Professional Documents
Culture Documents
Điện tử công suất -2
Điện tử công suất -2
Trong chöông 2, ta seõ khaûo saùt ñaëc tính cuûa caùc linh kieän ñieän töû coâng suaát thoâng duïng,
bao goàm diod, transistor, SCR vaø caùc linh kieän cuøng hoï. Vôùi nhöõng linh kieän ñaõ ñöôïc khaûo saùt chi
tieát trong maïch ñieän töû, chöông naøy chæ boå sung nhöõng noäi dung lieân quan ñeán hoaït ñoäng ñoùng
ngaét laø ñaëc tính ñöôïc söû duïng trong caùc boä bieán ñoåi naêng löôïng ñieän.
II.1 DIODE:
1. Ñaëc tính – phaân loaïi:
Hình II.1.1: Kyù hieäu.
Diod laø linh kieän ñieän töû quen
thuoäc, caáu taïo baèng moät moái noái baùn daãn
p-n. Diod coù khaû naêng daãn ñieän moät
chieàu – khi ñöôïc phaân cöïc thuaän VAK > 0
Khi bò phaân cöïc ngöôïc, diod coù doøng roø
ngöôïc, thöôøng coù trò soá khoâng ñaùng keå
vaø khi VAK coù trò soá lôùn hôn VBR , coù hieän
töôïng gaûy ngöôïc (Reverse Breakdown)
laøm hö hoûng linh kieän. Trong maïch ñieän
töû coâng suaát, ta söû duïng diod coâng suaát,
goàm caùc loaïi sau:
- Diod duøng vaät lieäu silic thoâng
thöôøng, goàm hai loaïi: diod duøng trong
caùc sô ñoà laøm vieäc ôû taàn soá löôùi ñieän vaø
diod phuïc hoài nhanh laøm vieäc ôû taàn soá
Hình II.1.2: Ñaëc tính Volt – Ampe cuûa diod.
cao, suït aùp thuaän VF töø 0.7 ñeán 1 volt.
- Diod Schottky ñöôïc khueách taùn nhieàu chaát daãn ñieän neân coù theå laøm vieäc taàn soá cao, suït
aùp thuaän thaáp (khoaûng 0.2 – 0.4V). Nhöng vì theá maø diod Schotky chæ coù theå chòu aùp khoùa thaáp.
2. Ñaëïc tính phuïc hoài (recovery) cuûa diod:
Ñaëc tính phuïc hoài cuûa diod thuoäc veà moät trong hai ñaëc tính ñoäng (dynamic) moâ taû quaù
trình quaù ñoä, chuyeån ñoåi giöõa hai traïng thaùi ñoùng hay daãn ñieän (ON) vaø ngaét (OFF) cuûa diod. Noù
moâ taû quaù trình chuyeån töø traïng thaùi daãn ñieän sang traïng thaùi khoùa nhö trong hình II.1.3.
ngheä cheá taïo diod vaø doøng daãn ñieän thuaän tröôùc ñoù IF . Töø hình II.1.3, ta coù quan heä sau khi cho
doøng ñieän qua diod taêng, giaûm tuyeán tính:
1 2QRR
QRR = trr .IRR hay I RR = ,
2 trr
Vôùi ta >> tb (thöôøng ñuùng trong ña soá tröôøng hôïp, do di/dt khaù beù), suy ra:
di di di
I RR = ta . ≈ trr . = 2QRR .
dt dt dt
Coâng thöùc naøy cho pheùp ta tính doøng ñieän ngöôïc cöïc ñaïi IRR theo ñieän tích phuïc hoài
ngöôïc QRR vaø toác ñoä taêng doøng ngöôïc di/dt. QRR ñöôïc cho trong caùc soå tay tra cöùu cuûa nhaø cheá
taïo, di/dt quyeát ñònh bôûi maïch ñieän.
