Sanhuugiin Gariin Avlaga Final PDF

Санхүүгийн бодлого, журам, маягтууд
<Компанийн лого>
<Компанийн Нэр>
Санхүү Хариуцсан Захирлын

Гарын Авлага
Он Сар Өдөр
Батласан:______________________________________ Огноо:____________
Ерөнхийлөгч /Гүйцэтгэх захирал
1
Энэхүү гарын авлага нь зөвхөн (манай компанийн) хэрэглээнд зориулагдсан ба

үйлчлүүлэгч, аудиторууд зэрэг хөндлөнгийн этгээтүүдэдийн хувьд зарим бүлэг нь
зөвхөн мэдээллийн үүргийг гүйцэтгэнэ.
© 20хх <компанийн нэр>
Энэхүү гарын авлагад бичигдсэн текстийг манай компанийн албан ёсны

зөвшөөрөлгүйгээр бүхлээр нь эсвэл хэсэгчлэн олшруулж, хуулбарлахыг хориглоно.
Энэхүү баримт бичиг нь СХЗ-ийн Гарын Авлагыг багтаасан бөгөөд үүнд

нийтлэг шаардлагууд, хамгийн сайн практик үйл ажиллагаанууд орсон
болно.
Энэхүү баримт бичиг нь зөвхөн энэ төрлийн Гарын Авлагад хэрэглэгддэг

тодорхой томьёоллын жишиг загварын үүргийг гүйцэтгэнэ.
Уг жишиг загварын тодорхой томьёолол нь та өөрийн компанидаа тохирсон

гарын авлага боловсруулахад хэрэгтэй шинэ санаа, ойлголтыг олж авахад
хэрэг болно. Гэхдээ, санхүүгийн бодлого удирдамжуудыг тохиромжтой
байдлаар урьдчилан гаргахаас гадна тэр нь танай компанийн санхүүгийн
дотоод бодлого, стандартыг үнэн зөв харуулсан байх шаардлагатай.
2
СХЗ-ын Гарын авлага

Гарчиг
1.0 Зорилго ............................................................................................................10

2.0 Хамрах хүрээ ..................................................................................................12
2.1 Үүрэг хариуцлага .............................................................................................6
2.2 Багтаагүй сэдвүүд ............................................................................................6
2.2.1 Нягтлан бодох бүртгэл ....................................................................... 12
2.2.2 Цалингийн тооцоо............................................................................... 12
2.2.3 Мэдээллийн систем............................................................................. 12
2.2.4 Аюулгүй байдлын төлөвлөлт ............................................................. 13
2.2.5 Аюул гамшгийн дараах нөхөн сэргээлт............................................ 13

3.0 Удирдлагын үүрэг хариуцлага ..........................................................................
3.1 Санхүүгийн байгууллага ...................................................................................
3.1.1 Санхүүгийн хэлтсийн бүтэц зохион байгуулалтын зураглал ......... 14
3.1.2 Санхүү хариуцсан захиралын үүрэг хариуцлага ............................. 15
3.1.3 Мөнгөн сангийн хариуцлага .............................................................. 15
3.1.4 Хянагчийн үүрэг хариуцлага ............................................................ 15
3.2 Удирдлагын үүрэг даалгавар ........................................................................16
3.3 Санхүүгийн бодлого ......................................................................................16
3.4 Төлөвлөлт .......................................................................................................17
3.4.1 Санхүүгийн зорилт ............................................................................. 17
3.4.2 Санхүүгийн системийн төлөвлөлт .................................................... 17
Лавлах журмууд ......................................................................................................
3.5 Үүрэг хариуцлага, эрх мэдэл ба харилцаа ...................................................18

3.5.1 Үүрэг хариуцлага ба эрх мэдэл.......................................................... 18
3.5.2 Удирдлагын төлөөлөл ........................................................................ 18
3.5.3 Дотоод харилцаа ................................................................................. 18
Лавлах журмууд ......................................................................................................
3.6 Удирдлагын тайлагнал ..................................................................................19
3.6.1 Ерөнхий зүйл ....................................................................................... 19
3.6.2 Хяналт шалгалтын өгөгдөл ................................................................ 19
3.6.3 Хяналт шалгалтын үр дүн .................................................................. 19
3.6.4 Лавлах журмууд .................................................................................. 19
3.7 Бизнесийн эрхлэлт .........................................................................................21
3.7.1 Холбоотой талуудын тодруулга ........................................................ 21
3.7.2 Лавлах журмууд .................................................................................. 22

4.0 Санхүүгийн удирдлагын систем ...................................................................23
4.1 Зорилго ............................................................................................................23
4.2 Шаардлага .......................................................................................................23
4.2.1 Тойм ..................................................................................................... 23
4.2.2 Дотоод хяналт...................................................................................... 23
4.2.3 Аудитын дүгнэлт................................................................................. 24
4.2.4 Лавлах журмууд .................................................................................. 24
4.3 Ажил гүйлгээ ..................................................................................................24
4.3.1 Зөвшөөрөл............................................................................................ 25
4.3.2 Цаг хугацааны дараалал ..................................................................... 25
4.3.3 Дүн ........................................................................................................ 25
4.3.4 Нарийвчлал .......................................................................................... 25
4.4 Баримтжуулалт ...............................................................................................26
4.4.1 Санхүүгийн гарын авлага ................................................................... 26

4.4.2 Бичиг баримтын хяналт ...................................................................... 26
4.4.3 Бүртгэлийн хяналт .............................................................................. 27
4.4.4 Лавлах журмууд .................................................................................. 27
4.5 Аюулгүй байдал .............................................................................................27
4.5.1 Тасралтгүй байдал .............................................................................. 27
4.5.2 Биет аюулгүй байдал .......................................................................... 27
4.5.3 Аюул гамшгийн үеийн аюулгүй байдал ........................................... 28
4.5.4 Мэдээллийн аюулгүй байдал ............................................................. 28
4.5.5 Лавлах журмууд .................................................................................. 28

5.0 Үйл явц ба хяналт ..........................................................................................30
5.1 Захиргаа .......................................................... Error! Bookmark not defined.
5.1.1 Санхүүгийн зорилго............................................................................ 32
5.1.2 Удирдлагын үүрэг хариуцлага ........................................................... 32
5.1.3 Тасралтгүй төлөвлөлт ......................................................................... 32
5.1.4 Бичиг баримтын хяналт ...................................................................... 32
5.1.5 Бүртгэлийн хяналт .............................................................................. 33
5.1.6 Хувьцаа эзэмшигчдийн жил бүрийн уулзалт ................................... 33
5.1.7 Удирдах Зөвлөлийн уулзалт .............................................................. 33
5.1.8 Лавлах журмууд .................................................................................. 33
5.2 Капиталыг нэмэгдүүлэх нь ...........................................................................34
5.2.1 Бизнес төлөвлөлт ................................................................................ 35
5.2.2 Капиталын төлөвлөлт ......................................................................... 35
5.2.3 Үнэлгээ ................................................................................................. 35
5.2.4 Банкны зээл.......................................................................................... 36
5.2.5 Хуьцааны үнийн санал ....................................................................... 36
5.2.6 Өр ба хөрөнгө оруулалт...................................................................... 36

5.2.7 Хөрөнгийн хуримтлал ........................................................................ 36
5.2.8 Лизинг .................................................................................................. 37
5.2.9 Лавлах журмууд .................................................................................. 37
5.3 Мөнгөн сангийн удирдлага ...........................................................................23
5.3.1 Ажлын капитал.................................................................................... 37
5.3.2 Бэлэн мөнгөний удирдлага................................................................. 39
5.3.3 Бараа материалын удирдлага ............................................................. 39
5.3.4 Хамааралтай талуудын хоорондох ажил гүйлгээ ............................ 39
5.3.5 Гадаад валютын арилжааны удирдлага ............................................ 39
5.3.6 Банкны харилцааг зохицуулах нь ...................................................... 39
5.3.7 Худалдааны данс ................................................................................. 40
5.3.8 Өрийн бичиг ........................................................................................ 40
5.3.9 Лавлах журмууд .................................................................................. 40
5.4 Санхүүгийн тайлангууд .................................................................................42
5.4.1 Санхүүгийн урьдчилсан мэдээ .......................................................... 43
5.4.2 Санхүүгийн тайлагнал ........................................................................ 43
5.4.3 Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ ................................................. 43
5.4.4 Санүүгийн удирдлагын тойм ............................................................. 44
5.4.5 Санхүүгийн дахин тайлагнал ............................................................. 45
5.4.6 Санхүүгийн мэдээллийн гарц ............................................................ 45
5.4.7 Лавлах журмууд .................................................................................. 45
5.5 Дотоод хяналт.................................................................................................46
5.5.1 Сарбанес-Окслейн нийцэл ................................................................. 47
5.5.2 SAS 70 нийцэл ..................................................................................... 47
5.5.3 Эрсдлийн үнэлгээ ................................................................................ 47
5.5.4 Эрсдлийн удирдлага ........................................................................... 47

5.5.5 Хөндлөнгийн аудит............................................................................. 48
5.5.6 Дотоод аудит ....................................................................................... 48
5.5.7 Залруулах үйл ажиллагаа ................................................................... 48
5.5.8 Лавлах журмууд .................................................................................. 49

6.0 Нөөцийн удирдлага ........................................................................................50
6.1 Нөөцийн хангамж ..........................................................................................50
6.2 Хүний нөөц .....................................................................................................50
6.2.1 Санхүүгийн ажилтан........................................................................... 50
6.2.2 Ур чадвар, мэдлэг ба сургалт ............................................................. 50
6.2.3 Ажил үүргийн хувиарлалт ба хяналт ................................................ 51
6.2.4 Лавлагаа ............................................................................................... 51
6.3 Дэд бүтэц ........................................................................................................51
6.4 Ажлын орчин ..................................................................................................51
7.0 СХЗ-ын гарын авлага-Хяналтын Түүх .........................................................52

Лавлах журмуудын жагсаалт

Санхүүгийн удирдлага (Хэсэг 400)
1. СУ1000 – Санхүүгийн Зорилт
2. СУ1010 – Удирдлагын үүрэг хариуцлага
3. СУ1020 – Тасралтгүй төлөвлөлт
4. СУ1030 – Бичиг баримтын хяналт
5. СУ1040 – Бүртгэлийн хяналт
6. СУ1050 – Жил бүрийн хувьцаа эзэмшигчдийн уулзалт
7. СУ1060 – Удирдах Зөвлөлийн гишүүдийн уулзалт

Капиталыг нэмэгдүүлэх нь (Хэсэг 410)
8. КН1000 – Бизнес төлөвлөгөө
9. КН1010 – Капитал төлөвлөгөө
10. КН1020 – Үнэлгээ
11. КН1030 – Банкны зээл
12. КН1040 – Хувьцааны үнийн санал
13. КН1050 – Өр ба хөрөнгө оруулалт
14. КН1060 – Хөрөнгийн хуримтлал
15. КН1070 – Лизинг

Мөнгөн Сангийн Удирдлага (Хэсэг 420)
16. МСУ1000 – Ажлын капитал
17. МСУ1010 – Бэлэн мөнгөний удирдлага
18. МСУ1020 – Бараа материалын удирдлага
19. МСУ1030 – Холбоотой талуудын хоорондох ажил гүйлгээ
20. МСУ1040 – Гадаад валютын удирдлага
21. МСУ1050 – Банкны харилцаа холбоог зохицуулах нь
22. МСУ1060 – Худалдааны данс

23. МСУ1070 – Өрийн бичиг

Санхүүгийн тайлангууд (Хэсэг 430)
24. СТ1000 – Санхүүгийн урьдчилсан мэдээ
25. СТ1010 – Санхүүгийн тайлагнал
26. СТ1020 – Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ
27. СТ1030 – Санхүүгийн удирдлагын тойм
28. СТ1040 – Санхүүгийн дахин тайлагнал
29. СТ1050 – Санхүүгийн мэдээллийн гарц

Дотоод хяналт (хэсэг 440)
30. ДХ1000 – SOX Нийцэл
31. ДХ1010 – SAS 70 Нийцэл
32. ДХ1020 – Эрсдлийн үнэлгээ
33. ДХ1030 – Эрсдлийн удирдлага
34. ДХ1040 – Хөндлөгийн аудит
35. ДХ1050 – Дотоод аудит
36. ДХ1060 – Залруулах үйл ажиллагаа

1.0 Зорилго
Энэхүү Санхүүгийн гарын авлагын зорилго нь компаны санхүүгийн практик
ажлуудыг зохицуулдаг бодлого, зарчмуудыг баримтжуулах явдал юм.
Бодлого, зарчмууд нь:
 Дотоод хяналтын үр өгөөжтэй системийн үндэс суурь нь болох;
 Тухайн үеийн санхүүгийн үйл ажиллагааг удирдамжаар хангах;
 Оновчтой санхүүгийн арга хандлагын талаарх шийдвэрийн шалгуур

нь болох;
 Компани даяар нэгдсэн хэв загвартай байвал зохих, бодлого, горим,

тайлангуудтай холбоотой чиглэл, удирдамжаар санхүүгийн
удирдлагыг хангах.
Компани бүхэлдээ энэхүү бодлого, зарчмуудыг тууштай ашиглавал эдгээр нь манай

Компанийн гаргасан санхүүгийн тайлангууд үйл ажиллагааны статусыг үнэн зөв
илэрхийлсэн болохыг хувьцаа эзэмшигчдэд бататгаж өгөх юм.
Энэхүү гарын авлагыг боловсруулан гаргаж ашигласнаар дотоод хяналт болон

эрсдлийн удирдлагыг зохицуулах дүрэм журам, стандартуудад нийцүүлэн үйл
ажиллагаа явуулах зорилготой байгаа олон нийтэд мэдэгдэж буй хэрэг юм. Эдгээр
асуудлууд үргэлж чухал байсаар ирсэн боловч сүүлийн үед бизнесийн орчин,
хэвлэл мэдээлэл болон шүүх дээр маш их анхаарыг татах болсон. Компанийн
дотоод хяналт болон эрсдлийн удирдлагын систем нь “ Дотоод хяналт-нэгдсэн үзэл
баримтлал” болон “Аж ахуйн нэгжийн эрсдлийн удирдлагын үзэл баримтлал” гэх
хоёр бичиг баримтад багтсан “Ивээн тэтгэгч байгууллагуудын хороо”-оос гаргасан
гаргасан санал зөвлөмжид үндэслэсэн болно.
Оновчтой зохион байгуулж хэрэгжүүлсэн, сайжруулж ажилласан дотоод хяналт нь

дараах зорилгото бүхий хяналт шалгалт, тэнцвэржүүлэлтийн систем юм:
 Санхүүгийн удирдлагын системийн (СУС) үр ашигт байдлыг бататгах
 Санхүүгийн зорилтууд биелсэн болохыг баталгаажуулах
 Алдаа зөрчлийг тодорхойлох
 Гарз хохирол, луйвар, залилан ба хууль бус ажиллагаанаас зайлсхийх,

түүнийг хамгийн бага байлгах
 Бизнесийн үйл ажиллагаанд санамсаргүйгээр тохиолдож болзошгүй үл

зохилдлогоог шийдвэрлэхэд туслах
Бусад бүх хэлтсийн болон үйл ажиллагааны нэгжүүдийн бичгэн бодлого

болон зарчмууд нь энэхүү гарын авлагын бодлоготой нэгэн ижил, нийцсэн
байх ёстой. Бодлого, зарчимд орсон бүх өөрчлөлтүүдийг энэхүү гарын

авлагад орсон бодлоготой зөрчилдөхгүй болохыг баталгаажуулах үүднээс
хянаж шалгавал зохино.
2.0 Хамрах хүрээ

Энэхүү Санхүүгийн гарын авлага нь компанийн ерөнхийлөгчийн (болон
Гүйцэтгэх Захирал) албан ёсны удирдамж юм. Мөн уг удирдамжыг өөрийн
эрх үүрэгтэй холбоотой Компанийн санхүүгийн бодлогын ерөнхий үүрэг
хариуцлагын нэгэн адил Санхүү хариуцсан захирал хэвлэн гаргаж сахиж
мөрдөх ёстой.
2.1 ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА
Энэхүү гарын авлагад тодорхойлсон бодлогыг Компанийн санхүүгийн үйл

ажиллагаа, арга хэмжээнд нэн түрүүнд дагаж мөрдөнө. Гарын авлагад
тусгагдсан бодлого журмуудыг хэрэгжүүлж мөрдүүлэх, бүх санхүүгийн
процессууд нь тохирох шаардлагуудтай нийцсэн болохыг баталгаажуулах
явдалд дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх нь Санхүүгийн хэлтсийн бүх
менежерүүдийн үүрэг хариуцлага юм.
Компанийн санхүүгийн бүх үйл ажиллагаа, процессийг тасралтгүй

сайжруулахын төлөөх хүчин чармайлтад тус болох, эдгээр бодлого журмыг
хэрэгжүүлэгч горимуудыг дагаж мөрдөх нь Санхүүгийн бүх ажилтнуудын
үүрэг хариуцлага болно.
Үүний зорилго нь энэхүү гарын авлагыг аль болох ойлгомжтой, хэрэгцээтэй

болгох юм. Энэхүү гарын авлагын бүх хэрэглэгчид түүнийг сайжруулах
санал зөвлөмжтэй холбоотой асуудлаар Компанийн СХЗ-тай холбогдох
дэмжсэн болно.
2.2 БАГТААГҮЙ СЭДВҮҮД
2.2.1 Нягтлан бодох бүртгэл
Нягтлан бодох бүртгэлийн үүрэг, үйл ажиллагаанууд Bizmanualz™ ABR31,
“Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого, горим болон Маягтууд”-д

тусгагдсан болно.
2.2.2 Цалингийн тооцоо
Цалингийн тооцооны үүргүүд Bizmanualz™ ABR41, “Хүний нөөцийн

бодлого, горим болон Маягтууд”-д тусгагдсан болно.
2.2.3 Мэдээллийн систем
Мэдээллийн ситемийн үүргүүд Bizmanualz™ ABR34, “Компютер &

Сүлжээний бодлого, горим болон Маягт”-д тусгагдсан болно.
2.2.4 Аюулгүй байдлын төлөвлөлт
Тодорхой бие махбодийн хамгаалалтын төлөвлөлтийн үүргүүд Bizmanualz™

ABR32, “Аюулгүй байдлын бодлого, горим болон Маягт”-д тусгагдсан
болно.
2.2.5 Аюул гамшгийн дараах нөхөн сэргэлт
Тодорхой аюулын дараах нөхөн сэргэлтийн үүргүүд Bizmanualz™ ABR33,

“Аюул гамшгийн дараах нөхөн сэргээлтийн бодлого, горим болон
Маягт”-д тусгагдсан болно.
Удирдлагын үүрэг хариуцлага

Ерөнхий нятгтлан бодогч эсвэл санхүүг хариуцсан захирал Санхүүгийн
хэлтсийг удирдана, жижиг байгууллагын хувьд эдгээр хоёр албан тушаалд
нэг хүн байж болно.
3.0 САНХҮҮГИЙН ХЭЛТСИЙН БҮТЭЦ ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ
Санхүүгийн хэлтсийг дараах гол гол үүрэг хариуцлага бүхий гурван (дөрөв
эсвэл тав) хэсэгт хуваана: (a) төлөвлөлт ба төсөвлөлт; (б) хөрөнгө оруулалт
ба санхүүжилт; (в) зохицуулалт ба хяналт; (г) нягтлан бодох бүртгэлийн үйл
ажиллагаа; болон (д) мөнгө ба хөрөнгийн зах зээл.
3.1.1 Санхүүгийн Газрын Зохион Байгуулалтын Бүтцийн график
Компанийн зохион байгуулалтын ерөнхий бүтэц нь санхүүгийн удирдлагын

системийн зохицуулалт болон захиргааны ажлын үндэсийг бүрдүүлдэг.
Ажил үүргийн хуваарь нь санхүүгийн үүрэг, хариуцлагыг тогтоосон.
Тусгайлсан журам болон бодлогуудыг холбогдох журамд тусгах гол
үүрэгтэй.
Сонирхогч
талууд
Санхүүгийн хэлтсийн
бүтцийн жишиг загвар Удирдах Зөвлөл
Ерөнхийлөгч Хөндлөнгийн
(Гүй.Захирал) аудитор
Хуулийн Санхүү хариуцсан

зөвлөл захирал
Ерөнхий
Нярав Татварын болон
нябо
НББ-ийн зөвлөх
Сан болон ХО-ын Төлөлвлөлт НББ-ийн Дотоод аудитын

менежер төсөв менежер менежер
зохиолтын
менежер
Санхүүгийн Зээл болон зээл Худалдан авалтын
удирдлага, хураалтын менежер
менежер менежер
Санхүүгийн алба НББ-ийн алба

Зураг 1 – Санхүүгийн хэлтсийн зохион байгуулалтын бүтцийн граффик
Зураг 1-д ердйин Санхүүгийн хэлтсийн тайлагналын бүтэц тогтолцоог

харуулсан. Компанийн бодит зохион байгуулалт нь үүнээс ялгаатай байж
болно.
3.1.2 Санхүү Хариуцсан Захирлын Үүрэг Хариуцлага
Санхүү хариуцсан захирал буюу СХЗ нь дээд зэргийн удирдах ур чадварыг

эзэмшсэн байх ба үүнд харилцааны өндөр ур чадвар болон төлөвлөлт,
боловсруулалт, нарийвчилсан байдал дахь анхаарал. Мөн түүнчлэн
Компанийн жилийн санхүүгийн төлөвлөгөөг боловсруулан гаргах, дотоод
болон гадаад санхүүгийн тайлагналыг баталгаажуулах СХЗ-ын үүрэг
хариуцлагаас гадна түүний гол гол үүрэг хариуцлагад дараах зүйлсийг
урьдаас харах, баталгаажуулах үйлдэл орно:
 Төлөвлөлт ба урьдчилан таамаглах;
 Хянах;
 Төсөвлөлт;
 Капиталын төлөвлөлт; ба
 Эрсдлийн үнэлгээ ба удирдлага.
3.1.3 Мөнгөн Сангийн Үүрэг Хариуцлага
Санхүү болон мөнгөн сангийн үүрэг хариуцлага нь капиталыг өсгөх,

хөрөнгө, өр төлбөрийн зохист байдал, бэлэн мөнгөний удирдлага, мөнгөн
сангуудын хөрөнгө оруулалт, сангийн тэнцвэрт байдал болон удирдагын
үйл ажиллагаанд анхаарах явдал юм.
Мөнгөн санг хариуцагч нь санхүүгийн холбогдолтой хэтийн асуудлууд,

(төлөвлөлт, төсөвлөлт зэрэг) болон Компанийн санхүүгийн бүтэц зохион
байгуулалтыг тасралтгүй тогтвортой байлгах явдлыг баталгаажуулдаг
компанийн бүхий л санхүүгийн болон захиргааны зорилт, бодлого,
хөтөлбөрүүд, практиктай холбоотой асуудлаар Ерөнхийлөгч/Гүйцэтгэх
захирал болон СХЗ-ын өмнө хариуцлага хүлээдэг.
Мөнгөн санг хариуцагч нь байгууллага дахь мөнгөний урсгалыг хянаж сан

хөмрөг, үнэт цаас болон бусад үнэт баримт бичгүүдийн бүрэн бүтэн
байдлыг хангана.
3.1.4 Ерөнхий Нягтлан Бодогчын Үүрэг Хариуцлагууд
Ерөнхий Нягтлан Бодогч нь үйл ажиллагааны үр дүнг тайлагнаж цаг

хугацаагаар дэс дарааллуулсан системээр хангадаг нягтлан бодох
бүртгэлийн болон хяналтын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлнэ. Ерөнхий
нягтлан бодогч мөн СХЗ-д тайлагнах үүрэгтэй ба нягтлан бодох бүртгэл

болон бүртгэлийн ажилтнуудад хяналт тавина.
Нягтлан бодох бүртгэлийн үйл ажиллагааны иж бүрэн хэлэлцүүлгийн хувьд

Bizmanualz™ #ABR31M “Нягтлан бодох бүртгэлийн бодлого, горим болон
Маягт”-ыг үзнэ үү.
3.2 УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ
Манай Компанийн дээд удирдлага энэхүү Санхүүгийн гарын авлагын

хөгжүүлэлт, хэрэгжүүлэлтээр дамжуулан санхүүгийн удирдлагын систем
дэх үүрэг амлалтаа харуулдаг. Мөн Удирдлага удирдах зөвлөл болон
удирдлагуудын хурлаар батлагдсан тодорхой компанийн зорилтууд,
санхүүгийн бодлогоор дамжуулан үүргээ биелүүлэхээс гадна санхүүгийн
удирдлагын системийн үр ашгийг тасралтгүй сайжруулах зорилтыг
биелүүлэхэд шаардлагатай нөөцөөр хангадаг.
Удирдлагын баг нь – Компанийн ерөнхийлөгч, Санхүү хариуцсан захирал,

хэлтсийн менежерүүдээс бүрддэг ба Компани үйлчлүүлэгчийнхээ хууль
ёсны албан шаардлагуудыг биелүүлэх боломжийг санхүүгийн удирдлагын
систем нь компанид олгодог байх нөхцлийг бүрдүүлэх үүрэгтэй.
3.3 САНХҮҮГИЙН БОДЛОГО
Компанийн бүтэц зохион байгуулалтад тохиромжтой, батлагдсан стандарт,

практикт нийцэхээс гадна холбогдох дүрэм журамд нийцүүлсэн байх чадвар
чадамжаа сайжруулна гэж үзсэний үндсэн дээр манай Компани энэхүү
Санхүүүгийн гарын авлагыг боловсруулан гаргасан болно. Энэ бодлого нь
дээд удирдлага, санхүүгийн зохион байгуулалттай холбоотой байна. Бүх
ажилчид энэ бодлогыг ойлгож мэдсэн байх нөхцлийг хангах нь хороо
хэлтсүүдийн менежер, хянагч шалгагч нарын үүрэг хариуцлага юм. Энэ
бодлогыг тохиромжтой хэвээр байлгахын тулд хамгийн багадаа жилд нэг
удаа Удирдлагын хяналтын хурлаар хянан шалгаж байх ёстой.
Компанийн санхүүгийн бодлого нь:
 Дараах нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартууд нийцүүлэн

санхүүгийн тайлангийнхаа загварыг гаргаж бэлтгэх нь манай Компанийн
бодлого юм: Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Нийтээр Хүлээн Зөвшөөрөгдсөн
Зарчимууд (GAAP); Санхүүгийн Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Стандартын
Зөвлөлийн (FASB) Санхүүгийн Нягтлан бодох Бүртгэлийн Тайлагналын
Үзэл Баримтлалууд; Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улын Стандартууд
(IFRS); болон Ивээн Тэтгэгч Байгууллагуудын Үзэл Баримтлалын Хороо
(COSO). Манай компанийн бодлого нь мөн холбогдох хууль эрхзүй
болон бусад захиргааны дүрэм журамтай нийцсэн байна. Үүнийг
Санхүүгийн Удирдлагын Системийг бий болгож хэрэглэх, компанийнхаа
Санхүүгийн гарын авлагад баримтжуулан харуулсан үйл ажиллагааны
арга аргачлал болгон ашиглах замаар гүйцэтгэнэ.
 Бид үр дүнгээ тодорхойлсон зорилго, шаардлагатайгаа тулган хянах,

ажилчдын оролцоог дэмжсэн манлайллаар дамжуулан Санхүүгийн
Удирдлагын Системийнхээ үр өгөөжийг тасралтгүй сайжруулахыг
эрмэлздэг. Энэ зарчим нь үйлчлүүлэгч, хувьцаа эзэмшигч, ажилчиддаа
илүү сайн үйлчилгээ үзүүлэх өсөн нэмэгдэж буй хэрэгцээ шаардлага,
санхүүгийн менежментийг чанартай болгох Компанийн үүрэг амлалтыг
илэрхийлнэ.
3.4 ТӨЛӨВЛӨЛТ
3.4.1 Санхүүгийн Зорилтууд
Манай Компани санхүүгийн зорилтоо жил бүрээр тодорхойлдог. Эдгээр

зорилтууд нь үнэлж болохуйц, Санхүүгийн Бодлоготой нийцсэн байх ба
хамгийн багадаа жилд нэг удаа Удирдлагын Хяналтын хурлаар хянагдсан
байна.
3.4.2 Санхүүгийн Системийн Төлөвлөлт
Стратегийн төлөвлөлтийн жилийн уулзалтуудын нэг хэсэг нь орлого, ашиг,

зардлын стратеги зорилго зорилтыг тодорхойлж, Бизнесийн Төлөвлөгөөгөө
боловсруулан мөрдөж, шинэчлэдэг. Капитал төлөвлөлтөөр дэмжигдсэн
төсөвлөлтийн процессийг ашиглан үр дүнг түүний зорилго зорилттой нь
зэрэгцүүлдэг тодорхой хэмжүүрээр эдгээр зорилтуудыг тодорхойлно. Хороо
хэлтсийн менежерүүд Компанийн зорилго зорилтыг тодорхойлогч тусгай үр
дүнгийн хэмжүүр, үзүүлэлтээр хороо хэлтсийнхээ зорилго зорилтыг
тодорхойлно.
Зарим үед компанийн Санхүүгийн Удирдлагын Системийг яаралтай өөрчлөх

шаардлага гардаг нөхцөл байдал үүсч болох юм. Мөн бизнесийн нөхцөл
байдал, дүрэм журам нь цагийн явцад өөрөө өөрчлөгддөг. Хамгийн сайн
Санхүүгийн Удирдлагын Систем ч өөрчлөгддөг. Удирдлагын баг нь СУС-
ийг хянах мөн СУС дэх өөрчлөлтийг хянах ба Санхүүгийн Удирдлагын
Системийн үр ашигтай бүрэн бүтэн байдлыг хадгалах явдлыг
баталгаажуулахын тулд удирдлагын баг хамт олон СМС болон түүнд орсон
өөрчлөлтийг хянаж шалгаж байна.
Ашигласан журмууд
СУ1000 –Санхүүгийн зорилгууд
СТ1000 – Санхүүгийн таамаглал
КН1000 – Бизнес төлөвлөгөө
КН1010 – Капиталын төлөвлөлт

3.5 ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА, ЭРХ БА ХАРИЛЦАН УЯЛДАА ХОЛБОО
3.5.1 Үүрэг хариуцлага ба эрх
Компани дахь үүрэг хариуцлага болон эрхийг ажил үүргийн хуваарь бүрт
тодорхойлсон байна. Ажил үүргийн хуваарийг компанийн дотоод сүлжээн
дээр байршуулахаас гадна жилийн гүйцэтгэлийг дүгнэхэд ашиглагдана.
3.5.2 Удирдлагын төлөөлөл
Ерөнхийлөгч Санхүү хариуцсан захирлыг санхүүгийн удирдлагын

системийн Удирдлагын Төлөөлөл болгон томилох бөгөөд СХЗ нь дараах эрх
үүрэгтэй байна:
a) СУС-д шаардлагатай процессыг бий болгох, хэрэгжүүлэх, түүний хэвийн

үйл ажиллагааг хангах нөхцлийг бүрдүүлэх
b) СУС-ийн үр дүн болон ямарваа нэг сайжруулалт хийх хэрэгцээ байгаа

эсэх талаар дээд удирдлагад тайлагнах;
c) Санхүүгийн бодлого болон шаардлагуудыг байгууллагын хэмжээнд

танин мэдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх
d) СУС-тэй холбоотой асуудалд хөндлөнгийн этгээдэд холбогчын үүргийг

гүйцэтгэх (жишээлбэл, санхүүгийн байгууллагууд, хянан шалгагчид).
3.5.3 Дотоод Харилцаа
Ажилчдын оролцооны манлайллын талаарх манай Компанийн бодлоготой

нэгэн боловсон хүчний талаарх бодлого нь байгууллага даяар нээлттэй
харилцааг бий болгосон.
Манай Санхүүгийн Удирдлагын Системийн үр ашигт байдал нь дотоод

аудиторын дүгнэлт, Удирдлагын тайлан, төрөл бүрийн гүйцэтгэлийн
хэмжүүрээр нотлогддог. Зарим нэг онцгой, нууцын зэрэглэлтэйгээс бусад
мэдээллийн хувьд санхүүгийн үр дүнгийн мэдээллийг байгууллага даяар
мэдээллэдэг (мэдээллийн самбарт байршуулах, компанийн сонинд хэвлэн
нийтлэх гэх мэт).
Дотоод аудиторын дүгнэлтийг хороо хэлтсийн болон бусад хурлаар

танилцуулах нь зүйтэй.
Ашигласан журмууд
СУ1010 – Удирдлагын үүрэг хариуцлага
ДХ1050 – Дотоод аудит

3.6 УДИРДЛАГЫН ТАЙЛАГНАЛТ
3.6.1 Ерөнхий
Удирдлагын баг (хамгийн багадаа ерөнхийлөгч болон СХЗ-аас бүрдсэн

байна) Компанийн Санхүүгийн Удирдлагын Системийн байнгийн нийцтэй,
тохиромжтой, үр дүнтэй байдлыг баталгаажуулахын тулд түүнийг тогтсон
үе бүрт хянан шалгаж байх ёстой. Тухайн хяналт шалгалтаар санхүүгийн
бодлого, зорилго зорилтыг багтаасан Санхүүгийн Удирдлагын Системийг
өөрчлөх хэрэгцээ шаардлага болон сайжруулалт хийх боломжийг тус тус
үнэлж тодорхойлох ажлууд орно.
СХЗ нь удирдлагын хяналт шалгалтын бүртгэлийг хөтлөх үүрэгтэй.
3.6.2 Оруулсан Хөрөнгийн Хяналт
СХЗ болон санхүүгийн менежерүүд удирдлагын хяналт шалгалтын хуралд

дараах мэдээллүүдийг өгөх ёстой:
a) Аудитын үр дүн;
b) Ажилчдын санал сэтгэгдэл;
c) Үйл явцын үр дүн;
d) Удирдлагын өмнөх хэлэлцүүлгээс хэрэгжүүлсэн ажиллагаа
e) Санхүүгийн Удирдлагын Системд нөлөөлж болзошгүй өөрчлөлтүүд
f) Сайжруулалт хийх санал зөвлөмжүүд.
3.6.3 Хяналт шалгалтын үр дүн
Бүртгэлд удирдлагын хяналт шалгалтаас гарсан үр дүнг болон дараах

зүйлстэй холбоотой шийдвэр, арга хэмжээнүүдийг багтаана:
a) Санхүүгийн Удирдлагын Системийн үйл ажиллагаа болон түүний үр

өгөөжийг нэмэгдүүлэх
b) Нягтлан бодох бүртгэлийн шаардлагуудтай холбоотой үйл явцуудын

сайжруулалт
c) Нөөцийн хэрэгцээ шаардлага
3.6.4 Ашигласан Журмууд
ДХ1040 – Хөндлөнгийн аудит

СУ1010 – Удирдлагын үүрэг хариуцлага
СТ1010 – Санхүүгийн тайлагнал

3.7 БИЗНЕСИЙН УДИРДЛАГА
Бизнесийн ёсзүйгүй үйл ажиллагаа, арга хэмжээг ямар ч тохиолдолд хүлээн

зөвшөөрөхгүй - гадаад дүр төрх, санал зөвлөгөө юм уу ёсзүйгүй зан авирын
талаар бодож үзэх явдал хүртэл орно. Тодорхой чиглэл өгөх үйл
ажиллагааны тодорхой дүрэм журам хангалттай биш үед нөхцөл байдалд
эрүүл ухаанаар хандаж, зохистой шийдвэр гаргадаг ажилтан бүрээс
Компанийн нэр хүнд хамаарна. Холбогдох дүрэм журмыг дагаж мөрдөх
хэмж хэмжээнээс илүү өргөн цар хүрээтэй байвал зохих хувь хүний ёсзүйн
хүчтэй ухамсар нь бүх ажилтны зан төлвийг удирдан чиглүүлэхэд нэн чухал
юм.
Бүх ажилтан энэхүү гарын авлагад цаашид дурдагдах Компанийн ёсзүйн

стандартыг дагаж мөрдөх нь зүйтэй. Хэрэв ажилтнууд хийх гэж үйлдлээ ёс
суртахуун, ёсзүйн хувьд зөв эсэх тал дээр эргэлзэх тохиолдол үүсвэл
ажилтнууд өөрсдөөсөө дараах зүйлсийг асуух цаг гаргах ёстой:
o Миний үйлдэл хууль ёсны болон ёсзүйн хувьд зөв зүйтэй юу?
o Миний үйлдэл компанийн бодлоготой нийцэж байна уу?
o Миний үйлдэл энэхүү нөхцөл байдалын хувьд зохистой юу?
o Хэрэв миний үйлдэл илэрвэл Компанид ямар нэгэн хүндрэл, гарз

хохирол учруулах уу?
o Миний хийх гэж буй үйлдэл миний хувийн ёсзүй эсвэл зан байдалтай
нийцэх үү?
Аливаа ажилтан тухайн нөхцөлд ямар нэг арга хэмжээ авах, өөрсөддөө
эрсдэл учруулахаасаа өмнө дээрх бүх асуултанд “тийм” гэж хариулах
чадвартай байвал зохино. Жишээлбэл, тухайн үйлдэл хэн нэгний эрүүл
мэнд, аюулгүй байдалд хохирол учруулахааргүй үр дүнг авчрахаар л бол
компанийн мөнгийг хэмнэж байгаа үйлдэл нь эерэг байна.
Бүх менежерүүд ажилтнуудынхаа бизнесийн ёсзүйн зохистой үйл

ажиллагаа, зан авирын өмнө үүрэг хариуцлага хүлээнэ. Менежерүүд эдийн
засгийн болон ёсзүйн хүчин зүйлүүдэд аль болох тохиромжтой чиглэл дээр
анхаарах шаардлагатай. Шийдвэр бүр нь энэхүү бэлтгэгдсэн Санхүүгийн
гарын авлагын бодлогын заавар дээр үндэслэгдэх ба мөн ажиллагчдын
өөрсдийн буруу зөрүүг тунгаах оюун ухаанаар удирдагдана.
3.7.1 Холбоотой талын тодруулга
Холбоотой талуудын шилжүүлэгтэй холбоотой компанийн бодлого нь

зөвшөөрөхөөс өмнө түүнийг нягтлан хянах, энэ нь үнэхээр компанид
хамгийн ач холбогдолтой болохыг батлана. Мөн холбоотой талуудын
шилжүүлгийг үнэн зөвөөр тодруулах ба энэ нь тодруулгын тохиромжит

журмын дагуу хийгдсэн байна.
3.7.2 Ашигласан журмууд
МСУ1030 – Холбоотой талуудын шилжүүлгүүд

4.0 Санхүүгийн менежментийн систем

4.1 ЗОРИЛГО
Энэхүү гарын авлага болон холбогдох дүрэм журам, баримт бичгийн дагуу
манай компани Санхүүгийн Менежментийн Систем буюу СМС-ийг бий
болгон баримтжуулж, ашигладаг болно. Аудит болон хууль ёсны
шаардлагуудыг хангасан болохоо батлан харуулахын санхүүгийн зорилго
зорилтуудыг хангах компанийхаа чадавхи, Сахүүгийн үйл ажиллагааны үр
өгөөжийг сайжруулах зорилгоор СМС-ийг бүтээсэн юм.
4.2 ШААРДЛАГА
Санхүү болон Нягтлан Бодох Бүртгэлийн хэлтсийн цаг тухай бүрийн

боломжит тусламж дэмжлэгтэйгээр СМС-ийг хариуцах явдал нь Компанийн
санхүү хариуцсан захирлын үүрэг хариуцлага юм.
4.2.1 Ерөнхий тойм
СХЗ нь Санхүүгийн менежерүүдийн хамт үйл явц бүрийн харилцан

хамаарал болон үр дүнг тодорхойлогч бүх бичиг баримтыг бүрдүүлэн
хадгалсан болохыг батлан даана. Менежментийн үйл ажиллагааны үйл
явцад нөөцийн хувиарлалт, хэмжилтийн тайлагнал орно. Горимуудад үйл
явц бүрийн нягтлан бодох бүртгэл, хяналт нь үр дүнтэй болохыг батлан
харуулахад шаардлагатай арга замууд орно.
Хороо хэлтсийн менежерүүдтэй тогтмол харилцаатай байж, Удирдлагын

Хяналтын хурал дээр үйл ажиллагаа болон тайлангуудыг нягтлах замаар
Дээд Удирдлага Санхүүгийн үйл явцуудын үйл ажиллагаа, хяналтыг
дэмжихэд шаардлагатай нөөцүүд боломжит хэмжээнд байгааг батлана.
Санхүүгийн менежерүүд үйл явц бүрд хяналт тавьж, үнэлж дүгнэх ба үр дүн
нь санхүүгийн зорилготой нийцэж байгаа ба үйл явцыг тасралтгүй
сайжруулахад шаардлагатай аливаа арга хэмжээг авна. СХЗ нь Удирдлагын
Хяналтын хурлууд дээр шалгагдах үр дүнгүүдэд хяналт тавина.
Компанийн шаардлагуудад нийцүүлэх чадавхид нөлөөлж болохуйц гадаад

эх үүсвэрийг ашигласан аливаа үйл явц бүрд хяналт тавина. СХЗ болон
холбогдох Санхүүгийн менежерүүд нь гадаад эх үүсвэрийг ашигласан үйл
явц, горимуудад хяналт тавихад ашигладаг арга замуудыг тодорхойлох
үүрэгтэй.
4.2.2 Дотоод хяналт
Дотоод хяналт, дүрэм журам, практик аргуудыг дараах зүйлсийг бататгах

үүднээс бий болгон ашиглана:
 Компани санхүүгийн зорилго зорилтондоо хүрсэн;

 Санхүүгийн үйл ажиллагааны бүтээмж, үр өгөөж;
 Санхүүгийн хяналт болон тайлагналын найдвартай байдал;
 Холбогдох хууль/дүрмэнд нийцсэн байдал.
Компанийн бүх ажилчид ямар нэг хэмжээгээр дотоод хяналтад нөлөөлдөг

бөгөөд тиймээс үр дүнтэй дотоод хяналт нь хүн бүрийн үүрэг хариуцлага
болохыг дурдах нь зүйтэй. Үр дүнтэй дотоод хяналт нь Компанийг үйл
ажиллагааны, санхүүгийн, тайлагналын болон хүрэх ёстой зорилго
зорилтууддаа хүрэхэд тус болдог. Хэдийгээр дотоод хяналтын маш сайн
зохион байгуулалттай систем нь Компанийг зорилго зорилтоо биелүүлэхэд
тус болж болох хэдий ч байнга амжилттай байх явдалд баталгаа болохгүй.
4.2.3 Аудитын дүгнэлт
Аудит нь санхүүгийн менежментийн систем үр дүнтэй байхад шийдвэрлэх

хүчин зүйл юм. Тухайлбал Компани данс тооцоондоо байнга аудит хийлгэж
байх ёстой болдог олон шалтгааны нэг болох дотоод хяналт нь үр дүнтэй,
залруулах арга хэмжээг хурдан шуурхай, ашигтай, үр өгөөжтэй авч
хэрэгжүүлсэн болохыг магадлах, нийцлийг баталгаажуулах үүднээс
Компанийн СМС-ийн нийт таарамж, нийцэл, үр ашигт байдлыг үнэлнэ.
Санхүүгийн менежерүүд дотоод болон хөндлөнгийн аудитын гаргасан

дүгнэлт, санал зөвлөмжийг түргэн шуурхай үнэлж тохирох хариу арга
хэмжээг тодорхойлох ёстой (жишээлбэл, залруулах арга хэмжээ).
Аудиторуудын тогтоосон хугацаанд багтаан менежерүүд удирдлагын
анхаарлыг татсан асуудлуудыг залруулах эсвэл ямар нэг байдлаар
шийдвэрлах бүхий л арга хэмжээг хийж гүйцэтгэвэл зохино.
Аудитын шийдвэр гаргах үйл явц нь аудитын үр дүнг удирдлагад

тайлагнаснаар эхэлж, илэрсэн алдаа дутагдлыг залруулж, сайжруулалтуудыг
хийж, аудитын үр дүн болон санал зөвлөмжүүд үндэслэлгүй эсвэл
удирдлагын үйлдлийг илэрхийлэхээргүй маш бага ач холбогдолтой гэдгийг
батлан харуулах арга хэмжээ авагдсаны дараа л зөвхөн дуусгавар болно.
4.2.4 Хавсаргасан Горимууд
ДХ1040 – Хөндлөнгийн Аудит
ДХ1050 – Дотоод Аудит
ДХ1060 – Залруулах арга хэмжээ
4.3 АЖИЛ ГҮЙЛГЭЭ
Бүртгэлд тусгаж харуулсан бүх ажил гүйлгээг баримтжуулсан үйл

ажиллагааг зохих ёсны дагуу үнэн зөв илэрхийлэхүйц байвал зохино.
Тухайн ажил гүйлгээний цаг хугацаа болон дүн нь хоёулаа компанийн

нягтлан бодох бүртгэлийн бодлоготой нийцэж байх ёстой.
4.3.1 Зөвшөөрөл
Ажил гүйлгээ болон бусад томоохон үйл явдлууд нь зөвшөөрөгдсөн эрх

мэдэл бүхий хүний зөвшөөрлийн дагуу хийгдсэн байх ёстой. Энэ нь зөвхөн
хүчин төгөлдөр ажил гүйлгээ болон бусад үйл явдлуудыг оруулсан гэдгийг
батлах үндсэн аргачлал юм. Өмнө нь бүртгэгдсэн байсан ажил гүйлгээнд
засвар, өөрчлөлт оруулахын тулд Компани ажилчдаа зохиох ёсны эрхтэй
байхыг шаарддаг.
4.3.2 Цаг хугацаа
Бүртгэгдсэн бүх ажил гүйлгээний огноо нь тухайн ажил гүйлгээ гарсан

огноог үнэн зөв илэрхийлж ёстой. Орлогыг олсон эсвэл зардлыг гарсан үед
нь хүлээн зөвшөөрнө. Боловсруулалт, завсрын болон тайлант үеийн эцсээрх
нэгтгэн дүгнэх хуваарь болон журмыг баримтжуулбал зохино. Бэлэн
мөнгөөр хийгдсэн борлуулалтын орлогыг борлуулалт хийгдсэн цаг
хугацаанд нь бүртгэж банкинд хадгалуулах ёстой.
4.3.3 Дүн
Өмнөх эсвэл холбогдох ажил гүйлгээг бүртгэгдсэн ажил гүйлгээтэй тохирч

байгаа эсэхийг шалгах ёстой (жишээлбэл, нэхэмжлэхийг худалдан авалтын
захиалгатай тусгаж үзнэ). Тайланд тусгасан ажил гүйлгээний дүнг анхан
шатны баримтуудтай тулгаж үзнэ. Гуравдагч талын үлдэгдэлтэй зохих ёсны
дагуу шалгаж үзвэл зохино (зээлдүүлэгчид эсвэл хөрөнгө оруулалтыг батлан
даагчид). Ажил гүйлгээг албан ёсны Санхүүгийн болон Нягтлан бодох
бүртгэлийн бодлоготой нийцүүлэн бүртгэнэ.
4.3.4 Үнэн зөв байдал
Ажил гүйлгээг үнэн зөв бүртгэх ёстой. Хөрөнгө, өр төлбөр, орлого, зардал,
төсвийн болон бусад дансуудад ерөнхий дэвтэр болон туслах дансдын
зөвшөөрөгдсөн нэг иж бүрдэлтэй байх ёстой.
Бүх ажил гүйлгээг баримттай нотолгоогоор баталгаажуулах ёстой бөгөөд

энэ нь нягтлан бодох бүртгэл хөтлөлийн нэг хэсэг юм. Алдаатай ажил
гүйлгээг цаг хугацааны дарааллын дагуу хянан шалгаж, засаж залруулан
тодорхой болгох ёстой. Урьдчилан тооцсон хяналтын дүнг бүртгэгдсэн үр
дүнтэй тохируулна.
Санхүүгийн Менежментийн Систем нь стандарт загваруудыг ашиглах ба

тэдгээр загварууддаа хяналт тавьж, хариуцлага хүлээнэ. Хянагчид
бүртгэгдсэн нягтлан бодох бүртгэлийн ажил гүйлгээг анхан шатны болон
боловсруулсан баримт бичгүүдтэй тулган баталгаажуулна.
4.4 БАРИМТЖУУЛАЛТ
Энэхүү СХЗ-ы Гарын Авлага болон холбогдох журмууд нь хэрэглэгдэх

баримтжуулалт болон удирдлагын шаардлагуудад нийцсэн байх ёстой.
Санхүүгийн менежерүүд болон хянагчид процессийн төлөвлөлт, үйл
ажиллагаа болон үйл явцын хяналт үр ашигтай болохыг батлан харуулахад
шаардлагатай аливаа нэмэлт баримт бичгүүдийг олж тодорхойлох үүрэгтэй.
Явуулсан үйл ажиллагааны төрөл болон оролцсон хороо, хэлтэс,

байгууллагын хэмжээнээс хамаараад дүрэм журмууд нь нарийвчлалын
хувьд ялгаатай байж болно. Дүрэм, журмыг боловсруулагчид нь дээрхээс
гадна оролцсон ажилчдын ур чадвар, мэдлэг, бэлтгэл сургалт болон үйл
явцуудын харилцан үйлдлүүдийн нарийн төвөгтэй байдлыг авч үзэх ёстой.
Баримтжуулалт нь ямар ч хэлбэртэй байж болно: жишээлбэл, програм,

электрон текстэн файл, хуулбарласан бичиг баримт, биет загварууд.
4.4.1 Санхүүгийн гарын авлага
Энэхүү Санхүүгийн Гарын Авлага нь Санхүүгийн Менежентийн Системийн

байгууллагын дээд түвшний баримт бичиг юм. Уг Санхүүгийн Гарын
Авлага нь Компанийн СМС-ийн хамрах хүрээ, бодлого, үйл явцуудаас гадна
СМС-ийн хувьд Удирдлагын үүрэг хариуцлагыг мөн тодорхойлно.
4.4.2 Бичиг баримтын хяналт
Санхүүгийн Менежментийн Системээр шаардсан бүх бичиг баримтийг

хянан шалгах ёстой. Бичиг Баримтын Хяналтын журмаар дараах зүйлсийг
хийхэд шаардлагатай хяналтуудыг тодорхойлсон болно:
 Гаргахаасаа өмнө тухайн бичиг баримтын тохиромж, нийцлийг батлах;
 Бичиг баримтуудыг хянан шалгаж, шаардлагатай шинэчлэлтүүдийг хийн

дахин батлах;
 Бичиг баримтын өөрчлөлт болон тухайн үеийн хяналт шалгалтын байр

байдлыг тодорхойлсон болохыг батлах;
 Хэрэгцээтэй баримт бичгийн холбогдох хувирлбаруудыг хэрэг болсон

үед нь ашиглахад бэлэн байгаа гэдгийг батлах;
 Баримт бичгүүд нь ойлгомжтой, амархан тодорхойлж болохоуйц хэвээр

үлдсэн болохыг батлах;
 Гадны эх сурвалжын баримт бичгийг тодорхойлж тэдгээрийн

хувиарлалтанд хяналт тавьсан болохыг батлах;
 Хуучирсан баримт бичгүүдийг санаандгүй байдлаар хэрэглэхээс

зайлсхийж хэрэв ямар нэг зорилгоор олж авсан бол тохирох
тодорхойлолтыг ашиглах.
4.4.3 Тайлан мэдээний хяналт
Дүрэм журмаар Санхүүгийн Менежментийн Системийн үйл ажиллагааг үр

ашигтай явуулах тохиромжтой тайлангуудыг тодорхойлно, үүнд
шаардлагуудад нийцсэн гэх нотолгоо орно. Тайлангууд нь ойлгомжтой,
амархан тодорхойлж засаж залруулж болохуйц байх ёстой. Баримт Бичгийн
Хяналтын журмаар тайлангуудын тодорхойлолт, хадгалалт, хамгаалалт,
сэргээн засварлалт, хадгалах хугацаа болон устгалыг тодорхойлно
4.4.4 Хавсаргасан горимууд
СУ1030 – Баримт Бичгийн Хяналт
СУ1040 – Бүртгэийн Хяналт
4.5 АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ
Анхан шатны баримт болон тайлан мэдээг ашиглах эрх зөвхөн эрх бүхий
этгээдэд байхаар хязгаарлавал зохино. Анхан шатны баримтуудын хадгалалт
хамгаалалт болон хэрэглээтэй холбоотой эрх үүргийг мөн тодорхойлж
хариуцуулах хэрэгтэй. Үе тутамд анхан шатны баримт болон бүртгэгдсэн
тайлагналын үнэн зөв, бүрэн гүйцэт байгаа эсэхийг шалгаж байх ёстой;
шалгах давтамж нь тухайн нөөц болон бүртгэлийн ач холбогдол болон
аливаа зүйлд өртөмтгий байдалтай шууд хамааралтай байна. Анхан шатны
баримт болон бүртгэлийн ашиглалтыг хязгаарлах явдал нь мөн тухайн
баримтын эмзэг байдал болон гарзын хүлээн тооцсон эрсдлээс хамаарах ба
энэ хоёр зүйлийг хоёуланг нь үе тутамд тодорхойлох ёстой.
4.5.1 Тасралтгүй байдал
Компанид Санхүүгийн ердийн үйл ажиллагаа боломжит хэмжээнд тасалдах

явдлыг урьдаас харах, түүнд бэлтгэх бодлого байх ёстой. Үүний зорилго нь
хэвийн нөхцөлдөө буцаж орох Санхүүгийн хэлтсийн ур чадвар, хамгийн
бага алдагдал, сул зогсолттойгоор хэвийн үйл ажиллагаандаа буцаж орох
магадлалыг баталгаажуулах юм. Компани үйл ажиллагааны үр ашигт хүчин
чадлыг тогтмол хадгалах, сул зогсолтыг хамгийн бага байлгах, гол үйл
ажиллагааны доголдлын үед сөрөг үр дагавар үүсэх боломжийг бууруулах
замаар өөрийн оршин тогтнол буюу тасралтгүй үйл ажиллагаагаа илүү сайн
бататгах ёстой.
4.5.2 Биет аюулгүй байдал
Биет аюулгүй байдлын хэмжүүрийг Компанийн ажилтан албан хаагчид,

хөрөнгийг буруугаар ашиглах, залилан, хулгай, эвдэрч гэмтэхээс
хамгаалахын тулд авч ашиглах ёстой. Хөрөнгө болон ажилтан албан
хаагчдын хамгаалалтын аюулгүй байдлын дүрэм журмыг тухайн компанийн
Аюулгүй Байдлын Гарын Авлагад оруулна. ABR32 Bizmanualz™ Аюулгүй

Байдлын Төлөвлөлтийн Бодлого, Горим болон Загварууд-ыг үз.
4.5.3 Гамшгийн аюулгүй байдал
Гамшгийн аюулгүй байдлын хэмжүүрийг компани Нягтлан Бодох

Бүртгэлийн Удирдлагын Системийн үйл ажиллагааг тодорхой
хязгаарлагдмал тасалдалтайгаар үргэлжүүлэх боломж олгох үүднээс авч
ашиглана. Үйл ажиллагааг нөхөн сэргээх Гамшгийн горимыг компанийн
Гамшгийн Гарын Авлагад оруулна. ABR33 Bizmanualz™ Гамшгийн Нөхөн
Сэргээлтийн Бодлого, Горим болон Загварууд-ыг үз.
4.5.4 Мэдээллийн аюулгүй байдал
Мэдээллийн аюулгүй байдлын хэмжүүрийг компанийн мэдээ мэдээллийн

хөрөнгийг зөвшөөрөгдөөгүй байдлаар эсвэл буруугаар ашиглах, дууриалгах,
хулгайлах болон ашиглахаас хамгаалахын тулд авч ашиглана. Компьютер
болон сүлжээний хөрөнгийг зөвшөөрлийн дагуу ашиглах, хамгаалах
Мэдээллийн аюулгүй байдлын горим Компанийн Мэдээллийн Системийн
Гарын Авлагад оруулна. ABR34 Bizmanualz™ Компьютер & Сүлжээний
Бдлого, Горим болон Загварууд-ыг үз.
4.5.5 Хавсаргасан горимууд
СУ1020 – Тасралтгүй үйл ажиллагааны төлөвлөлт

[Энэ хуудсыг хоосон үлдээнэ]

5.0 Процесс болон хяналт

Компани санхүүгийн үйл ажиллагаануудыг зүй зохистойгоор баримтжуулах,
хяналт тавих, удирдахад шаардлагатай процессуудыг төлөвлөн
боловсруулсан. Үр дүнд нь манай Санхүүгийн Менежментийн Системийн
баримт бичигт тодорхойлсон процесс болон горимууд юм.
Эдгээр процесс болон горимуудад манай Компанийн санхүүгийн зорилго,

зорилтууд, шаардлагуудаас гадна манай Компанийн хувьд онцгой
тохируулах, баталгаажуулах, хяналт тавих үйл ажиллагаанууд орно. Эдгээр
процесс нь Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт (IFRS), Нягтлан
Бодох Бүртгэлийн Нийтээр Хүлээн Зөвшөөрөгдсөн Зарчмууд (GAAP),
COSO-ийн Үзэл Баримтлал, болон бусад холбогдох стандартууд, хууль
тогтоомжуудад нийцсэн болохыг батлан харуулахад шаардлагатай
бүртгэлийг энэхүү горимуудад тодорхойлсон болно.
400 Санхүүгийн Удирдлагын

Горим
410 Капитал Нэмэгдүүлэх Горим

Санхүүгийн
Менежментийн
Системийн
Процесс болон 420 Сангийн Менежментийн
Хяналт Горим
430 Санхүүгийн Тайлангийн

Горим
440 Дотоод Хяналтын Горим

5.1 УДИРДЛАГА
Удирдлагын горимын бүлэг нь тасралтгүй байдлаас бүртгэл тайлагнал

хүртэлх үйл ажиллагаануудын цар хүрээг тодорхойлж өгдөг. Дараах
Удирдлагын горимууд нь Компани Санхүүгийн Менежментийн Системийн
бүтээмж, үр өгөөжтэй шууд холбоогүй боловч түүнд нэн чухал ач
холбогдолтой төрөл бүрийн үйл ажиллагаанд хяналт тавихад нь туслах
зорилготой юм.
СУ1000 Санхүүгийн Зорилго,

Зорилтууд
СУ1010 Удирдлагын Үүрэг

Хариуцлага
Удирдлагын
Горим СУ1020 Тасралтгүй үйл
ажиллагааны төлөвлөлт
СУ1030 Баримт Бичгийн Хяналт
СУ1040 Бүртгэлийн Хяналт
СУ1050 Жил Бүрийн Хувьцаа

Эзэмшигчдийн Хурал
СУ1060 Захирлуудын Зөвлөлийн

Хурал
5.1.1 Санхүүгийн Зорилго, Зорилтууд
Компанийн дээд удирдлага Захирлуудын Зөвлөлтэй хамтран Компанийн

бизнесийн стратеги болон зорилго зорилтуудтай нийцсэн онцгой,
тогтвортой санхүүгийн зорилго, зорилтуудыг боловсруулж баримтжуулна.
Үнэлэн дүгнэх боломжтой санхүүгийн зорилго тодорхойлж, түүнийгээ
сайшаан дэмших нь Компани санхүүгийн гүйцэтгэл, үр дүнгээ тасралтгүй
сайжруулахад нэн чухал юм. Түүнчлэн, өөрчлөгдөж буй хэрэгцээ,
шаардлагыг харуулахаас гадна байнга өөрчлөгдөж байдаг бизнесийн орчин
нөхцөлд байгууллагыг дасан зохицоход нь тус болох үүднээс тодорхой үе
бүрт Компанийн зорилго, зорилтуудыг үнэлж дүгнэн, хянан шалгаж байна.
5.1.2 Удирдлагын Үүрэг, Хариуцлага
Голдуу гүйцэтгэх захирал, санхүү хариуцсан захирал, үйл ажиллагаа

хариуцсан менежерүүд (жишээлбэл, үйлдвэрлэл, борлуулалт)-ээс бүрддэг
Компанийн дээд удирдлага нь Компанийн Санхүүгийн Менежментийн
Систем (СМС)-ийг боловсруулах, түүнийг дагаж мөрдөх, тасралтгүй
сайжруулах үүрэгтэй. Дээд удирдлага үр дүнтэй байдлаар харицлцаа
холбоотой байж өөрийн үүрэг хариуцлагаа зохих ёсны дагуу илэрхийлнэ.
Удирдлага Компанийн санхүүд нөлөөлдөг ажлуудыг тодорхойлж,

гүйцэтгэж, зохион байгуулдаг боловсон хүчний харилцан холбоо, үүрэг
хариуцлага, эрх мэдлийг тодорхойлдог аргуудыг үндэслэлтэй тайлбарласан
болохыг батлана. Мөн удирдлага СМС-ийн байнгын тогтвортой байдал, үр
өгөөжийг харуулахын тулд түүнийг хэрхэн хянан шалгасан болохоо
тодорхойлно.
5.1.3 Тасралтгүй үйл ажиллагааны төлөвлөлт
Компани санхүүгийн хэвийн үйл ажиллагааны боломжит доголдол, саатлыг

урьдаас харж түүнд бэлдэх ёстой. Хамгийн бага сул зогсолт болон бусад
сөрөг дагавартайгаар хэвийн, үр ашигтай үйл ажиллагаандаа бусаж орох
Санхүүгийн хэлтсийн чадвар болон магадлалыг бататгах үүднээс Компани
төлөвлөгөөтэй байх ёстой. СХЗ нь Санхүүгийн хэлтсийн тасралтгүй үйл
ажиллагааны төлөвлөлтийг боловсруулж, түүнийг хэрэгжүүлэх, хянах
үүрэгтэй.
5.1.4 Бичиг баримтын хяналт
Ажлын чиглэл өгөх эсвэл бодлого тодорхойлоход ашигладаг бүх бичиг

баримтуудыг санхүү хариуцсан захирлын (СХЗ) албан өрөөнд хянан шалгаж
баталгаажуулж, хувиарлаж, хяналт тавина. Компани ачлын чиглэл өгөх,
бодлого тодорхойлох, баримт бичгийг хянах, батлах, хувиарлах аргуудыг
тогтооход ашигладаг баримт бичгүүдэд хяналт тавих үүрэг хариуцлага, арга
замуудыг тодорхойлох ёстой. СХЗ-д шаардлагатай бүх бичиг баримтуудад
дээрхийг баримтлах ба дотоод болон гадаад эх сурвалж бүхий баримтууд

үүнд багтана.
5.1.5 Бүртгэлийн хяналт
Компанийн СМС-ийн үйл ажиллагаа үр ашигтай болохыг батлан харуулах,

түүнд хувь нэмэр оруулах, тусгай шаардлагуудад (хууль дүрэм гэх мэт)
нийцсэн гэдгийг үзүүлэх зорилгоор санхүүгийн бүртгэлийг бий болгож,
хөтлөн явуулна. Компани санхүүгийн бүртгэлийн хяналтад зориулсан албан
ёсны системийг ашиглах ба СХЗ нь Бүртгэлийн Хяналтын горимд
тодорхойлсон уг системийг үр ашигтай байдлыг батлан даах үүрэгтэй.
5.1.6 Жил бүрийн Хувьцаа Эзэмшигчдийн Хурал
Компанийн бизнесийн үйл ажиллагааны нөхцөл байдлыг, ялангуяа

байгууллагын санхүүгийн тогтвортой хөгжилтэй холбоотой мэдээллийг
Дээд Удирдлага нь хувьцаа эзэмшигчдэд тодорхой үе бүрт өгч байх
үүрэгтэй. Удирдлага нь мөн компанийн чухал үйл ажиллагаа, хууль
дүрмийн шаардлагуудад нийцүүлэх талаарх саналыг хувьцаа эзэмшигчдэд
мэдэгдэх үүрэгтэй (жишээлбэл: “С” компорацийн хувьцаа эзэмшигчдийн
хурал).
5.1.7 Захирлуудын Зөвлөлийн Уулзалт
Захирлуудын Зөвлөл Компанид зохих ёсны хяналт тавьж менежмент хийж

байгааг батлан харуулах, Захирлуудын Зөвлөл болон Компанийн дээд
удирдлагуудын хоорондох чөлөөтэй, нээлттэй харилцааг сайжруулах
үүднээс тогт Захирлуудын Зөвлөлийн хурлыг Компаний зохион байгуулна.
СУ1000 – Санхүүгийн Зорилго, Зорилтууд
СУ1010 – Удирдлагын Үүрэг Хариуцлага
СУ1020 – Тасралтгүй үйл ажиллагааны төлөвлөлт
СУ1030 – Бичиг Баримтын Хяналт
СУ1040 – Бүртгэлийн Хяналт
СУ1050 – Жил Бүрийн Хувьцаа Эзэмшигчдийн Хурал
СУ1060 – Захирлуудын Зөвлөлийн Хурал

5.2 КАПИТАЛЫГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ НЬ
Хуримтлагдсан ашигаас авахуулаад засгийн газрын буцалтгүй тусламж,

олон нийтээс зээл авах хүртэл Компанийн үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх хэд
хэдэн арга замууд бий. Дараах горим нь Компани капиталын хэрэгцээгээ
төлөвлөх, хэдий хэмжээний капиталыг бий болгох, капиталыг нэмэгдүүлэх
хамгийн сайн арга хэрэгсэл болон капиталыг хэрхэн үр дүнтэй удирдан
зохион байгуулах зэргийг тодорхойлоход нь тус бол зориулалттай юм.
КН1000 Бизнес төлөвлөгөө
Бизнесийн Төлөвлөгөө
КН1010 Капитал төлөвлөгөө
Капиталыг Капиталын Төлөвлөгөө

нэмэгдүүлэх
горим КН1020 Үнэлгээ
Үнэлгээ
КН1030 Банкны зээл
Банкны Зээл
КН1040 Үнэт цаас гаргалт
Хувьцаа Гаргалт
КН1050 Өр ба Хөрөнгө
Оруулалт
Зээллэг&Хөрөнгө оруулалт
КН1060 Хөрөнгө худалдан

авалт
Хөрөнгийн Худалдан Авалт
КН1070 Лизинг
Түрээс
5.2.1 Бизнесийн Төлөвлөгөө
Компани төсөвт жил эхлэхээс өмнө тодорхойлсон зорилго, зорилтууддаа

хүрэх боломжийг олгохуйц үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлж явуулах
Бизнесийн Төлөвлөгөөгөө гаргана. Энэхүү Бизнесийн Төлөвлөгөөний
зорилгуудаас дурдвал: (а) Компанийн өсөлт хөгжлийг удирдан чиглүүлж,
зохион байгуулах; (б) богино болон урт хугацаат бизнесийн үйл
ажиллагаануудыг тодорхойлж эрэмбэлэх; (в) холбогдох хавсралтуудыг
хянан шалгах, төлөвлөх баримт бичгийг боловсруулах; (г) ач холбогдол
бүхий хүрч болохуйц стратеги болон зорилгуудыг тодорхойлох.
Дээд Удирдлага нь юуны өмнө уг Төлөвлөгөөг гаргах, удирдахаас гадна

түүний үйл явцыг жилийн туршид тасралтгүй сууриар үнэлж, дүгнэж
байгааг харуулах үүрэгтэй.
Захирлуудын Зөвлөл Компанийн Бизнесийн Төлөвлөгөөг хянан шалгаж

батална. Дээд Удирдлагын төлөөлөл – голдуу Ерөнхийлөгч/Гүйцэтгэх
Захирал байна – Захирлуудын Зөвлөлд Компанийн үйл ажиллагааны үр дүнг
тодорхойлсон зорилготой нийцүүлэн тодорхой үе бүрт танилцуулна.
5.2.2 Капитал Төлөвлөгөө
Компани бизнесийн төлөвлөгөөт тогтмол өсөлт, хөрөнгө оруулагчдын

санхүүжилтийн зохистой хэрэглээг баталгаажуулах, Компанид боломжийн
хөрөнгө оруулагч болон зээлдэгчдийг татахуйц итгэл үнэмшлийг өгөх
үүднээс жил бүр капиталын төсөв зохионо. Капиталын Төлөвлөгөө нь
дараах зорилготой: (а) Дээд Удирдлагад урт хугацаат хөрөнгө оруулалтын
боломж бололцоотой холбоотой маш сайн мэдээлэл бүхий шийдвэр гаргахад
тус болох; (б) капиталын хэрэгцээ, боломж, нөөцийн тодорхойлох системтэй
болох; (в) бизнесийн эрхэм зорилтууд, хөрөнгө оруулалтын стратеги,
холбогдох хууль тогтоомжуудтай төсөв төлөвлөгөөнүүд нь нийцсэн
болохыг батлах; (г) төслийг санхүүжүүлэх зорилгыг тодорхойлох.
5.2.3 Үнэлгээ
Компани тодорхой үе бүрт үнэлгээ хийж үнэлгээний зорилтоо тодорхойлон

түүндээ хяналт тавихын төлөө ажиллах ба энэ нь бизнесд нөлөөлөхүйц
ерөнхий болон салбарын эдийн засгийн мэдээлэл, бизнесийн стратеги
төлөвлөгөөг мэдээллээр хангах юм.
Дээд Удирдлага үнэлгээний зорилгыг тодорхойлж тэдгээрт чиглэсэн

Компанийн ахиц дэвшлийг хянан шалгана. Мөн түүнчлэн, Дээд Удирдлага
Компани эдгээр зорилгуудад хүрэх боломжийг олгохуйц болгож Бизнесийн
Төлөвлөгөөг өөрчлөн хяналт тавина.
СХЗ нь үнэлгээний процессийг гүйцэтгэж, үнэлгээний төлөвлөгөө, үр болон

түүнийг сайжруулах төлөвлөгөөг бүртгэж авах ба үнэлгээний процесст
шаардлагатай бүхий л мэдээллийг хангагдсан болохыг баталгаажуулна.
5.2.4 Банкны Зээллэг
Компани: (а) зээл баталгаажуулах процессийг хурдасгах; (б) зээлийн эдийн

засагчийн асуултанд бэлтгэх; (в) зээл олгогч байгууллагатай хэлцлийн хувь
хэмжээ болон бусад нөхцлүүдэд анхаарлаа хандуулах үүднээс капиталын
хэрэгцээгээ санхүүжүүлэх төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлнэ. Банкны
Зээллэгийн горим нь тохиромжтой зээллэгийн шаардлагуудыг тодорхойлох,
зээлийн саналыг бэлтгэж баримтжуулах удирдамж юм.
Компанийн Захирлуудын Зөвлөл банкны зээлийн асуудлыг баталгаажуулна.

