Һәрберебезгә бәхет-сәгадәт,
ташламагыз,
Рәхмәтле вә шәфкатьле Аллаһы исеме белән
Кунак була
беләсезме?
Аллаһының Коръәненә ни-
гезләнеп тормыш көткән ата-ба-
байларыбыз өчен кунакчыл-
лык гасырлар дәвамында
гадәти бернәрсә булган. XIX
гасыр башында Казан универ-
ситеты ректоры, табиб Карл
Фукс үзенең Казан татарлары-
на багышланган китабында «...
таныш татар – авылга, үзенә ку-
накка чакырса,.. кунакчыллык
бар нәрсәдә чагыла: зур яулык
бөркәнгән хатыннар кыр капка-
сы янында көтеп тора, ә ирләр
авылдан дүрттән бер чакрым
арада каршы чыгып алалар,
кимендә унбишләп йортта ку-
нак булырга тиешсең», дип язып
калдырган. Әмма халкыбыз
тормышның төп кануны булган
Коръән белән бәйләнешен җуя
язган елларда дөньяга килгән
буын, татар кунакчыллыгын
онытып бетерә язган. .
Бу урында заманының иң
күренекле шәхесләреннән бул-
ган һәм халкыбызның тарихын
булдыра алганча дөрес чагылды-
рырга омтылган немец галиме
Миллерның ватандашы Фуксның
тагын бер фикерен китерәбез:
«Кем икәнебезне дә сорап тормый-
ча, таныш булмаган авыл кешесе
бүлмәсенә чакырып, чәй белән
сыйлады безне». Менә ул татар
кунакчыллыгы! Совет чоры бу-
ларак илебез тарихына кереп кал-
ган XX гасырда татар авыллары
аша узып баручы сәфәрченең кое
янына туктап атын су эчергәнен
күрсәләр, аны өйгә чакырып,
ашатып, эчертеп җибәрү гадәте
булган.
Бу урында өлкән яшьтәге бер
танышымның үз әти-әнисе белән
булган бер кызыклы вакыйганы
сөйләвен языйм әле. Кичкелекне
ашарга утыргач, боларга бер егет
килеп керә. Ишектән үк, «исәнме
җизни, исәнме апа», дип эндәшкән
кунакны түр башына ук утырта-
лар. Хәзинәдә бары белән сый-
лыйлар. Өенә кайтып җиткәнче,
егетнең урман аша чыгып, бер-ике
авыл үтәсе бар икән.
(Ахыры 2нче, 3нче битләрдә).
имин тормыш теләп, Ертмагыз,
башкаларга бирегез!
№ 10 (49)
декабрь,
2017 ел
Әңгәмә Кояшлы төннәр иленнән...
Ямал-Ненец округының Салехард шәһәре мәчете
Көзнең соңгы аенда Түбән Камага ерак Салехард әйтмешли, җир читендәге ляр түгәрәктә урнашкан
шәһәренең җәмигъ мәчете имамы Абделмәлик хәзрәт Салехард шәһәре мәчетендә бердәнбер шәһәре бит әле ул.
килеп, мөхтәсибәт һәм мәхәллә эшчәнлеге белән таны- имамлык итәм. Олылар да, – Әйе, Салехардка бару өчен
шып, үзен борчыган мәсьәләләрдә имам-мөхтәсиб Салих яшьләр дә мәчеткә укырга башта самолетта очабыз, җәй
хәзрәт Ибраһимов белән фикерләште. Җомга намазыннан йөриләр. 200 кеше сыйды- көне паромда ике тәүлек ба-
соң, мәхәлә халкының күпсанлы сорауларын тыңлады. рышлы мәчетебез җомгаларда рыла, аннан – машинада ике
Абделмәлик хәзрәт БАЗАНОВ белән динебез турындагы ул шыгрым тулы була. Вәгазьләр сәгатьлек юл. Бездә суыклар
әңгәмә «Догалы өй»не укучылар өчен дә файдалы булыр, рус телендә алып барыла, 40-50 градуска җитә, секун-
дип уйлыйбыз. чөнки мөселманнар арасында дына 17 метр тизлектә әче
– Салкын поясның чиге дык. Җомга намазлары үткәрү, төрле милләт кешеләре бар. җил исә. Елның 200 көнендә
саналган Поляр түгәрәктән вәгазьләр сөйләү буенча Кавказ халкы, Урта Азиядән анда кар ята. Җәйгелектә исә
безнең якларга сәфәр кылу- үзенчәлекле бер практика үттек. килүчеләр күпчелекне тәшкил июнь башыннан алып утыз бер
ыгыз сәбәбе? Булачак имамнар өчен бу бик тә итә. Аларның менталитетын көн дәвамында кичләрен ко-
– Аллаһы рәхмәте белән, зарур. Шәкертлек елларымда- өйрәнү җиңел булмады. Әмма яш баемый. Иң эссе вакытта
2006-2009 елларда миңа Түбән гы җылы мөнәсәбәтләре, гый- бәндә бер хәерле нәрсәгә ябыш- җылылык 30 градуска җитә.
Кама үзәк мәчете карамагын- лем юлымдагы ярдәмнәре өчен, са, Аллаһы тәгалә Үзе ярдәмен – Төннәрегез дә кояшлы
дагы «Рисалә» мәдрәсәсендә шәһәр халкына, хәзрәтләргә бирә... Салехардта 54 мең кеше булгач, уразаны ничек тота-
гыйлем алу насыйп булды. Уку рәхмәтлемен. Шул хис мине яши, шуның 10 меңгә якыны сыз соң?
миңа бик авырга туры килде, кабат бу якларга китерде. – татарлар, 5-6 меңе – кыргыз- – Төмән өлкәсендәге вакыт
чөнки төркемдә гел яшьләр – Ямал-Ненец округы баш- лар, 1 меңе – дагестанлылар, 1 буенча. Быел ул сәхәрдән иф-
генә булып, алар бик зиһенле, каласы Салехардка ничек ба- мең чамасы – таҗиклар. Чит тарга кадәр 20 сәгать тәшкил
мөгаллимнәр сөйләгәнне бик рып чыктыгыз? милләт кешесе белән никахла- итте. Бәйрәмнәрдә мәчетебезгә
тиз отып калалар иде. Алар- – Укуны тәмамлагач, үз туган кеше күп йөри – 700гә якын.
нышучы мөселманнар да бар.
