რეგიონალური კვლევა

ქალთა პოლიტიკური
წარმომადგენლობის
შესახებ აღმოსავლეთ
პარტნიორობის ქვეყნებში

სომხეთთან, აზერბაიჯანთან, საქართველოსთან, მოლდავეთის

რესპუბლიკასთან, უკრაინასთან და ბელორუსიასთან პროგრამული
თანამშრომლობის ჩარჩო
რეგიონალური კვლევა ქალთა პოლიტიკური

წარმომადგენლობის შესახებ აღმოსავლეთ

პარტნიორობის ქვეყნებში

ევროპის საბჭოს სახელმძღვანელო

სამოქალაქო საზოგადოების
ორგანიზაციებისათვის

ევროპის საბჭო
 წინამდებარე ნაშრომში
წარმოდგენილი მოსაზრებები
ავტორთა პასუხისმგებლობას
წარმოადგენს და აუცილებლად არ
ასახავს ევროპის საბჭოს ოფიციალურ
პოლიტიკას
ყველა უფლება დაცულია. დაუშვებელია
წინამდებარე დოკუმენტის რომელიმე
ნაწილის გამოქვეყნება, თარგმნა,
ხელახალი პუბლიკაცია ან გადაცემა
ნებისმიერი ფორმით ან ნებისმიერი
საშუალებით, ელექტრონულად (CD-Rom,
ინტერნეტი, ა.შ.) ან მექანიკურად, მათ
შორის ასლის გადაღების, ჩაწერის ან
ინფორმაციის შენახვის ან ამოღების
ნებისმერი სისტემის საშუალებით
კომუნიკაციის დირექტორატის წინასწარი
წერილობითი ნებართვის გარეშე
(F-67075 სტრასბურგი Cedex ან
publishing@coe.int).

ყდის დიზაინი: დოკუმენტებისა და

პუბლიკაციების წარმოების
დეპარტამენტი (SPDP), ევროპის
საბჭოს პუბლიკაციების სქემა:
insécable სტრასბურგი
ევროპის საბჭოს გამომცემლობა
F-67075 სტრასბურგი Cedex
http://book.coe.int
ISBN 978-92-871-8306-4 ©
ევროპის საბჭო, აპრილი, 2017
დაბეჭდილია ევროპის საბჭოში
 სარჩევი
მადლიერების ნიშნად 5
რეზიუმე 7
შესავალი 9
პროექტის მიზეზები 9
კვლევის მიზანი 9
კვლევის სფეროები 10
შერჩეულ ფაქტორებზე შეჩერების მიზეზები 10
თავი 1 - მეთოდოლოგია 15
მეთოდოლოგიის შერჩევა 15
თავი 2 - პოლიტიკურ ცხოვრებაში ქალთა წარმომადგენლობის
არსებული სიტუაცია აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში 19
საარჩევნო დამკვირვებელთა კომენტარები 21
გენდერული პოლიტიკა და სამოქმედო გეგმები 22
თავი 3 - კვლევის მიგნებები 23
ა. ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული
ფაქტორები 23
ბ. პოლიტიკური ფაქტორები 36
გ. სამართლებრივი ჩარჩო 48
D. ხელშემწყობი ზომები 68
თავი 4 – დასკვნები 75
თავი 5 – რეკომენდაციები 79
კონკრეტული ქვეყნისთვის 79
ყველა ქვეყნისთვის 80
ჩარჩოს მიღმა 82
დანართი 1 - აღმოსავლეთ პარტნიორობის თითოეულ ქვეყანაზე
კონტექსტური ნარატიული მიმოხილვის კითხვარი 95
დანართი 2 - ინტერვიუების ნიმუში 111
 მადლიერების ნიშნად
წ ინამდებარე კვლევა განხორციელდა ევროპის საბჭოსა და ევროპის კომისიას
შორის 2015-2017 წლების პროგრამული თანამშრომლობის ჩარჩოს ფარგლებში.
სწორედ ამ კონტექსტში ახორციელებს დემოკრატიის გენერალური
დირექტორატის საარჩევნო დახმარებისა და მოსახლეობის აღწერის განყოფილება
(DGII) რეგიონალურ პროექტს „საარჩევნო კანონმდებლობის და პრაქტიკის
რეფორმა და საარჩევნო საკითხებში რეგიონალური თანამშრომლობის
განვითარება“.

ქ-ნმა. დაიან ბანიანმა, რომელიც განთლების გლობალური მართვის (GEM)

საკონსულტაციო კომპანიის დირექტორია მოამზადა წინამდებარე ანგარიში და
დასკვნები, ხოლო ბ-ნმა დორუ პეტრუტიმ, რომელიც სტატისტიკური ექსპერტია
მარკეტინგისა და კვლევების ინსტიტუტიდან (IMAS), განახორციელა
კითხვარიდან მიღებული მონაცემების ანალიზი.

მუშაობა კითხვარებსა და ინტერვიუებზე ექვსი ქვეყნის მკვლევარების მიერ

განხორციელდა სომხეთიდან, აზერბაიჯანიდან, ბელორუსიიდან,
საქართველოდან, მოლდავეთიდან და უკრაინიდან. ღია ტენდერის პროცედურის
საფუძველზე ევროპის საბჭომ მომსახურების ხელშეკრულება გააფორმა პრომო-
ლექსთან, არასამთავრობო ორგანიზაციასთან (NGO), რომელიც კოორდინაციას
უწევდა ქვეყნის მკვლევარებს. ზოგადად ინფორმაციის და კერძოდ, ინტერვიუების
საშუალებით მიღებული ინფორმაციის სენსიტიურობის გამო, გადაწყდა, რომ არ
გამჟღავნდებოდა ადგილობრივი მკვლევარების სახელები.

კვლევის საყოველთაო კოორდინაცია უზრუნველყოფილ იქნა ევროპის საბჭოს

საარჩევნო დახმარებისა და მოსახლეობის აღწერის განყოფილების მიერ (DGII),
ევროპის საბჭოს გენდერული თანასწორობის კომისიის სამდივნოსა და
ევროკავშირის გენდერული თანასწორობის ევროპული ინსტიტუტის
მონაწილეობით.
 რეზიუმე
კვლევამ გამოავლინა ძირითადი ფაქტები და ბარიერები, რომლებიც ზღუდავს
ქალთა პოლიტიკურ წარმომადგენლობას აღმოსავლეთ პარტნიორობის (EaP)
ქვეყნებში: სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელორუსია, საქართველო, მოლდავეთი და
უკრაინა.

ყველა ქვეყანაში ქალებს მამაკაცებთან შედარებით პოლიტიკური თანამდებობის

დაკავებისა და არჩევის ნაკლები შესაძლებლობა აქვთ, როგორც საკანონმდებლო
(ეროვნულ) ისე ადმინისტრაციულ (ადგილობრივ) დონეზე.

ყველა ქვეყნის პარლამენტში ქალებს მანდატების 20%-ზე ნაკლები უკავიათ გარდა

ბელორუსიისა, სადაც ისინი საპარლამენტო მანდატების 30%-ს ფლობენ.

სამართლებრივ ჩარჩოს შესწავლა თითოეულ ქვეყანაში გვიჩვენებს: მიუხედავად

იმისა, რომ არსებობს ქალებისა და მამაკაცების თანასწორობის ზოგადი
სამართლებრივი საფუძველი, პოლიტიკურ ცხოვრებაში რეალობა განსხვავებულია.
კონკრეტული ზომების გატარების შემთხვევაშიც კი, მნიშვნელოვნად არ
გაზრდილა ქალი კანდიდატებისა და არჩეული წარმომადგენლების რაოდენობა,
მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს გარკვეული წინსვლის ნიშნები. აღსრულების
ეფექტური მექანიზმების ნაკლებობა ასუსტებს რამდენიმე კონკრეტული
ღონისძიების შედეგს.

თუმცა, ყველა საკვლევ ქვეყანაში ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის

ძირითად ბარიერს წარმოადგენს სტერეოტიპული შეხედულებები და
წარმოდგენები საზოგადოებაში ქალთა როლის შესახებ. ისინი გავლენას ახდენენ
ქალთა პოზიციაზე ეკონომიკასა და შრომის ბაზარზე, რაც ამცირებს ქალთა მიერ
საკუთარი კანდიდატურის წამოყენების, თანამდებობებზე დანიშვნისა და არჩევის
ალბათობას.

გაეროს ადამიანის განვითარების ინდექსის და ქვეყნის მკვლევართა მონაცემები

აჩვენებს, რომ ქალები კაცებთან შედარებით შრომის ბაზარზე ნაკლებად
მონაწილეობენ, ხოლო მათი სავარაუდო მთლიანი ეროვნული შემოსავალი
ნაკლებია კაცებთან შედარებით. მოლდავეთში ქალების შემოსავალი კაცების
შემოსავლის 77% შეადგენს, ხოლო საქართველოში 50%.

ქალებს უფრო მეტად აქვთ უმაღლესი განათლება, კაცებთან შედარებით, თუმცა

ისინი კაცებთან შედარებით ნაკლებად იკავებენ თანამდებობებს ცენტრალურ
ადმინისტრაციაში. ისინი კაცებისგან განსხვავებით ძირითადად მუშაობენ
დაბალანაზღაურებად სფეროებში, როგორიცაა საჯარო სექტორი.
შედეგად ფინანსთა ნაკლებობა ასევე დიდ ბარიერს ქმნის და ხელს უშლის ან
ზღუდავს ქალების უნარს კენჭი იყარონ ან აწარმოონ ეფექტური კამპანია.

კვლევის მონაცემების თანახმად, ამ მხრივ მოქალაქეების დამოკიდებულება

იცვლება.

ანგარიშში შესწავლილ იქნა პოლიტიკური პარტიების როლი ქალთა პოლიტიკური

წარმომადგენლობის მხარდაჭერაში და რამდენიმე გამონაკლისის გარდა,
აღმოჩნდა, რომ ქალები პარტიის პოლიტიკის მიმღებ ორგანოებში არ ასრულებენ
მთავარ როლს, ხოლო ქალთა საკითხები და პრობლემები არ ჩანს
ამომრჩევლებისადმი წარდგენილ პოლიტიკასა და პროგრამებში.

მიუხედავად ამისა, აღმოსავლეთ პარტნიორობის ზოგიერთ ქვეყანაში არსებობს

კარგი პრაქტიკის მაგალითები, ხელშემწყობი ღონისძიებები და სტრატეგიები,
ისევე როგორც რეკომენდაციები, რომლებიც შეიძლება დაინერგოს რეგიონში
ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის გაზრდის მიზნით.
 შესავალი

პროექტის მიზეზები

გენდერული თანასწორობა ცენტრალურ როლს ასრულებს ადამიანის უფლებათა

დაცვისა და დემოკრატიის ფუნქციონირებისთვის. ვერ იქნება სწორი, რომ ქალთა
გამოცდილებები, უნარები და პრობლემები არ იყოს სრულად წარმოდგენილი ან
ასახული იმ საზოგადოებების კანონებსა და ფუნქციონირებაში, რომლებშიც ისინი
ცხოვრობენ.

ისეთი საერთაშორისო სტანდარტები, როგორიცაა ქალთა მიმართ ყველა ფორმის

დისკრიმინაციის აღმოფხვრის გაეროს კონვენცია (CEDAW) და ადამიანის
უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია (ECHR) ცხადყოფს, რომ ქალებსა და
კაცებს თანაბარი უფლებები და შესაძლებლობები უნდა ჰქონდეთ პოლიტიკური
ცხოვრების ყველა ასპექტსა და დემოკრატიულ პროცესში სრულად
მონაწილეობისთვის. ევროპის საბჭო წლების განმავლობაში ადასტურებდა ამას
ძირითად კონვენციებში, ისევე როგორც მინისტრთა კომიტეტის, საპარლამენტო
ასამბლეისა და ადგილობრივ და რეგიონულ ხელისუფლებათა კონგრესის
რეკომენდაციების საშუალებით.

ქალთა და კაცთა თანაბარი პოლიტიკური უფლებების ფორმალური აღიარების

მიუხედავად, პოლიტიკურ პროცესში, მათ შორის პოლიტიკურ პარტიებში
გაწევრიანების და მონაწილეობის, კანდიდატად წარდგომის, არჩევისა და
საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ორგანოების თანამდებობების
დაკავების მხრივ კვლავ კაცები დომინირებენ. ევროპის საბჭოს რეკომენდაციაში
Rec(2003)3 პოლიტიკური და საზოგადოებრივი გადაწყვეტილების მიღების
პროცესში ქალთა და კაცთა დაბალანსებული მონაწილეობის შესახებ
აღნიშნულია, რომ "კაცები აწესებენ პოლიტიკურ პრიორიტეტებს და
პოლიტიკური კულტურა კვლავ უაღრესად კაცზე ორიენტირებულია." იგივე
მდგომარეობაა 2016 წელსაც.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბელორუსია,

საქართველო, მოლდავეთი და უკრაინა ქალები ნაკლებად არიან
წარმოდგენილნი როგორც კანდიდატების, ასევე არჩეული წარმომადგენლების
სახით ეროვნულ, რეგიონულ და ადგილობრივ დონეზე. ასევე არსებობს
პოლიტიკაში ქალთა მდგომარეობის შესახებ საიმედო, შედარებადი,
ოფიციალური და არაოფიციალური მონაცემების ნაკლებობა.

ევროპის საბჭოს 2014-2017 წლების გენდერული თანასწორობის სტრატეგიის

ერთ-ერთი სტრატეგიული მიზანია ქალთა და კაცთა პოლიტიკურ და
საზოგადოებრივ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში დაბალანსებული
მონაწილეობის შესახებ Rec(2003)3 რეკომენდაციის უკეთესი განხორციელება,
ხოლო ევროკომისიის 2010-2015 წლების ქალთა და კაცთა თანასწორობის
სტრატეგია მოუწოდებს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში გენდერული
თანასწორობის ხელშეწყობას პოლიტიკის დიალოგისა და გამოცდილების
გაცვლის საშუალებით.
კვლევის მიზანი
კვლევის მიზანია უზრუნველყოს თითოეულ აღმოსავლეთ პარტნიორობის
ქვეყანაში ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის მხრივ არსებული ვითარების
ხარისხობრივი და რაოდენობრივი შეფასება, რათა მოხდეს მტკიცებულებებზე
დაფუძნებული პოლიტიკის და წარმატებული პრაქტიკის მაგალითების
შეთავაზება, რომლებიც შეიძლება ყველამ გაიზიაროს.

ამ მიზნის მისაღწევად, კვლევა პოლიტიკურ პროცესებში ქალთა მონაწილეობის

შემაფერხებელ და ხელშემწყობ ფაქტორებს სწავლობდა, პოლიტიკური
გადაწყვეტილების მიღების ორ დონეზე: საკანონმდებლო (ეროვნული
პარლამენტების) და ადმინისტრაციული (ადგილობრივი და რეგიონული
თვითმმართველობის ორგანოები).

კვლევის სფეროები
ქალების შესაძლებლობა სრულად ისარგებლონ ადამიანის უფლებებით და
მონაწილეობა მიიღონ პოლიტიკურ ცხოვრებაში დამოკიდებულია მათი ქვეყნის
სოციალურ და სამართლებრივ მდგომარეობაზე. იმ საზოგადოებებში, სადაც
ქალები ზოგადად უთანასწორო მგომარეობაში არიან - სამართლებრივად,
ეკონომიკურად და კულტურულად - მეტი ალბათობაა, რომ ისინი საარჩევნო
პროცესში მონაწილეობისას და არჩევისას არა უპირატეს მდგომარეობაში იქნებიან.

კვლევა მიზნად ისახავდა საკვლევ ქვეყნებში ქალთა მონაწილეობის ხელშემწყობი

და შემაფერხებელი ძირითადი ფაქტორების, ბარიერებისა და პოზიტიური
ჩარევების შესწავლას, მათი წინსვლის სხვადასხვა ეტაპებზე გამხდარიყვნენ
არჩეული წარმომადგენელი ეროვნულ (საკანონმდებლო) ან ადგილობრივ
(ადმინისტრაციულ) დონეზე.
ხსენებული ძირითადი საკითხები ჩამოყალიბებულ1 იქნა შემდეგნაირად:
►რამდენად სურთ უფლებამოსილ ქალებს არჩევითი თანამდებობის დაკავება.
►რამდენად ხდება იმ ქალების კანდიდატებად შერჩევა, ვისაც ამის სურვილი
აქვს.
►რამდენად წარმატებულნი არიან კანდიდატები ამომრჩევლის მიერ არჩევის
მხრივ.

კვლევის საგანს წარმოადგენდა სამი ძირითადი სფერო:

►1. ქალების ადგილი საზოგადოებაში ქვეყნის ეკონომიკური,
სოციალური და კულტურული სიტუაციის შესახებ არსებული
ინფორმაციის მიხედვით.

1
Krook M.L. და Norris P. (2014), “ქვოტებს მიღმა: არჩევით თანამდებობებზე გენდერული თანასწორობის
ხელშეწყობის სტრატეგიები პოლიტიკური კვლევები 62, 1, გვ. 2-20.
 ►2. პოლიტიკური კონტექსტი, კერძოდ რამდენად მხარს უჭერენ ან
ეწინააღმდეგებიან პოლიტიკური პარტიები ქალების კანდიდატებად
წარდგენასა და არჩევას.
►3. საკანონმდებლო ჩარჩო და საარჩევნო სისტემები, რომლებიც
დეტალურად აღწერენ ქალთა უფლებებს და რამდენად ხდება მათი
განხორციელება.

შერჩეულ ფაქტორებზე შეჩერების მიზეზები

1. ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული ფაქტორები

ქალებზე მოქმედებს გავრცელებული კულტურული წარმოდგენები და
სტერეოტიპული შეხედულებები საზოგადოებაში ქალებისა და კაცების
გამორჩეული როლების შესახებ. ითვლება, რომ კაცებს საჯარო სფეროში -
ეკონომიკასა და პოლიტიკურ ცხოვრებაში საქმიანობაზე აკისრიათ ძირითადი
პასუხისმგებლობა, ხოლო ქალების ძირითად პასუხისმგებლობას წარმოადგენს
კერძო სფერო - სახლი და ოჯახი.

ეს სტერეოტიპები გამოიყენება კაცების ქალებზე ძალაუფლების ისტორიული

ურთიერთობების, ისევე როგორც სექსისტური დამოკიდებულებების
გამართლებისა და შენარჩუნებისათვის, რომლებიც აფერხებენ ქალთა
დაწინაურებას. ევროპის საბჭოს 2014-2017 წლების გენდერული თანასწორობის
2

სტრატეგიის უპირველეს პრიორიტეტად დადგენილ იქნა ბრძოლა გენდერული

სტერეოტიპებისა და სექსიზმის წინააღმდეგ.

ქალებს, რომელთაც სურთ კანდიდატობა უწევთ დაძლიონ სტერეოტიპები

საკუთარ თავში, იმ ადამიანებში ვინც მათ კანდიდატად ირჩევს და მოქალაქეებში,
რომლებიც ხმას აძლევენ და შესაძლოა, თვლიდნენ, რომ პოლიტიკაში ქალების
ადგილი არ არის.

საკვლევ ქვეყნებში ამ ფაქტორების ქალებზე გავლენის გაგების მიზნით მოხდა

ინფორმაციის შემდეგ სფეროებში შესწავლა.
► მიუხედავად იმისა, რომ ქალთა მონაწილეობა შრომის ბაზარზე არ არის
პირდაპირ კავშირში მათი მონაწილეობასთან პოლიტიკურ ცხოვრებაში, ეს
საზოგადოებაში მათი როლის მაჩვენებელია. კვლევისას ასევე მოხდა ქალთა
შემოსავლის წილის კაცების შემოსავალთან მიმართებაში შესწავლა.
► სამუშაოს ტიპი, რომელსაც ქალები ასრულებენ გავლენას ახდენს მათ მიერ
საკუთარი შესაძლებლობების აღქმაზე კენჭი იყარონ არჩევით
თანამდებობაზე. ეს ასევე გავლენას ახდენს იმ ადამიანების მიერ მათი
შესაფერისობის აღქმაზე, ვინც მათ კანდიდატად არჩევს. კვლევა მოიცავს
ინფორმაციას უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულების, ცენტრალურ
ადმინისტრაციაში მომუშავე ქალების, და მენეჯმენტის დონეზე მომუშავე
ქალების შესახებ, იქ სადაც ეს შესაძლებელი იყო.

2
ევროპის საბჭო გენდერული თანასწორობის სტრატეგია 2014-2017.
► ქალთა მიმართ ძალადობა. „ქალებსა და მამაკაცებს შორის ძალაუფლების
არათანაბარი ბალანსის ყველაზე გამოხატული ნიშანია ქალთა მიმართ
ძალადობა, რაც ადამიანის უფლებების დარღვევა და გენდერული
თანასწორობის ძირთადი დაბრკოლებაა.“3 ის თუ რა ფორმით ხდება ქალებზე
ძალადობა ნათელი მაჩვენებელია იმისა, თუ როგორ აღიქმებიან
საზოგადოებაში ქალები. კვლევაში შესწავლილ იქნა ძალადობის
გავრცელების შესახებ არსებული მონაცემები, კანონები, რომელიც
კონკრეტულად ქალთა მიმართ ძალადობას სჯის, და რამდენად ეფექტურად
ხდება ამ კანონების აღსრულება.
► ქალთა თანასწორობის საკითხებზე მომუშავე, აქტიურ და ეფექტურ
არასამთავრობო ორგანიზაციებს შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშონ
ცვლილების განხორციელებაში. მათ შეუძლიათ იმოქმედონ, როგორც
ცვლილების კატალიზატორმა საკანონმდებლო დონეზე, ხოლო ქალთა
თანასწორობის მნიშვნელობის გააზრებისა და მიღების ხელშეწყობით
შეცვალონ მოქალაქეების აღქმა. მათ შეუძლიათ მონიტორინგის მექანიზმის
როლი შეასრულონ, რათა უზრუნველყონ არსებული პოლიტიკის ეფექტურად
გამოყენება და შედეგიანობა. მათ ასევე მნიშვნელოვანი პრაქტიკული როლი
შეიძლება შეასრულონ ცნობიერების ამაღლებისა და პოტენციური ქალი
კანდიდატების შერჩევისა და სწავლების მხრივ.
► საზოგადოებაში არსებული სხვა სახის გამოწვევები, რომლებმაც შესაძლოა
გავლენა იქონიონ ქალთა პოლიტიკურ წარმომადგენლობაზე: ეთნიკური
უმცირესობები, სადაც შეიძლება გაბატონებული სტერეოტიპების გამო
ქალთა მდგომარეობა ზოგად მოსახლეობაზე კიდევ უფრო რთული იყოს,
ისევე როგორც ქვეყნის მიგრაციის დონეები.
► კვლევამ ასევე შეისწავლა მედიის როლი ქალი კანდიდატების მიმართ
სტერეოტიპების განმტკიცების ან დაძლევის კუთხით.
► კვლევაში გამოკვლეულ იქნა ეროვნულ და ადგილობრივ არჩევნებში
წარმატებით არჩეული, ისევე როგორც წარუმატებელი ქალი კანდიდატების
შეხედულებები თუ რამდენად იქონიეს გავლენა სტერეოტიპულმა
შეხედულებებმა მათი კანდიდატურის წამოყენების გადაწყვეტილებაზე,
საარჩევნო კამპანიაზე, ისევე როგორც არჩევის შემდეგ საქმიანობაზე.
► ცვლილების ძირითადი ინდიკატორებია ამომრჩეველთა შეხედულებები და
მათი დამოკიდებულება ქალი კანდიდატების და პოლიტიკური
წარმომადგენლების მიმართ. საერთაშორისო მონაცემების მიუხედავად,
რომლის თანახმად ამომრჩევლები ქალებს თანაბრად ან უფრო ხშირად
აძლევენ ხმას, ვიდრე კაცებს4, ხშირად კანდიდატების შემრჩევ პირებზე
გავლენას ახდენს შეხედულება, რომ ქალები არ იქნებიან ეფექტური
კანდიდატები.

1. პოლიტიკური ფაქტორები
პოლიტიკური პარტიების როლი გადამწყვეტია ქალთა პოლიტიკური
წარმომადგენლობის საქმეში. ისინი მეკარის როლს ასრულებენ იმ ქალებისათვის,
რომელთაც სურთ კანდიდატობა და მიისწრაფვიან არჩევისაკენ. მათ შეუძლიათ

3
Ibid.
4
მიურეი რ., კრუუკი მ. ლ. და ოპელო კ.ა.რ. (2012), “რატომ ხდება გენდერული კვოტების შემოღება?“
პოლიტიკური კვლევების ჟურნალი 65, 3, გვ. 529-43.
იმოქმედონ შემაფერხებელი ბარიერების ან ხელშემწყობის ფაქტორების სახით,
რათა უზრუნველყონ ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის ზრდა.

კანდიდატების შერჩევისას პარტიების როლი ისეთი კვლევების საგანს

წარმოადგენს, როგორიცაა გაეროს განვითარების პროგრამისა და ეროვნულ
დემოკრატიული ინსტიტუტის (NDI) მიერ 20115 წელს განხორციელებული
კვლევები, სადაც იდენტიფიცირებულ იქნა პოლიტიკურ პარტიებში არსებული
სხვადასხვა კარგი პრაქტიკა, რომელიც მიმართულია ქალი კანდიდატების
წარდგენის ხელშეწყობისა და მათი კამპანიების მხარდაჭერისაკენ. ზოგიერთი
მათგანი წარმოდგენილია დოკუმენტის ნაწილში „ხელშემწყობი ღონისძიებები“
(იხ. თავი 3), მკვლევარების მიერ გამოვლენილ სხვა პრაქტიკებთან ერთად.

ევროპის მუნიციპალიტეტებისა და რეგიონების საბჭოს ადგილობრივ ცხოვრებაში

ქალთა და კაცთა თანასწორობის ქარტია6 მთელ რიგ გზებს გვთავაზობს, თუ
როგორ შეიძლება მოხდეს ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის მხარდაჭერა:
► ისეთი კანონმდებლობის მხარდაჭერა და მიღება, როგორიცაა მაგალითად
ქვოტები, რაც კანდიდატთა სიებში ქალთა რაოდენობის ზრდას უწყობს ხელს.
► მსგავსი ღონისძიების ნებაყოფლობით განხორციელება;
► შიდა სტრუქტურებში ქალების გადაწყვეტილების მიმღებ თანამდებობებზე
დაწინაურება;
► პოლიტიკაში და ზოგადად საზოგადოებაში ქალების თანასწორობის
ხელშეწყობა;
► პარტიულ პროგრამებში ქალთა საკითხებისა და პრობლემების აღიარება;
► ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის დადებითი მაგალითების
გამოყენება კამპანიებსა და მედიაში;
► უზრუნველყოფა, რომ პარტიის წევრთა ქცევა ქალთა თანასწორობისა და
პატივისცემის ღირებულებებს შეესაბამებოდეს.

ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეამ პოლიტიკური პარტიებისა და ქალების

პოლიტიკური წარმომადგენლობის შესახებ7 რეზოლუციაში მთელი რიგი
ღონისძიებები წარმოადგინა, რომლებიც მოიცავს:
► ქალი ლიდერები პარტიის შიგნით;
► ქალთა ორგანიზაციები და მათი გავლენა;
► ქალთა საკითხები წარმოდგენილია ბოლო საარჩევნო
პროგრამაში/მანიფესტში;
► ქალები მედიაში ბოლო არჩევნების დროს;
► ნებისმიერი ღონისძიებები ქალების მხარდასაჭერად ან მათი არჩევნებში
მონაწილეობის წასახალისებლად.

ქალებისათვის კიდევ ერთი ბარიერია კანდიდატად შერჩევის ხარჯი და საარჩევნო

კამპანიაში ბრძოლა. IDEA-ს სახელმძღვანელოში პოლიტიკური პარტიებისა და

5
გაეროს განვითარების პროგრამა და ეროვნული დემოკრატიული ინსტიტუტი (2011), „ქალთა
გაძლიერება უფრო ძლიერი პოლიტიკური პარტიებისთვის“, UNDP და NDI, ნიუ-იორკი.
6
www.ccre.org/docs/charte_egalite_en.pdf.
7
ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის რეზოლუცია 1898 (2012) “პოლიტიკური პარტიები და ქალთა
პოლიტიკური წარმომადგენლობა“ ხელმისაწვდომია აქ: http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-
XML2HTML-en.asp?file-id=19134&lang=en.
საარჩევნო კამპანიების დაფინანსების8 შესახებ ასევე აღნიშნულია, რომ
ხსენებული საკითხი ახალი პოლიტიკური პარტიების ან პარლამენტში არ
წარმოდგენილი პარტიების ქალი კანდიდატებისათვის უდიდეს სირთულეს
წარმოადგენს. მათ ხშირად არ აქვთ სახელმწიფო დაფინანსებაზე წვდომა და ასეთ
შემთხვევაში ქალებს ხშირად თავად უწევთ კამპანიის დაფინანსება.

ქალები კაცებზე უფრო ხშირად მუშაობენ საჯარო სექტორის ისეთ სფეროებში,

როგორიცაა განათლება და ჯანდაცვა, და კერძო სექტორის სასტუმრო, კვებისა და
საცალო გაყიდვების სფეროებში. გამომდინარე იქიდან, რომ ეს სფეროები არ არის
მაღალანაზღაურებადი, ნაკლები შანსია, რომ ქალებს გააჩნდეთ დანაზოგი,
რომლის გამოყენებაც კამპანიის დაფინანსებისათვის შეეძლებოდათ; ხოლო
კულტურული ნორმები მიგვანიშნებენ, რომ ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ქალებმა
საკუთარი თავისთვის დაიწყონ სახსრების მოზიდვა და ასეთ შემთხვევაშიც კი,
განიხილონ ეს ფინანსები მათი ოჯახის საკუთრებად9. cultural norms indicate that
women are less likely to raise funds on their own behalf and, if they do, to see that finance
as belonging to the family.9

ყველა ეს ღონისძიება და მკვლევარების მიერ მოწოდებული ინფორმაცია

წარმოადგენს კვლევის საგანს.

3. სამართლებრივი ჩარჩო
სამართლებრივი ჩარჩო ადგენს ქალთა კონსტიტუციური უფლებებისა და
თავისუფლებების საფუძველს, მათ შორის არჩევნებში კანდიდატის და ამომრჩევლის
სახით თანაბარი მონაწილეობის და არჩევითი თანამდებობის დაკავების უფლებას. ეს
მოიცავს საკვლევი ქვეყნების მიერ ნაკისრი საერთაშორისო ვალდებულებების, ასევე
ეროვნული კონსტიტუციებისა და ნებისმიერი კონკრეტული კანონმდებლობის
შესწავლას, რომლებმაც შესაძლოა დადებითად ან უარყოფითად იმოქმედონ ქალებზე.

ვენეციის კომისიის 2009 წლის ანგარიშში პოლიტიკაში ქალთა წარმომადგენლობაზე

საარჩევნო სისტემების გავლენის შესახებ10 აღნიშნულია, რომ საარჩევნო სისტემები
გავლენას ახდენენ ქალების არჩევის შანსზე. პარტიული სიის სისტემები იწვევს უფრო
მეტი ქალის არჩევას, ხოლო ყველაზე წარმატებულნი არიან ის ქვეყნები, სადაც
მოქმედებს სიაში გამსვლელ პოზიციებზე ქალთა გარანტირებული კვოტები. კვლევაში
შესწავლილ იქნა ადგილობრივი და ეროვნული არჩევნების საარჩევნო სისტემები, რათა
დადგენილიყო თუ რამდენად დასტურდება ეს საკვლევ ქვეყნებში.

კერძოდ, კვლევა შეისწავლის საკანონმდებლო კვოტების ან სხვა აფირმაციული

ქმედებების ნებისმიერი სისტემის წარმატებასა თუ წარუმატებლობას, რომლებიც

8
- დემოკრატიისა და საარჩევნო დახმარების საერთაშორისო ინსტიტუტი (2014), იხ. თავი 9: ბალინგტონი
ჯ. და კაჰანე მ. „ქალები პოლიტიკაში: დაფინანსება გენდერული თანასწორობისათვის“ IDEA, სტოკჰოლმი
9
- Ibid., p. 304.
10
ხელმისაწვდომია: www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2009)029-e.
საკანონმდებლო და ადმინისტრაციულ დონეზე საარჩევნოდ მიღებულ იქნა თითოეულ
ქვეყანაში. ჩვენს მიზანს წარმოადგენდა დაგვედგინა თუ რა გავლენას ახდენენ ეს
ზომები ქალი პოლიტიკური წარმომადგენლების რაოდენობის ზრდაზე და რა შეიძლება
ვისწავლოთ მათი განხორციელების შედეგად.

სხვა საკითხები, რომლებმაც შეიძლება გავლენა იქონიონ ქალთა მიერ კანდიდატურის

წამოყენებაზე შემდეგია: კანდიდატების მიერ შემოსავლის დეკლარირების მოთხოვნები
და განსაკუთრებით ფინანსური შენატანის ან რეგისტრაციის საფასურის მოთხოვნა, მით
უმეტეს, თუ ამ მოთხოვნების დაკმაყოფილება თავად კანდიდატებს უწევთ, როგორც ეს
დამოუკიდებელი კანდიდატების შემთხვევაშია, რომლებიც არ წარმოადგენენ
პოლიტიკურ პარტიას.

კვლევამ11 აჩვენა, რომ ადგილობრივ, საოლქო დონეზე, სადაც ნაკლებია

ძალაუფლება, გავლენა და ფინანსური სარგებელი, უფრო მეტი ქალია კანდიდატი
და არჩეული ვიდრე ეროვნულ დონეზე. წინამდებარე კვლევა განიხილავს
ხსენებულის დამადასტურებელ მონაცემებს.

პოლიტიკური ინსტიტუტების სამუშაო პირობები ასევე შესაძლოა პრობლემას

წარმოადგენდეს ქალებისთვის. პარლამენტების წევრთა გლობალური კვლევით
დადგინდა, რომ ქალები პარლამენტების ტრადიციულ სამუშაო პრაქტიკას
პრობლემატურად თვლიდნენ12. ხოლო 2011 წელს13 საპარლამენტთაშორისო
კავშირის მიერ განხორციელებულ მეორე კვლევაში აღინიშნა პარლამენტში
მუშაობისას „სამუშაოსა და ცხოვრების ბალანსის დაცვის“ საკითხი, როგორც ერთ-
ერთი უდიდესი გამოწვევა. კვლევა შეისწავლის თუ რამდენად მუშაობენ ამ
საკითხებზე პარლამენტები და ადგილობრივი და რეგიონული ხელისუფლების
ინსტიტუტები.

ანგარიშში ასევე გამოვლენილ იქნა ის მხარდამჭერი ღონისძიებები, რომლებიც

დაეხმარა ქალებს საკუთარი თავის პოტენციურ კანდიდატად დანახვაში,
წარმატებული კამპანიის წარმართვაში და მათი, როგორც არჩეული
წარმომადგენლის როლის შესრულებაში. ანგარიშში მოცემულია მაგალითები
საკვლევი ქვეყნებიდან, ხოლო საჭიროებისამებრ სხვა ქვეყნის მაგალითები.

11
ევროპის საბჭო (2009), “პარიტეტული დემოკრატია: შორეული რეალობა. პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ
გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ქალთა და კაცთა თანაბარი მონაწილეობის შესახებ ევროპის საბჭოს
Rec(2003)3 რეკომენდაციის მონიტორინგის პირველი და მეორე რაუნდების შედეგების შედარებითი კვლევა.
სტრასბურგი
12
ბელინგტონი ჯ. (2008), “თანასწორობა პოლიტიკაში”, საპარლამენტთაშორისო კავშირი, ჟენევა.
13
პალმიერი, ს . (2011), “გენდერისადმი მგრძნობიერე პარლამენტები”, საპარლამენტთაშორისო კავშირი, ჟენევა.
 თავი 1
მეთოდოლოგია

მეთოდოლოგიის შერჩევა

კ ვლევის მეთოდოლოგია შეირჩა ორდღიანი სემინარის განმავლობაში,

რომელიც 2015 წლის 25-26 ივლისს, ორგანიზებულ იქნა ევროპის საბჭოს

საარჩევნო დახმარებისა და მოსახლეობის აღწერის განყოფილების (DGII)
მიერ თბილისში. სემინარში მონაწილეობდნენ დამოუკიდებელი
მკვლევარები თითოეული ქვეყნიდან, ქ-ნი. დაიან ბანიანი, წამყვანი
ექსპერტი გენდერის საკითხებში და ბ-ნი. დორუ პეტრუტი, სტატისტიკური
ექსპერტი. სემინარს ასევე ესწრებოდნენ და ექსპერტული რეკომენდაციები
წარმოადგინეს ქ-ნმა ტანია ვერჯმა, ევროპის საბჭოს ექსპერტი Pompeu
Fabra-ს უნივერსიტეტიდან, ბარსელონაში და დოქტორმა ანა რიტა მანკამ,
გენდერული თანასწორობის ევროპული ინსტიტუტის სტატისტიკის
ოფიცერი.

