Daatgalin Zuuchlal

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
ОРОЙ, ЭЧНЭЭ ХӨТӨЛБӨР

БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ
Бодонгууд
Төмөрбаатар ГАНТӨР
ХОТЫН ХӨГЖИЛ ХХКОМПАНИЙ ДААТГАЛЫН

ЗУУЧЛАЛЫН НЭГ ЖИЛИЙН БИЗНЕС ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Мэргэжлийн индекс
D340100
Бизнесийн удирдлагын бакалаврын

зэрэг горилсон
Дипломын төсөл
Удирдсан
Л.Эрхэмбаяр/MBA/
Улаанбаатар. 2017
САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ
Бодонгууд
Төмөрбаатарын ГАНТӨР
ХОТЫН ХӨГЖИЛ ХХКОМПАНИЙ ДААТГАЛЫН

ЗУУЧЛАЛЫН НЭГ ЖИЛИЙН БИЗНЕС ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Мэргэжлийн индекс
D310100
Бизнесийн Удирдлагын Бакалаврын Зэрэг

Горилсон Дипломын Төсөл
Удирдагч: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Л.Эрхэмбаяр/MBA/
Шүүмжлэгч: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . /MBA/
Улаанбаатар. 2017
I
ГАРЧГИЙН ТОВЪЁОГ
ХҮСНЭГТЭН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ ..................................................................... IV

ЗУРГАН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ............................................................................... IV
ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ..................................................................................... V
НЭР ТОМЪЁОНЫ ТАЙЛБАР ............................................................................................... VI
УДИРТГАЛ ...................................................................................................................................7
Сэдэв сонгосон үндэслэл...................................................................................................... 7
Дипломын ажлын зорилго.................................................................................................... 7
Дипломын ажлын зорилгууд ............................................................................................... 7
Шинэлэг тал........................................................................................................................... 7
Хүлээгдэж буй үр дүн ........................................................................................................... 7
Судалгааны арга зүй ............................................................................................................. 7
1. I. ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭ .................................................................................................8
1.1. Гадаад орчны судалгаа .............................................................................................. 8
1.1.1. Эдийн засаг /Макро орчин/ ................................................................................ 8
1.1.2. Улс төр хууль эрх зүй /Макро орчин/ ............................................................. 14
1.1.3. Нийгэм соёл хүн ам /Макро орчин/................................................................. 15
1.1.4. Техник технологи /Макро орчин/.................................................................... 26
1.1.5. Байгаль экологи /Макро орчин/....................................................................... 26
1.1.6. Макро орчны дүгнэлт ....................................................................................... 26
1.1.7. Хэрэглэгч7O/Микро орчин/ ............................................................................. 28
1.1.8. Өрсөдлөгч- Портер 5 хүчин зүйлс /Микро орчин/ ........................................ 38
1.1.9. Бэлтгэн нийлүүлэгч/Микро орчин/ ................................................................. 42
1.1.10. Хөдөлмөрийн бирж/Микро орчин/.............................................................. 42
1.1.11. Төрийн байгууллага/Микро орчин/ ............................................................. 43
1.1.12. Түншүүд /Микро орчин/............................................................................... 44
1.1.13. Микро орчны дүгнэлт ................................................................................... 45
1.2. Дотоод орчин ............................................................................................................ 46
1.2.1. Зорилго............................................................................................................... 46
1.2.2. Бүтэц зохион байгууллалт .............................................................................. 46
1.2.3. Байгууллагын соёл............................................................................................ 46
1.2.4. Технологи .......................................................................................................... 47
1.2.5. Хүний нөөцийн сул тал давуу тал ................................................................... 47
© 2017 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Төмөрбаатарын Гантөр

Даатгалын зуучлалын нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө II
1.2.6. Дотоод орчны дүгнэлт...................................................................................... 48

1.3. SWOT шинжилгээ .................................................................................................... 48
1.4. TOWS шинжилгээ .................................................................................................... 49
2. II. СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨЛТ ..........................................................................................50
2.1. Байгууллагын нэр..................................................................................................... 50
2.2. Байгууллагын алсын хараа ...................................................................................... 50
2.3. Байгууллагын эрхэм зорилго .................................................................................. 50
2.4. Байгууллагын зорилтууд ......................................................................................... 50
2.5. Goals .......................................................................................................................... 50
2.5.1. Урт – 5 жил ........................................................................................................ 50
2.5.2. Дунд – 2-4 .......................................................................................................... 50
2.5.3. Богио 1 жил ....................................................................................................... 51
2.7. Action plan – 1 жилээр ............................................................................................. 51
3. III. МАРКЕТИНГИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ...........................................................................52
3.1. Маркетингийн стратеги ........................................................................................... 52
3.2. Зах зээлийн багтаамж .............................................................................................. 52
3.3. Маркетингийн зорилтууд ........................................................................................ 52
3.4. Маркетингийн 7Р ..................................................................................................... 52
3.4.1. Бүтээгдэхүүн ..................................................................................................... 52
3.4.2. Үнэ...................................................................................................................... 53
3.4.3. Идэвхижүүлэлт ................................................................................................. 54
3.4.4. Хүмүүс ............................................................................................................... 55
3.4.5. Үйл ажиллагаа................................................................................................... 55
3.5. Зах зээлийн сегментчилэл ....................................................................................... 55
3.6. Маркетингийн хэлтсийн үйл ажиллагаа ................................................................ 45
4. IV. ҮЙЛЧИЛГЭЭ ҮНДСЭН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА .......................................................56
4.1. Бизнэсийн процессийн зураглал ............................................................................. 56
4.2. Хүчин чадлын төлөвлөлт ........................................................................................ 56
4.3. Байршилийн шийдвэр гаргалт ................................................................................ 57
5. V. ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ ..........................................................................58
5.1. Байгууллагын бүтэц ................................................................................................. 58
5.2. Хүний нөөцийн хэрэгцээ ......................................................................................... 58
5.3. Хүний нөөц сонгох татах үйл явц .......................................................................... 58
© 2017 он. Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургууль. БУТ, Төмөрбаатарын Гантөр
Даатгалын зуучлалын нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө III
5.4. Ажиллах хүчний ур чадвар, тавигдах шаардлага ................................................. 59

5.5. Ажиллах хүчнийг сургах, хөгжүүлэх, идэвхижүүлэх арга хэмжээ ..................... 59
5.6. Албан тушаал, ажил үүргийн хуваарь \ ажлын байрны тодорхойлолт .............. 60
6. VI. САНХҮҮГИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ .................................................................................61
6.1. Анхны хөрөнгө оруулалт ........................................................................................ 62
6.2. Эргэн төлөвлөлтийн хуваарь .................................................................................. 62
6.3. Санхүүгийн тайлан .................................................................................................. 63
6.3.1. Баланс................................................................................................................. 63
6.3.2. Орлого ................................................................................................................ 63
6.3.3. Ашгийн .............................................................................................................. 63
6.3.4. Цалингийн зардал ............................................................................................. 64
6.3.5. Мөнгөн урсгалын тооцоолол ........................................................................... 65
ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ ..............................................................................................................67
САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ ..................................................................................................................68
НОМ ЗҮЙ ...................................................................................................................................69
ХАВСРАЛТ .................................................................................................................................70
Даатгалын зуучлалын нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө IV
ХҮСНЭГТЭН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ

ХҮСНЭГТ 1. Макро эдийн засгийн орчин,.........................................................................10
ХҮСНЭГТ 2. Инфляци ..........................................................................................................10
ХҮСНЭГТ 3. Даатгалын зах зээл дээрх тусгай зөвшөөрөл, эрх эзэмшигчдийн тоо.......10
ХҮСНЭГТ 4. Даатгалын компани, даатгалын мэргэжлийн оролцогч компаниудын.....11
ХҮСНЭГТ 5. Даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ.....................................12
ХҮСНЭГТ 6. Нийт нөхөн төлбөрийн зардал......................................................................12
ХҮСНЭГТ 7. Тайлант хугацааны даатгалын нөхөн төлбөр..............................................13
ХҮСНЭГТ 8. Нөхөн төлбөрийн үр дүн /төгрөгөөр/..........................................................20
ХҮСНЭГТ 9. Авто тээврийн хэрэгсэлийн тоо улсын хэмжээнд.....................................32
ХҮСНЭГТ 10. Даатгалын компаниудын хөрөнгийг балансын зүйлээр (хувиар) ............33
Хүснэгт 11. Актив ба ДНБ-ийн харьцаа 34
Хүснэгт 12. Нийт хураамжийн орлого/
ХҮСНЭГТ 13.Даатгалын хураамжийн орлого /бүтээгдэхүүнээр/.....................................34
ХҮСНЭГТ 14.Даатгалын нягтрал..........................................................................................36
ХҮСНЭГТ 16.Ашигт ажиллагаа............................................................................................37
ХҮСНЭГТ 17. Даатгуулагч болон нөхөн төлбөр авсан тоо................................................37
ХҮСНЭГТ 18. Даатгалын зуучлалын орлого ...................................................................38
ХҮСНЭГТ 19. Өрсөлдөгчийн шинжилгээ..........................................................................41
ХҮСНЭГТ 20. Бэлтгэн нийлүүлэгч компаниуд.................................................................42
ХҮСНЭГТ 21. Хамаарал бүхий хууль, журам....................................................................43
ХҮСНЭГТ 22. Хүний нөөцийн сул тал давуу тал.............................................................47
ХҮСНЭГТ 23. Нэг жилийн төлөвлөгөө..............................................................................51
ХҮСНЭГТ 24. Даатгалын үнэлгээ хийх аргачлал..............................................................53
ХҮСНЭГТ 25. Маркетингийн төлөвлөгөө..........................................................................55
ХҮСНЭГТ 26. Хүчин чадлын төлөвлөлт............................................................................56
ХҮСНЭГТ 27. Шаардлагатай тоног төхөөрөмж................................................................57
ХҮСНЭГТ 28. Шаардлагатай бараа материал....................................................................57
ХҮСНЭГТ 29. Ерөнхий хийгдэх ажлууд............................................................................58
ХҮСНЭГТ 30. Хүний нөөцийн нийт хэрэгцээ..................................................................58
ХҮСНЭГТ 31. Түлхүүр албан тушаал..................................................................................59
ХҮСНЭГТ 32. Цалин хөлс....................................................................................................60
ХҮСНЭГТ 33. Анхны хөрөнгө оруулалт.............................................................................61.
ХҮСНЭГТ 34. Тоног төхөөрөмжийн элэгдэл......................................................................62
ХҮСНЭГТ 35. Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл..........................................................................62
ХҮСНЭГТ 36. Жолоочийн хариуцлагын орлого................................................................62
ХҮСНЭГТ 37. Бусад даатгалын орлого...............................................................................63
ХҮСНЭГТ 38. Цалингийн зардал.........................................................................................63
ХҮСНЭГТ 39. Байр түрээсийн зардал.................................................................................63
ХҮСНЭГТ 40. БАЛАНС.......................................................................................................64
ХҮСНЭГТ 41. Ашиг алдагдлын тооцоо ............................................................................64
ХҮСНЭГТ 42. Өмчийн тайлан ............................................................................................65
ХҮСНЭГТ 43. Мөнгөн гүйлгээний тайлан ........................................................................65
ХҮСНЭГТ 44. Хөрөнгө оруулалт нөхөх тооцоо ................................................................66
Даатгалын зуучлалын нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө V
ЗУРГАН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ

ЗУРАГ 1. Давхар даатгалын болон даатгалын компаниудын нийт хөрөнгө, түүний
өсөлт........................................................................................................................................10
ЗУРАГ 2. Салбарын хэмжээнд нийт хөрөнгөд эзлэх хувь.................................................10
ЗУРАГ 3. Даатгалын нийт нөхөн төлбөр /тэрбум төгрөг/...................................................12
ЗУРАГ 4. Хүн амын төрөлтийн зураг..................................................................................14
ЗУРАГ 5. Тооллогод хамрагдсан аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо, бүсээр..................14
ЗУРАГ 6. Бүс нутгийн хүн ам, ААНБ-ын тоо.....................................................................15
ЗУРАГ 7. Аж ахуйн нэгж, байгууллага төрлөөр, 2011 он...................................................15
ЗУРАГ 8. Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо ажиллагсдын тоогоор, 2011 он................15
ЗУРАГ 9. Улсын хэмжээнд гарсан зам тээврийн осол ...........................................................16
ЗУРАГ 10. Улсын хэмжээнд гарсан зам тээврийн осол /хүүхэд/......................................16
ЗУРАГ 11. Барилгын салбарын осол.....................................................................................17
ЗУРАГ 12. Уул уурхайн осол.................................................................................................17
ЗУРАГ 13. Өргөдөл гомдол....................................................................................................18
ЗУРАГ 14. Даатгалд итгэх итгэлийн судалгаа....................................................................20
ЗУРАГ 15. Жолоочийн хариуцлагын даатгал болон авто машинаа аль даатгалын
компаниар даатгуулдаг вэ......................................................................................................28
ЗУРАГ 16. Та автомашин даатгалын үйлчилгээг сонгохдоо ямар үзүүлэлтийг
чухалчилдаг вэ .......................................................................................................................29
ЗУРАГ 17. Таныг авто машины даатгал хийлгэлэхэд хэн хамгийн их нөлөөлдөг вэ....29
ЗУРАГ18. Та автомашины даатгалаа хаана хийлгэдэг вэ...................................................30
ЗУРАГ-19. даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ..........................................32
ЗУРАГ-20. Даатгалын салбарын нийт хөрөнгө....................................................................27
ЗУРАГ-21. Даатгалын салбарын нийт хөрөнгө Актив ба ДНБ-ийн харьцаа....................27
ЗУРАГ-22. Хураамжийн орлого ДНБ-н эзлэх хувь............................................................34
ЗУРАГ-23. Даатгалын нягтрал...............................................................................................36
ЗУРАГ-24. Ашигт ажиллагаа.................................................................................................37
ЗУРАГ 25. Монгол улсын жолоочийн тоо 2015 оны байдлаар.........................................38
ЗУРАГ 26. Даатгалын зуучлалын орлого /2016-III/.............................................................40
ЗУРАГ 27. Хүннү сиэл ХХК-ны байршил, танилцуулга....................................................41
ЗУРАГ 28. Ваяснью Солюшн ХХК-ны байршил, танилцуулга.........................................41
ЗУРАГ 29. Ренессанс групп ХХК-ны байршил, танилцуулга............................................42
Даатгалын зуучлалын нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө VI
ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

БНЭУ – Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улс
БНХАУ – Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс
ДЗ – Даатгалын зуучлал
ДЗЗ – Даатгалын зах зээл
ДЭЗФ – Дэлхийн эдийн засгийн форум
ДНБ –Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
ДХЗОУХ – Даатгалын Хяналт, Зохицуулалтын Олон Улсын Холбоо
МУ – Монгол Улс
ОУ – Олон улс
ЗГ – Засгийн газар
УИХ – Улсын Их Хурал
ТАХ – Төрийн албан хаагч
СЗХ – Санхүүгийн зохицуулах хороо
МУҮСХ – Монгол Улсын Үндэсний Статистикийн хороо
ХХК – Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани
НҮБ-ын ХХБХ- НҮБ-ын Худалдаа, хөгжлийн бага хурал
ИБУИНВУ – Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн вант Улс
ӨӨЧИ – Өсөлтийн өсрсөлдөх чадварын индекс
ОУВС – Олон Улсын Валютын Сан
ОУЭЗХАХГ – Олон Улсын Эдийн засаг, Хамтын ажиллагааны Хөгжлийн газар
ААНБ – аж ахуйн нэгж байгууллага
7
УДИРТГАЛ
Сэдэв сонгосон үндэслэл
Даатгалын зах зээл нийт Санхүүгийн зах зээл дээр эзлэх хувьДаатгалын нийгэмд
гүйцэтгэдэг үүрэг нь хохирол алдагдал нөхөх уламжлалт ойлолтоос хальж, даатгуулсан
иргэдээс гадна тухайн нийгмийн өмнө тулгарч байгаа олон асуудлыг шийдвэрлэх арга
зам буюу санхүүгийн хэрэгсэл болон хөгжиж байна.
Улаанбаатар хот Монгол улсын газар нутгийн 0.3% буюу 4704.4 км.кв талбайг
эзэлдэг бөгөөд нийт тээврийн хэрэгслийн 60.9 хувь буюу 411408 тээврийн хэрэгсэл
бүртгэлтэй байгаа бөгөөд сүүлийн гурван жилд буюу 2014,2015,2016 оны байдлаар
255000 мянган тээврийн хэрэгсэл нэмэгдэж Авто тээврийн газрын мэдээгээр улсын
хэмжээнд өдөрт 150-300 тээврийн хэрэгсэл шинээр улсын дугаар авдаг мөн олон
жилийн дундажаар жилд 27500 шинээр жолооч болж төгсөж байгаа нь өмнөх үеэс жилд
2,7%-иар тогтмол өсөж байгааг харуулж байна. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл албан
журмын жолоочийн хариуцлагын даатгалын бүртгэл жилд 2,7% -иар нэмэгдэж байгааг
харуулж байна. 2014 онд Улаанбаатар хотод 29442 замын цагдаагийн тусгай дугаар
болох 102-т ирсэн дуудлага байснаас эд материалын хохиролтой 28382 осол, 2015 онд
43151 дуудлага ирсэнээс 40319 эд материалын хохиролтой осол гарсан байна.
Иймд даатгалд хамрагдсанаар эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх боломжийг олгож
байгаа төдийгүй даатгалын зуучлагчаас үйлчилгээ авсанаар давхар өмгөөлөл хийлгэх
боломжтой болох юм.
Дипломын ажлын зорилго
Даатгалын зуучлалын үйлчилгээ үзүүлэх, зах зээлээ судлах, “Хотын Хөгжил” ХХК-
ны нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө боловсруулах оршино.
Дипломын ажлын зорилгууд
 Даатгалын талаархи онолын ойлголтуудыг судлах
 Даатгалын зах зээлд оролцогчид
 Дотоод орчин буюу хөрөнгө оруулагчид
 Стратеги, маркетинг, хүний нөөц, үндсэн үйл ажиллагаа, санхүү, эрсдлийн
төлөвлөлтүүдийг боловсруулж дүгнэх.
Шинэлэг тал
Бидний шинэлэг тал даатгуулагчдийг хөрөнгөөр нь гурав ангилж тус бүрт нь
таарсан үйлчилгээг санал болгох
Хүлээгдэж буй үр дүн
Хотын Хөгжил ХХК-ны үйл ажиллагааг шинээр нэвтрүүлэх, Санхүүгийн
зохицуулах хорооноос тусгай зөвшөөрөл авах.
Судалгааны арга зүй
Хотын Хөгжил ХХК-ны судалгааны арга зүй нь асуулгын аргаар явагдах бөгөөд 100%-
биечлэн авсан судалгаа байна. Судалгааны асуултууд голчлон даатгалын зуучлагч гэдэг
юуны тухай даатгалын хэрэгцээ хэрэгтэй эсэх тухай ойлголтыг судлаж ерөнхийд нь
судалгаа хийж дүгнэх
Даатгалын зуучлалын нэг жилийн бизнес төлөвлөгөө 8
I. ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭ
Гадаад орчны судалгаа

