan oluklu mukavvadr.
2.2.6.2. Oluklu Mukavva Tipleri
Oluklu mukavva kutu retiminde drt tip bulunur.
Tek yzl oluklu mukavva: Bu malzeme, sarglama, sktrma ya da

yastklama amacyla kullanlr.
Tek dalga oluklu mukavva: , d ve oluklu tabakas olmak zere kttan
oluan oluklu mukavvadr.
ift dalga oluklu mukavva (doppel): A+B, A+C, B+E, B+C gibi ikili
kombinasyonla retilir. Gl olmalar nedeniyle byk yk tayabilir, st ste
istiflenmeye ok uygundur.
dalga oluklu mukavva (triplex): A+B+E, B+A+C gibi kombinasyonlarla
retilir. Hacimli ve ok ar rnlerin tanmasnda kullanlr.
45
Resim 2.17: dalga oluklu mukavva kutu
Oluklu mukavva, i ve d yzde kullanlan oluklu (ondle) kdn cins ve

arlklarna gre, eitli spesifikasyon ve gramajlarda retilir.
Oluklu mukavva kutular retim ekline gre guruplandrlabilir:
Gemeli tip oluklu mukavva kutular

Katlamal tip oluklu mukavva kutular
Srgl tip oluklu mukavva kutular
Bklmez tip oluklu mukavva kutular
Hazr yaptrlm oluklu mukavva kutular
Kesikli tip oluklu mukavva kutular
Ondle Single / Double / Triple Askl Elbise Triplex Kutu

Oluklu Mukavva Levha Kolisi
Kalpl Kilitli Kalpl Sarma Kesikli ve Dz evre Takviye

Kutu Kutu Ara Blme
46
Tam Kapakl Kalpl Kalpl Klitli Klasik A-Box
Kutu Kendinden Geme Tava Koli
Tabanl Kutu
Takm Kalpl
Separatrl zel Tasarm
Koli Kutu
Resim 2.18: eitli oluklu mukavva kutu tipleri

2.2.6.1. Oluklu Mukavva Kutu Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel
ltler
Kutu reticisi ile kutu gereksinimi olan iki tarafn yakn i birlii bir
zorunluluktur.
Ambalajlanacak rnn biimi, boyutu, birim kutu arl ile rnn
kendisinin spesifik gereksinimleri belirlenmelidir.
Oluklu mukavva retimiyle ilgili temel bilgiler ve bu alanla ilgili gelimeler
hakknda mutlaka bilgi sahibi olunmaldr.
Oluklu mukavva kutu siparii veren firma retimde kulland makineler, ham
madde, retim planlar, kapasitesi gibi bilgilere sahip olunmaldr. Mmkn
olan en iyi ham maddenin kullanldndan emin olunmaldr.
Oluklu mukavvann tipi, oluk ekli ve baz arl bilinmelidir.
retilecek oluklu mukavva kutunun uluslararas standartlara gre tanmlanm
ekli, ilgili ller ve bunlarn teknik bir ekille belirlenmesi ok nemlidir.
Kutunun boyutu belirlenirken oluklu kutu reticisinin oluklu levha boyutlar
bilinmeli ve kullanlacak levhadan en ekonomik olarak yararlanlmaldr.
Kutunun salamln etkileyecek teknik ayrntlar bilinmelidir.
Farkl boyutlarda oluklu mukavva sipariinden kanlmaldr.
Oluklu mukavvann boyutlar palet boyutlarna mutlaka uyarlanmaldr.
Kutunun zerine uygulanacak baskyla ilgili ynergeler ok nemlidir.
Sipari miktar ok nemlidir.
Oluklu mukavva kutular paletlenmi olarak kullanlaca yere gelmelidir.
Kutularn herhangi bir ekilde ambalajlama hatas yznden kesilmemi ya da
zedelenmemi olmas ok nemlidir.
47
Kullanlmak zere oluklu mukavvalarn depolanmasnda depolama koullarna
zen gsterilmelidir. Dorudan zemine konulmamal, kutularn konulduu
yerde bir zgara ya da palet olmal ve depo % 50 bal neme sahip olmaldr.
2.2.7. Kt Esasl Variller
Kt esasl variller, genellikle kt ve mukavva bazl malzemelerden retilir. Bu

ambalajlar iade edilmeyen tip tama ambalajlardr. Bu tip varillerin kapaklar
ambalajlanacak rne, dolum, tama ve depolama koullarna gre mukavva, sac ya da
plastik malzemeden retilir.
2.2.8. Kartl Ambalajlar
Dz bir para kartonla paketlenecek rn desteklemek ve rtmek iin ekillendirilmi

bir plastik filmden yararlanlarak oluturulmu ambalajlara kartl ambalaj denir.
Resim 2.19: Kartl ambalaj
Kartl ambalajlarn i k i ana t i p i mevcuttur:
Blister ambalaj
Skin (zar) ambalaj
Skin ve blister ambalajlar genellikle el aletleri, kk oyuncaklar, pil, dolmakalem

ambalaj iin kullanlr. Ancak skin ambalajda gdalar da paketlenir. Kartl ambalajlama
sistemlerinin avantaj, kk paralara kolay sat olana sunmasdr. Kartl ambalajlarda
iine konan rnler kaybolmaz ve arkasndaki kart, hem rn hakknda gerekli bilgileri verir
hem de rnn sat cazibesini artrr. Blister ambalaj ise kapsl, tablet gibi ilalarn
ambalajlanmasnda kullanlr.
2.2.8.1. Skin (Zar) Ambalaj
Skin tipi ambalajlanacak rn, sl yaptrma astara sahip bir karton zerine
yerletirilir. Daha sonra rn zerine bir plastik film konur ve vakum uygulanarak plastik
filmin rn bir deri gibi sarmas salanr.
48
Skin ambalajda rnn kendisi film iin kalp grevi yaptndan ayn ambalajlama
makinesi deiik ekilli rnler ve ayn rnn ksa sreli ambalaj retimi iin kullanlr.
Skin ambalaj termoform makinelerde oluturulan ambalaj trlerinden biridir.
2.2.8.2. Blister Ambalaj
Blister ambalaj, bir plastik film ya da levhadan kalp kullanlarak bir kabarklk
yaratlmasyla oluturulur. Bu kabarklk, ambalajlanacak rnn ekliyle uyumludur. Blister
ambalajlarda nceden syla ekillendirilen kabarck ksma rn yerletirilir, bu kabarck
daha sonra bir plastik film, fleksibl folyo ya da kartonla sl olarak ya da baka bir ekilde
yaptrlr.
Blister ambalajda bir kalba gereksinim duyulduundan skin ambalajdan daha pahal
bir ambalaj trdr. Normal olarak bir kalp, deiik rnler iin kullanlamaz. Bu nedenle
blister ambalajda retim sreci daha uzun olmaldr. Dier taraftan kapatma ileminde, skin
ambalajda olduu gibi havann karton altlktan emilip boaltlmasna gereksinim yoktur.
Blister malzeme, ambalaj yapan tarafndan oluturulabilecei gibi bir uzman

reticiden hazr olarak da temin edilebilir. Hazr yaplm blisterlerin kullanlmas
durumunda, ambalajlama operasyonu iin gereksinim duyulan tek donanm bir sl
yaptrma makinesidir. Eer sl yaptrma makinesi mevcut deilse basit uygulamalarda
bilster, karton altla tel zmba ile zmbalanarak tutturulabilir.
Resim 2.20: Blister ambalaj
49
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem basamaklar neriler

Ahap kkenli ambalaj trleri ve Ders retmeninizle ve bilgisayar
kullanm alanlar ile ilgili bir sunu retmeninizle irtibata geiniz.
hazrlaynz ve bunu arkadalarnz ile
paylanz.
Kt kkenli ambalaj trleri ve Ders retmeninizle ve bilgisayar
paylanz.
Ahap ve kt kkenli ambalajlarn Bu ambalaj trlerinin birbiri yerine
avantaj ve dezavantajlarn aratrma, kullanlabilecei durumlar tespit ediniz.
inceleme ve gzlemlerinize dayanarak
tartnz.
50
LME VE DEERLENDRME
DEERLENDRME
1.( )Kerestenin younluu, dayankll ve aklan ivilerin kolay ya da zor sklmesiyle

direkt orantldr.
2.( )Ambalaj iin en uygun kerestenin nem miktar %15 - 20 olmaldr.
3.( )Taklit parmen kd, ya ve su oran dk gdalarn ambalajlanmasnda kullanlr.
4.( )Kt torbalar en pahal ambalajlardr.
5.( )Kompozit kutular tek bir malzemeden retilir.
6. .., tel diki ya da agraf makineleri kullanlarak retilen meyve, sebze

sandklarnn ana malzemesini oluturur.
7. Dibi kendiliinden kapanan sandklar 6 ya da 10 mm'lik ...tan

retilir.
8. Dz bir para kartonla paketlenecek rn desteklemek ve rtmek iin

ekillendirilmi bir plastik filmden yararlanarak oluturulan ambalajlara
... denir.
DEERLENDRME

