‫روش اجرای شمع درجا‬

‫‪ARJANPAY‬‬
 ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪2‬‬

‫مقدمه‬
‫برخی از انواع شمع های درجا عبارت اند از ‪:‬‬ ‫در هنگام ساخت بعضی از ساختمان ها و یا سازه های‬
‫‪ )a‬شمع بدون غالف معمولی‬ ‫خاص با مشکل تراکم پذیری الیه های سطحی زمین‬
‫مواجه می شویم در حالی که در عمق پایین تر الیه‬
‫‪ )b‬شمع خزانه ایی بدون غالف (‪)Franki‬‬ ‫های زیرین دارای مقاومتی قابل توجه هستند‪ .‬بنابـراین‬
‫نیازمند به گونهای از پی هستیم که نیـرو را در الیه های‬
‫‪ )c‬شمع خزانه ایی غالفدار (‪)Franki‬‬ ‫باالیی دریافت کند و به الیه های مقاوم پایینی انتقال‬
‫‪ )d‬لوله بدون درز یا درز جوش‬ ‫دهد‪ .‬به این نوع از پی‪ ،‬شمع گویند‪ .‬امروزه با پیشرفت‬
‫هایی که در طراحی و ساخت سازه ها به وجود آمده‬
‫‪ )e‬شمع غالفدار (‪)Western‬‬ ‫مثال ساخت ساختمان های سنگین در مساحت کم و یا‬
‫زیر گذرها و همچنین پل ها استفاده از فنداسیون های‬
‫‪ )f‬شمع تک لوله (‪)Union‬‬ ‫شمعی بیش از پیش احساس می شود‪.‬‬
‫‪ )g‬شمع استاندارد (‪)Raymond‬‬ ‫انتقال بار از شمع به خاک می تواند از نوک ‪ ،‬مقاومت‬
‫‪ )h‬شمع باریک شونده پله ای (‪)Raymond‬‬ ‫اصطکاکی جداره ‪ ،‬مقاومت خمشی یا ترکیبی از این ها‬
‫صورت گیرد که بستگی به شرایطی از قبیل نوع خاک ‪،‬‬
‫بستر سنگی و ‪ ...‬دارد‪.‬‬
‫چهار نوع مکانیزم انتقال بار از شمع به خاک عبارتند از ‪:‬‬
‫‪-1‬مقاومت اصطکاکی جداره وانت ها‬
‫‪-2‬مقاومت جانبی قسمت مدفون در خاک‬
‫‪-3‬فقط مقاومت اصطکاکی جداره‬
‫‪ -4‬اصطکاک منفی جداره‬

‫شمع ها ازلحاظ جنس انواع مختلفی دارند (فوالدی‪،‬‬

‫چوبی‪ ،‬بتنی‪ ،‬مرکب) که هر کدام کاربرد خاصی دارند‪.‬‬
‫انتخاب نوع شمع بستگی به نوع خاک و میزان باربری‬
‫مورد نیاز دارد‪ .‬یکی از انواع شمع ها ‪ ،‬شمع بتنی مسلح‬
‫می باشد که خود به سه دسته شمع بتنی پیش ساخته‪،‬‬
‫شمع بتنی پیش ساخته پیش تنیده و شمع بتنی در جا‬
‫ریز تقسیم بندی می شود‪.‬‬
‫شمع بتنی در جا ریز به علت مزیت هایی که نسبت به‬
‫دیگر انواع شمع دارد بیشتر مورد توجه قرار می گیرد‪.‬‬
‫در این شمع معموال” از میلگردهای طولی و عرضی‬
‫استفاده می شودکه اثر مطلوبی در تحمل بارهای جانبی‬
‫دارد‪ .‬مقطع شمع ها معموال ثابت است ولی گاه ممکن‬
‫است برای کاربری بیشتر در قسمت تحتانی عریض شده‬
‫باشد‪.‬‬
 ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫‪3‬‬

‫هدف‬

‫هدف ازگزارش ‪ ،‬ارائه تکنولوژی و روش اجرای پیشنهادی شرکت ارجان پی برای شمع در جا ریز جهت دستیابی به‬
‫اهداف زیر می باشد‪.‬‬
‫الف) انتقال بار از الیه های باالیی به الیه های مقاوم زیرین جهت دستیابی به مقاومت بیشتر‪.‬‬
‫ب) جلوگیری از نشست با استفاده شمع در زیر فونداسیون‪.‬‬
‫ج) کنترل فرکانس و دامنه حرکت برای جلوگیری از پدیده تشدید‪.‬‬
‫د) مقابله با نیرو های افقی در ساختمان هایی که برای نیروی جانبی( زلزله و باد) طراحی شده اند به منظور انتقال‬
‫بار افقی از سازه به خاک‪.‬‬
‫ه) به منظور مقابله با فشار ناشی از خاک متورم شونده و مقابله با نشست ناگهانی در خاک های رمبنده‪.‬‬