СХЗ нь банкны зээлийн саналын боловсруулалтыг удирдан явуулж зээлдэг
байгууллагын өмнө Компанийн үндсэн харилцагч этгээдийн үүргийг
гүйцэтгэнэ.
5.2.5 Хувьцаа Гаргалт
Дээд Удирдлага капитал зорилгуудад цаг хугацаандаа үр ашигтай байдлаар

хүрнэ гэдгийг батлах үүднээс хувьцаа гаргалтыг төлөвлөж түүнд бэлдэнэ.
Дээд Удирдлага нь мөн хувьцаа гаргалтын төлөвлөгөөг боловсруулж,
түүний гүйцэтгэлд хяналт тавьж, хувьцаа гаргалтын үйл явцыг шалгах
үүрэгтэй. Ерөнхийдөө СХЗ нь хөрөнгө оруулагчдад хувьцаа гаргалттай
холбоотой зөвлөгөөг Дээд Удирдлагад өгч хувьцаа гаргалтын үйл явцыг
гүйцэтгэн явуулна.
5.2.6 Зээл ба Хөрөнгө Оруулалт
Компани өөрийн илүүдэл хөрөнгийг удирдан зохион байгуулах (жишээлбэл:

хөрөнгө оруулах, эзэмшигчдэд хувиарлах, өр төлбөрийг барагдуулах)
удирдамжыг боловсруулах ба янз бүрийн хөрөнгө оруулалтын хэрэгжүүлийг
тодорхойлж, тэдгээрийг ашиглах цогц шалгуурыг тогтооно. Үүний зорилго
нь Компанийн хувьд бизнесийн төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэхийн зэрэгцээ
капиталын нийт өртгийг бууралах, үр өгөөжийг зардал болон эрсдэлтэй
тэнцвэржүүлэхийн хамт өөрийн илүүдэл хөрөнгөөс хамгийн их боломжит үр
ашиг/өгөөжийг хүртэх явдал юм.
5.2.7 Хөрөнгө худалдан авалт
Компани үндсэн хөрөнгө худалдаж авах өөрийн капиталын ашиглалтыг

илүү сайн үнэлэхийн тулд тохирох санхүүгийн дүн шинжилгээний арга,
аргачлалуудыг бий болгож ашигладаг байна. Компанийн СХЗ худалдан
авалтын процессийг хянах ба Төсвийн Хороо худалдан авалтын хүсэлтийг
хянан шалгаж эцсийн зөвшөөрлийг өгнө.
5.2.8 Түрээс
Капитал тоног төхөөрөмж худалдаж авах болон бусад их хэмжээний

зардлуудыг гаргах үед Компани түрээс болон худалдан авалтын
сонголтуудыг авч үзэхийн зэрэгцээ анхааралтай үнэлж дүгнэн Компанид
авчрах нийт үр өгөөж, санхүүгийн стратеги, зорилго зорилтуудтай нийцэж
байгаа эсэхэд үндэслэн шийдвэр гаргана. СХЗ “түрээс эсвэл худалдан
авалт”-ийн шийдвэр нь өмчлөлийг түрээсийн бүх сонголтуудтай харьцуулж,
түрээсийн/хөрөнгийн ашиглалтын хугацаан дахь тоног төхөөрөмжийн нийт
зардлыг тооцож үзсэний дараа гарсан болохыг батлан харуулна.
КН1000 – Бизнесийн Төлөвлөгөө
КН1010 – Капиталын Төлөвлөгөө
КН1020 – Үнэлгээ
КН1030 – Банкны Зээллэг
КН1040 – Хувьцаа Гаргалт
КН1050 – Зээл ба Хөрөнгө Оруулалт
КН1060 – Хөрөнгийн Худалдан Авалт
КН1070 – Түрээс
5.3 Мөнгөн сангийн удирдлага
Мөнгөн сангийн удирдлага (өөрөөр хэлбэл санхүүгийн хөрөнгийн үйл
ажиллагаа ) нь бизнесийн нэгдэл холдинг болон түүний дараахи санхүүгийн
хэрэглүүрийг хамаарна : (a) засгийн газар болон корпорацийн бонд; (b)
мөнгөн тэмдэгт; (c) санхүүгийн фьючерс; (d) хувьцааны опцион ба
дериватив; түүнчлэн (e) төлбөрийн систем. Зөвхөн томоохон корпорациуд
нь санхүүгийн хөрөнгийн дотоод удирдлагын системтэй байдаг бол харин
жижиг аж ахуй нэгжүүд нь аутсорсингийн үйлчилгээ авдаг байна.
Гэсэн хэдий ч ямарч байгууллагын санхүүгийн захирал нь санхүүгийн

удирдлагын талаар зохих мэдлэгтэй байх ёстой бөгөөд гэрээгээр ажиллаж
буй албан байгууллагын ажилыг үнэн зөв, шаардлагын дагуу үр дүнтэй
хийж буй эсэхэд үнэлэлт дүгнэлт өгж, хяналт тавих шаардлагатай. Мөн
компан нь аутсорсингоор хийлгэж буй санхүүгийн хөрөнгийн менеджмент
нь хуулийн дагуу хяналтан доор явагдаж байгаа гэдгийг батлах
шаардлагатай байж болох юм.
ТЧУ 1000
Эргэлтийн хөрөнгө
ТЧУ 1010
Санхүүгийн гарын авлага Бэлэн мөнгөний удирдлага
Төлбөрийн
чадварын
удирдлага ТЧУ 1020
Бараа материалын удирдлага
ТЧУ 1030
Холбоотой талуудын ажил
гүйлгээ
ТЧУ 1040
Валютын өөрчлөлтийн
удирдлага
ТЧУ 1050
Банкны удирдлага
ТЧУ 1060
Худалдааны бүртгэл
ТЧУ 1070
Аккредитив
5.3.1 Эргэлтийн хөрөнгө
Санхүүгийн захирал нь компаний үйл ажиллагааг саадгүй явуулахад

хүрэлцээтэй байх эргэлтийн хөрөнгийн хамгийн бага хэмжээг тодорхойлох
үүрэгтэй. Ингэснээрээ тодорхой зорилго тавьж, үр дүнг хянаж, дахин хяналт
хийж үйл ажиллагаагаа улам илүү сайжруулан эргэлтийн хөрөнгийг
хамгийн үр дүнтэйгээр ашиглах боломжийг олгож өгч байгаа юм.
5.3.2 Бэлэн мөнгөний удирдлага
Компани нь өөрийн урт болон богино хугацааны хадгаламж мөн кассан дахь
бэлэн мөнгөний болон түүнтэй адилтгах хөрөнгийн төлбөрийн чадварыг
хангасан, үүнтэй уялдан гарах бүх эрсдлийг тооцсон хамгийн үр дүнтэй
хувилбар (бэлэн мөнгөний ямар нэг дутагдалгүй байхаар) бүхий бодлогыг
боловсруулж мөн хэрэгжүүлнэ. Санхүүгийн захирал нь бэлэн мөнгөний
удирдлагыг хянаж, үр дүнд нь дүгнэлт өгч, зөвлөмж гаргах ба бэлэн
мөнгөний удирдлагын төлөвлөгөөг байнга хянаж хэрэгцээтэй үед шинэчилж
байх ёстой.
5.3.3 Бараа материалын удирдлага
Компани нь ашиглалтын шаардлагыг хангах, компаний эдийн засгийн

бодолготой нийцэх төдийгүй байгууллагын үйл ажиллагааг тасралтгүй
хэвийн явуулахад хангалттай байх бараа материалын хэмжээг тодорхойлж
хадгалалтын зардлыг багасгах үүднээс тооллогоо хийдэг. Санхүүгийн
захирал нь тооллогын менеджментийн зорилгыг тодорхойлж, компанийн
дотоод хөрөнгө оруулалт, түүний менеджментийг ерөнхийд нь хянана.
5.3.4 Холбоотой талуудын ажил гүйлгээ
Компани нь холбоотой байгууллага, хувь хүмүүстэй хийх гүйлгээний

тогтсон журамтай байх бөгөөд энэ нь холбогдох байгууллагаа, хувь
хүмүүсээр зөвшөөрөгдсөн байна. Гэхдээ компанийн эрх ашиг түрүүлж
тавигдах бөгөөд хууль зүйн дагуу компан, хувь хүмүүст нээлттэй байхаар
хийгдэнэ. Манай үндсэн бодлого нь бүх боломжит үзэл бодлын зөрчлийг
тооцогдсон, зохих ёсоороо хаяглагдсан мөн нээлттэй байх зарчимд
тулгуурласан байна. Энэ бодлого нь санхүүгийн захиралийн удирдлаганд
байдаг бүхий л ажиллагсадад мэдээллэгдсэн байна.
Санхүүгийн захирал нь байгууллагын удирдах зөвлөлийн хамт холбоотой

талуудын гүйлгээний журмыг хянаж, үйл ажиллагаа хэвийн, зүй зохистой
байгаа эсэхэд үнэлэлт дүгнэлт өгнө.
5.3.5 Валютын өөрчлөлтийн удирдлага
Компани нь гадаад валютын солилцоотой холбоотойгоор гадаад валютын

өөрчлөлтийн менеджменттэй байна. Байгууллагын удирдах зөвлөл нь гадаад
солилцоотой холбоотой давуу болон сул талыг тооцон журам гаргана.

Санхүүгийн захирал нь давуу болон сул талыг харгалзан байгууллагын
удирдах зөвлөлд санал тавих ба журмыг дагаж мөрдүүлнэ. Санхүүгийн
захирал болон байгууллагын удирдах зөвлөл нь журмыг үе үе хянаж
хэрэгцээтэй бол өөрчлөлт хийнэ.
5.3.6 Банкны удирдлага
Компаний санхүүгийн захирал нь санхүүгийн байгууллагуудтай харилцах

харилцааг зохицуулна. Санхүүгийн захирал нь байгууллагын хувьд хамгийн
бага зардалтай бөгөөд ашиг нь их байхаар нөхцөлийг бүрдүүлэх урт
хугацааны хувийн болон мэргэжлийн түвшин дэхь харилцааг үүсгэдэг
байна.
Ахлах менежерүүд нь санхүүгийн байгууллага компан хоёрын харилцаанд

байнга үнэлгээ өгөх бөгөөд ингэснээрээ компан нь энэхүү харилцаанаасаа
боломжит хамгийн их ашиг олж байгаа эсэхийг тодорхойлно. Санхүүгийн
захирал нь үе үе санхүүгийн байгууллагын төлөөлөгчтэй компани эрх
ашигийг бэхжүүлэх үүднээс харилцах бөгөөд мөн бусад боломжит
харилцааг ч гэсэн авч үзэж байх ёстой ингэснээрээ компан нь өөрийнх нь
бизнес өөрчлөлт хийж болохуйц нөхцөл байдал болон зээлийн мэдээллээр
хангагдаж чадах юм.
5.3.7 Худалдааны бүртгэл
Компанийн санхүүгийн захирал нь зээлийн карттай холбоотойгоор гарч

болзошгүй эрсдлийг тооцон хамгийн өндөр ашигтай, хамгийн сайн
үйлчилгээг авч байхаар худалдааны дансны үйл ажиллагаа төлөвлөж,
түүнийгээ хянан шалгаж байна.
5.3.8 Аккредитив
Компан нь гадаад дансны гүйлгээтэй холбоотой төлбөр хийх, тээвэрлэх үйл

ажиллагааны үед ихэвчлэн гардаг цаг алдалтыг гаргахгүй байхын тулд
аккредитивийг цаг тухайд нь шуурхай боловсруулан хариу өгөх
шаардлагатай.
Санхүүгийн захирал нь аккредитив хүлээн авах, захиа гаргах процесийг

боловсруулан хянах ба үүнтэй холбоотой банкны үйл ажиллагааг хариуцсан
түүнийг цаг тухайд нь шуурхай боловсруулан хариу өгдөг.
5.3.9 Ашигласан горимууд
МСУ1000 – Эргэлтийн хөрөнгө
МСУ1010 – Бэлэн мөнгөний удирдлага

МСУ1020 – Бараа материалын удирдлага
МСУ1030 – Холбоотой хувь хүн байгууллагын гүйлгээ
МСУ1040 – Валютын өөрчлөлтийн удирдлага
МСУ1050 – Банкны удирдлага
МСУ1060 – Худалдааны бүртгэл
МСУ1070 – Аккредитив
5.4 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ

Санхүүгийн тодорхойлолт нь тухайн байгууллагын албан ёсны санхүүгийн
үйл ажиллагааны түүх болон богино, урт хугацаан дахь фирмийн
санхүүгийн байдлын тодорхойлолтийг хэлнэ. Үндсэн дөрвөн төрлийн
санхүүгийн тайлагнал байдаг (1) баланс, тодорхой хугацаан дахь компанийн
хөрөнгө, түүний тэнцэл, нийт хөрөнгийн тодорхой цаг хугацааны үнэлгээ;
(2) орлого (ашиг болон алдагдал) тодорхойлолт, тодорхой хугацаан дахь
компанийн үйл ажиллагааны үр дүнг илэрхийлнэ; (3) хуримтлагдсан ашгийн
тайлан буюу эздийн өмчийн өөрчлөлтийн тайлан, тодорхой хугацаанд
байгууллагын эздийн өмч хэрхэн өөрчлөгдсөнийг үзүүлнэ; мөн (4) Бэлэн
мөнгөний өөрчлөлтийн тайлан, компаний бүх бэлэн мөнгөний гүйлгээг
илэрхийлэх бөгөөд үүнд үндсэн үйл ажиллагаа, хөрөнгө оруулалт болон
санхүүгийн үйл ажиллагаа бүгд хамрагдана.
СТ1000
Санхүүгийн урьдчилсан
тайлан
Санхүүгийн гарын СТ1000

авлага Санхүүгийн тайлагнал
тайлангийн
горимууд СТ1000
Санхүүгийн тайлагналын
шинжилгээ
СТ1000
Санхүүгийн удирдлагын
шалгалт
СТ1000
баталгаажуулалт
СТ1000
Санхүүгийн мэдээллийг
чөлөөлөх
Санхүүгийн захирал нь санхүүгийн үйл ажиллагааг мөн санхүүгийн тайланг

хянах үүрэгтэй. Цаг хугацаанд нь нарийн тодорхой гаргасан санхүүгийн
тайлан нь бизнесийг үйл ажиллагааг үр дүнтэй явуулахад төдийгүй зээл
олгогч, хөрөнгө оруулагч нарт шаардлагатай мэдээлэлийг өгөх болон зохих
журамд нийцсэн тайлан бэлтгэх боломжийг олгодог.
5.4.1 Санхүүгийн урьдчилсан тайлан
Санхүүгийн төлөвлөлт, менеджментийн хүрээнд компан нь санхүүгийн үйл

ажиллагааны урьдчилан дүгнэх үүднээс проформа буюу урьдаас бүрдүүлсэн
баримт гаргана. Энэхүү төлөвлөлт нь компанийн зорилго, стратегид бүрэн
нийцсэн байх бөгөөд бизнесийн үйл ажиллагаагаа хэвийн явагдалахад
хүрэлцэхүйц нөөцтэй байхаар тооцоологдсон байх ба үйл ажиллагаанд
зарцуулах мөнгөн санг тодорхойлж, ашиг болон зардлыг зөв тусгасан байна.
5.4.2 Санхүүгийн тайлагнал
Санхүүгийн тайлан нь хууль журам, эрх зүйн стандартуудад

тодорхойлогдсон заавар, журмуудад нийцсэн мөн цаг хугацаандаа
бэлтгэгдсэн байх шаардлагатай.
Санхүүгийн захирал нь тухайн үеийн (жилийн эцэс, улирал) санхүүгийн

тайланд байгууллагийн санхүүгийн байдал үнэн зөв, бүрэн тусгагдах
эсэхийг хариуцана. Түүнээс гадна, санхүүгийн захирал нь тайлан нь хууль
журам, стандартад зөвшөөрөгдсөн хэм хэмжээнд (жишээ нь, Сарбанес
окслеийн хууль, санхүүгийн тайлагналын олон улсын стандарт, нягтлан
бодох бүртгэлийн хүлээн зөвшөөрөгдсөн ерөнхий зарчмууд) бэлтгэгдэж
байгаа эсэхэд өөрийн биеээр хяналт тавьж баталгаажуулдаг. Гүйцэтгэх
захирал/ ерөнхийлөгч болон санхүүгийн захирал нь санхүүгийн тайланг
тогтсон туршалгын дагуу хууль журамд нийцэж байгаа эсэх (a) тайлангийн
үнэн зөв байдал мөн (b) дотоод хяналтын систем үйл ажиллагааны үр дүнд ч
дүгнэлт хийнэ.
5.4.3 Санхүүгийн тайлагналын шинжилгээ
Компан нь өөрийн санхүүгийн ерөнхий үзүүлэлтийг удирдах түүнийг илүү

сайн ойлгох болон сайжруулах үүднээс санхүүгийн үйл ажиллагааг хянаж
мөн санхүүгийн тайланд дүн шинжилгээ хийдэг. Тайланд тусгагдсан
мэдээлэл нь (a) нэг загвартай, хэрэглэхэд хялбар; (b) мэдээлэл нь санхүүгийн
зорилго, урьдчилсан таамаглал; болон түүхэн үр дүнг хамт харуулдаг (c)
өргөн хэрэглэглээний аналитик хэмжигдэхүүн болон стандарт (жишээлбэл,
санхүүгийн харьцаа)-г хэрэглэн тодорхойлсоноор мэдээлэл нь ойлгомжтой,
учир утгатай, хэрэгцээтэй болдог
Санхүүгийн захирал нь тайланг дэгнээд мөн/ аль эсвэл хянасны үндсэн дээр
санхүүгийн төлөв байдалийн тайлан гаргаж, хэрэгцээтэй гэж үзвэл өөрийн
саналаа оруулан удирдан зөвлөлийн даргад мөн энэхүү мэдээллээ тодорхой

үечлэлтэйгээр зөвлөлд ч мэдээлэлдэг.
5.4.4 Санхүүгийн удирдлагын шалгалт
Компан нь ахлах менеджмент ба удирдах зөвлөлийн захирлуудийн хооронд

санхүүгийн үйл ажиллагааг хянах үр дүнтэй шуурхай харилцааны
хэрэгсэлийг (санхүүгийн зорилго, зорилтонд нийцэн өсөж байгаа эсэх,
стратегийн хэрэгжилт болон түүний баримтжуулалт, прогресс болон үр дүнг
хянах зэрэг) төлөвлөж хэрэгжүүлнэ. Ахлах менеджмент болон удирдах
зөвлөл нь энэхүү төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх, дахин хянах, хэрэгцээтэй үед нь
шинэчлэн боловсруулах үүрэгтэй.
5.4.5 Санхүүгийн баталгаажуулалт
Компан нь зөвшөөрөгдсөн аль эсвэл хэвлэгдсэн санхүүгийн тайланд ямар

нэг алдаа гарсан тохиолдолд түүнийг засварлахад хэрэгжүүлдэг тогтсон
журамтай байдаг. Санхүүгийн захирал нь гарсан алдааг нарийн шалгаж
зохих засварыг хийгдэж байгаа эсэхэд баталгаа гаргаж өгнө. Санхүүгийн
захирал нь алдаа гарсан болон дахин засварласан санхүүгийн тайланг
бэлтгэх болон тайлагнах үйл явцыг зөвшөөрөгдсөн журам, заавар,
стандартийн дагуу цаг хугацаанд нь хийгдэж байгаа эсэхэд хяналт тавина.
Санхүүгийн захирал нь үүнтэй холбоотойгоор гарч болзошгүй өөрчлөлтийг

үнэн зөв, цаг тухайд нь сонирхогч холбогдох байгууллага болон хувь
хүмүүст мэдэгдэнэ. Эцэст нь санхүүгийн захирал нь алдаа гарсанаас тайланд
дахин гажуудал гаргахгүй байх бүхий л арга хэмжээг авах ажлыг хариуцах
бөгөөд цаашид ч үүнтэй холбоотой урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч
мөрдүүлэнэ.
5.4.6 Санхүүгийн мэдээллийг чөлөөлөх
Компан нь санхүүгийн мэдээлэлээ хөндлөнгийн байгууллага, хувь хүнд

мэдээллэхдээ хяналт тавина. Санхүүгийн захирал нь гадны байгууллагын
(үйлчлүүлэгч, зээлдүүлэгч) хүсэлтийн нөхцөл байдал болон хэрэгцээг нь
харгалзан санхүүгийн мэдээлэл өгч болох эсэхийг шийдвэрлэн зөвшөөрөл.
СТ1000 – Санхүүгийн урьдчилсан тайлан
СТ1010 – Санхүүгийн тайлагнал
СТ1020 – Санхүүгийн тайлагналын шинжилгээ
СТ1030 – Санхүүгийн удирдлагын шалгалт
СТ1040 – Санхүүгийн баталгаажуулалт
СТ1050 – Санхүүгийн мэдээллийг чөлөөлөх

5.5 ДОТООД ХЯНАЛТ
Дотоод хяналтын систем нь компанийг дотоод систем болон хувьцаа

эзэмшигчидын шаардлагад (зарим тохиолдолд зохион байгуулалтын
шаардлагатай) хэрхэн нийцэн ажиллаж байгааг хянах, үйл ажиллагааны
эрчимтэй идэвхитэй байдлыг дээшлүүлэх хөрөнгийг хамгаалах, сонирхсон
хувь хүн байгууллагуудад боломжит хэмжээнд үнэн зөв гаргасан
санхүүгийн болон нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээлэл гаргаж өгнө. Дотоод
хяналтын систем нь компанийн эрсдлийн удирдлагын үйл ажиллагааны –
маргаангүйгээр хамгийн чухал хэсэг нь юм.Дотоод хяналтын системийг
боловсруулах ба нэвтрүүлэх үйл явц нь үүнийг хэрэгжүүлэхэд үндсэн багаж
нь болдог юм. Компаний дотоод хяналтын системийг шалгах төдийгүй
цаашид идэвхитэй байдалд байлгах хамгийн сайн арга нь дотоод, гадаад
аудитийн систем байдаг.
ДХ 1000
Сарбанекс Окслейн
хэрэгжилт
Санхүүгийн гарын ДХ 1000

Аудитийн стандарт 70
авлага
хэрэгжилт
Дотоод хяналт
ДХ 1000
Эрсдэлийн үнэлгээ
ДХ 1000
Эрсдэлийн удирдлага
ДХ 1000
Хараат бус аудит
ДХ 1000
Дотоод аудит
ДХ 1000
Тохируулах үйл ажиллагаа
5.5.1 Sarbanes-Oxley-ийн хууль
Компан нь санхүүгийн байдлаа мэдүүлэх болон хянахдаа "Төрийн

компаниудын нягтлан бодох бүртгэлийн өөрчлөлт шинэчлэл ба хөрөнгө
оруулагчидийг хамгаалах акт, 2002" (АНУ), буюу олонд "Sarbanes-Oxley"
буюу "SOX" гэж танигдсан системийн шаардлагыг баримталдаг. Компан
өөрийн дагаж мөрдөх шаардлагуудыг тодорхойлж түүндээ нийцэхүйц
дотоод хяналтын систем боловсруулж хэрэгжүүлдэг. Компан нь дотоод
хяналтын системийн үр дүнтэй байдалгах хангах үүднээс дотоод хяналт,
дотоод аудит болон хэрэгцээтэй гэж үзвэл хөндлөнгийн аудитороор шалгалт
хийлгэдэг байна.
5.5.2 Аудитын тайлагналын стандарт 70 зөвшөөрөл
Компан нь өөр фирмтэй санхүүгийн үйлчилгээ авах албан ёсны гэрээ

хийхийн өмнө, санхүүгийн захирал нь тухайн аудитийн компан нь Аудитын
тайлагналын стандарт 70 буюу " SAS 70" гэж нэрлэгдэх системийн хүрээнд
аудит хийнэ гэсэн бичгэн баталгаажуулалт авсан байна. Аудитын
тайлагналын стандарт 70 буюу SAS 70-д тулгуурласан аудитын
баталгаажуулалтын тайлан нь үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага нь хянах
зорилтууд болон хянах үйл ажиллагаагаа тухайн байгууллагаас үл хамааран
хөндлөнгийн аудитороор хянуулсан гэдгийг тодорхойлж байдаг. Ийм
тодорхойлолт байхгүй бол компан нь тухайн үйлчилгээ үзүүлж буй
байгууллагийн аудитийн төлбөрийг давхар төлөх асуудалд ордог.
5.5.3 Эрсдлийн үнэлгээ
Компани нь тодорхой цаг хугацаанд санхүүгийн эрсдлийг тодорхойлж,

дахин хянан үзэж, эрсдлийн үр дүнтэй, идэвхитэй шийдвэрлэх хэрэгтэй
бөгөөд улмаар энэ эрсдлүүдийг илрүүлэгүйн улмаас материалын
дутагдалтай байдал оруулах нөхцөлийг бууруулах, компаний эрсдэл нийтэд
ил тод болохоос урьдчилан сэргийлэхэд үйл ажиллагагаа чиглүүлэн
явуулна. Удирдах зөвлөл нь эрсдлийг хянах хороо байгуулж эрсдлийг
тодорхойлж хянана.
5.5.4 Эрсдлийн удирдлага
Компани нь эрсдэл хянах тодорхой тогтсон удирдлагын системтэй байх ба

энэ нь эрсдлийг таниулах, ойлгуулах, үүнээс үүдэн гарах уршигийг тооцох,
эрсдэл гарсан үед зөв шийдвэр гаргах тус тусын үүргээ зөв гүйцэтгэх,
тооцоолсон эрсдлийг шинээр оруулж хэрхэн түүнийг зохих түвшинд нь зөв
шийдэж байгааг авч үзэн дэмжиж цаашид үргэлжлүүлнэ. эрсдлийн
менежментийн хороо нь эрсдлийн менеджментийн төлөвлөгөө, тайланг
хэрэгжүүлж дээд удирдлагад төлөвлөгөөний байдал болон сайжруулах эсэх
дээр дүгнэлт хийж тайлан тавина.
5.5.5 Хараат бус аудит
Компани нь санхүүгийн тавьсан зорилтондоо хүрч байгаа эсэх болон

санхүүгийн үйл ажиллагаа нь зөв зохистой явагдаж байгааг шалгуулахаар
хөндлөнгийн этгээдээр тогтмол үед хянуулна. Хөндлөнгийн аудит нь бие
даасан, итгэмжлэгдсэн аудитор байх ба компанийн санхүүгийн бичиг
баримт нь тогтоогдсон журамийн дагуу явж байгаа эсэх, тодорхой
шалгуурын дагуу явж байгаа эсэх, дотоод хяналтын систем нь зорилтдоо
хүрэхээр үйл ажиллагаа явуулаж чадахуйц зохион байгуулагдаж үйл
ажиллагаагаа явуулж байгаа эсэхийг хянана. Аудитын хороог гадны
аудиторыг сонгох ба аудитын гаргасан үр дүнг нягтлан үзэж дүгнэлт хийх
үүднээс байгуулна.
5.5.6 Дотоод аудит
Дотоод аудиторууд (тухайн компанийн ажилчин байж болно) нь санхүүгийн

нягтлан бодох үйл ажиллагааг үечлэн шаалгана. Ихэвчлэн хөндлөнгийн
шалгалт, хяналт шалгалтын дундах үе болдог байна – Материаллаг талын
сул талыг илрүүлж, санхүүгийн удирдлагын системд хэрхэн сайжруулах тал
дээр санал тавина.
Дотоод хяналтын системийн шалгах хүрээ нь янз бүр байж болно:

компанийн үйл ажиллагааны үр дүнтэй байдал, санхүүгийн тайлан бичиг
баримтны үнэн зөв байдал, хуурамч байдал, хөрөнгийг хамгаалах, дотоод
үйл ажиллагааны дүүрэн журамууд мөрдөгдөж байгаа эсэхэд хяналт тавих
гэх мэт. Дотоод аудиторууд нь компанийн үйл ажиллагааг явуулах, өөрчлөх
эрхгүй бөгөөд зөвхөн дээд удирдлагын систем болон удирдах зөвлөлд
өөрсдийнхөө үйл ажиллагааг хэрхэн сайжруулах тал дээр зөвлөгөө л өгдөг
байна.
Дотоод хяналтын систем нь дээд удирдлагын систем болон удирдах зөвлөлд

үйл ажиллагаа нь дотоод хяналтын доор, зөвшөөрөгдсөн журам дүрмийн
дагуу явагдаж, тайлан тооцоо гаргаж байгааг батлах зорилгоор
байгуулагддаг.
5.5.7 Тохируулах үйл ажиллагаа
Компан нь санхүүгийн менеджмент систем үйл ажиллагааг үр дүнтэй

аюулгүй байлгахын тулд дотоод хяналтын систем хангалтгүй юм уу ямар
нэг байдлаар дутугдалтай байгаа үед шууд залруулах арга хэмжээ авна.
Бүх санхүүгийн ажилчид залруулах үйл ажиллагаанд дариу оролцоно.

Санхүүгийн захирал нь залруулах үйл ажиллагааг хянаж, цаг хугацаанд нь
үр дүнтэй арга хэмжээ авах ба дахин ийм алдаа гарахгүй байхын тулд дахин
хянана.
ДХ1000 – Sarbanes-Oxley-ийн хууль
ДХ1010 – SAS 70 хууль
ДХ1020 – Эрсдлийн үнэлгээ
ДХ1030 – Эрсдлийн удирдлага
ДХ1040 – Хараат бус аудит
ДХ1060 – Тохируулах үйл ажиллагаа

6.0 Нөөцийн удирдлага

6.1 НӨӨЦИЙН ХАНГАЛТ
Компанийн ерөнхийлөгч, санхүү хариуцсан захирал болон удирдлагын баг

нь жилийн төлөвлөгөөгөө боловсруулахдаа нөөцийг санхүүгийн удирдлагын
системийн үйл ажиллагаа хэвийн явуулахад хангалттай байх төдийгүй
түүний үр дүнг ямагт дээшилж байхаар төлөвлөнө.
6.2 ХҮНИЙ НӨӨЦ
6.2.1 Санхүүгийн ажилтан
Менеджер болон ажилчид нь хувь хүний болон мэргэжлийн ёс суртахуунийг

өндөрт тавиж өөрсдийн үүргээ гүйцэтгэх бөгөөд дотоод хяналтын
системийн гүйцэтгэлийн ач холбогдол үр дүнг сайн ойлгож мэддэг байх
ёстой.
Энэ нь менежер болон ажилчид байнга доорх үүргийг гүйцэтгэж байх ёстойг
илэрхийлнэ:
 Хувийн болон мэргэжлийн ёс суртахуунтай байх;
 Тухайн ажлийг бүрэн гүйцэтгэхэд хэрэгтэй тодорхой мэдлэг чадвартай

байх; ба
 Дотоод хяналтын системийн талаарх бүрэн ойлголт нь үүргээ илүү үр

дүнтэй бүрэн биелүүлэхэд нь тустай.
6.2.2 Чадвар, Мэдлэг, мөн Бэлтгэл
Санхүүгийн ажилтан нь зохих боловсрол, мэдлэг, туршлага, чадвартай байх

ёстой. Тухайн ажилд тохирох эсэх нь ажлийн байрны тодорхойлолттой хэр
нийцэж байгаагаар тодорхойлогддог. Хүний нөөцийн алба, хэлтсийн
менежер, дарга нар нь ажлийн байрны тодорхойлолт нь цаг үедээ нийцсэн
мөн шаардлага хангасан байхыг хариуцана.
Хэрэв ажлийн шаардлагыг хангахгүй байвал нэмэлт хамрагдах сургалт

болон ажлийн шаардлагыг хамгийн бага түвшинд хангах бусад нөхцлүүдийг
тодорхойлж өгнө. Санхүүгийн алба нь тусгай үйл ажиллагаатай холбоотой
дадлага сургалт явуулна, ерөнхий дадлага сургалтыг хүний нөөцийн алба
хариуцан явуулдаг. Санхүүгийн алба нь дадлагын үр дүнтэй байдал болон
бусад зохих арга хэмжээ авсан эсэхэд үнэлэлт өгнө.
Санхүүгийн алба тусгай үйл ажиллагаатай холбоотой дадлага сургалттай

холбоотой бичиг баримт хөтлөлтийг хариуцан ажиллана. Хүний нөөцийн
алба нь ажилтануудын мэргэжил, чадварт компанийн дүрэм журамийн дагуу
шаардагдах сургалт, дадлагатай холбоотой бичиг баримт хөтлөлтийг

хариуцан ажиллана.
Хэлтсийн менежерүүд ажилтан бүр компанийн үйл ажиллагаанд чухал

үүрэгтэй төдийгүй санхүүгийн зорилго зорилтод өөрийн гэсэн хувь нэмэр
оруулж байгаа болохийг ойлгуулан таниулах үүрэгтэй.
6.2.3 Үүрэг хариуцлага ба тусгаарлалт
Ажлын үндсэн үүрэг хариуцлага нь ойлгоход амар, тодорхой байх ба хувь

хүн бүрийн хувьд тодорхойлно. Үүрэг хариуцлага нь системтэйгээр
тэнцвэрт байдлыг үүсгэсэн мөн хэд хэдэн хүнд хуваарьлагдсан байх ба энэ
нь тэнцвэрт байдлыг бүрэн хангасан байна. Үндсэн үйл ажиллагаа нь
санхүүгийн тайлан гаргах, дахин шалгах болон аудитийн тайлан,
санхүүгийн үйл ажиллагааг бүхэлд нь хянах асуудлуудыг хамруулна.
Шаардлагад нийцсэн, тасралтгүй хяналт нь дотоод хяналтын системийн

зорилгод хүрэхэд чиглэсэн байна. Энэ стандартаар удирдлагууд нь
ажиллагсадынхаа үйл ажиллагааны чанарт байнга хяналт тавьж, хэрэгцээтэй
сургалтыг явуулж, заавар чиглэлийг өгөх зэрэгээр ажил дээр гарах алдаа,
алдагдал, хууль бус үйлдлийг бууруулах асуудлыг хариуцан ажиллахыг
шаардсан.
6.2.4 Горим
Bizmanualz™ publication #ABR41, Human ResouКНes Policies, Procedures,

and Forms.
6.3 ДЭД БҮТЭЦ
Компан нь стандарт, шаардлагад нийцэхүйц дотоод бүтэцтэй байна. Жил

бүрийн стратегий төлөвлөлтөд мөн төсөв батлах үед байр, ажиллах газар,
түүнтэй холбоотой хэрэглэгдэх зүйлүүдийг тодорхойлж хангалттай байхаар
тусгана. Хэрвээ ажлын байр нэмэгдвэл, тухайн хүний ажлын байр болон
хүний нөөцийн үйл ажиллагааны мэдээлэлд тулгуурлан хэрэгцээт багаж
төхөөрөмж, техник хангамж, программ хангамж болон бусад нэмэлт
үйлчилгээгээр хангаж өгнө.
6.4 ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ОРЧИН
Удирдлагын баг,санхүүгийн захирал , мөн ерөнхий менежер нь аюулгүй,

тохитой, хүмүүсийн сэтгэлд нийцэхүйц ажлийн байртай байх бүхий л нөөц
бололцоогоор хангана. Мөн орчин нь ажлын байрны шаардлагыг хангасан
таатай байхаар байна.
7.0 САНХҮҮГИЙН ЗАХИРАЛЫН ГАРЫН АВЛАГА - ХЯНАЛТЫН ТҮҮХ
Тооллого Өдөр Өөрчлөлтийн тайлбар Хүсэлт гаргасан
0.0 Он сар өдөр Эхний гаргалгаа

Баримт бичгийн Нэр Хэвлэсэн огноо

дугаар Санхүүгийн зорилтууд Он/сар/өдөр
FA1000
Хянагч Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн огноо
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Хүчин төгөлдөр Хянасан Хянасан огноо
болох хугацаа: Хянасан хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Он/сар/өдөр
Баталсан Баталсан огноо
Баталсан хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Бодлого: Компанийн санхүүгийн зорилтуудын баримт бичиг нь
тодорхой, ойлгомжтой бэлтгэгдсэн байх бөгөөд үүнийг
компаний стратеги төлөвлөгөө RC1000-1 БИЗНЕС
ТӨЛӨВЛӨГӨӨ – тэй уялдуулсан байх хэрэгтэй.
Зорилго: Илүү сайн санхүүгийн гүйцэтгэлийн үр дүнд хүрэхийн тулд
компаний санхүүгийн зорилтуудыг тодорхой, ойлгомжтой
болгоход туслах, батлуулах явдал юм.
Хамрах хүрээ: Энэхүү үйл явц нь тодорхой, тэнцвэртэй санхүүгийн

зорилтуудыг хамрах бөгөөд Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн
хэлтэст хамаарна.
Үүрэг Санхүү хариуцсан захирал (СХЗ) нь хувь нийлүүлэгчид руу

хариуцлага: чиглэсэн итгэмжлэгдсэн этгээдийн үүрэг хариуцлага болон
компанийн санхүүгийн байдал, гүйцэтгэлийг хянахаас гадна
FA1000-1 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД-ын зөвшөөрөл олж
авах, түүнийг гүйцэтгэх үүрэгтэй.
Дээд удирдага болон Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь FA1000-1

САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД-аар хянах, батлах үүрэгтэй
байдаг.
Хэлтсийн менежерүүд FA1000-1 САНХҮҮГИЙН

ЗОРИЛТУУД мэдээлэл бэлтгэх, шаардлагатай бол санал өгөх
үүрэгтэй байдаг.
Нэр томъёоны Санхүүгийн зорилтууд – Компанийн тодорхой, ойлгомжтой

тодорхойлолт: илэрхийлэгдсэн зорилтууд (жнь: харьцаа, хувь, тоон утгаар
илэрхийлэгдсэн) нь тухайн компаний өөрийнх нь санхүүгийн
үйл ажиллагааны болон санхүүгийн бүтцэд хамаардаг.
Тэнцвэртэй байдлыг хэмжих үзүүлэлт – Удирдлагын тогтолцоо

нь бизнесийн хэтийн тодорхой дөрвөн тойрогоор зохион
байгуулагдсан байх бөгөөд үүнд- санхүүгийн, хэрэглэгчийн,
дотоод, инновацийн / суралцах зэрэг урт болон богино
хугацааны зорилтууд, санхүүгийн болон санхүүгийн бус арга
хэмжээ, хоцорч буй болон тэргүүлэх шалгуур үзүүлэлт,

дотоод, гадаад хэтийн төлөвийг тэнцвэржүүлэх зорилготой юм.
УХААЛАГ зорилтууд – Зорилтууд нь чухал шинж чанаруудыг

тодорхойлсон товчилсон агуулгатай. Үүнд: Тусгайлан авч үзэх
боломжтой, Хүрч болохуйц, Ач холбогдолтой, Цаг хугацааны
хязгаартай.
Тэргүүлэх шалгуур үзүүлэлт – Ирээдүйн гүйцэтгэлийн

шалгуур үзүүлэлт (ж нь: хүүгийн түвшин нэмэгдэх нь ихэвчлэн
багассан хэрэглээний зардлын тэргүүлэх шалгуур үзүүлэлт
болдог).
Хоцорч буй шалгуур үзүүлэлт – Өнгөрсөн гүйцэтгэлийн

үзүүлэлт нь өнгөрсөн хугацаанд хийгдсэн бодит борлуулалт
байдаг.
Бизнесийн үе шат – Бизнесийн хугацаа эсвэл үе шат нь

бизнесийн өсөлт, ашигт байдлын чадавхиар тодорхойлогдсон
байдаг. Жишээ нь, ихэнх бизнес нь анхандаа ихэвчлэн ашигтай
биш байдаг ч асар их өсөлтийн боломжтой байдаг. Нөгөө
талаас, удаан хугацаанд үргэлжилсэн бизнесүүдийн өсөлтийн
түвшний хурд тийм ч их урт биш байдаг ч энэ нь үргэлж
шинээр гарч ирж байсан үеэсээ илүү ашигтай байдаг.
Хөрөнгө оруулалтын өгөөж (ROI) – Хөрөнгө оруулалтын ажил

гүйлгээний үр дүнгээс үүсэх ашиг болон алдагдал, энэ нь
жилийн эцэст хувиар (%) илэрхийлэгддэг.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУДЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
1.1 СХЗ 1 нь тодорхой, ойлгомжтой санхүүгийн зорилтуудыг бий болгох

хэрэгтэй энэ нь олон талт болон хувьсах бизнесийн нэгтгэлүүдийг
уялдуулж, бүртгэхтэй холбоотой.
 Нийт бизнесийн стратеги, төлөвлөгөө; сегмент/хэлтсийн төлөвлөгөө
 Хөрөнгийн төлөвлөгөө (RC1010 - ХӨРӨНГИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ -г үзнэ үү);
 Богино болон урт хугацааны тогтвортой байдлыг хангах бизнесийн

тэргүүлэх чиглэл;
1
Санхүү хариуцсан захирал
 Компанийн гүйцэтгэлийн түүх болон туршлага;
 Компаний санхүүгийн зорилтот орчин, санхүүгийн ололт амжилтын түүх;
 Аж үйлдвэрийн стандарт түүний шалгуур;
 Харилцагч болон зах зээлийн хэрэгцээ, динамик
 Тогтвортой байдлын тайлан
 Аудитын тайлан болон дүгнэлт (AC1040 – ГАДААД АУДИТ болон

AC1050 – ДОТООД АУДИТ-с үзнэ үү).
1.2 СХЗ нь бизнесийн амжилт, чухал газар нутагт чиглэсэн санхүүгийн

зорилтуудыг сонгож болно:
 Орлого;
 Ашиг;
 Ахиуц ашиг;
 Нийт өр, өр төлбөрөөрх зардал;
 Хөрөнгө оруулалтын өгөөж;
 Хөрөнгийн өртөг;
 Зардал;
 Хөрөнгө оруулалтын хүүгийн өгөөж
 Бэлэн мөнгө
1.3 СХЗ нь УХААЛАГ зорилтууддаа философийг баримтлах ингэснээр

санхүүгийн зорилтууд бий болно, урт болон богино хугацааны зорилтуудыг
(өөрөөр хэлбэл, нэг жил, гурван жил, таван жил, арван жил) бий болгож
үүнийгээ дээд удирдлага, ТУЗ-өөрөө шийдвэрлүүлэх хэрэгтэй.
1.4 СХЗ төрөл бүрийн үйл ажиллагааны хэрэгцээ, санхүүгийн болон санхүүгийн
бус зорилтууд , урт болон богино хугацааны зорилгуудыг хангахын тулд
тэнцвэртэй зорилтуудыг бий болгох талаар дээд удирдлагуудтай хэлэлцэж,
тэдэнтэй энэ талаар тогтмол уулзаж байх хэрэгтэй.
1.5 Дээд удирдлага болон ТУЗ тайлант жилийн эцсээс 30-аас доошгүй хоногийн
өмнө дараа жилийн төсвийн санхүүгийн зорилтуудыг батална.
2.0 САНХҮҮГИЙН ТУСГАЙ ЗОРИЛТУУДЫГ БИЙ БОЛГОХ
2.1 Хэсэг 1.0-д багтсан шаардлагууд болон тойм материалуудыг СХЗ

бэлтгэсний дараа FA1000-1 – САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД маягтыг
бэлтгэж, алхам алхамаар Хэсэг 2.2 (Загвар 1-ийг харна уу) "УХААЛАГ"
санхүүгийн зорилтуудад багтсан нарийвчилсан шаардлагатай үйлдлүүд
болон зорилгын хэмжигдэхүүн, ойлгомжтой загварууд руу мэдээллээ
оруулж өгөх хэрэгтэй.
FS1000-1 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД
Зорилтот жил: Зорилтот хугацаа: 2 сараас 3 сар

хүртэл
Тусгай Хэмжигдэхүүн Хүрэх алхам Хамаарал Хугацаа Тэмдэглэл
зорилтууд
Богино хугацаанд Санхүүгийн

25% -иар хөрөнгө хэлтэстэй шууд
Дундаж орлогыг оруулалтыг холбоотой байх
4%-с 4.5%-иар Хөрөнгө сайжруулахын
нэмэгдүүлэх оруулалтын тулд урт хугацааны Санхүүгийн жил
замаар хөрөнгө дансны тайлангаас хөрөнгө Үүрэг 2009 он
оруулалтын хуримтлагдсан оруулалтын данс хариуцлага,
орлогыг өсгөх руу бэлэн мөнгөөр салбарын
авсан $10K-ийг стандарттай
шилжүүлэх уялдах
Загвар 1 – Санхүүгийн зорилтуудын тохируулга
2.2 FA1000-1 маягтын бөглөхийн тулд Санхүү хариуцсан захирал нь багана

бүрийг бүрэн гүйцэд, нягт нямбай хийж дуусгасан байна. Доорх байдлаар
багана бүрийг дуусгасан байх ёстой:
 Тусгай зорилт – Тодорхой бус мэдүүлэхээс зайлсхийх (жишээ нь.,

“санхүүгийн”). Нэгдсэн тусгай зорилтууд; жишээ нь, долларын
хэмжээ, хувиар.
 Хэмжигдэхүүн - Хэмжих зорилго нь бодит гүйцэтгэл нэгтгэсэн

зорилтуудтайгаа харьцуулагдах боломжтой болсноор сар, улирал,
жилийн нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн болон бусад санхүүгийн
үйл ажиллагааны тайлан эсвэл санхүүгийн тайлан шинжилгээний үр
дүнгийн мөрний үзүүлэлтүүдийн мэдээлэл бодитой, үнэн зөв гарахад
шууд хамаарна.
 Хүрэх алхам – Зорилгод хурэхийн тулд авч болох тодорхой

алхмуудыг эсвэл тодорхой арга хэмжээг жагсаан хэрхэн зорилтуудад
хүрч болохыг оруулна. (өөрөөр хэлбэл, нэмэгдсэн борлуулалтын
хувьд ийм хоёр шинэ зах зээлд гурван борлуулалтын шинэ ажилтан
авч ажиллуулах нь зүйтэй гэж үзсэн зорилгоо тодорхой алхамаар
жагсаах ёстой).
 Хамаарал – Санхүүгийн хэлтсийн үүрэг хариуцлагын дотор

жагсаасан зорилтууд нь компанийн санхүүгийн гүйцэтгэлтэй
тодорхой холбогдох ёстой.
 Хугацаа – Энэ зорилтын хувьд холбогдох тодорхой хугацаа энд

орсон байх шаардлагатай (өөрөөр хэлбэл, аль санхүүгийн жил, аль
санхүүгийн жилийн аль улирал, мөн санхүүгийн жилийн ямар
хугацаа болон түвшинг хамарсан эсэх)
 Тэмдэглэл – Нэмэлт тэмдэглэл болон мэдээллийг энэ баганад

оруулах бөгөөд үр дүнгийн бодит гүйцэтгэл болон иж бүрэн ажлын
үр дүн энэ баганад тусгагдана.
3.0 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУДЫН ТЭНЦВЭР
3.1 СХЗ нь хөрөнгийн итгэмжлэгдэгч талуудын санхүүгийн үүргийг

биелүүлэхэд тэнцвэртэй арга хандлагыг бий болгох, бизнесийн бүх төрлийн
хүрээ, түүний удирдлага болон нөөцийн тэнцвэртэй байдлыг дээд
удирдлагуудаар хангуулах, бизнес нь богино хугацаанд санхүүгийн ашигтай
ажиллах биш харин урт хугацаанд амжилттай ажиллах хэрэгтэй гэдгийг авч
үзэх хэрэгтэй.
3.2 СХЗ нь дээд удирдлага, хэлтсийн менежер зэрэг зохион байгууллалттай

компанийн эд хөрөнгийг агуулсан ялгаатай компаниудад анхаарлаа
хандуулахын тулд нөөцийн хувьд шаардлагатай шийдвэр гаргах, бизнесийн
хамрах хүрээнд нөөцийг шаардлагатай хугацаанд ашиглах шийдвэрийг
компаний стратегийн хүрээнд шийдвэрлүүлэх хэрэгтэй. Ерөнхийдөө эдгээр
бизнесийн хүрээ (гэвч бизнес явуулах шаардлагын дагуу эрүүл мэнд,
аюулгүй байдал, хамгаалалт зэрэг хүрээг оруулж зургаа хүртэл нэмэгдүүлэх
боломжтой) дөрвөн хэсэгт хуваагддаг. Бизнесийн дөрвөн хүрээ нь гол төлөв
тэнцвэртэй байдлын шалгуур үзүүлэлтийг ашиглах бөгөөд хандлагууд нь:
 Хэрэглэгч – хэрэглэгчийн хэрэгцээг хангах болон хэрэгцээг нь

хангалттай тодорхойлох
 Дотоод үйл ажиллагааны үйл явц – хэрэглэгчийн хэрэгцээг хангахын

тулд дотоод үйл ажиллагааны үйл явц, хяналтыг сайжруулах
 Өсөлт болон эрдэм мэдлэг – бизнесийн үйл явц хэрэглэгчдийн

хэрэгцээг хангахын тулд цаашид дэд бүтэц, ажилтнуудыг хөгжүүлэх
байдлыг хангах
 Санхүү – санхүүгийн гүйцэтгэл болон шаардлагатай санхүүгийн

хөрөнгүүдэд гол анхаарлаа хандуулахын тулд, харилцагчийн, дотоод
бизнесийн процесс, сургалтын хэрэгцээг дэмжих хэрэгтэй.
Хэрэглэгч Дотоод үйл Өсөлт / эрдэм Санхүү

ажиллагааны мэдлэг
үйл явц
3.3 СХЗ нь FA1000-1 - САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУДАД тэнцвэртэй

зорилтуудыг багтаасан байгаа нь одоогийн байдлаар компанийн бизнесийн
мөчлөгийн үе шат, түүнчлэн бизнесийн бусад асуудалд доорх арга замыг авч
үзнэ:
 Эргэлтийн болон хүсч байгаа хөрөнгийн бүтэц;
 Санхүүгийн тухайлсан зорилтууд дахь төвлөрөл (жнь., өсөлтийн үе

шатанд, орлогын гол хувь хэмжээний өсөлт; тогтвортой үе шат, ашигт
байдал дахь төвлөрөл; ургац хураалтын үе шат, мөнгөн урсгал болон
хөрөнгийн ашиглалтын төвлөрөл);
 Үйлдвэрлэлийн хүчин чадал руу зардлын бууралт, хөрөнгө оруулалтыг

эсрэгээр нь шинэ бүтээгдэхүүн эсвэл шинэ технологи руу харьцангуй
хөрөнгө оруулалтыг
 Удирдлагаас шаардсан хөрөнгө оруулалтын эрсдлийн тэнцвэр болон

өгөөжийн нийцэл
3.4 СХЗ нь тэнцвэртэй хандлагын нэг хэсгийг тохируулах зорилтуудад

санхүүгийн гүйцэтгэлийн хөгжлөөр хоцорч байгаа болон тэргүүлэгч
үзүүлэлтийг багтаасан байх хэрэгтэй.
4.0 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУДЫН ХЯНАЛТ БОЛОН БАТАЛГАА
4.1 FA1000-1 – САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУДыг хянах санхүүгийн жилийн

эцсээс 90 хоногийн өмнө дээд удирдлагатай СХЗ нь доорх асуудлаар
уулзалдах хэрэгтэй:
 СХЗ болон дээд удирдлагын харилцан тохиролцсоноор FA1000-1-ийг хянан

үзэх шаардлагатай.
 ТУЗ-аас баталгаажигдсан санхүүгийн бүх л өөрчлөлтүүдийг санхүүгийн жил

эхлэхээс 60 хоногийн өмнө дээд удирдлага FA1000-1-ээр хянах (5.2 хэсэг).
4.2 FA1000-1-ийг хянах санхүүгийн жил эхлэхээс 60 хоногийн өмнө СХЗ нь

ТУЗ-тай уулзах хэрэгтэй бөгөөд үүний дараа СХЗ нь:
 СХЗ болон дээд удирдлага, ТУЗ-ын харилцан тохиролцсоноор FA1000-1-ийг

дахин хянан үзэх шаардлагатай
 ТУЗ-аас баталгаажигдсан санхүүгийн бүх л өөрчлөлтүүдийг санхүүгийн жил

эхлэхээс 30 хоногийн өмнө дээд удирдлага болон СХЗ нь FA1000-1-ээр
дахин хянах (5.2 хэсэг).
Санхүүгийн зорилтуудад хүрэх хяналтын горимын талаар дээд удирдлагатай

энгийн уулзалтыг СХЗ нь удирдан явуулах хэрэгтэй:
СХЗ нь Санхүүгийн зорилтуудын хянах уулзалтын давтамжийг шийдвэрлэхдээ

дээд удирдлагатай зөвлөлдөх хэрэгтэй (хамгийн багадаа улирал тутамд);
 СХЗ нь зорилт (ууд) өөрчлөх, эсвэл өөр стратегийг санал болгох, нөхцөл
байдлыг тайлбарлах болон уулзсан байж болох, болохгүй талаарх
зорилтуудыг хэлэлцэх хэрэгтэй.
 СХЗ нь ТУЗ-д санхүүгийн зорилтуудын хяналтын уулзалтын үр

дүнгүүдийг тайлагнах хэрэгтэй.
5.0 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУДЫН САЙЖРУУЛАЛТ
5.1 СХЗ нь гурваас (3-5) таван жилийн хугацаанд санхүүгийн зорилтуудтай

холбоотой компанийн түүхэн гүйцэтгэлийг харьцуулан хянах, санхүүгийн
зорилтуудыг тогтоох үйл явцад түүхэн чиг хандлага харилцааг үнэлэх
хэрэгтэй:
 Хэрвээ маш цөөн зорилтуудад бодитойгоор хүрсэн бол магадлалтай

шалтгаан нь юу байна (жнь., биелүүлэхийн аргагүй зорилтууд, тодорхой
арга байхгүй)?
 Хэрвээ бүх зорилтууддаа хүрсэн гэвэл тэд үндсэн арга замаар үйл
ажиллагааг сайжруулахаар заасан, эсвэл зүгээр л тогтсон хөдөлгөөн үү?
 Санхүүгийн зорилтуудад хүрэхийн тулд түүнийг хянаж, өөрчлөх

шаардлагатай алхмууд хийх хэрэгтэй юу?
5.2 СХЗ нь санхүүгийн тогтмол уулзалт (Хэсэг 4.0-г үзнэ үү)-аар дамжуулан,
санхүүгийн зорилтуудыг тогтоох, хүрэх үйл явцыг хянан үзнэ.
5.3 СХЗ нь FA1000-1- САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД -аар хянан шалгасны дараа

бий болгосон үйл явцыг дахин хянан үзнэ. Үүний дараа санхүүгийн
зорилтуудыг тодорхойлж, санхүүгийн журам болон холбогдох маягтуудыг
дахин боловсронгуй болгох шаардлагатай.
Үр нөлөөтэй шалгуур:
 Ойлгомжтой заасан, нарийвчилсан болон мэдээлэх санхүүгийн зорилтууд
 Уялдаатай болон тэнцвэртэй санхүүгийн зорилтууд

Ашигласан материал:
A. Санхүү албаны даргын гарын авлага
 Хэсэг 5.1.1 – Санхүүгийн зорилтууд
B. Санхүүгийн горим
 RC1000 – БИЗНЕС ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
 RC1010 – ХӨРӨНГИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

Маягт/Бичлэг:
 FA1000-1 – Санхүүгийн зорилтууд
 Уулзалт болон тайлангийн хугацаа
Хянагдсан түүх:
Хүсэлт
Хяналт Огноо Өөрчлөлтийн тайлбар
гаргасан
0.0 1/1/2007 Анхны хэвлэлт

FA1000-1 – САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД
Зорилтот жил:
Зорилтот хугацаа хүртэл
Тусгай Хэмжигдэхүүн Хүрэх Хамаарал Хугацаа Тэмдэглэл

зорилтууд алхам
Тайлбар:
Гүйцэтгэсэн:
Огноо
Баталсан:
Огноо
Баримт бичиг # Нэр: Хэвлэсэн огноо:

FA1010 УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ Он/сар/өдөр
ХАРИУЦЛАГА
Хяналт # Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр / Албан огноо:
тушаал Он/сар/өдөр
Хүчин төгөлдөр Хянасан: Хянасан огноо:
болох хугацаа: Хянасан хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Баталсан: Баталсан огноо:
Баталсан хүний нэр / Албан Он/сар/өдөр
тушаал
Бодлого: Дээд удирдлага нь Компанийн санхүүгийн
удирдлагын тогтолцоо, үр дүнтэй харилцаа болон
үүрэг амлалтыг дэмжин боловсруулах,
хэрэгжүүлэх, тасралтгүй сайжруулах зорилтыг
тавин ажиллах юм.
Зорилго: Санхүүгийн удирдлагын тогтолцоо нь тасралтгүй,
тохиромжтой, үр дүнтэй байдлыг хянаж байх ёстой
энэ нь үүнийг удирдаж, чанарт нөлөөлж байгаа
ажлыг шалгаж байгаа бүх хүмүүсийн үүрэг
хариуцлага, эрх мэдэл, харилцан уялдаа холбоог
тодорхойлж хэрхэн хангах аргыг тайлбарлах явдал
юм.
Хамрах хүрээ: Энэхүү горим нь санхүүгийн удирдлагын
тогтолцоонд оролцогч бүх менежерүүд, дээд
удирдлагад хамаарна.
Үүрэг Дээд удирдлага нийт санхүүгийн удирдлагын
хариуцлага: тогтолцооны хувьд энэхүү журмын хэрэгжилтийг
хариуцах
Санхүү хэлтсийн менежерүүд удирдлагын багийн
нэг хэсэг болохын хувьд энэхүү горимыг
хэрэгжүүлэхэд дээд удирдлагад туслах үүрэгтэй.
Санхүү хариуцсан захирал (СХЗ) нь санхүүгийн
удирдлагын тогтолцоонд шаардагдах үйл
ажиллагааг бий болгож, хэрэгжүүлж, хадгалж
байгаа байдлыг хангах үүрэгтэй. СХЗ нь
санхүүгийн удирдлагын тогтолцооны гүйцэтгэл,
түүнийг сайжруулах арга хэрэгцээг тайлагнах,
түүнийг төлөөлөн удирдах зөвлөл (эсвэл
Зөвлөхүүдийн зөвлөл) болон гүйцэтгэх
захиралуудад тайлагнах үүрэгтэй.
Нэр томъёоны Удирдлагын баг – Хамгийн багадаа СХЗ 2 ,
2
Санхүү хариуцсан захирал
тодорхойлолт: Гүйцэтгэх захирал, Санхүү хэлтсийн менежерүүд

багтана.
Дээд удирдлага – Ерөнхийдөө урт хугацаанд (жнь.,
стратеги төлөвлөгөө) компанид хамааралтай
шийдвэр, үйл ажиллагааны үндсэн үүрэг бүхий
компаний бүлэг ажиллагсад (жнь., гүйцэтгэх
захирал, санхүү албаны дарга); мөн "ахлах
түвшний удирдлага" гэх
Санхүүгийн менежментийн систем (СМС) –
Нягтлан бодох бүртгэл, санхүүгийн тайлагнал,
дотоод хяналт, төсөв, авлагын данс цуглуулах,
эрсдлийн удирдлага, даатгал зэрэг компанийн
санхүүгийн эх үүсвэрийг удирдах систем. СМС нь
жижиг бизнест та бизнесээ хэрхэн санхүүжүүлэх,
хэрхэн өөрийн мөнгийг удирдах зэрэг болно.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООН ДАХЬ УДИРДЛАГЫН

ҮҮРЭГ ДААЛГАВАР
Дээд удирдлага нь компанийн санхүүгийн удирдлагын тогтолцоо, түүний үр

ашгийг сайжруулах, боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд байнгын тууштай ажиллана:
 Компанийн хэмжээнд хууль тогтоомж түүнчлэн дотоод зохицуулалтын

болон бусад шаардлагыг харилцан хангах
 Санхүүгийн бодлогыг бий болгох;
 Санхүүгийн зорилтууд нь бий болсон байгааг хангах;
 Удирдлагын дүн шинжилгээ хийх;
 Хангалттай нөөц (хүн, материал, сургалт, технологи гэх мэт) –өөр хангах
боломж байгаа эсэх.
2.0 САНХҮҮГИЙН БОДЛОГО
2.1 Дээд удирдлага нь компанийн байгуулсан санхүүгийн удирдлагын

тогтолцоог дэмжих, санхүүгийн цогц бодлогыг (хэсэг 1.0) хамарна.
2.2 Дээд удирдлага нь Компанийн санхүүгийн бодлого гэдэгт доорх зүйлсийг

ойлгоно:
 Зарлагдсан болон шууд бусаар илэрхийлсэн хоёрын аль аль нь

компанийн зорилготой нийцсэн байх;
 Шаардлагад нийцсэн тайлбар багтаасан эсэх (хэсэг 1.0);

 Санхүүгийн удирдлагын тогтолцооны үр нөлөөг сайжруулахад байнга

удирдлагын үүргийг оролцуулах;
 Компанийн санхүүгийн зорилтуудыг бий болгох, хянах удирдамжийг

бэлтгэх/ эсвэл гарын авлага бэлтгэж өгөх;
 Компанийн зорилго, зорилтуудад тохиромжтой, зорилго мөн

зорилгуудыг тогтвортой үргэлжлүүлэх эсэхийг хянах;
 Тодорхой, үр дүнтэй мэдээллийг мэдээлэх;
 Компани эдгээрийг ойлгон, хүлээн авч цаашид практикт хэрэглэж болох
3.0 САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД - ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
3.1 FS1000-САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД - Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь

санхүүгийн зорилтуудад заасны дагуу компанийн дотор холбогдох чиг
үүрэг, бүх түвшинд ажиллана. Дээд удирдлага нь санхүүгийн зорилтуудын
хувьд чиг үүрэг болон түвшинг харгалзан тогтооно.
3.2 Компанийн санхүүгийн зорилтууд нь дараах шинжтэй байна:
- Хэмжих боломжтой байх;
- Компанийн санхүүгийн бодлоготой нийцсэн байх.
3.3 Компанийн санхүүгийн бодлого тогтвортой (эсвэл тэнцвэртэй) дээд

удирдлагууд нь доорх зүйлст баталгаа өгөх хэрэгтэй:
 Компанийн санхүүгийн удирдлагын тогтолцоо нь холбооны, муж, орон нутгийн

хууль тогтоомж, санхүүгийн төрөл бүрийн стандартууд, түүнчлэн компанийн
өөрийн санхүүгийн зорилтуудыг хангахын тулд (зориулагдсан) төлөвлөсөн
байна;
 Компанийн санхүүгийн удирдлагын тогтолцооны бүрэн бүтэн байдлыг энэ

өөрчлөлтийг төлөвлөж, хэрэгжүүлж байгаа үед хангах боломжтой.
4.0 ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА, ЭРХ МЭДЭЛ, ХАРИЛЦАА ХОЛБОО
4.1 Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь санхүүгийн үүрэг хариуцлага, эрх бүхий

байгууллагуудыг тодорхойлж, энэ талаар компани даяар мэдээллэх байдлыг ханган
ажиллана.
4.2 Санхүүгийн тайлагналын үйл явц, Компанийн санхүүгийн менежментийн

системийн аудитад хяналт тавихын тулд Удирдах зөвлөл Аудитын хороог
байгуулах ёстой. Хэрэв Удирдах зөвлөл Аудитын хороо байгуулах боломжгүй
байгаа бол Аудитын Хорооны үүргийг өөрсдөө гүйцэтгэнэ.
4.3 Компанийн СХЗ-ийн үүрэг хариуцлага болон эрх барихад:

 Санхүүгийн удирдлагын тогтолцоог (дотоод хяналтын систем зэрэг)

бүрдүүлэх, хэрэгжүүлэх, хадгалах болон шинэчилж байгаа байдлыг хангах;
 Санхүүгийн удирдлагын тогтолцоо, түүнийг сайжруулах шаардлагатай

гүйцэтгэлийн талаар ТУЗ болон гүйцэтгэх захиралд тайлагнах;
 Шаардлагын талаарх мэдлэг, мэдээллээр хангахыг дэмжих;
 Компанийн бараа / үйлчилгээний чанарт хамаарах асуудлыг шийдвэрлэх
СХЗ-ийн үүрэг хариуцлагад санхүүгийн удирдлагын системтэй холбоотой (өөрөөр

хэлбэл., гадаад талууд руу дээд удирдлагаас гарах харилцах асуудлууд, зөвлөгөө,
мэдээлэл) үйл ажиллагааг харьцуулах, холбоо тогтоох үйл ажиллагааны
гүйцэтгэлийг оруулж өгөх шаардлагатай.
4.4 Компаний дээд удирдлага болон компанийн санхүүгийн удирдлагын

тогтолцооны үр нөлөөг харилцааны хүрээнд зохих харилцаа холбооны үйл явцыг
бий болгох арга хэмжээг авна.
4.5 Дээд удирдлага нь дотоод хяналтын тогтолцоогоор хангалттай хангах,

ингэснээр тайланд тусгагдсан санхүүгийн мэдээллийг хүчин төгөлдөр үйлчилж буй
(тухайлбал, хувьцаа эзэмшигчид, зээлдүүлэгч болон бусад сонирхогч талуудын
жилийн тайлан) хугацаанд нь илэрхийлэгдэх боломжоор хангах юм.
Дээд удирдлага нь үнэн зөвөөр, цагаар хугацаандаа тайлангаа мөн гарын үсгийг
давхар багтаасан байх хэрэгтэй.
5.0 УДИРДЛАГЫН ХЯНАЛТ
5.1 СХЗ нь Менежментийн багийн хурлыг зохицуулах үүрэгтэй бөгөөд гол

зорилгод:
 Компанийн санхүүгийн удирдлагын тогтолцоог хянах, түүний

тасралтгүй, тохиромжтой, хангалттай, үр дүнтэй байдлыг хангах;
 Санхүүгийн бодлого, зорилтууд, түүнийг сайжруулах мөн системд

өөрчлөлт оруулах шаардлагатай боломжийг үнэлэх хэрэгтэй
5.2 СХЗ нь удирдлагын хяналтыг холбогдох муж улсын, орон нутгийн дүрэм
журмын дагуу хийгдэж байгаа эсэхийг шалгах ёстой.
5.3 СХЗ нь бүх хурлын тэмдэглэлийг бүртгэж, удирдлагын хяналтын тайланг

үүндээ оруулсан байх хэрэгтэй юм.
Удирдлагын хяналтын тайлан хамгийн багадаа доорхи зүйлсийг агуулсан байх

ёстой:
 Цаг хугацаа, огноо болон уулзалтын байршил

 Ирц бүртгэл;
 Хэлэлцэх асуудлын уулзалт ( FA1010-1 – УДИРДЛАГЫН

ХЯНАЛТЫН ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДЛЫН ЗАГВАР-ын
удирдамжаас үзнэ үү).
5.4 Удирдлагын хяналтын хуралд үр дүн оруулах шаардлагатай (гэхдээ үүгээр

хязгаарлагдахгүй) :
 Аудитын үр дүн;
 Санхүүгийн удирдлагын тогтолцооны гүйцэтгэлийн тайланг (FS1000 -

САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД хэсгээс үзнэ үү) үйл ажиллагааны
тайлантай харьцуулахад зарим нэг талаараа сайжруулах, хэрэгцээ байгаа
 Санхүүгийн үйл явцын гүйцэтгэл (тохируулах болон үл тохируулах үйл

явц);
 Удирдлагын хяналтын сүүлийн хурлын ойролцоох нээлттэй эсвэл

нээлттэй байснаас хойших урьдчилан сэргийлэх, засаж залруулах арга
хэмжээ;
 Өмнөх удирдлагын хяналтаас мөрдөх хүртлэхи арга хэмжээ;
 Компанийн санхүүгийн удирдлагын тогтолцоонд нөлөөлж болох

бүтээгдэхүүн, үйл явц, гэрээ, журам, заавар, өөрчлөлт гэх мэт;
 Сайжруулалтын зөвлөмж.
5.5 Удирдлагын хяналтын хурлын үр дүнгээс бүх шийдвэр, арга хэмжээг багтаасан
доорхийг тусгасан байх хэрэгтэй:
 Санхүүгийн удирдлагын тогтолцоо болон тогтолцооны үйл явцын үр

дүнг сайжруулах;
 Эх үүсвэрийн хэрэгцээ.
Удирдлагын хяналтын үйл ажиллагааны үзүүлэлтүүдэд тодорхой зааж өгөх ёстой:
 Хэн (нэр, албан тушаал) хариуцах;
 Ямар арга хэмжээ авах ёстой эсэх
 Хэзээ (эхлэх, дуусах огноо).
Үр нөлөөний шалгуур:
 Ээлжит удирдлагын хяналтын уулзалтууд (наад зах нь жилд нэг

удаа санал болгож байна.)
 Санхүүгийн зорилтуудыг үе үе хянаж, шаардлагатай бол

шинэчилж байна (наад зах нь жилд нэг удаа санал болгож байна.)
 Удирдлагын хяналтын тайлангаар уулзалтын орц, гарц,

горимуудыг үнэн зөв тайлагнах
A. СХЗ-ын гарын авлага
 Хэсэг 3.5 – Үүрэг хариуцлага, Эрх мэдэл, Харилцаа холбоо
 Хэсэг 3.6 – УДИРДЛАГЫН ТАЙЛАН
B. Санхүүгийн горимууд
 FS1000 – САНХҮҮГИЙН ЗОРИЛТУУД
 FA1010-1 – УДИРДЛАГЫН ХЯНАЛТЫН ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДЛЫГ

ЗАГВАР
 Удирдлагын хяналтын тайлан (жнь., уулзалтын минут)
 Санхүүгийн бодлого
 Санхүүгийн зорилтууд
 Жилийн эцсийн тайлан

Хүсэлт
Хяналт Огноо Өөрчлөлтийн тайлбар
гаргасан
0.0 1/1/2007 Анхны хувилбарууд

FA1010-1 – УДИРДЛАГЫН ХЯНАЛТЫН ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДЛЫН ЗАГВАР
Уулзалтын огноо/хугацаа:
Байршил:
Ирц:
Хэлэлцэх асуудал:
I. Өмнөх Удирдлагын Хяналтын (УХ) уулзалтын хяналтын минут
II. Сүүлийн удирдлагын хяналтаас хойших гадаад, дотоод аудитын хяналтын үр

дүн
III. Тасралтгүй төлөвлөгөө, хяналт шалгалт
IV. Зорилт, зорилтуудын хяналт
V. Зорилт/ зорилтууд руу чиглэсэн хяналтын үйл явц
VI. Одоо байгаа зорилт / зорилтуудыг өөрчлөх, шинэ (нэмэлт) зорилт / зорилтууд
тавих шаардлагыг тодорхойлох
VII. Санхүүгийн удирдлагын тогтолцооны үр нөлөө, зохицлын хяналт (жишээ нь,

сүүлийн УХ-аас хойш бизнесийн /зохицуулалтын орчинд ямар нэг өөрчлөлт
гарч байсан эсэх?)
VIII. Бусад гаргалаа
IX. УХ-ын уулзалтын дараагийн хуваарь
Тэмдэглэл
Баримт бичгийн Гарчиг: Хэвлэсэн огноо

дугаар Тасралтгүй ажиллагааны сар/өдөр/жил
FA1020 төлөвлөлт
Хянагч # Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн огноо
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр / Албан сар/өдөр/жил
тушаал
Хүчин төгөлдөр Хянасан Хянасан огноо
болох хугацаа: Хянасан хүний нэр / Албан тушаал сар/өдөр/жил
сар/өдөр/жил
Баталсан хүний нэр / Албан сар/өдөр/жил
тушаал
Бодлого: Компани санхүүгийн хэвийн үйл ажиллагааны аль
тасалдаж байгаа хэсгийг урьдчилан харж, түүнд
бэлтгэх хэрэгтэй.
Зорилго: Санхүүгийн хэлтсийн чадварыг буцааж хэвийн үйл

ажиллагааны чадавхи руу нь оруулахын тулд
хамгийн багадаа сөрөг нөлөөг багасгах, санхүүгийн
үйл ажиллагаа нь тасалдаж байгаа хэсгийг олж
илрүүлэх явдал юм.
Хамрах хүрээ: Энэхүү журам нь компанийн санхүүгийн

менежментийн системийг хамарна. (СМС).3
Үүрэг Санхүү харуицсан захирал (СХЗ) нь санхүүгийн

хариуцлага: хувьд тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт
боловсруулах, хэрэгжилтийг хангах болон
тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийг хүчин
төгөлдөр байгаа эсэх мөн энэ төлөвлөлтийг үе үе
туршиж, шалгаж байгаа эсэхийг хангах үүрэгтэй;
СХЗ нь тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт

шинжилгээг гүйцэтгэх захирал болон төлөөлөн
удирдах зөвлөлд (эсвэл Зөвлөх зөвлөл) тайлагнаж,
төлөвлөгөөг сайжруулах талаар зөвлөмж өгөх
үүрэгтэй. ( Хэрвээ компани хангалттай том бол,
СХЗ нь тасралтгүй ажиллагааны менежерийг үүрэг
хариуцлагтаа томилж болно.)
Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь (эсвэл Зөвлөх зөвлөл)

санхүүгийн хэлтсийн тасралтгүй төлөвлөлтийг
3
Тэмдэглэл: Компанийн санхүүгийн тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт нь зөвхөн нэг хэсэг байх
ёстой бөгөөд тэдгээр нь нийт тасралтгүй төлөвлөлтөд хамраарах юм.
хянах, батлах үүрэгтэй.
Тасралтгүй ажиллагааны баг нь санхүү албаны

даргын тогтоосон (санхүүгийн наад зах нь санхүү
эрхэлсэн захирлын болон нэг өөр хүний бүрддэг
байх ёстой) төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх,
төлөвлөгөөг турших түүнд бие даан оролцох
үүрэгтэй.
Нэр томъёоны Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт - өргөтгөсөн

тодорхойлолт: (жишээ нь., байгалийн гамшиг) үр нөлөөг багасгах,
хадгалах, эсвэл чиг үүргийг хурдан сэргээж чадах,
түүнийг хангах төлөвлөгөө.
Сул зогсолт (эсвэл "цаг доор") - нь тоног

төхөөрөмж, системийн үргэлжлэх хугацааны
зогсолтын хуваарь буюу хугацаагүй хэвийн үйл
ажиллагааг хангаж чадаагүй үеийн хуваарьгүй
үргэлжлэх үеийн хэмжилт.
Горим:
1.0 ТАСРАЛТГҮЙ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТ
1.1 СХЗ нь AC1020- ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ-д заасны дагуу санхүүгийн
удирдлагын тогтолцооны эрсдлийн үнэлгээг шууд эсвэл шууд бусаар хийх
хэрэгтэй:
 Тодорхой аюул болон эмзэг байдал;
 Нөлөө;
 Материаллаг аюулын эсвэл ашиглагдсан эмзэг байдлын магадлал;
 Эмзэг байдал, аюулаас урьдчилан сэргийлэх эсвэл түүнийг багасгах,
бууруулахад хяналт шаардлагатай.
1.2 Нөлөөллийн дүн шинжилгээ болон эрсдлийн үнэлгээний үндсэн дээр СХЗ
нь тасралтгүй төлөвлөгөөг боловсруулах хэрэгтэй. Тасралтгүй ажиллагааны
төлөвлөлт нь:
 Эрсдлийг тодорхойлох, түүнийг хэрхэн шийдвэрлэх ;
 Нөхцөл байдлыг төлөвлөлтийн тодорхой хэсэгт нөлөөлөхийг зааж өгөх;
 Системийн тасалдал эсвэл гэмтэл байгаа тохиолдолд шаардлагатай
алхмуудыг зааж өгөх;
 Хамгийн доод тогтолцоот байдал болон өгөгдлийн шаардлага;
 Цаг хугацааны хүрээт байдалд хамгийн доод тогтолцоот ажиллагаа
болон түүнээс мэдээлэл авах боломжтой байх;
 Гэнэтийн аюул болон/эсвэл нөхцөл байдалд зохих хариу өгөх боломж нь
уян хатан байх;
 Нөхөн сэргээх болон дахин сэргээх байдалд анхаарал төвлөрүүлэх;
 Санхүүгийн алдагдал болон саадыг багасгах
 Санхүүгийн ажилтнууд цаг тухайд нь үүнийг хэрэгжүүлснээр цаашид

ойлгох болон мэдээлэх боломжтой.
Дараагийн хэсгийг үзнэ үү.