51
KONTROL LSTES


Ahap ambalajlarn temel ltlerini doru ekilde anlatabiliyor
1.
musunuz?
2. Ahap kkenli ambalaj eitlerini anlatabiliyor musunuz?
Papeli tanmlayarak nerelerde kullanlabileceini syleyebiliyor
3.
musunuz?
Kt kkenli ambalajlarn tercih nedenlerini anlatabilyor
4.
musunuz?
Kt esasl amabalajlarn kullanm alanlarn anlatabiliyor
5.
musunuz?
Sarglama kd trlerini ve kullanm alanlarn anlatabiliyor
6.
musunuz?
Kompozit kutularn hangi malzemelerden oluabileceini
7.
syleyebiliyor musunuz?
Oluklu mukavva kutularda kullanlan oluk trlerinin neler
8.
olduunu sralayabiliyor musunuz?
Oluklu mukavva kutu salanmasnn temel ltlerini anlatabiliyor
9.
musunuz?
Kartl ambalajlarn trlerini ve kullanm alanlarn anlatabiliyor
10.
musunuz?
DEERLENDRME

52
RENME FAALYET-3
RENME FAALYET-3
RENME
AMA
Snf ve atlye ortamnda, eitli ambalaj malzemeleri, bilgisayar gibi donanm ve

ara gereleri kullanarak ISO kalite standartlarna uygun ekilde ambalajlama
malzemelerinden cam, plastik, metal ambalajlar ve kullanm alanlar ile ilgili bilgi
edineceksiniz.
ARATIRMA
Cam kkenli ambalajlarn zelliklerini ve kullanm alanlarn aratrnz.

Plastik kkenli ambalajlarn zelliklerini ve kullanm yerlerini aratrnz.
Metal kkenli ambalajlarn zelliklerini ve kullanm yerlerini aratrnz.
3. CAM, PLASTK VE METAL KKENL

AMBALAJLAR
3.1. Cam Ambalajlar
Cam ambalaj bilinen en eski ambalaj maddelerinden biridir. Camn ham maddesi
silisli kumdur. Cam silis kumunun eitli katk maddeleri ile birlikte yksek scaklklarda
eritilerek ekillendirilmesinden meydana gelir. Cam ambalajlar iine konulan rnn
grlebilmesi nedeni ile tercih edilen bir ambalaj eididir.
zellikle sv ve yar sv mamullerin ambalajlamasnda kullanlmaktadr. Kozmetik

sanayi, kimya ve ecza sanayinde kullanlmaktadr. Doldurma ve tama esnasnda fazla kayp
vermesi ve arl nedeniyle tama masraflarnn yksek oluu cam ambalajnn
dezavantajlar olarak gze arpmaktadr. Avantaj ise parlak ve i ac olmasdr. Ayrca
hafif camlarn piyasaya kmas alveri yapanlar cezbetmitir. rnein nceden 1 litrelik
ie 1240 g iken bugn 354 g arlndadr. Cam ie gven vericidir. ok nemli bir
zellii de rnn tat ve lezzetini etkilememesidir.
53
Resim 3.1: Cam ambalajlar
Cam, bir ambalaj malzemesi olarak sahip olduu olumlu zellikler nedeniyle gda ve
iecek sektrnde ok yaygn lde kullanlmaktadr.
Cam ambalajlarn olumlu zellikleri:
Sert, salam ve kimyasal adan inert bir malzemedir. ine konulan gda ve
iecek ile hibir etkileim olmaz, zamanla anmaz ve bozulmaz.
Renkli olduklarnda rn belirli dzeyde k etkisinden korur.
Gaz, su buhar, koku ve sv geirgenlii yoktur.
ine konulan rn grlebilir. Bylece tketici satn ald mal hakknda bilgi
sahibi olur. Ayrca retici, iyi bir snflandrma, doldurma gibi nlemlerle
maln daha kolay satabilme olanana kavuabilir.
Isl dayanm yksektir. Sterilize edilebilir.
Biim deitiremez.
basn ve dey yklere dayankldr.
Teneke kutulara gre daha kolay alabilir.
indeki rn tketildikten sonra baka amalarla da kullanlabilir.
eitli biim, byklk ve renkte yaplabilir.
Vakum dolum ve kapama yntemine uygundur.
Makinelerde yksek dolum kapasitesine ulalabilir.
Cam ambalajlarn olumsuz zellikleri:
Ardr, tamada sorunlara yol aabilir.

Krlgandr; darbe, sl ok ve ar i basn gibi etkilerle krlabilir.
ini gsterdiinden reticinin ayklama, snflandrma ve doldurma gibi
ilemlerde ok zenli davranmas gerekir. Bunlar maliyeti artrc etkenlerdir.
Camn k geirmesi, ierdii gdann renginin bozulmasna neden olabilir.
Camn en olumsuz zellii, eitli etkilerle kolaylkla krlabilmesidir. zellikle
camn kimyasal bileimi, cam kabn ekli, ekillendirmede uygulanan scaklk
ve sre ile dier retim aamalar camn krlma nitelii zerinde etkili
olmaktadr. Ancak cam ambalajn dier malzemelere gre dezavantaj gibi
54
grlen krlma dayankll ve k geirme zellikleri, gelien teknolojiye
kout olarak nemli lde iyiletirilebilmitir.
Kalp yapm maliyetlerinin yksek olmas ksa sreli retimi ekonomik olmaktan
karr. Bu nedenle btn cam ambalaj reticileri, standart byklkte ie ve kavanoz
retirler. Standart ambalajlar uzun sreli retildiinden her birim iin kalp maliyeti dk
bir seviyeye indirgemi olur. Bu tip standart ambalajlar iin standart kapaklar mevcuttur.
reticilerin byk bir ounluu bu tr ambalajlar standart renklerde retir. En ok
bilinenleri; effaf (renksiz), yeil ve kahverengidir.
Bir cam ambalajn i basnca dayankll ve genel direnci zel astarlama (kaplama)
ile artrlabilir. Tama srasnda ambalajn d yzeyinde izikler olumasn nleyen bu
astarlar organik ya da metalik esasl olabilir.
3.1.1. Cam Ambalaj Tipleri
Camdan yaplan gda ambalajlar drt grupta toplanabilir.
3.1.1.1. ieler
Biim asndan en yaygn kullanlan ambalaj kaplardr. Sv ve yar sv gdalar iin

uygundur.
Resim 3.2: Cam ieler

3.1.1.2. Kavanozlar
Geni azl cam kaplardr. Sv, yar sv, kk paral, toz, granller ve viskoz
gdalar iin kullanlr. Kapasite ve az llerine gre tanmlanr.
55
Resim 3.3: Cam kavanozlar
3.1.1.3. Bardak Tipi Dz Azl Kaplar
Reel, marmelat, jle ve ezme gibi gdalarn ambalajlanmasnda kullanlan boyunsuz,

az ksmlar gvdesinden daha geni ve dz olan kaplardr.
Resim 3.4: Bardak tipi cam kap

3.1.1.4. Damacanalar
Byk hacimli ielerdir. Boyun ve az ksmlar dardr. Kapasiteleri 3 15 litre

arasnda deiir. Ykleme boaltmada kolaylk salamak ve korumak iin koruyucu d
ambalajyla birlikte kullanlr.
Resim 3.5: Cam damacana
56
3.1.1. Cam ie, Kavanoz Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel ltler
rnn tipi ve zellikleri belirlenmelidir.

