1

~~ ßeer mJeeceer meceLe& ~~

efhele=oes<e efvecee&Ce nesCÙeeÛeer keâejCes:-

1 De}erkeâ[s Øesleebvee ceb$eefJejefnle Demee Ye[eiveer efo}e peelees. çeem$eeskeäle efJeefOeves DeblÙes‰er- oçeebleef›eâÙee ve
nesCes. lÙeele $egšer jenle Deensle.
2 Jeeef<e&keâ vewefceòeerkeâ ßeeOoeefo keâcee&Ûee }eshe nesle Deens.
3 (De)ceeieer} efhe{erle keâesCeer hetJe&pe keâesCeeÛee Kethe leUleUeš-çeehe IesTve ce=lÙeg heeJeCes.
3(ye) Jebçee yeensjÛÙee ØesleelcÙeeÛee $eeme efhele=oes<e meceeve Demeg çekeâlees
4 ogce&jCeeves ce=lÙeg ÙesCes. (heg{s JÙeeKÙee Deens)
5.Jebçeyeg[er
6.ceens®ve DeeCe}s}e efhele=oes<e
7.DeIeesj ceebef$ekeâeÛes meneÙÙe IesleuÙeecegUs efvecee&Ce nesCeeje efhele=oes<e.
8.DeelcenlÙee ceneheehe.
9. veeieeÛee meeheeÛee JeOe keâjCes - DeeheCe efkeâbJee DeeheuÙee ceeieer} efhe{erle kegâCeer hetJe&peebveer veeiee-meeheeÛee
JeOe kesâ}e Demes} lej.
Jejer} keâejCeecegUs ØesleelcÙeebÛÙee Jebçepeeme-kegâšbgyeeme lÙeebÛee YeÙeevekeâ GheõJe meg® neslees.

DeIeesj ceebef$ekeâeÛes meneÙÙe IesleuÙeecetUs efvecee&Ce nesCeeje efhele= oes<e :

pÙee JÙeefkeäleves Deeheues peerJeve og° keâjCeerÛÙee ceeiee&ves, efheçeeÛÛeebvee efkebâJee DeIeesj çeefkeälebvee Jeçe
keâ®ve Iee}Je}s Deens, Deçee JÙeefkeäle ce=lÙetveblej ØesleÙeesveerle peeleele Je Deefle oe®Ce vejkeâÙeelevee
Yeesieleele.
lÙeebÛee ØesleÙeesveerÛee keâe}ner oerIe& Demelees keâejCe lÙeebÛeer YeÙebkeâj heehes lÙeebÛÙee meodieleerÛÙee Dee[ Ùesle
Demeleele. lesJne DeeheuÙee YeÙeevekeâ mebkeâšelener Deçee ceebef$ekeâeÛes meneÙÙe Ûegketâvener IesT veÙes.
IesleuÙeeme DeeheCener hesÇleÙeesveerle peeCÙeeÛeer leÙeejer keâjle Demelees. Demee Øesleelcee lÙeebÛÙee heg{er} efheb{eRvee
YeÙeevekeâ Ieelekeâ "jlees.
2

Jebçeyeg[erÛeer iebYeerj keâejCes;-

ceeieer} keâener efhe{Ÿeele ßeeOokeâcee&Ûee }eshe - efhelejebÛes efJemcejCe Pee}s}s Demeles. lÙeecegUs Deveskeâ
efhe{Ÿeebheemetve ØesleelcÙeebÛee ›eâesOe Jee{le peelees. lÙeebÛÙee ›eâesOeeÛeer heefjmeercee nesles.
ÙeecegUs les efÛe[leele Je mJele;ÛeeÛe Jebçe mebheefJeCÙeeheÙeËle lÙeebÛeer cepe} peeles.
›eâesOeeves lÙeebveer Jebçe KegbšefJe}e lejer lÙeebÛeer ØesleÙeesefve keâener megšle veener.
keâener JesUs}e Jebçee}e heâkeäle ceg}erÛe Demeleele Deiej heg$e mebleleer DeÛeevekeâ peeTve heâkeäle ceg}erÛe jenleele.
lÙeecegUs lÙee kegâšgbyeeÛes mebyebOe efpeLes efpeLes Ie[}s}s Demeleer} efleLes efleLes lÙeebÛÙee GheõJeeÛes GheodJÙeehe
Ûee}tÛe jenleele. Jebçeyeg[erÛeer cee}ceòee pÙeebÛÙeener veeJes Dee}er Demes} Je pees GheYeesie Iesle Demes} lÙee
oesvner JÙekeäleeRÛÙee kegâšgbyee}e Jebçeyeg[erÛÙee hesÇleelcÙeebkeâ[tve Keghe $eeme nesJet çekeâlees ceie leer cee}ceòee Fmšsš
Demees keâer peceerve Demees.

ceens™ve DeeCe}s}e efhele=oes<e

meJe&meeceevÙeheCes heg$e, keâvÙee Deme}suÙee kegâšgbyeeleer} ceg}ieer meemejer peeleevee ceensjÛÙee
IejeCÙeeÛee 50 škeäkesâ oes<e-hegCÙe pes keâener Demes} les IesTve peeles. heCe pej heâkeäle ceg}erÛe Demeleer} lej
efhele=oes<eeÛee syengleebçe ØeJeen pÙee keâebner 3 - 4 ceg}er Demeleer} lÙeebÛÙeekeâ[s Jeenle jenlees. lÙeeÛes heefjCeece
ØelÙeskeâ ceg}erJej keâceer peemle Ie[t çekeâleele.

heefjCeece;-
keâesCeekeâesCee}e heg$emebleleer nesle veener.
heleer JÙemeveeOeerve nesT çekeâlees. lÙeeÛee mJeYeeJe jeieerš yevelees. heg$emebleleer Pee}erÛe lej leesner JÙemeveeOeerve,
keâesefhe° nesT çekeâlees.
mebmeejeÛee iee[e efJemkeâUerle neslees. efoIe& Deepeej yeUeJet çekeâlees.Dekeâe}er JewOeJÙe ÙesT çekeâles.
DehelÙeebÛÙee mJeYeeJeele efJeefÛe$eheCee, Øeieleerle Devehes#eerle De[LeUs ÙesT çekeâleele.
ceensjÛee efhele=oes<e meemejÛee efhele=oes<e nesCeeje $eeme
Deuhe + Deuhe ceÙee&oerle
pee]mle + Deuhe meewcÙe
peemle + peemle iebYeerj
3

GheeÙe :-
meemejer Dee}suÙee ceg}erves pej ceele=ieÙee ÙesLeer} efJeOeer keâ™ve Iesle}e lej ceens™ve DeeCe}s}e
efhele=oes<e efveJeejCe neslees.meemej yejesyej ceensjÛÙee nÙeele JÙeefkeälekeâ[gve veejeÙeCe veeieyeUer ne efJeOeer
kesâuÙeeme meemejÛee Je ceensjÛee (oesvner keâ[er}) efhele=oes<e efveJeejCe nesTve hegCe& heâU efceUg çekeâles.

Jebçee yeensjÛÙee ØesleelcÙeeÛee $eeme efhele=oes<e meceeve Demeg çekeâlees

ceeieer} efhe{erle keâesCeer hetJe&pe keâesCeeÛee Keghe leUleUeš-çeehe IesTve ce=lÙeg heeJeCes.
mecepee DeeheuÙee efhe{erleer} og° heeheer JÙekeäleer = x

pÙee JÙekeäleerves leUeleUeš, çeehe efo}e Deens leer JÙekeäleer=y

’x' ves 'y'Ûee og° yegodOeerves Oeveveeçe kesâ}e Demes} DeLeJee DevÙe Øekeâejs Ieesj og;Ke efo}s Demes} lej
'y' JÙekeäleerÛee Øesleelceener ’x' ÛÙee Jeçebpeevee $eeme osT çekeâlees.

’x' JÙekeäleerÛee Øesleelcee mJele:ÛÙee Jebçepeevee hetJeeaheemetve $eeme osle Demelees.

Jejer} oesvner Øesleelces (’x' DeeefCe 'y') meodieleer JeeÛettve vejkeâ Ùeelevee Yeesieerle Demeleele.
Deçee Skeâ efkebâJee Deveskeâ JÙeefkeäle - Øekeâej Demet çekeâleele.
DeeheuÙee}e iesuÙee Ûeej heeÛe efhe{erleer} meJe&leeshejer ceeefnleer vemeles.leWJne ’x', 'y', 'z', A,B,C,
Deçee Skeâ efkebâJee Deveskeâ JÙekeäleer - Øekeâej Demeg çekeâleele.

kegâštbyeeme efouÙee peeCeeNÙee yeensjÛÙee ØesleelcÙeebÛÙee $eemeeletve cegkeäle nesCÙeeme"er NNB

efJeefOeFlekeâe meg}Ye ceeie&Ûe veener. efvelÙeeÛÙee ßeeæefJeefOeves JebçeeyeensjÛÙee $eeme osCee-Ùee
hesÇleelcÙeebÛeer çeebleer keâjlee Ùesle veener.

DeelcenlÙee-cene heehe
DeelcenlÙee keâjCes ns heâej cees"s ceneheehe Deens. Ùee cegUs Deefle keä}sçeoeÙekeâ ØesleÙeesveer
}eYeles. pevcee}e Dee}s}e peerJe ne ØeejyOeeÛÙee yebOeveele Demelees. leWJne ne peerJe DeelcenlÙee keâ®ve Ùee
yebOeveeletve kegtâ"s heUgve peeF&}? mebhetCe& efJeçJeÛe keâcee&ÛÙee DeeOeerve Deens.
4

ogmeNÙee Ùeesveerle lej ns çes<e ØeejyOe lÙee peerJeeme YeesieeJesÛe }eieles. Ùee efJeçJeeÛÙee keâce&
efveÙeblÙee peJeU Øeoeve keâjCÙeeme Deveskeâ çejerjs Deensle. keâoeefÛele lees keâce&efveÙeblee DeelcenlÙesves Dekeâe}er
çejerj veeçe kesâuÙeecegUs efveke=â° çejerj Øeoeve keâjs}.
pes} ceOetve kewâoer heUe}e lej lÙeeme meJe}leer keâe{tve IesJetve, DeeCeKeer Jee{erJe mepee efo}er
peeles.lÙeeÛe ØeceeCes DeelcenlÙee keâjCeeNÙee peerJeeÛes yeeyele Ie[les.
ØeejyOe ns YeesietveÛe mebheefJeCes çeneCeheCeeÛes Je Debefle efpeJeeÛÙee efnleeÛes Demeles.

efhelejebÛeer efJeefJeOe Øekeâejs mesJee keâe keâjeJeer ?

keâebner mesJeskeâjer efJeÛeejleele, Deecner lej meJe& vewefceefllekeâ ßeeæ efJeOeer keâjlees vee !

