SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS

ECUACIÓN LINEAL CON n INCÓGNITAS

Unha ecuación con n incógnitas, x1, x2,..., xn dise que é lineal se se pode escribir da forma:
a1· x1+ a2· x2+... +an· xn=b
• onde ai∈—, ∀i=1,2,...,n; e son os coeficientes da ecuación.
• b∈— e é o termo independente.

EXEMPLO

• Unha ecuación lineal con tres incógnitas é 3 x − y + 2z = 8

Unha solución dunha ecuación lineal con n incógnitas será unha sucesión de n números reais: s1,
s2, ..., sn tales que ó substituír x1 por s1, x2 por s2,..., xn por sn na ecuación, se verifique a igualdade.

EXEMPLOS

• Unha solución da ecuación dada no exemplo anterior é: x=3, y=1 e z=0.

• Outra solución é x=0, y=0 e z=4.
Esta ecuación ten un número infinito de solucións, pero para dar unha
necesítase dar tres valores, porque ese é o número de incógnitas que
temos.

SISTEMAS DE m ECUACIÓNS LINEAIS CON n INCÓGNITAS

Un sistema de m ecuacións lineais con n incógnitas será do tipo:
a11· x1+ a12· x2+... +a1n· xn=b1
a21· x1+ a22· x2+... +a2n· xn=b2
...
am1· x1+ am2· x2+... +amn· xn=bm
• aij∈— , i=1,2,...,m, j=1,2,...,n; e son os coeficientes do sistema.
• x1, x2,..., xn son as incógnitas.
• b1, b2,..., bm ∈— e son os termos independentes.

EXEMPLO

• Un sistema de catro ecuacións e tres incógnitas:

⎧3 x + y − 2z = 8
⎪ x + y + z = 5
⎪
⎨
⎪ x − 3y = 0
⎪⎩ y + z = 2
Unha solución dun sistema de m ecuacións lineais con n incógnitas será unha sucesión de n
números reais: s1, s2, ..., sn tales que ó substituír x1 por s1, x2 por s2,..., xn por sn en todas e cada
unha das ecuacións, sexan certas tódalas igualdades.
EXEMPLO

• Unha solución do sistema anterior é x=3, y=1 e z=1. Non ten máis.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 1

CLASIFICACIÓN DUN S. E. L. SEGUNDO O SEU NÚMERO DE SOLUCIÓNS
Se un sistema de ecuacións lineais ten algunha solución diremos que é compatible, en caso
contrario diremos que é incompatible.
Se un S.E.L. ten algunha solución, só poden darse dous casos: Ou ten unha única solución ou ben
ten infinitas solucións.
Un S.E.L. que ten unha única solución dise que é compatible determinado, mentres que se ten
infinitas solucións dise que é compatible indeterminado.
Tamén podes ver a clasificación no seguinte esquema:
⎧ ⎧única : compatible determinado
⎪con solución ⎨
S.E.L. ⎨ ⎩infinitas : compatible indeterminado
⎪sen solución : incompatible
⎩
EXEMPLOS

• O sistema formado pola ecuación 3 x − y + 2z = 8 é compatible

indeterminado.
⎧3 x + y − 2z = 8
⎪ x + y + z = 5
•
⎪
O sistema ⎨ é compatible determinado.
⎪ x − 3y = 0
⎪⎩ y + z = 2

⎧x + y = 0
• O sistema ⎨ é incompatible.
⎩x + y = 2
SISTEMAS HOMOXÉNEOS
Os sistemas homoxéneos son aqueles nos que os termos independentes son todos cero.

A súa característica principal é que sempre son compatibles: unha solución é sempre a formada por
ceros (solución trivial).
NOTACIÓN MATRICIAL DUN S.E.L.

⎛ a11 a12 " a1n ⎞ ⎛ x1 ⎞

⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜a a " a2n ⎟ ⎜x ⎟
Se chamamos A= ⎜ 21 22 ⎟ matriz dos coeficientes, X= ⎜ 2 ⎟ matriz columna das
# # # # #
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜a ⎟ ⎜ ⎟
⎝ m1 am2 " amn ⎠ ⎝ xn ⎠
⎛ b1 ⎞
⎜ ⎟
⎜b ⎟
incógnitas e B= ⎜ 2 ⎟ matriz columna dos termos independentes, entón podemos escribir o
#
⎜ ⎟
⎜b ⎟
⎝ m⎠
sistema de ecuacións con notación matricial da seguinte maneira:
A·X=B
EXEMPLO

• O sistema do exemplo anterior pódese escribir así:

⎛3 1 − 2⎞ ⎛8⎞
⎜ ⎟ ⎛ x⎞ ⎜ ⎟
⎜1 1 1⎟ ⎜ ⎟ ⎜ 5 ⎟
⎜1 − 3 · ⎜ y⎟ =
0⎟ ⎜ ⎟ ⎜ 0⎟
⎜ ⎟ ⎝ z⎠ ⎜ ⎟
⎜0 1 1⎟⎠ ⎜ 2⎟
⎝ ⎝ ⎠

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 2

NOTACIÓN VECTORIAL DUN S.E.L.
Se chamamos C1, C2,..., Cn ós vectores columna da matriz dos coeficientes e B ó vector columna
dos termos independentes podemos escribi-lo sistema con notación vectorial así:
x1·C1+ x2·C2+...+ xn·Cn=B
EXEMPLOS

• O sistema do exemplo anterior poderíase escribir así:

x·(3,1,1,0) + y·(1,1,–3,1) + z·(–2,1,0,1) = (8,5,0,2)
⎧ x− y=3
⎪
• O sistema ⎨3 x + y = 1 pódese escribir con notación vectorial así:
⎪ x + y = −1
⎩
x·(1,3,1) + y·(–1,1,1) = (3,1,–1)

Facendo o desenrolo desta igualdade vectorial obtemos o sistema de

partida.