I.1.1. Эдийн засаг/Макро орчин/
Макро эдийн засгийн нөхцөл байдал: Манай орны эдийн засаг дэлхийн зах зээл дэх
эрдэс түүхий эдийн үнийн мөчлөгөөс хэт хамааралтай хөгжиж ирсэн бөгөөд сүүлийн 5
жилийн дундажаар экспортын 90% гаруй, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын 80 гаруй
хувь нь зөвхөн уул уурхайн салбарт ногдож байна.
2012 оноос олон улсын зах зээлд уул уурхай болон олборлох салбарын түүхий эдийн
үнэ ханш буурснаас манай экспортын болон гадаад хөрөнгө оруулалтын хэмжээ огцом
доошилсон. Энэ нь Монгол улсын эдийн засгийг сааруулах үндсэн шалтгаан болов.
2015 онд Монгол улсын эдийн засгийн өсөлтийг азийн хөгжлийн банкнаас 3%, олон
улсын вальютийн сангаас 4.4% хүрнэ гэж тус тус таамаглаад байна.
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн: 2015 оны 3 дугаар улирлын байдлаардотоодын нийт
бүтээгдэхүүн 2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр 11,558.9 тэрбум төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн
үеийнхээс 286.4 тэрбум төгрөгөөр буюу 2.5 хувиар, харин тухайн оны үнээр 16,834.1
тэрбум төгрөгт хүрч, өмнөх оны мөн үеийнхээс 665.1 тэрбум төгрөг буюу 4.1 хувиар
өсчээ.
Уг өсөлтөд хөдөө аж ахуйн салбарын нэмэгдэл өртгийн хэмжээ 9.8 хувь, аж үйлдвэр,
барилгын салбарынх 8.3 хувиар өсч, харин бүтээгдэхүүний цэвэр татвар 16.5 хувиар
буурсан нь голлон нөлөөлсөн байна.
Улсын төсөв:Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого, тусламжийн нийт
хэмжээ 2015 оны эхний 10 сард 4,569.3 тэрбум төгрөг, зарлага, эргэж төлөгдөх цэвэр
зээлийн нийт хэмжээ 5,484.6 тэрбум төгрөг болж, улсын нэгдсэн төсвийн
тэнцвэржүүлсэн нийт тэнцэл 915.3 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарлаа. Улсын
нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлэсэн тэнцлийн алдагдал өмнөх оны мөн үеийнхээс 636.8
тэрбум төгрөгөөр өсөхөд зарлагын өсөлт нь орлогын өсөлтөөс 12.7 пунктээр илүү
байгаа нь нөлөөлжээ. Татварын нийт орлого өмнөх оны мөн үеийнхээс 206.0 тэрбум
төгрөг буюу 5.0 хувиар буурахад онцгой албан татварын орлого 94.5 тэрбум төгрөг
буюу 24.8 хувь, нийгмийн даатгалын орлого 56.2 тэрбум төгрөг буюу 7.2 хувиар өссөн
хэдий ч нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлого 282.0 тэрбум төгрөг буюу 24.9 хувь,
орлогын албан татварын орлого 41.5 тэрбум төгрөг буюу 4.9 хувь, гадаад үйл
ажиллагааны орлого 36.1 тэрбум төгрөг буюу 11.9 хувиар буурсан нь голлон
нөлөөлжээ. Улсын нэгдсэн төсвийн зарлага, эргэж төлөгдөх цэвэр зээлийн нийт хэмжээ
2015 оны эхний 10 сард 5,484.6 тэрбум төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 355.9
тэрбум төгрөг буюу 6.9 хувиар өсөхөд татаас 24.8 тэрбум төгрөг буюу 18.3 хувь,
хөрөнгийн зардал 19.2 тэрбум төгрөг буюу 2.0 хувиар буурсан хэдий ч бараа, ажил
үйлчилгээний зардал 148.2 тэрбум төгрөг буюу 7.2 хувь, урсгал шилжүүлэг 122.7
тэрбум төгрөг буюу 7.7 хувь, хүүгийн зардал 114.1 тэрбум төгрөг буюу 33.4 хувиар
өссөн нь голлон нөлөөлжээ.
Хэрэглээний үнийн индекс: Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ улсын хэмжээнд
2015 оны 10 дугаар сард өмнөх сарынхаас 0.7 хувиар буурч, оны эхнээс 1.9 хувь, өмнөх
оны мөн үеийнхээс 3.4 хувиар өссөн байна.
Санхүүгийн орчин: Олон улсын санхүүгийн зах зээлийн хөгжлийн чиг хандлагыг
харахад, хөгжиж буй болон хөгжингүй зах зээлтэй орнууд санхүүгийн технологи,
инноваци /FinTech/-д суурилсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зах зээлд нэвтрүүлэх замаар
үйлчилгээний өртгийг бууруулан хүртээмж, гүнзгийрэлтийг дээшлүүлж, үр ашиг,
өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлж байна. Манай орны санхүүгийн салбарын өнөөгийн
нөхцөл, байдлаас харахад банкнаас бусад санхүүгийн салбарт технологи, инновацид
тулгуурласан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хөгжүүлэлт дутагдаж байна.
Банкны салбар: Mөнгөний нийлүүлэлт2015 оны эхний 10 сарын эцэст 9.9 их наяд
төгрөг болж, өмнөх сарынхаас 14.0 тэрбум төгрөг буюу 0.1 хувь, өмнөх оны мөн
үеийнхээс 52.8 тэрбум төгрөг буюу 0.5 хувиар буурчээ. Аж ахуйн нэгж, байгууллага,
иргэдэд олгосон нийт зээлийн өрийн үлдэгдэл 2015 оны 10 дугаар сарын эцэст 11.9 их
наяд төгрөг болж, өмнөх сарынхаас 25.3 тэрбум төгрөг буюу 0.2 хувь, өмнөх оны мөн
үеийнхээс 920.3 тэрбум төгрөг буюу 7.2 хувиар буурчээ.
Хугацаа хэтэрсэн зээлийн өрийн үлдэгдэл 2015 оны 10 дугаар сарын эцэст 860.8 тэрбум
төгрөг болж, өмнөх сарынхаас 32.1 тэрбум төгрөг буюу 3.9 хувь, өмнөх оны мөн
үеийнхээс 410.2 тэрбум төгрөг буюу 91.0 хувиар өсчээ. Банкны системийн хэмжээгээр
чанаргүй зээл 2015 оны 10 дугаар сарын эцэст 855.5 тэрбум төгрөг болж, өмнөх
сарынхаас 18.6 тэрбум төгрөг буюу 2.2 хувь, өмнөх оны мөн үеийнхээс 249.2 тэрбум
төгрөг буюу 41.1 хувиар өссөн байна. Чанаргүй зээл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн
7.2 хувийг эзэлж, өмнөх сарынхаас 0.2 пункт, өмнөх оны мөн үеийнхээс 2.5 пунктээр
нэмэгдсэн байна
Банкнаас бусад санхүүгийн салбар: 2015 оны 3 дугаар улирлын байдлаар зах зээлийн
үнэлгээ 1289.8 тэрбум төгрөг байгаа ньөмнөх улиралтай харьцуулахад 8.43 хувь буюу
118.7 тэрбум төгрөгөөр буурсан байна. Монголын хөрөнгийн биржийн188 удаагийн
арилжаагаар хувьцааны анхдагч зах зээлд 151 мянган ширхэг хувьцааг 112.6 сая төгрөг,
хоѐрдогч зах зээлд 115 компанийн 19.97 сая ширхэг хувьцааг 6.92 тэрбум төгрөгөөр,
нийт 20.1 сая ширхэг хувьцааг 7.03 тэрбум төгрөгөөр арилжсан байна. Засгийн газрын
үнэт цаасны 38 удаагийн арилжаагаар анхдагч зах зээлд 4.2 сая ширхэг үнэт цаасны
403.47 тэрбум төгрөг, хоѐрдогч зах зээлд 28.1 мянган ширхэг үнэт цаасны 2.76 тэрбум
төгрөг, нийт 406.23 тэрбум төгрөгийн арилжаа явагдлаа. Компанийн бондын анхдагч
зах зээлд 500.0 сая төгрөгөөр 50.0 мянган ширхэг, хоѐрдогч зах зээлд 1.86 сая төгрөгөөр
203 ширхэгбонд арилжигдлаа. Тайлант хугацаанд үйл ажиллагаа явуулж буй даатгалын
болон давхар даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ 169.6 тэрбум төгрөгт
хүрсэн нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 34.5 тэрбум төгрөгөөр буюу 25.5 хувиар өслөө.
Мөн хугацаанд тусгай зөвшөөрөл бүхий442 банк бус санхүүгийн байгууллагуудыннийт
актив 581.9 тэрбум төгрөгт хүрч, нийт зээлийн багцын үлдэгдлийн хэмжээ өмнөх оны
мөн үеэс 89.4 тэрбум төгрөгөөр буюу 34 хувиар нэмэгдэж, нийт зээлийн багцад хугацаа
хэтэрсэн зээл 5.8 хувь, чанаргүй зээл 9.1 хувийг эзэлжбайна. Хадгаламж зээлийн
хоршоодын нийт активын хэмжээ 93.3 тэрбум төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс 15.7
хувиар нэмэгдсэн байна.Тайлант хугацаанд нийт зээлийн үлдэгдэл 62.2 тэрбум төгрөг,
үүнээс хугацаа хэтэрсэн зээлийн үлдэгдэл 3.5 хувь, чанаргүй зээлийн үлдэгдэл 2.7
хувийг эзэлж байна. Татан төвлөрүүлсэн хадгаламжийн хэмжээ 57.1 тэрбум төгрөг
буюу нийт эх үүсвэрийн 61.2 хувийг эзэлж байна.
Эдийн засгийн гадаад өсөлт. ДЭЗФ-аас гаргасан Өрсөлдөх чадварын 2016-2017 оны
тайлангийн үзүүлэлтээр МУ-ын макро эдийн засгийн орчин 3.6 оноогоор 121 дүгээр
байранд орсон бөгөөд (дэлхийн бүрэн эрхт 193 оронтой харьцуулсан)энэ нь Хятад,
Энэтхэг, Малайз, Румын улсуудаас 0.9-2.6 оноогоор бага байна. Хүснэгт 1-ийг харна
уу.
Хүснэгт 1.
№ Үзүүлэлт Хятад Энэтхэг Бразил Румын Малайз Монгол
Макро эдийн засгийн орчин
1 6.19 4.5 3.5 5.5 5.4 3.6
оноо
Макро эдийн засгийн орчинд
2 8 75 126 28 35 121
эзэлсэн байр
Эх сурвалж:Санхүүгийн зохицуулах хороо, 2015
Инфляци. МУ-ын жилийн инфляци 2016 оны 7 дугаар сард улсын хэмжээнд 0.9%,
Улаанбаатар хотод 0.1% болж, өнгөрсөн оны мөн үеэс харгалзан 6.0, 6.6 нэгж хувиар
тус тус буурсан байна. Даатгалын салбарын Life Insurance Premium Volume to GDP
байгууллагын 10 жил тутамд гаргадаг үзүүлэлтээр Монгол улс 2014 оны макро эдийн
засгийн инфляцийн үзүүлэлтээр дэлхийд 86 байранд орсон байна. Хүснэгт 2-г харна уу.
Хүснэгт 2.
Даатгалын салбарын макро үзүүлэлтүүд 2014 оны
байдлаар
№ Зүүн хойд азийн орнууд
Хүн амын Инфляцийн Днб /тэрбум Днб-ээр
тоо /сая/ түвшин ам.доллар/ дэлхийд
1 ОХУ 142.4 7.5 1884 10
2 БНХАУ 1394.9 2.0 10114 2.0
3 Монгол 3.0 11 10.9 86
4 БНСУ 50.4 1.2 1416 13
5 Япон 127 2.9 4440 3.0
Эдийн засгийн дотоод өсөлт. 2016 оны 3 дугаар улирлын байдлаар ердийн даатгалын
15, урт хугацааны даатгалын 1, давхар даатгалын 1, даатгалын зуучлагч 40, даатгалын
хохирол үнэлэгч 29 компани даатгалын зах зээлд үйл ажиллагаа явуулж байна. Мөн
даатгалын компанийн 252 салбар, 10 төлөөлөгчийн газар, даатгалын зуучлагч
компанийн 208 салбар, даатгалын хохирол үнэлэгч компанийн 51 салбар, 2
төлөөлөгчийн газар Хорооноос олгосон зөвшөөрлийн дагуу үйл ажиллагаагаа явуулж
байна.
Хүснэгт 3. Даатгалын зах зээл дээрх тусгай зөвшөөрөл, эрх эзэмшигчдийн тоо
№ 2012 2013 2014 2015 2016 III
1 Ердийн даатгалын компани 17 16 16 15 15
2 Урт хугацааны даатгалын компани 1 1 1 1
3 Давхар даатгалын компани 1 1
4 Даатгалын төлөөлөгч 2537 3187 3260 3340 3020
5 Даатгалын зуучлагч 17 20 30 37 40
6 Даатгалын хохирол үнэлэгч 9 14 20 29 29
7 Актуарч 18 15 15 15 15
8 Даатгалын үйл ажиллагаанд аудит 41
хийх эрх бүхий аудитын компани

9 Аудитор 124
Бүгд 2419 3523 3244 3436 3286
Хүснэгт 4. Даатгалын компани, даатгалын мэргэжлийн оролцогч компаниудын
салбарын тоо
№ 2014 2015 2016
1 Даатгалын компанийн салбар, төлөөлөгчийн газар 254 255 252
2 Даатгалын зуучлагч компанийн салбар 135 175 208
Даатгалын хохирол үнэлэгч компанийн салбар төлөөлөгчийн
3 42 52 41
газар
Бүгд 431 481 511
Хорооны 2016 оны 5 дугаар сарын 17-ний өдрийн 148 дугаар тогтоолоор “Ковер
хилл” ХХК, мөн өдрийн 149 дүгээр тогтоолоор “Бэст солюшн” ХХК, 9 дүгээр сарын 21-
ний өдрийн 263 дугаар тогтоолоор “Улаанбаатар хотын банк” ХХК-д даатгалын
зуучлагчийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгожээ. 2016 оны 3 дугаар сарын
4-ний өдрийн 55 дугаар тогтоолоор “Мөнх эстимэйт” ХХК-д, мөн өдрийн 56 дугаар
тогтоолоор “Үнэлгээ консалтинг” ХХК, 2016 оны 6 дугаар сарын 10-ны өдрийн 205
дугаар тогтоолоор “Далайван аудит” ХХК-д тус тус даатгалын хохирол үнэлгээний
чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах тусгай зөвшөөрөл олгосон байна.
Даатгагчийн хөрөнгө. Тайлант хугацаанд давхар даатгалын болон даатгалын
компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ 207.4 тэрбум төгрөгт хүрч өмнөх оны мөн үеэс
37.8 тэрбум төгрөгөөр буюу 22.3 хувиар өссөн. Уг өсөлтөд нийт хөрөнгө нь өмнөх оны
мөн үеэс 20 буюу түүнээс дээш хувиар өссөн 8 компанийн хөрөнгийн өсөлт гол
нөлөөлжээ. Нийт хөрөнгийн өмнөх оны мөн үеэс өссөн өсөлтийн хувь нь сүүлийн 5
жилийн дундаж өсөлтөөс 2.2 пунктээр бага байна.
Зураг 1. Давхар даатгалын болон даатгалын компаниудын нийт хөрөнгө, түүний өсөлт
Салбарын хэмжээнд нийт хөрөнгөд эзлэх хувиар авч үзвэл ердийн даатгалын
компаниудын хөрөнгө 80.5 хувь, давхар даатгалын компани 15.9 хувь, урт хугацааны
даатгалын компани 3.6 хувийг тус тус эзэлж байна. Даатгалын болон давхар даатгалын
компаниудын нийт хөрөнгө, салбарт эзлэх хувийг дараах зураг болон хүснэгтээр
дэлгэрэнгүй харуулав.
Зураг 2. Салбарын хэмжээнд нийт хөрөнгөд эзлэх хувь
Хүснэгт 5. Даатгалын болон давхар даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ

Нийт хөрөнгийн дүн Өсөлт
№ Компани
2015.09.30 2016.09.30 бууралт
1 Ард даатгал 8,853,974,295.15 9,566,344,802.82 8.00%
2 Бодь даатгал 11,543,024,433.43 12,078,944,229.21 4.60%
3 Ган зам даатгал 5,398,942,016.52 6,560,166,458.91 21.50%
4 Гэр даатгал 4,752,070,007.93 5,347,026,140.81 12.50%
5 Мандал женерал даатгал 9,625,730,736.15 14,020,628,761.25 45.70%
6 Миг даатгал 10,400,534,264.73 11,752,850,184.07 13.00%
7 Монгол даатгал 26,594,888,679.26 36,970,480,585.33 39.00%
8 Монре даатгал 5,731,568,454.80 6,347,498,641.40 10.70%
9 Мөнх даатгал 4,271,337,003.00 4,300,015,481.00 0.70%
10 Номин даатгал 8,287,435,979.67 10,203,392,950.77 23.10%
11 Нэйшнл лайф даатгал 6,847,393,283.68 7,479,199,624.66 9.20%
12 Практикал даатгал 8,959,305,488.54 11,071,663,623.42 23.60%
13 Соёмбо даатгал 9,133,333,445.42 9,569,267,485.51 4.80%
14 Тэнгэр даатгал 12,085,297,625.58 15,783,241,623.23 30.60%
15 Улаанбаатар хотын даатгал 5,605,118,108.32 5,579,423,084.46 -0.50%
16 Хаан даатгал 6,238,349,401.27 7,816,353,581.97 25.30%
17 ХАА-н давхар даатгал 25,265,415,462.62 32,965,539,436.60 30.50%
Нийт дүн 169,593,718,686.07 207,412,036,695.42 17.80%
Даатгалын нөхөн төлбөр. Тайлант хугацаанд даатгалын компаниуд 46079 иргэд,
байгууллагуудад 24.2 тэрбум төгрөгийн нөхөн төлбөр олгожээ. Үүнээс 1.57 тэрбум
төгрөгийн нөхөн төлбөрийг гадаадын давхар даатгагчаас хариуцсан байна. Нийт нөхөн
төлбөрийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 13.0 хувиар буурсан бөгөөд салбарын
дүнгээр хохирол нөхөлтийн харьцаа 29.02 хувьтай байна. Даатгалын компани тус
бүрийн олгосон нөхөн төлбөрийн хэмжээ, сүүлийн 5 жилийн 3 дугаар улирлын нийт
нөхөн төлбөр зэргийг дараах хүснэгт-6 болон зураг-3 дэлгэрэнгүй харуулав.
Хүснэгт 6. Нийт нөхөн төлбөрийн зардал
Нийт нөхөн төлбөрийн зардал Өсөлт
№ Компани
2015.09.30 2016.09.30 бууралт
1 Ард даатгал 3,012,633,324.80 1,709,206,378.20 -43%

2 Бодь даатгал 2,440,224,764.50 2,118,262,203.30 -13%
3 Ган зам даатгал 66,372,931.00 37,237,440.00 -44%
4 Гэр даатгал 50,466,637.00 68,409,078.00 36%
5 Мандал женерал даатгал 3,577,846,407.40 2,914,354,326.00 -19%
6 Миг даатгал 3,222,816,084.10 3,651,928,285.30 13%
7 Монгол даатгал 6,641,802,697.90 4,346,678,427.70 -35%
8 Монре даатгал 1,330,142,324.00 1,204,838,664.50 -9%
9 Мөнх даатгал 60,603,712.00 83,632,949.00 38%
10 Номин даатгал 1,160,632,424.10 928,897,680.00 -20%
11 Практикал даатгал 1,616,588,071.60 2,203,180,326.20 36%
12 Соёмбо даатгал 1,107,327,658.50 1,764,447,873.50 59%
13 Тэнгэр даатгал 1,998,290,330.40 1,610,587,800.10 -19%
14 Улаанбаатар хотын даатгал 252,189,047.00 133,962,884.00 -47%
15 Хаан даатгал 576,628,136.00 776,139,122.00 35%
16 Нэйшнл лайф даатгал 691,612,493.70 617,769,876.60 -11%
Нийт дүн 27,806,177,044.00 24,169,533,314.40 -13%
Зураг 3. Даатгалын нийт нөхөн төлбөр /тэрбум төгрөг/

Тайлант хугацааны нөхөн төлбөрийг даатгалын хэлбэрээр нь авч үзвэл нийт нөхөн
төлбөрийн 44.1 хувийг жолоочийн хариуцлагын албан журмын даатгал, 23.0 хувийг
авто тээврийн хэрэгслийн даатгал тус тус эзэлж, 32.9 хувь нь бусад даатгалын хэлбэрт
ногдож байна.
Хүснэгт 7. Тайлант хугацааны даатгалын нөхөн төлбөр
Нөхөн төлбөр
№ Даатгалын хэлбэр
2015.09.30 2016.09.30
1 Гэнэтийн осол, эмчилгээний зардлын даатгал 2,761,633,857.60 2,411,038,581.90
2 Хөрөнгийн даатгал 1,852,879,856.70 1,883,420,420.30

3 Автотээврийн хэрэгслийн даатгал 6,620,645,740.70 5,550,496,311.40
4 Ачааны даатгал 211,877,122.80 175,396,008.80
5 Барилга угсралтын даатгал 1,538,322,250.10 19,542,580.00
6 Мал амьтдын даатгал 45,619,243.70 174,197,167.20
7 Агаарын хөлгийн даатгал 110,982,500.00
Авто тээврийн хэрэгслийн жолоочийн хариуцлагын
8 22,676,583.00 13,139,118.00
даатгал
9 Хариуцлагын даатгал 249,681,455.20 466,405,557.90
10 Санхүүгийн даатгал 1,189,955,802.30 1,564,700,457.20
11 Жолоочийн хариуцлагын албан журмын даатгал 10,594,084,223.10 10,652,333,950.60
12 Зээлийн даатгал 2,010,757,171.40 499,340,033.50
13 Итгэлцлийн даатгал 5,104,891.00 21,250,000.00
Агаарын хөлгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглахтай
14 11,326,352.80 9,520,751.10
холбоотой хариуцлагын даатгал
15 Хугацаат амьдралын даатгал 80,509,900.10 65,299,630.20
16 Хуримтлалын даатгал 71,393,144.50 72,915,242.00
17 Тэтгэврийн даатгал 30,368,575.00 11,459,120.00
18 Эрүүл мэндийн даатгал 509,340,874.20 468,095,884.40
Дүн 27,806,177,044.00 24,169,533,314.40
Жич: Тайлант хугацаанд нөхөн төлбөр олгогдоогүй даатгалын хэлбэрүүдийг дээрх
хүснэгтэд оруулаагүй болно.
I.1.2. Хууль эрх зүйн орчин /Макро орчин/
Даатгалын хууль эрх зүйн орчин Монгол улсын даатгалын оролцогч, даатгагч,
даатгуулагч нарын хооронд үйлчлэх хууль эрх зүйн орчин юм. Даатгалын тухай хууль
журамууд одоо мөрдөгдөж байгаа болон зөвхөн даатгалын хүрээнд хэрэглэх 11 хууль,
дүрэм, журам байна. Үүнд:
• МУ-ын Иргэний хууль 2002 он 43-р бүлэг /Даатгалын гэрээ/
• СЗХ-ны Эрх зүйн байдлын тухай хууль 2004 www.frc.mn
• Даатгалын тухай хууль 2004
• Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тухай хууль 2004
• Үрийн тариалангийн даатгалын тухай хууль 1999
• Жолоочийн даатгалын тухай хууль 2011
• Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын хууль 2006
• Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль 2003, Үндэсний их баяр наадмын хурдан
морины уралдааны дүрэм 2005
• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль 2008
• Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн 446-р тогтоолоор Ипотекийн зээлийн үйл
ажиллагааны журам(2008) болон А-122 тушаалаар Орон сууцны ипотекийн
санхүүжилтийн журам (2013)
• ЗТБХБЯСайдын 201-р тушаалаар Автотээврийн хэрэгслээр ачаа, зорчигч тээвэрлэх
дүрэм 2009
Харин даатгалын зуучлалын тухай хууль эрх зүйн орчинд үйлчлэх Даатгалын
зуучлагчийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл авахын тулд “Ердийн даатгал,
давхар даатгалын болон даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаа эрхлэх

тусгай зөвшөөрлийн журам”-ын2.11-2.14, 2.11.7-2.11.10, 2.241-2.291 дэх заалтын дагуу
шаардлага хангасан байх бөгөөд, Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тухай хуулыг
хэрэглэх шаардлага гардаг байна.
I.1.3. Нийгэм соёл хүн ам/Макро орчин/
Хүн амын тоо, нас хүйс, байршил, аж ахуйн нэгжийн тооллого
Хүн амын тоо: Монгол Улсын нийт хүн амын тоо 3.060.8 мянгад хүрчээ. Үүнээс 758.1
мянга нь 0-14, 1.860.2 сая нь 15-59, 162.5 мянга нь 60-аас дээш насныхан байгаа аж.
Үүнээс хөдөлмөрийн насныхан нь 1843.5 сая боловч ажиллах хүчинд 1147.1 сая нь
тооцогдож байгаа гэнэ. Тэдгээрийн 1033.7 сая нь хөдөлмөр эрхэлж байгаа бол 113.4
мянга нь ажилгүйчүүд байна. /МУҮСХ тоон мэдээлэл/
Зураг 4. Хүн амын төрөлтийн зураг
Хөдөлмөр эрхлэлт: Манай орны хөдөлмөр эрхэлж буй салбарыг тус бүрээр гаргавал,
хамгийн их нь буюу 33.5 хувь нь хөдөө аж ахуйд, бөөний болон жижиглэн худалдаанд
14.1, тээвэр холбоонд 8.8 хувь нь ажилладаг байна. Харин хамгийн бага хүн ажиллаж
буй гурван салбарыг дурдвал, уул уурхай 3.3, эрүүл мэнд 3.9, барилгын салбарт 4.4
хувь нь ажиллаж байна. Өөрөөр хэлбэл, монголчууд эдийн засагтаа тулгуурлаж хөдөө
аж ахуйд олноороо ажиллаж байгаа бол сүүлийн жилүүдэд ихээр хөгжиж буй барилга,
уул уурхайн салбарт тун цөөн хүн ажиллаж байгаа нь эндээс харагдаж байна.
Хүйсийн харьцаа: Нийт иргэдийг хүйсээр нь ялгавал эрэгтэй 1.481.7 сая, эмэгтэй
1.579.1 сая гэсэн тоо гарчээ. Өөрөөр хэлбэл, сүүлийн таван жил ойролцоо явж ирсэн
хүйсийн харьцаанд эмэгтэйчүүдийн эзлэх хувь ялимгүй давамгайлж, 70 орчим мянгаар
илүү гарчээ.
Дундаж наслалт: Харин дундаж наслалтын хувьд монгол эрчүүд дунджаар 64.9,
эмэгтэйчүүд 72.3 насалдаг гэсэн статистик үзүүлэлт гарсан байна.
Аж ахуйн нэгжийн тооллогын үндсэн үр дүн (НСТГ)
Улсын хэмжээнд нийт 66.5 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага, үүний дотор 56.4
мянган аж ахуйн нэгж, 4.0 мянган төсөвт байгууллага, 6.0 мянган төрийн бус
байгууллага энэ удаагийн тооллогод хамрагдлаа.2011 оны тооллогоор хувийн
хэвшлийн аж ахуйн нэгж 58.6 мянга буюу 2.2 дахин, гадаад 100 хувийн хөрөнгө
оруулалттай аж ахуйн нэгж 2.1 мянга буюу 2.4 дахин нэмэгдсэн байна.
Зураг 5. Тооллогод хамрагдсан аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо, бүсээр
Монгол улсад тоологдсон нийт аж ахуйн нэгжийн 68.6 хувь буюу 45.6 мянга нь
нийслэл Улаанбаатар хотод байрлаж байна.Нийслэлийн газар нутаг манай улсын нутаг
дэвсгэрийн 0.3 хувийг эзэлдэг боловч хүн амын 45.0 хувь нь нийслэл хотод амьдарч
байгаа нь аж ахуйн нэгж, байгууллагын төвлөрөлд шууд нөлөөтэй байгааг харуулж
байна.
Зураг 6. Бүс нутгийн хүн ам, ААНБ-ын тоо
Зураг 7. Аж ахуйн нэгж, байгууллага төрлөөр, 2011 он
Зураг 8.Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо ажиллагсдын тоогоор, 2011 он
Эрсдэлд орсон байдал, зам тээврийн осол, барилгын осол, үйлдвэрийн осол
Зам тээврийн осол бүртгэгдсэн тээврийн хэрэгслийн тоо (102-т ирсэн дуудлага) 45161
эд материалын хохиролтой ослын тоо 40319, өмнөх жилүүдийн дундажтай харьцуулах
юм бол энэ тоо жилд 30% өсөх хандлагтай харагдаж байна.
Зураг 9. Улсын хэмжээнд гарсан зам тээврийн осол
Эх сурвалж:Лицензийн төв, 2015

0-7 насны 14 хүүхэд, 8-14 насны 29 хүүхэд, 15-17 насны 11хүүхэд эрэгтэй 30, эмэгтэй
24 хүүхэд мөргүүлж 35 хүүхэд, машинтай 19 хүүхэд нас баржээ. 0-7 насны 474 хүүхэд,
8-14 насны 490 хүүхэд, 15-17 насны 179 хүүхэд эрэгтэй 601, эмэгтэй 488, мөргүүлж 751,
машинтайгаа 364, унадаг дугуйтай тээврийн хэрэгсэлтэй мөргөлдөх осол 28 хүүхэд
нийт 1089 хүүхэд гэмтэж бэртсэн байна.
Зураг 10. Улсын хэмжээнд гарсан зам тээврийн осол /хүүхэд/

Зам тээврийн ослоор жилд нас барсан насанд хүрэгч тоо 156 хүн, гэмтэж бэртсэн 5287
хүн байгаагаас үхэлтэй осол 147 хүн байна.
Барилгын салбарт сүүлийн есөн жилийн хугацаанд 581 удаагийн үйлдвэрлэлийн осол
гарч, 246 иргэн амь насаа алджээ. 2013 онд л гэхэд барилгын салбарт гарсан
үйлдвэрлэлийн ослын мэдээг харьцуулж үзвэл 69 удаагийн үйлдвэрлэлийн осол гарч,
28 хүн ослоос үүдэн нас баржээ. Амь насаа алдахаас гадна эрүүл мэндээрээ хохирч
насан туршдаа хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тоонд бүртгэгдэж байгаа тохиолдол ч
их бий.
Зураг 11. Барилгын салбарын осол
Эх сурвалж:Барилга хот байгуулалтын яам, 2015