სემინარზე განხილულ და შეთანხმებულ იქნა ძირითადი საკითხები,

რომლებიც გავლენას ახდენს ქალთა პოლიტიკურ წარმომადგენლობაზე:
ეკონომიკური, კულტურული და სოციალური ფაქტორები; პოლიტიკური
ფაქტორები და სამართლებრივი ჩარჩო.

მეთოდოლოგიის შერჩევისას გათვალისწინებულ იქნა მკვლევართა აზრი,

თუ რა ინფორმაციის მოპოვებას შეძლებდნენ ოფიციალური წყაროებიდან
მოცემული დროის განმავლობაში და გონივრულ ფარგლებში.

1. კითხვარის ნიმუში
მკვლევარებისთვის შედგენილ იქნა კითხვარი (იხ. დანართი 1) კვლევის
სტრუქტურის მიწოდებისა და სხვადასხვა ქვეყნებს შორის შეგროვებული
მონაცემების და ინფორმაციის შედარების უზრუნველყოფის მიზნით.
 ქალთა პოლიტიკურ მონაწილეობაზე გავლენის მქონე ძირითადი
სფეროების შესწავლასთან ერთად, მკვლევარებს ევალებოდათ
გამოევლინათ ძირთადი შედეგები და კონკრეტული სირთულეები,
რომლებსაც ისინი აწყდებოდნენ კვლევისას. მკვლევარებს სამი თვე
ჰქონდათ კითხვარის შევსებისთვის. შევსებული კითხვარების მიღების
შემდეგ გაგზავნილ იქნა დამატებითი კითხვები განმარტებისთვის,
რომლებიც 2015 წლის დეკემბერში დაბრუნდა უკან. მთლიანობაში
მონაცემთა შეგროვება გრძელდებოდა 2015 წლის აგვისტოდან 2016 წლის
თებერვლამდე, ხოლო ანალიზი და დოკუმენტის შემუშავება 2016 წლის
თებერვალი-მაისის პერიოდში განხორციელდა.

2. ინტერვიუები
პროექტის მეორე მხარეს წარმოადგენდა ეროვნულ, რეგიონალურ და
ადგილობრივ დონეზე იმ ქალების გამოცდილების ასახვა, რომლებმაც
წარმატებით თუ წარუმატებლად იყარეს კენჭი. კვლევა ასევე მოიცავდა
პოლიტიკურ პარტიებში მაღალ თანამდებობის ქალებს. კვლევის მიზანს
წარმოადგენდა ქალების რეალური გამოცდილებების მაგალითების
გამოვლენა, რათა შემოწმებულიყო ჩვენი ვარაუდები შემაფერხებელი
ფაქტორების შესახებ და შემუშავებულიყო დასკვნები და რეკომენდაციები.
შემუშავდა ნიმუში ამ საკითხების გათვალისწინებით (იხ. დანართი 2).

დროის მცირე პერიოდისა და მკვლევარების შესაძლებლობებიდან

გამომდინარე ინტერვიუების რაოდენობა შეზღუდული იყო, თუმცა
შეძლებისდაგვარად მოიცავდა ახლად არჩეული თანამდებობის პირების,
გამოცდილი პოლიტიკოსების, მმართველი პარტიის ჯგუფებში ქალი
წევრების, ოპოზიციის წევრებისა და არ არჩეული კანდიდატების ფართო
სპექტრს.

3. კვლევაზე მუშაობის მეთოდი

შესაძლებლობის ფარგლებში, მკვლევარებმა მოახდინეს კითხვარებით
მოთხოვნილი ინფორმაციის ინფორმაციის წყაროების იდენტიფიცირება,
და ასევე კომენტარების სახით აღნიშნეს, თუ რას მიიჩნევდნენ ქალთა
მონაწილეობის ძირითად ბარიერებად.
მიწოდებული კითხვარისათვის რესპოდენტის შერჩევას მკვლევარები
თავად ახდენდნენ, ისინი ხშირად შეზღუდული იყვნენ დროში, ისევე
როგორც რესპოდენტების არჩევანში. უმეტესობა მკვლევარმა ჩაატარა
პირდაპირი ინტერვიუები, თუმცა ასევე იყო სატელეფონო ინტერვიუებიც.
კითხვარის ყველა კითხვა არ იყო რელევანტური ყველა ინტერვიუსთვის.
მთლიანობაში ჩატარდა 53 ინტერვიუ, რამაც ღირებული ინფორმაცია
მიაწოდა კვლევას.

4. კვლევის შეზღუდვები
ინფორმაციის ანალიზის განმავლობაში დადგინდა, რომ ზოგიერთი
დაშვება არ იყო გამყარებული მონაცემებით. გარკვეულ შემთხვევებში
ციფრები ან ხელმისაწვდომი ინფორმაცია არ შეესაბამებოდა ეროვნული
კონსულტანტების მოსაზრებასა და დაკვირვებებს.

ინფორმაციის ანალიზის სირთულე ასევე გამოწვეული იყო კითხვარებში

მოწოდებული არაზუსტი და ხშირად არასრული ინფორმაციით. ასევე
ადგილი ჰქონდა მონაცემების განსხვავებულ ინტერპრეტაციებს; ზოგ
შემთხვევაში მკვლევარები ერთი და იგივე კითხვაზე განსხვავებულად
პასუხობდნენ კითხვის არასწორად გაგების გამო. ზოგიერთი
ზემოხსენებული საკითხი მოგვარებულ იქნა განმარტებების შედეგად.

რამდენიმე მაჩვენებლისა თუ მონაცემისათვის მკვლევარები სხვადასხვა

წყაროებს და დათვლის გზებს იყენებდნენ. დიდ სირთულეებთან იყო
დაკავშირებული გენდერული ნიშნით დიფერენცირებული საიმედო
მონაცემების მოპოვება. ამან გაართულა ქვეყნებს შორის შედარებების
გაკეთება, კერძოდ ეკონომიკურ და საარჩევნო ასპექტებში. ამის
დასაძლევად კვლევაში გამოყენებულ იქნა ხელმისაწვდომი
საერთაშორისო მონაცემები, როგორიცაა გაეროს ადამიანის განვითარების
ინდექსი.

ქვეყნის მკვლევარებმა შეძლეს რესპოდენტების შეზღუდულად შერჩევა.

თუმცა კვლევისას სუბიექტურობას აბალანსებდა მკვლევარების მიერ
ქვეყნის ცოდნა. მათი მოსაზრებები და კომენტარები, ისევე როგორც
მონაცემები ძალიან სასარგებლო იყო ანგარიშის შედგენისა და დასკვნებისა
და რეკომენდაციების ჩამოყალიბებისათვის.
ინტერვიუების რაოდენობა თითოეული ქვეყნისთვის 10-ით
შემოიფარგლებოდა. ზოგ შემთხვევაში, ქალები არ თანხმდებოდნენ
ინტერვიუზე. მაგალითად ბელორუსიაში მმართველი პარტიიდან
პარლამენტში არჩეული არც ერთი ქალი არ დათანხმდა ინტერვიუს; ზოგ
შემთხვევაში არ იყვნენ არჩეული ქალი მერები. ევროპის საბჭომ
თითოეული მკვლევარს გადასცა წერილი, რომელიც მათ
რესპოდენტებისათვის უნდა წარედგინათ ინტერვიუს ხელშეწყობისთვის.
წერილში აღნიშნული იყო, რომ ინტერვიუდან აღებული ნებისმიერი
მაგალითი იქნებოდა ანონიმური.

თითოეული მკვლევარის მიერ გამოვლენილი კონკრეტული საკითხები:

სომხეთში, არ არიან არჩეული ქალი მერები და მერობის მხოლოდ ორი

ქალი კანდიდატია, რომელთაგან არც ერთი არ დათანხმდა ინტერვიუზე.
მსგავსად, მაჟორიტარული სისტემით არჩეული მხოლოდ ორი ქალი
დეპუტატია, რომელთაგან არც ერთი არ დათანხმდა ინტერვიუზე.

აზერბაიჯანში, არ არსებობს მონაცემები ქალთა პოლიტიკური

მონაწილეობის შესახებ. ძალიან ბევრი მონაცემი არ არის სქესის მიხედვით
დიფერენცირებული და ოფიციალური მონაცემები ყოველთვის არაა
სანდო. ადგილი ჰქონდა ინტერვიუების ჩატარების სირთულეებს, 2015
წლის 1 ნოემბერს დანიშნული საპარლამენტო არჩევნების გამო.

ბელორუსიაში, ექსპერტს გამოკითხვის ჩატარებაში სირთულეები შეექმნა

რამდენიმე მიზეზის გამო. კერძოდ:
► მერები არჩევის ნაცვლად პრეზიდენტის მიერ ინიშნება;
► ბელორუსიის პარლამენტში არ არის ოპოზიცია;
► პარლამენტის მოქმედ წევრთა და ადგილობრივ საბჭოთა გამოკითხვის
პრობლემები ნაწილობრივ გამოწვეულია ინტერვიუებისთვის შერჩეული
დროით, რომელიც საპრეზიდენტო არჩევნებს დაემთხვა (2015 წლის 11
ოქტომბერი) და ევროპის საბჭოს მხრიდან ინფორმაციის მოთხოვნასთან
დაკავშირებული უნდობლობით.
► ზოგიერთი პარტიის წარმომადგენელი მხოლოდ ნომინალურად
მონაწილეობდა კამპანიებში.

საქართველოში, არ არის ხელმისაწვდომი გენდერული ნიშნით

დიფერენცირებული სტატისტიკური ინფორმაცია და რთული იყო
პოლიტიკოსების მოძიება და მათთან ინტერვიუების ორგანიზება.
მოლდავეთში ადგილობრივი არჩევნებისთვის ყველა ინფორმაცია არ იყო
ხელმისაწვდომი კანდიდატების რაოდენობის გამო. ინფორმაცია ასაკისა
და პროფესიის შესახებ არ იყო ხელმისაწვდომი.

უკრაინაში, ექსპერტის სირთულეს წარმოადგენდა გენდერული ნიშნით

დიფერენცირებული შეგროვებული მონაცემების სიმწირე.
 თავი 2
პოლიტიკურ ცხოვრებაში
ქალთა წარმომადგენლობის
არსებული სიტუაცია
აღმოსავლეთ პარტნიორობის
ქვეყნებში

გაერთიანებული ერები ახდენს ადამიანის განვითარების წლიურ შეფასებას,

ადამიანის განვითარების ინდექსი, რომელიც წარმოადგენს ადამიანის

განვითარების ძირითად ასპექტებში მიღწევების ჯამურ მაჩვენებელს: ხანგრძლივი
და ჯანმრთელი ცხოვრება, ცოდნის ხელმისაწვდომობა და ღირსეული ცხოვრების
სტანდარტი. 188 ქვეყანა დაყოფილია ადამიანის განვითარების შემდეგ
კატეგორიებად: ძალიან მაღალი, მაღალი, საშუალო და დაბალი.

შეფასებული 188 ქვეყნიდან პირველ სამ ადგილს იკავებენ ნორვეგია, ავსტრალია

და შვეიცარია, ხოლო ბოლო ადგილი უჭირავთ ცენტრალური აფრიკის
რესპუბლიკას და ნიგერიას.

ბელორუსია, საქართველო, აზერბაიჯანი, უკრაინა და სომხეთი შედიან მაღალი

ადამიანური განვითარების კატეგორიაში, ხოლო მოლდავეთი საშუალო
კატეგორიაში.

ადამიანის განვითარების ანალიზში მოცემული ერთ-ერთი საზომია გენდერული

უთანასწორობის ინდექსი (GII). გაეროს განვითარების პროგრამა (UNDP) აღწერს
GII14-ის როგორც ინდექსს, რომელიც შემუშავებულია, რათა აჩვენოს ქალებისა და
კაცების მიღწევებში ადამიანური განვითარების პოტენციური დანაკარგი,
რომელიც გამოწვეულია შესაძლებლობების გაძლიერებისა და ეკონომიკური
სტატუსის დისბალანსის გამო. იგი ასახავს ქვეყნის მდგომარეობას ქალების
ჯანმრთელობის ძირითადი ასპექტების ნორმატიულ იდეალებთან მიმართებით.
მთლიანობაში გენდერული უთანასწორობის ინდექსი ასახავს თუ რამდენად
ნაკლებ უპირატეს მდგომარეობაში არიან ქალები მოცემულ ასპექტებში.

სამი ასპექტი იზომება შემდეგი მაჩვენებლებით:

► რეპროდუქციული ჯანმრთელობა: დედათა სიკვდილიანობა და მოზარდებში

შობადობის მაჩვენებლები;

► გაძლიერება: ქალების მიერ დაკავებული საპარლამენტო მანდატების წილი და

საშუალო განათლების მქონე 25 წელს გადაცილებული ქალების წილი;

14
http://hdr.undp.org/en/composite/GII
► ეკონომიკური სტატუსი: შრომის ბაზარზე მონაწილეობა.

არ არსებობს სრულყოფილი გენდერული თანასწორობის მქონე ქვეყანა - შესაბამისად

გენდერული უთანასწორობის გათვალისწინებით ყველა ქვეყანა განიცდის გარკვეულ
დანაკლისს ადამიანის განვითარების ძირითადი ასპექტების მიღწევებში. ეს
შეიძლება ინტერპრეტირებულ იქნას, როგორც რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაში,
გაძლიერებასა და შრომის ბაზარზე მონაწილეობის სფეროებში მიღწევების
გენდერული უთანასწორობით გამოწვეული საერთო დანაკლისი. გენდერული
უთანასწორობის ინდექსი 0-დან 1-მდე იცვლება, სადაც უფრო მაღალი მაჩვენებელი
აღნიშნავს უთანასწორობის უფრო მაღალ დონეებს.

ცხრილი 1: ადამიანის განვითარების ინდექსის მოწინავე და საკვლევი ქვეყნები

ქვეყანა HDI პოზიცია188 GII (2014)
ქვეყნიდან (2014)
ნორვეგია 1 0.067
ავსტრალია 2 0.110
შვეიცარია 3 0.028
დანია 4 0.048
ნიდერლანდები 5 0.062
გერმანია 6 0.041
ბელორუსია 50 0.151
საქართველო 76 0.382
აზერბაიჯანი 78 0.303
უკრაინა 81 0.286
სომხეთი 85 0.318
მოლდავეთი 107 0.248
GII ინდექსი ზომავს ქალების საპარლამენტო მანდატების პროცენტულ
მაჩვენებელს.
ცხრილი 2: ევროპის პირველ ექვს ქვეყანასთან მიმართებით საკვლევი
ქვეყნების მდგომარეობა; ქალების მიერ დაკავებული მანდატების
პროცენტული მაჩვენებელი

ქვეყანა ქალების მიერ დაკავებული

საპარლამენტო მანდატების
პროცენტული მაჩვენებელი (2014)
შვედეთი 43.6
ფინეთი 42.5
ბელგია 42.4
ისლანდია 41.3
ნორვეგია 39.6
დანია 38
ბელორუსია 30.1
მოლდავეთი 20.8
აზერბაიჯანი 15.6
უკრაინა 11.8
საქართველო 11.3
სომხეთი 10.7

პარლამენტში ქალთა მონაწილეობის მაჩვენებლები დაბალია ევროპის უმაღლეს

მაჩვენებლებთან შედარებით. წინამდებარე კვლევა მიზნად ისახავს დეტალურად
შეისწავლოს ამის გამომწვევი მიზეზები.

საარჩევნო დამკვირვებელთა კომენტარები

საარჩევნო დამკვირვებლებმა ანგარიშებში გამოთქვეს შეშფოთებები ქალთა
პოლიტიკური წარმომადგენლობის შესახებ.

მაგალითად, 2014 წელს უკრაინაში ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების

ჩატარებისას OSCE/ODIHR EOM15 ორგანიზაციებმა აღნიშნეს, რომ კანონში
პოლიტიკური პარტიების შესახებ 2013 წელს შეტანილი ცვლილებებით
დაწესებულ იქნა 30% კვოტა ქალებისათვის პარტიულ სიებში, თუმცა კანონი არ
ადგენს პარტიულ სიებში კანდიდატების პოზიციებს და არ არსებობს აღსრულების
მექანიზმები.

OSCE/ODIHR EOM-ის რეკომენდაცია შემდეგი იყო:

► „მიუხედავად საარჩევნო სისტემაში შესაძლო ცვლილებებისა, პარლამენტში

ქალთა წარმომადგენლობის ნაკლებობა უნდა გადაიჭრას მკაცრი
აღსრულების მექანიზმებითა ან/და სპეციალური, დროებითი დამატებითი
ღონისძიებებით, რომლებმაც შესაძლოა უფრო სამართლიანი პირობები
შექმნან ყველა კანდიდატისთვის.“16

2012 წელს უკრაინის საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებით OSCE/ODIHR

EOM-მა აღნიშნეს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ გენდერული თანასწორობა
კონსტიტუციით დაცულია, პარტიებში შეიმჩნეოდა ქალი კანდიდატების
ხელშეწყობაში ნაკლები დაინტერესება; ცოტა ქალი იყო წარმოდგენილი მოწინავე
პოზიციებზე პარტიულ სიებში, ისევე როგორც სხვა უფლებამოსილ
თანამდებობებზე.

OSCE/ODIHR EOM-ის რეკომენდაცია შემდეგი იყო:

► პოლიტიკური პარტიები წახალისებულ უნდა იქნან ხელი შეუწყონ

გენდერულ თანასწორობას და მიიღონ ქმედითი ზომები გენდერულად
დაბალანსებული კანდიდატთა სიების წარმოდგენისათვის, გაზარდონ ქალი
კანდიდატების ხილვადობა საარჩევნო კამპანიის დროს და შეიტანონ
გენდერული საკითხები მათ საარჩევნო პლატფორმებში. პარტიული სიების
გენდერული თანასწორობის მოთხოვნის შემოტანა შეიძლება განხილულ იქნას
დროებით ღონისძიებად.“17

15 ევროპაში უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის ოფისი დემოკრატიული

ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა საარჩევნო სადამკვირვებლო მისია.
16 OSCE/ODIHR EOM უკრაინაში 2014 წლის ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების საბოლოო ანგარიში,

გვ. 32
17 OSCE/ODIHR/EOM უკრაინაში 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების საბოლოო ანგარიში, გვ. 37.
სომხეთში 2012 წლის მაისში ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნების შესახებ
OSCE/ODIHR EOM დაადგინა, რომ:

► “დღემდე განხორციელებულ ყველაზე ეფექტურ დროებით ღონისძიებას

წარმოადგენდა კანდიდატთა პროპორციული სიებში, მეორე ნომერი
კანდიდატიდან დაწყებული, ყოველ ხუთ კანდიდატში ორივე სქესის
წარმომადგენლის ყოლის მოთხოვნა. თუმცა, კვოტების ეფექტურობა
შეზღუდულია, რადგან კანდიდატებს შეუძლიათ კანდიდატურის მოხსნა სიის
რეგისტრაციის შემდეგ და არ არსებობს პირველადი გენდერული პროპორციების
შენარჩუნების მოთხოვნა“.
და
► “…მიუხედავად იმისა, რომ ქალებს აქვთ კანდიდატობის უფლება, ამ
უფლების განხორციელება და კანდიდატობის შესაძლებლობები
პრობლემატურია. გარდა ამისა, 12-დან 3 მაჟორიტარ ქალ კანდიდატს არ
წარმოუდგენია კამპანიის ხარჯები, რაც მათი კანდიდატობის სინამდვილეში
ეჭვს ბადებს.18

OSCE/ODIHR EOM მედია მონიტორინგმა დაადგინა, რომ:

► “…[საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა] არჩევნებთან დაკავშირებული ახალი

ამბების პროგრამების 4 პროცენტი დაუთმო ქალ კანდიდატებს და
პარტიების წარმომადგენლებს, ხოლო საზოგადოებრივი რადიოს
შემთხვევაში მაჩვენებელმა 5 პროცენტი შეადგინა. ეს არაპროპორციულად
დაბალია, თუ გავითვალისწინებთ ორ ფაქტს, რომ რეგისტრირებული
კანდიდატების დაახლოებით 21 პროცენტს შეადგენდნენ ქალები, და რომ
სომხეთს საკანონმდებლო ორგანოში ქალების 30 პროცენტიანი
წარმომადგენლობის მიღწევა აქვს მიზნად დასახული.”19

გენდერული პოლიტიკა და სამოქმედო გეგმები

ყველა საკვლევ ქვეყანას გენდერული თანასწორობის ეროვნული პოლიტიკის
პროგრამა და სამოქმედო გეგმა აქვს, თუმცა რთულია საჯარო დოკუმენტების
მოძიება, რომლებიც აჩვენებს თუ როგორ ხდება ხსენებული გეგმებისა და
პროგრამების განხორციელება.

სომხეთი: სომხეთის რესპუბლიკის გენდერული პოლიტიკის 2011-2015 წლების

სტრატეგიული პროგრამა მიზნად ისახავს მთავრობის გეგმებსა და პოლიტიკაში
გენდერის საკითხების წინ წამოწევას. ღონისძიებების უმეტესობა მოითხოვს
რესურსებს, რომლებიც საერთაშორისო დონორების მიერ ფინანსდება.

აზერბაიჯანი: 2012 წელს მიღებული დოკუმენტი აზერბაიჯანი 2020: მომავლის

ხედვა მოიცავს თავს სათაურით „გენდერული თანასწორობის გარანტიები და
ოჯახის ინსტიტუტის განვითარება“. გარკვეული სამუშაო ჩატარდა ბავშვებისა და
ოჯახების მიმართულებით, თუმცა არა კონკრეტულად ქალებისათვის.

18
OSCE/ODIHR EOM საპარლამენტო არჩევნების საბოლოო ანგარიში, 2012 წლის 6 მაისი, გვ. 10.
19
19 - Ibid., გვ. 17.
ბელორუსია: 2011-2015 წლების გენდერული თანასწორობის ეროვნულ სამოქმედო
გეგმაში მოცემულია მიზნები, რომლებიც გულისხმობს სრულფასოვანი
გენდერული თანასწორობის პირობების შექმნას ცხოვრების ყველა სფეროში.
განხორციელებადობის კვლევების გარდა, გეგმების შესრულებისთვის არ არის
გამოყოფილი ბიუჯეტი ან რესურსები.

საქართველო: ევროკავშირი-საქართველოს 2014-2016 წლების ასოცირების დღის

წესრიგის მიზანია პარლამენტსა და ადგილობრივ მთავრობაში ქალების კაცებთან
თანაბარ პირობებში წარმოდგენის უზრუნველყოფა. 2014-2016 წლის სამოქმედო
გეგმა გენდერული თანასწორობის პოლიტიკის განხორციელების შესახებ მოიცავს
ქალების პოლიტიკური მონაწილეობის მხარდამჭერ ღონისძიებებს და
წარმოადგენს მექანიზმებს, რომელთა თანახმად კომპანიებში ქალთა მონაწილეობა
ბიზნესის დაფინანსების ერთ-ერთ კრიტერიუმი იქნება.

მოლდავეთი: გენდერული თანასწორობის 2010-2015 წლების ეროვნულ

პროგრამას გააჩნია განხორციელების ბიუჯეტი და მოიცავს პოლიტიკური
თანამდებობის კანდიდატების და გენდერული ბიუჯეტის შედგენის
სპეციალისტების ტრენინგს.

უკრაინა: ქალებისა და კაცების თანაბარი უფლებებისა და შესაძლებლობების

უზრუნველყოფის 2014-2016 წლების სახელმწიფო პროგრამა მოიცავს 2014 წლის
ღონისძიებებს, როგორიცაა ქალი კანდიდატებისათვის 30% კვოტის
კანონპროექტის წარდგენა და საპარლამენტო არჩევნებში გენდერული
მონიტორინგის შემოღება. გამოყოფილია ხსენებული ღონისძიებების
განსახორციელებელი ბიუჯეტები.
 თავი 3
კვლევის მიგნებები

ა. ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული ფაქტორები

ეკონომიკური მონაცემები

1. დასაქმების მაჩვენებლები
ცხრილი 3: შრომის ბაზარზე მონაწილეობა20
ქვეყანა მონაწილეობა შრომის ბაზარზე - ასაკი 15 და
მეტი (2013)
ქალი კაცი
აზერბაიჯანი 62.9 69.6
საქართველო 56.5 75.1
სომხეთი 54.2 72.6
უკრაინა 53.2 66.9
ბელორუსია 50.1 63.1
მოლდავეთი 37.6 44.2

ცხრილი 4: ქალების მიერ დაკავებული საპარლამენტო მანდატების უმაღლესი

პროცენტული მაჩვენებლის მქონე ევროპული ქვეყნების შრომის ბაზარზე
მონაწილეობის მაჩვენებლები21
ქვეყანა მონაწილეობა შრომის ბაზარზე - ასაკი 15 და
მეტი (2013)
ქალი კაცი
შვედეთი 60.3 67.9
ფინეთი 55.7 64
ბელგია 47.5 59.3
ისლანდია 70.5 77.4
ნორვეგია 61.2 68.7
დანია 58.7 66.4

მოლდავეთის დაბალი მაჩვენებლების და ისლანდიის მაღალი მაჩვენებლების

გარდა, ქალების მონაწილეობა შრომის ბაზარზე დიდად არ განსხვავდება
აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებსა და იმ ქვეყნებს შორის, რომლებსაც

20
წყარო: გაეროს განვითარების პროგრამის გენდერული განვითარების ინდექსი:
http://hdr.undp.org/en/composite/GDI.
21
- Ibid.
პარლამენტში ქალების მიერ დაკავებული მანდატების უმაღლესი მაჩვენებლები
აქვთ.
ევროკავშირმა 20-დან 64 წლამდე ქალების შრომის ბაზარზე მონაწილეობის
75% სამიზნე მაჩვენებელი დაამტკიცა, სამუშაო ძალის შემცირებასთან
ბრძოლისა და ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობის მიზნით. პარლამენტში
ქალების წარმომადგენლობის უმაღლესი მაჩვენებლების მქონე, ისევე როგორც
ვერც ერთი საკვლევი ქვეყანა ვერ აღწევს მოცემულ ნიშნულს.

ცხრილი 5: შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის შეფასებებზე დაყრდნობით

ქალების შრომის ბაზარზე მონაწილეობის მაჩვენებლები (ქალი მოსახლეობის
პროცენტული მაჩვენებელი 15+ წელი)22
ქვეყანა 1990 2014
სომხეთი 60 55
აზერბაიჯანი 54 63
ბელორუსია 60 50
საქართველო 55 57
მოლდავეთი 61 38
უკრაინა 56 54

მსოფლიო ბანკის შეფასებით შრომის ბაზარზე ქალების მონაწილეობის კლება

შეიმჩნევა, გარდა 9%-იანი ზრდისა აზერბაიჯანში და 2%-იანი ზრდისა
საქართველოში, რასაც საბჭოთა კავშირისა დაშლისა და ქვეყნების მიერ
დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ჰქონდა ადგილი.

2. შემოსავალი
ცხრილი 6: საკვლევი ქვეყნების მთლიანი ეროვნული შემოსავალი (GNI) ერთ
სულ მოსახლეზე (2011)

ქვეყანა შეფასებული მთლიანი ეროვნული ქალების GNI

შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე აშშ კაცებთან
დოლარში (2011) მიმართებით %
ქალი კაცი
ბელორუსია 12 922.3 21 009.7 61
აზერბაიჯანი 10 120.3 22 814 44
უკრაინა 6 518.3 10 120.2 64
სომხეთი 6 042.1 10 089.4 59
მოლდავეთი 4 599.2 5 915.5 77
საქართველო 4 887 9 717 50

22
http://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.CACT.FE.ZS.
ცხრილი 7: შეფასებული მთლიანი ეროვნული შემოსავალი ერთ სულ
მოსახლეზე: ქვეყნებში, სადაც ქალებს პარლამენტში უმაღლესი მაჩვენებლები
აქვთ
ქვეყანა შეფასებული მთლიანი ეროვნული ქალების GNI
შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე აშშ კაცებთან
დოლარში (2011) მიმართებით %

ქალი კაცი
შვედეთი 40 221 51 084 78
ფინეთი 31 644 45 994 68
ბელგია 31 879 50 845 62
ისლანდია 28 792 41 486 69
ნორვეგია 57 139 72 825 78
დანია 36 439 51 726 70

საერთო ჯამში, ციფრები აჩვენებს, რომ ყველა საკვლევ ქვეყანაში ქალები

კაცებთან შედარებით ეკონომიკურად არახელსაყრელ მდგომარეობაში არიან.
მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი მდგომარეობაა ქალთა პოლიტიკური
წარმომადგენლობის უმაღლესი მაჩვენებლების მქონე ქვეყნებშიც, სხვაობა
ქალებისა და კაცების შემოსავლებს შორის ნაკლებად გამოხატულია.

3. სამუშაოს ტიპი
მსოფლიო ბანკის კვლევამ ბელორუსიაში23 აჩვენა, რომ ქალები არახელსაყრელ
მდგომარეობაში არიან შრომის ბაზარზე. საქმიანობისა და ადამიანური
კაპიტალის გათვალისწინებით შეტანილი შესწორებების შედეგად აღმოჩნდა,
რომ საშუალოდ ისინი კაცებზე ნაკლებს გამოიმუშავებენ.

ამასთან, მიუხედავად უკეთესი განათლებისა ქალებს ნაკლები შანსი აქვთ

დაიკავონ კერძო და საჯარო ინსტიტუტების უმაღლესი რგოლები.

მოლდავეთში24 მსგავსი კვლევით დადგინდა, რომ შრომის ბაზარი ხასიათდება

გენდერული სეგრეგაციით სექტორის, საქმიანობისა და თანამდებობის
მიხედვით. ქალების სამოცდათხუთმეტი პროცენტი მუშაობს საჯარო
ადმინისტრაციის და განათლების, სოფლის მეურნეობისა, ვაჭრობისა და
სასტუმრო სფეროებში.

შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) გამოცემამ „ქალები ბიზნესსა და

მენეჯმენტში“25 ორგანიზაციის წევრ ქვეყნებში ჩაატარა გამოკითხვა.

23
www-http://documents.worldbank.org/curated/en/518041468201598756/pdf/763250ESW0P1320r0As
sessment0020140.pdf.
24
www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2014/04/16/000442464_2014
0416103813/Rendered/PDF/760770ESW0P1310r0Assessment0020140.pdf.
25
ქალები ბიზნესსა და მენეჯმენტში: ძალებს იკრეფენ”, ILO (2015). www.ilo.org/wcm sp5/groups/public/---
dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_316450.pdf.
ინფორმაცია საკვლევი ქვეყნებიდან გარდა სომხეთისა, აჩვენებს, რომ ქალები
წარმოდგენილნი არიან მენეჯმენტში.

ცხრილი 8: ქალები ყველა ტიპისა და დონის მენეჯმენტში (საჯარო და კერძო)

ქვეყანა ადგილი 128 ქვეყნიდან თარიღი % ქალი
ბელორუსია 6 2009 46.2
მოლდავეთი 10 2012 44.1
უკრაინა 22 2012 39.9
აზერბაიჯანი 41 2012 34.2
საქართველო 42 2012 34
იმავე კვლევამ26 135 ქვეყანაში ჩატარებული კვლევით, სადაც 130 000 ფირმა
გამოიკითხა გამოავლინა ქვეყნები, სადაც ქალები მენეჯმენტის უმაღლეს
რგოლს იკავებენ. ქვემოთ ნაჩვენებია ხუთი ქვეყნის შედეგები.

ცხრილი 9: ქალი ტოპ მენეჯერების მქონე ფირმების პროცენტული მაჩვენებელი (2013)

ქვეყანა % ქალი
ბელორუსია 32.8
აზერბაიჯანი 2.4
საქართველო 32.1
მოლდავეთი 26.3
უკრაინა 18.9
ეს ციფრები მხოლოდ მინიშნებას გვაძლევს, რადგან შერჩევის ზომა და
გამოკვლეული სექტორები იცვლება და შესაბამისად არ არის აუცილებელი
ქვეყნის ნამდვილ სიტუაციას წარმოადგენდეს.

სოციალური და კულტურული მონაცემები

ცხრილი აჩვენებს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ საკვლევი ქვეყნებიდან ოთხ
ქვეყანაში უმაღლესი განათლების მქონე ქალების პროცენტული მაჩვენებელი
მაღალია, მათი წილი ხელისუფლების უმაღლეს/ცენტრალურ ორგანოებში
საკმაოდ დაბალია.

1. უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულნი
ცხრილი 10: უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულნი

ქალების/ კაცების
მდგომარეობის სომხეთი აზერბაიჯანი ბელორუსია საქართველო მოლდავეთი უკრაინა
მონაცემები

26
- Ibid.
 არ არის
ქ 58% 47.7% 19.9% 28% 60.6% ინფორმაცი
უნივერსიტეტის
ა
კურსდამთავრებ
ულნი არ არის
კ 37% 52.3% 17.6% 26.8% 39.5% ინფორმაცი
ა

ქალები
ქ 11% უცნობია 52.9% 29.3% 30% 16.1%
ხელისუფლების
უმაღლეს
/ცენტრალურ კ 89% უცნობია 68.5% 70.7% 70% 83.9%
ორგანოებში

ქალები კაცებზე უფრო ხშირად უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები არიან,

გამონაკლისია აზერბაიჯანის შემთხვევა. თუმცა, არსებობს გარკვეული
მტკიცებულება, რომ ქალები უფრო მეტად მისდევენ იმ სფეროებს, რომლებიც
საჯარო სამსახურში დასაქმებას გულისხმობს - მაგალითად განათლებასა და
ჯანდაცვაში, რომლებიც ზოგადად უფრო დაბალანაზღაურებადი სფეროებია.

უმაღლეს/ცენტრალური ხელისუფლების ორგანოებში ქალების ყველაზე

დაბალი პროცენტული მაჩვენებლებია სომხეთსა და უკრაინაში. ადგილობრივ
ადმინისტრაციაში ქალთა მონაწილეობის უმაღლესი მაჩვენებელი
დაფიქსირებულია ბელორუსიაში.

2. ქალთა მიმართ ძალადობა

ეს არის საზოგადოებაში ქალების აღქმის გადამწყვეტი მაჩვენებელი.
ინფორმაცია ფრაგმენტულია, რადგან სტატისტიკური მონაცემები საკვლევ
ქვეყნებში არაერთგვაროვნად გროვდება.
ერთი საზომი მოქმედებს, ქვეყნებში, რომლებმაც ხელი მოაწერეს ევროპის
საბჭოს კონვენციას ქალებზე ძალადობის და ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ
ბრძოლისა და პრევენციის შესახებ (ასევე ცნობილია, როგორც სტამბოლის
კონვენცია)27 და მოახდინეს მისი რატიფიცირება.

ცხრილი 11: ევროპის საბჭოს სტამბოლის კონვენციის ხელმომწერი

სახელმწიფოები
ქვეყანა ხელმოწერა რატიფიკაცია აღსრულება
სომხეთი - - -
აზერბაიჯანი - - -
საქართველო 19 ივნისი 2014 - -
მოლდავეთი - - -
უკრაინა 7 ნოემბერი 2011 16 ივნისი 2016 -

ბელორუსია არ არის ევროპის საბჭოს წევრი ქვეყანა. თუმცა სტამბოლის

კონვენცია ღიაა წევრობის არ მქონე სახელმწიფოების მიერ ხელმოწერისთვის.

ქალებზე ძალადობასთან დაკავშირებით კონსულტანტებმა შემდეგი

ინფორმაცია მოგვაწოდეს:

სომხეთში პოლიციის სტატისტიკის თანახმად საშუალოდ წელიწადში 621

შემთხვევაა მიმართული, თუმცა ქალთა უფლებადამცველი არასამთავრობო
ორგანიზაციების ცხელ ხაზზე ჯამში წელიწადში საშუალოდ 5 000 ზარი
ხორციელდება. 2010 წელს სომხეთის შესახებ გაეროს მოსახლეობის ფონდის
მიერ გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად გამოკითხული ქალების 61%-მა,
რომელსაც ჰყავდა პარტნიორი ან იმყოფებოდა ურთიერთობაში განაცხადა, რომ
ექვემდებარებოდა მაკონტროლებელ ქცევას. მეოთხედი ფსიქოლოგიური
ძალადობის ან სასტიკი მოპყრობის, ხოლო 8.9% ფიზიკური ძალადობის
მსხვერპლი იყო. ქალების მხოლოდ 7.7%-ს სჯეროდა, რომ ისეთი პრობლემების
განხილვა, როგორიცაა ოჯახში ძალადობა შესაძლებელი იყო ადამიანებთან,
რომლებიც არ იყვნენ ოჯახის წევრები. 2013 წელს ოჯახში ძალადობის შესახებ
კანონპროექტი უარყოფილ იქნა იმ მიზეზით, რომ იგი არ იყო აღსრულებადი;
მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირის ადამიანის უფლებათა ბიუჯეტის
მხარდაჭერის პროგრამის ერთ-ერთი პირობა იყო ოჯახში ძალადობის შესახებ
დამოუკიდებელი კანონის მიღება.

აზერბაიჯანმა კანონი ოჯახში ძალადობის აღკვეთის შესახებ 2010 წელს მიიღო.