rnn zel gereksinimlerinin olup olmad belirlenmelidir.
Standart ie ve kavanozlar kullanlmayacaksa yeni ambalaj tasarmna ynelik
taslak almalar yaplmaldr.
Birim ambalaj iin rnn arl ve hacmi bilinmelidir.
rnn dolum yntemi (scak, souk ya da hacimsel) bilinmelidir.
Dolumun yaplaca makinenin modeli ve teknik zellikleri bilinmelidir.
ie ya da kavanozu kapatma yntemi belirlenmelidir.
Kullanlacak kapak tipi ve kapakla ilgili her trl ayrnt bilinmelidir.
Gereksinim duyulan cam ambalajn tipi, boyutu bilinmelidir.
Cam ambalaj zerinde kullanlacak etiketin tipi belirlenmelidir.
Plastik, petrokimya sanayinde, petrol esansl rn veya yan rnler ile doalgaz ham
madde olarak kullanp bunlarn kimyasal dnmleri ile elde edilen nemli madde
gruplarndan biridir. Hafif olmalarnn yannda paslanmaz ve korozyona uramaz olmalar,
yksek s ve elektrik izolasyonu salamalar, kolay hasara uramamalar, esnek ve yumuak
olmalar ve kolay ekil verilebilme gibi zellikleri; plastikleri vazgeilmez paketleme
malzemesi yapmtr. Plastik hafif olmas yannda istenilen eklin verilebilmesi dolaysyla
gze arpan bir ambalaj malzemesidir.
Resim 3.6: eitli plastik kaplar
Plastik ambalajlar ok geni bir ham madde jeneriinden retilen binlerce eit
malzeme ile ambalaj endstrisinin her alannda kullanlmaktadr. Plastikler, kolay ekil
almalar, gazlara kar koruyucu olmalar, hafif olmalar ve hijyenin kolay salanmas
nedeniyle zellikle kap, ie, tepsi gibi ambalaj retimlerinin en nemli ham maddeleri
arasnda yer almaktadr. Plastik ambalajlarn avantajlar; darbelere kar iyi dayanmas ve
krlma durumunda bile etrafa salmamas, hafif olmas, estetik grnm ve ultraviyole
na kar koruma asndan eitli renklerde retilebilmesi, effaf olmas, ksa sreli
retimlerde ekonomik olmas, cam ambalajla karlatrldnda ok eitli ekillerde
retilebilme olanann olmasdr.
57
Plastik ambalaj yapmnda kullanlan ham maddeler:
Polietilen (PE): Evlerde en ok kullanlan plastik trdr. amar suyu,

deterjan ve ampuan ieleri, motor ya ieleri, p torbalar gibi birok
kullanm alan vardr. Geri dntrlm PEden deterjan ieleri, p kutular
ve benzeri rnler retilebilir.
HDPE (yksek younluklu polietilen): Olduka salam ve ekonomik bir
malzemedir. Doal st rengi grnmndedir. Bu nedenle berrakln nemli
olduu rnlerde kullanlmaz. En ok kullanlan plastiklerden biridir. Dk
maliyetli, kolay ekillenebilmesi ve krlmaya dayankl olmas nedeni ile geni
bir kullanm alanna sahiptir. Plastik tpler, atk torbalar, kseler, kablo
yaltmlar, kovalar, ince tayc torbalar ile st, su, meyve sular, sv
deterjanlar, motor yalar, amar sular, ampuanlar, parfm ve losyon kaplar
HDPEden yaplmaktadr.
Resim 3.7: eitli polietilen ieler

LPDE (Dk younluklu polietilen): Yar saydam veya renklidir. Orta sertlikte ve
dayankl bir plastiktir. Esnek, yumuak, kolay kesilebilir ve burumaz zellie sahip bir
plastiktir. LDPE plastikleri, przsz, esnek ve nispeten saydam olduundan en ok film
ham maddesi olarak kullanlr. LDPE plastikler, pigment ilave edilmezse st beyaz
rengindedir. Ayrca uval, bzg ve germe al, film torbas, p torbas, ekmek ve sandvi
torbas, eitli yiyecek torbalar, gda kutusu, derin dondurucu torbas, ucuz mutfak
malzemesi, bakkal torbalar, margarin tpleri, eitli kavanozlarn esnek kapaklarnn
yapmnda kullanlr.
Polivinilklorr (PVC): Sv deterjanlarn, baz kimyasal maddelerin, salk ve

kozmetik rnlerinin ambalajlarnda kullanlr. Kullanlm PVC ambalajlarndan kirli su
borular, marley ve eitli dolgu malzemeleri retilir.
58
Resim 3.8: PVC ampuan iesi
Polipropilen (PP): Polipropilenden deterjan kutularnn kapaklar, yourt

kaplar, margarin kaplar gibi ambalaj malzemeleri retilir. Ayrca dayankl
olmas ve geri dntrlebilmesi nedeniyle otomotiv sektrnde de nemli bir
kullanm alan bulmaktadr. Geri dntrlm PPden sentetik hal taban,
eitli plastik oyuncak ve krtasiye malzemeleri retilir.
Resim 3.9: PPden retilmi yourt kaplar
Polistren (PS): Rijit ve kpk olabilir. ok ynl ve amal kullanlan bir

plastiktir. Olduka sert, krlgan ve parlak bir plastiktir. Nispeten dk erime
noktasna sahip ok pahal olmayan bir reinedir. Asetonlu ortamda hzla
kabarr. Koruyucu paketleme, yumurta kartonlar, soutucular, tepsiler, fast-
food paketleme kaplar, kahve kaplar, video ve ses kaset kaplar, atal ve bak
takm, su barda, kapaklar, kk botlar ve kpek kaplar polistiren
plastiklerden yaplmaktadr.
Polietilentetraftalat (PET): PET genellikle su, merubat ve ya ielerinin
ambalajlanmasnda kullanlr. Hafif ve dayankl olmas nedeniyle kullanm
alan giderek genilemektedir. Atk PETler, sentetik elyaf ve dolgu malzemesi
olarak deerlendirilebilir.
59
Plastik ie ve kavanozlar birok durumda cam, metal ambalajlara alternatif oluturur.
Bu durum zellikle kozmetik rnler, otomotiv sanayinde kullanlan eitli svlar ve dier
teknik teknolojik rnlerin ambalajlanmas durumunda geerliliini korur.
ie ve kavanozlar ok eitli zelliklere sahip farkl kalitede plastiklerden retilir. Bu

nedenle ambalaj kullancsnn kendi rnnn gerek gereksinimini ve bu rnn
ambalajlanaca plastiin zelliklerini bilmesi gerekir.
3.2.1. Plastik ie ve Kavanoz Salanmasnda Belirlenmesi Gereken Temel

ltler
rnn zellikleri pH deeri, koku zellii, viskozitesi, ultraviyole a kar

korunma durumu (rnn herhangi bir bariyer gereksinimi olup olmad)
bilnmelidir.
Basnca dayankl ambalaja gereksinim olup olmad tespit edilmelidir.
Dolum zellikleri (scak, souk doldurma, hacimsel doldurma), dolum
srecinde gereksinim duyulan s dayankll, dolum ekli (elle ya da otomatik
makinede mi doldurulaca eer makinede dolduruluyorsa makinenin modeli ile
kabul edilebilir ambalaj boyutu snrlar) bilinmelidir.
Kapatma yntemi, kapak tipi tespit edilmelidir.
Eer kapatma otomatik makinede yaplacaksa makinenin modeli (makinenin
teknik izimi) tespit edilmelidir.
Gereksinim duyulan ambalajn retiminde kullanlacak ham madde ve
ambalajn tipi, boyutu, d ve i basnca dayanacak mekanik direnci, gaz
geirgenlii, berrakl, yzey parlakl bilinmelidir.
Tasarm, bask ynergesi olmaldr.
3.2.2. Plastik Variller
Genellikle HDPEden retilir. Plastik variller genellikle sv, toz, macun ve yar kat
rnlerin tanmasnda kullanlr. elik varillerle tanamayan ya da tanmas sakncal olan
rnler plastik varillerde tanr. Ayrca olduka hafif olmalar nedeniyle tama avantaj
bakmndan elik varillere tercih edilir. Plastik varillerin birou kimyevi rnlerin ambalaj
olarak kullanlr. Gda ileme sanayinde ise plastik variller, konsantre meyve suyu, sebze
preleri, turu, sala, salamura balk, reel, maya, zeytinya ve gdalara lezzet verici katk
maddelerinin tanmas ve depolanmas iin kullanlr.
Resim 3.10: Plastik varil

60
3.2.3. Plastik Tpler
LDPEden retilmekle beraber HDPE ve PPde zel amal uygulamalarda kullanlr.