- AÛnh höôûng cuûa ñieän tích phuïc hoài ngöôïc: Sau khi doøng ngöôïc ñaït giaù trò cöïc ñaïi, doøng
qua diod giam veà zero trong thôøi gian tb. Thôøi gian naøy chæ phuï thuoäc ñaëc tính diod, coù trò soá khaù
nhoû, laøm toác ñoä giaûm doøng ngöôïc di/dt luùc naøy raát cao, caùc töï caûm coù trong maïch ñieän coù theå
gaây ra quaù aùp. Quaù trình naøy coù theå moâ taû treân hình II.1.4.a khi thay diod baèng ñieän trôû R coù trò
soá thay ñoåi sao cho doøng giaûm veà zero trong thôøi gian tb theo qui luaät ñöôøng thaúng:
di I di I
= − RR ; uD = U − uL = U − L = U + L RR
dt tb dt tb
Vôùi tb thöôøng raát beù, aùp caûm öùng naøy raát cao coù theå laøm hö hoûng phaàn töû maïch hay gaây
nhieãu. Ta coù theå choáng laïi baèng caùch söû duïng RC song song vôùi diod (hình II.1.4.b) vaø maïch ñieän
duøng ñeå tính toaùn laø hình II.1.4.c khi thay theá diod laø khoùa K vaø khoâng ñeå yù ñeán aùp nguoàn U. AÙp
ban ñaàu treân tuï ñieän uC (0) = 0, khoùa K môû ra khi doøng qua L ñaït giaù trò IRR. Phaàn töû RC ñöôïc
choïn sao cho maïch LCR laø khoâng dao ñoäng vaø aùp cöïc ñaïi treân khoùa K laø beù nhaát (baøi taäp).
L
L
+ +
i (0) = I i (0) = I
L
L RR C
L RR K
u
C
U U
R D D R môû ra ôû
R t=0
_ _
Hình II.1.3: AÛnh höôûng cuûa ñaëc tính phuïc hoài ngöôïc cuûa diod vaø taùc duïng cuûa maïch snubber:
Nhö ñöôïc khaûo saùt trong phaàn tieáp theo, thyristor cuõng gaëp vaán ñeà töông töï.
II.2 TRANSISTOR COÂNG SUAÁT:
Transistor Darlington MosFET keânh n vaø kyù hieäu quen duøng Kyù hieäu IGBT Maïch nguyeân lyù IGBT
Hình II.2.2: Kyù hieäu caùc transistor (ngoaøi BJT)
- MosFET: laø transistor tröôøng coù cöïc coång caùch ñieän, bao goàm keânh daãn ñieän DS ñöôïc kieåm
soaùt bôûi cöïc coång G caùch ñieän baèng lôùp oxit kim loaïi (hình II.2.2). MosFET laø transistor tröôøng
loaïi taêng (enhancement), noù daãn ñieän khi coù aùp phaân cöïc coång VGS. Gioáng nhö BJT, maïch ÑTCS
söû duïng MosFET ôû hai cheá ñoä:
- VGS ≤ 0 : transistor khoùa, keânh daãn ñieän DS hôû maïch.
- VGS > VTH (ñieän aùp theàm VTH töø 3 .. 5 volt): mosFET baûo boøa - ñieän trôû keânh daãn ñieän
rDon raát beù (suït aùp thöïc teá töø 1 – 2 volt ôû doøng ñieän ñònh möùc).
- IGBT (Insulated Gate BJT): Coâng ngheä cheá taïo MosFET khoâng cho pheùp taïo ra caùc linh
kieän coù ñònh möùc doøng lôùn, IGBT coù theå xem laø söï keát hôïp giöõa MosFET ôû ngoû vaøo vaø BJT ôû
ngoû ra (hình II.2.2) ñeå coù ñöôïc linh kieän ñoùng ngaét doøng moät chieàu ñeán haøng nghìn Ampe, ñieàu
khieån baèng aùp cöïc coång G. Nhö vaäy mosFET vaø IGBT coù cuøng phöông phaùp ñieàu khieån.