2012 წელს, ოჯახური ძალადობის შედეგად ჩადენილი 1 633 დანაშაულის
მიმართვა მოხდა. მათგან 1 284 მსხვერპლი ქალი იყო28. თუმცა არასამთავრობო
ორგანიზაციები ბევრად უფრო მაღალ ციფრებს ასახელებენ, რომლებიც არ
არის წარმოდგენილი ოფიციალურ სტატისტიკაში.

27
https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168046031c.
28
www.osce.org/baku/110044?download=true.
ბელორუსიაში, მოსახლეობის 77% ზარალდება ოჯახში ძალადობის შედეგად
(ქალების 77.3% და კაცების 76.7%), ყოველი სამი ქალიდან ერთი ფიზიკური
ძალადობის, ხოლო ყოველი მეხუთე სექსუალური ძალადობის მსხვერპლია.
სისხლის სამართლის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციულ
სამართალდარღვევათა კოდექსებში მოცემულია მთელი რიგი მუხლები,
რომლებიც განსაზღვრავენ პიროვნების წინააღმდეგ მიმართულ ძალადობის
უკანონო აქტებს, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც ვერ ხორციელდება მათი
სამართლებრივი დევნა თუ დარღვევას ოჯახში აქვს ადგილი. მოსალოდნელია
ოჯახში ძალადობის შესახებ კონკრეტული კანონის 2016-2017 წლებში მიღება.
ამას მოჰყვება გაეროს მოსახლეობის ფონდის (UNFPA) სხვადასხვა
სამინისტროებსა და არასამთავრობო ორგანიზაციებთან მუშაობა.

საქართველოში არსებობს დამოუკიდებელი კანონი ოჯახში ძალადობის

წინააღმდეგ. 2014 წელს ქალებზე ოჯახში ძალადობის 742 რეგისტრირებული
შემთხვევა დაფიქსირდა. თუმცა, არასამთავრობო ორგანიზაციები თვლიან, რომ
კანონი არ არის ფართო საზოგადოებისთვის ცნობილი ან აღსრულებული.

მოლდავეთში ოჯახში ძალადობის მაჩვენებელი 2012 წელს 64% იყო -

ფსიქოლოგიური ძალადობა 59.4%, ფიზიკური ძალადობა 39,7% და
სექსუალური ძალადობა 18.6%. არსებობს ოჯახში ძალადობასთან ბრძოლის
დამოუკიდებელი კანონი, თუმცა იგი არ არის ფართო საზოგადოებისთვის
ცნობილი ან აღსრულებული.

უკრაინაში ოჯახში ძალადობის 174 229 შემთხვევა დაფიქსირდა 2013 წელს.

ევროპის საბჭო მუშაობს უკრაინის მთავრობასთან, რათა მხარი დაუჭიროს
სტამბოლის კონვენციის მოთხოვნების განხორციელებას. აღმოსავლეთ
უკრაინაში მიმდინარე კონფლიქტმა გაზარდა ქალებზე ძალადობის რისკი29.

3. არასამთავრობო ორგანიზაციები (NGO)

მკვლევარებმა საკვლევ ქვეყნებში გამოავლინეს ქალთა საკითხებზე მომუშავე
არასამთავრობო ორგანიზაციები. მათი გავლენა არაერთგვაროვანია.

ქვეყნის მკვლევარებმა განაცხადეს, რომ სომხეთში ქალთა ორგანიზაციების

თანამშრომლებს, წევრებსა და სხვა ქალთა უფლებადამცველ აქტივისტებს
რეგულარულად ემუქრებიან და სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებენ. 2013 წელს,
ქალთა რესურს ცენტრმა მიიღო ანონიმური სიკვდილის მუქარები, რომლებიც
მოჰყვა მათ მიერ გენდერული თანასწორობის კანონმდებლობის მიღების
მოწოდებებს. არც ერთი ხსენებული ინციდენტის ეფექტური გამოძიება არ
მომხდარა წლის ბოლომდე.

29
მეტი ინფორმაცია : www.ohchr.org/Documents/Countries/UA/9thOHCHRreportUkraine.pdf.
ბელორუსიაში, მიუხედავად იმისა, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციები
გენდერული თანასწორობის საკითხებზე საზოგადოებრივი ცნობიერების
ამაღლებაში არ თამაშობენ მნიშვნელოვან როლს, მათ მნიშვნელოვანი როლი
ითამაშეს სახელმწიფოს მიერ გენდერული პოლიტიკის განხორციელების
ვალდებულების შესრულებაში. ბელორუსიაში, გენდერული სექტორის 2014
წლის ანალიზის თანახმად , 30 ყველაზე მეტად აქტიური გენდერული
მოთამაშეები ბელორუსიაში სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები,
კერძოდ ქალთა არასამთავრობო ორგანიზაციებია. არასამთავრობო
ორგანიზაციების საერთო ძალისხმევა შეუმჩნეველია, ისინი ასევე ვერ ახდენენ
გავლენას საზოგადოებრივ აზრზე. თუმცა, ეს ორგანიზაციები ხშირად
განსაკუთრებულ დადებით მოთამაშეს წარმოადგენენ, რომლებიც ხელს
უწყობენ გენდერული თანასწორობის ღირებულებებს და ხაზს უსვამენ
სახელმწიფოს მიერ გენდერული თანასწორობის პოლიტიკით ნაკისრი
ვალდებულებების შესრულების საჭიროებას. ისინი ასევე ახორციელებენ
მონიტორინგს, თუ როგორ წყვეტს სახელმწიფო კონკრეტულ გენდერულ
საკითხებს. გენდერის საკითხებზე 32 არასამთავრობო ორგანიზაცია მუშაობს.
არსებობს რამდენიმე სხვა არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომელიც გენდერულ
საკითხებზე მუშაობს, თუმცა ზოგი ექსპერტის თანახმად მათი საქმიანობა
ნაკლებ საჯაროა ან მათ მიერ მოწოდებული ინფორმაციის ხარისხი საეჭვო.
ადამიანის უფლებადამცველი ორგანიზაციები ბელორუსიაში არ იჩენენ
განსაკუთრებულ ინტერესს გენდერული საკითხების მიმართ.

საქართველოში 200-ზე მეტი არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომელიც

გენდერულ ან ქალთა საკითხებზე მუშაობს. თუმცა, მათი მხოლოდ მცირე
რაოდენობაა აქტიური. ფემიციდსა და ქალებზე ძალადობის საპასუხოდ,
სხვადასხვა სფეროში მოღვაწე ასობით ქალი გაერთიანდა, რათა
ჩამოეყალიბებინა ქართველ ქალთა მოძრაობა, რომელიც ძირითადად ქალებზე
ძალადობასთან ბრძოლაზე მუშაობს. 2014 წლის 25 ნოემბერს, ქართველ ქალთა
მოძრაობამ საქართველოს მასშტაბით მოახდინა საპროტესტო
დემონსტრაციების ორგანიზება, რომლებიც ქალებზე ძალადობას გმობდა. 2015
წლის 8 მარტს, ქართველ ქალთა მოძრაობამ მოახდინა მსვლელობის
ორგანიზება, რომლის მოთხოვნა იყო - მეტი ქალი პარლამენტში.

მოლდავეთში, ქალთა უფლებებზე, მათ შორის ქალებზე ძალადობის თემაზე

მომუშავე რამდენიმე არასამთავრობო ორგანიზაციაა. 2012 წლიდან
მოლდავეთის მთავრობამ, დონორებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების
თავისუფალი მოძრაობის მხარდაჭერით დაიწყო მუშაობა გენდერულ
თანასწორობაზე, ხელისუფლების მიერ გენდერული კვოტების შემოღების
ხელშეწყობის მიზნით. კანონპროექტი მიღებულ იქნა 2016 წლის აპრილში. 2015

30
Available at: http://eng.oeec.by/wp-content/uploads/2015/06/Analysis-of-Gender-Sector-in-Belarus.pdf.
წელს არასამთავრობო ორგანიზაციების მოძრაობა ჩამოყალიბდა გენდერული
თანასწორობის პლატფორმის სახით.

უკრაინაში დამოუკიდებელ ქალთა მოძრაობას ხანგრძლივი ისტორია აქვს და

კარგად მომზადებულია. შეუძლებელია ქალთა ჯგუფების დათვლა, თუმცა
სავარაუდოდ მათი რაოდენობა დაახლოებით 500 შეადგენს. ისინი აქტიურად
მუშაობენ გენდერული პოლიტიკის სფეროებში (ქალების პოლიტიკური
მონაწილეობა, ანტიდისკრიმინაცია, გენდერული განათლება, სამშვიდობო
მოძრაობა, ადამიანებით ვაჭრობა და ოჯახში ძალადობა). ქალთა მოძრაობა
სხვადასხვა პერიოდის პოლიტიკური ცვლილებებისას მიმდინარე გენდერული
გარდაქმნების ინსტიტუციურ მეხსიერებას ინარჩუნებს. მან დაიწყო
დისკუსიები კვოტების შესახებ და ახორციელებდა თემის ადვოკატირებას
გასულ წელს. მხოლოდ 2015 წელს პარლამენტმა შესაბამისი ცვლილებები
შეიტანა კანონში ადგილობრივი არჩევნების შესახებ თუმცა აღსრულების
პროცედურის გარეშე.

4. იძულებით გადაადგილებული პირები (IDPs)

საქართველოსა და უკრაინის რეგიონებში კონფლიქტების შედეგად იძულებით
გადაადგილებული პირების მაღალი მაჩვენებლებია. არსებობს სხვადასხვა
მოსაზრებები, თუ რამდენად აქვთ მათ ხმის მიცემის უფლებები (იხ. ნაწილი
საარჩევნო სისტემები შესახებ).

საქართველოში მოსახლეობის 6% იძულებით გადაადგილებული პირია,

რომელთაგან 86 774 კაცი და 102 865 ქალია.31 უკრაინაში დაახლოებით 1 787
019 იძულებით გადაადგილებული პირია, რომელთაგან ქალები 57%, ხოლო
კაცები 43% შეადგენენ.32 აზერბაიჯანში 597 000 იძულებით გადაადგილებული
პირია, თუმცა არ არსებობს გენდერის ნიშნით დიფერენცირებული
მონაცემები. 33

2005 წელს, ნორვეგიის ლტოლვილთა საბჭოს (NRC),34 მიერ ტერიტორიული

ადმინისტრირებისა და განვითარების სამინისტროს დაქვემდებარებაში
არსებულ მიგრაციის სახელმწიფო სამსახურთან ერთად დადგინდა, რომ
სომხეთში, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის 1988-1994 წლების მთიანი-
ყარაბახის კონფლიქტის შედეგად 65 000 ოჯახი იყო იძულებით

31
საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მიერ 2014 წელს ჩატარებული მოსახლეობის
ბოლო აღწერა. მონაცემები ხელმისაწვდომია: http://census.ge/ge/results/census.
32
მონაცემები ხელმისაწვდომია მთავრობის ვებგვერდზე, გამოქვეყნებულია 2016 წლის 30 მაისს:
www.kmu.gov.ua/control/uk/ publish/article?art_id=249069737&cat_id=244277212.
33
წყარო: www.internal-displacement.org/europe-the-caucasus-and-central-asia/azerbaijan/2014/azerbaijan-after-more-
than-20-years-idps-still-urgently-need-policies-to-support-full-integration/.
34
ხელმისაწვდომია: www.internal-displacement.org/europe-the-caucasus-and-central-asia/armenia/figures-analysis.
გადაადგილებული. 2005 წლისთვის უმრავლესობა დაბრუნდა, თუმცა
დაახლოებით 8 399 პირი კვლავ იძულებით გადაადგილებული რჩება.
დიფერენცირებული მონაცემები არ არის ხელმისაწვდომი.

ბელორუსიისა და მოლდავეთის შემთხვევაში იძულებით გადაადგილებული

პირების შესახებ მონაცემები ვერ იქნა მოპოვებული.

ნორვეგიის ლტოლვილთა საბჭოს ინფორმაცია ქვეყნის შესახებ ერთადერთი

წყაროა სომხეთში იძულებით გადაადგილებული პირების რაოდენობების
შესახებ. იძულებით გადაადგილებულ პირთა ამჟამინდელი რაოდენობების
შესაფასებლად არ განხორციელებულა შემდგომი კვლევები: ხელისუფლების,
სამოქალაქო საზოგადოების ან საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ არ
მომხდარა უფრო ახალი მონაცემების გადამოწმება. 2005 წელს მოსახლეობა 3
219 20035 შეადგენდა, ხოლო იძულებით გადაადგილებულ პირთა რაოდენობა 0.3%
შეადგენს.

5. საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეები

გაეროს მონაცემებით, ბოლო ათწლეულის განმავლობაში, მოლდავეთში
დაახლოებით მოსახლეობის სამუშაო ძალის ერთი-მესამედი დროებით ან
მუდმივად მიგრაციაში იმყოფება.36

საქართველოში, 2014 წლის მოსახლეობის აღწერის თანახმად, 88 541

საქართველოს მოქალაქე ცხოვრობს საზღვარგარეთ (რომელთაგან 40 182 კაცი
და 48 359 ქალია).

2015 წელს, უკრაინის მოქალაქეების 11.50% მათი მშობლიური ქვეყნის გარეთ

ცხოვრობდა.

2012 წელს, 221 846 სომხეთის მოქალაქე ცხოვრობდა საზღვარგარეთ, რაც

სომხეთის მთლიანი მოსახლეობის 6.8% წარმოადგენს. მიგრაციის პოლიტიკის
ცენტრის თანახმად, საზღვარგარეთ მცხოვრებ სომხებში გენდერული ბალანსი
დაცულია (კაცი: 47,5%, ქალი 52.5%).37

ბელორუსიისა და აზერბაიჯანის შესახებ სანდო მონაცემები ვერ იქნა

მოპოვებული.

35
სომხეთის სტატისტიკური ყოველწლიური გამოცემა, სომხეთის რესპუბლიკის სტატისტიკის ეროვნული სამსახური
2006: http://armstat.am/en/.
36
http://md.one.un.org/content/unct/moldova/en/home/presscenter/stories/making-the-most-of-migration-in-
moldova.html.
37
წყაროები: ეროვნული სტატისტიკა (მოსახლეობის აღწერა, რეესტრი, უცხო ქვეყნის მოქალაქეთა რეესტრი ა.შ.):
http://www.migrationpolicycentre.eu/docs/migration_profiles/Armenia.pdf.
 6. ეროვნული უმცირესობები
ეროვნული უმცირესობების შესახებ არ არის გენდერული ნიშნით
დიფერენცირებული ინფორმაცია, ხოლო არსებული მონაცემები ფარდობითად
მცირეა. ეროვნული უმცირესობების უდიდესი რაოდენობაა ბელორუსიაში, რომლის
მოსახლეობის 8.3% -ს რუსები შეადგენენ; მოლდავეთში 8.3%-ს უკრაინელები,
საქართველოში 4.5% -ს სომხები, ხოლო აზერბაიჯანში 8.4%-ს სომხები შეადგენენ.
რთული იყო უკრაინაში არსებული სიტუაციის შესახებ მონაცემების მოპოვება,
რადგან მოსახლეობის უკანასკნელი აღწერა 2001 წელს ჩატარდა. რამდენიმე
ქვეყანაში რომა (ბოშა) მოსახლეობებია წარმოდგენილი, თუმცა ხშირად
დოკუმენტების არ ქონის გამო არ ხდება მათი ზუსტი აღრიცხვა.

7. სოციალური მედია
სოციალური მედიის გამოყენება ყველა ქვეყანაში იზრდება, თუმცა არსებული
განსხვავება აღინიშნება ქალაქისა და სოფლის ტერიტორიებს შორის. ასევე,
არსებითია ასაკობრივი მომხმარებლების განსხვავება.

მკვლევარების ცნობით, ჯერ-ჯერობით სოციალურ მედიას არჩევნებში დიდი

როლი არ უთამაშია.

მკვლევარებმა სომხეთიდან აღნიშნეს, რომ სოციალური მედია ეფექტურად

გამოიყენება ოპოზიციური პარტიების მიერ. იგი ჯერ-ჯერობით არ მიიჩნევა
ინფორმაციის საიმედო წყაროდ მოსახლეობის უმრავლესობის მიერ, თუმცა ამ
მხრივ ცვლილებები შეინიშნება.

აზერბაიჯანიდან ორი რესპოდენტი იყენებდა სოციალურ მედიას საარჩევნო

კამპანიებში. ერთ-ერთს სოციალურ მედიაში მხარდამჭერები ჰყავდა,
რომლებიც ეცნობოდნენ მის მესიჯებს და ამასთან მან კამპანიის ფარგლებში
ატვირთა ვიდეო.

სტერეოტიპები და დამოკიდებულებები

1. ინტერვიუებიდან მიღებული ინფორმაცია

ყველა მკვლევარმა დაადგინა, რომ ქალების როლის შესახებ ნეგატიური
სტერეოტიპული შეხედულებები და წარმოდგენები მათი პოლიტიკაში
მონაწილეობის მნიშვნელოვან ბარიერს წარმოადგენს.

ინტერვიუებში სტერეოტიპული დამოკიდებულებები 53 რესპოდენტიდან 21-მა

ახსენა, როგორც პოლიტიკურ პროცესებში მათი მონაწილეობის მნიშვნელოვანი
ბარიერი. ეს მოიცავდა, როგორც ეროვნულ, საკანონმდებლო დონეზე, ასევე
მცირე ქალაქებში, სოფლებსა და დიდ ქალაქებში ადგილობრივ
ადმინისტრაციულ დონეზე არჩეულ და დამარცხებულ კანდიდატებს. იგი
მოიცავდა პარლამენტის ყოფილ წევრებსა და ქალებს ყველა საკვლევი
ქვეყნებიდან.

ზოგიერთი ციტატა საკმაოდ მრავლისმთქმელია:

► “ჩემი არ ყოფნისას, კაცებმა მოაწყვეს შეხვედრა, სადაც ამბობდნენ, რომ
„ჩვენ ვერ გვეყოლება ჩვენი თემის ქალი მმართველი, ერთად უნდა
დავდგეთ და მხარი დავუჭიროთ კაცს“. სომხეთი
► “მე ჩემს ოპონენტს დებატებში მონაწილეობა შევთავაზე, თუმცა მისი
პასუხი იყო შემდეგი: „მე არასდროს ვკამათობ ან განვიხილავ საკითხებს
ქალთან“. სომხეთი
► “ამომრჩევლებმა მითხრეს სამზარეულოში დავბრუნებულიყავი და ჩემი
კაცისთვის მიმეხედა" სომხეთი
► “ჩემმა ოპონენტმა თქვა „რის გაკეთება შეუძლია ქალს? კაცებმა უკეთ
იციან პრობლემები და მათი გადაჭრის გზა“. მოლდავეთი
► “მე მომიწია დამეძლია დამოკიდებულება, რომ მიუღებელია ქალაქი
მართოს ქალმა“. საქართველო
► “ძალიან ბევრი ჭორი იყო და ხალხი მეუბნებოდა დავბრუნებულიყავი
სამზარეულოში და ბორში მომემზადებინა“. უკრაინა

ერთ-ერთ რესპოდენტს ამან კამპანიის ჩატარებაში შეუშალა ხელი.

► “თავს არაკომფორტულად ვგრძნობდი უცნობ ადამიანებთან საუბრისას
და კაცებს მეტად სცემენ პატივს; არ მინდოდა უსიამოვნო სიტყვების
გაგონება“. სომხეთი

ახალგაზრდა ქალები აცხადებდნენ, რომ ხდებოდა მათი დისკრიმინაცია

ასაკისა და სქესის გამო. პარლამენტის ერთმა ახალგაზრდა წევრმა თქვა:
► “პარლამენტის თანამშრომლები არ მაღიარებდნენ, როგორც დეპუტატს,
რადგან მე ახალგაზრდა ქალი ვიყავი“. უკრაინა

რამდენიმე რესპოდენტმა ახსენა ზეწოლა მათ ოჯახზე მათი არჩევნებში

კანდიდატობის გამო.
► “გაზრდილი ინტერესი არსებობდა ჩემს ოჯახურ მდგომარეობასთან
დაკავშირებით. თუმცა ეს კაცების შემთხვევაში ასე არ იყო“.
საქართველო

არჩევის შემდეგაც კი, რამდენიმემ ახსენა, რომ მათ დამატებით ძალისხმევა

სჭირდებოდათ
► საკუთარი აზრის გამოხატვისათვის.
► „რამის თქმამდე აუცილებლად ბევრი უნდა ვიფიქრო, რადგან ვინმე
► უეჭველი შემაწყვეტინებს სიტყვას.“ საქართველო
► “კაცები შენ არ გელაპარაკებიან, ისინი ელაპარაკებიან სხვა კაცებს.“
► უკრაინა
► “ძალიან ხშირად კაცები აწყობენ შეხვედრებს და იღებენ
გადაწყვეტილებებს პოლიტიკის შესახებ, მაგრამ მე არ მიწვევენ.“
უკრაინა

ერთ-ერთი რესპოდენტი თვლიდა, რომ მნიშვნელოვანია შეიცვალოს

შეხედულება იმ ქალების შესახებ, ვისაც პოლიტიკური თანამდებობა უკავიათ.

► “ქალები ერთმანეთს მხარს არ უჭერენ, ისინი საკუთარ თავს

„განსაკუთრებულ“ ქალად თვლიან, „არაჩვეულებრივი“ უნარებით ან
 იღბლით; ჩვენ უნდა შევცვალოთ ასეთი დამოკიდებულება და
ერთმანეთის მიმართ სოლიდარობა გამოვიჩინოთ“. მოლდავეთი

თუმცა, როგორც ჩანს მსგავსი დამოკიდებულებები იცვლება. ერთ-ერთმა

რესპოდენტმა აღნიშნა:
► „როდესაც პირველად მივიღე მონაწილეობა არჩევნებში ძალიან ბევრი
კომენტარი იყო, რომ მე როგორც ქალს არ შემეძლო ადმინისტრაციის
ხელმძღვანელობა. მეორედ, კანდიდატობისას კითხვები ჩემს
დამსახურებასა და პროგრამას შეეხებოდა.“ საქართველო

2. დამოკიდებულების კვლევები
აზერბაიჯანის გარდა ყველა საკვლევ ქვეყანაში ქალებისადმი
დამოკიდებულებების კვლევები განხორციელებულა. ზოგ შემთხვევაში
კვლევის შედეგები გვიჩვენებს, რომ გამოკითხულთა დამოკიდებულებები
ქალების მიმართ საზოგადოებაში იცვლება და პოლიტიკოსების მიერ
წარმოებულ პოლიტიკას წინ უსწრებს.

სომხეთი
2015 წელს სომხეთის გენდერის ბარომეტრის38 მიერ ჩატარებულ გამოკითხვაში
რესპოდენტთა 60-% აზრით სომხურ საზოგადოებში კაცები და ქალები არ არიან
თანასწორნი. 55%-ის აზრით ამის მიზეზი ქალთა უფლებების შესახებ
საზოგადოებაში ცნობიერების დაბალი დონეა.

კაცები ქალებზე უფრო დაინტერესებულნი არიან პოლიტიკით, თუმცა ბოლო

არჩევნებში მეტმა ქალმა ისარგებლა ხმის უფლებით.

ბელორუსია
2010 წელს სოციო-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ კვლევათა დამოუკიდებელმა
ინსტიტუტმა (HSEPS) ჩაატარა პოლიტიკაში მოღვაწე ქალების მიმართ
ბელორუსელების დამოკიდებულების კვლევა. დადგინდა, რომ რესპოდენტთა
55.6% ქალი საპრეზიდენტო კანდიდატის წინააღმდეგი იყო, თუმცა
ახალგაზრდები, ისევე როგორც განათლების მაღალი დონის მქონე მოქალაქეები
მეტი ალბათობით დაუჭერენ ქალ საპრეზიდენტო კანდიდატს მხარს39.

2011 წელს, მსოფლიო ღირებულებების კვლევამ დაადგინა, რომ კაცების 76.1%

და ქალების 55.9% თვლიდა, რომ კაცები უკეთესი პოლიტიკური ლიდერები
იყვნენ ვიდრე ქალები.

38
ხელმისაწვდომია:www.ysu.am/files/Gender%20Barometer.Armenia.English.pdf.
39
ხელმისაწვდომია: www.iiseps.org.
2014 წელს HSEPS-ის მიერ ჩატარებული მორიგი გამოკითხვით40
რესპოდენტებს ჰკითხეს საკმარისი ქალი იყო თუ არა პარლამენტში. 27.2%
კმაყოფილი იყო არსებული მდგომარეობით, ხოლო 8% თვლიდა, რომ
აუცილებელია კანონის მიღება ქალთა რაოდენობის გაზრდისათვის.

საქართველო
კავკასიის ბარომეტრმა „201441 წელს საქართველოში გენდერული
საკითხებისადმი დამოკიდებულებები“ კვლევაში დაადგინა, რომ ოჯახური
მოვალეობები ქალების პოლიტიკაში მონაწილეობის უდიდეს წინააღმდეგობად
განიხილება - ნახსენები იქნა 28% მიერ.

პასუხად კითხვაზე: "საქართველოში ქალები გადაწყვეტილების მიღების

პროცესს ისე კარგად ვერ ართმევენ თავს, როგორც კაცები",

► 74% სრულად დაეთანხმა ან დაეთანხმა მოსაზრებას.

► გამოკითხულთა 51% ეთანხმება ან სრულად ეთანხმება, რომ კაცები
ხელს უშლიან ქალების პოლიტიკაში მონაწილეობას.
► 39% თვლიდა, რომ პოლიტიკოსები არასაკმარისად საუბრობენ ქალთა
უფლებებზე, 37%-ის აზრით საკმარისად საუბრობენ, ხოლო 2%
მიაჩნდა, რომ ზედმეტად საუბრობენ.
► გამოკითხულთა 64% მხარს უჭერს საქართველოს პარლამენტში
სავალდებულო კვოტების მიღებას ქალთა მონაწილეობის გაზრდის
მიზნით.

ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის მიერ 201442 წელს ჩატარებულმა

საზოგადოებრივი აზრის კვლევამ საქართველოში დაადგინა, რომ
გამოკითხულთა 68% მხარს უჭერს პარლამენტში სავალდებულო კვოტების
შემოღებას ქალთა მონაწილეობის გაზრდის მიზნით.

მოლდავეთი
ნელ-ნელა იცვლება დამოკიდებულებები ქალების, როგორც ლიდერებისა და
არჩეული წარმომადგენლების მიმართ.

მოლდავეთის გენდერულმა ბარომეტრმა 200643 წელს დაადგინა, რომ

გამოკითხულთა 50% თვლიდა, რომ კაცები უფრო კარგი ლიდერები იყვნენ
ვიდრე ქალები. 2014 წლისთვის მაჩვენებელი 20%-მდე შემცირდა.

პასუხად კითხვაზე, თუ ვის არჩევას ამჯობინებდნენ ადგილობრივი საბჭოებში

კაცების პროცენტული მაჩვენებელი შემცირდა 28,6%-დან 2006 წელს 22,1% -მდე

40
ხელმისაწვდომია: www.worldvaluessurvey.org/WVSDocumentationWV6.jsp.
41
ხელმისაწვდომია: http://caucasusbarometer.org/en/no2014ge/HHASIZE/.
42
ხელმისაწვდომია: https://www.ndi.org/files/NDI%20Georgia_October%202014_Gender%20poll_Public%20ENG_
Final_0.pdf.
43
გ ე ნ დე რული ბარომეტრი: საზოგადოებრივი აზრის კვლევა მოლდავეთში, კიშინიოვი,
საზოგადოებრივი პოლიტიკის ინსტიტუტი. http://www.ipp.md/lib.php?l=en&idc=156.
2015 წელს და ქალებისა კი გაიზარდა 8,6%-დან 2006 წელს, 14,8%-მდე 2015
წელს. 2015 წელს გამოკითხულთა 62.3%-ის აზრით სქესს მნიშვნელობა არ აქვს.

უკრაინა
2015 წელს ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული
კვლევა44 ეხებოდა უკრაინაში ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობისადმი
დამოკიდებულების კვლევას 2015 წლის ოქტომბრის ადგილობრივ არჩევნების
ჭრილში.

კითხვაზე, თუ რა იყო პოლიტიკაში კაცებზე ნაკლები ქალების ყოფნის მიზეზი

76% დაეთანხმა მოსაზრებას, რომ პოლიტიკური პარტიები უფრო მეტად კაცებს
წარადგენენ ვიდრე ქალებს, და 60% არ დაეთანხმა, მოსაზრებას რომ არ იყვნენ
საკმარისი კვალიფიციური ქალები არჩევითი თანამდებობებისათვის.
კანდიდატების სქესი მნიშვნელოვანი იყო მხოლოდ 4%-თვის, ხოლო ყველაზე
მნიშვნელოვან საკითხად მიიჩნეოდა კანდიდატის პატიოსნება.

თითქმის ყველა რესპონდენტი აცხადებდა, რომ ის არ გრძნობდა უარყოფით

დამოკიდებულებას ქალი კანდიდატებისადმი. ამის შესამოწმებლად
რესპოდენტებს აჩვენეს ქალი და კაცი კანდიდატების შემთხვევით შერჩეული
სურათები, რომელთაც მსგავსი ინფორმაცია ახლდათ თან. რესპოდენტებს
დაუსვეს კითხვა თუ რამდენად მისცემდნენ ხმას ამ ადამიანს. შედეგად არ
გამოვლინდა მნიშვნელოვანი განსხვავება კაცებისა და ქალების ფოტოების
რეიტინგში.

3. მედია
გამოკითხულთა უმეტესობას არ ჰქონია კამპანიის წარმოებისას მედიასთან
მუშაობის გამოცდილება. თუმცა, ზოგმა, რამდენიმე მანდატის მქონე ქალმა
რესპოდენტმა განაცხადა, რომ მედიასთან კარგი ურთიერთობა ჰქონდა
ჩამოყალიბებული.

ამავდროულად გამოკითხულმა ქალებმა აღნიშნეს რამდენიმე სირთულე და

არაპროდუქტიული გამოცდილება მასმედიასთან მათი თანამშრომლობის
განმავლობაში.

► ისინი თავს გარიცხულად გრძნობდნენ, რადგან არ ჰქონდათ მედია

გაშუქების შეძენის რესურსი.
► მათი აზრით მედია არ იყო დაინტერესებული ადგილობრივი
არჩევნებით.
► მათი აზრით მათგან განსხვავებით კაცები არ იღებდნენ ოჯახურ
გარემოებებთან დაკავშირებულ კითხვებს.

44
ხელმისაწვდომია: www.ndi.org/ukraine-gender-research-2016.
 ► სადავო იყო მათი, როგორც ქალის არჩევით თანამდებობაზე
კანდიდატობის საკითხი.

მკვლევარებმა სომხეთში დაასკვნეს, რომ არსებობდა შეხედულება, რომ

პარტიები ქალებს სატელევიზიო გამოსვლებში ნეგატიური მესიჯის
მისაწოდებლად იყენებდნენ.

ნებისმიერ საკვლევ ქვეყანაში ქალების მიმართ სტერეოტიპული

დამოკიდებულებების შეცვლაში მედიის დადებითი როლის შესახებ
ნაკლებადაა მონაცემები წარმოდგენილი.

შემაჯამებელი დასკვნები
► არსებობს ღრმა და გაბატონებული სტერეოტიპული შეხედულებები და
კულტურული დამოკიდებულებები თუ რა როლი უნდა ითამაშოს
ქალმა საზოგადოებაში. ქალებისგან მოელიან, სახლისა და ოჯახის
მოვლას, ხოლო კაცები განიხილებიან, როგორც გადაწყვეტილების
მიმღები პირები და ოჯახის მარჩენლები. ეს აისახება იმაზე, თუ როგორ
ხედავენ ქალები საკუთარ თავს, როგორც პოლიტიკური თანამდებობის
პოტენციურ მფლობელებს, ისევე როგორც ამომრჩეველზე და მათზე,
ვინც ქალებს კანდიდატად არჩევს.
► ქალები არასახარბიელო მდგომარეობაში არიან ეკონომიკურ
ცხოვრებაში. მამაკაცებთან შედარებით ისინი ნაკლებად მონაწილეობენ
შრომის ბაზარზე. შრომის ბაზარზე ქალების მონაწილეობის
მაჩვენებლები ყველა საკვლევ ქვეყანაში შემცირებულია, გარდა
აზერბაიჯანისა.
► მთლიანი ეროვნული შემოსავალის მაჩვენებლებით ქალებს კაცებთან
შედარებით დაბალი შემოსავლები აქვთ. ქალებისა და კაცების
შემოსავლებს შორის განსხვავება, როგორც წესი, საკვლევ ქვეყნებში,
უფრო მაღალია ვიდრე ევროპის იმ ქვეყნებში სადაც პარლამენტში
ქალების წარმომადგენლობის ყველაზე მაღალი მაჩვენებლებია.
► ქალები განიცდიან გენდერულ სეგრეგაციას დასაქმებაში, მუშაობენ
დაბალანაზღაურებად საჯარო სამსახურებში, როგორებიცაა განათლება
და ჯანდაცვა.
► ქალები მენეჯერულ პოზიციებზე მუშაობენ ყველა საკვლევ ქვეყანაში,
თუმცა არ არსებობს მონაცემები, თუ რომელი რგოლის მენეჯმენტში
საქმიანობენ.
► მიუხედავად იმისა, რომ ქალებს მამაკაცებთან შედარებით მეტად აქვს
უმაღლესი განათლება, თუმცა ისინი არ წინაურდებიან
თანამდებობებზე ცენტრალურ ადმინისტრაციაში იმავე
თანაფარდობით.
► სომხეთსა და ბელორუსიაში არ არსებობს ქალთა მიმართ ძალადობის
საწინააღმდეგო დამოუკიდებელი კანონი. მსგავსი კანონის არსებობის
შემთხვევაშიც კი, ძალიან ცოტა მსხვერპლი ქალია მზად
გამოააშკარაოს მოძალადე; ხდება მცირე რაოდენობის საქმის
გამოძიება და დევნა სისხლის სამართლის სამსახურების მიერ;
 ► ზოგიერთ ქვეყანაში, მაგალითად მოლდავეთი, საქართველო და
უკრაინა, ქალთა არასამთავრობო ორგანიზაციები მჭიდროდ
თანამშრომლობენ პოლიტიკოსებთან კვოტების და დადებითი
ზომების ლობირებასა და დანერგვაზე პოლიტიკაში ქალთა
წარმომადგენლობის გაზრდის მიზნით.
► ახალი მედია მოქალაქეებისთვის ინფორმაციის მზარდი წყარო ხდება
და პოლიტიკური წარმომადგენლები იწყებენ მის გამოყენებას.
► გენდერულად დიფერენცირებული ინფორმაცია იძულებით
გადაადგილებული პირების, ეროვნული უმცირესობებისა და
საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების შესახებ არ არის
ხელმისაწვდომი.
► კვლევაში გამოკითხული ქალები და მკვლევარები ყველაზე ხშირად
ახსენებდნენ სტერეოტიპულ დამოკიდებულებასა და გაბატონებულ
კულტურულ შეხედულებებს, როგორც ქალების პოლიტიკურ
ცხოვრებაში მონაწილეობის შემაფერხებელ ძირითად ბარიერებს.
► სტერეოტიპული დამოკიდებულება გამოიხატება არა მხოლოდ
ამომრჩეველთა შეხედულებებში, არამედ ასევე ხშირად ოპონენტებისა
და თუნდაც პოლიტიკური კოლეგების შეხედულებებში.
► სხვადასხვა ქვეყნის დამოკიდებულებების კვლევები მიგვანიშნებს, რომ
არსებობს წინსვლის დადებითი ნიშნები. იცვლება დამოკიდებულება,
რომ ქალებს არ შეუძლიათ გადაწყვეტილებების მიღება და
შესაბამისად პოლიტიკური თანამდებობას არ შეეფერებიან.
ახალგაზრდები ნაკლებად არის გავრცელებული აზრი, რომ ქალებს არ
შეუძლიათ პოლიტიკოსობა და მომავალში ეს ახალგაზრდები
წარმოადგენენ ამომრჩეველთა უმრავლესობას.
► NDI-ის მიერ უკრაინაში ჩატარებული კვლევა მიუთითებს, რომ
ამომრჩეველს უფრო აღელვებს ინდივიდუალური თვისებები,
პოლიტიკური შეხედულებები და კვალიფიკაცია, ვიდრე მათი სქესი.
► მცირე მონაცემები არსებობს ნებისმიერ საკვლევ ქვეყანაში ქალების
მიმართ სტერეოტიპული დამოკიდებულებების შეცვლაში მედიის
დადებით როლთან დაკავშირებით.

ბ. პოლიტიკური ფაქტორები

პოლიტიკური სისტემები
სომხეთი რესპუბლიკაა. პრეზიდენტი სახელმწიფოს მეთაურია და პირდაპირი
წესით აირჩევა. ეროვნული კრება ყოველ ხუთ წელიწადში აირჩევა: 50 წევრი
მაჟორიტარული სისტემით და 41 წევრი პროპორციული წარმომადგენლობითი
სისტემით.

