Bolesti titne lijezde i hipertireoza

titna lijezda

titnjaa ili titna lijezda (lat. thyroidea) ednokrini (hormonalni)

je organ, i jedan je od najprokrvljenijih organa u tijelu.
Smjetena u prednjem donjem dijelu vrata, gdje poput potkove
obavija dinu cijev (dunik). Graom nalikuje leptiru. Osnovna
gradivna jedinica su folikuli (mjehurii). Folikuli grade stanice
(tireocite), koje proizvode hormone, i koloid (gusta tekuina u
kojoj je koncentriran tireoglobulin bjelanevina na koju su
vezani hormoni titnjae). lijezda je isprepletena limfnim
putevima i brojnim ivanim vlaknima.

Tiroidna lijezda lui tiroksin (T4) i trijodtironin (T3) koji utiu na

nivo bazalnog metabolizma, neuroloke i srane funkcije.
Oboljenja titne lijezde mogu da izazovu promjene u sekreciji
hormona, uveanje lijezde ili obe promjene istovremeno.
Bolesti titne lijezde

Bolesti titne lijezde su rezultat prvenstveno autoimunih

procesa koji stimuliu prekomjernu produkciju tireoidnih
hormona (tireotoksikoza) ili uzrokuju razaranje lijezde i
smanjenu produkciju hormona (hipotireoidizam). Neoplastini
procesi u titnoj lijezdi mogu voditi nastanku benignih modula
ili maligniteta titne lijezde.

Hipotalamus lui tireotropin-oslobaajui hormon (TRH) koji

stimulie oslobaanje tireostimulirajueg hormona (TSH) iz
prednjeg dijela hipofize. TSH se lui u krvotok i vee na
receptore u titnoj lijezdi gdje kontrolie produkciju i
oslobaanje tiroksina (T4) i trijod-tironina (T3) koji negativnom
povratnom spregom koe dalje oslobaanje TSH iz hipofize.
Malu koliinu T3 lui titna lijezda, ali najvei dio je produkt
dejodinacije T4 u perifernim tkivima. U krvotoku se i T3 i T4
veu za proteinske nosae (tireovezujui globulin, transtiretin i
albumin).
Povieni nivoi ukupnog T4 i T3 sa normalnim nivoom slobodnih
hormona se via u stanjima kada su povieni proteini nosai
(trudnoa, estrogeni, ciroza, hepatitis i nasljedni poremeaji).
Nasuprot ovome , snieni nivoi ukupnog T4 i T3 sa normalnim
nivoom slobonih hormona viaju se u tekom sistemskom
oboljenju, hroninoj bolesti jetre i nefrozi.

Hipertireoza (lat. hyperthyreosis)

Prekomjerno stvaranje i izluivanje hormona titnjae. Glavni

pokazatelj ovog stanja je poviena koncentracija hormona
titnjae T3 i T4 te sniena koncentracija TSH. Uzronik
hipertireoze u 70-80% sluajeva je Basedow-Gravesova bolest,
ali mogui uzronici su i multinodozna toksina struma, toksini
adenom i tireoiditisi.

Basedow-Gravesova bolest

Autoimuna bolest, ee kod mlaih ena. Oituje se difuzno

poveanom titnjaom, egzoftalmusom (buljave oi) i
simptomima hipertireoze. Obiljeje je te bolesti prisutnost
protutijela (anti-TPO, anti-Tg) koja djeluju na vlastite stanice
titnjae. Slino djelovanju TSH-a, antitijela stimuliraju titnjau
na pojaano stvaranje i luenje hormona titnjae (T3 i T4).

Multinodozna toksina struma (lat. struma multinodosa toxica

glandullae thyreoideae)

Bolest obiljeena brojnim vorovima u titnoj lijezdi koji

autonomno, bez kontrole TSH (hipofize), pojaano lue
hormone titnjae.

Toksini adenom (lat. adenoma toxicum gl.thy.)

Dobroudni tumor (na scintigrafiji vrui vor) koji na isti nain

autonomno, bez kontrole TSH i hipofize pojaano lui hormone
titnjae.