Plastik tpler, genellikle kozmetik ve temizlik malzemeleri, gzellik kremleri ve di macunu
ambalaj olarak kullanlr. Plastik tpler, skldnda alminyum tpler gibi ekil
deitirmez. Gda ambalajnda bu zellik bir kusurdur. nk her skmadan sonra tpn
iine hava emilir. Hava ile birlikte bakteri, mantar vb. tpn iine girer. Plastik tpler, scak
olarak sterilize edilemez.
3.2.4. Plastik Filmler
Tek bana da torba retiminde kullanlr. zellikle nceden ekillendirilmi torbalarn

retiminde en ok kullanlan malzemeler PE ve PP filmlerdir. Kk ve orta lekli
ambalajlama ilemlerinde ve zellikle tekstil rnlerinin paketlenmesinde bu tr torbalar ok
sk kullanlr.
3.3. Metal Ambalajlar

Metal, yeryz tabakasn oluturan eitli minerallerin ilenerek saflatrlmas
sonucunda retilir. Metaller deiik element ve elementlerin bileiminden oluur ve bu
elementlerin ad ile anlr. Ambalaj endstrisinde en ok kullanlan metaller teneke ve
alminyumdur. Gnlk hayatmzda sk olarak kullandmz ya tenekeleri konserve
kutular ve merubat kutular metal ambalajlara rnek olarak verilebilir. Metallerin geri
dntrlmesi ile her eit metal malzeme retilebilir.
Resim 3.11: eitli metal kaplar

Ylda yaklak 2 milyon ton civarnda hurda metal toplanarak geri kazanlr. Hurda
demir/elik kullanm bu alandaki en byk miktar oluturur. Evsel atklar arasnda ise
alminyum iecek kutular nemli bir ham madde ve enerji kaynadr.
Gda sanayinde kullanlan metal kaplar deiik metallerden veya bunlarn

kombinasyonlarndan yaplmaktadr.
61
3.3.1. Gdalarda Kullanlan Metal Ambalajlar
Gdalarda kullanlan metal ambalajlar aada aklanmtr.
3.3.1.1. Kalay Kaplamal elik Kaplar (Teneke Kaplar)
Gda sanayinde en ok kullanlan ambalaj malzemesi teneke kaplardr. Tenekenin

kalnl 0,22 0,32 mmdir. Yzeyinin kalayla kaplanmas suretiyle gda maddesinin
elikle temas kesilir. Kalay kaplamann etkinlii u faktrlere baldr:
Kaplama kalnl
Kaplamann homojen olmas
Uygulanan kaplama yntemi
elik tabakann bileimi
Gdann eidi
3.3.1.2. Lakla Kapl elik Kaplar
Koyu renkli gda maddeleri (vine, zm vb.) teneke kaplara konduu zaman bir sre
sonra bu maddelerin renginde aarma grlr. Bu kalayn renk maddelerini etkilemesinin bir
sonucudur. Ayrca sterilizasyon srasnda gda maddesinde bulunan kkrt, tenekedeki elik
ile FeS (demir slfr) oluturarak renkte kararma meydana getirir. Asitli gdalar (turu gibi)
tenekede korozyona neden olabilir. Bu durum tenekedeki kalayn zerini organik
maddelerden oluan ve lak denen bir madde ile kaplamakla byk lde nlenebilir.
Tenekelerin kaplanmasnda kullanlan laklar be grup altnda toplanabilir.
Oleoresin (yal reine) laklar

Fenolik (phenolik) laklar
Vinil (vinyl) laklar
Epoksi (epoxy) laklar
Akrilin (acrylic) laklar
Aadaki tablo incelendiinde deiik gda rnlerinde kullanlan lak tipleri ve tipik
kullanm alanlar grlebilir.
Kaplama Tipik kullanmlar Tip
Koyu renkli ilek, kiraz ve dier

Meyve lak metal tuzlarndan korunmas gereken Oleoresinli laklar
meyveler
Msr, bezelye ve dier kkrt ieren Sspansiyon hlde ZnO

C lak (C.enamel)
rnler ve baz deniz rnleri ieren oleoresinli laklar
62
Sitrs lak Sitrs rnleri ve konsantratlar Modifiye oleorisin laklar
Deniz rnleri lak Balk rnleri Fenolik laklar
Aluminyum pigmentli
Et rnleri lak Et ve muhtelif zel rnler
modifiye eponlar
St rnleri lak St ve st rnleri, yumurta Eponlar
Sebze sular, renkli meyve sular, Altta oleorisin stte vinil

Gazsz iecekler lak
korrozif meyveler, gazsz iecekler olmak zere iki katl
Tablo 3.1: Gda rnlerinde kullanlan lak tipleri ve tipik kullanmlar
3.3.1.3. Krom Kaplamal elik Kaplar
elik zerine kalaydan baka kaplama maddeleri kullanlabilir. Bunlarn banda krom
ve krom oksit gelir. Hatta krom oksit zerine yeniden gdaya uygun bir baka kaplama
maddesi de kullanlabilmektedir. Bu kaplamalar kalaydan ok daha incedir (4 860 mg /m2)
fakat koruyuculuu ayndr. Kalaysz elik kaplar, bira ve gazl ieceklerin kutulanmasnda
ve ie kapsllerinde geni oranda kullanlr.
Resim 3.12: Krom kapl elik kaplar

3.3.1.4. Alminyum Kaplamal elik Kaplar
Alminyum kuvvetli vakum altnda buharlatrlarak elik levha zerine kaplanr.

Alminyum kaplama kalnl yaklak 0,76 mikrondur.
3.3.2. Alminyum Kaplar
Metal kutu materyali olarak elikten baka son zamanlarda alminyum da fazlaca
kullanm alan bulmutur. Alminyum hava koullarna kar daha dayankldr, hafiftir ve
63
kolay ekillendirilir. Ancak asitlere kar hassas olmas nedeni ile ayn kalnlktaki kalayl
elie kyasla daha dayankszdr ve en nemlisi de lehimlenmesi zordur.
3.3.2.1. Alminyumun Ambalajlamada Kullanlmas
Alminyum, en kullanl ambalaj malzemelerinden biridir. Alminyum, konteyner

imalatndan ila kutularna kadar ok eitli ambalaj uygulamalarna mkemmel cevap verir.
Banyoda di macunu tpnden, marketlerdeki saysz rnler (ikolata vb.) mutfakta folyoya
sarl frn yemekleri ve buzdolabndaki souk merubatlara kadar alminyum pek ok rn
sarar ve korur.
Resim 3.13: Gda ambalaj olarak alminyum

Gda sanayinde alminyumun kullanm son 25 ylda olduka yaygnlatrlmtr.
Alminyumun tercih edilme nedenleri yle sralanabilir:
Mikroorganizma iermemesi
Buhar ve gaz geirgenliinin olmamas nedeniyle paketlenen gda maddelerinin
nemlenmesini ve su kaybn nlemesi
Ya ve yal maddelere yapmamas sebebiyle ya endstrisinde tercih
edilmesi
Deiik dalga boylarndaki nlar yanstarak n etkisiyle maddelerin
bozulmasn nlemesi
Kolayca boyanabilmesi
Tenekeyle karlatrldnda daha hafif, ekillenebilir olmalar
Bu anlatlanlarn yannda dezavantajlar da vardr. Bunlar:
Fiziksel etmenlere kar dayanksz olular

Korozyona uramalar ve paslanmalar
20 mmden ince olduklarnda oksijen ve su buharn geirebilmeleri
64
Pahal bir metal olmalar
Salk asndan zararl olmalar
Geri kazanmlarnn ekonomik olmamas
3.3.2.2. Alminyum Ambalajlarn Kullanlma ekilleri
Bunlar;
Kutu, tp, tava, tepsi ve flar (Gda sanayinde et konserveleri, meyve suyu ve
konsantreleri, alkoll ieceklerin ambalajlanmasnda kullanlr.),
Alminyum folyodan ekil verilmi paket kaplar veya torbalar (Poet tarznda
paketlerde kullanlr.),
Resim 3.14: Alminyum folyolar

ekil verilmi paket kaplar,
Alminyum folyodan torba, poet tarznda paketler,
Metalize filmler,
Konserve kutular,
Deodorant, antibiyotik, sa spreyi, araba parlatcs kutular,
65
Resim 3.15: eitli alminyum kutular
Kimya ve ila sanayinde ie ve damacana yapmnda kullanlr.
66
UYGULAMA FAALYET
FAALYET
Cam ambalajlarn zellikleri, trleri ve Bu alma dijital ortamda sunu ya da
kullanm alanlar ile ilgili bir alma yazl ekilde olabilir.
paylanz.
Cam ambalajlarn zellikleri, trleri ve Ders retmeninizle ve bilgisayar
paylanz.
Metal ambalajlarn zellikleri, trleri, Bu alma dijital ortamda sunu ya da
kullanm alalar ve gdalarda kullanm yazl ekilde olabilir.
ile ilgili alma hazrlaynz ve bunu
arkadalarnz ile paylanz.
67
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmleleri doru veya yanl biiminde deerlendiriniz. Cevabnz

cmlelerin karsndaki kutucuklara (X) iareti koyarak belirtiniz.
1. ( )Cam ambalaj genellikle kat maddeler iin kullanlr.