1.3 СХЗ нь FA1020-1 – ТАСРАЛТГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТ –ийг
ашиглан тасралтгүй төлөвлөлтийг хангах ёстой бөгөөд үүнд доорхи хэсгийг
тайлбарлах юм:
 Хэсэг I – Хэн төлөвлөлтийн гүйцэтгэл болон шалгалтанд оролцох гэж
байна;
 Хэсэг II – Ямар тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн сургалтад
багийн гишүүн тус бүрийг хүлээн авсан болон энэ сургалт нь ямар
төрлийн сургалт болох
 Хэсэг III – Чухал мэдээллийг тогтмол хүлээн авч байгаа эсэх;
 Хэсэг IV – Нөөц мэдээлэл, шинжилгээ хийлгэх, анхдагч болон хоёрдогч
ажлын байр, бага, дунд газруудын хоорондох өгөгдлийг хуулбарлах
аргачлал, хэрэглээний программ хангамж хоорондын харилцаа холбооны
сорилт
 Хэсэг V – Тасралтгүй ажиллагааны баг нь санхүүгийн үйл ажиллагааг
хэвийн явуулах дараалсан алхмуудыг хийх, түүнийг дахин сэргээх ёстой
 Хэсэг VI – Аюулын матриц (өмнөх хэсгийг харна уу).
Нэмэлт мэдээлэл болон цааших удирдамжийг AC1030 – ЭРСДЛИЙН

УДИРДЛАГА-ээс үзнэ үү.
СХЗ нь ТУЗ-д хэлэлцүүлэн, батлуулах дараагийн тасралтгүй төлөвлөлтийг

танилцуулах хэрэгтэй.
1.4 ТУЗ-аар тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийг батлуулсны дараа
санхүүгийн хэлтэс рүү төлөвлөгөөг хүргүүлж, үүний дараа СХЗ
хариуцлагыг тодорхойлж, төлөвлөлтийг хэрэгжүүлж эхлэнэ.
ТАСРАЛТГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ХЭРЭГЖИЛТ
СХЗ (мөн "тасралтгүй ажиллагааны баг" гэгддэг) нь санхүү тасралтгүй

ажиллагааны гол ажилтныг тогтоох, үүрэг, хариуцлагыг хуваарилж болно.
СХЗ нь тасралтгүй ажиллагааны ажилтан, тэдгээрийн үүрэг, хариуцлага, гол

холбоо барих мэдээлэл "дуудлагын жагсаалт"-ыг боловсруулж, бүх санхүүгийн
ажилтан руу үүнийг тараах явдлыг хангана.
Тасралтгүй төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх тасралтгүй ажиллагааны багийн гишүүд

зохих сургалтад хамрагдсан байх тэдгээрийг сургасан байхыг САД нь хариуцан
ажиллана.
Үүнээс гадна, бүх ажилтнууд хямралын эсрэг сургалтад хамрагдсан байх ёстой.
Бүх ажилчид наад зах нь жил бүр давтан сургалтад хамрагдсан байх ёстой бөгөөд
сургалт бүр нь шинэ ажилчдын цаашдын чиглэлийн нэг хэсэг байх
ёстой.Тасралтгүй ажиллагааны баг нь өмнөх сургалтаа сэргээн авах боломжтой
бөгөөд “Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн шалгалт”-аас харна уу. ( дараагийн
хэсэг).
Хэрвээ энэ нь компанид хэрэгжих боломжгүй бол СХЗ нь гарсан нөхөн төлбөрийг
ашиглах үед санхүүгийн ажлын талбарт наад зах нь нэг, хоёр удаа энэ талаар
тодорхойлж, хамгаалалтыг хийсэн байх ёстой.
Компанийн хэрэгцээнээс (мобайл төв эсвэл халуун, хүйтэн талбар дээр) хамааран
СХЗ нь хоёр дахь талбар нь зохих ёсоор тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон,
баталгаажуулагдсан байх хэрэгтэй.
Хоёрдох талбартай адил буюу ижил төстэй аюултай ойрхон байх нь анхан шатны
ажлын талбарт (жишээ нь, газар хөдлөлт, цаг агаартай холбоотой аюул) хамаарах
ёстой.
СХЗ нь санхүүгийн мэдээллийг тогтмол нөөцлөх (энэ нь долоо хоногт хамгийн

багадаа нэг удаа хийгдсэн байх ёстой) тэрхүү түр зуурын мэдэгдэл нь эрх бүхий
компаний ажилтан олж авахад аюулгүй байх байдлаар нь талбараас гадна
хадгалагдаж байгаа явдлыг хангах ёстой.
ТАСРАЛТГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАЛТ
СХЗ нь тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх, түүнийг үе үе туршиж,

цаашид ажиллах эсэхийг шалгах хэрэгтэй. (хамгийн багадаа жил бүр)
Тасралтгүй ажиллагааны багийн шалгалт нь доорх хэлбэртэй байж болно (n):
Бодит хяналт (амьд), хоёр дахь ажлын талбар (ууд)-ыг ашиглах, эсвэл тоног
төхөөрөмжийг сэлгэх болон мэдээллийн өгөгдлийн баазын “хэвийн үйл
ажиллагаануудыг дахин сэргээх”;
“Ширээний дасгал”, тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн стратеги болон логик

нь бодит дүр зургийг ашиглан баталгаажуулна. Голлох ажилтнууд төлөвлөгөөний
дагуу явж, янз бүрийн хувилбараар өөрсдийнхөө хариулт болон/ үйл ажиллагааг
тайлбарлаж байна.
ТЭМДЭГЛЭЛ
“Ширээний дасгал” нь хааяа давтагдах шинжтэй байх нь зүгээр
боловч, энэ нь бодит шалгалтын хувьд хүлээн зөвшөөрч болохуйц
мөн түүнийг орлож чадахгүй юм. Ширээний дасгал тасралтгүй
ажиллагааны төлөвлөлтийн явцад бүх сул талуудыг илрүүлж болно.
Бодит тестийг төлөвлөх нь түүний хэвийн үйл ажиллагааг хангах
ганц арга замаар хүлээн зөвшөөрсөн хугацааны тоног төхөөрөмж,
ажилтнуудыг үргэлжлүүлэн хамрах явдал юм.
СХЗ нь ирж буй жилийн хувьд тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн шалгалтын

хуваарь хийх хэрэгтэй бөгөөд түүнийг турших, цагаа олсон туршилтын үр дүнгийн
шинжилгээ хийж, туршилтын дараа ямар ч үед аль болох богино хугацаанд
тайлагнаж байх ёстой.
СХЗ нь лавлагааны зориулалтаар тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт сорилтын үр

дүнг хөтөлнө.
ТАСРАЛТГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ЗАСВАРЛАЛТ

БОЛОН ШИНЭЧЛЭЛТ
СХЗ нь санхүүгийн менежертэй хамт тасралтгүй төлөвлөлтийн шалгалтын үр дүнг

хянах, эрсдлийн хамгийн их хамрах хүрээг илрүүлж, тогтоох болон эрсдлийн
тэрхүү хүрээг багасгах, дахин шалгах бол Хэсэг 3.0-ийн дагуу дахин хяналт хийх
хэрэгтэй. (өмнөх хэсэг).
СХЗ нь бусад санхүүгийн менежертэй хамт тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийг

үе үе хянаж байх хэрэгтэй. Үүнд:
Төлөвлөх нь зайлшгүй бөгөөд түүнийг шинэчлэх хэрэгтэй гэдгийг батлах;
Нэгдсэн зорилтуудтай шалгалтын үр дүнг;
Тоног төхөөрөмж, эд хогшил болон сургалт нь зохистой гэдгийг батлах;
Хэрвээ төлөвлөлт нь тохируулагдсан бол түүнийг тодорхойлох шалгалтын

хуваарийг хянах.
СХЗ нь хяналт шалгалтын тайланг тайлбар, зөвлөмжүүдийн хамтаар төлөөлөн

удирдах зөвлөлд танилцуулна.
Дотоод аудитаар тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөгөө, тогтмол сорилтын үр дүнг

хянаж байх ёстой.
Дотоод аудиторуудын санал болгосон, хянан шалгасан залруулах арга хэмжээг авч,
AC1060- ЗАЛРУУЛАХ АЖИЛЛАГАА-д заасны дагуу цаг тухайд нь хэрэгжүүлж
байх ёстой.
Санхүүгийн удирдлагын тогтолцооны аль нэг гуравдагч талын аудит нь бас

тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөгөө аудит, туршилтын үр дүнг багтаасан байх
ёстой.
Үр ашигт шалгуур:
Компани нь өөрийн байгууллагатаа тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлттэй байна.
Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт нь үе үе үр ашигт байдлыг шинжилж, сорилтын

үр дүнг хянаж байна.
Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөгөө дутагдаж байгааг шалгалтын явцад хайж

олсон зүйлсийн хамт цаг тухайд нь шийдвэрлэж байх хэрэгтэй.
Хямралыг хамгийн хурдан үр дүнтэй, цаг алдалгүйгээр шийдвэрлэх хэрэгтэй.
B. СХЗ-ын гарын авлага
 Хэсэг 5.1.3 – Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлт
C. Санхүүгийн горимууд
 AC1020 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
 AC1030 – ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГА
AC1060 – ЗАЛРУУЛАХ АЖИЛЛАГАА
FA1020-1 – ТАСРАЛТГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ХУУДАС
AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ / УДИРДЛАГЫН ХУУДАС
Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн материалын үр дүнгийн тест
Хүсэлт
Хянагч Огноо Өөрчлөлтийн тайлбар
гаргасан
0.0 1/1/2007 Анхны хувилбарууд

Санхүүгийн бодлого, журам болон маягтууд
FA1020-1 – ТАСРАЛТГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ХУУДАС
I. Хувь хүн
Үүрэг хариуцлагын Үүрэг хариуцлагын

Нэр/Албан тушаал Нэр/Албан тушаал
төлөвлөгөө төлөвлөгөө
1. 4.
2. 5.
3. 6.
II. Сургалт
Ажил
дуусгахаар
Нэр/Албан тушаал Сургалт Суралцсан
төлөвлөсөн
өдөр
85
III. Материал нөөцлөх
Нөөцлөх огноо Тодорхойлолт
85
IV. Материалын нөөцлөх хяналт, шинжилгээ
Материал
Хяналт, шалгалтын Хуваарьт Бодит
шалгалт Шалгалт хийсэн
тодорхойлолт огноо огноо
хийсэн/шалгагдсан
85
V. Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн хоёрдугаар сайт:
Алхам Хуваарьт Бодит Эхлэх Дуусах

Тодорхойлолт Хариуцсан Үр дүн
No. огноо огноо цаг цаг
85
Санхүүгийн журам, горим болон маягтууд Bizmanualz.com
Туршилтын тэмдэглэл:
Accounting Manual – rev 0.0 Page 1 of 275

VI. Аюулын матриц4
(Зохих хайрцагт тэмдэг тавих болон доорхийг дэлгэрэнгүй бөглөх;

шаардлагатай бол нэмэлт хуудас ашиглах.)
АЮУЛ #1
АЮУЛ #2
АЮУЛ #3
АЮУЛ #4
(нэр)
(нэр)
(нэр)
(нэр)
Доорхийг тодорхойлсон/ багтаасан
байсан уу?
1. Гох(s)
2. Аюул тохиолдвол авах алхамууд
3. Хамгийн бага тогтолцоо / өгөгдлийн

шаардлагуудыг тодруулсан
4. Хэрхэн хурдан хамгийн бага
тогтолцоот ажиллагаа & мэдээлэл авах
боломжтой эсэх
5. Ирж буй аюулд зохистой хариуг уян
хатан байдлаар өгөх
6. Нөхөн сэргээх болон дахин сэргээхэд
анхаарлаа төвлөрүүлэх
7. Санхүүгийн алдагдал, саадыг багасгах
8. Тасралтгүй ажиллагааны төлөвлөлтийн

харилцаа холбоо
Тайлбар ( хэрвээ шаардлагатай бол нэмэлт материалууд хавсаргах):
4
AC1020-1-ийг үз, "Эрсдлийн Үнэлгээ/Удирдлагын ажлын хүснэгт".
Accounting Manual – Баримт бичгийн хяналт rev 0.0 Хуудас 2 of 275

Баримт бичгийн# Нэр: Хэвлэсэн огноо:

FA1030 БАРИМТ БИЧГИЙН Он/сар/өдөр
ХЯНАЛТ
Нэмэлт өөрчлөлт # Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн огноо:
0.0 Нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Хүчинтэй болсон Хянасан: Хянасан огноо:
өдөр: Нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Баталсан: Батлагдсан огноо:
Нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Бодлого: Компани нь хүн бүр ижилхэн (ихэнх нь шинэчлэгдсэн) горим
болон журмуудын дагуу ажиллаж байгааг хангахын тулд
Санхүүгийн менежментийн систем (СМС)-ийн бичиг
баримтуудыг хянана.
Зорилго: Ажлын чиглэл эсвэл цогц бодлогоор хангахад ашиглагдсан

бичиг баримтыг хянахад зориулагдсан аргазүй болон
хариуцлагуудыг тодорхойлох мөн бичиг баримтын нэмэлт
өөрчлөлт, баталгаажуулалт, болон тархаалтын аргуудыг
тодорхойлох.
Цар хүрээ: Энэ горим нь СМС-ээр шаардсан бүх бичиг баримтанд

ашиглагдана. Дотоод эсвэл гадаад эх үүсвэртэй бичиг баримт
нь мөн үүнд багтана.
Үүрэг, Бичиг Баримтын Хяналт (ББХ) нь СМС-ийн бүх горимууд,

хариуцлага: зааварчилгаа түүнчлэн бүх СМС-ийн шаардсан бүх дотоод,
гадаад баримт бичгийг хянах үүрэгтэй. ББХ нь мөн бичиг
баримтуудын мөрдөгдөж буй стандартуудад нийцтэйг
баталгаажуулна.
Салбарын менежерүүд болон хянан шалгагчид нь холбогдох

баримт бичгүүдийн хамгийн сүүлчийн хувилбар ашиглагдах
газраа бэлэн байх, тэдгээр бичиг баримтын гаргацтай байдал,
мөн тэдгээрийг бусдад ойлгогдож, мөрдөгдөж байгааг
баталгаажуулах үүрэгтэй. Тэд мөн бичиг баримтанд
өөрчлөлт хийх хүсэлтийг хянан үзэж, түргэн шуурхай хариу
үзүүлэх үүрэгтэй.
Дээд шатны удирдлага нь хүсэлтүүдийг хянан үзэж, СМС-

тэй холбоотой горимуудыг батлах үүрэгтэй.
Тодорхойлолтууд: Хянагдсан бичиг баримт - СМСийн хүрээнд ажлын

гүйцэтгэлийн чиглэл эсвэл мэдээллээр хангадаг бичиг баримт
мөн. Хяналтын шинж чанаруудад нэмэлт өөрчлөлтийн дугаар
(үсэг), хяналт, баталгаажуулалт хийгдсэнийг харуулах гарын

үсгүүд, болон хянагдсан тархаалт гэх мэт зүйлс орно.
Баримт бичиг-Мэдээлэл, түүнийг дэмжих хэрэгсэл (цаас,

соронз, цахилгаан, оптик, гэрэл зураг эсвэл бүтээгдэхүүний
загвар)
Гадаад бичиг баримт - СМС-ийн хүрээний үйл ажиллагааг

гүйцэтгэхэд чиглэл эсвэл мэдээллээр хангадаг бөгөөд
компаниас гадна боловсруулагдсан (Хэрэглэгчийн зураглал,
салбар эсвэл олон улсын стандартууд, нийлүүлэгчдийн тоног
төхөөрөмжийн гарын авлага, эсвэл ишлэл гм) бичиг баримт
мөн.
Санхүүгийн Менежментийн Систем (СМС) - Аюулгүй байдал,

нийцтэй байдал, баталгаажуулалтанд зориулагдсан дэс
дараалалтай, сайтар баримтжуулагдсан журам, үйл явц болон
горимуудын тогтолцоо бөгөөд дотоод хяналтын системийг
тодорхойлж, Санхүүгийн үйл явцын байнгын сайжруулалтыг
идэвхижүүлж өгдөг.
Маягт- Шаардлагатай эсвэл Шаардагдсан мэдээллийг

оруулахад зориулагдсан хоосон талбаруудтай цахим эсвэл
хэвлэмэл, хэвлэмэл бичиг баримт. (маягт, захиалгын маягт
гм).
Дотоод бичиг баримт - СМС-ийн хүрээний үйл ажиллагааг

гүйцэтгэхэд чиглэл эсвэл мэдээллээр хангадаг бөгөөд
компаниас дотор (бүхэлдээ компаниар боловсруулагдсан
эсвэл компаниар гүйцээн боловсруулагдсан)
боловсруулагдсан бичиг баримт мөн. Үүнд: СМС-ийн горим
гэх мэтийг оруулж болно.
Горим - Тодорхой төрлийн ажилтай холбоотой үйл явц эсвэл

үргэлжилсэн үйл ажиллагаа бөгөөд тусгайлсан үр дүнг
гаргахад ашигласан үйл явцын дэлгэрэнгүй бүрэлдэхүүн юм.
Хянагдаагүй бичиг баримт - Хянагдсан бичиг баримтын

тогтолцооны хэсэгт орохгүй бичиг баримт юм. Хянагдаагүй
бичиг баримтууд нь ажлын гүйцэтгэлд шаардлагатай ажлын
мэдээлэл эсвэл чиглэлээр хангахад ашиглагдаггүй.
Ажлын заавар - Үйл явц дахь алхмын хувьд, тухайн алхмыг

хэрхэн гүйцэтгэх талаарх заавар(ууд) бөгөөд туршлагагүй
хүнийг тухайн ажлыг гүйцэтгүүлэхэд хангалттайгаар
дэлгэрүүлсэн байна.

Горим:
1.0 ГОРИМЫН ФОРМАТ
1.1 Горимууд нь хэзээ боловч "Төлөвлө-Хий-Шалга-Үйлд" формат (Дэмингийн
цикл) -г дагаж мөрдөнө. Санхүүгийн горимууд нь эдгээр бичиг баримтыг
загвар байдлаар ашиглах бөгөөд тус горимын формат дахь толгой нь
горимыг шаардаж байгаа нөхцөл байдалд тохиромжгүй бол түүнийг устгана.
1.2 Санхүүгийн бүх горимуудад дараах зүйлсийг багтаана. Үүнд:
 Горимын нэр;
 Нэмэлт өөрчлөлтийн дугаар;
 Нэмэлт өөрчлөлт хийсэн тэмдэглэл;
 Мөрдөгдөж эхлэх өдөр;
 Бичиг баримтын бүх хуудсан дээр хуудасны дугаар;
 Шаардлагатай бол бусад баримт бичгийн ишлэлүүд;
 Удирдлагын баталгаажуулалтын талаарх тодорхой тэмдэглэгээ (бэхэн
гарын үсэг 5 гм).
1.3 Бүх хэвлэмэл горимуудын бичиг баримтын эхний нүүрэнд (Хавтсанд)
баталсан гарын үсгийг тавина.
 Горимуудын цахим хувилбар нь түүнийг баталсан талуудын нэрийг
бичмэл байдлаар харуулна.
 Цахим гарын үсгийг ашиглаж болох бөгөөд тэдгээр нь хэрэглэгчийн
эсвэл захиргааны шаардлагуудыг хангахаар байна. ("С" ишлэл).
1.4 Бичиг баримтын хяналт нь шаардлагатай бүх баримт бичгийн гарын үсэгтэй
цаасан жинхэнэ хувь ("Мастер хувь" гэж нэрлэгддэг)-ийг хадгална.
Түүнчлэн Баримт бичгийн хяналт нь компанийн цахим бичиг баримтын
удирдлагын тогтолцоог хариуцна.
1.5 Цахим файлууд нь тэдгээрийн бичиг баримтын дугаар, нэр, болон нэмэлт
өөрчлөлтийн дугаар (“FA1030 – Бичиг баримтын хяналт rev 0.0.doc” гм)-аар
нэрлэгдсэн байна.
2.0 АЖЛЫН ЗААВАРЧИЛГАА (WI)

2.1 Ажлын зааварчилгаа, тодорхойлолтоор гүйцэтгэх ажилд тусгайлсан байх
шаардлагатай.
2.2 Ажлын зааварчилгаанууд нь бичвэр, зураг, диаграм, схем, гэрэл зураг,
бичлэг болон эдгээр эсвэл энд дурьдагдаагүй бусад хэлбэрүүдийн хослол
хэлбэрээр байж болно.
2.3 Ажлын зааварчилгаа нь дараахийг заавал багтаана:
5
“C” ишлэлийг хар

 Цор ганц таних тэмдэг (нэр эсвэл ID);

 Боловсруулагдсан огноо;
 Нэмэлт өөрчлөлт оруулсан дугаар, огноо;
 Хүчин төгөлдөр болох огноо
 Удирдлагаар батлагдсан талаарх тэмдэглэгээ (Гарын үсэг).
3.0 МАЯГТУУД
3.1 Маягтууд нь шаардлагатай мэдээллийг оруулахад хангалттай зайтай байх
бөгөөд аль болох энгийн байна.
3.2 Маягтууд нь хэвлэмэл эсвэл цахим мэдээллийн хэрэглүүрүүдэд байршиж
болно.
3.3 Маягтад мэдээлэл оруулсан бол энэ нь бүртгэл болно.
3.4 Энэхүү СМС-д маягтууд нь хамтарсан горим баталгаажуулалтын нэг
хэсгийн хувьд Удирдлагаар баталгаажигдана. (4.0-р хэсгийг хар)
3.5 Энэхүү СМС-ийн гарын авлагад загвар маягтууд нь холбогдох
горимуудтайгаа хамт багтсан. Маягтыг тодорхойлогчид нь горимын ID-тэй
дүйцнэ. ("FA1030 – БИЧИГ БАРИМТЫН ХЯНАЛТ" нь "FA1030-2" гэж
тодорхойлогдсон бичиг баримтын хяналтын мэдээллийн загварыг
харуулна).
4.0 БИЧИГ БАРИМТЫГ БАТАЛГААЖУУЛАХ

4.1 Томилогдсон удирдах албан тушаалтан(Ядаж бичиг баримтыг ашиглах
хэлтэс/талбар-ыг шууд хариуцан ажилладаг менежер) нь бичиг баримтыг
батална.
 Баталгаажуулалт нь бичиг баримтын хэвлэмэл хувилбарын заагдсан
талбарт гарын үсгээр (цэнхэр эсвэл хар бэхэн) хийгдэнэ.
 Цахим бичиг баримтын хувьд, баталгаажуулалтыг цахим гарын үсгээр
хийнэ. Ашиглагдсан цахим гарын үсэг нь компаний болон
захиргааны/дүрмийн шаардлагуудад нийцсэн байна. ("B" ишлэлийг хар)
4.2 Батлагдсан бичиг баримтыг мастер (жинхэнэ хувь) бичиг баримт гэж үзнэ.
Мастер бичиг баримтууд нь Бичиг баримт хяналтаар зохицуулагдах ба
бусдад дамжуулагдаж үл болно. Мастер бичиг баримтын хувиудыг Бичиг
баримтын хяналт хийх ба эдгээр нь шаардлагатай үед бусдад
дамжуулагдаж(тараагдаж), "Хянагдсан бичиг баримт" болно.
4.3 Мастер бичиг баримтуудыг хаяж үрэгдүүлэх, нэмж өөрчлөхөөс урьдчилан
сэргийлэхийн тулд тэднийг биет (болон цахим) аюулгүй орчинд хадгална.
5.0 ТҮР ЗУУРЫН БИЧИГ БАРИМТЫН ӨӨРЧЛӨЛТҮҮД

5.1 Ямар нэг шалтгаанаар (яаралтай нөхцөл байдал, шаардлагын улмаас
хийгдсэн төлөвлөгдөөгүй өөрчлөлтүүд гм ) түр зуурын өөрчлөлтүүдийг

баримт бичгүүдэд хийх шаардлагатай болсон үед тэдгээр өөрчлөлтүүдийг

дээд шатны удирдлагууд тодорхойлж батална.
5.2 Түр зуурын өөрчлөлтөнд аль ч ажилтан салбарын удирдлагуудын
анхааралыг хандуулж болно. Хэрэв нэг хэлтсийн ажилтан түр зуурын
өөрчлөлтийг нөгөө хэлтсийн горим эсвэл бичиг баримтанд хийхийг
шаардсан бол тухайн ажилтан хүсэлтээ өөрийн хэлтсийн менежерт
гардуулах ба тус менежер холбогдох хэлтсийн удирдлагатай харилцана.
5.3 Хэрэв баримт бичиг (жишээлбэл: горим) байдаггүй бол менежер нь цогц
зааварчилгааг өөрийн удирдлагад ажилладаг хүмүүс рүү и-мэйл-ээр явуулах
ба хэлтсийн удирдлага нь менежерийн нэр, албан тушаал, тухайн өдрийн
мэдээллийг агуулсан түр зуурын баримт бичгийг боловсруулна. Хэрэв одоо
байгаа баримт бичигт өөрчлөлт оруулах шаардлагатай болсон бол хэлтсийн
удирдлага ашиглагдаж байгаа баримт бичиг дэхь өөчлөгдсөн өдөр, овог
нэрийн эхний үсгийг улаанаар тэмдэглэнэ.
Тухайн баримт бичиг шинэ эсвэл өөрчлөгдсөн алин боловч өөрчлөлт нь

гаргацтай бөгөөд ялган тодорхойлох боломжтой байна.
5.4 Түр зуурын өөрчлөлтийн баримт бичгүүд өөрчлөлт хүчинтэй байх өдрүүд
болон ашиглагдах хүрээг багтаана. Түр зуурын баримт бичиг нь орлон
хэрэглэгдэх, цуцлагдах эсвэл байнгын болголгүйгээр 2 ажлын өдрөөс илүү
хугацаагаар хэрэглэгдэхгүй.
5.5 Хэлтсийн удирдлага нь Баримт бичгийн хяналтанд (ББХ) түр зуурын
өөрчлөлтүүдийг гардуулна. ББХ түр зуурын баримт бичгийг (түр зуур
өөрчлөгдсөн) түр зуурын баримт бичгүүдийг үзэглэж, огноог тавина (эсвэл
түр зуур өөрчлөгдсөн)
5.6 Хэрэв түр өөрчлөлтүүд СМС-ийн аль нэг хэсгийг тойрч гарсан бол Баримт
бичгийн хяналт нь тус өөрчлөлтүүдийг Дээд түвшний удирдлагад гардуулах
бөгөөд Дээд түвшний удирдлага нь түр өөрчлөлтийг хэрэгжүүлэхээс өмнө
тус өөрчлөлтийг хянаж, баримт бичигт огноо тавьж, үзэглэн түүнийг
баталгаажуулж байгаа илэрхийлнэ.
6.0 БАРИМТ БИЧГИЙН ХЯНАН ЗАСВАРЛАЛТ

6.1 СМС-ийн бүх баримт бичгийг хянан завсарлаж болно.
6.2 Өөрчлөлтийг гардуулахын тулд хүсэлт гаргагч баримт бичгийн өнөөгийн
хуулбарыг авах ба тус хуулбарт оруулахаар хүсэлт гаргасан өөрчлөлтүүдийг
"улаанаар" тэмдэглэнэ. Бүх өөрчлөлтийг ойлгомжтойгоор тодорхойлж,
үзэглэн, огноо тавьсан байна. Хэрэв өөрчлөлтүүд нь өргөн хүрээний бөгөөд
нарийн төвөгтэй бол хүсэлт гаргагч шинэ баримтыг үйлдэж, түүнийгээ
жинхэнэ хувийн хуулбарын хамт гардуулж болно.
 Шинэ баримт бичгийг нэхэмжлэхийн тулд хүсэлт гаргагч шинэ баримт
бичгийн дэлгэрэнгүй хуваарилалт болон тайлбараар хангана.

 Тус хоёр тохиолдлын алинд боловч хүсэлт гаргагч нь FA1030-1 – БИЧИГ

БАРИМТЫН ХҮСЭЛТ-г бөглөж, шинэ/өөрчлөгдсөн баримт бичгийг
хавсарган, түүнийгээ өөрийн хэлтсийн менежерт хянуулахаар гардуулна.
6.3 Хүсэлтийг хянасны дараа, хэлтсийн удирдлага FA1030-1 болон түүний
хавсралтуудыг Бичиг баримтын хяналтанд шилжүүлэх ба ББХ нь Бичиг
баримтыг СМС-д нийцэж байгааг баталгаажуулахын тулд хянана:
 Хэрэв ББХ хүсэлт гаргагдсан баримт бичиг (өөрчлөлт) СМС-д
нийцэхгүй байна гэж үзвэл FA1030-1 болон түүний дагалдах
хавсралтуудыг хэлтсийн менежерт тайлбартайгаар Баримт бичгийг
нийцтэй болгоход юу хэрэгтэй гм) буцаан өгнө.
 Хэрэв хүсэлт гаргагдсан баримт бичиг нь СМС-д нийцүүлэхээр
тодорхойлогдсон бол ББХ өөр хэн шинэ/өөрчлөгдсөн баримт бичгийг
(Баримт бичгийн агуулсан горимд түүнийг бэлтгэгч нь холбогдоогүй гэх
мэт) хянах шаардлагатайг тодорхойлох бөгөөд FA1030-1 маягтыг түүний
хавсралтуудтай хамт тэдгээр хүмүүст хянуулж, батлуулахаар гардуулна.
6.4 Шаардлагатай баталгаажуулалтыг хүлээн авсны дараа ББХ нь баримт
бичгийг шинэчилж, шинэ Мастер баримт бичгийг бэлтгэнэ.
6.5 ББХ шинэ мастер баримт бичгийг гарын үсгүүд/баталгаажуулалт авах
зорилгоор томилогдсон удирдах албан тушаалтан (4.1 хэсгийг хар)- д
дамжуулна.
6.6 Шаардлагатай гарын үсэг(үүд)-г авсан бол ББХ нь жинхэнэ баримт бичгийн
хувийг Мастер баримт бичгийн хавтсанд хадгалах бөгөөд
шинэ(залруулагдсан) баримт бичиг(4.2, 4.3-г хар)-ийн хуулбаруудыг
тараана.
7.0 ГАДААД БАРИМТ БИЧГҮҮД

7.1 Компаний гадаадад үүсгэгдсэн баримт бичгүүд (Салбарын стандарт,
hardware/ software хэрэглэгчийн гарын авлага гм) FA1030-1 – БАРИМТ
БИЧИГ ХҮСЭХ маягтын хамт ББХ-д гардуулагдана.
7.2 ББХ нь гадаад баримт бичгүүдийг FA1030-2 – БАРИМТ БИЧГИЙН
ХЯНАЛТЫН МЭДЭЭЛЛИЙН САН-д хадгалах бөгөөд
батлагдсан/сонирхсон талуудад тарааана (8.0 хэсэг)
8.0 БАРИМТ БИЧГИЙН ТАРААЛТ
8.1 ББХ нь хянагдсан баримт бичгүүдийн мэдээллийн сан эсвэл мастер

жагсаалтыг хөтөлнө. (FA1030-2 –БАРИМТ БИЧГИЙН ХЯНАЛТЫН
МЭДЭЭЛЛИЙН САН). Баримт бичгийн хяналтын мэдээллийн сан(жагсаалт)
нь дор хаяж баримт бичиг тус бүрт дараах мэдээллүүдийг агуулна:
 Баримт бичгийн дугаар;
 Баримт бичгийн нэр;
 Одоо байгаа хянан засварлалтын дугаар/ID;

 Хянан засварлалт хийгдсэн огноо;

 Хүчинтэй хугацаа
 Тархаалтын жагсаалт
8.2 ББХ нь зөвхөн мэдээллийн санд харагдаж байгаа байршлуудруу баримт
бичгүүдийг тархаана. (эсвэл цахим тархаалтыг хязгаарлана)
8.3 ББХ нь хянан засварлалт нийтлэгдмэгц ажлын талбараас баримт бичгийн
өмнөх хувилбаруудыг зайлуулна. Баримт бичгийг цахимаар тархааж, хянах
тогтолцооны үед өмнөх хувилбаруудад нэвтрэх эрхийг буцаана.
8.4 ББХ нь баримт бичгийн валют болон холбоо хамаарлыг хангахын тулд
FA1030-2-г тогтмол хугацаанд хянана. (Дор хаяж жилд нэг удаа). Хэрэв ББХ
нь баримт бичгийг хүчинтэй хугацаа нь дууссан эсвэл хамааралгүй гэж
үзвэл тус баримт бичгийг ашигладаг Санхүү хариуцсан захирал болон
горимын эзэмшигчид хамгийн багадаа бичгээр мэдэгдэнэ6. Санхүү
хариуцсан захирал хоцрогдлыг бичгээр нотолно. (Дараачийн хэсэг). ББХ нь
FA1030-2 дахь хоцрогдлын огноог бүртгэнэ.
8.5 ББХ нь бичиг баримт тус бүрт файл хөтлөх бөгөөд энэ нь зөвхөн одоогийн
болон өмнөх (хэрэглээнээс хассан/хоцрогдсон) мастер баримт бичгүүдийг
багтаана. Баримт бичгүүдийн өмнөх хувилбарууд нь шаардлагагүй үед ББХ
тэдгээрийг FA1030 –БАРИМТ БИЧГИЙН ХЯНАЛТ-н дагуу биетээр устгах
эсвэл цахимаар цэвэрлэнэ.
Үр ашгийн шалгуур үзүүлэлтүүд:

 Санамсаргүй ашиглахад зориулсан эсвэл хоцрогдсон баримт бичгийг
ашигладаггүй байх.
 Баримт бичгийг нийтлэх дундаж хугацаа өөрчлөгдөх.
Ишлэлүүд:
A. Санхүү хариуцсан захирлын гарын авлага
 5.1.4-р хэсэг – Баримт бичгийн хяналт
 FA1040 – БҮРТГЭЛИЙН ХЯНАЛТ
Бүртгэлүүд:
 Мастер баримт бичиг
 Мастер баримт бичгийн файл
 Баримт бичгийн гарын үсэг зурагдсан хуулбарууд
 FA1030-1 – БАРИМТ БИЧГИЙН ХҮСЭЛТ
6
Үйл явцын эзэд нь тэдэнд тайлагнах ажилчид/гэрээлэгчид-тэй холбогдох үүрэгтэй.

 FA1030-2 –БАРИМТ БИЧИГ ХЯНАЛТЫН МЭДЭЭЛЛИЙН САН
Хянан засварлалт хийгдэн талаархи тэмдэглэл:
Хянан Хүсэлт
Огноо Өөрчлөлтийн тодорхойлолт
засварлалт гаргасан
0.0 6/1/2006 Анхны хэвлэл

FA1030-1 – БАРИМТ БИЧГИЙН ХҮСЭЛТ

Огноо: Хүсэлтийн #
Үүсгэгч:
Одоо байгаа  Шинэ баримт бичиг 
Дотоод баримт бичиг  Гадаад баримт бичиг 
Баримт бичгийн нэр / Хэвлэгдсэн өдөр:
Хуудас / бүлэг / Параграпын дугаар:
Асуудлын тодорхойлолт, боломж, эсвэл Хүсэлтийн шалтгаан (Дэлгэрэнгүй тодорхойл):
Санал болгож буй шийдвэр болон шаардагдсан үйл ажиллагаа (өдөр):
Санал:
Баримт бичиг ___(Хэлтэс) -н ____(Албан тушаал)-д тархаагдана.

Хэлтсийн менежерийн баталгаа:
Асуудлыг шийдэх шийдвэр эсвэл хүсэлтийн хойшлуулалт/шийдвэрт хүрээгүй байдал
(Хариуг батлах шаардлагатай бүх баримт бичгийг хавсарга)
Баталсан: Огноо:
МАЯГТЫГ БӨГЛӨХ ГОРИМ
1) Энэхүү маягтын дээд хэсгийг бөглө
2) Хэлтсийн менежерийн баталгааг ав.
3) ББХ-д эх хувиудыг өгөх.
a) ББХ нь үүсгэгчид хуулбарыг өгнө.
b) Хэрэв холбогдох үйл явцын эзэн нь үүсгэгч биш бол ББХ хуулбарыг үйл явцын эзэнд
хянуулах зорилгоор өгөх ба үйл явцын эзэн нь БХХ-д хариу илгээнэ.
4) БХХ нь хүсэлт шийдвэрлэгдсэн даруй үүсгэгч эсвэл үйл явцын эзэнд мэдэгдэнэ.
Тархаалт: Эх хувь – Баримт бичгийн хяналт
Хуулбар 1 – Хүсэлт гаргагч
Хуулбар 2 – Үйл явцын эзэн

Finance Policies, Procedures, and Forms Bizmanualz.com
FA1030-2 – БАРИМТ БИЧГИЙН ХЯНАЛТЫН МЭДЭЭЛЛИЙН САН
Хянан
Баримт Хянан Хоцролт
сайжруулалт Хүчинтэй
бичгийн Баримт бичгийн нэр сайжруулалтын Тараалт7 ын
хийгдсэн хугацаа
дугаар дугаар огноо8
огноо
FA1020 Баримт бичгийн хяналт 1.0 12/30/2006 1/30/2007 3, 4
7 Тараалтын кодууд: 1=Санхүүгийн удирдлага.; 2=Стратеги; 3=Үйл ажиллагаа; 4=Нягтлан бодох бүртгэл
(Тэмдэглэл: Эдгээр нь жишээнүүд бөгөөд танай санхүүгийн хэлтэс ийм маягаар бүлэглэх шаардлагагүй)
8
Хэрэв хоцрогдсон бол хоцрогдсон өдрийг оруул; ашиглалтанд байгаа бол хоосон орхино.
Accounting Manual – rev 0.0 Page 1 of 275

Баримтын бичгийн Стандартын нэр: Хэвлэсэн огноо:

дугаар БҮРТГЭЛИЙН ХЯНАЛТ Сар/Өдөр/Жил
FA1040
Нэмэлт Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн огноо:
өөрчлөлтийн Нэр /Албан тушаал Сар/Өдөр/Жил
дугаар
0.0
Хүчинтэй хугацаа: Хянасан: Хянасан огноо:
Сар/Өдөр/Жил Нэр/Албан тушаал Сар/Өдөр/Жил
Нэр/ Албан тушаал Сар/Өдөр/Жил
Бодлого: Бүртгэл нь байгууллагын санхүүгийн удирдлагын тогтолцоо

(СУТ) - ын үр ашигтай үйл ажиллагааг нотлох баримтаар
хангах, дэмжих зорилгоор бэлтгэгдэж, хөтлөгддөг.
Зорилго: 1) Тодорхой хэрэглэгч, зохион байгуулалтын, болон бусад
шаардлагуудад нийцлийг тодорхойлох, үр ашигтай СМС-ийн
тогтолцоог бий болгох.
2) Бүртгэл хэрхэн хөтлөгдөхийг тайлбарлах
Цар хүрээ: Энэ горим нь байгууллагын санхүүтэй холбоотой үйл
ажиллагаанд хамаарах, байгууллагуудын СМС-г хэрэгжүүлэх,
түүнд нийцүүлэхэд шаардагдах бүх бүртгэлд хэлбэрийг үл
харгалзан ашиглагдана.
Үүрэг Санхүүгийн удирах газар нь санхүүгийн бүртгэлийн
Хариуцлага: жагсаалтыг хөтлөх, бүртгэлийн түгээлтийг хянах үүрэгтэй.
Санхүүгийн бүх албан тушаалтнууд нь өөрсдийн хийсэн
санхүүгийн бүртгэлийн гаргацтай, үнэн зөв, түргэн шуурхай
байдлыг хариуцна.
Тодорхойлолтууд: Хянагдсан баримт бичиг гэдэг нь ажлын гүйцэтгэлд зориулсан
чиглэл эсвэл мэдээллээр хангадаг бөгөөд хянагдсан баримт
бичгийн тогтолцооны нэг хэсэг болно. Хяналтын шинж чанар
нь нэмэлт өөрчлөлтийн дугаар (эсвэл захидал), хяналт ба
баталгааг илтгэх гарын үсгүүд болон хянагдсан тархаалтыг
багтаадаг.
Баримт бичиг гэдэг нь мэдээлэл болон түүний дагалдах
харилцааны хэрэгсэл бөгөөд дагалдах харилцааны хэрэгсэл нь
цаасан, соронзон, электрон, гэрэл зурган эсвэл компанийн
бүтээгдэхүүний загвар байж болно.
Маягт гэдэг нь бичих талбайтай вэб маягт эсвэл бичиг баримт,
урьдчилан тогтоосон өгөгдөлийг голчлон багтаасан бизнесийн
баримт бичиг бөгөөд өгөгдөл нөхөж оруулахад зориулагдаж,

тэмдэглэгдсэн талбаруудтай.
Бүртгэл гэдэг нь үйл ажиллагааны талаарх мэдээлэл эсвэл

байнгын нотлох баримт (баримт бичиг, гэрэл зураг, үл нийцэх
бүтээгдэхүүний загвар гм)-ыг хадгалах, түүгээр хангах
зорилгоор хадгалагдсан юу ч байж болно.
Горим:
1.0 БҮРТГЭЛИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ
1.1 Хэрэв электрон маягт эсвэл хэвлэмэл хуудас нь бөглөгдсөн бол эдгээр нь
Бүртгэл болно. Бүртгэлүүд бол хянагдсан бичиг баримт учраас
байгууллагын бичиг баримтын хяналтын тогтолцооны нэг хэсэг мөн.
(FA1020-БИЧИГ БАРИМТЫН ХЯНАЛТ-г хар)
1.2 Санхүүгийн хэлтэс, түүний доторх ажил үүргийн бүлгүүд нь дараахийг
тодорхойлохын тулд хангалттай бүртгэлийг бий болгож, хөтлөх
хариуцлагыг хүлээнэ:
 Үр ашигтай үйл ажиллагаа (СМС-ийн горим тус бүрт
тодорхойлогдсоноор) болон
 Хэрэглэгч, захиргааны болон бусад шаардлагуудад нийцтэй байдал
1.3 Бөглөгдөөгүй маягтууд нь нийцтэйгээр хэвшиж, хэлтэс болон/эсвэл үйл
ажиллагааны чиглэлүүдээр бүлэглэгдсэн байна. ( FA1040-1 –МАСТЕР
ФАЙЛЫН ЗААВАРЧИЛГААНЫ ИНДЕКСИЙН ЗАГВАР -г хар).
Бөглөгдөөгүй маягтууд нь компаний шаардлагаас шалтгаалан төвдөө
байршигдсан эсвэл салбаруудруу тараагдсан байж болно.
 Маягтууд нь цаасан эсвэл цахим байж болно.
 Компани нь стандартжуулалт болон хяналт тавихдаа бөглөгдөөгүй
маягтыг өөрийн дотоод сүлжээгээр тарааж болно.
1.4 Санхүүгийн бүртгэл нь дор хаяж дараахийг багтаана:
 Бүртгэл хэдийд хийгдсэн (шаардлагатай бол цаг);
 Нөхцөл байдал, үйл ажиллагаа эсвэл байгууллагын талаарх мэдээлэл
(Баримттай тодорхойлолт, нүдэн болон бодит нотлох баримт, өгөгдөл
гм);
 Цорын ганц бүртгэлийг таних тэмдэг
1.5 Санхүүгийн удирдах газар нь FA1040-2 –САНХҮҮГИЙН БҮРТГЭЛИЙН
ЖАГСААЛТ - ыг хөтлөх бөгөөд энэ нь санхүүгийн бүртгэлүүдийн бүрэн
жагсаалт байна. Бүртгэлийн жагсаалт нь хэвлэгдсэн эсвэл электрон
маягтаараа байгаа алин боловч бүртгэл тус бүртээ дор хаяж дараах
мэдээллийг агуулах шаардлагатай. Үүнд:
 Цорын ганц таних тэмдэглэгээ (Дараалан дугаарлагдсан Алфа/тоон

таних тэмдэглэгээ гм);
 Бүртгэлийн тайлбар;
 Бүртгэлийн байрлал;
 Хадгалах хамгийн бага хугацаа9 болон
 Бүртгэлийг байршуулах чиглэлүүд
2.0 БҮРТГЭЛ ХИЙХ
2.1 Санхүүгийн ажилтан бүр өөрсдийн хэвийн үүргээ (үйлдвэрлэлийн хяналтын

бүртгэл, хүлээн авах бүртгэл гм) гүйцэтгэх явцдаа бүртгэлийг гүйцэтгэнэ.
Тэдгээр бүртгэлүүд нь СМС-ийн горимуудын хүрээнд тодорхойлогдсон
байна.
Санхүүгийн үйл ажиллагааны цахим бүртгэл нь тэдгээр тус бүрийн
өгөгдлийн файлуудад автоматаар хийгдэж, бүртгэгдэнэ (өгөгдлийн
сан/өгөгдлийг хадгалах). Ишлэл (энэ гарын авлага дахь горимууд), болон
"С" ишлэлийг хар.
2.2 Санхүүгийн бүх бүртгэлүүд гаргацтай, түргэн, ойлгомжтой бөгөөд лавлагаа
авах, баталгаажуулах зорилгоор нэвтрэх боломжтой байх шаарлагатай.
2.3 Хэвлэмэл бүртгэлийн гаргацтай байдлыг хангах, тэдгээрийг зөвшөөрөлгүй

өөрчлөлтөөс хамаалахын тулд бэхээр эсвэл үгэн мэдээлэл боловсруулах
программаар гүйцэтгэнэ.
2.4 Цахим бүртгэлийг өөрчлөлтөөс сэргийлэн түүнд бичилт хийх, нэвтрэхээс

хамгаалагдсан байна. Бичиг баримтын хяналт нь цахим бүртгэлд
нэвтрэлтийг хянана.
2.5 Санхүүгийн бие даасан бүртгэлийг түүний хамгийн бага хадгалах хугацаа
дуусахаас өмнө өөрчлөх, устгах ёсгүй. "Өөрчлөлт" нь шинэчилсэн
бүртгэлийн хэлбэрээр хийгдэнэ.
 Хэрэв шаардлагатай бол хэвлэмэл бүртгэлийн өөрчлөлт эсвэл

засваруудыг түүний эх бүртгэлийн хуулбар хувийн буруу бүртгэл бүрт
нэг шугамаар хийнэ. Өөрчлөлт/засварууд нь бэхээр (хуулбар дээр эсвэл
тусдаа цаасан дээр) бичигдэх бөгөөд өөрчлөлт хийсэн хүн түүн дээр
огноог тавьж, үзэглэнэ. Шингэн эсвэл хуудсан бичиг арилгагчийг
хуулбар дээр ч хэрэглэж үл болно.
 Цахим бүртгэл нь өөрчлөгдөж, эсвэл устгагдаж үл болно. Эх хувь нь

түүгээр цуцлагдахгүй бөгөөд ишлэлүүд нь бүртгэлийг шинэчилнэ.
9
"Бүртгэл хадгалалтын зааварчилгаа"-ны 4.0-р хэсгийг хар.
 Шинэчилэлтийг нь эх хувьтай хамт хадгална. (ижил хавтас, өгөгдлийн

санд гм.).
 Ямар ч тохиолдолд эх хувийг компанийн журам (FA1040-2, “Санхүүгийн

бүртгэлийн жагсаалт”-г хар) болон мөрдөгдөж буй хууль/журам
("Ишлэл" хэсгийг хар)-ын дагуу хадгална.
 Өгөгдсөн бүртгэлийг хөтлөх үүрэгтэй салбар нь тэрхүү бүртгэлийн
төрөлд "Өөрчлөлт"-ийн тусдаа бүртгэлийг ашиглана.
3.0 БҮРТГЭЛ ХӨТЛӨЛТ, МӨРДӨГДӨХ ЧАНАР
3.1 Бүртгэлд хялбар нэвтрэхийн тулд салбар тус бүрт бичиг баримт хадгалалтын
төвийг байгуулах хэрэгтэй. Хуулбарын тоо, шаардлагагүй бүртгэлийн
хадгалалтыг бууруулахын тулд, өдөр тутмын үйл ажиллагаанд шаардлагагүй
бол, хувь хүний бүрдүүлсэн файлуудаас зайлсхийнэ. Бусад бүх салбарын
болон компанийн бүртгэлүүд нь салбаруудын төв бичиг баримт хадгалалтын
хэсэгт байна.
3.2 Хэрэв шаардлагагүй бол бүртгэлүүдийг давхардуулсан архивлалт

үүсгэхгүйн тулд бүртгэл нь түүнийг хүлээн авагч бус харин түүнийг илгээгч
эсвэл бэлтгэгчид хадгалагдана. Өөрөөр хэлбэл давхардалт гаргахгүй байхын
тулд бүртгэлүүдийг эх бүртгэлийг хуулбарлах, түүнд бичилт хийгдэхээс
хамгаалах цахим бүртгэлийн менежментийн системд хөтөлнө.
3.3 Эх бүртгэл эсвэл шинэчлэлт нь хийгдсэн бол бүртгэл хөтлөгч дараахийг

бүртгэлд тэмдэглэнэ.(Эдгээр нь бүртгэлийн файлтай хамт хадгалагдана):
 Бүртгэлийн нэр /ID;
 Бүртгэл үүсгэсэн огноо(цаг)/шинэчлэлт;
 Бүртгэлийг шинэчилсэн бол эх хувьд ишлэл (заалт)
 Бүртгэлийг хөтлөгч
 Зорилго
Хэрэв цахим бүртгэлийн удирдлагын системийг ашигласан бол бүх
бүртгэлүүд, түүний эх хувь, шинэчлэлтүүд нь уг системд автоматаар
бүртгэгдэнэ.
3.4 Бүртгэлийн хадгалалт/архивлалт болон түүнээс мэдээлэл авалт (цаасан
бүртгэлийн хувьд) - ыг үр ашигтай болгохын тулд дараах архивлалтын
журмуудыг дагаж мөрдөнө. Үүнд:
 Бүх файлын шүүгээ болон файлуудад нийтэд танигдсан дэс дарааллын
дүрмүүдийг ашиглах (Жишээлбэл: зүүнээс баруунруу, дээрээс
доош,эхнээс хойш) бөгөөд он дараалалтай бүртгэлийн хувьд шинээс
хуучинруу дараалуулсан байдлаар хадгална. (Цаг хугацааны урвуу дэс
дараалалтай).
 Нэг файл эсвэл бүлэг файлын эхлэл эсвэл урд хэсэгт файлын тэмдэглэгээ
эсвэл гарчигийг тавина.
 Халаа сэлгээний үед дахин архивлалт болон будилаан үүсгэхгүй байхын

тулд файлуудыг хэзээ ч ажилтны нэрээр хадгалахгүй байвал зохино.
Файлуудыг үргэлж "зүй зохистой" эсвэл компанийн нэрээр, аль
тохиромжтойгоор архивлана. Хувь хүний тохиолдолд файлуудыгэхлээд
хүний "овог" дараа нь "нэр" -н дагуу хөтөлнө.
 Файлуудыг агуулга болон дэд ангиллаар нь ялган харуулахын тулд

файлуудын өнгөт Альфа цифрийн кодуудыг өнгөөр ялгасан сэдвийн бүх
таних тэмдэгүүдэд хавсаргана. Жишээлбэл:
a. Үндсэн хөрөнгийн файлууд нь тус файлын хавтасны хажууд байрлах

ногоон өнгийн таних тэмдэгтэй байж болох бөгөөд эдгээр нь дэд
ангиллуудыг харуулах 3 оронтой дугаартай "ҮХ" гэсэн Альфа
цифртэй байж болно. (Жишээлбэл: Хөрөнгийн төлөвлөгөө = SL100,
Хөрөнгийн худалдан авалт = SL200).
b. Дансдын загвар схемээр хангана.
 Хувийн эсвэл эмзэг мэдээлэлд хянамгай хандах хэрэгтэй. Компани нь
гүйцэтгэлийн хяналт, цалингийн мэдээлэл, болон ажилтны эрүүл
мэндтэй холбоотой ямар нэг мэдээллийг Хүний нөөцийн захирал эсвэл
Хянагч гэх мэт тухайн мэдээллийг "Зайлшгүй мэдэх шаардлагатай"
хүмүүст нэвтрэх хязгаарлагдмал эрхтэйгээр аюулгүй газар хадгална.
4.0 БҮРТГЭЛИЙН ХАДГАЛАЛТ, УРТ ХУГАЦААНЫ ХАДГАЛАЛТ

4.1 Архивлагдсан бүртгэлийг барилгын түгжээтэй агуулахад байрлуулан
хадгална. Энэ хэсэгт нэвтрэх эрх нь Хянагч, компаний ажилтнууд болон
бичиг хэргийн менежерээр хязгаарлагдана.
4.2 Байнгын бус файлуудыг картонон файлын хайрцаганд хадгална. Хайрцаг
тус бүрийн нүүрэнд агуулга, огноо, шаардлагатай бол устгах огнооны
талаарх тэмдэглэгээ хийгдэнэ. Байнгын бүртгэлийг галын хамгаалалттай
шүүгээнд байлгана.
4.3 Файлуудыг зөвхөн ижил зүйлс, огноо, болон хадгалах хугацаатай хайрцганд
хадгална. Энэ нь бүртгэлд хялбараар нэвтрэх, түүнийг цэвэрлэх боломжийг
олгодог. Өөр хоорондоо адилгүй файлуудыг нэг хайрцганд хадгалснаас
файлын хайрцгийг хагас дүүргэх нь дээр гэсэн ерөнхий дүрмийг марталгүй
явах нь зүйтэй.
4.4 Бичиг хэргийн менежер нь үйлдэгдсэн бүртгэлийг жагсаалт ба түүний
байршлыг зохицуулах, ангилах үүрэгтэй. (Хананы тавиур болон тавиурны
мөрний дугаараар гм).
4.5 Бүх файлыг шаардлагатай хугацаа, бизнес эсвэл хуулийн шаардлагыг хангах
эсвэл ашигтай зорилгоор хэрэглэх зорилгоор хадгална. FA1040-2, "Бүртгэл
хадгалалтын журам" нь санхүүгийн бичиг баримтын хэвшмэл эдэлгээний
хугацааг харуулдаг. Өгөгдсөн хадгалалтын хугацаа нь холбооны улсын

шаардлагуудтай хамт санал болгогдсон. Тиймээс бүртгэл хадгалалтын
тусгай шаардлагуудыг орон нутгийн болон улсын засаг захиргааны
байгууллагуудаас нягтлан баталгаажуулна.
4.6 Компаний өдөр тутмын үйл ажиллагаанд нэн чухал бүртгэлүүдийн хуулбар
хувиудыг боломжит байгалийн гамшгийн үед тус газраас холдуулна.
Эдгээрт даатгалын нэхэмжлэл гаргахад бүрдүүлэх шаардлагатай мэдээлэл
(Хөрөнгийн жагсаалт, даалгалтай холбогдох хаяг, утас, цагдаагийн утас),
Татварын зориулалтаар санхүүгийн мэдээлэл (Төлсөн цалин, орлого,
зарлага), Бизнесийг дахин эхлүүлэх эсвэл мэдээлэх хүмүүсийн холбогдох
хаяг, утсын жагсаалт (Борлуулагч, хэрэглэгч, хөрөнгө оруулагч болон
ажилчид) болон бизнесийг дахин босгоход туслах бусад мэдээллүүд
(Бизнесийн төлөвлөгөө, оюуны өмч, эсвэл өмчийн мэдээлэл) орно.
5.0 БҮРТГЭЛ ХӨТЛӨХ
5.1 Тодорхой санхүүгийн бүртгэлтэй холбогдох эрх бүхий албан тушаалтан

(Хэрэв байнгын биш бол ихэнх тохиолдолд Санхүүгийн захирал)
бүртгэлүүдийг гэмтэх, элэгдэх, өөрчлөх, эсвэл алдагдахаас сэргийлэх
орчинд хөтлөгдөж, хадгалагдаж байгааг баталгаажуулна.
 Бичиг баримтын хяналт нь хэвлэмэл, цахим хувь болон бусад

бүртгэлүүдийг хянана. ("C" ишлэлийг хар).
 Компанид чухал байдалтай холбоотойгоор бүртгэлүүд нь бизнес,

хэрэглэгч болон дүрэм/захиргааны шаардлагуудын дагуу тодорхой
үечлэлтэйгээр батлагдана. ("В" ишлэлийг хар)
5.2 Бичиг баримтын хянагч нь Санхүүгийн бүртгэлүүдийг олж авахад бэлэн

байдлыг хангана.
 Бүртгэлүүд нь гэрээт болон захиргааны шаардлагуудын дагуу хэрэглэгч

эсвэл захиргааны хяналт хийлгэхэд бэлэн байна.
 Бүртгэлүүд нь мөрдөгдөж буй дүрэм/журмуудын шаардлагын дагуу

аудиторуудад бэлэн байна.
 Хэрэв нөхцөл байдал тодорхой бол идэвхигүй бүртгэлүүд нь түүнийг
хадгалах хамгийн бага хугацаа дуусахаас өмнө архивлагдана.
Архивлагдсан бүртгэлүүд нь хянагдаж, хөтлөгдсөн байх ба хялбараар
олж авах боломжтой байна.
5.3 Санхүүгийн бүртгэлүүд нь мөрдөгдөж буй дүрэм, журмууд болон/эсвэл
гэрээт шаардлагуудын шаардсанаас багагүй хугацаанд хадгалагдана. Өөрөөр
тодорхойлогдоогүй бол тэдгээр бүртгэлүүдийг хадгалах хамгийн бага
хугацаа дууссаных нь дараа устгана. ( FA1040-2 – САНХҮҮГИЙН
БҮРТГЭЛИЙН ЖАГСААЛТ-г хар)
5.4 Санхүүгийн менежерүүд нь FA1040-2 – САНХҮҮГИЙН БҮРТГЭЛҮҮД-н

дагуу бүртгэлүүдийг үнэн зөв, шинэчлэгдсэн, байх газраа байгааг хангахын
тулд багадаа жилд нэг удаа өөрсдийн харьяа салбарын бүртгэлүүдэд
компанийн батлагдсан аудитын горимын дагуу аудит хийх эсвэл хяналтыг
хийнэ.
Үр ашгийн шалгуур үзүүлэлт:
 Бүртгэлүүд нь хэрэглэгч, захиргаа, гэх мэтийн шаардлагуудад нийцтэйг
батална.
 Бүртгэлүүд нь үнэн зөв, шинэчлэгдсэн байна.
 Аудит хийсэн талаарх ойлгомжтой баримт
Ишлэлүүд:
A. Санхүүгийн захирлын гарын авлага
 5.1.5-р хэсэг – Бүртгэлийн хяналт
Бүртгэлүүд:
 FA1040-1 –МАСТЕР ФАЙЛЫН ЗААВАРЧИЛГААНЫ ИНДЕКСИЙН
ЗАГВАР
 FA1040-2 –САНХҮҮГИЙН БҮРТГЭЛҮҮДИЙГ ЖАГСААЛТ
 FA1040-3 –БҮРТГЭЛ ХАДГАЛАЛТЫН ЖУРМУУД
Нэмэлт өөрчлөлт хийсэн талаархи бүртгэл:
Өөрчлөлтийг
Нэмэлт Өөрчлөлтийн талаархи
Огноо шаардсан
өөрчлөлт тэмдэглэгээ
этгээд
0.0 9/1/2008 Анхны хэвлэл

FA1040-1 – МАСТЕР ФАЙЛЫН ЗААВАРЧИЛГААНЫ ИНДЕКСИЙН ЗАГВАР
AC НЯГТЛАН БОДОХ БҮРТГЭЛ

AC-100 Дансдын бүртгэл
AC-200 Санхүүгийн төлөвлөгөө
AC-300 Ерөнхий нягтлан бодох бүртгэл
310 Шалгах дансдын бүртгэл
320 Дансны өглөг
330 Дансны авлага
340 Цалин
350 Орон нутгийн, улсын татварууд {FUTA, FICA, гм}
360 Банкны үйлчилгээ
370 Үндсэн хөрөнгө
380 Байгууллагын нягтлан бодогч
390 Байгууллагын татварын мэдээллийн файл
AC-400 Ажилтны цалин урамшууллын хөтөлбөр
AC-500 Ажилтны зардлын дансад
AC-600 Бэлэн мөнгөний удирдлага
AC-600 Байгууллагад зээлийн удирдлага
AC-700 Шагналын дансдын удирдлага
AC-800 Худалдан авалт
AC-900 Нээлттэй
AD ЗАХИРГАА
AD-100 Ерөнхий
AD-200 Зохион байгуулалтын гарын авлага
AD-300 Удирдлага зохион байгуулалтын схем
AD-400 Байгууллагын захидал харилцааны гарын авлага
AD-500 Дүрэм, журмууд
AD-600 Бүртгэлийн удирдлага, Retrieval
AD-700 Гүйцэтгэх захиралын захиргааны меморандумууд
AD-800 Байгууллагын ажилчдын дотоод меморандумууд
AD-900 Нээлттэй
BU БИЗНЕС
BU-100 Байгууллагын бизнес төлөвлөгөө
BU-200 Бизнес төслийн удирдлага
BU-300 Дэд байгууллагын бизнес төслийн удирдлага
BU-400 Бизнес Executive Summaries
BU-500 Дэд байгууллагын Бизнес танилцуулга
BU-600 Дотоодын бизнес хөгжил
BU-700 Олон улсын бизнесийн хөгжил - Европ
BU-800 Олон улсын бизнесийн хөгжил - Ази
BU-900 Олон улсын бизнесийн хөгжил - Канад, AНУ
CS КОМПЬЮТЕР, МЭДЭЭЛЛИЙН СИСТЕМ

CS-100 Ерөнхий
CS-200 Тоног төхөөрөмж
CS-300 Үйл ажиллагаа, засвар үйлчилгээ
CS-400 Системийн үйл ажиллагааны сургалт
CS-500 Нээлттэй
EN ИНЖЕНЕРЧЛЭЛ
EN-100 Ерөнхий удирдлага
EN-200 Судалгаа, хөгжил
EN-300 Химийн инженерчлэл
EN-400 График болон техникийн зураг
EN-500 Бүтээгдэхүүний мэдээлэл болон техникийн шинжилгээ
EN-600 Бүтээгдэхүүний түүхий эд материалын мэдээлэл
EN-700 Инженерийн аюулгүй ажиллагааны мэдээлэл
EN-800 Бүтээгдэхүүнийг турших хөтөлбөрүүд
EN-900 Үйлдвэрийн мэдээлэл
IN ДААТГАЛ
IN-100 Даатгалын ерөнхий удирдлага
IN-200 Барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжийн дүрэм
IN-300 Байгууллагын ажилтны дүрэм
IN-400 Бүтээгдэхүүний хариуцлагын дүрэм
IN-500 Байгууллагын машины дүрэм
IN-600 Эрүүл мэндийн хөтөлбөрийн дүрэм
IN-700 Ажилтанд зориулсан амьдралын даатгалын хөтөлбөрүүд
IN-800 Ажлын байрны бус тусгай даатгалууд
IN-900 Нээлттэй
LG ХУУЛЬ
LG-100 Ерөнхий зүйл
LG-200 Тайлангууд
LG-300 Гэрээнүүд
LG-400 Шүүн таслах үйл ажиллагаа
LG-500 Маргаанууд
LG-600 Албан тушаалтны хуулийн асуудлууд
LG-700 Гэрээнүүд/Хамтын ажиллагаа
LG-800 Бүтээгдэхүүний хариуцлага
LG-900 Нээлттэй
MA МАРКЕТИНГ
MA-100 Ерөнхий зүйл
MA-200 Тайлангууд/Судалгаанууд
MA-300 Маркетингийн төлөвлөгөө
MA-400 Хэрэглэгчидтэй харилцах
OF ОФФИС МЕНЕЖМЕНТ
OF-100 Ерөнхий зүйл
OF-200 Горимууд
OF-300 Тоног төхөөрөмж/ Тавилга, эд хогшил /Телекоммуникаци
OF-400 Мэдээлэл боловсруулалт/Харилцааны горимууд
OF-500 Үндсэн хөрөнгийн түрээс/Удирдлагын гэрээнүүд
OF-600 Факс/Дахин боловсруулалт/Хэвлэлийн горимууд
OF-700 Зочидын протокол
OF-800 Засвар үйлчилгээ
OF-900 Нээлттэй
OP ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
OP-100 Ерөнхий зүйл
OP-200 Өдөр тутмын тайлан
OP-300 Долоо хоног бүрийн тайлан
OP-400 Сар бүрийн тайлан
OP-500 Улирал/жилийн тайлангууд
OP-600 Гүйцэтгэлийн үнэлгээ
OP-700 Төслийн удирдлагын схем болон төлөвлөгөө
OP-800 Үйлдвэрлэл
OP-900 Нээлттэй
PE АЖИЛТАН, АЛБАН ХААГЧИД
PE-100 Ерөнхий зүйл
PE-200 Тайлангууд
PE-300 Ажилтны бүртгэл
PE-400 Зохион байгуулалтын схем
PE-500 Ажилд авалт
PE-600 Сургалт
PE-700 Шагнал урамшууллын хөтөлбөр
PE-800 Нээлттэй
PE-900 Нээлттэй
PP ПАТЕНТ, ЗӨВШӨӨРӨЛ БОЛОН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

PP-100 Ерөнхий зүйл
PP-200 Тайлангууд
PP-300 Лиценз/Зөвшөөрлүүд/Төлөвлөгөөнүүд
PP-400 Нээлттэй
PP-500 Нээлттэй
PR ОЛОН НИЙТИЙН ХАРИЛЦАА
PR-100 Ерөнхий зүйл
PR-200 Тайлан ба судалгаанууд
PR-300 Байгууллагын хэвлэл мэдээлэл
PR-400 Хэрэглэгчдийн жагсаалт /Үйлдвэрлэлийн харилцагчид
PR-500 Нээлттэй
RG ЗАХИРГААНЫ МЭДЭЭЛЭЛ
RG-100 Ерөнхий зүйл
RG-200 Тайлангууд
RG-300 Захидал харилцаа
RG-400 Акт/хууль/төлбөрийн нэхэмжлэлүүд
RG-500 Журмууд
RG-600 Гэрээнүүд
RG-700 Гарын авлага/Дүрэм/ Шийдвэрүүд
RG-800 Олон улсын журмууд
RG-900 Нээлттэй
SL БОРЛУУЛАЛТ
SL-100 Ерөнхий зүйл
SL-200 Дотоодын бизнесийн хөгжил
SL-300 Олон улсын бизнесийн хөгжил
SL-400 Төсөв, төлөвлөгөө
SL-500 Байгууллагын борлуулалтын горим, төслийн удирдлага
FA1040-2 – САНХҮҮГИЙН БҮРТГЭЛИЙН ЖАГСААЛТ
Хадгалах
байрлал- хамгийн
ID Бүртгэлийн тайлбар Байршил
Хадгалагч бага
хугацаа
Хөрөнгө хасалтын бүртгэл (борлуулалт
гм.)
Хөрөнгө худалдан авалтын бүртгэл
Банкны үлдэгдлийн хуулга
Шалгах балансын бүртгэл (Зарлагын
журнал)
Цуцлагдсан чекүүд
Зээл хаалтын тайлан
зээлийн картын гүйлгээ, бүртгэл, тайлан
Элэгдлийн зардал
Элэгдлийн зардлын ажлын хүснэгт
Маягтууд 1099-MISC (IRS)
Ерөнхий дэвтэр
Нэхэмжлэхүүд
Журналууд
Төлсөн төлбөрийн баримтууд
Бэлэн мөнгөний бүртгэлүүд
Борлуулалтын бичиг баримтууд
Санхүүгийн тайлангууд (Мөнгөн
гүйлгээний тайлан гм)
Гүйлгээний мэдээллийн сан
Харилцах дансын бүртгэлүүд
Өмчийн дансдын бүртгэл
Зээлийн гэрээ
ТУЗ-н хурлын тэмдэглэл
Опционы гэрээ
Банкны тайлан
FA1040-3 – БҮРТГЭЛ ХАДГАЛАЛТЫН ЗААВАРЧИЛГАА
Ослын тайлан, нэхэмжлэхүүд (шийдвэрлэгдсэн) ............................................7 жил