ßeeæeÛeer hee$es Jee{lees ! ceie Deecne}e keâme}e ne efhelejyeeOee oes<e?

meJe&meeceevÙe ce=leelcÙeebvee Ùee meJe&meeceevÙe vewefceefòekeâ ßeeOoeJoejs meodieefle efceUe}s}er Demeles hejbleg DeeheuÙee
keâener ceeieer} efheef{le ßeeæeÛee }eshe Pee}e keâeÙe? ns ner DeeheuÙee}e ceeefnle vemeles.
lesJne Deçee meJe& mebyebefOele ØesleelcÙeebvee meodieefle osGâve lÙeebÛee $eeme šeUCÙeemee"er, mekeâece ßeeæs F.
keâjCse DeeJeçÙekeâ "jless.
DeeheCe lÙee efhelejebÛesÛe jkeäleeÛee Debçe Deenesle vee !
ns ßeeæefJeefOener hejeshekeâejer $e+ef<ecegveeRveer efvejhes#e YeeJevesves, kesâJeU ceeveJeeÛÙee efnleemee"er DeLekeâ ØeÙelveeveer
mebçeesefOele kesâ}s}s Deensle.
ce=le efhelej osJe Pee}e Demes} lej DeeheCe kesâ}suÙee çegYe Deçee ßeeækeâcee&ves efo}s}s DeVe lÙeeme
Yeesie®heeves efceUles. pej lees heçeg Pee}e Demes} lej le=Ce®heeves efceUles. hesÇle Pee}e DemeuÙeeme ®efOej
jâheeves efceUles.
ceveg<Ùe Pee}e DemeuÙeeme DeVeheeveeefo ®heeves efceUles.
Deehe}s keâener efhelej ce=lÙetveblej meodieleer Øeehleerme hee$e ve "jlee efheçeeÛÛe Ùeesveerle DeLeJee Jesie-JesieUÙee
ØekeâejÛÙee ØesleÙeesveer ceOÙes De[ketâve he[}s}s Demeleele.lej keâener efhelej heçet™heele, ceveg<Ùe™heele hejbleg
DelÙeble n}eKeerÛÙee heefjefmLeleerle efoJeme keâe{le Demeleele.
5

çesJešer pevce IesleuÙeeveblej efhele=$e+Ce ns ØelÙeskeâ peerJee}e mJele:Ûes ceglÙeghetJeea hesâ[Ces lÙeeÛes keâle&JÙe "jles,
veenerlej lÙee peerJeeÛee cejCeesòej hej}eskeâner efyeIe[lees.
efçeJeeÙe efhele=oes<e Deveskeâ kegâšgbyeele ceeieer} Deveskeâ efhe{Ÿeebheemetve Ûe›eâJee{ JÙeepeemeejKee Jee{le Ûee}}s}e
Demelees.
he=LJeerle}eJejer} meJe& megKemebheeflleÛes mebÛee}keâ Je kegâ}eÛes efvelÙe j#ekeâ efhelej nsÛe Deensle.efhelejebÛÙee
mebleg°lesves ceeveJeeme DeeÙeg<Ùe, efkeâleea, ye}, lespe, Oeve, heg$e, mebmeejmegKe, DeejesiÙe, mevceeve FlÙeeoer
Ssefnkeâ iees°er Øeehle nesleele. :
ØeLece efhelejebÛes DeeefçeJee&o veblej kegâ}owJele, kegâ}osJeer Je veblej F°osJelesÛeer ke=âhee Demee ›eâce Deens.
pej efhelejebÛes DeeçeeaJeeo vemeleer} lej DeeOÙeeeflcekeâ Øeieleer nesle veener Je F° osJeleebÛeer ke=âhee Øeehleerner nesle
veener. Je Ke-Ùee DeLee&ves mJeeceer cenejepeebÛee ke=âhee Deeefçe&Jeeoner efceUt çekeâle veener.

ØeejyOeele /kegbâ[ef}le Deme}suÙee jepeÙeesieeÛee }eYe, kegâb[}erleer} çegYe «enebcegUs Øeehle nesCeejs
heâ} (oesvnerner 80 škeäkesâ heÙeËle) YeÙebkeâj efhele=oes<e Deme}suÙee JÙekeäleerme hetCe&heCes heÇehle
nesle veener.
peWJne keâener DeIeesj efhelejebvee, ØesleelcÙeebvee meodieleer efceUle vemeles leWJne DelÙeble jeieeves lÙeebÛÙee
cegKeeletve ›eâesOepevÙe Deefive GlheVe neslees.
ØeKej efhele=oes<eecegUs jenlÙee IejeJej efhelejebÛeer DeçegYe ÚeÙee efvelÙe jenles.
keâe}mehe& oes<e heCe efhele=oes<eeÛee Øekeâej Deens. JeÙeeÛÙee 24 Je<ee&veblej keâe}mehe& oes<e jenle veener. keâener
meceepeele efkebâJe Oecee&le keâe}mehe& oes<e ceevele veenerle.
lÙee kegâšgyeeble efvelÙe keâener og;Ke, DemJemLelee jenles.

keâeÙe&keâejCe YeeJe mecepele veener.

lÙeecegUs Keghe osJe-osJe, ieb[esoesjs keâ®vener heefjCeece efomele veener. lesJne F&çJejeJejer} ßeæs}ener le[e
peeÙe}e meg®Jeele nesles Je les kegâšgbye og;Keeves Je efvejeçesves DeefOekeâ KeÛeles Je cegU keâejCeeÛee çeesOe-yeesOe
}eiele veener.
6

hesÇleelces ns Demegj Ùeesefvemeceeve Demeleele. meJe&meeceevÙe efvelÙe F&çJejer Gheemevesves (3 DeOÙeeÙe Je

11ceeUer, efvelÙe oçe&ve, SKeeÅee Deejleer}e keâOeerkeâOeer GheefmLele jenCes, mesJee
kesâuÙeemeejKes oeKeJeCes Jeiewjs Jeiewjs), efhelejebÛee $eeme keâceer Pee}e Demes Jeeš}s lejer lÙeeÛes
hetCe& efvece&t}ve nesle veener. heCe efvelÙe F&çJejer GheemevesÛee heâÙeoe Demee keâer Yekeäleeme
efhele=oes<e keâmee efveJeejCe keâjeJee, De[ÛeCeeRbÛes efvejmeve keâmes keâjeJes, Ùee yeö} DeØelÙe#e
ceeie&oçe&ve efceUles. keâejCe efveoeve meg®Jeeleer}e lejer F&çJejer çeefkeälehes#ee Ùee Demegjer çeefkeäle peemle
ye}Jeeve "jleele. DeKeb[ Gheemevesves çesJešer F&çJejer çeefkeäleÛeeÛe çeeçJele efJepeÙe neslees.
F&çJejer ‘‘keâce&heâ}‘‘ efveÙeceeØeceeCes, Øesleelcesner vejkeâ DeLeJee meodieleerÛes Yeesie Yeesiele Demeleele. ‘‘F&çJejer
keâce&heâ} çeefkeäle‘‘ ØelÙeskeâ JesUer keâce&heâ} efveÙeceele nmle#eshe keâjle veener. heCe SKeeÅee JesUsme cenejepe
SKeeÅee mesJeskeâ-ÙeeÛes SKeeos cenlJeeÛes keâece keâjleer}ner, heCe ns Ie[}s les DeheJeeoevesÛe.
pej F&çJej mJele: kesâ}s}s efveÙece mJele: vesnceer cees[t }eie}e lej Ùee me=°erÛee KesUÛe Leebyes}. Deefle
DeheJeeoeves Yekeäle hetCe& çejCeeiele PeeuÙeeJej F&çJejer keâ®Cesletve Demes keâce&heâ} efveÙece cees[ues peeT
çekeâleele. Deieoer hetCe& 42 efhe{Ÿeener oes<ecegkeäle nesTve meodieleerme peeT çekeâleele.

peWJne Iejele çeebefleÛes JeeleeJejCe vemeles Je efhelejebÛee DeçegYe ØeYeeJe Keghe Demelees leWJne
efhele=oes<e efveJeejCÙeekeâjerlee mebkeâuheÙegkeäle Deveg‰eves , heejeÙeCes, pehe, oeve, vewefceefòekeâ
ßeeæs DeeheCe Ie[Jetve DeeCet çekeâle veenerle, Deieoer meecetefnkeâ mesJeslener yemeg çekeâle veenerle.
1) Deehe}er De[}s}er meJe& keâeces nesCÙeekeâjerlee ‘‘efhelejebÛes DeeefçeJee&o Je lÙeebÛes veenjkeâle ØeceeCehe$e‘‘
DelÙeble DeeJeçÙekeâ Demeles.
2) mekeâece ßeeOoeÉejs DeeheuÙee peJeU Deme}s}s hegCÙe DeeheuÙee}e lÙeebvee oeve keâjlee Ùesles.Je nsÛe
hegCÙe efceUJeCÙee keâjerlee mJeeceeRÛeer mesJee keâjeJeer }eieles.
3) DeeheCe oeve kesâ}suÙee hegbCÙeeÛÙee peesjeJej lÙeebvee meodieleer efceUgve lÙeebÛee efhelej }eskeâele ØeJesçe
nesJet çekeâlees.
4) meodieleerme peeleevee lÙeebÛÙee ceveeÛeer leÙeejer Demees Jee vemees, lÙeebvee DeeheCeeme DeeefçeJee&o osCes
Yeeie Demeles.
5) Deçee meJe& efhelejebÛÙee cegkeäleer keâefjlee,‘‘hegCÙeeÛee mebÛeefÙele mee"e‘‘ ne DeefleçeÙe Yejhetj cees"Ùee
ØeceeCeele ceveg<Ùe ØeeCÙeekeâ[s DemeCes DeefleçeÙe DeeJeçÙekeâ Deens.
7

6) pej DeeheuÙeekeâ[s keâener DeIeesj efhelejebvee meodieleer efceUJetve osCÙeemee"er lesJe{e

hegCÙemee"e vemes} lejer mekeâece ßeeæeÉejs ØeKej efhele=oes<eeÛeer YeÙeevekeâlee keâceer
nesles.
mekeâece ßeeæs keâ®ve ØeKej efhele=oes<eeÛeer YeÙeevekeâlee keâceer keâjCes ne meJe&ßes‰ Je çeerIeÇlece GheeÙe Deens. ns
meJe& PeeuÙeeveblej DeKeb[ pehe, nJeve, heejeÙeCes, vewceefòekeâ ßeeæ, meecetefnkeâ mesJesle Yeeie FlÙeeoer ceeiee&ves
efhele=oes<e hetCe&le: efveJeejCe keâjlee Ùeslees.