Se o escribísemos con notación matricial:

⎛ 1 − 1⎞ ⎛ 3⎞
⎜ ⎟ ⎛ x⎞ ⎜ ⎟
⎜ 3 1⎟ · ⎜⎜ ⎟⎟ = ⎜ 1⎟
⎜ 1 1⎟ ⎝ y ⎠ ⎜ − 1⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠

Facendo o producto indicado e igualando matrices chegamos ó sistema de

partida.

SISTEMAS EQUIVALENTES
Dous ou máis sistemas de ecuacións dise que son equivalentes se teñen exactamente as mesmas
solucións.

Podemos conseguir un sistema equivalente a un dado se a unha ecuación lle sumamos ou restamos
unha combinación lineal das ecuacións que forman o sistema.
Este proceso pódese repetir as veces que se queira e ir cambiando así outras ecuacións.
(Esta é a propiedade empregada para resolver sistemas utilizando o método de reducción.)

EXEMPLOS

⎧ x− y=3
⎧ x + 3 y = −5 ⎪
• Os sistemas de ec. lineais ⎨ e ⎨3 x + y = 1 son equivalentes,
⎩2 x + y = 0 ⎪ x + y = −1
⎩
xa que os dous teñen como única solución: x=1, y=–2.
• Se aplicamos o coñecido método de reducción para resolver o sistema:
⎧ x + 3 y = −5
⎨ poderíamos facer os seguintes pasos:
⎩2 x + y = 0
2·E1 E1–E2 E1/5 E2–E1

⎧ x + 3 y = −5 ⎧2 x + 6 y = −10 ⎧ 5 y = −10 ⎧ y = −2
⎨ ⇒ ⎨ ⇒ ⎨ ⇒ ⎨ ⇒
⎩2 x + y = 0 ⎩ 2x + y = 0 ⎩2 x + y = 0 ⎩2 x + y = 0
E2/2
E1↔E2

⎧ y = −2 ⎧ y = −2 ⎧x = 1
⎨ ⇒ ⎨ ⇒⎨ que é un sistema equivalente ó inicial e que
⎩2 x = 2 ⎩x = 1 ⎩ y = −2
realmente non resulta moi complicado resolver.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 3

DISCUSIÓN DUN S.E.L.: Teorema de Rouché-Fröbenius
Dado un sistema de ecuacións lineais:
a11· x1+ a12· x2+... +a1n· xn=b1
a21· x1+ a22· x2+... +a2n· xn=b2
...
am1· x1+ am2· x2+... +amn· xn=bm

⎛ a11 a12 " a1n ⎞ ⎛ a11 a12 " a1n b1 ⎞

⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜a a " a2n ⎟ ⎜a a " a2n b2 ⎟
se chamamos A= ⎜ 21 22 ⎟ á matriz dos coeficientes e A*= ⎜ 21 22 á
# # # # # # # # # ⎟
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜a ⎟ ⎜ bm ⎟⎠
⎝ m1 am2 " amn ⎠ ⎝ am1 am2 " amn
matriz dos coeficientes ampliada coa columna dos termos independentes, verifícase que:
O sistema de ecuacións lineais é compatible ⇔ rango de A=rango de A*
Ademais:
• Se rangA=rangA*=n (no de incógnitas) ⇒ o sistema ten solución única. (S.C.D.)
• Se rangA=rangA*=r<n ⇒ o sistema ten infinitas solucións (S.C.I.) que virán dadas en función
de n–r parámetros.
DEMOSTRACIÓN

Se chamamos C1, C2,..., Cn ós vectores columna da matriz A e B ó vector columna dos termos
independentes podemos escribir o sistema con notación vectorial así:
x1·C1+ x2·C2+...+ xn·Cn=B

“⇒” Se o sistema ten solución ⇒ rangA=rangA*

Se o sistema ten solución ⇒ existen s1, s2,..., sn∈— tales que s1·C1+ s2·C2+...+ sn·Cn=B ⇒
⇒ o vector B é combinación lineal dos vectores C1, C2,... e Cn ⇒ O rango de A non aumenta
ó engadirlle a columna B, polo tanto rangA=rangA*.

“⇐” Se rangA=rangA* ⇒ o sistema ten solución

Se rangA=rangA* ⇒ o rango de A non aumenta ó engadirlle a columna B ⇒ o vector B é

combinación lineal dos vectores C1, C2,... e Cn ⇒ existen s1, s2,..., sn∈— tales que
s1·C1+ s2·C2+...+ sn·Cn=B ⇒ s1, s2,..., sn será unha solución do sistema.

Se rangA=rangA*=n (número de incógnitas) ⇒ os n vectores columna C1, C2,... e Cn son linearmente

independentes ⇒ B pódese escribir de maneira única como combinación lineal dos vectores
columna ⇒ a solución é única.

Se rangA=rangA*=r<n (número de incógnitas) ⇒ os n vectores columna C1, C2,... e Cn son linearmente

dependentes ⇒ B poderase escribir de infinitas maneiras como combinación lineal de C1, C2,... e Cn
e polo tanto o sistema terá infinitas solucións.
A Regra de Cramer indicaranos que estas solucións pódense expresar en función de n–r parámetros.
EXEMPLO

⎧ x− y=3
⎪
• O sistema ⎨3 x + y = 1 ten solución única porque rangA=rangA*=2.
⎪ x + y = −1
⎩
⎛1 −1 ⎞
rangA= rang ⎜ 3 1 ⎟ =2;
⎜1 ⎟
⎝ 1⎠

rangA*≥rangA ¡sempre!, xa que o menor distinto de 0 que temos en A tamén

o teremos en A*.
Neste caso rangA*=3 ⇔ |A*|≠0, pero como |A*|=0 ⇒ rangA*=2.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 4

RESOLUCIÓN DUN S.E.L.: Regra de Cramer
Consideremos un sistema de n ecuacións lineais con n incógnitas e que teña solución única, o que
é equivalente a que detA≠0, sendo A a matriz dos coeficientes do sistema.
Este tipo de sistemas dise que “son de Cramer”.