აზერბაიჯანს საპრეზიდენტო სისტემა აქვს. პრეზიდენტი სახელმწიფოს

მეთაურია და პირდაპირი წესით აირჩევა ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ.
პრემიერ მინისტრი, მინისტრთა კაბინეტი და ცენტრალური აღმასრულებელი
ორგანოების ხელმძღვანელები ინიშნება პრეზიდენტის და მტკიცდება
ეროვნული ასამბლეის მიერ. ეროვნული ასამბლეა 125 მანდატისგან შედგება,
რომლებიც პირდაპირი წესით მაჟორიტარული სისტემით აირჩევა.

ბელორუსია საპრეზიდენტო რესპუბლიკაა, სადაც სახელმწიფოს მეთაური

პირდაპირი წესით აირჩევა. საკანონმდებლო ორგანოა ორპალატიანი ეროვნული
ასამბლეა. 110 წევრია წარმომადგენელთა პალატაში, ხოლო ქვედა პალატა კი 64
წევრისგან შედგება. მინისტრთა საბჭო პრემიერ-მინისტრის და ხუთი
მოადგილის ხელმძღვანელობით და სხვა არა არჩევითი თანამდებობები
ინიშნება პრეზიდენტის მიერ.

საქართველო დემოკრატიული რესპუბლიკაა. პრეზიდენტი პირდაპირი წესით

აირჩევა. პარლამენტში 150 წევრია: 77 აირჩევა პარტიული სიით და 73
მაჟორიტარული სისტემით.

მოლდავეთი საპარლამენტო წარმომადგენლობითი დემოკრატიული

რესპუბლიკაა. პარლამენტი უმაღლესი ორგანოა. იგი 101 წევრისგან შედგება,
რომლებიც პროპორციული წარმომადგენლობითი წესით აირჩევა პარტიული
სიებიდან. მოლდავეთის საკონსტიტუციო სასამართლოს45 უახლესი
გადაწყვეტილების თანახმად მოსალოდნელია, რომ პრეზიდენტი არჩეულ იქნას
პირდაპირი წესით მოქალაქეების მიერ. პირდაპირი არჩევნების ჩატარება 16
წლის პერიოდში პირველად 2016 წლის 30 ოქტომბერსაა დანიშნული.

უკრაინას საპარლამენტო საპრეზიდენტო სისტემა აქვს. პრეზიდენტი აირჩევა

პირდაპირი წესით, თუ ვერც ერთი კანდიდატი ვერ მიღებს ხმების 50% პირველ
ტურში, პირველი ორი კანდიდატი მონაწილეობს მეორე ტურში. პარლამენტში
450 მანდატია, რომლებიც აირჩევა შერეული პროპორციულ-
წარმომადგენლობითი პარტიული სიით და დამოუკიდებელი კანდიდატებით.

პოლიტიკური პარტიები
კვლევის ამ ნაწილში წარმოდგენილია შერჩეული პარტიების შიდა პარტიული
სტრუქტურა. რამდენად არიან ქალები წარმოდგენილნი პოლიტიკაზე გავლენის
მქონე გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოებში ან ორგანიზაციებში, ატარებენ
თუ არა პარტიები განსაკუთრებულ ღონისძიებებს და რამდენად მივყავართ მათ
ქალი კანდიდატებისა და არჩეულ წარმომადგენლების რაოდენობის ზრდისკენ.
ინფორმაცია არ იყო ხელმისაწვდომი ყველა ასპექტის და ყველა ქვეყნის
შემთხვევაში

45
ხელმისაწვდომია: www.constcourt.md.
 ბოლო არჩევნებში მონაწილე პარტიები
ცხრილი 12: ბოლო საკანონმდებლო არჩევნებში მონაწილე პოლიტიკური პარტიების
რაოდენობა და ტიპები

ქვეყანა პოლიტიკური პარტიები

9 პარტია დარეგისტრირდა არჩევნებში მონაწილეობის
სომხეთი მისაღებად

აზერბაიჯანი 11 პარტია (3 ოპოზიციურმა ჯგუფმა არჩევნებამდე მოხსნა

საკუთარი კანდიდატურა)

ბელორუსია 8 პარტია (15 რეგისტრირებული პარტიიდან)

საქართველო 16 (15 პარტია და 1 ბლოკი)

მოლდავეთი 20 პარტია (მხოლოდ 5-მა გადალახა საარჩევნო ზღვარი)

უკრაინა 52

ცხრილი 13: ბოლო არჩევნებში მონაწილე პოლიტიკური პარტიების რაოდენობა და ტიპი

ქვეყანა პოლიტიკური პარტია
სომხეთი ადგილობრივი არჩევნები ტარდება თვით-წარდგენის
საფუძველზე; კანდიდატებს არ მოეთხოვებათ პარტიის
მითითება, თუმცა კანდიდატების უმეტესობა 5 ძირითად პარტიას
მიკუთვნება
აზერბაიჯანი 30 პარტია; ადგილობრივად არჩეულ პირთა 74% პარტიული
კუთვნილება აქვს, თუმცა მხოლოდ 59% დასახელებულია 8
პოლიტიკური პარტიის მიერ
ბელორუსია კანდიდატები ადგილობრივ არჩევნებში არ წარმოადგენენ
პოლიტიკურ პარტიებს, თუმცა ზოგი მათგანი პარტიის წევრია
საქართველო 24 საარჩევნო სუბიექტი

მოლდავეთი 43 უფლებამოსილი სუბიექტი; 21 პარტიამ და ერთმა ბლოკმა

მიიღო მონაწილეობა და მხოლოდ 9 პარტიას და 1 ბლოკს ჰყავს
ერთი არჩეული მერი მაინც.
უკრაინა 142

შიდა პარტიული სტრუქტურა

თვალსაჩინო ლიდერმა ქალებმა შეიძლება პოლიტიკურ პარტიებში მეტი ქალის
მონაწილეობა და პარტიის პოლიტიკაზე მათ გავლენის გაძლიერება
წაახალისონ.
ცხრილი 14:ქალები პარტიის ლიდერების ან მოადგილეების როლში
(საკანონმდებლო ორგანოში წარმოდგენილი მაქსიმუმ 5 პოლიტიკური
პარტიიდან)
ქვეყანა ქალები ლიდერების როლში
სომხეთი პარტია „სომხეთის აღორძინების“ ხელმძღვანელი
პარტია „კანონის უზენაესობის“, ხელმძღვანელის მოადგილე
აზერბაიჯანი პარტიას ქალი არ ხელმძღვანელობს
პირველი ლედი ახალი აზერბაიჯანის პარტიის
ხელმძღვანელის მოადგილეა, რომლის ხელმძღვანელია
პრეზიდენტი
ბელორუსია არც ერთი
საქართველო ბლოკი ქართული ოცნების წევრი და რესპუბლიკური პარტიის
ლიდერი ქალი
მოლდავეთი 29-დან 5 ქალია ხელმძღვანელის მოადგილე
უკრაინა ერთი პარტიის ლიდერი - პარტია „მამული“

ცხრილი 15: ქალები პარტიის უმაღლეს აღმასრულებელ ორგანოში

ქვეყანა უმაღლეს აღმასრულებელ ორგანოში ქალების % მაჩვენებელი

სომხეთი 5-10%
40% აზერბაიჯანის დემოკრატიული რეფორმების პარტიაში
15% პარტიაში ახალი აზერბაიჯანი
აზერბაიჯანი 10% პარტიაში ერთიანი აზერბაიჯანის პოპულარული ფრონტი
ბელორუსია არ არის ინფორმაცია
16% ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა
1 ქალი ბლოკში ქართული ოცნება
საქართველო 33% რესპუბლიკურ პარტიაში
10%-მდე
მოლდავეთი 12% სოლიდარობის ბლოკში
30% ხალხის ფრონტში
უკრაინა 15% პარტიაში „მამული“

ცხრილი 16: პარტიის წესები უმაღლეს აღმასრულებელი ორგანოში ქალებთან

დაკავშირებით, მაგ. ადგილების რეზერვი

ქვეყანა წესი
სომხეთი არა
არც ერთ მთავარ პარტიაში; მხოლოდ ერთ პარტიას, რომელიც
აზერბაიჯანი მოიხსნა არჩევნებიდან დაწესებული აქვს 25% კვოტა ყველა
ხელმძღვანელ ორგანოში
ბელორუსია არა

რესპუბლიკურმა პარტიამ განაცხადა, რომ იგი მხარს უჭერს

საქართველო გენდერულ კვოტებს პარტიაში, თუმცა ამის განმახორციელებელი
პროცედურა არ არსებობს
მოლდავეთი დიახ ზოგადად, პარტიის ქალთა დაჯგუფების პრეზიდენტი
უკრაინა არა
კვლევის ფარგლებში განხილულ პარტიებში ხელმძღვანელ პოზიციებზე
ქალები არასაკმარისად არიან წარმოდგენილნი.
მიუხედავად ამ დაბალი მაჩვენებლებისა მხოლოდ რამდენიმე პარტიას აქვს
სპეციალური ზომები ქალთა მონაწილეობის გაზრდის მიზნით. რესპუბლიკურ
პარტიას საქართველოში გააჩნია პოლიტიკა, თუმცა საჭიროა მისი პრაქტიკაში
განხორციელება. მოლდავეთში პარტიის ქალთა დაჯგუფების პრეზიდენტი
წარმოდგენილია აღმასრულებელ ორგანოებში.

ცხრილი 17: ქალთა ჯგუფები პარტიებში და მათი კონკრეტული უფლებები

ქვეყანა ქალთა ჯგუფები კონკრეტული როლები ან უფლებები
სომხეთი დიახ, ყველა პარტიას ჰყავს არ გააჩნიათ გავლენა პარტიის
ქალების ქვეჯგუფები ლიდერებზე; არ არიან ჩართულნი
პარტიის პოლიტიკის დაგეგმვაში
აზერბაიჯანი ყველა პარტიას ჰყავს ქალთა შეუძლიათ დელეგატების
საბჭოები ან ქალთა გაგზავნა პარტიის ყრილობებზე
დეპარტამენტები
ბელორუსია არა არ არის მონაცემები
საქართველო ერთიან ნაციონალურ მოძრაობას არ აქვთ კონკრეტული უფლებები
ჰყავს ქალების დეპარტამენტი
რესპუბლიკური პარტია გეგმავს
შექმნას
მოლდავეთი დიახ, ზოგადად პოლიტიკურ გააჩნიათ დაჯავშნული ადგილები
პარტიაში ქალთა ჯგუფებს უმაღლეს აღმასრულებელ
ძალიან მცირე ძალაუფლება ორგანოში
აქვთ
უკრაინა არა მონაცემები არ არის

იქ სადაც ქალთა ორგანიზაციები არსებობენ მათ არ გააჩნიათ დიდი ძალაუფლება ან

გავლენა პოლიტიკაზე

კანდიდატთა შერჩევა
პოლიტიკური პარტიები არჩევენ კანდიდატებს, რომლებიც მათი სახელით
მონაწილეობენ არჩევნებში. ამასთან, პარტიებს შეუძლიათ კონკრეტული
პირების მიერ კანდიდატურის წამოყენების ხელშეწყობა. მაშინაც კი, თუ არ
არსებობს გენდერული კვოტების კანონმდებლობა, ან ფინანსური
წამახალისებლები ქალი კანდიდატების წარდგენის ხელშეწყობისთვის (იხ.
ქვემოთ შემდეგი ნაწილი) პოლიტიკურ პარტიებს შეუძლიათ მიიღონ ქალი
კანდიდატების წახალისების და მეტი ქალის არჩევის ნებაყოფლობითი ზომები.
 1. საკანონმდებლო არჩევნები
ცხრილი 18: კანდიდატთა სიებში ქალთა წარმომადგენლობის სპეციალური ზომები
(მაგ. ქალი კანდიდატების მინიმალური რაოდენობის ან ქალების სიის დასაწყისში
წარდგენის მოთხოვნა) და ბოლო საკანონმდებლო არჩევნებში ქალი კანდიდატების %
მაჩვენებელი
ქვეყანა სპეციალური ქალი კანდიდატების % არჩევნების შემდეგ
ღონისძიებები თითოეული პარტიის
მანდატების %
სომხეთი საკანონმდებლო სომხეთის აღორძინება: 17% არ არის ინფორმაცია
კვოტა პარტია მემკვიდრეობა: 18%
(იხ. ქვემოთ) სომხეთის ეროვნული
კონგრესი: 19%
სომეხი რევოლუციონერების
ფედერაცია: 17%
სომხეთის დემოკრატიული
პარტია: 20%
სომხური კომუნისტური
პარტია: 20%
სომხეთის რესპუბლიკური
პარტია: 16%
ერთიანი სომხური პარტია:
21%
კანონის უზენაესობა: 18%
აზერბაიჯანი არც ერთი ახალი აზერბაიჯანული ახალი აზერბაიჯანი
პარტია: 20%
მოქალაქეთა სოლიდარობის მოქალაქეთა სოლიდარობა:
პარტია: 12% 0%
ერთიანი აზერბაიჯანული ერთიანი აზერბაიჯანული
პოპულარული ფრონტი 23% პოპულარული ფრონტი: 0%
 აზერბაიჯანის აზერბაიჯანის
დემოკრატიული დემოკრატიული
რეფორმების პარტია: 15% რეფორმები: 0%

ეროვნული აღორძინების ეროვნული აღორძინების

მოძრაობა, პარტია: 6% მოძრაობა: 0%
ბელორუსია არც ერთი 0.2% ბელორუსიის არ არის ინფორმაცია
სოციალური სპორტის
პარტია, 16% ლიბერალურ
დემოკრატიულ პარტიაში

საქართველო რესპუბლიკურმა ორ ძირითად პარტიის ერთიანი ნაციონალური

პარტიამ მხარი პროპორციულ სიებში მოძრაობა: 11%
დაუჭირა ქალების უმცირესი ბლოკი ქართული ოცნება:
პროპორციული რაოდენობაა: 13%
პარტიული სიის ერთიანი ნაციონალური
დასაწყისში მოძრაობა - 3 ქალი პირველ
ქალების 30% ათეულში; ქართული ოცნება
წარდგენას 1 ქალი პირველ ათეულში

მოლდავეთი 30% ლიბერალური პარტია: 13%

დემოკრატიული პარტია:
21%
ლიბერალ დემოკრატიული
პარტია: 17%
კომუნისტური პარტია: 33%
სოციალისტების პარტია:
20%
უკრაინა არც ერთი სოლიდარობის ბლოკი: 24% სოლიდარობის ბლოკი: 12%
ხალხის ფრონტი: 19% ხალხის ფრონტი: 15%
პარტია მამული: 29% პარტია მამული: 26%
სამოპომიჩ სამოპომიჩ: 31%
(თვითდახმარება): 34%
რადიკალური პარტია: 14% რადიკალური პარტია: 14%

არ არსებობს მკაფიო კავშირი ქალი კანდიდატების და არჩეული ქალების

რაოდენობას შორის, რადგან ხშირად მხოლოდ პატარა პარტიები აწესებენ ასეთ
პოლიტიკას. მოლდავეთის შემთხვევაში, პარტიები შეთავაზებული გაზრდილი
ფინანსური სარგებლის მიღების სურვილით აწესებენ ნებაყოფლობით კვოტას.
ანალოგიურად, საქართველოში პარტიების ფინანსურ წახალისებას არ
მოჰყოლია ქალი კანდიდატების ან არჩეული ქალების რაოდენობის ზრდა.

2. ადმინისტრაციული (ადგილობრივი დონის არჩევნები)

მკვლევარების მიერ შესწავლილი ყველა პარტია ადგილობრივ არჩევნებზე

კანდიდატებს წარადგენს. გამონაკლისი შემთხვევებია სომხეთში, სადაც
პარტიები არ წარადგენენ კანდიდატებს, თუმცა მათი უმრავლესობა პარტიის
წევრები არიან და ბელორუსიაში, სადაც პოლიტიკური პარტიები წარადგენენ
კანდიდატებს, რომლებიც ხალხთან ურთიერთობენ საარჩევნო კამპანიის დროს,
თუმცა შემდგომ ხსნიან კანდიდატურებს, რადგან არ თვლიან, რომ არჩევნები
"სამართლიანია".
პარტიებს საკვლევ ქვეყნებში არ აქვთ რაიმე წესები ან პირობები
ადგილობრივი მმართველობის არჩევნებზე კანდიდატების შერჩევისას ქალთა
წარმომადგენლობის შესახებ. გამონაკლისია მოლდავეთი, სადაც სამმა პარტიამ
შემოიღო ნებაყოფლობითი 30%-იანი კვოტა (ცხრილი 18), თუმცა მისი
ადგილობრივი არჩევნების დონეზე აღსრულება არ ხდება.

ცხრილი 19. ადმინისტრაციულ დონეზე ქალების მიერ დაკავებული პარტიული

ადგილები

ქვეყანა ქალების მიერ დაკავებული პარტიული ადგილების %

სომხეთი არ არის ინფორმაცია

ახალი აზერბაიჯანული პარტია: 40%

მოქალაქეთა სოლიდარობის პარტია: 20%
ერთიანი აზერბაიჯანული პოპულარული ფრონტი: 0%
აზერბაიჯანის დემოკრატიული რეფორმები: მონაცემები არ არის
აზერბაიჯანი ეროვნული აღორძინების მოძრაობა: მონაცემები არ არის
ბელორუსია არ არის ინფორმაცია
საქართველო არ არის ინფორმაცია
მოლდავეთი არ არის ინფორმაცია
რეგიონალური დონე –
ბლოკი სოლიდარობა: 9%
პარტია მამული: 13%
უკრაინა სამოპომიჩ (თვითდახმარება): 29%

პარტიული პოლიტიკა ქალთა საკითხებზე

ქალები მეტად მოინდომებენ პოლიტიკაში მონაწილეობას თუ ჩათვლიან რომ

მათი პრობლემები და საკითხები მნიშვნელოვანია და ხდება მათ გადაჭრაზე
მუშაობა. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი საკითხი წარმოდგენილია
პარტიის მანიფესტებსა თუ პროგრამებში, არ ხდება მათი ამომრჩევლებისადმი
მიმართვებში გაჟღერება.

ცხრილი 20: ბოლო არჩევნების პარტიული პოლიტიკა ქალებთან დაკავშირებით

იყო თუ არა პარტიის ბოლო საარჩევნო მანიფესტში წარმოდგენილი პოლიტიკა შემდეგ

საკითხებზე?
სომხეთი აზერბაიჯანი ბელორუსია საქართველო მოლდავეთი უკრაინა
ძალადობა ქალებისა
და გოგონების
მიმართ არა დიახ არა არა დიახ არა
ქალთა
წარმომადგენლობა არა დიახ არა არა დიახ არა
დიახ (3, 5-
ანტი დან)
დისკრიმინაცია არა არა არა არა არა
სექსუალური და
რეპროდუქციული დიახ
უფლებები არა (2, 5-დან) არა არა არა არა
სამუშაოსა და
ცხოვრების ბალანსი არა არა არა არა დიახ არა
დიახ, მაგრამ
არა
კონკრეტულ
ქალების ად
მონაწილეობა დიახ ქალებისთვი
შრომის ბაზარზე არა (3, 5-დან) არა ს დიახ არა

ქალების დიახ
ჯანმრთელობა არა (4, 5-დან) არა არა დიახ არა
დიახ, მაგრამ
არა
კონკრეტულ
ად
წვდომა ქალებისთვი
განათლებაზე არა დიახ არა ს დიახ არა

მკვლევარებმა შემდეგი კომენტარები გააკეთეს ზემოხსენებულ საკითხთან

დაკავშირებით.

სომხეთში არცერთი პარტია, რომელმაც ბოლო არჩევნებში მიიღო მონაწილეობა

კონკრეტულად არ შეხებია ხსენებულ თემებს. ყველა მათგანი ზოგადად
ახსენებდა განათლებასა და ჯანდაცვას ზოგჯერ ქალებზე მითითებით; თუმცა
არც ერთ პარტიას რომელიმე ზემოხსენებული საკითხი კონკრეტულად არ
უხსენებია და არ ახორციელებს (მათ შორის პარტიაში მყოფი ქალები) ქალთა
უფლებების ხელშეწყობისა და დაცვისთვის რაიმე სახის ადვოკატირებასა და
საქმიანობას;

მოლდავეთში საარჩევნო მანიფესტები არ აღიქმება სერიოზულად - სამოქალაქო

საზოგადოების ორგანიზაციები ცდილობენ შეისწავლონ წინასაარჩევნო
დაპირებები. საარჩევნო მანიფესტები ზოგადი და არარეალისტურია, სავსეა
ისეთი დაპირებებით, როგორიცაა ხელფასების ზრდა, მშპ-ის 16% განათლებაზე
მოხმარება, პენსიების გაზრდა და ა.შ. არ დაფიქსირებულა მნიშვნელოვანი
დაპირებები გენდერული თანასწორობის შესახებ.

ქალი კანდიდატების ან ქალებთან დაკავშირებული

პოლიტიკის მედია გაშუქება
საარჩევნო კამპანიების დროს ქალებს მედიაში არ უთმობენ დიდ დროს. ქალი
კანდიდატების ხილვადობის და პოლიტიკური პარტიების სახელით მოსაუბრე
ქალების ნაკლებობა მიგვანიშნებს, რომ ქალები პოლიტიკაში კვლავ
გამონაკლისია და არა წესი.
მკვლევარებმა შეისწავლეს საუბრობდნენ თუ არა ქალები პოლიტიკური
პარტიების სახელით მედიაში ბოლო არჩევნების განმავლობაში.

სომხეთი

დიახ. პარტიის ქალ დეპუტატებს ჰქონდათ მედიაზე წვდომა, მაგრამ

ჩვეულებრივ მათ საზოგადოებისთვის რთული მესიჯების შეტყობინება
უწევდათ, ხოლო პარტიის ლიდერი კაცები უმეტესწილად მედიაში
ამომრჩევლისთვის დადებითი მესიჯების გასაცნობად ჩნდებოდნენ.

აზერბაიჯანი
არა. ბოლო საპარლამენტო არჩევნების დროს უფასო საეთერო დრო არა იყო
გამოყოფილი კანდიდატებისთვის და მხოლოდ რამდენიმე ინტერვიუ
(საკუთარი ინიციატივით ძირითადად) გამოქვეყნდა.

ქალ რესპოდენტებს არ მოსწონდათ ოჯახურ გარემოებებზე გამახვილებული

ყურადღება. როგორც ერთ-ერთმა რესპოდენტმა განაცხადა:
► “ ჩემი ოჯახური მდგომარეობისადმი გაზრდილი ინტერესი იყო;
კაცების შემთხვევაში ამას არ ჰქონდა ადგილი.“

ქალები თვლიდნენ, რომ ფინანსური რესურსების ნაკლებობის შემთხვევაში

ისინი მედიასთან ურთიერთობაში არასახარბიელო მდგომარეობაში იყვნენ.
ერთ-ერთმა რესპოდენტმა აღნიშნა:
► “მედიას მხოლოდ ოლიგარქებთან სურდა საუბარი.”

თუმცა, ზოგი რესპონდენტის აზრით მას კარგი ურთიერთობა ჰქონდა

მედიასთან. ეს განსაკუთრებით ეხებოდათ ქალებს, რომელთაც კანდიდატობის
წარსული გამოცდილება და კონტაქტების დამყარების დრო და შესაძლებლობა
ჰქონდათ.

ბელორუსია
დიახ (დეტალები არ იქნა მოწოდებული).

საქართველო
დიახ. პარტიის სახელით მედიასთან მოსაუბრე ქალები გამონაკლისი არ
ყოფილა. თუმცა, არ ჩატარებულა რაიმე კვლევა, რომელიც ამის ანალიზს
განახორციელებდა.

მოლდავეთი
დიახ. სიებში მოცემული ქალი კანდიდატების 30.5% შედარებით
ტელედებატებში 12.4% მონაწილეობდა. მონიტორინგს დაქვემდებარებული
71 დებატებიდან ქალი კანდიდატები მხოლოდ 16 მათგანში მონაწილეობდნენ.

უკრაინა
დიახ. არა კონკრეტულად – გარკვეულ შემთხვევებში კაცები და ქალები
საუბრობენ მათი პარტიის სახელით.

ქალი კანდიდატებისა და არჩეული ქალების პროფილი

კვლევის ფარგლებში შეგროვებულ იქნა ინფორმაცია არჩეული და ქალი

კანდიდატების პროფილის შესახებ. ეს მოიცავდა მათ სტაჟს პოლიტიკაში
(ეკავათ თუ არა მათ თანამდებობა) დეკლარირებულ შემოსავალს, ასაკს,
ეთნიკური უმცირესობისადმი კუთვნილებას, მათ განათლებასა და პროფესიას.
ინფორმაცია არა იყო ღიად ხელმისაწვდომი და კვლევისთვის განსაზღვრულ
ვადებში მისი მოპოვება სირთულეებთან იყო დაკავშირებული.

არსებული ინფორმაცია მიუთითებს, რომ არჩეული ქალებისა და კაცების

უმრავლესობას უმაღლესი განათლება აქვს: 100% სომხეთში, აზერბაიჯანსა და
ბელორუსიაში და კაცების 97% და ქალების 98% უკრაინაში.

ცხრილი 21: კანდიდატები (საკანონმდებლო ხელისუფლება)

მოლდავეთი უკრაინა საქართველო

სულ კ ქ სულ კ ქ სულ კ ქ

სულ 1885 1310 575 6339 5099 1240 2742 1954 788

პარტია 1881 1306 575 4403 4450 953 2 313 1 584 729

დამოუკიდებელი 4 4 0 1936 1649 287 429 370 59

სომხეთი აზერბაიჯანი

სულ კ ქ სულ კ ქ
სულ
1164 950 214 767 626 141
პარტია 1164 950 214 - - -
დამოუკიდებელი - - - - - -

ბელორუსიიდან არ იყო ინფორმაცია მოწოდებული.

ცხრილი 22: არჩეული (საკანონმდებლო ხელისუფლება)

მოლდავეთი უკრაინა საქართველო სომხეთი

სულ კ ქ სულ კ ქ სულ კ ქ სულ კ ქ

სულ
101 80 21 422 371 51 150 132 18 131 117 14
პარტია
101 80 21 327 276 51 77 66 11 - - -

დამოუ
კიდებე - - - 95 95 - 73 66 7 - - -
ლი

აზერბაიჯანი ბელორუსია

სულ კ ქ სულ კ ქ

სულ
125 104 21 110 80 30

პარტი
83 70 13 5 3 2
ა
დამოუ
კიდებ 42 34 8 105 77 28
ელი

ცხრილი 23: კანდიდატი და არჩეული ქალების % (საკანონმდებლო

ხელისუფლება)

ქვეყანა კანდიდატი % არჩეული %

კაცი ქალი კაცი ქალი
სომხეთი 82 18 90 10
აზერბაიჯანი 82 18 84 16
არ არის არ არის
ბელორუსია ინფორმაცია ინფორმაცია 73 27
საქართველო 72 28 88 12
მოლდავეთი 70 30 80 20
უკრაინა 81 19 88 12

სომხეთს აქვს არჩეული ქალების ყველაზე დაბალი პროცენტული მაჩვენებელი,

ბელორუსიას კი უმაღლესი. მოლდავეთს აქვს ქალი კანდიდატების უმაღლესი
პროცენტული მაჩვენებელი.

ცხრილი 24: კომისიების/კომიტეტების ხელმძღვანელები მოადგილეები

მოლდავეთი უკრაინა საქართველო ბელორუსია

ქალი კაცი ქალი კაცი ქალი კაცი ქალი კაცი
ხელმძღვანელები 3 6 7 21 1 14 2 11
მოადგილეები 1 13 2 1 7 37 13** 23*
* 13 კომისიაში
** 7 კომისიაში
ინფორმაცია საკანონმდებლო ორგანოში ქალებისა და კაცების მიერ
დაკავებული თანამდებობების შესახებ აჩვენებს, რომ ქალები ნაკლებად
იკავებენ საპარლამენტო კომიტეტების ხელმძღვანელებისა და მოადგილეების
თანამდებობებს. ჩვენ არ გვაქვს ინფორმაცია თუ რომელი კომიტეტის/კომისიის
თანამდებობები უკავიათ ქალებს და რამდენად მოიცავს ეს ძირითად
პასუხისმგებლობებს, როგორიცაა სამართლებრივი საკითხები, ეკონომიკური
პოლიტიკა ან თავდაცვა.

ფინანსები
მიუხედავად იმისა, რომ მკვლევარებისა და რესპოდენტების მიერ
სტერეოტიპული შეხედულებები და წარმოდგენები, ქალთა პოლიტიკური
მონაწილეობის უდიდესი ბარიერად დასახელდა, ფინანსები ან მისი
ნაკლებობა, ასევე დიდ პრობლემას წარმოადგენს ქალებისთვის.

წინასაარჩევნო კამპანიას ფული სჭირდება და მაშინაც კი, როდესაც კანდიდატი

იყრიდა კენჭს, როგორც პოლიტიკური პარტიის წევრი, მათ მიერ მიღებული
დაფინანსება არ იყო საკმარისი კამპანიის ხარჯების დასაფარად.
დამოუკიდებელი კანდიდატებისთვის კამპანიის ხარჯებთან ერთად ძალიან
მაღალია კანდიდატურის წარდგენის საფასური.

ერთმა მკვლევარმა აღნიშნა, რომ ქალები ფულს მათი ოჯახებისთვის

შოულობენ და არა საკუთარ თავზე დასახარჯად, ხოლო პოლიტიკური კამპანია
სწორედ ასეთად განიხილება.

გამოკითხული ქალების უმრავლესობა მუშაობს განათლების სფეროში,

როგორც სკოლის ასევე უნივერსიტეტის დონეზე, მედიცინაში, არასამთავრობო
ორგანიზაციებსა და ჟურნალისტიკაში. ხსენებული სექტორები არ არის
მაღალანაზღაურებადი და ქალებს არ აქვთ დანაზოგი, რომლის კამპანიის
დაფინანსებისთვის გამოყენებას შეძლებდნენ.

ერთმა ყოფილმა დეპუტატმა აღნიშნა, რომ მას უწევდა ფინანსების მოპოვება

ყველაფრისთვის და რომ:
► “პარტიის წევრები მას ქედმაღლურად უყურებდნენ, იმის გამო, რომ
ფინანსური მხარდაჭერის თხოვნა უწევდა“

ქალებმა ფინანსური მხარდაჭერის ნაკლებობა ძირითად მიზეზად დაასახელეს

თუ რატომ არ იყრიდნენ განმეორებით კენჭს. ქალების აზრით რადგან არ
შეუძლიათ კამპანიის დაფინანსება მათ არ შეარჩევენ გამსვლელ ადგილებზე ან
პოზიციაზე პარტიულ სიებში.

შემაჯამებელი დასკვნები
► შესწავლილი პარტიებიდან მხოლოდ სამ პოლიტიკურ პარტიას ჰყავს ქალი
ლიდერი; შვიდს ჰყავს ხელმძღვანელის მოადგილე ქალი. ქალების
პროცენტული მაჩვენებელი პარტიის უმაღლეს აღმასრულებელ
ორგანოებში მერყეობს 40%-დან აზერბაიჯანის ერთი პარტიაში 5-10%-მდე
სომხეთში. შესაბამისად, პარტიაში ცოტა ქალს ერგება მნიშვნელოვანი
მედია გაშუქება და მცირე მათგანი მონაწილეობს პოლიტიკის წარმოებაში.
► არსებული ინფორმაცია გვაჩვენებს, რომ პარტიების უმრავლესობაში
არსებობს ქალთა ჯგუფები, თუმცა მათ არ გააჩნიათ მაღალი სტატუსი ან
გავლენა პოლიტიკაზე.
► კვლევაში შესწავლილი პოლიტიკური პარტიები არ იღებენ ქალების
რაოდენობის გაზრდისაკენ მიმართულ ზომებს.
► აზერბაიჯანსა და მოლდავეთში ზოგ პარტიას აქვს პოლიტიკა ქალთა
საკითხების შესახებ; სხვა გამოკითხულ ქვეყნებში პარტიებს არ გააჩნიათ
კონკრეტული პოლიტიკა ქალთა საკითხებზე, მაგალითად ძალადობა
ქალების მიმართ.
► ქალები არ საუბრობდნენ პოლიტიკური პარტიის სახელით მედიაში.
► რამდენიმე პარტიამ დააწესა ნებაყოფლობითი 30% კვოტა ქალი
კანდიდატებისათვის. თუმცა, რადგან კვოტები მხოლოდ მცირე პარტიებმა
დააწესეს ამან მნიშვნელოვანი გავლენა ვერ მოახდინა ქალების მიერ
დაკავებული მანდატების რაოდენობაზე. კვოტები არ მოქმედებს
ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების დონეზე.
► საქართველოში იმ პოლიტიკური პარტიებისთვის გამოყოფილმა
ფინანსურმა დანამატმა, რომლებმაც ნებაყოფლობით დააწესეს 30% კვოტა
არ გამოიწვია არჩეული ქალების რაოდენობის ზრდა, რადგან კვოტები
მხოლოდ მცირე პარტიებმა დააწესეს, რომელთაც არჩევნებში წარმატების
ნაკლები შანსი აქვთ.
► პარტიის კანდიდატების შერჩევის ნათელი და გამჭვირვალე მექანიზმები
შეამცირებს ქალების კანდიდატებად შერჩევისას პარტიაში მათ
ცნობადობაზე დამოკიდებულებას.
► არჩეულ და კანდიდატ ქალებს უფრო მაღალი დონის განათლება ჰქონდათ.
► ყველა საკვლევ ქვეყანაში საკანონმდებლო დონეზე არჩეული ქალების
დაბალი მაჩვენელებია.
► ინფორმაცია კანდიდატების ასაკის, დეკლარირებული შემოსავლის,
პროფესიისა და ეთნიკური კუთვნილების შესახებ არ იყო ხელმისაწვდომი.
► არჩევის შემთხვევაში ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ქალები დაინიშნონ
კომისიების თუ კომიტეტების ხელმძღვანელის პოზიციებზე; უკრაინაში
12-დან 7, საქართველოში 4-დან 1, ბელორუსიაში 11-დან 2 ქალს ეკავა
ხსენებული პოზიციები; არ არის ინფორმაცია ქალების ხელმძღვანელობის
ქვეშ არსებული კომიტეტების/კომისიების უფლებამოსილებებთან
დაკავშირებით.
► ფინანსების ნაკლებობა კანდიდატურის შერჩევისა და კამპანიის
დაფინანსების მნიშვნელოვანი ბარიერია ქალთა პოლიტიკური
მონაწილეობისათვის.
გ. სამართლებრივი ჩარჩო

საერთაშორისო ვალდებულებები
ყველა საკვლევმა ქვეყანა შეუერთდა ან რატიფიცირება მოახდინა გაეროს
კონვენციას ქალების მიმართ ყველა ფორმის დისკრიმინაციის აღმოფხვრის
შესახებ (CE-DAW)46. ამით მათ აიღეს ვალდებულება მე-2 მუხლის თანახმად
დაიცვან ქალებისა და კაცების თანასწორობის პრინციპი ეროვნულ
კონსტიტუციებში და უზრუნველყონ კანონებითა და სხვა საშუალებებით ამ
პრინციპის პრაქტიკული განხორციელება. ხელმომწერ სახელმწიფოებს
მოეთხოვებათ გაეროს კომიტეტთან რეგულარული ანგარიშგება ქალებისათვის
თანასწორობის საქმეში მიღწეული პროგრესის შესახებ. ეს ანგარიშები
სასარგებლო ინსტრუმენტია არასამთავრობო ორგანიზაციებისათვის და
საშუალებას აძლევს მათ მიუთითონ და წინ წამოწიონ არჩეული ქალი
წარმომადგენლების რაოდენობის გაზრდისკენ გადადგმულ ქმედებათა
ნაკლებობა და თვალი მიადევნონ კომიტეტის მიერ გაცემული რეკომენდაციების
შესრულების პროგრესს.

ცხრილი 25: გაეროს CEDAW კონვენციის ხელმომწერი სახელმწიფოები47

ქვეყანა რატიფიცირება/შეერთება
სომხეთი 1993 წლის 13 სექტემბერი
აზერბაიჯანი 1995 წლის 10 ივლისი
ბელორუსია 1981 წლის 4 თებერვალი
საქართველო 1994 26 ოქტომბერი
მოლდავეთი 1994 წლის 1 ივლისი
უკრაინა 1981 წლის 12 მარტი

ზემოხსენებული ქვეყნებიდან ხუთი ევროპის საბჭოს წევრი და ადამიანის

უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის და
მისი ოქმების (ECHR)48 ხელმომწერია. მე-14 მუხლი კრძალავს გენდერული
ნიშნით დისკრიმინაციას კონვენციით დაცული ყველა უფლების მიმართ. 1-ლი
ოქმის მე-3 მუხლი მოიცავს თავისუფალი არჩევნების უფლებას. მე-12 ოქმის
თანახმად კანონით დადგენილი ნებისმიერი უფლებით სარგებლობა
უზრუნველყოფილია ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე განურჩევლად
სქესისა და დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების მხრიდან ვინმეს
დისკრიმინაცია. გამონაკლისია ბელორუსია.