Сүүлийн 9 жилд буюу 2005 – 2013 онд уул уурхайн салбарт нийт 629 удаа
үйлдвэрлэлийн осол гарч, түүнд 644 хүн өртөж, 225 нас барж, 100 хүн хөгжлийн
бэрхшээлтэй болж, 401 хүн хөдөлмөрийн чадвараа түр хугацаагаар алдсан байна.
Уул уурхайн салбарт гарсан 2012, 2013 оны үйлдвэрлэлийн ослын судалгааг харьцуулж
үзвэл 2013 онд үйлдвэрлэлийн ослын тоо өмнөх оноос 20 хувиар буурч, осолд өртсөн
хүний тоо 29.6 хувиар мөн буурсан ба, нас барсан хүний тоо 57.5 хувиар буурсан байна.
Харин хөгжлийн бэрхшээлтэй болсон хүний тоо 2012 онд 8 байсан бол 2013 онд 29
болон нэмэгдэж, хөдөлмөрийн чадвараа түр хугацаагаар алдсан иргэний тоо 58 хувиар
буурсан үзүүлэлттэй байна.
Зураг 12. Уул уурхайн осол Эх сурвалж:Уул уурхайн яам, 2016
Даатгалд итгэх итгэл.
Санхүүгийн зах зээл дээр үйл ажиллагаа эрхэлж буй тус Хорооны зохицуулалтын
салбар болох үнэт цаас, даатгал, бичил санхүүгийн байгууллагуудын хөрөнгө оруулагч,
үйлчлүүлэгчдээс 2016 оны эхний гурван улирлын байдлаар ирүүлсэн өргөдөл, гомдолд
судалгаа, дүн шинжилгээг хийлээ. Тайлант хугацаанд Хяналт шалгалт, зохицуулалтын
газарт нийт 377 өргөдөл, гомдол ирсэн байна. Үүнээс салбар тус бүрээр ангилбал: Үнэт
цаасны салбарт – 140 Даатгалын салбарт – 169
Санхүүгийн зохицуулах хорооны даатгалын салбарт иргэн, аж ахуйн нэгж
байгууллагаас даатгалын үйл ажиллагаатай холбоотой маргаан, өргөдөл гомдол 2016
оны 3 дугаар улирлын байдлаар нийт 169 ирж үүнээс 161 өргөдөл гомдол хуулийн
дагуу хугацаанд нь шийдвэрлэгдсэн байна. Өргөдөл, гомдлыг даатгалын төрлүүдээр авч
үзвэл Жолоочийн хариуцлагын албан журмын, Автотээвэр буюу Тээврийн хэрэгслийн,
Орон сууц, зээлдэгчийн эрсдэлийн, Ажилчдын гэнэтийн ослын, Мэргэжлийн
хариуцлагын, Үл хөдлөх хөрөнгийн, Бизнес эрхлэгчдийн цогц даатгал, Гэрлэлтийн
улсын даатгал, даатгалын хохирол үнэлгээний тайлан, дүнг шалгуулах болон
Хорооноос батлагдсан дүрэм, журмыг хэрхэн ойлгох талаар даатгалын компануудаас
ирүүлсэн хүсэлтүүдийг хуулийн дагуу урьдчилан шийдвэрлэж нийт 130,068,822.00 (нэг
зуун гучин сая жаран найман мянга найман зуун хорин хоёр) төгрөгийн даатгалын
нөхөн төлбөрийг төлүүлэх ажлыг хийж гүйцэтгэжээ.
2016 оны 3 дугаар улирлын байдлаар даатгалын салбарт иргэн, аж ахуйн нэгж
байгууллагаас ирүүлсэн өргөдөл гомдлыг даатгалын компани тус бүрээр харьцуулж
харуулбал:
Зураг 13. Өргөдөл гомдол
2016 оны эхний гурван улирлын байдлаар СЗХ-нд даатгалын салбарт ирүүлсэн
өргөдөл, гомдлыг бүтээгдэхүүний төрлөөр ангилан харуулвал Жолоочийн
хариуцлагын, албан журмын даатгал 36 хувь буюу хамгийн өндөр байх бөгөөд
Тээврийн хэрэгслийн даатгал 25 хувь, бусад төрлүүд 17 хувийг тус тус эзэлж байна.
Талуудын хооронд үүссэн маргааныг шийдвэрлэж нөхөн төлбөр төлүүлсэн дүнг

даатгалын компани бүрээр гаргаж доорх хүснэгт 2-т харуулав.
Хүснэгт 8. Нөхөн төлбөрийн үр дүн /төгрөгөөр/
№ Компани Нөхөн төлбөрийн үр дүн /төгрөгөөр/
1 Ард даатгал -43%

2 Бодь даатгал -13%
3 Монре даатгал -44%
4 Монгол даатгал 36%
5 Миг даатгал -19%
6 Мандал женерал даатгал 13%
7 Соёмбо даатгал -35%
8 Хаан даатгал -9%
9 Практикал даатгал 38%
10 Номин даатгал -20%
11 Гэр даатгал 36%
Нийт дүн -13%
Дээрхи үзүүлэлтүүд нь даатгалын компаниудын буруутай үйл ажиллагаанаас
болж даатгуулагч хохирсон гэдгийг батлаж байна. Мөн даатгалын талаархи иргэдийн
итгэх итгэлийг судалсан гэгч сэтгүүлч Ч. Амарбатын судалгаанаас иш татах юм бол.
Даатгалын үйл ажиллагаа нь эрсдлийн нэг төрөл, шинж чанараараа тусдаа
салбаруудад хуваагддаг. Даатгалыг хэлбэрээр нь амь нас, эрүүл мэндийн болон ашиг
сонирхлын, эд хєрєнгийн, хариуцлагын хэмээн ангилалд багтдагч ч иргэд өнөөдөр
даатгалын компаниудад итгэлтэй бус хандсан хэвээр байна.
Үүнээс гадна аливаа даатгалд сайн дураараа хамрагдах ёстой гэдэг ч иргэдийн
даатгалын компаниудад итгэдэггүй байдлаас болоод ч тэр үү, эсвэл даатгалын
компаниуд нь үйл ажиллагааныхаа муу, ажилчдынхаа чадвар үгүйгээс болоод ч тэр үү
иргэдийг “албан хүчээр” даатгуулдаг болсон.
“Албан хүчээр” гэдгийг нь тодруулахад тэр нь жолоочийн хариуцлагын даатгал гэж
байдаг. Хэдийгээр жолооч хүн үргэлж эрсдэлт байдалд явдаг ч гэлээ өөрийгөө
даатгуулах эсэх нь түүний сайн дурын асуудал. Гэтэл төрийн байгууллага нь
жолоочийн хариуцлагын даатгалд хамрагдахгүй бол замын хөдөлгөөнд
оролцуулахгүй гэх мэтээр “боодог, хаадаг” гэдэш ойлголтоос болж, жолооч бүхэн
энэхүү даатгалыг сонгодог болсон.
Эсвэл нэг банкинд очоод орон сууцны зээл авъя аа гэхэд “Та зайлшгүй орон сууц аа
даатгуулах хэрэгтэй” гэдэг шаардлагыг ч тавьдаг болж. Мөн Сууц өмчлөгчдийн зарим
холбоод өөрийн харъяанд байдаг орон сууцуудаа тухайн эзэмшигч айлд нь
хэлэхгүйгээр даамгалд хамруулж, сар бүр "татвар" гажиг тогтолцоо ч тогтжээ.
Даатгалд хамрагдах эсэх нь тухайн хүний дурын асуудал байтал даатгалын компаниуд
иргэдийн харьцдаг байгууллагуудаар нь дамжуулан ийнхүү “албан хүчээр” даатгуулж
байгаа нь асуудал болж иргэдийн даатгалд хамрагдах улмаар цаашид даатгалын ач
холбогдлыг ойлгохгүй, сонгохгүй эрсдлийг нэмэгдүүлж байна.
Тэгэхдээ иргэдийн хамгийн сайн танил гэсэн найман даатгалын компани болох Монгол,
Номин, Монре, Бодь, Тэнгэр, Миг, Ард даатгал гэсэн сонголтуудаассонгосж санал
асуулгад оролцохыг урьсан юм.
Санал асуулгад нийт 239 хүн ороолцсоноос ийм хариулт гарлаа.
Зураг 14. Даатгалд итгэх итгэлийн судалгаа
Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө

Иргэдийн хамгийн их итгэж үйлчлүүдэг даатгалын компани Монгол даатгал
компани гэнэ. Санал асуулгад оролцогчдын 29 хувь буюу 86 хүн энэ байгууллагаар
үйлчлүүдэг байна. Харин Монре даатгалын компани хамгийн бага 4, 85 хувьтай буюу
40 хүн нь эднийхээр үйлчлүүлдэг гэжээ.
Гэхдээ энэхүү санал асуулгыг дагаад даатгалд хамрагдаж буй иргэд өөрсдийн санал
хүсэлтээ ийн илэрхийлжээ.Тэдний дийлэнх хувь нь даатгалын кампаниудад итгэдэггүй,
итгэх боломж бололцоог даатгалынхан өөрсдөө үгүй хийдэг талаар сэтгэгдлүүдээ
бичсэн байна.
Мөн даатгалын компаниудад өөрсдийн сайн дураар бус ихэвчлэн албан хүчээр
даатгуулдаг гэдгийг тодотгож, ихэнх сэтгэгдэл энэ асуудлыг хөнджээ.
Иргэд “ албадан даатгал хийлгэх ч гэж юу болохыг, Төрийн нэрээр ард түмнээ шулдаг
системийг ойлгохгүй байгаа. Дээр нь даатгалыг сайн дурынх гэчихээд яагаад “албадан”
болсныг ойлгохгүй байна хэмээн бухимдах нь олон.
Дээр хэлсэнчлэн ихэнх даатгалын компаниуд сайн дурынх бус төрийн нэр барьсан
“албадан” болсныг илэрхийлсэн утгатай санал асуулгууд их гарсан байсан байна.
Тухайлбал, санал асуулгад оролцогч нэг эрхэм БНСУ явах гэтэл нэгэн даатгалын
компанид заавал даатгуулах ёстой гээд нэр заачихсан байсан гэнэ. Энэ мэтээр
даатгалын компаниуд сайн дурынх бус албадан даатгал болж хувирчихаад байна.
Үүнээс гадна санал асуулгад оролцсон иргэдийн өөрсдийн сэтгэгдлээ ийн хуваалцжээ.
Тэгвэл өөр нэг нь“Монгол улсад даатгал гэж байдаггvй дарамталж мөнгө авдаг л арга.
Даатгал гэж нээх сайхан нэрээр авна. Авахдаа алт мөнгө ч амлаж мэдэхээр сайхан
аашилна. Харин өгөхгүй бол сүрдүүлнэ. Замын цагдаагаар ч айлгана. Эрсдлийн дараа
даатгалаа авах гэхээр түмэн шалтаг бурууг гаргаж иргэн хүнд тохоод өгөхөөсөө илүү
өгөхгүй нь их” гэжээ.
Харин даатгалын компаниуд эрсдлийн үнэлгээг хэрхэн хийдэг вэ гэдгийг нэгэн иргэн
ийн бичжээ.
“Машинаа мөргөлдүүлчихээд үнэлгээ хийлгэсэн чинь 1.200.000 төгрөг орчим болоод

материалаа бүрдүүлээд "МИГ" даатгал дээр очсон чинь даатгалын ажилтан нь наад
vнэлгээ чинь их өндөр үнэлсэн байна. Манайх өөрсдийн гэсэн үнэлгээний компанитай
хамтарч ажилладаг, тэнд очиж үнэлүүл” гэлээ. Ахиж тэр үнэлгээний компани дээр
очоод үнэлүүлсэн чинь 900 гаран мянган төгрөгөөр үнэлчихдэг байна ш дээ. Тэгээд за
энэ мөнгөө авч л байвал гээд бодсон чинь 810 мянган төгрөг өгчихөөд манайх дотроо
хуралдаад ингэж шийдлээ гэдэг байгаа. МИГ даатгал хохирлыг 100 хувь барагдуулна
гэж ярьдгаа болимоор юм.” Хэмээн бухимдсан сэтгэлээ илэрхийлжээ.
Даатгалын соёлын түвшин.
Даатгал нь анх үүссэн цагаасаа хойш байгалийн гамшиг, осол аюул, гал түймэр, газар
хөдлөлт, дээрэм тонуул зэрэг бүх нийгмийн тогтолцоо, цаг үед байсан гэнэтийн
тохиолдлын улмаас өмч эзэмшигчдэд учирсан хохирлыг нөхөх үр өгөөж бүхий арга
хэрэгсэл болж ирсэн юм. Хүний амьдралын хэвийн үйл явцыг алдагдуулдаг дээрхи
тохиолдлууд нь урьдчилан тооцоолох боломжгүй, гэнэтийн шинжтэй байдаг. Үүнийг
эрсдэл гэж нэрлэдэг. Иймээс өмч хөрөнгийг эзэмшигч хэн нэгэн нь аливаа эрсдэл
учирсан үед эд хөрөнгөө нөхөн сэргээхэд зориулагдах эх үүсвэртэй байх сонирхолтой
байдаг.
Аливаа эрсдэлийн гэнэтийн магадлалт шинжийн хажуугаар эдгээрийн тохиох тоо нь уг
тохиолдлуудаас эмээдэг этгээдүүдийн тооноос ямагт бага байдгийг хүмүүс эрт дээр
үеэс анзаарсан байдаг. Үүний сацуу хохирлыг нөхөх харилцаанд оролцогчдийн тоо
олон байх тусам тэдгээрийн тус бүрийн оруулах хөрөнгийн хувь хэмжээ нь төдий чинээ
бага байх болно гэдгийг ч ойлгоцгоож байв. Иймд хүмүүс ижил хэмжээний хөрөнгө
нийлүүлэн түүгээрээ хохирол амсагч нэгнийгээ хохиролгүй болгох санааг олж авснаар
даатгал үүссэн түүхтэй.
Даатгал гэдэг нь гэрээний үндсэн дээр нэг талаас даатгуулагч өөрийн эд хөрөнгө, ашиг
сонирхлоо болзошгүй аюул, эрсдэлээс учирч болох хохирлоо нөхөх баталгаатай байх
болон тохиролцсон болзлоор нөхөн авах зорилгоор даатгуулж, түүний төлөө зохих
хураамж төлөх, нөгөө талаас даатгагч нь даатгуулагчид учирч болох хохирлыг бүрэн
буюу зарим хэсгийг төлөхөөр үүрэг хүлээж, эрх эдлэх харилцаа юм. Өөрөөр хэлбэл,
даатгал гэдэг нь аливаа эрсдэлээс иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагын эд хөрөнгө, ашиг
сонирхлыг бүрэн бүтэн байлгах буюу хамгаалах зориулалт бүхий мөнгөн хөрөнгийн
сан байгуулах үйл ажиллагаа юм.
Даатгал нь хохирлыг нөхөхөд чухал үүрэгтэй байдаг бөгөөд эдийн засаг хөгжих тусам
түүний хэрэгцээ ихэсдэг. Даатгалын зарчмын дагуу тодорхой эрсдэлүүдийн санхүүгийн
үр дагаврууд нь даатгалын компанийн хариуцлага болно. Даатгалын тохиолдол учирсан
үед даатгуулагч нь хохирлыг нөхөхөд шаардлагатай хөрөнгийг байгуулсан гэрээнийхээ
үндсэн дээр олж авдаг. Аж ахуйн нэгж байгууллага, иргэд нь даатгагдсан нөхцөлд
нөхөн төлбөр авснаар хугацаа алдалгүйгээр үйл ажиллагаагаа сэргээх бололцоотой
болдог. Өндөр хөгжил бүхий даатгалын систем нь улсын үүрч буй нэлээд ачааллыг
хөнгөлдөг.
Нөгөө талаас, даатгалын харилцаа нь даатгалын компанийн харилцагчдаасаа олж авсан
хураамжаараа хөрөнгө хуримтлуулах арга болж өгнө. Даатгалын компаниуд нь эдгээр
хөрөнгөө пүүс компани, банкны үнэт цаас, үл хөдлөх хөрөнгө зэрэгт зарцуулснаараа
улсын эдийн засгийн хөгжилд тодорхой түлхэц болж өгдөг.
Даатгалын хамгаалал гэдэг нь даатгалын компаниудын үзүүлж байгаа ажил үйлчилгээ

юм. Санхүүүгийн энэ үйлчилгээ нь банкны үйлчилгээтэй төстэй. Даатгалын компанийн
үйл ажиллагаа нь хоёр салбартай. Энэ нь анхдагч болоод давхар даатгал юм. Анхдагч
даатгал гэдэг нь харилцагчиддаа даатгалын баталгааг олгох явдал юм. Даатгалын ихэнх
компани анхдагч даатгалын үйл ажиллагаа явуулдаг. Давхар даатгал гэдэг нь даатгалын
компани өөрийн хүлээж авсан эрсдэлээ өөр нэгэн даатгалын компанид шилжүүлэх
явдал юм.
Даатгуулагчийн эрх ашгийг хамгаалах, хяналт, зохицуулалт
Монгол Улсын Даатгалын тухай хууль нь анх 1997 онд батлагдаж, дараа нь 2004 онд
шинэчлэгдсэн. Энэ хуулийн дагуу 2009 оны байдлаар даатгалын үйл ажиллагаа эрхлэх
тусгай зөвшөөрөл авсан ердийн даатгалын зуучлагч 4 компани, даатгалын 1,167
төлөөлөгч даатгалын зах зээл дээр үйл ажиллагаа явуулж байна.
Даатгалын тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах, даатгалын байгууллагын үйл
ажиллагаанд хяналт тавих замаар даатгуулагчийн эрх ашгийг хамгаалах чиг үүрэг
бүхий байгууллага нь Санхүүгийн зохицуулах хороо юм.
Даатгалын зуучлагч төлөөлөгч
Даатгалын үйлчилгээг харилцагчид хүргэдэг 2 төрөл байдаг бөгөөд эдгээр нь
“даатгалын зуучлагч” ба “даатгалын төлөөлөгч” юм. Даатгалын зуучлагч нь
даатгуулагчид үйлчилж түүнд зөвлөмж заавар өгөх чиг үүрэгтэй байдаг бол даатгалын
төлөөлөгч нь даатгалын байгууллагыг төлөөлөн төв байр нь байгаа газраас өөр газарт
үйлчилгээг нь хүргэдэг. Даатгалын зуучлагчийн үндсэн үүрэг нь даатгал хийлгэхээр
зорьж буй даатгуулагчид мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх, эрсдэлийг нь үнэлж хамгийн
тохиромжтой даатгалыг санал болгох явдал юм. Харин даатгалын төлөөлөлгч нь
даатгалын компанийн нэрийн өмнөөс борлуулалт хийж, даатгалын компанийн өмнө
үүрэг хүлээдэг.
Даатгалын хэлбэр
Даатгал нь сайн дурын ба заавал гэсэн хэлбэртэй байдаг. Заавал даатгалыг хуулиар
тогтооно. Даатгалын байгууллагад эдгээр хэлбэрийн даатгал хийх тусгай зөвшөөрлийг
Санхүүгийн Зохицуулах Хороо олгодог. Хөрөнгийн даатгал дотроо гэр хашаа
байшингийн эд хогшлын цахилгаан хэрэгслийн гэх мэтээр хуваагдана.
Давхар даатгал
Даатгалын компани нь өөрийн хүчин чадлаас хэтэрсэн хэмжээний хариуцлага
эрсдэлийг даатгасан тохиолдолд энэ эрсдэлээ багасгах зайлшгүй шаардлагатай болдог.
Иймд даатгалын компани өөрийн эрсдэлийн зарим хэсгийг дахин өөр компанид
даатгуулдаг. Энэ үйл ажиллагааг давхар даатгал гэж нэрлэдэг. Давхар даатгалын үндсэн
зорилго нь даатгуулагчийн өмнө хүлээх үүргээ баталгаажуулж байгаа хэрэг юм.
Даатгалын үндсэн баримт бичиг нь даатгалын гэрээт баталгаа байдаг бол давхар
даатгалын хувьд энэ баримт нь давхар даатгалын гэрээ байдаг. Энэ гэрээнд давхар
даатгагч даатгуулагчийн нэр хаяг даатгалын зүйлийн талаарх мэдээлэл даатгалын
хугацаа эрсдэл зарим хасалтууд үнэлгээ анхны даатгагчид ноогдох шимтгэл зэрэг
мэдээллийг тусгасан байдаг.
Бичил даатгал
Дунд болон түүнээс дээш орлоготой хүмүүс өвдөх хөрөнгө нь гэнэтийн ослоор устаж
гэмтэх зэрэг эрсдэл тохиолдсон үед хадгаламжаасаа мөнгөө авах зэргээр эрсдэлийг
давах чадавхи харьцангүй хүндрэл багатай байдаг бол эмзэг бүлгийн хүмүүст ийм
боломж бараг байдаггүй. Бичил даатгал нь аливаа улс орны ядуу буурай өрх
толгойлсон эхчүүд нийгмийн эмзэг хэсэгт зориулсан даатгал юм.
Даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь ердийн 19 даатгал, урт хугацааны 6 даатгал
байдаг. Үүнд:
Ердийн даатгал
 Гэнэтийн осол, эмчилгээний даатгал
 Хөрөнгийн даатгал
 Авто тээврийн хэрэгслийн даатгал
 Ачааны даатгал
 Барилга угсралтын даатгал
 Газар тариалангийн даатгал
 Мал амьтдын даатгал
 Агаарын хөлгийн даатгал
 Авто тээврийн хэрэгслийн жолоочийн хариуцлагын даатгал
 Хариуцлагын даатгал
 Санхүүгийн даатгал
 Зээлийн даатгал
 Итгэлцлийн даатгал
 Төмөр замын болон усан замын тээврийн хэрэгслийн даатгал
 Төмөр замын эсхүл усан замын тээврийн хэрэгслийг өмчлөх, эзэмших
ашиглахтай холбоотой хариуцлагын даатгал
 Агаарын хөлгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглахтай холбоотой хариуцлагын даатгал
Урт хугацааны даатгал
 Хугацаат амьдралын даатгал
 Насан туршийн даатгал
 Хуримтлалын даатгал
 Тэтгэврийн даатгал
 Эрүүл мэндийн даатгал
 Аннуити даатгал
Даатгалын мэргэжлийн оролцогчид
Даатгалын мэргэжлийн оролцогч: гэж даатгалын зуучлагч, даатгалын төлөөлөгч,
даатгалын хохирол үнэлэгчийг хэлнэ.
Даатгалын төлөөлөгч: гэж даатгагчийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, түүний
нэрийн өмнөөс хэлцэл болон эрх зүйн бусад үйлдэл хийх үүрэг бүхий даатгагчийн
томилсон буюу эрх олгосон этгээдийг хэлнэ. Даатгагчаас цалинжин ажиллаж буй
ажилтан даатгалын төлөөлөгчид хамаарахгүй.
Даатгалын зуучлагч: гэж даатгагч болон даатгуулагчаас олгосон бүрэн эрхийн дагуу,
түүний ашиг сонирхлын төлөө, хэлцэл хийх этгээдтэй холбож өгөх, үүнийхээ төлөө
хөлс, шагнал авах эрх бүхий этгээдийг хэлнэ.
Даатгалын хохирол үнэлэгч: гэж даатгагч болон даатгуулагчийн нэрийн өмнөөс
даатгалын гэрээтэй холбоотой нэхэмжлэлийг хянан шалгах, бодит хохирлыг тогтоох,
талуудын хооронд хэлэлцээ хийх чиг үүргийг бие даан хэрэгжүүлэх, ийнхүү
хэрэгжүүлсний төлөө цалин хөлс болон бусад төлбөр авах эрх бүхий этгээдийг хэлнэ.
Дараах этгээдийг даатгалын хохирол үнэлэгч гэж тооцохгүй:
· даатгагчийн буюу даатгалын төлөөлөгчийн ажилтан
· даатгалын төлөөлөгч
Гадаадын мэргэжлийн оролцогч: гэж гадаад улсад үүсгэн байгуулагдаж, үндсэн үйл
ажиллагаагаа хэрэгжүүлж буй даатгалын төлөөлөгч, зуучлагч, хохирол
үнэлэгчийг хэлнэ.
Даатгалын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага нь даатгалын
мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагааны талаар дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
1. даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тухай хууль тогтоомжийг боловсронгуй
болгох талаар санал боловсруулах
2. хууль тогтоомжид заасан бусад чиг үүрэг.
Санхүүгийн зохицуулах хороо дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
1. тусгай зөвшөөрөл авсан даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаанд
хяналт тавих
2. даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл
олгох, түдгэлзүүлэх, сэргээх, хүчингүй болгох, тусгай зөвшөөрлийн нөхцөл,
шаардлагыг биелүүлж байгаа эсэхэд хяналт тавих
3. даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тусгай зөвшөөрөлгүй үйл ажиллагаа
явуулсан этгээдэд арга хэмжээ авах
4. даатгалын багц дүрмийг батлах, хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд хяналт тавих
5. хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.
Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагааг Зохицуулах хорооноос баталсан
даатгалын багц дүрмээр зохицуулна.
Даатгалын багц дүрэмд дараах дүрэм, журам, заавар, нөхцөл, шаардлага, хэмжээ
багтана:
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчид тавигдах шаардлага
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн аудиторт тавигдах шаардлага
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичиг,
санхүүгийн тайлангийн агуулга, маягтыг тогтоох журам
· Тусгай зөвшөөрлийг авах хүсэлт гаргахад бүрдүүлэх баримт бичгийн жагсаалт
· Зохицуулах хороонд төлөх төлбөр, хураамжийн хэмжээ
· Гадаад улсад салбар, төлөөлөгчийн газраа нээх болон гадаадад үйл ажиллагаа
явуулах даатгалын мэргэжлийн оролцогчид тавигдах шаардлага
· Монгол Улсад салбар, төлөөлөгчийн газраа нээх, түүгээр дамжуулан үйл
ажиллагаа явуулах гадаадын мэргэжлийн оролцогчид тавигдах нөхцөл,
шаардлага
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчоос хуульд заасны дагуу тайлан, мэдээ гаргах
заавар.
Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл нь дараах
төрөлтэй байна:
1. Даатгалын төлөөлөгчийн
2. Даатгалын зуучлагчийн
3. Даатгалын хохирол үнэлэгчийн