Se chamamos C1, C2,... e Cn ós vectores columna da matriz A e chamamos B ó vector columna dos
termos independentes entón podemos calcular a solución do sistema así:
no lugar “i”
Substituímos a columna Ci
det ( C1 ,C2 ,..,B ,..,C n ) pola columna B na matriz A
xi= i=1,2,...,n
det A
DEMOSTRACIÓN

Podemos escribir o sistema con notación vectorial así: x1·C1+ x2·C2+...+ xn·Cn=B
det (C1, C2,..,B,..,Cn) = det (C1, C2,.., x1·C1+ x2·C2+...+ xn·Cn,..,Cn) =
i B

=det(C1, C2,.., x1·C1,..,Cn)+det(C1, C2,.., x2·C2,..,Cn)+ ... +det(C1, C2,.., xi·Ci,..,Cn)+ ...+det(C1, C2,.., xn·Cn,..,Cn)=
i i i i

= det(C1, C2,.., xi·Ci,..,Cn) = xi· det(C1, C2,..,Ci,..,Cn) = xi· det A, de onde deducimos que:

det ( C1 ,C 2 ,..,B ,..,C n )

xi = i=1,2,...,n
det A

EXEMPLOS

⎧ x + 3 y = −5
• Resolve, utilizando a Regra de Cramer, o sistema ⎨ .
⎩2 x + y = 0
⎛ 1 3⎞
A= ⎜⎜ ⎟⎟ , detA=–5 ≠ 0 ⇒ rangA = rangA*= 2 = número de incógnitas ⇒
⎝ 2 1⎠
⇒ o sistema ten solución única.
O rango de A* é 2 porque é sempre maior ou igual que o rango de A e neste caso non pode ser maior porque só ten dúas filas.

Aplicando a Regra de Cramer:

−5 3 1 −5
0 1 2 0
x= =1, y= =–2.
−5 −5
⎧x + y + z = 5
⎪
• Resolve, utilizando a Regra de Cramer, o sistema ⎨ x − 3 y = 0.
⎪ y+z=2
⎩
⎛1 1 1⎞
A= ⎜ 1 −3 0 ⎟ , detA=–3≠0 ⇒ rangA=rangA*= 3 = número de incógnitas
⎜0 ⎟
⎝ 1 1⎠

⇒ o sistema ten solución única.

O rango de A* é 3 porque é sempre maior ou igual que o rango de A e neste caso non pode ser maior porque só ten tres filas.

Aplicando a Regra de Cramer:

5 1 1 1 5 1 1 1 5
0 −3 0 1 0 0 1 −3 0
2 1 1 −9 0 2 1 −3 0 1 2 −3
x= = =3, y= = =1, z= = =1
−3 −3 −3 −3 −3 −3

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 5

APLICACIÓN DA REGRA DE CRAMER Á RESOLUCIÓN DE SISTEMAS COMPATIBLES.
En principio a Regra de Cramer só lla podemos aplicar a sistemas compatibles determinados que
teñan igual número de ecuacións que de incógnitas.
Imos ver como se pode aplicar para resolver calquera sistema de m ecuacións lineais con n
incógnitas que sexa compatible.

Se o sistema é compatible debe verificarse que rangA=rangA*=r, este valor r deberá ser menor ou
igual que m (número de ecuacións) e menor ou igual que n (número de incógnitas).

Se rangA=r entón existe un menor de orde “r” en A que é distinto de 0. Resolver o sistema inicial é
equivalente a resolver o sistema que resulta de quedarnos só coas r ecuacións implicadas nese
menor de orde r distinto de 0 que hai en A.
Para poder aplicar a Regra de Cramer deberíamos quedar tamén con r incógnitas. O que facemos é
quedarnos coas r incógnitas implicadas nese famoso menor, pasando as restantes (n–r) incógnitas
ós termos independentes en cada unha das ecuacións considerándoas como parámetros.
Finalmente, expresaremos as solucións das n incógnitas cambiando esas n–r incógnitas por outros
tantos parámetros.

EXEMPLO

• Discute e resolve o seguinte sistema de ecuacións lineais:

⎧ x + 2y − z = 1
⎪2 x − y + 2z = 6
⎪
⎨
⎪3 x + y + z = 7
⎪⎩ x − 3 y + 3z = 5
⎛ 1 2 − 1⎞
⎜ ⎟
⎜ 2 − 1 2⎟
Consideramos a matriz dos coeficientes A= ⎜ e a matriz
3 1 1⎟
⎜ ⎟
⎜ 1 − 3 3⎟
⎝ ⎠
⎛ 1 2 − 1 1⎞
⎜ ⎟
⎜ 2 − 1 2 6⎟
ampliada A*= ⎜
3 1 1 7⎟
⎜ ⎟
⎜ 1 − 3 3 5 ⎟⎠
⎝
¿Rango de A?
⎛ 1 2 − 1⎞
⎜ ⎟
⎜ 2 − 1 2⎟ 2 −1
⎜ 3 1 1⎟ ⇒ −1 2
=3≠0 ⇒ existe un menor de orde 2 en A que é
⎜ ⎟
⎜ 1 − 3 3⎟
⎝ ⎠
distinto de cero ⇒ o rango de A é maior ou igual a 2. Será 3 se existe algún
menor de orde 3 distinto de 0 (máis de 3 non pode ser porque o número de
columnas de A é 3). Basta con comprobar como son os seguintes menores:
1 2 −1
2 −1 2 =0 (non chega con que este sexa 0, hai que mirar tamén o seguinte menor)

3 1 1
1 2 −1
2 −1 2 =0 ⇒ non hai ningún menor de orde 3 en A que sexa distinto
1 −3 3
de 0 e polo tanto podemos afirmar que rangA=2.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 6