‫و) در بعضی از فونداسیون ها که در زیر آب قرار دارند برای مقابله با نیروهای رو به باال ناشی از فشار آب (‪.)uplift‬‬

‫خالصه ای از روش اجرای شمع درجاریز‬

 ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪4‬‬

‫‪-3-3‬استفاده از بنتونیت در حفاری‬ ‫مراحل اجرای شمع درجا‬

‫هنگامی که به حفاری در عمق زیاد در خاکی ناپایدار نیاز‬
‫است استفاده از کیسینگ سرتاسری یک عملیات زمان‬
‫بر است‪ .‬به این منظور برای جلوگیری از ریزش دیواره از‬ ‫‪ -1- 3‬احداث پالتفرم حفاری‬
‫دوغاب بنتونیت می توان استفاده کرد‪ .‬بنتونیت نوعی رس‬
‫پالتفرم محلی جهت استقرار دستگاه ها و ملزومات‬
‫ریزدانه است که حداقل ‪ 85‬درصد رس مونت موریلونیت‬
‫حفاری است که ضمن برخورداری از استحکام و صلبیت‬
‫(‪ )Montmorillonite‬داشته باشد و جزء مایعات تیکسوتروپ‬
‫الزم با انجام خاکریزی و یا با استفاده از مصالح طبیعی‬
‫می باشد‪ .‬هنگامی که بنتونیت به آب اضافه می شود با به‬
‫موجود ساخته می شود‪ .‬برای جلوگیری از نشست خاک‬
‫هم زدن یا فوران شدید آب ذرات به گونه ای ریز در آب‬
‫و به هم خوردن تراز دستگاه و به تبع آن به وجود آمدن‬
‫آمیخته می شود که با چشم دیده نمی شود‪ .‬بعد از گذشت‬
‫مشکالت بعدی الزم است سطح پالتفرم در اندازه کمپکت‬
‫‪ 24‬ساعت ذرات بنتونیت در آب شکفته شده و در آب به‬
‫ترافیک ‪ 85‬درصد متراکم گردد تـا دارای صلبیت کافی‬
‫صورت ژل در می آید‪.‬‬
‫جهت انجام عملیات باشد‪.‬‬
‫وجود بنتونیت در گل حفاری نه تنها موجب افزایش‬
‫فشار هیدرواستاتیکی گل می شود‪ ،‬بلکه باعث کاهش به‬ ‫‪ -2-3‬استقرار دستگاه حفاری‬
‫هــدر رفتن آب از گل حفاری نیز می شود‪ .‬هنگامی که‬ ‫باید توجه نمود که دستگاه دقیقا در نقطه مورد نظر‬
‫پارامترهای موثر در پایداری خاک (ضریب چسبندگی ‪C‬‬ ‫قرارگیرد بدین منظور نقاط عالمت گذاری می شوند‬
‫و ضریب اصطکاک داخلی ‪ )n‬کم یا سطح آب زیرزمینی‬ ‫همچنین استقرار دستگاه نباید به گونه ای باشد که‬
‫باال باشد استفاده از گل حفاری اجتناب ناپذیر است‪.‬‬ ‫به شمع هایی که تازه اجرا شده اند و هنوز به مقاومت‬
‫چاه هایی که به وسیله گل حفاری پر می شود پایداری‬ ‫کافی نرسیده اند فشار بیش از حد وارد گردد‪.‬‬
‫به مراتب بیشتری دارند و ریزش در آنها کمتر از ریزش‬
‫در چاه های دیگر است‪.‬‬ ‫در ضمن کنترل تراز که محدود به تراز نمودن شاسی‬
‫نسبت به پالتفرم ‪ ،‬تراز نمودن روتاری نسبت به جرثقیل‬
‫روش کار به این صورت است که گل حفاری در مسیر‬ ‫قائم بودن کلی روتاری و در نهایت شاقول بودن مته‬
‫حرکت تحت فشار خود در چاه با نفوذ به دیواره یک‬ ‫حفاری نسبت به نقطه حفاری می باشد باید انجام گیرد‪.‬‬
‫الیه بر دیواره ایجاد میکند (کیک بنتونیت) که آن از‬ ‫در صورتی که شاسی نسبت به پالتفرم در حالت تراز‬
‫توسعه خلل و فرج دیواره در اثر ورود آب جلوگیری می‬ ‫قرار نداشت با ریختن خاک در زیر دستگاه باید آنرا تراز‬
‫کند‪ .‬همچنین مانع از نفوذ آب خواهد شد‪ .‬و از طرف‬ ‫نمود‪.‬‬
‫دیگر با افزایـش حجم و اعمال فشار هیدرواستاتیک بر‬
‫روی جداره مانع ریزش دیواره می گردد‪ .‬مزیت دیگر‬
‫گل حفاری معلق نمودن ذراتی است که در اثر عملیات‬
‫حفاری ایجاد شده اند‪ .‬وزن مخصوص گل حفاری‬
‫متناسب با سستی جداره تعیین می گردد‪ .‬اما نباید‬
‫به گونه ای باشد که سیالیت گل از بین رود یا پمپ‬
‫دستگاه قادر به پمپاژ آن نباشد‪.‬‬
‫قبل از عملیات برای سنجش گرانروی گل حفاری از‬
‫آزمایش قیف مارش استفاده می گردد‪ .‬در این روش‬
‫باید گل حفاری مورد آزمایش را کامال” به هم زد و‬
‫بعد از گذشت ‪ 24‬ساعت داخل قیف با ظرفیت ‪1500‬‬
‫سانتیمتر مکعب ریخت‪ ،‬قبل از ریختن گل حفاری به‬
‫داخل قیف باریکه قیف توسط انگشت مسدود می شود‪.‬‬
‫سپس با ثبت زمان اجازه داده می شـود که حدود ‪66‬‬
‫درصد از این گل حفاری (در آزمایشات کارگاهی حدود‬
‫‪ 1‬لیتر) از قسمت باریکه خارج گردد‪ .‬مدت زمان الزم‬
‫برای این کار را یادداشت می کنیم‪ .‬این زمان گرانوری‬
 ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫‪5‬‬