Санхүүгийн зохицуулах хорооноос олгосон тусгай зөвшөөрөлгүйгээр аливаа этгээд
Монгол Улсад болон Монгол Улсаас гадаад улсын нутаг дэвсгэрт даатгалын
мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглоно.
I.1.4. Техник технологи/Макро орчин/
Манай байгууллага нэгэн төрлийн шинэ технологи нэвтрүүлэх сонирхолтой байгаа
бөгөөд түүнийгээ судлах, оюуны өмчийн газарт баталгаажуулах ажил хийгдэж байна.
Энэ технологи нь бусад өрсөлдөгч компаниудад байдаггүй бөгөөд энгийнээр хэлэхэд
ТҮЦ машин гэж ойлгож болно. Үүнд оролцогч талууд ОӨУБЕГ, ТЕГ, АҮТ, Банк, Дата
Төв, Даатгалын компаниуд байна.
I.1.5. Байгаль экологи/Макро орчин/
Байгаль орчны хувьд Мал аж ахуй, Газар тариалан, Уул уурхайн бизнесийг даатгах
боломжтой, мөн энэ төрлөөр даатгуулж буй аж ахуйн нэгж, малчидын тоо өссөн
үзүүлэлттэй байна.
I.1.6. Макро орчны дүгнэлт
Даатгалын компани Монгол улсын санхүүгийн зах зээлийн 0.5% эзлэж байна.
Монгол улсын даатгалын салбарын 2016 оны 3 дугаар улирлын санхүү, даатгалын үйл
ажиллагааны нэгдсэн тайлан, гадаад дотоод эдийн засаг, инфляци болон Монголын хүн
амын өсөлт, гэнэтийн болон үйлдвэрүүдийн осол, даатгалын компаниудын алдаа
дутагдал, түүнд итгэх итгэлийг эмхэтгэж, салбарын гол үзүүлэлтүүдийг сүүлийн
жилүүдийн мөн үеийн үзүүлэлтүүдтэй харьцууллаа. Тайлант хугацаанд давхар
даатгалын болон даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ 207.4 тэрбум төгрөгт
хүрч, салбарын нийт хөрөнгийн 80.5 хувийг ердийн даатгалын компаниуд, 3.6 хувийг
урт хугацааны даатгалын компани, 15.9 хувийг давхар даатгалын компани тус тус
эзэлж байна. Нийт хөрөнгийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 22.3 орчим хувиар
өссөн нь сүүлийн 5 жилийн 3 дугаар улирлаар тооцсон дундаж өсөлтөөс бага байна.
2016 оны 3 дугаар улирлын байдлаар даатгалын компаниудын өр төлбөр ба
эзэмшигчдийн өмчийг өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад нөөц сан 24.3 тэрбум
төгрөгөөр буурч, өр төлбөр 47.1 тэрбум төгрөгөөр, эзэмшигчдийн өмч 15.0 тэрбум
төгрөгөөр тус тус өссөн байна. Нөөц сангийн өсөлтийн шалтгаан нь Санхүүгийн
зохицуулах хорооноос “Даатгагч болон даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн
санхүүгийн нэмэлт тайлангийн агуулга, маягтыг тогтоох журам”-ыг шинэчлэн баталж
2016 оны 1 дүгээр улирлаас эхлэн ердийн даатгалын компаниуд тус журмыг мөрдөж
эхэлсэн бөгөөд уг журамд “Орлогод тооцоогүй хураамжийн нөөц сан”-г “Орлогод
тооцоогүй хураамжийн нөөц” гэж санхүүгийн тайланд бүртгэхээр заасантай холбоотой
юм. Харин дүрмийн сангийн өөрчлөлт нь Хорооны 2012 оны 355 дугаар тогтоол
“Даатгалын компанийн дүрмийн сангийн доод хэмжээг шинэчлэн тогтоох” тухай
тогтоолын дагуу зарим нэр бүхий компаниуд дүрмийн сангийн хэмжээг нэмэгдүүлсэн
мөн тайлант хугацааны цэвэр ашиг 11.3 тэрбум төгрөгт хүрсэн нь эзэмшигчийн өмчийг
нэмэгдүүлэхэд голлон нөлөөлсөн байна. Тайлант хугацаанд даатгалын компаниуд 88.7
тэрбум төгрөгийн даатгалын хураамжийн нийт орлого төвлөрүүлж, 24.2 тэрбум
төгрөгийн нийт нөхөн төлбөр олгосон байна. Салбарын хэмжээнд 2015 оны 3 дугаар
улирлаас ажиглагдах болсон гол Даатгалын салбарын 2016 оны 3 дугаар улирлын
нэгдсэн танилцуулга 27 үзүүлэлтүүдийн өсөлтийн удаашрал нь энэ оны 3 дугаар
улиралд ч мөн ажиглагдаж байгаа бөгөөд даатгалын компаниудын нийт хөрөнгө,

хураамжийн нийт орлого, даатгуулагчийн тоо, нөхөн төлбөр зэрэг салбарын
илэрхийлэгч үзүүлэлтүүдийг сүүлийн 5 жилийн 3 дугаар улиралтай харьцуулахад
өмнөх оны мөн үеэс өссөн өсөлт нь 5 жилийн дундаж өсөлтөөс доогуур байна. Давхар
даатгалын болон даатгалын компаниудын тайлант үеийн цэвэр ашиг 11.3 тэрбум
төгрөг, хуримтлагдсан ашиг 17.6 тэрбум төгрөгт хүрчээ. Даатгагч нарын ашигт
ажиллагаанд гол нөлөөлөх харьцаануудыг тооцож үзвэл салбарын хэмжээнд нийт
хөрөнгийн өгөөж 28.81 хувь, хөрөнгө оруулалтын өгөөж 4.1 хувь, үндсэн үйл
ажиллагааны зардлын харьцаа 41.04 хувь, хохирлын харьцаа 38.98 хувь, зардал ба
хохирлын хосолсон харьцаа 80.02 хувьтай байгаа бөгөөд тайлант хугацаанд даатгагч
нарын ашигт ажиллагаа өсөхөд хүчтэй нөлөөлж буй нь зардал ба хохирлын хосолсон
харьцааны үзүүлэлт юм. Тайлант хугацаанд даатгалын хураамжийн нийт орлогын 60
гаруй хувийг даатгалын төлөөлөгч болон даатгалын зуучлагч нар төвлөрүүлжээ. Энэ
оны 3 дугаар улирлын байдлаар даатгалын хураамжийн нийт орлого ДНБ-ний 0.51
хувийг эзэлж, нэг хүнд ногдох даатгалын нийт хураамжийн орлого 29,0 мянган төгрөг
байна. Манай улсын даатгалын салбарын хувьд хөгжлийн гол хэмжүүрүүд болох
даатгалын нэвтрэлт, нягтрал нь олон улсын дунджаас харьцангуй доогуур үзүүлэлттэй
байдаг бөгөөд эдгээр үзүүлэлтүүдийн хувьд мөн тодорхой өсөлт ажиглагдахгүй байна.
Улсын хэмжээнд нийт хүн ам 3 сая давсан бол 66.5 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага,
үүний дотор 56.4 мянган аж ахуйн нэгж, 4.0 мянган төсөвт байгууллага, 6.0 мянган
төрийн бус байгууллага байгаа нь даатгалын санхүүгийн эрсдлийн түвшинг
нэмэгдүүлэх нэг боломж ажиглагдаж байна. Үүнээс жилд Монгол улсын хэмжээнд зам
тээврийн эд материалын хохиролтой ослын тоо 40319, өмнөх жилүүдийн дундажтай
харьцуулах юм бол энэ тоо жилд 30%, барилгын салбарт үйлдвэрлэлийн гэнэтийн осол
8.4%, нас баралттай осол гэмтэл 5.25% өсөх хандлагтай харагдаж байгаа нь цаашид
эрсдэлээс хамгаалах ажлуудыг хийж гүйцэтгэхийг сануулж буй хэрэг юм. Мэдээж хэрэг
даатгуулах саналыг тавьж даатгалд хамруулж чадах юм бол даатгалын нөөц сангийн
өсөлтийг тогтмол байлгах үүднээс осол гэмтэлээс урьдчилан сэргийлэх, эрсдэлд
орохгүй байх талаас нь маркетингийн ажил үйлчилгээ хийж гүйцэтгэж байх. Харин уул
уурхайн салбарын үйлдвэрлэлийн ослын тоо өмнөх оноос 20 хувиар буурч, осолд
өртсөн хүний тоо 29.6 хувиар мөн буурсан ба, нас барсан хүний тоо 57.5 хувиар
буурсан сайн үзүүлэлттэй байна.
Нийгэм соёлын хүрээнд Монголчууд маань дээрхи осол гэмтэл холуур өнгөрөөсэй
хэмээн боддог төдийгүй их бэлгэдэлтэй ард түмэн юм үүний жишээ бол “Амны
бэлэгээс ашдын бэлэг” гэдэгчлэн, бэлэг дэмбэрэлгүй хэлц, бидний амьдралд муугаар
нөлөөлж байгаа хэмээн зарим хүмүүс ойлгодогтой холбоотой. Гай холуур өнгөрөх
болтугай.Даатгалын зардлаа хэмнэх нь нэн чухал хэдий ч зарим нэг Даатгалын ажил
үүрэг гүйцэтгэж буй компаниудаас болж нийгэмд эзлэх нэр хүнд, байр суурь доошлох
хандлагатай болж байгаа нь хаана хаанаа бодох хэрэгтэйг сануулж буй илрэл байх.
Төгрөгийг нь авсан бол үйлчилгээгээ сайн үзүүлж нөхөн олговороо нэр хүндтэй буцааж
өгөх үүргийг цаг алдахгүй хийх нь энэ зах зээлийн хувьд чухалаас чухал гэж бодож
байна.
I.1.7. Хэрэглэгч7O/Микро орчин/

Судалгааны эх олонлог болгож Монгол улсын хэмжээнд бүртгэлтэй 661955,472
тээврийн хэрэгсэл байна. Үүнээс Улаанбаатар хотын хэрэглэгчид буюу 60.9 хувь буюу
411408 машинаас түүюрийн хэмжээнээс гаргасан 220 тээврийн хэрэгсэл эзэмшигчийг
санамсаргүй байдлаар түүвэрлэн судалгаанд хамруулсан болно.
Судалгааны хэрэгсэл: судалгаанд оролцсон авто машины даатгал хэрэглэгчийн зан
төлөвийг судлахын тулд 13 асуулт бүхий санал асуулгыг асуулгын аргаар санамсаргүй
байдлаар түүвэрлэн судалгаанд хамруулсан. Уг судалгаанд 2017 оны 05 дугаар сар 02
2017 оны 5 дугаар сар 04-ний өдрийн 10-17 цаг хүртэл Да хүрээ худалдааны төв, Авто
тээврийн үндэсний төв дээр судалгааг авсан юм.
Зураг 15. Жолоочийн хариуцлагын даатгал болон авто машинаа аль даатгалын
компаниар даатгуулдаг вэ
Жолоочийн хариуцлагын даатгал болон авто машинаа аль

даатгалын компаниар даатгуулдаг вэ
70
60
50
40
30
Series 1
20
10

Судалгаанд оролцогсдын 24,2% нь Бодь даатгалаар үйлчлүүлдэг бол 19.4% нь Монгол
даатгал, 17.4% нь Номин даатгал, 16.1% нь Миг даатгал, 15.9% нь Практикал даатгал,
10.4% нь бусад, 8.4% Ард болон Монре даатгалаар, 5.6% нь Тэнгэр Мандал даатгалаар
үйлчлүүлдэг байна.
Зураг 16. Та автомашин даатгалын үйлчилгээг сонгохдоо ямар үзүүлэлтийг
чухалчилдаг вэ
Та автомашин даатгалын үйлчилгээг сонгохдоо ямар

үзүүлэлтийг чухалчилдаг вэ
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10 Series 1
0

Даатгалын үйлчилгээг сонгоход олон жилийн туршлага үйлчилдэг нь хамгийн их буюу
25.7%, үйлчилгээний чанар 17.8%, урамшуулал болон реклам зар сурталчилгаа 12.9%,
санал болгож буй үйлчилгээ 9.7%, компаний чадвар болон нэр хүнд 7.2%, бусад 3.2%,
даатгалын хураамжийн хувь 2.5%, нөхөн төлбөр олгосон байдал 1.6% тай байна.
Зураг 17. Таныг авто машины даатгал хийлгэлэхэд хэн хамгийн их нөлөөлдөг вэ
Таныг авто машины даатгал хийлгэлэхэд хэн хамгийн их

нөлөөлдөг вэ
70
60
50
40
30 Series 1
20
10
0
Гэр бүл Даатгалын Найз нөхөд Зар Бусад
зуучлагч сурталчилгаа
Даатгалын үйлчилгээ хийлгэхэд хэн хамгийн их нөлөөлдөг вэ гэсэн асуултанд

даатгалын зуучлагч 37.5%, найз нөхөд 22.8%, бусад 17.5%, гэр бүл 14.9%, зар
сурталчилгаа 7.3% байна.
Зураг 18. Та автомашины даатгалаа хаана хийлгэдэг вэ
Та автомашины даатгалаа хаана хийлгэдэг вэ

70
60
50
40
30
Series 1
20
10
0
Даатгалын салбар Даатгалын Банк болон Бусад
төвүүдээр зуучлалын даатгалын
компаниудаар компаниудаар

Автомашины даатгалаа хаана хийлгэдэг вэ гэсэн судалгаанд даатгалын зуучлалын
компаниудаар гэсэн асуултанд 54.8%, даатгалын салбар төвүүдээр гэсэн асуулгад
20.6%, Банк болон даатгалын компаниудаар 18.9%, бусад 5.7% байна.
Хэрэглэгчийн судалгааны дүгнэлт.
Асуулгын аргаар авсан хэрэглэгчийн судалгаан дээр үндэслэн жолоочийн хариуцлагын
болон тээврийн хэрэгслийн даатгалаар үйлчлүүлэгчдийн хэрэглэгчдийн 7”О”-г
тодорхойллоо.
Даатгалаар үйлчлүүлэгчдийн зан төлөв
1. Occupants- зах зээлийг хэн бүрдүүлдэг вэ
Нас: 18-22 насныхан 7,4 %-г, 23-28 насныхан 24%-ийг, 29-35 насныхан 29,4%, 36-45
насныхан 22.1%, 46-60 насныхан 11.4%, 60 дээш насныхан 5.7% тай байна
Хүйс: 74%-ийг эрэгтэй, 26% эмэгтэйчүүд байна
Ам бүл: Ганц бие 18%, 2-3 ам бүлтэй 47%, 4-5 ам бүлтэй 27%, 6-8 ам бүлтэй 6.7%,
9-с дээш ам бүлтэй 1.3% байна.
Орлого: 500 000 хүртэл орлоготой 13%, 500 001 – 1 000 000 хүртэл орлоготой 25%,
1 000 000 - 1 500 000 төгрөгийн орлоготой 23%, 1 500 001 - 2 000 000 төгрөгийн
орлоготой, 11%, 2 000 001- 2 500 000 төгрөгийн орлоготой 6%, 2 500 001 - 3 000 000
төгрөгийн орлоготой 7%, 3 000 001- 3 500 000 төгрөгийн орлоготой 11%, 3 500
001- с дээш 4% байна.
2. Objects- хэрэглэгчид юуг чухалчилдаг вэ
Нийт авто машины
Даатгалын үйлчилгээ авдаг хэрэглэгчдийн 48.7% нь тээврийн хэрэгслийн даатгалын

үйлчилгээ авдаг
3. Objectives- яагаад худалдан авдаг вэ
Тээврийн хэрэгслийн үйлчилгээг сонгосон хүмүүсийн 71% эрсдэлээс урьдчилан
сэргийлэх, 12% даатгалын үр ашгийг мэддэг, 3% байгууллагын ажил үйлчилгээнээс
хамаарч гэсэн байна.
4. Organization –худалдан авалтанд хэн нөлөөлдөг вэ
Худалдан авалтанд даатгалын зуучлагч хамгийн их буюу 37.5%, найз нөхөд 22.8%,
бусад 17.5%, гэр бүл 14.9%, зар сурталчилгаа 7.3% -н хүчин зүйлс нөлөөлдөг байна.
5. Operations –яаж худалдаж авдаг вэ
Тээврийн хэрэгслийн даатгал нь албан журмын даатгалыг бодвол хүчээр авахгүй ч
жилд заавал нэг удаа авах шаарлага гардаг учир жилийн давдамжтай байна.
Машины нэр солих буюу худалдах худалдан авах гэрээ бүрт шинээр хийлгэдэг
байна.
6. Occasions –хэзээ худалдан авдаг вэ
Хэрэглэгчид шинээр машин авах, үзлэг оношлогоонд орохдоо ихэвчлэн тээврийн
хэрэгслийн даатгалаар үйлчлүүлдэг
7. Outlets –хаанаас авдаг вэ
Хэрэглэгчид тээврийн хэрэгслийн болон жолоочийн хариуцлагын даатгалыг
даатгалын зуучлалын төвүүдээс авдаг даатгалын зуучлалын компаниудаар гэсэн
асуултанд 54.8%, даатгалын салбар төвүүдээр гэсэн асуулгад 20.6%, Банк болон
даатгалын компаниудаар 18.9%, бусад 5.7% байна
Тээврийн хэрэгслийн даатгалын хувьд 23-с дээш насныхан нийт хэрэглэгчдийн
92.6%-ийг эзэлдэг, тээврийн хэрэгслийн даатгалд даатгуулдаг гол шалтгаан нь
эрсдэлээс өөрийгөө болон бусдыг хамгаалахад оршино. Тээврийн хэрэгслийн даатгалд
нөлөөлдөг хүчин зүйл нь даатгалын зуучлагч компаниудын үйлчилгээ түүний тайлбар
хамгийн нөлөөлдөг гэсэн байна. Тээврийн хэрэгслийн даатгалын хувьд авто машин
худалдан авах үед болон авто машины оношлогоонд орох үед жилд нэг удаа
даатгуулдаг байна.
Даатгалын салбарын эдийн засгийн өсөлтөд үзүүлэх нөлөөллийг дотоодын нийт
бүтээгдэхүүнд эзлэх хураамжийн орлого болон нийт активын хэмжээгээр тооцдог
бөгөөд 2015 оны 3 дугаар улирлын байдлаар даатгалын салбарт үйл ажиллага явуулж
буй даатгалын компанийн нийт хөрөнгийн хэмжээ 169.6 тэрбум төгрөгт хүрч, өмнөх
оны мөн үеийнхээс 25.5 хувь буюу 34.5 тэрбум төгрөгөөр өссөн бол 2015 оны 2 дугаар
улиралтай харьцуулахад даруй 1.01 тэрбум төгрөгөөр буурсан үзүүлэлттэй байна.
Дээрх үзүүлэлт өмнөх оны мөн үеийнхээс өсөхөд, Хөдөө аж ахуйн давхар даатгалын
компанийг үүсгэн байгуулагдсантай холбоотой бол тухайн оны өмнөх улирлаас
буурахад ердийн даатгалын компаниудын хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 1 хувиар буюу 0.75
тэрбум төгрөгөөр өсч, хуримтлагдсан ашиг 35 хувь буюу 1.55 тэрбум төгрөгөөр, давхар
даатгалын өглөг 51 хувиар буюу 2.09 тэрбум төгрөгөөр тус тус буурсан. Харин урт
хугацаат даатгалын компанийн нийт хөрөнгө тайлант улиралд 0.18 тэрбум төгрөгөөр
буюу 2.7 хувиар өсөж, үүнээс давхар даатгалын өглөг 2.6 дахин буюу 0.017 тэрбум
төгрөгөөр, тайлант үеийн хуримтлагдсан ашиг 68.9 хувь буюу 0.067 тэрбум төгрөгөөр
тус тус нэмэгдсэн боловч нийт дүнгээрээ буурсан тул ийнхүү нөлөөлжээ.
Зураг-19 даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ
Эх сурвалж Санхүүгийн зохицуулах хороо

Даатгалын компаниудын хөрөнгийг салбарын бүтцээр авч үзвэл нийт хөрөнгийн 81
хувийг ердийн даатгал, 15 хувийг ХАА-н давхар даатгал, 4 хувийг урт хугацаат
даатгалын компанийн актив хөрөнгө бүрдүүлж байна. Энэ оны өмнөх улирлаас нийт
хөрөнгө өөрчлөлт ХАА-н давхар даатгал 4 хувиар, урт хугацаат даатгал 2.7 хувиар
өссөн бол салбарын хэмжээнд ихэнх хувийг эзэлдэг ердийн даатгал 2 хувиар буурсан
үзүүлэлттэй байна.
Зураг-20 Даатгалын салбарын нийт хөрөнгө

Хүснэгт 9. Нийт хөрөнгөд эзлэх хувь (Тэрбум төгрөг)
нийт
эзлэх
№ Ердийн даатгал хөрөнгийн
хувь
хэмжээ
1 Монгол даатгал 26.59 19%
2 Тэнгэр даатгал 12.09 9%
3 Бодь даатгал 11.54 8%
4 Миг даатгал 10.40 8%
5 Мандал женерал даатгал 9.63 7%
6 Соѐмбо даатгал 9.13 7%
7 Практикал даатгал 8.96 7%
8 Ард даатгал 8.85 6%
9 Номин даатгал 8.29 6%
10 Хаан даатгал 6.24 5%
11 Монре даатгал 5.73 4%
12 Улаанбаатар хотын даатгал 5.61 4%
13 Ган зам даатгал 5.4 4%
14 Гэр даатгал 4.75 3%
15 Мөнх даатгал 4.27 3%

Нийт 137.48 100%
Урт хугацаат даатгал
16 Нэшнл лайф даатгал 8.65 100%
Ердийн даатгалын 15 компани 137.48 тэрбум төгрөгийн нийт хөрөнгөтэй байгаагаас
“Монгол даатгал” ХХК 19 хувь, “Тэнгэр даатгал” ХХК 9 хувь, “Бодь даатгал” ХХК 8
хувь, “Миг даатгал” ХХК нар 8 хувийг тус тус эзэлж байгаа бусад компаниуд үлдсэн
56 хувийг бүрдүүлжээ.
Хүснэгт 10. Даатгалын компаниудын хөрөнгийг балансын зүйлээр (хувиар)
Урт ХАА-н
Ердийн
№ Үзүүлэлт хугацаат давхар
даатгал
даатгал даатгал
1 Эргэлтийн хөрөнгө 81% 61% 99%
2 Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгө 51% 51% 32%
3 Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт 16% 7% 58%
4 Хадгаламж 14% 0% 0%
5 Эргэлтийн бус хөрөнгө 19% 39% 1%
6 Өр төлбөр 51% 22% 28%
7 Нөөц сан 48% 22% 28%
8 Эзэмшигчдийн өмч 51% 78% 72%
9 Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө 40% 66% 59%
10 Хуримтлагдсан ашиг 2% -10% 10%
Ердийн даатгалын компаниийн эх үүсвэрийн 48 хувь буюу 65.3 тэрбум төгрөгийг нөөц
сан бүрдүүлж байгаа бол нийт хөрөнгийн 58 хувь буюу 79.9 тэрбум төгрөгийг банкны
хадгаламжид, 2 хувь буюу 2.3 тэрбум төгрөгийг урт хугацаат хөрөнгө оруулалтад
байршуулжээ. Урт хугацааны даатгалын компанийн эх үүсвэрийн 22 хувь буюу 1.5
тэрбум төгрөгийг нөөц сан бүрдүүлж байгаа бол нийт хөрөнгийн 49 хувийг буюу 3.4
тэрбум төгрөгийг банкны хадгаламжид хадгалуулжээ. Хөдөө аж ахуйн давхар
даатгалын компани нөөц сангийн 7 тэрбум төгрөгийг банкны хадгаламжид, 14.7 тэрбум
төгрөгийг богино хугацаат бусад хөрөнгө оруулалтад байршуулсан байна.
Нийт активыг ДНБ-д харьцуулсан байдал:Даатгалын салбарын эдийн засгийн өсөлтөд
үзүүлэх нөлөөллийн тооцоолол 2015 оны 3 дугаар улирлын тоон мэдээлэл, Үндэсний
статистикийн хорооноос гаргадаг ДНБ-ий оны үнээр тооцсон дүнд харьцуулахад 1
хувийг эзэлж байна.
Хүснэгт 11. Актив ба ДНБ-ийн харьцаа Зураг-21 Даатгалын салбарын нийт хөрөнгө
Актив ба ДНБ-ийн харьцаа

Хүснэгт 12. Нийт хураамжийн орлого/ Зураг-22 хураамжийн орлого ДНБ-н эзлэх хувь
Даатгалын салбарын үйлчилгээний хүртээмж 2015 оны 3 дугаар улирлын байдлаар