Дансны өглөгийн дэвтэрүүд, төлбөр барагдуулах төлөвлөгөө,
гүйлгээ балансууд ..............................................................................................7 жил
Дансны авлагын дэвтэрүүд, авлага цуглуулах төлөвлөгөө,
гүйлгээ балансууд ...............................................................................................7 жил
Даалгаврууд .........................................................................................................3 жил
Нягтлан бодогчдын аудитын тайлангууд ....................................................... Байнга
Банкны тохируулга ............................................................................................1 жил
Банкны тайлангууд, цуцлагдсан чекүүд, дансны хуулгууд ............................7 жил
Тээврийн падаан .................................................................................................3 жил
Капитал хөрөнгө болон бондын бүртгэл ........................................................ Байнга
Мөнгө хөрөнгийн бүртгэл ................................................................................ Байнга
Мөнгөний орлого, зарлагын баримт ................................................................7 жил
Дансдын схем ....................................................................................................Байнга
Чекүүд (Цуцлагдсан болон бусад) ....................................................................7 жил
Чекүүд (Цуцлагдсан, чухал төлбөрийн хувьд, i.e. татвар,
хөрөнгө худалдан авалт, тусгай гэрээнүүд, гм. Чекүүдийг
шилжүүлгийн баримтуудын хамт хадгалах) ................................................... Байнга
Барилгын бичиг баримт ..................................................................................... Байнга
Гэрээ болон түрээсүүд (хүчинтэй хугацаа дууссан) .......................................7 жил
Хүчинтэй байгаа гэрээ болон түрээсүүд .................................Дуусгавар хугацаа +7 жил
Байгууллагын бүртгэл, тэмдэглэлүүд .............................................................. Байнга
Захидал харилцаа (зөвхөн хуулийн болон чухал асуудлууд) ....................... Байнга
Ерөнхий захидал харилцаа ................................................................................3 жил
Зээлийн анкет (Хэрэглэгч) ...................................................... 25 сар (мэдэгдлийн дараа)
Зээлийн анкет (Бизнес) ............................................................ 1 жил (мэдэгдлийн дараа)
Зээлийн гэрээ, моргейж, борлуулалтын биллүүд .......................................... Байнга
Элэгдүүлэлтийн төлөвлөгөө ............................................................................. Байнга
Үлдэгдлийн хуудасны хуулбар..........................................................................1 жил
Хөрөнгө шилжүүлэлтийн цахим бичиг баримт ..............................................7 жил
Ажилчдын бүртгэл (Цуцлалтын дараах) ..........................................................7 жил
Ажилчдын анкет ................................................................................................3 жил
Зардлын шинжилгээ, зардлын тархаалтын төлөвлөгөө ..................................7 жил
Хүчинтэй хугацаа нь дууссан гэрээнүүд болон авлагын тайлбарууд ............7 жил
Хүчинтэй хугацаа нь дууссан худалдан авах гэрээнүүд ................................7 жил
Холбооны, улсын болон орон нутгийн татварын орлого............................... Байнга
Санхүүгийн тайлангууд (жилийн эцсийн гүйлгээ баланс) ........................... Байнга
Үндсэн хөрөнгийн бүртгэл болон хөрөнгийн үнэлгээ ..................................Байнга
W-4 маягтууд ......................................................................................................7 жил
Чимэглэлүүд .......................................................................................................3 жил
Ерөнхий дэвтэр (жилийн эцсийн гүйлгээ баланс) ......................................... Байнга
I-9s (Цуцлалтын дараах) .....................................................................................1 жил
Даатгалын бүртгэл, одоогийн ослын бүртгэл, нэхэмжлэхүүд, журмууд, гм...Байнга
Явцын болон жилийн эцсийн санхүүгийн тайлан, гүйлгээ баланс ............... Байнга
Бүтээгдэхүүний бараа материал, материал, болон нийлүүлэлт .....................7 жил
Нэхэмжлэхүүд .....................................................................................................7 жил

Журналууд .......................................................................................................... Байнга
Лицензүүд ........................................................................................................... Байнга
Зээлийн бичиг баримт, тайлбарууд ..................................................................Байнга
Захирал болон хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тэмдэглэл ............................ Байнга
Сар бүрийн гүйлгээ балансууд ........................................................................ Байнга
Авлагын дэвтрийн тайлбар болон төлөвлөгөө .................................................7 жил
OSHA лог .............................................................................................................5 жил
Төлсөн билл болон вайчерууд ..........................................................................7 жил
Цалингийн журналууд .......................................................................................7 жил
Цалингийн бүртгэл болон нийт дүн ..................................................................7 жил
Цалингийн тайлан (Холбооны ба улсын) ........................................................7 жил
Perpetual inventory records .................................................................................7 жил
Бэлэн мөнгөний ваучер .....................................................................................7 жил
Материаллаг бараа материалын бүртгэл ..........................................................7 жил
Материаллаг бараа материалын шошго ...........................................................7 жил
Тоног төхөөрөмжийн зардлын дэвтэр ............................................................. Байнга
Полиграфи тест, түүнийг хийх болсон шалтгаан ...........................................3 жил
Гадны үнэлгээчний хөрөнгийн үнэлгээ .......................................................... Байнга
Зардал, хуримтлагдсан хөрөнгийн элэгдлийн төлөвлөгөөг
багтаасан хөрөнгийн бүртгэл ........................................................................... Байнга
Хөрөнгийн нэр, моргэйж ................................................................................... Байнга
Худалдан авалтын журнал .................................................................................7 жил
Худалдан авалтын тушаалууд ..........................................................................7 жил
Хүлээж авсан хуудас ..........................................................................................1 жил
Хүсэлтүүд ...........................................................................................................7 жил
Борлуулалтын журнал .......................................................................................7 жил
Борлуулалтын бүртгэл ........................................................................................7 жил
Ажилчдын хадгаламжийн бонд бүртгэл ...........................................................7 жил
Хагдал, үлдэгдлийн бүртгэл (бараа материал, борлуулалт гэх мэт) ..............7 жил
Тээвэрлэлтийн тасалбарууд ...............................................................................3 жил
Хөрөнгө болон бондын гэрчилгээ (цуцлагдсан) .............................................1 жил
Дотоодод бараа буцаасан маягтууд ...................................................................7 жил
Охин компаний дэвтэр ......................................................................................7 жил
Татварын буцаалт болон ажлын хүснэгт, борлуулалтын
агентийн тайлан, бусад бичиг баримт.............................................................. Байнга
Цагийн бүртгэл/картууд ....................................................................................7 жил
Худалдааны тэмдгийн бүртгэл ......................................................................... Байнга
Цуглуулж болшгүй дансны хасалтууд, болон дансдууд .................................7 жил
Ажилчид, борлуулагчид төлөх төлбөрийн ваучер
(Ажилчид албан хаагчдын бүх нөхөн олговор болон
хөнгөлөлтүүдийг багтаана) ................................................................................7 жил
Ваучерийн бүртгэл, төлөвлөгөө ........................................................................7 жил
W-4 маягтууд .......................................................................................................4 жил
Ажилчдын үнэгүй авсан зүйлсийн бүртгэл 11 жил
Баримтын нэр Нэр Хэвлэсэн:

FA1050 Жил бүрийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурал Он/сар/өдөр
Өөрчлөлт Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн огноо
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
Мөрдөж эхлэх Хянасан Хянасан огноо
огноо: Хянасан хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
Эцсийн хувилбараар баталсан хүний нэр, Он/сар/өдөр
албан тушаал
Бодлого: Компани жил бүрийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын

товыг зарлан мэдэгдэх бөгөөд хурлын тэмдэглэлийг
бүртгэн хөтлөж гишүүдэд тараана.
Зорилго: Холбогдох "C corporation" журмын шаардлага болох

“Хувьцаа эзэмшигчдийн хурал”-н дагуу хувьцаа
эзэмшигчдэд бизнесийн үйл ажиллагааг танилцуулах,
компанийн чухал үйл ажиллагаанд санал авах.
Хамрах хүрээ: Энэхүү журам нь дээд удирдлага болон хувьцаа

эзэмшигчдийн хурлыг төлөвлөх болон зарлан
хуралдуулах ажлыг хариуцсан бүх ажилтнуудад
хамаарна.
Хариуцах эзэн: Санхүү Хариуцсан Захирал (СХЗ) нь компанийн үүсгэн

байгуулах шийдвэр, дүрмийн дагуу хувьцаа
эзэмшигчдийн хурлыг товлон зарлаж хуралдуулах
үндсэн үүрэгтэй.
Нэр томьёоны Хувьцаа эзэмшигч (эсвэл хувь эзэмшигч) – Аж ахуйн

тодорхойлолт: нэгжийн хувьцааг эзэмшдэг этгээд (өмчлөгч). Өмчлөгч
нь ногдол ашиг зарлах, компанийн тодорхой нэг
асуудлуудад санал өгөх болон төлөөлөн удирдах
зөвлөлийг сонгох эрхтэй байна.
Шийдвэр – Аж ахуйн нэгжийн төлөөлөн удирдөх
зөвлөлийн үйл ажиллагаа эсвэл түүний зорилгыг
илэрхийлсэн албан баримт бичиг.
Үүсгэн байгуулах шийдвэр – АНУ-н Холбооны засаг
захиргаанд үүсгэн байгуулагчдын мэдүүлэн
бүртгүүлсэн, зорилго, бизнесийн албан ёсны хаяг,
үүсгэн байгуулах бусад холбогдох зүйлсийг
дэлгэрэнгүй харуулсан баримт бичиг. (Компанийн
дүрэм)
C corporation – Тусад нь татвар ногдуулах бизнессийн

этгээд: Хуулийн дагуу эзэмшигчдээрээ ялгагдах, Дотоод
Орлогын Кодчилол-ийн Дэд зүйл С-н дагуу татвар
ногдуулах бизнес
Дотоод журам – Дотоод ажил хэрэг болон үйл

ажиллагааг зохицуулах дүрэм. Дотоод журам нь
ерөнхийдөө хурлыг зарлан хуралдуулах, төлөөлөн
удирдах зөвлөл болон албан тушаалтныг сонгох үйл
ажиллагааг зохицуулна. Дотоод журмаар аж ахуйн
нэгжийн албан тушаалтнуудын үүрэг хариуцлага болон
эрх хэмжээг тодорхойлно.
Шийдвэр гаргахад шаардлагатай ирц – Хурлын үр дүнд
шийдвэр гаргах, хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд шууд
болон шууд бусаар заавал оролцох гишүүдийн хамгийн
бага тоо. Шийдвэр гаргахад шаардлагатай ирц нь
компанийн дотоод журамд заагдсан байвал зохино.
Горим:
1.0 КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН БҮТЭЦ

1.1 Хувьцаа эзэмшигчид нь компанийн эзэмшигчдийн нэгдэл бөгөөд дараах
үүргийг гүйцэтгэнэ:
 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн сонгох;
 Компанийн томоохон чухал үйл ажиллагааг батлах болон хүчингүй
болгох (жишээ нь: хувьцаа гаргалт, нэгдэл);
 Компанийн баримт бичгүүдийг өөрчлөн найруулах; болон
 Компанийн бүртгэл хөтлөлт болон баримт бичгүүдэд шинжилгээ хийх.
1.2 Тушаал, шийдвэр гаргаж компанийг удирдан чиглүүлэх эрх бүхий компанийн
засаглал буюу удирдлагыг хувьцаа эзэмшигчид өөрсдийн төлөөлөл болгон
сонгоно. ТУЗ дараах үүргийг гүйцэтгэнэ:
 Компанийн санхүүгийн болон үйл ажиллагааны бодлогыг боловсруулах;
 Компанийн албан тушаалтныг томилох болон хянах (жишээ нь:
Ерөнхийлөгч);
 Компанийн зохистой менежмент ; болон
 Хороодод хуваагдан ажиллах (жишээ нь: стратегийн хороо, аудитын
хороо ).
1.3 Компанийн албан тушаалтнуудыг ТУЗ-с томилж батламжилдаг. Албан
тушаалтнууд нь ТУЗ-с олгосон эрх мэдлийн шатлалын дагуу тус бүрдээ
компанийн үйл ажиллагаанд оролцоно. Хэрэв албан тушаалтан нь эрх мэдлээ
хэтрүүлвэл аливаа холбогдох үр дүнд хувийн хариуцлага хүлээж болно.
Албан тушаалтнуудын үүрэг нь:
 Компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх; болон

 Компанийн нэрийн өмнөөс санхүүгийн болон гэрээ хэлцэл хийнэ.
2.0 ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ХУРЛЫН ТОВ

2.1 Компанийн үүсгэн байгуулах дүрмэнд хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурал
нь хаана болон хэзээ хуралдахыг зааж өгнө. Хууль, журмын дагуу ихэвчлэн
хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг хамгийн багадаа жил бүр жилийн ижил цаг
үед хуралдахыг шаардсан байдаг (жишээ нь: жил бүрийн 2 дугаар сарын
эхний долоо хоногт). Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлыг Компанийн
дотоод журам эсвэл дүрэмд заасны дагуу урьдчилан мэдэгдсэнээр
хуралдуулж болно.
2.2 Санхүү хариуцсан захирал нь мэдэгдлийг хүргүүлэхийн өмнө саналын эрхтэй
хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлийг хөтлөнө.
2.3 Санхүү хариуцсан захирал нь хурал болохоос 40 хоногийн өмнө хурлын
товыг зарлаж мэдэгдлийг бүх хувьцаа эзэмшигчдэд шуудангаар хүргүүлнэ.
(зөвшөөрсөн хувьцаа эзэмшигчдэд имэйлээр хүргүүлж болно). (“FA1050-1 –
Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын мэдэгдэл”-г үзнэ үү) Мэдэгдэл нь дараах
шаардлагуудыг хангасан байвал зохино:
 Холбогдох материалуудыг байрлуулах цахим хуудасны бүтэн хаягыг
багтаасан, холбогдох материалуудыг интернэтэд байрлуулах тухай
мэдэгдэл;
 Цаг, өдөр болон хуралдах газар;
 Холбогдох материалуудыг шуудангаар явуулах арга хэлбэр;
 Санхүүгийн тайлан, хүсэлт тавьсанаар;
 Хурлын хөтөлбөр (ердийн хөтөлбөр нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийг
сонгох, өмнөх жилийн ТУЗ-с авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээг батламжлах,
компанийн дүрмийг өөрчлөх, чухал ач холбогдолтой томоохон үйл
ажиллагааны шийдвэрийг батлах);
 Имэйлаар харилцах зөвшөөрөл (имэйлээр мэдэгдэл хүлээн авч буй
хүмүүс); болон
 Хувьцаа эзэмшигчдийн саналын эрх (дээрх 2.2 хэсгээс харна уу).
2.4 Хурлын үйл ажиллагааг зохих журмын дагуу явуулахын тулд компанийн
дүрэмд шийдвэр гаргахад шаардлагатай ирцийг хангах хамгийн бага тооны
хувьцаа эзэмшигчид нь биеээр болон төлөөлөгчөөр дамжуулан хуралд
оролцоно. (“FA1050-2 – ИТГЭМЖЛЭГДСЭН ТӨЛӨӨЛӨГЧӨӨР
ДАМЖУУЛАН САНАЛ ӨГӨХ”-г харна уу ) Хурал эхлэхээс өмнө,
томилогдсон нарийн бичгийн дарга нь шийдвэр гаргахад шаардлагатай ирц
бүрдсэн эсэхийг тодорхойлж хурлыг удирдан явуулах хүнийг зарлана.
2.5 Компанийн дүрэмд заасны дагуу, санал нэгтэйгээр эсвэл олонхийн саналаар
аливаа арга хэмжээг батална.
3.0 ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ХУРЛЫГ ХУРАЛДУУЛАХ

3.1 Хурлыг удирдан явуулах албан тушаалтан болон нарийн бичгийн даргыг
компанийн дотоод дүрэмд заана.
3.2 Нарийн бичгийн дарга нь хурлын тэмдэглэлийг “FA1050-3 – ХУВЬЦАА
ЭЗЭМШИГЧДИЙН ХУРЛЫН ТЭМДЭГЛЭЛ“ маягтын дагуу хөтлөнө.
Хурлын тэмдэглэл нь дараах зүйлсийг багтаана:
 Хурлыг даргалсан болон нарийн бичгийн даргын үүргийг гүйцэтгэсэн
хүний нэр;
 Хуралд биеэр болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан оролсон
хувьцаа эзэмшигчдийн нэрс болон эзэмшдэг хувь; болон
 Авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээнүүдийн тоймын хураангуйг аливаа үл
ойлголцлоос сэргийлэн тодорхой бичих.
3.3 Хөтөлбөрийн хамгийн эхний хэлэлцэх асуудал нь өмнөх хурлын
тэмдэглэлийг уншиж батлах (эсвэл тараагдсан тэмдэглэлийг уншин батлах).
3.4 Хувьцаа эзэмшигчдийн хурал нь удирдах дээд байгууллагын журмын дагуу
явагдана. Авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээнүүд горимын санал болон түүнийг
дэмжсэн саналаар танилцуулагдана. Санал хураалтыг нууцаар эсвэл ил
тодоор явуулах ба дийлэнх олонхийн саналаар эсвэл зөвшөөрснөөр эсвэл
татгалзсанаар шийдвэрлэнэ.
3.5 Хөтөлбөрт багтсан бусад асуудлууд болон хурал зарлагдахаас өмнөх
асуудлуудыг мөн хэлэлцэнэ.
3.6 Хурал нь хойшлуулахаар горимын санал оруулж дэмжигдсэнээр дуусгавар
болно.
Хурлын протокол нь “FA1040 – Хадгалах” журмын дагуу хадгалагдана.
4.0 ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ХУРЛЫН ХЯНАЛТ
Санхүү хариуцсан захирал нь хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хуралдсанаас

хойш 1 сарын дотор дараах зүйлийг хянаж шалгана:
 Хурлын мэдэгдэл нь төлөвлөгдсөний дагуу хүргэгдсэн эсэх;
 Шаардлагатай мэдээлэл нь төлөвлөсний дагуу хувьцаа эзэмшигчдэд
нээлттэй байсан эсэх;
 Хурлын бэлтгэл ажил нь сайн хангагдсан байсан эсэх;
 Хурлын протокол нь хөтлөгдөж хадгалагдсан эсэх; болон
 Бүх дүрэм журмын дагуу явагдсан эсэх.
5.0 ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ХУРЛЫГ САЙЖРУУЛАХ

5.1 Санхүү хариуцсан захирал нь хяналтын үр дүн буюу хурлын үйл явцад
сургамж болсон зүйлсд үндэслэн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын явцыг
сайжруулах арга хэлбэрийн зөвлөмж бэлтгэж төлөөлөн удирдах зөвлөлд

танилцуулна.
5.2 Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь санхүү хариуцсан захирлын санал зөвлөмжийг
хянаж батласнаар хувьцаа эзэмшигчдэд зөвлөмжийн талаар цаг алдалгүй
мэдэгдэж санал хураана.
Үр дүнтэй байх шалгуур:

 Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурал
 Компанийн засаглалыг бий болгох зохион байгуулалттай хурал
 Мэдэгдэл нь цаг хугацаандаа хүргэгдэж мэдээлэл нь хувьцаа эзэмшигчдэд
нээлттэй байна
 Холбогдох дүрэм журмын дагуу явагдах
Тайлбар:
C. Санхүү хариуцсан захирлын гарын авлага
 5.1.6 хэсэг – Хувьцаа эзэмшигчдийн жилийн ээлжит хурал
D. Санхүүгийн үйл явц
 FA1040 – Хадгалах
Маягтууд/Баримтууд:
 FA1050-1 – Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын товын мэдэгдэл
 FA1050-2 – Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан санал өгөх зөвшөөрөл
 FA1050-3 – Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тэмдэглэл
Өөрчилсөн тэмдэглэл:
Хүсэлт
Өөрчлөлт Огноо Өөрчлөлтүүдийн нэр
гаргасан
0.0 1/1/2008 Анхны хувилбар

FA1050-1 – ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ХУРЛЫН ТОВ
(Компанийн лого)
Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тов
-ны өдөр товлогдсон
.... Компанйн хувьцаа эзэмшигчдийн хурал нь ... жил өдөр сар цаг –т компанийн
байр ... хаяг-д дараах асуудлаар хэлэлцэх, санал хураах тухай мэдэгдлийг үүгээр
хүргүүлж байна:
1. ... –аас --- жилийн хооронд ажиллах төлөөлөн удирдөх зөвлөлийн гишүүдийг
сонгох.
2. Завсарлан хуралдсан болон анхны хурлын өмнө болох ямар нэгэн бизнесийн
үйл ажиллагаа.
Ээлжит эсвэл завсарлан хуралдсан хурлаар өөрийн биеэр болон итгэмжлэгдсэн

төлөөлөгчөөр дамжуулан,...-ны өдрөөр тасалбар болгосон өдрөөрх хөрвүүлэх давуу
эрхтэй бөгөөд саналын эрхтэй хувьцаа эзэмшигчид болон энгийн хувьцаа
эзэмшигчдэд хүргүүлэв.
....... компанийн
Төлөөлөн Удирдах Зөвлөл
Нарийн бичиг
Огноо:
FA1050-2 – ИТГЭМЖЛЭГДСЭН ТӨЛӨӨЛӨГЧӨӨР ДАМЖУУЛАН САНАЛ

ӨГӨХ ЗӨВШӨӨРӨЛ
САНАЛ ӨГӨХ ЗӨВШӨӨРӨЛ (ИТГЭМЖЛЭГДСЭН ТӨЛӨӨЛӨГЧӨӨР
Энэхүү итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь удирдлагын зүгээс томилогдсон.
Доор гарын үсэг зурсан, .... компанийн .... хувьцааны эзэмшигч миний бие ....-ыг
эдгээр хувьцаагаар ... сарын .. –ны өдөр хуралдах буюу завсарлан хуралдах хувьцаа
эзэмшигчдийн ээлжит хурлаар төлөөлөн удирдах зөвлөлийг сонгох болон аливаа
бусад хэлэлцэх асуудалд санал өгүүлэхээр өөрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр
томилж байна.
Хэрэв хувьцааг хамтран эзэмшдэг бол хамтран эзэмшигчид гарын үсэг зурж
баталгаажуулна. Хэрэв гарын үсэг зурж баталгаажуулах этгээд нь хуульч, хэрэг
гүйцэтгэгч, эрх бүхий этгээд, итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болон асран хамгаалагч бол
аль нь болохыг тодорхой тусгана. Хэрэв хуулийн этгээд бол компанийн бүтэн
нэрийг оруулж ерөнхийлөгч эсвэл эрх бүхий албан тушаалтнаар гарын үсэг зуруулж
баталгаажуулна. Хэрэв нөхөрлөл бол нөхөрлөлийн нэрийг оруулж эрх бүхий этгээд
гарын үсэг зурж баталгаажуулна.
Гарын үсгийн тайлал буюу нэр(с):
Гарын үсэг:
Гарын үсэг хэрэв хамтарсан бол:
Огноо:
Баталгаат шуудан ашиглан энэхүү маягтыг бөглөөд

гарын үсэг зурж огноог тавин буцаан явуулна уу.
FA1050-3 – Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тэмдэглэл
... компанийн ... газрын нэр -д хуралдсан хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлын
тэмдэглэл
... компанийн ээлжит хувьцаа эзэмшигчдийн хурал ... хаягт орших компанийн
оффис-т огноо цаг-т хуралдав.
Энэхүү хурлыг зарласан ерөнхийлөгч ..., удирдан явуулсан ..., тэмдэглэл хөтөлсөн
нарийн бичгийн дарга ....
Санал хураалт болон хурлын үр дүнг батламжлах, сонгуулын хяналтын ажилтанг

зохих ёсоор горимын саналаар оруулж дэмжсэн болно.
Нарийн бичгийн даргын тайлагнаснаар:
Дараах хувьцаа эзэмшигчид өөрийн биеээр байлцав.
Хувьцаа эзэмшигч Саналын эрхтэй хувьцааны тоо
Дaраах хувьцаа эзэмшигчид итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан оролцов.
Хувьцаа эзэмшигчдийн Итгэмжлэгдсэн Саналын эрхтэй

нэрс төлөөлөгчдийн нэрс хувьцааны тоо
Нийт оролцсон хувьцааны тоо:
Нийт оролцсон саналын эрхтэй хувьцааны тоо:
Хуудас 1 - 3
Хурлыг даргалагч нь өөрийн биеээр ирсэн болон итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан

оролцож буй хуьцаа эзэмшигчид болон шийдвэр гаргахад шаардлагаатай ирц хангагдсаныг
хуьцааны тоогоор зарлана. Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчид хурлын нарийн бичгийн даргад
бүтгүүлнэ.
Өмнөх хурлын тэмдэглэлийг гишүүдэд тараан түүнийг батлах саналыг зохих ёсоор горимын
саналаар оруулж, дэмжигдэн батлагдсан болно.
Бүх хувьцаа эзэмшигчдэд урьдчилан явуулсан өмнөх ээлжит хурлын дараа хуралдсан
төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлын тэмдэглэл болон компанийн хувьцааний бүртгэлийг
нарийн бичиг оруулж ирэв. Хурлыг даргалагч нь энэхүү баримт бичиг нь бүх хувьцаа
эзэмшигчдэд нээлттэйг тодотгон зарлана.
... өдөр хуралсан өмнөх ээлжит хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын дараа ТУЗ-н хийж
гүйцэтгэсэн бүх худалдан авалтууд, гэрээнүүд, хандив тусламжууд, тушаал шийдвэр,
сонгуулийн болон албан тушаалын томилгоо болон тухайн жилийн хувьцаа эзэмшигчдэд
зориулсан тайланд тусгагдсан бүх арга хэмжээ ажил гүйлгээг зохих журмын дагуу горимын
саналаар оруулж нууц санал хураалтын үр дүнд дэмжин, батлаж батламжлав.
Хурлын даргалагч нь дараагийн хэлэлцэх асуудал нь дараагийн жилүүдэд компанид үйлчлэх

төлөөлөн удирдах зөвлөлийг сонгох шаардлагатайг дурьдав. Нэр дурьдсан дараах хүмүүс
ТУЗ-н гишүүнд нэр дэвшив:
1.
2.
3.
Эдгээрээс өөр нэр дэвшигч байгаагүй. Нэр дэвшүүлэх үйл ажиллагаа нь горимын саналаар
эхэлж түүнийг дэмжсэнээр дуусгавар болов.
Сонгуулын хянагчийн зөвшөөрснөөр хувьцаа эзэмшигчдийн дунд нууц санал хураалт

явуулна. Сонгуулын хянагч нь нэр дэвшигч тус бүрийн авсан дийлэнх олонхийн саналыг
зарлав.
Хурлыг даргалагч нь дараагийн жилийн компанийн дээр нэр дурьдсан төлөөлөн удирдах
зөвлөлийн гишүүдийг сонгогдсоныг зарлав.
Хэлэлцэх дараагийн асуудал нь компанийн нэрийг .... хуучин нэр –с шинэ ...нэр болгон
өөрчлөхөд шаардлагатай холбогдох компанийн дүрмийн өөрчлөлтийг хэлэлцэх асуудал
байсан. Шаардлагатай өөрчлөлт нь компанийн хувьцааны 3-ны 2-с доошгүй хувийн санал
авснаар хэрэгжих боломтжойг зарласан.
Хуудас 2 - 3
Компанийн нэрийг ... хуучин нэр байсныг ... шинэ нэр болгон өөрчлөх зохих журмын дагуу
горимын санал оруулан дэмжигдсэн бөгөөд холбогдох өөрчлөлтийг эрх бүхий байгууллагад
бүртгүүлэх ажлыг компанийн ахлах албан тушаалтанд даалгав.
Сонгуулийн хянагчийн баталснаар хувьцаа эзэмшигчдийн нууц санал хураалтын үр дүн

дараах байдалтай байна:
Горимын саналыг дэмжсэн саналын буюу хувьцааны тоо ...
Горимын саналыг дэмжээгүй саналын буюу хувьцааны тоо ...
Горимын санал хураалтад оролцоогүй саналын буюу хувьцааны тоо ...
Сонгуулийн хянагч нь компанийн нийт хувьцааны 3-ны 2-с дээш хувийн саналаар
дэмжигдсэнийг зарлав.
Хурлыг даргалагч өөрчлөлт оруулан горимын санал дэмжигдэж хэрэгжихээр болсныг

зарлав.
Ямар нэгэн хэлэлцэх асуудал үлдээгүй бөгөөд зохих ёсоор горимын санал оруулж
дэмжигдсэнээр хурал завсарлав.
Нарийн бичгийн дарга
Хуудас 3 - 3
Баримтын нэр Нэр Хэвлэсэн:

FA1060 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурал Он/сар/өдөр
Өөрчлөлт Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн огноо
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
огноо: Хянасан хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
Эцсийн хувилбараар баталсан хүний Он/сар/өдөр
нэр, албан тушаал
Бодлого: Компанийн удирдлагыг хянах, чиглүүлэх зорилгоор ТУЗ-ийн

хурлыг тогтмол хуралдуулна.
Зорилго: Төлөвлөх, гүйцэтгэх болон ТУЗ-ийн хурлыг тэмдэглэх
Хамрах хүрээ: Энэхүү гарын авлага нь ТУЗ болон дээд түвшний удирдлагад
хамаарна.
Хариуцах эзэн: Дээд түвшний удирдлага нь ТУЗ-ийн хурлыг хуралдуулна.
Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд нь “цаашид ТУЗ гэх”

шаардлага гарсан үед хуралдаж компанийн үйл ажиллагааны
талаар шийдвэр гаргана.
Нэр томьёоны ТУЗ – Компанийн хувьцаа эзэмшигчдээс сонгогдсон

тодорхойлолт: компанийн гүйцэтгэх удирдлагыг хянах, чиглүүлэх үүрэг
бүхий хувь хүмүүс.
ТУЗ-ийн дүрэм – Нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн ТУЗ-ийн эрх

хэмжээ болон авах арга хэмжээг тодорхойлсон горимын санал
оруулан дэмжигдсэн практикийн баримт бичиг.
Журмууд:
2.0 ТУЗ-ИЙН ХУРЛЫН БЭЛТГЭЛ

1.1 Компанийн дүрэмд заасны дагуу ТУЗ-ийн хурлыг урьдаас төлөвлөж зохион
байгуулна. ТУЗ нь жилд хамгийн багадаа 1 удаа хуралдана.
1.2 ТУЗ-ийн гишүүдэд хамгийн багадаа 10 хоногийн өмнө мэдээ хүргүүлнэ.
Хурлын мэдэгдэлд өдөр, цаг болон хуралдах газрыг тусгасан байх ба хэрэв
онцгой тохиолдлоор хуралдах бол хэн ямар шалтгаанаар хуралдуулж байгаа
зэргийг тусгана.
1.3 Мэдэгдэл нь бизнесийн талаарх хэлэлцэх асуудал болон эсвэл шийдвэрлэх
асуудлыг багтаасан байна. Үүсгэн байгуулагдсанаас хойшх анхны хурлаар
ТУЗ нь дараах зүйлсийг батлана:
 Компанийн дотоод дүрэм;

 Компанийн үндсэн байршил, хаяг;
 Компанийн албан ёсны тамгын зориулалт;
 Албан тушаалтнуудыг сонгох;
 Банкны гүйлгээ хийх эрх хэмжээг тогтоох ба албан тушаалтнуудын
мөнгөн гүйлгээ хийх эрх хэмжээний түвшин (жишээ нь: чек, овэрдрафт,
гүйлгээ);
 Шаардлагатай тохиолдолд хувьцааны гэрчилгээний загварыг батлана;
 Компанийн нэрийн өмнөөс аливаа гэрээ хэлцэл хийх буюу түрээсийн
гэрээ байгуулах, гэрээ байгуулах, бизнесийн хэвийн үйл ажиллагаа
явуулахад үйл ажиллагаанд оролцох албан тушаалтнуудын эрх хэмжээг
батлах болон
 Захирлуудын болон албан тушаалтнуудын буруутай үйл ажиллагаанаас
үүдэн төлөх төлбөрийн хэмжээг түвшин тус бүрээр тогтооно.
1.4 1.3 дахь хэсэгт заасан зүйлс өөрчлөгдсөн тохиолдолд ТУЗ-өөс шинээр
батална.
1.5 Хурлын үйл ажиллагааг зохистой явуулахын тулд, компанийн дүрэмд
заагдсан шийдвэр гаргахад хангалттай тооны ирц бүрдсэн байх ёстой.
2.0 ТУЗ-ИЙН ХУРЛЫН ЖУРАМ

2.1 Хурлыг даргалагч удирдан явуулах бөгөөд нарийн бичгийн дарга нь
тэмлэгдэл хөтлөх үүргийг хүлээнэ; FA1060-1 – ТУЗ-ийн хурлын
тэмдэглэлийг харна уу. (жишээ). Хурлын тэмдэглэл нь дараах зүйлсийг
багтаана:
 Хурлыг даргалсан хүн;
 Хэн хэн хуралд суусан; болон
 Хэлэлцсэн асуудал, санал нэгдэж шийдвэрлэсэн зүйл, гаргасан шийдвэр
зэргийг тодорхой тусгана.
2.2 Үүнээс гадна, ТУЗ-ийн гишүүд нь байнгын журмаар ажиллаж тушаал
шийдвэр гаргаж болдог ба үүгээр хязгаарлагдахгүй:
 Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг хуралдуулах (“ FA1050 – Хувьцаа
эзэмшигчдийн ээлжит хурал”-г харах) ба өдрийг товлох;
 Компанийн дүрмийн өөрчлөлтийг хийх;
 Тухайн жилийн төсөв болон өр зээлийн хэмжээг батлах;
 Ногдол ашиг зарлах;
 Албан тушаалтнуудын цалингийн систем болон урамшууллын системийг
өөрчлөх;
 Ажилчдын урамшууллын системийн өөрчлөлт хийх;
 Албан тушаалтнуудад зээл олголтыг батлах; болон

 Дараагийн ээлжит хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаас өмнө ТУЗ-д орон тоо
гарсан тохиолдолд тус орон тоон дээр гишүүн томилох.
2.3 ТУЗ-ийн хурал нь удирдах дээд байгууллагын журмын дагуу буюу (Нэмэлт
тайлбар "B"-с харна уу) ямар хэлэлцэх зүйлс горимын саналаар хэлэлцэгдсэн
ба дэмжигдэх байдлаар явагдана.
2.4 Хурлыг даргалагч нь ямар нэгэн саналыг зөрчилдөөнгүй зүйлсийг хэлэлцэн
батлах зорилгоор ТУЗ-ийн дүрмийг хэрэглэнэ.
2.5 Хэлэлцсэний үр дүнд тухайн горимын саналаар оруулж хэлэлцсэн зүйлийн
талаар хуралд оролцогдийн дунд санал асуулга явуулж хэд дэмжсэн, хэд
татгалзсан болон хэд түдгэлзсэнийг тэмдэглэнэ.
2.6 Хэрэв ТУЗ-ийн гишүүн нь хувийн болон санхүүгийн ашиг сонирхолтой
асуудал хэлэлцвэл түдгэлзнэ. Түүнчлэн, тухайн гишүүн санал хураалтаас
өмнө бусад гишүүдэд ашиг сонирхолтой холбоотой материаллаг хэмжээний
мэдээллийг мэдэгдэж задруулна.
2.7 Хөтөлбөрийн хамгийн эхний хэлэлцэх асуудал нь өмнөх хурлын
тэмдэглэлийг уншиж батлах эсвэл тараагдсан тэмдэглэлийг уншин батлах
горимын санал байна. Хөтөлбөрт багтсан бусад асуудлууд болон хурал
зарлагдахаас өмнө гарсан асуудлуудыг мөн хэлэлцэнэ. Хурлын төгсгөлд
хурлыг завсарлах санал оруулж дэмжигдсэнээр дуусгавар болно.
2.8 ТУЗ-ийн хурал нь Аудитын хороо, Санхүүгийн хороо, Гүйцэтгэх удирдлагын
цалингийн хороо, Нэр дэвшүүлэх хороо, Засаглалын хороо зэрэг хороодыг
байгуулах зэргийг хэлэлцэнэ.
2.9 Хурлын тэмдэглэл нь “FA1040 – Хадгалах” журмын дагуу хадгалагдана.
3.0 ТУЗ-ИЙН ХУРЛЫН ХЯНАЛТ
Санхүү эрхэлсэн захирал нь ТУЗ-ийн хурал хуралдсанаас хойш 1 сарын дотор

дараах зүйлийг хянаж шалгана:
 Хурлын мэдэгдэл нь төлөвлөгдсөний дагуу хүргэгдсэн эсэх;
 Хурал болох газар цаг зэрэг холбогдох зүйлс нь шаардлага хангах
хэмжээнд байсан эсэх;
 Хурлын тэмдэглэл нь хөтлөгдөж хадгалагдсан эсэх; болон
 Хурал болон түүний шийдвэр тушаалууд нь компанийн дүрэм журмын
дагуу явагдсан эсэх.
4.0 ТУЗ-ИЙН ХУРЛЫГ САЙЖРУУЛАХ

4.1 Санхүү эрхэлсэн захирал нь хяналтын үр дүн буюу хурлын үйл явцад
сургамж болсон зүйлсд үндэслэн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын явцыг
сайжруулах арга хэлбэрийн зөвлөмж бэлтгэнэ.
Үр дүнтэй байх шалгуур:
 ТУЗ-ийн хурал нь компанийн дүрэм болон хуваарийн дагуу хуралдах

 Үр дүнтэй ТУЗ-ийн хурал (олж авсан зорилтот бизнесийн үр дүн)
Тайлбар:
E. Санхүү эрхэлсэн захиралын гарын авлага
 5.1.7 хэсэг – ТУЗ-ийн хурал
 Санхүүгийн үйл явц
 FA1040 – Хадгалах
 FA1050 – Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурал
Маягт:
 FA1060-1 – ТУЗ-ийн хурлын тэмдэглэл (Жишээ)
Өөрчлөн найруулсан:
Хүсэлт
Өөрчлөлт Огноо Өөрчлөлтийн тайлбар
гаргасан

FA1060-1 – ТУЗ-Н ХУРЛЫН ТЭМДЭГЛЭЛ (ЖИШЭЭ)
... компани
... газрын нэр -д хуралдсан ТУЗ-н хурлын тэмдэглэл
... компанийн ТУЗ-н хурал ... хаягт орших компанийн оффис-т огноо цаг-т урьдчилан
мэдэгдсэний дагуу хуралдав.
Дараах ТУЗ-н гишүүд хуралд оролцов.
Хуралд ТУЗ-н бүх гишүүдээс гадна, урилгаар ..... мөн корпорацийн зөвлөх ... оролцов.
Корпорацийн ерөнхийлөгч , хурлыг даргалж корпорацийн нарийн бичиг ...

нарийн бичгээр оролцов. Хурлыг даргалагч нь шийдвэр гаргахад хангалттай ирц бүрдсэнийг
зарлаж, хэлэлцэх асуудал нь бэлэн болсныг зарлав.
Өмнөх ТУЗ-н хурлын тэмдэглэлийг гишүүдэд тараан түүнийг батлах саналыг зохих ёсоор
горимын саналаар оруулж, нууц санал хураалт авч хэрэгсэхгүйд тооцлоо.
Хурлыг даргалагч нь корпорацийн захирал ... нэр –ны хувийн бизнес эрхлэх түүндээ цаг зав
эрч хүчээ зарцуулах гэсэн шалтгаанаар үүрэгч ажлаасаа чөлөөлөгдөх хүсэлт гаргасны цохон
тэмдэглэв. Горимын саналаар хэлэлцэгдэж нууц санал хураалтаар дараах зүйлс дэмжигдэв:
Шийдвэрлэсэн нь:... –ны ажлаас чөлөөлөгдөх хүсэлтийг дэмжив.
Хэлэлцэх дараагийн асуудал нь ТУЗ-н гишүүнийг сонгох ба түүний товч намтар нь:
Page 1 of 2
Хэлэлсэний үр дүнд, дараах зүйлийг горимын саналаар зохих ёсоор оруулж хэлэлцэн нууц
санал хураалт явуулж дэмжигдэв.
Шийдвэрлэсэн нь, ... нэр –ийг дараагийн ээлжит хувьцаа эзэмшигчдийн хурал хүртэл эсвал
дараагийн шаардлага хангасан залгамжлагч сонгогдох хүртэл компанийн захиралаар
томилов.
Дараагийн хэлэлцэх асуудал нь хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлын товийг шийдвэрлэх

байсан. Хэлэлсэний үр дүнд, дараах зүйлийг горимын саналаар зохих ёсоор оруулж
хэлэлцэн нууц санал хураалт явуулж дэмжигдэв.
Шийдвэрлэсэн нь, Дараагийн хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит хурлыг нь ... өдөр ... цагт
хуралдуулахаар шийдвэрлэв. Хурал нь компанийн байранд болно. Энэ хурлын үндсэн
зорилго нь дараах байна:
1. ТУЗ-н гишүүдийг шинээр сонгох
2. Хурал завсарлахаас өмнө бизнест ямар нэгэн чухал нөлөөтөй хэлэлцэх асуудал
Хуьвцаа эзэмшигчдийн хурал эсвэл завсарлан хуралдсан хуралд санал өгөх эрхтэй хувьцаа
эзэмшигчдийг тодорхойлох, дараагийн хурал болох өдөр болон цагийг эцэслэв.
Дараагийн хэлэлцэх асуудлаар компанийн одоогийн үйлдвэрийн байрны түрээсийн гэрээ 8

сарын дараа дуусгавар болж буйг мэдэгдэв. Ноён ... нэр болон ... нэр нь компанийн
үйлдвэрийн байрыг 5000 м кв-р нэмэгдүүлж 3 жилийн гэрээ хэлцэл хийх тааламжтай нөхцөл
байдал байгааг уламжлав. Хэлэлсэний үр дүнд, дараах зүйлийг горимын саналаар зохих
ёсоор оруулж хэлэлцэн нууц санал хураалт явуулж дэмжигдэв.
Шийдвэрлэсэн нь, компанийн албан тушаалтан болох ... нэр болон ... нэр нь компанийн
одоогийн үйлдвэрийн байрыг 5000 м кв нэмэх эсвэл үүнтэй холбоотой шинээр түрээсийн
гэрээ хэлцэл хийх зөвшөөрөл олгов. Түүнчлэн энэ нэр дурьдсан хүмүүс нь дараагийн ТУЗ-н
хурал хүртэл хугацаанд шаардлага хангахуйц байр олох, хэд хэдэн сонголтуудыг
харьцуулсан байна.
Ямар нэгэн хэлэлцэх асуудал үлдээгүй бөгөөд зохих ёсоор горимын санал оруулж
дэмжигдсэнээр хурал завсарлав.
Бэлтгэсэн,
(Нарийн бичгийн дарга) Огноо

Page 2 of 2
Баримтын код Нэр Хэвлэх огноо

СТ 1000 САНХҮҮГИЙН ХЭТИЙН ТӨЛӨВ Он/сар/өдөр
Хянасан Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн огноо
хувилбар 0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр / албан тушаал Он/сар/өдөр
Хүчинтэй Хянасан Хянасан огноо
хугацаа:
Хянасан хүний нэр / албан тушаал Он/сар/өдөр
Эцсийн баталсан хүний нэр/ албан Он/сар/өдөр
тушаал
Бодлого: Компани санхүүгийн төлөвлөлт ба удирдлагыг зүй зохистой

хийхийн тулд санхүүгийн таамаглал хийж, төсөвлөсөн буюу
төсөөлсөн санхүүгийн тайланг бэлдэнэ.
Зорилго: Компанийн ерөнхий зорилт ба стратегитэй уялдсан капитал

төлөвлөлт, төсөв, санхүүгийн удирдлагыг бий болгож
чадахуйц орлого, зардлын нухацтай, ухаалаг урьдчилсан
таамаглал хийх, бизнесийг явуулахад шаардлагатай
санхүүгийн нөөц бололцоо бэлэн байгаа эсэхийг бататгахад
тусална.
Хамрах хүрээ: Энэхүү журам/ горимыг Санхүү ба НББ-ийн хэлтэс дагаж

мөрдөнө.
Хариуцлага: Санхүү хариуцсан захирал (СХЗ) нь төсөвлөсөн санхүүгийн

тайлан бэлдэж, дээд түвшний удирдлага ба Захирлуудын
зөвлөлд уг төсөвлөсөн санхүүгийн тайлантай холбоотой
тайлан, зөвлөмжийг хүргүүлэх үүрэгтэй.
Борлуулалт ба Үйл ажиллагааны хэлтэс гэх мэт гол хэлтэс/
нэгжийн дээд түвшний удирдлага нь санхүүгийн төсөвлөлтөд
зайлшгүй хэрэгтэй борлуулалт ба үйл ажиллагааны төсвийг
СХЗ-т гаргаж өгөх үүрэгтэй.
Гүйцэтгэх захирал, дээд удирдлага, захирлуудын зөвлөл нь
санхүүгийн төсөвлөлт ба төсөвлөсөн санхүүгийн тайлангуудыг
хянах үүрэгтэй.
Тодорхойлолт: Тэнцвэржүүлсэн онооны карт Balanced Scorecard – Компанийн

эрхэм зорилгын тайлбар, бизнесийн ерөнхий стратегийг
тодорхой, тоогоор илэрхийлэгдсэн зорилт болгон хөрвүүлэх
болон компанийн гүйцэтгэлийг эдгээр зорилтдоо хүрч байгаа
эсэхийг хянахад мөрддөг шинжилгээний арга барил.
Төсөвлөсөн санхүүгийн тайлан – санхүүгийн тайлангийн
маягтаар гаргасан, гэхдээ тайлант үеийн эцсээрх бодит тоон
мэдээг биш, харин төсөөлсөн буюу төсөвлөсөн байдлаар

бэлтгэсэн санхүүгийн тайлан (үлдэгдэл баланс, орлогын
тайлан, мөнгөн гүйлгээний тайлан).
Олон нийтийн ашиг сонирхолтой компани – IPO гаргах замаар
дор хаяж нэг хөрөнгийн бирж дээр эсвэл боркерээр үнэт цаас
(хүүтэй шилжигдэх санхүүгийн үнэ цэнэ бүхий)-аа
арилжаалдаг компани; “мөн нийтэд арилжаалагддаг компани”
ч гэж нэрлэх нь бий.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

1.1 СХЗ жил бүр дор хаяж нэг удаа санхүүгийн төсөвлөлт (ядаж төсөвлөсөн
санхүүгийн тайлан) хийх ёстой. Хэрэв төсөвлөлт эсвэл төсвийн үнэн зөв
байдалд нөлөөлөхүйц томоохон өөрчлөлт гарвал СХЗ төсөвлөсөн санхүүгийн
тайлангаа дахин төсөвлөж, түүн дээр дахин боловсруулалт хийх хэрэгтэй.
Жишээ нь:
 Худалдан авалт буюу нэгдэл;
 Гол өмч буюу хөрөнгийн худалдан авалт эсвэл борлуулалт;
 Гол худалдан авагчдыг олж авах эсвэл алдах;
 Санхүүгийн ерөнхий дүр зурагт гарсан томоохон өөрчлөлт (жишээ нь,
хүүний түвшин, валютын ханш, зах зээл дэх онцгой хэлбэлзэл (хандлага))
1.2 СХЗ нь Санхүүгийн Төсөвлөлтийн Шалгах хуудас дээр хамгийн багадаа
дараах төсөвлөлт ба төсөвлөсөн санхүүгийн тайланг жагсаах бөгөөд үүнд:
 Борлуулалтын төсөвлөлт, үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөө, өртгийн тооцоолол;
 Төсөвлөсөн орлогын тайлан;
 Төсөвлөсөн мөнгөн гүйлгээний тайлан (жилийн);
 Тайлант үеийн төсөв (сараар, улирлаар);
 Төсөвлөсөн үлдэгдэл баланс;
 Төсөвлөлт хийхдээ үндэс/ суурь болгосон төсөөлөл/ таамаглал.
1.3 СХЗ нь Борлуулалтын албанаас борлуулалтын төсөвлөлт, бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөг, Үйл ажиллагааны албанаас өртгийн
төсөвлөлтийг тус тус хүлээн авах ёстой.
1.4 СХЗ санхүүгийн төсөвлөлтийг дээд түвшний удирдлага, Захирлуудын
зөвлөлийн хамт хянаж, шаардлагатай гэж үзвэл санхүүгийн төсөвлөлтөд
өөрчлөлт оруулдаг.
1.5 АНУ-ын олон нийтийн ашиг сонирхолтой компаниудын хувьд СХЗ нь хуульд
заасны дагуу Үнэт цаасны хороонд санхүүгийн төсөвлөлтийг тушаадаг.
Улсын болон хувийн компаниудын СХЗ-ийн хувьд санхүүгийн төсөвлөлтөө
нэгдсэн улсын, муж улсын, орон нутгийн засгийн газарт хуульд заасны дагуу
хүргүүлдэг.
СХЗ нь гэрээний эсвэл зохицуулах хууль эрх зүйн заалтуудад нийцүүлэн

бизнесийн түншүүд (банк, хөрөнгө оруулагч, зээлдүүлэгч гэх мэт)-дээ
санхүүгийн төсөвлөлтөө хүргүүлдэг.
1.6 СХЗ дараагийн бизнесийн жил дэх компанийн санхүүгийн хэрэгцээг хангаж
чадах эсэхийг магадлахын тулд санхүүгийн төсөвлөлтөд тусгагдсан
мэдээллийг ашиглах ёстой.
2.0 САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТ ХИЙХЭД ШААРДЛАГАТАЙ

МЭДЭЭЛЛЭЭ ЦУГЛУУЛАХ
2.1 СХЗ нь СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС -
т санхүүгийн төсөвлөлтийн үйл явцыг бүрэн гүйцээхэд шаардлагатай бүх
зүйл ба мэдээллийг тусган, эдгээр зүйлийг хүлээн авсан огноо ба бусад
холбогдох мэдээллийг тэмдэглэдэг.
2.2 СХЗ нь тухайн санхүүгийн тайлант жилийн эцсээс дор хаяж ер (90) хоногийн
өмнө Борлуулалтын менежерээс дараагийн санхүүгийн жилд хийх
борлуулалтын төсөвлөлтийг хүлээн авсан байх ёстой бөгөөд үүнд дараах
мэдээлэл багтана10:
 Улирал бүрийн борлуулалтын таамаглал;
 Бүтээгдэхүүн, бүтээгдэхүүний шугам, бүтээгдэхүүний нэр төрөл зэргээр
гаргасан борлуулалтын төсөвлөлт.
Үүнээс гадна, Борлуулалтын менежер дээрх төсөвлөлтийг хийхдээ үндэс

болгосон таамаглал болон хамаарах эрсдлийн талаар тодорхой тэмдэглэл ба
тодруулгыг хавсаргах нь зүйтэй.
2.3 СХЗ нь дээд түвшний удирдлагын хамт дараах зүйлийг баталгаажуулахын
тулд борлуулалтын төсөвлөлтийг хянах хэрэгтэй:
 Борлуулалтын төсөвлөлт нь компанийн ерөнхий стратеги, зорилго, бизнес
төлөвлөгөөтэй хэр уялдаж байгаа;
 Өсөлтийн боломжит хязгаарлалтыг харгалзсан эсэх (өөрөөр хэлбэл,
капитал босгох чадамж, биет болон хүний нөөцийн чадавхи, шингээлт гэх
мэт).
2.4 СХЗ тухайн санхүүгийн тайлант жилийн эцсээс дор хаяж ер (90) хоногийн
өмнө Борлуулалтын менежерээс дараагийн санхүүгийн жилд хийх
борлуулалтын төсөвлөлтийг хүлээн авсан байх ёстой бөгөөд үүнд дараах
мэдээлэл багтана11:
10
Төсөвлөлтөд хамрагдсан гол цаг үед нөлөөлөх хувьсах хэмжүүрийн тоо (хэмжээ/таамаглалын
ярвигтай байдал гэх мэт) .
11
Төсөвлөлтөд хамрагдсан гол цаг үед нөлөөлөх хувьсах хэмжүүрийн тоо (хэмжээ/таамаглалын
ярвигтай байдал) .
 Улирал бүрийн борлуулалтын таамаглал;

2.5 Бүтээгдэхүүн, бүтээгдэхүүний шугам, бүтээгдэхүүний нэр төрөл зэргээр
гаргасан борлуулалтын төсөвлөлт
СХЗ борлуулалтын төсөвлөлтийг хянаж, бүрэн гүйцэтгэсэний дараа 30

хоногийн дотор үйл ажиллагаа ба бүтээгдэхүүний менежерээс үйл ажиллагаа
ба бүтээгдэхүүний төлөвлөгөө болон өртгийн төсөвлөлтийг хүлээн авах
ёстой. Үүнд дараах зүйлийг багтаана:
 Байгууламж/ техник хэрэгслийн тоо;
 Үйлдвэрлэлийн тоо;
 Ажилтан/ ажилчдын тоо;
 Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөөнд нөлөө үзүүлэхүйц ямар
таамаглал хийсэн тухай тэмдэглэл;
 Тогтмол ҮНЗ болон удирдлагын зардал;
 Борлуулалт, материал, бүтээгдэхүүний уян хатан зардлын суурь;
 Зардалд нөлөөлж болохуйц таамаглал.
2.6 СХЗ нь үйл ажиллагаа ба өртгийн төсөвлөлт компанийн бүх талыг хамарсан
стратеги, зорилт, зорилго, чадавхитай уялдаж байгааг магадлахын тулд дээд
удирдлагатай хамтран хянах хэрэгтэй.
2.7 Борлуулалт, үйл ажиллагаа/ өртгийн төсөвлөлтийг бүрэн гүйцэт
боловсруулж, дээд удирдлагад хянуулан батлуулсаны дараа СХЗ санхүүгийн
төсөвлөлт ба төсөвлөсөн санхүүгийн тайланг гаргана.
3.0 САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТ ГАРГАХ

3.1 СХЗ шаардлагатай бүх санхүүгийн төсөвлөлт, санхүүгийн төсөвлөлт хийх
үйл явцыг гүйцээхэд хэрэгтэй мэдээллийг СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН
ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-т нэг бүрчлэн жагсаана.
3.2 СХЗ урьдчилсан санхүүгийн тайлан ба төсвийг гаргахын тулд төсөвлөсөн
борлуулалт, өртгийг ашиглах ёстой:
 Борлуулалт ба өртгийн төсөвлөлтийг төсөвлөсөн орлогын тайлан гаргахад
ашигладаг;
 Төсөвлөсөн орлогын тайланг төсөвлөсөн мөнгөн гүйлгээний тайланг
гүйцээхэд ашигладаг;
 Сонгосон санхүүгийн тайлант үе бүрээрх (сар, улирал) мөнгөн төсөв
гаргахын тулд төсөвлөсөн мөнгөн гүйлгээний тайланг ашигладаг;
 Үлдэгдэл баланс гаргахдаа ашигласан төсөвлөсөн орлогын тайлан,
төсөвлөсөн мөнгөн гүйлгээний тайлан.
3.3 Төсвийн зүйлсийг бүрэн гаргасны дараа СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН

ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-т жагсаасан баримт, төсөв,
төсөвлөсөн тайлан бүрээрх мэдээллийг тэмдэглэх ёстой. Үүнд:
 Зүйлсийг гүйцээж дуусан огноо;
 Тухайн зүйлийг тушаах ёстой огноо;
 Тухайн зүйлийг ямар байгууллага/ албан тушаалтан/ агентлагт тушаах
ёстой;
 Бодитоор тушаасан огноо;
 Тухайн зүйлд хамаарах бусад ямар нэг тэмдэглэл.
4.0 САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙГ ХЯНАХ БА ГҮЙЦЭЭХ

4.1 СХЗ нь Гүйцэтгэх захирал болон дээд удирдлагатай санхүүгийн жил
дуусахаас өмнө дараагийн санхүүгийн жилийн санхүүгийн төсөвлөлтийг,
ялангуяа компанийн стратеги, зорилт, зорилго, тэнцвэрт онооны карттай
уялдуулан толилуулж, хянах зорилготой хурал хийнэ.
4.2 СХЗ нь Гүйцэтгэх захирал, СХЗ болон дээд удирдлагын зүгээс хэрэгтэй
бөгөөд нарийн няхуур байна гэж зөвшөөрсөний үндсэн дээр санхүүгийн
төсөвлөлтөд засвар өөрчлөлт оруулна.
4.3 СХЗ нь СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС -
т жагсаасан төсөвлөсөн санхүүгийн тайлангийн хамгийн эцсийн хувилбарыг
дуусгаж, шаардсаны дагуу зохих маягтын дагуу хэвлүүлнэ. Жишээлбэл:
 Дотоодын зорилгоор (Гүйцэтгэх захирал, дээд удирдлага, захирлуудын
зөвлөл, түншүүд гэх мэт);
 Бусад нэгдсэн/ муж/ орон нутгийн засгийн газар, зохицуулах
байгууллагуудад хуульд заасны дагуу хүргүүлэх;
 Зээлдүүлэгч, хөрөнгө оруулагч, банк, бусад сонирхогч талуудад тайлагнах
зорилгоор.
5.0 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТӨСӨВЛӨЛТ

5.1 СХЗ нь компанийн урьдчилсан санхүүгийн тайланг тайлант үе буюу эсвэл
одоогийн тайлант үеийн төсөвлөлтийн үнэн зөв байдалд нөлөөлж болох
үлэмж үйл явдал тохиолдох бүрт хэрэгтэй гэж үзвэл түүнд өөрчлөлт оруулах
ёстой. СХЗ нь дараах үйл явдал/ бэрхшээлийг харгалзаж үзвэл зохино:
 Худалдан авах ба нэгдэх;
 Гол өмч буюу хөрөнгийн боломжит худалдан авалт/ борлуулалт;
 Гол хувалдан авагчаа алдах эсвэл олж авах;
 Бизнес/ санхүүгийн орчин тойронд үүссэн үлэмж том өөрчлөлт (жишээ
нь, хүүний түвшний хэлбэлзэл, зах зээлийн чиг хандлага).
5.2 Хэрэв төсөвлөлтөд засвар өөрчлөлт хийхээс аргагүйд хүрвэл СХЗ нь

Борлуулалтын удирдлагаас өөрчлөн шинэчилсэн борлуулалтын төсөвлөлт,
харин Бүтээгдэхүүн (Үйл ажиллагаа)-ий удирдлагаас өөрчлөн шинэчилсэн
өртгийн төсөвлөлтөө ирүүлэх санал хүсэлт тавих хэрэгтэй. Ийнхүү өөрчилж
шинэчилсэн төсөвлөлтийг хүлээн авсаны дараа СХЗ нь СТ1000-1-
САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-т жагсаасан
урьдчилсан тайлан, түүнтэй холбоотой төсөвлөлтийн баримт бичгүүдийг мөн
өөрчилж шинэчлэх хэрэгтэй.
5.3 СТ1000-1 дээр СХЗ урьдчилсан санхүүгийн тайлан, түүнтэй холбоотой
төсөвлөлтийн баримт бичгүүдийг өөрчилсөн огноо, өөрчлөлтийн ID, мөн
чухам аль төсөвлөсөн санхүүгийн тайланг хүчингүй болгосон, түүнийг анх
хэвлэсэн огноо зэргийг маш тодорхой дурдсан байна.
5.4 СХЗ нь өөрчлөлт оруулсан урьдчилсан тайлан, түүнд холбогдох
баримтжуулалтыг СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ
ХУУДАС-т тодорхойлсоны дагуу өмнө нь анхны урьдчилсан санхүүгийн
тайлан, хамаарах баримт материалыг хүлээн авч байсан бүх талуудад илгээнэ.
6.0 САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ҮЙЛ ЯВЦЫГ САЙЖРУУЛАХ

5.5 СХЗ нь санхүүгийн төсөвлөлт ба төсөвлөсөн санхүүгийн тайлангуудыг
бэлдэж байгаа үйл явцыг тайлант үе тутамд хянах бөгөөд ингэхдээ дараах
зүйлийг харгалзаж үзнэ:
 Өмнөх үеийн санхүүгийн төсөвлөлт хэр үнэн зөв, алдаагүй байж,
санхүүгийн удирдлагад зориулсан санхүүгийн мэдээлэл ба төсвийг
амжилттай төсөвлөж чадсан, мөн үүнийг ирээдүйн санхүүгийн
төсөвлөлтөд хэрхэн сайжруулах боломжтой байгаа;
 СХЗ-ийн олж авсан мэдээлэл үнэн зөв бөгөөд цаг хугацаа алдаагүй байсан
эсэх;
 Санхүүгийн төсөвлөлт гаргахад хамааралтай мэдээллийн үнэн зөв байдал
ба олдох боломжийг хэрхэн сайжруулах боломжтой байгаа.
5.6 Өмнөх үеийн санхүүгийн төсөвлөлтийн амжилттай, үнэн зөв байдал,
түүнчлэн үйл явцыг хянаж үзсэний дараа СХЗ санхүүгийн төсөвлөлтийн
горимыг боловсронгуй болгож, хэрэгтэй гэж үзвэл өөрчлөн сайжруулсан
горимыг хянуулан батлуулахаар дээд удирдлага эсвэл Захирлуудын зөвлөлд
хүргүүлнэ. Өөрчлөн шинэчилсэн үйл явцыг батлуулсанаар СХЗ түүнийг цаг
алдалгүй хэрэгжүүлэхэд анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.
5.7 СХЗ санхүүгийн жил бүрийн12 эцсийн өмнөхөн бүх шаардлагатай
төсөвлөлтийн баримт бичгийг СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН
ШАЛГАХ ХУУДАС-т жагсаасан, мөн эдгээр жагсаасан баримт бичгийг
зохих ёсоор бэлдэн тушаасан эсэхийг магадлан бататгах ёстой.
Г
Шинэ бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэх хугацаа нь төсөвлөлтийн хэмжээ, хүндрэлтэй байдал, тэдгээрийг
шаардаж байгаа талуудын тооноос хамаардаг.
Үр өгөөжтэй байх шалгуур:

 Санхүүгийн төсөвлөлт ба төсөвлөсөн санхүүгийн тайланг тогтоосон
төлөвлөгөөний дагуу гаргасан эсэх
 Санхүүгийн төсөвлөлтийн үнэн зөвийг төсөвлөх үйл явцыг хянан тусгах
замаар сайжруулна
 Төсөвлөлт хийхэд шаардлагатай мэдээллийг цаг хугацаанд нь бэлэн байлгах
Лавлагаа:
F. СХЗ-д зориулсан гарын авлага
 Хэсэг 5.4.1 – Санхүүгийн төсөвлөлт хийх
G. Санхүүгийн горим
 RC1010 – КАПИТАЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Нэмэлт эх үүсвэр:
A. Байхгүй
Маягт/ Бүртгэл:
 СТ1000-1-САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС
 Хянан шалгах хурлын протокол ба тайлан
 Төсөвлөсөн санхүүгийн тайлангууд
Өөрчлөн шинэчилсэн түүх:
Өрчлөлт
Өөрчлөлт Огноо Өөрчлөлтийн тодорхойлолт
хийхийг хүссэн

СТ1000-1 – САНХҮҮГИЙН ТӨСӨВЛӨЛТИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС
Санхүүгийн жил
санхүүгийн төсөвлөлтийн Бэлэн Хэнд Тушаах/ Тэмдэглэл
баримт бичиг болгох тушаасан/ илгээх
огноо илгээсэн огноо
Борлуулалтын төсөвлөлт
Өртөг/үйл ажиллагааны
төсөвлөлт
Томоохон таамаглалын
жагсаалт
Төсөвлөсөн орлогын тайлан

Төсөвлөсөн мөнгөн
гүйлгээний тайлан
Төсөвлөсөн Үлдэгдэл
баланс
Санхүүгийн үеийн төсөв
Таамаглалын жагсаалт:
Санал:
Бэлэн болгосон хүн Огноо


FS1010 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ Он/сар/өдөр
Хянасан хувилбар Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн огноо
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр / албан тушаал Он/сар/өдөр
Хүчинтэй хугацаа: Хянасан Хянасан огноо
Он/сар/өдөр Хянасан хүний нэр / албан тушаал Он/сар/өдөр
тушаал
Бодлого: Компани санхүүгийн бүх тайланг хуульд заасны дагуу ёсзүйг баримтлан
бэлдэж, тушаах ёстой бөгөөд шаардлага гарвал бизнесийн нэмэлт зорилгоор
бэлдэж болно.
Зорилго: Санхүүгийн бүх тайлагнал дараах шалгуурыг хангасан байвал зохино:
 Хууль тогтоомж, ёсзүйн заалтууд, хүлээн зөвшөөрсөн нягтлан бодох
бүртгэлийн практикт нийцүүлэн бүрдүүлсэн;
 Шаардсан цаг хугацаанд нь бүрдүүлж, зохих агентлагт дамжуулсан;
 Компанийн мэдээллийн үндэслэлтэй үнэн зөв байдал, дотоодын хяналтын үр
дүнтэй байдлыг шаардсан түвшинд баталгаажуулдаг албан тушаалтан
тайлангуудыг хянаж, гарын үсэг зурах;
 Компанийн хэрэгцээнд тохируулан бэлэн байлгах.
Хамрах хүрээ: Энэхүү горимыг Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн хэлтэс дагаж мөрдөнө.
Хариуцлага: СХЗ нь хууль тогтоомж болон компанийн бодлогод шаардсаны дагуу

санхүүгийн бүх тайланг бэлдэн, тушаах үүрэгтэй.
СХЗ болон ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРАЛ нь тайлагнасан бүх санхүүгийн тайланд

гарын үсэг зурах үүрэгтэй.
Дээд удирдлага ба Захирлуудын зөвлөл нь тушаасан бүх санхүүгийн тайланг

хянаж, батлах үүрэгтэй.
Хянагч нь жил бүр аудитлагдсан санхүүгийн тайланг, улирал бүр аудит

хийгдээгүй санхүүгийн тайланг СХЗ-д хүргэх үүрэгтэй.
Тодорхойлолт: Санхүүгийн тайлан – компанийн бизнесийн үйл ажиллагаа ба санхүүгийн

байдлын ерөнхий дүр зургийг харуулдаг тайлангууд.
Санхүүгийн Зохицуулах Хороо – 1995 онд анх “Үнэт цаасны тухай хууль”-ийг
баталсан бөгөөд уг хуулиар үнэт цаасны арилжааг зохицуулна.
Маягт 10-Q – СЗХ-нд улирлын санхүүгийн тайлангуудыг тушаахад зориулсан

маягт, заавар журам.
Маягт 10-K – СЗХ-нд жилийн санхүүгийн тайлангуудыг тушаахад зориулсан

маягт, заавар журам.
Хувьцаа эзэмшигчдийн жилийн тайлан (ХЭЖТ/ ASR) – санхүүгийн тайлан

гарахаас өмнө хувьцаа эзэмшигчдэд эсвэл тэдний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчдөд
илгээсэн компанийн санхүүгийн байдлын тухай мэдээлэл, мөн тайлагнах
шаардлагад нийцүүлэн бэлдсэн хувьцаа эзэмшигчдийн жилийн ээлжит хурлын
тэмдэглэл.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГ ТАЙЛАГНАХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

1.1 СХЗ нь СТ1010-1-САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-ыг
үүсгэж, түүнд санхүүгийн жилийн турш бэлдэж тушаах ёстой санхүүгийн бүх
тайланг жагсаан бичих ёстой. Тайлагнах ёстой санхүүгийн тайланг гол төлөв
дараах байдлаар тушаана:
Улирлын  ҮЦ-ны хороонд

тайланг  Нэгдсэн/ муж/ орон нутгийн засгийн
газарт
 Хамаарах хөрөнгийн биржид
 Дотооддоо (янз бүрийн зорилгоор)
Жилийн  ҮЦ-ны хороонд

тайланг  Нэгдсэн/ муж/ орон нутгийн засгийн
газарт
 Хамаарах хөрөнгийн бирж
 Тодорхой өдрөөрх бүртгэлтэй байгаа
хувьцаа эзэмшигчдэд
 Дотооддоо
1.2 СХЗ нь санхүүгийн тайлан ба нэмэлт материалыг холбогдох газруудад
тушаах зорилгоор бэлдэж гаргах ёстой. Эдгээр материалыг дээд удирдлага ба
захирлуудын зөвлөлд хүргүүлэн хянуулж батлуулна. Батлагдмагц нь
ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРАЛ, СХЗ болон компанийн бусад албан тушаалтнаар
шаардлагад нийцүүлэн гарын үсэг зуруулна.
1.3 СХЗ санхүүгийн бүх тайланг шаардсан цаг хугацаанд нь тушааж, СТ1010-1-
САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-т жагсаасан бүх хүн
болон байгууллагад тэдгээр санхүүгийн тайланг илгээсэн гэдгээ бататган
дурдах ёстой.
1.4 СХЗ нь санхүүгийн тайлангуудыг хэрхэн бэлдэж тушаах тухай бүх хууль
тогтоомж, зохицуулах байгууллагын журамтай сайтар танилцсан байвал
зохино. (энэхүү горимын сүүлд хавсаргасан “Лавлагаа”-г харна уу). СХЗ нь
санхүүгийн тайланг бэлдэж байхдаа зохих зөвшөөрөл бүхий мэргэшсэн
зөвлөхөд хандан, эдгээр тайлан янз бүрийн шаардлагад нийцэж байгаа
эсэхийг хянуулан туслалцаа авах хэрэгтэй.
2.0 ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДЭД ЗОРИУЛСАН ЖИЛИЙН ТАЙЛАН

2.1 СХЗ нь санхүүгийн тайлангийн мэдээлэл, санхүүгийн үр дүн, холбогдох
хууль тогтоомжид нийцүүлэн бэлдсэн бизнесийн бусад мэдээлэл ("Лавлагаа"-
хар)-ийг агуулсан жилийн тайланг бэлдэн хэвлүүлж, хувьцаа эзэмшигчдэд
хүргүүлэх ёстой.
2.2 СХЗ нь жилийн тайланг Хувьцаа эзэмшигчид болон дээд удирдлагад

тушаахаас гадна захирлуудын зөвлөлд хүргүүлж, тэднээр хянуулан
батлуулна.
2.3 Жилийн тайланг батлагдмагц СХЗ тайланг түүнийг хэрхэн олж үзэх тухай
тэмдэглэлийн хамт хувьцаа эзэмшигчдийн жилийн хурал болохоос дор хаяж
жар (60) хоногийн өмнө FA1050 – ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЖИЛИЙН
ХУРАЛ-д заасны дагуу илгээх ёстой.
2.4 Жилийн тайланг хувьцаа эзэмшигчдэд зориулан хэвлэсэн буюу шууудангаар
илгээсэн даруйд СХЗ нь СТ1010-1-САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН
ШАЛГАХ ХУУДАС-т энэ тухай тэмдэглэнэ.
3.0 БИЗНЕСИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД ЗОРИУЛСАН САНХҮҮГИЙН

ТАЙЛАН
3.1 СХЗ нь хүссэн бизнесийн түншдээ хуулиар тогтоосон хэрэгцээ шаардлагад нь
нийцүүлэн санхүүгийн тайланг бэлдэн өгч болох ба эдгээр түншийг дурдвал:
 Банк ба зээлдүүлэгч байгууллага;
 Зээл эсвэл нөхцөл тавьж байгаа бэлтгэн нийлүүлэгч;
 Компанитай урт хугацааны буюу эсвэл томоохон капитал босгох төсөл
эхлүүлсэн бэлтгэн нийлүүлэгч эсвэл худалдан авагч.
3.2 СХЗ нь СТ1050- САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГ ХЭВЛҮҮЛЭХ-д заасан
шаардлагад нийцүүлэн санхүүгийн тайлангаа хэвлүүлэх хэрэгтэй.
3.3 СХЗ нь СТ1010-1-САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-т
тусгах санхүүгийн бүх тайлангийн хэвлэл, тэмдэглэлийн баталгаажуулалт,
хэвлэсэн тайланг хүлээн авагч тал ба хүлээн авах огноо зэргийг бүгдийг
батлах ёстой.
4.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН НЭМЭЛТ ТАЙЛАГНАЛ