‫روش دوم‪ -‬بتن مگر با مصالح ریز دانه و عیار ‪70‬‬ ‫گل حفاری بر حسب ثانیه خواهد بود‪ .‬قبل از آزمایش‬
‫تا‪ 100‬کیلوگرم در متر مکعب به محیط ریزشی اضافه‬ ‫انواع گل می توان قیف را برای آزمایش با آب به گرانروی‬
‫می شود با توجه به علت استفاده از بتن مگر (جلوگیری‬ ‫مشخص ‪ 26‬ثانیه تنظیم کرد‪ .‬این آزمایش باید حداقل‬
‫از انحراف یا ریزش و کاهش هزینه) بعد از گذشت ‪ 4‬تا‬ ‫یک بار در روز انجام پذیرد‪.‬‬
‫‪ 10‬ساعت حفاری مجددا شروع می گردد‪.‬‬
‫روش سوم ‪-‬با جاگذاری کیسینگ تا عبور از الیه ریزشی‬
‫‪-1-3-3‬روش تهیه دوغاب بنتونیت‬
‫یا در تمام طول شمع ‪ ،‬از ریزش دیواره جلوگیری می‬
‫شود‪.‬‬ ‫جهت تهیه دوغاب بنتونیت ابتدا آب به مقدار الزم در‬
‫داخل ماالکسور پر شده و سپس همزمان با میکس‬
‫بنتونیت به آن اضافه می شود‪ .‬میزان آب مورد استفاده‬
‫توسط آزمایشگاه تعیین میگردد‪ .‬چگالی مخلوط ساخته‬
‫شده باید بین حدودا" ‪ 1/05‬تا ‪ 1/12‬گرم بر سانتیمتر‬
‫مکعب باشد ویسکوزیته تعیین شده توسط قیف مارش‬
‫حداقل ‪ 36‬و حداکثر ‪ 42‬ثانیه باشد‪ .‬دوغاب ساخته‬
‫شده پس از گذشت ‪ 24‬ساعت باید دارای کمترین‬
‫جداشدگی آب از مخلوط باشد(حداکثر ‪10‬درصد ارتفاع‬
‫دوغاب قابل قبول است)‪.‬‬
‫استفاده از بهترین نوع بنتونیت جهت دستیابی به‬
‫خواص فوق اجتناب ناپذیر می باشد‪ .‬همچنین الزم‬
‫است بنتونیت در میکسرهایی با حداقل ‪ 1400‬و‬
‫‪-2-3-3‬مخازن ساخت دوغاب بنتونیت‬ ‫حداکثر ‪ 2400‬دور در دقیقه مخلوط گردد و بایستی‬
‫این مخزن برابر استانداردهای رایج حفاری به صورت‬ ‫آب با دبی ‪ 400‬لیتر در دقیقه در محل ماالکسور تهیه‬
‫مخازن استاندارد قابل حمل و نقل هستند‪ .‬حجم‬ ‫شود‪ .‬در زمین های سولفاته به لحاظ خنثی نمودن یون‬
‫حوضچه دوغاب بنتونیت باید به مقداری باشدکه توانایی‬ ‫مثبت بی کربنات سدیم افزوده می شود‪.‬‬
‫تامین گل حفاری مورد نیاز برای دستگاه های در حال‬ ‫در مواردی که‪:‬‬
‫حفاری را داشته باشد ‪ .‬کلیه اتصاالت و پمپ های الزم‬
‫جهت ساخت و عمل آوری بنتونیت در درون و بر روی‬ ‫الف)ساختار زمین دانه درشت غیر چسبنده باشد‪.‬‬
‫این مخازن تعبیه شده است‪ .‬با توجه به شرایط حاکم‬
‫در کارگاه ها و اجتناب از استفاده مستمر از پمپ حتی‬ ‫ب)وجود بولدر و سنگ ریشه دار باعث انحراف ترپان یا‬
‫المقدور سعی می شود که انتقال دوغاب بنتونیت به‬ ‫باکت از مسیر حفاری میگردد‪.‬‬
‫داخل چاه های حفاری شده به صورت ثقلی انجام شود‪.‬‬
‫ج)ساختار زمین با وجود ریز دانه بودن غیر متراکم و‬
‫ساخت تاسیسات گل حفاری با شرایطی که ذکر شده‬
‫دارای چسبندگی کم باشد‪(.‬ماسه بادی ‪ ،‬مارن روان و‬
‫می بایست دارای مشخصات ذیل باشد‪:‬‬
‫غیره)‬
‫‪ )1‬حوضچه ساخت گل حفاری از بلوک بتنی ساخته‬
‫اجرای عملیات با استفاده از دوغاب بنتونیت امکان پذیر‬
‫شده و در فواصلی در پشت دیوار جهت پایدار نمودن‬
‫نبوده و باید روش های زیر را به کاربرد‪:‬‬
‫آن در مقابل فشار هیدرواستاتیک گل حفاری باید با‬
‫بلوک بتنی به صورت پشت بند تقویت گردد و پس از‬ ‫روش اول‪ -‬استفاده از دوغاب سیمان همراه با ماسه‬
‫احداث با ریختن مصالح در پشت دیواره از تخریب آن‬ ‫(دوغاب سیمان ‪ 400‬کیلوگرم در متر مکعب ‪ -‬ماسه‬
‫ممانعت شود ‪ .‬سطح داخلی حوضچه ساخت بنتونیت‬ ‫‪ 500‬کیلوگرم در متر مکعب)‪ .‬این دوغاب به محیط‬
‫باید دارای یک الیه پالستر سیمان بوده و بهتر است که‬ ‫ریزشی اضافه شده و بعد از گذشت زمان گیرش اولیه‬
‫جدار داخلی آن جهت جلوگیری از نشت آب قیراندود‬ ‫سیمان (حدودا” ‪ 30‬دقیقه) حفاری ادامه می یابد‪.‬‬
‫گردد‪.‬‬ ‫مزیت این روش افزایش سرعت حفاری است‪.‬‬
 ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪6‬‬