дан калышмас өчен, төнге ягымда – Оренбург өлкәсенең Таҗиклар рус хатыннарына Корбан гаете өчен бер фермер
унберләргә кадәр укып утыра Татар Каргалысында мәдрәсә өйләнә, әлбәттә, ислам динен сарык асрый.
идем. Дини гыйлем туплый- шәкертләренә ике ел гыйлем кабул итеп, никах укылгач... (Ахыры 2нче биттә).
туплый, авылларга йөри башла- бирдем. 2012 елдан, картлар – Дөньяның Төньяк по-
Моны белү кирәк Вафат булганнарны – «Ихсан» үзәге аша
Беребез дә бу дөньяга мәң- шесен җир куенына илтеп салу үзебезнең ата-бабайлар гадәте карата җир йөзендәге иң
гелеккә килмәгән. Һәркем бик тә авыр. Өстәвенә, үлем- буенча, шәригатькә нигезләнеп соңгы бу йола ата-бабай-
Аллаһыдан үзенә бирелгән китем каршында кеше югалып юа торган башка урын юклы- лардан килгән Әбү-Хәнифә
кадәргесен генә яши дә, бакый- калучан. Менә шундый чакта гын да белеп торыгыз. мәзһабенә һәм ислам канунна-
лыкка күчә. Акыл ышанырга, шәһәр үзәк мәчете карама- Үлгән кеше гәүдәсен юу-
рына нигезләнеп башкарыла.
күңел кабул итәргә теләмәсә дә, гындагы «Ихсан» үзәге сезгә чыларның ир-атлары да, ха-
Һәм ул һәркайсыбызның – үз
бу – чынбарлык. Вафат булган якыныгызны шәригать буенча тын-кызлары да – бу эштә
әти-әнисе, үз ире яки хатыны,
якыныңны җиренә җиткереп, тиешле йолаларны үтәп соңгы зур тәҗрибәгә ия һәм ди-
тиешенчә мәңгелеккә озату исә юлга озатыша да инде. ни гыйлемле мөселманнар. үз туганы, кардәше рухы ал-
һәркайсыбызның бурычы. Сүз Ялгышмас өчен, шәһәребездә Мәңгелек йортына озатыр ал- дындагы изге бурычы!
дә юк, исәннәр өчен якын ке- вафат булган кешеләрне дыннан, вафат булган кешегә (Ахыры 2нче биттә).
1нче бит
 Һичшиксез, сабыр-чыдам булганнарга, иң гүзәл гамәлләренә күрә, яхшы әҗер бирелер (аять).
Әңгәмә Кояшлы төннәр иленнән...
(Ахыры. Башы 1нче биттә).
Кешеләр үзләре дә алып киләләр.
Биш ел элек анда хәләл тавык ите
генә бар иде. Хәзер хәләл кибет эш-
ли. Бездә хәләл индустрия бик нык
алга китте. Быел май аенда Казан-
да уздырылган RUSSIAHALEXPO
күргәзмәсендә Татарстан Пре-
зиденты Рөстәм Миңнеханов та
Ямалдан китерелгән продукциягә
аерым игътибар биргән. Хәләл бо-
лан итеннән җитештерелгән ашам-
лык белән Казахстан, Иран, Кытай
һ.б. илләр дә кызыксына. Узган ел
хәтта Испаниягә дә китте хәләл ри-
зык. Ямал-Ненец округындагы 500
мең кешегә 700 мең баш болан туры
килә. Алга таба болан итен консерв-
лау цехы да ачарга җыеналар бездә.
– Мәңгелек туңлык илендә ва-
фат булган кешене җирләү дә бик
мәшәкатьледер.
Моны белү кирәк Вафат булганнарны – «Ихсан» үзәге аша
(Ахыры. Башы 1нче биттә).
«Ихсан» үзәгенә үз транспорты-
гыз белән алып килгән очракта,
вафат булган кешенең гәүдәсен
шәригатьчә юып-әзерләп, кәфенләп,
җеназа намазы укып, җирләү өчен
үзегезгә тапшыру – 5000 сум. Бу
суммага кәфенлек тә, үлгән кеше
гәүдәсен юу өчен киткән чыгым
һәм юучылар хезмәте дә керә!
Өстәп бер тиен дә түләргә тиеш
булмыйсыз.
(Ахыры. Башы 1нче биттә).
Кышын көн тиз караңгылана,
җитмәсә, буран да чыгып тора.
Шуңа да хуҗалар кунып китәргә
кыстыйлар. Әмма кунак ризалаш-
мый. Ат караучыдан ат җиктереп,
илттереп куйдырталар моны.
Киткәндә, «сау бул, абзыкай, исән
бул җиңгәчәй», дип саубуллашыр-
га да онытмый. Аны озаткач, кем
улы булды икән бу дип, туганна-
рын барлый башлыйлар... Абзый
белән җизнине буташтырган җор
егет, баксаң, беркем дә булмаган.
Авыл халкы бу йорт хуҗаларының
юмарт, киң күңелле икәнен
белгәнгә күрә, «берсенә – җизни,
икенчесенә апа дип эндәшсәң,
олы кунак итәрләр», дип өйрәтеп
керткән булган... Совет чоры бул-
са да, ул чагында әле тормышны
дини кануннар нигезендә алып
барган әби-бабайлар исән бул-
ган, алар тәрбиясе балаларына да
чагылган. Әмма әби-бабайлар ба-
кыйлыкка күчкәч, аларның икен-
че, өченче буын оныклары инде
башка идеологиягә нигезләнгән
тәрбия алганнар. Бүгенге көндә
авыллар буйлап узып карагыз
әле. Тузанлы юлдан җәяү килгән
сәфәрче булса, аны өйгә чакыру
түгел, янына килеп хәлен сора-
шучы да булмаячак. Капкага кагы-
лу да файдасыз, алары да бикле.
Авыл кешесе кат-кат бик астын-
да яши, чөнки караклардан кур-
ка... Шәһәрдәгеләрне әйткән дә
юк. Халкыбызга ят булган «мой
дом – моя крепость» төшенчәсен
калкан итеп, хәтта якын туганна-
рын өйләренә чакыруны да артык
мәшәкатькә саный хәзер күпләр.
