Aktivni mulj

Procesi prečišćavanja vode sa aktivnim muljem

Uklanjanje organskog zagađenja iz otpadne vode pomoću

aerobnih mikroorganizama.
Mikroorganizmi, uglavnom bakterije, protozoe i metozoe nalaze
se na želatinoznim pahuljicama mulja u bazenu za aeraciju, gdje
se uz pomoć oksigena u procesu metabolizma mikroorganizama
obezbjeđuje razgradnja supstrata (organskog zagađenja).
Izdvojeni mulj u taložniku vraća se u recirkulaciju.

Kontaktna stabilizacija

• Biološki uređaj sa aktivnim muljem pogodan za

prečišćavanje manjih količina
otpadne vode 200 – 2000 m3/dan.
Sastoji se od dva koncentrično postavljena rezervoara dubine
oko 4 m i prečnikom unutarnjeg rezervoara 4 – 9 m i
vanjskog 10-20 m.
Vanjski rezervoar ima ulogu aeracionog bazena.
Prostor između zidova u ovom rezervoaru je podijeljen na
tri komore : za aeraciju, reaeraciju i aerobnu stabilizaciju
mulja. Centralni dio ili unutarnji bazen ima ulogu
taložnika.
Tehnologija prečišćavanja otpadne vode se sastoji od tri osnovne
operacije :

aeracije-taloženja-reaeracije mulja kako slijedi:

• aeracija ulazne otpadne vode sa povratnim aktivnim muljem,
• zadržavanje do dobivanja prečišćene vode
• taloženje i odvajanje faza prečišćene vode i mulja.
• Prečišćena voda se ispušta.
• reaeracija mulja iz taložnika sa ispuštanjem viška mulja u aerobni
stabilizator.
Period aeracije : 2 – 3 sata
Period reaeracije mulja : 4 – 6 sati

Biološka filtracija

• Kod biološke filtracije organsko zagađenje iz

otpadne vode se razgrađuje pri aerobnim
uslovima putem mikroorganizama koji se nalaze
vezani na filterskom mediju u obliku fine
prevlake ili filma.
• Debljina filma raste usljed rasta
mikroorganizama sve dok vanjski sloj ne
apsorbuje svu organsku materiju i uzrokuje da
unutarnji sloj koji je uz medij, pređe u endogenu
fazu i počne gubiti sposobnost prijanjanja uz
filterski medij.

Biološki filteri ( percolating filters) su okrugli betonski bazeni

prečnika 6 – 50 m u kojima se nalazi ispuna od prirodnog ili
vještačkog materijala na čijoj se površini formira film od
mikroorganizama koji vrše razgradnju organskog zagađenja
iz otpadne vode koja rosi filter.

Organsko opterećenje biofiltera se izražava

kao:kgBPK5 / m3 ispune.
Hidrauličko opterećenje biofiltera je vrlo važan
tehnološki parametar i izražava se kao:
m3 otpadne vode / m2 poprečne površine
ili po m3 ispune.
Primjenom plastične ispune za biofiltere moguće je
graditi biofiltere i do visine od 12 m.
Zahvaljujući velikoj visini i dužem vremenu prolaza vode
kroz ispunu biofiltera, moguće je obrađivati:
• visokoopterećene tokove prehrambene industrije kao što
su:
• pivare, mljekare,
• pogoni za preradu voća i povrća,
• klaonice i industrije mesa,
• vinarije, tekstilni kombinati i sl.

Rotirajući biodiskovi

• Proces prečišćavanja vode sa rotirajućim

biodiskovima je proces sa vezanom kulturom
mikroorganizama gdje medij rotira na čvrstom
nosaču u bazenu sa otpadnom vodom.
• Mikroorganizmi se nalaze vezani na velikim
diskovima od sintetike koji rotiraju na jednoj
osovini sa elektromotorom, uronjeni oko 40 % u
bazenu sa vodom.
• Obično su diskovi 3-3,5 m u prečniku i rotiraju sa
perifernom brzinom od 0,3 m/s.