ყველა ქვეყანა შეუერთდა ან რატიფიცირება მოახდინა გაეროს საერთაშორისო

პაქტს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ49, რომელიც
ავალდებულებს ხელმომწერ სახელმწიფოებს უზრუნველყონ ქალებისა და

46
http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/
47
http://tbinternet.ohchr.org/_layouts/TreatyBodyExternal/Treaty.aspx?Treaty=CEDAW&Lang=en
48
ხელმისაწვდომია: www.echr.coe.int/pages/home.aspx?p=basictexts.
49
ხელმისაწვდომია: www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/ccpr.aspx.
კაცების თანაბარი უფლება ისარგებლონ პაქტით განსაზღვრული ყველა
სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებით. რაც გულისხმობს:
► საზოგადოებრივ საქმეებში მონაწილეობის უფლებას და შესაძლებლობას;
► ხმის მიცემის და არჩევის უფლებას და შესაძლებლობას;

ეს ნიშნავს, რომ არსებობს საერთაშორისო სტანდარტების მყარი

სამართლებრივი საფუძველი, რათა ყველა სახელმწიფომ უზრუნველყოს
თანაბარი უფლებები ქალებისათვის ხმის მიცემის, კანდიდატობისა და არჩევის
მხრივ.

ეროვნული კანონმდებლობა

თითოეულ სახელმწიფოს გააჩნია ეროვნული სამართლებრივი ჩარჩო, რომელიც

უზრუნველყოფს თანაბარ უფლებებს ქალებისა და კაცებისათვის.

1. თანასწორი უფლებები ქალებისათვის

ცხრილი 26: ქალებისთვის თანასწორი უფლებების უზრუნველმყოფი
სამართლებრივი ჩარჩო
ქვეყანა კანონი
კანონი ქალებისა და კაცების თანაბარი უფლებებისა და
სომხეთი
შესაძლებლობების შესახებ 2013
კონსტიტუცია, 25-ე მუხლი: „კაცები და ქალები უნდა
სარგებლობდნენ თანაბარი უფლებებითა და თავისუფლებებით,
განურჩევლად რასისა, ეროვნებისა, რელიგიისა, სქესისა,
წარმოშობისა, ქონებრივი მდგომარეობისა, სოციალური
აზერბაიჯანი მდგომარეობისა, აღმსარებლობის და პოლიტიკური
პარტიისადმი, პროფესიული ორგანიზაციისა და სოციალური
გაერთიანებისადმი კუთვნილებისა."
კანონი (ქალებისა და კაცებისათვის) გენდერული თანასწორობის
უზრუნველყოფის შესახებ.
კონსტიტუციის, 22-ე მუხლი აცხადებს, რომ ყველა მოქალაქე
თანასწორია კანონის წინაშე და უფლებების და კანონიერი
ინტერესების დისკრიმინაციის გარეშე, დაცვის თანაბარი
ბელორუსია უფლებით სარგებლობს.
ძირითადი კანონი არ შეიცავს დებულებებს, რომელიც კრძალავს
დისკრიმინაციას სქესის საფუძველზე ან კონკრეტულ
დებულებებს ქალებისა და კაცების თანასწორობის შესახებ.
2010 წელს მიღებული გენდერული თანასწორობის შესახებ
კანონის მე -3 მუხლის (განმარტება) გენდერული თანასწორობა: -
ადამიანის უფლებათა ნაწილი, რომელიც გულისხმობს ქალისა
საქართველო და კაცის თანასწორ უფლება-მოვალეობებს, პასუხისმგებლობას
და თანასწორუფლებიან მონაწილეობას პირადი და
საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა სფეროში;

კანონი ქალებისა და კაცების თანაბარი უფლებების

მოლდავეთი
უზრუნველყოფის შესახებ
 კონსტიტუციის 24-ე მუხლი: მოქალაქეები სარგებლობენ
თანაბარი კონსტიტუციური უფლებებითა და თავისუფლებებით
და კანონის წინაშე თანასწორნი არიან. არ უნდა ჰქონდეს
ადგილი რაიმე პრივილეგიებსა და შეზღუდვებს რასის, კანის
უკრაინა
ფერის, პოლიტიკური, რელიგიური და სხვა შეხედულებებისა,
სქესის, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილების, წარმოშობის,
ქონებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის, ენობრივი
ან სხვა მახასიათებლების საფუძველზე.

2. არჩევნებში თანაბარი უფლებების უზრუნველმყოფი

კანონმდებლობა
ზოგ სახელმწიფოში მოქმედებს არჩევნებში თანასწორობის უზრუნველმყოფი
კონკრეტული გარანტიები.

ცხრილი 27: თანაბარი უფლებები არჩევნებში

ქვეყანა გარანტიები საარჩევნო კანონში
სომხეთი საარჩევნო კოდექსი, მე-3 მუხლი: თანაბარი ხმის უფლება -
1. ამომრჩევლები არჩევნებში თანასწორ საფუძველზე
მონაწილეობენ;
2. სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს თანაბარი პირობები
ამომრჩეველთა მიერ საარჩევნო უფლებით სარგებლობისთვის.
ამომრჩეველს, მიუხედავად ეთნიკური წარმომავლობის, რასის,
სქესის, ენის, რწმენის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების,
სოციალური წარმოშობის, ქონებრივი და სხვა მდგომარეობისა, აქვს
ხმის მიცემის და კენჭის ყრის უფლება.
აზერბაიჯანი არ არის დამოუკიდებელი კანონმდებლობა

ბელორუსია არ არის დამოუკიდებელი კანონმდებლობა

საქართველო კანონი გენდერული თანასწორობის შესახებ, მუხლი 11

1. ყველას აქვს უფლება, მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში
თანასწორი პირობებით, დისკრიმინაციის გარეშე.
2. წარმომადგენლობით ორგანოში არჩევის უფლების
რეალიზაციისას უზრუნველყოფილ უნდა იქნეს ორივე სქესის
პირთა თანასწორი მონაწილეობის შესაძლებლობა.
ქალები და მამაკაცები შეიძლება არჩეულ იქნენ თანასწორი
პირობებით, დისკრიმინაციის გარეშე.
მოლდავეთი არ არის დამოუკიდებელი კანონმდებლობა
უკრაინა კანონი საპრეზიდენტო არჩევნების შესახებ, მე-3 მუხლი. თანაბარი
ხმის უფლება
კანონი საპარლამენტო არჩევნების შესახებ, მე-3 მუხლი. თანაბარი
ხმის უფლება
კანონი ადგილობრივი არჩევნების შესახებ, მე-4 მუხლი. თანაბარი
ხმის უფლება
უკრაინის მოქალაქეები არჩევნებში თანასწორობის საფუძველზე
მონაწილეობენ. ყველა კანდიდატსა და პარტიას საარჩევნო
პროცესში მონაწილეობის თანაბარი უფლებები და
შესაძლებლობები აქვს, რაც უზრუნველყოფილია:
(i) რასის, კანის ფერის, პოლიტიკური, რელიგიური და სხვა
რწმენის, სქესის, ეთნიკური და სოციალური წარმოშობის,
მატერიალური მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის, ენის ან
სხვა საფუძველზე პრივილეგიების ან შეზღუდვების აკრძალვით;
(ii) სახელმწიფო ორგანოებისა და თვითმმართველი ორგანოების
მიერ საარჩევნო პროცესში ჩარების აკრძალვით, გარდა კანონით
განსაზღვრული შემთხვევებისა;
(iii) სახელმწიფო ორგანოებისა და თვითმმართველი ორგანოების
მიერ კანდიდატებისა და პარტიების თანაბარი და მიუკერძოებელი
მოპყრობით;
(iv) კანდიდატების/პარტიების მიერ შესაბამისი საარჩევნო
სახსრების გარდა სხვა სახსრების გამოყენება;
(v) მედიის მიერ კანდიდატების/პარტიების თანაბარი და
მიუკერძოებელი მოპყრობით;

3. ქალებისთვის არასახარბიელო დებულებები სამართლებრივი

ჩარჩოში
კონსულტანტებს დაევალათ გამოევლინათ ქალებისათვის არასახარბიელო
არსებული დებულებები კანონმდებლობაში.

ცხრილი 28: ქალებისათვის არასახარბიელო დებულებები კანონმდებლობაში

ქვეყანა დ/ა დეტალები
სომხეთი არა -
ქალთა პოლიტიკურ მონაწილეობასთან დაკავშირებული
არასახარბიელო დებულებები კანონმდებლობაში არ არის
აზერბაიჯანი არა წარმოდგენილი. თუმცა არსებობს, სხვადასხვა საკითხთან
დაკავშირებული რამდენიმე დებულება, როგორიცაა
იძულებით გადაადგილებული ქალების სტატუსი.
არსებობს ცალკეული დოკუმენტები, მაგალითად,
დირექტივა მძიმე ფიზიკური სამუშაოებისა და მავნე ან/და
სახიფათო სამუშაო პირობების მქონე სამუშაო ადგილების
ბელორუსია დიახ სიაში ცვლილებების შეტანის შესახებ, სადაც შეიძლება
ქალები არ იქნან დასაქმებულნი“. ეს დოკუმენტი შეიცავს
ქალებისათვის აკრძალულ 181 საქმიანობას, რომელიც
დაკავშირებულია ქიმიურ, სამთო, ტყავის მწარმოებელ და
 მძიმე მრეწველობებთან. ბოლო რედაქცია 2014 წლის 12
ივნისი.

არა პირდაპირ. ქართული კანონები გენდერულად

ნეიტრალურია, რაც ხშირად ქალებისთვის
საქართველო არა
არასახარბიელოა, რადგან მათ სჭირდებათ კონკრეტული
უფლებები.
არა პირდაპირ. თუმცა არსებობს მრავალი დებულება,
რომელიც ირიბად ქალებისთვის არასახარბიელოა,
როგორიცაა კამპანიის დაფინანსების დებულებები,
მოლდავეთი არა რომლებიც არ ზღუდავს ფინანსური შენატანების
ოდენობას და შესაბამისად ქალები, რომლებსაც ნაკლებად
აქვთ ფინანსებზე წვდომა არასახარბიელო მდგომარეობაში
იმყოფებიან..
უკრაინა არა -

რამდენიმე კონსულტანტმა დაადგინა, რომ გენდერულად ნეიტრალური

კანონები არ უზრუნველყოფს ქალების მიერ უფლებებით სარგებლობის დაცვას
და მართლაც კონკრეტულ ღონისძიებებს, როგორიცაა საარჩევნო კამპანიის
დაფინანსება შეიძლება ქალების ირიბი დისკრიმინაციის ეფექტი ჰქონდეს.

საარჩევნო სისტემა

1. საკანონმდებლო დონე
ბოლო არჩევნები და საარჩევნო სისტემების ტიპები ნაჩვენებია ქვემოთ ცხრილში.

ცხრილი 29: საკანონმდებლო ხელისუფლების არჩევნები

ქვეყანა არჩევნების თარიღი

სომხეთი 6 მაისი, 2012
აზერბაიჯანი 1 ნოემბერი, 2015
ბელორუსია 23 სექტემბერი, 2012
საქართველო 1 ოქტომბერი, 2012
მოლდავეთი 30 ოქტომბერი 2014
უკრაინა 26 ოქტომბერი 2014

ცხრილი 30: თითოეული ქვეყნის საარჩევნო სისტემა

ქვეყანა საარჩევნო სისტემა

სომხეთი ნახევრად პროპორციული
პლურალურ მაჟორიტარული სისტემა: უბრალო
აზერბაიჯანი უმრავლესობა
პლურალურ მაჟორიტარული სისტემა: უბრალო
ბელორუსია უმრავლესობა
საქართველო ნახევრად პროპორციული
მოლდავეთი პროპორციული წარმომადგენლობა
შერეული პარალელურ პროპორციულ-
უკრაინა მაჟორიტარული

2. კანდიდატობის მოთხოვნები
ყველა ქვეყნისთვის, კანდიდატობის მოთხოვნები მოცემულია საარჩევნო
კოდექსში ან/და კონსტიტუციაში.
► ასაკი: საკანონმდებლო ხელისუფლების კანდიდატის ასაკი იცვლება 18
წლიდან მოლდავეთში 25 წლამდე აზერბაიჯანში.
► მოქალაქეობა: ყველა ქვეყანაში, კანდიდატი უნდა იყოს ქვეყნის მოქალაქე და
რამდენიმე ქვეყნისთვის აუცილებელია ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში
ქვეყანაში ცხოვრება.
► სხვა შეზღუდვები: პირს, რომელიც კენჭს იყრის არ უნდა ჰქონდეს
ნასამართლეობა ან სამართლებრივი შეზღუდვები.
► პოლიტიკური წარდგენა: კანდიდატმა უნდა წარმოადგინოს პოლიტიკური
პარტიის (ან პარტიათა პოლიტიკური ბლოკის) გადაწყვეტილება
კანდიდატის წარდგენის შესახებ სომხეთში, მოლდავეთში, საქართველოში
(მაჟორიტარული არჩევნების შემთხვევაში) და ბელორუსიაში.
► დამოუკიდებელი კანდიდატები: ოთხ ქვეყანაში (მოლდავეთი, საქართველო,
ბელორუსია და აზერბაიჯანი) კანდიდატებმა უნდა წარმოადგინონ
ამომრჩეველთა/მხარდამჭერთა ხელმოწერები. ხელმოწერათა მოთხოვნილი
რაოდენობა იცვლება ხუთი ხელმოწერიდან საქართველოში, 1400-მდე
ბელორუსიაში.
► სამი ქვეყნის შემთხვევაში, კანდიდატმა უნდა უზრუნველყოს ფინანსური
შენატანი: დამოუკიდებელი კანდიდატებისათვის/ერთმანდატიან ოლქში
კანდიდატების წარმდგენი პარტიებისათვის მინიმალური ხელფასის 10-მაგი
ოდენობა და მინიმალური ხელფასის 1000-მაგი ოდენობა პარტიებისათვის,
რომლებიც კანდიდატებს საერთო ეროვნული მასშტაბით წარადგენენ
უკრაინაში, მინიმალური ხელფასის 8000-მაგი ოდენობა სომხეთში და 5000
ლარი50 საქართველოში. იმ შემთხვევაში თუ კანდიდატს პოლიტიკური
პარტია ან ბლოკი წარმოადგენს შენატანს იხდის პარტია.

50
დაახლოებით 2 093 ევრო
 ცხრილი 31: კანდიდატობის ძირითადი მოთხოვნები – საკანონმდებლო
ხელისუფლება

ინფორმაცია ფინანსური შენატანი

წარდგენა კანდიდატის შესახებ
ქვეყანა

სხვა ასაკი შემოსავალი/

საკუთარი
საკუთრება/
პოლიტიკური პარტია თავის
ფინანსური
წარდგენა
ვალდებულებები
- პარტიის წესდება პოლიტიკური არა მინიმალური
- მუდმივმოქმედი ორგანოს პარტიების ხელფასის 8
გადაწყვეტილება ალიანსი 000-მაგი
- საარჩევნო სია ოდენობა
- კანდიდატის წერილობითი პროპორციული
სომხეთი

თანხმობა არჩევნებისთვის
- ფინანსური შენატანის
ქვითარი
მინიმალური
- მოქალაქეობის
ხელფასის 1 000-
დამადასტურებელი
დოკუმენტი
მაგი ოდენობა
- პირადი დოკუმენტების მაჟორიტარული
ასლები არჩევნებისთვის

- მინიმუმ 450 წარადგენენ 25+ უცნობი

ხელმოწერა ამომრჩევლები ა
აზერბაიჯანი

- ინფორმაცია ან
წინა წლის წარადგენს
შემოსავლებზე პარტიათა
- ინფორმაცია ბლოკი
ქონების
შესახებ

იგივე, რაც დამოუკიდებელი - განცხადება წარმომადგენე 21+ არა

კანდიდატის შემთხვევაში, და თანხმობა ლთა
დამატებით: - მონაცემები პალატისათვის
- უზენაესი ორგანოს ოქმი პირის შესახებ ამომრჩეველთა
წარდგენის შესახებ - ჯგუფი - არა
- პარტიის რეგისტრაციის შემოსავლებისა ნაკლებ 10
სერტიფიკატის ასლი და ქონების
ბელორუსია

პირისა
- პარტიის წესდება დეკლარაცია
დეპუტატთა
- სერთიფიკატი, რომელიც -
საბჭოებისთვის
ადასტურებს, რომ კანდიდატი საჭიროებისამე
პარტიის წევრია ბრ, - 3-10 პირის
თანამდებობის ჯგუფი
დატოვების ან
უფლებამოსილ
ების შეწყვეტის
შესახებ
თანხმობა
- განცხადება საარჩევნო 21+ 5 000 ლარი*
- მხარდამჭერი ბლოკი
საქართველო

ამომრჩევლების ხელმოწერები 5 წევრისგან

- პირადობის მოწმობის ასლი შემდგარი
- 2 ფოტო საინიციატივო
ჯგუფი
 ინფორმაცია ფინანსური შენატანი
წარდგენა კანდიდატის შესახებ
ქვეყანა

სხვა ასაკი შემოსავალი/

საკუთარი
საკუთრება/
პოლიტიკური პარტია თავის
ფინანსური
წარდგენა
ვალდებულებები
- უზენაესი ან ტერიტორიული - პეტიციები 18+ - დეკლარაცია: უძრავი
ორგანოს ოქმი წარდგენის მოთხოვნილი ქონების, საბანკო
შესახებ რაოდენობის ანგარიშების,
- კანდიდატების სია ხელმოწერებით
მოლდავეთი

მემკვიდრეობის,
- ბიოგრაფიული მონაცემები
- კანდიდატის თანხმობა
შემოსავლების შესახებ
წარდგენაზე და სამართლებრივი
შეზღუდვების არ ქონის
დამადასტურებელი
დოკუმენტი

- პარტიის ხელმძღვანელის 21+ - დეკლარაცია:

მიერ ხელმოწერილი ქონების,
სარეგისტრაციო განაცხადი შემოსავლების,
- პარტიის წესდება და ხარჯებისა და
რეგისტრაციის სერთიფიკატი ფინანსური
- პარტიის უმაღლესი ორგანოს ვალდებულებები
გადაწყვეტილება
შესახებ
- კანდიდატების სიები
- მინიმალური ხელფასის
უკრაინა

- კანდიდატების თანხმობა
1000-მაგი ოდენობა
წარდგენაზე
- ბიოგრაფიული მონაცემები
- ფინანსური შენატანის
ქვითარი
- 4 ფოტო
- კანდიდატის უკრაინის
მოქალაქის პასპორტის
პირველი და მეორე
გვერდების ასლები

ზოგმა რესპოდენტმა აღნიშნა, რომ დამოუკიდებელი კანდიდატის სახით

ხელმოწერების შეგროვება ამომრჩევლების გაცნობისა და მათი კანდიდატობის
ფართო საზოგადოებისთვის გაცნობის კარგი საშუალება იყო. ერთი რესპოდენტის
აზრით:
► “ეს ადამიანებთან საუბრის კარგი საშუალება იყო“.

თუმცა, მოთხოვნილი მნიშვნელოვანი ფინანსური შენატანები ართულებდა

დამოუკიდებელი ქალი კანდიდატების არჩევნებში მონაწილეობას.
დამოუკიდებელი და არჩეული კანდიდატები
დამოუკიდებელი კანდიდატების რაოდენობა მცირეა, ამ მხრივ გამონაკლისია
უკრაინის ბოლო 2014 წლის არჩევნები.
ცხრილი 32: დამოუკიდებელი კანდიდატები და დამოუკიდებელი არჩეული
პირები

ქვეყანა დამოუკიდებელი კანდიდატი არჩეული დამოუკიდებელი

კანდიდატი
კაცი ქალი კაცი ქალი
სომხეთი
აზერბაიჯანი 34 8
ბელორუსია 77 28
საქართველო 370 59 66 7
მოლდავეთი 4 4
უკრაინა 1 649 287 95

ვაკანტური ადგილები

ეს საკითხი შეეხება პარტიული სიების მქონე საარჩევნო სისტემას, სადაც ვაკანტურ

ადგილს სიაში იკავებს რიგით მომდევნო პირი. ზოგჯერ ხსენებული წესით
ბოროტად სარგებლობენ ქალი კანდიდატებისათვის კვოტირების წესის გვერდის
ასაქცევად და სწორედ ეს შემთხვევაა სომხეთში. კანონი არ მოითხოვს ვაკანტური
ადგილის მეორე ქალი კანდიდატის მიერ დაკავებას. როგორც სომეხმა
მკვლევარებმა განმარტეს ამან გამოიწვია პრაქტიკა, როდესაც არჩევნების შემდეგ
ქალები ხსნიან კანდიდატურას (გაურკვეველია ეს წინასწარი შეთანხმებით ხდება
თუ არა) და მათ ანაცვლებენ კაცები.

საკვლევი ქვეყნების სომხეთის, მოლდავეთის, საქართველოსა და უკრაინის

შემთხვევაში, რომლებსაც პროპორციული წარმომადგენლობითი სისტემები აქვთ,
ვაკანტურ ადგილს იკავებს სიაში რიგით მომდევნო პირი. მაჟორიტარულ/უბრალო
უმრავლესობის პრინციპის მქონე არჩევნებში ტარდება ახალი არჩევნები.

კვოტები
1. სამართლებრივი მოთხოვნა
სომხეთი ერთადერთი ქვეყანაა, რომელმაც ეროვნული კრების არჩევნებში
ქალებისათვის სავალდებულო კვოტა დააწესა.

საარჩევნო კოდექსის 108-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის - კანდიდატთა წარდგენა

ეროვნული კრების დეპუტატებად პროპორციული საარჩევნო სისტემით -
მოთხოვნაა:

► თითოეულ პოლიტიკურ პარტიას და პოლიტიკური პარტიების ბლოკს

უფლება აქვს წარადგინოს კანდიდატთა მხოლოდ ერთი საარჩევნო სია.
 პოლიტიკური პარტიების ბლოკში შემავალ პოლიტიკური პარტიას არ აქვს
უფლება წარადგინოს ცალკე საარჩევნო სია საკუთარი სახელით.
პროპორციული საარჩევნო სისტემის საფუძველზე ეროვნული კრების
არჩევნებში პოლიტიკური პარტიის ან პოლიტიკური პარტიების ბლოკის და
მასში გაწევრიანებული თითოეული პარტიის მიერ წარდგენილ სარჩევნო
სიაში თითოეული სქესის პირთა რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 80%
ნებისმიერი ხუთი კანდიდატისგან შემდგარ ჯგუფში დაწყებული მეორე
ნომრიდან საარჩევნო სიაში (2-6, 2-11, 2-16, და ა.შ. სიის ბოლომდე).

პრაქტიკაში ეს გულისხმობს, რომ ყოველი ხუთი კანდიდატიდან პარტიულ სიაში

ერთი მაინც უნდა იყოს ქალი.

თუმცა კანონი არ აზუსტებს, რომ ქალის მიერ კანდიდატურის მოხსნის

შემთხვევაში მისი ადგილი უნდა დაიკავოს მეორე ქალმა. ჩამოყალიბდა პრაქტიკა,
რომ ქალები პარტიული სიის წარდგენის შემდეგ ხსნიან კანდიდატურას და მათ
ანაცვლებენ კაცები.

2. აფირმაციული ქმედება
საქართველოში, კანონი არჩეული ქალების რაოდენობის გაზრდისკენ მიმართულ
აფირმაციული ქმედებების საშუალებას იძლევა. 2011 წელს, პარლამენტის
გენდერული თანასწორობის საბჭოს მიერ შემოთავაზებული იქნა ცვლილებები
საქართველოს საარჩევნო კოდექსსა და პოლიტიკური პარტიების შესახებ კანონში,
რომლითაც შემოღებულ იქნა ნებაყოფლობითი კვოტა. დაწესდა დამატებით 10%-
იანი საბიუჯეტო დაფინანსება იმ პარტიებისთვის, რომლებსაც ორივე სქესის,
როგორც მინიმუმ ორი წარმომადგენელი ეყოლებოდათ საარჩევნო პარტიული
სიის ყოველ 10 ადგილზე51.

თუმცა, ეს წარუმატებელი აღმოჩნდა არჩეული ქალებისა და ქალი კანდიდატების

რაოდენობის გაზრდის მხრივ, რადგან 16 საარჩევნო სუბიექტიდან მხოლოდ
ექვსმა შემოიღო ნებაყოფლობითი კვოტა საარჩევნო სიებში, მაგრამ ამ ექვსი
პოლიტიკური სუბიექტიდან ვერც ერთმა ვერ გადალახა 5%-იანი საარჩევნო
ბარიერი, რათა წარმოდგენილი ყოფილიყო პარლამენტში. სხვა პარტიებთან
შედარებით ორ ძირითად პარტიას/ბლოკს (ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა და
ქართული ოცნება) ყველაზე ნაკლები ქალი ჰყავდათ წარმოდგენილი საარჩევნო
სიებში.

კანონი არ აკონკრეტებს, რომ ფინანსური დანამატი უნდა მოხმარდეს მეტი ქალის

წარდგენის წახალისებას ან ქალი კანდიდატების მხარდაჭერას. ამ საკითხს
პარლამენტის გენდერული თანასწორობის საბჭო იხილავს.

ბელორუსიაში პრეზიდენტმა ეროვნულ ასამბლეაში ქალების 30%-იანი

წარმომადგენლობა არაოფიციალურ სამიზნედ გამოცხადა.

51
მოქალაქეთა გაერთიანებების შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 30-ე მუხლი
 ცხრილი 33: კვოტები და აფირმაციული ქმედებები

ქვეყანა მიღებული იურიდიული სანქცია

ნებაყოფლობ
აღსრულება
კვოტა მოთხოვნა

სტიმული
ით
სომხეთი არა დიახ არა არა არა

აზერბაიჯანი არა არა არა არა არ ა

ბელორუსია არაფორმალ არა არა არა არა
ური
30% კვოტა

საქართველო ნებაყოფლო არა პოლიტიკურმა დიახ დიახ

ბითი კვოტა სუბიექტებმა,
რომლებიც არ
აკმაყოფილებდნენ
ნებაყოფლობით
კვოტას, 2012 წელს ვერ
მიიღეს 10% ფინანსური
დანამატი
ბიუჯეტიდან. 2014
წლიდან ფინანსური
დანამატი 10%-დან 30%-
მდე გაიზარდა.

მოლდავეთი არა არა არა არა არა

უკრაინა ნებაყოფლო არა არა დიახ დიახ
ბითი 30% 52

კვოტა

52საპარლამენტო პოლიტიკური პარტიები უფლებამოსილნი არიან მიიღონ პოლიტიკური პარტიების

ნორმატიული საქმიანობისთვის გამოყოფილი სახელმწიფო დაფინანსების 10% დანამატი, რომელიც
თანაბრად ნაწილდება უფლებამოსილ პარტიებს შორის, თუ პოლიტიკური პარტიიდან პარლამენტში
არჩეულ წევრებს შორის ერთი სქესის წარმომადგენლების რაოდენობა არ აღემატება ამ პოლიტიკური
პარტიიდან არჩეულ დეპუტატთა საერთო რაოდენობას.
ცხრილი 34: ქალებისა და კაცების წარმატების მაჩვენებლები საკანონმდებლო
ორგანოს არჩევნებში

წარმატების
კანდიდატები არჩეული
ქვეყანა მაჩვენებელი

კაცი ქალი კაცი ქალი კაცი ქალი

სომხეთი 950 214 117 14 12% 7%
აზერბაიჯანი 626 141 104 21 17% 14%
ბელორუსია - - 80 30 - -
საქართველო 1 954 788 132 18 7% 2%
მოლდავეთი 1 310 575 80 21 6% 4%
უკრაინა 5 099 1 240 371 51 7% 4%

ხსენებული მაჩვენებლები ევროპის საბჭოს ეგზავნება პოლიტიკურ და საჯარო

გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ქალებისა და კაცების თანასწორი
მონაწილეობის შესახებ Rec(2003)3 რეკომენდაციის53 მონიტორინგის
მიზნებისთვის. იგი გამოითვლება არჩეული ადამიანების რაოდენობის
კანდიდატების რაოდენობაზე გაყოფით და მიღებული ციფრის 100-ზე
გამრავლებით.

ქალი კანდიდატების წარმატების მაჩვენებლები არა მნიშვნელოვნად, თუმცა

თანაბრად ჩამორჩება კაცებისას. უდიდესი სხვაობაა სომხეთში, ერთადერთ
ქვეყანაში, რომელმაც კვოტები დააწესა. თუმცა ჩვენ არ გვაქვს ინფორმაცია თუ რა
გავლენას ახდენს მაჩვენებელზე არჩევის შემდეგ ქალების მიერ კაცების
სასარგებლოდ კანდიდატურის მოხსნა.

კვლევამ ასევე არსებული ინფორმაციის ფარგლებში შეისწავლა სხვადასხვა

საარჩევნო სისტემებში ქალებისა და კაცების წარმატების მაჩვენებლები.

ცხრილი 35: წარმატების მაჩვენებელი საარჩევნო სისტემის მიხედვით

ქვეყანა საარჩევნო კანდიდატები არჩეული წარმატების
სისტემა მაჩვენებელი
კაცი ქალი კაცი ქალი კაცი ქალი
სომხეთი პროპორციული 824 202 90 12 11% 6%
მაჟორიტარული 125 12 41 2 33% 17%
საქართველო პროპორციული 1 584 729 61 16 4% 2%
მაჟორიტარული 370 59 66 7 18% 11%

სომხეთსა და საქართველოს შესახებ არსებული ინფორმაცია გვაჩვენებს, რომ

ქალების მაჟორიტარ კანდიდატებად შერჩევის შემთხვევაში იქ სადაც მათი პარტია
სავარაუდოდ გაიმარჯვებს მათ წარმატების მეტი შანსი აქვთ.

იგივე ვრცელდება პროპორციულ წარმომადგენლობით/პარტიული სისტემით არჩეულ

მანდატებზე. თუ არ არსებობს ქალების გამსვლელ პოზიციებზე წარდგენის მოთხოვნა

53
ხელმისაწვდომია: https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=09000016805e0848
მაშინ წარმატების მთავარი გადამწყვეტი ფაქტორია პარტიის მიერ ამომრჩეველთა
ხმების მოპოვების ალბათობა.

თუმცა, ცხადია, რომ მეტი ქალი აირჩევა პროპორციული სისტემით ვიდრე

მაჟორიტარული სისტემით. საქართველოში, ქალების 61%-მა მანდატი პროპორციული
პარტიული სიით მოიპოვა ქალების მიერ მაჟორიტარული სისტემით მოპოვებული
მანდატების 39%-თან შედარებით.

3. ქალთა მონაწილეობის ხელშემწყობი

სამართლებრივი ან ადმინისტრაციული
ღონისძიებები
არც ერთ ქვეყანას არ ჰქონდა სპეციალური ზომები, როგორიცაა ქალთა
მონაწილეობის ხელშემწყობი სამუშაო გრაფიკი და მეთოდები. მაგალითად,
შეძლებისდაგვარად არდადეგებზე შეხვედრების ან გვიან ღამით სხდომების არ
დაგეგმვა.

უფრო მეტიც, რამდენიმე პარლამენტსა და ეროვნულ ასამბლეაში მოქმედებს

წესები, რომლებიც ართულებს ქალთა მონაწილეობას. მაგალითად, უკრაინის
პარლამენტში არ დაიშვებიან 16 წლამდე ბავშვები და არ არსებობს ჩვილთა
კვებისთვის გამოყოფილი ცალკე ოთახი.

ადგილობრივი და რეგიონალური ადმინისტრაციული

მთავრობები
საარჩევნო მეთოდი დამოკიდებულია მანდატის წონაზე; ხშირად ქალაქებში
არჩევნები პატარა სოფლებისგან განსხვავებულად ტარდება.
კვლევისათვის გამოყენებული ინფორმაცია ეფუძნება ბოლო არჩევნებს, იგი
მოცემულია ქვემოთ ცხრილში.
ცხრილი 36: ბოლო ადგილობრივი (ადმინისტრაციული დონის) არჩევნების თარიღი
ბოლო არჩევნების
ქვეყანა თარიღი კომენტარი

სომხეთში არ არსებობს ადგილობრივი არჩევნების

ფიქსირებული ციკლი და ყველა არჩევნები ერთი
და იმავე დროს არ ტარდება. ეს კვლევა მოიცავს
2010-2015 წლების პერიოდს. რეგულირდება 145-ე
მუხლით: რეგულარული არჩევნების მოწვევისა და
ჩატარების პერიოდულობა და კანდიდატების
სომხეთი - წარდგენა და რეგისტრაცია.
აზერბაიჯანი 23 დეკემბერი, 2014 -
ბელორუსია 23 მარტი, 2014 -
საქართველო 15 ივნისი, 2014 -
მოლდავეთი 14 ივნისი, 2015 -
უკრაინა 25 ოქტომბერი 2015 -
ცხრილი 37: კანდიდატების შერჩევის მოთხოვნები და მეთოდები
ქვეყანა მანდატის წარდგენა პოლიტიკური პარტიის საკუთარი თავის სხვა სახის კანდიდატის ფინანსური შენატანი
წონა მიერ წარდგენა წარდგენა შემოსავალი

ბელორუსია არ არის ინფორმაცია

საქართველო 5 242-დან პარტიები ადგენენ პროპორციულ -საარჩევნო ბლოკი
153 537 საარჩევნო სიას - ამომრჩეველთა
1%
ხელმოწერებით
- 5 ადამიანისგან
შემდგარი
საინიციატივო
ჯგუფის მიერ
მოლდავეთი არ არის პარტიის გადაწყვეტილების მიმღები - ადგილობრივი ბოლო ორი წლის
ინფორმაცია ორგანოს ოქმი საბჭოს არჩევნები: შემოსავლებისა და
ბიოგრაფიული ინფორმაცია ამომრჩეველთა 2% აქტივების
წარდგენაზე თანხმობა მხარდაჭერა, თუმცა დეკლარირება
საიდენტიფიკაციო დოკუმენტის არა ნაკლებ 50-სა
ასლი - მერის არჩევნები:
ამომრჩეველთა 5%
მხარდაჭერა, თუმცა
არა ნაკლებ 150 და
არა უმეტეს 10 000
სომხეთი არ არის პარტიის წესდება და საარჩევნო სია იგივე ინფორმაცია მერობის კანდიდატი -
ინფორმაცია ერევნის არჩევნებისთვის როგორც მინიმალური ხელფასის
პარტიის ტერიტორიული პოლიტიკური 50-დან 1 000-მაგი
ერთეულის გადაწყვეტილება კანდიდატების ოდენობა
შენატანის გადახდის ქვითარი შემთხვევაში ამომრჩეველთა
ბოლო 6 თვის განმავლობაში რაოდენობის მიხედვით
რაიონში ცხოვრების ცნობა საბჭოს წევრობის
 პირადობის დამადასტურებელი კანდიდატი -
დოკუმენტის ასლი მინიმალური ხელფასის
10-დან 100-მაგი ოდენობა

აზერბაიჯანი 51-დან 48 ინფორმაცია ბოლო

778-მდე წლის
შემოსავლებზე;
კანდიდატის და
მეუღლის სახელზე
რეგისტრირებული
ქონების დეტალები
უკრაინა 83-დან 17 - პოლიტიკური პარტიის - წარდგენის - ქონების, შესაბამის საარჩევნო
000-მდე ადგილობრივი ორგანიზაციის განაცხადი და შემოსავლის, ოლქში ყოველ 100 000
ხელმძღვანელის მიერ თანხმობა ხარჯებისა და ამომრჩეველზე ერთი
ხელმოწერილი და დალუქული ბიოგრაფიული ფინანსური თვის მინიმალური
სარეგისტრაციო განაცხადი მონაცემების ვალდებულებების ხელფასის ოთხმაგი
- პარტიის ადგილობრივი უმაღლესი გამოქვეყნებაზე დეკლარაცია ოდენობა
მმართველი ორგანოს - ბიოგრაფიული
გადაწყვეტილების ასლი მონაცემები
- პოლიტიკური პარტიის - ქონების,
ადგილობრივი ორგანიზაციის შემოსავლის,
ყრილობის გადაწყვეტილება ხარჯებისა და
- კანდიდატთა სია ფინანსური
(მრავალმანდატიანი საარჩევნო ვალდებულებების
ოლქში) დეკლარაცია
- კანდიდატთა თანხმობა წარდგენაზე - 4 ფოტო
და მათი ბიოგრაფიული მონაცემების - ფინანსური
გამოქვეყნებაზე შენატანის ქვითარი
- ბიოგრაფიული მონაცემები (მერობის
- ქონების, შემოსავლის, ხარჯებისა კანდიდატებისათვის)
და ფინანსური ვალდებულებების
დეკლარაცია
- 4 ფოტო
- ფინანსური შენატანის ქვითარი
(მრავალმანდატიანი საარჩევნო
ოლქისთვის)
- კანდიდატების უკრაინის
მოქალაქის პასპორტის პირველი და
მეორე გვერდების ასლები
 1. საარჩევნო სისტემები
საარჩევნო სისტემები განსხვავდება. სომხეთში, საქართველოში და უკრაინის
მცირე ქალაქებში მერები და საბჭოს წევრები აირჩევიან მაჟორიტარული
სისტემით.
უკრაინის დიდ ქალაქებში და მოლდავეთში მერები აირჩევიან ერთ ან ორ
ეტაპიანი არჩევნებით თუ პირველ ტურში არ მოხდება ხმათა 50% ზღვარის
გადალახვა.
აზერბაიჯანში მერები აირჩევიან მუნიციპალიტეტის წევრების მიერ არჩევნების
შემდეგ ჩატარებულ პირველ სხდომაზე.
ბელორუსიაში რესპუბლიკის პრეზიდენტი ნიშნავს ადგილობრივი
აღმასრულებელი ორგანოების ხელმძღვანელებს.