Ә бит һәрберебезнең тормыш
рәвеше Коръәнгә нигезләнергә
тиеш. Бу уңайдан, кунакчыллыкка
2нче бит
– Кабер казу өчен, башта җирне
пар ярдәмендә эретәләр. Туфрак
комлы булгач, ләхет алу авыр.
Гәүдәне кабергә салгач, башын уң
якка борып куяблар. Вафат булган
кешене махсус ритуаль хезмәте аша
җирләгән очракта, ул 38-40 мең
сумга барып баса.
– Бүгенге көн мөселманына ни-
нәрсә җитми дип уйлыйсыз?
– Пәйгамбәребез Мөхәммәд с.г.в.,
чын мөселман – йөз дөя арасында-
гы бер дөя кебек, дигән. Дини гый-
лем алу белән генә тынычланырга
ярамый, шуның буенча тормыш
итә белергә тиешбез. Олы кеше-
не кем хөрмәтләми, кечкенәләргә
мәрхәмәтле була алмый – ул
мөселманмы?! Ата-анасы белән на-
чар мөгамәләдә, ә остазына карата
рәхмәтсез икән, аны мөселман дип
әйтеп буламы?! Әгәр үз әдәбебез,
Әгәр дә инде үлгән якыныгызның
гәүдәсен йөртү өчен транспорты-
гыз юк икән, ул чагында, «Ихсан»
үзәгенең шул максатка махсус
көйләнгән «Мерседес» микроав-
тобусына заказ бирергә була. Бу
«Мерседес»та йортыгыздан яки
дәваханәдән «Ихсан»га алып ки-
леп, юганнан соң шәһәр зиратына
алып бару 2000 сумга төшә. Морг-
тан башта йортыгызга алып кай-
тып, шунда юганнан соң шәһәр
Минбәрдән торып...
кагышлы өйрәтмәләр (ягъни
аятьләр) бик күп Коръәндә.
Мәсәлән, пәйгамбәребез
(Аллаһының аңа салаваты һәм
сәламе булсын!): «Кем Аллаһыга
һәм Кыямәт көненә ышанса, ку-
нагын сыйласын!» – дигән. Бу
хәдискә нигезләнеп шуны әйтергә
була, кунакка хөрмәт күрсәтү –
мөселманның төп бурычларыннан.
Шулай ук Ибраһим пәйгамбәр дә
үзенең кунакларын хөрмәт иткән.
«Сиңа Ибраһим пәйгамбәрнең
хөрмәтле кунакларының хәбәре
ирештеме? Ул кунаклар Ибраһим
өенә кергәч, сәлам бирделәр.
Ибраһим да, таныш булмаган
кунаклар сезгә дә сәлам булсын,
диде. Ибраһим кунакларга кайда
барганын белдермичә, хатыны
янына аш хәзерләргә китте, бе-
раз вакыт үткәч, симез бозау итен
китерде. Ул итне кунакларның ал-
ларына якын куйды, кунаклар исә
ашамадылар, чөнки алар фәрештә
иделәр... («Зарият» сүрәсе, 24-27
нче аятьләр).
Пәйгамбәребез: «Кем Аллаһыга
һәм Кыямәт көненә иман китер-
де, күршесенә зыян китермәсен!
Кем Аллаһыга һәм Кыямәт көненә
иман китерде, кунагын сыйла-
сын, кем Аллаһыга һәм Кыямәт
көненә иман китерде, хәерлене
генә әйтсен, яки эндәшмәсен!»
– дип әйткән («Сахих Бухари»
5672)
Әлбәттә, кунак булуның үз
әдәпләре бар. Халкыбыз «ку-
нак булсаң, тыйнак бул», дип бик
тә белеп әйткән бит.
Иң элек, сине кунакка чакы-
үз әхлагыбыз дөрес булмаса, ке-
шеләргә акыл өйрәтергә, исламга
килергә өндәргә хакбыз булырмы?
Безнең әдәбебез үз гаиләбезгә та-
зиратына илтү – 2300 сум. Өегездән
яки «Ихсан»нан шәһәр зиратына
илтү – 1200 сум. Зиратка илткәч,
«Мерседес»ның көтеп торуын
теләсәгез, сәгатенә 600 сум түләргә
туры киләчәк. Вафат булган ке-
ше гәүдәсен, җирләү өчен, Түбән
Камадан башка шәһәргә, районга,
авылга илткән очракта, бер кило-
метрына 20 сум исәбеннән акча
түләнә. Ә инде «Ихсан»дагы су-
ыту бүлмәсендә калдырып торырга
Кунак була беләс
ралар икән, бару җаен карар-
га кирәк. Пәйгамбәребез: «Бер
мөселманның икенче мөселманга
карата биш бурычы бар: сәлам
кайтару, авыруның янына барып
хәлен белү, җеназада катнашу, ча-
кыруга җавап бирү, төчкерүчегә
дога рәвешендә җавап кайтару»,
– дип әйтеп калдырган (Сахих Бу-
хари 1240, Мөслим 2162).
Бу хәдистән аңлашылганча,
чакырган җиргә бару – бер
мөселманның икенче мөселман
каршындагы бурычларынннан.
Пәйгамбәребезнең бу хакта тагын
Йөз ел элек
«Бер кеше Аллаһыга,
пәйгамбәренә вә Аллаһ
килгән Коръәнгә яхшы ы
са вә чып-чын иман кит
булса, бу ышану вә им
бәндәнең калебенә урн
җәелер, бөтен йөрәген ну
дырыр. Аллаһы, Аның
вә аны китерүче вә өйр
пәйгамбәр үзеннән вә
ларыннан вә һәрнәрсәдә
сөеклерәк булыр. Аларн
вә тышы белән олуглар һ
бөтен әгъзаларына тәэсир
һәммәсен калебкә иярт
кеше бу иман вә ышан
бер ләззәт вә рәхәт табар
ләззәтне һичбер нәрсәгә,
ралырга тиеш, ә аннан – күршеләргә дөнья падишаһлыгына а
һәм башкаларга да... тырмас. Бу иман өчен ни
Әңгәмәне Фирая җәфа вә михнәткә очра
МОРАТОВА язып алды. чыдар вә түзү аңа җиңел б
Иман – бәндә белән А
арасында бөек бәйлән
олуг килешү. Бәндә шул
ны белән Аллаһыны т
аның хөкемнәрен вә низ
кирәк булса, тәүлеге – 1000 сум. рын үзенең муенына йөк
«Ихсан» үзәге ялларсыз, һәркайсын җиренә җиткер
бәйрәмнәрсез, һәркөнне иртәнге сүз бирә. Иманны чын ур
7дән көндезге сәгать икегә кадәр да тоткан, исламны тие
эшли. Тәүлекнең теләсә кайсы аңлаган халык – рәсулулл
вакытында мөрәҗәгать итү өчен изге дүрт хәлифә вакытла
телефоннар: 8-927-412-48-99, булган халыклардыр.