4.1 СХЗ аль санхүүгийн тайланг нэгдсэн улс/ муж улс/ орон нутгийн засгийн
газраас шаарддаг болох, мөн хамаарах хөрөнгийн биржээс ямар тайланг
тушаахыг шаарддаг болохыг тус тус тодорхойлж, үүнийг СТ1010-1-т жагсааж
бичих нь зүйтэй.
4.2 СХЗ нь шаардлагатай бүх санхүүгийн тайланг засгийн газар ба хөрөнгийн
биржийн эрх барих байгууллагуудын гаргасан заавар, журамд нийцүүлэн
бүрдүүлж, тушаах ёстой. СХЗ нь санхүүгийн бүх тайланг хэвлэх огноо ба
хүлээн авагч талуудыг СТ1010-1-САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ
ХУУДАС-т тэмдэглэх хэрэгтэй.
5.0 ОЛОН НИЙТИЙН /НЭЭЛТТЭЙ/ КОМПАНИЙН УЛИРЛЫН ТАЙЛАН
5.1 Хянагч нь аудит хийгдээгүй улирлын санхүүгийн тайланг санхүүгийн
жилийн эхний гурван улирал тус бүр (санхүүгийн жилийн эцэст улирлын
тайлан гаргах шаардлагагүй)-т улирал дуусахын өмнөх арван таван (15)
хоногийн дотор СХЗ-д хүлээлгэн өгөх ёстой. Санхүүгийн тайлангуудад
хамгийн багадаа дараах тайланг багтаана:
 Үлдэгдэл баланс;
 Орлогын тайлан;
 Мөнгөн гүйлгээний тайлан.
5.2 СХЗ нь улирлын санхүүгийн тайлан ба нэмэлт материалыг холбогдох хууль
тогтоомжийн заалт, удирдамж.
5.3 СХЗ нь тайлангуудыг цахим хэлбэрээр хадгалахдаа зохицуулах
байгууллагаас гаргасан холбогдох удирдамж, дүрэм журмыг баримтлах нь
зүйтэй.
5.4 СХЗ улирлын тайлангуудыг мөрдвөл зохих удирдамж, хууль эрх зүйн актын
хүрээнд, шаардсан хугацаанд нь хадгалж байгаа эсэхэд хяналт тавина.
5.5 СХЗ нь СТ1010-1-д жагсаасан улирлын бүх тайланг зохих газруудад
хүргүүлсэн эсэх талаар тэмдэглэнэ.
6.0 ОЛОН НИЙТИЙН /НЭЭЛТТЭЙ/ КОМПАНИЙН ЖИЛИЙН ТАЙЛАГНАЛ

6.1 СХЗ нь аудитлагдсан жилийн санхүүгийн тайланг санхүүгийн жилийн
дуусгавар өдрөөс өмнө хорь (20) хоногийн дотор Хянагчаас хүлээн авах
ёстой бөгөөд үүнд хамгийн багадаа дараах тайланг багтаана:
 Үлдэгдэл баланс;
 Орлогын тайлан;
 Мөнгөн гүйлгээний тайлан.
6.2 СХЗ нь жилийн санхүүгийн тайлан ба нэмэлт материалыг СЗХ-ны Маягт 10-
К дээр, НХЗНББЗ-ын дагуу зохих ёсоор батлан гарын үсэг зурж бэлдэн СЗХ-
нд тушаасан эсэхийг хянах ёстой.
6.3 Хэрэв санхүүгийн тайлангуудыг цахим хэлбэрээр хадгалах бол СЗХ-ны
тодорхойлсон удирдамжийг СХЗ дагаж мөрдөх хэрэгтэй.
6.4 СХЗ нь СЗХ-нд тушаасан жилийн тайлангуудыг 10-К-д заасны дагуу
(томоохон хурдавчилсан филтерийн хувьд санхүүгийн жилийн дуусгавар
өдрөөс хойш 60 хоногийн дотор, хурдавчилсан филтерийн хувьд 75 хоногийн
дотор, харин бусдад нь 90 хоногийн дотор), зохих хугацаанд нь хадгалж
байгаа эсэхэд хяналт тавина.
6.5 СХЗ нь СЗХ-нд тушаасан жилийн тайлангуудыг СТ1010-1- САНХҮҮГИЙН
ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС-т тэмдэглэх хэрэгтэй.
7.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГ ТАЙЛАГНАХ ҮЙЛ ЯВЦЫГ САЙЖРУУЛАХ

7.1 СХЗ нь дээд удирдлага болон НББ, санхүү, бусад хэлтэс/газрын гол менежер,
мөн санхүүгийн тайлагналд холбоотой бусад албан тушаалтнуудын хамт
санхүүгийн жилийн 4-р улирлын дундуур хийх хуралд оролцож, компанийн
санхүүгийн тайланг бэлдэх ба тушаах үйл явцыг хянах ёстой.
7.2 СХЗ нь энэхүү хяналтын хуралд оролцсоны үр дүнд санхүүгийн тайланг
бэлдэх ба тушаах үйл явцыг сайжруулахад хэрэгтэй гэж үзсэн алхам, арга
механизмыг жагсаан, холбогдох хүмүүст үүрэг даалгавар хуваарилна (Хэсэг

7.1-ийг үз).
7.3 СХЗ нь санхүүгийн тайланг бэлдэх ба тушаах үйл явцыг сайжруулахад
хэрэгтэй гэж үзвэл горим, үйл явцыг өөрчилж, Хэсэг 7.2-т дурдсан үүрэг
даалгаварын биелэлтэд хяналт тавих хэрэгтэй.
Үр өгөөжтэй байх шалгуур:
 Санхүүгийн тайлангуудыг цаг хугацаанд нь бэлдэж тушаах
 Санхүүгийн тайлангуудыг бэлдэхдээ хууль эрх зүйн болон ёсзүйн заалтуудыг
дагаж мөрдөх
 Бэлдсэн санхүүгийн тайлангууд нь бизнесийн үйл ажиллагааны хэрэгцээ
шаардлагыг хангасан байх.
Лавлагаа:
H. СХЗ-д зориулсан гарын авлага
 Хэсэг 5.4.2 – Санхүүгийн тайлагнал
 СТ1010-1-САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ХУУДАС
 Шаардлагатай санхүүгийн тайлангууд
 Хурлын протокол ба тайлан
Өрчлөлт
Өөрчлөлт Огноо Өөрчлөлтийн тодорхойлолт
хийхийг хүссэн

СТ1010-1 – санхүүгийн тайлагналын шалгах хуудас
Санхүүгийн тайлан Тушаасан Эхний Хүлээн авагч тал
огноо үсгүүд
Улирлын санхүүгийн тайлан
СЗХ Улирлын санхүүгийн тайлан СЗХ
(10-Q)
Муж/орон нутгийн засгийн газарт
тушаах улирлын тайлан
Улирлын тайлангуудыг солилцох
Жилийн санхүүгийн тайлангууд

СЗХ Жилийн санхүүгийн тайлан СЗХ
(10-K)
Муж/орон нутгийн засгийн газарт
тушаах жилийн тайлан
Жилийн тайлангуудыг солилцох
Хувьцаа эзэмшигчдэд толилуулах
жилийн тайлан
Бизнесийн үйл ажиллагааны

санхүүгийн тайлан
Санал:

СТ 1020 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН Он/сар/өдөр
ШИНЖИЛГЭЭ
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр/албан тушаал Он/сар/өдөр
Хүчинтэй хугацаа: Хянасан Хянасан огноо
Он/сар/өдөр Хняасан хүнийнэр/албан тушаал Он/сар/өдөр
тушаал
Бодлого: Компани өөрийн санхүүгийн гүйцэтгэлийг ойлгох, удирдах ба

сайжруулахын тулд санхүүгийн тайланд шинжилгээ хийх ёстой.
Зорилго: Санхүүгийн тайлан дахь мэдээллийг илүү ойлгомжтой, утга

агуулгатай болгоход арга замууд чухал юм.
Тууштай байдал, ашиглахад хялбар дөхөм байхыг бодолцож дахин
засварлах ба эрэмбэлэх;
Санхүүгийн зорилго, төсөөлөл, түүхэн гүйцэтгэлийг толилуулах;
Ашигтай харилцаа холбооны тооцооллыг хийх (жишээ нь, нийт ба
харьцангуй өсөлт/ бууралт, санхүүгийн харьцаа, хувь хэмжээ).
Хамрах хүрээ: Энэхүү журам/ горимыг Санхүү ба НББ-ийн хэлтэс дагаж мөрдөнө.
Хариуцлага: СХЗ нь санхүүгийн тайланд шинжилгээ хийн, санхүүгийн

гүйцэтгэлтэй холбоотой тайлан, зөвлөмжийг бэлдэж, дээд түвшний
удирдлага ба Удирдах зөвлөлд хүргүүлэх үүрэгтэй.
Дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөл нь санхүүгийн шинжилгээг

хянах, алдаа байвал засч залруулах, санхүүгийн бодлого, зорилго,
үйл ажиллагааг сайжруулах үүрэгтэй.
Хянагч нь санхүүгийн тайлант үе бүрийн эцэст санхүүгийн болон

нягтлан бодох бүртгэлийн тайлангуудыг СХЗ-д өгөх үүрэгтэй.
Тодорхойлолт: Санхүүгийн тайлан – Ихэвчлэн сар бүрээр бэлддэг бөгөөд бизнесийн

үйл ажиллагаа, санхүүгийн байдлын ерөнхий дүр зургийг харуулдаг
тайлангууд.
Санхүүгийн шинжилгээ – Зохих тооцоолол ба санхүүгийн тайланд

түүхэн хандлага, харьцаагаар илэрхийлэгдсэн мэдээллийн үнэлгээг
гүйцэтгэнэ.
Санхүүгийн буюу нягтлан бодох бүртгэлийн тайлант үе – Бизнесийн

гүйцэтгэлээ хянан шинжлэх үүднээс дотоод нягтлан бодох

бүртгэлийг бэлдэх ба хянахад зарцуулдаг хугацааны үргэлжлэл
(долоо хоног, сар гэх мэт). Энэ хугацааны үргэлжлэл нь салбар,
бизнесийн загвар, бизнесийн хөдөлгөөн зэргээс шалтгаалан өөр өөр
байна.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНД ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

1.1 СХЗ нь санхүүгийн тайлант үе бүрийн эцэст эсвэл хуулийн дагуу дээд
удирдлага ба Удирдах зөвлөлөөс шаардсанаар компанийн санхүүгийн
тайланд шинжилгээ хийх ёстой. Санхүүгийн шинжилгээнд дараах алхмууд
орно:
 Одоогийн эсвэл хамгийн сүүлчийн тайлант үеийн санхүүгийн тайлан дахь
мэдээллийг шинжлэхийн тулд сонгосон харьцааны тооцоолол ба үнэлгээ
 Сүүлчийн санхүүгийн тайлант үе ба санхүүгийн жилүүд дэх тайлангийн
бүрэлдэхүүний хандлага (орлого, зардал, ашиг), жишээ нь, өмнөх 2-10
жилийн тайлант үеүд
 Сүүлчийн санхүүгийн тайлант үе, санхүүгийн жил, өмнөх 2-10 жилийн
тайлант үед сонгосон харьцааны шинжилгээ ба харьцааны хандлага,
ингэхдээ тухайн салбар, бизнесийн загвар, санхүүгийн зорилтуудад ач
холбогдол бүхий харьцаанд түлхүү анхаарах
 Сүүлчийн санхүүгийн тайлант үе, санхүүгийн жил, өмнөх 2-10 жилийн
тайлант үе дэх салбарын нийтлэг бенчмарк ба стандартад хамаарах
хандлага ба харьцаа
1.2 СХЗ нь дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлд санхүүгийн шинжилгээний үр
дүнг дэлгэрэнгүй тайлбарлах, шаардлагатай зөвлөмжөөр хангахын тулд
санхүүгийн тайлан буюу илтгэл (бичгэн хэлбэрийг оролцуулан)-ийг бэлдэж
танилцуулах ёстой.
1.3 СХЗ нь дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлөөс баталсаны дагуу санхүүгийн
шинжилгээний үр дүнг санхүүгийн зорилтоо тодорхойлох, санхүүгийн
гүйцэтгэлийг сайжруулахад хэрэгтэй алхмуудыг тодорхойлоход ашигладаг.
1.4 СХЗ нь санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ хийх, түүнийг тайлагнах үйл
явцад жил бүр хяналт тавин, хэрэгтэй гэж үзвэл тэрхүү үйл явцыг сайжруулах
арга хэмжээг авах нь зүйтэй.
2.0 САНХҮҮГИЙН ТООН МЭДЭЭГ ЦУГЛУУЛЖ ТООЦООЛОХ
2.1 СХЗ нь санхүүгийн тайлант үе болон санхүүгийн жил бүр (эсвэл шаардлагатай
гэж үзсэн санхүүгийн өөр тайлант үе)-ийн эцэст хянагчаас санхүүгийн тайланг
хүлээн авах ёстой.
2.2 СХЗ нь СТ1020-1 САНХҮҮГИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ -ний
Хэсэг I-д гол харьцаануудыг жагсааж бичих ёстой. Шинжилгээнд ашигласан
онцгой харьцаануудыг тайлант үеүдэд тууштай мөрдөх хэрэгтэй; шинжилгээнд
ашигласан харьцааг нэмж оруулсан эсвэл хассан тухай үндэслэлтэй
шалтгааныг СХЗ дурдах нь зүйтэй. Зарим харьцааг дор дурдсан гол категори
тус бүрт ашиглах шаардлагатай бөгөөд энэ нь аль нэг эсвэл бүлэг харьцаа нь
тухайн бизнесийн загвар, салбарын сегмент зэрэгт онцгой ач холбогдолтой

буюу гол үзүүлэлт болж байгаа гэсэн итгэл үнэмшилтэй холбоотой юм. Гол
харьцааны категорт дараах харьцааг багтаана:
 Ашигт ажиллагааны харьцаа – амжилттай байж ашиг олох хэмжүүр
(жишээ нь, хөрөнгийн өгөөж, , өмчийн өгөөж, хөрөнгө оруулалтын
өгөөж)
 Түргэн хөрвөх чадварын харьцаа – богино хугацааны өр төлбөрөө
барагдуулах чадварын хэмжүүр (жишээ нь, эргэлтийн харьцаа, түргэн
хөрвөх харьцаа, бэлэн мөнгөний харьцаа)
 Хөрөнгийн ашиглалтын харьцаа – хөрөнгийг хэр үр дүнтэй буюу
өгөөжтэй ашиглаж байгааг хэмжинэ (жишээ нь, борлуулалт ба хөрөнгийн
харьцаа, борлуулалт ба бараа материалын харьцаа, борлуулалт ба ажлын
капиталын харьцаа)
 Капиталжуулалтын харьцаа – өрийн бүрэлдэхүүний хэмжүүр (жишээ нь,
капиталын хөшүүрэг, урт хугацаат өр төлбөр ба капиталын харьцаа, өр ба
өмчийн харьцаа)
2.3 СХЗ нь СТ1020-1 САНХҮҮГИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ-нд
бизнесийг хэрхэн явуулж байгаа болон давуу ба сул талуудын талаарх үнэ
цэнэтэй мэдээлэл өгөх боломжтой тийм харьцаануудын талаарх мэдээллийг
тусгах ёстой (Зураг 1-ийг үз). Үүнд дараах мэдээлэл орно:
 Ашиглаж байгаа бодит томъёо (Томъёо)
 Харьцааны тооцоолол (Үр дүн)
 Харьцаагаар тодорхойлох зорилтот үр дүн буюу зорилго (Зорилтот үр
дүн)
 Уг харьцаагаар тодорхойлсон салбарын дундаж үзүүлэлт (Салбарын
дундаж)
 Уг салбар дахь хамгийн сайн буюу TOП бизнесийн хувьд тухайн
харьцааны үр дүн (TОП гүйцэтгэгч/ бизнес)
 Бусад нэмэлт тэмдэглэл, яагаад энэ харьцааг ашигласан, үр дүнгийн
тэмдэглэл гэх мэт (Тэмдэглэл)
A) Ашигт ажиллагааны харьцаа
Харьцаа Томьёо Үр Зорилт Салбарын ТОП Тэмдэглэл

дүн дундаж гүйцэтгэл
Хөрөнгийн ЦА/ ЦХ 15.4% 17% 16% 20% Томоохон

өгөөж ХО
Зураг 1 – СТ1020-1 Харьцаатай холбоотой маягтыг бөглөх
2.4 СХЗ дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлөөс шаардаж байгаа зар

сурталчилгааны хамт санхүүгийн тайлангийн гол бүрэлдэхүүн буюу эсвэл
элементийг өмнөх хугацааны тоон мэдээг эргэж харах эсвэл үлдэж байгаа
хугацаанд төлөвлөлт хийхийн тулд сонгож, (жишээ нь, борлуулалт, зардал,
өр), тэдгээрийг СТ1020-1-ийн II, III, IV хэсэгт хугацааны хамрах хүрээ (2 жил,
5 жил гэх мэт) ба гарфикийн хамт тусгах ёстой.
2.5 СХЗ дараах зорилгоор санхүүгийн тайлангаас шаардлагатай тоон мэдээг

цуглуулах ёстой:
 Харьцаа ба хувь хэмжээг тооцоолох;
 Санхүүгийн гүйцэтгэлээр график дүрслэл гаргах;
 Харьцаа ба хувь хэмжээний тооцоолол;
 Мэдээллийг хүссэний дагуу толилуулан харуулахуйц график, схем,
хүснэгт бэлдэх.
3.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ БА ТАЙЛАГНАЛ

3.1 СХЗ СТ1020-1 САНХҮҮГИЙН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ-ний
Хэсэг V-д дурдсан үр дүнг харуулах тайлбар, тодруулгыг хянаж үзээд үнэлгээ
өгөх хэрэгтэй.
3.2 СХЗ нь дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлд санхүүгийн тайланд хийсэн

шинжилгээний үр дүнг тодорхойлсон тайлан буюу илтгэлийг бэлдэж
танилцуулах ёстой. Энэ тайланд дараах мэдээллийг багтаасан байвал зохино:
 Санхүүгийн тайлангийн суурь буюу үндсэн тоон мэдээ ба санхүүгийн
тайлангийн шинжилгээний үр дүн
 Шинжилгээний үр дүнгийн утга агуулга, тайлбар, үр дагавар
 Түүхэн тоон мэдээ, төсөөлөл/ төсөвлөлт, өнөөгийн гүйцэтгэлийг илтгэсэн
хандлага ба үр дүнгийн утга агуулга, тайлбар, үр дагавар
 Санхүүгийн зорилго ба бизнесийн зорилтыг илтгэсэн үр дүн ба гүйцэтгэл
(зорилтот үр дүн буюу зорилгодоо хэрхэн хүрсэн, яагаад биелсэн, давж
биелсэн, эсвэл биелүүлж чадаагүй тухай)
 Салбар буюу бизнесийн сегментийн бенчмарк ба стандартыг илтгэсэн үр
дүн ба гүйцэтгэл (бенчмаркийн эх үүсвэр, яагаад тэдгээрийг сонгосон –
салбар эсвэл бизнесийн сегментээр санхүүгийн мэдээллийн эх үүсвэрийг
хэрхэн бүрдүүлэх тухай Лавлагаа-аас хар)
3.3 Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний тайлангийн нэг хэсэг болгож СХЗ
санхүүгийн гүйцэтгэлийг хэрхэн сайжруулах арга замуудыг зөвлөмж болгон
хүргүүлэх хэрэгтэй.
3.4 Дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлөөс санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний
тайлан/ илтгэлийг сайжруулах арга замын талаарх зөвлөмжийн хамт хянаж,
онцгой арга хэмжээ авах эсэхээ шийдэх ёстой.
3.5 СХЗ нь Дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлөөс гаргасан шийдвэрийг тэмдэглэж
аваад хэрэгжүүлэх ёстой.
4.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНД ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ҮЙЛ ЯВЦЫГ

САЙЖРУУЛАХ
4.1 СХЗ нь жил бүр санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ хийх ба түүнийг

тайлагнах үйл явцад хяналт тавих хэрэгтэй. СХЗ дараах зүйлсийг харгалзана:
 Өмнөх санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ ба тайлан нь хяналтын ба
шийдвэр гаргалтын зорилгын хувьд бизнесийн гүйцэтгэлийн тухай
ашигтай мэдээллээр хэр амжилттай хангасан
 Дээд удирдлага ба Удирдах зөвлөлийн шийдвэр гаргах явцад тус нэмэр
болохуйц ухаалаг арга замаар мэдээллийг дамжуулах
4.2 Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний үйл явцыг хянаж дууссаны дараа СХЗ
шаардлагатай гэж үзвэл түүнийг сайжруулах ёстой.
Үр дүнгийн шалгуур:
 Санхүүгийн шинжилгээг тогтмол явуулж, энэ тухай мэдээллийг дээд
удирдлага ба Удирдах зөвлөлд тайлагнах
 Санхүүгийн шинжилгээгээр олж мэдсэн мэдээлэл ба гүнзгий дүн
шинжилгээг шийдвэр гаргах болон удирдлагын зорилгоор ашиглах
Лавлагаа:
A. СХЗ-д зориулсан гарын авлага
 Хэсэг 5.4.3 – Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ
B. Санхүүгийн горим
 СТ1010 – санхүүгийн тайлагнал
 СТ1020-1 – санхүүгийн шинжилгээ хийх төлөвлөгөө
 Санхүүгийн тайланд шинжилгээ хийсэн тухай тайлан
 Хяналт шалгалтын хурлын протокол ба тайлан
Хянасан Өөрчлөлт хийхийг

Огноо Өөрчлөлтийн тодорхойлолт
хувилбар хүссэн

СТ1020-1 – САНХҮҮГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ ХИЙХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Хамаарах тайлант үе
I) Санхүүгийн гол харьцаа (харьцааны шинжилгээг жагсаан гүйцэтгэ)
A) Ашигт ажиллагааны харьцаа
Харьцаа Томьёо Үр Зорилтот Салбарын Дээд Тэмдэглэл

дүн үр дүн дундаж гүйцэтгэл
Top Perf.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
B) Түргэн хөрвөх харьцаа

Top Perf.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
C) Хөрөнгийн ашиглалтын харьцаа

Top Perf.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
D) Капиталжуулах харьцаа

Top Perf.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Санал:
II) Санхүүгийн гол схем (харьцааны түүх/ хандлагын диаграмыг

жагсаах)
Нэр Хугацаа Тэмдэглэл
1)
2)
3)
4)
5)
6)
III) Санхүүгийн гол гол харьцааны утга, үзүүлэлт
Нэр Хугацаа Тэмдэглэл
1)
2)
3)
4)
5)
6)
IV) Шинжилгээ буюу график хийхэд шаардлагатай санхүүгийн бусад зүйлс

(нэмэлт схем оруулах)
Нэр Ач холбогдол/ Гол Тэмдэглэл
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Санал:
V) Шинжилгээний үр дүнгийн тайлбар
A) Түүхэн шинжилгээний үр дүн (Хандлага)
B) Математик шинжилгээний үр дүн (харьцаа, хувь хэмжээ)

C) Гүйцэтгэлийн шинжилгээний үр дүн (Бизнесийн зорилго, салбарын бенчмарк)
D) Ерөнхий/ нийтлэг санал / Шинжилгээний үр дүнгийн талаарх санал бодол
Гүйцэтгэсэн:
Огноо
Баталсан:
Огноо
Дугаар Нэр Хэвлэсэн огноо

FS1030 Санхүүгийн удирдлагын хяналт Он/сар/өдөр
Хянасан Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн огноо
хувилбар Бэлтгэсэн хүний нэр/албан тушаал Он/сар/өдөр
0.0
Хэрэгжиж эхлэх Хянасан: Хянасан огноо
огноо: Хянасан хүний нэр/албан тушаал Он/сар/өдөр
Баталсан: Батлагдсан огноо
Эцсийн баталсан хүний нэр/албан Он/сар/өдөр
тушаал
Бодлого: Компани нь санхүүгийн зорилго, зорилт, стратеги, үр дүн
болон бусад санхүүгийн мэдээлэлүүдэд хамаарагдах үр
өгөөжтэй санхүүгийн менежментэд хүрэхийн тулд СХЗ,
ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРАЛ, ТУЗ-ын гишүүд болон бусад дээд
түвшний удирдлагын хооронд харилцааг ил тод, тодорхой
болгон хөгжүүлэхэд зорино.
Зорилго: Санхүүгийн стратеги болон зорилтыг тодорхойлох, санхүүгийн
шийдвэр гаргах, санхүүгийн үр дүн болон шинжилгээг бусдад
хүргэхийн тулд хурал, тайлан, илтгэл болон бусад үйл
ажиллагааг нарийн төлөвлөн боловсруулах
Хамрах хүрээ: Энэ процесс нь Санхүү Бүртгэлийн хэлтэст хамаарагдана.
Үүрэг СХЗ нь санхүүгийн удирдлагын хурлыг товлох, удирдах мөн

хариуцлага: түүнчлэн товлосон хуралдаа санхүүгийн тайлан, илтгэл бэлдэх
үүрэгтэй.
ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРАЛ, дээд түвшний удирдлага, болон

ТУЗ-ын гишүүд нь санхүүгийн удирдлагын үйл ажиллагаанд
идэвхитэй оролцох үүрэгтэй.
Тодорхойлолт: Санхүүгийн удирдлага нь санхүүгийн зорилго, зорилтуудыг

болон санхүүгийн үйл ажиллагааны процессыг тодорхойлох,
байнгын хяналтыг тавихад оролцдог дээд түвшний удирдлага
юм.
Санхүүгийн тайлан- Ихэвчлэн сараар бэлтгэгддэг тухайн

бизнесийн ерөнхий байдал болон санхүүгийн нөхцөл байдлыг
харуулдаг тайлангууд юм.
Санхүүгийн шинжилгээ- Санхүүгийн тайлан дахь мэдээлэлд

түүхэн болон харьцааны хэлбэрээр тохирох тооцоолол мөн
үнэлгээ хийх
Зорилго- Компанийн чиг, хэтийн төлөвийг илэрхийлсэн өргөн

хүрээний, ерөнхий тодорхойлолт юм.
Зорилт- Компани, хэлтэс, эсвэл хувь хүний тодорхой цаг

хугацаанд хүрэх тодорхой зорилтот даалгавар юм.
Стратеги- Тодорхойлсон зорилго, зорилтууддаа хүрэхэд

компанийн хэрэжүүлж байгаа үйл ажиллагаа болон тогтсон
зарчим юм.
Гүйцэтгэл- Зорилго, зорилтод хүрэхэд ямар үйл ажиллагаа

хэрэгжүүлсэнийг үнэлэх амжилтын түвшин юм.
Горим:
1.6 САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

1.7 Ихэнх санхүүгийн үйл явц болон үйл ажиллагаа нь дээд түвшний
санхүүгийн удирдлагыг шаарддаг. Учир нь дээд түвшний удирдлагууд
болон ТУЗ-ын гишүүд нь санхүүгийн зорилго, зорилт, үйл ажиллагаа болон
гүйцэтгэлийг тодорхойлж хянадаг. Эдгээр санхүүгийн үйл явц болон үйл
ажиллагаа нь байнгын санхүүгийн удирдлагын хурлаар боломжит дээд
түвшинд нийцэж нэгдэж байх хэрэгтэй. (Хавсралтыг хар)
1.8 СХЗ нь санхүүгийн удирдлагын дараах чиглэлүүдийг хэлэлцэх, хянахын
тулд санхүүгийн удирдлагын төлөвлөгөөг дээд түвшний удирдлага болон
ТУЗ-ын гишүүдтэй хийх байнгын хурал уулзалтанд зориулж боловсруулна.
Үүнд:
 Санхүүгийн зорилго, зорилт, болон стратегийг боловсруулж хяналт
тавих,
 Санхүүгийн гүйцэтгэлийг хянаж тайлагнах,
 Дээд түвшний удирдлага, ГҮЙЦЭТГЭХ ЗАХИРАЛ, ТУЗ-ын гишүүд
болон бусад хяналтын хороодын хооронд нэмэлт санхүүгийн
мэдээллээр холбох/хангах/
1.9 Санхүүгийн удирдлагын төлөвлөгөө нь дараах зүйлсүүдийг агуулна.
 Санхүүгийн удирдлагын хурлын давтамж (сараар, улирлаар гэх мэт);
 Санхүүгийн удирдлагын хуралд оролцох ёстой болон уригдаж
оролцох оролцогчид;
 Санхүүгийн удирдлагын хуралд байнгын хэлэлцэх асуудлууд;
 Санхүүгийн удирдлагын хуралд хэлэлцэх бусад шаардлагатай
асуудлууд.
1.10 СХЗ нь санхүүгийн төлөвлөгөөний биелэлтийг хөтлөх ба санхүүгийн
удирдлагын төлөвлөгөөний биелэлтэнд жилээр хяналт тавьж шаардлагатай
бол сайжруулна.
2.0 САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ХУРАЛ ХИЙХ

2.1 СХЗ нь тухайн санхүүгийн жилд санхүүгийн удирдлагаас хийгдэх хурлын
жагсаалтыг гаргаж САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
(FS1030-1)-ний 1-р хэсэгт оруулна.
2.2 СХЗ нь САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ (FS1030-1)-ний 2-
р хэсэгт санхүүгийн удирдлагын хуралд уригдан оролцох бүх ТУЗ-ын
гишүүд болон дээд түвшний удирдлагуудын жагсаалтыг гаргана.
2.3 СХЗ нь санхүүгийн удирдлагын хурал бүрт хэлэлцэх асуудлыг боловсруулж
САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ХУРЛЫН ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ
(FS1030-2)-ын 2-р хэсэгт жагсаалтаар оруулна. Хуралд хэлэлцэх түгээмэл
асуудлууд нь дараах асуудлуудыг агуулж болох ба эдгээрээр
хязгаарлагдахгүй.
 Санхүүгийн зорилго, зорилтууд болон стратегийг боловсруулах
өөрчлөлт оруулах;
 Санхүүгийн гүйцэтгэл, санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ болон
гүйцэтгэлүүдийг хэлэлцэх;
 Дотоод хяналт, аудит, .......засварлах үйл явц болон татварын
асуудлууд;
 Санхүүгийн гүйцэтгэлийг сахих эсвэл сайжруулах төлөвлөгөө болон
арга хэмжээ.
2.4 СХЗ нь санхүүгийн удирдлагын хуралд хэрэглэгдэх бүхий л зүйлсийг бэлдэх
үүрэгтэй. Эдгээрт дараах зүйлс орж болох ба эдгээрээр хязгаарлагдахгүй.
 Тодорхой зорилго, зорилт, стратеги болон үйл ажиллагаа;
 Санхүүгийн тайлангууд;
 Урьдчилсан санхүүгийн тайлан болон төсөв;
 Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ болон бусад санхүүгийн
гүйцэтгэлийг тайлбарласан тайлан, илтгэлүүд (диаграм, хүснэгт,
график гэх мэт).
2.5 СХЗ нь төлөвлөгдсөн эсвэл товлосон хурлыг хийх ба САНХҮҮГИЙН
УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ (FS1030-1) –д хурал болсон өдрийг
тэмдэглэнэ.
2.6 СХЗ нь хурлын шийдвэр, протокол, хийгдэх ажил даалгаврууд гэх мэт
хурлын үр дүнг САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ХУРЛЫН ХЭЛЭЛЦЭХ
АСУУДАЛ (FS1030-2)-ын Минут/Тэмдэглэл хэсэгт хөтөлнө.
3.0 САНХҮҮГИЙН МЕНЕЖМЕНТИЙГ ХЯНАН ШАЛГАХ НЬ

3.1 СХЗ нь САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ (FS1030-1) –ний
хэрэгжилтийг дараах зүйлсийг хангахын тулд жилээр хянана. Үүнд:
 Хурлууд төлөвлөгдсөнөөр болсон эсэх болон оролцогчид байлцсан

эсэх;
 Хурлын хэлэлцэх асуудлууд нь санхүүгийн удирдлагын хүрээнд
байсан эсэх мөн эдгээр асуудлууд нь шаардлагатай тооны сэдвүүдийг
хамарсан эсэх;
 Шаардлагатай материалууд (санхүүгийн тайлангууд болон бусад
тайлан илтгэлүүд) нь санхүүгийн удирдлагыг мэдээллээр хангахад
хангалттай бэлтгэгдсэн эсэх;
 Санхүүгийн хяналтын хурлын үр дүнг үнэн зөв баримтжуулсан эсэх.
3.2 СХЗ нь жил бүр САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ (FS1030-
1) нь амжилттай санхүүгийн гүйцэтгэлд чиглүүлсэн эсэхийг хянахдаа дараах
хэрэгжилтүүдийг үнэлнэ. Үүнд:
 Бодит тодорхой зорилго зорилтуудыг тодорхойлон тэдгээрт хүрэхийн тулд
төлөвлөгөө стратеги хэрэгжүүлсэн байдал;
 Санхүүгийн эрсдэл, асуудлуудыг зөв тодорхойлсон байдал;
 Холбогдох хууль дүрэм, стандартад хангалттай нийцүүлсэн байх (аудитын
тайлан, НББ-ийн тайлагналдаа харуулна).
4.0 САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫГ САЙЖРУУЛАХ НЬ
СХЗ нь өмнөх 3.1 болон 3.2-р зүйлд тайлбарласны дагуу санхүүгийн үр дүнг
сайжруулахын тулд Санхүүгийн Менежментийн горим болон холбогдох
маягтуудыг (САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ FS1030-1 гэх
мэт) хянан засварлах ба үүнд дараах ажлууд орно:
 Хурлын давтамж болон үргэлжлэх хугацааг өөрчлөх
(ихэсгэх/багасгах);
 Хурлын хэлэлцэх асуудал болон материалыг өөрчлөх;
 Бусад санхүүгийн холбогдолтой харилцааг өөрчлөх эсвэл
нэмэгдүүлэх;
 Санхүүгийн үр дүнд шинжилгээ хийн шийдвэр гаргах аргыг өөрчлөх.
Үр ашигтай байдлын шалгуур

 Хэлэлцэх асуудал нь ойлгомжтой санхүүгийн менежментийн тогтмол
хурлыг зохион байгуулж хурлын үргэлжлэх хугацаа, үр дүнг бичиж
тэмдэглэсэн байна.
 Тодорхой санхүүгийн зорилго, зорилтууд, нэн тэргүүний асуудлууд, болон
стратеги төлөвлөгөөг боловсруулж тэдгээрийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай
үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг гаргана.
Ашигласан материал
A. СХЗ-ын гарын авлага
 Бүлэг 5.4.4 –Санхүүгийн удирдлагын хяналт
B. Санхүүгийн үйл явц
 AC1040 – EXTERNAL AUDITING –Хөндлөнгийн аудит
 AC1050 – INTERNAL AUDITING-Дотоод аудит
 AC1060 – CORRECTIVE ACTION-залруулах үйл ажиллагаа
 FA1000 – FINANCIAL OBJECTIVES-санхүүгийн зорилтууд
 FS1000 – FINANCIAL FORECASTING-санхүүгийн таамаглал
 FS1010 – FINANCIAL STATEMENT REPORTING-санхүүгийн тайлагнал
 FS1020 – FINANCIAL STATEMENT ANALYSIS-санхүүгийн тайлангийн
шинжилгээ
Маягт/Тэмдэглэл
 FS1030-1 – FINANCIAL MANAGEMENT PLAN –Санхүүгийн удирдлагын
төлөвлөгөө
 FS1030-2 – FINANCIAL MANAGEMENT MEETING AGENDA-Санхүүгийн
удирдлагын хурлын хэлэцэх асуудлууд
 Хяналтын хурлын минут болон тайланг хянах
 Санхүүгийн тайлангууд
 Санхүүгийн урьдчилсан тайлангууд
 Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний тайлан болон илтгэл
Засвар хийсэн байдал
Хүсэлт
Засвар Онгоо Өөрчлөлтийн тайлбар
гаргасан

FS1030-1 –САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
I) - Товлосон санхүүгийн удирдлагын хурал
Хурал Товлосон Мэдэгдэл Байршил Болох өдөр Сэдвүүд

өдөр хүргэгдсэн:
өдөр
Сар 1)
Сар 2)
Сар 3)( 1-р
улирал)
Сар 4)
Сар 5)
Сар 6)( 2-р
улирал)
Сар7)
Сар 8)
Сар 9)( 3-р
улирал)
Сар 10)
Сар 11)
Сар 12)(4-р
улирал)
(Жилийн
эцэс)
Сэтгэгдэл:
II) Санхүүгийн удирдлагын хяналтад уригдсан хүмүүс
Нэр Холбоо Хурлын мэдэгдэл Оролцсон хурал

барих
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 1 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 1 1
0 1 2 0 1 2
FS1030-2 –САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ХУРЛЫН ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ
Хурал (Сар 1, 1-р улирал гэх мэт)
Хурлын өдөр Хурлын байршил
Хурал эхлэх цаг Хурал дууссан хугацаа
I) Хурлын хэлэцэх асуудал
Хэлэлцэх асуудлын төрөл Төлөвлөсөн Бодит Тэмдэглэл

хугацаа хугацаа
Үйл ажиллагааны хяналт
шалгалт
Санхүүгийн зорилго/стратеги
Санхүүгийн зорилт
Санхүүгийн тайлан/гүйцэтгэл
Санхүүгийн тайлангийн
шинжилгээ
Санхүүгийн таамаглал/Төсөв
Аудит/Аудитын дүгнэлт
Сэтгэгдэл/Тэмдэглэл:
II) Хурлын минуд & арга хэмжээ
Төлөвлөгөөт зүйлс Хамаарах Гүйцэтгэх Гүйцэтгэх

огноо огноо
(Зорилго) (Бодит)
Минут/Тэмдэглэл:
Гүйцэтгэсэн

№ САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАН он/сар/өдөр
FS1040
0.0 Бэлтгэсэн хүний нэр / тушаал он/сар/өдөр
Хүчинтэй хугацаа: Шалгасан Шалгасан огноо
он/сар/өдөр Шалгасан хүний нэр / тушаал он/сар/өдөр
Зөвшөөрсөн Зөвшөөрсөн огноо
Эцэслэн зөвшөөрсөн хүний нэр / он/сар/өдөр
тушаал
Бодлого: Компани санхүүгийн тайлангаа хэвлүүлэх болон өгөхөд гарч
болох алдааг залруулах мөн алдааны эх үүсвэрийг
тодорхойлж, илрүүлэх, дахин хянах, санхүүгийн тайланг
залруулах, дахин тайланг зөвөөр танилцуулах, мөн ирээдүйд
гарч болох алдаанаас сэргийлэхэд зохих стандарт горимыг
тогтоож мөрдөнө.
Зорилго: Илрүүлсэн санхүүгийн тайлагналын алдаануудыг тодорхой
болгох ба цаг тухай бүр нь шийдэх мөн санхүүгийн
тайлангууд нь (хэрэв шаардлагатай бол) хууль ба ёс зүйн
шаардлагуудад захирагдсан, нягтлан бодох бүртгэлийн
практикт нийцсэн байх, дахин тайлангийн зөв
баталгаажуулалтыг хийсэн байх.
Хүрээ : Энэ горим доорх алдаанууд бүхий санхүүгийн тайлангуудыг

дахин илэрхийлэхэд Санхүү нягтлан бодох бүргэлийн хэлтэст
ашиглагдана.Үүнд:
 Математик алдаа;
 Бүртгэлийн зарчмуудыг буруу хэрэглэсэн;
 Бүртгэлийн бусад алдаа;
 Зүй бус, санамсаргүй хийсэн алдаа юмуу хяналтын; эсвэл
 Баримт үнэнг буруу тайлагнасан эсвэл буруу хэрэглэсэн.
Хариуцлага: Санхүү хариуцсан захирал (СХЗ) нь тайлагналын алдааны

шинжилгээг чиглүүлэх хариуцлага хүлээх ба бүх санхүүгийн
дахин тайланг шаардлагатай тухайн компанийн бодлого,
хуулийн дагуу бэлтгэж тушаах мөн сонин хэвлэлд
танилцуулахад бэлтгэнэ.
Дээд удирдлага, Гүйцэтгэх захирал, Ерөнхий нягтлан бодогч,

Удирдах Зөвлөл нь санхүүгийн дахин тайланг баталгаажуулах,
хянах хариуцлага хүлээх ба санхүүгийн тайлангийн алдаанд
санал асуулга авах замаар хамтран ажиллах үүрэгтэй.
Аудитын Хороо нь санхүүгийн тайлан дахь материаллаг

алдааг илрүүлсэн үр дүн болон үүссэн учиг үндсийг

шинжлэхэд зөвшөөрөл өгөх мөн хянах үүрэгтэй.
Тодорхойлолтууд Аудитор – Бизнесийн ба бусад байгууллагын үйл ажиллагаа ба

нягтлан бодох бүртгэлийн бичилтүүдийг нарийвчлан шалгадаг
мэргэшсэн чадварлаг нягтлан бодогч
Aудитын Хороо– Дотоод ба гадаад аудитын үйл ажиллагааг хянах

компанийн Захирлуудын Зөвлөлийн дор ажиллах бүлэг.
Санхүүгийн Тайлангууд– Бизнесийн үйл ажиллагаа болон

санхүүгийн байдлын ерөнхий зургийг өгдөг тайлангууд.
Санхүүгийн дахин тайлан– Компани нь аудиторууд юмуу дүрэм

зохиогчдын шаардсанаар эсвэл сайн дураар гаргасан өмнөх
санхүүгийн тайлангаа дахин хянана.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

1.1 СХЗ нь тушаасан санхүүгийн тайлангийн алдаа илрүүлэгдсэн (дотоод ба
гадаад аудитаар, бусад шалтгаанаар) үед FS1040-1 САНХҮҮГИЙН ДАХИН
ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ –ыг мөрдөнө.
1.2 СХЗ нь алдааны эх үүсвэр, алдааны уршиг ба шинж чанарыг олж илрүүлэх
цаашлаад алдаа засагдсан эсэхийг тодорхой болгох зөв алхам хэрэгжүүлэх
мөн ирээдүйд тайлан бэлтгэхэд дахин давтахгүй байх хариуцлагыг хүлээнэ.
1.3 СХЗ нь бүх нөлөөлөх талууд, дотоод ба гадаад аудитыг хоёуланг
оролцуулсан шинжилгээний уулзалтыг зохион байгуулах ба үүнд:
 Санхүүгийн тайлангийн алдааг илрүүлэлцсэн;
 Алдааны үр дүнгийн явц ба мэдээлэлд оролцсон;
 Алдааг шийдэх ба/эсвэл илрүүлэлцсэн; болон
 Бүртгэл ба Санхүүгийн Удирдлагын гишүүн ба/эсвэл бусад удирдлагын
хяналт (Гүйцэтгэх захирал, Захирлуудын зөвлөл, Аудитын хороо гэх
мэт).
1.4 СХЗ нь шинжилгээний уулзалтанд оролцогчидтой хамтран тайлангийн
алдааг үүсгэсэн (боломжтой бол) хүчин зүйлсүүдийг тодорхойлж хэлэлцэнэ.
Үүнд :
 Алдааны эх үүсвэр;
 Алдааны төрлийн категори (орлого хүлээн зөвшөөрөлт, зардал хүлээн

зөвшөөрөлт, буруу ангилал, хөрөнгө, өмч, бараа, нөөц, татварууд гэх
мэт);
 Алдааны шинж чанар ба уршиг;
 Санхүүгийн тайлангийн алдааны материаллаг байдал. Материаллаг
алдаанд илүү анхаарал тавих болон илүү үйлдэл шаарддаг. (залруулсан
санхүүгийн тайлан хийх); мөн
 Шаардагдах үйлдлийн жагсаалт болон үйлдлийг гүйцэтгэх
хариуцлагатай тал (алдаа илрүүлэлт, тайлангууд, дахин тайлан мөн
дахин тайланг хүлээн авагчид).
1.5 СХЗ нь хайлтын үр дүнд алдаа нь материаллаг гэж тодорхойлсон бол дараах
үйлдлүүдийг хэрэгжүүлж (шаардаж) баталгаажуулах ёстой. Үүнд :
 Засч зөв болгосон санхүүгийн тайлангуудыг бэлтгэх (Тайлбар, алдааны
тодорхойлолт болон дахин тайлангийн шалтгааныг багтаасан байна);
 Бусад тайлангууд дээрх алдааны нөлөөллийг тодорхойлох, хэрэв
илэрхийлэх шаардлагатай бол;
 Дахин тайланг олон нийтэд мэдээлэх болон бэлтгэх (сонин хэвлэл гэх
мэт);
 Шинэчилсэн санхүүгийн тайлангууд дахь санхүүгийн тайлангийн
шинжилгээг дахин хянах болон дахин гүйцэтгэх;
 Тайлан дахь алдаа нь хэрэв санаатай эсвэл буруу гүйцэтгэлийн үр дүнд
үүссэн бол СХЗ болон гүйцэтгэх захирлын ажил гүйцэтгэлийн бонуст
дахин тайлангийн нөлөөллийг тодорхойлж, илүү төлсөн бонусыг
(Sarbanes-Oxley хуулийн дагуу) дахин тооцоолж шаардах мөн цуглуулах;
 Дахин хянасан санхүүгийн тайлангуудыг тушаах мөн шаардлагатай
гэсэн улсын болон хувийн талууд руу холбогдох загварыг явуулах; мөн
 ҮЦАХ-д албан ба албан бус санал асуулгыг бэлдэх (хувьцаа нь нээлттэй
арилжаалагддаг компаниуд залруулсан тайланг өгөхдөө).
1.6 СХЗ нь алдаа үүссэн учиг үндэс болон эх үүсвэрийг түүнчлэн алдааны
уршиг ба нөлөөг (хэрэв эдгээр нь шинжилгээний уулзалтан дээр шууд
тодорхойлогдоогүй бол) илрүүлэх шинжилгээний чадварлаг багийг хянаж
чиглүүлнэ. Баг нь гурваас таван гишүүн байх ба компанитай хамтран
ажиллагч эсвэл гадны бүртгэлийн ба аудитын шинжээч байна.Гүйцэтгэх
захирал шинжилгээний багийн гишүүдийг дараах зүйлсэд үндэслэн сонгоно.
Үүнд :
 Байгууллагын хэсэг юмуу хэлтэс алдаатай тодорхой хамааралтай гэж
харагдсан (нягтлан бодох бүртгэлийн, үйлдвэрлэлийн, мэдээллийн
системүүд эсвэл борлуулалтын албадууд гэх мэт);
 Бүртгэл, санхүү юмуу аудитын мэргэшсэн чадвартай; мөн
 Удирдлага ба Захирлуудын Зөвлөлийн үүрэг бүхий (Хянагч, Аудитын

хороо гэх мэт).
1.7 СХЗ нь үүссэн санхүүгийн буруу тайлагналыг засах, дахин шийдэх,
илрүүлэхэд зохих нөөц эх үүсвэр, дотоод ба гадны хүмүүсийг мөн зохих
төсвийг хуваарилах үүрэгтэй.
2.0 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАН

2.1 СХЗ нь тайланд алдаа байгааг илрүүлснээр дахин илэрхийлэх хэрэгцээг
баталгаажуулна. СХЗ нь FS1040-1 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН
ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ буюу дээр дурьдсан 1.4-р зүйлийн жагсаалтын
дагуу алдааг шинжлэх бүрэн тодорхой зорилгыг хэрэгжүүлнэ.
2.2. СХЗ нь дээр дурдсан 1.4 зүйлд тусгасан зорилгод хүрэх, алдаануудыг
шийдэх замаар FS1040-1 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН
ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ-д тусгасан үйлдлүүдийг зохих ёсоор дуусгах
хариуцлага хүлээнэ. Үүнд :
 Хийгдэх бүх ажлын дуусгахад шаардлагатай хугацааг тогтсон байх;
 Хийгдсэн бүх ажлын бодит дуусгасан хугацааг тэмдэглэх;
 Хэлтсийн менежер юмуу ажилтан бүх үйлдлүүдийг иж бүрэн хийж
дуусгах хариуцлага хүлээх; мөн
 Нэмэлт тэмдэглэгээнүүд ба тайлбарыг шаардсан байна.
2.3. СХЗ нь дараах зүйлийг тодорхойлохын тулд зоогийн газарт хаалтын/хянах
уулзалт хийж танилцуулах тайлан бэлдэнэ.Үүнд:
 Алдааны шинжилгээний үр дүн ба шаардлагатай дахин тайлан (Зүйл 1.4-
ийг харах), мөн шалгах жагсаалтын бусад үйлдлүүдийн үр дүн (алдааны
материаллаг байдал орно);
 Өнгөрсөн ба ирээдүйн тайлангийн төстэй алдааны эрсдэл;
 Засах ба урьдчилан сэргийлэх үйлдлүүд; мөн
 Хянасан санхүүгийн тайлан ба тайлангийн шинжилгээ.
2.4. СХЗ нь FS1010 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ-ын дагуу санхүүгийн дахин
тайлангийн хамт дахин тайланг хийх үүрэг даалгавар ба бүрэн дуусгах
хариуцлага хүлээх ба FS1040-1 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН
ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ-ыг хийж дуусгасан хугацааг тэмдэглэнэ.
2.5. Гүйцэтгэх захирал болон СХЗ нь Sarbanes-Oxley хуулийн дагуу бүх
санхүүгийн дахин тайлангуудыг нийтэд танилцуулах ба тушаахын өмнө
зөвшөөрөл өгөх ба хянана.
3.0 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАГНАЛЫН ЯВЦЫГ ШАЛГАХ

3.1. СХЗ нь дараах зүйлсийг баталгаажуулахын тулд санхүүгийн дахин
тайлагналын явцын төгсгөлд хаалтын/хянах уулзалтыг зохион байгуулна:
 Олж илрүүлсэн үр дүн нь тодорхой ба дүгнэгдэхүйц;
 Шинжилгээний багийн нийт үр ашиг;

 Хуваарийн дагуу FS1040-1 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН
ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ-д байгаа ажлууд бүрэн хийгдсэн;
 Бүх шаардлагатай дахин тайлан ба зарлал мэдэгдэл бүрэн хийгдсэн,
тушаагдсан;
 Шинжилгээ хийх болон дахин тайлагнахад зохих төсөв, хуваарь , хүн
хуваарилагдсан; мөн
 Аливаа гадаад шинжилгээний статус.
3.2. СХЗ нь дахин тайлангийн хийгдэж байгаа үйл явц бүрийн дараа бүх
шаардлагатай үйлдлүүд зөв жагсаалтанд орсон эсэхийг (боломжтой бол
шаардах) баталгаажуулахад FS1040-1 САНХҮҮГИЙН ДАХИН
ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ-ын үр ашгийг хянана.
4.0 САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН ЯВЦЫГ САЙЖРУУЛАХ

4.1. СХЗ нь санхүүгийн дахин тайлангийн шалгалтын уулзалтын нэг хэсэг (Зүйл
3.1-ийг харах) эсвэл түүний өөрийн ажиглалтын үр дүнд санхүүгийн дахин
илэрхийлэл ба санхүүгийн тайлангийн шинжилгээг сайжруулахын тулд
санхүүгийн явц ба горимыг шаардлагатай бол өөрчлөх ба түүнчлэн FS1040-1
САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ-ыг
өөрчлөнө.
4.2. Санхүүгийн дахин тайлангийн горимыг хэрэглэсний дараа СХЗ нь
гүйцэтгэлийг шалгах ба Захирлуудын зөвлөлийн аудитын хороонд уг
горимын үр ашгийг тайлагнах ба дараах зүйлсийг баталгаажуулахад илүү
сайжруулахыг зөвлөнө. Үүнд :
 Шинжилгээний үр дүнгүүд;
 Дахин тайлангууд ба дахин тайлангуудын тэмдэглэгээнүүд дууссан
(шаардлагатай бол); мөн
 Ирээдүйн тайлангийн алдаанаас сэргийлэх болон засах арга хэмжээг
авах.
Тавигдах шалгуур:
 Санхүүгийн дахин тайлангуудад тавигдах хууль ба ёс зүйн шаардлагууд
 Өгсөн санхүүгийн тайлангуудад гарсан алдааны учиг шалтгаанийг
тодорхойлох
 Алдаануудаа засах арга хэмжээ авах ба ирээдүйд алдаанаас сэргийлэх
Номзүй:
A. СХЗ Гарын авлага
 Зүйл 5.4.5 – Санхүүгийн дахин тайлангууд

 FS1010 – САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ
 AC1000 – SARBANES-OXLEY ХЭРЭГЖҮҮЛЭЛТ
 AC1060 – ЗОХИХ ЗАЛРУУЛАХ ҮЙЛДЛҮҮД
 FS1010 – САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАН ТАЙЛАГНАЛ
C. Bizmanualz™ Accounting Policies, Procedures & Forms, item #ABR31M
(ISBN-10 #1-931591-059).
 G&A104 – МЕНЕЖМЕНТИЙН ГОРИМУУД
 G&A105 – ТАЙЛАНТ ҮЕ ДУУСАХ ҮЕИЙН ШАЛГАЛТ & ХААЛТ
 G&A109 – НУУЦЛАЛТАЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ ГАРГАН ӨГӨХ
Маягтууд/Бичилтүүд:
 FS1040-1 – САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ
ЖАГСААЛТ
 Шаардлагатай санхүүгийн тайлангууд
 Уулзалтын минут ба тайлан
Засаж өөрчилсөн түүх:
Он сар Хүсэлт
Зассан Өөрчилсөн зүйлийн нэршил
өдөр гаргасан
0.0 1/1/2007 Эхний гаргалт

FS1040-1 – САНХҮҮГИЙН ДАХИН ТАЙЛАНГИЙН ШАЛГАХ ЖАГСААЛТ
Он
Шаард Дуусга
Хариуц Тэмдэг
Дахин тайлангийн үйлдлүүд лагата сан
сан лэгээ
й огноо огноо
Тогтоох/Шинжилгээ
Шинжилгээний уулзалт
Хариуцсан шинжилгээний баг
Шинжилгээний төсөв/Хуваарь
Шинжилгээ дууссан
Материаллаг байдлыг тодорхойлсон
Засах үйлдлүүд
Хаалтын уулзалт/Тайлан
Санхүүгийн тайлангуудыг илэрхийлэх

ҮЦАХ Загвар 8-K (материаллаг алдааг 4
хоногийн дотор тогтоох)
ҮЦАХ Загвар 10K/A (Залруулсан)
ҮЦАХ Загвар 10Q/A (Залруулсан)
Хувьцаа эзэмшигчдэд-жилийн тайлан
Хөрөнгө оруулагчдад- залруулсан тайлан
Зээлдүүлэгчдэд- залруулсан тайлан
Муж/суурин- залруулсан тайлан
Бусад үйлдлүүд
Анхны мэдэгдэл
Дотоод хяналт шалгалт
Зарчмын/Хуулийн үйлдлүүд
Гүйцэтгэлийн урамшууллыг тооцох
Шинэчилсэн санхүүгийн анализ
Тайлбар/Тэмдэглэгээ:

№ FS1050 САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ oн/сар/өдөр
Хянасан Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн огноо

хувилбар Бэлтгэсэн хүний нэр / Тушаал oн/сар/өдөр
0.0
Хүчинтэй Шалгасан Шалгасан огноо
хугацаа: Шалгасан хүний нэр / Тушаал oн/сар/өдөр
oн/сар/өдөр
Зөвшөөрсөн хүний нэр Зөвшөөрсөн
Эцэслэн зөвшөөрсөн хүний нэр / Тушаал огноо
oн/сар/өдөр
Бодлого: Компани гуравдагч болон гадны талуудад санхүүгийн
мэдээллийг гарган өгөх явцыг хянана.
Зорилго: СХЗ нь гуравдагч ба гадны талуудад (зээлдүүлэгчид, зуучлагч
компаниуд, хэрэглэгчид) санхүүгийн мэдээлэл гарган өгөхийг
зөвшөөрөх явцыг бий болгох мөн шаардлагатай бизнесийн
үйл ажиллагааг үндэслэх.
Хүрээ: Энэ горим нь Санхүү Бүртгэлийн хэлтэст ашиглагдана.
Үүрэг Санхүү Хариуцсан Захирал нь санхүүгийн тайлан ба аливаа

хариуцлагууд: бусад хамааралтай, нууцлалтай, нууцлах шаардлагатай
санхүүгийн мэдээллийн санал хүсэлтэнд зөвшөөрөл өгөх ба
шалгах үүрэгтэй.
Тодорхойлолтууд: Санхүүгийн Тайлан – Компанийн санхүүгийн байдлын болон

бизнесийн үйл ажиллагааны ерөнхий дүр зургийг өгдөг,
ихэвчлэн улирлаар хийгддэг тайлангууд юм.
Горим:
1.0 САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГ ГАРГАН ӨГӨХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

1.1 Санхүүгийн мэдээлэл хүссэн бүх хүсэлтүүд СХЗ-аар дамжигдана. СХЗ нь
хүсэлтийн нөхцөл байдал, агуулгаас шалтгаалаад ямар мэдэээллийг бусдад
өгч болох эсэхийг дангаар шийдэх эрх мэдэлтэй байх ба санхүүгийн
мэдээллийг өгөх эсвэл татгалзсан хариу өгөх шууд мэдэлтэй.
1.2 СХЗ нь тухайн тайлангийн жилд санхүүгийн мэдээллийг өгсөн юмуу
буцаагдсан аливаа хүсэлт бүрийг FS1050-2 – САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ
ГАРГАН ӨГӨХ БИЧЛЭГ –д бичлэг хийх мөн тэмдэглэгээ хийнэ.
1.3 Санхүүгийн мэдээлэл хүссэн хүн хариугаа даруй хүлээн авах ба энэ нь гуч
(30) хоногийн дотор байна.
1.4 СХЗ нь санхүүгийн мэдээллийн хүссэн хүсэлтэнд явуулах тодорхой
мэдээллийн хэлбэрүүдийн талаар кредит агент юмуу тайлагнаж байгаа
агентуудыг ашиглаад хэрэв тухайн газарт нь зохимжит байдлаар шийдэх

талаар бодох хэрэгтэй.
2.0 САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЛИЙГ ГАРГАН ӨГӨХ

2.1 Санхүүгийн мэдээлэл авах тухай биечлэн болон утсаарх хүсэлтийг хүлээн
авсан Бүртгэл эсвэл Санхүүгийн хэлтсийн менежер/ажилтан нь FS1050-1
САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ХҮССЭН ХҮСЭЛТ-ийг бөглөөд, СХЗ руу
хүсэлтийг илгээнэ.
2.2 Санхүүгийн мэдээлэл хүссэн бүх захиа болон бичгэн хүсэлтүүд СХЗ-руу
очно.
2.3 СХЗ нь хүсэлт бүрд зохимжтой хариуг тодорхойлох ба хүсэлт бүрд
САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ГАРГАН ӨГӨХ БИЧЛЭГ –д зохих
мэдээллийг оруулна. Үүнд:
 Хүсэлт гаргасан хүний нэр, хүсэлт гаргасан өдөр;
 Хүсэлт гаргасан шалтгаан (боломжтой бол тайлагнаж байгаа агент руу
явуулах – Зүйл 1.4);
 Хүсэлтэнд зөвшөөрөл өгсөн, татгалзсан тухай бүрд нь зохих тэмдэглэгээ
баримтжуулалт эсвэл шалтгааныг дурьдах (ялангуяа татгалзсан бол);
 Санхүүгийн мэдээллээр хангахад холбоо барих хаяг;
 Зохимжтой санхүүгийн мэдээллээр хангах (хамгийн сүүлийн байдлаарх
санхүүгийн тайлангууд, хамгийн сүүлийн зөвшөөрч болохуйц
санхүүгийн тайлангууд, хамгийн сүүлийн байдлаарх жилийн санхүүгийн
тайлангууд гэх мэт) (Мөн, дор дурдсан Зүйл 2.5-ийг харах); мөн
 Санхүүгийн мэдээллийн хэлбэрүүдээр хангах (зөвхөн Баланс, бүрэн
Санхүүгийн Тайлан, Нэгтгэсэн Тайлангууд гэх мэт).
2.4 СХЗ нь зөвшөөрөл өгсөн санхүүгийн мэдээлэл FS1050-2 маягтад санхүүгийн
мэдээлэл явуулсан гэж тэмдэглэсэн хугацаандаа явуулсан эсэхийг шалгана.
2.5 СХЗ нь санхүүгийн хамгийн зохимжтой байх санхүүгийн мэдээлэл/тайланг
тодорхойлно. Жишээ нь, оролцогч тал болох банк руу явуулсан санхүүгийн
тайлан нь ямарваа албан ёсны толилуулга хийхээс өмнө компанийн
мэргэшсэн нягтлан бодогч (МНБ)-ийн санал дүгнэлт тайлбартай байна.
(Хэрэв МНБ хянасан гэж үзвэл санхүүгийн тайлангуудийг “зөвшөөрч
болохуйц” гэж үзэх, хүсэлтийн хариуд дууссан татварын буцаалтын хуулбар
байж болно.) МНБ нь санхүүгийн тайлангуудыг шалгах ба дараах гурван
стандартын аль нэгээр нь албан ёсны хувилбарыг бэлтгэнэ. Үүнд :
 Цуглуулж нэгтгэсэн санхүүгийн тайлан. МНБ нь санхүүгийн
тайлангуудыг хийхэд ашиглагдах арга юмуу мэдээлэл бүрийг бодитой
тохиолдсон эсэхийг магадлах боломжгүй байдаг. МНБ нь бизнесийн
байгууллагын удирдлагаас үүссэн мэдээлэл мөн аудитлагдаагүй
тайлангуудад хариуцлага хүлээхгүй гэсэн тайлангийн хамт стандарт
форматын (НХЗЗ) дагуу санхүүгийн тайлангуудыг дахин загварлана.
 Шалгасан санхүүгийн тайлан. МНБ нь санхүүгийн тайланд шаардаагүй,

НХЗЗ-д нийцэхгүй томоохон өөрчлөлт бол тодорхой хязгаарлагдмал
хүрээнд бодитой тохиолдсон эсэхийг магадлаж болно. МНБ нь
тайлангуудын ул үндэслэлийг хайж олоход тодорхой хүрээнд санал
асуулга болон зарим шинжилгээний горимуудыг ашигладаг. Мэдээлэл нь
зохих тодруулга болон хариуцлага хүлээхгүй гэсэн тайлангийн хамт
стандарт форматын дагуу загварчлагддаг.Уг тайлан нь аудитлагдаагүй
мөн мэдээллийн ул үндэслэлийг тогтооход тодорхой хязгаарлагдмал
хүрээнд санал асуулга явуулсан болохыг дурьдсан байна.
 Аудитлагдсан санхүүгийн тайлан. МНБ нь санхүүгийн тайлангууд нь
санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүн, байгууллагын мөнгөн
гүйлгээний шударга илэрхийлэл мөн гэсэн дүгнэлтээр дамжуулж
баталгаажуулна. Энэ дүгнэлт нь мэдээллийг боловсруулахад хэрэглэгдэх
явц болон бүртгэлийн бичилтүүдийн баталгаажуулалт мөн нэг бүрчилсэн
шалгалтын дараа гардаг. Баталгаажуулах алхмууд нь янз бүрийн
шинжилгээний горимууд, харилцагчаас авсан санал асуулга, гуравдагч
талын баталгаажуулалт мөн нэг бүрчилсэн бүртгэлийн бичилтүүдийг
шалгасан байна.
ТАЙЛБАР: Компанийн санхүүгийн тайлангуудын аудитаар МНБ

ямарваа нэг дүрмийн бус зүйл илэрвэл энэ нь “хязгаарлалттай
дүгнэлттэй тайлан” (НХЗЗ-тай нийцэхгүй зүйлтэй) эсвэл “сөрөг
дүгнэлттэй тайлан” (мэдээлэл нь өөрөө итгэл төрүүлэхүйц,
найдвартай байж чадах эсэх) руу хөтөлнө. МНБ-ийн гаргасан сөрөг
дүгнэлттэй тайлан нь тайлангуудад эсвэл мэдээллээ боловсруулсан
бүртгэлийн системд ямар нэг ноцтой зүйл байгааг заадаг.
2.6 СХЗ нь мэдээллийг танилцуулахаас өмнө тодорхой талуудаас толилуулгын
бус гэрээ-нд гарын үсэг зурахыг шаардах эсэхийг тодорхойлсон байна. Мөн
энэ шаардлагаа FS1050-2 - САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ГАРГАН ӨГӨХ
БИЧЛЭГ дээр тэмдэглэх, толилуулгын бус хүсэлтийн өдрийг тэмдэглэж,
зохих баганад нь оруулсан байна.
2.7 СХЗ нь FA1040 – БИЧЛЭГИЙН ХЯНАЛТ-ын дагуу бүх бичгээр гаргасан
санхүүгийн мэдээлэл хүссэн хүсэлтүүд ба бичиж бөглөсөн FS1050-1 –
САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ХҮССЭН ХҮСЭЛТ ба FS1050-2 -
САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ГАРГАН ӨГӨХ БИЧЛЭГ маягтуудыг
хадгална.
3.0 САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ГАРГАН ӨГСӨН ТУХАЙ ШАЛГАЛТ

3.1. СХЗ нь санхүүгийн мэдээлэл гарган өгсөн явцыг жил бүр үнэлж дүгнэх ба
дараах зүйлсийг шалгана. Үүнд:
 Санхүүгийн мэдээлэл хүссэн бүх хүсэлтүүд цаг хугацаандаа ирсэн эсэх
 Мэдээлэл өгөх тухай цаг хугацаанд нь шийдсэн эсэх мөн хариу өгсөн
эсэх (мэдээлэл өгсөн ба өгөхөөс татгалзсан)
 Зөвшөөрсөн хүсэлтүүдийн дагуу санхүүгийн мэдээллийн зохимжтой

хэлбэрээр хангасан эсэх
3.2. СХЗ нь дээрх 3.1-р зүйлд заасан зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай
санхүүгийн мэдээллийг өгөхтэй холбогдох үйл явц, горим, маягтуудыг
сайжруулна.
Тавигдах шалгуур :
 Санхүүгийн мэдээлэл хүссэн хүсэлтийн дагуу цаг хугацаанд нь хариу өгөх
 Хүсэлтийн хэлбэр ба СХЗ-ийн тодорхойлсны дагуу зохимжтой санхүүгийн
мэдээллээр хангах
Номзүй :
D. СХЗ Гарын авлага
 Зүйл 5.4.6 – Санхүүгийн мэдээллийг гарган өгөх
E. Санхүүгийн горимууд
 FS1010 – САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАГНАЛ
 FA1040 – БИЧЛЭГ ХЯНАЛТ
Маягт/Бичлэгүүд:
 FS1050-1 – САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ХҮССЭН ХҮСЭЛТ
 FS1050-2 – САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ГАРГАН ӨГӨХ БИЧЛЭГ
 Уулзалтын минут ба тайлангуудыг шалгах
Засаж өөрчилсөн түүх:
Засаж
Огноо Өөрчлөлтийн тайлбар Хүссэн
өөрчилсөн
0.0 1/1/2007 Эхний мэдээлэл гарган өгсөн
FS1050-1 – САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ХҮССЭН ХҮСЭЛТ
Хүсэлт гаргагч компани/хувь хүн :
Хүлээн авсан: Огноо:
Санхүүгийн мэдээлэл хүссэн шалтгаан:
Тусгай мэдээлэл хүссэн :
Холбоо барих хаяг : (нэмэлт мэдээлэл хүсэх мөн санхүүгийн тайлангууд

илгээхэд)
Зөвхөн СХЗ –ийн хэрэгцээнд :
Зөвшөөрөх? Т Ү
Тэмдэглэгээ: (Зөвшөөрсөн ба татгалзсан тайлбар):
СХЗ уг этгээдэд дараах санхүүгийн мэдээлэл гарган өгөхийг зөвшөөрсөн :
Санхүү Хариуцсан Захирал: Огноо:

FS1050-2 – САНХҮҮГИЙН МЭДЭЭЛЭЛ ГАРГАН ӨГӨХ БИЧЛЭГ
Тайлант он
Мэдээлэл Огноо Шалтгаан Зөвшөөрс Толилу Хариу Тэмдэглэгээ Холбоо
хүсэгч өн/татгалз улгын өгсөн барих
тал сан бус огноо
Тайлбар :
Баримтын № Нэр Хэвлэсэн Огноо

AC1020 ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ Он/сар/өдөр
Хянасан хувилбар Бэлтгэсэн Бэлтгэсэн Огноо
0.0 Бэлтгэсэн хүний Нэр ба Албан тушаал Он/сар/өдөр
Хүчин төгөлдөр Хянасан Хянасан Огноо
болсон огноо Хянасан хүний Нэр ба Албан тушаал Он/сар/өдөр
Баталсан Баталсан Огноо
Баталсан хүний Нэр ба Албан тушаал Он/сар/өдөр
Бодлого: Компани нь бизнест учрах эрсдлүүдээ тогтмол олж илрүүлж,
үнэлж байна.
Зорилго: Эрсдлүүдийг үр дүнтэй, үр ашигтай удирдахын тулд тэдгээрийг

эрэмбэлэх; материаллаг сул талууд нь илрэхгүй үлдэх боломжийг
дорвитой бууруулах.
Цар хүрээ: Энэ журам нь эрсдлийг олж илрүүлэх, түүнийг үнэлэх асуудлыг
хамарна.
Хариуцлага: ЭрсдлийнУдирдлагын Хороо нь эрсдлүүдийг олж илрүүлэх,

түүнийг үнэлэх үүрэгтэй.
Эрсдлийн Менежер нь эрсдлийн үнэлгээг чиглүүлж, үнэлгээний үр

дүнг Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлд тайлагнах үүрэгтэй.
Төлөөлөн Удирдах Зөвлөл нь эрсдлийн Удирдлагын Төлөвлөгөөг

боловсруулахаас өмнө уг эрсдлийн үнэлгээг хянаж, батлах
үүрэгтэй (AC1030 – ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГА –г үзнэ үү).
Аюултай нөхцөл байдал – Аюулын эх үүсвэр; алдагдлын магадлал
Тодорхойлолт:
ба/буюу хир хэмжээнд нөлөөлж болох онцлог нөхцөл байдал.
Материаллаг – Тухайн байгууллагын хувьд харьцангуй томоохон
буюу чухал байр суурьтай байх.
Эрсдэл – (нэр үг) 1. Үйл явдлын магадлал болон түүний үр
дагавраас (үр нөлөө) хамаарсан функц; 2. Алдагдал буюу хохирол
бий болох боломж. (үйл үг) Аюултай нөхцөл байдалд буюу аюулд
оруулах; аюултай тулах.
Эрсдлийн хэмжээ – Өөр өөр эрсдлүүдийг харьцуулах боломжийг
олгож байгаа бөгөөд аливаа эрсдэлд дараах байдлаар тодорхойлж
ногдуулсан тоон утга:
(Аюулын магадлал) X (Аюул хэрэгжсэнээс үүдэн гарах үр нөлөө) =
ЭРСДЛИЙн хэмжээ
(жишээ нь, 90% аюулын магадлал x 10% нийт алдагдлын магадлал

= 0.09 эрсдлийн хэмжээ).
Эрсдлийн матриц – Эрсдлүүдийг эрэмбэлж дүрслэхэд ашигладаг

арга хэрэгсэл.
Аюул – Тулгарч буй аюулын шинж тэмдэг буюу эх үүсвэр; Хор

хөнөөл, хохирол эсвэл гэмтэл учруулах байдал.
Журам:
1.0 ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГЫН ХОРОО БАЙГУУЛАХ

1.1 Компаний Гүйцэтгэх захирал ба Санхүү хариуцсан захирал нь дараах
этгээдүүдийг багтаасан эрсдлийн Удирдлагын Хороо байгуулна. Үүнд:
 Компаний ерөнхий нягтлан бодогч;
 Хуулийн сахин мөрдөлтийг хариуцсан ажилтан;
 Хуулийн зөвлөх;
 Бусад боломжит олон талын Менежерүүд (жишээ нь, Дансны өрийн
Менежер).
Гүйцэтгэх захирал ба Санхүү хариуцсан захирал нь Хорооны нэг гишүүнийг

Эрсдлийн Менежерээр томилно.
1.2 Санхүүгийн аюултай нөхцөл байдлыг (аюулыг) олж илрүүлэх, үнэлэх болон өмнө
хийгдсэн үнэлгээнүүдийн үр дүнг эргэж хянах зорилгоор эрсдлийн Удирдлагын
Хороо тогтмол (хамгийн багадаа жилд нэг удаа) хуралдана.
2.0 АЮУЛТАЙ НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ / АЮУЛЫГ ТОДОРХОЙЛОХ

2.1 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь санхүүгийн тайлангийн элементүүдийг
(дансдыг) тодорхойлж, тэдгээрийг шаардлагатай хэмжээнд нь дэлгэрүүлэн
(жишээ нь, Зураг 1-ийг үзнэ үү) AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ /
УДИРДЛАГЫН АЖЛЫН ХҮСНЭГТ маягтын “A”-аас “C” багануудад жагсаана.
Эхний гурван баганын хувьд тусламж болгох зорилгоор энэхүү журмын төгсгөлд
дансны төлөвлөгөөний загварыг (AC1020-2 – ДАНСНЫ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ
ЗАГВАР) оруулсан болно. Энэ жагсаалт нь бүх зүйлсийг хамарсан гэж ойлгож
болохгүй; илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг Нэмэлт материал дотор "H" хэсгээс харна
уу.
Тэмдэглэл: Компаний зүгээс хүснэгт буюу мэдээллийн бааз хэлбэрээр энэхүү

Ажлын Хүснэгтийг зохион байгуулахыг бид зөвлөж байна.
C. E. F.
A. B. D. G. H. I.
ДЭД БОЛОМЖИТ ҮР
БҮЛЭГ ДАНС ГОЛ АЮУЛ МАГАДЛАЛ ЭРСДЭЛ ЭРЭМБЭ
ДАНС ҮР ДАГАВАР НӨЛӨӨ
ӨР Дансны Өр Зөвшөөрөлгүй Тааламжгүй Дунд Дунд Дунд

ТӨЛБӨР төлбөр болон
санхүүгийн
буруу
илэрхийлэгдсэн
үр дүнд хүргэж
болно.
Зураг 1 – AC1020-1 маягтын хэсэг

2.2 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь “А”-аас “С” баганад тусгасан элемент бүрийн
хувьд олж илрүүлсэн санхүүгийн тайлагналын гол аюулууд буюу аюултай
нөхцөл байдлуудыг жагсааж, тэдгээр аюулыг AC1020-1 маягтын “D” баганад
бичнэ. Гол аюулууд нь "Нягтлан бодох бүртгэл/санхүүгийн тогтолцооны үр
дүнтэй байдалд аюул учруулж, улмаар Компаний үйл ажиллагааны тасралтгүй үр

ашиг, ашигт ажиллагаа, амжилтыг сулруулж болох хүчин зүйл нь юу вэ?" гэсэн
асуултад хариулт өгөх ёстой.
2.3 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь AC1020-1 маягтын "E" баганад тухайн аюул
бодитоор биелсэн тохиолдолд үүсэх үр дагавруудыг тодорхойлно. Боломжит үр
дагаврууд гэдэг нь сөрөг үр дүн юм; өөрөөр хэлбэл, хэрэв уг аюул бодитоор
тохиолдвол юу болох вэ гэдгийг харуулна.
2.4 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь Компаний зарим аюул болон сул талуудыг олж
илрүүлэхийн тулд AC1020-3 – ДОТООД ХЯНАЛТЫН ШАЛГАХ ХУУДАС-г
хэрэгжүүлж болох юм.
3.0 АЮУЛЫН ҮР НӨЛӨӨ БА МАГАДЛАЛЫГ ТОДОРХОЙЛОХ

3.1 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь аюул тус бүрийн боломжит үр нөлөөг тогтоож,
AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ / УДИРДЛАГЫН АЖЛЫН ХҮСНЭГТ
маягтын "F" баганад үр нөлөөний13 түвшинг тусгана. Аюулын үр нөлөөг тус
тусад нь болон нийтэд нь тогтоох нь зүйтэй: нэг аюулын тохиолдлын хувьд маш
бага буюу огт үр нөлөөгүй гэж тооцогдож болно, гэвч уг аюул хэр олон
тохиолдож байгаа болон бусад аюултай харилцан үйлчилдэг эсэх нь түүний
Компанид үзүүлэх үр нөлөөг өөрчилж болно.
3.2 Хороо нь үр нөлөөг үнэлэхдээ чанарын болон тоон аргуудыг хослуулан хэрэглэх
ёстой. Хэдийгээр тоон аргууд нь (жишээ нь, мөнгөн дүн, хувь, эсвэл харьцааг
босго үзүүлэлт байдлаар ашиглах) хэмжиж болохуйц үр дүнг бий болгодог ч үр
нөлөөг үнэлэхдээ зөвхөн тоон шалгуурт найдах нь зохимжгүй. АНУ-ын Үнэт цаас
ба Биржийн Хорооны хэлснээр, аюул тоон босгоос бага байгаа нь түүнийг
материаллаг бус гэж үзэх үндэслэл биш юм. Хороо нь үр нөлөөг үнэлэхдээ
нөлөөлөл буюу үр дагаврын хэлбэрийг бодолцох ёстой; жишээлбэл:
 Санхүүгийн тайланг буруу буюу алдаатай илэрхийлсэн бодит дүн
 Төлөвлөлт эсвэл үйл ажиллагааны алдаанаас үүдэлтэй дотоод хяналтын гажиг
 Нягтлан бодох бүртгэлээр тооцоолсон дүн болон бодит дүнгийн хоорондох
хэлбэлзлийн түвшин
 Компаний тайлагнасан санхүүгийн байдал, үйл ажиллагааны үр дүнг
сайжруулж харуулах зорилгоор аливаа ажилтны хийсэн санхүүгийн луйвар
3.3 Хороо нь уг аюулын дараагийн тайлангийн хугацаанд (жишээ нь, жил) тохиолдох
магадлалыг үнэлж, түүнийг AC1020-1 маягтын "G" баганад тусгана. Зарим
аюулын хувьд магадлалыг өнгөрсөн хугацааны мэдээлэлд тулгуурлан гаргана;
Компаний өөрийн мэдээлэл (туршлага) хамгийн зохимжтой. Бусад аюулын хувьд
салбарын эсвэл бусад жишгийг ашиглаж болох юм.
Энд үр нөлөө ба магадлалыг энд “бага”, “дунд”, “их” гэж эрэмбэлж байна. Компани илүү зохимжтой өөр
13
шатлалыг хэрэглэж болно.