 ¿Rango de A*?
Sabemos xa que rangA*≥2, pois o menor de orde 2 distinto de 0 que hai en
A tamén o temos en A*. Neste caso bastará con comprobar como son os
menores de orde 3 que podemos formar engadindo elementos da columna
dos termos independentes a ese menor de orde 2:
2 −1 1 2 −1 1
−1 2 6 =0 e − 1 2 6 =0 ⇒ rangA*=2, pois se tódolos menores
1 1 7 −3 3 5
de orde 3 son cero tamén o serán todos os de orde superior (pensa no
desenrolo dun determinante polos elementos dunha liña).
Chegamos a conclusión de que rangA=rangA*=2<3 (número de incógnitas)
⇒ O sistema é compatible indeterminado e as infinitas solucións
poderémolas dar en función de 1 parámetro.
O sistema inicial é equivalente (ten as mesmas solucións) que o sistema
formado polas ecuacións implicadas nese menor distinto de 0 que nos dá o
rango:
⎧ x + 2y − z = 1
⎨ e para resolver este sistema facemos a seguinte
⎩2 x − y + 2z = 6
transformación:
Quedámonos coas incógnitas implicadas nese menor e pasamos a outra ó
segundo membro considerándoa un parámetro.
Neste caso quedamos coa “y” e coa “z” e facemos x=α:
⎧ 2y − z = 1 − α
⎨ Este xa é un sistema ó que se lle pode aplicar a Regra
⎩− y + 2z = 6 − 2α
de Cramer:
1− α −1
6 − 2α 2 2 − 2α + 6 − 2α 8 − 4α 8 4
y= = = = − α
3 3 3 3 3
2 1− α
− 1 6 − 2α 12 − 4α + 1 − α 13 − 5α 13 5
z= = = = − α
3 3 3 3 3
⎧
⎪x = α
⎪
⎪
⎪ 8 4
Así pois, as solucións do sistema inicial serán: ⎨ y = − α
⎪ 3 3
⎪
⎪ 13 5
⎪z = − α; α ∈ R
⎩ 3 3
UNHA solución deste sistema é x=2, y=0 e z=1, que se consegue cando lle
damos o valor 2 ó parámetro α.
A “aparencia” das solucións pode variar se consideramos outro menor na
matriz A, (cousa que evidentemente podemos facer sempre que tamén sexa
distinto de 0), sen embargo as solucións van ser exactamente as mesmas.
Por exemplo, neste caso tamén poderíamos dar as solucións así:
⎧ x = 2 + 3α
⎪⎪
⎨ y = −4α
⎪
⎪⎩ z = 1 − 5α; α ∈ R
Sendo así, a solución que escribíamos antes conseguímola para α=0.
Podes comprobar que calquera solución que obteñas dunha forma tamén a
podes obter da outra.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 7

MÉTODO DE GAUSS OU DE REDUCCIÓN PARA A RESOLUCIÓN (E DISCUSIÓN) DE
SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS.
Este método que utilizaremos para resolver sistemas de ecuacións lineais é unha xeneralización do
método de reducción xa estudiado en cursos anteriores (tamén será un método válido para discutir
un sistema, porque se pode aplicar a calquera sistema). Como xa sabes, baséase nas
transformacións que podemos efectuar nas ecuacións dun sistema para que o novo sistema obtido
sexa equivalente ó de partida. As transformacións que nos permiten obter sistemas equivalentes son
as seguintes:
1. Se nun sistema se multiplica unha ecuación por un número distinto de 0,
resulta un sistema equivalente ó primeiro.

2. Se nun sistema de ecuacións se despexa nunha ecuación unha incógnita e se

substitúe nas demais ecuacións, o sistema formado pola ecuación resolta e as
demais obtidas pola substitución é equivalente ó inicial.
Se varias ecuacións se multiplican por números non nulos e se suman, obtense outra ecuación que
se di que é combinación lineal das anteriores.

3. Se nun sistema de ecuacións lineais se elimina ou se engade unha ecuación

que sexa combinación lineal das demais, obtense un sistema equivalente ó
dado.

4. Se cambiámo-la orde de dúas ou máis ecuacións as solucións seguirán sendo

as mesmas.
Veremos a aplicación deste método con exemplos. O que si é novo, é que, gracias á notación
matricial, só traballaremos cos coeficientes e cos termos independentes do sistema.

EXEMPLO

⎧3 x − y + 2z = 5
⎪
• Resolve o sistema ⎨ x + 2 y − z = 0
⎪2 x − 3 y + z = 3
⎩
⎛ 3 − 1 2 5⎞
⎜ ⎟
Consideramos a matriz ⎜1 2 − 1 0⎟ e sobre ela faremos as
⎜2 − 3 1 3 ⎟⎠
⎝
transformacións, tendo en conta que só podemos facer operacións coas
filas, que son as que representan as ecuacións.
3E2 – E1
E3 – 2E2 E3 + E2 E3 /(–2)

⎛ 3 − 1 2 5⎞ ⎛ 3 − 1 2 5⎞ ⎛ 3 − 1 2 5⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜1 2 − 1 0⎟ ⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟ ⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟ ⇔
⎜2 − 3 1 3 ⎟⎠ ⎜⎝ 0 − 7 3 3 ⎟⎠ ⎜⎝ 0 0 − 2 − 2 ⎟⎠
⎝
E1 – 2E3
E2 – 5E3 E2 /7 E1 +E2

⎛3 −1 2 5 ⎞ ⎛ 3 − 1 0 3⎞ ⎛ 3 − 1 0 3⎞ ⎛ 3 0 0 3⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟ ⇔ ⎜0 7 0 0⎟ ⇔ ⎜0 1 0 0⎟ ⇔ ⎜0 1 0 0⎟
⎜0 0 1 1⎟⎠ ⎜⎝ 0 0 1 1⎟⎠ ⎜⎝ 0 0 1 1⎟⎠ ⎜⎝ 0 0 1 1⎟⎠
⎝
E1 /3