‫انجام می گیرد و اگر خاک مقاومت برشی کافی را‬ ‫‪)2‬حوضچه عمل آوری گل حفاری به همان ابعاد و‬
‫داشته باشد تا نقطه مورد نظر حفاری سپس عملیات‬ ‫مشخصات حوضچه ساخت در مجاورت آن به گونه‬
‫کیسینگ گذاری صورت می گیرد ‪ .‬ادامه حفاری از‬ ‫ای احداث می گردد که محتویات حوضچه ساخت گل‬
‫داخل کیسینگ انجام می شود‪.‬‬ ‫حفاری ‪ ،‬به صورت ثقلی به وسیله یک لوله گالوانیزه ‪6‬‬
‫اینچ دارای شیر فلکه در حوضچه عمل آوری تخلیه می‬
‫گردد‪.‬‬
‫‪ )3‬در مجاورت حوضچه ساخت گل حفاری ‪ ،‬می بایست‬
‫یک سکو با ابعاد کافی جهت تخلیه کیسه های بنتونیت‬
‫و دپوی آن در مجاورت محل استقرار ماالکسور احداث‬
‫گردد‪ .‬حوضچه ساخت گل حفاری باید در محلی احداث‬
‫گردد که امکان دسترسی راحت تریلی حامل کیسه های‬
‫بنتونیت به مجاورت آن فراهم باشد‪.‬‬
‫‪)4‬بنتونیت ساخته شده و عمل آوری شده می بایست‬
‫به وسیله لوله ‪ 6‬اینچ که در کف حوضچه عمل آوری‬
‫تعبیه شده است با پمپ به محل حفاری شمع هدایت‬
‫گردد‪.‬‬
‫‪-5-3‬آرماتورگذاری و نصب قفس‬
‫‪-4-3‬حفاری شمع‬
‫برای شمع هایی که تحت فشار خالص قرار گرفته اند‬
‫آرماتور گذاری تنها باید تا ‪ 2‬متر پایین تر از کیسـینگ‬
‫صورت گیرد تا از هر گونه حرکت بتن به سمت باال‬ ‫‪-1-4-3‬مراحل حفاری شمع به وسیله باکت‬
‫در هنگام خارج کردن کیسینگ ممانعت گردد‪ .‬شمع‬
‫هایی که تحت کشش و یا نیروهای جانبی ویا نیروهای‬ ‫با قرار دادن باکت در محل حفاری شمع و چرخش‬
‫خارج از محور قرار می گیرند به علت ضعف بتن در‬ ‫باکت ‪ ،‬حفاری آغاز می گردد تا هنگامی که باکت پر‬
‫کشش نیازمند آرماتور برای مواجه شدن با این نیروها‬ ‫شود‪ .‬بعداز پر شدن باکت از محل حفاری خارج و سپس‬
‫هستند‪ .‬قفس های ساخته شده باید مقاومت کافی در‬ ‫تخلیه می شود‪ .‬این عملیات تا رسیدن به عمق مطلوب‬
‫برابر اعوجاج و یا جابه جایی را داشته باشند و تراکم‬ ‫تکرار می یابد‪ .‬در طول عملیات گلهای حاصل از حفاری‬
‫آرماتورها نباید به گونه ایی باشد که بتن تازه نتواند‬ ‫مرتبا از روی سطح پـالتفرم برداشته و به فاصله ‪50‬‬
‫بین آن ها جاری شود‪ .‬اصوال”در شمع هایی که احتمال‬ ‫متر از محل حفاری منتقل می گردد‪ .‬باید توجه نمود‬
‫دارد تحت اثر نیروی کششی یا خمشی و یا تنش برشی‬ ‫حفاری تا رسیدن به الیه مقاوم صورت گیرد زیرا با‬
‫قرار گیرد باید از آرماتورهای طولی و عرضی استفاده‬ ‫اضافه حفاری ممکن است با عبور از الیه مقاوم به الیه‬
‫کرد‪ .‬معمـوال” قطر میلگردهای طولی بین ‪ 16‬تا‬ ‫ای با مقاومت کمتر رسید‪ .‬همچنین برای اجتناب از‬
‫‪ 32‬میلیمتر و قطر میلگردهای عرضی بین ‪ 8‬تا ‪16‬‬ ‫تغییر مسیر حفاری که به علت برخورد با الیه سخت به‬
‫میلیمتر اسـت‪ .‬میلگردهای عرضی به دو صورت تنگ‬ ‫وجود می آید باید اطمینان الزم از شاقولی بودن محور‬
‫و مارپیچ (‪ )spiral‬قابل اجرا هستند ‪ .‬میلگرد عرضی‬ ‫چاه در حین عملیات حاصل گردد‪.‬‬