4.0 ЭРСДЛИЙН ТҮВШИНГ ТОГТООХ

Үр нөлөө Бага Дунд Их
Дунд Их Маш Их
Их
(3) (4) (5)
Магадлал
Бага Дунд Их
Дунд
(2) (3) (4)
Маш Бага Бага Дунд

Бага
(1) (2) (3)
Зураг 2 – ЭРСДЛИЙН Матриц

4.1 Эрсдэл бол тухайн аюулын тохиолдох магадлал болон түүний боломжит үр
нөлөөнөөс хамаарсан функц юм (Зураг 2 "Эрсдлийн Матриц"-г үзнэ үү).
Жишээлбэл, аливаа аюул нь тохиолдох өндөр магадлалтай боловч түүний
Компанид учруулах боломжит үр нөлөө нь бага бол Хороо нь үүнийг “дунд”
буюу “дундаж” эрсдэл гэж ангилж болно.
4.2 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо аюул тус бүрт эрсдлийн түвшинг тогтоож, түүнийг
AC1020-1 маягтын "H" баганад тусгана.
5.0 АЮУЛЫГ ЭРЭМБЭЛЭХ

5.1 Хэд хэдэн аюулын хувьд нэг ижил эрсдлийн түвшин тогтоогдож болох учраас
Хороо нь аюулуудыг тэдгээрийн эрсдлийн түвшин болон бусад хүчин зүйлээс
хамааруулан эрэмбэлж (дэс дараалалд оруулж), түүнийг AC1020-1 маягтын "I"
баганад тусгана.
5.2 Хороо нь хичнээн болон ямар аюулуудыг ирэх санхүүгийн жилд шийдвэрлэж
болохыг тодорхойлох (эдгээр нь “тэргүүлэх зэргийн аюулууд” болно) бөгөөд
үүнийг AC1020-1 маягтын мэдээлэлтэй хамт үнэлгээндээ тусган (хураангуй ба
дэлгэрэнгүй хэлбэрээр) Санхүү хариуцсан захиралд танилцуулна.
6.0 ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ХЯНАЛТ

6.1 Санхүү хариуцсан захирал нь эрсдлийн Удирдлагын Хорооны үнэлгээг хянан
үзнэ. Хэрэв Санхүү хариуцсан захирал өөрчлөлт оруулах зөвлөмж өгвөл (жишээ
нь, эрсдлийн түвшин, эрэмбэтэй санал нийлэхгүй), Хороо нь зохих
өөрчлөлтүүдийг хийж, үнэлгээг дахин танилцуулна.
6.2 Санхүү хариуцсан захирал зөвшөөрч баталсан тохиолдолд Хороо нь AC1030 –
ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГА-д нийцүүлэн AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ /
УДИРДЛАГЫН АЖЛЫН ХҮСНЭГТ-г ("J"-ээс "L" баганыг бөглөх) дуусгана.
6.3 Компани шинэ аюулуудын талаар мэдэж авах бүрт Санхүү хариуцсан захирал нь
тэдгээрийг AC1020-1-д тусгагдсан байгаа аюулуудтай харьцуулан үнэлэх,
эрэмбэлэх зорилгоор эрсдлийн Удирдлагын Хороог дахин хуралдуулна.
6.4 Компани нь “зөв” эрсдлүүдийг хянахад хүчин чармайлтаа зориулж байгаа
эсэхийг тодорхойлохын тулд Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь тогтмол хугацаанд
(хамгийн багадаа жилд нэг удаа) эрсдэл болон тэдгээрийн эрэмбийг эргэн харж,
дахин үнэлж байна.
 Компанид учирч буй санхүүгийн эрсдлүүдийг олж илрүүлж, үнэлж, зохих ёсоор
эрэмбэлсэн байна.
Эх сурвалж:
A. Санхүү хариуцсан захирлын гарын авлага

 Хэсэг 5.5.3 – эрсдлийн үнэлгээ
Хавсралт:
 AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ / УДИРДЛАГЫН АЖЛЫН ХҮСНЭГТ
 AC1020-2 – ДАНСНЫ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ЗАГВАР
 AC1020-3 – ДОТООД ХЯНАЛТЫН ШАЛГАХ ХУУДАС
Өөрчлөлтийн түүх:
Хүсэлт
Өөрчлөлт Хугацаа Өөрчлөлтийн товч агуулга гаргасан
этгээд

AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ / УДИРДЛАГЫН АЖЛЫН ХҮСНЭГТ

ЭРСДЛИЙН
ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
УДИРДЛАГА14
J. K. L.
E. МОНИ ЗОРИЛТ ХЯНАЛТ
C. D. F.
A. B. БОЛОМЖИТ G. H. I. ТОРИ ЫН АРГА
ДЭД ГОЛ ҮР
БҮЛЭГ ДАНС ҮР МАГАДЛАЛ ЭРСДЭЛ ЭРЭМБЭ НГ ХЭМЖЭЭ
ДАНС АЮУЛ НӨЛӨӨ
ДАГАВАР
14
J-ээс L баганын талаар AC1030 "Эрсдлийн Удирдлага" журмаас үзнэ үү.
AC1020-2 – ДАНСНЫ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ ЗАГВАР
ХӨРӨНГИЙН БҮЛЭГ
1100 – МӨНГӨН ХӨРӨНГӨ БОЛОН ТҮРГЭН БОРЛОГДОХ ҮНЭТ

ЦААСНЫ ДАНСД
1111 – Дансан дахь мөнгө
Банкны дансанд байгаа бүх мөнгөн хөрөнгө орно. Чекээр хийж буй бүх
мөнгөн зарлага болон бүх мөнгөн орлого энд бүртгэгдэнэ. Тайлагнасан
үлдэгдэл нь сар тутам бэлтгэдэг банкны тохируулгын тайлангаар
баталгаажна.
1112 – Жижиг мөнгөн сан
Кассын ажилтны хариуцсан жижиг мөнгөн сан орно. Энэ дансыг зөвхөн
шинэ сан байгуулах эсвэл одоогийн санг хаахад ашиглана.
1120 – Түргэн борлогдох үнэт цаас
Үйл ажиллагаанд нэн даруй хэрэглэгдэхгүй мөнгөн хөрөнгөөр худалдан

авсан засгийн газрын болон компаний өрийн үнэт цааснууд, энгийн болон
давуу эрхийн хувьцаа зэрэг өмчлөлийн үнэт цааснууд орно.
1200 – АВЛАГЫН ДАНСД
1210 – Авлагын бичиг
Амлалт бичиг болон хүүгийн нөхцлөөр баримтжуулсан албан ёсны богино

хугацаатай авлага.
1220 – Дансны авлага
Борлуулалт болон бусад үйл ажиллагаанаас бий болсон богино хугацаатай

авлага.
1230 – Хүүгийн авлага
Авлагын бичиг болон хугацаа нь болсон дансны авлагаас бий болсон

хүүгийн хуримтлагдсан авлага.
1290 – Цуглуулаагүй авлагын нөөц
Тухайн хугацааны борлуулалтын гарах муу авлагад зориулан тооцсон

хуримтлал.
1300 – БАРАА МАТЕРИАЛЫН ДАНСД
1310 – Түүхий эд материал
Бэлэн байгаа, үйлдвэрлэл ороогүй бараа материалд хуваарилсан өртөг.
1320 – Дуусаагүй үйлдвэрлэл
Үйлдвэрлэлд оруулсан боловч дуусаагүй байгаа түүхий эд материалын

өртөг, нэмэх нь тухайн материалд зарцуулсан шууд хөдөлмөрийн өртөг
болон үйлдвэрлэлийн нэмэлт зардлаас хуваарилсан хэсэг.
1330 – Бэлэн бүтээгдэхүүн
Бэлэн байгаа бүтээгдэхүүнд харгалзах өртөг.
1500 – УРЬДЧИЛЖ ТӨЛСӨН ЗАРДЛЫН ДАНСД
1510 – Урьдчилж төлсөн даатгал
Төлсөн даатгалын хураамжийн ирээдүйн хугацааг хамарсан хэсэг.
1520 – Урьдчилж төлсөн татвар
Компаниас ирээдүйн орлогын цаг хугацаанд хамааруулан төлсөн татвар.
1530 – Урьдчилгаа төлбөр
Компаниас үзэсгэлэн худалдааны барьцаа, тоног төхөөрөмж худалдан авах

урьдчилгаа төлбөр гэх мэт ирээдүйн үйлчилгээ буюу худалдан авалтад
зориулан төлсөн урьдчилгаа төлбөрүүд.
1600 – ЭРГЭЛТИЙН ХӨРӨНГИЙН БУСАД ДАНСД
1700 – ҮНДСЭН ХӨРӨНГИЙН ДАНСД
1710 - Газар
Компаний үл хөдлөх хөрөнгийг худалдан авсан анхны өртгийг илэрхийлнэ.
1720 - Барилга
Компаний барилга, байгууламж худалдан авсан анхны өртөг.
1722 – Машин ба тоног төхөөрөмж
Компаний машин ба тоног төхөөрөмж худалдан авсан анхны өртөг.
1724 – Тавилга, эд хогшил

Компаний тавилга, бусад эд хогшил худалдан авсан анхны өртгийг

1726 – Тээврийн хэрэгсэл
Компаний суудлын ба ачааны машин худалдан авсан анхны өртөг.
1728 – Түрээсийн сайжруулалт
Компаний түрээсийн хөрөнгөд хийсэн бүтцийн сайжруулалт анхны өртөг.
1790 – ХУРИМТЛАГДСАН ЭЛЭГДЛИЙН ДАНСД
Аливаа бүлэг доторх бүх хөрөнгийн хувьдодоог хүртэл бүртгэж

хуримтлуулсан элэгдлийн зардал.
1790 – Хуримтлагдсан Элэгдэл, Барилга
1792 – Хуримтлагдсан Элэгдэл, Машин ба тоног төхөөрөмж
1794 – Хуримтлагдсан Элэгдэл, Тавилга, эд хогшил
1796 – Хуримтлагдсан Элэгдэл, Тээврийн хэрэгсэл
1798 – Хуримтлагдсан Элэгдэл, Түрээсийн сайжруулалт
1800 – БИЕТ БУС ХӨРӨНГИЙН ДАНСД
1810 – Гудвил
Компаний худалдан авсан аливааа бизнесийн нэгжийн тодорхойлогдох

боломжтой хөрөнгүүдийн зах зээлийн бодит үнэ цэнээс давсан өртгийг
1820 – Патент
Патентын эрхийг зохиогчоос нь худалдан авахад төлсөн үнэ. Дотооддоо

хөгжүүлсэн бүтээгдэхүүний хувьд өмгөөлөгчийн хөлс гэх мэт патентыг
баталгаажуулах буюу хамгаалах зардал. Шууд зарцуулсан хөдөлмөр,
материал, зөвлөх гэх мэт судалгаа, хөгжлийн зардлыг оруулахгүй.
1900 –ХӨРӨНГИЙН БУСАД ДАНСД
ӨР ТӨЛБӨРИЙН БҮЛЭГ
2100 – БОГИНО ХУГАЦААТ ӨР ТӨЛБӨРИЙН ДАНСД
2110 – Өглөгийн бичиг
Нэг жилийн дотор хугацаа нь дуусах өр төлбөр (бичигдсэн амлалт бичиг).

2120 – Дансны өр
Нээлттэй дансаар худалдан авсан бараа, хангамжийн зүйлс, үйлчилгээнд

төлөх үлдэгдэл.
2130 – Цалин, хөлсний өр
Ажилласан цагт үндэслэн олгохоор тооцсон боловч тайлагнаж буй үеийн

байдлаар төлөгдөөгүй байгаа цалин буюу хөлсний хэмжээ.
2135 – Нэг жилийн дотор төлөгдөх урт хугацаат өр
Урт хугацаат өрийн дараагийн жилд эргэн төлөгдөх үндсэн хэсэг.
2140 – Хүүгийн өр
Өрөөс хуримтлуулан тооцсон боловч төлөгдөөгүй байгаа хүүгийн хэмжээ.
2150 – Ногдол ашгийн өр
Хувьцааны хөрөнгө оруулалтад олгохоор зарласан боловч хувьцаа

эзэмшигчдэд төлөөгүй байгаа ногдол ашгийн хэмжээг илэрхийлнэ.
2160 – Цалин, хөлсний татварын өр
Ажиллагсдын цалин, хөлснөөс суутган тооцсон татвар болон ажил

олгогчоос ажиллагсдын цалин, хөлсөнд хамаарах төлөгдөөгүй татварын
хэмжээг илэрхийлнэ.
2170 – Хөрөнгийн татварын өр
Компанид ногдуулсан боловч төлөгдөөгүй байгаа хөрөнгийн

татварын хуримтлагдсан хэмжээг илэрхийлнэ.
2190 – ОРЛОГЫН ТАТВАРЫН ӨР
2191 – Холбооны орлогын татварын өр
Компаний ашигт хуримтлуулан тооцоолсон холбооны татварыг

2192 – Мужийн орлогын татварын өр
Компаний ашигт хуримтлуулан тооцоолсон мужийн татварыг

2300 – УРТ ХУГАЦААТ ӨР ТӨЛБӨРИЙН ДАНСД
2310 – Банкны зээл

Дараагийн арван хоёр сард эргэн төлөгдөх өрийн үндсэн хэсгийн

2320 – Үл хөдлөх хөрөнгөөр баталгаажсан зээлийн өр
Дараагийн арван хоёр сард эргэн төлөгдөх өрийн үндсэн хэсгийн

ЭЗДИЙН ӨМЧИЙН БҮЛЭГ
3100 – Энгийн хувьцаа
Компаний энгийн хувьцаанд оруулсан хөрөнгө оруулалтын нэрлэсэн

үнэлгээг илэрхийлнэ.
3200 – Давуу эрхийн хувьцаа
Компаний давуу эрхийн хувьцаанд оруулсан хөрөнгө оруулалтын

3300 – Нэрлэсэн үнээс нэмж төлөгдсөн капитал
Компаний энгийн хувьцааны хөрөнгө оруулалтад зарлагдсан

нэрлэсэн үнээс илүү нэмж төлсөн дүнг илэрхийлнэ.
3400 – Халаасны хувьцаа
Хувьцаа эзэмшигчдээс хувьцаагаа буцаан худалдан авахад Компаний

зарцуулсан зардлын хэмжээг илэрхийлнэ.
3900 – Хуримтлагдсан ашиг
Компаний өнөөг хүртэлх хугацааны хуримтлагдсан ашиг, алдагдлыг

3910 – Ногдол ашиг
Тайлант хугацаанд зарласан ногдол ашгийн хэмжээг илэрхийлнэ.
БОРЛУУЛАЛТЫН ДАНСДЫН БҮЛЭГ
4010 – Борлуулалт Бүтээгдэхүүн A
Энэ бүтээгдэхүүний цэвэр борлуулалтын хэмжээг илэрхийлнэ.
4011 – Борлуулалтын буцаалт ба хөнгөлөлт Бүтээгдэхүүн A
Буцаасан эсвэл гэмтэлтэй бараанд олгосон мөнгийг илэрхийлнэ.

4020 – Борлуулалт Бүтээгдэхүүн B
4021 – Борлуулалтын буцаалт ба хөнгөлөлт Бүтээгдэхүүн B
4030 – Борлуулалт Бүтээгдэхүүн C
4031 – Борлуулалтын буцаалт ба хөнгөлөлт Бүтээгдэхүүн C
БОРЛУУЛАЛТЫН ӨРТӨГ БОЛОН НЭГЖҮҮДИЙН ЗАРДЛЫН БҮЛЭГ
5010 – Материалын зардал Бүтээгдэхүүн A
Бүтээгдэхүүнд зарцуулсан материалын зардлыг илэрхийлнэ.
5020 – Материалын зардал Бүтээгдэхүүн B
5030 – Материалын зардал Бүтээгдэхүүн C
5090 – Материалын үнийн хэлбэлзэл
Материалд бодитоор төлсөн зардал ба уг материалын үнийг

тогтооход Компаний ашигладаг стандарт өртгийн зөрүүг илэрхийлнэ.
ТЭМДЭГЛЭЛ: ШААРДЛАГАТАЙ БОЛ ДАРААХ ДАНСДЫГ НЭГЖ ТУС БҮРТ

ТУСАД НЬ НЭЭНЭ. ДАНСДЫГ ДАРААХ БАЙДЛААР ХУВААРИЛНА:
5XXX – Борлуулалтын өртгийн дансд
6XXX – Удирдлагын зардлын дансд
7XXX – Борлуулалтын зардлын дансд
X100 – Цалин
Хөдөлмөрийн зардлын нийт хэмжээг илэрхийлнэ.
X110 – Ажил олгогчийн татвар
Ажил олгогчийн төлөх нийгмийн даатгал ба ажилгүйдлийн татвар

орно.
X120 – Ажиллагсдын тэтгэмж
Компаниас төлөх эрүүл мэндийн даатгалын хураамжийн хэсэг орно.
X200 – Телефон утас
Сар тутмын суурь хураамж ба холын дуудлагын төлбөр орно.

X210 – Ашиглалтын зардал
Цахилгаан, хий, ус, бохирын шугамын зардал орно.
X220 – Шуудан, хүргэлт
Шуурхай болон буухиа үйлчилгээ гэх мэт шуудан, хүргэлтийн

зардлууд орно.
X230 – Хангамжийн зүйлс болон жижиг төхөөрөмж
Албан тасалгааны болон үйлдвэрлэлийн хангамжийн зүйлс болон

компаний капиталчлах шаардлагаас бага үнэ бүхий багаж, тоног
төхөөрөмжүүд орно.
X240 – Гишүүнчлэл болон хэвлэл захиалга
Мэргэжлийн байгууллагын гишүүнчлэл болон хэвлэл захиалгад

төлсөн мөнгө орно.
X250 – Томилолт
Онгоцны билет, байр, түрээсийн машин зэрэг ажилтны албан

томилолтод зориулан төлсөн мөнгө орно.
X260 – Хоол болон арга хэмжээ
Компаний ажлаар явах үеийн хоол болон бизнесийн боломжит

хамтрагч, харилцагчтай ажил хэрэг явуулах үед гарсан арга
хэмжээний зардлыг нөхөх зорилгоор олгосон мөнгө орно.
X310 – Түрээс, Барилга
Компаний оффис болон үйлдвэрлэлийн байрны түрээсийн төлбөр

орно.
X320 – Түрээс, Тоног төхөөрөмж
Оффисийн болон үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжийн түрээсийн

төлбөр орно.
X330 – Засвар үйлчилгээ
Барилга, талбай, тоног төхөөрөмжүүдийн засвар, цэвэрлэгээ болон

ерөнхий үйлчилгээний зардал орно.
X340 – Элэгдэл
Тайлант хугацаан дахь үндсэн хөрөнгийн тооцоолсон элэгдэл, үнэ

цэнийн бууралтыг илэрхийлнэ.
X350 – Хорогдол
Тайлант хугацаан дахь биет бус хөрөнгийн тооцоолсон хорогдлыг

X410 – Даатгал
Хөрөнгө, хариуцлагын болон бизнесийн бусад даатгалаар төлсөн

хураамжийн тайлант хугацаанд ногдох хэсгийг илэрхийлнэ.
X420 – Хөрөнгийн татвар
Барилга, хөрөнгө, тавилга, тоног төхөөрөмжид ногдох хөрөнгийн

татварын тайлант хугацаанд тооцсон дүнг илэрхийлнэ.
X430 – Лиценз
Бизнесийн лиценз болон бусад төлбөрүүд орно.
X510 – Зөвлөх үйлчилгээ
Компанид үзүүлсэн зөвлөх үйлчилгээний төлөө ажилтан бус хувь хүн

буюу компанид төлсөн төлбөр орно.
X520 – Хуулийн төлбөр
Өмгөөлөгч, үнэлгээчин, нотариатч, тойргийн шүүх, баримт

бүртгэлийн төлбөр, гэрчийн зардал орно.
X530 – Нягтлан бодох бүртгэлийн төлбөр
Аудитын үйлчилгээ болон нягтлан бодох бүртгэлийн үйлчилгээний

төлөө гадны байгууллагад төлсөн мөнгө орно.
X540 – Семинар ба бага хурал
Гадны семинар буюу бага хуралд оролцсон ажиллагсдын зардал

орно.
X550 – Банкны шимтгэл
Санхүүгийн гүйлгээг гүйцэтгүүлсэний төлөө компаниас банкинд

төлж буй шимтгэл орно. Энэ нь хүүгийн зардлын зүйлсийг
агуулахгүй.
X610 – Сурталчилгаа, идэвхжүүлэлт
Дүрс бичлэг, дизайны ажил, хэвлэмэл сурталчилгаа, ном товхимол,

үзэсгэлэн худалдааны зардал орно.
X620 – Хэвлэлийн зардал
Гадны хэвлэлийн компанид хэвлэх, үдэх, хавтаслах үйлчилгээнд

төлсөн мөнгө орно. Энэ нь Сурталчилгаа, идэвхжүүлэлтэд багтсан
зүйлсийг оруулахгүй.
ЗАРДЛЫН БУСАД ДАНСДЫН БҮЛЭГ
9110 – Хүүгийн орлого
Мөнгөн хөрөнгийн болон үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтаас орох

хүүгийн орлого багтана.
9120 – Ногдол ашгийн орлого
Компаний үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтаас орох ногдол ашгийн

орлогыг илэрхийлнэ.
9190 – Бусад орлого
Орлогын дансдад бүлэглэгдээгүй жижиг орлогын зүйлс орно.
9210 – Хүүгийн зардал
Богино ба урт хугацаат өрийн хувьд Компаний төлөх хүүг

9220 – Торгууль
Хугацаа хоцорсны эсвэл нэхэмжлэл гаргах төлбөр зэрэг торгуулийн

зүйлс орно.
9290 – Бусад зардал
Зардлын дансдад бүлэглэгдээгүй жижиг зардлын зүйлс орно.

AC1020-3 – ДОТООД ХЯНАЛТЫН ШАЛГАХ ХУУДАС15
Дотоод хяналтын үр дүнтэй тогтолцоо нь томоохон эрсдлүүдийг удирдах,

санхүүгийн ба үйл ажиллагааны мэдээллийн найдвартай, үнэн зөв байдалд хяналт
тавих боломжийг Компанид олгодог. Энэ нь мөн аудитын хороо компаний өөрөө
өөрийгөө зохицуулагч байхын төлөө хүчтэй, идэвхтэй төлөөлөгч болж ажиллах
нөхцлийг хангадаг.
Тридвэй Комиссын Ивээн Тэтгэгч Байгууллагуудын Хороо нь (COSO) дээд албан

тушаалтнууд болон захирлуудад өөрсдийн байгууллагын хяналтын тогтолцооны
талаар илүү сайн ойлголттой болоход нь туслах зорилгоор дараах асуултуудыг
боловсруулсан байна. Үүнд:
ЁС ЗҮЙН ОРЧИН
Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд болон дээд албан тушаалтнууд нь үнэнч

шударга, ёс зүйтэй байх үлгэр жишээг байнга харуулдаг уу?
Ажилтнуудын ёс зүйн бичмэл дүрэм байдаг уу? Үүнийг сургалт хийх,

удирдлагаас сануулах болон дагаж мөрдөж байгаа талаар гол ажилтнуудаас
тогтмол бичгээр тайлан авах замаар бэхжүүлж мөрдүүлдэг үү?
Гүйцэтгэлийн болон бусад урамшууллын зорилтууд нь бодитой бөгөөд

боломжтой юу, эсвэл богино хугацааны үр дүнд хүрэхийн тулд зүй зохисгүй
дарамт шахалт болж байна уу?
Аль ч түвшинд ямар ч хэлбэрийн санхүүгийн тайлагналын луйврыг хүлээн

зөвшөөрөхгүй гэдэг нь ойлгомжтой байдаг уу?
Хувь хүний болон бизнесийн нэгжийн гүйцэтгэлийг үнэлэхэд ашигладаг

шалгуур үзүүлэлтүүдийг ёс зүйтэй холбосон уу?
Удирдлага нь доод албан тушаалтан болон бизнесийн нэгжүүдээс муу мэдээ

хүлээн авахдаа зохих ёсоор хариу үйлдэл үзүүлдэг үү?
Ёс зүйн нарийн төвөгтэй нөхцөл байдлыг шийдвэрлэх процесс байна уу?
Бизнесийн эрсдлүүдийг тодорхойлж, Төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй илэн

далангүй ярилцдаг уу?
ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ БА ХЯНАЛТЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
15
Эх үүсвэр: "Дотоод Хяналт — Нэгдсэн Загвар", COSO, 1993.
Найдвартай, зохих ёсны гадаад ба дотоод мэдээлэл цаг хугацаандаа

тодорхойлогдож, боловсруулагдаж, холбогдох хүмүүстээ хүрч байна уу?
Эрсдлүүдийг олж илрүүлж, шинжилж, тэдгээрийг бууруулахын тулд арга

хэмжээ авч байна уу?
Удирдлагын шийдвэрийг зохих ёсоор хэрэгжүүлж байгаа эсэхийг

баталгаажуулах хяналт байна уу?
Удирдлага нь байгууллагын үйл ажиллагааг удирдан явуулах явцдаа тогтмол

хяналтын мониторинг хийдэг үү?
Хяналтын тогтолцооны үнэлгээг тогтмол, системтэй хийж, баримтжуулж

байна уу?
АУДИТЫН ХОРООНЫ ҮР ДҮНТЭЙ БАЙДАЛ
Төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс сүүлийн үед аудитын хорооны дүрмийг эргэж

хянаж үзсэн үү?
Аудитын хорооны гишүүд удирдлагаас хараат бус ажиллаж байна уу?
Хорооны гишүүдэд үйл ажиллагааны болон санхүүгийн хяналтын зохистой

хэмжээний туршлага байна уу?
Хороо нь байгууллагын хяналтын орчныг өргөн хүрээнд ойлгож, хянаж байна

уу?
Хороо нь төлөөлөн удирдах зөвлөл, хөрөнгө оруулагчид болон гадны бусад

хэрэглэгчдэд өгч буй үйл ажиллагааны ба санхүүгийн тайлангийн зүй
зохистой байдал, холбоо хамаарал, найдвартай байдлыг хянаж байна уу?
Хороо нь ёс зүйн стандарт байгаа эсэх, түүнийг мөрдөж байгаа эсэхэд хяналт
тавьж байна уу?
Хороо эсвэл төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хараат бус болон дотоод аудиторууд,
санхүүгийн хяналтын удирдах дээд албан тушаалтнууд, компаний ба
бизнесийн нэгжүүдийн гол удирдах ажилтнуудтай зүй ёсны бөгөөд зарчимч
харилцаатай байдаг уу?
ДОТООД АУДИТЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ҮР ДҮНТЭЙ БАЙДАЛ
Дотоод аудит нь дээд удирдлага, аудитын хороо, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн

дэмжлэгийг хүлээсэн үү?
Дотоод аудит ба дээд албан тушаалтнуудын хоорондох зохион байгуулалтын

харилцаа зүй зохистой юу?
Дотоод аудит нь бүх дээд албан тушаалтнууд болон аудитын хороотой

нээлттэй харилцаж, биечлэн уулзах боломжтой юу, түүнийгээ ашигладаг уу?
Дотоод аудитын үүрэг хариуцлагыг тодорхойлсон дотоод аудитын төлөвлөгөө

(аудитын хороогоор хянуулсан) байна уу?
Баримтын Дугаар Нэр Хэвлэсэн огноо
AC1030 ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГА Он/сар/өдөр
Хянасан Бэлтгэсэн Боловсруулсан
хувилбар Бэлтгэсэн хүний Нэр / Албан тушаал огноо
0.0 Он/сар/өдөр
огноо Хянасан хүний Нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Батласан Батласан огноо
Баталсан хүний Нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Бодлого: Компани эрсдлийг үнэн зөв тодорхойлж чадаж байгаа эсэхээ
баталгаажуулах зорилгоор санхүүгийн болон бусад
эрсдлүүдийг тогтмол хянаж, удирддаг байна.
Зорилго: Компанийн бүх түвшний удирдлагуудад (тэр дундаа Санхүү

Хариуцсан Захиралд) доорх үйл ажиллагаануудыг явуулах
боломжийг бий болгох, дэмжлэг үзүүлэх, идэвхижүүлэхэд
чиглэсэн зааварчилгаа (буюу “эрсдлийн удирдлагын
тогтолцоо”)-р хангах явдал юм. Үйл ажиллагаа гэдэгт:
 бодит бөгөөд ноцтой эрсдлүүдийн талаар ойлголт,
мэдлэгтэй байх
 шийдвэр гаргахаасаа өмнө харгалзаж үзэх хяналт,
тооцооллыг хэрэгжүүлэх
 хуулиар хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор биелүүлэх
 бизнесийн боломж, давуу талыг олж авахын төлөө
тооцолсон эрсдлийн эсрэг арга хэмжээ авах шинэ
санаачлага гаргах
 эрсдлийг тэдгээрийн учруулах хор хохирлын
түвшинтэй уялдуулан удирддаг гэдгийг батлах арга
хэмжээ авах
Хамрах хүрээ: Энэхүү журам нь санхүүгийн эрсдлийг удирдахад чиглэсэн

болно.
Үүрэг Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь эрсдлийн үнэлгээ хийх

хариуцлага: ажлыг зохион байгуулах болон санхүүгийн эрсдлийг удирдах
хамгийн тохиромжтой арга, аргачлалыг тодорхойлох
үүрэгтэй (АС1020 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ хэсгийг үзэх).
Эрсдлийн менежер нь эрсдлийн удирдлагын төлөвлөгөөг

боловсруулах ажлыг удирдан чиглүүлэх, Гүйцэтгэх захирал
болон Санхүү Хариуцсан захиралд тайлагнах үүрэгтэй.
Гүйцэтгэх захирал болон Санхүү Хариуцсан захирал нар

Эрсдлийн Удирдлагын Төлөвлөгөөг хянах, батлах үүрэгтэй.
Эрсдлийн дуршил – Хувь хүн болон байгууллагын боломжит
Тодорхойлолтууд:
ашгийг бий болгох зорилгоор алдахад бэлэн байгаа
капиталын хэмжээ.
Эрсдлийн удирдлага – Эрсдлийн үнэлгээ болон эрсдлийг
хэрхэн тодорхойлох талаарх шийдвэрээс бүрдсэн нийлмэл
үйл ажиллагаа юм. Компани эрсдлийг доорх дөрвөн арга
замын нэгээр удирдаж болно:
 Эрсдлээс зайлсхийх (Жнь: үйлдвэрлэлээ зогсоох,
өргөтгөлөө хойшлуулах, бизнесийн нэгжүүдээ зарах гэх
мэт);
 Эрсдлийг бууруулах – тухайн аюулын учирах магадлал
болон нөлөөг бууруулах арга хэмжээ авах (Жнь: алдаа
саатлыг илрүүлэх технологи суулгах, систем сул зогсох
буюу унтрах эрсдлийг бууруулах зорилгоор нэмэлтээр
ажиллах эрчим хүчний нөөц бий болгох );
 Эрсдлийг шилжүүлэх – аюулын учрах магадлал болон
нөлөөг бууруулах (Жнь: даатгуулах, эрсдлийн сан
байгуулах, үнийн тогтвортой байдлын талаар хэлцэл
хийх, гадны нөөцийг ашиглах буюу аутсорсинг хийх);
эсвэл
 Эрсдлийг хүлээн авах – тухайн үйл явдлын учрах
магадлал, үзүүлэх нөлөөнд нөлөөлөх зүйл хийхгүй байх.
Хэрэв эрсдлийн үзүүлэх нөлөө материаллаг бол
эрсдлийн хяналтыг хэрэгжүүлэх зардал нь эрсдлийн
учруулсан хохирлын хэмжээ буюу засах, солих зардлыг
давна.
Эрсдлийн удирдлагын тогтолцоо – (a) компанийн хөрөнгө
оруулалтын хэтийн зорилго болон эрсдлийн зохистой
түвшинд хүрэх, (b) эрсдлийг харгалзан өгөөжийг
нэмэгдүүлэх, (c) эрсдлийн зохих соёлыг бий болгох
зорилгоор эрсдлийг хэмжих, хянах, удирдах цогц загвар юм.
Эрсдлийн хязгаар – Өгөөжийн төлөвлөсөн түвшинд хүрэх
зорилгоор байгууллагын хүлээн зөвшөөрөхөд бэлэн байгаа
эрсдлийн дүн/түвшин.
Эрсдлийн тэсвэр – Үнэт цаасныхаа багцын үнэ цэнийн
бууралтыг удирдан зохицуулах байгууллагын чадвар.
Журам:
1.0 ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООГ БИЙ БОЛГОЖ,
ХӨГЖҮҮЛЭХ НЬ
1.1 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо болон Санхүү Хариуцсан Захирал (АС1020 –

ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ хэсгийг үзэх) “ноцтой аюул” бүрийг тодорхойлон,
Хороо нь зохих хяналтын үйл ажиллагааг тодорхойлон, АС1020 – 1
ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ ба УДИРДЛАГА хүснэгтийн “J” баганад тусгана.
Хяналтын үйл ажиллагаанууд нь тухайн аюул материаллаг эсэхийг
тодохойлох арга зам юм (Хүсгэгт-1-д өгөгдсөн жишээг үзэх).
ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГА
A. B. C. D. J. K. L.
АНГИЛАЛ ДАНС Дэд ГОЛ АЮУЛ ХЯНАЛТ ЗОРИЛТ ХЯНАЛТЫН
данс ХЭМЖҮҮР
ӨР Дансны өр Зөвшөөрөлгүй Нэхэмжлэхийг Зөвшөөрөлгүй $1000-с дээш

батлаглдсан төлбөрийн төлбөр дээр
төлбөрийн гүйлгээ Худалдан гүйлгээ хоёр гарын
Авалтын гарахгүй үсэг шаардах.
Захиалгын байх.
хуудас болон
зохих төсвийн
дугаартай тулгах.
Баримт дээрх
хоёрдогч эрх
бүхий албан
тушаалтны гарын
Зөвшөөрөл
үсэг, хяналтыг
олгох болон
шалгах.
гарын үсэг
Ахлах ажилтны зурах
хяналт, хувийн үүргүүдийг
дардас болон зааглах.
дансны өрийн
хэмжигдэхүүнүүд
зэргийг шалгах.
Зарлагын дүн
болон гарын
үсгийн тоог
тулгаж шалгах.
Хүснэгт 1 – Маягт AC1020-1

1.2 Хороо нь эрсдлийн удирдлагын зорилтууд болон зохицуулалтын
хязгааруудыг тодорхойлон, тэдгээрийг AC1020-1 маягтын “K” баганад
тусгана.
1.3 Хороо нь байж болох хяналтын хэмжүүрүүдийг үнэлэх ба хяналтын
хэмжүүрүүд нь дараах шалтгаанаар аюулын учрах магадлал, үзүүлэх нөлөөг
бууруулахаар байх ёстой:
 Аюулын учрах магадлал, үзүүлэх нөлөөллийн хяналт нь үр дүнтэй байх.

 Хяналт нь нэгээс дээш аюулыг илрүүлэх боломжтой байх.
 Хяналтыг хэрэгжүүлэх өртөг нь түүний өгөх үр ашгаас хэтрэхгүй байх.
 Чухал ач холбогдол бий болгох боломжтой байх.
Хороо нь хяналтын хэмжүүрүүдээс зохистойг нь тодорхойлж, тэдгээрийг

AC1020-1 маягтын “L” баганад тусгана.
1.4 Хороо нь AC1020-1 маягтад цуглуулсан мэдээллийг нэгтгэн хураангуйлж,
Эрсдлийн Удирдлагын Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх цаг хугацаа болон төсвийг
тооцож, энэхүү төсөв болон Эрсдлийн Удирдлагын төлөвлөгөөний
хураангуй болон дэлгэрэнгүйг Гүйцэтгэх Захирал болон Санхүү Хариуцсан
Захиралд танилцуулах уулзалтын товыг тогтоно.
1.5 Төлөвлөгөө батлагдмагц Хороо хяналтын хэмжүүрүүдийг хэрэгжүүлэх
үүргийг зохих нягтлан бодох бүртгэлийн менежерт (Жнь: Дансны өрийн
хяналтыг хэрэгжүүлэх үүргийг өр төлбөр хариуцсан менежер буюу ахлах
нягтлан бодогчид) хариуцуулна.
2.0 ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ НЬ
2.1 Эрсдлийн Удирдлагын Төлөвлөгөөнд заагдсан хуваарийн дагуу Нягтлан
бодох бүртгэлийн менежерүүд тус тусын алба, хэлтсийн хяналтын
хэмжүүрийн хэрэгжилтийг хангаж ажиллана. Нягтлан бодох бүртгэлийн
менежерүүд нь хяналтын хэрэгжилтийн явцын талаар тогтсон хугацаанд
(Жнь: долоо хоног бүр) Хороонд мэдээлж байна.
2.2 Хяналтын хэмжүүр тодорхой болмогц Нягтлан бодох бүртгэлийн
менежерүүд үйл ажиллагааны лог, санхүүгийн тооцоо нийлэлт болон бусад
тохиромжтой арга хэрэгслүүдийг ашиглан үйл ажиллагааг хянана. Нягтлан
бодох бүртгэлийн менежерүүд нь хяналтын мониторингийн үр дүнгийн
талаар тогтмол хугацаанд (долоо хоног бүр, хоёр долоо хоног бүр гэх мэт)
Санхүү Хариуцсан Захиралд тайлагнана.
3.0 ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООГ ҮНЭЛЭХ НЬ
3.1 Хэрэв хяналт шаардлагатай түвшинд хүрээгүй гэж үзвэл хэрэгжүүлсэн

эрсдлийн удирдлагын хяналтуудын үр ашгийг үнэлэх санхүүгийн дотоод
аудитыг ДОТООД АУДИТЫН АС1050-ын дагуу тогтмол хугацаанд (жилд
нэг болон түүнээс дээш удаа) хийж байгаа эсэхийг Санхүү Хариуцсан
Захирал хянана.
3.2 Эрсдлийн Удирдлагын Хороо дээрх аудитын тайланг хүлээн авч танилцаад,
үр дүнгүй гэж үзсэн хяналтуудыг залруулах арга хэмжээг төлөвлөж,
ЗАЛРУУЛАХ АРГА ХЭМЖЭЭ АС1060-н дагуу залруулах арга хэмжээг авч
хэрэгжүүлнэ.
4.0 ЭРСДЛИЙН УДИРДЛАГЫН ТОГТОЛЦООГ НИЙЦҮҮЛЭХ НЬ

4.1 Доорх үйл явдалтай нийцүүлэх зорилгоор Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь
Эрсдлийн Удирдлагын Тогтолцоог хагас жил тутам болон шаардлагатай
тохиолдол бүрд эргэж хянах, тогтолцоог сайжруулах талаар хэлэлцэнэ:
 Аудитын гаргаж тавьсан асуудлууд болон залруулах арга хэмжээний
үеэр
 Бизнесийн орчны өөрчлөлт
 Хууль зүйн орчны өөрчлөлт
 Компани доторх өөрчлөлт
4.2 Санхүү Хариуцсан Захирал Эрсдлийн Удирдлагын Тогтолцоо төлөвлөсөний
дагуу ажиллаж, зохистой үргэлжилж байгаа эсэхийг баталгаажуулах
зорилгоор жилд нэгээс доошгүй удаа Эрсдлийн Удирдлагын Тогтолцоог
хянана.
4.3 Хэрэв Эрсдлийн Удирдлагын Тогтолцоог өөрчлөх шаардлагатай гэж үзвэл
Эрсдлийн Удирдлагын Хороо нь эрсдлийн удирдлагын тогтолцоог
ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ – АС1020-н дагуу дахин үнэлнэ.
 Компанийн санхүүгийн эрсдлүүдийг зохистой удирддаг байх.
 Эрсдлийн Удирдлагын Тогтолцоо үр ашигтай байгаа эсэхийг тогтмол шалгадаг,
сайжруулдаг, нийцүүлдэг, шаардлагатай тохиолдолд өөрчилдөг байх.
A. Санхүү Хариуцсан Захирлын Гарын авлага
 5.5.4 –р хэсэг Эрсдлийн Удирдлага
B. Санхүүгийн журмууд
 AC1020 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ
Хавсралт:
 AC1020-1 – ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ БА УДИРДЛАГА АЖЛЫН ХҮСНЭГТ
Хянан засварласан түүх:

Хянагдсан Санал
Огноо Хийгдсэн өөрчлөлт
хувилбар оруулсан

Баримтын дугаар Нэр: Хэвлэсэн огноо:

AC1040 ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТ Он/сар/өдөр
Хянасан Бэлтгэсэн: Бэлтгэсэн огноо:
хувилбар Бэлтгэсэн хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
0.0
Хүчинтэй Хянасан: Хянасан огноо:
хугацаа: Хянасан хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
Баталсан хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
Бодлого: Компани нь санхүүгийн үйл ажиллагаандаа хөндлөнгийн
буюу гуравдагч этгээдийн аудитыг тогтмол хийлгэж,
шаардлагуудыг хангаж байгаа эсэх болон хүссэн үр дүндээ
хүрсэн эсэхээ тогтоолгох ёстой.
Зорилго: Компани дараах шаардлагыг хангаж байгаа эсэхийг тогтоох:

 Санхүүгийн мэдээллээ тогтоогдсон шалгуур (хүлээн
зөвшөөрөгдсөн нягтлан бодох бүртгэлийн жишиг, хууль
тогтоомж зэрэг) - ын дагуу толилуулсан эсэх;
 Тусгай шаардлагуудыг хангаж байгаа эсэх;
 Тогтоогдсон хяналтын зорилгуудыг биелүүлэхүйц үр
дүнтэй дотоод хяналтыг санхүүгийн тайлагнал болон
хөрөнгийн хадгалалт, хамгаалалтанд тавьдаг эсэх.
Цар хүрээ: Компанийн санхүүгийн бүхий л үйл ажиллагаанд

хөндлөнгийн аудит хийлгэх ёстой.
Үүрэг Аудитын хороо нь Хөндлөнгийн аудиторыг сонгох, үнэлэх

хариуцлага: үүрэгтэй.
Санхүү Хариуцсан Захирал нь Компани болон Хөндлөнгийн

аудиторыг хооронд нь холбох гол албан тушаалтан бөгөөд
Компанийн аудитын үйл ажиллагаа, хариу арга хэмжээг
зохицуулах үүрэгтэй.
Хөндлөнгийн аудитор нь аудитын төлөвлөгөө, ажлын

хуваарийг гаргах, аудитыг хийж гүйцэтгэх, аудитын явцын
талаар Компанид мэдээлэл өгөх, аудитаар илрүүлсэн
зүйлсийн талаар болон аудитын үр дүнгийн талаарх тайланг
Компанид гаргаж өгөх үүрэгтэй
Компанийн ажилтнууд нь аудит хийлгэж байх хугацаандаа

Хөндлөнгийн аудиторуудтай хамтран ажиллах,
шаардлагатай тохиолдолд аудитаар илэрсэн
зөрчил/дутагдлыг залруулах арга хэмжээг авах үүрэгтэй.
Тодорхойлолтууд: Сөрөг дүгнэлт – байгууллагын санхүүгийн тайлангууд нь

материаллаг хэмжээгээр буруу буюу зөрүүтэй
илэрхийлэгдсэнээс тухайн байгууллагын санхүүгийн байдал,
үйл ажиллагааны үр дүн, мөнгөн гүйлгээ нь бодитойгоор
тайлагнагдаагүй, эсхүл тухайн байгууллагын үйл ажиллагаа,
хяналт нь шаардлагуудад (жишээ нь. хууль тогтоомжид)
нийцэхгүй байна гэсэн Хөндлөнгийн аудиторын дүгнэлт
Аудитын нотлох зүйлс – Аудитор аудитын дүгнэлт гаргах

үндэслэл болгон ашигласан бүхий л мэдээлэл. Аудитын
нотлох зүйлсийг аудитын явцад гүйцэтгэсэн аудитын
горимоос, санхүүгийн тайлангийн үндэслэл болсон нягтлан
бодох бүртгэлийн бичилтээс, магадгүй мөн бусад эх
үүсвэрээс (жишээ нь. өмнөх аудитуудаас) авч болно.
Аудитын дүгнэлт – Аудитын тайлан дахь Хөндлөнгийн

аудиторын бичсэн мэдэгдэл. Аудитын дүгнэлт нь
хязгаарлалттай, цэвэр, сөрөг, эсвэл дүгнэлт өгөхөөс
татгалзсан байж болно.
Дүгнэлт өгөхөөс татгалзсан – Санхүүгийн тайланд аудитор

дүгнэлт өгөөгүй тухай мэдэгдэл. Дүгнэлт өгөхөөс татгалзах
нь аудиторын хараат бус байдал хангагдаагүй (SAS26),
хангалттай нотлох зүйлс олж авах боломжгүй (SAS 58),
тухайн байгууллагын бизнесээ үргэлжлүүлэх чадварт
ихээхэн эргэлзээ төрсөн (SAS 59), эсвэл тодорхой бус
байдалтай байгаа (SAS 79) зэрэг нөхцөлд зохистой.
Хөндлөнгийн аудит – Компанийн санхүүгийн тайлангууд нь

хамааралтай, үнэн зөв, иж бүрэн гэдгийг баталгаажуулах
зорилгоор Хөндлөнгийн аудиторын зүгээс Компанийн
санхүүгийн бүртгэл, тайлангуудад шалгалт хийх үйл
ажиллагаа.
Хязгаарлалттай дүгнэлт – Компанийн санхүүгийн тайланд

толилуулсан мэдээлэл нь Компанийн санхүүгийн байдлыг
үнэн зөвөөр илэрхийлж чадаагүй боловч, сөрөг дүгнэлт
өгөхүйц ноцтой биш байна гэсэн Хөндлөнгийн аудиторын
дүгнэлт.
Хязгаарлалттгүй дүгнэлт – Компанийн санхүүгийн тайланд

толилуулсан мэдээлэл нь зохих ёсоор үнэн зөв, найдвартай
бөгөөд практик болон хяналт нь шаардлагад нийцэж байна
гэсэн аудиторын дүгнэлт, мөн үүнийг “аудитын цэвэр
тайлан” ч гэж нэрлэдэг.
Горим:
1.0 ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТ – НИЙТЛЭГ ҮНДЭСЛЭЛ
Компаниуд бүртгэлдээ гадны байгууллагуудаар аудит хийлгэх олон

шалтгаан байдгаас дурьдвал:
 Хуулиар тогтоогдсон шаардлага (жишээ нь, Сарбэйнс-Оксли);
 Зээлдүүлэгчийн шаардлага;
 Гуравдагч этгээдийн хийсэн аудитаар тухайн компанийн санхүүгийн
тайлангуудад өгч буй итгэлтэй байдал;
 Хөндлөнгийн аудитын зүгээс тухайн компанийн тайлагнал, хяналтад
шахалт үзүүлэх нөлөөлөл;
 Хөндлөнгийн аудиторын бодитой байдал;
 Тухайн компанид байхгүй аудитын ур чадвар;
 Тухайн компанийн үйл ажиллагаанд үнэтэй санал зөвлөмж авах.
2.0 ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТЫГ ТӨЛӨВЛӨХ
2.1 Аудитын хороо нь AC1000-САРБЭЙНС-ОКСЛИГИЙН ХЯНАЛТ-ын дагуу
болон аливаа компанийн бэлтгэн нийлүүлэгчийн үнэлгээ ба аутсорсингийн
бодлогын дагуу компанийнхаа санхүүд гуравдагч этгээдээр аудит
хийлгэхээр зохих аудиторыг сонгоно. Хөндлөнгийн аудиторууд нь
мэргэжлийн ба ёс зүйн стандарт, хууль тогтоомжийг дагаж мөрдөх
шаардлагатай. (“Лавлагаа” хэсгийг үзнэ үү). Жишээ нь:
 Хөндлөнгийн аудитор нь нэг үйл ажиллагаа/хяналтад дараалсан таван
жилээс илүү хугацаагаар аудит хийх ёсгүй.
 Зарим тохиолдолд, Хөндлөнгийн аудиторууд нь аудит хийж буй
байгууллагадаа зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх ёсгүй байдаг.16
2.2 Хөндлөнгийн аудит нь дараах баримтуудыг холбогдох стандарт, журам
зааврын дагуу бэлтгэж, тухайн аудит эхлэхээс хамгийн багадаа 2 долоо
хоногийн өмнө Аудитын хороонд хянуулан, батлуулахаар өгнө.17
 Аудитын ажлын хуваарь;
 Аудитын ажлын төлөвлөгөө (тухайн аудиторын үүрэг хариуцлагын
талаарх мэдэгдэл, тухайн ажлын тооцоолсон хөлс үүнд орно);
 Шаардлагатай баримт, материалын жагсаалт.
16
Хувийн байгууллагууд нь нийтийн компаниудыг бодвол гол төлөв илүү эрх чөлөөтэй байдаг,
учир нь холбогдох хууль тогтоомжууд нь бараг бүхэлдээ нийтийн компаниуд руу чиглэсэн
байдаг.
17
Бэлтгэл хугацаа нь тухайн аудитын цар хүрээтэй уялдах ёстой, (ө.х. аудитын цар хүрээ их байх
тусам бэлтгэл хугацаа урт байх ёстой).
2.3 Санхүү Хариуцсан Захирал нь шаардагдсан баримт, материалыг гаргуулах,

аудит хийгдэх үйл ажиллагаа/хяналтын гол ажилтнуудыг шаардлагатай
хугацаанд бэлэн байлгах зорилгоор тухайн аудит хийгдэх үйл
ажиллагаа/хяналтын удирдах ажилтнуудтай холбоо барих ёстой. Аудитын
хороо нь хариу авах хугацаагаа зохистой байдлаар тогтоох ёстой.
 Хэрэв гол ажилтнууд нь шаардлагатай хугацаанд бэлэн байх боломжгүй
бол, тухайн үйл ажиллагааны удирдлага нь аудит хийлгэх боломжтой
хугацааг тодруулж, Аудитын хороонд мэдэгдэнэ.
 Санхүү Хариуцсан Захирал нь ажилтнуудыг бэлэн байлгах эцсийн эрх
мэдлийг хэрэгжүүлнэ.
2.4 Санхүү Хариуцсан Захирал нь тухайн аудитын ажлын хуваарь, төлөвлөгөөг
анхны хувилбараар, эсвэл өөрчлөлт оруулсан байдлаар Компани хүлээн
зөвшөөрч байгаа талаар Хөндлөнгийн аудиторт бичгээр мэдэгдэнэ. Санхүү
Хариуцсан Захирал нь урьдчилсан мэдээлэл авах талаарх боломжийн
хүсэлтийг биелүүлнэ, хэрэв тийм хүсэлтийг шууд, төвөггүй хэрэгжүүлэх
боломжгүй бол тэрээр Хөндлөнгийн аудиторт тайлбар өгнө.
3.0 ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТЫГ ДЭМЖИХ
3.1 Хөндлөнгийн аудитор нь Санхүү Хариуцсан Захирал болон Аудитын ажлын
хуваарьт тусгагдсан гол ажилтнуудтай хийх Нээлтийн уулзалтаар аудитыг
эхлүүлнэ. Энэ уулзалтан дээр Санхүү Хариуцсан Захирал болон гол
ажилтнууд нь тухайн аудитын зорилго болон өөрсдөөс нь юу шаардагдаж
байгаа талаар мэдэж байх ёстой. Хөндлөнгийн аудитор нь Санхүү
Хариуцсан Захирал болон гол ажилтнуудын Нээлтийн уулзалтын үеэр
тавьсан аливаа асуултанд уг уулзалт дуусахаас өмнө хариу өгөх ёстой.
3.2 Аудитын явцад, Санхүү Хариуцсан Захирал болон гол ажилтнууд нь
Хөндлөнгийн аудитортай хамтран ажиллахыг бүх талаар хичээх ёстой.
Үүнд хуваарьт өдөр, хуваарьт хугацаанд бэлэн байх, мэдээлэл гаргаж өгөх
хүсэлт, асуултанд хариу өгөх гэх мэтийг боломжийн хэрээр дээд зэргээр
чармайх явдал хамаарна.
 Хэрэв Хөндлөнгийн аудиторын хүсэлт, асуултын зохистой эсэх талаарх
эргэлзээ гол ажилтнуудад байвал Санхүү Хариуцсан Захиралид хандаж
тодруулна.
3.3 Хөндлөнгийн аудитор нь аудит эхлэхээс өмнө тохирсон ёсоор тухайн
аудитын явцын талаар Санхүү Хариуцсан Захиралид тогтмол (хамгийн
багадаа өдөрт нэг удаа) танилцуулна, энэ нь аливаа асуултыг тухайн
аудитыг дуусах үед биш гарсан тухай бүр нь хариулах боломжийг Санхүү
Хариуцсан Захиралид олгоно.
4.0 ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТЫН ҮР ДҮНГ ХЯНАХ

4.1 Хөндлөнгийн аудитор нь тухайн аудитыг Санхүү Хариуцсан Захиралтэй
(хэрэв шаардлагатай бол мөн гол ажилтнуудтай) хийсэн Хаалтын уулзалтаар
дуусгана. Хаалтын уулзалтан дээр Хөндлөнгийн аудитор нь аудитын
ерөнхий дүгнэлтийг (жишээ нь, хязгаарлалттай, цэвэр, сөрөг, дүгнэлт
өгөхөөс татгалзсан) танилцуулж, уулзалтанд оролцогчдын хамтаар аудитаар

илрүүлсэн зүйлсийг хянаж үзнэ.
4.2 Аудитын үр дүнг хэлэлцсэний дараагаар, хэрэв хязгаарлалттай юмуу сөрөг
дүгнэлт өгөгдсөн бол, Санхүү Хариуцсан Захирал нь AC1040-1-
ЗАЛРУУЛГЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ гэсэн хүснэгтийн “А” багананд илэрсэн
материаллаг сул талуудыг жагсаан бичнэ. Хөндлөнгийн аудитор болон
Санхүү Хариуцсан Захирал нар нь Компанийн хариу арга хэмжээ авах
хугацааг Аудиторын албан ёсны тайлантай уялдуулан тохирно.
4.3 Хөндлөнгийн аудитор нь албан ёсны аудитын тайлан буюу “Дотоод
хяналтын талаарх Удирдлагад хүргэх захидал”-д өөрийн илрүүлсэн
материаллаг сул талуудыг нарийвчлан тусгаж, Хаалтын уулзалтан дээр
тохирсон хугацааны дотор Аудитын хороо болон Санхүү Хариуцсан
Захиралид гардуулна.
4.4 ДХТУХЗ-г хүлээн авч, Аудитын хорооны хамтаар хянаж үзсэний дараагаар
Санхүү Хариуцсан Захирал нь боломжтой залруулгыг судлах үүргийг өгч,
үүрэг хүлээсэн ажилтны нэрийг АС1040-1 хүснэгтийн “Б” багананд бичнэ.
Хороо нь тухайн үйл ажиллагааны удирдлага болон судлах ажилтанд
бичгээр мэдэгдэх арга хэмжээг авна.
4.5 Судлах ажилтан нь зохих залруулгын арга хэмжээг тогтоож, шаардагдах
нөөц болон залруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлж дуусах зорилтот өдрийг
үнэлж, тэрхүү мэдээллээ AC1040-1 хүснэгтийн “В” - “Д” хүртэлх багананд
тус тус жагсаана. Судлах ажилтан нь AC1040-1 хүснэгтийг Санхүү
Хариуцсан Захиралид буцаан өгөх ба Санхүү Хариуцсан Захирал нь
AC1060-ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭ хүснэгтийн дагуу залруулах арга
хэмжээг авах ажлыг хийлгүүлнэ.
4.6 Санхүү Хариуцсан Захирал нь AC1040-1 хүснэгтэнд байгаа мэдээллийг
ашиглан Аудиторт гаргаж өгөх Удирдлагын хариуг бэлтгэж, Аудитын
хороонд хянуулан, батлуулахаар өгнө. Аудитын хороо баталсан даруйд
Санхүү Хариуцсан Захирал нь тус Удирдлагын хариуг Аудиторт өгнө.
4.7 Хөндлөнгийн аудит ба Залруулгын арга хэмжээний баримтууд нь харилцан
ишлэлтэй байна.
5.0 ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТЫН БИЕЛЭЛТИЙН ШАЛГАЛТ

5.1 Аудитаар илэрсэн зүйлсийн мөрөөр залруулгын арга хэмжээ авсан эсэх,
эсхүл зохих ахиц дэвшил гарч байгаа эсэхийг баталгаажуулах үүднээс
Аудитын хорооноос зөвшөөрсөн хугацаанд биелэлтийн шалгалтыг
хийлгэхээр Хөндлөнгийн аудиторыг урьж болно. Хийж гүйцэтгэсэн
залруулгын арга хэмжээ нь хүссэн үр дүнд хүрснийг Хөндлөнгийн аудиторт
харуулах ажлыг Аудитын хороо хариуцна.
5.2 Аудитын үр дүн, залруулгын арга хэмжээ зэрэг Хөндлөнгийн аудитын үйл
ажиллагааны товч тайланг дараагийн удаагийн Удирдлагын хяналтын
уулзалтан дээр танилцуулна. (FA1010 – УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ
ХАРИУЦЛАГА хэсгийг үзнэ үү).
Үр дүнтэй байдлын шалгуур:

 Санхүүгийн үйл ажиллагаа ба хяналт нь хууль тогтоомжийн болон
стандартын шаардлагад нийцэж байх
 Материаллаг сул талуудыг үр дүнтэй аргаар, цаг тухайд нь шийдвэрлэсэн
байх
 Дутагдалтай буюу сул талуудын тоо хэмжээ нь цаг хугацааны явцад буурсан
байх
Тайлангууд/Хүснэгтүүд:
 AC1040-1 – ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
 Хөндлөнгийн аудитын баримт бичиг (үүнд: Удирдлагад хүргэх захидал,

бодитой нотлох зүйлс, аудитын ажлын хуваарь, Удирдлагын хариу зэрэг)
Лавламж болох материалууд:

A. Санхүү Хариуцсан Захирлын Гарын авлага
 Хэсэг 5.5.5 – Хөндлөнгийн аудит
 FA1010 – УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА
 AC1060 – ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭ
Хяналтын түүх:
Хэн
Хяналт Огноо Хийгдэх өөрчлөлтүүд
хүссэн
0.0 6/29/2007 Анхны гаргалт
AC1040-1 – ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Б. Судлах
В. Хийгдэх Г. Эх Д.
A. Материаллаг үүрэг
залруулгын арга сурвалжийн Төлөвлөгдсөн
дутагдал өгөгдсөн
хэмжээ үнэлгээ огноо
ажилтан
Дугаар Гарчиг: Хэвлэсэн огноо:

AC1050 ДОТООД АУДИТ Он/сар/өдөр
хувилбар Бэлтгэсэн хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
0.0
хугацаа: Хянасан хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Батласан: Батласан огноо:
Баталсан хүний нэр / Албан тушаал Он/сар/өдөр
Холбогдох стандартууд: Дотоод Аудиторуудын Институтын Дотоод Аудитын
Мэргэжлийн Практикын Олон Улсын Стандарт
Бодлого: Компани өөрийн санхүүгийн тайлагнал болон дотоод

хяналтыг шаардлагад нийцэж байгаа эсэх, хүссэн үр дүнд
хүрж байгаа эсэхийг тодорхойлох зорилгоор тогтмол
хугацаанд дотоод аудитыг хийнэ.
Зорилго: Компани санхүүгийн тайлагнал болон дотоод хяналттай

холбоотой дүрэм журам, стандартыг мөрдөж байгаа гэдгийг
батлахад чиглэдэг Дотоод Аудитын үйл ажиллагааг
тодорхойлох.
Хамрах хүрээ: Санхүүгийн болон нягтлан бодох бүртгэийн бүх үйл

ажиллагаа нь тогтмол хугацаанд дотоод аудитад хамрагдана.
Аудитын давтамж, цар хүрээ нь тухайн үйл ажиллагаа, болон
хяналтын төвөгтэй байдал, мөн тэдгээрийн материаллаг сул
тал буюу дутагдал, зөрчлийн эрсдэл, уг эрсдлийн учруулах
нөлөө болон бусад магадлалт хүчин зүйл зэргээс шалтгаална.
Үүрэг Аудитын ахлагч (буюу "Ерөнхий Аудитор") нь Дотоод

хариуцлага: Аудитын үйл ажиллагааг удирдах, Дотоод Аудитын ажлын
хуваарьчилсан төлөвлөгөөг (буюу цикл) боловсруулах,
удирдах, Аудитын багийн гишүүдийг удирдлагаар хангах,
Аудитын багийн илрүүлсэн зөрчил, дутагдлыг Аудитын
Хороонд тайлагнах үүрэгтэй.
Дотоод аудиторууд нь аудитын ажлыг бүрэн гүйцэд,

дэлгэрэнгүй, үнэн зөв гүйцэтгэх ба илрүүлсэн зөрчил,
дутагдлыг Аудитын Багт тайлагнах үүрэгтэй.
Аудитын Хороо (Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн18 гишүүдээс

бүрдсэн байж болно) нь Аудитын албаны жилийн болон урт
хугацааны ажлын төлөвлөгөө, үйл ажиллагааг хянаж, батлах,
Дотоод Аудитын зөвлөмжүүд болон ноцтой зөрчил,
дутагдлыг авч хэлэлцэх, үүнтэй холбоотойгоор компанийн
удирдлагын авч хэрэгжүүлэх залруулах арга хэмжээний
зохистой байдлыг хангуулах үүрэгтэй.
Санхүү Хариуцсан Захирал нь залруулах арга хэмжээг цаг

тухайд нь авч хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулах
үүрэгтэй.
Компанийн ажилтнууд нь аудитын ажлын явцад Дотоод

Аудиторуудтай хамтарч ажиллах болон шаардлагатай
тохиолдолд аудитын ажлын явцад илэрсэн зөрчлийг арилгах
зохих залруулах арга хэмжээг авах үүрэгтэй.
Тодорхойлолтууд: Аудитын нотолгоо – Аудитын үнэлэлтэд тулгуурласан

дүгнэлтүүдэд хүргэх аудиторын ашигласан бүх мэдээлэл.
Аудитын нотолгоо нь аудитын ажлын явцад гүйцэтгэсэн үйл

ажиллагаанаас олж авсан аудитын нотолгоо, мөн санхүүгийн
тайлангийн суурь болох нягтлан бодох бүртгэлийн
бичилтүүдэд агуулагдаж байгаа мэдээллүүд болон бусад эх
сурвалжуудаас (Жнь: өмнөх аудит, үйл ажиллагаанууд) олж
авч болох мэдээллүүдээс бүрдэх цогц шинж чанартай зүйл
юм.
Аудитын дүгнэлт – Санхүүгийн тайлан материаллаг буруу

илэрхийлэгдсэн эсэх талаар аудиторын санал, дүгнэлтийг
илэрхийлсэн аудиторын тайлангийн хэсэг юм. Энэ нь санал,
дүгнэлт болохоос баталгаа биш юм. Өөрөөр хэлбэл аудитор
санхүүгийн тайлан материаллаг буруу илэрхийлэгдсэн эсэх
талаар үндэслэл бүхий – бүрэн бус – баталгаагаар хангаж
байна гэсэн үг юм.
Аудитын төлөвлөгөө – Аудитын ажлын зорилго, хамрах

хүрээ, зорилт, үйл ажиллагаа зэргийн товч тайлбар буюу
тойм.
Аудитын хуваарьчилсан төлөвлөгөө – Аудитын ажлын

дуусах хугацаа, аудитлах зүйл, хариуцах аудиторууд зэргийг
18
Хэрэв компани хувьцаагаа АНУ-д нээлттэй арилжаалдаг бол Sarbanes-Oxley (журмын төгсгөлд
байгаа “Эх сурвалж” хэсгийг үзэх) хуулийн дагуу Аудитын Хороо нь ТУЗ-ын гишүүдээс бүрдэх
ёстой.
заасан аудитын жилийн төлөвлөгөө буюу “аудитын цикл”.
Аудитын хамрах хүрээ – Дотоод аудитын хамрах үйл

ажиллагааг ойлгох ба үүнд: аудитын субьект (үйл явц,
хяналт, тайлангууд гэх мэт)-ын төрөл зүйл, хир хэмжээ зэрэг
хүчин зүйлс болон аудитлах цаг хугацааны хамрах хүрээг
багтаана.
Шалгагдагч – Аудитлагдаж байгаа байгууллага, зүйл, үйл

ажиллагаа.
Аудитор – Аудитыг бүхэлд нь болон хэсэгчлэн гүйцэтгэх,

мэргэшсэн, эрх бүхий хувь хүн.
Аудитын ахлагч (Ерөнхий Аудитор) – Аудитын багийг

(Аудитын ахлагч болон түүнээс гадна нэгээс доошгүй
аудитороос бүрдэх) болон аудитын ажлыг аудитын ажлын
өмнө болон явцад, аудитын үр дүнг тайлагнах болон аудитын
дараагийн залруулах ажиллагаанд удирдан чиглүүлэх, эрх
бүхий, мэргэшсэн нэгэн.
Аудитын баг –Аудитыг гүйцэтгэж (Ахлах аудиторын

удирдаж чиглүүлсэнээр), аудитын үр дүнд олж илрүүлсэн
зүйлээ тайлагнадаг, Ахлах аудитор болон түүнээс гадна
нэгээс доошгүй аудитороос бүрддэг баг.
Хяналтын сул тал – Санхүүгийн тайлагналын болон