2. ( )Cam ambalajn sl dayanm yksektir. Sterilize edilebilir.
3. ( )Plastik ar ve ekil vermesi zor bir malzemedir.
4. ( )LDPE plastikler, pigment ilave edilmezse st beyaz rengindedir.
5. ( )Polistren olduka sert, krlgan ve parlak bir plastiktir.
6.Camn ham maddesi .................. .dur.
7.elik varillerle tanamayan ya da tanmas sakncal olan rnler ..

..de tanr.
8. Ambalaj endstrisinde en ok kullanlan metaller .. ve . dur.
9.Bir cam ambalajn i basnca dayankll ve genel direnci

ile artrlabilir.
10. .byk hacimli ielerdir.
DEERLENDRME

68
KONTROL LSTES

1. Cam ambalajlarn zelliklerini anlatabiliyor musunuz?

2. Cam ambalaj tiplerinin kullanm alanlarn anlatabiliyor musunuz?
3. Cam ambalaj salanmasndaki ltleri sralayabiliyor musunuz?
Plastik ambalajlarn zelliklerini renerek arkadalarnza
4.
anlatabiliyor musunuz?
Plastik malzeme eitlerinin hangi tr rn ambalajnda
5.
kullanldn anlattnz m?
6. Gdalarda kullanlan metal ambalaj trlerini anlatabiliyor musunuz?
Metal ambalajlarn ne tr rnlere uygun olduunu tespit
7.
edebiliyor musunuz?
DEERLENDRME

69
RENME FAALYET-4
RENME FAALYET-4
AMA
Snf ve atlye ortamnda, ambalaj malzemeleri ile ilgili mevzuat bilgileri, bilgisayar
gibi donanm ve ara gereleri kullanarak ambalajlarda kullanlmas gereken iaretleri ve
ambalaj ile ilgili mevzuat bilgilerini reneceksiniz.
ARATIRMA
Ambalaj malzemeleri konusunda hazrlanm Trk standartlarn aratrnz.

Ambalajlar zerinde kullanlan iaretleri aratrnz.
Ambalaj standartlar ile ilgili kurulular aratrnz.
4. AMBALAJ ARETLER VE MEVZUATI

(TRK STANDARTLARI)
4.1. Ambalaj aretleri

rnn ambalaj zerinde bulunan yeil nokta amblemi, o ambalaj
piyasaya sren marka sahibinin, Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii
uyarnca geri kazanm sorumluluunu yeil nokta kuruluuna devrettiini
gsterir. lkemizdeki yeil nokta kuruluu EVKOdur. Bu iaret sadece
yeil olarak kullanlacak diye bir zorunluluk yoktur.
4129 Yeil nokta kuruluuna ye olmayp bakanlktan kod numaras

alan iletmelerin kullandklar iarettir.
Geri dnebilir malzeme kullanlm ambalaj iareti: Ambalaj

Atklarnn Kontrol Ynetmelii uyarnca, retilen ve piyasaya srlen geri
kazanlabilir ambalajl rnlerin zerinde kullanlr.
70
Geri dntrlm maddeden elde edilmitir iareti: Bu iaret, rnn
geri dntrlm maddeden elde edildiini gsterir.
Ambalaj malzemelerinin kodlanmas
24 Haziran 2007 tarihli Ynetmelike gre gnlllk esasna dayaldr.
Polietilen tereftalat malzemesinden imal edildiini gsteren kod 1dir.
Yksek younluklu polietilen malzemesinden imal edildiini gsteren kod

2dir.
Polivinil klorr malzemesinden imal edildiini gsteren kod 3tr.
Dk younluklu polietilen malzemesinden imal edildiini gsteren kod

4tr.
Polipropilen malzemesinden imal edildiini gsteren kod 5tir.
71
Polistiren malzemesinden imal edildiini gsteren kod 6dr.
Yukarda saylan plastik malzemelerinin dnda bir malzemeden imal

edildiini gsteren kod 7dir.
Kt/karton malzemesinden imal edildiini gsteren kod numaralar

20,21,2239dur.
Metal bir malzemeden imal edildiini gsteren geri dnm kod

numaralar 40,4149dur.
Cam malzemeden imal edildiini gsteren geri dnm kod numaralar

70,71,7279dur.
72
ISO 9000 standartlarna gre ihracat rnlerinin ambalajlarnda kullanlmas
gereken iaretler:
I. Kuru muhafaza ediniz. V. Dikkat krlacak eya

II. Bu taraf yukar VI. Kanca kullanmaynz.
III. Isdan uzak tutunuz. VII. Arlk merkezi
IV. Donmaktan koruyunuz. VIII. Buradan asnz.
4.2. Ambalaj Mevzuat

Ambalaj mevzuatyla ilgili aklama aada verilmitir.
4.2.1. Mevcut Durum
Ambalaj sanayisinde kullanlan kt karton, plastik, cam ve metal gibi temel ham
maddeler ve bunlardan retilen ambalaj malzemelerine ynelik zel bir mevzuat
bulunmamaktadr.
Bu blmde ambalaj ile ilgili lkemizdeki standartlar ve dzenlemeler derlenmeye

allmtr.
4.2.2. Ambalajla lgili Trk Standartlar
Ambalajla ilgili olarak hazrlanan zorunlu Trk standartlarndan bazlarnn TS

numaralar ve yayn tarihleri unlardr:
73
TS 1924 Nisan 1975 (Tadil 1985/09, 1986/09) konserve
kutular iin (sebze ve meyve mamulleri iin silindirik),
TS 1119 Mart 1985 oluklu mukavvalar iin,
TS 4437 Mart 1985 plastik ila kapaklar (kat ila ekilleri
iin),
TS 4812 Nisan 1986 bklebilir alminyum tpler iin,
TS 5914 Austos 1988 PVC filmler (tarmda kullanlan) iin,
TS 1234 EN 10203 Kasm 1996 tenekeler iin oluturulmutur.
4.2.3. Trk Gda Kodeksi (16.11.1997 Tarih ve 23172 Sayl Resm Gazete)
Trk Gda Kodeksi Ynetmeliinin amac, retici ve tketici menfaatlerini ve halk

saln korumak, gda maddelerinin tekniine uygun ve hijyenik ekilde retim, hazrlama,
ileme, muhafaza, depolama, tama ve pazarlamas salamak zere gda maddelerinin
zelliklerini belirtmektir. Trk Gda Kodeksinin 9. blmnde, gdalarla temasta bulunulan
ambalaj malzemeleri ve bu malzemelerin zellikleri yer almaktadr. Buna gre gdalarn
ambalajlanmasnda kt, metal, plastik ve cam esasl ambalaj malzemeleri kullanlabilir.
Trk Gda Kodeksinin 9. blm:
Ambalajlama;
Ambalajlama materyalleri,
Kt esasl ambalaj materyalleri,
Metal esasl ambalaj materyalleri,
Cam esasl ambalaj materyalleri,
Plastik esasl ambalaj materyalleri ile ilgilidir.
Etiketleme ve iaretleme;
Etiket bilgileri,
Etiket bilgilerinin tanm,
Kk ambalajl gdalarn etiketlenmesi,
D ambalajlarn etiketlenmesi,
Datm ambalajlarnn etiketlenmesi,
Dkme gdalar ile ilgilidir.
Gda ile temasta olan ambalajlarn retimi iin Tarm ve Ky leri Bakanlndan izin
alnmas gerekir. retim izni alnmadan retilen ambalajlarn gda ambalaj olarak
kullanlmalar yasaktr.
4.2.4. Zararl Kimyasal Madde ve rnlerin Kontrol Ynetmelii (21634 Say