JesieJesieUÙee keâejCeecegUs 90 škeäkesâ hes#eener peemle kegâšgbye keâceer DeefOekeâ ØeceeCeele

efhele=yeeOesves heeref[le Deensle.
efhelejebÛes DeeefçeJee&o efceUeuÙeeveblej JebçepeebÛeer YejYeješ meg® nesles neb kesâJeU çeem_eeOeej vemetve npeejes
mesJeskeâ-ÙeebÛes melÙe DevegYeJe Deensle.
cnCetveÛe Demes cnCeleele keâer ßeercebleerle pevcee}e ÙesCÙeehes#ee pÙee Ieje}e hegCÙeJeeve efhelejebÛes
DeeefçeJee&o Deensle, Deçee IejeCÙeele pevcee}e ÙesCes cenled YeeiÙeeÛes Je hejce megKeçebeleerÛes Demeles.
lesJne efhele=oes<e neb efJe<eÙe yejeÛe iegbleeiegbleerÛee Je ienve Deens.

ceie DeeheCeeme Deveskeâ Je<eeËveer ef$eefheb[er, veejeÙeCeveeieyeUer ner mekeâece ßeeæs keâjeÙe}e
meebefiele}er lej lÙeemee"er JeeoefJeJeeo-çebkeâe keâçeemee"er ?
melÙe ns Deens keâer efhelejebÛÙee ke=âheeØeehleerÛes Je F&çJejeÛÙee ke=âheeØeehleerÛes ceeie& efYeVe Deensle.
Ùee meJe& keâejCebecegUs Yeer<ceeÛeeÙeeËveer Oece&jepeeme mhe°heCes meebefiele}s Deens keâer, ‘‘efhele=keâeÙe&
ns osJekeâeÙee&hes#ee ßes‰ Deens.‘‘
meJe& meeceevÙe efhelejebvee, DeIeesj efhelejebvee, ØesleelcÙeebvee heg{s peeCÙeemee"er, meodieleermee"er ceb$eÛeeJeer
lÙeebÛÙee Fn}eskeâerÛÙee Jebçepeekeâ[s cnCepes DeeheuÙeekeâ[s Demeles
cnCetve Skeâoe keâeÙe&›eâce Iesle}e keâer efJeOeer leele[erves keâjCes DeeJeçÙekeâ Deens. lÙeecegUs YeeJeer DeeefLe&keâ Je
keâeUeÛeener DeheJÙeÙe lemesÛe YeeJeer mebkeâšsner šUt çekeâleele.

ØeKej efhele=oes<eeÛee ceeCegme menpeemenpeer veejeÙeCe veeieye}er keâjCÙeeme leÙeej nesle veener.
8

lÙee}e Kethe Øekeâejs mecepeeJetve meebietve efJeveJeCÙee keâjeJÙee }eieleele. lÙeeletve lees leÙeej Pee}e lej lÙee}e
Deveskeâ efJeIves Ùee efJeefOemee"er peeCÙeeÛÙee efveÙeespeveele Ùesleele. keâejCe lÙeebÛes efhelej Keghe Je<e& vejkeâJeeme
Yeesietve efÛe[}s}s Demeleele. lÙeebÛÙee ef"keâeCeer ØeKej meg[deÛeer Je ›eâesOeeÛeer YeeJevee Demeles.
NNB efJeefOeveblej lÙee ØesleelcÙeebvee meodieleerme peelesJesUer keâlÙee&me Deeefçe&Jeeo osCes Yeeie Demeles.
Ùeeyeeyele lemes keâjCÙeeme lÙeebÛÙee ceveeÛeer leÙeejer vemeles.
lesJne Deçee ceeCemeebvee meJe& Øekeâejs ØeÙelve keâ®ve Ùee efJeefOemee"er leÙeej keâ™ve hee"efJeCes
ÙeesiÙe "jles.

ßeer mJeeceer meceLe& mesJee keâeÙee&le ceeie&oçe&veemee"er JÙeefkeäle yengleebçe Flej meJe& ØekeâejÛes
lees[ies Gheemevee keâ™ve efvejeçe PeeuÙeeJej Je JÙeJeneefjkeâ °Ÿee meJe& yeepetbveer keâesb[er
PeeuÙeeJej Ùesleele, Demee DevegYeJe Deens.
pÙee ØeceeCeele efhele=oes<eeÛee heefjnej Pee}e Demes} lÙee ØeceeCeele ceeveefmekeâ mJeemLÙe}eYe Je
DeelceefJeçJeeme Øeehleer }eie}erÛe }eYeles. Deieoer ÛeesJeerme leemeeleÛe ceeveefmekeâ DeJemLesle çegYekeâejkeâ heâjkeâ
he[lees. F&çJej mesJee, Gheemevee keâjeÙe}e Glmeen Je Skeâe«elee }eYeles.

mebhetCe& heâ}emee"er meemej yejesyej ne efJeefOe helveerÛÙee nÙeele ceensjkeâ[er} JÙeefkeälekeâ[tve

keâ™ve IÙeeJee. lÙeecegUs helveerÛes ceens™ve DeeCe}s}e efhele=oes<e efveJeejCe nesF&}.

efhele= oes<eeÛeer }#eCes

ØeKej efhele= oes<eecegUs jespe ogheejer keâeJeUs Iejemeceesj keâeJe keâeJe keâ®ve peeleele. lÙee kegâšgbyeele efvelÙe keâener
G}šsÛe Ie[le jenles. çespeeNÙeebçeer,veelÙeeieeslÙeebçeer mebyebOe DekeâejCe ogjeJeleele. kegâšgbyeeleer} pes‰
JÙekeäleer}e DekeâejCe [eskesâogKeer, YeÙe«emle Je Goeme nesCes, ÜoÙeele keâener JesUe DekeâejCe Oe[Oe[ nesCes,
je$eer Peeshe De[erÛe leerve heÙeËle ve }eieCes, }eie}er lej Skeâe Skeâer o[heuÙee meejKes nesJetve oÛeketâve peeies
nesCes, veblej }Jekeâj Peeshe ve }eieCes, mJehveebveer IesjCes, keâener JesUe ce=le JÙekeäleer mJehveele ÙesJetve peeie ÙesCes
Demes Øekeâej Ie[leele. mebleleerme megKe }eYele veener. mebleleerÛes DeejesiÙe, efçe#eCe Ùee yeeyele De[ÛeCeer
efvecee&Ce nesleele, efJemcejCeecegUs ceg}ebÛeer DeYÙeemeele Øeieleer ceboeJeles, ceg}s keâener JesUe nskeâš efJeefÛe$e Jeeietve
kegâmebieleerle peeCÙeeÛeer çekeäÙelee jenles. keâener JesUe Iejeleer} keâesCeer hejeieboe nesles, keâener kegâšgbyeele
heg$emebleleer nesle veener.ieYe&heele nesCes - Pee}erÛe lej leer ve peieCes- Dekeâe}er ce=lÙeg nesCes - heâkeäle ceg}erÛe
9

nesCes. keâener JesUe Jes[mej - Dehebie-ceboyegOoerÛeer mebleleer pevceeme ÙesCes, mebleleerÛes DeYÙeemeele }#e Skeâe«e ve
nesCes, mebleleerÛÙee efJeJeenele Devehesef#ele De[LeUs ÙesCes, mebleleerÛee efJe}byeeves efJeJeen nesCes, ceg}er heUgve peeCes,
ceg}erves keâefve° peeleerçeer DeblejpeeleerÙe efJeJeen keâjCes, le®Ce ceg}eRvee efJe}byeeves ceeefmekeâ heeUer ÙesCes,
ceeefmekeâ heeUer DelÙeble DeefveÙeceerle efkebâJee cegUerÛe ve ÙesCes, Iejele efvelÙe çegu}keâ keâejCeeJe®ve Yeeb[Ce-
JeeoefJeJeeo nesCes, Yeeb[CÙeele pesJeCÙeeÛes leeš yeepet}e meejCes, jespe Iejele efÛe[efÛe[ - DemJemLelee -
Goeefmevelee jenCes,çesleer GlheVeele DekeâejCe Ieš, veeskeâjer JÙeJemeeÙeele Keesšs DeeU ÙesCes, OebÅeele efoJeeUs
JeepeCes, YeÙeevekeâ DeeefLe&keâ leesšs, keâpe&yeepeejerheCee, DeeefLe&keâ ÛeCeÛeCe , DekeâejCe helveerÛee lÙeeie, ÙeesiÙe
ØeÙelve keâ®vener DeheÙeçe, kegâšgbyeele [e@keäšj}e efveoeve ve nesCeejs çeeefjjerkeâ Je ceeveefmekeâ Deepeej efvelÙe,
Iejele keâjCeer- Yeeveeceleer- efheçeeÛÛe yeeOee ÙeebÛee $eeme, Iejele keâçeeleÛe yejkeâle vemeCes - hegjJe"e ve
he[Ces, iees"Ÿeeleer} peveeJejebÛee Dekeâmceele ce=lÙeg, Iejeleer} pes‰ JÙekeäleerÛee mJeYeeJe efÛe[efÛe[e - veemleerkeâ
Deiej JÙemeveeOeerve nesCes, kegâšgbyeele Oeeefce&keâ efJeOeerÛee }eshe nesCes, veweflekeâ DeOe:heleve Ie[Ces, Iejeleer}
SKeeÅee JÙekeäleerÛÙee Debieele ØesleelcÙeeÛee Deiej keâefve‰ owJeleebÛee mebÛeej ÙesCes FlÙeeoer Øekeâej Ie[leele.
Lees[keäÙeele IejeÛeer keâUeÛe efveIetve peeTve Skeâ yeespee JeešeÙe}e }eielees.

mJehve Je efhele=oes<e ÙeebÛee mebyebOe

ØeKej efhele=oes<eeves -Jebçe oes<eeves - veeieoes<eeves Deveskeâ DeçegYe çeehe megÛekeâ mJehves he[leele. veoer-
le}eJe- efJenerj ÙeebÛes heeCeer efomeCes, heeCÙeele yeg[leebvee YeÙe«emle DeJemLesle mJele:me heenCes, heeCÙeele
veeJesletve kegâ"s YeÙeevekeâ ef"keâeCeer peeleesÙe Demes mJele:me heenCes, Yeeb[Ce efomeCes, Yeeb[Ceele DeeheCe Yeeie
Iesle}s}e efomeCes, efJeOeJee Deiej meOeJee efomeCes, ce=le veelesJeeF&keâ efomeCes, ce=leeÛes mebmkeâej keâeÙe&, }ekeâ[s-
ieesJeNÙee efomeCes, Keghe De[ÛeCeerletve Kees} ojerÛÙee Jej [eWiejeJej Ûe{leebvee YeÙe«emle DeJemLesle mJele:me
heenCes, Iej keâesmeUleebvee heenCes, Pee[e}e heâUs efomeCes, veeie efomeCes, veeiee}e ceejCes, veeieeÛes legkeâ[s
Pee}s}s heenCes, je$eer Iejele kegâCeer DeÂ<Ùe çekeäleer JeeJejle Deens Demee Yeeme nesCes, YeeJeer peerJevee efJe<eÙeer
efvejeçee Je YeÙeevekeâ efÛeblee JeešCes, DeelcenlÙesÛee efJeÛeej ceveele ÙesCes.
mJehveele heeCeer, hebkeäleerle pesJeCe, veeie (keâeUe, heeb{je, Ûee@keâ}sšer); efJeOeJee, Øesle, [ebsiej,
Deekeâeçeele G[Ces, kegbâ[}erle keWâõmLeeveer jent kesâlet DemeCes, ns ØeKej efhele=oes<eeÛes }#eCe peeCeeJes.