8-919-644-00-87 (Рафикъ), 8-953- Аллаһы тарафы
999-70-74 (администратор Илгиз), күндерелгән вә өйрә
8-919-697-30-38 (Габдулла хәзрәт). билгеләнгән пәйгамбә
Рафикъ ЗЫЯТДИНОВ, чек әйтте, ничек кылды
«Ихсан» үзәге җитәкчесе. чек күрсәтте – алар шул
бер хәдисе: «Иң хәерсез ризык – – мәҗлестә тыелган нәрсәләр
туй ризыгы, әгәр анда байлар гына булмаска тиеш (мәсәлән харам ри-
чакырылып фәкыйрьләр читтә ка- зык, хатын-кызның шәригатьчә
ла икән. Кем чакыруны калдырса, киенмәве, гайбәт сөйләү һ.б.),
ул Аллаһыга һәм аның илчесенә әгәр андый нәрсәләр булып та,
буйсынмаган булыр» (Сахих Бу- чакырылучы кешенең үзгәртергә
хари 5177, Мөслим 1432). көче җитсә – анда барып, тыел-
Хәдистән күренгәнчә, чакыр- ган нәрсәләрне үзгәртергә, ха-
ган җиргә бармаучы – Аллаһыга лыкны Аллаһы юлына борырга, ә
һәм аның илчесенә буйсынма- мәҗлестәгеләрне үзгәртә алуына
учы. Әмма кешене тормышта ышанмаса, бармаска тиеш;
төрле мәҗлесләргә чакырырга – чакыручы мөселман булырга
мөмкиннәр. Аларга бару-бар- тиеш (бу хакта пәйгамбәребезнең
мау мәсьәләсендә дин галимнәре хәдисе китерелде);
түбәндәге фикерне белдерә: – анда бару сәбәпле ваҗиб, фа-
 Дөреслектә, гамәлләр ниятләре буенча бәяләнә (хәдис).

Галимҗан Баруди тәфсире...

, аның тотканнар вә шул хәлгә теш- мәгънәсен белер-белмәс, «мин эчен вә тышын арулап, нәҗес Кыскасы: иман намазны эсти,
һыдан тырнаклары белән ябышкан- – хак мөэмин», диярсеңме? вә мордар нәрсәдән (шайтанга намаз берлә туклана вә аның
ышан- нар вә шул рәвештә калебләре Мөэминнәр җәмгыяте мөнәсәбәтле вә аңа сөекле шак- белән Аллаһы хозурында кабул
тергән вә бөтен әгъзалары вә бар эчендә туып-үсеп, аз-маз дин шылардан) үзен ерак итеп, Ха- вә танылган була, вә аның берлә
ман ул куәт-тәкатьләре белән сакла- гамәлләренең сурәтен торгы- лигы вә бар нәрсәне күрүче һәм бәндәгә чын котылу бирә.
нашыр, ганнар, арттырмаганнар вә зып вә йоласына китереп яисә ишетүче мәгъбүде хозурында Намазсыз иман вә дин –
урлан- киметмәгәннәр. киемең, рәсми кәгазең белән (мәгънәви) ихтирам вә бөекләү зәгыйфь, җимешсез агач, юга-
ң дине Аллаһы тәгалә Коръәндә генә куанып йөрмисеңме? рәвешләренең барын да торгыза. лырга торган нәрсә, үләргә тор-
рәтүче «Әнфәл» сүрәсенең икенче Карендәшем, уйла, дин тоту- Куллары бәйләнеп, хөкемдар ган хаста кебидер.
бала- аятендә шундый чын иманлы вә ны җиңел хисаплама. Иман вә хозурына китерелгән бер Намазсыз кеше, Аллаһыны
ән аңа сүзләренә тугры кешеләрне бәян игътикад эшен кечкенә эш дип җинаятьче кебек аяк өстендә то- чынлап танымаган, үзенең
ны эче итә. Ул бу аятьтә «мөэминнәр – белмә. Аллаһы миңа вә сиңа ра, хәвефеннән вә дәһшәтеннән бәндә икәнен яхшылап ноксанымдин (кимчелегемнән).
һәм бу ошбу кешеләр генә», дип чикләп, чын иман бирсен, дөрес игъти- бөгелә, аяк астына башын, иң белмәгән надан, вә һәм үзенең Тогъяным касд ифсәдемдин (бо-
р итәр, биш төрле сыйфатка ия булган- кад вә саф күңел бүләк итсен. кадерле йөзене куеп, ахырда тез хаҗәтләреннән, намазда булган зу максатыннан) түгел, бәлки
тер. Бу нарны атаган вә шул кешеләрне Аз белән күп арасын, яхшылык чүгеп, зар вә нияз ихтыяҗларын шәрәф вә хасиятләрдән гафил калеб вәйранемдин (күңел
уында хак вә чын мөэминнәр вә аларга белән яманлык арасын аерырдай җиренә җиткерә. кемсәдер. зәгыйфьлегеннән).
р ки, ул Аллаһы хозурында дәрәҗәләр, акыл вә гыйлем бирсен, әмин. Бу эшләр арасында Аллаһыга Догасы... Гофранеңдин (ярлыкауыңнан)
, хәтта мәгъфирәт вә кадерле ризык бу- Хәдис аңлатмасы... яраклы вә сөекле мөнәҗәтләрне, Әй, Аллаһы! Синең сансыз өмет кисмимен, фазыл вә
алмаш- лыр дип ышандырган. «Намаз – диннең терәгедер» вә кирәгенчә мактау вә тәгъзыймгә (бөекләүгә) лаек ихсанеңдин күңел өзмимен,
икадәр Ул биш сыйфат: Аллаһы исеме (Хәдис – сәнәде белән зәгыйфь, тәсбихләрне, вә Коръәннән бер икәнеңне чын күңелемнән рас- чөнки Син – Кәрим Аллаһы,
аса да, зикер ителсә, йөрәкләре куркыр; мәгънәсе белән көчле. Намаз кадәр аятьләрне укып ялвара, лыймын вә хисапсыз мактау- мин – хур бәндә.