‫به صورت مارپیج دارای باربری بیشتری هستند ولی‬
‫‪-2-4-3‬کیسینگ گذاری‬
‫اجرای آن نسبتا” سخت تر است‪ .‬قفـس های ساخته‬
‫شده با استفاده از جرثقیل به نزدیکی محل اجرای‬ ‫به منظور جلوگیری از ریزش خاک در حین عملیات‬
‫شمع انتقال می یابد‪ .‬با توجه به محدودیت طول یک‬ ‫حفاری که معموال در الیه های ابتدایی خاک و به دلیل‬
‫آرماتور و مشکالت اجرایی برای قفس های بلند نیاز به‬ ‫نداشتن مقاومـت برشی کافی خاک اتفاق می افتد از‬
‫اتصال قفس ها می باشد‪ .‬اتصال قفس ها باید به گونه‬ ‫کیسینگ (غالف) استفاده میگردد‪ .‬کیسینگ همچنین‬
‫ای باشـد که انتقال نیرو از قفس باالیی به قفس پایینی‬ ‫مانع تراوش آب های زیـرزمینی به داخل چاه میگردد‬
‫به خوبی ممکن باشد‪ .‬بدین منظور الزم است طول هم‬ ‫‪ .‬اگر خاک بسیار سست باشد نیاز به کوبیدن کیسینگ‬
‫پوشانی کافی منظورگردد‪.‬‬ ‫وجود دارد که این امر با استفاده از چکش شمع کوب‬
 ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪-1-5-3‬نکاتی در مورد قفسه آرماتور‬ ‫روش اجرا بدین صورت است که با مکانیزمی یک‬
‫قفس را در دهانه چاه نگه داشته و در ادامه برای‬
‫‪ )1‬برای ایجاد محور یکسان برای چاه و قفس باید لقمه‬ ‫اورلب کردن (‪ )overlab‬انتهای قفس نگه داشته‬
‫هایی بین قفسه آرماتور و جداره چاه حایل شود (‪)spacer‬‬ ‫شده را با تیفور جمع و با سیم آرمـاتور بندی بسته‬
‫زیرا در صورت یکسان نبودن محور چاه و قفس ‪ ،‬پوشش‬ ‫نگه می دارند‪ .‬قفس جدیدی باالی قفس قبلی‬
‫بتنی کافـی در یک طرف به وجود نمی آید و شمع کارایی‬ ‫قرار داده شده سیم آرماتور بندی بریده می شود و‬
‫خود را از دست می دهد بنابراین استفاده از این اسپیسر‬ ‫دو قفس با یکدیگر برخورد می کنـند‪ .‬تمام نقاط‬
‫ها (‪ )spacer‬اجباری است‪ .‬در هر مقطع باید حداقل سه‬ ‫برخوردهای دو قفس را با سیم آرماتوربندی و یا‬
‫لقمه به کار برده شود‪.‬‬ ‫گیـره می بندند‪ .‬عالوه بر روش فوق می توان برای‬
‫‪ )2‬برای مقابله با باال آمدن قفسه آرماتور در اثر نیروی‬ ‫اتصال دو قفس از جوش قوس الکتریکی استفاده‬
‫غوطه وری‪ ،‬به وسیله بتن تازه تعدادی از آرماتورها خم‬ ‫کرد‪.‬‬
‫گشته و به یکدیگر متصل شده و به اصطالح سبد به‬
‫وجود می آید ‪ .‬قسمت های خم میلگردها باید چنان به‬
‫یکدیگر متصل شوند که بخش مرکزی مقطع مسدود‬
‫نشده و حداقل فاصله آزاد بین میلگردها رعایت گردد‪.‬‬
‫‪ )3‬اگر طول آرماتور انتظار قفس فوقانی از حدی بیشتر‬
‫گردد ناچار لوله ترمی باید در باال نگه داشته شود که‬
‫این امر باعث ایجاد مشکالتی در بتن ریزی می شود‪.‬‬
‫‪ )4‬به علت رعایت حداقل پوشش بتن بین قفسه و‬
‫کف چاه نباید قفسه آرماتور با کف چاه تماس داشته‬
‫باشد(قفسه باید در دهانه چاه نگه داشته شود)‬
 ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪8‬‬