⎛ 1 0 0 1⎞
⎜ ⎟
⇔ ⎜ 0 1 0 0 ⎟ ⇒ SOLUCIÓN: x=1, y=0, z=1 (Sist. comp. determinado)
⎜ 0 0 1 1⎟ S.C.D.
⎝ ⎠

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 8

 EXEMPLO

⎧3 x − y + 2z = 5
⎪
• Resolve o sistema ⎨ x + 2 y − z = 0
⎪2 x − 3 y + 3z = 3
⎩
⎛ 3 − 1 2 5⎞
⎜ ⎟
Consideramos a matriz ⎜1 2 − 1 0⎟ e sobre ela faremos as
⎜2 − 3 3 3 ⎟⎠
⎝
transformacións:
3E2 – E1
E3 – 2E2 E3 + E2

⎛ 3 − 1 2 5⎞ ⎛ 3 − 1 2 5⎞ ⎛ 3 − 1 2 5⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜1 2 − 1 0⎟ ⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟ ⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟
⎜2 − 3 3 3 ⎟⎠ ⎜⎝ 0 − 7 5 3 ⎟⎠ ⎜⎝ 0 0 0 − 2 ⎟⎠
⎝
Neste caso temos un sistema incompatible.
S.I. ECUACIÓN IMPOSIBLE

Non ten solución.

EXEMPLO

⎧3 x − y + 2z = 5
⎪
• Resolve o sistema ⎨ x + 2 y − z = 0
⎪2 x − 3 y + 3z = 5
⎩
⎛ 3 − 1 2 5⎞
⎜ ⎟
Consideramos a matriz ⎜1 2 − 1 0⎟ e sobre ela faremos as
⎜2 − 3 3 5 ⎟⎠
⎝
transformacións:
3E2 – E1
E3 – 2E2 E3 + E2 Suprimimos E3

⎛ 3 − 1 2 5⎞ ⎛ 3 − 1 2 5⎞ ⎛ 3 − 1 2 5⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜1 2 − 1 0⎟ ⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟ ⇔ ⎜0 7 − 5 − 5⎟ ⇔
⎜2 − 3 3 5 ⎟⎠ ⎜⎝ 0 − 7 5 5 ⎟⎠ ⎜⎝ 0 0 0 0 ⎟⎠
⎝
Quedamos con dúas incógnitas que estean implicadas
ECUACIÓN QUE NON NOS DÁ INFORMACIÓN
nun menor de orde 2 que sexa distinto de 0, pasando a
outra ó segundo membro coma un parámetro.
E2 /7 E1 +E2

⎛3 −1 2 5 ⎞ ⎛ 3 − 1 5 − 2α ⎞ ⎛ 3 − 1 5 − 2α ⎞
⇔ ⎜⎜ ⎟⎟ ⇔ ⎜⎜ ⎟⎟ ⇔ ⎜ ⎟⇔
7 − 5 − 5 ⎠ ⎝ 0 7 − 5 + 5α ⎠ ⎜0 1 − 5 + 5 α⎟
⎝0 ⎝ 7 7 ⎠

E1 /3

⎛ 3 0 30 − 9 α ⎞ ⎛ 1 0 10 − 3 α ⎞
⇔⎜ 7 7 ⎟ ⇔⎜ 7 7 ⎟ ⇒
⎜0 1 − 5 + 5 α⎟ ⎜0 1 − 5 + 5 α⎟
⎝ 7 7 ⎠ ⎝ 7 7 ⎠

SOLUCIÓNS: x= 10
7
− 3
7
α , y= − 5
7
+ 57 α , z= α sendo α∈—.
(Sistema compatible indeterminado) S.C.I.
Ten infinitas solucións.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 9

EXERCICIO RESOLTO (DISCUSIÓN E RESOLUCIÓN DE SISTEMAS DE EC. LINEAIS CUN PARÁMETRO)

1. Discute e resolve, segundo os valores do parámetro m, o seguinte sistema de ecuacións

lineais:
⎧2 x + y − m z = 1
⎪
⎨2 x + y + 3z = m + 3
⎪m x + (m + 1) y + m z = −1
⎩

Para cada valor de m temos un sistema de ecuacións, trátase de discutir e resolver estes
sistemas en función do valor do parámetro m.
⎛ 2 1 − m⎞
⎜ ⎟
Consideramos a matriz dos coeficientes A= ⎜ 2 1 3 ⎟
⎜m m + 1 m ⎟
⎝ ⎠
⎛2 1 −m 1 ⎞
⎜ ⎟
e a matriz ampliada A*= ⎜ 2 1 3 m + 3⎟
⎜m m + 1 m − 1 ⎟
⎝ ⎠

Para discutir os sistemas calculamos o rango de cada unha destas matrices, que normalmente
estará en función de m:
rangA
Procuramos atopar en A un menor de orde 2 que sexa distinto de 0 e se é posible que
non dependa de m (simplificaríamos os razoamentos). Vemos que non é posible atopar
un menor de orde 2 que poda ser distinto de 0 e no que non apareza m. Consideramos
pois outros menores de orde 2:
2 3
=2m–3m=–m que será igual a 0 só se m=0, pero podemos observar que para
m m
1 −m
m=0 hai outros menores de orde 2 que si son distintos de 0, por exemplo ,
1 3
que se anula só se m=–3. Polo tanto podemos afirmar que calquera que sexa o valor
de m o rango de A será maior ou igual a 2. Vexamos en que casos é igual a 3.
O rango de A será igual a 3 se e só se detA≠0.
⎛ 2 1 − m⎞
⎜ ⎟
detA=det ⎜ 2 1 3 ⎟ =2m+3m–2m2–2m+m2–2m–6m–6=–m2–5m–6
⎜m m + 1 m ⎟
⎝ ⎠

5 ± 25 − 24 5 ± 1 ⎧− 3
detA=0 ⇔ –m2–5m–6=0 ⇔ m= = =⎨ .
−2 − 2 ⎩− 2

Deste resultado deducimos que se m=–3 ou m=–2 entón rangA=2, mentres que se
m≠–3 e m≠–2 entón rangA=3.
rangA*
Sabemos que rangA*≥rangA, xa que o menor de orde h distinto de 0 que teñamos en A
tamén o teremos en A*. Para os valores de m que fan que o rango de A sexa 3 tamén
será 3 o rango de A*, xa que neste caso non pode ser máis por ter A* só 3 filas.