Transistor noùi chung khoâng cho pheùp phaân cöïc ngöôïc neân ngöôøi ta hay noái moät diod song
song ngöôïc ñeå baûo veä. Trong nhieàu tröôøng hôïp diod song song ngöôïc laø coù saün trong MosFET
hay IGBT (goïi laø diod kyù sinh taïo ra trong quùa trình cheá taïo) hay chuùng laø moät boä phaän cuûa BBÑ.
Tuy nhieân, caùc diod kyù sinh naøy thöôøng coù ñaëc tính ñoùng ngaét khoâng toát, ngöôøi ta vaãn phaûi gaén
theâm caùc diod phuïc hoài nhanh song song ngöôïc transistor. Ngoaøi ra, caùc nhaø saûn xuaát ñaõ cheá taïo
ra nhöõng module goàm transistor vaø caùc phaàn töû phuï laøm thaønh moät ngaét ñieän hoaøn chænh, ñeå tieän
Hình II.2.3: maïch thí nghieäm quaù trình ñoùng ngaét cuûa
BJT.
Hình II.2.4.a vaø b:
- Quaù trình chuyeån traïng thaùi khoùa – baûo hoøa
khoâng xaûy ra töùc thôøi, coù thôøi gian ñeå aùp vCE vaø iC thay ñoåi
trò soá (töông öùng cheá ñoä khueách ñaïi). Ví duï khi taûi trôû:
vCE = VCC – Rt . iC
Hình II.2.4.c
aùp vCE cuûa BJT taêng daàn theo quaù trình giaûm cuûa iC
trong quaù trình khoùa. i
VBB B D
Nhö vaäy coù thôøi gian, duø raát beù, BJT laøm vieäc trong R
Q
cheá ñoä khueách ñaïi vôùi doøng lôùn vaø aùp cao, daãn ñeán coù toån R2
R1 C
hao ΔP trong BJT khi ñoùng ngaét (hình II.2.4.b). Ví duï khi
aùp treân BJT baèng 200 volt vaø doøng 20 ampe, coâng suaát töùc
thôøi treân moái noái CE luùc ñoù laø 200*20 = 4000 watt so vôùi
vaøi chuïc watt khi daãn baûo hoøa. Hình II.2.5: cuïm BJT ñoùng ngaét vôùi
caùc linh kieän phuï
Hieän töôïng naøy ñaëc bieät nghieâm troïng khi taûi laø RL vaø coù diod phoùng ñieän (hình II.2.3):
doøng qua taûi cuoän daây khoâng thay ñoåi töùc thôøi trong khi diod phoùng ñieän D chæ daãn ñieän khi BJT
taét haün. Keát quaû laø moái noái CE seõ chòu nguyeân doøng taûi cho ñeán khi vCE = VCC.(hình II.2.4.c)
Nhö vaäy toån hao trong quaù trình ñoùng ngaét taûi RL seõ cao hôn tröôøng hôïp taûi R (daïng doøng aùp treân
hình II.2.4.a).
Toån hao trong quaù trình ñoùng ngaét seõ trôû neân ñaùng keå khi transistor laøm vieäc ôû taàn soá cao,
trong thöïc teá noù laø nguoàn nhieät chuû yeáu laøm phaùt noùng transistor coâng suaát vaø ñieàu naøy giôùi haïn
taàn soá laøm vieäc cuûa maïch.
c. Vuøng hoaït ñoäng an toaøn cuûa BJT (Safe Operating Area) (hình II.2.6 ):
Hình II.3.1: Caáu taïo moät SCR doøng lôùn tæ leä thöïc (a) vaø phoùng to maûnh tinh theå baùn daãn (b); Kyù
hieäu SCR (c )
SCR thöïc teá laøm vieäc hoaøn toaøn gioáng nhö SCR cuûa ngaét ñieän ñieän töû ñöôïc giôùi thieäu
trong chöông môû ñaàu, vôùi tín hieäu ñieàu khieån laø doøng iG chaïy töø G qua K:
- Khi môùi caáp ñieän, iG = 0 : SCR
khoùa thuaän vaø ngöôïc, doøng IA laø doøng ñieän
roø, raát beù, côû mA vôùi VAK ≠ 0.