''ogce&jCe''
10

Jejleer keâener ef"keâeCee ogce&jCe cnbš}s Deens. ÙeeÛee DeLe& ceeieer} efkebâJee Ùee efhe{erleer} ce=lÙeg
heeCÙeele yeg[gve - mehe& obçeeves- DeheIeeleeves- DeelcenlÙesves - KegveecegUs-osçeeblejer-Sve lee®CÙeele - Dekeâmceele
- efJepesÛÙee OekeäkeäÙeeves - Deiveerle peUtve- nlÙeejeves- ieUe oeyetve- Ieçeele Ieeme De[keâJetve- JÙemeveeOeervelesle
- yeeOesves - #eÙe jesieeves -ke@âvmejves - DeOeeËieJeeÙegves- kegâCÙee meppeveeÛee leUleUeš IesJetve-yee}nlÙee Ie[tve-
ŒeernlÙee Ie[tve - ieesnlÙee Ie[tve- Øesleef›eâÙee oçeeble meefheb[ ve nesCes F. Deveskeâ keâejCeebcegUs Øesleelcee Øesle
Ùeesveerle De[ketâve he[lees Je vejkeâ Ùeelevee Yeesielees Je veblej meodieleermee"er Jebçepeebvee $eeme oslees. Lees[keäÙeele
mebmeejerkeâ Deemekeäleer, F&<ee&, És<e, celmej Je ogce&jCe ÙeecegUs peerJe Øesle Ùeesveerle De[kegâve he[lees.
pevce}ive Deiej jeçeer kegbâ[}erle, hebÛeceele Deiej veJeceeble kesâlet, De°ceele Deiej Éeoçeeble ieg™
Deiej efhe[erle jefJe Deiej Ûebõ ns Øekeâeçeerle «en. kegbâ[leer} jefJe kesâletves heeref[le, ieg® jengves efhe[erle F.
}#eCes efhele=oes<e oçe&efJeleele.
neleeJej çeg›eâeJejer} cebieU js<eebvee ÚsoCee-Ùee Kees} Dee[JÙee js<ee, ieg™Jej Skeâ Deiej Deveskeâ
Ûeewkeâesve ns efhele=oes<eoçe&keâ Demeleele.ØeKej efhele=oes<eecegUs Ûesnje Deveekeâ<e&keâ neslees.[esUÙeebÛee Kee}er} Yeeie
Je Kee}er} Dees" efvemlespe Deiej keâeUmej nesleele.
DeceeJemÙes}e Skeâ efoJeme Deieesoj efkesâJee Skeâ efoJeme veblej Deeiesceeies jenlÙee Iejer Skeâ ØekeâejÛeer
ngjntj, Goemeervelee, DemJemLelee peeCeJeles.

IejÛÙeeIejer keâjeJeÙeeÛeer ßeeOos

‘‘ßeeæeÛÙee JesUer cnCeeJeÙeeÛee mebmke=âle ceb$eeÛee YeeJeeLe&‘‘
‘‘legcner Ùee Ssefnkeâ peieekeâ[s }#e ve "sJelee heg{er} ceeiee&keâ[s }#e Åee. Ùee }eskeâerÛee legceÛee mebyebOe legš}e
Deens. legcner Ùee peieeÛeer Jeemevee mees[tve oÙeeJeer. legceÛÙee ßesÙe Je cees#e Ùeemee"er legcne}e Deecner mcejCe
osle Deenesle.‘‘
lÙeecegUs meceb$e efJeefOeJele ßeeæs Ùeebveer lÙee ØesleelcÙeebvee ieleer efceUtve les efhelej}eskeâele ØeJesçe efceUJetve
meodieleer heeJet çekeâleele Je ÙeLeekeâeU hegvepe&vcener IesT çekeâleele.
efhele=he#eele efhelejebÛee efveJeeme heg$eeÛÙee Iejer Demelees.he.heg.ieg®ceeT}er Demes meebieleele keâer, efhele= he#eele
$Ùebyekeâ efkebâJee ceele= ieÙee ÙesLeer} mekeâece ßeeOo keâ® veÙesle.
11

IejÛes ßeeOoefJeOeer mJele;Ûe keâjeJeÙeeÛes Demeleele. meg®Jeeleerme ceb$eesÛÛeejemee"er yeÇeÿeCee}e yees}eJe}b lejer
Ûee}s}.

veejeÙeCe veeieyeUer efJeOeer keâesCeer, keâes"s, keWâJne DeeefCe

keâesCeemee"er keâjeJee.?
veejeÙeCeveeieye}er ne keâecÙe ßeeæ efJeOeer heâkeäle ßeer #es$e $ÙebcyekesâçJejerÛe heâ}Øeo neslees.
ne efJeOeer efJeJeeefnleebvee Je DeefJeJeeefnleebvee keâjlee Ùeslees.
iejesojheCeele heeÛeJÙee ceefnvÙeeheÙeËle keâjlee Ùeslees.
DeeF& Je[er} nÙeele Demeleebvee keâjlee Ùeslees.
De[ÛeCeeRÛÙee JesUer 8-9 Je<eeËÛes ceg}ekeâ[tvener keâ™ve Ieslee Ùeslees.
kegâšgbyeeleer} ce=lÙeveblej Deiej efJeJeen, cegbpe Deçee çegYe keâeÙee&veblej Skeâ Je<e& ne efJeOeer keâjeÙeÛee vemelees.
heCe iebYeerj Øemebieele lees mebJelmej Deiej DeÙeve yeo}uÙeemener keâjlee Ùeslees.
hebÛeceneÙe%e, efnjCÙeoeve, efleLe&ßeeOo, ÛešßeeOo, YejCeerßeeOo, veeboerßeeOo, ceeleecenßeeOo ef$eheeR[er,
meheeR[ ßeeOo, Skeâeeföš ßeeOo :- ÛeewLÙee efhe{er}e meglekeâ legšles. efJešeU, DeçeewÛe, meglekeâ, Je=Ooer
(yeeUebleerve) keâe}eJeOeer mebheuÙeeJej ßeeOo keâjeJes. efleLeer ÛelegLeea Je Skeâeoçeerme ßeeOo DeeuÙeeme keâesj[e
efmeOee ÅeeJee. Je lÙeeveblej çegOoefoveer ßeeOo efJeOeer keâjeJee. ceemeerkeâ ßeeOo PeeuÙeeJej mee[s DekeâejeJÙee
ceefnvÙeele Je<e&ßeeOo keâjeJes.
$ÙebyekesâçJej, ceele=ieÙee, efhele=ieÙee, yeõerkesâoej, heg<keâj leerLe&, yeÇÿekeâhee} ÙesLes ßeeOo efJeOeer kesâ}s peeleele.
yeÇÿeÛeejer, $e+<eer, efvemebleeve, }neve JeÙeele cejCe, nlÙee, ieYe&heele, ÙeebÛes megOoe ßeeOo lÙee lÙee
veelÙeeleer} JÙekeäleeRveer efkebâJee efçe<Ùeebveer lÙee lÙee efleLeerme ßeeOo efJeOeer keâjeJee.
njJe}s}er JÙekeäleer Je ce=le çejerj ve meehe[uÙeeme 12 Je<eeËveer ßeeOo efJeOeer keâjeJee.

cene}Ùeeveblej megÙe& Je=efçÛekesâme peeF&heÙeËle keâesCelÙeener Skeâe efkebâJee Deveskeâ efleLeeRvee ßeeOo
keâjlee Ùesles.
12

ŒeerÛee çeehe meele efhe{Ÿee, heg¤<eeÛee çeehe leerve efhe{Ÿee Ûee}lees.

$ÙebyekesâçJej ÙesLes leerve efhe{ŸeeÛee, yeõerveeLe ÙesLes meele efhe{ŸeebÛee Je efhele=ieÙee ÙesLes 21 efhe{ŸeebÛee oes<e
peelees.
YeeJekeâerleer} megkeâleer JÙekeäleerÛes Je<e&ßeeOo PeeuÙeeJej veeieyeUer Je ceele=ieÙee efJeOeer keâjlee Ùeslees. pÙeebvee
veeieyeUer keâjlee Ùesle vemes} lÙeebveer veejeÙeCeyeUer efJeOeer keâjeJee.
mebleleer Øeehleermee"er hebÛeceer efleLeer}e veejeÙeCe veeieyeUer Je ceele=ieÙee efJeOeer keâjeJee.
helveerves ceens®ve DeeCe}suÙee efhele=oes<eeÛes efveJeejCe ceele=ieÙee (iegpejele) ÙesLeer} ßeeOoefJeOeerves nesles.
efhele=he#eele efhelejebÛee efveJeeme heg$eeÛÙee Iejer Demelees.(Ùee cegUs ]$bÙeyekesâçJej ÙesLes efkebâJee ceele=ieÙee
ÙesLes efhele=he#eele ßeeOo efJeOeer keâ® veÙes)
IejÛes ßeeOo efJeOeer mJele:Ûe keâjeJeÙeeÛes Demeleele. megjJeeleerme ceb$eesÛÛeejemee"er yeÇecnCee}e yees}eJe}s lejer
Ûee}s}.

efJeOeer veblej keâeÙe keâjeJes ?

ne efJeOeer hetCe& PeeuÙeeJej kegâ"uÙee osJeeme, leerLee&me ve peelee, kegâCÙee efce$ee - veelesJeeF&keâekeâ[s ve
Leebyelee, lÙeebÛes keâener ve Keelee (hejeVe ve Ieslee) mejU Iejer peeJegve IejÛesÛe pesJeeÙeÛes Demeles
lejÛe heâ}Øeehleer nesles veenerlej pÙeeÛÙeekeâ[s Devve«enCe kesâ}s peeF&} lÙee}e meJe& hegCÙe oeve
nesles.
efJeOeerveblej meele ceefnvÙeele meele heejeÙeCes ßeer ieg™Ûeefj$e, vewefceòeerkeâ ßeeæ efJeOeer, hebÛeceneÙe%e,
efnjCÙeoeve, metÙe&ceb$e Je 1 JesUe DeeefolÙe ÜoÙe keâjeJes keâejCe metÙeexheemevee efhele=oes<eeÛes efvejmeve
keâjles. mene ceefnvÙeele meJJee }eKe ieeÙe$eer Skeâ ØeCeJe, meJJee }eKe cenece=lÙebpeÙe Skeâ ØeCeJe, 12
}eKe ßeer mJeeceer meceLe& pehe 10 škeäkesâ nJeveemen keâje. Skeâe Je<ee&le kesâbJnener ßeerceled YeeieJele, ßeer
mJeeceer meceLe& efvelÙe mesJee Je oesvner JesU efvelÙeeÛes pesJeCeeÛee vewJesÅe DeKeb[ Ûee}t DemeeJee. jespe Skeâ
ceeU nJeve çegæ legheeves ieeÙe$eer ceb$eeÛes keâjeJes.efkeâceeve Skeâ Je<e& lejer hejeVe Jepe& keâjeJes. Skeâe Je<ee&le
keWâJnener ßeerceled YeeieJele mehleen heejeÙeCe efJeOeerJele mebkeâuheeves Iejer keâjeJee. efhelejebÛÙee meCeeJeejebvee
oeve Oece&, meppeveebvee DeVeoeve, JeŒe oeve FlÙeeoer keâjeJes. ns meJe& pece}sÛe veener lej efkeâceeve 7
ieg®Ûeefj$eeÛeer heejeÙeCes Skeâ Je<ee&le keâjeJeerle.
13

(De) keâçeer efceUles efhelejebvee cegkeäleer DeLeJee meodieleer ?

veejeÙeCe veeieye}er Ùee efJeefOeÉJeejs DeeheCe DeeheuÙee peJeUer} hetCÙe efhelejebvee oeve keâ™ve lÙeebvee meodieefle
efceUJetve oslees.