булыр. Аллаһының аятьләре укылган олуг хаҗәтләрен юмарт Раббы- га хаклы икәнеңне телемнән
Аллаһы саен иман вә ихласлары артып,
калдырылса, диннең зыянла-
дан тели, вә бу кадәр ялвару- мең кат икърар кыламын. Вә
Фәтвасы...
нуы, хәтта егылуы ихтимал- Үзе белмәгән вә аңламаган
неш вә эшләрендә Аллаһыга ышаныр- дыр). Бу мәгънәдәге сүзләр лар белән, иманлы кеше, Раб- ләкин ни кылыйм – Синең пакь
дога гыйбарәтләрен ятлап кы-
л има- лар; намазны торгызырлар; рәсулуллаһтан төрле юллар быны таныган бәндә, әлбәттә, исемеңне зикер итәр телем юк
на уку – бер мөбарәк сүзне уку
танып, Аллаһы биргән нәрсәдән тиешле белән риваять ителә, иснадында ләззәт таба вә ошбу рәвешне үзе вә олуг сыйфатларыңны яхшы
саналса да, файдадан буш бул-
замна- урынга сарыф кылырлар; зәкәт зәгыйфьлек булса да, мәгънәсе өчен бәхет вә сәгадәт дип белә, бәян итәр хәлем юк. Барлыгым
маса да, чын дога булмыйдыр.
кли вә вә башка садаканы үтәрләр. дөрес вә нык. Раббыдан үзенә булган олуг – синең рәхмәтеңдин вә бар-
Шуңа нигезләнеп, дога вакы-
рү өчен Ошбу аятьне кыска гына Шәрех вә аңлатма. Намаз – тәүфыйк вә гыйнаят дип саный. лыгым синең нигъмәтеңдин.
тында – кирәк намаз эчендә,
рынын- укып китмичә, яхшы аңларга исламның бөек рөкеннәренең Бер кеше чын иман ия- Рәхмәтең диңгезеннән бер там-
кирәк тышында; гарәпчәне
ешенчә тырышырга кирәк. «Алар – хак берсе, шәһадәт һәм тәүхидтән се булса (Аллаһыны таныса), чы бәрабәрендә миндин мең
яхшы белмәгән вә аңламаган
лаһ вә мөэминнәр» дигән сүзне яхшы соңра, иң олуг бинасыдыр. На- аның калебендә, әлбәттә, әлеге тагать тиеш вә ләкин миндин
кешегә – кирәк төрки, кирәк
арында тыңларга кирәк. Аллаһы кайсы маз – бәндәнең мәгъбуденә вә рәвешчә намаз уку хисе уянса гыйсьян (карышу).
фарси, кирәк руси теле берлә
кешеләрне хак мөэмин дигән, Раббысына булган мөнәҗәте, кирәк, вә аның вөҗданы аны ти- Нигъмәтеңнең һәр бөртеге
дога кылу – дөрес кенә түгел,
ыннан чын мөэмин нинди сыйфатта бу- үзенең бәндәлеген вә Раббы- еш вә таләп итсә кирәк. Бер-бер каршысында йөз мең шөкер
тиештер.
әтергә ла икән? Синдә шул сыйфатлар сын таныган бәндә икәнен сәбәп белән тиешле вакытыннан тиеш вә ләкин миндин көфер
әр ни- бармы? Калебең вә гамәлең шул кичексә, аның калебендә авыр вә тогъян (чиктән ашу). Илаһи, («Әд-дин вәл-әдәб»,
күрсәтә торган иң күркәм
вә ни- дәрәҗәгә килгәнме? Гакыйдә җәрәхәт вә авырту туса кирәк гыйсьяным гыйнәдемдин 1906, 1915 ел).
рәвешедер. Бәндә намазында
л хәлдә китапларында күреп кенә, (вөҗданы газапланса кирәк). (кирелегемнән) түгел, бәлки

сезме?
Түбән Кама шәһәре
Түбән һәмһәмрайоны
Кама шәһәре халкы өчен
районы өчен
ГЫЙНВАР аенда намаз вакытлары
хезмәтче колларыгыз һәм балигъ-
лыкка ирешмәгән сабый балала-
2018 елның гыйнвар аена намаз вакытлары
рыгыз сезнең янга керергә теләсә, Көн Көн Таң Мәчеттә Кояш Зәүвәл Икенде Ахшам Ястү
өч вакытта рөхсәт сорасыннар: саны исемнәре беленә* иртәнге чыга вакыты** намазы намазы намазы
рыз гамәлләрне (мәсәлән, намаз) иртәнге намаз алдыннан, өйлә
үтәми калмаска; намазыннан соң һәм ястү нама- намаз
– анда бару сәбәпле чакыры- зыннан соң». («Нур», 58). Чөнки 1 Дүш 05:42 6:31 8:01 11:36 13:24 15:16 17:08
лучыга зыян килергә тиеш түгел ул вакытларда кеше ял итәргә 2 Сиш 05:42 6:31 8:01 11:36 13:25 15:17 17:09
(мәсәлән ерак юлга чыгу сәбәпле әзерләнә, йокы киеме кия, шун-
күп акча сарыф ителсә, яки бу- лыктан аны борчып йөрү – матур
3 Чәр 05:42 6:30 8:00 11:37 13:26 15:18 17:10
рычка бата торган булса, яисә гадәтләрдән түгел; 4 Пәнҗ 05:41 6:30 8:00 11:37 13:27 15:20 17:11
үзе булмаганда гаиләсе тәэмин – кунакка намазда имам булып 5 Җом 05:41 6:29 7:59 11:38 13:28 15:21 17:12
ителмәсә һ.б.); басмау һәм йорт хуҗасының уры-
– гомуми чакыру булса, ба-
6 Шим 05:41 6:29 7:59 11:38 13:30 15:22 17:13
нына рөхсәтсез утырмау, чөнки ир
ру ваҗиб түгел (мәсәлән, берәү, кеше үз өендә хуҗа һәм намазда 7 Якш 05:41 6:28 7:58 11:38 13:31 15:24 17:14
«миңа кунакка килегез», дип төгәл имам булырга күпкә лаеклы; ә 8 Дүш 05:40 6:28 7:58 11:39 13:32 15:25 17:16
вакытын әйтмичә һәм билгеле бер хуҗа урынына рөхсәтсез утыру 9 Сиш 05:40 6:27 7:57 11:39 13:34 15:27 17:17
кешегә мөрәҗәгать итмичә, халык – әдәпсезлек билгеләреннән.