Biodiskovi na otvorenom

Pokriveni biodiskovi

Lagune
• Lagune su plitki, prostrani, zemljani bazeni u
kojima se uglavnom prirodnim putam razgrađuje
organsko zagađenje iz otpadne vode.
• Koriste se uglavnom tamo gdje postoji raspoloživo
zemljište i pogodni klimatski uslovi.
• Čišćenje u lagunama je vrlo blisko postupku
samoprečišćavanja vode u prirodnim vodnim
sistemima.
• Uz biološke procese u lagunama se istovremeno
odvija i taloženje i isplivavanje u vodi prisutnih
materija.
• U zavisnosti od organskog opterećenja, dubini
vode u laguni i klimatskim uslovima, razgradnja
organske materije se odvija putem aerobnih ili
anaerobnih procesa uz fotosintezu algi.
Lagune mogu biti:
• aerobne (prirodna aeracija),
• fakultativne (aerobno-anaerobne) i
• aerirane.
Takođe, lagune mogu biti sa :
• kontinuiranim ispustom,
• kontroliranim ispustom ili sa
• zadržavanjem (bez ispuštanja u površinske
vode).

Tretman i odlaganje mulja

• Procesi tretmana efluenata generiraju nastajanje

čvrstih materija.
• Pri procesima tretmana otpadnih voda nastaju
različite vrste otpadnih muljeva koje je potrebno
odgovarajuće tretirati i bezbjedno odložiti.
• U prosijeku oko 70-80% organskog karbona se kod
biološkog prečišćavanja pretvara u suhe čvrste
materije.
• Talozi i muljevi su visoko toksični polutanti koji
zagađuju okolinu i izazivaju neugodne mirise. Oni
mogu biti opasni jer adsorbuju i akumuliraju
patogene organizme i toksine.
• Spaljivanje se smatra kao ekološki najbolja solucija
za rješavanje taloga i muljeva iz procesa obrade
otpadnih voda.
• Ugušćivanje taloga i muljeva može znatno smanjiti
količinu otpada za odlaganje.
Najčešće se koristi stabilizacija mulja putem
anaerobne digestije pri čemu se dobije koristan
biogas i stabilizirani muljni ostatak koji se može
odlagati na deponije ili koristiti u poljoprivredi i
proizvodnji komposta.
Najpodesnije vrste otpada za daljnje
kondicioniranje su one koji sadrže visoku
koncentraciju vlaknastih materija, kao što su
otpadi iz prerade povrća i iz industrije papira, koji
sadrže ove materije i do 5%.

Odlaganje mulja

• Spaljivanje nije najprihvatljiviji metod

odlaganja taloga u Evropi uslijed visokih
troškova i u poređenju sa drugim
metodama.
• Spaljivanje u fluidiziranom sloju je
efikasnije uslijed boljeg mješanja.
• Jedan od najvećih problema sa
spaljivanjem je nastajanje dioksina, furana
i drugih ostataka iz reakcija na nižim
temperaturama.
Polja za prirodno sušenje mulja

Korištenje mulja u
poljoprivredne svrhe
• Najpopularniji način odlaganja mulja.
Prerađeni otpadni mulj predstavlja izvor
hranljivih materija za biljke i služi za
kondicioniranja tla.
• Mulj je dobar izvor inertnih organskih
materija.
• Većina nitrogena koji potiče iz
digestiranog mulja je u obliku amonijaka,
koji je dobro rastvorljiv.

Dimenzioniranje i parametri procesa sa aktivnim muljem

Ovaj postupak se bazira na bioloskom kondicioniranju otpadnih voda u uredjajima
sa aktivnim muljem. Aktivni mulj uglavnom se sastoji od bakterija, koje u
otpadnoj vodi stvaraju lebdece pahuljice. Bakterije razgradjuju organsku
materiju koja se nalazi u otpadnim vodama. Dio organske materije bakterije
utrose na izgradnju novih bakterijskih stanica, a ostatci oksidiraju, pri cemu
dobivenu energiju koriste za izmjenu materija. Kod navedenih procesa
mikroorganizmi trose kisik kojeg se mora vjestacki dovoditi.
U sekundarnim odnosno naknadnim ili zavrsnim taloznicima izdvajaju se zive
pahuljice mulja koje se kao povratni mulj vracaju u uredjaj za bioaeraciju.