’’Yejhetj hegCÙemee"e’’
pej DeeheuÙeekeâ[s hegCÙeeÛee mee"e Yejhetj Demes} lej meJe& efhelej hetCe&le: le=hle nesleer} heCe lesJne
DeeheuÙee peJeUÛee hegCÙemee"e keâoeefÛele mebhe}suee Demes} Je lees hegCÙemee"e keâeÙece "sJeCÙeemee"er Deiej
Jee{efJeCÙeemee"er DeeheuÙee}e Jejer} mesJee keâjeJeer }eies}.

‘‘efkeâjkeâesU hegCÙeemee"e‘‘
pej DeeheuÙeekeâ[s hegCÙeeÛee mee"e efkeâjkeâesU ØeceeCeele Demes} lej meJe& efhelej hetCe& le=hle nesJet çekeâle
veenerle.
Ùee efJeefOeÉejs cenejepe DeeheuÙee efhelejebvee lÙeebÛÙee meodieleerÛes DeeçJeemeve osleele Je efhele=oes<eeÛeer
YeÙeevekeâlee keâceer keâjleele.
efJeOeerngve DeeuÙeeveblej DeeheuÙee}e Deehe}s hegCÙe, Jejer} mesJesÉejs Jee{Jetve meJe& efhelejebvee le=hle keâjeJes
}eieles lÙeeÛe yejesyej mJele; hegCÙeeves ye}çee}er JneJes }eies}.
ØelÙeskeâ mesJeskeâ-Ùeeves ne efJeOeer 5 les 7 Je<ee&le Skeâoe lejer keâjeJee.

keâes"gve efceUles efhelejebÛÙee meodieleermee"er efkebâJee cegkeäleermee"er DeeJeçÙekeâ

Deme}s}s hegCÙe.?
1) mebkeâuheÙegkeäle Deveg‰eves, heejeÙeCes, pehe, mesJee keWâõeleer} DeejlÙee, GlmeJeele Yeeie IesCes,
he.heg.ieg®ceeT}eRveer JesUesJesUer meebefiele}suÙee efJeçes<e mesJesle Yeeie IesCes cnCepesÛe mesJee keWâõe Joejs
Iesle}uÙee meJe& meecegoeÙeerkeâ mesJesle Yeeie IesCes, «eece DeefYeÙeeveele Yeeie IesCes, DeeF& Je[er}eÛeer Yejhetj
mesJee keâjCes, lÙeebvee megKe osCes, DeeheuÙee heeçeer Deme}s}s Oeve pej DeeheCe meceepeeÛÙee mesJesmee"er
GheÙeesieele DeeCe}s lej Yejhetj hegCÙe mebÛeÙe nesJet çekeâlees. ¢ee hegCÙeeÛee Jeehej efhelejebvee oeve
14

keâjCÙeemee"er nesJet çekeâlees. Goe.iejpet }eskeâebvee DeVe JeŒe efveJeeje, Deew<eOeer hegjefJeCes, DeeOÙeeeflcekeâ
mLeUebÛÙee GYeejCeermee"er ceole keâjCes FlÙeeoer.
2) mJeeceeRvee meJee&le efØeÙe Deens ‘‘nÙeele Deme}suÙee DeeF&-Je[er}, Deepeesyee-Deepeer, ÙeebÛeer mesJee cnCepes
lÙeebvee Yejhetj megKe osCes.‘‘ Ùee mesJesJoejs pees hegCÙe mebÛeÙe neslees lÙee hegCÙe mebÛeÙeeÛee GheÙeesie mJeeceer
cenejepe ‘‘ Jej ies}suÙee ‘‘ efhelejebÛÙee meodieleermee"er , cegkeäleermee"er keâjleele.

GheeÙe efhele=oes<e cegkeäleermee"er

1) jespe hebÛeceneÙe%e
2) jespe mveeveeveblej efhelejebÛeer Gheemevee, efhele=mlegleer, efhele=megkeälehee" he"Ce, nJeve Je veblej osJe hegpee.
3) jespe megÙee&ÛÙee efJeefJeOe Gheemevee, ieeÙe$eer ceb$eeÛeer efkeâceeve Skeâ ceeU jespe.
4) efhelejebÛÙee meCeeJeejebvee oeve Oece& Je mesJee keWsâõele meebefiele}s peeCeejs efJeefJeOe GheeÙe.
5) efhelejebÛÙee efleLeer}e IejÛÙee Iejer keâjeJeÙeeÛeer vewefcelÙeerkeâ ßeeOos.
6) efJeefJeOe efleLe&#es$ee}e keâjeJeÙeeÛes efJeOeer.
7) veejeÙeCe veeieyeUer, ef$eefheb[er, ceele=ieÙee ÙesLeer} keâecÙe ßeeOos.
8) efhebheUeÛÙee Pee[eÛes Je=#eejesheCe.
9) ßeerceo YeeieJele «ebLeeÛeer heejeÙeCes. lemesÛe ieg®Ûeefj$es , veJeveeLe heejeÙeCesner meebieerle}er peeleele.
10) efhebheUeÛÙee Pee[eÛeer 41 efoJemeeÛeer mesJee.
11) DeeceeJemÙeÛÙee efJeefJeOe mesJee (De) JeenlÙee heeCÙeele keâesUmee JeenCes. (ye) ‘‘ ceOJe meesceemÙee
efOevee ceoeÙe Øelvees--- ‘‘ ¢ee ceb$eeÛee Jeehej keâ®ve efhelejebvee vewJeÅe oeKeJeCes.
12) efhele=Œees$e, efhele=megkeäle, yee¢eçeebleer megkeäle, JeemlegÛÙee vew$e+lÙe efoçesme, oef#eCeskeâ[s leeW[ keâ®ve
JeeÛeeJes. efkebâJee yee¢eçeebleer megkeäleeÛes keâeUsleerU Je legheeves nJeve keâjeJes. nJeve keâjleebvee mJeOe: cnCeeJes
mJeene cnCet veÙes.

. ieeÙe$eer ceb$eeJoejs efhele= oes<e efveJeejCe

DeeheuÙee mesJee ceeiee&le efhele=oes<e Je hetJe&keâce&oes<e efveJeejCeemee"er kegâšgbyeeme 6 ceefnves les 1 Je<ee&le 6 }#e
ieeÙe$eer Je 12 }#e ßeer mJeeceer meceLe& ceb$e pehe meebieerle}e peelees. ßeer mJeeceer meceLe& ceb$e peheeves ieeÙe$eer
15

meeOevee megjef#eleheCes heej he[les. veejeÙeCe veeieyeUer hes#eener ÙeeÛeer heâUs Gòece efceUleele. heCe megjJeeleerme
ØeKej oes<eecegUs lÙee kegâšgbyeeJej Je IejeJej ie[o DeçegYe ÚeÙesÛes DeeJejCe DemeuÙeecegUs kegâšgbye meomÙeebÛeer
peheeÛes keâeÙe&›eâceele Skeâe«elee nesle veener. efoIe& keâeU peheeme yemeCes çekeäÙe nesle veener Je DeçegYe çekeäleerner
peheele Deveskeâ De[LeUs efvecee&Ce keâjleele. cnCetve ØeLece veejeÙeCe veeieyeUer ne efJeOeer meebieerle}e peelees.
lÙeecegUs kegâšgbyeeJejer} ie[o DeçegYe ÚeÙesÛes DeeJejCe meewcÙe nesJetve, kegâšgbyeele pehe keâeÙe&›eâce keâjCÙeele
Glmeen efvecee&Ce neslees.
IejeCÙeeÛÙee hetJe& oes<eebÛee Je JÙekeäleeriele kegâkeâcee&ÛÙee oes<eebÛee heefjnej ns ieeÙe$eermeeOevesÛes ›eâceebkeâ
1 Ûes heâU Deens. keâejCe lÙee efçeJeeÙe meeOekeâ DeOÙeelce ceeiee&Jej heg{s JeešÛee} keâ® çekeâle veener.
DeefOekeâ ceeefnleermee"er keWâõele Øeçveesòej keâlÙee&keâ[s mebheke&â meeOeeJee

heâ}ßegleer
(De) meeceevÙe heâ}ßegleer
1) çe$egbÛee $eeme keâceer neslees Je lÙeebÛee $eeme mebheefJeCÙeeÛes ceeie& meehe[leele.
2) yeensj yeeOee Deiej DeÂçÙe çekeäleeRÛee $eeme keâceer neslees Je lÙeebÛee $eeme mebheefJeCÙeeÛes ceeie&
meehe[leele.
3) veelÙeeieeslÙeebÛes mebyebOe megOeejleele.
4) Deeblej peeleerÙe efJeJeen šUleele.
5) Iejeleer} veeefmlekeâ JeeleeJejCe yeo}tve Deeefmlekeâ JeeleeJejCe efvecee&Ce nesles.
6) ceebmeenejeÛeer Dees{ veenerçeer nesles.
7) meceepeeleer} mLeeve mevceeveeÛes jenles.
8) Iejele Je IejeJej Deme}s}er ØesleelcÙeeÛeer ÚeÙee-oyeeJe veenermee neslees.
9) ceg}ebÛÙee yeeyeleerle Deveskeâ Øekeâejs çegYe Iešvee Ie[leele.
10) pÙeebvee heg$emebleleer nesle veener lÙeebvee leer nesJet çekeâles.
11) ceg}ebÛes DeeÙeg<Ùeceeve Je DeejesiÙe megOeejles Je efçe#eCeele Øeieleer nesles.
12) Je<e& JeeÙee peeCÙeeÛes Øemebie Ùesle veenerle.
13) lesJe{Ùeele DeYÙeemeele 15 škeäkesâ heÙeËle peemle iegCe he[t çekeâleele.
16

14) Dehesef#ele ÛeebieuÙee keâesme&}e ØeJesçe efceUCes megueYe peeles.

15) ØeKej efhele=oes<eeves efvelÙe Deepeejer, Dehebie Deçeer ceg}s pevcee}e Ùesleele ns šUles.