Só temos dúbidas sobre o rango de A* se m=–3 ou m=–2, estudiamos así estes dous
casos de forma particular:

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 10

 Para m=–3:

⎛ 2 1 3⎞ ⎛ 2 1 3 1⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
Neste caso A= ⎜ 2 1 3 ⎟ e A*= ⎜ 2 1 3 0 ⎟
⎜ − 3 − 2 − 3⎟ ⎜ − 3 − 2 − 3 − 1⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠

2 3
Un menor de orde 2 distinto de 0 na matriz A* é =3≠0. Para ver cal é o
−3 −3
rango de A* bastará con ver o que ocorre cos menores de orde 3 que se poden formar
orlando este menor de orde 2 que é distinto de 0. O único que ten “algo novo” con
respecto ó que hai en A é o que se obtén se orlamos coa columna correspondente ós
termos independentes, é dicir:

2 3 1
2 3 0 =3≠0 ⇒ existe en A* un menor de orde 3 que é distinto de 0 ⇒
− 3 − 3 −1
rangA*=3 cando m=–3. (Os menores de orde 4 non existen).

Entón para m=–3 temos que rangA=2 ≠ rangA*=3 ⇒ o sistema é incompatible.

Esto tamén é fácil de ver se nos fixamos nas dúas primeiras filas da matriz A*, que
representan dúas ecuacións que son claramente incompatibles.

Para m=–2:

⎛ 2 1 2⎞ ⎛ 2 1 2 1⎞
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
Neste caso A= ⎜ 2 1 3 ⎟ e A*= ⎜ 2 1 3 1⎟
⎜ − 2 − 1 − 2⎟ ⎜ − 2 − 1 − 2 − 1⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠

1 2
Un menor de orde 2 distinto de 0 na matriz A* é =1≠0. Razoando igual que no
1 3
caso anterior vemos que só é necesario comprobar que sucede co seguinte menor:

1 2 1
1 3 1 = 0 (a primeira e a terceira fila son proporcionais) ⇒ na matriz A* non
−1 − 2 −1
existe ningún menor de orde 3 que sexa distinto de 0 ⇒ rangA*=2 se m=–2.

Entón para m=–2 temos que rangA=rangA*=2 < 3 (número de incógnitas) ⇒ o

sistema é compatible indeterminado (as solucións virán dadas en función dun só parámetro).

En resumo:
• Se m≠–3 e m≠–2 o sistema é compatible determinado (solución única).
• Se m=–3 o sistema é incompatible (non ten solución).
• Se m=–2 o sistema é compatible indeterminado (ten infinitas solucións).

Evidentemente, só podemos resolver un sistema se é compatible. Así pois:

• Se m≠–3 e m≠–2 :
Cada un dos sistemas que temos ten unha única solución que é normal que depende do
valor que teña m. Para calcular a solución aplicamos a Regra de Cramer:
1 1 −m
m+3 1 3
−1 m +1 m − m3 − 5m2 − 9m − 6 − (m + 2) ⋅ (m2 + 3m + 3) m2 + 3m + 3
x= = = =
− m2 − 5m − 6 − ( m + 3) ⋅ ( m + 2) − ( m + 2) ⋅ ( m + 3) m+3

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 11

 2 1 −m
2 m+3 3
m −1 m m3 + 5m2 + 9m + 6 ( m + 2) ⋅ ( m2 + 3m + 3) m2 + 3m + 3
y= = = = −
− m2 − 5m − 6 − (m + 3) ⋅ ( m + 2) − ( m + 2) ⋅ ( m + 3) m+3
2 1 1
2 1 m+3
m m +1 −1 − m2 − 4 m − 4 −( m + 2) ⋅ ( m + 2) m+2
z= = = =
2
− m − 5m − 6 − ( m + 3) ⋅ ( m + 2) − ( m + 2) ⋅ ( m + 3) m +3

• Se m=–2 :
⎧2 x + y + 2 z = 1
⎪
Para este valor temos o sistema ⎨2 x + y + 3z = 1 . Para resolvelo podemos
⎪− 2 x − y − 2 z = −1
⎩
quedarnos coas 2 ecuacións implicadas no menor de orde 2 que temos en A que é
distinto de 0 (as dúas primeiras), que é o mesmo que dicir que este sistema é equivalente ó
seguinte:
⎧2 x + y + 2z = 1
⎨
⎩2 x + y + 3z = 1
Para poder aplicar a Regra de Cramer temos que ter igual número de ecuacións que de
incógnitas, quedamos coas dúas implicadas nese famoso menor: “y” e “z”, pasando a
outra ó segundo membro no que actúa coma un parámetro:
⎧ y + 2z = 1 − 2α
⎨
⎩ y + 3z = 1 − 2α
Aplicando neste caso a Regra de Cramer:
1 − 2α 2
1 − 2α 3
y= =1–2α
1
1 1 − 2α
1 1 − 2α
z= =0
1
Temos que ter en conta que o sistema que estamos resolvendo ten TRES incógnitas,
polo tanto as solucións deste sistema serán:
⎧x = α
⎪
⎨ y = 1 − 2α
⎪ z = 0; α∈R
⎩
Dándolle valores a α obtemos solucións do sistema. Para obtelas todas habería que
darlle tódolos valores reais.
Veremos máis adiante que estas solucións correspóndense cos puntos dunha recta no
espacio.