- Khi SCR phaân cöïc thuaän: VAK > 0,
vaø coù tín hieäu ñieàu khieån: IG > 0, SCR
chuyeån sang traïng thaùi daãn ñieän vaø coù khaû
Caáu taïo nguyeân lyù Maïch töông ñöông hai BJT
naêng töï giöõ traïng thaùi daãn ñieän cho ñeán khi
doøng qua noù giaûm veà 0. Hình II.3.2
Hình II.3.2 cho ta nguyeân lyù caáu taïo vaø maïch töông ñöông cuûa SCR. SCR goàm 4 lôùp p-n-
p-n vôùi ñoä laãn taïp chaát khaùc nhau. Hai moái noái p-n, n-p ôû gaàn Anode coù beà daày lôùn vaø ít taïp chaát
cho pheùp chòu ñöôïc aùp ngöôïc lôùn. Moái noái p-n cuûa Gate-Cathod moûng, coù ñoä daãn ñieän cao, khoâng
chòu ñöôïc aùp ngöôïc nhöng taïo ñöôïc heä soá khueách ñaïi lôùn (nhö moái noái BE cuûa transistor). Maïch
töông ñöông cuûa SCR ñöôïc thaønh laäp khi taùch hai lôùp baùn daãn giöõa (lôùp 2 vaø 3) laøm ñoâi, khi ñoù
SCR töông ñöông hai BJT pnp vaø npn. Maïch töông ñöông naøy giaûi thích ñöôïc haàu heát nhöõng tính
chaát cuûa SCR:
Ch 2 Linh kien DTCS Page 6 of 19
+ Lôùp 2-3 ñaûm baûo khoùa ñieän aùp thuaän VAK > 0, Lôùp 1-2 ñaûm baûo khoùa ñieän aùp
ngöôïc VAK < 0 neân SCR khoâng daãn ñieän baát chaáp doøng ñieàu khieån IG .
+ Khi ñieän aùp VAK > 0 (phaân cöïc thuaän) IG > 0 (coù doøng kích) seõ ñöôïc khueách ñaïi
bôûi Q1. Vì doøng cöïc thu Q1 cuõng laø doøng cöïc B cuûa Q2, taùc ñoäng khueách ñaïi cuûa Q2 seõ laøm taêng
doøng cöïc neàn Q1. Söï phaûn hoài döông naøy seõ laøm caû hai BJT cuøng baûo hoøa: SCR daãn ñieän. Ñieàu
naøy cuõng giaûi thích ñöôïc khaû naêng töï giöõ vaø tæ soá doøng ñieän Anode IA treân doøng ñieàu khieån IG khaù
cao cuûa SCR. Khi IA giaûm veà 0, SCR maát traïng thaùi daãn, trôû veà traïng thaùi khoùa.
Hieän töôïng phaûn hoài döông doøng IG naøy chæ xaûy ra khi IG ñuû lôùn öùng vôùi moät ñieän aùp phaân
cöïc VAK xaùc ñònh nhôø ñaëc tính phi tuyeán cuûa caùc transistor, nghóa laø SCR chæ chuyeån sang traïng
thaùi daãn khi IG ñuû lôùn.
Baøi taäp II.3.1: Tính doøng IA cuûa SCR theo IG vaø heä soá khueách ñaïi doøng b1 vaø b2 cuûa hai BJT
Q1 vaø Q2 trong hình II.3.2:
caùc phöông trình:
IC1 = b1 .IB1 ⇒ IC 2 / b2 = b1 ( IG + IC 2 )
Giaûi: ⇒ ICQ 2 (1 / b2 − b1 ) = b1 .IG
1 + b2 b .b 1 + b2
⇒ I A = ICQ 2 + I B 2 = ICQ 2 . = IG . 1 2
b2 1 − b1b2 b2
(1 - b1.b2) döôùi maãu soá cho thaáy taùc duïng cuûa phaûn hoài döông, chæ caàn tích hai heä soá khueách
ñaïi doøng b1.b2 tieán ñeán 1 thì doøng IA coù theå taêng raát lôùn vaø caùc BJT seõ baûo hoøa. Trong thöïc teá caùc
heä soá khueách ñaïi doøng laø khaù nhoû vaø thay ñoåi raát nhieàu theo doøng IG vaø aùp phaân cöïcVAK .