საქართველოში, მოლდავეთსა და უკრაინაში ადგილობრივი და რეგიონალური

საბჭოები აირჩევა პროპორციული წარმომადგენლობითი სისტემით.

2. შენატანები
კანდიდატურის წარდგენის მოთხოვნები ადგილობრივ დონეზე ეროვნულთან
შედარებით ნაკლებია. ხოლო თუ კანდიდატი პოლიტიკურ პარტიას წარმოადგენს
შენატანს პარტია ახორციელებს.

3. მანდატის წონა
როგორც ცხრილიდან ჩანს, მაჩვენებელი საკმაოდ განსხვავდება. ჩვენ არ გვაქვს
ინფორმაცია ყველა ქვეყნიდან, რათა დავადგინოთ, უფრო მეტი ქალი აირჩევა
ადგილობრივ, სოფლის დონეზე თუ დიდ ქალაქებში, თუმცა წინა კვლევა54 სწორედ
ამას ადასტურებს.

54
“პარიტეტული დემოკრატია: შორეული რეალობა. პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ გადაწყვეტილების
მიღების პროცესში ქალთა და კაცთა თანაბარი მონაწილეობის შესახებ ევროპის საბჭოს Rec(2003)3
რეკომენდაციის მონიტორინგის პირველი და მეორე რაუნდების შედეგების შედარებითი კვლევა. ევროპის საბჭო
(2009), სტრასბურგი
ცხრილი 38: ბელორუსია არჩეულთა მაჩვენებლები ადგილობრივ დონეზე
ინფორმაცია 27-ე მოწვევის ადგილობრივ საბჭოებში არჩეული დეპუტატების
შემადგენლობის შესახებ (2014)
საბჭოს დონე არჩეული ქალი არჩეული დეპუტატების %
დეპუტატების მაჩვენებელი სქესის მიხედვით
რაოდენობა

კაცი ქალი
მინსკი 1 70.2 29.8
რეგიონალური 6 80.3 19.7
რაიონული 118 67.6 32.4
ურბანული 10 71.7 28.3
რეგიონი
ურბანული 14 59.1 40.9
რაიონი
პატარა ქალაქი 19 58.2 41.8
სოფელი 1160 48.4 51.6
სულ 1328 53.7 46.3

მკვლევარმა აღნიშნა, რომ ამას ვერ განვიხილავთ ქალების მმართველობად,

რადგან რაც უფრო პატარაა საბჭო მით მეტია ქალების არჩევის შანსი.
ადგილობრივ მცირე საბჭოში დეპუტატობა მოითხოვს მუშაობას ფინანსური
ჯილდოს გარეშე და მკვლევარის აზრით ეს კაცებისათვის დემოტივატორია.

უკრაინის ამომრჩეველთა კომიტეტის ადგილობრივი არჩევნების55 შესახებ

ანგარიშის თანახმად 2013 წლის სიტუაციამ აჩვენა, რომ რაც უფრო მაღალი იყო
წარმომადგენლობითი ორგანოს დონე, მით ნაკლები ქალი იყო მისი წევრი.

რეგიონი 12%
რაიონი 23%
სოფელი 51%
დასახლება 46%
რამდენიმე რესპოდენტმა აღნიშნა, მათ მიერ კანდიდატურის წარდგენას ხელი
შეუწყო ტერიტორიის კარგად ცოდნამ და მათმა ცნობადობამ.

“მე აქ დავიბადე და ჩემი სამსახურიდან გამომდინარე [იგი სკოლის დირექტორი

იყო] მე ვიცნობ ხალხს და მათ პრობლემებს.“

4. დამოუკიდებელი კანდიდატები

55
უკრაინის ამომრჩეველთა კომიტეტი, უკრაინის 2015 წლის ადგილობრივ არჩევნების საარჩევნო
პროცესში ქალების მონაწილეობის მონიტორინგის საბოლოო ანგარიში.
ჩვენს მიერ მიღებული ინფორმაციით დამოუკიდებელი კანდიდატები დაიშვებიან
სომხეთში, მოლდავეთსა და უკრაინაში. ბელორუსიაში დამოუკიდებელი
კანდიდატები ფაქტობრივად საჯარო ორგანიზაციებიდან და დიდ სახელმწიფო
საკუთრებაში არსებული ორგანიზაციებიდან არიან.

5. ადგილმონაცვლეობა
ცხრილი 39: ადგილმონაცვლეობა (ადგილობრივი) ადმინისტრაციული დონეზე
ქვეყანა როგორ ხდება შევსება?
თუ ადგილობრივი თვითმმართველობის საბჭოს წევრთა არჩევნები
ბათილად ცხადდება, იგივე კანდიდატების მონაწილეობით
ხელახალი არჩევნები ტარდება პირველი კენჭისყრის დღიდან 21
სომხეთი
დღის განმავლობაში. ხელახალი არჩევნები იგივე კანდიდატების
მონაწილეობით შეიძლება ჩატარდეს მხოლოდ ერთხელ
ვაკანტური ადგილები კანდიდატის მიერ მოპოვებული უბრალო
უმრავლესობით მოიპოვება; არ არსებობს ამომრჩეველთა
მოთხოვნილი მინიმალური აქტივობა. there is no minimum turnover
either.
იმ შემთხვევაში, თუ არჩევნების შედეგები კონკრეტულ ოლქში
ბათილად გამოცხადდება, ახალი არჩევნები ამ ოლქში ტარდება
მომდევნო ორი თვის განმავლობაში.
აზერბაიჯანი თუ: ა) მუნიციპალიტეტის არჩეული წევრი უარს ამბობს მანდატზე,
ან ბ) კარგავს მანდატს, ან გ) გარდაიცვლება - ახალი არჩევნების
დანიშვნამდე ექვსი თვით ადრე, ამ კონკრეტული უბნისთვის ახალი
არჩევნები უნდა ჩატარდეს შემდეგი ორი თვის განმავლობაში. ა) და ბ)
შემთხვევაში პირი, რომელმაც უარი თქვა / დაკარგა მანდატი არ
იქნება წარდგენილი კიდევ ერთხელ.

ბელორუსია არ არის ინფორმაცია

1. თუ პროპორციული საარჩევნო სისტემით არჩეულ საკრებულოს
წევრს ვადამდე შეუწყდა საკრებულოს წევრის უფლებამოსილება,
შესაბამის საკრებულოში მის ადგილს 2 კვირის ვადაში იკავებს მისი
ადგილმონაცვლე, იმავე პარტიულ სიაში რიგით მომდევნო
კანდიდატი.
საქართველო 2. თუ საკრებულოს გამოკლებული წევრი არჩეული იყო საარჩევნო
ბლოკიდან მის ადგილს 2 კვირის ვადაში იკავებს პარტიულ სიაში
იმავე პარტიის რიგით მომდევნო საკრებულოს წევრობის კანდიდატი.
3. თუ მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემით არჩეულ საკრებულოს
წევრს უფლებამოსილება ვადამდე შეუწყდება, ტარდება შუალედური
არჩევნები უახლოეს მაისში ან ოქტომბერში.
მოლდავეთი ახალი არჩევნები უნდა გამოცხადდეს თუ:
- ადგილობრივი საბჭო გადადგა, დაიშალა, ან გახდა ადგილობრივი
საჯარო ადმინისტრაციისთვის კანონით დადგენილი რაოდენობაზე
ერთი-მესამედით ნაკლები;
- მერი თანამდებობიდან გადადგა, გადააყენეს ან აღარ შეუძლია მისი
უფლებამოსილების განხორციელება.
უკრაინა მომდევნო პარტიულ სიაში თუ პარტიამ გადალახა გამსვლელი ქულა.
ან ახალი არჩევნები მაჟორიტარულ სისტემის შემთხვევაში
 6. კვოტები და აფირმაციული ქმედებები -ადმინისტრაციული
დონეზე

ცხრილი 40: კვოტები და აფირმაციული ქმედებები ადგილობრივ

(ადმინისტრაციულ) დონეზე

ქვეყანა მიღებული კვოტა სამართლე სანქციები აღსრუ ნებაყოფლ წამახალ

(აღწერა) ბრივი ლება ობითი ისებელ
მოთხოვნა ი
სომხეთი არ შეესაბამება არა არა
აზერბაიჯ
ანი არ შეესაბამება არა არა
ბელორუ
სია არ შეესაბამება არა არა
10% დამატებით
დაფინანსება
ბიუჯეტიდან, რომელთაც
პარტიულ სიებში ყოველ
პოლიტიკური სუბიექტები,
10 კანდიდატს შორის 2
რომლებიც არ აკმაყოფილებენ
განსხვავებული სქესის
საქართვე ნებაყოფლობით კვოტა არ
წარმომადგენელი ყავთ. არა დიახ არა
ლო მიიღებენ 30% დამატებითი
2014 წლიდან
საბიუჯეტო დაფინანსებას
დაფინანსება 30%-მდე
გაიზარდა მათთვის ვისაც
ყოველ 10 კანდიდატში
სულ მცირე 30% ქალები
ყავთ წარმოდგენილი
მოლდავ
ეთი არა არა
ახალი კანონით დიახ, ზოგიერთი ადგილობრივი კანონი არა
ადგილობრივი მაგრამ საარჩევნო კომისიები არ გასაჩივ
არჩევნების შესახებ კანონი არეგისტრირებენ რდა და
შემოღებულ იქნა 30% გასაჩივრ პარტიულ სიას, თუ ისინი შესაბამ
კვოტა ქალებისათვის და არ შეესაბამებიან კვოტის ისად
პარტიულ სიებში 2015 მოთხოვნებს. ხერსონის აღსრუ
უკრაინა წლის ადგილობრივ რეგიონში ზოგ სიაში 30% ლება
არჩევნებში ნაკლები კაცი იყო არათან
წარმოდგენილი და ასეთი აბარი
სიები არ დარეგისტრირდა იყო
შესაბამისი ცვლილებების
შეტანის გარეშე.

საქართველოში ორი პარტიის ბლოკმა შემოიღო ნებაყოფლობითი კვოტა და

მიიღო 30% დამატებითი დაფინანსება. მკვლევარებმა აღნიშნეს, რომ მიუხედავად
იმისა, რომ ხსენებული რეგულაცია დადებითად მოქმედებს ქალი კანდიდატების
რაოდენობაზე, ეს არ არის საკმარისი და არაეფექტურია არჩევით ორგანოებში
ქალების წარმომადგენლობის გაზრდისთვის. თვითმმართველობის არჩევნებში
2014 წელს ქალი კანდიდატების რაოდენობა მაჟორიტარული მანდატებისთვის
15%-მდე გაიზარდა 11%-დან 2010 წელს, ხოლო პარტიულ სიებში 33%-მდე, 2010
წლის 20%-იანი მაჩვენებლიდან.
უკრაინაში 2015 წლის არჩევნებისთვის მიღებულ იქნა ახალი კანონი, რომლის
მოთხოვნა იყო პარტიულ სიებში ნაკლებ წარმოდგენილი სქესის მინიმუმ 30%-
იანი წარმომადგენლობა, თუმცა კანონი არ აკონკრეტებდა სიაში პოზიციის
საკითხს. თუმცა, კანონი არჩევნების წინ მოკლე ვადებში იქნა წარმოდგენილი და
მიმდინარეობდა დავა კანონის შესახებ, და შესაბამისად მისი გამოყენება
არაერთგვაროვანი იყო.

უკრაინის ამომრჩეველთა კომიტეტმა (CVU) ევროპის საბჭოს დავალებით

განიხილა არჩევნების შედეგები ქალთა წარმომადგენლობის ჭრილში56.
მიუხედავად იმისა, რომ კანონი არ აღსრულდა, კვლევამ აჩვენა, რომ შესწავლილ
ქალაქის საბჭოებში წარმოდგენილი იყო 32.1% ქალი კანდიდატი, ხოლო მათგან
არჩეულ იქნა18.1%. ოლქებში, ქალი კანდიდატები 29,6% შეადგენდა, ხოლო
არჩეულ იქნა 15%. გენდერული ბალანსი გაუმჯობესდა შესწავლილი 22
ქალაქიდან 11 ქალაქში და 22 ოლქიდან 17 ოლქში. შესწავლილი
ტერიტორიებიდან ქალების 11.4% ლიდერობდა სიაში, რაც ნიშნავდა. რომ მათ
მეტი საჯაროობა და მედია გაშუქება მიიღეს.

უკრაინის ამომრჩეველთა კომიტეტმა დაასკვნა, რომ ახალი ცვლილებები

მუშაობდა.
► მეტი ქალი იყო წარმოდგენილი სააგიტაციო მასალებში.

► ქალები მზად იყვნენ კვლავ ეყარათ კენჭი (ქალების 68.6% და კაცების

59.3%).
► არ არსებობდა გამოცდილი, კვალიფიციური და უნარიანი ქალების
ნაკლებობა.

შემაჯამებელი დასკვნები

► ყველა ქვეყანაში არსებობს ნათელი საკანონმდებლო ბაზა ქალთა

თანასწორი უფლებების უზრუნველყოფისათვის. სომხეთსა და

საქართველოს გააჩნიათ კონკრეტული კანონმდებლობა არჩევნებში

ქალთა უფლებების კუთხით.

► ზოგიერთი კანონმდებლობა შეიძლება პირდაპირ ან ირიბად

დისკრიმინაციული იყოს ქალებისათვის. მაგალითად იძულებით

გადაადგილებულ ქალთა სტატუსი და ფინანსურ შენატანებზე

შეზღუდვების არ არსებობა მოლდავეთში. გენდერულად ნეიტრალური

კანონმდებლობა შესაძლოა ირიბად დისკრიმინაციული იყოს, თუ იგი არ

ითვალისწინებს არასახარბიელო ფაქტორებს, რომელთა წინაშეც ქალები

დგანან.

56
ხელმისაწვდომია: http://cvu.org.ua/eng.
► ქვეყნის მკვლევარების აზრით თავად საარჩევნო სისტემებია ქალთა

მონაწილეობის ბარიერი, ხოლო პროპორციულ წარმომადგენლობითი /

პარტიული სიის სისტემა ქალებისათვის სახარბიელოა და ხელს უწყობს

ქალ კანდიდატებს. ციფრები საქართველოდან აჩვენებს, რომ მეტი ქალი

იქნა არჩეული პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემით ვიდრე

მაჟორიტარული არჩევნებით. თუმცა, კვლევამ ვერ შეძლო ეჩვენებინა

პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემის დადებითი გავლენა

ქალი კანდიდატების წარმატების მაჩვენებლებზე. ქალების სიაში

გამსვლელ პოზიციებზე წარდგენის მოთხოვნის არ არსებობის

შემთხვევაში, წარმატების განმსაზღვრელ ძირითად ფაქტორად რჩება

პარტიის მიერ საკმარისი ხმების მოპოვების ალბათობა.

► ქალი კანდიდატების წარმატების მაჩვენებლები თანაბრად დაბალია

კაცებთან შედარებით.

► არსებული მონაცემები, ადასტურებს, რომ რაც უფრო მცირეა

წარმომადგენლობითი ტერიტორია მით უფრო მაღალია ქალების

რაოდენობა.

► კვლევის მონაცემები ადასტურებს, რომ სომხეთის, საქართველოსა და

უკრაინის შემთხვევებში შემოღებულმა კვოტებმა და აფირმაციულმა

ქმედებებმა საკანონმდებლო ან/და ადგილობრივ დონეზე შეზღუდული

თუმცა დადებითი გავლენა იქონიეს.

► კვოტებისა და აფირმაციული ქმედებების შესახებ კანონების ეფექტური

აღსრულება აუცილებელია მათი წარმატებისთვის.

► გარდა პოლიტიკური პარტიების შესახებ დოკუმენტის ნაწილში

განხილული პოლიტიკური პარტიის ქალი კანდიდატის მიღების

სირთულეებისა, შემოსავლებისა და საკუთრებაში არსებული ქონების

დეკლარირების მოთხოვნამ შესაძლოა ქალები ამომრჩეველთან

არასახარბიელო მდგომარეობაში ჩააყენოს. ხშირად ქალი კანდიდატები
საჯარო სექტორში მუშაობენ და შესაბამისად ნაკლებად სავარაუდოა მათ

მიერ მნიშვნელოვანი შემოსავლის, დანაზოგისა თუ ქონების ფლობა.

► ფინანსური ხარჯი და კამპანიის საჯაროობის უზრუნველყოფის

სირთულე სავარაუდოდ მნიშვნელოვანი შემაკავებელი ფაქტორია

ქალებისა და დამოუკიდებელი კანდიდატებისათვის.

 ► ქალი კანდიდატების წარმატების მაჩვენებლები არა მნიშვნელოვნად,

თუმცა თანაბრად ჩამორჩება კაცებისას. უდიდესი სხვაობაა სომხეთში,

ერთადერთ ქვეყანაში, რომელმაც კვოტები დააწესა. თუმცა ჩვენ არ

გვაქვს ინფორმაცია თუ რა გავლენას ახდენს მაჩვენებელზე არჩევის

შემდეგ ქალების მიერ კაცების სასარგებლოდ კანდიდატურის მოხსნა.

► სომხეთსა და საქართველოს შესახებ არსებული ინფორმაცია გვაჩვენებს,

რომ ქალების მაჟორიტარ კანდიდატებად შერჩევის შემთხვევაში იქ

სადაც მათი პარტია სავარაუდოდ გაიმარჯვებს მათ წარმატების მეტი

შანსი აქვთ.

► კვოტების არსებობის შემთხვევაში მათი ეფექტურობა ბათილდება თუ

ქალებს შეუძლიათ სიის დამტკიცების ან არჩევნების შემდეგ

კანდიდატურის მოხსნა კაცების სასარგებლოდ.

► საქართველოს შემთხვევაში იმ პარტიების სახელმწიფო დაფინანსების

გაზრდის აფირმაციულმა ქმედებამ, რომელთაც პარტიულ სიებში

მინიმუმ 30% ქალები ყავდათ წარდგენილი წარმატებით გაზარდა ქალი

კანდიდატების რაოდენობა ადგილობრივ (ადმინისტრაციულ)

არჩევნებში - მაჟორიტარული მანდატების.

დ. ხელშემწყობი ღონისძიებები
მკვლევარებს დაევალათ გამოევლინათ ნებისმიერი კონკრეტული ღონისძიებები,
რომლებიც მათი აზრით ხელს უწყობს ქალი კანდიდატების წარდგენას და
არჩევას.

სომხეთი
მთავრობა არასამთავრობო ორგანიზაციებთან ერთად მუშაობს ყოველწლიური
კონკურსის გამართვაზე, რომლის მიზანია გენდერული ცნობიერების ამაღლება.
ჯილდოები გადაეცემა შემდეგ ნომინაციებში:
► გენდერული პოლიტიკის განმახორციელებელი საუკეთესო ურბანული
თემი;

► გენდერული პოლიტიკის განმახორციელებელი საუკეთესო სოფლის თემი;

► საუკეთესო ქალი მეწარმე;

 ► საუკეთესო მედია საშუალება, რომელიც გენდერული საკითხების გაშუქებას
უზრუნველყოფს.

ყველაზე წარმატებული ასპექტია გენდერული საკითხების წამოჭრა სოფლებში,

სადაც გაბატონებულია კულტურული სტერეოტიპები.

აზერბაიჯანი
აზერბაიჯანში არ გამოვლენილა ხელშემწყობი ღონისძიებები.

ბელორუსია
ბოლო წლების განმავლობაში, ადგილი ჰქონდა გარკვეული დადებით ცვლილებებს,
რომლებიც მხედველობაშია მისაღები.

ოპოზიციური მოძრაობები და გაერთიანებები

2011 წელს, საზოგადოებრივი ასოციაციამ „ქალთა დამოუკიდებელი
დემოკრატიული მოძრაობა“ წამოიწყო მუშაობა ეროვნულ გენდერულ
პლატფორმაზე (NGP). დიდი მოსამზადებელი სამუშაოები განხორციელდა და
დაახლოებით 30 ორგანიზაციამ (ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიები და
საზოგადოებრივი გაერთიანებები) ხელი მოაწერა დოკუმენტს. მაგრამ მას შემდეგ
მუშაობა თითქმის არ განხორციელებულა. წელიწადში ორჯერ წევრები მართავენ
რეგულარულ შეხვედრებს, თუმცა ჯერ-ჯერობით მათ რეალური ცვლილებები არ
მოჰყოლია.
ქალთა ქსელი „მარა“ ჩამოყალიბდა 2014 წელს. იგი აერთიანებს ახალგაზრდა
ქალებს (ოპოზიციური) პოლიტიკური პარტიებიდან, რომელთაც სურთ
დადებითი ცვლილებები შეიტანონ მათ პარტიებში და გაზარდონ პარტიის ქალი
წევრების რაოდენობა როგორც ზოგადად ასევე პარტიის მმართველ საბჭოში. მათი
მუშაობა ძირითადად შიდა პარტიულ ორგანიზაციას შეეხება და არა პოლიტიკას.

საქართველო

საარჩევნო ერთეულების რაოდენობა

2014 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებში მანდატების
რაოდენობა გაიზარდა თითოეულ თვითმმართველ ერთეულში. რადგანაც
პროპორციული პარტიული სიით უფრო მეტი ქალი აირჩევა, საარჩევნო
ერთეულების რაოდენობის ზრდა (10-დან 15-მდე თითოეულ თვითმმართველ
თემში) ქალი კანდიდატებისთვის ხელსაყრელი ფაქტორია. თუმცა,
მაჟორიტარული სისტემით ერთმანდატიანი ოლქები არა შეცვლილა და ამ მხრივ
ქალები კვლავ არასახარბიელო მდგომარეობაში არიან.
 საარჩევნო ბარიერი
რადგანაც ქალები, ძირითადად, საარჩევნო სიების ბოლოში არიან, დაწეული (7%
-დან 5%-მდე) საარჩევნო ბარიერი ზრდის მათი არჩევის შანსებს.

ეთნიკური უმცირესობების ამომრჩეველთა მხარდაჭერა

საარჩევნო მასალები და ხმის მიცემის ინსტრუქციები ხელმისაწვდომია
სხვადასხვა ენაზე და სატელევიზიო დებატები უმცირესობათა ენებზე იმართება
მათი არჩევნებში მონაწილეობის გაზრდის მიზნით.

მოლდავეთი
ქალების კანდიდატებად მომზადება და წახალისება უნდა დაიწყოს არჩევნებამდე
მინიმუმ ორი წლით ადრე. 2007 წელს ადგილობრივი არჩევნების შემდეგ,
არჩეულ იქნა 163 ქალი მერი, ხოლო 2011 წელს 166. ნათელი იყო, რომ საარჩევნო
კამპანიამდე ჩატარებული სასწავლო ძალისხმევები ვერ ზრდის არჩეული ქალების
რაოდენობას. ბევრმა ორგანიზაციამ 2015 წლის მომდევნო ადგილობრივი
არჩევნებისთვის ტრენინგების ჩატარება გაცილებით ადრე დაიწყო. 2015 წლის
ადგილობრივ არჩევნებში არჩეულ იქნა 183 ქალი მერი.

გაეროს ქალთა ორგანიზაცია და გაეროს განვითარების პროგრამა

ახორციელებდნენ ტრენინგს ქალი კანონმდებლებისათვის, რომელიც მიზნად
ისახავდა სოციალური მედიის ეფექტური გამოყენების სწავლებას მათი
ხილვადობას გაზრდისა და ამომრჩეველთან ურთიერთობაში დახმარებისთვის.

კვოტები
გენდერული თანასწორობის პლატფორმა არასამთავრობო ორგანიზაციათა
კოალიციაა, რომლის მიზანია ხელი შეუწყოს გენდერული თანასწორობას საჯარო
პოლიტიკაში. მათი მიზანი მოლდავეთის პარლამენტში. ქალებისათვის 40%-იანი
კვოტის დაწესებაა.
2016 წლის აპრილში მოლდავეთის პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომლითაც
შემოღებულ იქნა პარტიულ სიებში მინიმუმ 40% კვოტა ქალი
კანდიდატებისთვის. თუმცა, კანონს ჯერ-ჯერობით როგორც ჩანს, არ აქვს
სავალდებულო ძალა.

მედია
2013 წელს განხორციელდა პროექტი დამოუკიდებელი პრესის ასოციაციის და
გაეროს ქალების მიერ ქალთა ეკონომიკური გაძლიერების პროგრამის57

57
http://api.md/upload/editor/FINAL_REPORT_Mass-media_institutions_self-assessment_through_gender_
dimension.pdf.
ფარგლებში, სადაც 17 ბეჭდური და ონლაინ მედია საშუალება გარე ექსპერტების
მიერ შემუშავებული სქემით ახორციელებდა მათ მიერ ქალების და კაცების
გაშუქების ანალიზს. ანალიზის შედეგები ყოველთვიურად ქვეყნდებოდა.
პროექტის მიმდინარეობის ცხრა თვის განმავლობაში მედია საშუალებების მიერ
ქალებისა და კაცების გაშუქება შედარებით გათანაბრდა, თუმცა ჯერ კიდევ
შეიმჩნეოდა მნიშვნელოვანი პრობლემები. 2013 წლის თებერვალში, ქალები
სტატიების 16.7% იყვნენ წარმოდგენილნი, ხოლო 2013 წლის ოქტომბერში
მაჩვენებელი 28,6%-მდე გაიზარდა.

უკრაინა

გენდერული კოკუსი თანაბარი შესაძლებლობები

პირველად, 2011 წელს უზენაეს რადაში (უკრაინის პარლამენტი) შეიქმნა
საპარლამენტო კოკუსი „თანაბარი შესაძლებლობები“, რომელშიც 15 დეპუტატი
გაერთიანდა სხვადასხვა ფრაქციებიდან. ინიციატორებმა პრიორიტეტულ
საკითხად განსაზღვრეს ქალებისა და კაცების თანაბარი შესაძლებლობების
გაზრდა შემდეგ სფეროებში:
► შრომის ბაზარი;

► განათლება;

► მედიცინაზე წვდომა;

► უკრაინის სოციალურ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობა.

კერძოდ, ისინი გეგმავდნენ სოციალური საკანონმდებლო ინიციატივებზე

მუშაობას, რომლებიც მიმართული იქნებოდა ოჯახში ძალადობასთან ბრძოლისა
და ბავშვების, ოჯახებისა და მარტოხელა დედების ან მამების დაცვისაკენ. მათი
ერთ-ერთი პირველი ერთობლივი საკანონმდებლო ინიციატივა შეეხებოდა
უკრაინის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში ცვლილებების
შეტანას ოჯახში ძალადობისთვის პასუხისმგებლობის გაძლიერების მიზნით.
უკრაინელი დეპუტატები, რომლებიც შეუერთდნენ ასოციაციას ასევე თვლიდნენ,
რომ მათი ერთ-ერთი ამოცანა გენდერული პოლიტიკისადმი საზოგადოების
დამოკიდებულების შეცვლა იყო. კერძოდ, ისინი „გეგმავდნენ, წამოეჭრათ
ნებაყოფლობითი კვოტის დაწესების საკითხი პარტიის საარჩევნო სიებში ქალთა
წარმომადგენლობის გაზრდის მიზნით.
VII მოწვევის პარლამენტმა გააგრძელა ტრადიცია და ასევე შექმნა თანაბარი
შესაძლებლობების კოკუსი 2012 წლის 25 დეკემბერს. ახლადშექმნილი
საპარლამენტო კოკუსის დეპუტატები შეთანხმდნენ დაეცვათ გენდერული
თანასწორობის პრინციპები ქალების პოლიტიკურ ცხოვრებაში ჩართვის მიზნით
და შეემუშავებინათ ერთობლივი საკანონმდებლო ინიციატივები.
2013 წელს, განსხვავებული პოლიტიკური პოზიციების გამო საბოლოოდ მოხდა
ორ ჯგუფად დაყოფა. იგი ამ მოწვევის პარლამენტის საქმიანობის ბოლომდე არ
იყო აქტიური უკრაინაში შექმნილი პოლიტიკური სიტუაციის გამო.
2014 წელს პარლამენტის წევრებმა შექმნეს მრავალპარტიული გენდერული
კოკუსი "თანაბარი შესაძლებლობები", რომლის შემადგენლობაში 26 დეპუტატი
იყო. ისინი გეგმავდნენ ორი ძირითად თემაზე მუშაობას: გენდერული
თანასწორობის დაცვა ქალების პოლიტიკურ ცხოვრებაში აქტიური
მონაწილეობისათვის და ამ თემაზე ერთობლივ საკანონმდებლო ინიციატივებზე
მუშაობა.

პრიორიტეტულ სფეროებს შორის ჯგუფი მუშაობდა შემდეგზე:

► ბრძოლა ოჯახური ძალადობის წინააღმდეგ;
► ქალებისა და ბავშვების დაცვა;
► თანაბარი შესაძლებლობები ქალებისა და კაცებისათვის
საზოგადოებრივ ცხოვრების სხვადასხვა სფეროებში.

უკრაინაში მრავალპარტიული გენდერული კოკუსის ოთხი წლის საქმიანობამ

როგორც წარმატებები ისე გამოწვევები მოიტანა.
წარმატებებს შორის შემდეგი პრაქტიკები შეიძლება დასახელდეს:
► პარლამენტში გენდერული საკითხების აქტუალიზაცია, მაგ. კამპანია

მკერდის კიბოს წინააღმდეგ ან გენდერულ საკითხებზე საერთაშორისო

ღონისძიებებში მონაწილეობა.

► დამტკიცებული გენდერული კვოტა ორ კანონში: „პოლიტიკური

პარტიების შესახებ“ (2013) და „ადგილობრივი არჩევნების შესახებ“

(2015);
► ერთ-ერთ საპარლამენტო შენობაში „საბავშვო ოთახი“ გაიხსნა;

ამავდროულად, ამ საქმიანობებით უფრო ეფექტური შედეგების მიღწევის გზაზე

გარკვეული გამოწვევები კვლავ ბარიერად გვევლინება:
► გენდერული პოლიტიკის არასწორი გაგება დეპუტატების მიერ, მათ შორის
დამოკიდებულება, რომ „ბავშვების საკითხები ქალების საკითხებია“;

► ფრაქციების პოლიტიკური დიფერენციაცია გრძელდება გენდერული

კოკუსის წევრებს შორის;

► სამოქალაქო საზოგადოებასა და გენდერულ კოკუსს შორის ძლიერი

კავშირის ნაკლებობა;

ზემოხსენებული გამოწვევების მიუხედავად, უზენაესი რადას გენდერული

კოკუსმა „თანასწორი შესაძლებლობები“ დაამტკიცა მისი ეფექტურობა გენდერის
თემის წინა ხაზზე წამოწევის მხრივ.

რესპოდენტთა პასუხები
53 ქალ რესპოდენტს თხოვეს დაესახელებინათ ის ძირითადი საკითხები,
რომლებიც დაეხმარათ საარჩევნო კამპანიის დროს და არჩევის შემდეგ.
უმნიშვნელოვანესი ხელშემწყობი ფაქტორი იყო ოჯახის მხარდაჭერა.

ბევრი რესპოდენტისთვის, კერძოდ მათთვის ვინც მცირე ქალაქებსა და სოფლებში

იყრიდა კენჭს, ოჯახის წევრები ერთადერთი ადამიანები იყვნენ, ვინც კამპანიაში
ეხმარებოდნენ. პოლიტიკური პარტიების მხრიდან მხარდაჭერა ძირითადად
შემოიფარგლებოდა ბროშურებისა და სხვა სააგიტაციო მასალების მიწოდებით.
სამმა რესპოდენტმა ახსენა პარტიის მიერ კანდიდატისთვის გამართული
ბრიფინგი ხოლო, ერთმა კონკრეტული ტრენინგი ქალი კანდიდატებისათვის
ლიდერობასა და კომუნიკაციაში. ორმა რესპოდენტმა აღნიშნა, რომ მათ პარტიის
ლიდერი უჭერდა მხარს, ხოლო ორმა მათგანმა პარტიაში მიღებული
გამოცდილება დაასახელა მხარდაჭერის წყაროდ. ერთ შემთხვევაში პარტიამ
კამპანიის ნაწილის სახით ღონისძიებები და კონცერტები გამართა.

ქალთა არასამთავრობო ორგანიზაციები ასევე დასახელდა როგორც ერთ-ერთი

მხარდაჭერის წყარო. ისინი ტრენინგებისა და სემინარების საშუალებით
უჭერდნენ მხარს კანდიდატებს. სამმა რესპოდენტმა ახსენა არასამთავრობო
ორგანიზაციების და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოების მიერ
ორგანიზებული სწავლება. თუმცა ზოგმა გამოკითხულმა აღნიშნა ქალთა
არასამთავრობო ორგანიზაციებისგან მიღებული ზოგადი დახმარება და
მხარდაჭერა, რამაც ხელი შეუწყო მათ კანდიდატობას. ერთი კანდიდატი
წაახალისა საერთაშორისო ორგანიზაციამ, რომელიც მის ეთნიკურ უმცირესობას
უჭერს მხარს.
სხვა აღნიშნული საკითხები შემდეგი იყო:
► პარტიული სიის სისტემა, რაც ნიშნავდა, რომ მათ კამპანიის
დამოუკიდებლად წარმოება არ უწევდათ;

► კვოტები ქალებისათვის პარტიულ სიებში;

► საპარლამენტო კოკუსი „თანასწორი შესაძლებლობები, რომელმაც

ადგილობრივი შეხვედრა მოაწყო;

► სოციალური მედია, როგორც ზოგადად, ასევე დიასპორისგან მხარდაჭერის

მიღების საშუალება, (ახსენა სამმა ადამიანმა);

► ხელმოწერების შეგროვება ადგილობრივად მხარდაჭერის მოპოვებისთვის;

► ადგილობრივ თემში ცნობადობა – ეს უმეტეს წილად მცირე სოფლებსა და

ქალაქებს ეხება.

სხვა ქვეყნების ხელშემწყობი ქმედებების მაგალითები

ცნობიერების ამაღლება
თურქეთში ქალი კანდიდატების მხარდამჭერი ასოციაცია, KADER ინოვაციური მედია
კამპანიებს იყენებდა ქალი კანდიდატების სიმცირის ხაზგასასმელად. 2007 წელს მათ
შექმნეს პლაკატები, რომლებზეც გამოსახული იყვნენ ცნობილი ბიზნესმენი ქალები,
მსახიობები და მომღერლები ჰალსტუხებში და ულვაშებით და დევიზით
„პარლამენტში შესასვლელად აუცილებელია იყო კაცი?“ 2009 წელს მათ გამოიყენეს
ბილბორდები, რომელზეც გამოსახული იყო გვერდიგვერდ მდგომი სამი კაცი ლიდერი
ძირითადი პარტიებიდან და ტექსტი რომელიც მიანიშნებდა, რომ თითოეული მათგანი
ამჯობინებდა კაც კანდიდატებს ქალებს58.

58
www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=campaign-for-women-launched-at-empty-hall-
2010-10-11.
 რეკრუტირების ინიციატივები
2012 წელს რატჯერსის უნივერსიტეტის ამერიკელი ქალებისა და პოლიტიკის
ცენტრის მიერ ინიცირებული პროექტის სამიზნე ბენეფიციარები 45 წელს
გადაცილებული ქალები იყვნენ, რომლებიც მენეჯერულ პოზიციებზე
მუშაობდნენ, ხოლო მათი ოჯახური პასუხიმგებლობები შედარებით
შემცირებული იყო. მათ გამოიკითხეს რამდენად განუხილავთ ამ ქალებს
პოლიტიკური წარმომადგენლობა და დააკავშირეს კვლევით, სასწავლო
პროგრამებსა და ფონდების მოძიების ქსელებთან წარმატების მიღწევაში
დახმარებისთვის. 59

მეორე ასაკობრივ კატეგორიაში საერთაშორისო გოგონა სკაუტების ორგანიზაცია

მრავალ ქვეყანაში მართავდა გრძელვადიან კამპანიას სახელწოდებით „მისი იქ
მიყვანისათვის“. კამპანია მიზნად ისახავდა „დაბალანსებულ ხელმძღვანელობას“
და „თაობის განმავლობაში ქალების სამართლიან წარმომადგენლობას
ხელმძღვანელ პოზიციებზე საზოგადოების ყველა სექტორში და დონეზე“.