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 12

EXERCICIOS PROPOSTOS

1. Discute e resolve, segundo os valores do parámetro m o sistema:

x–z=1
my+3z=2
4x+ y–mz=1

2. Discute, segundo os valores dos parámetros a e b o seguinte sistema:

x+ay–az=3
ax–y+az=2
–ax–y+ z=b
e resólveo cando sexa indeterminado.

3. Discute, segundo os valores de a e b e resolve, cando sexa posible, o sistema:

3x–y+2z=1
x+4y+z=b
2 x – 5 y + a z = –2

4. Discute e resolve, segundo o valor do parámetro a, o sistema:

(1+a) x + y + z = 1
x + (1+a) y + z = 1+a
x + y + (1+a) z = 1+a2

5. Determina para que valores do parámetro a, o sistema:

x–ay+az=a
–x+ay+z=1
x+y+az=a
ten máis dunha solución e dar, neste caso, unha interpretación xeométrica das solucións.

6. Discute e resolve, segundo os valores do parámetro a, o seguinte sistema:

ax+y+z=1
x+ay+z=a
x + y + a z = a2

7. Discute segundo o valor do parámetro a o seguinte sistema:

7x+ay–z=4
4 a x – 2 y + (a–1) z = a
5 x – (2a–1) y – 3 z = 3
Resólveo para a=–1.

8. Estudia a compatibilidade do seguinte sistema de ecuacións lineais, segundo os valores

do parámetro k.
x+ky–z=1
2x+y–kz=2
x–y–z=k–1

9. Discute e resolve o seguinte sistema segundo os valores de λ, interpretando

xeometricamente o resultado.
2 x + y – z = λ– 4
(λ –6 ) y + 3 z = 0
(λ + 1 ) x + 2 y = 3

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 13

10. Discute e resolve o seguinte sistema segundo os valores de λ, interpretando
xeometricamente o resultado.
x+y+2z=0
λx+y–z=λ–2
3 x + λ y + z = λ –2

11. Discute e resolve, cando sexa posible, o seguinte sistema segundo os valores de λ.
x+λy+z=4
x+3y+z=5
λx+y+z=4

12. Discute e resolve, cando sexa posible, o seguinte sistema segundo os valores de λ.
x+λy+z=λ+2
x+y+λz=3
x+y+z=3λ

13. Resolve, utilizando o método de Gauss, o seguinte sistema e interpretar xeometricamente

o resultado.
x–3y–z=–1
x+5y+3z=3
x+y+z=1
3x+7y+5z=5

14. Calcula λ para que o seguinte sistema sexa compatible, e resólveo:

x+y+z = 2 ⎫
x + 2y − 3z = 8⎪⎪
⎬
λ x − y − z = 1⎪
x − y + z = −2 ⎪⎭

x+y =1 ⎫
⎪
15. Dado o sistema de ecuacións lineais: ty + z = 0 ⎬ , calcula t, de xeito que:
x + (1 + t )y + tz = t + 1⎪⎭
a) o sistema teña solución única
b) o sistema teña infinitas solucións
c) o sistema non teña solución.

16. Escribe, para cada caso, un sistema que teña por solución:
⎧ x = 1+ α
⎪ y = 1− α ⎧ x = 1 + 3α − β ⎧ x=α
⎪ ⎪ ⎪
a) ⎨ b) ⎨ y = α+β c) ⎨ y =β
⎪ z = 1 + 3 α ⎪z = 2 − α + 2β ⎪z = 1 + α + β
⎪⎩ t = 4α ⎩ ⎩

⎧x = 1 + α + β
⎪y = 2 + α - β + γ
⎪⎪ ⎧x = 3 − 4t
⎪
d) ⎨z = α - β e) ⎨ y = 2+ t
⎪t = −1 + γ ⎪ z = 1− t
⎪ ⎩
⎪⎩u = 1 + β + 2γ

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 14

SOLUCIÓNS

1. Se m=1 ou m=3 trátase dun Sistema Incompatible.

⎧ m2 − m + 5
⎪x = 2
⎪ m − 4m + 3
⎪ 2m − 17
Se m ≠1 e m ≠3 é un Sistema Compatible Determinado, que ten por solución ⎨y = .
2
⎪ m − 4m + 3
⎪z = 3m + 2
⎪ 2
m − 4m + 3
⎩

2. Se a ≠ 1 e a ≠ −1 o rang(A) = rang(A*) = nº de incógnitas ⇒ S.C.D.

Se a = 1 e b = −3 ⇒ S.C.I. e as solucións son: x=5/2, y=1/2 +α, z=α, ∀ α ∈ —
Se a = 1 e b ≠ −3 ⇒ S.I.
Se a = −1 e b ≠ 3 ⇒ S.I.
Se a = −1 e b = 3 ⇒ S.C.I. e as solucións son: x = 1/2 − α ; y = −5/2; z=α; ∀ α ∈ —

3. Se a ≠ 1 ⇒ rang A = rang A* = 3 =nº incógnitas ⇒ S.C.D. :

ab + 4a − 10b + 23 3 ab − a − 4b + 4 b−3
x= y= z=
13a − 13 13 a − 13 a −1
Se a=1
⎧⎪b ≠ 3 ⇒ rangA < rangA* ⇒ S.I.
⎨b = 3 ⇒ rangA = rangA* = 2 < 3 = n ⇒ S.C.I. : x = 7 − 9 α; 8 α
y= − ; z = α; ∀α ∈ R
⎪⎩ 13 13 13 13

4. Se a ≠ 0 e a ≠ −3 rang A = rang A* = 3 ⇒ S.C.D. A solución ven dada por:

−a 3a2 + 2a
x= y= z=
a+3 a+3a+3
⎧x = 1− α − β
⎪
Se a = 0 ⇒ S.C.I. : x+y+z = 1 ⇒ ⎨ y = α ∀ α ,β∈R
⎪z = β
⎩
Se a = −3 , o rango da matriz dos coeficientes e o da ampliada son distintos, logo S.I.