ердийн даатгалын 15, урт хугацаат даатгалын 1, ХАА-н давхар даатгалын 1 компани,
нийт 3372 даатгалын мэргэжлийн оролцогч уг зах зээлд оролцож байгаагаас 34
зуучлагч, 24 хохирол үнэлэгч, 3314 төлөөлөгч Санхүүгийн зохицуулах хорооноос
олгосон тусгай зөвшөөрөл, зөвшөөрлийн үндсэн дээр үйл ажиллагаа эрхэлж байна.
Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр төрлөөс харахад, ердийн болон урт хугацааны
даатгалын компаниуд даатгуулагчдад нийт 17 төрлийн ердийн, 6 төрлийн урт
хугацааны бүтээгдэхүүнийг хүргэж байгаа бөгөөд 2015 оны 3 дугаар улирлын
байдлаарх даатгалын хураамжийн орлогыг бүтээгдэхүүн бүрээр задалж үзвэл дараах
байдалтай байна.
Хүснэгт 13.Даатгалын хураамжийн орлого /бүтээгдэхүүнээр/
Даатгалын Нийт нөхөн
нийт Эзлэх төлбөр Эзлэх
№ Бүтээгдэхүүний хэлбэр
хураамжийн хувь /тэрбум хувь
орлого /тэрбум төгрөг/
төгрөг/
Гэнэтийн осол, эмчилгээний

1 8.5 10% 2.76 10.19%
зардлын даатгал
2 Хөрөнгийн даатгал 20.9 24% 1.85 6.83%
3 Автотээврийн хэрэгслийн даатгал 11.9 14% 6.62 24.42%
4 Ачааны даатгал 1.1 1% 0.21 0.78%
5 Барилга угсралтын даатгал 0.4 1% 1.54 5.67%
6 Газар тариалангийн даатгал 0.00 0% 0.00 0.00%
7 Мал амьтдын даатгал 0.5 1% 0.05 0.17%
8 Агаарын хөлгийн даатгал 2.8 3% 0.00 0.00%
Авто тээврийн хэрэгслийн
9 0.3 0% 0.02 0.08%
жолоочийн хариуцлагын даатгал
10 Хариуцлагын даатгал 4.8 5% 0.25 0.92%
11 Санхүүгийн даатгал 2.7 3% 1.019 4.39%
Жолоочийн хариуцлагын албан
12 18.0 21% 10.59 39.07%
журмын даатгал
13 Зээлийн даатгал 0.6 1% 2.01 7.42%
14 Итгэлцлийн даатгал 0.01 0% 0.01 0.02%
Төмөр замын болон усан замын
15 0.00 0% 0.00 0.00%
тээврийн хэрэгслийн даатгал
Төмөр замын эсхүл усан замын
тээврийн хэрэгслийг өмчлөх,
16 0.00 0% 0.00 0.00%
эзэмших ашиглахтай холбоотой
хариуцлагын даатгал
Агаарын хөлгийг өмчлөх,
17 эзэмших, ашиглахтай холбоотой 15.2 17% 0.01 0.04%
хариуцлагын даатгал
Ердийн даатгалын бүтээгдэхүүний дүн 87.8 100% 9.5 100%
1 Хугацаат амьдралын даатгал 0.3 21% 0.08 12%
2 Насан туршийн даатгал 0.00 0% 0.00 0%
3 Хуримтлалын даатгал 0.06 5% 0.07 10%
4 Тэтгэврийн даатгал 0.04 3% 0.03 4%
5 Эрүүл мэндийн даатгал 0.9 71% 0.05 74%
6 Аннуити даатгал 0.00 0% 0.00 0%
Урт хугацаат даатгалын
1.3 100% 0.7 100%
бүтээгдэхүүний дүн
Нийт 89.1 - 27.8 -
Эх сурвалж: Санхүүгийн зохицуулах хороо
2015 оны 3 дугаар улирлын өссөн дүнгээр хураамжийн орлогыг бүтээгдэхүүний
төрлөөр задалвал ердийн даатгалын 12 төрлийн бүтээгдэхүүнээс нийт орлогын 98.5
хувийг буюу 87.8 тэрбум төгрөгийг, урт хугацаат даатгалын 4 төрлийн бүтээгдэхүүнээс
1.3 тэрбум төгрөг буюу 1.5 хувийг тус тус даатгалын компаниуд бүрдүүлжээ. Ердийн
даатгалын бүтээгдэхүүний орлогын 24 хувийг хөрөнгийн, 21 хувийг жолоочийн

хариуцлагын албан журмын, 17 хувийг агаарын хөлгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглахтай
холбоотой хариуцлагын, 14 хувийг авто тээврийн хэрэгслийн, 10 хувийг гэнэтийн осол,
эмчилгээний зардлындаатгал тус тус эзэлж, нийт 5 төрлийн бүтээгдэхүүнээс
хураамжийн орлогын 86 хувийг төвлөрүүлжээ. Харин урт хугацаат даатгалын
бүтээгдэхүүний орлогын 71 хувийг эрүүл мэндийн, 21 хувийг хугацаат амьдралын
даатгалаас буюу 2 төрлийн бүтээгдэхүүнээс хураамжийн орлогын 92 хувийг
бүрдүүлсэн байна. Тайлант хугацаанд даатгалын салбарын орлого бүрдүүлэлтийн 52
хувийг даатгалын төлөөлөгч, 32 хувийг даатгалын компани, 16 хувийг 34 даатгалын
зуучлагч компаниуд бүрдүүлэв. Олон улсын түвшинд даатгалын салбарын
хүртээмжийг хэмжихэд даатгалын нягтралын үзүүлэлтээр тооцдог бөгөөд 2014 оны
жилийн эцсийн өгөгдөлд тулгуурласан тооцооллыг хүснэгтээр үзүүлбэл дараах
байдалтай байна.
Хүснэгт 14.Даатгалын нягтрал
Хүн
Нягтрал Хураамж амын
(Хураамжийн Өсөлт Хураамжийн Хүн амын ийн тоон
№
орлого/хүн % орлого (төгрөг) тоо орлогын ы
ам) өсөлт % өсөлт
%
2010 8 627.41 - 23 820 000 000.00 2 760 968 - -
2011 13 004.42 51 36 564 094 895.42 2 811 666 54 2
2012 20 045.70 54 57 485 930 433.12 2 867 744 57 2
2013 22 900.18 14 67 103 867 873.22 2 930 277 17 2
2014 24 681.16 8 73 943 509 753.95 2 995 949 10 2
Зураг-23 Даатгалын нягтрал

Даатгалын салбарын үр ашигт байдал 2015 оны 3 дугаар улирлын байдлаар даатгалын
компаниудын ашигт ажиллагааг тооцоход, нийт хөрөнгийн өгөөжийн дүн салбарын
хэмжээнд 37 хувь, үүнээс урт хугацаат даатгалын компанийн өгөөжийн дүн 19 хувь,
ердийн даатгалын компани 38 хувьтай гарсан нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад
даруй 5 хувиар буурч, 2015 оны 2 дугаар улирлын дүнгээс 10 хувиар өссөн үзүүлэлттэй
байв. Харин өөрийн хөрөнгийн өгөөжийн салбарын дундаж 74 хувь байгаа бөгөөд
үүнээс урт хугацаат даатгалын өөрийн хөрөнгийн өгөөжийн дүн 24 хувь, ердийн
даатгал 78 хувьтай гарсан нь өмнөх оны мөн үеийнхээс 17 хувиар буурч, 2015 оны 2
дугаар улирлын дүнгээс 20 хувиар өсөв.
Хүснэгт 16.Ашигт ажиллагаа
Нийт хөрөнгийн өгөөж Өөрийн хөрөнгийн өгөөж
Урт
Урт хугацаат Ердийн Даатгалын Ердийн Даатгалын
хугацааны
даатгал даатгал салбар даатгал салбар
даатгал
2011.III 5% 40% 38% 6% 93% 84%

2012.III 12% 44% 43% 14% 92% 87%
2013.III 13% 41% 40% 16% 93% 88%
2014.III 17% 43% 42% 21% 93% 91%
2015.II 12% 27% 27% 15% 93% 54%
2015.III 19% 38% 37% 24% 93% 74%
Эх сурвалж: Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө
Зураг-24 Ашигт ажиллагаа
Ердийн даатгалын компанийн хураамжийн орлого өмнөх оны мөн үеэс 7.26 тэрбум
төгрөгөөр буюу 9 хувиар, татварын дараах цэвэр ашиг 0.65 тэрбум төгрөгөөр буюу 68
хувиар өссөн байна. Урт хугацаат даатгалын компанийн хураамжийн орлого 0.29
тэрбум төгрөг буюу 29 хувиар, татварын дараах цэвэр ашиг 0.11 тэрбум төгрөг буюу 1.7
дахин тус тус өсчээ
2015 оны 3 дугаар улиралд ердийн даатгалын компанийн олгосон нөхөн төлбөрийн
хэмжээ хураамжийн орлогын 10.8 хувь, урт хугацаат даатгалын нөхөн төлбөрийн
хэмжээ хураамжийн орлогын 53 хувийг тус тус эзэлж байгаа бол даатгалын салбарын
хэмжээнд нийт нөхөн төлбөрийн хэмжээ хураамжийн орлогын 11.5 хувийг тус тус
эзэлж байна.
Хүснэгт 17. Даатгуулагч болон нөхөн төлбөр авсан тоо
Даатгуулагчийн тоо Нөхөн төлбөр авсан
Хуулийн Хуулийн
Хувь хүн Нийт Хувь хүн Нийт
этгээд этгээд
2011.III 431,443 11,629 443,072 9,315 6,890 16,204

2012.III 681,004 20,804 701,808 8,916 7,736 16,652
2013.III 696,421 48,724 745,145 9,608 9,526 19,134
2014.III 370,880 55,159 426,037 21,066 10,074 31,140
2015.II 735,563 94,262 829,812 29,199 12,986 42,185
2015.III 734,758 98,153

832,902 33,833 15,781 49,614
Эх сурвалж: Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө
Монгол улсын жолоочийн тоо 2013 онд В ангиллын 71304, ВС ангиллын 5150 хүн
шинээр жолооч болсон бол 2014 онд “В” ангиллын 75582, “ВС” ангиллын 3327 иргэн
шинээр жолооч болсон байна. Өнгөрсөн онд буюу 2015 онд улсын хэмжээнд авто
жолооны сургууль, курсуудын төгсөлтийн материал хүлээн авч шинээр “В” ангиллын
51477, “ВС” ангиллын 1853 иргэн шинээр жолооч болсон байна. Лицензийн төвийн
2015 оны судалгаа.
Зураг 25. Монгол улсын жолоочийн тоо 2015 оны байдлаар

Улаанбаатар хот Монгол улсын газар нутгийн 0.3% буюу 4704.4 км.кв талбайг эзэлдэг
бөгөөд нийт тээврийн хэрэгслийн 60.9 хувь буюу 411408 тээврийн хэрэгсэл бүртгэлтэй
байна. Нийт тээврийн хэрэгслийн тоо 675064, Авто машины тоо 620661 байна.
ОӨУБЕГ-ын 2016 оны статистик үзүүлэлтээр эд хөрөнгийн улсын бүртгэл, тайлант
хугацаанд хийгдсэн нийт бүртгэл 393222, газраас бусад үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэл
35829 обеъктийн бүртгэлтэй байна. Үүнээс улаанбаатар хот Монгол улсын нийт хүн
амын тал хувийг эзэлдэг гэр хороолол 60% эзэлдэг нийт гэр хорооллоос 5% орчим нь
үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлтэй байдаг, үлдсэн 55% үл хөдлөх хөрөнгийн бүртгэлд
хамрагдаагүй байна.
I.1.8. Өрсөдлөгч- Портер 5 хүчин зүйлс /Микро орчин/
2016 оны 3 дугаар улирлын байдлаар даатгалын зуучлагч 40 компаниас 8 компанийн
тайлан Фина системд нэгтгэгдээгүй бөгөөд нэгтгэлд орсон 32 компаниас 2 компани
даатгалын зуучлалын үйл ажиллагаа эрхлээгүй байна. Тайлант хугацаанд даатгалын
зуучлагч нар нийт 8.1 их наяд төгрөгийн үнэлгээ бүхий ердийн даатгалын 15, урт
хугацааны даатгалын 2 бүтээгдэхүүнийг зуучилж, 22.2 тэрбум төгрөгийн даатгалын
нийт хураамж төвлөрүүлсэн нь салбарын хураамжийн нийт орлогын 25.0 хувийг
бүрдүүлж байна. Даатгалын зуучлалын орлого 3.7 тэрбум төгрөг байгаа нь өмнөх оны
мөн үеэс 60.5 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна. Даатгалын зуучлагч компаниудаас
орлого олсон байдлаар жагсаагаад 100 сая төгрөг хүртэлхи орлого олсон гурван
компанийг сонгоно авсан хүснэгт үзнэ үү.
Хүснэгт 18. Даатгалын зуучлалын орлого
№ Даатгалын 2015.09.30 2016.09.30
зуучлагч Зуучилсан Даатгалын Зуучилсан Даатгалын

даатгалын зуучлалын даатгалын зуучлалын
хураамжийн шимтгэлийн хураамжийн шимтгэлийн
орлого орлого орлого орлого
1 АМЕ 7,332,633.00 1,466,526.60 1,225,753,477.00 66,650,633.00
2 Ай Ай Би 3,616,374.00 988,068.00
3 Ар Эм Ай Би
4 Ариг банк 7,324,725.50 1,831,181.40 63,425,928.50 12,968,298.30
Арм
5 11,513,790.20 2,832,000.00
интернэшнл
Асимон
6 1,255,907,506.00 96,179,333.60 2,836,038,600.30 203,113,328.60
брокерс
7 Ачит ундарга 347,689,284.00 101,471,417.20 201,181,841.90 27,901,648.00
8 Бест солюшн 81,378,047.40 8,466,790.90
Ваяснью
9 15,617,372.00 2,701,175.00 544,580,744.00 94,798,178.00
Солюшн
10 Голомт банк 1,139,144,707.60 157,836,430.50
Дэвжих
11 дэлгэрэх 33,997,306.00 6,295,062.00
холдинг
12 Капитал банк 19,017,480.20 4,754,370.10 100,466,698.90 8,767,763.40
13 Ковер хилл 6,964,701.00 1,741,175.30
Лояалти
14 550,814,420.20 172,504,833.00 #N/A #N/A
солюшн
Мастер
15 #N/A #N/A
шийдэл
Монгол
16 328,749,274.00 67,059,220.90
бичээч зууч
Монголиан
17 интернэшнл #N/A #N/A
брокерс
Монголиан
18 иншуранс 10,094,587.00 2,436,700.40
Брокерейж
Нэйшнл
19 190,604,286.00 28,590,643.00 812,791,009.00 86,198,410.00
эженси
Ренессанс
20 258,726,632.10 40,893,710.50 12,908,672.10 2,783,460.50
групп
21 Си эн эн икс 3,600,692,282.40 148,815,167.70 445,414,304.10 60,617,686.00
Смарт
22 644,059,700.00 188,288,900.00 752,608,856.00 206,795,410.20
брокерс
Соёмбо Ай
23 15,505,708.00 4,359,033.00 #N/A #N/A
Би
Сүрэг
24 352,611,106.00 74,268,789.00 2,124,732,447.00 474,801,640.00
хараацай
25 Тод капитал 526,321,093.00 87,309,559.20
26 Төрийн банк 519,410,828.90 116,219,524.80 2,231,493,287.80 465,237,240.00

27 Тус брокерс #N/A #N/A
Түвшин
28 #N/A #N/A
ориент
Улаанбаатар
29
хотын банк
Үндэсний
хөрөнгө
30 2,001,778,934.30 475,903,765.00
оруулалтын
банк
31 Хаан банк 2,522,143,153.00 483,780,021.00 2,310,040,184.80 453,624,067.00
32 ХасБанк 218,272,620.70 40,178,079.80 758,835,612.80 151,767,122.60
Худалдаа
33 хөгжлийн 2,614,564,536.20 390,141,080.90
банк
34 Хүннү сиэл 18,385,071.00 7,348,041.00 5,235,525.00 1,427,905.00
35 Цагаан гэрэлт 49,856,432.00 11,369,206.00
36 Эй Эс Ай Би #N/A #N/A
Эл Би
37 456,781,640.40 69,903,407.10
брокерэж
38 Эм жи ай би #N/A #N/A
Эрсдэлийн
39 2,794,640,980.00 806,317,681.70 513,643,809.00 123,277,375.60
шийдэл
40 Эс ай би эс 1,435,850.00 405,128.00 6,921,376.00 1,316,993.00
13,340,191,639.1 2,320,373,556.2 22,210,833,797.2 3,724,329,625.0
дүн
0 0 0 0
Тэмдэглэл:(-)-үйл ажиллагаа эрхлээгүй,(#N/A)-Фина системд тайлан ирүүлээгүй
Зураг 26. Даатгалын зуучлалын орлого /2016-III/
Даатгалын зуучлал /2016-III/
15
10 Даатгалын зуучлагч
банк
5
Даатгалын зуучлагч
0 компани
Даатгалын Даатгалын
хураамжийн зуучлалын
орлого орлого
Даатгалын зуучлалын үйлчилгээ жилд 25% байдгаас жил бүр (0.4%-иас 6.39%, -1.94%-
иас -4.54%) даатгалын зуучлалын орлого нэмэгдэж байна гэсэн үг дундаж өртгийг
тооцоолбол 1,6% болж байна. Ирэх жил даатгалын зуучлалын 59,589,274.00 төгрөгийн
орон зай үүсч байна. Магадлалын түвшингээ 0,68% ихэсгээд 25,325,441.45 төгрөгийг
өөрийн орлого олох эх үүсвэр гэж бодоод бид зах зээлийн 2,28% өрсөлдөхөөр тооцоолж
байна. Нийт 84914715.45төгрөг олох боломжтой . Бид зах зээлийн өрсөлдөгчөө 1,6%-
иас бага өгөөжтэй 90 сая төгрөгнөөс доош орлого олсон Ваяснью Солюшн даатгал,
Дэвжих дэлгэрэх холдинг даатгал, Ренессанс групп даатгалын компаниудыг сонголоо.
Хүснэгт 19. Өрсөлдөгчийн шинжилгээ
Даатгалын зуучлалын шинжилгээ
өгөөжийн
№ Даатгалын зуучлагч ашигт ашигт
жилийн түвшин
ажиллагааны ажиллагааны
дундаж орлого өсөлтийн
шинжилгээ шинжилгээ
хувь
9 Ваяснью Солюшн 97,499,353.00 35.09 0.028493955 2.8
11 Дэвжих дэлгэрэх холдинг 6,295,062.00 #DIV/0!
34 Хүннү сиэл 8,775,946.00 0.194324583 -1,94
Дүн 6,044,703,181.20 1.605056054 1.6
Зураг 27. Хүннү сиэл ХХК-ны байршил, танилцуулга
Зураг 28. Ваяснью Солюшн ХХК-ны байршил, танилцуулга
Зураг 29. Ренессанс групп ХХК-ны байршил, танилцуулга
Бэлтгэн нийлүүлэгч/Микро орчин/

Монгол улсын хэмжээнд 16 даатгалын компани үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Уг
компаниуд даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь ердийн 19 даатгал, урт хугацааны 6
даатгалын үйлчилгээ үзүүлдэг бол даатгалын зуучлалын 40 компаниудтай гэрээ
байгуулан ажиллаж байна.
Хүснэгт 20. Бэлтгэн нийлүүлэгч компаниуд
№ Компани
1 Ард даатгал
2 Бодь даатгал
3 Ган зам даатгал
4 Гэр даатгал
5 Мандал женерал даатгал
6 Миг даатгал
7 Монгол даатгал
8 Монре даатгал
9 Мөнх даатгал
10 Номин даатгал
11 Практикал даатгал
12 Соёмбо даатгал
13 Тэнгэр даатгал
14 Улаанбаатар хотын даатгал
15 Хаан даатгал
16 Нэйшнл лайф даатгал
I.1.9. Хөдөлмөрийн бирж/Микро орчин/
Манай компанид мэргэжлийн боловсрол шаардахгүй ерөнхийдөө дээд боловсролтой,
багаар ажиллах чадвартай харилцааны өндөр соёлтой шалгуур тавигдах бөгөөд ажлын
орчин бүртгэлийн үйл ажиллагааг хийнэ.
Компаний захирал /ТУЗ-ын гишүүн/ Баярхүүгийн Гийгиймаа хуульч мэргэжилтэй,

өмгөөллийн чиглэлээр болон хуулийн салбарт 20 орчим жил ажиллаж байна, Чингэлтэй
дүүргийн 4 хорооны нутаг дэвсгэрийн Нотариат ажил эрхэлдэг.
Компаний менежер /ТУЗ-ын гишүүн/ Төмөрбаатарын Гантөр Архитектор мэргэжилтэй,
зураг төсөл, ТЭЗҮ, ерөнхий төлөвлөгөө барилга байгууламжийн зураг төслийн
чиглэлээр 14 жил ажиллаж байна.
Компаний менежер /ТУЗ-ын гишүүн/ Пүрэв-очирын Тамир эрх зүйч мэргэжилтэй, одоо
МУИС-ын хуулийн сургуулын магистрантур, Чингэлтэй дүүргийн 4 хорооны нутаг
дэвсгэрийн Нотариатын туслах ажил эрхэлдэг.
Компаний менежер Магсаржавын Бадамцэцэг хүнсний эрүүл ахуйч мэргэжилтэй,
Мэргэжлийн хяналтын газарт ажиллаж байсан туршлагатай.
Компаний менежер Төмөрбаатарын Мөнхтөр Эрх зүйч мэргэжилтэй, цагдаагийн
байгууллагад ажиллаж байсан туршлагатай, барилгын зураг төслийн компанийг
удирдлагын түвшинд давхар ажиллуулж байгаа, нягтлан бодох бүртгэлээр төгссөн
ажлын турлагатай.
Манай зах зээл нээлттэй бөгөөд боловсон хүчний хувьд аль нэг их дээд сургууль
төгссөн байхад шаардлага хангана гэсэн үг.
I.1.10. Төрийн байгууллага/Микро орчин/
Манай компани нь даатгалын зуучлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах тул манай
байгууллагатай шууд хамааралтай байгууллага бол Татварын байгууллага болон,
Санхүүгийн зохицуулах хороо хоёр байна. Санхүүгийн зохицуулах хороо болон
Татварын газраас төрийн элдэв дарамт байхгүй, үйл ажиллагаа сайн хийж тайлан
тооцоогоо зөв гаргах асуудал буюу компаний зүгээс анхаарах асуудал байна.
Хүснэгт 21. Хамаарал бүхий хууль, журам
Тогтоолын Батлагдсан
№ Хууль, эрх зүйн актын нэр
дугаар огноо
Даатгагчийн болон даатгалын мэргэжлийн

1 оролцогчийн холбогдох этгээдтэй холбоотой 2008-04-18
этгээдийг тодорхойлох заавар
2 Бэлэн мөнгөний гүйлгээний тайлан 2015-01-01
Хорооны 2008 оны 270 дугаар тогтоолоор

3 47 2016-03-04
батлагдсан журамд өөрчлөлт оруулах тухай
4 Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тухай хууль 2004-04-30
Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө, 2017

Санхүүгийн зохицуулах хороо дараах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:
1. тусгай зөвшөөрөл авсан даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаанд
хяналт тавих
2. даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл
олгох, түдгэлзүүлэх, сэргээх, хүчингүй болгох, тусгай зөвшөөрлийн нөхцөл,
шаардлагыг биелүүлж байгаа эсэхэд хяналт тавих
3. даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн тусгай зөвшөөрөлгүй үйл ажиллагаа

явуулсан этгээдэд арга хэмжээ авах
4. даатгалын багц дүрмийг батлах, хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтэд хяналт тавих
5. хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрх.
Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагааг Зохицуулах хорооноос баталсан
даатгалын багц дүрмээр зохицуулна.
Даатгалын багц дүрэмд дараах дүрэм, журам, заавар, нөхцөл, шаардлага, хэмжээ
багтана:
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчид тавигдах шаардлага
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн аудиторт тавигдах шаардлага
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн нягтлан бодох бүртгэлийн баримт бичиг,
санхүүгийн тайлангийн агуулга, маягтыг тогтоох журам
· Тусгай зөвшөөрлийг авах хүсэлт гаргахад бүрдүүлэх баримт бичгийн жагсаалт
· Зохицуулах хороонд төлөх төлбөр, хураамжийн хэмжээ
· Гадаад улсад салбар, төлөөлөгчийн газраа нээх болон гадаадад үйл ажиллагаа
явуулах даатгалын мэргэжлийн оролцогчид тавигдах шаардлага
· Монгол Улсад салбар, төлөөлөгчийн газраа нээх, түүгээр дамжуулан үйл
ажиллагаа явуулах гадаадын мэргэжлийн оролцогчид тавигдах нөхцөл,
шаардлага
· Даатгалын мэргэжлийн оролцогчоос хуульд заасны дагуу тайлан, мэдээ гаргах
заавруудаар төрийн байгууллагын оролцоо хамааралтай.
I.1.11. Түншүүд/Микро орчин/
Доорхи гурван компаниудтай бэлтгэн нийлүүлэх гэрээг хийх гэж байна. Энэ гурван
компаниуд нь тус тусын онцлоготой бөгөөд Монголын зах зээлд өөрийн гэсэн байр
суурийг эзлэж чадсан байдаг.
Бодь даатгал ХХК нь санхүүгийн

үзүүлэлтийн хувьд жил ирэх тусам
хүчирхэгжин чадавхжиж, 2012 онд
эрсдэлийн нөөцийн сангийн хөрөнгөө хамгийн өндөр түвшинд буюу 5,9 тэрбум төгрөгт
хүргэж чадсан нь Бодь даатгал компаниар итгэн үйлчлүүлэгчдийн тоо улам бүр өсөн
нэмэгдэж буйн бодит илрэл юм.
Компани 2009 онд “Үндэсний шилдэг даатгагч”-аар өргөмжлөгдөж улмаар 2010, 2011,
2012, 2013 онуудад Монголын Үндэсний Худалдаа Аж Үйлдвэрийн Танхимаас “ТОП
даатгалын компани” шагналыг дараалан хүртсэн нь тус компаний үйл ажиллагааны цар
хүрээ, нийгэмд эзлэх байр суурь, нэр хүндийн илэрхийлэл болж байна. “Олон улсын
чанарын удирдлагын стандарт iso 9001:2015”-г хэрэгжүүлэгч монгол улсын анхны
даатгалын компани болсон
МИГ Даатгал ХХК нь 1997 оноос ердийн

даатгалын хэлбэрээр даатгалын үйл
ажиллагаа эрхлэн явуулж ирсэн
Санхүүгийн зохицуулах хорооноос
батлагдсан 17 хэлбэрийн даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээг Монгол орон даяар 26
салбар 300 гаруй даатгалын төлөөлөгчөөр дамжуулан харилцагч, даатгуулагчид нарт

хүргэж байна.
2015 оны жилийн эцсийн байдлаар МИГ Даатгал компани 130 гаруй мянган хувь хүн,
хуулийн этгээдийг даатгасан бөгөөд нийт хөрөнгө 10.3 тэрбум төгрөг, даатгалын
хураамжийн орлого 10 тэрбум төгрөг, нөөц сангийн хэмжээ 4.8 тэрбум төгрөгт хүрээд
байна.
Практикал Даатгал ХХК нь 2003 онд байгуулагдсан.