санхүүгийн үйл явцын хүчин төгөлдөр, бүрэн бүтэн байдалд
нөлөөлдөггүй дотоод хяналт болон дотоод хяналтын
доголдол, мөн удирдлагын болон ажилтны санхүүгийн
тайлагналын алдаанаас урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх
үүргээ цаг тухай бүр хэвийн гүйцэтгэх боломжийг
олгодоггүй хяналтын үйл ажиллагаа буюу хэлбэр.
Залруулах ажиллагаа – Зөрчил, дутагдал, үл нийцэл болон

бусад зохисгүй нөхцөл байдлын шалтгаан, үндэс суурийг
арилгах болон дахин давтагдахаас сэргийлэх ажиллагаа.
Материаллаг сул тал –санхүүгийн тайлангийн материаллаг

буруу илэрхийллээс сэргийлэхгүй, илрүүлэхгүй байх
боломжит магадлалыг бий болгодог ноцтой дутагдал болон
ноцтой дутагдлуудын нийлбэр.
Буруу илэрхийлэл – Санхүүгийн тайлангийн буруу мэдээлэл.
Бодит нотолгоо – Дотоод Аудитын дүгнэлт гаргахад

ашигласан тухайн нөхцөл байдлын талаарх чанарын болон
тоон мэдээлэл, бүртгэл, тайлангууд.
Ноцтой дутагдал – Нягтлан бодох бүртгэлийн нийтээр

хүлээн зөвшөөрсөн зарчмын дагуу санхүүгийн гадаад тоон
өгөгдлийг найдвартай хүлээн авах, бүртгэх, боловсруулах,
тайлагнах компанийн чадварт сөргөөр нөлөөлөх, санхүүгийн
тайлангийн материаллаг буруу илэрхийллээс сэргийлэхгүй,
илрүүлэхгүй байх боломжит магадлалыг бий болгодог
хяналтын сул тал буюу хяналтын сул талуудын нийлбэр.
Журам:
1.0 ДОТООД АУДИТЫН МЭРГЭШИЛ

1.1 Аудитын Хороо нь компанийн Дотоод Аудитын хөтөлбөрийг удирдах
Аудитын ахлагчийг сонгоно.
 Аудитын ахлагч нь аудитын зарчим, аудитын техникийн ажлын
мэдлэгтэй байна. Мөн аудитын ажлыг зохион байгуулах, чиглүүлэх,
аудитын дүгнэлтийг тайлагнах, төлөвлөсөн болон хэрэгжүүлсэн
залруулах ажиллагааг үнэлэх чадвартай байна.
 Аудитын ахлагч нь СТОУС болон аудитын зохих стандартуудыг мэддэг
байх, Нягтлан бодох бүртгэлийн ажлын туршлагатай байх.
 Аудитын ахлагч нь хүлээн зөвшөөрөгдсөн шалгалтын байгууллагаар
шалгагдан зохих цол зэргийг авсан байх.
 Аудитын ахлагч нь ... доошгүй аудитын ажилд мэргэшсэн аудиторын
хувиар оролцсон байх ба
 Хэрэв компани Аудитын ахлагчийн байнгын орон тоог санхүүжүүлэх
боломжгүй бол Төлөөлөн Удирдах Зөвлөл компанийн Бэлтгэн
Нийлүүлэгч Сонгох, Гаднаас Ажиллах Хүч Авах журмын дагуу дотоод
аудитын мэргэжлийн үйлчилгээ үзүүлэх этгээдтэй холбоо тогтооно.
1.2 Аудитын ахлагч нь Дотоод Аудитын Хуваарийг (AC1050-1 – АУДИТЫН
ХУВААРЬ-ийг үзэж удирдамж авах) дараагийн санхүүгийн жил эхлэхээс
хоёроос гурван сарын өмнө бэлтгэн, уг хуваарийг Аудитын Хороонд
батлуулахаар өргөн мэдүүлнэ.
 Аудитын хуваарь нь аудитлах үйл ажиллагаа, хяналтын хэмжээ болон
төвөгтэй байдал зэргээс хамааран өөрчлөгдөнө. Үүнтэй адилаар аудитын
давтамж нь эрсдлийн түвшин болон бусад хүчин зүйлээс хамаарна.
Материаллаг буруу илэрхийллийн эрсдэл их байх тусам үйл ажиллагаа
болон хяналтыг аудитлах давтамж ойрхон бөгөөд нарийн байна.
 Аудитын хуваарь нь аудитлах үйл ажиллагаа/хяналтыг тодорхой тогтоох
ба аудит тус бүрийн зарцуулах хугацааг мөн тооцно.
1.3 Аудитын ахлагч нь аудит тус бүр дээр Аудитын багийг сонгоно.
 Аудитын багийн хэмжээ нь тухайн аудитын цар хүрээнээс хамаарч өөр
өөр байна.
 Аудиторууд нь чадвартай бөгөөд туршлагатай байна. Чадвартай байна

гэдэг нь аудиторууд аудитын практик болон зохих стандарт, дүрэм
журмуудыг (“Эх сурвалж“ хэсгийг үзнэ үү) судалсан байхыг хэлэх ба
 Аудитын ахлагч нь аудиторуудыг тэдний мэргэшсэн чиглэл болон
туршлагын хэмжээг харгалзан томилно.
2.0 ДОТООД АУДИТЫГ ТӨЛӨВЛӨХ НЬ

2.1 Аудитын ахлагч нь Дотоод Аудитын төлөвлөгөөг боловсруулахаасаа өмнө
аудитын холбогдох шалгуур шаардлагыг (Жишээ нь: зохицуулах
байгууллагын болон компанийн дотоод стандарт/удирдамж зэрэгтэй
холбоотой) авч үзнэ. Энэхүү журмын “Эх сурвалж” хэсгийг үзэх.
2.2 Аудитын Хороо нь Дотоод Аудитын хамрах хүрээ буюу аудитлах тайлан,
үйл ажиллагаа болон хяналтыг тодорхойлох ба аудитыг 19 ойролцоогоор
хэзээ хийх, хариуцсан ажилтныг (Жнь: үйл явцыг хариуцагч буюу
процессын эзэн) нь хэн болох зэргийг тодорхойлж, энэ мэдээллээ аудит
хийж эхлэхээс нэг сараас багагүй хугацааны өмнө Аудитын ахлагчид өгнө.
2.3 Аудитын ахлагч нь процесс хариуцсан ажилтантай холбогдож тэдний бэлэн
эсэхийг болон аудит хийхэд шаардлагатай мэдээллийг (санхүүгийн тайлан,
эх сурвалжийн материалууд, нотлох баримтууд гэх мэт) гаргаж өгөх
боломжтой эсэхийг баталгаажуулна.
 Аудитын ахлагч нь процесс хариуцсан ажилтанд аудит хийлгэхэд
бэлтгэх болон шаардлагатай мэдээллийг цуглуулахад нь зориулж
хоёроос доошгүй долоо хоногийн хугацаа өгнө.
 Процесс хариуцсан ажилтанд бичгээр мэдэгдэнэ (оффисын дотоод
шуудан эсвэл цахим шуудангаар).
 Процесс хариуцсан ажилтан дээрх үүргийг гүйцэтгэхдээ өөрийн
хариуцсан ажилтнуудад хуваарилах эсвэл хамтарч гүйцэтгэж болно.
Хэрэв тэгсэн бол эцсийн үүрэг, хариуцлага процесс хариуцсан ажилтанд
хамаатай хэвээр байна.
 Аудитын ахлагч мэдээллийг аль болох тодорхой (аль журнал, мэдээ,
тайлан хэрэгтэй байгааг) хүснэ.
 Аудитын ахлагч болон процесс хариуцсан ажилтан нар төлөвлөгөө
гаргахтай холбоотой гарсан асуудал, маргааныг зохистой байдлаар
шийдвэрлэхээр хичээнэ. Хэрэв Аудитын ахлагч төлөвлөгөө гаргахдаа
ажилтантай холбоотой хүндрэлтэй (саадтай) учирвал энэ асуудлаа
шийдвэрлүүлэхээр (аудитыг дахин төлөвлөх, саад учруулсан ажилтныг
албадан хийлгүүлэх зэргээр) Аудитын Хороонд мэдэгдэнэ.
2.4 Аудитын Төлөвлөгөөг боловсруулж байхдаа Аудитын ахлагч нь хийх гэж
буй дотоод аудитын талаар хэлэлцэх, өмнөх аудитын тайлан болон
19
Аудитыг төлөвлөх, гүйцэтгэхэд шаардлагатай хугацаа нь голчлон аудитын хамрах хүрээнээс
шалтгаалдаг.
Залруулах Ажиллагааны Хүсэлт (ЗАХ), мөн холбогдох бусад баримтыг

нягталж үзэх зорилгоор нэгээс доошгүй удаа Аудитын Багийн уулзалтыг
хийнэ.
 Аудитын Багийн гишүүд хийх гэж буй аудитын ажлын процессууд гэх
мэт субъектуудэд тохирсон хяналтын хуудас (AC1050-3 – АУДИТЫН
ХЯНАЛТЫН ХУУДАС-г үзэх) бэлтгэнэ. Хяналтын хуудасны загвар нь
ерөнхий асуудлыг тусгасан байгаа тул хийх гэж буй аудитын хяналтын
хуудсыг аудитлах процесс бүрийн үйл ажиллагаа, хяналтад тохируулж
хийнэ.
 Аудитын ахлагч нь өөрийн мэдлэг, туршлага дээрээ тулгуурлан
хяналтын хуудаст өөрийн саналаа оруулж болно. Бодит байдал дээр
Аудитын ахлагч Аудитын Хяналтын Хуудас тус бүрийг хянаж, аудитлах
хяналт/процессыг зөв үнэлэхэд зайлшгүй шаардлагатай гэж үзсэн
асуултуудыг нэмдэг.
 Аудитын асуултууд нь Аудитын Хяналтын Хуудсаар хязгаарлагдахгүй
байх ёстой. Хяналтын Хуудас нь бүх асуултыг багтааж чаддаггүй ч
хэрэгтэй удирдамж болж чаддаг ба аудиторууд аудитын ажлын явцад
гарч ирдэг асуудлуудад уян хатан ханддаг байх хэрэгтэй.
2.5 Аудитын ахлагч нь AC1050-2 – АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ-ний дагуу
Аудитын Төлөвлөгөөг боловсруулан хэвлэх ба хуулбар хувийг аудитын
ажил эхлэх өдрөөс хоёр долоо хоногоос доошгүй хугацааны өмнө Аудитын
Хороо, процесс хариуцсан ажилтан болон Аудитын багийн гишүүдэд
хүргэнэ. Энэхүү албан ёсны төлөвлөгөөнд дараах зүйлсийг заавал тусгана:
 Зорилго, хамрах хүрээ, зорилтууд, аудитын шалгуурууд
 Аудитлахаар тогтсон процесс ба хяналтууд
 Аудитын хугацаа
 Аудитын багийн гишүүд
 Процесс хариуцсан ажилтан
 Нээлтийн болон хаалтын уулзалтуудын хуваарь, хэлэлцэх асуудлууд,
мөн аудит тус бүрийн субьектууд.
3.0 ДОТООД АУДИТЫГ УДИРДАН ЯВУУЛАХ НЬ
3.1 Аудитын ахлагч аудитыг Нээлтийн Уулзалтаар (AC1050-2 – АУДИТЫН
ТӨЛӨВЛӨГӨӨ-г үзэх) эхлүүлэх ба төлөвлөгөөнд тусгагдсан бүх ажилтнууд
оролцоно. Бусад алба, хэлтсийн ажилтнууд өөрийн албаны удирдлагын
заавраар уг уулзалтанд оролцож болно.
 Нээлтийн Уулзалтын үеэр Аудитын ахлагч Аудитын багийг танилцуулж,
Аудитын төлөвлөгөөг тайлбарлана. Аудитын зорилго, хамрах хүрээ,
зорилтууд болон шалгууруудыг баталгаажуулна.
 Аудитын төлөвлөгөөний хуулбар хувийг өмнө нь тараагаагүй бол энэ
үед тараах ба Аудитын хуваарийг мөн баталгаажуулна.
 Алба, хэлтсийн ажилтнуудын асуултанд Аудитын баг чадах чинээгээр

хариулах ба,
 Хэрэв аудитлах зүйлтэй холбоотой тусгайлан авч үзэх асуудал (Жнь:
аюулгүй байдлын асуудал гэх мэт) байгаа бол тусгай шаардлагуудыг
Аудитын багтай хамтран авч үзэх нь алба, хэлтсийн менежерийн үүрэг
юм.
3.2 Аудитын баг аудитыг төлөвлөгөөний дагуу, аль болох бодитой бөгөөд
нарийвчилан хийнэ. Аудит нь ярилцлага, бичг баримтын шалгалт, үйл
ажиллагааны ажиглалт болон дотоод хяналтын сорил зэргээс бүрдэнэ.
(ТАЙЛБАР: Аудитыг хийхдээ аудитын хамрах хүрээнээс халихгүй байх нь
чухал.)
 Дотоод Аудиторууд аудитын зорилго бол “компанийн санхүүгийн
тайлагнал үндэслэлтэй бөгөөд үнэн зөв, зохих дотоод хяналтууд байгаа
ба эдгээр хяналтууд нь материаллаг буруу илэрхийллийн эрсдлийг үр
дүнтэй багасгадаг гэдгийг батлах” явдал гэдгийг санаж байх ёстой.
 Аудитын эрх бүхий байгууллагууд (Дотоод Аудиторуудын Институт,
Хувьцаат Компаниудын Нягтлан Бодох Бүртгэлийн Хяналтын Зөвлөл гэх
мэт) аудиторуудыг аудит хийхдээ “дээрээс доошоо, эрсдэлд суурилсан”
хандлагыг ашиглахыг зөвлөдөг. Холбогдох хууль дүрмийг (Sarbanes-
Oxley гэх мэт) биелүүлэх зардал нь түүнийг биелүүлсэнээр бий болох үр
ашигтай харьцуулахад өндөр байгаа ба энэ нь голчлон компаниуд
хяналтыг бүх зүйл дээр хэрэгжүүлэх гэж хичээсэнтэй холбоотой. Харин
эрсдэлд суурилсан хандлагыг хэрэгжүүлэх нь хууль дүрмийг
биелүүлэхтэй холбоотой зардлыг эрс бууруулдаг.
3.3 Аудитын багийн гишүүн бүр бүх ярилцлага, ажиглалт, баримтын шалгалтын
дэлгэрэнгүй тэмдэглэлийг хадгална. Аудитын хамрах хүрээнээс гадуурх
асуудлыг дараа авч үзэх зорилгоор орхилгүй тэмдэглэж авна.
3.4 Аудитын ахлагч аудитын явцын тайланг Аудитын хороонд тогтмол гаргаж
өгөх ба уг тайланд тухайн өдрийг хүртэлх аудитын төлөвлөгөөний
зорилтуудын биелэлт, учирч буй саад, бэрхшээл зэргийн талаар тусгана.
Энэхүү явцын тайлангийн давтамж, агуулга зэрэг нь аудитын хамрах
хүрээнээс шалтгаалах ба Аудитын ахлагч болон Аудитын Хороо тэдгээрийг
хэлэлцэж тохирсон байх ёстой.
3.5 Аудитын багийн гишүүд ярилцлага хийх үедээ Аудитын Шалгах Хуудсыг
(AC1050-3 – АУДИТЫН ШАЛГАХ ХУУДАС-ыг үзэж удирдамж болгох)
асуух зүйлдээ төвлөрөх, асуултаа орхилгүй бүрэн асуух зорилгоор
ашиглана. Аудитын Шалгах Хуудаст аудитлах зүйлийн үйл ажиллагааны
үнэлгээг нарийвчлан хийхэд туслах хангалттай асуулт оруулсан байвал
зохино. Гэвч аудиторуудад бүх асуултыг асуух хангалттай хугацаа байхгүй
байж болох талтайг Аудитын ахлагч анхаарах ёстой.
 Аудиторууд зөрүүтэй хариултууд авсан бол уян хатан хандаж, нөхцөл
байдлын талаарх өөрийн ойлголтоо тодорхой болгох нэмэлт асуултуудыг
асууна.
 Аудиторууд хариултуудыг, тэр дундаа тийм эсвэл үгүй гэх мэтээр нэг
үгээр хариулах боломжгүй асуултуудын хариултуудыг судлан шалгах
ёстой.
3.6 Шалгуур, шаардлагад нийцсэн байдлыг нотлон баталгаажуулахад
танилцуулсан мэдээлэл нь хангалтгүй байвал аудитор АС1050-3 маягтын
“Нотолгоо” гэсэн багананд энэ талаар тэмдэглэнэ. Харин танилцуулсан
мэдээлэл нь нийцэлгүй гэдгийг илэхийлэх буюу нотолж байвал аудитор
тэрхүү зөрчил, дутагдлын талаар АС1050-4-АУДИТЫН ДҮГНЭЛТ маягтад
бичнэ.
4.0 ДОТООД АУДИТЫН ТАЙЛАГНАЛ
4.1 Аудитын үйл ажиллагааны төгсгөлд, Хаалтын уулзалтын өмнө Аудитын баг
илрүүлсэн зөрчил, дутагдал, сайжруулах шаардлагатай зүйлс, ерөнхий чиг
хандлага болон аудитын дараа тусгайлан шалгах асуудлуудаа нэгтгэх
зорилгоор хуралдана. Энэхүү Хаалтын хурлын өмнөх уулзалтын үеэр
Аудитын баг аудит хийсэн процесс/хяналтууд нь аудитын шалгуур,
зорилтуудад хүрсэн эсэхийг харгалзан нэгдсэн дүгнэлтэд хүрсэн байна:
 Аудитын багийн нийт бүртгэж авсан давуу болон сул тал, ажиглагдсан
сайжруулах шаардлагтай зүйлсийг (зөрчил, дутагдалууд биш, харин
сайжруулах шаардлагатай боломжууд) цуглуулж, харьцуулна.
 Зөрчил, дутагдалуудыг тодорхойлон, гол болон бага гэж ангилан зөрчил,
дутагдал бүрийн бодит нотолгоог тодорхойлно.
 AC1050-4 маягтуудыг харьцуулж, тоолж, дүн шинжилгээ хийнэ.
 Сайжруулах шаардлагтай зүйлсийг тогтооно.
 Санал нийлэхгүй байгаа зүйлсийг хэлэлцэн, боломжит шийдлийг олно.
4.2 Аудит тус бүрийг Хаалтын уулзалт дээр дүгнэх ба аудитлагдсан алба,
хэлтэсийн ажилтнуудыг, тэр дундаа Нээлтийн уулзалт дээр байсан
ажилтнуудыг уг уулзалтанд хамруулна. Хаалтын уулзалтын үеэр Аудитын
ахлагч аудитын ерөнхий дүгнэлт болон Аудитын багийн шалгалтын зөрчил,
дутагдал болон сайжруулах шаардлгатай зүйлсийн хураангуйг танилцуулна.
Хаалтын уулзалт дээр Аудитын Хороо болон процесс хариуцсан
ажилтнуудад зориулж асуулт асуух цаг гаргасан байна.
4.3 Хаалтын уулзалт дээр Аудитын Хорооноос Аудитын ахлагчид гол зөрчил,
дутагдалуудыг залруулах үүрэг даалгаварыг залруулах ажиллагаа, залруулж
дуусах тодорхой хугацаа, тус бүрд нь зарцуулах хугацаа зэргийн хамт өгнө.
(АС1060-ЗАЛРУУЛАХ АЖИЛЛАГАА маягтыг үзэх)
4.4 Хаалтын уулзалтын дараа Аудитын ахлагч Аудитын Эцсийн Тайланг
бэлтгэх (AC1050-5 – АУДИТЫН ЭЦСИЙН ТАЙЛАН маягтыг үзэж,
удирдамж болгох) ба Хаалтын уулзалтын үеэр танилцуулсан аудитын
дүгнэлт, зөрчил, дутагдлууд, сайжруулах шаардлагатай зүйлсийн талаар
дэлгэрэнгүй тусгаж, баримтжуулах бөгөөд мөн авахаар тохиролцсон арга
хэмжээний хэрэгжүүлэх хугацааг тусгана. (ТАЙЛБАР: Хаалтын уулзалтын

үеэр танилцуулаагүй зөрчил, дутагдлын талаар тайланд тусгахгүй.)
4.5 Аудитын ахлагч Хаалтын уулзалтаас хойш хоёр долоо хоногийн дотор
Аудитын эцсийн тайланг Аудитын хороонд өргөн барина.
4.6 Аудитын Хорооны төлөөлөгч Дотоод Аудитын үйл ажиллагааны хураангуй
тайланг (аудитын санал, дүгнэлт, үр дүн, залруулах арга хэмжээ зэргийг
багтаасан) дараагийн Удирдлагын Хяналтын Хурал дээр (FA1010 –
УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА хэсгийг үзэх) компанийн
удирдлагуудад хүлээлгэн өгнө.
5.0 ДОТООД АУДИТЫН ГҮЙЦЭТГЭЛИЙН ШАЛГАЛТ
Аудитын ахлагч (эсвэл Аудитын багийн томилогдсон гишүүн) нь

аудитласан процесс/хяналтыг хариуцсан менежертэй тохиролцсон
хугацаанд очиж гүйцэтгэлийн шалгалт хийж болно.
 Аудит дууссаны дараах энэхүү шалгалтын зорилго нь аудитын
дүгнэлтийн дагуу зохих залруулах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн эсвэл
хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгаа эсэхийг баталгаажуулах явдал юм.
 Аудитласан процесс/хяналтыг хариуцсан менежерүүд хэрэгжүүлсэн
залруулах арга хэмжээ нь тэдний хүссэн үр дүнд хүрсэн гэдгийг нотлон
харуулна.
 Санхүүгийн процесс, хяналтнууд нь мөрдвөл зохих стандарт, тогтоол/дүрэм
журмын шаардлагад нийцэж байх.
 Дотоод аудитыг төлөвлөгөөний дагуу хийсэн байх.
 Аудитын дүгнэлт гарсан байх.
C. Санхүү Эрхэлсэн Захирлын Гарын авлага
 5.5.6 –р хэсэг Дотоод Аудит
D. Санхүүгийн Журмууд
 FA1000 – УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ ХАРИУЦЛАГА
 AC1060 – ЗАЛРУУЛАХ АЖИЛЛАГАА
Хавсралт/Маягтууд:
 AC1050-1 – АУДИТЫН ХУВААРЬЧИЛСАН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
 AC1050-2 – АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
 AC1050-3 – АУДИТЫН ШАЛГАХ ХУУДАС
 AC1050-4 – АУДИТЫН ДҮГНЭЛТ

 AC1050-5 – АУДИТЫН ЭЦСИЙН ТАЙЛАН
 Дотоод Аудитын Архив ( Дотоод Аудитын тайлангууд, аудитын тайланд
оруулах боломжгүй бодит нотолгоонууд, аудитын хуваарь зэргээс бүрдэнэ)
Хянан засварласан түүх:
Хянагдсан Санал
Огноо Хийгдсэн өөрчлөлт
хувилбар оруулсан
0.0 06/29/2007 Анхны хувилбар 0.0

AC1050-1 – АУДИТЫН ХУВААРЬТ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
2007-08
Аудитын 1, 2-р сар 3, 4-р сар 5, 6-р сар 7, 8-р сар 9, 10-р сар 11, 12-
Хамрах хүрээ р сар
Аудитын Аудит21
 Процесс A- Төлөвлөгөө20
F Аудитын багийг
цуглуулах
Аудитын Аудит
 Процесс G-
Төлөвлөгөө
K
Аудитын Баг
Аудитын
 Процесс L- Аудит
P
Аудитын
 Процесс Q- Аудит
V
Аудитын
Аудит
 Процесс Төлөвлөгөө
W-AB Аудитын
Баг
Аудит
Аудит ('08)
ын
Төлөвл
 Процесс
өгөө
AC-AG
(‘08)
Аудит
ын Баг
БАТАЛСАН
Аудитын ахлагч: Огноо:
Аудитын Хорооны төлөөлөгч.: Огноо:
Санхүү Хариуцсан Захирал: Огноо:
20
"Аудитын Төлөвлөгөө" болон "Аудитын Багийг цуглуулах" ажлууд нь Аудитаас өмнө явагддаг
гэдгийг тайлбарлах зорилгоор хоёр сарын өмнө оруулсан болно.
21
Тусгайлсан огноонуудыг Аудитын ахлагч болон Аудитын Хороо нар харилцан тохиролцож,
тогтооно.
AC1050-2 – АУДИТЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
Зорилго: (Жнь: Компанийн санхүүгийн тайлантай холбоотой удирдлагын мэдэгдлийн

найдвартай, үнэн зөв байдлыг нэмэгдүүлэх)
Хамрах хүрээ: (Жнь: аудитлах тусгай процесс эсвэл хяналт)
Аудитын зорилтууд: (Жнь:Компанийн санхүүгийн тайлантай холбоотой удирдлагын мэдэгдлийн

найдвартай байдлын талаарх аудитын дүгнэлт гаргах хангалттай хэмжээний
зохистой нотолгоог цуглуулж, үнэлэх)
Аудитын шалгуур:
 Хууль, журмын шаардлага, хэрэв байдаг бол
 Зээлдүүлэгчдийн шаардлага, хэрэв байдаг бол
 ДАИ-ын болон бусад мөрдвөл зохих стандартууд
 Компаний санхүүгийн бодлого, журам, дотоод шаардлагууд
Аудитын огноо: (Жнь: 2007 оны 10 сарын 1-2, 8.00 цагаас 16.00 цаг хүртэл)
Аудитын баг:
Нэр Aудитын ахлагч нэр Аудитор 1
Нэр Аудитор 2
Шалгагдагч буюу процесс хариуцсан ажилтан:
Нэр Аудитын Хорооны Нэр Процессын эзэн

Дарга
Нэр Процессын эзэн Нэр Процессын эзэн
Аудитын хурлын хөтөлбөр: Дараагийн хуудаснаас үзэх.

Finance Policies, Procedures, and Forms Bizmanualz.com
Баримтын № Нэр: Хэвлэсэн огноо:

AC1060 Залруулах үйл ажиллагаа Он/сар/өдөр
хувилбар:
Бэлтгэсэн хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
0.0
хугацаа:
Хянасан хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
АУДИТЫН ХУРЛЫН ХӨТӨЛБӨР
Эхлэх Дуусах Холбогдох Холбоо барих

Огноо Үйл ажиллагаа
цаг цаг хүмүүс хаяг
10-р 8:00 8:30 Нээтийн уулзалт бүгд Аудитын

сарын 1 Хорооны дарга
болон
Шалгагдагч буюу
процесс
хариуцсан
ажилтан
9:00 10:00 Аудитлах Aудтор 1 Процессын эзэн

процесс/хяналт 1 (нэр, утасны
дугаар)
9:00 10:00 Аудитлах Aудтор 2 Процессы эзэн

процесс/хяналт 2
9:00 10:00 Аудитлах Аудитын ахлагч Процессы эзэн






Accounting Manual - rev 0.0 Page 1 of 275


12:00 13:00 Ажлаа ярилцах өдрийн бүгд -

хоол






15:30 16:00 Аудитыг дахин авч үзэх бүгд -
10-р 8:00 9:30 Аудитлах Aудтор 1 Процессы эзэн

сарын 2 процесс/хяналт 15

10-р 8:00 9:30 Аудитлах Аудитын ахлагч Процессы эзэн

сарын 2 процесс/хяналт 17


10:30 11:30 Аудитыг дахин авч үзэх бүгд -
11:30 12:30 Ажлаа ярилцах өдрийн бүгд -

хоол
12:30 14:30 Аудитын бүгд -

дүгнэлтүүдийн
цуглуулж, харьцуулах

14:30 15:00 Илэрсэн зөрчил, бүгд -

дутагдлыг хаалтын
уулзалт дээр
танилцуулахаар бэлтгэх
15:00 16:00 Хаалтын уулзалт бүгд Аудитын

Хорооны дарга
болон
Шалгагдагч буюу
процесс
хариуцсан
ажилтан
AC1050-3 – АУДИТЫН ШАЛГАХ ХУУДАС (ЖИШЭЭ)22
Огноо
Аудит №
Аудитлах Процесс/Хяналт Хариуцсан менежер
Аудитын ахлагч
Нотолгоо
I. Ерөнхий бүртгэл / Нягтлан бодох бүртгэлийн практик
A. Компани бүртгэл хөтлөлтийн тогтолцоотой
Дан бичилт
22
АНУ-ын ЖБЗ-ны “Хөгжиж буй бизнест зориулсан аудитын шалгах хуудас”-г авч ашиглав.
(Нэмэлт эх сурвалжийг үзэх)
Нотолгоо
Давхар бичилт
1. Процессын эзэн (нягтлан бологч гэх мэт)

компанийн бүртгэлийн хөтөлдөг
a. "Хэрхэн" , "яаж" гэдгийн ойлгодог
b. Санхүүгийн тайланг бэлтгэдэг (Жнь: боловсруулсан санхүүгийн

тайлангийн хамрах хугацаа
xx/xx/xxxx")
2. Процессын эзэн бүртгэл хөтлөлтийн төлбөртэй

үйлчилгээ авдаг
a. Санхүүгийн тайланг ойлгодог
b. Татвар ногдуулалтыг бүртгэл хөтөлтийн

үйлчилгээ үзүүлэгч гүйцэтгэж өгдөг
c. Процессын эзэн Мэргэшсэн Нягтлан

Бодогчийн хөлсийг Бүртгэл хөтлөлтийн
үйлчилгээний хөлстэй харьцуулж үзсэн
B. Компани банкны тайланг сар бүр тооцоо нийлж

баталгаажуулдаг
C. Компанийн орлого, зардлын тайлан үэн зөв бөгөөд

компани сар бүр уг тайланг бэлтгэдэг.
1. Процессын эзэн санхүүгийн тайлангуудын

зорилгыг ойлгодог.
2. Процессын эзэн сарын тайлангуудыг харьцуулж,

чиг хандлагыг тодорхойлдог.
3. Процессын эзэн тайланг салбарын дундажтай

харьцуулдаг.
4. Процессын эзэн компанийн одоогийн санхүүгийн

байдлыг мэддэг.
D. Компани суутганы татвар болон Нийгмийн даатгалын

шимтгэл төлөхөд зориулж сан байгуулдаг.
1. Процессын эзэн 941-р маягтыг ойлгодог.

Нотолгоо
2. Процессын эзэн алданги төлөхөөс сэргийлж

суутганы татвар, НД-ын шимтгэлийг хугацаанд
нь төлдөг.
3. Процессын эзэн W-2 мэдээллийг гаргаж өгдөг.
E. Компани зээлийн бодлоготой
1. Компани авлагатаа сар бүр насжилт тооцдог.
2. Компани хэрэглэгчдээсээ төлбөр төлөх хугацааг

хэтрүүлсэний хураамж авдаг.
3. Компани найдваргүй авлагаа данснаас хасдаг.
4. Компани авлага цуглуулалтын зохистой

бодлоготой.
5. Компани төлбөрөө хугацаандаа төлөхгүй байгаа

хэрэглэгчидийн авлагыг цуглуулахдаа тэдэнд
дараалсан сануулах захидлуудыг явуулдаг.
6. Компани Виза, МастерКарт болон бусад зээлийн

картын системтэй.
7. Компани мөнгөн хөнгөлөлт дээр анхаардаг.
F. Компани татварын буцаан олголтыг тухай бүр

бүртгэж, баримтжуулдаг.
1.Процессын эзэн тоног төхөөрөмжийн татварын

асуудлыг эртнээс авч үздэг.
2. Процессын эзэн "худалдаж авах эсвэл түрээслэх"

боломжуудыг харьцуулж үздэг.
3. Процессын эзэн компанийн нэгдэлт/охин компани

болохын боломжит давуу болон сул талыг авч
үздэг.
4. Компани татварын алданги, торгууль төлдөггүй.
II. Санхүүгийн Төлөвлөлт, Зээлжих төлөвлөгөө
A. Компанийн мөнгөн урсгал зохистой.
1. Урьдчилан дугаарласан мөнгөний баримтыг хянаж,

бүртгэдэг.
Нотолгоо
2. Өдөр бүр чекийн зохих дүнг байршуулдаг.
3. Хэрэглэгчийн нэхэмжлэхийг шуурхай явуулдаг.

(Жнь: ажлын хоёр өдөрт багтаан)
4. Авлагыг 60 хоногийн дотор цуглуулдаг.
5. Дансны өрийг барагдуулахдаа мөнгөн

хөнгөлөлтийн боломжийг эдэлдэг.
6. Мөнгөн зарлагыг урьдчилж дугаарласан чекээр

хийдэг.
B. Компани мөнгөн урсгалын хэрэгцээгээ төлөвлөдөг.
1. Цалин, хөлсийг тавьж олгоход асуудал гардаггүй.
2. Өртөгтгөл, яаралтай асуудал, болон бусад

боломжууддаа зориулж мөнгө нөөцөлдөг.
3. Шаардлага гарвал богино хугацаат санхүүжилтийг

ашигладаг.
4. Банктай шугамын зээлийн гэрээ байгуулдаг.
C. Компани өнөөдрийн өндөр өрсөлдөөнт зээлийн зах

зээлд санхүүгийн төлөвлөлтийн гүйцэтгэх үүргийг
ойлгодог.
1. Процессын эзний хувийн анкетыг бэлтгэж, байнга

шинэчилж байлгадаг.
2. Мөн хувийн санхүүгийн тайлан, мэдээлэлээ

бэлтгэсэн байдаг.
3. Компани бизнес төлөвлөгөөгөө бичиж, цаасан дээр

буулгасан.
4. Өнгөрсөн хоёр жилийн болон ирэх хоёр жилийн

ашигласан болон ашиглах нөөц, сангийн тайлан,
төлөвлөө байгаа.
5. Өнгөрсөн хоёр жилийн үнэн зөв Баланс буюу

Санхүүгийн байдлын тайлан, түүний ирэх хоёр
жилийн төлөвлөгөө байгаа.
6. Процессын эзэн банкуудтай ажлын сайн

харилцаатай байдаг.
Нотолгоо
7. Компанийн өр ба өөрийн хөрөнгийн харьцаа сайн.

(1:2/1:1)
Тайлбар:
Танилцсан:
Аудитын ахлагч: Огноо:
Процесс хариуцсан менежер: Огноо:
Бусад аудиторуудын нэр:

AC1050-4 – АУДИТЫН ДҮГНЭЛТ
Аудитын ахлагч бөглөнө.

Зөрчлийн дугаар: _________________ - ___________ - ______________ Гол
жил сар өдөр төрөл дарааллын дугаар Бага
Аудиторын №: _________________ - ___________ - ______________ Гол

Жил сар өдөр Аудиторын дарааллын дугаар Бага
хувийн дардас
Аудитор бөглөнө
Ашигласан стандарт, дүрэм журам (Жнь: Нэр, догол мөр, өгүүлбэр гэх мэт):
Санхүүгийн тайлан/Бичиг баримт/Хяналтын нэр болон тайлбар:
Шаардлага:
Дутагдал/Сул талыг тайлбарла:
Бодит нотолгоо:
Aудитор:
Нэгр Гарын үсэг Огноо
Удирдлагыг төлөөлж:
Нэр Гарын үсэг Огноо
(Удирдлагын хариу арга хэмжээ)

Удирдлагын хариу арга хэмжээ:

AC1050-5 – АУДИТЫН ТАЙЛАН
Тайлангийн огноо:
Аудитын огноо:
Aудитын хамрах хүрээ: (аудитласан процесс, хяналтуудыг тодорхойлох)
Aудитын баг:
 нэр Аудитын ахлагч
 нэр аудитор
 нэр аудитор
Шалгуур:
Зорилт:
Aудитын огноо:
Процесс хариуцсан албан тушаалтан:

 нэр аудитлагдсан зүйл/албан тушаал
Удирдлагад зориулсан хураангуй:
1) Ерөнхий зөрчил, дутагдал
Бид (процесс/хяналтын нэр)-ын аудитыг гүйцэтгэсэн ба тэдгээр нь (стандарт, дүрэм, журмын

нэр, бүлэг болон өгүүлбэрийн дугаар)-тай ерөнхийөө нийцэж байна/нийцэхгүй байна гэж
дүгнэж байна.
2) Давуу тал
(процесс) болон түүний дэмжих тогтолцоонууд (сайн баримтжсан, нарийн нябай, сайн
холбогдсон, нийтээрээ мөрдсөн гэх мэт) байна. Нотлох баримт дараах зүйлийг харуулж байна:
3) Дутагдал / Сул тал
(Процесс/хяналтын нэр)-ыг дараах байдлаар засах, сайжруулах шаардлагатай:
(Процесс)-тай холбоотой зарим (хяналт, бүртгэлүүд) дутагдалтай байсан ба шалтгаан нь:
__________________________________________________________________________________
4) Тулгарсан саад, бэрхшээлүүд

(Жнь: Процесс хариуцсан ажилтантай төлөвлөсөн ярилцлагаа хийх боломжгүй байсан, "Гол
тайлангуудыг ирүүлээгүй" гэх мэт)
Зөрчил, дутагдлууд:
(Дутагдал, сул талыг жагсаан, тайлбарлах, материаллаг эсэхийг тэмдэглэх, ашигласан стандартыг
дурьдах гэх мэт)
Сайжруулах шаардлагатай зүйлс:
(Аудит хийх үед шаардлагад нийцэж байсан ч компанийн зүгээс анхаарал хандуулж арга хэмжээ
авахгүй бол дараагийн аудитаар зөрчил, дутагдал болж гарч ирэх зүйл/процесс)
Залруулах ажиллагааны урьдчилсан хуваарь ба Аудитын дараа хийгдэх шалгалт:
Бусад тайлбар:
Хянаж, Баталсан:
Аудитын ахлагч Огноо:
Аудитын Хорооны Төлөөлөгч Огноо:
Санхүү Хариуцсан Захирал Огноо:

Баримтын № Нэр: Хэвлэсэн огноо:

AC1060 Залруулах үйл ажиллагаа Он/сар/өдөр
хувилбар: Бэлтгэсэн хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
0.0
хугацаа: Хянасан хүний нэр, албан тушаал Он/сар/өдөр
Бодлого: Дотоод хяналт нь хангалтгүй, эсхүл санхүүгийн системийн
аюулгүй байдалд харшилсан аливаа тохиолдолд компани
залруулгын арга хэмжээг яаралтай авах ёстой.
Зорилго: Энэхүү горимд зөрчил дутагдлын шалтгааныг тогтоох,
залруулгын арга хэмжээг авах, авсан залруулгын арга хэмжээ
нь уг зөрчил дутагдлыг цаашид гаргах шалтгааныг арилгаж
байгаа эсэхийг мөшгин шалгах аргууд болон үүрэг
хариуцлагыг тусгасан.
Цар хүрээ: Энэхүү горимыг ажил гүйлгээг хийх болон дотоод хяналтын
явцад илэрсэн санхүүтэй холбоотой бүхий л зөрчил
дутагдлын шалтгаанд ашиглана.
Үүрэг Ерөнхий нягтлан бодогч нь Удирдлагын хяналтын хурлаар
хариуцлага: авсан залруулгын арга хэмжээний талаар тайлагнах, мөн
энэхүү үйл ажиллагааг үнэн зөв, ойлгомжтой, үр дүнтэй
байдлаар хийлгэх үүрэгтэй.
Компанийн бүх ажилтнууд нь зөрчил дутагдал гарах
нөхцлийг тогтоох, Залруулгын арга хэмжээг авахуулах, үүрэг
өгөгдсөн тохиолдолд зөрчил дутагдлын шалтгааныг судлах,
бүртгэх, залруулгын арга хэмжээг хийж гүйцэтгэх үүрэгтэй.
Тодорхойлолтууд: ЗХХ – Залруулга хийлгэх хүсэлт
Хяналтын дутагдал – Дотоод хяналтын системийн хүрээнд
гарсан асуудал
ЗТ – Нийцэмжгүй байдлын тайлан
Зөрчил – Стандарт, шаардлагад (хууль тогтоомжийн,
салбарын, харилцагчийн, эсвэл Компанийн) нийцэхгүй байгаа
нь тогтоогдсон нөхцөл байдал буюу обьект; тогтоогдсон
хязгаараас хэтэрсэн зүйлс.
Үндсэн шалтгаан – үйл ажиллагаан дахь зөрчил, дутагдлын
хамгийн суурь шалтгаан; энэ нь нэгээс илүү үндсэн
шалтгаантай байж болно.
Горим:
1.0 НИЙЦЭМЖГҮЙ БАЙДЛЫН ТАЙЛАН
1.1 Санхүүгийн Тайлагналын Олон Улсын Стандарт (СТОУС), салбарын бусад

стандартууд, хууль тогтоомжийн шаардлага үйл ажиллагаанд нь зөрчигдөж
байгааг буюу хяналтын зөрчил дутагдал гарсныг анзаарсан аливаа
Санхүүгийн ажилтан нь AC1060-1-НИЙЦЭМЖГҮЙ БАЙДЛЫН ТАЙЛАН
хүснэгтийг бөглөж, танилцуулах ёстой. Нийцэмжгүй байдлын тайланг
түүнчлэн Дотоод аудитаар илрүүлсэн зүйлсийн үр дүнгээр, эсхүл
хөндлөнгийн аудиторын Дотоод хяналтын талаарх Удирдлагад хүргэх
захидлын үр дүнгээр гаргаж болно (AC1040 – ХӨНДЛӨНГИЙН АУДИТ ба
AC1050 – ДОТООД АУДИТ – г үзнэ үү).
1.2 AC1060-1 хүснэгтийг дараах байдлаар хөтөлнө:

 Шаардлагыг товчхон дурьдана, зохистой бол гарчиг, ишлэл дугаарыг
бичнэ;
 Ажиглагдсан нөхцөл байдлыг болон шаардлагыг хаана/хэрхэн зөрчсөн
талаар бичнэ;
 Залруулга хийлгэх хүсэлт (ЗХХ) гаргасан эсэх талаар зохих нүдэнд
тэмдэглэх.
ТЭМДЭГЛЭЛ 1: Хэрэв ажилтан өөрийнх нь хариуцдаггүй үйл ажиллагаанд

зөрчил байгааг мэдвэл энэ талаар өөрийн Хороо хэлтсийн менежерд
тайлагнах ёстой ба удирдлага нь тухайн зөрчил гарсан газрын удирлагатай
хамт уг тайланг хянаж, тухайн Хороо хэлтсийн менежерар гарын үсэг
зуруулна.
ТЭМДЭГЛЭЛ 2: Компанийн санхүүгийн систем, мэдээллийн үр дүнтэй,

бүрэн бүтэн байдалд эрсдэл учруулахуйц зөрчлийг мэдсэн даруйдаа
тайлагнах нь Санхүүгийн ажилтан бүрийн үүрэг мөн.
1.3 Зөрчил гарсан Хороо хэлтсийн менежер нь АС1060-1 хүснэгтэд гарын үсэг
зурж, уг хүснэгтийг бүртгүүлж, шинжлүүлэхээр Ерөнхий нягтлан бодогчид
хүргүүлнэ. ЗТ – д Ерөнхий нягтлан бодогчийн хийсэн шинжилгээний
дүнгээр тогтоогдсон хандлагыг, тийм хандлага илэрсэн үед нь Ерөнхий
санхүүчид танилцуулж, хянуулна. (FA1000 – УДИРДЛАГЫН ҮҮРЭГ
ХАРИУЦЛАГА).
2.0 ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭ АВАХ
2.1 Залруулгын арга хэмжээ авах шаардлагатай гэж Ерөнхий нягтлан бодогч
үзвэл, тэрээр AC1060-2 – ЗАЛРУУЛГА ХИЙЛГЭХ ХҮСЭЛТ хүснэгтийг
бөглөж, AC1060-1 – ийн хуулбарыг хавсаргах юмуу эсвэл тэрхүү ЗТ – г
ишлэх ёстой. АС1060-2 хүснэгтэд уг асуудал, зөрчил, тохиолдлын талаар
бичих бөгөөд мөн хаана, хэзээ гарсныг нь бичнэ.
2.2 Ерөнхий нягтлан бодогч нь уг хүсэлтэд ЗХХ-ийн дугаарыг тавьж, тус

дугаарыг АС1060-3-ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ЖАГСААЛТ
хүснэгтэд бичээд АС1060-2- ЗАЛРУУЛГА ХИЙЛГЭХ ХҮСЭЛТ хүснэгтийн
хувийг хариуцсан Хороо хэлтсийн менежерд хүргүүлнэ. Ерөнхий нягтлан
бодогч нь АС1060-2 хүснэгтийн эх хувийг “Нээгдсэн залруулгын арга
хэмжээ” хавтаст хадгална.
2.3 Тус Хороо хэлтсийн менежер нь уг асуудлыг засаж залруулах, дахин

гарахаас нь сэргийлэх зорилгоор судлах, шаардлагатай арга хэмжээг авах
үүргийг ажилтандаа өгөхийн хамтаар АС1060-2 хүснэгтийн хувийг мөн
түүнд өгнө. Тус газрын удирдлага нь өгсөн үүрэг даалгаврынхаа талаар
Ерөнхий нягтлан бодогчид мэдэгдэнэ, Ерөнхий нягтлан бодогч нь энэ талаар
АС1060-2 хүснэгтийн эх хувьд тэмдэглэнэ.
2.4 Ерөнхий нягтлан бодогч нь АС1060-20-ЗАЛРУУЛГЫН АРГА

ХЭМЖЭЭНИЙ ЖАГСААЛТ хүснэгтээр ЗХХ-ийн хэрэгжилтийн явцад
хяналт тавина.
3.0 ШАЛТГААНЫГ СУДЛАХ
3.1 Үүрэг авсан ажилтан буюу судлагч (хэсэг 2.3) нь шалтгаан, эсхүл
шалтгаанууд, эсхүл үндсэн шалтгааныг нь тогтоохын тулд тухайн зөрчлийг
судална. Тухайн нөхцөл байдлаас хамааран судлагч нь судлах багийг
бүрдүүлэх замаар бусад ажилтнуудын туслалцааг авч болно.
Үндсэн шалтгааныг судлахдаа өнгөц шалтгаан нь үндсэн шалтгаан байх нь

ховор байдгийг санах хэрэгтэй. Өнгөц шалтгааныг тогтоосны дараагаар
нөлөөлөгч шалтгаануудыг тогтоох нь гол төлөв тустай байдаг. Энэ аргыг
ашиглан цааш судлах нь уг асуудлын үндсэн шалтгаанд хүргэнэ.
3.2 Судлагч нь уг судлагааныхаа аливаа ажиглалт, хэмжилт, үр дүнг АС1060-2-

ЗАЛРУУЛГА ХИЙЛГЭХ ХҮСЭЛТ хүснэгтэд бичнэ.
4.0 ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭ АВАХ
4.1 Шалтгааныг судалсны дараагаар Хороо хэлтсийн менежер нь (эсхүл орлох

ажилтан) нь үр дүнг нь хянаж, уг асуудлын шалтгааныг арилгахын тулд
ямар залруулгын арга хэмжээ авч болохыг тогтоохоор судлагч ажилтан
болон холбогдох хүмүүстэй зөвлөлдөнө. Хороо хэлтсийн менежер нь авах
залруулгын арга хэмжээг АС1060-2 хүснэгтэнд бичнэ.
4.2 Хороо хэлтсийн менежер нь судлагч ажилтны судалсан зүйлс болон өөрийн
туршлага, шийдэлд тулгуурлан арга хэмжээ авах өдрийг товлож, АС1060-2
хүснэгтэнд бичнэ.
4.3 Хороо хэлтсийн менежер нь залруулгын арга хэмжээг авах үүргийг өгч,
АС1060-2 хүснэгтэнд уг үүргийг бичнэ.
4.4 Хороо хэлтсийн менежер нь ЗХХ-д бичигдсэн үүрэг, товлосон огноо,

хариуцах ажилтан болон явцын талаар Ерөнхий нягтлан бодогчид мэдэгдэх
ёстой бөгөөд Ерөнхий нягтлан бодогч нь өөрийн АС1060-2 болон АС1060-3-
ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ЖАГСААЛТ хүснэгтийн хувиудад
гарсан өөрчлөлтийг тухай бүр оруулна.
5.0 АСУУДЛЫГ ДАВТАН ГАРАХААС СЭРГИЙЛЭХ
5.1 Богино хугацаатай асуудлуудыг багасгах, засах арга хэмжээг авах ёстой,
гэхдээ Ерөнхий нягтлан бодогч болон хариуцсан Хороо хэлтсийн менежер
нь уг асуудлыг давтан гарахаас, мөн түүнтэй адил төстэй асуудал бусад
газарт гарахаас сэргийлэх арга хэмжээг СТОУС болон холбогдох бусад
салбарын стандарт, заавар зөвлөмжийн дагуу авч үзэх ёстой. Ерөнхий
нягтлан бодогч нь дотоод үйл ажиллагаанд оруулах өөрчлөлтийн талаар
өгсөн өөрсдийн зөвлөмжийн талаар АС1060-2 хүснэгтийн зохих хэсэгт
тэмдэглэнэ.
5.2 Залруулгын арга хэмжээг авсан даруйд хариуцсан ажилтан нь АС1060-2-

ЗАЛРУУЛГА ХИЙЛГЭХ ХҮСЭЛТ хүснэгтэнд гарын үсэг зураад Ерөнхий
нягтлан бодогчид буцаан өгөх ба Ерөнхий нягтлан бодогч нь түүнийг хянаж
үзээд, хавтас материалд бүртгэн хадгална.
6.0 ХЯНАЛТ БА БАРИМТЖУУЛАЛТ
6.1 Ерөнхий нягтлан бодогч нь авагдсан залруулгын арга хэмжээг хянаж,

холбогдох мөшгих хяналт болон шаардлагатай хяналтыг тогтооно.
(Аудитаар илэрсэн зүйлсийн хариуд авсан залруулгын арга хэмжээний
хувьд хяналт ба баримтжуулалтыг АС1050 - ДОТООД АУДИТ хүснэгтийн
дагуу хийнэ.) Хяналтыг АС1060-2 хүснэгтийн хэрэгжилтийн хяналт хэсэгт
товч дурьдана.
Тэмдэглэл: Зарим залруулгын арга хэмжээний үр дүнтэй байдлыг хэмжихэд

хугацаа (жишээ нь 1-2 долоо хоног, сар г.м) шаардлагатай байж болно,
тиймээс тэдгээртэй холбогдох Залруулга хийлгэх хүсэлт нь тодорхойгүй
хугацааны туршид нээлттэй байж болно. Тиймээс Ерөнхий нягтлан бодогч
нь Залруулгын арга хэмжээний явцыг хянахын тулд АС1060-3-
ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ЖАГСААЛТ хүснэгт, Нээгдсэн
залруулгын арга хэмжээний хавтас материалыг тогтмол (жишээ нь, долоо
хоног тутам) хянаж байх ёстой.
6.2 Залруулгын арга хэмжээ үр дүнтэй боллоо хэмээн Ерөнхий нягтлан бодогч
үзсэн үедээ АС1060-2 хүснэгтийн эх хувь дээр гарын үсэг зурж, огноог
тэмдэглээд, түүнийг “Хаагдсан залруулгын арга хэмжээ” хавтсанд тус
хүснэгтийн гарын үсэг зурагдсан бүхий л хувиудын хамт хадгална.
Түүнчлэн Ерөнхий нягтлан бодогч нь АС1060-3 хүснэгтэд Залруулгын арга
хэмжээний явцыг шинэчлэн тэмдэглэнэ.
6.3 Хэрэв Залруулгын арга хэмжээ үр дүнгүй боллоо хэмээн Ерөнхий нягтлан
бодогч үзвэл тэрээр АС1060-2-ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭ хүснэгтийг
шинээр нээж, энэхүү шинэ АС1060-2 хүснэгтээ өмнөх АС1060-2
хүснэгтийн Хэрэгжилтийн хяналт хэсэгт ишилнэ. Мөн түүнчлэн шинэ
АС1060-2 хүснэгтэд хуучин АС1060-2 хүснэгтийг ишилж, тус хоёр ЗХХ-ийг
АС1060-3 хүснэгтэд солбицуулан ишилнэ.
Үр дүнтэй байдлын шалгуур:

 Залруулгын арга хэмжээг цаг тухайд нь авсан байх.
 Тухайн зөрчлийг давтан гаргаагүй байх.
Лавламж болох материал:

A. Ерөнхий санхүүчийн гарын авлага
 Хэсэг 5.5.7 – Залруулгын арга хэмжээ
Тайлангууд:
 AC1060-1 – НИЙЦЭМЖГҮЙ БАЙДЛЫН ТАЙЛАН
 AC1060-2 – ЗАЛРУУЛГА ХИЙЛГЭХ ХҮСЭЛТ
 AC1060-3 – ЗАЛРУУЛГЫН ЖАГСААЛТ
Дахин хяналтын түүх:
Дахин Хэн
Огноо Өөрчлөлтүүд
хяналт хүссэн
0.0 2/1/2006 Анхны гаргалт

AC1060-1 – НИЙЦЭМЖГҮЙ БАЙДЛЫН ТАЙЛАН
ЗТ дугаар:
Хэнд: Хэнээс: Огноо:
Шаардлага (Ямар шаардлага байдаг, ямар учраас энэ нь зөрчил юм бэ?)
Зөрчил (ө.х., Юу буруу байна вэ?): Том  Жижиг 
Газар/Байршил:
Удирдлага:
Авсан арга хэмжээ:
ЗХХ гаргасан уу? Тийм  Үгүй 
Хэрэв "Тийм", ЗХХ #:
Газрын дарга: Огноо:
Нэгжийн дарга: Огноо:

AC1060-2 – ЗАЛРУУЛГА ХИЙЛГЭХ ХҮСЭЛТ ЗХХ NO._____
ХЭНД (БАЙГУУЛЛАГЫН НЭР, ХАЯГ, УТАСНЫ ХЭНЭЭС

ДУГААР.)
ХҮСЭЛТ ГАРГАСАН ОГНОО ХАРИУ ӨГӨХ ОГНОО
БҮТЭЭГДХҮҮНИЙ НЭР БҮТЭЭГДХҮҮНИЙ ДУГААР.
СУДАЛГААНЫ ТАЙЛАНГИЙН ДУГААР, ХӨТӨЛБӨР БУЮУ ТӨСӨЛ

ЭСВЭЛ ЗТ-ИЙН ДУГААР (?)
НӨХЦӨЛ БАЙДЛЫН ТОДОРХОЙЛОЛТ
ӨНГӨЦ ШАЛТГААН
БОДИТ ШАЛТГААН
ЗӨРЧЛИЙГ ДАХИН ДАВТАГДАХААС СЭРГИЙЛЖ АВСАН АРГА ХЭМЖЭЭ
ГАРЫН ҮСЭГ АЛБАН ТУШААЛ ОГНОО

ОГНОО ТЭМДЭГЛЭЛ
#
ЗХХ
ОГНОО
БАЙРШИЛ
ГАЗАР
ГАРСАН АСУУДАЛ
АСУУДЛЫН АНГИЛАЛ
ЗХХ ГАРГАСАН АЖИЛТАН
ӨМНӨХ ЗХХ #
ТАЙЛАНГИЙН ОГНОО
ЗАЛРУУЛГА ХИЙХ
АЖИЛТАН
AC1060-3 – ЗАЛРУУЛГЫН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ЖАГСААЛТ
АВСАН АРГА ХЭМЖЭЭ
ШИЙДВЭРЛЭСЭН ОГНОО
Бизнесийн үйл
ажиллагаагаа эхнээс
нь эцэс хүртэл нь
удирдан зохион
байгуул
Жижиг бизнесийн удирдлагын газар
Америкийн Нэгдсэн Улс
Бизнесийн үйл ажиллагаагаа эхнээс нь эцэст

хүртэл нь удирдан зохион байгуул
Нямбай төвлөвлөх нь амжилтийн үндэс юм. Энэ Жижиг бизнесийн төлөвлөгч таны
бизнесийн амьдралын алхам бүрт тусалж чадахуйц мэдээллүүд болон нөөц бололцоог
багтаасан юм.
1. Бизнесийн үйл ажиллагаагаа төлөвлө ................................................................... 8
Бэлэн бай................................................................... Error! Bookmark not defined.5
Бизнес төлөвлөгөө бич ............................................................................................... 5

2. Бизнесээ эхлүүл....................................................................................................... 9
Зөвлөгч ол ................................................................... Error! Bookmark not defined.
Эхлэлээ санхүүжуул ................................................6Error! Bookmark not defined.
Бизнес худалдан ав ..................................................6Error! Bookmark not defined.
Компани байгуулах эрхийг ав ................................6Error! Bookmark not defined.
Бизнестээ нэр өг .......................................................6Error! Bookmark not defined.
Бүтцээ сонго ............................................................. Error! Bookmark not defined.9
Үзэл санаагаа хамгаал ............................................... Error! Bookmark not defined.
Лиценз болон зөвшөөрлүүдийг ав............................ Error! Bookmark not defined.
Байршилаа ол ............................................................ Error! Bookmark not defined.
Тоног төхөөрөмжөө түрээслэ.................................... Error! Bookmark not defined.

3. Бизнесээ удирдан зохион байгуул ....................................................................... 19
Манлайл ..................................................................................................................... 19
Шийдвэр гарга........................................................................................................... 21
Ажилчдаа удирд ......................................................... Error! Bookmark not defined.
Зах зээлд гарга, үнээ тогтоо ...................................... Error! Bookmark not defined.
Зах зээлд гарга, борлуул ............................................ Error! Bookmark not defined.
Шударга практик ажлуудыг ойлго ........................... Error! Bookmark not defined.

Татваруудаа төл ......................................................... Error! Bookmark not defined.
Даатгуул ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
Хуулийн харилцааг зохицуул ................................... Error! Bookmark not defined.
Урьдчилан тааварла .................................................................................................. 27
Өмгөөлүүл бас мэдээлэлтэй бай .............................................................................. 28
Технологийг ашигла ................................................................................................. 29
Өсөлтийг санхүүжуул ............................................................................................... 30

4. Гарц ........................................................................................................................ 31
Гарцаа төлөвөл .......................................................................................................... 31
Бизнесээ зар ............................................................................................................... 31
Эзэмших эрхээ шилжүүл .......................................................................................... 32
Хөрөнгөө хөрвүүл ..................................................................................................... 32
Дампуурлаа баримтжуулах ...................................................................................... 33
Албан ёсоор хаах ...................................................................................................... 33

ЖБУГ нотолгоог үгүйсгэх ....................................................................................... 34
ЖБУГ үүрэг хариуцлагаас татгалзах ...................................................................... 34
1. Бизнесийн үйл ажиллагаагаа төлөвлө
Төлөвлөлт бол бизнесийг амжилттай эхлүүлж бий болгоход хамгийн чухал юм. Тийм
учраас үүнд зориулж бид нэгэн бүлгийг зориулж байна. Энд бизнес төлөвлөгөө бичихэд
хэрэгцээтэй нөөц боломжууд болон хэрэгслийг хэрхэн ашиглах талаар зөвлөмжүүдийг
оруулсан. Загвар бүхий төлөвлөгөөнөөс бизнесийн төлөвлөгөөний цагаан толгой хүртэл
маш сонирхолтой үйл ажиллагаануулыг багтаасан. Нэгэнт бизнес чинь эхэлчихвэл
цаашдын өсөн нэмэгдүүлэх үүднээс байнгын төлөвлөгөөгөө хянаж шинэчлэж байх
хэрэгтэй.
БЭЛЭН БАЙ
Хувиараа бизнес эрхлэгчид олон урамшууллыг санал болгодог гэхдээ та өөрөө бэлтгэлтэй
мөн баталгаатай байх ёстой. Та бэлэн болтлоо хичнээн хугацаа зарцуулна эргээд энэ нь
цагийг үр ашигтай өнгөрүүлж байна гэсэн үг.
 Энэ танд зориулсан аж ахуй мөн үү?
Та өөрийн аж ахуйгаа удирдах боломжтой юу?
 Шаардагдах зүйлс танд байгаа юу?
Бизнесээ хэр үр өгөөжтэй явуулахаа судла
 Бизнесээ эхлүүлэхэд хэрэгтэй шалгах хуудас
Энэ жагсаалтыг ашиглаж та чухал ажлуудаа амжуулсан эсэхээ шалга
 Бизнесийн эхлүүлэхийн тухай асуулт хариултууд
Бизнесээ эхлүүлэхдээ түгээмэл асуугддаг асуултуудыг хариутай нь унш
 Нэр томьёоны тайлбар толь
Мэргэжлийн бизнесийн хэлийн зарим нэр томьёонуудыг мэдэж ав
 Жижиг бизнес эхлүүлэх зааварчилгаа
Бизнесийг эхлүүлэхэд үндсэн сууриас эхлэж тусгана.
БИЗНЕС ТӨЛӨВЛӨГӨӨГӨӨ БИЧ
Бичигдсэн зааварчилгаа нь бизнесээ амжилттайгаар эхлүүлж явуулахад чухал зүйл юм.

Энэ төлөвлөгөө нь зээлийг урамшуулах, өсөлтийг дэмжих болон газрын зураг адил таныг
дагуулна.
 Стратегийн төлөвлөлт
Бизнесээ амжилттай болгохын тулд хэрхэн стратеги боловсруулан гаргахад суралц
 Өсч буй компаниудын бизнес төлөвлөгөөний чухал элементүүд
Төлөвлөгөөгөө яаж бичихээ тодорхойл
 Бизнес төлөвлөгөөний загварууд
Жишээнүүдийг ашиглаж өөрийнхийгөө хэрхэн хийхэд санаа ав.
 Бизнес төлөвлөгөөг бичих нь
Төлөвлөгөөгөө бичихдээ дэлгэрэнгүй, шат бүрээр тайлбар хийх
 Бизнес төлөвлөгөөний ажлын хэсэг
Бизнес төлөвлөгөөг эхлүүлэх болон сайжруулахад туслах цахим ажлын хэсэгтэй
болох.
 Бизнес төлөвлөгөөгөө ашиглах нь
Төлөвлөгөөгөө хэрхэн ашиглах вэ?
 Тохиромжтой орогнох хүрээгээ олох нь
Зах зээлийн жижиг тогтвортой булан таны амжилтын түүх байх болно.
 Бизнес төлөвлөлтийн асуулт хариултууд
Бизнес төлөвлөгөөний хамгийн түгээмэл асуултуудын хариултууд
 Бизнес төлөвлөгөө: амжилтанд хүргэх газрын зураг
Нэгдмэл бизнес төлөвлөгөөг хөгжүүлэх ЖБУГ-ын зааварчилгаа
 Олон талт бизнес төлөвлөгч
Английн Колумби дахь Канадын Бизнес Нөөцийн Төвөөс гаргасан шинэ болон
хуучин бизнес үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний арга хэрэгслүүд.
2. Бизнесээ Эхлүүл
Бизнесээ эхлүүлэх нь таниас зарим чухал шийдвэрүүд болон тодорхой тооны алхамуудыг
шаарддаг. Төлөвлөгөөний нэг хэсгийн дагуу байрлалаа сонгож, бизнесийн бүтцээ
тодорхойлж мөн шаардагдах зөвшөөрөл лицензүүдийг авах хэрэгтэй болно. Нэмэлтээр
богино хугацааны болон урт хугацааны хэрэгцээгээ санхүүжуулах гарцаа тодорхойлох нь
чухал юм. Энэ бүлэгт хуучин бизнесийг худалдаж авах, зохиогчийн эрх болон барааны
таних тэмдэг мөн гадны судлаач нараас хэрхэн дэмжлэг авахтай холбоотой бүхий л заавар
зааварчилгааг оруулсан болно.
ЗӨВЛӨГЧ ОЛ
Та үүнийг ганцаараа хийж чадна гэж хэзээ ч бүү бод. Бизнесийн бүтэлгүйтлээс өөрийгөө
тусгаарлах нэг сайн арга бол чамд зааж туслаж чадах бизнест гаршсан туршлагатай
зөвлөгчийг олж хамт ажилла.
Тэтгэвэрт гарсан удирдах ажилтнуудын үйлчилгээний корпораци(SCORE)
Тэтгэвэрт гарсан мэргэжилтнүүд танд зөвлөгөө өгөх холбоос хуудас
Жижиг бизнесийн хөгжлийн төвүүд
Жижиг бизнесийн өсөлтөнд туслах байгууллагуудын холбоос хуудас
Сургалтын болон зөвлөгөө өгөх үйлчилгээний сүлжээ
Мэргэжлийн сургалт болон зөвлөгөө өгөх үйлчилгээтэй холбогдох хуудас
ЭХЛЭЛЭЭ САНХҮҮЖУУЛ
Бүх бизнест санхүүжуулалт шаардагддаг. Бизнесээ амжилттай эхлүүлэх бүхэл хэсэг бол
хурэлцэхүйц капиталыг өсгөх юм. Маш олон бэрхшээлүүд байгаа гэхдээ таньд туслах олон
боломжит эх сурвалжууд байна.
Ерөнхий санхүүжилт болон нягтлан бодох бүртгэл
 Зардлыг эхлүүлэх
Бизнесийн эхэнд гарах зардлуудыг төлөвлөх
 Зардлуудыг тооцоолох
Бизнесийн эхний зардлуудыг урьдчилан судлах
 Хугарлын дүн шинжилгээ хийх
Бизнес хэзээ алдагдалгүй болох, тэр ч байтугай хэзээнээс ашигтай болохыг мэдэж
байх
 Санхүүжилтийн суурь
Өөрийн бизнесийн санхүүжилтээ хэрхэн төлөвлөдөг вэ? Энэ бол шинэ ААН-д маш
чухал зүйл.
 ЖБУ-ын үүрэг
Таны жижиг бизнесийг өсөх болон ашигтай ажиллахад ЖБУ-ийн саналуудын аль
нь тус болох вэ?
 Өмч хөрөнгө
Санал болгож буй хувьцааны давуу болон сул талыг судлах
 Батлан даагчтай бонд гэж юу вэ?
Батлан даагчтай бонд гэж юу болох мөн энэ нь бизнест тань тус болж чадах эсэх
талаар судлах
 ЖБУ-ын батлан даагчтай бондын хөтөлбөрийг судлах
Энэ хөтөлбөр хэрхэн үйл ажиллагаагаа явуулдаг талаарх нарийвчилсан тайлбарууд
 Санхүүжилтийн зохиуцуулалт
Энэ нь өөрийн санхүүгээ хэрхэн удирдахад бизнес эрхлэгчдэд чухал ач
холбогдолтой
 Хувийн болон бизнессийн санхүүгийн харьцаа
Бизнесээ эхлэхээсээ өмнө өөрийн хувийн зээл болон хувийн санхүүгээ мэдэж байх
ёстой.
 Өөрийн найзаа банкны ажилтан болгосны үр өгөөж
Банкны ажилтантай найзын харилцаатай байх нь таны бизнест олон талын үр
өгөөжтэй юм.
 Мөнгө зээлэх
Мөнгө зээлэхийн ач холбогдолыг мэдэж байх. Таны бизнес үүнийг төлж чадах уу?
 Зээлийн шударга тайлагналт
Зээлийн тайлан хаанаас бий болох болон зээлийн чинь хэтийн төлөвт хэрхэн
нөлөөлөхийг судлах
 Зээлийн үнэлгээ
Банк зээлийн үнэлгээний системийг чиний зээлийн хүсэлтийн хүлээн
зөвшөөрөлтийг тодорхойлоход хэрхэн ашигладагыг мэдэж авах
 Зээлийн хүчин зүйл
Зээлийн бүх хүсэлтэнд шалгагддаг гол зүйлс
Зээл болон Сангийн мэдээлэл

 Хөрөнгө олж авах
Бизнесээ эхлэхийн тулд төрөл бүрийн хөрөнгийн эх үүсвэрийг хэрхэн олохоо
мэдэж байх
 Жижиг бизнесийн хөрөнгө оруулалтын компанийн /ЖБХОК/ хөтөлбөр
Жижиг бизнесийн хөрөнгө оруулалтын компани /ЖБХОК/ нь тусгай зөвшөөрөлтэй
мөн ЖБУ-аар зохицуулагддаг байх ба жижиг бизнест санхүүг нь эхлүүлэх,
хамтарсан хөрөнгийг оруулсан хөрөнгө оруулалтын компаниудыг удирдаж хувийн
эзэмшилдээ байлгадаг. Дээрх уялдаа нь таныг ЖБУ-ын хөрөнгө оруулалтын нүүр
хуудас руу аваачих бөгөөд Жижиг бизнесийн хөрөнгө оруулалтын актаас илүү
лавлагааг олж болно.
 Холбооны засгийн газрын буцалтгүй тусламжийн боломжууд
Таны бизнест өгч болох холбооны буцалтгүй тусламжийн жагсаалт
 Үндсэн шаардлагууд
ЖБУ зээлээс хүлээн авах бизнесийн үндсэн шаардлагууд
 Хүлээн зөвшөөрөгдөх стандарт хэмжээ
ЖБУ-аас бизнес зээл авахад шаардагдах стандарт хэмжээ
 ЖБУ-ын 7 (а) зээлийн хөтөлбөр
ЖБУ-ын хамгийн гол болон ашиглагддаг зээлийн хөтөлбөр (7 (а) зээл) – ын
шаардлагууд болон тайлбар
 А зээлд хүсэлт гаргах
Зээлийн төсөл бичихэд туслах
 Зээлийн төсөл
Зээлийн төслөө сайжруулах болон зохион байгуулах
 Зээлийн багцын хяналтын хуудас
Зээлийн төсөлд хэрэгтэй бүх зүйл чинь байгаа эсэхийг шалгаарай
 ЖБУ-ын зээлийн хөтөлбөр
Таны бизнест аль хөтөлбөр нь зөв эсэхийг судлах
 Хөтөлбөрийн урьдчилсан шалгалт
Бизнес нь тодорхой нэг зээлийн хөтөлбөрийг заавал урьдчилан шалгасан байх ёстой
 Жижиг зээлүүд
ЖБУ-ын жижиг зээлийн хөтөлбөрийн тухай дэлгэрэнгүй
 Эрх бүхий батлагдсан Хөгжлийн Компаний (504) зээлийн хөтөлбөр
ЖБУ-ын (504) зээлийн хөтөлбөрийн дэлгэрэнгүй тайлбар нь ашгийн төлөө бус эрх
бүхий батлагдсан Хөгжлийн Компанийн харилцааг сайжруулахад эдийн засгаар
туслах явдал юм.
 Ажлын капитал экспортлох
Экспортлогчид зориулсан богино хугацааны ажлын капитал бий болгохын тулд
зохиосон хөтөлбөр
 Буухай экспорт
Жижиг бизнесийн экспортын санхүүжилтыг авахад туслахад зориулж зохиосон
хөтөлбөр
 Олон улсын худалдааны зээл
Олон улсын худалдаа хийж байгаа бизнесүүдэд импортын өрсөлдөөнийг
сулруулахад туслахаар зохиосон хөтөлбөр
 Гурвалжин зээл
Уг зээл нь жижиг гэрээлэгчдээс иргэний гэрээ рүү шилжихэд нь тусладаг.
 Нөхөрлөлийн зохицуулалт болон хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр (ОНТХОХ)
Хойд Америкийн чөлөөт худалдааны гэрээгээр сөрөг нөлөөнд өртсөн бизнесийн
нөхөрлөлд туслахаар зохиосон хөтөлбөр
 Нөхөрлөлийн ОНТХОХ-ийн санхүүжилтэнд нийцэх байдал
(pdf файл)
Нөхөрлөлийн жагсаалт нь хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр (ОНТХОХ), нөхөрлөлийн