арасында әйтсә, бару ваҗиб түгел, – кунакка бик еш йөрмәү, чөнки 10 Чәр 05:40 6:26 7:56 11:40 13:35 15:29 17:18
ә мөстәхәб булачак); бу кешене туйдыра башлый. 11 Пәнҗ 05:39 6:25 7:55 11:40 13:37 15:30 17:20
– рөхсәт сорап кына керү Югарыда санап үтелгәннәр ку- 12 Җом 05:39 6:24 7:54 11:40 13:38 15:32 17:21
(«Әй, иман китергәннәр, үз накка йөрүчеләргә кагылды. Шу-
өегездән башка кеше өйләренә лай ук, кунакка чакыручы кеше
13 Шим 05:38 6:23 7:53 11:41 13:40 15:34 17:22
рөхсәтсез һәм хуҗаларына сәлам үзе дә кайбер нәрсәләрне белеп 14 Якш 05:37 6:22 7:52 11:41 13:42 15:35 17:24
бирмичә кермәгез! Бу – үзегез торырга тиеш. Мәсәлән, күп ак- 15 Дүш 05:37 6:21 7:51 11:42 13:43 15:37 17:25
өчен хәерледер, бәлки исегезгә ча түгеп, кешедән калышмыйм 16 Сиш 05:36 6:20 7:50 11:42 13:45 15:39 17:27
төшерерсез» («Нур», 27); дип, мәҗлескә артык күп ризык
– мәҗлес тәмамлануга ук чыгып әзерләү. Ахыр чиктә, бу исрафка 17 Чәр 05:35 6:19 7:49 11:42 13:47 15:41 17:28
китү, сөйләшеп утырмау, «...ризы- китерә. Онтымагыз, бер-береңнән 18 Пәнҗ 05:34 6:18 7:48 11:43 13:49 15:43 17:30
клангач таралыгыз, сөйләшергә уздырырга тырышу, «менә мин 19 Җом 05:33 6:17 7:47 11:43 13:50 15:45 17:31
теләп утырмагыз» («Гаскәрләр», ничек әзерләдем», дип масаю –
54). Аллаһы бу аятьтә харам эшләрдән! Кунакның та- 20 Шим 05:33 6:15 7:45 11:43 13:52 15:47 17:33
пәйгамбәрнең өенә рөхсәтсез магы туярлык ризык әзерләү; их- 21 Якш 05:32 6:14 7:44 11:44 13:54 15:49 17:34
керүдән, шулай ук, чакырылма- тирам йөзеннән аның белән бергә 22 Дүш 05:31 6:12 7:42 11:44 13:56 15:51 17:36
ган килеш кереп ризык пешкәнне ашау; үзен генә озак вакытка кал-
дырмау; хәл-әхвәлләрен сорашу;
23 Сиш 05:29 6:11 7:41 11:44 13:58 15:53 17:38
көтеп утырудан һәм ризыклангач
чыгып китмичә сөйләшеп утыру- кунак яраткан темаларга гына 24 Чәр 05:28 6:09 7:39 11:44 13:59 15:55 17:39
дан тыйды, чөнки кеше ашаганнан сөйләшү; ашап-эчкәч кунакны 25 Пәнҗ 05:27 6:08 7:38 11:45 14:01 15:57 17:41
соң да сөйләшеп утырса, хуҗага озата чыгу – хәерле гамәлләрдән. 26 Җом 05:26 6:06 7:36 11:45 14:03 15:59 17:43
авырга туры киләчәк – кунаклар Иң мөһиме, кунак сыйлау –
китмәү сәбәпле эше калачак, Ис- гыйбадәттән, ә гыйбадәт ихлас 27 Шим 05:25 6:05 7:35 11:45 14:05 16:01 17:44
лам дине кешегә авырлык, зыян күңелдән, дөрес үтәлергә тиеш... 28 Якш 05:23 6:03 7:33 11:45 14:07 16:03 17:46
китерүне тыя; Марат ХАФИЗОВ, 29 Дүш 05:22 6:01 7:31 11:45 14:09 16:05 17:48
– аятьтә тыелган вакытларда Түбән Кама шәһәре үзәк 30 Сиш 05:21 5:59 7:29 11:45 14:11 16:07 17:50
һәм чакырылмаган килеш кунак- мәчете мөгаллиме.
ка бармау. «Әй, иман әһелләре, 31 Чәр 05:19 5:58 7:28 11:46 14:13 16:09 17:51
* - Иртәнге намазны, саклык йөзеннән, таң беленгән вакыттан соң 15-20 минут кичектереп
укырга мөмкин. 3нче бит
** - Өйлә намазы мәчеттә 11:50 сәгатьтә укыла.

ХАҖга ниятләгез
 Кеше булыр өчен, гыйлем белән күркәм холык кирәк (хикмәт).

2017 – Галимҗан Баруди елы

Дин әхлагы байракчысы
2017 елның Галимҗан Баруди елы дип игълан ителүе һәркемгә гамәлгә кертә. Дәресләр татар дөнья куя. Сөргенлек чорын,
мәгълүмдер. Шуңа бәйле рәвештә, шәһәребездәге Нур» мәчетендә телендә укытыла башлый! Дин үзенең рәсми үтенече буенча, чит
Барудиның тормыш юлына, эшчәнлегенә багышланган гыйлем белән бергә, биредә рус теле, илләрдә үткәрә. Казанга кайткач
мәҗлесе уздырылды. арифметика, хисап, рәсем, эти- та аның өстеннән әләк дәвам итә.
Галимҗан Баруди, чын алу вакытында ул уку-укытуда- ка, гигиена һ.б. фәннәр укыты- Шулай да 1912 елдан имамлык
мәгънәсендә, дин әхлагы байрак- гы кимчелекләрне, гади халык- ла. Уку әсбапларын Галимҗан вазыйфасын үти, берникадәр
чысы. Ул моны үзенең халкыбыз- ны вәгазьләп тәрбияләүнең юк мөдәррис үзе яза! үзгәрешләр белән журналын да
га һәм динебезгә хезмәткә багыш- дәрәҗәсендә булуын күрә, укыту «Кешене ике дөньяда да чыгару бәхетенә ирешә.