Тус компани нь 99 ажилтан, 555 төлөөлөгчтэйгөөр
үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн тэлж, 21 аймагт
салбаруудаа нээсэн байна. нөөц сангийн хэмжээ 3.9
тэрбум төгрөгт хүрээд байна. Бид алхам тутамдаа
бүтээмжээ нэмэгдүүлж, стандартчилагдсан, чанартай бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээр
харилцагч бүрийнхээ итгэлийг дааж, эрсдэлийг удирдана гэсэн уриатай оролцож
байна.
I.1.12. Микро орчны дүгнэлт
Даатгалын зуучлалын үйлчилгээ жилд 25% байдгаас жил бүр (0.4%-иас 6.39%, -1.94%-
иас -4.54%) даатгалын зуучлалын орлого нэмэгдэж байна гэсэн үг дундаж өртгийг
тооцоолбол 1,6% болж байна. Ирэх жил даатгалын зуучлалын 59,589,274.00 төгрөгийн
орон зай үүсч байна. Магадлалын түвшингээ 0,68% ихэсгээд 25,325,441.45 төгрөгийг
өөрийн орлого олох эх үүсвэр гэж бодоод бид зах зээлийн 2,28% өрсөлдөхөөр тооцоолж
байна. Нийт 84914715.45 мянган төгрөг олох боломжтой. Даатгалын зуучлагч 40
компаниуд байна. Хамгийн том өрсөлдөгчид Голомт банк, Капитал банк, Ариг банк,
Төрийн банк, Улаанбаатар хотын банк, Хаан банк, ХасБанк, Худалдаа хөгжлийн
банкууд байна шууд зуучлалын үйлчилгээ үзүүлж эхэлснээс өмнө үйлчилгээ үзүүлж
байсан компаниудын зах зээлийн 70% орчим зах зээлийг эзэлсэн нь маш ноцтой
харагдаж байна. Өрсөлдөгчөө тодорхойлохдоо бид 1,6%-иас бага өгөөжтэй 90 сая
төгрөгнөөс доош орлого олсон Ваяснью Солюшн даатгал, Дэвжих дэлгэрэх холдинг
даатгал, Ренессанс групп даатгалын компаниудыг сонгосон. Нийт 40 өрсөлдөгч бүхий
даатгалын зуучлалын компаниудыг 16 даатгалын компани бэлтгэн нийлүүлэлт хийдэг.
Даатгалын зуучлалын компаниуд ердийн 19 даатгал, урт хугацааны 6 даатгалын
үйлчилгээгээр хэрэглэгчидэд нийлүүлэлт хийдэг. Даатгалын зуучлалын компаниудад
ажиллах мэргэжилтэнгийн хувьд хуульч эдийн засагч, нягтлан мэргэжилтэй ажиллах
боловсон хүчин байвал зохилтой гэхдээ тийм шаардлага байхгүй санхүүгийн багахан
мэдлэг олгоод бусад мэргэжлийн боловсон хүчнийг ажиллуулах бүрэн боломжтой.
Ажиллах хүчний нөөцийн хувьд боломжийн гэж харагдаж байна. Төрийн байгууллагаас
оролцох байгууллагуудын хувьд нэг байгууллага буюу Санхүүгийн зохицуулах хороо
оролцоно, мэдээж санхүүгийн тайлан, татварын тайлан гаргасан тохиолдолд Татварын
хэлтэс албадад хамааралтай болно. Хууль эрх зүйн хувьд Даатгагчийн болон даатгалын
мэргэжлийн оролцогчийн холбогдох этгээдтэй холбоотой этгээдийг тодорхойлох
заавар, Бэлэн мөнгөний гүйлгээний тайлан, Хорооны 2008 оны 270 дугаар тогтоолоор
батлагдсан журамд өөрчлөлт оруулах тухай заалт, Даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн
тухай хууль үйлчилдэг. Санхүүгийн зохицуулах хорооноос тавьсан шаардлагыг
биелүүлэх үүргээс өөр хүнд суртал дарамт байхгүй. Өөрийн компаний сонгосон
түншүүдийн хувьд хэрэглэгчээ гурван сегментэд хуваасны дагуу гурван даатгалын

компани сонголоо. Үүнд цөөн хэрэглэгч буюу бидний нэршиж заншсанаар орлого
өндөртэй хэрэглэгдэд зориулсан үйлчилгээ үзүүлэхийн тулд Бодь даатгалыг сонгож,
дундаж орлоготой иргэдэд зориулж Миг даатгалыг сонгож бөөний буюу бага орлоготой
иргэдэд Практикал даатгалыг санал болгох ажлыг зохион байгуулж гурван төрлийн
сегментэд үйлчлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.
Дотоод орчин
I.1.13. Зорилго
Эрсдэлийг бууруулах даатгалын компанийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зуучлан
борлуулах болон компаний үйл ажиллагаатай холбоотой аливаа эрсдэлийг бууруулах
зорилгоор даатгалын компанийн тохиромжтой бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр дамжуулж,
оновчтой туслахад оршино. Бид үйлчлүүлэгч харилцагчиддаа сэтгэл ханамжинд нь
нийцсэн үйлчилгээг хүргэж, үргэлж хамтдаа хөгжинө гэсэн уриа бүхий зорилготой
байна.
I.1.14. Бүтэц зохион байгууллалт 42:30
Манай байгууллага нь нийт 5 хүний бүрэлдхүүнтэй ажиллана. Үүнд компаний
гүйцэтгэх захирал, компаний ерөнхий менежер, менежер бүхий 2 ажилтан, нэг
нягтлантай үйл ажиллагаа эхлүүлнэ.
Ажил үүргийн хувиарийн хувьд гол ажил бол үйлчилгээндээ анхаарах, ажил үүргийг үр
бүтээлтэй байлгах. Шинээр байгуулагдаж буй компани болохоор захирал, ерөнхий
менежер хоёр хэд хэдэн ажилтны үүргийг давхар хариуцан, гүйцэтгэн ажиллана.
I.1.15. Байгууллагын соёл
Байгууллагын үнэт зүйлчийг эрхэм болгож, байгууллагын үйлчилгээг харилцагч нартаа
энгийн ойлгомжтой хүргэх, харилцагч нарын сэтгэл ханамжийг үргэлж өөдрөг байлгах,
нэр хүндээ зөвхөн үйлчилгээ үзүүлэгч хэн нэгэн ажилчин алба хаагчаас болж алдахгүй
байхад оршино. Үйлчлүүлэгч харилцагчаа хүндлэн дээдэлсэн, Үүргээ нэр төртэйгээр
биелүүлж хариуцлагаа ухамсарласан, Үргэлж сайжруулалтыг зарчим болгосон, Үнэнч

шударга, эвсэг хамт олон болохын төлөө гэсэн соёлыг суулгана.
I.1.16. Технологи
I.1.17. Хүний нөөцийн сул тал давуу тал

Хүснэгт 22. Хүний нөөцийн сул тал давуу тал
№ Овог нэр Давуу тал Сул тал Тайлбар
хуульч мэргэжилтэй, Чингэлтэй
өмгөөллийн дүүргийн 4 Давхар ажил
чиглэлээр болон хорооны нутаг хийх үед ажлын
1 Баярхүүгийн Гийгиймаа
хуулийн салбарт 20 дэвсгэрийн ачаалал
орчим жил ажиллаж Нотариат ажил нэмэгдэх.
байна. эрхэлдэг.
Удахгүй СЭЗИС-
Удирдах болон дээд
ийн БУТ-ын
албан тушаал хашиж
Бизнесийн
байсан, төрийн болон
Архитектор удирдлага
2 Төмөрбаатарын Гантөр төрийн бус
мэргэжилтэй мэргэжлээр
байгууллага, хувийн
төгсөх орой
хэвшилд ажиллаж
эчнээ ангийн
байсан.
оюутан.
Ажлын туршлага
Үндсэн үйл
бага, Чингэлтэй
эрх зүйч ажиллагаа
дүүргийн 4
мэргэжилтэй, одоо жигдэрвэл
хорооны нутаг
3 Пүрэв-очирын Тамир МУИС-ын хуулийн зуучлалын үйл
дэвсгэрийн
сургуулын ажиллагаанд
Нотариатын
магистрантур. байнгын ажил
туслах ажил
эрхэлнэ.
эрхэлдэг.
Бадамцэцэг хүнсний
эрүүл ахуйч
Ажлын байранд
мэргэжилтэй,
Сүүлийн 8 жил гараад суралцаад
4 Магсаржавын Бадамцэцэг Мэргэжлийн
ажил эрхлээгүй. хурдан жигдрэх
хяналтын газарт
боломжтой.
ажиллаж байсан
туршлагатай.
Барилгын зураг үндсэн үйл
Эрх зүйч
төслийн ажиллагаа
мэргэжилтэй,
компанийг жигдэрвэл
цагдаагийн
5 Төмөрбаатарын Мөнхтөр удирдлагын зуучлалын үйл
байгууллагад
түвшинд давхар ажиллагаанд
ажиллаж байсан
ажиллуулж байнгын ажил
туршлагатай.
байгаа. эрхэлнэ.
I.1.18. Дотоод орчны дүгнэлт

Бид үйлчлүүлэгч харилцагчиддаа сэтгэл ханамжинд нь нийцсэн үйлчилгээг хүргэж,
үргэлж хамтдаа хөгжинө гэсэн уриа бүхий зорилготой агуулсан байна. Харилцагчиддаа
эрсдэлээс хамгаалах болон эрсдлийн талаар тусгайлсан ойлголт өгч давхар
консалтингийн үйлчилгээ явуулна. Ажлын байрны шаардлагын хувьд онц мэргэжил
шаардахгүй ч нягтлан, санхүүч, бизнесийн удирдлага, эдийн засагч, нийгмийн ажилтан,
хүний нөөцийн мэргэжтэнгээр ажлийн орчинг бүрдүүлэх юм бол сайн. Үйлчлүүлэгч
харилцагчаа хүндлэн дээдэлсэн, үүргээ нэр төртэйгээр биелүүлж хариуцлагаа
ухамсарласан, үргэлж сайжруулалтыг зарчим болгосон, үнэнч шударга, эвсэг хамт олон
болохыг эрмэлзэж хүний нөөцийн давуу тал болон сул талаа нөхөж ажиллах
шаардлагатай байна.
SWOT шинжилгээ
 Хурдан хугацаанд их орлого олох
боломжтой
 Давар үйлчилгээ буюу хуулийн болон
эрсдэлийн консалтинг хийх
боломжтой
 Ажлын байр нэмэгдэж, салбар
байгууллага нэмэх боломжтой
Давуу тал /Strength/
 Даатгалын нийлүүлэлт буюу
бүтээгдэхүүн үйлчилгээний төрөл олон
сонголт их
 Төрийн байгууллагын дарамт шахалт
бага
 Зах зээлд байр сууриа эзлэхэд саад
бэрхшээл бага
 Ажлын байрны сонголт буюу
Сул тал /Weakness/ байршлын шийдвэр гараагүй
 Үйл ажиллагаа эхлээгүй
 Даатгалын зуучлалын компаний жил
бүрийн өсөлтийн өгөөж 1,6% болж
нэмэгдсэн
 Үйлчлүүлэгчдийн тоо жилээс жилд
Боломж /Oportunites/
нэмэгдэж байна
 Бэлтгэн нийлүүлэгчтэй хамтран
ажиллахад саадгүй
 Зах зээлийн нийлүүлэлт их
 Банкны салбар даатгалын зуучлалын
үйлчилгээг нэвтрүүлж эхлэсэн
 Дотоод өрсөлдөөн их
 Иргэдийн даатгуулах сонирхол
Аюул /Threats/
буурсан
 Үйлдвэрлэлийн болон гэнэтийн осол
нэмэгдсэн бөгөөд арга хэмжээ авахгүй
байна.
 Даатгалын зуучлалын үйлчилгээний

байгууллагын талаархи
үйлчлүүлэгчдийн ойлголт бага
TOWS шинжилгээ
SO Давуу тал /Strength/-Боломж /Oportunites/
Зах зээлд түргэн нэвтрээд бэлтгэн нийлүүлэгчтэй гэрээ байгуулаад, байр сууриа эзлээд,
үйлчлүүлэгчдийн тоо болон зах зээлийн өгөөж болох 1,6%-ийн өсөлт дээр 2,28%
өрсөлдөх тооцоо гаргаж 84914715.45 мянган төгрөг нэг жилийн дотор олох боломжтой.
WO Сул тал /Weakness/-Боломж /Oportunites/
Компаний байршилаа сонгож, тоног төхөөрөмж болон ажлын байрны бэлэн байдлыг
хангах, Бэлтгэн нийлүүлэгчидтэй хамтран ажиллах, үйлчлүүлэгчидтэй шинээр гэрээ
байгуулах,
ST Давуу тал /Strength/-Аюул /Threats/
Даатгалын зуучлалын компаниуд жилээс жилд нэмэгдэж байна, тэр дундаа маш төм
өрсөлдөгч бую банкны салбар нэвтрэн орж байна, иргэдийн ойлголт муу, даатгуулах
сонирхол бага байгааг өөрийн давуу тал болгон ашиглах үүнд давхар үйлчилгээ
нэвтрүүлж, хуулийн болон санхүүгийн зөвлөгөө өгөх, даатгалын компаниудын дунд
мэргэжлийн зуучлалын өмгөөлөл хийх, хэрэглэгч үйлчлүүлэгчид хохирсон тохиолдолд
хэрхэн яаж, хурдан хугацаанд мөнгөө эргүүлж авах боломжийг сургалт хэлбэрээр өгч
соёл нэвтрүүлэх.
WT Сул тал /Weakness/-Аюул /Threats/
Байршил сонгоогүй болон дотоод өрсөлдөөн их, хүчтэй өрсөлдөгч нарыг хамгийн бага
түвшинд буулгахын тулд, санхүүгийн зохицуулах хороонд байнгын өргөдөл, гомдол
хүсэлт гаргах. Тэр албан бичгүүдэд дээрхи даатгалын компаниуд болон санхүүгийн
боломжтой байгууллагууд буюу банкуудыг өөрсдийгөө сурталчилуулахгүйгээр даатгал
гэж юу вэ? Даатгалын тухай ойлголт? Ач холбогдол? Даатгалын зуучлал гэж хэн бэ?
Даатгалын зуучлалд хандсанаар та ямар үйлчилгээ авах вэ? Даатгалын зуучлагч яагаад
даатгалын хамрагдагчийн өмгөөлөл болдог вэ? Гэдэг ерөнхий ойлголтыг олгох,
олгуулах тал дээр лобидох ажлыг хийж гүйцэтгэнэ. Ингэснээр даатгалын зуучлагч
байгууллагуудын гарааны тэгш байдал үүсэж шударга өрсөлдөөн буй болно гэж үзэж
байна.
II. СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨЛТ

Байгууллагын нэр
“ХОТЫН ХӨГЖИЛ” ХХК
Байгууллагын алсын хараа /вижн/
 Монгол улсын даатгалын зуучлалын үйлчилгээг төгс болгож, хүн бүрт өөрт
таалагдсан даатгалын сонголтуудтай байх үнэ цэнэтэй үйлчилгээг санал болгох,
даатгалын зуучлалыг хөгжүүлэхийн тулд хууль болон санхүүгийн үйлчилгээг
давхар олгож, ямагт шинэ техник технологи нэвтрүүлж, Дэлхийд даатгалын
зуучлалын үйлчилгээг хүргэнэ
Байгууллагын эрхэм зорилго /мишн/
 Даатгалын мэдлэг, зуучлалын найрсаг үйлчилгээг, үнэ цэнэтэй үйлчилгээтэй
хамт хүргэх
 Соёл, Чанар, Хурд
Байгууллагын зорилтууд
 Даатгалын зуучлалын үйлчилгээг үйлчлүүлэгч нарт хүргэж, даатгагч
даатгуулагчийн итгэлийг олж нэр хүндтэй болох, өөрсдийгөө сурталчилах;
 Даатгалын салбар тэр дундаа даатгалын мэргэжлийн оролцогч болж даатгалын
зуучлалын үйлчилгээг даатгалын хохирол үнэлэгч, даатгалын төлөөлөгч, машин
засвар, оператор компанитай хамтран шинэ үйлчилгээ, хольц, үнэ цэнийн хамт
хүргэнэ.
Стратеги /goals/
I.1.19. Урт – 5 жил
Үйлчилгээний үнэ цэнийг хүргэх, үйлчилгээ үзүүлж буй ажилчид сэтгэл ханамжтай
ажиллах боломжийг бүрдүүлэх, үйлчилгээ үзүүлж буй ажилтанг нийгэмд нэр хүндтэй,
үнэ цэнэтэй болгох.
Монгол улсын 21 аймагт өөрийн салбараа нээж эрхэм зорилго, үнэ цэнэ, үйлчилгээний
соёлыг баримтлах, шинэ техник технологийг нэвтрүүлж найрсаг үйлчилгээний хамт
тасралтгүй хүргэх.
I.1.20. Дунд – 2-4
Улаанбаатар хотын 9 дүүрэгт салбараа нээх, шинэ техник технологийг суурилуулж
турших, үйл ажиллагаанд нэвтрүүлэх, хэрэглэх соёлыг дадалжуулах.
Даатгалын зуучлалын компанийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх.
Даатгалын талаархи ойлголтыг сайжруулах, өдөр тутамын хэрэглээ мэт болтол
маркетинг хийх.
I.1.21. Богио 1 жил
Компаниа байршуулах, бүтээгдэхүүн нийлүүлэгчидтэй гэрээ байгуулах, даатгалын
зуучлалын үйлчилгээний шинэ орон зайгаа эзлэх, үйлчилгээг хүргэж нэвтрэх, иргэд аж
ажуйн нэгжийн бүртгэл хийх, эргэх холбоог байршуулах, байгууллагын соёлын
суурийг тавих.
Action plan – 1 жилээр

Хүснэгт 23. Нэг жилийн төлөвлөгөө /Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө, 2017
Хэрэгжүүлэх
хугацаа
№ Зорилт, ажлын дараалал Хариуцах эзэн Гарах үр дүн
/эхлэх,
дуусах/
2017.05-01 Оновчтой байршил
1 Ажлын байр судлах Б. Гийгиймаа
2017.05-10 сонгох
Ажлын байрны түрээсийн гэрээ 2017.05-10 Ажлын эхлэл
2 Б. Гийгиймаа
байгуулах 2017.05-15 тавигдах
Тавилга ширээ сандал, ханын
2017.05-16 Ажлын орчин
3 шүүгээ, хурлын ширээ худалдаж Т. Гантөр
2017.05-18 бүрдэх
авах
Бэлтгэн нийлүүлэгчидтэй уулзах 2017.05-10 Албан хариулт
4 Т. Гантөр
санал хүсэлтээ өгөх 2017.05-15 авах
Бэлтгэн нийлүүлэгчидтэй гэрээ 2017.05-15
5 Б. Гийгиймаа Хамтран ажиллах
байгуулах 2017.05-20
Авто тээврийн үндэсний төвтэй 2017.05-05 Албан хариулт
6 Т. Гантөр
уулзах санал хүсэлтээ өгөх 2017.05-07 авах
Авто тээврийн үндэсний төвтэй 2017.05-07
гэрээ байгуулах 2017.05-10
Сүхбаатар дүүргийн татварын 2017.06-10 Албан хариулт
8 Т. Гантөр
хэлтэстэй уулзах хүсэлтээ өгөх 2017.06-15 авах
Сүхбаатар дүүргийн татварын 2017.06-16
хэлтэстэй гэрээ байгуулах 2017.06-17
Татвар, санхүүгийн хагас 2017.06-15 Эхлэлтийн
10 П. Тамир
жилийн тайлан гаргах өгөх 2017.06-20 тайлангийн үр дүн
Татвар, санхүүгийн жилийн 2018.01-20
11 П. Тамир Тайлангийн үр дүн
тайлан гаргах өгөх 2018.02-05
III. МАРКЕТИНГИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ

Маркетингийн стратеги
Даатгалын зуучлалын талаархи ойлголт хомс байдгаас шалтгаалан даатгалын
зуучлалаар үйлчлүүлэх үйлчүүлэгчдийн тоо бага байдаг, харин энэ үйлчүүлэгчдийг
оролцогч хоёрын хоорондын харилцаа ойлголцлыг холбогч гүүр гэдгийг сайн
ойлгуулахыг Даатгалын үйлчилгээ үзүүлж буй компаниудаас хүсэх бас эн э талаас
шахалт үзүүлэх хэрэгтэй. Мөн энэ даатгалын зуучлалын зах зээлийн орон зайд банк
орж ирж байгаа нь аюул хэдий ч даатгалын зуучлалын дундын холбогч өмгөөлөгч байх
гэсэн шаардлагыг хангаж чадахгүй байгаа нь бидэнд ашигтай хэвээр байх болно. Бид
даатгалын зуучлагчийн нэр хүндийг өсгөж, бүтээгдэхүүн үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна,
даатгуулагч иргэдийн эрх ашгийг хамгаалсан, Даатгагч компанийг ашиггүй ажиллахаас
сэргийлсэн дундын оролцогч компаний үүргээ нэр төртэйгөөр гүйцэтгэж хуулийн дагуу
ёс зүйн хүрээнд ажиллаж ашиг орлого олох болно.
Зах зээлийн багтаамж
Даатгалын зуучлалын үйлчилгээ 3’022’351’590.6 төгрөг хоёр жилийн дундажаар байна.
бид зах зээлийн 1,6% -д өрсөлдөхөөр тооцоолж байна.
Q=n*q*p
n= зах зээлийн худалдан авагчид
q= худалдан авалтын эзлэх хувь
Q=3’022’351’590.6 *1,6%=68’909’616.26 төгрөг
Ингээд жил бүрийн өсөлтийн хувийг дундажаар тооцохоход 68% болж байна. Жилийн
өсөлтийн 0,68%-иар нэмэгдүүлээд 1’813’410’954.36 төгрөг болж байна
Q=1’813’410’954.36*0.0068%=12’331’194.48 төгрөг
Q=68’909’616.26 төгрөг+12’331’194.48 төгрөг=81’240’810.74 төгрөгийн жилийн орлого
олно.
Дараагийн жилээс бид нийт зах зээлийн 5%-ийг эзлэхээр тооцоолсон болно.
Маркетингийн зорилтууд
 Бүтээгдэхүүнээ зах зээлд таниулах зорилготой идэвхижүүлэлт хийх
 Даатгалын компаниудын сурталчилгааг хийлгэх талаас даатгалын компаниудыг
ятгаж (Лобби хийх) бүхий л реклам зар сурталчилгааг олгуулах, даатгалын ач
тусыг ойлгуулсан, даатгалын хэрэгцээ шаардлага бидэнд хэрэгтэй байгааг
батлах, даатгалын үр шимийг хүртэх нь зөв зүйтэй гэсэн утга бүхий зар
сурталчилгааг хийлгүүлэх хэрэгэтэй гэж үзэж байна
 Даатгалын зуучлалын үйл ажиллагаагаа эхлүүлж, зах зээлд нэвтрүүлэх
Маркетингийн 7Р
I.1.22. Бүтээгдэхүүн
Даатгалын зуучлалын үйлчилгээг үзүүлэхдээ ердийн болон урт хугацааны гэсэн хоёр
төрлийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг санал болгоно. Гол түлхүү ажиллах даатгалын
зуучлалын салбар маань Авто тээврийн хэрэгслийн даатгал, авто тээврийн хэрэгслийн
жолоочийн хариуцлагын даатгал зэрэг болно.
Ердийн даатгал