зохицуулалт, санхүүжилтын шаардлага хангаж байгаа байдлаар эрэмбэлэгдэнэ.
 Ажилтны итгэлцэл
Ажилтныг хувьцаа эзэмших төлөвлөгөөнд санхүүгийн туслалцаа үзүүлэх зээл
(АХЭСТЗ)
 Бохирдлын хяналтын зээл
Бохирдлын хяналтын зээл 7 (а) нь бохирдлын хяналтын тусгай зорилготой зээл юм
 CAPLines зээл
Жижиг бизнесийг богино хугацаа болон ажлын капиталынхаа давтамжинд хүрэхэд
тусалдаг
 Баталгаат зээлдүүлэгч хөтөлбөр
ЖБУ-ын журам болон бодлогыг мэддэг баталгаат зээлдүүлэгчээс зээл авах
 Давуу эрхтэй зээлдүүлэгч хөтөлбөр
Энэ хөтөлбөр нь зээлийн өргөдөлийг батлах үйл явцыг хурдасгахад тусалдаг
 Нөхөрлөлийн буухай
Энэ хөтөлбөр нь дунд болон бага орлоготой газарзүйн бүсүүдэд үйлчилдэг
 Хоёрдогч зах зээлийн хөтөлбөр
Зээл олголтыг жижиг бизнесүүдийн сонирхолыг илүү татахуйц болгохоор зориулж
зохиосон хөтөлбөр
 Хөрөнгө борлуулалт
ЖБУ-ын санаачлага нь зээлийн багцыг хувийн салбарт ашигтайгаар борлуулах
давуу талыг ашиглах мөн зээлээ зөв удирдахад нь туслах явдал юм.
Зээлийн багцаа хэрхэн бэлтгэх вэ
Бизнестээ зориулж хамгийн сайн гэсэн зээлийн багцаа бий болгох

 “ҮГҮЙ” гэсэн хариулт хэзээ ч битгий ав
Яагаад таны зээлийн өргөдөлд татгалзсан болон эдгээр шалтгаануудыг зөв болгох
алхамуудыг хийж байгааг судлах
 ЖБУ-ын зээлийн нийтлэг асуулт, хариулт
ЖБУ зээлийн тухай олон удаа асуугдсан асуултын хариултыг авах
 АНУХААГ: Аж ахуйн шууд зээл
Америкийн нэгдсэн улсын Хөдөө Аж Ахуйн Газар (АНУХААГ)-ын Аж ахуйн
үйлчилгээний агентлагийн онлайн зээл болон үйлчилгээ
 АНУХААГ: Аж ахуйн хөдөлмөр эрхлэлтийн газрын зээл болон буцалтгүй тусламж
Орон нутгийн аж ахуй эрхлэгчидийн хөгжилтөнд зориулсан хөрөнгийн
санхүүжилтийг олгох
 АНУХААГ/ ГХААҮ: Санхүүгийн дэмжлэг болон экспорт
АНУХААГ-ын Гадаад орны Хөдөө Аж Ахуйн Үйлчилгээ /ГУХААҮ/ нь АНУ-ын
бүтээгдэхүүнийг гадаадад гаргах маркетингийн санг санал болгодог
 АНУХААГ: Хөдөө орон нутгийн бизнес хоршооны үйлчилгээ
АНУХААГ: Хөдөө орон нутгийн бизнесийн хөгжүүлэлт болон буцалтгүй
тусламжийн хөтөлбөрийн төрлүүд
Бизнес худалдан авах

Бизнессийг эхлүүлэх шийдвэрийг нэгэнт гаргасан бол, дараагийн шийдвэр тань
одоо байгаа бизнес худалдан авах эсвэл шинэ компанийг эхлүүлэх үү гэдэг байдаг.
Эдгээр хувилбаруудын аль алинд нь давуу тал ч бий сул тал ч бий.
 Бизнес худалдан авах
Одоо байгаа бизнесийг худалдан авсны сул болон давуу талыг шинээр эхлүүлэхтэй
харьцуулах
 Бизнесээ сонгох
Худалдан авах ашигтай бизнес олох
 Худалдан авалтын судалгаа
Хамгийн сүүлчийн худалдан авалт хийхийн өмнө бизнесээ анхааралтай шалга.
Мэргэшсэн мэргэжлийн өмгөөлөгч ашиглах нь чухал.
 Үнэ цэнийг тодорхойлох
Бизнесийн үнэ цэнийг тооцоолохдоо шалгах зүйлсийг сайн мэдэх
 Борлуулалтын гэрээ
Борлуулалтын эцсийн гэрээнд байх чухал зүйлс
 Судалж мэдэх зүйлс
Бизнес эрхлэлтийн хууль эрх зүйн байдал; Бүсийн тухай хууль, зөвшөөрөл,
хүрээлэн байгаа орчинг мэдэх хэрэгтэй
 Хяналтын хуудсаа хаах
Худалдааны эцсийн асуудал бол өөрөө болон өмгөөлөгч нь бүх зүйлсийг дахин
сайн шалгах явдал.
 Бизнесийг худалдан авахтай холбогдсон нийтлэг асуулт хариулт
Бизнес худалдан авах тухай нийтлэг асуугддаг асуултын хариуг судлах
Франчайз худалдан авах
Бизнесийг франчайзлах нь олон боломжийг олгодог. Өмчлөлийн энэ хэлбэр нь маш олон
бизнес эрхлэгчдэд бизнесээ эхлүүлэх, амжилтад хүрэхэд нь тусалсан.
 Франчайзын тойм
Франчайзын талаарх ерөнхий ойлголт авах
 Франчайз худалдан авах хэрэглэгчийн гарын авлага
Байгаа франчайзыг хэрхэн худалдан авч, шалгах вэ
 Франчайзын стратеги
Ирээдүйн франчайзын судалгааг хийж сурах, тулгарч болзошгүй асуудлуудыг
шалгах
 Холбоод болон Форумууд
Америкийн франчайзын холбоо (АФХ) нь 7000 гаруй гишүүдийг эгнээндээ
нэгтгэсэн Франчайз болон Дилерийн үндэсний худалдааны холбоо юм.
 Франчайзын худалдан авахтай холбоотой нийтлэг асуулт хариулт
Франчайз худалдан авах үед олон удаа асуугддаг асуултын хариултууд
 Франчайзын холбоотой нийтлэг асуулт хариулт
Франчайзын талаар нийтлэг асуугддаг асуултын хариултууд
 Франчайз худалдан авах лавлах болон зааварчилгаанууд
Одоо байгаа франчайзыг амжилттайгаар худалдан авахад туслах
Бизнесээ нэрлэх
Бизнесээ нэрлэх нь зүгээр л нэг санаадгүй байдлаар санаанд орж ирсэн, ямар нэгэн гоё
сайхан, эсвэл дуртай байж болох зүйл биш юм. Улсын болон орон нутгийн шаардлагын
дагуу өгөгдсөн, хэн нэгний бизнесийн нэрийн эрхтэй зөрчилдөхөөргүй байх.
Хуулийн шаардлага болон нөхцлүүд
Бизнесдээ тохирсон нэр сонгох нь зорилтот зах зээлийн ажлын мэдлэг болон бүтээлч
байдлаас илүү чухал зүйлийг шаарддаг. Хамгийн эхлээд та бизнесийн ямар бүтэц
ашиглахаа шийдэх хэрэгтэй бөгөөд бүтэц болгон өөрийн гэсэн өвөрмөц онцлогтой.
Жишээлбэл, маш олон оронд нэр эзэмшигч нь албан ёсоор өөр нэр буюу худалдааны нэр
болон бусад зохиомол нэр хэрэслэхээс бусад тохиолдолд бизнестээ нэг л нэр ашиглахыг
шаарддаг. Бизнесийн бүтэц нь бизнесийн нэрд хэрхэн нөлөөлөх нь гэдгээс илүү ихийг
уншаарай.
Үүний нэгэн адилаар, та худалдааны нэрээ өөрийн бизнесийн хуулийн бүтэн нэртэй
адил хэмжээнд тодорхойлох хэрэгтэй. Таны бизнесийн нэртэй маш адилхан нэр өөр
бизнест хэрэглэгдэж байгааг мэдэх нь чухал бөгөөд хэрвээ тийм бол чиний бизнес хийж
байгаа газарт тухайн нэрийг ашиглаж болох болохгүй эрхийн талаар олж мэдэх нь бас
чухал ауудлын нэг. Зарим бизнесүүд орон нутгийнхаа хүрээнд худалдааны тэмдэгээрээ
бүртгэгдсэн байдгыг санаарай, тийм учраас өөр хаа нэгтээ адил нэр ашиглагдаж байх
боломжтой юм. зарим илүү мэдээлэлийг Худалдааны тэмдэгттэй холбоотой нийтлэг
асуулт хариултаас аваарай
Хайлт болон Бүртгэл
Худалдааны нэр нь АНУ-н Патент, худалдааны тэмдэгтийн албаар (АНУПХТА хайлт)

дамжин өргөн зах зээлийг хамгаалан Төрийн албаны нарийн бичгийн даргаар дамжин
бүртгэгддэг. Бизнес нь эхлээд тэдний санал болгож байгаа нэр нь ашиглагдаж байгаа
эсэхийг хайхдаа бүх холбооны болон улсын худалдааны тэмдэгүүдийн регистрийн
АНУПХТА-ны онлайн системийг ашиглан хэрэгтэй.
Домэйн нэрс
Маш олон бизнесүүд вэбээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг ба зарим худалдааны нэр нь
домэйн нэртэйгээ amazon.com, monster.com шиг адил утгатай байдаг. Домайн нэрний
нэлээдийг олон тооны онлайн бизнесээр дамжин олж авсан байдаг ба сонгосон нэрийг хэн
нэгэн аваагүйг шалгахын тулд худалдан авахын өмнө нэрний хайлт хийх боломжтой ба
зарим нь улсын болон орон нутгийн засгийн газраар дамжин бүртгэгдээгүй байдаг.
Бүтцээ сонгох
Бизнесийн хамгийн сайн бүтэц, эзэмшилтийг сонгохын тулд маш олон хүчин зүйлсийг
авч үзэх шаардлагатай. Таны хийсэн сонголт бизнесийн олон зүйлд нөлөөлөх бөгөөд үүнд
татвар, өр төлбөр, эзэмшигчийн амжилт болон бусад зүйлс хамрагдана.
 Эзэмшигчийн хэлбэр
Өөр өөр төрлийн эзэмшигчийн давуу болон сул талууд нь нэг эзэмшигчтэй,
түншлэлийн, корпорацийн, ХХК-г хамарна.
 Үндсэн Бүтэц
Бизнесийн өмчлөлийн ердийн бүтэц, зохион байгуулалтын товч тайлбар.
 Онцгой Бүтэц
Зарим бүтэц, зохион байгуулалтыг зөвхөн цөөн онцгой тохиолдлуудад ашиглах
боломжтой.
 Бизнесийн Бүтэц
Хэрэв нэг ажилтан чинь осол гаргасны улмаас гэмтсэн хүн таныг шүүхэд дуудаж
байр, машин, хадгаламжийн дансыг тань авах боломжтой юу? Өөрийн бизнесийн
орлогод төлөх ёстой дүнгээс илүү татварыг та төлж байгаа юу? Эдгээр нь ихэнх
жижиг бизнес эрхлэгчдийн анхаардаггүй чухал асуултууд боловч хариулт нь
тухайн бизнесийн хууль ёсны бүтэц, зохион байгуулалтаас хамаардаг.
ӨӨРИЙН САНААГАА ХАМГААЛ
Шинэ санал санаачлага, шинэ бүтээгдэхүүний санаа нь аливаа бизнесийн үнэ цэнэтэй
хөрөнгө юм. Эдгээр хөрөнгүүдийг хамгаалах хэрэгтэй бөгөөд ингэснээр таны эрхэд өөр
хэн нэгэн халдах боломжгүй болно.
 Бүтээгдэхүүний Үндсэн Зарчим
Бүтээгдэхүүнээ сурталчилахын тулд бүтээгдэхүүний чинь өвөрмөц онцлог, үр
өгөөж юу болохыг олж тогтооход суралц
 Өөрийн Санаагаа Хамгаал
Өөрийн шинэ санал, санаачлагаа бусдын халдлагаас хамгаал.
 Зохиогчийн Эрх, Патент, Худалдааны Тэмдгийн талаарх Нийтлэг Асуултууд
Зохиогчийн эрх, патент, худалдааны тэмдэгтэй холбоотой нийтлэг асуултуудын
хариултыг ол.
 Патент болон Тусгай Зөвшөөрлийн талаарх Нийтлэг Асуултууд
Худалдааны тэмдэг, үйлчилгээний тэмдэг, гэрчилгээгээрх тэмдэг зэрэг илүү олон
зүйлсийн талаарх онцгой мэдээлэл.
 Оюуны Өмчийн талаарх Нийтлэг Асуултууд
Таны шинэлэг санаа тань зохиогчийн эрх юм уу патент авах боломжтой эсэхийг
олж мэд.
ЛИЦЕНЗ БОЛОН ЗӨВШӨӨРЛӨӨ АВ
Ихэнх муж, хот, улс орнууд маш олон төрлийн бизнесийн зөвшөөрөл, лицензийг олгодог.
Таны бизнесийн үйл ажиллагааг явуулахад татвар зэрэг зүйлийг төлөх шаардлагатай.
 Мужийн хууль журмууд

Зөвшөөрөл, лиценз, бүртгэл зэргийг оролцуулаад та бизнесээ явуулахад
шаардлагатай мужынхаа хууль тогтоомжийн талаар судалсан байх хэрэгтэй.
 Холбооны хууль журмууд
Тусгай лиценз, Ажил олгогчын бүртгэлийн дугаар, бүртгэл зэргийг оруулаад
бизнесээ явуулахад шаардлагатай холбооны хууль журмуудын талаар мэдсэн байх
хэрэгтэй.
 Ажил олгогчын Бүртгэлийн дугаар
Ажил олгогчын бүртгэлийн дугаарыг мөн холбооны татвар төлөгчийн бүртгэлийн
дугаар гэж нэрлэдэг бөгөөд аж ахуйн нэгжийг тодорхойлоход ашигладаг.
 Холбооны ажил олгогчын үртгэлийн дугаар – Интернет ашиглан
Та хаана бизнесээ явуулж байгааг үл харгалзан Дотоодын Орлогын Үйлчилгээний
газраас нэн даруй холбооны бүртгэлийн дугаараа авч ашиглаж чаддаг байх ёстой.
 Экспортын талаарх нийтлэг асуултууд
Экспортын бизнесийнхээ талаарх нийтлэг асуултуудад хариул.
 Байгаль Орчныг Хамгаалах Газар – нийтлэг асуултууд
Байгаль орчныг хамгаалах газар болон өөрийн бизнесийн талаарх чухал
асуултуудад хариулж сур.
 Экспортын лицензийг ашиглах процесс
Экспортын Удирдах газрын арилжаа хариуцсан хэлтсийн онлайн ашиглалтын
процесс
 Тусгай зөвшөөрөлтэй далайн тээврийн худалдаачин болох
АНУ-ын далайн тээвэрлэгчийн тусгай зөвшөөрөл авах болон бичиг баримт
бүрдүүлэх шаардлагуудын талаарх мэдээллийг олж авах.
 Хойд америкийн чөлөөт худалдааны гэрээгээрх үүсэл гарлын гэрчилгээг архивлах.
Өөрийн экспортын бүтээгдэхүүнээ ангилж Хойд Америкийн чөлөөт худалдааны
гэрээний үүсэл гарлын гэрчилгээг олж баримтжуулах.
 Усан замаар Тээвэрлэгчийн Экспортын Декларацыг боловсруулах
 Тээврийн хэрэгсэл импортлогчын дүрэм журам
Тээврийн хэрэгсэл импортлогчын дүрэм журмыг тал бүрээс нь судалж мэд.
Эдгээрийн заримд импорт болон гэрчилгээ олголтын талаарх нийтлэг асуултууд,
тээврийн хэрэгсэл импорлох удирдамж, тогтмол тээврийн хэрэгсэл импортлох
удирдамж орно.
БАЙРЛАЛАА СОНГО
Өөрийн бизнесдээ зөв байрлал сонгох нь амжилт олох эсвэл алдаа гаргахын гол хүчин
зүйл нь болох магадлалтай. Сайн байрлал өчүүхэн бизнесийг ч оршин тогтноход нь тус
болж чадах бол таагүй байрлал амжилттай яваа бизнест хүртэл асуудал учруулах
магадлалтай. Өөрийн бизнесийн явуулах газрынхаа талаарх бүх хууль ёсны
хязгаарлалтуудын талаар мэддэг болох хэрэгтэй.
 Арилжааны зорилготой Лизинг
Өөрийн бизнестээ зориулж хэрхэн хамгийн сайн арилжааны зорилготой түрээсийн
гэрээ хийх тухай.
 Ли00зингийн харьцуулалт
Таны түрээсийн гэрээнд байвал зохих чухал чухал элементүүд.
 Бүс нутгийн ерөнхий тойм
Бүс нутгуудын төрөл болон тэдгээртэй холбоотой онцгой хууль журмууд.
 Бүс нутгийн хүндрэлүүд
Зарим үед хуульчид бүс нутгийн хууль журамтай холбоотой асуудлаар танд тус
болж болох юм.
 Зарлалын самбарын зааварчилгаа
Та хамгийн сайн чанартай худалдааны самбар хийх тусламж хайж байгаа бол
Жижиг бизнесийг удирдах газрын зарлалын самбарын зааварчилгааг үз.
 Гэрээсээ эрхэлдэг бизнесийн талаарх нийтлэг асуултууд
Хэрэв таны бизнес гэртээ явуулдаг бизнес бол эдгээр нийтлэг асуултуудад хариулах
хэрэгтэй.
 Шуудангийн хаягын байршил тогтоогч
Улс орныхоо шуудангийн хаягийн дугаарыг олж мэд.
 Гэрээсээ явуулдаг бизнес ба Засгийн газрын хууль журмууд
Гэрээсээ явуулдаг бизнесүүд Advocacy-ээс гаргасан судалгааны тайланд харуулсан
холбооны болон орон нутгийн хууль журмаарх хүнд хэцүү хязгаарлалтуудтай
тулгардаг.
ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖӨӨ ТҮРЭЭСЛЭ
Заримдаа худалдаж авахын оронд түрээсэлж авсан тоног төхөөрөмж нь таны бизнест
хамгийн сайн тохирох зөв сонголт байж болдог. Гэхдээ, заавал авч үзэх хэрэгтэй олон
хувьсах хүчин зүйлс байдаг, үүнд зардал, хэрэглээний хязгаарлалт, хууль ёсны
шалгуурууд, болон бусад зүйлс орно.
Тоног Төхөөрөмжөө худалдаж авах нь зөв үү түрээслэх нь зөв үү?

 Компьютер, машин, техник хэрэгсэл зэрэг үйл ажиллагааны төхөөрөмжүүдээ
түрээслэх нь голдуу худалдаж авснаас илүү ухаалаг сонголт байдаг. Тааламжгүй
түрээс нь хөгжиж буй байгууллагыг амархан дампууруулж ч болдог. Хэдийгээр бүх
ажлыг өөрөө хийх нь таагүй гэрээнээс зайлсхийх боломжийг олгодог ч хуульч
хүнээр түрээсийн гэрээнд гарын үсэг зурхаасаа өмнө хянуулах нь хамгийн зөв
сонголт юм. Түрээслэх болон худалдаж авах талаарх асуудлыг олж мэд.
 ОУС-аар таны түрээсийг татварын зорилгоор худалдан авалт гэж үзэх магадлал
байгаа юу? Хэрэв тийм бол уг түрээс нь танд татварын давуу байдлыг олгохгүй.
Хэрэв үгүй бол та түрээслэсэн тоног төхөөрөмжиндөө бага төлбөр төлөх
боломжтой.
3. Бизнесийн үйл ажиллагаагаа зохион байгуул
Бизнесийг амжилттай зохион байгуулахад бизнесийн үндсэн практик мэдлэгээс гадна
менежментийн онцгой ур чадвар шаардлагатай. Энэ бүлгээр та манлайллын онцлог,
шийдвэр гаргалтын ур чадвар, хэрхэн ажилчдаа зохион байгуулах талаар суралцах болно.
Мөн түүнчлэн, таны бизнесийг зохион байгуулахад чухал сэдвүүдээр тантай ярилцах
болно, үүнд: маркетингийн үндэс, үнэ тогтоолт, бизнесийн татваруудыг боловсруулах,
хуулийн хэлэлцүүлэг, ирээдүйн өсөлтийн таамаглал, санхүүжилтийн сонголт зэрэг асуудал
орно.
МАНЛАЙЛАХ
Бизнесийн ертөнцөд эрэгтэй, эмэгтэй хүн гэж байхгүй – та зөвхөн өөрийн бизнесийг
явуулахад хүмүүсийг туслуулах хэрэгтэй. Үүнд бусдад нөлөөлөх, манлайлах чадвар
хэрэгтэй.
 Манлайлал
Манлайллын үндсэн элементүүд.
 Амжилттай уулзалтын чухал зохион байгуулалтууд
Хурал чуулган, уулзалтыг үр дүнтэй болгох зарим үндсэн зохион байгуулалтын
жагсаалт
 Та бүгдийг нь хийж чадахгүй: Төлөөлүүлэх чадварт суралц
Төлөөлүүлнэ гэдэг нь албан тушаал, эрх мэдлээ зүгээр л хэн нэгэн өгч буй хэрэг
биш; энэ нь аливаа зорилгод хүрэх хамгийн үр дүнтэй аргыг олох гэсэн үг юм.
Тиймээс, төлөөлүүлэх явдал нь бизнес эрхлэгчид байвал зохих чухал ур
чадваруудын нэг юм.
 Таны менежментийн үйл ажиллагааны чинь хэв загвар ямар вэ?
Маш олон төрлийн менежерүүд байдаг. Та яг ямар нь вэ гэдгээ бодож үз.
 Зөвлөх
Бизнест суралцах хамгийн сайн аргуудын нэг нь туршлагатай бизнесмэнтэй холбоо
тогтоох юм.
 Сүлжээ үүсгэх
Төлөвлөсөн үйл явдал байгаа эсвэл үндсэн зорилгоор нь хүмүүсийг нэгтгэх үед
сүлжээ үүсгэж болно.
 Дугуй ширээний уулзалт
Дугуй ширээний уулзалт гэдэг нь сайн дураараа бусадтай мэдээллээ хуваалцах,
нөөцийг түгээгч мэргэжлийн хүмүүсийн хоорондох албан бус бүлгийн уулзалт
зөвлөгөөн юм.
 Хамгийн сүүлийн үеийн мэдээ мэдээлэлтэй байх
Салбарынхаа хөгжлөөс хоцролгүй хөл нийлүүлэн алхдаг байх, илүүц мэдээллийг
багасгах өөрийн аргаа боловсруул.
 Манлайллын онцлог
Манлайлагчийг тодорхойлоход тус болохуйц онцгой хувь хүний онцлогууд.
 Менежментээ өөрчил: энэ нь дээд шатнаас эхэлнэ
Өнөөдрийн дэлхий ертөнц огцом хурдтай өөрчлөгдөж буйн үр дүнд эзэмшигчид
менежментээ өөрчилж чаддаг сайн ур чадварыг эзэмшсэн байх ёстой.
 Манлайлах болон Зохион байгуулах
Та манлайлагч уу менежер үү?
 Бизнесийн ёс зүй
Бизнесийн ертөнцийн ёсзүйн үндсэн заавар журмууд.
ШИЙДВЭР ГАРГАЛТ
Таны гаргаж чадах хамгийн сайн шийдвэрүүдийн нэг нь хэрхэн сайн шийдвэр гаргагч
болох вэ гэдэгт суралцах юм. Үүнд хариуцлага, ойлголт, ур чадвар шаардлагатай.
Эдгээрийг оролдоод үзэхэд илүүдэхгүй.
 Та сайн шийдвэр гаргагч мөн үү?

Үр дүнтэй шийдвэр гаргагч болох, нийтлэг алдаа дутагдлаас зайлсхийх алхамуудад
суралцах.
 Цаг зохион байгуулах
Цагийг үр дүнтэй зохион байгуулах, илүү бүтээмжтэй болгоход туслах арга замууд.
 Шийдвэр гаргалт – Нийтлэг асуултууд
Шийдвэртэй холбоотой нийтлэг асуултуудад хариулах.
АЖИЛЧДЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ
Ажилчдынхаа үйлдлийг зохион байгуулах нь бизнесийг авч явах чухал бүрэлдэхүүн хэсэг
юм. Ажилчдыг ажилд авах, идэвхжүүлэх, удирдан чиглүүлэх, сануулга өгөх, тэр бүү хэл
халах тал дээр юу хийх ёстойгоо мэддэг байна гэдэг нь бизнес эрхлэгчийн мэдвэл зохих
мэдээлэл болно.
 Үр дүнтэй ажлын тодорхойлолт гаргах

Ажлын тодорхойлолтоор ажилтны ажлын үндсэн талбар, албан тушаалыг
тайлбарласан байдаг. Сайн ажлын байрны тодорхойлолт нь хувь хүний оролцох
ажлууд зэрэг тухайн ажлын талаарх чухал баримт мэдээллийн маш тодорхой
дүгнэлт, ажил үүргээ биелүүлэхэд ашиглах аргууд, ажлын байрны зорилго, үүрэг
хариуцлага, бусад ажлын байртай холбогдох холбоо хамаарал, уг ажлыг хийхэд
шаардлагатай мэргэжил боловсрол зэргээр эхэлдэг.
 Ажилчин болон Гэрээ байгуулагч: Ялгаа нь юу вэ?
Тухайн хүн тусдаа гэрээлэгч эсвэл ажилтны аль нь болох нь ерөнхийдөө түүний
хийх ажилд ажил олгогчын зүгээс тавих хяналтын хэмжээнээс хамаарна. Ажлыг
хэрхэн хийх эсвэл ажилтны үйл хөдлөлийг хязгаарлах зэргийг албадах байдлаар
хийдэг бол ажилтан-ажил олгогчын харилцаа үүснэ.
 Ярилцлагын процесс: “Зөв” хүнийг хэрхэн сонгох вэ?
Та өөрийн бизнестээ тохирох хүний хэрхэн сонгодог вэ? Үүнд ямар нэг төгс
хариулт гэж байхгүй боловч хэрэв та ярилцлагыг үр дүнтэй зохион байгуулж
чадвал ярилцлагын процесс нь нилээд том тусламж болох магадлалтай.
 Боломжийн ажилчид худлаа ярих тохиолдол
Хэрэв та ажилд орох өргөдөл хүлээж авсан бол уг өргөдөл үнэн болохыг яаж мэдэх
вэ?
 Цагаачлал – Нийтлэг асуултууд
Цагаачлалтай холбоотой нийлэг асуултуудад хариул.
 Үндэсний Хөдөлмөрийн Харилцааны Зөвлөл-тэй холбоотой нийтлэг асуултуудад
хариул.
 Үндэсний Хөдөлмөрийн Харилцааны Зөвлөлийн нэр томьёоны тайлбар
Үндэсний Хөдөлмөрийн Харилцааны Зөвлөл-ийн Багийн тухай болон тэдний
ашигладаг нэр томьёонуудыг сур.
 Ажилтан хөлсөлж ажиллуулах – нийтлэг асуултууд
Ажилтан хөлсөлж ажиллуулахтай холботой нийтлэг асуултуудад хариул.
 АНУ-ын Ажил эрхлэлтийн тухай хуулийн заавар журмын хэлтэс
АНУ-ын Хөдөлмөр эрхлэлтийн хэлтсийн гаргадаг хууль тогтоомж, заавар журам,
мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ.
 Холбооны Засгийн Газрын Ажлын Зууж
Холбооны засгийн газартай ажиллах боломж.
ЗАХ ЗЭЭЛД ГАРГА, ҮНЭЭ ТОГТОО
Сайн маркетинг нь таны бизнесийн амжилтын үндэс нь юм. Маркетинг нь маш өргөн цар
хүрээтэй, үүнд зах зээлийн судалгаа, үйлчлүүлэгчид үзүүлэх үйлчилгээ, зар сурталчилгаа,
зорилтод хэрэглэгчээ сонгох, савлагаа, үнэ тогтооолт, интернет маркетинг болон бусад
зүйлс орно. Сайн маркетингийн төлөвлөгөөнд хөрөнгө оруулах нь их хэмжээний үр
өгөөжийг бий болгодог.
Маркетинг
 Маркетингийг ойлгох нь
Маркетингийн үндсэн тодорхойлолт болон асуудал.
 100+ Маркетингийн санаа
Маркетингаа сайжруулахын тулд бизнесдээ ашиглаж болохуйц санаануудыг аль
болох олон болгох.
 Олон Улсын Худалдаа
Олон улсын зах зээл нь бизнесийн маш том боломж юм.
 Үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ. Үйлчлүүлэгчдэд үзүүлэх үйлчилгээ нь ямар ч
хэмжээтэй бүх төрлийн бизнесийн байгууллагын хувьд чухал ур чадвар юм.
 Маркетингийн үндэс
Маркетингийн үндсэн ойлголтуудад стратеги, судалгаа, зорилтот зах зээлд
чиглэсэн маркетингийн асуудлууд орно.
 Өрсөлдөөний судалгаа шинжилгээ
Өөрийн өрсөлдөөний талаар мэддэг байх нь таны бизнесийг хөгжихөд тус болно.
 Зорилтот зах зээлд чиглэсэн маркетинг
Хэрэглэгчдийн тодорхой нэг жижиг бүлэг рүү хандаж үйл ажиллагаа явуулах нь
таны бизнесийн амжилтын үндэс ч байж болно.
 Маркетингийн төлөвлөгөө
Бизнесийн төлөвлөгөөний адилаар аливаа маркетингийн төлөвлөгөө нь үндсэн
хөтөч, удирдамж юм.
 Танай компанийн нэр хүндийг өсгөх 15 найдвартай санааг ол
Олон нийт, нийгмийн дунд танай компанийн нэр хүндийг өсгөх санаануудыг ол.
 Дараагийн дөрөв дэх өдөр гэхэд хэрэгжүүлж чадахуйд өндөр үр нөлөөтэй
маркетингийн хөтөлбөрүүд
Танай бизнесийн маркетингийн төсөл хөтөлбөрийг сайжруулах өндөр үр нөлөөтэй
арга замуудыг ол.
 Хаалттай маркетинг
Үйлчлүүлэгчтэй нүүр тулсан уулзалт хийх нь таны бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг
сурталчилах хамгийн сайн аргын нэг юм.
 Интернет Маркетинг
Интернет маркетинг нь хэзээд илүү хүчтэй, үр дүнтэй арга юм.
 Маркетингийн нийтлэг асуултууд
Маркетингийн талаарх нийтлэг асуултуудад хариул
Зар сурталчилгаа
 Зар сурталчилгаа болон Нийгмийн харилцаа холбоо
Зар сурталчилгаа болон нийгмийн харилцааны тус тусдаа онцлог шинж чанарууд.
 Зар сурталчилгааны үндэс
Зар сурталчилгаагаа үйлчлүүлэгчиддээ чиглэсэн, үр дүнтэй болго.
 Шар хуудсууд дахь өөрийн зар сурталчилгаагаа хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ?
Шар хуудсууд дахь өөрийн зарыг хамгийн их байлга
 Бүх төрлийн мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан зар сурталчилгаагаа хий
Бүх төрлийн хэвлэл мэдээллийн олон нийтийн харилцаа холбооны хэрэгсэл болон
зар сурталчилгааны талаарх Холбооны Худалдааны хорооны хууль, дүрэм
журмууд.
 Онлайнаар зар сурталчилгаа хийх дүрэм журам
Холбооны Худалдааны Хорооны онлайн зар сурталчилгааны заавар журам.
 Онлайн зар сурталчилгаа
АНУ-ын Худалдааны Яамны онлайн зар сурталчилгааны заавар журам.
ЗАХ ЗЭЭЛД ГАРГА, БОРЛУУЛ
Борлуулалт
 Бичгэн болон болзолт баталгаа

Баталгааны янз бүрийн төрлүүд, тэдгээрийн хэрэглэгчдэд үзүүлэх нөлөөг судлах
 Баталгааг хэрхэн гаргах вэ
Баталгаа гаргах заавар журамтай танилц
 Интернет худалдааны талаарх түгээмэл асуултууд
Интернет худалдаатай холбоотой нийтлэг асуултуудад хариул.
ШУДАРГА ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЛААР ОЙЛГОЖ СУРАЛЦ
Зарим үед бизнесийн алтан дүрэм байнга хэрэгждэггүй. Өөрийн бизнесийн золиос болох
явдлаас хамгаалах, хууль журам зөрчихөөс зайлсхийхийн тулд монополын эсрэг хууль
журмуудыг мэддэг байх нь чухал. Хэрэв засгийн газрын хууль дүрэм таны бизнест
шударга бусаар нөлөөлж байвал хаанаас тусламж авахаа мэддэх байх нь мөн чухал байдаг.
 Шударга бизнесийн үйл ажиллагаанууд

Lean the specifics of unfair practices.
ТАТВАРАА ТӨЛ
Хүмүүс татварын талаар юу гэж хэлдгийг та мэдэх байх. Хэрэв та орлого олсон, хөрөнгө
эзэмшдэг, бараа худалдаж авсан, эсвэл ажилтан хөлсөлж ажиллуулсан бол татвар төлөх
ёстой болно. Таны бизнесийн амжилтанд тань зөвхөн зохих ёсны татвараа төлдөг байх нь
чухал.
Татварын талаарх ерөнхий мэдээлэл

 Бизнесийн татварууд
Таны явуулж буй бизнесийн төрөл чинь таны ямар ямар татваруудыг хэрхэн төлөх
ёстойг тодорхойлдог.
 Ажил олгогчын регистрийн дугаар
Энэхүү бүлгийн мэдээ мэдээлэл нь холбооны татвар төлөгчийн бүртгэлийн дугаар
гэгддэг ажил олгогчын регистрийн дугаартай холбоотой дэлгэрэнгүй тайлбараар
хангах юм.
 Бизнесийн үйл ажиллагааны ажил эрхлэлттэй холбоотой татварууд
Хэрэв танд ажилтан, албан хаагч байгаа бол та холбооны, мужын, орон нутгын хэд
хэдэн татваруудыг төлөх үүрэгтэй. Ажил олгогчын хувьд та Холбооны орлогын
албан татварын суутгалууд, нийгмийн аюулгүй байдал болон эрүүл мэндийн
татварууд, Холбооны Ажилгүйдлийн Татварын хуулийн дагуух татваруудыг
суутгаж авах ёстой.
 Хувиараа гэрээ байгуулан ажиллагч
Хувиараа гэрээ байгуулан ажиллагчтай холбоотой олон асуултуудад хариулахад
тус болохуйц мэдээллүүд.
 Мужын татвар
Хэр их хэмжээний мужын татвар төлөх ёстойг олж мэд.
 Орон нутгын татварууд
Хэр их хэмжээний орон нутгын татвар төлөх ёстойг олж мэд.
 Бизнесын байгууллага болон хувиараа гэрээ байгуулан ажилладаг татвар
төлөгчдийн интернет бүртгэл, мэдээлэл
Ажил эрхлэлтийн татвар, мэдээллийн эргэц, нөхөрлөл, хоршоо, үл хөдлөх
хөрөнгийн зуучлагч, трест зэрэг бизнесүүдийн электрон бүртгэл болон татвар
төлөлтийн сонголтууд.
 Хадгалах газар
Where To File Where to File Addresses Where to File Addresses for Individual
Taxpayers By State Where to file addresses by state for Individual Taxpayers for use
during 2005. Where ..
 Forms and Publications
The official source of IRS tax products.
 The Electronic Federal Tax Payment System (EFTPS)
EFTPS is a tax payment system provided free by the U.S. Department of Treasury. Pay
federal taxes electronically - on-line or by phone 24/7.
Татварын түгээмэл асуултууд

 ҮТГ Түгээмэл асуулт хариулт (IRS Frequently Asked Tax Questions And Answers)
Үндэсний татварын газрын нээлттэй цэсний тусламжтайгаар түгээмэл асуулт
хариуланд өөрт хэрэгтэй асуудлыг хайх боломжтой.
ДААТГУУЛ
Бизнесээ даатгах нь ихэнх тохиолдолд сонголт бус зайлшгүй зүйл байдаг. Бизнес
эрхлэгчийн хувьд таньд мэдээж нэг нь нөгөөгөөсөө хэд хэд дахин илүү ашигтай олон
сонгол гарч ирнэ. Гэвч үйлчлүүлэгчидрүүгээ чиглэсэн, соёлтой бизнестэй болоход мөн
илүү их ноогдол ашиг олход тань даатгал өөрийн гэсэн хувь нэмрээ оруулах болно.
Даатгал (Insurance)
Өөрийн бизнест тохирох даатгалын төрлийг олох хэрэгтэй.
Даатгалын түгээмэл асуултууд (Insurance FAQs)
Даатгалын түгээмэл асуултын хариултууд нь дотроо ажилчидын нөхөн олговор болон
батлан даалтыг оруулдаг.
ХУУЛЬ ЗҮЙН АСУУДЛЫГ ЗОХИЦУУЛ
Бизнест нөлөөлөх хууль эрх зүйн тал дээр юуг мэдэх болон түүнтэй яаж харьцахаас
бизнесийн амжилт шалтгаалдаг. Ихэнх хуулийн асуудалд өмгөөлөгч хэрэггүй байдаг ч
ямарч хуулийн асуудлыг бүрэн ойлгох хэрэгтэй. Өөрийгөө болон өөрийн бизнесээ
хамгаалахад хаанаас тусламж авах хэрэгтэйгээ мэддэг байх нь хамгийн чухал юм.
 Хэрэглэгчидийн гарын авлага (Consumer's Guide To Legal Help On The Internet)

- интернэтээр хуулийн зөвлөгөө авахад АВА хэмээх доод талын хуулчидын
зөвлөгөө өгөх хуудасруу орно.
 ABA-ийн хуулийн санал болгож буй үйлчилгээ (ABA Lawyer Referral Service )
Өөрийн мужид байгаа таньд тусламж үзүүлэх боломжтой хуульчийг олох
боломжтой.
 Хуульч авахад анхаарах зүйлс (Tips On Hiring An Attorney)
Бизнестээ таарсан зөв хуульчийг олох аргуудын нэг нь өөрийн итгэлт хүмүүсээс
ямар хуульч авах талаар зөвлөгөө авах явдал юм. Үндэсний бие даасан бизнесийн
хорооны бүртгэлд бүртгэгдсэн хуульчийг сонгох нь зүйтэй.
 Танай мужийн хуулийн зөвлөл (Your State Bar Association)
Америкийн хуулийн зөвлөлөөс танай мужийн талаарх мэдээлэл танилцуулгыг авах
боломжтой.
 Гарах төлбөр болон зардалууд (Fees And Expenses)
Хуульчтай анх уулзахдаа л гарах зардлынхаа талаар ярьж тохирох нь чухал. Та хир
хэмжээний зардал гаргах, хэзээ төлбөрөө төлж байх болон хэрхэн төлөхөө мэдэх
бүрэн эрхтэй. Мөн түүнчлэн төлбөр тооцоо гэх мэт мөнгөтэй холбоотой хэлцэлээ
бичгээр хийх нь чухал. Төлбөрийн ерөнхий тохиролцоонд дараах зүйлсийг тусгасан
байдаг: Өмгөөлөгчийн цагийн хөлсийг тооцохдоо таний хэрэгт шаардагдах цагт
үржүүлэн тусгасан байх ба цагийн хөлсийг урьдчилан тогтооно. Мөн өмгөөлөгчийн
ажил эхлэхээс өмнөх хийгдэх бэлтгэл ажлын хөлс хэд байх ба шүүхийн шийдвэрээр
тодорхой хэмжээний нөхөн төлбөр авах болсон үед хэдэн хувийг нь өмгөөлөгч авах
талаар тодорхой заасан байна.
 Шүүх дэхь жижиг хэргүүд (Small Claims Court )
Хэрвээ таний мэдүүлж буй хэрэг хуульч авах хэмжээнд хүрээхгүй бол шүүхийн
жижиг хэргүүдийн хүрээнд шийдүүлэх нь таний хувьд хамгийн зөв сонголт юм.
 Олон улсын зарга шийдвэрлэх хороо International Center For Dispute Resolution
(ICDR)
Энэ нь бизнес байгууллага, улсын байгууллага болон нийтийн хүрээнд хүмүүсийн
харилцаа болон ялангуяа ажлын байран дээр болж буй үйл ажиллагаа, ажлын үр
дүн, бүтээмжинд нөлөөлж буй харилцааг зохицуулах уялдаа холбоог тогтоох гол
боломж юм. ICDR нь хувь хүмүүсийн ашиг сонирхол, хэрэгцээг хүндэтгэн үздэг
бөгөөд маргаанд оролцогч хоёр талуудын хооронд идэвхитэй харилцаа тогтоох
болон энэхүү харилцааг цаашид үргэлжлүүлэхийн тулд гуравдагч этгээд болон
маргаан шийдвэрлэх боломжуудыг санал болгож, мэдээлэл өгөх, сургалт явуулах
суралцах программаар хангах зэрэгт анхааран ажилладаг.
 Шүүхийн тодорхой төлөөлөгчид маргаанаа бичгээр мэдүүлэх (Arbitration)
Энэ нь хурдан төдийгүй, үнэ багатай маргаан шийдвэрлэх арга юм.
 Гэрээний энгийн гарын авлага (Plain English Guide To Contracts)
Гэрээний талаар энгийн ойлгомжтой тайлбаруудыг оруулах.
 Хуулийн түгээмэл асуулт хариултууд(Legal FAQs)
Бизнес явуулахад хэргцээтэй хуулийн асуултын хариултууд.
 Хуульч хөлслөхтэй холбоотой түгээмэл асуулт хариултууд(Hiring A Lawyer FAQs)
Хуульч хөлслөх үед хүмүүсийн ихэвчлэн мэдэхийг хүсдэг асуултууд.
 SCORE-ийн хуулийн асуултууд (SCORE Legal Questions)
SCORE-оос бизнесийн байгууллагуудад өгсөн зөвлөлгөө хуулийн хариултууд.
УРЬДЧИЛАН ТӨЛӨВЛӨЛТ
Өөрсдийн өнөөгийн байдалдаа төвлөрсөн ч гэсэн ирээдүйгээ харж байх нь компаний

оршин тогтнох үндэс юм. Урьдчилан харж, төлөвлөж байх нь цаашдын амжилтын
шийдвэрлэх хүчин зүйл болж өгдөг.
Өсөлтийг урьдчилан тооцох: стратеги төлөвлөлтүүд

Мундаг манлайлагч байхын тулд стратеги төлөвлөлт хйих чадвараа хөгжүүлэх хэрэгтэй.
Урьдчилан төлөвлөх үйл явц нь бизнесийн холын зорилтыг хэрхэн бодитоор хэрэгжүүлэх
аргад суралцах процесс бөгөөд багаар ажиллах, асуудлыг шийдвэрлэх, шүүмжлэлтэйгээр
асуудлыг харах чадваруудаа хөгжүүлэх шаардлагатай. Энэ нь өөрчлөлттэй нүүр тулах,
үүнд зориулсан төлөвлөгөө зохиох, шилжилтийг төлөвлөх, шинэ боломж, бололцоонуудыг
урьдчилан харах зэрэгт маш хэрэгтэй чадвар болж өгдөг.
Стратеги бодлого нь та өөрийн бизнесээ яаг ямар үр дүнд хүргэхийн хүсэж байгаагаас
эхлэн энэ зорилгодоо хэрхэн хүрч болох талаар төлөвлөгөө гаргах хэрэгтэй.
Бизнесийнхээ стратеги бодлого дээр ажиллаж байх үедээ 5 өөр шалгуур асуудал дээр
анхаарлаа төвлөрүүлэх ёстой. Энэ таван шалгуур нь төгс үр дүнг тодорхойлж өгдөг.
Нэмэлтээр энэхүү 5 шалгуур нь таний урьдчилан төлөвлөсөн бизнесийг амьдрал дээр
хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай алхмуудыг боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд туслана.
Стратеги төлөвлөлтийн 5 шалгуурыг авч үзье:
1. Зохион байгуулалт. Байгууллагын зохион байгуулалт гэдэгт таньд ажиллаж буй
хүмүүс, бизнесийн зохион байгуулалт болон ажлыг гүйцэтгэхэд шаардлагатай
нөөцийг оруулна. Байгууллага тань ямар зохион байгуулалттай байх вэ? Ямар бүтэц
таний бизнес төлөвлөгөөнд нийцэх вэ? Та өөрийн төлөвлөсөн үр дүнд хүрэхийн
тулд хүний нөөц, хөрөнгө, зохион байгуулалтаа хэрхэн хооронд нь харилцан
нийцүүлэх вэ?
2. Ажиглалт. Та онгоцоор нисэж явах үедээ дэлхийг дээрээс нь харахад яаг хажууд нь
байснаас илүү их юм харж чаддаг шүү дээ. Стратеги төлөвлөгөө гэдэг нь үүнтэй яг
адил юмсыг дээрээс нь харах боломжийг олгодог. Ажиглах чадвараа
нэмэгдүүлсэнээр та хүмүүсийг юунд урамшиж байна, асуудлыг хэрхэн яаж үр
дүнтэй шийдвэрлэх болон өөр ямар аргууд байгааг илүү сайн харж эхэлнэ.
3. Өөрөөр харах. Энэ нь нэг зүйлийг өөр өөр талаас нь харна гэсэн үг юм. Урьдчилан
төлөвлөлтөнд, бизнесийн стратеги боловсруулахад шаардлагатай 4 үндсэн тал
байдаг: орчиныг харах цэг, зах зээлийг харах цэг, өөрийн проектийг харах цэг,
хэмжилтийн цэг. Харах үйл явц нь үр дүнг урьдчилан харах, чухал хэсгүүдийг
тодорхойлох, үйл ажиллагааг хүссэн үр дүндээ хүргэхийн тулд өөрчлөхөд туслах
хэрэгсэл болгон ашиглаж бас болдог.
4. Нөлөөлөх хүчин зүйлс. Таний төлөвлөгөөнд тань нөлөөлөх ямар хүчин зүйлс
байна вэ? Танай компаний ирээдүйн үр дүн, төлөвлөгөө юу вэ? Нөлөөлөх хүчин
зүйлс нь танай компаний үндэс, танай хүмүүсийн анхаарлаа хандуулах гол хүчин
зүйл юм ( жишээ нь ажилчидаа тухайн ажилыг хийх хүсэл төрүүлэхийн тулд юу
хийх хэрэгтэй вэ?). Нөлөөлөх хүчин зүйлсийн жишээ: Хувийн болон бүтцийн
хэсгүүд, хүчтэй нөлөө болон тэнцвэржилт, тодорхойлогдсон төлөвлөгөө шиг үнэт
зүйлүүд, зорилго болон чанарын үзүлэлтүүд, үр дүнгийн үзүүлэлтүүд, үр дүнгийн
үзүүлэлтүүд болон үйл ажиллагаа мөн зорилт, тоон үзүүлэлтүүд жишээ нь үр
дүнгийн болон туршилтын, санал бодол, хариу үйлдэл, идэвхитэй болон үр дүнтэй
байдал, үнэ цэнэ.
5. Тохиромжтой байр суурь. Стратеги төлөвлөлтийн эхний 4 үеийг сайн бодож
тохируулсаны эцэст та өөрийн хамгийн тохиромжтой байрь суурий олох болно.
Танай байгууллагад хамгийн тохиромжтой байр суурь нь дараах зүйлсийг тусгасан
байна: бизнес нь үр дүнтэй байх нөхцөл бүрдсэн гэж үзэх үндэслэл, тухайн зах
зээлд тохирсон байрлуулж тохиромжтой газар олсон, одоогийн байдлаар юм уу
ирээдүйд гарах зах зээлийн боломжтой, таний бизнесийн үндсэн зарчим болон
чадварт нийцсэн ба таний бизнесийн стратеги, тактикийг тухайн байдалд явуулах
боломжтой байх.
Энэхүү таван зарчимын дагуу ажилсанаар өөрийн бизнесийн тод зураглалыг гаргаж
чадах бөгөөд хэрхэн зорилгодоо хүрэх замаа тодорхойлох боломжтой. Бизнесийн зураглал
нь илүү төвлөрсөн, санаанууд тань тусгалаа олох ба итгэлтэй болж ирнэ. Зөвхөн бусдад
өөрийнхөө санаагаа зөв зөв гэж итгүүлэхэд амархан болох төдийгүй та өөрөө өөртөө энэ
санаагаа зөв гэдэгт нь итгэж үргэлжлүүлэх ямарваа нэгэн саад тотгор тохиолдоход урам
зоригтой үргэлжлүүлэхэд туслана.
Ерөнхийдөө урьдчилан төлөвлөн бодох чадварыг та өөрийнхөө амьдралын аль ч хэсэгт

ашиглаж болно. Гэхдээ ялангуяа бизнесийн тал дээр урьдчилан төлөвлөлтөө үр дүнтэйгээр
хэрэгжүүлэх нь таний бизнес санаа биелэлээ олоход маш их тустай. Энэ л таний хүсэж буй
зүйл биш гэж үү?
САНАЛАА ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭН ТЭМЦ, БАЙНГА МЭДЭЭЛЭЛТЭЙ БАЙ
ЗАСГИЙН ГАЗАР НЬ ХУУЛЬ ДҮРЭМ ЖУРАМ БАТАЛЖ НИЙГМИЙН ҮЙЛ

АЖИЛЛАГААГ ЗОХИЦУУЛДАГ. ОРШИН СУУГЧИД НЬ ИРГЭЭД ТЭДЭНД
НӨЛӨӨЛЖ БОЛОХ ХУУЛЬ ДЭЭР ӨӨРСДИЙН САНАЛАА ИЛЭРХИЙЛЭХ
ЭРХТЭЙ: ТА ӨӨРИЙНХӨӨ ҮЗЭЛ БОДЛЫГ ХЭРХЭН ЯАЖ ИЛЭРХИЙЛЭХ АРГАД
СУРАЛЦАХ ХЭРЭГТЭЙ.
 Санал авах хороо (Office of Advocacy)

Санал авах хороо нь жижиг бизнесүүдийн дуу хоолойг улсын засаг захиргаанд
хүргэнэ.
 Жижиг бизнесийн санал авах хорооны түгээмэл асуулт хариулт(SBA Office Of
Advocacy FAQs)
Жижиг бизнесийн талаархи түгээмэл асуулт хариултууд.
 Мэдээллийн өрөө (Newsroom)
Санлын хорооноос гаргаж буй өдөр тутмын мэдээлэл, сонин сэтгүүлийн шинэ
мэдээлэл, мэдээллийн сайт Rich Site Summary болон бусад мэдээлэлтэй байнга
танилц
 Эдийн засгийн судалгааны алба (Office of Economic Research)
Жижиг бизнесийн судалгаа ба статистик үзүүлэлтүүд
 Зохион байгуулалтын өөрчлөлтийн мэдэгдэл (Regulatory Alerts)
Санал авах хорооны зохион байгуулалтын сайт нь жижиг бизнесүүдэд нөлөөлж
болох шинээр хэлэлцэгдэх хуулийн талаар унших түүнд санал бодлоо бичиж
оруулахад амархан болгосон.
 Зохион байгуулалтын бодлого (Regulatory Policy)
Жижиг бизнесүүдэд нөлөөлж байгаа зохион байгуулалтын болон хуулийн асуудалд
дээрх хэрэгцээтэй ярилцлага, мэдээлэл хүмүүсийн санаа бодол байна.
 Хууль гаргах (Rule Making)
Жижиг бизнесийн үйл ажиллагатай холбоотой хуулийн төсөл хэлэлцэгдэж байгаа
үед өөрийнхөө дуу хоолойг заавал мэдүүлэх.
 Жижиг бизнесийн санал авах хороо: Бүсийн хороод (SBA Office Of Advocacy:
Regional Advocates)
Өөрийн оршин суух нутаг дэвсгэрийн санал авах хороотой холбогд.
 Технологийг ашигла
Өнөөгийн өрсөлдөөнт зах зээлд бизнесийн эзэд өндөр хөгжилтэй технологийг ойлгодог
хэрэглэж чаддаг байх хэрэгтэй. Технологи бол бизнесийн нэмэлт хүч. Энэ нь бизнесийг
сайжруулах, үр дүнг нэмэгдүүлэх мөн бизнесийг тэлэхэд туслана. Гэхдээ технологийг
хэрэглэхдээ бизнесийн хэрэгцээ болон бодит нөхцөл байдалтай уялдуулан тэнцвэрт
байдлыг хангах хэрэгтэй.
 Интернэт ойлгон ашиглах (Understanding The Internet)

Энэхүү холбоосыг ашиглан интернэт болон түүний хэрэглээний талаархи товч
мэдээллийг авна.
 Интернетийн нэр томъёны тайлбар толь (Glossary Of Internet Terms)
Интернэтийн талаархи нэр томъёоны тайлбар болон тодорхойлолт.
 Web хуудастай болох (Getting On The Web)
Энэ холбоос нь өөрийн бизнесийн вэб хуудастай болох зааварчилгаа юм.
 Интернэт худалдааны эх үүсвэр (eCommerce Resources)
Энэ хүлбоос нь жижиг бизнес эрхлэгчидийн холбооноос гаргасан интернэт
худалдааны эх үүсвэр боломжуудын талаархи мэдээлэлтэй холбож өгнө.
 Интернэт худалдаа (eCommerce)
Интернэт худалдааны чухал зүйлсийн талаархи мэдээлэл.
 Интэрнээтээр сурталчилах (Online Advertising)
Интэрнээтээр сурталчилахад тавигдах шаардлагуудын талаархи мэдээлэлтэй
танилцах боломжтой.
 Интернэт сурталчилгааны зохицуулгууд (Online Advertising Regulations)
Улсын худалдааны комиссын интернэт сурталчилгаа хийхэд тавигдах дүрэм
журмын танилцуулгаруу орно.
 Интернэт худалдааны талаархи түгээмэл асуулт хариулт (eCommerce FAQs)
Интернэт худалдааны талаархи асуултийн хариултууд.
 TECH-Net
Энэ нь жижиг бизнесийн хорооноос санхүүжүүлэгддэг бөгөөд жижиг бизнесийн
шинэ ололт амжилтанд судалгаа хийх зардал олоход туслах хобоосуудаар хангадаг.
ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ
Бизнесээ өрөгжүүлэхийн тулд мөнгө зайлшгүй хэрэгтэй! Мөнгөний эх үүсвэр нь хувь

хүний хадгаламжаас авхуулаад олон газраас ирж болно. Зээлдүүлэгчээс авсан мөнгө нь
капиталийн үндсэн нөөц болох бөгөөд эздийн өмчийн хэсгийг өсгөж хөрөнгө оруулалт
болж өгдөг. Бизнес эрхлэгчидэд санхүүгийн хувьд өсөлт гаргах олон боломжуудын
талаарх олон төрлийн материалуудыг олох боломжтой.
Өсөж буй бизнесийн санхүүгийн менеджмент. Жижиг бизнесийн хорооноос гаргасан
гарын авлага:
 Мөнгө зээлэх
Мөнгө зээлхийн өмнө ямар ямар зүйл дээр анхаарах хэрэгтэй вэ.
 Жижиг бизнесийн хорооны мөнгө зээлүүлэх программууд (SBA Loan Programs)
Жижиг бизнесийн хороо (ЖБХ) нь олон төрлийн мөнгө зээлэх программудтай
байдаг бөгөөд бараг бүхий л төрлийн бизнест санал болгодог.
 ЖБХ-ийн 7(a) зээлийн хөтөлбөр
Хамгийн ерөнхий хэлбэрийн зээллэгийн дэлгэрэнгүй мэдээлэл. Урьдчилан тэнцэх
хөтөлбөр
Зарим хөтөлбөрт хамрагдахын тулд бизнес нь тодорхой нөхцөлд нийцсэн байх
ёстой.
 Жижиг зээл
ЖБХ хөтөлбөр нь маш жижиг зээлийг ч олгодог.
 Өөр бусад хөрөнгүүд
Тухайн бизнесийн шаардлагад нийцсэн хөрөнгө болон бусад нөхцөл, боломжууд.
 Эрх бүхий хөгжиж буй компани (504) Зээлийн программ
Энэ нь ашгийн бус эрх бүхий хөгжиж буй компаниудад удаан хугцааны санхүүгийн
үйлчилгээ үзүүлдэг. Эдгээр байгууллагууд нь олон нийтийн эдийн засгийн
өсөлтийг дэмжих зорилготой ажилладаг.
 Нэмэлт санхүүжилт
Нэмэлт санхүүжилт болон эрсдэлтэй хөрнгө оруулалтын талаарх мэдээлэл байна.
 Жижиг бизнест хөрөнгө оруулалт хийдэг компаниуд (SBIC)
ЖБХ-оос зөвшөөрөгдсөн хувийн болон нийтийн хоршоонууд өнөөдрийн зах зээлд
жижиг бизнес амжилтанд хэрхэн тусламж үзүүлдэг талаар.
4. Бизнесээс гарах
Энэ мөчид бизнесээс гарах асуудал чухал биш байж болох юм. Гэхдээ бизнесээс гарах
бодлого нь зөвхөн татан буулгахаас гадна олон зүйлийг агуулдаг. Энэ хэсэгт бизнесээ
зарах эсвэл өөр хүнд шилжүүлэх практик хэрэгцээт зүйлсийн талаар авч үзнэ. Хэрвээ та
бизнесээ татан буулгах цаг болсон гэж үзвэл дампуурлын талаар мэдэж, дампуурлаа
зарлах талаар, Үндэсний татварын газрын дампуурлын зааврыг мэдэх хэрэгтэй.
БИЗНЕСЭЭС ГАРАХ ЗАМАА ТӨЛӨВЛӨХ
Бизнесээ татан буулгах энгийн гарын авлага

Хэрхэн хаанаас мэргэжлийн зөвлөгөө авах боломжтойг үргэлж мэдэж байх хэрэгтэй.
 Татан буугдах замаа төлөвлөх
Хэрвээ урьд нь хэзээ ч энэ талаар төлөвлөж байгаагүй бол одоо төлөвлөж эхлэх
хэрэгтэй. Татан буулгах үйл ажиллагаа нь олон шаттай үйл ажиллагаа бөгөөд
бизнесийн хэмжээ татан буугдаж буй шаалтгаанаас хамааран хэдэн долоо хоног
сараар үргэлжлэх боломжтой.
 Бизнесээ татан буулгах
Бизнесээ татан буулгахад ямар зүйл хийх хэрэгтэй, ямар анкет бөглөх болон
нэмэлтээр хүлээж авсан орлого болон гарч болох зардлыг хэрхэн зохион байгуулах
талаар мэдээлэл олж авах хэрэгтэй.
БИЗНЕСЭЭ ЗАРАХ
Компаний хэзээ, хэрхэн, хэдээр зарах боломжтойг мэдэж байх нь маш чухал. Зарах
хөрөнгөө зөв бэлтгэх үйл явц нь зүгээр л зарах тэмдэг гадна хаалган дээрээ тавихаас маш
их ялгаатай. Энэ хоёрын ялгааг мэдсэнээр өөрийн компаниа илүү их үнд хүргэх
боломжтой.
 Компаниа борлуулах Seattle-ийн зөвлөгөөний худалдааны эх үүсвэрүүд (Seattle

Chamber Of Commerce Resources For Selling A Business)
Бизнесээ зарахаас өмнө анхаарал хандуулах чухал асуудлууд.
 Худалдааны санхүүжилт
Жижиг бизнесийн 90% нь худалдааны санхүүжилт оролцсон байдаг тиймээс их
хэмжээний нэг удаагийн төлбөр орж ирнэ гэж төсөөлөх нь бодит байдалд
нийцэхгүй юм. Санхүүжилт нь их ойлгомжгүй төвөгтэй байх боломжтой. Удаан
хугацааны төлбөр хийх нь бизнес эрхлэхтэй адил бизнесийн цаашдын ирээдүйн
амжилттай холбоотой байдаг тул ихээхэн эрсдэлтэй ажил юм. Өөр нэг арга нь
худалдан авагч бизнесийн биш хөрөнгийн зээлийн аюулгүй байдалд ашиглах явдал
юм.
 Ажилчидад хувьцаа эзэмшүүлэх төлөвлөгөө (ESOP)
Бизнесээ ажилчиддаа зарах нөгөө нэг арга бол ажилчидад хувьцаа эзэмшүүлэх
төлөвлөгөө юм. Энэ арга нь татварын хувьд ч ашигтай бөгөөд ажилчидын
хувьцаанд анхдагчаар хөрөнгө оруулж болдог. Өөрийн компаниа ажилчидад
хувьцаа эзэмшүүлэх аргаар борлуулах нь энэхүү төлөвлөгөөнд оролцож буй
ажилчин байгууллага 2т хоёуланд нь ашигтай. Маш олон төрлийн татварын давуу
талыг эзэмшигчийн эрхийг авч байгаа ажилчин авдаг учраас зөвхөн бизнесийн
зарим хэсгийг борлуулж байгаа ч энэ төлөвлөгөөг маш ашигтай болгодог.
 Олон нийтэд зарлан зарах: Эрхийн болон шууд өгөх нийтийн санал
Энэ нь хөрөнгө оруулалтын капиталыг нэмэгдүүлэх зорилгоор ашигладаг эхний
нийтийн санал (IPOs) болон шууд өгөх нийтийн санал (DPOs) нь компан
борлуулсанаас орж ирэх мөнгөний хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилготой.
 Худалдааны гэрээ
Бичгээр хийгдсэн худалдааны гэрээнд тусгагдсан зүйлүүдийн жагсаалт
 Үнэ нь тохирсон байх дээр анхаарах
Ямар нэг санал хүлээж авахаас өмнө таний бизнес чинь ямар үнэд хүрч болохыг
олж мэдэх хэрэгтэй.
 Худалдан авагч олох
Бизнесээ ямар үнэтэй болохыг олж мэдсэний дараах алхам нь худалдан авагчаа
олох.
 Худалдагчийн зах зээл дээр яах хэрэгтэй вэ
"Inc." сэтгүүлийн зарна гэсэн хэсэгт бичигдсэн 22 компантай тохиолдсон түүхийг
олж үзээрэй.
ЭЗЭМШЛЭЭ ШИЛЖҮҮЛЭХ
Бизнесийн амжилтыг бодлоготой төлөвлөх нь бизнесийн хувьд чухал ялангуяа гэр бүлийн
бизнес. Нягтлан бодох болон хуульчтай хамтран ажиллах нь компаний бодлого, амжилтын
төлөвлөгөөг шилжүүлсэнтэй хобоотой гарах даатгалын үр дагварыг тооцход болон танай
бизнесийн хувьд яг тохирсон нөхцлийг сонгоход туслана.
Хөрөнгийн болон бэлэглэлийн татвар

Хэрвээ та хэн нэгэнд мөнгө юм уу эд хөрөнгө өгөх юм бол бэлэглэлийн татвар төлөх
ёстой. Хэрвээ та насан эцэслэх үедээ мөнгө юм уу эд хөрөнгө эзэмшиж байсан бол таний
эзэмшил чинь татварын зүйл болно.
Гэр бүлийн бизнесийн эзэмшлийн менежмент
Бизнесээ амжилттай байлгах төлөвлөгөө боловсруулах нь бизнесийн тогтвортой байдал,

даатгалын хэмнэлт болон хамгийн гол нь сэтгэл санаагаа тайван байлгах гол үндэс болдог.
Гэхдээ үр дүнтэй төлөвлөгөө боловсруулах нь хүч хөдөлмөр, зарчим, харилцаа холбоо
болон багийн ажиллагааг шаарддаг.
ХӨРӨНГИЙН УРСГАЛ
Бизнесийн хөрөнгийг зарах нь ялангуяа хүчлэгдсэн болон хичээж байгаа үед хэцүү байж
болно. Гэхдээ хэзээ хэрхэн зарах вэ гэдгийг мэдэж байх нь ийм үе тохиолдоход хамгийн
их үр дүнг авчирна. Та өөрийн хөрөнгөө зах зээлийн бодит үнэтэй аль болох ойрхон зарах
эрхтэй.
Хөрөнгийг худалдах
Байрны түрээсээ дуусгахаас өмнө, багаж төхөөрөмжийнхөө гол хэсгийг зарахаас өмнө
эсвэл тог, ус гэх мэт зүйлсээ салгахаас өмнө борлуулах гэж буй зүйлсийнхээ жягсаалтыг
шалгах шаардлагатай.
FTC –ийн дампуурлын татварын гарын авлага

Өрийг хүчингүй болгох, даатгалын үйл явц болон өөр өөр төрлийн бизнесүүдэд
хамаарагдах үйл явцыг тайлбарласан байдаг.
ДАМПУУРЛАА ЗАРЛАХ АНКЕТ БӨГЛӨХ
Дампуурал зарлах эсэхээ шийдэх нь их хэцүү шийдвэр байж болох юм. Гэсэн хэдий ч энэ
нь зарим нэг тохиолдолд бодож үзэх шаардлагатай сонголт ч байж болох юм. Ийм
шийдвэр гаргахаасаа өмнө өөрийгөө болон бизнесээ хамгаалахын тулд юу юу хийж болох
талаар мэдээлэл цуглуулах хэрэгтэй.
 IRS-ийн дампуурлын татварын гарын авлага
Өрийг хүчингүй болгох, даатгалын үйл явц болон өөр өөр төрлийн бизнесүүдэд
хамаарагдах үйл явцыг тайлбарласан байдаг.
ХУУЛЬ ЗҮЙН ДАГУУ ТАТАН БУУЛГАХ
Компаниа татан буулгах шийдвэр гаргасны дараа зөвхөн хаалгаа барихаас гадна хийх олон
зүйлс байдаг. Ямар ямар алхамууд хийх ёстойг судлах шаардлагатай.
 Бизнесээ татан буулгах – татан буулгах үйл ажиллагаа
Бизнесээ татан буулгах жилд жилийн татвараа хэрхэн мэдүүлэх талаархи анкет,
мэдээлэл олж авах, хэрэгцээгүй болсон бизнесийн хөрөнгийг мэдүүлэх, болон бусад
алхмуудыг бизнесийн төрлөөс хамаарч хийх хэрэгтэй.
ЖБХ-ийн эрхээсээ татгалзах нотолгоо
Энэхүү сервер дээр байгаа тусгай худалдааны бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагаа, үйлчилгээнд
хандсан аль ч мэдээлэл нь тухайн бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагаа, үйлчилгээ болон түүнийг
үйлдвэрлэгч хангагчид нь ЖБХ юм уу Америкийн засгийн газраас хуулийн дагуу
хэрэгжиж байгаа шаардлагыг хангасан гэсэн үг биш юм. Ишлэлд орсон үзэл, санаа бодол
нь ЖБХ болон Америкийн засгийн газрын үзэл бодлыг илэрхийлсэн утгатай биш юм.
ЖБХ-ийн хариуцалгаас татгалзах
ЖБХ болон Америкийн засгийн газар, түүний ажилчидын аль нь ч ямар нэг баталгаа (ямар
нэг зорилго хэрэгжүүлэх, зарагдах баталгааг оролцуулан), хийгээгүй, илэрхийлээгүй, санаа
гаргаагүй ба энэ бичигт орсон болон холбооснууд дээрх мэдээллийн үнэн бүрэн хэрэгцээт
байдлыг хуулийн дагуу хариуцлага хүлээх хэмжээнд батлахгүй.
Холбоос болон хуудас дээрхи мэдээлэл нь 2007 оны нэгдүгээр сарын 30-аар хүчинтэй.
ЖБХ мэдээлэл нь үе үе солигддог учраас ЖБХ-ний хуудсаар орж таний мэдээлэл хүчинтэй
байгаа эсэхийг шалгаж байхыг зөвлөмж болгож байна.

Sanhuugiin Gariin Avlaga Final PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sanhuugiin Gariin Avlaga Final PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Санхүүгийн бодлого, журам, маягтууд

Санхүү Хариуцсан Захирлын

Ерөнхийлөгч /Гүйцэтгэх захирал

Энэхүү гарын авлага нь зөвхөн (манай компанийн) хэрэглээнд зориулагдсан ба

© 20хх <компанийн нэр>

Энэхүү гарын авлагад бичигдсэн текстийг манай компанийн албан ёсны

Энэхүү баримт бичиг нь СХЗ-ийн Гарын Авлагыг багтаасан бөгөөд үүнд

Энэхүү баримт бичиг нь зөвхөн энэ төрлийн Гарын Авлагад хэрэглэгддэг

Уг жишиг загварын тодорхой томьёолол нь та өөрийн компанидаа тохирсон

СХЗ-ын Гарын авлага

1.0 Зорилго ............................................................................................................10

2.1 Үүрэг хариуцлага .............................................................................................6

2.2 Багтаагүй сэдвүүд ............................................................................................6

2.2.1 Нягтлан бодох бүртгэл ....................................................................... 12

2.2.2 Цалингийн тооцоо............................................................................... 12

2.2.3 Мэдээллийн систем............................................................................. 12

2.2.4 Аюулгүй байдлын төлөвлөлт ............................................................. 13

2.2.5 Аюул гамшгийн дараах нөхөн сэргээлт............................................ 13

3.1 Санхүүгийн байгууллага ...................................................................................

3.1.1 Санхүүгийн хэлтсийн бүтэц зохион байгуулалтын зураглал ......... 14

3.1.2 Санхүү хариуцсан захиралын үүрэг хариуцлага ............................. 15

3.1.3 Мөнгөн сангийн хариуцлага .............................................................. 15

3.1.4 Хянагчийн үүрэг хариуцлага ............................................................ 15

3.2 Удирдлагын үүрэг даалгавар ........................................................................16

3.3 Санхүүгийн бодлого ......................................................................................16

3.4 Төлөвлөлт .......................................................................................................17

3.4.1 Санхүүгийн зорилт ............................................................................. 17

3.4.2 Санхүүгийн системийн төлөвлөлт .................................................... 17

Лавлах журмууд ......................................................................................................

3.5 Үүрэг хариуцлага, эрх мэдэл ба харилцаа ...................................................18

3.5.1 Үүрэг хариуцлага ба эрх мэдэл.......................................................... 18

3.5.2 Удирдлагын төлөөлөл ........................................................................ 18

3.5.3 Дотоод харилцаа ................................................................................. 18

Лавлах журмууд ......................................................................................................

3.6 Удирдлагын тайлагнал ..................................................................................19

3.6.1 Ерөнхий зүйл ....................................................................................... 19

3.6.2 Хяналт шалгалтын өгөгдөл ................................................................ 19

3.6.3 Хяналт шалгалтын үр дүн .................................................................. 19

3.6.4 Лавлах журмууд .................................................................................. 19

3.7 Бизнесийн эрхлэлт .........................................................................................21

3.7.1 Холбоотой талуудын тодруулга ........................................................ 21

3.7.2 Лавлах журмууд .................................................................................. 22

4.1 Зорилго ............................................................................................................23

4.2 Шаардлага .......................................................................................................23

4.2.1 Тойм ..................................................................................................... 23

4.2.2 Дотоод хяналт...................................................................................... 23

4.2.3 Аудитын дүгнэлт................................................................................. 24

4.2.4 Лавлах журмууд .................................................................................. 24

4.3 Ажил гүйлгээ ..................................................................................................24

4.3.2 Цаг хугацааны дараалал ..................................................................... 25

4.3.3 Дүн ........................................................................................................ 25

4.3.4 Нарийвчлал .......................................................................................... 25

4.4 Баримтжуулалт ...............................................................................................26

4.4.1 Санхүүгийн гарын авлага ................................................................... 26

4.4.2 Бичиг баримтын хяналт ...................................................................... 26

4.4.3 Бүртгэлийн хяналт .............................................................................. 27

4.4.4 Лавлах журмууд .................................................................................. 27

4.5 Аюулгүй байдал .............................................................................................27

4.5.1 Тасралтгүй байдал .............................................................................. 27

4.5.2 Биет аюулгүй байдал .......................................................................... 27

4.5.3 Аюул гамшгийн үеийн аюулгүй байдал ........................................... 28

4.5.4 Мэдээллийн аюулгүй байдал ............................................................. 28

4.5.5 Лавлах журмууд .................................................................................. 28