(ye) Oeboe-veeskeâjer- JÙeJemeeÙe- çesleer

pÙee DehelÙeebÛÙee yeeyeleerle veeskeâjeRÛÙee mecemÙee Demeleer} lÙeebveener ÙeesiÙe veeskeâjerÛee ceeie& meehe[lees.
lÙeebÛee Oeboe Demeumeeme lÙeebÛÙee OebÅeeleer} De[ÛeCeer efveJeejCe nesJetve Øeieleer nesles. Iejele yejkeâle, hegjJe"e
jenlees. keâpe&hesâ[erÛes ceeie& Ghe}yOe nesleele Je ÙeLeeJekeâeçe $e+Cecegkeälelee nesles.
OebÅeele DeeefLe&keâ°Ùee Øeieleerçeer} Iešvee Ie[tve, ÙeesiÙe ceeie& meehe[tve, ÙeesiÙe efveCe&Ùe Iesle}s peeleele.
çesleerÛes GlheVe peemle neleer he[les. veeskeâjer JÙeJemeeÙeele keâener JesUe pees yee@meÛee Je menkeâejer keâce&Ûee-ÙeebÛee
$eeme Demelees lees Skeâoce keâceer neslees Deiej hetCe& veeefnmeener neslees, Deiej leçeer heefjefmLeleer yeo}er F.odJeejs
efvecee&Ce nesles. De[ÛeCeerÛÙee ef"keâeCeer Pee}s}er yeo}er menpe ØeÙelveevesner meesF&mkeâj ef"keâeCeer nesJet çekeâles.
De[}s}er ye{leerner ceeieea }eieles Je veewkeâjerle "hekeâe ÙesCÙeeÛes Øemebie šUt çekeâleele. efve}byeerle keâce&Ûee-
Ùee}ener hegvne veewkeâjerJej ™pet nesCÙeeÛes ceeie& Ghe}yOe nesJet çekeâleele. SketâCe GojefveJee&neÛÙee meeOeve
mebheoslener meg}Yelee Je cegye}keâlee efvecee&Ce nesles.

(keâ) ‘‘ceeveefmekeâ Je çeejerefjkeâ Deepeeje ceOÙes NNB kesâuÙeeveblej nesCeejs heâeÙeos‘‘

1) ceeCemee}e nesCee-Ùee Deepeejeb hewkeâer Deboepes 80 škeäkesâ Deepeej efhele=oes<eecegUs nesleele.
çeejerefjkeâ Deepeej lemes 20 škeäkesâ ojcÙeeveÛe Demeleele. lesJne ns Deepeejner šUleele.
2) [e@keäšjebvee efveoeve ve nesCeejs Deiej keâeÙeceÛes ceeies }eie}s}s Deepeej keâceer nesleele Je keâe}eblejeves
hetCe&le; veenermes nesleele (Deew<eOes IesTve Je mesJee keâ™ve)
3) Devee"eÙeer Je efvelÙe Deepeej heCeele nesCeeje KeÛe& šUtve DeeefLe&keâ yeepet megOeejles.
4) ieYe&heeleeÛes Øemebie šUleele.
5) ceg}eRÛÙee ceeefmekeâ heeefUleer} DeefveÙeefcelelee peeJetve efveÙeefceleheCee Ùeslees.
6) kegâšgbyeeleer} JÙemeveeOeerve JÙekeäleeRves JÙemeve keâceer nesles Je JÙemeve hetCe&heCes megšCÙeeÛeer ceeveefmekeâlee
cenejepe efvecee&Ce keâjleele.
7) kegâšbyeeleer} JÙekeäleeRÛee leeheš Je nskeâš mJeYeeJe keâceer neslees Deiej heg{s DeeCeKeer ‘‘mesJeekeâeÙe&›eâce‘‘
keâ™ve hetCe&heCes veeefnmeener neslees.
8) je$eer çeeble Peeshe }eieles.
17

9) YeÙeevekeâ mJehveebÛee $eeme veenermee neslees.

10) jenlÙee Iejer ceeveefmekeâ çeeblelee }eYeles.
11) Dekeâe} ce=lÙeg šUleele.
12) ceg}s Iejeletve heUtve peeCÙeeÛes Øemebie šUleele.
13) kegâšgbyeeleer} mebyebefOele JÙeefkeälebÛeer DeelcenlÙee ØeJe=leer veenerçeer nesles.
14) mebmeejeleer} heeflehelveerÛes JeeoefJeJeeo, celeYeso SkeâoceÛe keâceer nesleele.
15) kegâšgbyeele SketâCe meecebpemÙeeÛes JeeleeJejCe efvecee&Ce nessles.
16) cenejepeebÛeer mesJee Je ÙeesiÙe keâce& ns oesvner meceeblej Ûee}}s lej Ùeçe otj veener.keâejCe keâer
cenejepeebÛÙee mesJesceOÙes ‘‘keâce&oeefÙeveer ‘‘ veeJeeÛeer çekeäleer "me"metve Yej}s}er Deens.
''pejer SKeeoe mesJeskeâjer efveÙeceyeenÙe keâeceeceOÙes JÙemle Demes} hejblet cenejepeebÛeer
‘‘efJeçes<e keâeceemee"er Iesle}s}er efJeçes<e mesJee ‘‘ DelÙeble efve‰sves keâjle Demes} lej cenejepe
lÙeeÛes keâece keâjleeleÛe lÙeeefçeJeeÙe lÙee}e efveÙeceyeenÙe keâeceeheemetve hejeJe=òener keâjleele.''

([) efJeJeen DeeefCe efhele=oes<e

1) ceg}eceg}eRÛÙee efJeJeeneleer} De[ÛeCeer otj nesGâve efJeJeen pecetve efveefJe&Ive heej he[leele.
2) keâejCe efJeJeeneÛes yeeyeleerle ‘‘ØeKej efhele=oes<e‘‘ ne ØeLece De[LeUe efhelejebÛee Je veblej
kegâ}osJeerÛee jenlees.
3) efhele=oes<e efveJeejCeeves efJeJeen Dehes#eshes#eener megmLeUer Je keâceer KeÛee&le nesJetve peelees.
4) SKeeoÙee mee}me, megboj, megefçeef#ele ceg}erÛes, ceeleeefhelÙeebÛeer DeeefLe&keâ megefJeOee Demegvener, Deešeskeâeš
ØeÙelveevesner }ive De[tve jenles. kegâ}osJeerÛeer Keghe mesJee keâ™vener ceeie& meehe[le veener. Deçee JesUer
cegKÙele: efhelejebÛee Deme}s}e oes<e veejeÙeCe veeieyeUerÉeje efvejmeve keâjleeÛe Dehes#eshes#eener
Gòece mLeU }eYetve ÙeesiÙe KeÛee&le oer[ oesve ceefnvÙeeÛÙee Deele efJeJeen neslees. meJe&meeceevÙe
ceg}eRÛesner DeeefLe&keâ De[ÛeCeer Demeleeveener Ùee efJeefOeveblej leelkeâeU efJeJeen nesleele.
ns Ùee ceeiee&leer} efvelÙeeÛes DevegYeJe Deensle.
5) ceg}beÛes yeeyeleerlener Demes Ie[t çekeâles. G}š ceg}beÛes yeeyele }ive pejer De[}s veener lejer
efhele=oes<eecegUs helveer DelÙeble oes<eer IejeCÙeeleer} Deiej Demebmke=âle, efJeke=âle ceveesJe=òeerÛeer Yesštve
mebmeejerkeâ peerJeve hetCe& GOJemle nesles Je }iesÛe Iešmheâesš ØekeâjCe efvecee&Ce nesles.
18

6) ØeKej efhele=oes<eecegUs veebolÙee ceg}er ceensjer ÙesTve keâeÙeceÛÙee he[leele.

7) efhele=oes<e efveJeejCÙeehetJeea DeÙeesiÙe ef"keâeCeer Pee}suÙee efJeJeeneÛes yeeyeleerlener Ùee efJeefOeveblej
Dehes#eerle Iešmheâesšner meg}Ye neslees.Deçee Øekeâejs Ùee efJeefOeves ceg}eceg}eRÛes JewJeeefnskeâ peerJeve megKeer
nesT çekeâles.
8) lebsJne DeçegYe Iešvee Ie[tve iesuÙeeJej lÙeeÛeer meeJejemeeJej keâjCÙeehes#ee meeJeOeevelee yeeUiegve
efhele=oes<eeÛes efveJeejCe keâjCes ns kesâbJnener çeneCeheCeeÛes Je }eYeoeÙekeâ "jles.

mecemÙeebÛes GiecemLeeve
meJe& mecemÙee Kee}er efo}suÙee Øekeâejeletve cegKÙelJes efvecee&Ce nesleele-
1) ØeejyOe
2) efhele= oes<e
3) kegâ}osJelee Je kegâ}owJele ÙeebÛeer ÙeesiÙe Øekeâejs mesJee ve PeeuÙeecegUs
efvecee&Ce nesCeejs oes<e
4) Jeemlet oes<e,
5) yeensjer} yeeOee
6) osJe- osJneje
7) ceeveJeer mJeYeeJe efJeke=âleer.
8. çeehe Je leUleUeš
19

1)ØeejyOe :-
1) kesâJeU ÛeebieuÙee mebieleerves meJe&meeceevÙe ØeejyOeeÛes Yeesie efJeJeskeâ peeie=le "sJetve šeUlee Ùesleele. Je lÙeeÛeer
leer›elee keâceer keâjlee Ùesles.
2) pehe, lehe, Deveg‰eve, heejeÙeCe, JesieJesieUÙee ØekeâejÛÙee keâecÙe mesJee Ùee Joejs leer›elee ØeejyOeeÛes
Yeesie keâceer keâjlee Ùesleele efkebâJee mebhetCe&heCes ve°ner keâjlee Ùesleele.

3) mesJeskeâjer pej melele mesJesceOÙes DelÙeble efve‰sves jeefn}e lej, kesâJeU DeeefCe kesâJeU eflemeNÙee Øekeâejele
cees[Ceejs meodieg® mJele:ÛÙee leekeâoerves DešU ØeejyOeele yeo} keâ®ve mJele: lÙee mesJeskeâNÙeeÛes veefJeve ØeejyOe
efvecee&Ce keâ® çekeâleele. (Deçee ØekeâejÛes meodieg® keâesCe Deensle. ns meg%e JeeÛekeâebveer DeesUKe}sÛe Demes}!)

2)ceeveJeer mJeYeeJe efJeke=âleer

yengleebçe mecemÙee Ùee ceeveJeeÛÙee mJeYeeJe efJeke=âleer cegUs efvecee&Ce Pee}suÙee Demeleele. ceeveJeeves ÙeesiÙe efJeÛeejeves,
leke&âçegOo efJeJeskeâeves Je %eeveÙegkeäle Deble:keâjCeeves Jeeie}s lej cegUele Deveskeâ ceeveJeer mecemÙee efvecee&Ce nesJet
çekeâCeej veenerle.
ceeveJeeÛee ÛegkeâerÛee JÙekeäleeriele Denbkeâej, ÛegkeâerÛee meeceeefpekeâ Denbkeâej, ÛegkeâerÛee Oeeceeakeâ Denbkeâej,
ÛegkeâerÛee OÙesÙeJeeo nerÛe keâejCes meJe& ceeveJeer mecemÙeebÛes cegU Deensle.