 Хөрөнгийн даатгал
 Авто тээврийн хэрэгслийн даатгал
 Ачааны даатгал
 Барилга угсралтын даатгал
 Газар тариалангийн даатгал
 Мал амьтдын даатгал
 Агаарын хөлгийн даатгал
 Авто тээврийн хэрэгслийн жолоочийн хариуцлагын даатгал
 Хариуцлагын даатгал
 Санхүүгийн даатгал
 Зээлийн даатгал
 Итгэлцлийн даатгал
 Төмөр замын болон усан замын тээврийн хэрэгслийн даатгал
 Төмөр замын эсхүл усан замын тээврийн хэрэгслийг өмчлөх, эзэмших
 Агаарын хөлгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглахтай холбоотой хариуцлагын даатгал
 Хугацаат амьдралын даатгал

 Насан туршийн даатгал
 Хуримтлалын даатгал
 Тэтгэврийн даатгал
 Эрүүл мэндийн даатгал
 Аннуити даатгал
I.1.23. Үнэ
Санхүүгийн зохицуулах хорооны 2007 оны 194 дүгээр тогтоолын хавсралт
Хүснэгт 24. Даатгалын үнэлгээ хийх аргачлал
№ Ердийн даатгал Үнэлгээ
1 Гэнэтийн осол, эмчилгээний даатгал Тохиролцон
2 Хөрөнгийн даатгал Тохиролцон
3 Авто тээврийн хэрэгслийн даатгал 0.8%-4.0%

5 Ачааны даатгал Тохиролцон
6 Барилга угсралтын даатгал Тохиролцон
7 Газар тариалангийн даатгал Тохиролцон
8 Мал амьтдын даатгал Тохиролцон
9 Агаарын хөлгийн даатгал Тохиролцон
Хуулын
11 Авто тээврийн хэрэгслийн жолоочийн хариуцлагын даатгал
дагуу
12 Хариуцлагын даатгал Тохиролцон
13 Санхүүгийн даатгал Тохиролцон
14 Зээлийн даатгал Тохиролцон
15 Итгэлцлийн даатгал Тохиролцон
16 Төмөр замын болон усан замын тээврийн хэрэгслийн даатгал Тохиролцон
Төмөр замын эсхүл усан замын тээврийн хэрэгслийг өмчлөх, эзэмших
17 Тохиролцон
18 Агаарын хөлгийг өмчлөх, эзэмших, ашиглахтай холбоотой хариуцлагын даатгал Тохиролцон
1 Хугацаат амьдралын даатгал Тохиролцон
2 Насан туршийн даатгал Тохиролцон
3 Хуримтлалын даатгал Тохиролцон
4 Тэтгэврийн даатгал Тохиролцон
5 Эрүүл мэндийн даатгал Тохиролцон
6 Аннуити даатгал Тохиролцон
Жолоочийн даатгалын тухай хууль
10.1.Энэ хуулийн 5.1-д заасан даатгуулагч нь дараах даатгалын суурь
хураамжийг төлнө:
10.1.1.“А” ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 12 500 төгрөг;
10.1.2.“B” ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 33 000 төгрөг;
10.1.3.“C” ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 42 500 төгрөг;
10.1.4.“D” ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 53 000 төгрөг;
10.1.5.“Механизм” ангиллын тээврийн хэрэгсэлд 12 500 төгрөг.
10.2.Энэ хуулийн 5.3-т заасан даатгуулагч 33 000 төгрөгийн даатгалын суурь
хураамжийг төлнө.
I.1.24. Идэвхижүүлэлт
Даатгалын зуучлалын талаархи мэдээллээ хаанаас авдаг вэ? гэсэн асуултанд 39,6% нь
интернетээс, 20% нь зурагт радио гэж хариулсан байна.
 Facebook ашиглаж иргэдэд мэдээлэл түгээж сурталчилгаа хийнэ
 Даатгалын компаниудыг тасралтгүй сурталчилгаа хийлгэх тал дээр ятгах,

хэрэглэгчдэд хэрхэн үр өгөөжтэй болохыг сурталчилан таниулах ажлыг хийнэ.
Орчин цагт бүхий л мэдээлэл болон сурталчилгааг интернэт, Facebook-ийн орчиноос
авдаг болсон тул гол идэвхижүүлэлтийг Facebook ашиглаж олон нийтэд түгээх
нэвтрүүлэх компаниа сурталчилах ажил хийнэ.
Хүснэгт 25. Маркетингийн төлөвлөгөө
№ Зорилго Мэдээллий Тоо Төсөв Хэн хийх
н хэрэгсэл /давтамж/
Гадна самбар, хөлтэй Үнэ
1 Самбар 60 хоног менежер
самбар төлбөргүй
Үнэ
2 Мэдээлэл өгөх Facebook 30 хоног менежер
төлбөргүй
Даатгалын компаниудыг Албан бичиг Сард 2 Үнэ
3 менежер
ятгах удаа төлбөргүй
Гар утас
Үйлчлүүлэгч
Байнгын үйлчлүүлэгчтэй болон Жилд 2-5
4 ийн тооноос менежер
болох, сануулах Facebook удаа
хамаарна
Нийт зардал тодорхойгүй
I.1.25. Үйл ажиллагаа
Үйл ажиллагааны ерөнхий зураглалыг төлөвлөлтийн хэсгээс харах боломжтой
Хугацааны хувьд үйлчилгээний онцлог бүрээс шалтгаалж өөр өөр байх ба
үйлчлүүлэгчтэй уулзаад зөвлөгөө өгөөд гэрээ байгуулахад 3-5 минут шаардлагатай
байна. Нийт хугацаа ихдээ 10 минут байж болно.
Зах зээлийн сегментчилэл
Нийт монголд үйл ажиллагаа явуулж буй 17-н даатгалын компани байгаа бид
хэрэглэгчээ сегментлэхгүй харин даатгалын үйлчилгээ үзүүлж буй гурван даатгалын
компанийг сонгон хамтрана ажиллахаар шийдсэн. Гурван даатгалын компаниудад
жилийн орлого эзэлсэн байрь сууринаас шалтгаалан сонгосон болно.
IV. ҮЙЛЧИЛГЭЭ ҮНДСЭН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА

Бизнэсийн процессийн зураглал
Бидний ойлголтоор бол үйл ажиллагааны гол орц, хувиргалт гарц гэж хуваагаад байгаа
бөгөөд орц гэдэг нь манай компаний хувьд ажил олох үйл ажиллагаа юм.жнь:
үйлчлүүлэгч хэрэглэгчийг татахын тулд
 Авто тээврийн үндэсний төв, Чингэлтэй дүүргийн татварын хэлтэстэй гэрээ
байгуулж түүгээр үйлчлүүлж буй хэрэглэгчийг өөртөө татах
 Өөрсдийн ах дүү найз нөхдийн хүрээнд татаж ажиллах
 Даатгалын компаниудтай хамтран ажиллах
 Онлайн сурталчилгаа их хийж хэрэгжүүлэх
Харин гарцын хувьд орцыг гарц болохтой холбогдох үйл ажиллагааг дараах байдлаар
гаргалаа
Бизнесийн процессийн зураглал
Орц + + + + + Гарц
Ажлын Үйлчлүүлэгчтэй Төлбөр Бичиг баримтыг Бичиг Үндсэн Үр
байран харилцаж гэрээ тооцоогүй нь олгох баримтаа үйлчилгээ дүн
дээрээ байгуулах болох баталгаажуулах цэгцлэх дуусах
байрших
Гарцын тухайд орцыг хувиргаад ямар нэгэн үр дүнд хүрч байгааг хэлэх бөгөөд энэхүү
тохиолдолд шүүхээр хянан шийдвэрлэгдсэн тоо, хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж зэргээр
тодорхойлно.
Хүчин чадлын төлөвлөлт
Хүний нөөцийн хувьд хоёр менежер, нэг ерөнхий менежер, нэг нягтлан бодогч, нэг
гүйцэтгэх захирал орон тоотой ажиллана
Хүснэгт 26. Хүчин чадлын төлөвлөлт/Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө, 2017
Сард Жилд
Ажиллах цаг Ажиллах өдөр
Албан тушаал гүйцэтгэх гүйцэтгэх
/өдөрт/ /сар/
ажил үүрэг ажил үүрэг
Өдөрт 10-30
Менежер 8 цаг 22 өдөр үйлчилгээ 2640-7920
үзүүлнэ
Өдөрт 10-30
Менежер 8 цаг 22 өдөр үйлчилгээ 2640-7920
үзүүлнэ
Өдөрт 10-30
Ерөний
8 цаг 22 өдөр үйлчилгээ 2640-7920
менежер
үзүүлнэ
Сард 10 ажил 120 ажил
Нягтлан 8 цаг 22 өдөр
гүйцэтгэнэ гүйцэтгэнэ
Өдөрт 10-30
Гүйцэтгэх
8 цаг 22 өдөр үйлчилгээ 2640-7920
захирал
үзүүлнэ
Бараа материал нөөцийн төлөвлөлт

Хүснэгт 27. Шаардлагатай тоног төхөөрөмж
Тоо хэмжээ Нэгжийн үнэ Нийт үнэ
Тоног төхөөрөмж
/ширхэг/ /төгрөг/ /төгрөг/
Компьютер 3 1’000’000.0 3’000’000.0
Принтер 2 400’000.0 800’000.0
Модем 2 45’000.0 90’000.0
Нийт 3’890’000.0
Хүснэгт 25. Шаардлагатай бараа материал
Тоо хэмжээ Нэгжийн үнэ Нийт үнэ
Тавилга
/ширхэг/ /төгрөг/ /төгрөг/
Ширээ 3 300’000.0 900’000.0
Сандал 12 80’000.0 960’000.0
Хурал уулзалтын
1 600’000.0 600’000.0
ширээ
Нийт 2’460’000.0
Байршилийн шийдвэр гаргалт

Хотын төвийн байршилд төв оффис маань байрлах ба, үйлчилгээ үзүүлэх хоёр
байршилтай байна. Хотын төвийн байршилын хувьд Сүхбаатар дүүрэг 4-р хороо
барилгачидын талбайн урд Центр 34 байрны 205 тоотод байрлана. Үйлчилгээ үзүүлэх
нэг дэх байршил Авто тээврийн үндэсний төвийн 2 давхарт бусад зуучлалын
компаниудын нэгэн адил байршина, хоёр дахь байршилийн хувьд Чингэлтэй дүүргийн
татварын хэлтэсийн дотор талд байрлана.
V. ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ

Байгууллагын бүтэц
Ажил үүргийн хувиарийн хувьд гол ажил бол үйлчилгээндээ анхаарах, ажил үүргийг үр
бүтээлтэй байлгах. Шинээр байгуулагдаж буй компани болохоор захирал, ерөнхий
менежер хоёр хэд хэдэн ажилтны үүргийг давхар хариуцан, гүйцэтгэн ажиллана.
Компаний стратегийн аяч холбогдол бүхий ажлын байрыг бий болгох ба шинээр ажлын
байр нэмэгдүүлэх тохиолдолд бид ашиг орлогоос үл хамаарч ажлын ачааллаас
шалтгаалсан үед өөрчилж байх бодлого барина. Үндсэндээ ажлын ачаалал их байна
гэдэг нь орлого их байна гэсэн үг юм.
Хүний нөөцийн хэрэгцээ
Хүснэгт 29. Ерөнхий хийгдэх ажлууд

№ Хийгдэх ажлууд Гүйцэтгэх хүн
1 Гэрээ байгуулах, санхүүг шийдвэрлэх Гүйцэтгэх захирал
2 Ажил олгогчтойгоо уулзаж байх Ерөнхий менежер
3 Байгууллагыг хүний нөөцөөр хангах Гүйцэтгэх захирал, Ерөнхий менежер
4 Ажилчдыг сургах Ерөнхий менежер
5 Үйлчилгээ үзүүлэх Үйлчилээний ажилчид-1,2
6 Маркетинг, идэвхжүүлэлт Нягтлан бодогч
7 Ерөнхий шийдвэр гаргах Ерөнхий менежер
8 Компаний тайлан, ашиг алдагдлийг тооцох Нягтлан бодогч
9 Цэвэрлэгээ хийх Өөрсдөө
Хүснэгт 30. Хүний нөөцийн нийт хэрэгцээ

№ Албан тушаал Тоо Чиг үүрэг
1 Гүйцэтгэх захирал 1 Ерөнхий шийдвэр гаргах, судлагаа хийх, гэрээ хийх,
үйлдвэрлэлийн үйл явцад оролцох

2 Ерөнхий менежер 1 Маркетинг борлуулалтын менежерийн үүргийг
гүйцэтгэх, өдөр тутамын үйл ажиллагаагаар удирдах
3 Нягтлан бодогч 4 Компанийн ашиг, алдагдал, тайланг тооцох,
4 Борлуулалтын менежер 1 Борлуулатын бүтээгдэхүүнийг түгээх
Ажиллах хүчний ур чадвар, тавигдах шаардлага

Хүснэгт 31. Түлхүүр албан тушаал
№ Албан Хувь хүний ур Мэргэжлийн ур Туршлага Гүйцэтгэх
тушаал чадвар чадвар үүрэг
1 Борлуулалтын  Үнэнч шударга  Боловсролын  Үйлчилгээни  Даатгалын
менежер  Тууштай хувьд их дээд й ажил зуучлалын
 Тогтвор суурьшилтай сургууль төгссөн гүйцэтгэсэн үйлчилгээ
ажиллах хүсэлтэй байх байх /олон буюу
 Багаар ажиллах нийттэй бүртгэл
чадвартай харилцах/ хийж гэрээ
 Хувийн ёс байгуулах
суртахуунтай
 Харилцааны чадвар
өндөр
2 Ерөнхий  Ажилдаа сонирхолтой  Бизнесийн  Ямарваа нэг  Оролцогч
менежер  Шинэлэг сэтгэлгээтэй удирдлагын ажлын буюу
 Сэтгэн бодох бакалавр болон байранд 2-с хамтрагч
чадвартай түүнээс дээш доошгүй байгууллагуу
 Хариуцлагатай зэрэгтэй ажилласан дтай харилцаа
 Тухайн ажлыг түргэн  Англи хэлний байх холбоог
шуурхай гүйцэтгэдэг тогтоож
бичгийн болон
 Өөрийгөө хөгжүүлэх ярианы дундаас хадгалах
эрмэлзэлтэй дээш мэдлэгтэй ажил хийх
 Мэдрэмжтэй  Үйл
 Компьютерийн ажиллагааг
 Багаар ажиллах хэрэглээний
чадвартай тогтвортой
программуудыг явуулах
 Хувий ёс бүрэн эзэмшсэн
суртахуунтай  Реклам
 Нэгтгэн дүгнэх, сурталчилгаа,
задлан шинжлэх идэвхжүүлэлт
чадвартай ийн үйл
 Хэрэглэгчдийн ажиллагааг
хүсэл сонирхлыг явуулах
мэдрэх чадвартай  Хэрэглэгчдэд
үйлчилгээг
таниулах
Ажиллах хүчнийг сургах, хөгжүүлэх, идэвхижүүлэх арга хэмжээ

Ажлын байран дээр дадлагжуулж сургах ажлыг Ерөнхий менежер гардан зохион
байгуулах бөгөөд ажлын байран дээр өөрсдийн танил ах дүүгээ оруулж 1-2 хоногт
дадлагжуулах ажлыг бүрэн хариуцна.
Албан тушаал, ажил үүргийн хуваарь \ажлын байрны тодорхойлолт
Ажилтнуудын цалин хөлсийг олгохдоо ажил гүйцэтгэсэн байдлаас хамаарч гаргасан
үйлчилгээ бүрээс 1%-ийн бонус олгох ба ингэснээр үйлчилгээний чанар, бүтээмжид
эерэг нөлөөтэй. Хэрэв шаардлагатай үед илүү цагаар ажиллавал хөдөлмөрийн тухай
хуулийн дагуу 1,5 дахин нугалж нэмэгдэл цалин олгоно.
Хүснэгт 32. Цалин хөлс

Нэг ажилчны
Нийт
№ Албан тушаал Тоо сарын цалин
/төгрөг/
/төгрөг/
1 Гүйцэтгэх захирал 1 500’000.0 500’000.0
2 Ерөнхий менежер 1 500’000.0 500’000.0
3 Нягтлан бодогч 1 500’000.0 500’000.0
4 Борлуулалтын менежер 2 500’000.0 1’000’000.0
Нийт 5 2’000’000.0 2’500’000.0
Хөдөлмөрийн харилцаа
Манай компанийн хувьд ажилчдын тоо цөөн тул уян хатан ажлын зохион байгуулалт
шаардлагатай. Байгууллага дахь хөдөлмөрийн харицааг дараах байдлаар зохицуулна.
Ажлын байрны тодорхойлолт
 Хийх ажил үүрэг
 Ажлын байрны уялдаа холбоо
Хөдөлмөрийн дотоод журам
 Нийтлэг үндэслэл
 Ажил, амралтын цаг
 Ажилтанг ажилд авах, халах
 Шагнал урамшуулал
 Байгууллагын захиргаа, ажилтны эрх, үүрэг
Хөдөлмөрийн гэрээ
 Ажилтны эрхлэх ажил, албан тушаалын нэр
 Гэрээний дагуу хийж гүйцэтгэх ажил үүрэг
 Ажил үүргээ хийж эхлэх хугацаа
 Хөдөлмөрийн гэрээний хугацаа
 Үндсэн болон нэмэгдэл хөлсний тухай
Хөдөлмөрийн нөхцөл
 Ажил олгогчийн эрх, үүрэг
 Ажилтны эрх, үүрэг
 Үндсэн цалин болон бусад нэмэгдэл цалин, урамшуулал
 Ажлын байранд шаардлага бүхий тоног төхөөрөмж болон хэрэгслүүд
 Эрүүл аюулгүй орчин, найрсаг хамт олон
Байгууллагын соёл
 Өдрийн хоол
 Хувцаслалт
Ажлын байранд мөрдөгдөх дүрэм
 Хөдөлмөрийн дотоод журам
 Хөдөлмөрийн гэрээ дуусгавар болох, цуцлах тухай журам
 Гүйцэтгэл, мэргэжил ур чадварын хувьд тэнцэхгүй улмаас ажлаас халах тухай

 Цалин хөлс, хөнгөлөлт хангамж, шагнал олгох тухай журам
 Ажилтан сонгон шалгаруулж авах тухай журам
 Хөдөлмөрийн гэрээ
 Ажил үүрэг гүйцэтгэх гэрээ
 Эд хөрөнгө бүрэн хариуцлагын тухай гэрээ
 Нууц хадлгалах гэрээ
VI. САНХҮҮГИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ

Хүснэгт 33. Анхны хөрөнгө оруулалт
Тоо Нэг бүрийн үнэ Нийт үнийн дүн
№ Ангилал
хэмжээ (төгрөгөөр) (төгрөгөөр)
1. Тоног төхөөрөмж
1 Суудлын авто машин 1 8’000’000.0 8’000’000.0
2 Телефон аппарат 2 25’000.0 50’000.0
3 Офсет хэвлэгч 1 2’500’000.0 2’500’000.0
2. Багаж хэрэгсэл
1 Тугны суурь 10 50’000.0 500’000.0
2 Зөөврийн самбар 5 25’000.0 75’000.0
3 Туг /логотой/ 20 15’000.0 300’000.0
4 Үдээсний машин 5 5’000.0 25’000.0
5 USB уртасгагч 2 5’000.0 10’000.0
6 Сүлжээний хаб 1 8’000.0 8’000.0
7 Уртасгагч 4 12’000.0 12’000.0
8 Ус буцалгагч 2 25’000.0 50’000.0
9 Бичгийн тавиур 5 12’500.0 62’500.0
10 Гал унтраагуур /ком/ 1 50’000.0 50’000.0
11 Бичгийн хэрэгсэл /ком/ 5 10’000.0 50’000.0
3. Бусад тавилга, эд хогшил
1 Компьютер 3 1’000’000.0 3’000’000.0
2 Принтер 2 400’000.0 800’000.0
3 Модем 2 45’000.0 90’000.0
4 Ширээ 3 300’000.0 900’000.0
5 Сандал 12 80’000.0 960’000.0
6 Ханны шкаф 2 200’000.0 400’000.0
7 Сэйф 1 250’000.0 250’000.0
8 Туслах ширээ 1 60’000.0 60’000.0
9 Хүлээлгийн буйдан 1 150’000.0 150’000.0
10 Сэтгүүлийн ширээ 1 40’000.0 40’000.0
11 Хувцасны өлгүүр 1 35’000.0 35’000.0
Нийт 18’377’500.0
Хүснэгт 34. Тоног төхөөрөмжийн элэгдэл
Үндсэн Анхны Элэгдэх Тоо Сарын Жилийн

ЭХШ%
хөрөнгө өртөг жил ширхэг элэгдэл ₮ элэгдэл ₮
Суудлын
8’000’000.0 10% 10 1 66’666.6 800’000.0
авто машин
Офсет
2’500’000.0 20% 5 2 20’833.3 250’000.0
хэвлэгч
Нийт 87’708.2 1’052’500.0
Хүснэгт 35. Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл
Үндсэн Анхны Элэгдэх Тоо Сарын Жилийн
ЭХШ%
хөрөнгө өртөг жил ширхэг элэгдэл ₮ элэгдэл ₮
Компьютер 1’000’000.0 20% 5 3 16’666.6 200’000.0
Принтер 400’000.0 20% 5 2 6’670.0 80’000.0
Телефон
25’000.0 20% 5 2 208.3 2’500.0
аппарат
Модем 45’000.0 20% 5 2 750.0 9’000.0
Ширээ 300’000.0 10% 10 3 2’500.0 30’000.0
Сандал 80’000.0 10% 10 12 667.0 8’000.0
Ханны шкаф 200’000.0 10% 10 2 1’666.3 20’000.0
Сэйф 250’000.0 10% 10 1 2’083.3 25’000.0
Туслах
60’000.0 10% 10 1 500.0 6’000.0
ширээ
Хүлээлгийн
150’000.0 10% 10 1 1’250.0 15’000.0
буйдан
Сэтгүүлийн
40’000.0 10% 10 1 333.3 4’000.0
ширээ
Өлгүүр 35,000 10% 10 1 292.0 3’500.0
Нийт 33’378.5 403’000.0
Санхүүгийн тайлан
I.1.26. Орлогын бүтэц
Хүснэгт 36. Жолоочийн хариуцлагын орлого
Сард
Өдөрт Сарын Нэгжийн Нийт үнийн
Байршлын үйлчилгээ
№ үйлчилгээ ажлын үнэ дүнгийн 10%
нэр үзүүлэх
үзүүлэх тоо хоног /төгрөг/ /төгрөгр/
тоо
1 Зуучлал төв 20 22 440 40,000 1,760,000
2 Зуучлал нэг 30 22 660 30,000 1,980,000
3 Зуучлал хоёр 10 22 220 20,000 440,000
Нийт 4,180,000
Хүснэгт 37. Бусад даатгалын орлого
Өдөрт Сард
Сарын Нэгжийн Нийт үнийн
Байршлын үйлчилгээ үйлчилгээ
№ ажлын үнэ дүнгийн 10%
нэр үзүүлэх үзүүлэх
хоног /төгрөгөөр/ /төгрөгрөөр/
тоо тоо
Зуучлал
1 1.0 22 22 200,000 440,000
төв
Зуучлал
2 1.0 22 22 100,000 220,000
нэг
Зуучлал
3 2.0 22 44 50,000 220,000
хоёр
Нийт 880,000
Тайлбар: Зуучлал төв гэдэг нь Барилгачдын талбайн урд талд байрлах Центр
гучин дөрөв 205 тоот ажлын өрөөг нэрлэх бөгөөд зуучлал нэг гэдэг нь Авто тээврийн
үндэсний төвд байрлах төлөөлөгчийн цэгийг нэрлэнэ зуучлал хоёр гэдэг нь Чингэлтэй
дүүргийн татварын хэлтэст байрлах цэгийг хэлнэ.
I.1.27. Цалингийн тооцоолол
Хүснэгт 38. Цалингийн зардал
Суутгал Гарт
Үндсэн Байгууллага суутгалы
Албан олгох
№ цалин ас төлөх н дүн
тушаал цалин
/төгрөг/ НДШ /11%/ НДШ, төгрөг
ХАОАТ /төгрөг
10%
Гүйцэтгэх
1 500,000 55,000 50,000 38,000 88,000 412,000
захирал
Ерөнхий
2 500,000 55,000 50,000 38,000 88,000 412,000
менежер
3 Нягтлан 500,000 55,000 50,000 38,000 88,000 412,000
4 Менежер 500,000 55,000 50,000 38,000 88,000 412,000
5 Менежер 500,000 55,000 50,000 38,000 88,000 412,000
2,500,00
Сарын Дүн 275,000 250,000 190,000 440,000 2,060,000
0
30,000,0 3,000,00 2,280,00 24,720,00
Жилийн Дүн 3,300,000 5,280,000
00 0 0 0
I.1.1. Түрээсийн зардлын тооцоолол
Хүснэгт 39. Байр түрээсийн зардал
Нэг сарын түрээс Нэг жилийн түрээс
№ Байр түрээсийн зардал
/төгрөг/ /төгрөг/
1 Зуучлал төв 500’000.0 6’000’000.0
2 Зуучлал нэг 250’000.0 3’000’000.0
3 Зуучлал хоёр 250’000.0 3’000’000.0
Дүн 1’000’000.0 12’800’000.0