ланган гомере белән раслаган. программасы төзү уе белән яна. бәхетле итүче нәрсә – гыйлем. Беренче Бөтендөнья сугышы
«Нур» мәчете имам-хатыйбының Бохарада дини гыйлем белән Гыйлемсез, яхшы тәҗрибәсез башлангач, Галимҗан Баруди
укыту-әхлакый тәрбия буенча бергә дөньяви фәннәрне дә кылынган һәрбер гамәл җилгә җитәкчелегендә, 24 кешелек
урынбасары Рәсүл хәзрәт һәм, үзләштергән егерме биш яшь- очачак, яки эшләнеп бетмәгән мөселманнар җәмгыятеннән
эш булып калачак», дип фи- 50 мең сум акча җыелып, 1нче

Зәвыклы нур –
шулай ук, мөгаллимәләр Гаҗилә лек егет Казанга 40 пот ки-
Ситдыйкова, Фәнзия Әхмәтшина, тап белән кайтып төшә. 5нче кер йөртүче. диннән башка мөселман дәваханәсе ачыла.
Гөлсинур Төхбәтуллина, Фәния мәхәллә мәчетенә икенче имам милләтебезнең юкка чыгача- Үзе исән чагында 4288

ана телендә
Хәмитова, Фәридә Әгълиева, итеп билгеләнә, бер үк вакыт- гына инанган Галимҗан Бару- том китаптан торган шәхси
Гөлчәчәк Юнысова кичәгә та шәкертләргә дәресләр дә дины иске карашлы диндарлар китапханәсен Казан шәһәренең
килүчеләрне халкыбыз тари- бирә. Бабасы Ибнеяминнең Да- исламга хыянәт итүдә, шәригать гомуми киапханәсенә тапшыра.
хында мәңге җуелмас эз кал- ры кушаматының гарәпчәсе – нигезләрен бозуда гаеплиләр. Рәттән ике мәртәбә мөфти бу- – Утыр әле, балам, сабыем,
1905 елгы инкыйлап, бик аз лып сайланган Галимҗан хәзрәт, Күзләремә кара син,
дырган олы шәхес Галимҗан Баруди тиздән Галимҗанның багалмам.
Баруди тормышы белән якыннан фамилиясенә әйләнә. вакытка гына булса да, татарлар- Идел буена килгән ачлыктан ха- Никадәр моң анда, сызлану,
таныштыруны максат итеп куй- Үзе педагоглык эшчәнлеге га да үзгәреш җилләре китерә: лыкны коткару өчен, Сталинга Бу сүзләрне әйтми
ганнар иде. Мөгаллимәләр чы- җәелдергән мәдрәсәнең үзгәреш дин иреге, матбугат иреге... хат юллый. Шулай ук, Төркия, кала алмам.
гышына документаль фильм да еллары дип, ул 1882-1908 еллар- Галимҗан Барудиның «Әд дин Финляндия, Мисыр, Кытай,
вәл әдәп» әнә шул матбугат иреге Әфганстаннан да ярдәм сорый Туган телең синең –
өстәлгәч, бу олы галим турында- ны атый. Хаҗ сәфәрендә чак- татар теле,
гы мәгълүмат тагын да тулылана та Истамбул, Каһирә, Бәйрут дулкыннарында хасил булып, (ул илләр ярдәм итәләр). Ул үзе
Чишмәләрдәй йөгерек,
төште. Укытучылар сөйләгәнгә шәһәрләрендә булып, андагы бу журналның йөздән артык са- шул ачлык елны, 64 яшендә татлы тел.
ияреп, мәҗлестәгеләрнең барысы уку-укыту торышы белән та- ны чыгып өлгерә. Шул еллар- Мәскәү дәваханәсендә вафат Йомшаклык та анда,
да Галимҗан хәзрәтнең тормы- нышкан Галимҗан хәзрәт ди- да ул, үз теләктәшләре белән була... назлылык та,
шын күзаллап утырды... ни мәгарифкә үзгәреш кертү берлектә, җәдитчә укыту өчен Галимҗан Барудиның «За- Оныта күрмә, балам,
укытучылар курсы да оештыра. маныбызда дин гыйлеме азай- аны бел.
1862 елда биш яше әле яңа кирәклеген бар тирәнлеге белән
гына тулган малайны Казанның аңлый. Шул максаттан ул, үзенең Әмма тикшерү-тентүләр аны бик ган, дин буенча гамәл бозылган,
Бу дөньяга безне
2нче мәхәллә мәдрәсәсенә бер шәкертен Бакчасарайга – тиз ябарга мәҗбүр итә. Шулай динне чын тану кыенлашкан, Газиз Аллаһ
укырга бирәләр. Бу вакытта ин- Исмәгыйль Гаспринскийның ук, «Әд дин вәл әдәп»тән дә белер-белмәс фәтвалар мәйдан Төрле телле итеп
де ул әнисе Бибифәхрнисадан җәдидчә (яңача) укыта тор- гаепләр табалар (анысы безнең алган, дин үлчәвеннән тыш яралтты.
хәреф танырга өйрәнгән бу- ган үрнәк мәктәбенә өйрәнергә чорга да хас нәрсә).«Сәяси яктан гамәлләр, ихлассыз вә хошугсыз Сары, кара,
зарарлы эшчәнлеге» өчен, Ба- гыйбадәтләр күбәйгән», дигән ап-ак тәнлеләрне,
ла. Ундүрт яшеннән хәлфәлек җибәрә. Дус яшәсеннәр,
итә башлый, ә тагын дүрт ел- 1891 елда үзе җитәкчелек рудины ике елга Вологда ягына фикере, гүя бүгенге көнебезгә дип таратты.
дан Бохара мәдрәсәсенә укыр- итә торган «Мөхәммәдия» сөрәләр. Уллары кайгысыннан карата әйтелгән.
га китә. Анда җиде ел гыйлем мәдрәсәсендә яңача укытуны әтиләре Мөхәмәтҗан Галиев Һәр халыкка әманәт –
үз теле,

«Нур»да гыйлем нуры алабыз

Борынгылар аны саклады.
Бу кадерле,
кыйммәтле ядкарьне
Укучыларыбыз яза Әби-бабайлар да яклады.