Dimenzioniranje bazena za bioaeraciju

Za odredjivanje volumena bazena za bioaeraciju vazni su sljedeci odnosi:

Vrijeme aeriranja t BA= V/Q

(d)

Opterecenje zapremine
bazena-hidraulicko R VQ=Q/V=1/tBA
(1/d)
BPK5 – Opterecenje zapremine
Bazena biolosko odnosno organsko R VB= Zu/tBA
(kg BPK5/m3*d)

Opterecenje mulja R SMB=RVB/SMBB= Zu/tBA*SMBB

(kg BPK5/kg SM*d)

Ucinak razgradnje mulja ɳ*RSMB= Zu-Zi / tBA*SMBB

(kg BPK5/kg SM*d)

Bioloska razgradnja organskih materija u bioaeracionom bazenima ostvaruje se

pomocu enzimatskih procesa. Mnogi strucnjaci danas skloni su pretpostavci, da su
ucinak razgradnje mulja i BPK5 efluenta, ukoliko se odnose na prvobitne otopljene
organske materije oneciscenja ZiM, povezani medjusobnim naizmjenicnim
djelovanjem. Vjeruje se, da medjusobni odnosi prate krivulju, kako su to nasli
Michaelis-Menten za enzimatsku kinetiku i Mond za izmjenu mikroorganizama.
Nanesemo li na apscisu vrijednost BPK 5 provbitnog zagadjenja efluenta ZiM i
ordinate ucinak razgradnje mulja, dobicemo krivulju zasicenja.
Prema Michaelis-Mentenum, odnosnu Mondu, ovaj tok krivulje moze se obuhvatiti
sljedecim izrazom:
Zu-Zim/tBA*SMBB= MAX Zu-ZIM/tBA*SMBB*Zu-ZIM/ks-ziM

Iz tog se dobiva maksimalni ucinak razgradnje mulja

MAX zu-ziM/tBA*SMBB

U prednjem izrazu ks pretstavlja BPK5 efluente, pri kojem se javlja polovina

maksimalnog ucinka razgradnje mulja.

Za male koncentracije u efluentu cesto se pretpostavlja da je Z iM manji u odnosu

na ks te se radi toga u imenitelju vrijednosti mogu zanemariti. Za niske
vrijednosti koncentracije u efluentu krivulja se moze zamjeniti pravcem

zu-ziM/tBA*SMBB = k*ziM

Nagib prvca k u tome slucaju odgovara odnosu

MAX (zu-ziM)/tBA*SMBB*ks

Ovo je reakcija prvog reda jer ucinak razgradnje mulja jos uvijek ovisi o
prisutnom zagadjenju.
Faktor k koji oznacava brzinu ovisi o bioloskoj razgradljivosti vode a dobiva se na
osnovu ispitivanja.

Za dimenzioniranje volumena bioaeracionih bazena mjerodavni su opterecenje

mulja i prostorno opterecenje izrazeno kao BPK5. Ovo vrijedi za dimenzioniranje
bioaeracionih uredjaja vecine otpadnih voda i domacinstava. Dr. Bischofsberger
je postavio 4 kakarteristicne grupe i to:
1. Biolosko kondicioniranje otpadnih voda uz istovremeno stabiliziranje mulja,
2. Biolosko kondicioniranje otpadnih voda sa nitirfikacijom,
3. Biolosko kondicioniranje otpadnih voda BPK5 20mg/l,
4. Biolosko kondicioniranje otpadnih voda do BPK 5 30mg/l.

Uredjaj za kondicioniranje otpadnih voda uz istovremenu stabilizaciju mulja

Svrha ovog procesa je stabilizacija mulja do kvaliteta kojeg mulj treba da ima da
se moze disponirati (lagerovati), tj. Da je bez mirisa. Ovdje se mjerodavno
opterecenje mulja i to u granicama od oko 0.05kg BPK5/kg SM.d. Maksimalno
prostorno opterecenje je 0.25 kg BPK5/m3.d., a tezina suve supstance mulja
5kg/m3 . Ovi bioaeracioni uredjaji sa stabilizacijom mulja koriste se za manje
kolicine otpadnih voda, ispod 10000 stanovnika.

Uredjaj za kondicioniranje otpadnih voda nitrifikacijom

Uredjaj koji vode do oksidacije nitrogen imaju prednosti kod zastite malih rijeka
i jezera. U tim uredjajim obzirom na duze vrijeme zadrzavanje vode izbjegnuti
su udari i neravnomjernost u kvalitetu efluenta. Ovaj nacin je preporucljiv za
kondicioniranje otpadnih voda industrije. Prostorno opterecenje treba da bude
0.5kg BPK5/m3.d., opterecenje mulja 0.15kg BPK5/kg SM d., a suva spustanca
3.3kg/m3. Vrijeme aeracije treba u susnom period da iznosi 4 sata, a u kisnom
period 2 sata.