ფონდების მოძიების ქსელები

აშშ-ში დაფუძნებული EMILY’s List (ემილის სია) 1985 წელს დაარსდა ქალების
რეკრუტირებისა და სწავლებისათვის, ისევე როგორც მხარდამჭერებში ქალი
კანდიდატების არჩევისათვის ფონდების მოძიებისთვის. მისი განცხადებით იგი
მხარს უჭერდა კონგრესის წევრ 87 დემოკრატ ქალს, 16 სენატორს, 9 გუბერნატორსა
და 500-ზე მეტი ქალს სახელმწიფო და ადგილობრივი აპარატში.60

პოლიტიკურ პარტიათა ქმედებები

ბრიტანეთის ლეიბორისტულმა პარტიამ მიიღო მოკლევადიანი პოლიტიკა "ყველა
ქალის სია". როდესაც მოქმედი ქალი ან კაცი დეპუტატი ტოვებს მანდატს,
რომელსაც პარტია სავარაუდოდ მოიპოვებს, პარტიის წევრებმა უნდა შეარჩიონ
კანდიდატი ქალების სიიდან. ეს პრაქტიკა როგორც ეროვნულ ასევე ადგილობრივ
დონეზე გამოიყენება. 2015 წლის არჩევნების შედეგად ლეიბორისტული პარტიის
დეპუტატების 43% ქალია.
შვედეთში, ძირითადი პარტიების ქალთა ორგანიზაციებმა შეადგინეს მონაცემთა
ბაზა, რომელიც შეიცავს პოტენციური ქალი კანდიდატების სახელებსა და
რეზიუმეებს, რომლებიც გადაეცემათ პარტიის ხელმძღვანელებს თუ ისინი
გადაწყვეტენ პარტიული სიისთვის ქალი კანდიდატების მოძიებას.61

სამუშაო პირობები პარლამენტში

დანიაში, 19:00 საათის შემდეგ, კენჭისყრა არ იმართება. შვედეთში, საღამოს
კენჭისყრის ჩატარებას მაქსიმალურად თავს არიდებენ და კენჭისყრა ჩვეულებრივ

59
www.cawp.rutgers.edu/sites/default/files/resources/pressrelease_10-07-10_2012.pdf.
60
www.emilyslist.org.
61
Wistrand B. (1981), შვედი ქალები მოძრობაში, შვედური ინსტიტუტი, სტოკჰოლმი.
არ ტარდება ორშაბათს და პარასკევს. პარლამენტების დაახლოებით 40%
თავიანთ სამუშაო განრიგს სასკოლო არდადეგებს უსაბამებს.62

შოტლანდიაში წევრებისა და სტუმრებისთვის ხელმისაწვდომია ბავშვის მოვლის

ცენტრები. ეს განიხილება, როგორც „ღია და ხელმისაწვდომი პარლამენტის
შექმნის მნიშვნელოვანი ნაწილი.“63

შემაჯამებელი დასკვნები
► სასწავლო პროგრამები მნიშვნელოვანია ქალების წახალისებისთვის
წარადგინონ საკუთარი კანდიდატურები, ისევე როგორც კამპანიის
განმავლობაში და არჩევის შემდეგ მათი მხარდაჭერისთვის. ეფექტურობის
მიზნით პროგრამები უნდა დაიწყოს არჩევნებამდე სულ მცირე ორი წლით
ადრე.
► არასამთავრობო და სხვა ორგანიზაციებს შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლი
ითამაშონ ტრენინგების მიწოდების მხრივ, ისევე როგორც ქალების
წახალისებით წარადგინონ საკუთარი კანდიდატურები.
► პარტიული სიის სისტემა ხელს უწყობს ქალებს, რადგან კამპანიის წარმოება
უფრო ადვილია ჯგუფურად.
► არასამთავრობო ორგანიზაციები მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ ქალი
კანდიდატების მიერ ამომრჩეველთა მხარდაჭერის მოპოვებაში, ისევე
როგორც კანონმდებლებზე გავლენისა და ანგარიშვალდებულების გაზრდის
მხრივ.
► მედიის მიერ წარმოებულმა თვით-მონიტორინგმა გაზარდა ქალების შესახებ
გამოქვეყნებული სტატიების რაოდენობა.
► პარტიებს შორის გენდერულ საკითხებზე ურთიერთმხარდაჭერასა და
თანამშრომლობას, როგორც მაგალითად გენდერული კოკუსი უკრაინაში,
შედეგად მოაქვს ამ საკითხების წინ წამოწევა და წინსვლა.
► შეიძლება წარმატებული იყოს ქალების კონკრეტული ჯგუფებზე
მიმართული კამპანიები, მაგ. უფრო ასაკოვანი ან ახალგაზრდა ქალები.
► ქალების ფინანსური რესურსის ნაკლებობის პრობლემის გადაჭრამ შესაძლოა
მეტი ქალს უბიძგოს საკუთარი კანდიდატურა წარადგინონ არჩევნებში.
► სამუშაო პირობები პარლამენტსა და ადგილობრივ საბჭოებში შეიძლება
შეიცვალოს და ქალებისათვის მეტად ხელშემწყობი გახდეს.

62
Palmieri S. (2011), გენდერულად მგრძნობიარე პარლამენტი, პარლამენტთაშორისი კავშირი, ჟენევა .
63
www.scottish.parliament.uk/visitandlearn/12522.aspx.
 თავი 4
დასკვნები
კვლევამ წარმოადგინა რაოდენობრივი და ხარისხობრივი ინფორმაცია
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ქალთა მდგომარეობის შესახებ და თუ რა
გავლენას ახდენს ეს მათ შესაძლებლობებზე კენჭი იყარონ და არჩეულ იქნან
ეროვნულ, რეგიონალურ და ადგილობრივ დონეზე.

კვლევაში მონაწილე თითოეულ ქვეყანას აქვს კანონმდებლობა, რომელიც

უზრუნველყოფს ქალთა და კაცთა თანასწორ უფლებებს, თუმცა, ქალებს არ აქვთ
თანაბარი პოლიტიკური წარმომადგენლობა. საშუალოდ ყველა საკვლევ
ქვეყანაში, საპარლამენტო არჩევნებში ქალები კანდიდატების 23 პროცენტს
შეადგენენ, ხოლო მათგან მხოლოდ 16% აირჩევა. წარდგენილი კანდიდატების
მაჩვენებელი მერყეობს 30%-დან მოლდავეთში 18%-მდე სომხეთსა და
აზერბაიჯანში. პარლამენტში არჩეული ქალების მაჩვენებელი ბელორუსიაში
27%, ხოლო სომხეთში მხოლოდ 10% შეადგენს.

ქვეყნებს შორის ბევრი მსგავსებაა და მიუხედავად მათი განსხვავებული

პოლიტიკური რეალობებისა და გამოწვევებისა ისინი ერთიანდებიან სურვილით
გამონახონ ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის გაზრდის გზები.

კვლევამ დაადასტურა მნიშვნელოვანი ბარიერების არსებობა, რომლებიც

ზღუდავენ ქალების პოლიტიკურ მონაწილეობას.

ყველა მკვლევარის და 53 რესპოდენტიდან 21-ის მიერ აღნიშნული ძირითადი

ბარიერი ყველა საკვლევ ქვეყანაში იყო გაბატონებული კულტურული
სტერეოტიპები, დამოკიდებულებები, ღირებულებები, ნორმები და წინასწარი
განწყობები საზოგადოებაში ქალების მდგომარეობის შესახებ. არსებობს რწმენა,
რომ ქალის მთავარი როლია სახლში ყოფნა და ოჯახის მოვლა და რომ მათ არ
შეუძლიათ გადაწყვეტილებების მიღება ან კაცების მსგავსად ორგანიზაციების
მართვა.

ქალების მიმართ ეს დამოკიდებულება ყველაზე ძლიერ აისახება ქალთა მიმართ

ძალადობისადმი დამოკიდებულებაში. კანონმდებლობის არსებობის
შემთხვევაშიც კი, როგორც ეს აზერბაიჯანში, საქართველოსა და მოლდავეთშია,
მიმართვისა და სამართლებრივი დევნის რაოდენობა დაბალია არასამთავრობო
ორგანიზაციებისთვის შეტყობინებულ შემთხვევებთან შედარებით. მაგალითად,
დადგენილია, რომ ბელორუსიაში ყოველი სამი ქალიდან ერთი ფიზიკურ
ძალადობის მსხვერპლია.

ქალები ასევე ეკონომიკურად არასახარბიელო მდგომარეობაში არიან. საშუალოდ

ქალების 52% და კაცების 65% მონაწილეობს შრომის ბაზარზე.

ქალებს ნაკლები შემოსავლები აქვთ. საშუალოდ ყველა საკვლევ ქვეყანაში ქალები

კაცების შემოსავლის 59% გამოიმუშავებენ.

ქალებს უკავიათ მენეჯერული პოზიციები - ბელორუსია და მოლდავეთი შრომის

სართაშორისო ორგანიზაციის მიერ გამოკითხული 128 ქვეყნიდან პირველ
ათეულში არიან. თუმცა ხშირია სამუშაოს სეგრეგაცია და ქალები ძირითადად
დაბალანაზღაურებად სექტორებში მუშაობენ, როგორიცა სასტუმრო და კვება,
საცალო ვაჭრობა, განათლება და ჯანმრთელობა და სოციალური დაცვა. ეს
მიუხედავად იმისა, რომ ამჟამად, აზერბაიჯანის გარდა ყველა საკვლევ ქვეყანაში
უმაღლესი განათლების მქონე ქალების პროცენტული მაჩვენებელი უფრო
მაღალია ვიდრე კაცების.

კულტურული სტერეოტიპები და მათი გავლენა ქალების ეკონომიკურ

მდგომარეობაზე შემაკავებელი ფაქტორია და ქალებში აყალიბებს განწყობას, რომ
მათ არ შეუძლიათ არჩევნებზე კენჭის ყრა.

ამჟამად, ქალი კანდიდატები და არჩეული ქალები უმცირესობაში არიან. ეს

ნიშნავს, რომ მათგან ხშირად იმავე როლის კაცზე უკეთესად შესრულებას
მოელიან. უფრო ეფექტური, კომპეტენტური ქალების ყოფნა პარლამენტებში,
ეროვნულ კრებებსა და ადგილობრივ და რეგიონალურ მთავრობებში გაზრდიდა
ქალების ცნობადობას, ისინი ნაკლებად იქნებოდნენ გამონაკლისი, გაიზრდებოდა
მათ მიერ საქმის კეთების უნარისადმი საზოგადოების ნდობა და ხელს შეუწყობდა
სტერეოტიპულ შეხედულებებთან ბრძოლას.

ამის დამადასტურებელია ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაცია კანდიდატებისა და

არჩეული ქალების შესახებ. ქალებს, რომლებმაც კენჭი იყარეს მნიშვნელოვანი
უნარები და გამოცდილება აქვთ. თითქმის ყველა მათგანს უმაღლესი განათლება
აქვს: 100% სომხეთში, აზერბაიჯანსა და ბელორუსიაში; 98% უკრაინაში.
გამოკითხულ ქალებს ძალაუფლებისა და გავლენის მქონე თანამდებობები ეკავათ,
რომლებიც პროფესიულ და მენეჯერულ უნარებს მოითხოვდა, მაგალითად
საავადმყოფოების ხელმძღვანელები, იურისტები და კოლეჯების
ხელმძღვანელები.

ნათელია, რომ მიუხედავად ქალების ეკონომიკური მდგომარეობისა ზოგადად,

აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში არ იგრძნობა მცოდნე, კვალიფიციური
ქალების ნაკლებობა, რომელთაც პოლიტიკური როლის შესრულება შეუძლიათ.

კვლევის ფარგლებში განხორციელებული გამოკითხვების შედეგად მიღებული

არსებითი მონაცემები აჩვენებს, რომ იცვლება დამოკიდებულებები ქალებისადმი,
როგორც პოლიტიკური წარმომადგენელისადმი და ეს ყველაზე სწრაფად
ახალგაზრდა ამომრჩევლებში შეიმჩნევა. NDI-ის კვლევამ უკრაინაში64 აჩვენა, რომ
ამომრჩეველს მეტად აინტერესებს კანდიდატის გამოცდილება და პოლიტიკური
კუთვნილება, ვიდრე მისი სქესი.

ამ მხრივ საზოგადოება პოლიტიკურ პარტიებსა და იმ ადამიანებზე

პროგრესულია, ვინც კანდიდატებს არჩევს.

გამოკითხვაში ჩართულ მხოლოდ სამი პოლიტიკურ პარტიას ჰყავს ლიდერი

ქალები, შვიდი მათგანს კი ხელმძღვანელის მოადგილე ქალები. უმაღლეს
აღმასრულებელ ორგანოებში ქალების პროცენტული მაჩვენებელი მერყეობს 40%-
დან ერთი პარტიისთვის აზერბაიჯანში, 5-10%-მდე სომხეთში.

კვლევაში ჩართული პარტიების უმრავლესობას ქალთა დეპარტამენტები ან

ორგანიზაციები აქვთ, თუმცა ეს პარტიების პოლიტიკაზე არ აისახება. სომხეთში,
საქართველოში, ბელორუსიაში და უკრაინაში კვლევაში მონაწილე არც ერთ
პარტიას ბოლო საარჩევნო პროგრამაში არ წარმოუდგენია ისეთ საკითხებზე
ორიენტირებული პოლიტიკა, როგორიცაა ქალთა წარმომადგენლობა ან ქალებსა
და გოგონებზე ძალადობასთან ბრძოლა.

ეს ქმნის შეხედულებას, რომ ქალთა საკითხები არ არის მნიშვნელოვანი და მათი

ადგილი პოლიტიკურ ცხოვრებაში არ არის.

პოლიტიკურ პარტიებს სულ უფრო მეტად მოუწევთ დამოუკიდებლად

მოაზროვნე ახალგაზრდა, მათ შორის ახალგაზრდა ქალი ამომრჩევლების ხმათა
მოპოვება, შესაძლოა სწორედ ეს გახდეს ცვლილების მომტანი.

კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნების

საარჩევნო სისტემები, ისევე როგორც მათში არსებული ქალთა პოლიტიკური
წარმომადგენლობის შემაფერხებელი ან ხელშემწყობი ფაქტორები. მიუხედავად
იმისა, რომ მხოლოდ საარჩევნო სისტემა ვერ მოიტანს საჭირო ცვლილებებს,
მკვლევარებისა და ინტერვიუერების აზრით პროპორციული სისტემა უფრო
ხელსაყრელია ქალებისთვის. პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემა
ყველაზე ეფექტურია, როდესაც მას თან ახლავს სხვა ისეთ ღონისძიებები,
როგორიცაა კვოტები ან/და აფირმაციული ქმედებები.

კვლევის ფარგლებში გამოვლენილი მაგალითები სომხეთსა და უკრაინაში, სადაც

დაწესებულ იქნა საკანონმდებლო კვოტები აჩვენებს ქალი კანდიდატების და
არჩეული ქალების რაოდენობის მცირე ზრდას. თუმცა, სომხეთში, რომელიც
კვლევაში მონაწილე ერთადერთი ქვეყანაა, სადაც მოქმედებს სავალდებულო
გენდერული კვოტები, არსებობს პრაქტიკა, როდესაც ქალები კაცების
სასარგებლოდ ხსნიან კანდიდატურას სიის დამტკიცების ან არჩევნების შემდეგ,
რაც ხსენებული ზომის განზრახვას ეწინააღმდეგება.

64
გაეროს განვითარების პროგრამა და ეროვნულ დემოკრატიული ინსტიტუტი (2011), „ქალების
გაძლიერება უფრო ძლიერი პოლიტიკური პარტიებისთვის“ , UNDP და NDI, ნიუ-იორკი.
უკრაინის 2015 წლის ადგილობრივ არჩევნებზე 30%-იანი კვოტის დაწესების
მაგალითი, როდესაც არ მოხდა მისი საყოველთაოდ გამოყენება, გვიჩვენებს
ეფექტური აღსრულების და იმის დაკონკრეტების აუცილებლობას, რომ ქალები
წარდგენილ უნდა იქნან გამსვლელ პოზიციებზე პარტიულ სიებში.

საქართველოში არსებული ნებაყოფლობითი აფირმაციული ქმედება არ აღმოჩნდა

ეფექტური არჩეული ქალების რაოდენობის გაზრდის მხრივ. იგი
ითვალისწინებდა იმ პოლიტიკური პარტიების დამატებით დაფინანსებას,
რომლებიც პარტიულ სიებში ქალების გარკვეულ თანაფარდობას წარადგენდნენ.
არაეფექტურობის მიზეზი ხსენებული ზომის მხოლოდ მცირე პარტიების მიერ
დაწესება იყო, რომელთაც პარლამენტში არჩევის ნაკლები შანსი ჰქონდათ.

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ აუცილებელია კვოტების დაკანონება და

ქალების პარტიულ სიებში გამსვლელ პოზიციებზე წარდგენის მოთხოვნა. ამასთან
აუცილებელია კვოტების სათანადოდ აღსრულება. თუ ქალი მოხსნის
კანდიდატურას არჩევნების ან სიის დამტკიცების შემდეგ იგი უნდა ჩაანაცვლოს
სხვა ქალმა.

ფინანსური წახალისება უნდა გავრცელდეს ყველა პარტიაზე და ამასთან

დაკონკრეტდეს, რომ სახელმწიფო დაფინანსების ნებისმიერი ზრდა უნდა
დაიხარჯოს არჩევნებში მეტი ქალი კანდიდატების ხელშემწყობ ღონისძიებებსა და
მათი კამპანიების მხარდაჭერაზე.

გამოკითხულთა თანახმად კულტურულ სტერეოტიპებთან და წინასწარ

განწყობებთან ერთად ქალების პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის მეორე
ყველაზე მნიშვნელოვან ბარიერს წარმადგენს ფინანსური რესურსების ნაკლებობა.
ხარჯები დაკავშირებულია კანდიდატად შერჩევასთან და შეხვედრებსა და
კონფერენციებზე დასწრებასთან პოლიტიკური პარტიაში საკუთარი თავის
წარმოდგენის მიზნით. თუმცა, გამოკითხული ქალებისათვის ყველაზე დიდ
პრობლემას წარმოადგენდა თავად კამპანიის ხარჯები. პარტიების მიერ ზოგადად
გარკვეული სააგიტაციო მასალებისა და ბუკლეტების მოწოდების მიუხედავად
ქალ კანდიდატებს უწევდათ პირადი სახსრებით რესურსების უზრუნველყოფა. ეს
საკითხი კიდევ უფრო მწვავედ დგას, დამოუკიდებელი კანდიდატებისათვის,
რადგან ზოგ შემთხვევაში, მათ ასევე უწევთ ფინანსური რესურსების მოპოვება
საკუთარი კანდიდატურის წარდგენისათვის.

რადგან ქალები ეკონომიკურად არასახარბიელო მდგომარეობაში არიან მათ

ნაკლებ მიუწვდებათ ხელი ფინანსურ რესურსებზე და შესაბამისად ფულადი
სახსრების ნაკლებობის გამო ვერ სარგებლობენ არჩევით თანამდებობაზე კენჭის
ყრის უფლებით.

პარტიაში დაფინანსება უფრო მეტად გამარჯვების მეტი შანსის მქონე

კანდიდატებზე ვრცელდება, რითაც ხდება არსებული წყობის განმტკიცება.
კვლევისას განხილული კვოტებისა და სხვა სპეციალური ზომების საწინააღმდეგო
ერთ-ერთი არგუმენტი იყო, რომ კანონმდებლობა კაცებსა და ქალებს
კანდიდატობისა და არჩევის თანასწორ უფლებებს ანიჭებს. თუმცა „გენდერულად
ნეიტრალური“ კანონმდებლობა ვერ აგვარებს გენდერულ უთანასწორობებს და
უგულებელყოფს ქალებისათვის პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობის
შესაძლებლობების აშკარა უთანასწორობას. ამ უთანასწორობის გადაჭრა შეიძლება
მხოლოდ ისეთი დროებითი სპეციალური ზომების მიღებით, როგორიცაა
ეფექტური კვოტები და აფირმაციული ქმედებები.

ასევე შეუძლებელია იმის უგულებელყოფა, რომ ქალებისათვის უთანასწორობების

გადაჭრას არსებითი გავლენა ექნება ამჟამად მანდატის მქონე კაცების
რაოდენობაზე და სწორედ ამ ორგანოებს მოუწევთ ცვლილებების მისაღწევად
საკანონმდებლო ინიციატივის წარმოდგენა.

თუმცა, ამომრჩეველთა შეხედულებების შეცვლა და დემოკრატიული

ლეგიტიმურობისაკენ სწრაფვა ქალებისა და კაცების თანასწორი პოლიტიკური
წარმომადგენლობის მიღწევის მამოძრავებელი ძალაა. არსებობს გარკვეული
ქმედებები, რომელთა განხორციელებითაც შესაძლებელია ამ ცვლილების მიღწევა.
 თავი 5
რეკომენდაციები

კონკრეტული ქვეყნისთვის

სომხეთი
განხილულ უნდა იქნას ზომების დაწესება, რომლებიც აღკვეთავენ პარტიულ
სიებში კვოტირებისთვის საფრთხის შემცველ პრაქტიკას, როდესაც ქალები
პარტიული სიის დამტკიცების ან არჩევნების შემდეგ ხსნიან კანდიდატურას
კაცების სასარგებლოდ. მაგალითად, ამის განხორციელება შესაძლებელია
კანონმდებლობაში ჩანაწერის შემოტანით, რომლის თანახმად გადამდგარი წევრი
უნდა ჩაანაცვლოს პარტიულ სიაში ნაკლებად წარმოდგენილი სქესის მომდევნო
პირმა.

აზერბაიჯანი
განხილულ უნდა იქნას აფირმაციული ქმედებების დაწესება, მაგალითად
პოლიტიკური პარტიების ფინანსური წახალისება შეარჩიონ ქალები გამსვლელ
პოზიციებზე.

ბელორუსია
სახელმწიფომ უნდა განიხილოს ქალთა არასამთავრობო ორგანიზაციებთან
თანამშრომლობა, რათა უზრუნველყოს გენდერული თანასწორობის პოლიტიკის
დაცვა.

საქართველო
უზრუნველყოფილ იქნას, რომ პარტიულ სიებში ქალების გარკვეული
თანაფარდობის წარმომდგენი პოლიტიკური პარტიების მიერ მიღებული
ფინანსური დანამატი მოხმარდეს ქალების კანდიდატებად შერჩევის, მათი
კამპანიებისა და პირველად არჩეული ქალების მხარდაჭერას. ფინანსური
დანამატის მიღება შეიძლება მოხდეს ხსენებული ქმედებების განხორციელების
დემონსტრირების შესაბამისად.
განხილვის საგანს უნდა წარმოადგენდეს ქალი კანდიდატებისა და არჩეული
ქალების რაოდენობის გაზრდისთვის პარტიების მხოლოდ ფინანსური
წახალისების ეფექტურობა ხოლო, მათი არაეფექტურობის შემთხვევაში მოხდეს
სხვა ინიციატივების განხილვა.
მოლდავეთი
უზრუნველყოფილ იქნას პარტიულ სიებში ქალების 40%-იანი კვოტის დაწესების
შესახებ ახლახან მიღებული კანონმდებლობის სრულფასოვანი განხორციელება,
ქალების პარტიული სიების გამსვლელ პოზიციებზე წარდგენის მოთხოვნით და
კანონის ეფექტური აღსრულებით.

უკრაინა
უზრუნველყოფილ იქნას ადგილობრივ არჩევნებზე პარტიულ სიებში 30%-იანი
კვოტირების სათანადო აღსრულება მოთხოვნასთან შეუსაბამობის შემთხვევაში
პარტიებისთვის რეგისტრაციაზე უარის თქმით. გაზრდილ იქნას კანონის
ეფექტიანობა პარტიულ სიებში ქალების გამსვლელ პოზიციებზე წარდგენის
მოთხოვნით.
უზრუნველყოფილ იქნას 16 წლამდე ბავშვების პარლამენტის შენობაში დაშვება,
ხოლო მშობლების საბავშვო ოთახით უზრუნველყოფა.

საქართველო, მოლდავეთი და უკრაინა

განხილულ იქნას საკანონმდებლო კვოტების დაწესება საკანონმდებლო
ორგანოებში პროპორციულ წარმომადგენლობითი არჩევნებისათვის.

ყველა ქვეყანა

პოლიტიკური პარტიები
მიღებულ იქნას ზომები მეტი ქალი კანდიდატისა და მათი არჩევის წახალისებისა
და მხარდაჭერისათვის, მათ შორის:

► კანდიდატების შერჩევის გამჭვირვალე კრიტერიუმების დაწესება,

რომლებიც არ ეფუძნება პარტიაში ფინანსურ წვლილს;
► ქალი კანდიდატების ფინანსური მხარდაჭერის უზრუნველყოფა;
► ქალი კანდიდატების ხელშეწყობა და არჩევნებამდე სულ მცირე ორი
წლით ადრე ტრენინგების უზრუნველყოფა (მოლდავეთის ხელშემწყობი
პრაქტიკის მაგალითი);
► პარტიის ქალი წევრებისა და კანდიდატებისათვის შესაძლებლობების
გაძლიერების სტრატეგიის შემუშავება პარტიის მიერ;
► არჩევის შემდეგ ქალების სწავლებისა და მხარდაჭერის უზრუნველყოფა;
► პარტიაში ხელმძღვანელ პოზიციებზე ქალების რაოდენობის
გაზრდისაკენ მიმართული ქმედებების განხორციელება;
► ქალი კანდიდატების და არჩეული წარმომადგენლების ცნობადობის
გაზრდა მედიაში;
► პარტიის საზოგადოებრივი საქმიანობისას ჯგუფებსა და მრგვალ
მაგიდებზე გენდერული ბალანსის დაცვა;
► პარტიის ქალ წევრებთან და არასამთავრობო ორგანიზაციებთან
კონსულტაციების შედეგად პარტიის პოლიტიკასა და მანიფესტში ქალთა
საკითხების წარმოდგენა და მათი ფართოდ გავრცელება;
 ► პარტიაში ქალთა გაერთიანებებისა და ორგანიზაციების გაძლიერება და
პარტიული პროგრამებისა და პოლიტიკის განხილვისათვის სივრცისა და
შესაძლებლობების უზრუნველყოფა;
► პარტიის ყველა დონეზე, კერძოდ ადგილობრივ ერთეულებში ქალების
შერჩევისა და არჩევის ხელშემწყობი პოლიტიკის გაცნობისა და
განხორციელების უზრუნველყოფა;
► კანდიდატთა შესარჩევ ჯგუფებში გენდერული ბალანსის
უზრუნველყოფა;
► ქალების სტერეოტიპული შეხედულებების დაძლევა და პარტიის წამყვანი
წევრების მიერ ქალთა პრობლემების წინ წამოწევა საჯარო განცხადებების
საშუალებით;
► ქალი კანდიდატებისა და არჩეული წევრების შეურაცხმყოფელ
კომენტარებსა და ქმედებებთან დაკავშირებით პარტიის წევრების ქცევის
სტანდარტების დაწესება და მათი სათანადო აღსრულება;

მთავრობები/მმართველი პარტიები
ქალების პოლიტიკური წარმომადგენლობის მხარდაჭერა შემდეგი საშუალებებით:

► სამთავრობო კომიტეტებში ქალი ხელმძღვანელებისა და მოადგილეების

კვოტების შემოღება.
► განხილულ იქნას კანონმდებლობის მიღება, რომელსაც დადებითი
გავლენა ექნება ქალთა პოლიტიკურ წარმომადგენლობაზე, ქალების
ცხოვრების სოციალურ-ეკონომიკურ ასპექტების მოგვარებაზე, ისევე
როგორც სამართლებრივი კვოტებისა და აფირმაციული ქმედებების
შემოღება, რომლებიც უზრუნველყოფენ ქალების მათ შორის ფინანსურ
მხარდაჭერას.
► განხორციელდეს „გენდერულად ნეიტრალური“ კანონმდებლობის
ანალიზი, რათა შეფასდეს მისი დიფერენცირებული გავლენა ქალებსა და
კაცებზე და მიღებულ იქნას უარყოფითი გავლენის შემცირების ზომები.
მაგალითად, დროებითი ღონისძიებების დაწესებით, არჩევით
ორგანოებში ქალების წარმომადგენლობის გაზრდისათვის.
► უზრუნველყოფილ იქნას ქალთა საკითხების საკანონმდებლო
პროგრამაში წარმოდგენა და განხილულ იქნას თანასწორი
შესაძლებლობების (გენდერული) კოკუსის დაფუძნება (უკრაინის
მაგალითი).
► გენდერული თანასწორობის სამოქმედო გეგმების განხორციელების
მხარდაჭერა, საკმარისი რესურსების გამოყოფის უზრუნველყოფით და
მიღებული ზომების და მათი წარმატების მონიტორინგით, შეფასებითა
და საზოგადოებისთვის გაცნობით.
► ადგილობრივი და რეგიონალური ხელისუფლების წარმომადგენელი
ორგანიზაციების წახალისება მხარი დაუჭირონ და ტრენინგებით
უზრუნველყონ ქალი კანდიდატები და ადმინისტრაციულ ორგანოებში
არჩეული ქალები.
► უზრუნველყოფილ იქნას ეროვნული პარლამენტებისა და ადგილობრივი
და რეგიონალური ხელისუფლებების მიერ კონსულტაციების
საფუძველზე მუშაობის ისეთი გზების გამონახვა, რომლებიც ხელს
უწყობს ქალებს, მათ შორის ისეთ ღონისძიებები, რომლებიც ოჯახზე
ზრუნვის პასუხისმგებლობების მქონე პირებს პროცესში სრულად
მონაწილეობის საშუალებას მისცემს.
► ქალთა პატივისცემით მოპყრობის უზრუნველსაყოფად არჩეული
წევრებისათვის ქცევის სტანდარტების შემოღება და მათი აღსრულება.
► უზრუნველყოფილ იქნას სტატისტიკის სამსახურების მიერ გენდერულად
დიფერენცირებული საიმედო სტატისტიკური ინფორმაციის შეგროვება
დევნილების, ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობებისა და
საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების შესახებ.
► უზრუნველყოფილ იქნას, რომ ცენტრალური საარჩევნო კომისიები
აწარმოებენ გენდერულად დიფერენცირებულ სტატისტიკურ მონაცემებს
საკანონმდებლო, რეგიონულ და ადგილობრივ არჩევნებში წარდგენილი
კანდიდატებისა და არჩეული პირების შესახებ.
► არჩეული ქალი თანამდებობის პირების ქსელების მხარდაჭერა და
ქალებზე მიმართული შესაძლებლობების გაძლიერების ინიციატივების
მხარდაჭერა.
► ეროვნული და ადგილობრივი მთავრობების, ისევე როგორც საჯარო
სამსახურების მიერ გენდერულად დიფერენცირებული საიმედო
მონაცემების შეგროვება არჩეულ თანამდებობებზე მყოფი ქალების
შესახებ.
► გენდერულ საკითხებზე და ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის
მნიშვნელობის შესახებ ცნობიერების ამაღლების კამპანიების შემუშავება
არჩეული თანამდებობის პირებისათვის.
 ჩარჩოს მიღმა
მილა ტეშაიევა (კიევი, 1974) იყენებს ფოტოგრაფიას ცნობისმოყვარე მკვლევარის
გადმოსახედიდან საზოგადოებების მამოძრავებელი ძალის გააზრებისთვის. მისი
სერიები "ჩარჩოს მიღმა" ასახავს აქტიურ ქალთა ყოველდღიურ რეალობას
აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში, მათ ოცნებებსა და გამოწვევებს.
ფოტოებში გამოსახული ქალები სხვებისთვის მისაბაძი სახეები არიან. ისინი
ცოცხალი მტკიცებულებაა, რომ ღირს მათ მუნიციპალიტეტებში მერის ან
ადგილობრივი მრჩევლის სახით ოჯახურ ძალადობასა და ადრეულ
ქორწინებასთან დაპირისპირება და ცხოვრების უკეთესი სტანდარტებისთვის
ბრძოლა. სამუშაო ინიცირებულ იქნა GIZ სამხრეთ კავკასიაში ადგილობრივი
მმართველობის პროგრამის მიერ. გამოფენა ჩატარდა წინამდებარე პუბლიკაციის
"აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობა"
პრეზენტაციის განმავლობაში 2016 წლის დეკემბერში, კიევში.
 ნუნე ავაგიანი
გომკის მუნიციპალური საბჭოს წევრი, სომხეთი.
“ქალებს შეუძლიათ იზრუნონ
პატარა საქმეებზე, რაც შეიძლება
უმნიშვნელოდ გვეჩვენებოდეს.
მაგრამ პატარა ნაწილები
წარმოადგენენ დიდ მთელს.”

თამარ დალაქიშვილი
თეთრიწყაროს მუნიციპალური საბჭოს წევრი, საქართველო
შალალა ცაფაროვა,
ზ. ტაგიევის მუნიციპალიტეტის საბჭოს წევრი

თამარ დალაქიშვილი,
თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტის საბჭოს წევრი
“ყოველთვის არსებობს
სოფელში ხალხთან
განსახილველი საკითხები..
მას შემდეგ, რაც
მონაწილეობა მივიღე
DAYAQ სწავლების
პროგრამაში, მე შემიძლია
ბევრი ახალი იდეის
შემოტანა.”

მალაჰატ მამადოვა,
თემის ლიდერი კორგოზში აზერბაიჯანი
 ლიუდმილა ხალილოვა ,
გარაჩუხურის მუნიციპალური საბჭოს წევრი
არასამთავრობო ორგანიზაცია „ქალები
მუნიციპალური განვითარებისათვის“
ხელმძღვანელი
DAYAQ ქსელის კოორდინატორი
აზერბაიჯანი
“ ბებია ყოველთვის მეუბნებოდა:
"არსებობს ოთხი კუთხე ოთახში
და არასდროს უნდა იცოდე სად
არის კარი. თუ ერთ კუთხეში
ცუდად გექცევიან - უბრალოდ
გადადი სხვა კუთხეში. მე
განსხვავებული წესების შემოღება
გადავწყვიტე ჩემს ცხოვრებაში და
ახლა ვცდილობ კარის პოვნაში
დავეხმარო ქალებს ჩემს
მუნიციპალიტეტში.”
მალაჰატ ალიევა,
მასაზირის მუნიციპალური საბჭოს წევრი აზერბაიჯანი
ევა ლომთაძე
საბჭოს კომიტეტის ხელმძღვანელი
ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტი
“მე ვიცი კანონი და ჩემი ცოდნის
გამოყენება მეხმარება ჩვენი საერთო
პრობლემის მოგვარებაში. მე ვამაყობ,
რომ შევძელი 150 ოჯახისთვის
სახლების აშენება ჩვენს რეგიონში.
თავდაპირველად ეს შეუძლებელი
ჩანდა, მაგრამ მე ეს რეალობად
ვაქციე.”

ნუნე ავაგიანი
გომკის მუნიციპალიტეტის საბჭოს წევრი,
სომხეთი
“როდესაც პირველად ამირჩიეს
მუნიციპალიტეტში, მე მქონდა
კაცებით დომინირებულ გუნდთან
მუშაობის სირთულეები. მაგრამ
გარკვეული ხნის შემდეგ მე
დავამტკიცე, რომ ვერავინ
შემიშლიდა ჩემი საქმის კეთებაში
ხელს.“

ნათელა გოგოლაძე,
ბორჯომის მუნიციპალური საბჭოს წევრი
საქართველო
 მალაჰატ მამადოვა
კორგოზის თემის ლიდერი

ლიუდმილა ხალილოვა, გარაჩუხურის მუნიციპალური საბჭოს წევრი

არასამთავრობო ორგანიზაცია „ქალები მუნიციპალური
განვითარებისათვის“ ხელმძღვანელი და DAYAQ ქსელის
კოორდინატორი, აზერბაიჯანი
დანართი 1
კონტექსტური ნარატიული
მიმოხილვის კითხვარი
აღმოსავლეთ პარტნიორობის
თითოეული ქვეყანისთვის
რესპოდენტის დეტალები

შეავსო ქ-ნი  ბ-ნი.