GHi NHÔÙ - SCR = diod + khaû naêng ñieàu khieån (kích daãn).
- SCR coù khaû naêng töï giöõ traïng thaùi daãn neân coù theå ñieàu khieån baèng xung.
THÖÏC HAØNH Döïa vaøo moâ hình hai BJT, ta coù theå kieåm tra SCR baèng VOM ôû cheá ñoä ño
ñieän trôû:
- Caùc ñaàu AK vaø AG coù ñieän trôû voâ cuøng.
- GK laø moái noái p-n coù ñieän trôû noái song song. Ñieän trôû naøy laøm taêng khaû
naêng chòu aùp vaø choáng kích nhaàm (do nhieãu). Coù theå quan saùt ñöôïc moái noái
vaø ñieän trôû song song naøy khi duøng VOM ôû taàm Rx1: Ño ñieän trôû GK khi ñaûo
chieàu que ño seõ cho ra giaù trò khaùc nhau.
Vôùi VOM ño ohm baèng 2 pin, coù theå duøng taàm Rx1 vöøa phaân cöïc vöøa kích ñeå
thaáy ñöôïc SCR daãn ñieän vaø giöõ.
2. Ñaëc tính tónh (volt – ampe):
Moâ taû quan heä IA(VAK) vôùi doøng IG khaùc nhau.
Treân hình II.3.3 cho ta sô ñoà thí nghieäm vaø ñaëc tuyeán volt – ampe cuûa SCR, trong ñoù EA
thay ñoåi ñöôïc vaø doøng IG ñieàu khieån nhôøø bieán trôû VR. Ñaëc tính tónh SCR goàm caùc mieàn:
* VAK < 0 : Khoùa ngöôïc: Chaïy qua SCR laø doøng roø ngöôïc, côû mA. Khi VAK < - VRB ta coù
hieän töôïng gaõy ngöôïc, doøng | IA | taêng raát cao trong khi VAK vaãn giöõ trò soá lôùn => SCR bò hoûng.
* VAK > 0 vaø IG = 0 : Khoùa thuaän: Ta coù laø doøng roø thuaän, cuõng côû mA. Khi VAK > VFB ta
coù hieän töôïng gaõy thuaän: SCR chuyeån sang vuøng daãn ñieän do doøng roø thuaän ñaõ ñuû lôùn ñeå trôû
thaønh doøng ñieåu khieån, kích daãn SCR.
Giôùi haïn du/dt cuûa SCR phuï thuoäc caáu taïo, taêng theo ñònh möùc aùp cuûa SCR. Maïch RC noái
tieáp maéc song song AK cuûa SCR coù theå caûi thieän du/dt. Maïch snubber naøy cuõng coù taùc duïng
choáng vieäc taïo ra quaù aùp do quaù trình phuïc hoài ngöôïc cuûa SCR, töông töï nhö ôû diod.
Hình II.3.7: Kyù hieäu cuûa caùc linh kieän hay gaëp cuûa hoï Thyristor.
Hình II.4.1 Sô ñoà khoái boä ñieàu khieån maïch ñieän töû coâng suaát
Boä ñieàu khieån maïch ñieän töû coâng suaát goàm hai khoái: khoái ñieàu khieån vaø maïch laùi.