11. 07. 1993)
Bu ynetmeliin amac; hava, su ve topraa kararak ksa veya uzun dnemde

ekolojik dengeyi bozan, evre ve insan sal asndan zararl kimyasal madde ve rnlerin
kontrol altna alnabilmesinde idari, teknik ve hukuki prensip, politika ve programlarn
belirlenerek uygulanmasn salamaktadr.
74
Bu ynetmeliin kapsamn; evre ve insan sal asndan zararl ve kimyasal
madde ve rnlerinin ticareti, retimi, ambalaj ve etiketlenmesi, depolanmas, tamas ve
kullanlmas faaliyetlerine ait esaslar oluturur.
4.2.5. Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii(14.03.1991 Tarih Ve 20814 Sayl

Resm Gazete)
Bu ynetmeliin amac; her trl atn evreye zarar verecek ekilde dorudan veya
dolayl bir biimde alc ortama verilmesi, depolanmas, tanmas, uzaklatrlmas vb.
faaliyetlerin yasaklanmas, evreyi olumsuz ynde etkileyecek olan tketim maddelerinin
idaresinin belirli bir disiplin altna alarak havada, suda ve toprakta kalc etki gsteren
kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerinin, doal zenginlikleri ve ekolojik dengeyi bozmasnn
nlenmesi ile buna ynelik politika ve programlarn belirlenmesi, uygulanmas ve
gelitirilmesidir.
Bu Ynetmelikin Ambalaj Atklarnn Geri Kazanlmas balkl 3. blm

kapsamnda yrtlmekte olan kota veya depozito uygulamas ile Ynetmelikin Ek 1inde
17 madde hlinde yer alan st, yourt, ayran, yenilebilir sv ya, su, sala, ketap, konserve
gibi gda rnleriyle, ampuan, sa kremi, deterjan, amar suyu gibi temizlik rnlerini
plastik, metal, cam, ve termoplastik madde ieren karton esasl ambalajlarda piyasaya sren
iletmelerin bu rnlerin bo ambalajlarn her yl belirlenen oranlarda toplama ve kazanma
sorunluluu getirilmitir.
Bu uygulamada; plastik sektrnde PET ambalajlarda; SASA A; cam ambalajlarda

ie cam; metal ambalajlarda (alminyum, teneke) Nacanco A; lamine karton ambalajlarda
ise Tetrapak A mterileri olan dolumcu firmalar adna ambalaj atklarn toplama ve geri
kazanma sorumluluunu ambalaj reticisi firmalar olarak stlenmilerdir.
4.2.6. D Ticarette Mevcut Durum
D Ticaret Mstearl, D Ticarette Standardizasyon Genel Mdrl tarafndan

yaymlanan D Ticarette Teknik Dzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Karar ve bu
karara dayal ynetmelikler ve tebliler ile lkemizin ithalat-ihracatnda standardizasyon ve
uygunluk deerlendirmesine ynelik faaliyetleri ieren teknik mevzuatn tek rejim altnda
toplanmasn salayarak uluslararas anlamalar erevesinde faaliyetlerimizi yrtmek ve
ihracatta d piyasalarda Trk mal imajnn daha da iyiletirilmesi ve marka oluturulmas
amalanmtr.
lkemizde ambalaj malzemelerinin ihracatnda hibir kstlama sz konusu deildir.

Ancak gda sanayi rnlerinin ihracatnda ve ithalatnda standardn uygulanmas zorunlu
rnler mevcuttur (TS 794 domates standard gibi).
hracatta zorunlu uygulamada bulunan ve tarmsal rnleri kapsayan 70 standardn

ou, D Ticaret Standardizasyon 99/2 sayl tebli ile ithalatta da zorunlu uygulamaya
konulmutur. Bu uygulama lkemize kaliteli tarm rnlerinin ithalini salamak bakmndan
75
byk nem arz etmektedir. Zorunlu standart uygulamas ile reticilerin standartlara ve
tketici menfaatlerine uygun retim yapmalar amalanmaktadr.
hracat ve ithalata konu mallarda gerekli grlenlerin teknik mevzuatna ve

standardna uygunluunun veya kalitesinin deerlendirilmesi ve belgelendirilmesi, D
Ticarette Teknik Dzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Karar 07.02.1967 ve 6/7677
sayl Trk Standartlarnn uygulanmas hakknda tzk hkmleri, teknik dzenlemelerde
veya standartlarda belirtilen metotlar ve mstearlka yaymlanacak ynetmelik, tebli ve
verilecek talimatlara gre yaplr.
4.2.7. ISO 9000in Ambalajlama le lgili lkesi
Madde 4.15.4: Tedariki; paketleme, ambalajlama ve iaretleme proseslerinin

(kullanlan malzemeler dhil) belirlenen artlara uygunluunun salandndan emin olmak
iin gereken kapsamda kontrol grevi yerine getirmektedir.
Ambalaj malzemesinin tr rnn yapsna gre belirlenir. Ambalajlama malzemesi

rnn kalitesini etkilememelidir ve rnler uyum iinde olmaldr. Bu durum zellikle gda,
kimyasal, patlayc maddelerde ok nemlidir.
Bir rnn baka bir lkeye gemi ile gnderilmesi sz konusu olduunda, rn
ambalajnn rn gemi ile tamaya elverili olmas gerekir. Bu ambalajn neme dayankl,
sert, tamaya uygun, tuzlu sudan etkilenmeyen bir maddeden yaplmas gerekir.
Eer yeniden kazanlm, eski ve daha nceden kullanlm bir imaj malzemesi
kullanlacaksa eski iaretlerin tamamen ortadan kaldrlmas gerekir. Yeni iaretlemenin
yanl tamay ya da kullanm nleyici nitelikte olmas gerekir. Bu konuda gereken zen ve
aba gsterilmelidir. Ayrca ambalaj markalama iin kullanlacak mrekkep ya da boya
rne zarar vermemeli ve sevkiyat esnasnda silinmemelidir. Raf mr ile snrl gda, ila ve
dier rnler sz konusu olduunda son kullanm tarihi kullancya ya da distribtre bilgi
vermek iin ambalaj zerine ak bir ekilde iaretlenmelidir.
Bazen alc her bir paket zerine tanm, marka ve dier talimatlar ieren spesifik
ambalajlama isteklerinde bulunur. Bu istekler kalite plannda yer almal ve uygulama iin
ilgili tm personele iletilmelidir.
4.3. Ambalaj Standartlariyla lgili Kurulular

Ambalaj standartlaryla ilgili kurulular aada anlatlmtr.
76
4.3.1. Ulusal Standardizasyon Enstitleri
Bu kurulularn adreslerini ISO uluslararas standardizasyon rgtnden salamak

mmkndr. Her lkede geerli olan ambalajlama, etiketleme ve iaretlemeyle ilgili kurallar
hakknda o lkenin ulusal standardizasyon rgtnden bilgi alnabilir.
4.3.2. Ulusal Ambalaj Gelitirme Kurum ve Enstitleri
Dnyada birka geri kalm lke dndaki tm gelimi ve gelimekte olan lkelerin
birer ambalaj rgt bulunmaktadr. Ambalajlamann tm ynleriyle ilgilenen bu
kurululardan belirli tipteki materyal, ambalaj kab ve baz rnlerin ambalajlama
durumlaryla ilgili yrrlkteki standartlar hakknda bilgi almak mmkndr.
zellikle herhangi bir maln ihracatndan nceki pazar aratrmas devresinde sz

konusu mal iin o pazarda geerli olan ambalaj tipleri konusunda bilgi almak zere bu
kurulularla iliki kurulmas yararldr.
4.3.3. Ulusal Ambalajlama ve Ambalaj Materyali malatlar Dernekleri
Sanayilemi lkelerde rastlanan bu tip kurulular, kendi lkelerinde, retmekte