5. Se a= −1 ⇒ x+y−z = −1 ⇒ S.C.I. con solucións: x = −1+α+β; y = α; z = β; ∀ α,β ∈—. Os tres planos

córtanse nun punto.
Se a ≠ −1, o sistema é compatible determinado, e “casualmente” a solución non depende do valor de a :
x = 0; y = 0; z = 1; os tres planos córtanse nun punto.

6. Xa que det A=a3−3a+2, se a ≠1 e a ≠ −2 cúmprese que rang A = rang A* = 3 = n ⇒ S.C.D.

− (a + 1) 1 (a + 1)2
A solución é: x= y= z=
a+2 a+2 a+2
Se a = 1, S.C.I. : x+y+z = 1 ⇒ x = 1−α−β; y = α; z = β; ∀ α,β ∈ —. Se a = −2 ⇒ S.I.

7. Posto que det A=3·(13a2−10a+13) nunca se anula , o sistema é compatible determinado,

independentemente do valor de a. No caso a = −1, a solución é x=1/2; y=−1/6; z=−1/3;

8. Se k = −1, S.I.. Se k = 2, S.C.I., con solucións: x=1+α; y=0; z=α; ∀ α∈—; Se k ≠ −1 e k ≠ 2, S.C.D.
k−2 2k − 1
de solución: x=k y=− z=
k +1 k +1

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 15

 3 3(λ + 2) (6 − λ )(λ + 2) , este é
9. Se λ ≠ 5, e λ ≠ −3 ⇒ S.C.D. e a solución é x = − y= z=
λ+3 λ+3 λ+3
o punto que teñen en común os tres planos.
Se λ=−3, S.I., logo os tres planos non teñen nada en común; e no caso en que λ=5, S.C.I. e as solucións
son: x= 1 /2 − α; y=3α; z=α; ∀ α∈—., é dicir os tres planos determinan unha recta.

10. Para os casos nos que λ ≠ 2 e λ ≠ −2 , o rango das dúas matrices coincide co nº de incógnitas, logo é un
λ−2 λ−2 2−λ
S.C.D. e a solución é x = y= z= ; é dicir os tres planos córtanse nun
λ+2 λ+2 λ+2
punto.
Se λ=−2,os tres planos non teñen nada en común, é un S.I.; Se λ=2, os tres planos determinan unha
recta, é un S.C.I. que ten por solución x=3α; y=−5α; z=α; ∀ α∈—.

11. Neste caso, se λ=3 ⇒ S.I. ; se λ=1 ⇒ S.C.I. sendo a solución x=7/2 − t; y= 1 /2; z=t; ∀t∈— pero se
1 1 5λ − 11
λ ≠1 e λ ≠3 trátase dun S.C.D. : x = y= z= .
3−λ 3−λ λ−3
12. Se λ=1 ⇒ S.C.I.: x= 3−α−β, y=α; z=β; ∀ α,β ∈—. Noutro caso (λ ≠1) é un S.C.D., con solución:
x=5+3λ; y=−2; z=−3.

13. Utilizando o método de Gauss, podemos proceder da seguinte forma:

⎧ 1 1
⎛1
⎜
− 3 −1 −1 ⎞
⎟
⎛1 − 3
⎜
− 1 − 1⎞
⎟ ⎪x = 2 − 2 t
⎜1 5 3 3 ⎟ ⎜0 8 4 4⎟ ⎛ 1 − 3 − 1 − 1⎞ ⎪⎪ 1 1
⎜1 ⎟ →⎜ ⎟ → ⎜⎜ ⎟⎟ ⇒ ⎨y = − t ∀ t∈—
1 1 1 0 4 2 2 ⎝0 2 1 1 ⎠ ⎪ 2 2
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜3
⎝ 7 5 5 ⎠ ⎟ ⎜
⎝0 4 2 2 ⎟⎠ ⎪ z=t
⎩⎪
14. Este sistema só é compatible no caso de que λ=2, e sendo así, a solución é x=1; y=2; z=−1.
15. a) Para que teña solución única t ≠ 1 e t ≠ 0. (A solución é: x=z=t/t−1, e y=1/1−t).
b) O sistema ten infinitas solucións cando t=0 ( x=1−α; y=α; z=0; ∀ α∈—)
c) O sistema resulta incompatible no caso de que t=1.

⎛ x −1 1⎞
⎜ ⎟
⎜ y −1 − 1⎟
16. a) Obtémolo considerando que rang ⎜ = 1 ; desta condición obtés tres ecuacións : (debes ter
z −1 3⎟
⎜ ⎟
⎜ t 4 ⎟⎠
⎝
⎧x + y = 2
⎪
en conta que existen máis sistemas con esa solución) ⎨3 x − z = 2
⎪4 x − t = 4
⎩
b) Neste caso obteremos só unha ecuación: 3x−5y+4z=11
c) Igual que no apartado anterior o rango da matriz debe ser 2, logo : x+y−z=−1
⎛ x −1 1 1 0⎞
⎜ ⎟
⎜y−2 1 − 1 1⎟
d) Debe cumprirse que rang ⎜ z 1 − 1 0 ⎟ = 3 , e obteño dúas ecuacións que conformarán o
⎜ ⎟
⎜ t +1 0 0 1⎟
⎜ ⎟
⎝ u −1 0 1 2⎠
⎧ x + 4 y − 5 z − 2u = 7
sistema que ten a solución dada: ⎨
⎩ y−t− z = 3
⎧ x + 4 y = 11
e) Un dos sistemas que ten a solución dada pode ser: ⎨
⎩ x − 4 z = −1

Sistemas de Ecuacións Lineais (MATEMÁTICAS 2) 16