Tireoiditis
Razlikujemo subakutnu upalu titnjae (lat. thyreoiditis
subacuta de Quervain) i kronini limfocitni tireoiditis (lat.
thyreoiditis chronica Hashimoto), koji se u poetku mogu
manifestirati kao prolazna hipertireoza zbog oslobaanja
hormona titnjae iz tkiva oteenoga upalom.

Hronini, Hashimotov (limfocitni) tireoiditis

Hipertireoidizam se uoava samo u poetnom stadiju. Difuzno
uveana titna lijezda je palpatorno bezbolna.

Postpartalni tireoiditis
Javlja se u 5-10% ena u prvih 3-6 mjeseci nakon poroda. Blai
simptomi hipertireoidizma se uoavaju kod 50% bolesnica, a
kod ostalih se uoavaju simptomi hipotireoidizma.

Lijekovima izazvani tiroiditis - amiodaron - litijum karbonat

Hipertireoidizam se razvija u 30-35% bolesnika koji uzimaju neki
od ovih preparata. lijezda je lake uveana, bezbolna.

Tireotoksikoza zbog prekomjerne, nekontrolisane primjene

tireoidnih hormona (Thyreotoxicosis facticia)
Hipertireoidizam facticia je uzrokovan namjernim ili sluajnim
uzimanjem ekscesnih koliina tiroidnog hormona.

Metastatski tiroidni karcinom folikularni hormonski aktivan

Metastaze folikularnog karcinoma najee u plua i kosti.

Ovarialni tumor (Struma ovarii)

Lui tiroidne hormone.
Trofoblastni tumor (hCG -human chorionic gonadotropin)
Ponekad stvaraju toliko hCG (blag agonist TSH) da titna lijezda
postaje hiperaktivna.
Pituitarni tumor
Lui TSH.
Hipertireoza

U uzroke prekomjernog luenja tireoidnog hormona spadaju:

primarni hipertireoidizam ( Gravesova bolest, multinodozna
toksina struma, toksii adenom, prekomjerni unos joda) ;
razaranje titne lijezde ( nijemi tireoiditis, amiodaron,
zraenje) ; i sekundarni hipertireoidizam ( TSH sekretujui
hipofizni adenom, sindrom rezistencije na tireoidni hormon,
gestacijska tireotoksikoza) .

Klinika slika
Od simptoma se biljee razdraljivost, nepodnoenje toplote,
pojaano znojenje, palpitacije, umor i slabost, gubitak teine uz
pojaan apetit, pojaan motilitet crijeva i oligomenoreja.
Pacijenti su anksiozni, nemirni, uzrujani. Koa je topla i vlana i
nokti se mogu listati. Mogua je i retrakcija kapaka, kao i
ispadanje trepavica. Od kardiovaskularnih znakova postoje
tahikardija, sistolna hipertenzija, sistolni um i atrijalna
fibrijalacija, kao i tremor, hiperrefleksija i slabost proksimalnih
miia. Dugotrajna tireotoksikoza moe voditi osteopeniji.
U Gravesovoj bolesti titna lijezda je difuzno uveana 2-3 puta
od normalne veliine i moe se evidentirati um nad njom.
Javljaju se i infiltracijska oftalmopatija (sa razliitim stepenom
proptoze, periorbitalnog otoka i oftalmoplegije) i dermopatija
(pretibijalni miksedem). Kod subakutnog tireoiditisa, titina
lijezda je bolno osjetljiva i uveana sa prenesenim bolom u
donju vilicu ili uho koji ponekad prati groznica ili mu predhodi
infekcija gornjeg respiratornog trakta. Kod toksine
multinodularne strume mogu se nai solitarni ili multipli noduli.

Lijeenje

Gravesova bolest se moe lijeiti medikamentozno ili

radiojodidom ,tireoidektomija je rijetko indikovana. Glavni
antitireoidni lijekovi su metimazol i karbimazol i propiltiouracil.
Nakon zapoinjanja terapije potrebno je provjeriti funkciju
titne lijezde svake 3-4 sedmice u cilju odravanja slobodnog
nivoa T4. esti neeljeni efekti su osip, urtikarija, groznica i
artalgija.