‫گذاشته می شود و با ریختن بتن در داخل لوله ترمی‬ ‫‪-6-3‬لوله گذاری و بتن ریزی‬
‫توپ مانع از اختالط بتن با گل حفاری میشود‪ .‬در روش‬
‫مهم ترین مسئله در بتن ریزی کاهش طول لوله ترمی خشک انتهای لوله ترمی با در پوشی بسته می شود تا‬
‫(‪ )treme pipe‬به گونـه ای است که به جز مرحله گل حفاری به داخل لوله وارد نگردد‪.‬‬
‫ابتدایی بتن ریزی لوله ترمی حداقل به مقدار ‪ 2‬متر در‬
‫داخل بتن مستغرق باشد در غیر این صورت امکان دو میزان بتن ریزی نباید کمتر از ‪ 20‬متر مکعب در ساعت‬
‫ترکه شدن بتن ریزی و قرار گرفتن دوغاب حفاری در باشد حداکثر فاصله زمانی مابین اتمام تخلیه بتن هر‬
‫بین دو بخش وجود خواهد داشت و شمع کارایی خود را تراک میکسر با شروع تخلیه بتن تراک میکسر بعدی‬
‫از دست می دهد‪ .‬روش اجرا بدین صورت است که ابتدا نباید بیش از ‪ 15‬دقیقه طول بکشد و تا حد امکان از‬
‫یک لوله با جرثقیل بلند شده سپس با جک در دهانه قطع بتن ریزی در کار جلوگیری کرد‪ ،‬اما در صورتی که‬
‫چاه کنترل می گردد‪ .‬سپس لوله بعدی به محل آورده مجبور به این کار شدیم باید آرماتورهای دوخت را عمود‬
‫می شود و اقدام به پیـچ کردن لوله دوم به لوله اول بر سطح بتن تعبیه کرد به گونه ایی که نصف آن در‬
‫می شود‪ .‬این عملیات تا رسیدن به عمق مطلوب ادامه داخل بتن قبلی و نصف آن در خارج از بتن به منظور‬
‫می یابد‪ .‬به منظور جلوگیری از چسبیدن لوله ترمی به درگیر شدن با بتن جدید قرار گیرد ‪ .‬باید توجه کرد‬
‫انتهای چاه یک آرماتور به انتهای لوله بسته می شود‪ .‬سطح بتن عمود برامتداد شاقولی باشد ‪.‬‬
‫همچنین نقاط اتصال دو لوله قبل از عملیات با گریس‬
‫آماده می شود‪ .‬قیف بر روی لوله ترمی اول بسته می جهت جلوگیری از نفوذ دوغاب و لجن درچاه به داخل‬
‫شود و عملیات بتن ریزی با تراک میکسر شروع می لوله حین بتن ریزی ضمن استفاده از رزوه های مخروطی‬
‫مابین قطعات لوله ترمی از گریس به مقدارکافی جهت‬ ‫شود‪.‬‬
‫آب بندی موقت استفاده می شود‪ .‬عملیات بتن ریزی تا‬
‫بتن ریزی به روش ثقلی صورت می گیرد‪ .‬یک شبکه خارج شدن کامـل لجن ها و بتن کثیف (بتن آلوده به‬
‫فلزی بر روی قیف تعبیه می گردد تا از ورود ذرات بنتونیت) ادامه می یابد‪.‬‬
‫درشت بتن به داخل لوله ترمی که موجب گرفتن لوله‬
‫زمان خاتمه حفاری تا شروع بتن ریزی نباید بیش از ‪6‬‬ ‫و اخالل در کار می شود جلوگیری گردد‪.‬‬
‫ساعت به طول انجامد‪ .‬در صورتی که این مدت بنا به‬
‫دالیلی بیشتر شد به دلیل رسوب مواد معلق و یا ریزش‬
‫جداره ممکن است مواد آلوده در ته چاه جمع شود که‬
‫باید قبل از شروع بتن ریزی با تجهیزات مناسب تخلیه‬
‫گردد‪.‬‬
‫باید نهایت تالش به عمل آید که بتن مصرفی از هر‬
‫لحاظ دارای کیفیت مطلوب باشد‪ .‬بدین منظور باید‪:‬‬
‫‪ -‬سیمان مصالح سنگی و مواد افزودنی متناسب با‬
‫شرایط آب و خاک انتخاب شوند‪.‬‬
‫‪ -‬خمیر سیمان کیفیت مطلوب داشته باشد‪.‬‬
‫‪ -‬مصالح سنگی موقعی دارای کیفیت مناسب هستند‬
‫که نوع و شکل دانه ها سالم باشند دانه بندی مناسب و‬
‫یکنواخت باشد‪.‬‬
‫‪ -‬برای بتن باید اختالط بتن به نحو مطلوب صورت‬
‫گیرد به طوری که بتن کارایی الزم را داشته باشد و به‬
‫دقت حمل شود و دقت شود بتن آب نیاندازد‪ .‬همچنین‬
‫بتن ریزی با استفاده از لوله ترمی به دو روش تر و باید توجه کرد که اسالمپ نامناسب باعث بروز مشکالت‬
‫خشک امکان پذیر است‪ .‬در روش تر به منظور جدا زیادی می شود‪.‬‬
‫نمودن بتن و گل حفاری توپی در داخل لوله ترمی‬
 ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫‪9‬‬