Khoái ñieàu khieån goàm boä ñieàu khieån voøng kín xöû lyù tín hieäu ñaët vaø phaûn hoài töø taûi cuûa boä
bieán ñoåi, thoâng qua maïch phaùt xung ñeå ñieàu khieån boä bieán ñoåi hoaït ñoäng theo cheá ñoä ñöôïc thieát
keá. Boä ñieàu khieån voøng kín laøm chöùc naêng hieäu chænh heä thoáng töï ñoäng. Maïch phaùt xung xöû lyù
tín hieäu ra cuûa boä ñieàu khieån voøng kín, coù theå laø moät soá (ñieàu khieån soá) hay ñieän aùp (ñieàu khieån
baèng vi maïch töông töï) thaønh daïng xung ñieàu khieån caùc ngaét ñieän cuûa BBÑ. Caùc boä bieán ñoåi
khaùc nhau seõ coù sô ñoà phaùt xung khaùc nhau nhöng coù theå duøng chung sô ñoà ñieàu khieån voøng kín.
Maïch laùi coù caùc nhieäm vuï:
- Khueách ñaïi tín hieäu ngoû ra maïch phaùt xung ñeå ñaûm baûo caùc linh kieän coâng suaát baûo hoøa.
- Söûa daïng xung cho thích hôïp vôùi linh kieän coâng suaát, caûi thieän ñaëc tính ñoùng ngaét.
- Gheùp noái giöõa maïch ñieàu khieån vaø maïch ñoäng löïc. Trong nhieàu tröôøng hôïp, ta caàn caùch
ly ñieän giöõa hai boä phaän naøy cuûa boä bieán ñoåi. Söï caùch ly naøy coù theå nhaèm ñaõm baûo an toaøn cho
ngöôøi vaän haønh vaø thieát bò, taêng cöôøng khaû naêng choáng nhieãu khi maïch ñoäng löïc noái tröïc tieáp vôùi
löôùi ñieän hay vì caùc linh kieän coâng suaát khoâng coù ñieåm ñaát chung.
1. Maïch laùi BJT coâng suaát:
Ñoái vôùi BJT coâng suaát, maïch laùi coù nhieäm vuï:
- Cung caáp bieân ñoä doøng IB ≥ IC /β ñeå baûo hoøa.
- Caûi thieän quaù trình ñoùng ngaét baèng caùch:
+ Giaûm tON baèng caùch cöôõng böùc doøng cöïc neàn cho BJT luùc ban ñaàu.
+ Giaûm tOFF khi khoâng cho BJT baûo hoøa saâu baèng caùch giöõ vCE khoâng quaù beù
(cung caáp IB vöøa ñuû) vaø cung caáp phöông tieän giaûi phoùng ñieän tích moái noái BE ñaõ ñöôïc naïp khi
1uF Q2
VBB C Q1
Q Q Q
R2 T
R3 R2 Q2 2.2k Q1
R1 D
tröïc tieáp vôùi nguoàn ñoäc laäp coù daïng nhö nhöõng maïch ñaõ ñöôïc giôùi thieäu.
Coù theå thaáy laø maïch caùch ly duøng OPTRON naøy coù theå duøng ñeå truyeàn tín hieäu xung coù
ñoä roäng baát kyø giöõa hai heä thoáng caùch ly ñieän vôùi nhau, chæ coù giôùi haïn do thôøi gian treå cuûa
optron, töø vaøi micro giaây ôû linh kieän toác ñoä cao (PS521) ñeán vaøi chuïc micro giaây ôõ loaïi thöôøng
(PS817).
GHi NHÔÙ - RBE luoân caàn thieát cho transistor ôû cheá ñoä ñoùng ngaét.
2. Maïch laùi MOSFET coâng suaát vaø IGBT: 1
3
100
2
noái, maïch laùi ñôn giaûn hôn vì ñieàu khieån baèng aùp.
Ñeå ñaõm baûo transistor baûo hoøa, aùp ñieàu khieån cöïc
coång caàn treân 10 volt (giôùi haïn gaây hö hoûng laø 20 volt). Hình II.4.3.a: Laùi MosFET töø vi mach
Caùc linh kieän seõ taét vôùi aùp ñieàu khieån baèng 0 hay ñieän theá CMOS 12V
aâm (- 10V).