Rjei, ali opasniji neeljeni efekti su hepatitis, sindrom slian

SLE I agranulocitoza.
Svim pacijenima bi trebalo dati instrukcije u pisanoj formi u vezi
sa simptomima mogue agranulocitoze (guobolja, groznica,
ulcerativne promjene na sluznici usne duplje) i kod njih bi
trebalo prekinuti lijeenje sve dok se na osnovu KKS ne iskljui
agranulocitoza.
Teko je predvidjeti duinu trajanja medikamentne terapije kod
pojedinog bolesnika. Smatra se da terapiju tireosupresivnim
lijekovima treba sprovoditi sve do bitnog smanjenja TR-at.
Najee je to 1-2 godine, nakon ega jedna treina do jedna
polovina pacijenata ostaje bez tegoba due vrijeme ili
neogranieno. Smatra se da su recidivi rjei ako se u terapiji, u
kombinaciji sa antitireoidnim lijekovima, koristi i levotiroksin.

Radioaktivni jod

Koncentrie se u tiroidnoj lijezdi i unitava tiroidno tkivo. Tako

se proizvodi ablacijski efekat bez hirurke intervencije. Ne
postoji dokaz o karcinogenom i leukenogenom djelovanju J u
lijeenju hipertireoze, ali kod veeg broja pacijenata se, nakon
terapije, razvije hipotireoza. Ova terapija se ne preporuuje
pacijentima mlaim od 35 godina. Najee indikacije za
terapiju radioaktivnim jodom su recidivirajua hipertireoza
nakon parcijalne resekcije titne lijezde, odbijanje operativnog
lijeenja ili postojanje kontraidikacija za operativno lijeenje,
bilo da se radi o multinodoznoj toksinoj strumi ili o toksinom
adenomu.
Funkciju titne lijezde treba pratiti da bi se na vrijeme mogla
uvesti supstituciona terapija za tiroksin kod razvoja hipotireoze.
Ako FT4 ima normalnu vrijednost 6 mjeseci nakon aplikacije
radiaktivnog joda, uestalost testiranja moe biti svakih 36
mjeseci, a ako eutireoidno stanje traje due od 12 mjeseci,
testiranje se moe raditi jednom godinje.

HIRURKO LIJEENJE

U novije vrijeme preporuuje se totalna tireoidektomija.

Pacijent se mora dovesti u eutireoidno stanje antitireoidnim
lijekovima. Sedam do deset dana pred zakazani termin
operacije, u terapiju se uvodi Lugolov rastvor po shemi koju
odreuje konsultant. Indikacije za hirurko lijeenje
hipertireoidizma su: velike strume sa simptomima kompresije,
difuzne strume koje ne reaguju adekvatno na medikamentnu
terapiju, multinodozne strume zbog sumnje na malignu
alteraciju, toksini adenom. Praenje pacijenta nakon
tireoidektomije je isto kao kod tretmana radioaktivnim jodom.

Prevencija
Funkcionalno testiranje titne lijezde (skrining) ne preporuuje
se kod asimptomatskih osoba, osim ukoliko su prisutni neki od
navedenih faktora rizika za nastanak hipertireoidizma.

DOBRO JE ZNATI
Prognoza za pacijente sa hipertireozom je dobra, ako je
terapija odgovarajua.
ak i pored agresivne terapije, neke komplikacije mogu biti
ireverzibilne (one, kardioloke, psihogene).
Pacijenti lijeeni od hipertireoidizma, imaju povean rizik od
nastanka kardiovaskularnih i cerebrovaskularnih bolesti i
preloma kuka.
Kod ovih pacijenata, neophodno je raditi na otkrivanju faktora
rizika za kardiovaskularne bolesti i osteoporoze.
Pacijenti lijeeni od hipertireoidizma imaju porast gojaznosti i
insulinske rezistencije.
Hipertireoidizam utie na endotelnu funkciju to moe biti rizik
za nastanak tromboembolizma.