3)kegâ}osJelee Je kegâ}owJele ÙeebÛeer ÙeesiÙe Øekeâejs mesJee ve PeeuÙeecegUs

efvecee&Ce nesCeejs oes<e
1) DeeheCe Je<ee&letve Skeâoe lejer kegâ}osJelee Je kegâ}owJele ÙeebÛÙee cegU mLeeveer peeJetve ÙeesiÙe lees ceeve mevceeve
keâjeJee. :
2) kegâ}Oece& Je kegâ}eÛeej ÙeebÛes Iejeleer} meJeeËveer JÙeJeefmLeleheCes hee}ve keâjeJes.
3) ogiee& mehleçeleer Je ceunejer mehleçeleer Ûes ØelÙeskeâer 108 hee" Je<e&Yejele kegâšgbefyeÙeebveer efceUtve keâjeJes.
4) keWâõeleer} Øeçveesòej efJeYeeiee}e Yesš osJetve kegâ}osJelee Je kegâ}owJele ÙeebÛÙee efJe<eÙeer ÙeesiÙe leer Je DeefOekeâ
ceeefnleer peeCetve IÙeeJeer.
20

4)yeensjer} yeeOee
1) DeeheCe Øeçveesòej keâlÙee& keâ[gve DeeheuÙee}e yeensjer} yeeOee Deens keâer veener ns efveefçÛele keâ®ve
IÙeeJes.
2) lÙeeveblej Øeçveesòej keâlÙee&ves efo}s}er mesJee ÙeesiÙe Øekeâejs keâ®ve yeensjer} yeeOeebJej efJepeÙe
efceUJeeJee.

5)Jeemlegoes<e
1) JeemlegçeeŒee yeö}Ûeer efJemle=le ceeefnleer ‘‘%eeveoeve Yeeie 3 ‘‘ceOÙes he.heg.ieg® ceeT}eRÛÙee
DeeefçeJee&oeves meefJemlejheCes efo}s}er Deens.
2) Jeemleg ner Iej, yebie}e, Dee@efheâme, he@âkeäšjer , keâejKeevee, osTU, keWâõ keâesCeleerner Demet çekeâles.
3) Jeemlegoes<eeÛes mebhetCe&heCes efveJeejCe keâjeJeÙeeÛes Demes} lej meJe& ØeLece efhele= oes<eeÛes
efveJeejCe keâjCes DelÙeble DeeJeçÙekeâ "jles.
4) kesâJeU DeeefCe kesâJeU efhelejebÛÙee çegYe DeeefçeJee&oevesÛe DeeheuÙee}e Gòece JeemletÛeer Øeehleer nesles.
5) ØelÙeskeâ mesJee keWâõele Jeemleg oes<e efveJeejCe keâjCÙeemee"er Jeemlegle%eebÛeer efveÙegkeäleer keâjCÙeele Dee}s}er
Deens.lÙeebÛÙee meesyele efJemle=le ÛeÛee& keâ®ve DeeheuÙee JeemletÛes oes<e efveJeejCe keâ®ve IÙeeJesle.
6) DeeheuÙee ceeiee&le lees[heâes[ ve keâjlee Jeemleoes<e efveJeejCe keâjlee Ùeslees.
7) pevcekegbâ[}er ÛelegLe& mLeeveele cebieU- jent, çeveer-jent Demes Ùeesie Demeleer} lej ÛelegLexçe 6,8,12
mLeeveele heehe keâle&jerle Demes}, Deiej kegbâ[}erle keâe}mehe& Ùeesie Demes} lej Jeemlegoes<e efvecee&Ce
neslees, cnCepes ogef<ele Jeemlegle jenCÙeeÛes ÙeesiÙe Ùesleele.
8) Jeemlegle çegYe yeo} cnCepes ØeejyOeele çegYe yeo} ns kesâJeU efJeÛeejeves, yegOoerves Ie[Jetve DeeCelee
Ùesle veener. lÙeemee"er Gheemevee ceeiee&le jentve Deveskeâe-veskeâ ØeejyOe oes<eeÛes ÙeLeekeâe}
efveJeejCe, meewcÙeleekeâjCe nesJetve efveefçÛele JeemlegefveJeeme ÙeesiÙe keâeUer }eYet çekeâlees.
9) pesJe{s ØeejyOeeleer} çegYelJeeÛes ØeceeCe peemle lÙee ØeceeCeele efveJeemeeÛeer Jeemlet osKeer} peemleerle
peemle Ûeebie}er }eYeles. ns heeÙeeYegle cegU lelJe °erDee[ keâjCes ÙeesiÙe veener.
10) JeemlegçeeŒee ØeceeCes ie=njÛevee Demes} heCe Iejele ßeer mJeeceer meceLe& cenejepeebÛeer mesJee
vemes} lej JeemlegçeeŒeeÛeer heâkeäle 30 škeäkesâ heâUs DeeheuÙee}e efceUleer}.
21

11) Jeemlegoes<eeÛee efhele=oes<eeçeer Ieefve° mebyebOe DemeuÙeecegUs ØeKej efhele=oes<eer kegâšgbyeeme ØeKej
Jeemlegoes<eeÛee efveJeeme }eYelees. leWJne Jeemlegoes<e veme}suÙee JeemlegÛeer Dehes#ee keâjCeeNÙee kegâšgbyeeves
ØeLece lÙeebÛÙee efhele=oes<eeÛes efveJeejCe meJe&ØeLece keâ®ve IesCes.
6) osJe- osJneje osJe-osJneje keâmee DemeeJee ns Øeçveesòej keâlÙee&keâ[tve mecepetve IÙeeJes.

mebleebÛeer hejKe[ melÙe efJeOeeves.

1. efpeJevecegkeäle mebleebveer efveefj#eCe kesâ}suÙee, DevegYeJe}suÙee efveKeU melÙe Iešvee, DevegYegle Deçeer
hejKe[ melÙe efJeOeeves ns kesâJeU JeeÛeCÙeemee"er vemetve mesJeskeâ-Ùeebveer lÙeeJej Kees} DeelceefÛebleve,
Deelceheefj#eCe Je DeelceefJeç}s<eCe keâjeJes Deçeer Dehes#ee Deens.
2. mesJeskeâNÙeebveer mJeeLeea DemeCes ne YeieJeeve ßeer mJeeceer meceLeeËÛÙee mesJeeceeiee&le DehejeOeÛe ieCe}e
peelees.
3. melele Keesšs yees}le jenCes , ogme-Ùee}e cegKe& yeveJele jenCes, heâmeefJeCes Ùeemee"er mesJeskeâjer YeieJeeve
ßeer mJeeceer meceLeeËÛÙee ojyeejele keâ"esj efçe#es}e hee$e "jlees.
4. Deele Skeâ Je yeensj Skeâ Deçee Øekeâejs ogšhheer JeeieCeeNÙee mesJeskeâNÙeebÛee Ùee mesJee ceeiee&le DeKeb[
jentvener hej}eskeâ efyeIe[CÙeeÛeer çekeäÙelee jenles.
5. pes kebâpegme }eskeâ oeve Oece&, hejeshekeâej keâjle veenerle Je pÙeebÛeer hegCÙeeF& mebhe}s}er Deens
DeçeebveeÛe efheçeeÛÛe yeeOee nesleele.
6. Iejeleer} keâlee& heg®<e efkebâJee Œeer efheçeeÛÛe yeeOesves ce=lÙeg heeJeuÙeeme lÙee Ieje}e Deveskeâ Je<e&
oeefjõŸe Je Deveskeâ iebYeerj mecemÙee $eeme osleele.
7. jepekeâejCeer }eskeâebÛeer mJeeLeea Je=òeer, DevÙeeÙe, DeefOekeâej ØeJe=òeer ÙeecegUs meceepeeÛes meecegefnkeâ
ØeejyOe ogef<ele nesTve pevemeeceevÙeebvee Yegkebâhe, DeJe<e&Ce, pe}Øe}Ùe, ÙegOo Deçee vewmeefie&keâ
DeeheòeeRvee meeceesjs peeJes }eieles.
8. Ùee Ygele}eJej ceeveJe, ceeveJesòej ØeeCeer, pe[Jemlet Ùee meJeeËvee ØeejyOe Demeles.ceeCemee}e Deehe}s
$e+Ce hesâ[CÙeemee"er ce=lÙegveblej ceveg<Ùesòej ØeeCÙeele pevce IÙeeJee }eielees.
9. ceeCetme peWJne ogmeNÙeemee"er DeevebooeÙekeâ, me=peveelcekeâ keâce& keâjlees leWJne lÙee ceeCemeeÛÙee
DeelcÙeeÛeer GVeleer nesles. ceeCetme peWJne ogmeNÙeemee"er efJeIeelekeâ, og:Ke oeÙekeâ keâce& keâjlees leWJne
lÙee ceeCemeeÛÙee DeelcÙeeÛeer hetCe&heCes DeOeesieleer nesles.
10. F<ee&, Jos<e, celmej, DeÙeesiÙe ngkegâcele, meòesÛee }esYe, efnbmekeâ ØeJe=òeer ceeveJeeme hetCe&
DeOeesieleerme cnCepes ce=lÙegveblej vejkeâele vesles.
22

vejkeâ }eskeâeÛes efveefj#eCe.