I.1.2. Баланс
Хүснэгт 40. БАЛАНС
Жилийн
№ Үзүүлэлт Эхлэлт
эцэс
1 Хөрөнгө
1.1 Эргэлтийн хөрөнгө
1.1.1 Мөнгөн хөрөнгө 7,811,500
1.1.2 Дансны авлага
1.1.3 Эргэлтийн хөрөнгийн дүн - 7,811,500
1.2 Эргэлтийн бус хөрөнгө
1.2.1 Тоног төхөөрөмж 10,550,000 9,497,500
1.2.2 Тавилга эд хогшил 7,827,500 7,427,000
1.2.3 Эргэлтийн бус хөрөнгийн дүн 18,377,500 16,924,500
1.3 Нийт хөрөнгийн дүн 18,377,500 24,736,000
2 Эх үүсвэр
2.1 Өр төлбөр
2.1.1 Богино хугацаат өр төлбөр
2.1.2 Урт хугацаат өр төлбөр
2.1.3 Өр төлбөрийн дүн - -
2.3 Эзэмшигчийн өмч
2.3.1 Эзэмшигчийн өмч 18,377,500 18,377,500
2.3.2 Хуримтлагдсан ашиг 6,358,500
2.3.4 Эздийн өмчийн дүн 18,377,500 24,736,000
2.4 Өр төлбөр ба эздийн өмчийн дүн 18,377,500 24,736,000
Хүснэгт 41. Ашиг алдагдлын тооцоо

Жилийн
№ Үзүүлэлт
дүн
1 Борлуулалтын орлого
60,720,000
2 Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг -
3 Нийт ашиг (1-2)
60,720,000
4 Үйл ажиллагааны зардал
53,655,000
Цалингийн зардал
30,000,000
НДШ-ын зардал
3,300,000
Түрээсийн зардал
12,800,000
Бичиг хэрэг, хангамж
зардал 1,200,000
Шуудан холбоо (утас,
интернет) 2,502,000
Шатахуун
2,400,000
Элэгдлийн зардал
1,453,000
5 Үйл ажиллагааны ашиг (3-4)
7,065,000
Үйл ажиллагааны бус
6
ашиг алдагдал 0
Татвар төлөхийн өмнөх ашиг
7
(алдагдал) (5+-6) 7,065,000
8 Орлогын татварын зардал (7*10%)
706,500
Татварын дараах ашиг (алдагдал)
9
(7-8) 6,358,500
Хүснэгт 42. Өмчийн тайлан

Хуримтлагдсан
№ ҮЗҮҮЛЭЛТ Өмч Нийт дүн
ашиг
1 Эхний үлдэгдэл 18,377,500.0 0.0 18,377,500.0
Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлогын
2 0.0
өөрчлөлтийн нөлөө, алдааны залруулга
3 Залруулсан үлдэгдэл 18,377,500.0 0.0 18,377,500.0
4 Тайлант үеийн цэвэр ашиг 6,358,500.0 6,358,500.0
5 Бусад дэлгэрэнгүй орлого 0.0
6 Өмчид гарсан өөрчлөлт 0.0
7 Зарласан ногдол ашиг 0.0
Дахин үнэлгээний нэмэгдлийн хэрэгжсэн
8 0.0
дүн
9 Эцсийн үлдэгдэл 18,377,500.0 6,358,500.0 24,736,000.0
Хүснэгт 43. Мөнгөн гүйлгээний тайлан

№ Үзүүлэлт Жилийн дүн
1 Үндсэн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ
1.1 Мөнгөн орлогын дүн 60,720,000
Борлуулалтын орлого 60,720,000
1.2 Мөнгөн зарлагын дүн 52,908,500
Ажилчдад төлсөн 24,720,000
Нийгмийн даатгалын байгууллагад төлсөн 6,300,000
Ашиглалтын зардалд төлсөн
(түрээс+шуудан холбоо) 16,502,000
Түлш, шатахуун тээврийн зардал 2,400,000
Татварын байгууллагад төлсөн (ХХОАТ+ОАТ) 2,986,500
Бусад мөнгөн зарлага
1.3 Үндсэн үйл ажиллагааны цэвэр мөнгөн гүйлгээ 7,811,500
2 Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээ -

2.1 Мөнгөн орлогын дүн
Хөрөнгө борлуулсны орлого
Хүүний орлого
2.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Хөрөнгө худалдан авсан
Бусдад өгсөн зээл
2.3 Хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагааны цэвэр мөнгөн гүйлгээ
3 Санхүүгийн үйл ажиллагааны мөнгөн гүйлгээний дүн -
3.1 Мөнгөн орлогын дүн
Зээл авсан
3.2 Мөнгөн зарлагын дүн
Зээл төлсөн
3.3 Санхүүгийн үйл ажиллагааны цэвэр мөнгөн гүйлгээний дүн -
4 Бүх цэвэр мөнгөн гүйлгээ 7,811,500
5 Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эхний үлдэгдэл -
6 Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгийн эцсийн үлдэгдэл 7,811,500
Хүснэгт 44. Хөрөнгө оруулалт нөхөх тооцоо

Хөрөнгө
Цэвэр ашгийн
№ Хугацаа оруулалтын
дүн
хэмжээ
1 Эхлэлт 18,377,500
2 1 дэх жил 6,358,500 12,019,000
3 2 дэх жил 6,358,500 5,660,500
4 3 дэх жил 6,358,500 (698,000)
ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ
Энэ зөвхөн даатгалын зуучлалын нэг болох тээврийн хэрэгслийн даатгалд
хамрагдсан эсэх талаар болон авто тээврийн хэрэгсэлтэй иргэдээс авсан судалгааг
танилцуулж байна. Бусад даатгалын хэлбэрийг судлаагүй бөгөөд бид үйлчилгээний
ихэнхи эзлэх хувь буюу гол орцоо авто тээврийн хэрэгслийн даатгал болон албан
журмын даатгал гэж тооцож байна. Мэдээж хэрэг даатгалын бүхий төрлийн үйлчилгээ
үзүүлэх шаардлага байгаа ч иргэдийн ойлголт муу байгаагаас үйлчлүүлдэг иргэдийн
хувь бага байна. Харин тээврийн хэрэгслийн хувьд 23-с дээш насныхан нийт
хэрэглэгчдийн 97%-г эзэлдэг ба автомашины даатгалын авто машины даатгалын
үйлчилггээнд хамрагсдын 48,7% тээврийн хэрэгслийн даатгалд хамрагддаг байна.
Тээврийн хэрэгслийн даатгалд даатгуулдаг гол шалтгаан нь болзошгүй эрсдэлээс
хамгаалахын тулд байдаг бол тээврийн хэрэгслийн даатгалыг хийлгэхэд гэр бүл,
даатгалын зуучлагч ихээр нөлөөлдөг байна. Тээврийн хэрэгслийн даатгалын хувьд
автомашин шинээр худалдан авах, үзлэг оношлогоонд орох үедээ жилд нэг удаа
даатгуулдаг ба ихэвчлэн даатгалын зуучлагч компаниудаар уг үйлчилгээг авдаг байна.
Хэрэглэгчдийн авто машинаа даатгуулах байдал нь ихэвчлэн нөхөн олговор олгодог
эсэх талаар асууж лавласны дараа даатгуулах сонирхолтой байна.
Тээврийн хэрэгслийн даатгалын талаархи ойлголт мэдээлэл болох түүнийгээ амьдрал
дээр хэрхэн хэрэглэх, ашиглах талаархи ойлголтыг асуухад нийт хэрэглэгчди йн
мэдлэгээ ашиглаж чаддаггүй бөгөөд 50-100 мянган төгрөгөөр ихэвчлэн машинаа
даатгуулдаг хэрэглэгчид байна.
Монгол улсын хэмжээнд даатгалын үйлчилгээ үзүүлдэг 19 даатгалын компаниудаас
Бодь даатгал, Монгол даатгал тэргүүлэгчийн байр суурьтай байгаа ба энэ байр суурь
цаашид хэвээр үлдэх байх гэж бодож байна даатгалын зуучлагч компаниудын талаархи
ойлголт байдаггүй нь судалгаанаас харагдаж байгаа ч даатгалын зуучлагч компаниудын
орлого жил бүр өсөх хандлагатай байгаа нь дуутгалын зуучлагч компаниар дамжиж
байгаа гэдгээ нууж байна гэсэн ойлголтонд хүрч байна. Даатгалын зуучлагч нь дан ганц
үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна хэрэглэгчдийн өмнөөс өмгөөлөх, нөхөн төлбөр гаргуулах
тал дээр ажилладаггүй, өөрсдийн үйлчилгээг амар хялбар аргаар явуулж байна. Уг
судалгаанд тээврийн хэрэгслийн даатгалын нөхөн олговор олгодог эсэх судалгаанд 78%
нь нөхөн олговор олгодоггүй гэсэн ойлголттой байгаа нь даатгалын зуучлагч
компаниуд муу ажиллаж байгааг харуулж байна. Тийм учираас даатгалын зуучлагч
компаниуд дан ганц хэрэглэгчийг даатгалын компанитай холбох гүүр болж байгаа ч
үндсэн ажилаа хийгээд эхэлбэл даатгалын зуучлагч компаниудын ойлголт мэдлэг их
болж түүгээр үйлчлүүлэх иргэд нэмэгдэж ашиг орлого нэмэгдэнэ гэж үзэж байна.
Нэмэлт үйлчилгээний талаархи асуултанд нийт хэрэглэгчдийн 46% нь завгүй
тохиолдолд авто оношлогоо болон бусад үйлчилгээнд өмнөөс нь үйлчлүүлэх
сонирхолтой байгаа нь энэ төрлийн нэмэлт үйлчилгээг нэмэгдүүлж ашиг орлогоо
нэмэгдүүлэх боломж харагдаж байна.
САНАЛ ЗӨВЛӨМЖ
Миний бие энэхүү дипломын ажлыг хийхдээ дипломын зорилгын дагуу
хэрэглэгчээс судалгаа авч, хэрэгцээтэй байгаа өгөгдлийг цуглуулсан ба түүн дээрээ
үндэслэн энэ бизнесийг эрхлэх боломж байгааг гаргалаа.
 Даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь зах зээл болон орчин үеийн чиг
хандлагаас үл хамаараад даатгуулах шаардлагатай даатгуулах хүний тоо илүү
нэмэгдсээр байгаа нь албан журмын даатгалтай холбоотой.
 Өрсөлдөгчийн хувьд шинээр банкны салбар сүүлийн хоёр жилд нэвтэрч байгаа нь
аюул бөгөөд жил бүр даатгалын зуучлагч компани нэмэгдэж байна. Даатгал
болон эрсдэлийн талаархи ойлголт иргэдийн дунд бага байдаг, иргэд даатгуулах
тал дээр сэтгэл гаргахгүй байгаа төдийгүй даатгалын төрлүүд нэмэгдсэн,
даатгуулах салбар их болсон зэргээс үл хамаараад даатгал түүний давуу талыг
ойлгохгүй мөн ашиглахгүй байгаагаас иргэд ихээр хохирдог. Нөхөн олговор
авдаг болон түүний талаархи ойлголт бага байдаг, даатгуулахаар үнэтэй гэсэн
ойлголт их, даатгалын талаархи гомдол их байдаг зэргээс хамаараад даатгалын
салбарын ойлголт түүнд итгэх итгэл бага болж даатгалын ач холбогдол болон яг
даатгал гэж юу болох хэнд хэрэгтэй болох талаар ухуулгыг даатгалын компаниуд
хийж гүйцэтгэхгүй байгаа нь даатгалаар үйлчлүүлэх тоо өсөн нэмэгдэхгүй байх
шинж хандлагатай .
 Үйл ажиллагаа эрхлэхэд анхны хөрөнгө оруулалтын зардал багатай,
үйлчилгээний байгууллага тул үйлдвэрлэлийн зардал байхгүй, зах зээлийн
хамгийн бага хувьд өрсөлдөхөөр тооцоолсон тул ашиг орлого үйл явцаас
хамаараад нэмэгдэх хандлагатай, санхүүгийн зохицуулах хороо болон даатгалын
холбоо мөн даатгалын оролцогчийн тухай хуулинд элдэв дарамт татаас байхгүй
буюу төрийн оролцоо бага, үйлчилгээнийхээ чанарт ахнаарч өөрсдийн хэмжээнд
маркетинг идэвхжүүлэлтийг зөв хийснээр амжилт олох бүрэн боломжтой байна.
Энэхүү дипломын ажлаараа Хотын хөгжил ХХК-ны даатгалын зуучлалын бизнес

төлөвлөгөөг зах зээл болон нийгмийн нөхцөл байдлын судалгаанд үндэслэн Стратеги,
Хүний нөөц, Маркетинг, Үйлдвэрлэл, үндсэн үйл ажиллагаа болон Санхүүги йн
төлөвлөлтүүдийг боловсруулах гэсэн зорилгыг тавин ажилласан ба дээрх
төлөвлөлтүүдийг боловсруулж анх тавьсан зорилгодоо хүрсэн гэж үзэж байна.
НОМ ЗҮЙ
1. http://www.legalinfo.mn/
2. http://traffic.police.gov.mn/
3. https://mcud.gov.mn/
4. http://www.frc.mn/
5. http://www.mia.mn/home.html
6. http://license.police.gov.mn/
7. http://www.mmhi.gov.mn/
8. http://zasag.mn/m/ministry-of-labor
9. С.Түвшинзаяа. (2013). Маркетингийн удирдлага. Улаанбаатар.
10. Ш.Эрдэнэбуян(2014). Үйлдвэрлэл үйл ажиллагааны менежмент. Улаанбаатар.
11. Б.Баярмаа. (2015). Удирдлагын бүртгэл. Улаанбаатар.
12. Б.Бүжинлхам (2004). Санхүүгийн Удирдлага
13. http://mongolianeconomy.mn/mn/b/9782
14. https://www.frc.mn/uploads/file/b600eb9374a75cac57aa4499d5efd6ba4feb1437.pdf
ХАВСРАЛТ
Хэрэглэгчийн даатгалын судалгаа болон даатгалд хамрагдсан байдал.
Танд энэ өдрийн мэнд хүргэе.
Авто машины даатгал болон жолоочийн хариуцлагын даатгал мөн бусад

даатгалд хамрагдсан эсэх судалгааг авах зорилгоор энэхүү судалгааг хийж байна.
1. Энэ судалгаанд зөвхөн жолоочийн судалгаа бөглөгдөнө бөглөнө үү?
/Харгалзах хариулт бүрт бөглөнө үү/
□ 1-3 жил □ 11-14 жил

Жолооч болоод хэдэн □ 4-6 жил □ 14 жилээс дээш
жил болж байна □ 7-10 жил
□ Даваа □ Баасан
Авто машины □ Мягмар
□ Лхагва □ Бямба
дугаарын
□ Пүрэв □ Ням
хязгаарлалт
Жолоочийн □ Тэнгэр □ Монре даатгал

хариуцлагын даатгал даатгал □ Мандал даатгал
болон авто машинаа □ Жонон
даатгал □ Ард даатгал
аль даатгалын
компаниар □ Монгол □ Монгол даатгал
даатгал
даатгуулдаг вэ
□ Номин □ Бодь даатгал
даатгал
□ Бусад..............
2. Та автомашин даатгалын үйлчилгээг сонгохдоо ямар үзүүлэлтийг

чухалчилдаг вэ /хэдэнч хариулт сонгож болно/
a) Даатгалын хураамжийн f) Санал болгож буй
хувь үйлчилгээ
b) Реклам суриалчилгааны g) Даатгалын компаний нэр
нөлөөлөл хүнд /олонд танигдсан
c) Нөхөн төлбөр олгосон байдал/
байдал h) Урамшуулал
d) Компаний чадвар i) Үйляилгээний чанар
/хөрөнгө/ j) Бусад............................
e) Ажлын туршлага /олон
жил ажилласан байдал/
k) ..............................................................................
3. Та тээврийн хэрэгслийн даатгалын талаар хэрхэн ойлголттой байдэг вэ,

таны олж авсан мэдээлэл тань ашиглах хэрэглэх тал дээр боломжтой гэж
бодож байна уу.
a) Мэдлэгээ ашиглаж чаддагүй d) Мэдээлэл сайн
b) Бага зэрэг мэдээлэлтэй e) Мэдээлэл маш сайн
c) Мэдээлэл дунд зэрэг
4. Та авто машинаа даатгуулахад жилд хэдэн төгрөг зарцуулдаг вэ
a) 0-50’000 төгрөг e) 200’001-250’000 төгрөг
b) 50’001-100’000 төгрөг f) 250’001-300’000 төгрөг
c) 100’001-150’000 төгрөг g) 300’001- төгрөгнөөс дээш
d) 150’001-200’000 төгрөг
5. Таныг авто машины даатгал хийлгэлэхэд хэн хамгийн их нөлөөлдөг вэ
a) Гэр бүл d) Зар сурталчилгаа
b) Даатгалын зуучлагч e) Бусад...........................
c) Найз нөхөд
6. Та автомашины даатгалаа хаана хийлгэдэг вэ
a) Даатгалын салбар төвүүдээр
b) Авто тээврийн бүртгэл оношлогооны төвүүдийн ойролцоо даатгалын
зуучлалын компаниудаар
c) Банк болон хөтын төвийн даатгалын зуучлалын компаниудаар
7. Та даатгалын талаархи мэдээлэл сурталчилгааг хаанаас голчлон авдаг вэ
/хамгийн их мэдээлэл авдаг гурван хэрэгслийг дугуйлна уу/
a) Телевиз f) Ам дамжсан яриа
b) FM радио g) Сурталчилгааны хуудас,
c) Интернет танилцуулга
d) Даатгалын зуучлагчаар h) бусад
e) Гудамж болон хаяг
реклам
8. Та зам тээврийн осол /аваарт/-д холбогдож байсан уу? /хэрэв ҮГҮЙ гэж
хариулсан бол 12-р асуулт руу шилжинэ үү /
a) тийм b) үгүй
9. Та авто машиныхаа засварт хэдэн төгрөг зарцуулсан бэ
a) 50’001-100’000 төгрөг
b) 100’001-200’000 төгрөг
c) 200’001-300’000 төгрөг
d) 300’001-400’000 төгрөг
e) 400’001-500’000 төгрөг
f) 500’001- төгрөгнөөс дээш
10. Үнэлгээний газар таны хохиролыг бодитоор үнэлсэн үү
a) тийм
b) үгүй
11. Та авто машинаа даатгуулахад ямар нэмэлт үйлчилгээ байвал болох вэ
/та хэдэнч хариулт сонгож болно/
a) Авто машин даатгалд өмнөөс хамруулах
b) Авто осолд орсон тохиолдолд машиныг маань авч явж засвар үйлчилгээ
хийлгэх
c) Авто машины даатгалын үйлчилгээний дуусгавар болж буй хугацааг
сануулах маягаар мэдээллийг тогтмол өгч байх
d) Завгүй тохиолдолд авто оношлогоо болон бусад үйлчилгээнд миний
өмнөөс үйлчилэх
12. Та даатгалын зуучлалын компаний талаар хэр мэдээлэлтэй байдаг вэ.
a) Мэдэхгүй
b) Мэдээлэл тийм ч бага биш
c) Мэдээлэл дунд зэрэг
d) Мэдээлэл сайн
e) Мэдээлэл маш сайн
13. Даатгалын эргэн төлөлт болон нөхөн олговрын ойлголт
a) Даатгалын компаниуд нөхөн олговор олгодоггүй
b) Даатгалын компаниуд нөхөн олговор олгохгүй байх шалтгаан гаргадаг
c) Даатгалын компаниуд нөхөн олговор олгодог
Та өөрийнхөө тухай товч мэдээлэл өгнө үү. Хувь хүний нууцтай холбоотой
мэдээллийг чандлан хадгална.
Нас:
- - -
36- - -с дээш
Боловсрол:
Ажил эрхлэлт:
Ам бүлийн тоо:
-3 -5 - -с дээш
Өрхийн сарын дундаж орлого:
– 1 000 000
- 1 500 000 - 2 000 000
1- - 3 000 000
- - с дээш
Таны оршин суугаа дүүрэг:
ҮНЭТЭЙ ЦАГААСАА ХУВААЛЦСАНД БАЯРЛАЛАА.

Daatgalin Zuuchlal

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Daatgalin Zuuchlal

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ

ОРОЙ, ЭЧНЭЭ ХӨТӨЛБӨР

ХОТЫН ХӨГЖИЛ ХХКОМПАНИЙ ДААТГАЛЫН

Бизнесийн удирдлагын бакалаврын

ХОТЫН ХӨГЖИЛ ХХКОМПАНИЙ ДААТГАЛЫН

Бизнесийн Удирдлагын Бакалаврын Зэрэг

ХҮСНЭГТЭН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ ..................................................................... IV

© 2017 он. Санхүү Эдийн Засгийн Их Сургууль. БУТ, Төмөрбаатарын Гантөр

1.2.6. Дотоод орчны дүгнэлт...................................................................................... 48

5.4. Ажиллах хүчний ур чадвар, тавигдах шаардлага ................................................. 59

ХҮСНЭГТЭН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ

ЗУРГАН МЭДЭЭЛЛИЙН ЖАГСААЛТ

ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ

Гадаад орчны судалгаа

хийх эрх бүхий аудитын компани

Хүснэгт 5. Даатгалын болон давхар даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ

1 Ард даатгал 3,012,633,324.80 1,709,206,378.20 -43%

Эх сурвалж:Санхүүгийн зохицуулах хороо, 2015

2 Хөрөнгийн даатгал 1,852,879,856.70 1,883,420,420.30

давхар даатгалын болон даатгалын мэргэжлийн оролцогчийн үйл ажиллагаа эрхлэх

Зураг 7. Аж ахуйн нэгж, байгууллага төрлөөр, 2011 он

Зураг 8.Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо ажиллагсдын тоогоор, 2011 он

Эх сурвалж:Лицензийн төв, 2015

Эх сурвалж:Лицензийн төв, 2015

Зураг 11. Барилгын салбарын осол

Эх сурвалж:Барилга хот байгуулалтын яам, 2015

Даатгалд итгэх итгэл.

Талуудын хооронд үүссэн маргааныг шийдвэрлэж нөхөн төлбөр төлүүлсэн дүнг

№ Компани Нөхөн төлбөрийн үр дүн /төгрөгөөр/

1 Ард даатгал -43%

Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө

“Машинаа мөргөлдүүлчихээд үнэлгээ хийлгэсэн чинь 1.200.000 төгрөг орчим болоод

Даатгалын хамгаалал гэдэг нь даатгалын компаниудын үзүүлж байгаа ажил үйлчилгээ

3. Даатгалын хохирол үнэлэгчийн

улиралд ч мөн ажиглагдаж байгаа бөгөөд даатгалын компаниудын нийт хөрөнгө,

I.1.7. Хэрэглэгч7O/Микро орчин/

Жолоочийн хариуцлагын даатгал болон авто машинаа аль

Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө

Та автомашин даатгалын үйлчилгээг сонгохдоо ямар

Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө

Таныг авто машины даатгал хийлгэлэхэд хэн хамгийн их

Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө

Даатгалын үйлчилгээ хийлгэхэд хэн хамгийн их нөлөөлдөг вэ гэсэн асуултанд

Та автомашины даатгалаа хаана хийлгэдэг вэ

Эх сурвалж:Даатгалын зуучлалын бизнес төлөвлөгөө

Даатгалын үйлчилгээ авдаг хэрэглэгчдийн 48.7% нь тээврийн хэрэгслийн даатгалын

Зураг-19 даатгалын компаниудын нийт хөрөнгийн хэмжээ

Эх сурвалж Санхүүгийн зохицуулах хороо

Эх сурвалж Санхүүгийн зохицуулах хороо

15 Мөнх даатгал 4.27 3%

Эх сурвалж Санхүүгийн зохицуулах хороо

Даатгалын салбарын үйлчилгээний хүртээмж 2015 оны 3 дугаар улирлын байдлаар

Гэнэтийн осол, эмчилгээний

даатгалын бүтээгдэхүүний орлогын 24 хувийг хөрөнгийн, 21 хувийг жолоочийн

Эх сурвалж: Санхүүгийн зохицуулах хороо

2011.III 5% 40% 38% 6% 93% 84%

2011.III 431,443 11,629 443,072 9,315 6,890 16,204

2015.III 734,758 98,153

Эх сурвалж:Лицензийн төв, 2015

зуучлагч Зуучилсан Даатгалын Зуучилсан Даатгалын

26 Төрийн банк 519,410,828.90 116,219,524.80 2,231,493,287.80 465,237,240.00

Даатгалын зуучлал /2016-III/

Зураг 27. Хүннү сиэл ХХК-ны байршил, танилцуулга