‫باکت معمولی‪ :‬دارای کاربرد حفاری در خاک های‬ ‫‪ -7 -3‬خارج کردن کیسینگ‪:‬‬
‫درشت دانه با چسبندگی پایین و همچنین خاک های‬
‫آبکی است‪.‬‬ ‫آخرین مرحله از عملیات حفاری خارج کردن کیسینگ‬
‫از شمع است‪ .‬این امر باید به گونه ایی صورت گیرد که‬
‫باکت با کاربرد حفاری در الیههای سنگی (‪Rock‬‬ ‫امکان جابجایی بتن تازه با خاک وجود نداشته باشد‪ .‬در‬
‫‪ :)Bucket‬مناسب برای شکستن الیه های سنگی نرم‪،‬‬ ‫صورتی که امکان جابجایی کیسینگ ضمن بتن ریزی‬
‫نسبتا" نرم و نسبتا" سخت است‪.‬‬ ‫وجود داشته باشد بهتر است به این کار اقدام نمود‪.‬‬
‫باکت با کاربرد نمونه برداری (‪ :)core bucket‬دارای‬ ‫پس از اتمام بتن ریزی سطح روی بتن تا هفت روز‬
‫قابلیت شکستن الیه سنگی می باشد همچنین از این‬ ‫خیس نگه داشته می شود و نگهداری های الزم صورت‬
‫نوع باکت برای نمونه برداری جهت آزمایش درحین‬ ‫می گیرد‪.‬‬
‫حفاری استفاده می شود‪.‬‬
‫باکت زنگوله ایی(‪ :)belling bucket‬این نوع باکت‬
‫برای افزایش مقطع قسمت های تحتانی در شمع های‬
‫خزانه ای مناسب است‪.‬‬
‫‪ -2-1-4‬مته حلزونی یا اوگر (‪: )Auger‬‬
‫هنگام برخورد با الیه های با مقاومت باال باکت معمولی‬
‫کارایی الزم را نداشته و با برخورد به الیه سخت بازشده‬
‫و خاک های جمع شده در همان داخل چاه حفاری‬
‫تخلیه می گردد‪ .‬در چنین مواقعی استفاده از اوگر‬
‫توصیه می گردد‪ .‬اوگرها برای حفاری درخاک های‬
‫چسبنده (رس) و الیه های سنگی مناسـب هستند‪.‬‬
‫اوگر ها انواع مختلفی دارند که از آنها میتوان به اوگر با‬
‫کاربرد حفاری در خاک ریز دانه اوگر با کاربرد حفاری‬
‫در الیه سنگی و اوگر پیوسته نام برد‪ .‬تخلیه اوگر با‬
‫حرکت معکوس مته اوگر انجام می گیرد‪.‬‬
‫ماشین آالت ‪ ،‬انجام تعمیرات و ساخت‬
‫تجهیزات‬