Hình II.4.3.a cho ta sô ñoà laùi tröïc tieáp MosFET töø vi maïch CMOS caáp nguoàn 12V. Ñieän
trôû 100 ohm duøng ñeå caùch ly hai phaàn töû, ñieän trôû 3k3 ñaûm baûo tuï ñieän CGS cuûa MosFET luoân
ñöôïc xaû.
Hình (b) cho ta maïch laùi MosFET caùch ly duøng optron. Tín hieäu ñieàu khieån MosFET laáy
töø vi xöû lyù duøng nguoàn 5V noái vaøo diod phaùt quang (LED) cuûa optron. Khi LED ñöôïc caáp doøng,
noù chieáu saùng transistor quang laøm phaàn töû naøy daãn ñieän, cung caáp aùp cao vaøo cöïc coång
MosFET. Diod oån aùp 12V baûo veä quaù aùp cöïc coång do ôû ñaây söû duïng nguoàn 24V. Trong tröôøng
hôïp naøy, optron duøng ñeå caùch ly vaø ñoåi möùc logic. Caùc haõng ñaõ cheá taïo nhöõng vi maïch keát hôïp
optron vaø maïch laùi (laùi tích cöïc vôùi hai nguoàn) ñeå ñôn giaûn hoùa caùc sô ñoà laùi transistor coâng suaát.
12v
5v 24v
R10
1
330
100
2
D 22 R12 R9
220p
3k3 22k
R14 220
Töø VXL 12v
Q3 R8
Q2 b562 3k3
R
c945
Ñaây laø maïch khueách ñaïi doøng, vì aùp cöïc coång VGT R4
2.2 ohm
cuûa SCR khaù beù, khoaûng 2-3 volt trong khi doøng kích XUNG DK
220
R2 Q1
coång coù theå ñeán 5 ampe cho SCR coù doøng anod vaøi traêm C1061 2.2 ohm
R5
ampe. Treân hình II.4.4, ta coù maïch theo phaùt (taûi cöïc 100
R1
SCR
R3 R?
phaùt). Coù theå söû duïng theâm caùc taàng khueách ñaïi 0.1 uF
C1 100 R
transistor gheùp tröïc tieáp vaø tuï gia toác khi yeâu caàu doøng
Hình II.4.4 Maïch laùi tröïc tieáp thyristor
cöïc coång lôùn.
b. Kích SCR xung heïp baèng bieán aùp xung:
VCC BAX
SCR
D2 100
47n
D2 3k3
3.3 ohm
D1 3k3
Q1
3k3
(a) (b)
SCR ÑK SCR
24VX R36
AÙp pha 22 100 3k3 D25 3.3 100
47n
D19 C22
TRANSCT R37
220/9 VAC 2u2
BAX Q1
Dao ñoäng
3k3
2k2
phuï coù sô ñoà nguyeân lyù nhö hình II.4.6.c.
4
330
3
SCR
6K8 Q1 33 100
doøng cöïc B ñuû lôùn, trôû neân baûo hoøa, noái 47n
ñieän trôû 1k xuoáng 0 volt. Q2 baûo hoøa noái Q
nguoàn 9v qua ñieän trôû 33 ohm kích SCR.
c. Kích TRIAC baèng optron triac hoï Hình II.4.6.c Kích SCR caùch ly duøng optron
MOC:
Coù theå ñieàu khieån TRIAC coâng suaát beù (doøng ñònh möùc vaøi chuïc A) baèng caùc optron hoï
MOC cuûa haõng Motorola. Ngoû ra optron laø phototriac coù aùp khoaù ñeán 400 volt, doøng vaøi chuïc mA
cho pheùp kích TRIAC tröïc tieáp ôû ñieän 220 VAC
Hình II.4.7.a Maïch nguyeân lyù kích TRIAC doøng OPTRON vaø caùc thoâng soá
NHAÄN XEÙT - Bieán aùp xung laø phaàn töù kích SCR raát hieäu quaû: caùch ly ñieän, khueách ñaïi
doøng, nhöng chæ truyeàn ñöôïc xung heïp.