1. Skeâe %eeveer DeelcÙeeves mebhetCe& vejkeâ }eskeâeÛes efveefj#eCeelcekeâ Yeücebleer keâ®ve Kee}er} efveJesove efo}s
Deens. ØelÙeskeâ vejkeâele Deveskeâ Deelces npeejes Je<ex efKelehele he[}s}s Deensle. npeejes Je<ee&hetJeea
mebhetCe& DeeefçeÙeeKeb[eJej jepÙe keâjerle Deme}s}s Deelcesner lÙee vejkeâele Depetvener efKelehele he[}s}s
Deensle. lemesÛe Deveskeâ jepe IejeCÙeeleer} meòeeOeejer, DeefOekeâejer, peceerveoeve, Oevee{Ÿe meeJekeâej,
DemebKÙe Jeleveoej, mJeeLeea , }esYeer, kebâpeg<e Demes DemebKÙe Deelces Ùee vejkeâele npeejes Je<ex efçe#ee
Yeesiele Deensle. lÙeebÛÙee Ùeeleveebvee Deble veener. keâener Deelces lej 10000 Je<ee& hes#ee DeefOekeâ
keâeU Ùee vejkeâele kegâpele Deensle.
2. vejkeâeleer} Ùee DeelcÙeebÛeer efçe#ee mebheuÙeeveblej lÙeebvee DeesPes JeenCeeNÙee peveeJejebÛes pevce
efceUleer} veblej lÙeebvee DelÙeble oefjõer kegâšgbyeele pevcee}e Ieele}s peeF&}.keâener DeelcÙeebvee
Dehebie, jesieer, kegâ®he keâ®ve pevcee}e Ieele}s peeF&}. lej keâenbeRvee pevceuÙeeveblej }iesÛe
cenejesie nesF&}.
3. keâener Deelces efYekeâejer cnCetve pevcee}e Ieele}s peeleer}.keâener JesUe meeceevÙe ceeCemeekeâ[tve De#ecÙe
Je iebYeerj Ûegkeâe Ie[leele Je lÙeeÛes heefjCeece heg{er} efhe{Ÿeebvee YeesieeÙe}e }eieleele.
4. pes }eskeâ meceepe kebâškeâ, iegb[ieerjer keâjCeejs, Kegve keâjCeejs, meppeveebvee $eeme osCeejs Demeleele. les
ce=lÙebgveblej npeejes Je<ex vejkeâ Ùeelevee Yeesieleele Je lÙeebvee hegvne ceveg<Ùe Ùeesveerle hee"Je}s peele
veener.
5. Deef}keâ[s 10000 DeelcÙeeleer} heâkeäle Skeâ Deelcee mJeie& }eskeâele peelees Je yeekeâerÛes efheçeeÛÛe
me=°erle peeleele keâejCe meJe&peCe meòee, mebheòeer, meeQoÙe&, meeceLÙe& ÙeebÛÙee ceeies }eie}s Deensle.
6. cees"sheCeeÛes, meòesÛeer, DeefOekeâejeÛeer neJe DeOÙeelcÙeeÛÙee Øeieleerle meJee&le cees"e De[LeUe nesÙe.
7. hejeshekeâejer ceeCemee}e kegâ"uÙeener iees°erÛeer keâcelejlee he[le veener. JeeleeJejCeeleer} DeÂ<Ùe osJe-
osJelee lÙee}e meowJe ceole keâjleele. hejeshekeâej, oeveOece& ve kesâuÙeeme Deveskeâ mecemÙee pevcee}e
Ùesleele. hejeshekeâej hegCÙekeâejkeâ Demetve ogmeNÙee}e efo}suÙee ceeveefmekeâ ÙeeleveebÛeer lej KegheÛe keâšg
heâUs efceUleele.
8. #eCees#eCeer hegCÙeeF& KeÛe& nesle jenles Je hegCÙeeF& ve Jee{efJeuÙeeme, F&çJej Yekeäleer, oeveOece& ve
kesâuÙeeme çesJešer oeefjõŸeeÛeer DeJemLee Ùesles. ceeCemeeÛÙee ØelÙeskeâ çJeemeeyejesyej lÙeeÛes DeeÙeg<Ùe
keâceer nesle Demeles.lÙeeÛe ØeceeCes megKeeÛÙee ØelÙeskeâ Ieemee yejesyej ceeCemeeÛeer hegCÙeeF&heCe keâceer nesle
Demeles.
23

9. F&çJej mesJesÛeer hegCÙeeF& megOoe Deçeer meejKeer KeÛe& nesles. leWJne Deecner SJe{er mesJee,
Gheemevee keâjlees lejer DeeceÛes keâece keâe nesle veener, Demes efJeÛeej keâjleebvee Deehe}er
Gheemevee Flej efkeâleer ef"keâeCeer KeÛeea Ieele}er ÙeeÛeener meg#ce efJeÛeej mesJeskeâNÙeebveer
keâjeÙe}e heeefnpes.(%eeveoeve Yeeie 3 ceOÙes heeve ›eâ. 150 Jejer} jece veeceeÛeer iees°
JeeÛeeJeer.)
10. SKeeoe ceveg<Ùe pej Keghe og° Demes} lej lÙeeÛeer hegCÙeeF& }Jekeâj mebheJeeJeer cnCetve
JeeleeJejCeeleer} keâener efJeefçe° çekeäleer lÙee JÙekeäleerÛÙee neletve DeefOekeâeefOekeâ og°keâcex Ie[Jeerleele
Je lÙeeÛeer hegCÙeeF& mebheefJeleele keâejCe hegCÙeeF& mebheuÙee efçeJeeÙe lÙee}e efçe#ee keâjlee Ùesle veener.
11. hegCÙeeF& Demes} lej keâÛejener meesvÙeeÛÙee YeeJeeves efJekeâ}e peelees. Je hegCÙeeF& mebhe}er
keâer, meesvesner keâÛeNÙeeÛÙee YeeJeeves efJekeâeJes }eieles. cnCetve efvelÙe hegCÙeeÛee mee"e oeveOece&,
hejeshekeâej Joeje Jee{Jele jeefn}s heeefnpes.
12. DeejesiÙe - çeebleer - meceeOeeve - Deevebo- Ùeçe Ùee meJe& iees°er hegCÙeeF&ves Øeehle nesleele.
13. hegCÙeeF& mebheleeÛe keä}sçe - og:Ke - mebkeâšs- oeefjõŸe -Denbkeâej- Jos<e - DemegÙee ceeCemee}e
«eemegve šekeâleele.
1) Ùee mesJee ceeiee&Ûes keâeÙe& meeceevÙe YeefJe<Ùe keâLeveelcekeâ vemegve Deefle Ke[lej ØeejyOeeJej ceele
keâçeer keâjeJeÙeeÛeer,pevcemLe«en, kegâÙeesieeÛes efveJeejCe Deiej efle›elee keâçeer keâceer keâjeÙeÛeer
FlÙeeoer iees°er yeeyele ceeie&oçe&ve kesâ}s peeles.
2) ieg®Ûeefj$ee meceeve Ûecelkeâej Ùee ceeiee&le heoesheoer, #eCee-#eCee}e ‘‘ mJeeceer cenejepe ‘‘ Ie[Jele
Deensle.
3) leerve DeOÙeeÙe, 11 ceeUerÛeer mesJee DemeuÙee efçeJeeÙe efJeçes<e keâeceemee"er Iesle}s}er efJeçes<e mesJee
heâ}ogÇhe nesCes peJeU-peJeU DeçekeäÙeÛe!

4) Skeâoe mecemÙee efveJeejCÙeemee"er keâeÙe&›eâce IesleuÙeeveblej leer mecemÙee megšuÙeeveblejner lÙee

mesJeskeâNÙeeves Ùee mesJeeceeiee&le efvelÙe jneJes. kegâšgbyeeleer} ØelÙeskeâeves mJeeceeRÛeer efvelÙe mesJee Iejer Je
osJneNÙeele keâjeJeer. peJeUÛÙee mesJee keWâõeleer} DeejlÙee, GlmeJe FlÙeeoer iees°eRvee npej jentve
mJeeceer keâeÙee&le efvelÙe mebhekeâe&le jneJes. lÙeecegUs YeefJe<Ùeele ÙesCeejs mebkeâš, Deeheòeer cenejepe ve
keâUle šeUtve mesJeskeâNÙeebÛÙee kegâšgbyeeÛes meJee&Lee&ves j#eCe keâjleele ÙeÛeer DeKeb[ iebYeerj peeCeerJe
ØelÙeskeâ mesJeskeâNÙeeves "sJeeJeer.
24

mebosçe he.heg.ieg® ceeT}eRÛee - mesJesJoejs meJe& oes<e efveJeejCe

‘‘keâes"s, keâes"s neslees meecegefnkeâ mesJesÛee GheÙeesie‘'
1) ‘‘ßeer ieg™Ûeefj$e‘‘ DeOÙeeÙe 36 ceOÙes 138 Jeer DeesJeer :-
ceneheelekeâeefo oes<eemeer ! keâesšer pehe keâjeJee heefjÙesmeer !
peer peer keâecevee FefÛÚmeer ! lJejerle nesÙe DeJeOeeje ~~138~~
1) hetJe& keâce&, hetJe& ØeejyOe, pevcepevceeblejerÛes heehe, ØeKej efhele=oes<e
efveJeejCÙeemee"er ‘‘keâesšer-keâesšer‘‘ ieeÙe$eer ceb$eeÛeer DeeJeçÙekeâlee Demes} lej Deepekeâe}ÛÙee
OekeâeOekeâerÛÙee efpeJeveele les peJeUpeJeU DeçekeäÙeÛe Deens.
2) hejbleg he.heg. ieg™ceeT}erveer ‘‘meecegefnkeâ mesJee‘‘ ns DelÙeble GheÙeesieer Je ØeYeeJeer Dem$e meJe&
mesJeskeâ-Ùeebmee"er yene} kesâ}s Deens.
3) heehe efkebâJee oes<e efkeâleerner YeÙebkeâj keâe Demesvee, les hetCe&heCes peeUtve šekeâCÙeeme Yejhegj hegCÙeeÛee
mee"e nÙee ‘‘meecegefnkeâ mesJesÉejs‘‘ Ghe}yOe nesJet çekeâlees.
4) pej Skeâe JesUsme 50 mesJeskeâjer ‘‘ßeer mJeeceer meceLe&‘‘ ceb$e 1 ceeU pehe keâjerle Demeleer} lej ØelÙeskeâ
mesJeskeâ-ÙeeÛÙee KeelÙeele lÙee 2 les 3 efceefvešele 50 ceeUe pehe cnCepes 5000 pehe neslees.
5) Ke[lej ØeejyOe Demees keâer ØeKej efhele= oes<e , oesvnerner efveJeejCe keâjlee Ùesles. hejblet Ùeemee"er ØeÛeb[
mesJesÛeerÛe DeeJeçÙekeâlee Demeles peer meJe& keWâõe ceOÙes jespe efJeveeceguÙe keâjJetve Iesle}er peeles.
kegâšgbyeeleer} meomÙeebveer DeeheDeehe}e Jeeše JesUsvegmeej GÛe}eJee Je kegâšgbefyeÙeeÛes meJe& Øeçve mees[Jetve
IÙeeJesle.
6) ßeer oòe Ûeewkeâ, keWâõ veeefmekeâ ÙesLeer} DevegYeJe :-
Skeâe meo«enmLee}e he.heg. ieg™ceeT}eRveer NNB ne efJeOeer keâjCÙeeme meebefiele}s. ‘‘Ùee
vee lÙee keâejCeeves 2-3 JesUe lees, leer mesJee Ûee}t Demeleevee hejle Dee}e efkebâyengvee lÙee}e hejleeJessÛe
}eie}s. eqvejeçe nesTve lees pesJne he.heg.ieg™ceeT}eRkeâ[s ies}e, lesJne keWâõeÛÙee Glkeâ<ee&mee"er oòe Ûeewkeâ
veeefçekeâ ÙesLeer} kebsâõele ‘‘yešgkeâ YewjJe‘‘ menœeeveeceeÛes hee" Je nJeve Ûee}t nesles. he.heg.ieg™ceeT}eRveer
lÙee}e lÙee mesJesle Yeeie IesCÙeeme meebefiele}s. oesve ceefnvÙeeÛÙee mesJesveblej lÙeeÛee NNB ne efJeOeer hetCe&
Pee}e Je lÙee}e lÙeeÛÙee FefÛÚle iees°er ceeGâ}eRÛÙee ke=âhee DeeefçeJee&oeves efceUeuÙee.

~~ ßeer mJeeceer meceLe& ÛejCeehe&Cecemleg ~~