olduklar materyalin kullanld alanda geerli kurallar konusunda yaynlar ve brorler
hazrlamaktadrlar.
4.3.4. Uluslararas Standardizasyon rgt (ISO)
77 lkenin standardizasyon rgtnn, bu arada lkemizde faaliyette bulunan TSEnin

de ye olduu ISO gnmze kadar 2600 madde iin uluslararas standart hazrlayarak
yaynlanm bulunmaktadr. Bu kuruluun eitli rnlerde ilgili almalarn ve
hazrlayarak yaynlad standartlar Trk Standartlar Enstitsnden salamak
mmkndr.
4.3.5. Birlemi Milletler Gda ve Tarm rgt (FAO)
FAO ve ksa ad WHO olan Dnya Salk rgtnn birlikte kurduklar Codex
Alimantarius Komisyonu uluslararas kabul edilen gda standartlar ve hijyen uygulama kod
ve esaslarn saptamaktadr. Anlalaca zere bu almalar dorudan doruya ambalaj
standartlaryla ilgili olmamakla birlikte, gda maddelerinin ambalajlanmasnda kullanlan
materyalin gerek gda maddesine gerekse insan salna olan etkileri konusunda almalar
yapmaktadr. Ayrca bu kurulu bnyesinde bulunan gda maddelerinin etiketlenmesi ile
ilgili komisyon madde standartlarnda yer alan etiketleme kurallar zerinde almalar
yaparak bunlarn basitletirilmesi, gereksiz bilgilerin karlmas gibi konular zerinde
durmaktadr. Ayn komite, ambalajl olarak ihra edilen mallarn etiketlenmesi konusunda
genel esaslar saptam ve yaynlam bulunmaktadr.
77
4.3.6. Avrupa Ekonomik Komisyonu (ECE)
Birlemi miletlere bal blgesel ekonomik komisyonlardan biri olan ECE, zaman
zaman belirli mallarn ambalaj standartlaryla ilgili nergeler yaynlamaktadr. Bu nergeler
ECE ulam blmnn ye lkeler temsilcileriyle birlikte yapt almalar sonucunda
oluturulmaktadr. Bu nergeler ye lkelerce kabul edildii takdirde, bir uluslararas
antlama hkm hlini almakta ve ye lkeler gerekli yasal deiiklikleri yerine getirerek bu
kararlar uygulamaktadrlar.
Avrupa ekonomik komisyonunca hazrlanan tehlikeli maddeler ve abuk bozulabilen

gda maddeleriyle ilgili pek ok nerge sonucunda alnan kararlar bu ekilde uygulamaya
konmutur.
4.3.7. Avrupa Ekonomik Topluluu (AET)
AET ambalaj standartlar ye lkelere ithal edilen veya ye lkeler arasnda ticarete
konu olan mallarn ambalajlanmasyla ilgili ynetmelikler hlinde periyodik olarak
yaynlanmaktadr. rnein 1972 ylndan itibaren AET, zararl mallarn ambalajlaryla ilgili
performans gereksinimlerini yaynlamaya balamtr. AET ynetmeliklerinin bazlar
ambalaj boyutlaryla etiketleme kurallarn da kapsamaktadr.
4.3.8. Avrupa Serbest Ticaret Birlii (EFTA)
AETden farkl olarak bir gmrk birlii olmas nedeniyle EFTA, ye lkelere ithal
edilecek mallarn standartlaryla ilgili ynetmelikler hazrlanmamaktadr. Ancak ye
lkelerin talep ve uygulamalar hakknda bu kurulutan bilgi alnabilmektedir.
4.3.9. Avrupa Ambalaj Federasyonu (EPF)
Avrupa lkelerinin ulusal ambalaj rgtleriyle birok asosiye yeleri olan bu kurulu
gerek Avrupa lkeleri gerekse dier lkelere ambalajlama konusunda bilgi vermekte teknik
yardm, yol gsterme ve dokmantasyon hizmetleri yerine getirmekte, ambalajlama
konusundaki ortak sorunlarn zmlenmesine almaktadr.
Bu kurulu, 1955-1965 yllar arasnda ambalaj standartlar konusunda da almalar

yapmtr. Ancak ISO teknik komitelerinin konuya eilmeleri zerine bu konudaki
almalarn azaltmtr.
4.3.10. Avrupa Oluklu Mukavva malatlar Federasyonu (FEFCO)
FEFCO ve ksa ad ASSCO olan Avrupa Mukavva Kutu malatlar Dernei, birlikte
faaliyet gstererek uluslararas mukavva kutu kodlarn hazrlamtr.
Bu sayede oluklu ve dz mukavva kutu ve kasa dizaynlaryla ilgili uzun tarifler yerine
dnya apnda olarak basit semboller hlindeki bu kodlar herkes tarafndan kolaylkla
kullanlmaktadr. Bu kod sistemi ayn zamanda resm standart yerine de gemektedir.
78
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

Ambalajlar zerinde kullanlan iaretleri Bu alma dijital ortamda sunu ya da
gsteren bir alma hazrlaynz ve yazl ekilde olabilir.
bunu arkadalarnz ile paylanz.
hra rnlerin ambalajlarnda Bu alma dijital ortamda sunu ya da
bulunmas gereken iaretler ile ilgili bir yazl ekilde olabilir.
alma hazrlaynz ve bunu
arkadalarnz ile paylanz.
ISO 9000in ambalajlama ile ilgili Ambalaj standartlar ile ilgili konular
ilkesini reniniz. hakknda www.tse.org.trden bilgi
edinebilirsiniz.
Ambalaj standartlar ile ilgili kurulular Ambalaj standartlar ile ilgili konular
ve faaliyet konularn anlatnz. hakknda www.tse.org.trden bilgi
edinebilirsiniz.
79
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.( ) lkemizde ambalaj malzemelerinin ihracatnda birtakm kstlamalar vardr.

2.( ) Ambalaj malzemesinin tr rnn yapsna gre belirlenir.
3.( ) Ambalajlama malzemesi rnlerinin uyumlu olmas zellikle gda ve patlayc
maddeler iin nemlidir.
4.( ) Gemi ile gnderilecek rnlerin ambalajlar neme dayankl olmaldr.
5.( ) AET ynetmelikleri, ambalaj boyutlaryla etiketleme kurallarn kapsamaz.
Aadaki soruyu dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
6- Geri dntrlebilir malzeme kullanlm ambalaj iareti aadaki seeneklerden

hangisidir?
A) B) C) D)
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da

cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise kontrol listesi geiniz.
80
KONTROL LSTES


1.Ambalaj iaretlerinin hangi tr ambalajlarn zerinde kullanldna
dikkat ederek hangi anlama geldiini renebildiniz mi?
2.hra rnlerinin ambalaj zerinde kullanlan iaretleri ve ne anlama
geldiklerini renebildiniz mi?
3.Trk gda kodeksinde hangi konularn ilendiini aratrarak snfta
arkadalarnza anlattnz m?
4. Zararl kimyasal madde ve rnlerin kontrol ynetmeliinin amacn
ve kapsamn anlatabiliyor musunuz?
5.Kat atklarn kontrol ynetmeliinin amacn ve kapsamn
6.D ticarette teknik dzenlemeler mevzuatnn ve standardizasyon
faaliyetlerinin tek rejim altnda toplanmasnn amalarn anlatabiliyor
musunuz?
7.ISO 9000in ambalajlama ile ilgili ilkesini syleyebiliyor musunuz?
8.Ambalaj standartlar ile ilgili kurulular ve faaliyet konularn
karlatrabiliyor musunuz?
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
81
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
1. ( ) Ambalaj rn taklit edilmeye kar korumaz.
2. ( ) Ambalaj, datm sisteminin temel bir faktrdr.
3. ( ) Cam ambalaj ilk olarak M.. 1500 yllarda Msrda kullanlmaya baland.
4. ( ) Alminyum folyodan ekil verilmi paket kaplar veya torbalar, poet tarznda
paketlerde kullanlmaz.
5. ( )elik zerine kalaydan baka kaplama maddeleri kullanlamaz.
Aadaki cmlede bo braklan yere doru kelimeyi yaznz.
6. Ambalaj malzemelerinin en yenisitir.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
7. Aadakilerden hangisi ambalajdan beklenen mal koruma ilevlerinden biri deildir?

A) arpma, ezilme gibi mekanik etkilerden koruma
B) Mikroekomomik ynden koruma
C) Mamlleri bir arada tutma
D) Nem ve atmosferik etkiler ynnde koruma
8. Aadakilerden hangisi ambalaj sektrn etkileyen unsurlardan biri deildir?