Uredjaji za kondicioniranje do BPK5 20mg/l

U pravilo treba nastojati da stepen kondicioniranja u biaeracionim uredjajima

bude do BPK5 ispod 25mg/l. S tom vrijednoscu moze se racunati na osnovu
dosadasnjih ispitivanja, jer u 85% slucajeva postignuta je vrijednost
kondicioniranja do BPK5 25mg/l ako je prilikom dimenzioniranja pretpostavljeno
da effluent treba da ima BPK5 do 20 mg/l. Ovaj visoki stepen kondicioniranja nije
predvidjen samo radi uklanjanja zagadjenja nego i radi ravnomjernog kvaliteta
efluenta.
Za dimenzioniranje ovih uredjaja predlazu se opterecenja, za mulj 0.3kg BPK 5/kg
SM.d., a prostorno opterecenje 1 kg BPK5/m3.d. Vrijeme zadrzavanja u susnom
period treba da iznosi 2 sata a u kisnom period 1 sat.

Uredjaji za kondicioniranje do BPK5 30mg/l

Bioaeracioni uredjaji ciji efekt kondicioniranja treba da iznosi BPK 5 do 30mg/l ili
ekstremno 40mg/l postavljaju se tamo gdje nisu veliki zahtjevi na kvalitet
prijemnika.
Ovdje se racuna o prostornim opterecenjem do 2 kg BPK 5/m3.d. i opterecenjem
mulja od 0.6 kg BPK5/kg SM.d. Vrijeme aeracije u susnom period 1 sat a u kisnom
period 0.5 sati.

Dimenzioniranje potrebne kolicine povratnog mulja

Kolicina povratnog mulja ovisi o kolicini dotoka otpadne vode, zeljenom sadrzaju
suve materije u bioaeracionim bazenima i postignutom sadrzaju suve materije u
povratnom mulju. Ako racunamo odnos povratnog mulja prema dotoku otpadne
vode koju uzimamo kao 100%, potrebna kolicina suve materije u povratnom mulju
treba da bude dvostruko veca nego kolicina suve materije u mulju bioaeracionih
bazena.
Kod bioaeracionih procesa sa stabilizacijom mulja uzeto je da sadrzaj suve
supstance treba da iznosi 5kg/m3. Prema tome sadrzaj suve supstance u
povratnom mulju iznosit ce 10kg/m3. Postignuta koncentracija mulja smije se
kretati u podrucju indeksa volumena mulja od 100ml/g do 12kg/m 3. Prema ovome
u tri druge varijante, pri sadrzaju suve supstance 3.3 kg/m 3 u bioaeracionim
bazenima, sadrzaj suve supstance u povratnom mulju treba da iznosi 6.6kg/m 3.
Pri indeksu volumena mulja od 150ml/g morala bi se postici koncentracija
povratnog mulja od 8kg/m3.
U pravilu, uputno je kolicinu povratnog mulja koju smo jedanput odabrali stalno
odrzavati.
Konstantna kolicina povratnog mulja pojednostavljuju pogon i nema stetnih
uticaja na proces kondicioniranja ili proces talozenja u sekundarnom talozniku.

Odredjivanje kolicine viska mulja

Poznavanje produkcije viska mulja u bioaeracionim uredjajima je vazno radi

dimenzioniranja volumena trulista uredjaja za uklanjanje vode iz mulja (susenja
mulja). Specificna produkcija mulja lezi kod pojedinih varijanata izmedju 0.8 i
0.9 kg SM/kg BPK5.
Ove vrijednosti dobivene su na bazi iskustva a odnose se na otpadne vode
domacinstava. Ako je organsko zagadjenje u otpadnoj vodi otopljeno ove
vrijednosti se umanjuju, odnosno one se povecavaju ako se u dotoku povecava
sadrzaj lebdecih materija. Radi toga potrebno je imati na umu postojanje ovih
razlika.

Odredjivanje kolicine dovoda kisika

Kolicina kisika kojeg trose mikroorganizmi moze se priblizno izracunati iz

vrijednosti BPK5 – prostornog opterecenja, suve materije aktivnog mulja i
sadrzaja nitrogenih spojeva. Prema sadrzaju kisika kojeg zelimo da imamo u
bioaeracionim uredjajima, tj. Prema stepenu zasicenja kisikom i potrosnji kisika
izracunava se kolicina koju je potrebno dovesti.