4. Maïch laùi MOSFET coâng suaát coù baûo veä doøng:
R -Q M
RS FF C M
5
VI PHAÂN S Q D D
15v 15v
OPTRON IRF131
ÑK 10K 7 1K
Q 330 1
COÅNG
3 2 ferrite
4 6 1k io 2N2222
4
SO 1nF 100
SAÙNH
SHUNT 0.33 ohm 220
Imax
3
OPTRON
(a) (b)
R - S flip flop, ñöôïc set ôû moãi ñaàu chu kyø ñoùng ngaét vaø reset khi doøng vöôït quaù giaù trò cho
pheùp. Nhö vaäy khi coù quaù doøng, MosFET seõ bò khoùa ngay, nhöng laïi ñöôïc cho pheùp ôû chu kyø
ñoùng ngaét keá tieáp.
Keát quaû laø khi coù quaù doøng, ñoä roäng xung töông ñoái seõ giaûm ñeå haïn cheá doøng cöïc ñaïi.
Caùc daïng soùng cho ôû hình II.4.8.c:
4: ngoû ra coång NAND 4, laø tín hieäu
4
ñieàu roäng xung töø maïch ñieàu khieån, qua t
optron. 3
t
3: ngoû ra coång NAND 3, tín hieäu set
C io
cuûa RS flip flop.
C: cöïc C cuûa BJT 2N2222, xuoáng t
7
thaáp khi doøng vöôït quaù giaù trò ñaët xaùc ñònh t
baèng bieán trôû 100 ohm, noái song song vôùi
(c)
shunt 0.33 ohm ñeå laáy tín hieäu doøng iO.
Hình II.4.8 Maïch laùi mosFET coù baûo veä doøng
7: tín hieäu cöïc coång MosFET.
Caùc coång NAND 6, 1, 2, 7 söû duïng CD4011 laø CMOS caáp ñieän 15V, laùi tröïc tieáp MosFET
baèng daây daãn ñi qua oáng ferrite ñeå choáng dao ñoäng vaø nhieãu taàn soá cao, ôû vò trí cuûa 7 coù theå duøng
coång NAND song song ñeå taêng khaû naêng taûi doøng. Caùc coång 4, 3, 5 laø caùc coång NAND Smit-tri-
gô CD4093 cho pheùp söûa daïng xung.
Caùc haõng ñaõ cheá taïo nhöng vi maïch ñieàu khieån boä bieán ñoåi coù tích hôïp maïch haïn cheá
doøng coù nguyeân lyù laøm vieäc töông töï.
5. Vi maïch laùi ½ caàu MOSFET:
Hai transistor noái tieáp nhau ñeå maéc vaøo cöïc +/- nguoàn ñöôïc goïi laø nöûa (1/2) caàu (hình
II.4.9). Vì nöûa caàu laø phaàn töû cô baûn trong caùc boä bieán ñoåi söû duïng nguoàn moät chieàu (chöông 4,
5), caùc haõng cheá taïo ñieän töû ñaõ cheá taïo ra caùc vi maïch laùi nöûa caàu, ví duï nhö IR 2151 cuûa haõng
International Rectifier nhö hình II.4.9.
Hình (a) laø sô ñoà nguyeân lyù öùng duïng vaø hình (b) cho ta caáu taïo beân trong. IR2151 bao
goàm boä dao ñoäng ñeå taïo xung ñieàu khieån, maïch laùi hai mosFET bao goàm caû phaàn taïo ra vuøng
cheát 1.3 microsec ñeå choáng vieäc hai ngaét ñieän truøng daãn.
(b)
Hình II.4.9: vi maïch IR2151 ñeå laùi ½ caàu trong sô ñoà ballast ñieän töû.