A) Yasal evre
B) Kiisel evre
C) Ekonomik evre
D) Sosyal evre
9. Aadaklerden hangisi Trk Gda Kodeksinin amalarndan biri deildir?

A) reticinin en iyi ekilde kr elde etmesini salamak
B) Gda maddelerini tekniine uygun ve hijyenik ekilde tamak
C) Gda maddelerini tekniine uygun ve hijyenik ekilde retmek
D) Gda maddelerini tekniine uygun ve hijyenik ekilde depolamak
DEERLENDRME

Cevaplarnzn tm doru ise Performans Testine geiniz.
82
UYGULAMALI TEST
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve

Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.

1.Amabalajn tanmn ve temel zelliklerini syleyebiliyor musunuz?
2.Ambalajlarda aranan zellikleri, ilevlerini ve genel ilkeleri
sayabiliyor musunuz?
3.Sektrlere gre ambalajn kullanm alanlarn belirleyebiliyor
musunuz?
4.Ambalaj maliyetlerinin yapsn anlatabiliyor musunuz?
5.Genel ambalaj snflandrlmasn yapabiliyor musunuz?
6.Perakende sata sunumuna gre ambalaj eitlerini sralayabiliyor
musunuz?
7.Ambalajlamada kullanlan yastklama malzemelerinin kullanm
amalarn anlatabiliyor musunuz?
Ahap ve Kt Kkenli Ambalajlar
1.Ahap ambalajlarn temel ltlerini anlatabiliyor musunuz?
2.Ahap ambalaj eitlerini ve kullanm amalarn anlatabiliyor
musunuz?
3.Kt ambalajlarn kullanm alanlarn anlatabiliyor musunuz?
4.Kartl ambalajlarn kullanm alanlarn anlatabiliyor musunuz?
Cam, Plastik ve Metal Kkenli Ambalajlar
1.Cam ambalaj malzemelerinin zelliklerini ve kullanm alanlarn
2.Plastik ambalajlarn zelliklerini ve kullanm alanlarn anlatabiliyor
musunuz?
3.Metal ambalajlarn zelliklerini ve kullanm alanlarn anlatabiliyor
musunuz?
Ambalaj aretleri ve Mevzuat
1.Ambalaj iaretlerini tanyabiliyor musunuz?
2.Ambalaj mevzuatn biliyor musunuz?
3.Ambalaj standartlar ile ilgili kurulularn faaliyet konularn
renebildiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
83
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARI
RENME FAALYET -1N CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 Y
4 D
5 C
6 D
7 Sat ambalaj
8 Varyete Ambalaj
Yastklama
9
Malzemeleri
10 Ambalaj
RENME FAALYET -2NN CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
6 Papel
7 Kontplak
8 Kartl Ambalaj
84
RENME FAALYET -3N CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 Y
4 D
5 D
6 Silisli Kum
7 Plastik Variller
8 Teneke/Alminyum
9 zel Astarlama
10 Damacanalar
RENME FAALYET- 4N CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 D
4 D
5 Y
6 B
85
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 D
4 Y
5 Y
6 Plastik
7 B
8 B
9 A
86
KAYNAKA
KAYNAKA
www.ambalaj.org.tr
Plastik ve Ambalaj Teknolojisi Dergisi
Ambalaj & Marketing Dergisi
87

Ambalajlama Malzemeleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ambalajlama Malzemeleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

YETERLK Ambalajlama malzemelerini tanmak ve kullanmak

Bu modl incelediinizde ambalaj malzemelerini, ambalaj malzemeleri ile ilgili

Tama torbalarndan ayr olarak deerlendirilmesi gereken ambalajlarn, snrl bir

Dolaysyla sektrn gerek nitelik gerekse nicelik olarak gelimesi, lkemizde bu

Ambalaj sektrmzn gelimesinde, kamu sal ve tketicinin korunmasna

Ambalajn tanmn ve tarih geliimini aratrnz.

1. AMBALAJIN TEMEL MALZEMELER

rn arpma, slanma, zedelenme gibi fiziksel etkilerden korur. Ambalaj, rnn

Doru yaplan bir ambalajlama;

1.2. Ambalajn Tarihesi

Plastikler, genel olarak II. Dnya Savandan sonra ambalaj uygulamalarnda

Plastik ambalaj sektrndeki byme, 1970li yllardan sonra hzlanmtr. Gnmz

Msrdan gnmze cam ambalaj

Cam ambalaj ilk olarak M 1500l yllarda Msrda kullanlmaya baland. O

Cam ambalaj en ok etkileyen gelime, 1889 ylnda otomatik rotary ie yapm

Metal ambalajda Bonapart ncl

ekillendirilebilir en eski ambalaj malzemesi kttr. lenmi dut aac kabuklar,

1.2.1. Trkiyede Ambalajn Geliimi

ine konulan rn, retim aamasndan tketiciye ulancaya kadar, datm

lkel ekonomilerde ambalaj malzemesi olarak kullanlan tahta f ve sandklar, toprak

Ayn dnemde pek ok lkenin ambalajlama enstits olduu biliniyordu. lkemizde

1980li yllarn banda lkemizde ilk kez pet ie retilmeye baland. Su

Trkiyede oluklu mukavva sanayisinin kurulmas da SEKAnn 1954 ylnda zmit

1.3. Ambalajlarda Aranan zellikler ve Beklenen levler

Ambalajdan beklenen ilevler:

1.4. Ambalajlamada Genel lkeler

1.4.1. Mamul Koruma lkesi

Ambarlama ve tama srelerinin ambalajlamada dikkate alnmas, bilhassa ksa

1.4.2. Gereksiz Masraflardan Kanma lkesi

yi ve ekonomik bir ambalaj iin ambalaj sanayii piyasasndaki teknolojik ve

Tam ve yeterli olmayan bir ambalaj, ucuz grnmesine ramen mamuln

Bu ilkenin esas, en elverili materyalin en doru ve uygun yerde kullanlmasnn

1.4.4. letme Aknda Rasyonellik Salama lkesi

Ambalajn otomasyon ve mekanizasyon yolu ile bir maliyeti drp drmedii

Ambalajlama safhasnda rasyonellik, ambalajlama ileminin, retim, materyal ve i

Rasyonelliin nda en elverili ambalaj ekli ve ambalaj metodunun tespiti iin

1.4.5. Sat ve Kullanm Kolaylatrma lkesi

Bu ilke, ambalaja yaplan masraflarn mamuln satn tevik ve kullanln

Sat srasnda gze arpc ve tketiciyi cezbedici bir grnmde olmas,

Teknolojik bilgi ve metotlarn aratrlmas kadar piyasa aratrmas, piyasann

1.5. Ambalajn Kullanm Alanlar

Gnmzde tketici kitle, ald rnlerin salam, korunabilir, kolay kullanlabilir ve

nsann hayat standardnn ykselmesi, gelir dzeyi, sosyal ve kltrel yaantsnn

1.5.1. Gda Sektrnde Ambalaj

Gda ambalajlanmasnda kullanlan materyaller ok eitlidir. Cam, plastik, metal ve

Ambalaj, tasarmn nemli olduu bir sektrdr. Tketicinin ilgisini ekmede ve

1.5.3. Giyim, Tekstil, Deri Sektrnde Ambalaj

Konuya btnsel olarak yaklaldnda, insann elbisesinin kiinin ambalaj olduu

Resim 1.1: Askl tekstil kolisi

1.5.4. Elektrik- Elektronik Ara Sektrnde Ambalaj

Bu sektrn kapsamna beyaz eya ve elektronik aletler girmektedir. Byk boyutlu

Yukarda aklanan sektrler, ambalajlamann en ok kullanld ve nemli olduu

1.5.6. Ambalaj Sektrn Etkileyen Unsurlar

1.5.6.1. Yasal evre

Ambalaj sektrn bugn iin ana yasal dzenleme ilgilendirmektedir. Bunlar;

Henz yasal dzenlemeler arasna girmemekle beraber retim srelerinde giderek

1.5.6.2. Ekonomik evre

Datm kanallarnda, satcsz sata ynelik sat yntemleri gelimi ve

1.5.6.3. Sosyal evre

1.5.7. Trkiye Ambalaj Sektrnn Dnyadaki Yeri