‫‪ -1-4‬مته حفاری‬
‫بسته به نوع عملیات حفاری و جنس خاک ازمته های‬
‫حفاری متفاوتی استفاده می شود‪.‬‬
‫مته های حفاری دارای انواع باکت ‪ ،‬اوگر و تراپان است‬
‫که در ذیل به شرح هرکدام می پردازیم ‪:‬‬
‫‪ -1-1-4‬باکت ها ( ‪) BUCKET‬‬
‫دارای بیشترین کاربرد در حفاری هستند بسته به نوع‬
‫خاک یکی از این باکت ها استفاده می شود ‪:‬‬
 ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪10‬‬

‫‪ -3-1-4‬ترپان حفاری‪:‬‬
‫در صورت برخورد با الیه های سیمانته شده و سخت‬
‫همچین برخورد با قطعات درشت از ترپان استفاده می‬
‫گردد در این مرحله از کار الیه های مذکور توسط ترپان‬
‫خرد شده و سپس توسط باکت حفاری ادامه می یابد‪.‬‬
‫ترپان تحت اثر وزن خود این الیه ها را خرد می کند‪.‬الزم‬
‫به ذکر است ترپان در الیه های سنگی با ساختار ماسه‬
‫ای مانند مادستون و کنگلو مرا و بولدر استفاده می گردد‪.‬‬
‫ترپان دارای انواع موشکی ‪ ،‬مدادی و کتابی است‪.‬‬

‫‪ -2-4‬انجام تعمیرات و ساخت تجهیزات‪:‬‬

‫استهالک و خرابی دستگاه ها و نیاز به تعمیر یا جایگزینی‬
‫قطعات باعث کاهش راندمان عملیات اجرایی می گردد به‬
‫منظور جلوگیری از این امر شرکت ارجان پی اقدام به راه‬
‫اندازی کارگاه ساخت و تعمیرات تجهیزات نموده است‪.‬‬
‫این کارگاه با شروع عملیات اجرایی شمع درجا ‪ ،‬پشتیبانی‬
‫الزم را انجام داده و با جایگزینی تجهیزات سالم توقف‬
‫یا کاهش راندمان را به حداقل زمان ممکن می رساند‪.‬‬
‫این بخش تمهیدات الزم جهت ساخت تجهیزات شامل‬
‫موتور جوش ‪ ،‬دستگاه برش ورق و دریل ستونی را فراهم‬
‫نموده و ت ّاثیر زیادی در افزایش سرعت اجرای عملیات‬
‫می گذارد‪.‬‬
 ‫روش اجرای شمع درجا‬ ‫‪ARJANPAY‬‬ ‫‪11‬‬

‫پیوست‪ 1‬مشخصات گل بنتونیت‬

‫گل بازیافتی تصفیه شده‬ ‫گل تازه‬ ‫مشخصه مورد نظر‬

‫برای شمعهای اتکایی‪:‬کوچکتر از ‪1/20‬‬ ‫‪ 1/15‬تا ‪1/05‬‬ ‫چگالی‬

‫برای شمع های اصطکاکی‪:‬کوچکتر از ‪1/40‬‬
‫‪ 30‬تا ‪ 90‬ثانیه‬ ‫‪ 35‬ثانیه‬ ‫ویسکوزیته‬
‫برای شمع های اتکایی‪ 4:‬درصد‬ ‫‪0‬درصد‬ ‫مقدار ماسه‬
‫برای شمع های اصطکاکی‪10 :‬درصد‬
‫کمتر از ‪ 40‬سانتی متر مکعب‬ ‫کمتر از ‪ 30‬سانتیمتر مکعب‬ ‫آب آزاد در یک لیتر گل‬
‫کمتر از ‪ 5‬میلیمتر‬ ‫کمتر از ‪ 3‬میلیمتر‬ ‫ضخامت کیک‬
‫‪ 8‬تا ‪12‬‬ ‫‪PH‬‬

‫پیوست ‪ 2‬مشخصات بتن‬

‫یکی از پارامترهای موثر در مقاومت شمع یکپارچگی آن است و این امر با روش درست کردن بتن و طرح اختالط‬
‫آن رابطه مستقیم دارد‪.‬‬
‫بتنی برای شمع مناسب است که بین آرماتور به راحتی جریان پیدا کند(اسالمپ آن باال باشد) عیار سیمان نیز‬
‫باید بین ‪ 300‬تا ‪ 400‬کیلوگرم بر متر مکعب باشد‪ .‬بتن با سه نوع اسالمپ برای شمع پیشنهاد شده است‪.‬‬

‫نوع‬ ‫اسالمپ‬ ‫شرایط استفاده‬

‫بتن نوع‪A‬‬ ‫‪125‬‬ ‫برای شمع هایی که به علت فاصله زیاد بین آرماتورها امکان حرکت‬
‫آزاد بین آنها وجود دارد‬
‫بتن نوع‪B‬‬ ‫‪150‬‬ ‫در شمع فضای کافی برای حرکت آزادانه بتن وجود ندارد‬
‫قطر شمع کمتر از ‪ 600‬میلیمتر باشد‬

‫بتن نوع ‪C‬‬ ‫‪<175‬‬ ‫بتن ریزی با استفاده از لوله ترمی و در زیر آب و یا در بنتونیت اجرا‬
‫می شود‬