Мин үзем Сарман районының
урман эчендә урнашкан, халкы
эштән башканы белмәгән ун
гына өйле Таза Чишмә авы-
лында үстем. Кайчан да булса
Коръәнне гарәпчә укыячаксың
дисәләр, ышанмас идем. Мәңге
чишелмәслек сер иде минем
өчен гарәп теле... Аллаһы насыйп
иткәч, ниһаять, үзем укый алам
бу изге китапны! Ә барысы да
«Нур»дан башланды.
Моннан өч ел элек, әтием
Миңнемөхәммәт рухына до-
га кылдырырга дип, «Нур»
мәчетенә барган идем. Хатын-
нар ишектән керәләр дә, икен-
че катка менеп китәләр. Кызык-
сынып, мин дә баскычтан өскә
таба атладым. Бүлмә ишекләре
ачык, дәрес бара. Карадым
да, чыгып киттем. Бернәрсә дә
белмим: намаз укуны да, баш-
касын да... Янәшәдәге кибеткә
кереп, Сәриягә сөйләдем. Ул
мине тыңлап торды да: «Бүтән
йөрмәсәң йөрмәссең, килгәнсең
икән, дәрес тыңлап кит», – диде.
Ашыгыр җирем юк иде, кердем...
Инде өченче елын укыйм.
Башта ике төркем җыелган идек,
ә бу уку елына унбишкә калдык.
Ягъни, тырышып-тырмашучы-
лар, Аллаһы биргән гыйлемне
үзләштерү ихтыяры булганнар
гына! Төркем җитәкчебез Фәния
Хәмитова да, мөгаллимәләребез
дә, без белсен, без өйрәнсен дип
тырышалар. Коръән дәресен –
Мөфавадә Ситдыйкова, иман һәм
тәфсирне – Фәнзия Әхмәтшина,
сира фәнен – Гаҗилә Ситдыйкова,
әдәпне Гөлсинур Төхбәтуллина
укыта.
Уку җиңел димәс идем, әмма
Аллаһыдан курыкканга, Аның
ризалыгы өчен йөрим. Башта-
гы елларда төнге икедә, өчтә
торып, елый-елый укый идем.
Бик авыр булганлыктан таш-
лар чиккә җиткәч, партадашым
Энҗе апа Сәхабиева ныклык
бирде. Төркемдәшем Тәнзилә
Ягъфәрова өенә чакырып уку-
да ярдәм итте. Мөгаллимәләр
дә, булдырасың, дип хуплагач,
өметем уянды.
Әгәр моңа кадәр дини гыйлем
үзләштермәгән булсагыз, уку
яшеннән узган, олыгаелган инде
дип, күңелегез төшмәсен. Гый- – Күңел төпләреңнән –
лем алу өчен беркайчан да соң җан авазың,
Аңладым мин сине, әнкәем.
түгеллеген үземнән чыгып әйтәм. Миңа да кадерле
Күз курка, кул эшли, дигәндәй, туган телем,
бер дә икеләнеп, шикләнеп тор- Һич онытмас
магыз, мәчеткә килегез. Аллаһы газиз бәбкәең.
юлын ача ул, тик ниятегез генә
Оныкларыңа да
булсын. өйрәтермен,
Аллаһыма мең-мең шөкер, Чын иманлы
остазларыма, төркемдәшләремә татар булырлар.
мең-мең рәхмәт, алар ярдәме Әби-бабайларының рухына
белән, Коръәнне аңлап уку Хәерле догалар кылырлар.
дәрәҗәсенә ирешеп барам. Роза КАШАПОВА.
Коръән укыган саен, калебем
сафлана, җаным тынычлана,
күңелем яктыра... Җиргә безне
китергән Аллаһының могҗизасы
түгелме бу?!
Хәлимә МӘХМҮТОВА.
«Ихтирам» төркеме шәкерте.

Аз булсын, тәмле булсын Белеп торыгыз «Рәйхан»га килсәгез

Тамчы кадәр генә... Түбән Кама шәһәре үзәк мәчете янәшәсендәге
Берәү кырмыска сәү- Һәркөн бер үк вакытта «Рәйхан» кибетендә сатуда хәләл сретифаткына ия
дәгәре янында тукталган: кырмысканың савыты- «Краб таякчыклары» («Крабовые палочки») бар.
– Моның ашарына на бер тамчы бал сал- Билгеле булганча, «Рәйхан»да Казахстаннан кай-
күпме кирәк инде? ган. Әмма көннәрдән тартылган ризык – дөя сөтеннән әзерләнелгән
– Көнгә бер тамчы бер көнне бал салырга «Шубат», «Шалап» һәм бия сөтеннән ясалган
бал, – дип җавап биргән оныткан да, кырмыска- кымыз сатыла башлаган иде инде. Болары янына күптән
сәүдәгәр. сы үлгән... түгел генә мөселманнар өчен хәләл булган «Краб та-
– Нибары бер тамчы?! Үз якыннарыннан якчыклары да өстәлде.
– Әйе, бер тамчы гына. кеше-ләргә дә, бер там- «Рәйхан» кибете (Бакый Урманче урамы, 2а) атна-
Кырмыска асрауның чы балдай ягымлы сүз, ның барлык көннәрендә дә иртәнге 8дән кичке 9га
мәшәкате юклыгын җылы караш та җитә. кадәр (кием бүлеге кичке 7гә хәтле) ачык. Бары тик
белгәч, аны сатып алып Әмма еш кына онытыла җомга көннәрендә генә төшке ялга (11.50-12.50
өенә алып кайткан бу. шул... сәгатьтә) ябылып тора.

Адрес: 423570, Түбән Кама
шәһәре, Химиклар урамы, 59нчы
йорт.
Хат язу өчен: 423570,
Мөхәррир Фирая МОРАТОВА. Түбән Кама шәһәре, а/я 89.
Телефон: Түбән Кама шәһәренең «Гүзәл»
8-917-907-75-38 нәшрият-полиграфия
үзәгендә басылды
E-mail: m-firaia@yandex.ru (Химиклар урамы, 18нче йорт,
Сайт: телефон: 30-31-61).
Басылуга кул кую вакыты: Тираж – 999 данә.
график буенча: – 16 сәгатьтә, Газета айга бер чыга.
чынлыкта – 16 сәгатьтә. Бәясе – ирекле.
Заказ № 66984 (12+)