სახელი

გვარი

ქვეყანა

1. შესავალი

კვლევის ფარგლებში განხორციელებული სამუშაოს აღწერა (თხრობით): მაქსიმუმ 300

სიტყვა
მოკლევადიანი და გრძელვადიანი შედეგები/მიგნებები და სირთულეები,
როგორიცაა მონაცემების არ არსებობა და ა.შ. (თხრობით) მაქსიმუმ 300 სიტყვა

მოკლევადიანი შედეგები:

გრძელვადიანი შედეგები:

მიგნებები:

სირთულეები:

გამოყენებული მეთოდოლოგია (თხრობით): მაქსიმუმ 300 სიტყვა

შეხვედრების რაოდენობა ______________

პირი, თანამდებობა, ინსტიტუტების დასახელება:

ძირითადი გამოყენებული წყაროები:

სხვა (დააზუსტეთ):
II.ფონური ინფორმაცია
ეკონომიკური ინფორმაცია (მონაცემები):

მშპ ერთ სულ მოსახლეზე ________ / წყარო:

სიღარიბის მაჩვენებელი: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

შემოსავალი: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

შემოსავლების წილი: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

შემოსავლები: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

დასაქმების მაჩვენებელი გენდერის მიხედვით: ქალები ________; კაცები ________ /

წყარო:

სოციალური ფონი (მონაცემები):

უმაღლესი განათლების მქონეთა წილი: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

ქალების წილი უმაღლეს/ცენტრალურ ადმინისტრაციაში:

ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

დევნილები: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

უმცირესობები: ქალები ________; კაცები ________ / წყარო:

მეურნეობები ძირითადი მომსახურებების გარეშე: ________ / წყარო:

ბავშვები მეურნეობაზე: ________ / წყარო:

ქალთა მიმართ ძალადობის შემთხვევები – დააზუსტეთ:________________

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________/წყარო:
პოლიტიკური ფონი (მათ შორის ინფორმაცია ომის/კონფლიქტების,
პოლიტიკური სტაბილურობის/არასტაბილურობის, ადამიანის უფლებათა და
ფუნდამენტურ თავისუფლებათა სიტუაციის, ეთნიკურ უმცირესობათა
მონაწილეობის/ამომრჩევლის ასაკის, ქალთა დამოუკიდებელი
მოძრაობების/არასამთავრობო ორგანიზაციების, კვოტების სისტემის მიმართ
დამოკიდებულებების შესახებ. მაქსიმუმ 400 სიტყვა.
III. ეროვნული და საერთაშორისო სამართლებრივი ჩარჩო,
რომელიც არეგულირებს თანაბარ მონაწილეობას და მისი
მიღების ისტორია (კონსტიტუცია, კონკრეტული კანონები
გენდერული თანასწორობის შესახებ, პოლიტიკური
პარტიების შესახებ, რეგულაციები)

კითხვა დიახ/არა დადებითი პასუხის შემთხვევაში – მიღების თარიღი

სამართლებრივი დებულება /
კანონის დასახელება
უზრუნველყოფს
სამართლებრივი
ჩარჩო თანაბარ
უფლებებს
ქალებისათვის?

შეიცავს თუ არა
იგი კონკრეტულ
უფლებებს
ქალებისათვის
კენჭი იყარონ და
დაიკაონ საჯარო
თანამდებობა?

სამართლებრივ
ჩარჩოში
მოცემულია
ქალებისთვის
არასახარბიელო
რაიმე
დებულება?
IV. საკანონმდებლო ხელისუფლება
საარჩევნო სისტემების შესახებ65
ბოლო არჩევნების თარიღი ___ / ___/___
1. მიუთითეთ საარჩევნო სისტემა

- უბრალო უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემა: 

უბრალო უმრავლესობა ანუ პირველს ირჩევენ
თანამდებობაზე
- აბსოლუტური უმრავლესობის მაჟორიტარული
სისტემა: აბსოლუტური უმრავლესობა (ორ ტურიანი 
სისტემა)

- პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემა
- ღია სიები
 ღია
- დახურული სიები
 დახურული
- სხვა, დააზუსტეთ _______________
 სხვა
_____________________________________
_____________________________________

- ნახევრად პროპორციული წარმომადგენლობითი
სისტემა
- ღია სიები  ღია
- დახურული სიები  დახურული
- სხვა, დააზუსტეთ _______________  სხვა
_____________________________________

65
- ფარდობითი უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემა: უბრალო უმრავლესობა ანუ პირველს ირჩევენ
თანამდებობაზე: ამ სისტემას ადგილი აქვს, როდესაც არჩეულად ითვლება კანდიდატი, რომელმაც მიიღო
ყველაზე მეტი ხმა. ეს ნიშნავს, რომ იმ შემთხვევაშიც კი თუ კანდიდატი მიიღებს მთლიანი ხმების საკმაოდ დაბალ
რაოდენობას მას აირჩევენ ხმათა უდიდესი რაოდენობის მოპოვების შემთხვევაში. მაგალითი გაერთიანებული
სამეფო.

- ფარდობითი უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემა: აბსოლუტური უმრავლესობა (ორ ტურიანი სისტემა):

კანდიდატის ასარჩევად საჭიროა ხმათა აბსოლუტური უმრავლესობა. თუ ვერც ერთი კანდიდატი ვერ მიიღებს
ხმათა აბსოლუტურ უმრავლესობას პირველ ტურში, იმართება მეორე ტური, რომელშიც მონაწილეობს მხოლოდ
ორი საუკეთესო შედეგის მქონე კანდიდატი და აირჩევა კანდიდატი, რომელიც მოიპოვებს ხმათა უბრალო
უმრავლესობას. მაგალითი: საფრანგეთი.

- პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემა: ტიპური პროპორციული სისტემით პარტიამ/სიამ უნდა მიიღოს

მიღებულ ხმათა რაოდენობის პროპორციული წარმომადგენლობითი მანდატი. პარტიისთვის გამოყოფილი
მანდატები მის მიერ მიღებულ ხმათა პროპორციულია. სისტემა შეიძლება მოქმედებდეს ღია და დახურული
სიებით (ღია: ამომრჩეველს შეუძლია მიუთითოს მისი სასურველი კანდიდატ(ებ)ი პარტიის მოცემულ სიაში;
დახურული: ამომრჩეველს შეუძლია მხოლოდ პარტიას/სიას მისცეს ხმა და არ აქვს გავლენა თუ რომელი
კანდიდატები აირჩევიან) მაგალითი: შვედეთი.

- ნახევრად პროპორციული წარმომადგენლობითი სისტემა: ეს სისტემა ცდილობს გააერთიანოს როგორც

მაჟორიტარული ასევე პროპორციული საარჩევნო სისტემების დადებითი მახასიათებლები. პარლამენტის ნაწილი
აირჩევა უბრალო უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემით, ხოლო მეორე ნახევარი აირჩევა პროპორციულ
წარმომადგენლობითი სისტემით. ამ სისტემამ შეიძლება იმუშაოს ღია და დახურული სიებით (ღია: ამომრჩევლებს
შეუძლიათ მიუთითოთ სასურველი კანდიდატ(ებ)ი მოცემულ პარტიაში/სიაში; დახურული: ამომრჩევლებს
შეუძლიათ ხმა მისცენ მხოლოდ პარტიას/სიას არ აქვთ გავლენა თუ რომელი კანდიდატები აირჩევიან). მაგალითი:
გერმანია
1.1. ღია სიის შემთხვევაში, ამან მეტი  ნაკლები 
გამოიწვია მეტი თუ ნაკლები ქალი განმარტეთ განმარტეთ
კანდიდატის არსებობა?

1.2. მოითხოვს თუ არა კანონი, რომ დიახ  არა 

ქალები წარდგენილ იქნენ
გამსვლელ პოზიციებზე სიებში?
(პირველი ათეული)

1.3. რა არის მანდატის წონა

(ამომრჩეველთა რაოდენობა)?

1.4. კანდიდატობის მოთხოვნები – 1.

წარდგენის 2.
ხელმოწერები/ფინანსური 3.
დეპოზიტები 4. დაამატეთ საჭიროებისამებრ
1.5. როგორ ხდება განმარტეთ
ადგილმონაცვლეობა?
2. შედეგები აჩვენებს თუ რამდენად განმარტეთ
სახარბიელო ან არასახარბიელოა
საარჩევნო სისტემა ქალებისათვის?
3. იძლევა თუ არა კანონი რაიმე დიახ  არა 
აფირმაციული ქმედებების
საშუალებას არჩეული ქალების
რაოდენობის გაზრდისთვის?

3.1. რა ქმედებებია? ჩამოთვალეთ

3.2. რამდენად წარმატებული იყო ისინი განმარტეთ

ქალი კანდიდატებისა და არჩეული
ქალების რაოდენობის გაზრდაში?

3.3. კვოტირების წესები დიახ  არა 

3.4. ფინანსური წამახალისებლები დიახ  არა 

3.5. სანქციების არსებობა (დადებითი დიახ  არა 

პასუხის შემთხვევაში ჩამოთვალეთ)
3.6. სანქციების გამოყენება განმარტეთ
3.7. როგორ რეაგირებენ საარჩევნო განმარტეთ
უწყების თანამდებობის პირები
პარტიულ სიებზე, რომლებიც არ
აკმაყოფილებს კვოტის
მოთხოვნებს?
4. ბოლო არჩევნებში არჩეული
ქალების პროფილი
4.1. მანდატების საერთო რაოდენობა სულ % _____
_____
4.2. არჩეული
კაცების/ქალების საერთო
რაოდენობა ____/_____ სულ % ______
პარტია: კაცები/ქალები ____/_____ - პარტია ______
დამოუკიდებელი კანდიდატი: -დამოუკიდებელი კანდიდატი
კაცები/ქალები ____/_____ __________

4.3. პოლიტიკური რანგი (ინფორმაციის

არსებობის შემთხვევაში) წყარო:
4.4. დეკლარირებული შემოსავალი
(ინფორმაციის არსებობის
შემთხვევაში) წყარო:
4.5. ასაკი (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები
შემთხვევაში) წყარო: _______ _______
4.6. უმცირესობების ჯგუფები ქალები კაცები
(ინფორმაციის არსებობის _______ _______
შემთხვევაში)
წყარო:
4.7. განათლება (ინფორმაციის ქალები კაცები
არსებობის შემთხვევაში) წყარო: _______ _______
4.8. პროფესია (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები
შემთხვევაში) _______ _______
5. ქალი კანდიდატების პროფილი
5.1. კანდიდატების საერთო სულ % _______
რაოდენობა ……
5.2. კანდიდატების საერთო სულ % _______
 რაოდენობა: - პარტია _______
კაცები/ქალები ______/ ______ - დამოუკიდებელი
პარტია: კაცები/ქალები ______/ კანდიდატი _______
______
დამოუკიდებელი კანდიდატი:
კაცები/ქალები ______/ ______
5.3. პოლიტიკური რანგი
(ინფორმაციის არსებობის
შემთხვევაში) წყარო:
5.4. ასაკი (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები
შემთხვევაში) წყარო:
_______ _______
5.5. უმცირესობების ჯგუფები ქალები კაცები
(ინფორმაციის არსებობის
_______ _______
შემთხვევაში) წყარო:
5.6. განათლება (ინფორმაციის ქალები კაცები
არსებობის შემთხვევაში) წყარო:
_______ _______
5.7. პროფესია (ინფორმაციის ქალები კაცები
არსებობის შემთხვევაში)
_______ _______
6. თანამდებობაზე მყოფი ქალები ქალები კაცები
კომიტეტის თავმჯდომარეები BEIS- _______ ______
ის შესაბამისად
(ინფრასტრუქტურა, კულტურა,
სოციალური და ეკონომიკური),
ქალი  კაცები
ხელმძღვანელი ქალები ______ ______
მოადგილე
7. ნებისმიერი საკანონმდებლო ან/და დიახ
ადმინისტრაციული ზომების არსებობა, არა
რომელიც უზრუნველყოფს, რომ დააზუსტეთ
განრიგი და სამუშაო მეთოდები ხელს
უწყობს ქალების მონაწილეობას?

7.1. არსებობს ნებისმიერი ბარიერები, დიახ 

რომელიც ხელს უშლის ქალების არა 
მონაწილეობას? დააზუსტეთ
 V. პოლიტიკური პარტიები

1. ძირითადი პოლიტიკური
პარტიების/ჯგუფების რაოდენობა/ტიპები
(უმრავლესობა/ოპოზიცია), რომლებმაც
მონაწილეობა მიიღეს ბოლო
საკანონმდებლო არჩევნებში

2. ძირითადი პოლიტიკური
პარტიების/ჯგუფების რაოდენობა/ტიპები
(უმრავლესობა/ოპოზიცია), რომლებმაც
მონაწილეობა მიიღეს ბოლო ადგილობრივ
არჩევნებში

შიდა პარტიული ორგანიზაცია (მაქსიმუმ 5 პოლიტიკური პარტია, რომელიც

წარმოდგენილია საკანონმდებლო ორგანოში)

3. პარტიის ხელმძღვანელი ან მოადგილე დიახ 

ქალია? არა 
დააზუსტეთ
4. ქალების პროცენტული მაჩვენებელი
პარტიის უმაღლეს აღმასრულებელ
ორგანოში?

5. პარტიის წესები ან წესდება ადგენს რაიმეს დიახ 

უმაღლეს აღმასრულებელ ორგანოში
არა 
ქალების შესახებ? (მაგ. დაჯავშნული
ადგილები) დააზუსტეთ

6. პარტიაში არსებობს ნებისმიერი ქვე- დიახ 

ორგანიზაცია ან ჯგუფი ქალებისათვის?
არა 
დააზუსტეთ
7. ქალთა ქვე-ორგანიზაციების არსებობის
შემთხვევაში ისინი სარგებლობენ რაიმე
კონკრეტული უფლებებით?

- გაგზავნონ დელეგატები პარტიის

დიახ  არა 
ყრილობაზე

- დაჯავშნული ადგილები პარტიის

დიახ  არა 
აღმასრულებელ ორგანოში

- ნებისმიერი სხვა უფლება (დააზუსტეთ)

დიახ  არა 
8. პარტიის წესები ან წესდება ეროვნულ დიახ 
საკანონმდებლო ორგანოში კანდიდატების
არა 
შერჩევის პროცესში ქალების
წარმომადგენლობის მხრივ რაიმეს დააზუსტეთ
აკონკრეტებს? (მაგ. ქალების მინიმალური
რაოდენობის მოთხოვნა, ან კანდიდატთა
სიის დასაწყისში ქალებისთვის
დაჯავშნული ადგილები)

9. პარტიის კანდიდატების საერთო

რაოდენობის რამდენ პროცენტს
შეადგენდნენ ქალები ბოლო ეროვნული
საკანონმდებლო ორგანოს
არჩევნებისთვის?

10. ქალების რა პროცენტი იყო კანდიდატი

პარტიული სიიდან? (იმ ქვეყნებისათვის,
სადაც მხოლოდ პროპორციული
არჩევნები ტარდება პროცენტული
მაჩვენებელი იქნება იგივე რაც ზემოთ)

11. პოლიტიკური პარტიები კანდიდატებს დიახ 

ყველა დონეზე წარადგენენ?
არა 
დააზუსტეთ
12. პარტიის წესები ან წესდება რაიმეს დიახ 
აკონკრეტებს ადგილობრივი
არა 
არჩევნებისთვის კანდიდატთა შერჩევის
პროცესში ქალების წარმომადგენლობასთან დააზუსტეთ
დაკავშირებით?

13. პარტიული მანდატების რა პროცენტული

მაჩვენებელი ეკავათ ქალებს ბოლო
არჩევნების შემდეგ?

14. პარტიული მანდატების რა პროცენტული

მაჩვენებელი ეკავათ ქალებს ადგილობრივ
საბჭოებში ბოლო არჩევნების შემდეგ?

15. ახორციელებს პარტია რაიმე კონკრეტულ დიახ 

ქმედებებს არჩევნებში ქალი კანდიდატების
არა 
წახალისებისათვის? (მაგ. ტრენინგი ან სხვა
მხარდაჭერა) დააზუსტეთ

16. ჰქონდა თუ არა პარტიას პოლიტიკა ბოლო

საარჩევნო მანიფესტში შემდეგზე:
- ძალადობა ქალებისა და გოგონების წინააღდეგ
- ქალების წარმომადგენლობა დიახ  არა 
- ანტი დისკრიმინაცია დიახ  არა 
 - სექსუალური და რეპროდუქციული უფლებები დიახ  არა 
- სამუშაო-ცხოვრების ბალანსი დიახ  არა 
დიახ  არა 
- ქალთა მონაწილეობა შრომის ბაზარზე
დიახ  არა 
- ქალთა ჯანმრთელობა
დიახ  არა 
- წვდომა განათლებაზე დიახ  არა 

17. პარტიის სახელით მედიაში საუბრობდა დიახ 

ნებისმიერი ქალი ბოლო ეროვნული
არა 
არჩევნების დროს?
დააზუსტეთ
IV. რეგიონალური და ადგილობრივი არჩეული ხელისუფლება
საარჩევნო სისტემების შესახებ66
ბოლო არჩევნების თარიღი ___ / ___/___
1. მიუთითეთ საარჩევნო სისტემა

- უბრალო უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემა: 

უბრალო უმრავლესობა ანუ პირველს ირჩევენ
თანამდებობაზე
- აბსოლუტური უმრავლესობის მაჟორიტარული
სისტემა: აბსოლუტური უმრავლესობა (ორ ტურიანი 
სისტემა)

- პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემა
- ღია სიები
 ღია
- დახურული სიები
 დახურული
- სხვა, დააზუსტეთ _______________
 სხვა
_____________________________________
_____________________________________

- ნახევრად პროპორციული წარმომადგენლობითი
სისტემა
- ღია სიები  ღია
- დახურული სიები  დახურული
- სხვა, დააზუსტეთ _______________  სხვა
_____________________________________

66
- ფარდობითი უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემა: უბრალო უმრავლესობა ანუ პირველს ირჩევენ
თანამდებობაზე: ამ სისტემას ადგილი აქვს, როდესაც არჩეულად ითვლება კანდიდატი, რომელმაც მიიღო
ყველაზე მეტი ხმა. ეს ნიშნავს, რომ იმ შემთხვევაშიც კი თუ კანდიდატი მიიღებს მთლიანი ხმების საკმაოდ
დაბალ რაოდენობას მას აირჩევენ ხმათა უდიდესი რაოდენობის მოპოვების შემთხვევაში. მაგალითი
გაერთიანებული სამეფო.

- ფარდობითი უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემა: აბსოლუტური უმრავლესობა (ორ ტურიანი სისტემა):

კანდიდატის ასარჩევად საჭიროა ხმათა აბსოლუტური უმრავლესობა. თუ ვერც ერთი კანდიდატი ვერ მიიღებს
ხმათა აბსოლუტურ უმრავლესობას პირველ ტურში, იმართება მეორე ტური, რომელშიც მონაწილეობს
მხოლოდ ორი საუკეთესო შედეგის მქონე კანდიდატი და აირჩევა კანდიდატი, რომელიც მოიპოვებს ხმათა
უბრალო უმრავლესობას. მაგალითი: საფრანგეთი.

- პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემა: ტიპური პროპორციული სისტემით პარტიამ/სიამ უნდა მიიღოს

მიღებულ ხმათა რაოდენობის პროპორციული წარმომადგენლობითი მანდატი. პარტიისთვის გამოყოფილი
მანდატები მის მიერ მიღებულ ხმათა პროპორციულია. სისტემა შეიძლება მოქმედებდეს ღია და დახურული
სიებით (ღია: ამომრჩეველს შეუძლია მიუთითოს მისი სასურველი კანდიდატ(ებ)ი პარტიის მოცემულ სიაში;
დახურული: ამომრჩეველს შეუძლია მხოლოდ პარტიას/სიას მისცეს ხმა და არ აქვს გავლენა თუ რომელი
კანდიდატები აირჩევიან) მაგალითი: შვედეთი.

- ნახევრად პროპორციული წარმომადგენლობითი სისტემა: ეს სისტემა ცდილობს გააერთიანოს როგორც

მაჟორიტარული ასევე პროპორციული საარჩევნო სისტემების დადებითი მახასიათებლები. პარლამენტის
ნაწილი აირჩევა უბრალო უმრავლესობის მაჟორიტარული სისტემით, ხოლო მეორე ნახევარი აირჩევა
პროპორციულ წარმომადგენლობითი სისტემით. ამ სისტემამ შეიძლება იმუშაოს ღია და დახურული სიებით
(ღია: ამომრჩევლებს შეუძლიათ მიუთითოთ სასურველი კანდიდატ(ებ)ი მოცემულ პარტიაში/სიაში;
დახურული: ამომრჩევლებს შეუძლიათ ხმა მისცენ მხოლოდ პარტიას/სიას არ აქვთ გავლენა თუ რომელი
კანდიდატები აირჩევიან). მაგალითი: გერმანია
1.1. ღია სიის შემთხვევაში, ამან გამოიწვია მეტი  ნაკლები 
მეტი თუ ნაკლები ქალი კანდიდატის განმარტეთ განმარტეთ
არსებობა?

1.2. მოითხოვს თუ არა კანონი, რომ დიახ  არა 

ქალები წარდგენილ იქნენ გამსვლელ
პოზიციებზე სიებში? (პირველი
ათეული)

1.3. რა არის მანდატის წონა

(ამომრჩეველთა რაოდენობა)?

1.4. კანდიდატობის მოთხოვნები – 1.

წარდგენის ხელმოწერები/ფინანსური 2.
დეპოზიტები 3.
4. დაამატეთ საჭიროებისამებრ
1.5. როგორ ხდება ადგილმონაცვლეობა? განმარტეთ

1.6 მერები პირდაპირი წესით აირჩევიან? დიახ 

არა 

2. შედეგები აჩვენებს თუ რამდენად განმარტეთ

სახარბიელო ან არასახარბიელოა
საარჩევნო სისტემა ქალებისათვის?

3. იძლევა თუ არა კანონი რაიმე დიახ  არა 

აფირმაციული ქმედებების
საშუალებას არჩეული ქალების
რაოდენობის გაზრდისთვის?

3.1. რა ქმედებებია? ჩამოთვალეთ

3.2. რამდენად წარმატებული იყო ისინი განმარტეთ
ქალი კანდიდატებისა და არჩეული
ქალების რაოდენობის გაზრდაში?

3.3. კვოტირების წესები დიახ  არა 

3.4. ფინანსური წამახალისებლები დიახ  არა 

3.5. სანქციების არსებობა (დადებითი დიახ  არა 

პასუხის შემთხვევაში ჩამოთვალეთ)

3.6. სანქციების გამოყენება განმარტეთ

3.7. როგორ რეაგირებენ საარჩევნო განმარტეთ

უწყების თანამდებობის პირები
პარტიულ სიებზე, რომლებიც არ
აკმაყოფილებს კვოტის მოთხოვნებს?

4. ბოლო არჩევნებში არჩეული ქალების

პროფილი

4.1. მერების საერთო რაოდენობა, სულ % _____

რომელთაგან კაცები/ქალები
შეადგენენ:
__________/_________/_________

ადგილობრივ საბჭოს წევრთა საერთო სულ % _____

რაოდენობა, რომელთაგან
კაცები/ქალები შეადგენენ:
__________/_________/_________
4.2. არჩეული სულ % ______
კაცი/ქალი მერების საერთო - პარტია ______
რაოდენობა ____/_____ -დამოუკიდებელი კანდიდატი
პარტია: ____/_____ __________
დამოუკიდებელი კანდიდატი:
 ____/_____ - პარტია ______
-დამოუკიდებელი კანდიდატი
4.3. პოლიტიკური რანგი (ინფორმაციის
არსებობის შემთხვევაში) წყარო:

4.4. დეკლარირებული შემოსავალი

(ინფორმაციის არსებობის
შემთხვევაში) წყარო:
4.5. ასაკი (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები
შემთხვევაში) წყარო: _______ _______

4.6. უმცირესობების ჯგუფები ქალები კაცები

(ინფორმაციის არსებობის _______ _______
შემთხვევაში)
წყარო:
4.7. განათლება (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები
შემთხვევაში) წყარო: _______ _______

4.8. პროფესია (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები

შემთხვევაში) _______ _______

5. ქალი კანდიდატების პროფილი

5.1. მერობის კანდიდატების საერთო სულ ქალები % _______

რაოდენობა, რომელთაგან - პარტია _______
ქალები/კაცები შეადგენენ: - დამოუკიდებელი
__________/_________ /_________ კანდიდატი _______

ადგილობრივი საბჭოს წევრობის

კანდიდატების საერთო რაოდენობა,
რომელთაგან ქალები/კაცები
შეადგენენ:
__________/_________/_________ სულ ქალები % _______
- პარტია _______
პარტია: - დამოუკიდებელი
კანდიდატი _______
 კაცები/ქალები__________/_________
დამოუკიდებელი კანდიდატი:
კაცები/ქალები__________/_________
5.2. პოლიტიკური რანგი
(ინფორმაციის არსებობის
შემთხვევაში) წყარო:

5.3. ასაკი (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები

შემთხვევაში) წყარო:
_______ _______

5.4. უმცირესობების ჯგუფები ქალები კაცები

(ინფორმაციის არსებობის
_______ _______
შემთხვევაში) წყარო:

5.5. განათლება (ინფორმაციის ქალები კაცები

არსებობის შემთხვევაში) წყარო:
_______ _______

5.6. პროფესია (ინფორმაციის არსებობის ქალები კაცები

შემთხვევაში)
_______ _______

6. თანამდებობაზე მყოფი ქალები ქალები კაცები

 რეგიონალური ხელისუფლების _______ ______
ხელმძღვანელი

7. ნებისმიერი საკანონმდებლო ან/და დიახ

ადმინისტრაციული ზომების არსებობა, არა
რომელიც უზრუნველყოფს, რომ განრიგი დააზუსტეთ
და სამუშაო მეთოდები ხელს უწყობს
ქალების მონაწილეობას?

7.1. არსებობს ნებისმიერი ბარიერები, დიახ 

რომელიც ხელს უშლის ქალების არა 
მონაწილეობას? დააზუსტეთ
VII. თვით-წარდგენილი ან/და დამოუკიდებელი
კანდიდატები

1. წარდგენის უფლება დიახ  არა 

2. პირობები, სამართლებრივი ჩარჩოს ჩამოთვალეთ და დაამატეთ

მიხედვით: საჭიროებისამებრ
1.
2.
3.
4.

VIII. მაგალითები

1. დამოკიდებულებები ჩამოთვალეთ
წყარო:

2. ტრენდები ჩამოთვალეთ
წყარო:

3. ტენდენციები ჩამოთვალეთ
წყარო:
დანართი 2
ნიმუში ინტერვიუებისთვის

1.არჩეული მერი: პატარა ქალაქი/სოფელი

სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული სფერო კითხვები პასუხები

კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია

გაშუქება, ამომრჩეველთა დამოკიდებულება,
 პარტიის წევრების, სხვა კანდიდატების
დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)

რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის

წარმოებას?

სხვა კითხვები როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

პარლამენტში/ეროვნულ
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ
მთავრობაში

ჩამოთვალეთ და
შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს როგორც ქალი
დაამატეთ
არჩეული წარმომადგენელი?
საჭიროებისამებრ:
1.
2.
3.

არის ვინმე (რამე), რაც მხარს გიჭერთ, როგორც

დააზუსტეთ:
ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული წევრები? (2)
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)

(4) მედიის? (4)

(5) ინსტიტუტში მომუშავე თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერისა და წახალისების
მხრივ?

რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?

ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:

(1) წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2) საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა,

რომ გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
2. არჩეული მერი: დიდი ქალაქი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო

კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი,
სწავლება, სხვა ადამიანების მხარდაჭერა,
ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია

გაშუქება, ამომრჩეველთა
დამოკიდებულება, პარტიის წევრების,
სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი

კანდიდატისთვის არსებობდა რაიმე
კონკრეტული ბარიერები? (ფინანსური,
წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით
კამპანიის წარმოებას?

როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

სხვა
პარლამენტში/ეროვნულ
კითხვები
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ
მთავრობაში

შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს ჩამოთვალეთ და დაამატეთ

როგორც ქალი არჩეული საჭიროებისამებრ:
წარმომადგენელი?

1.
2.
3.

არის ვინმე (რაიმე), რაც მხარს გიჭერთ, დააზუსტეთ:

როგორც ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული (2)
წევრების?
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)
(4) მედიის?
(4)
(5) ინსტიტუტში მომუშავე
თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერისა და
წახალისების მხრივ?

რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა,

რომ გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ
არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1) წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2) საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად

ხელახლა, რომ გეყარათ კენჭი
არჩევნებში?
3. არჩეული წევრი: ქალაქის საბჭო / პატარა ქალაქი/სოფელი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

კითხვები პარლამენტში/ეროვნულ
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ მთავრობაში?

შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს როგორც ქალი ჩამოთვალეთ და

არჩეული წარმომადგენელი? დაამატეთ
საჭიროებისამებრ:

1.
2.
3.

არის ვინმე (რამე), რაც მხარს გიჭერთ, როგორც დააზუსტეთ:

ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული წევრები? (2)
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)
(4) მედიის? (4)
(5) ინსტიტუტში მომუშავე თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერასა და წახალისების
მხრივ?
რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა, რომ
გეყარათ კენჭი არჩევნებში?

ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
4. არჩეული წევრი: ქალაქის საბჭო / დიდი ქალაქი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

კითხვები პარლამენტში/ეროვნულ
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ მთავრობაში

შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს როგორც ქალი ჩამოთვალეთ და

არჩეული წარმომადგენელი? დაამატეთ
საჭიროებისამებრ:

1.
2.
3.

არის ვინმე (რაიმე), რაც მხარს გიჭერთ, როგორც დააზუსტეთ:

ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული წევრები? (2)
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)
(4) მედიის? (4)
(5) ინსტიტუტში მომუშავე თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერასა და წახალისების
მხრივ?

რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
5. არჩეული დეპუტატი: უმრავლესობა
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)
 თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის
არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)

რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის

წარმოებას?

სხვა როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

კითხვები პარლამენტში/ეროვნულ
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ მთავრობაში

შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს როგორც ქალი ჩამოთვალეთ და

არჩეული წარმომადგენელი? დაამატეთ
საჭიროებისამებრ:

1.
2.
3.

არის ვინმე (რაიმე), რაც მხარს გიჭერთ, როგორც დააზუსტეთ:

ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული წევრები? (2)
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)
(4) მედიის? (4)
(5) ინსტიტუტში მომუშავე თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერასა და წახალისების
მხრივ?

რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?

ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:

(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
6. არჩეული დეპუტატი: ოპოზიცია
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

კითხვები პარლამენტში/ეროვნულ
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ მთავრობაში

შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს როგორც ქალი ჩამოთვალეთ და

არჩეული წარმომადგენელი? დაამატეთ
საჭიროებისამებრ:

1.
2.
3.

არის ვინმე (რაიმე), რაც მხარს გიჭერთ, როგორც დააზუსტეთ:

ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული წევრები? (2)
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)
(4) მედიის? (4)
(5) ინსტიტუტში მომუშავე თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერასა და წახალისების
მხრივ?

რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:

(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
7. ყოფილი დეპუტატი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა როგორი იყო თქვენი გამოცდილება

კითხვები პარლამენტში/ეროვნულ
კრებაზე/რეგიონალურ/ადგილობრივ მთავრობაში

შეხვედრიხართ რაიმე ბარიერებს როგორც ქალი ჩამოთვალეთ და

არჩეული წარმომადგენელი? დაამატეთ
საჭიროებისამებრ:

1.
2.
3.

არის ვინმე (რაიმე), რაც მხარს გიჭერთ, როგორც დააზუსტეთ:

ქალ არჩეულ წარმომადგენელს?

როგორ იყო დამოკიდებულება:

(1)თქვენი პარტიის არჩეული წევრების? (1)

(2) ოპოზიციური პარტიების არჩეული წევრები? (2)
(3) თქვენი ამომრჩევლების? (3)
(4) მედიის? (4)
(5) ინსტიტუტში მომუშავე თანამშრომლების? (5)

როგორ ხედავთ თქვენს როლს ქალების

კანდიდატობის მხარდაჭერასა და წახალისების
მხრივ?

რას გააკეთებდით სხვანაირად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
ხელახლა იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:

(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
8. არ არჩეული მერი/პატარა ქალაქი/სოფელი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა ისევ იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

კითხვები

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
9. არ არჩეული მერი / დიდი ქალაქი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)

რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის

წარმოებას?
სხვა ისევ იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?
კითხვები

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა,

რომ გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
10. ქალაქის საბჭოს არ არჩეული წევრი / დიდი ქალაქი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა ისევ იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

კითხვები

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
11. ქალაქის საბჭოს არ არჩეული წევრი / პატარა ქალაქი/სოფელი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა ისევ იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

კითხვები

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
12. არ არჩეული დეპუტატი
სახელი / გვარი / ქვეყანა / კუთვნილება

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია განათლება

პროფესია

ოჯახური მდგომარეობა

რატომ იყარეთ კენჭი?

როგორ ხედავთ თქვენ როლს?

რა მხარდაჭერა გქონდათ, როგორც ქალს?

(პარტიის სტრუქტურები, ტრენინგი, სწავლება,
სხვა ადამიანების მხარდაჭერა, ა.შ.)

როგორი იყო საარჩევნო კამპანია? (მედია გაშუქება,

ამომრჩეველთა დამოკიდებულება, პარტიის
წევრების, სხვა კანდიდატების დამოკიდებულება)

თქვენთვის, როგორც ქალი კანდიდატისთვის

არსებობდა რაიმე კონკრეტული ბარიერები?
(ფინანსური, წარდგენის/შერჩევის მხრივ ა.შ.)
 რა ძირითად საკითხებზე ახდენდით კამპანიის
წარმოებას?

სხვა ისევ იყრიდით კენჭს? რატომ/რატომ არა?

კითხვები

თქვენი გამოცდილებით რა შეცვლიდა

მდგომარეობას ქალებისათვის:
(1)წარმოადგინონ კანდიდატურა

(2)საარჩევნო კამპანიის განმავლობაში

რას გააკეთებდით განსხვავებულად ხელახლა, რომ

გეყარათ კენჭი არჩევნებში?
13. პარტიის უმაღლესი ხელმძღვანელობის წევრი ქალი
(უმრავლესობა ან ოპოზიცია) (განმარტეთ თქვენი არჩევანი)
სახელი / გვარი / ქვეყანა / პარტია

არჩევის თარიღი ______/ ______/ ______

მოცული კითხვები პასუხები

სფერო
კამპანია ბოლო საარჩევნო მანიფესტში
პოლიტიკურ პარტიებს ჰქონდათ
პოლიტიკა შემდეგ საკითხებზე (დიახ-არა)
:
- ძალადობა ქალებისა და გოგონების
წინააღმდეგ
- ქალთა წარმომადგენლობა
- ანტიდისკრიმინაცია
- სექსუალური და რეპროდუქციული
უფლებები
- სამუშაო-ცხოვრების ბალანსი
- ქალების მონაწილეობა შრომის ბაზარზე
- ქალების ჯანმრთელობა
- განათლებაზე წვდომა

სხვა არსებობს თუ არა სპეციალური

კითხვები ღონისძიებები, ქალების მონაწილეობის
წახალისების მიზნით?
 გაყიდვების აგენტები ევროპის საბჭოს პუბლიკაციებისთვის
Agents de vente des publications du Conseil de l’Europe
ბელგია/BELGIQUE
La Librairie Européenne The European
Bookshop Rue de l’Orme, 1
BE-1040 BRUXELLES
Tel.: +32 (0)2 231 04 35
Fax: +32 (0)2 735 08 60
E-mail: info@libeurop.eu
http://www.libeurop.be
Jean De Lannoy/DL Services
Avenue du Roi 202 Koningslaan
BE-1190 BRUXELLES
Tel.: +32 (0)2 538 43 08
Fax: +32 (0)2 538 08 41
E-mail: jean.de.lannoy@dl-servi.com
http://www.jean-de-lannoy.be
ბოსნია-ჰერცოგოვინა/ BOSNIE-
HERZÉGOVINE Robert’s Plus d.o.o.
Marka Maruliça 2/V BA-71000 SARAJEVO
Tel.: + 387 33 640 818
Fax: + 387 33 640 818 E-mail:
robertsplus@bih.net.ba
კანადა
Renouf Publishing Co. Ltd.
22-1010 Polytek Street
CDN-OTTAWA, ONT K1J 9J1
Tel.: +1 613 745 2665
Fax: +1 613 745 7660
Toll-Free Tel.: (866) 767-6766
E-mail: order.dept@renoufbooks.com
http://www.renoufbooks.com
ხორვატია/CROATIE
Robert’s Plus d.o.o.
Marasoviçeva 67
HR-21000 SPLiT
Tel.: + 385 21 315 800, 801, 802, 803
Fax: + 385 21 315 804
E-mail: robertsplus@robertsplus.hr
ჩეხეთის რესპუბლიკა/ RÉPUBLIQUE
TCHÈQUE
Suweco CZ, s.r.o.
Klecakova 347
CZ-180 21 PRAHA 9
Tel.: +420 2 424 59 204
Fax: +420 2 848 21 646
E-mail: import@suweco.cz
http://www.suweco.cz
დანია/DANEMARK
GAD
Vimmelskaftet 32
DK-1161 KØBENHAVN K
Tel.: +45 77 66 60 00
Fax: +45 77 66 60 01
E-mail: reception@gad.dk
http://www.gad.dk
ევროპის საბჭოს გამომცემლობა/Editions du Conseil de l’Europe
Tel.: +33 (0)3 88 41 25 81 – Fax: +33 (0)3 88 41 39 10 – E-mail: publishing@coe.int – Website: http://book.coe.int
ფინეთი/FINLANDE
Akateeminen Kirjakauppa
PO Box 128
Keskuskatu 1 Fi-00100 HELSiNKi
Tel.: +358 (0)9 121 4430
Fax: +358 (0)9 121 4242
E-mail: akatilaus@akateeminen.com
http://www.akateeminen.com
საფრანგეთი
პირდაპირ დაუკავშირდით / Merci de
contacter directement
ევროპის საბჭოს გამომცემლობას
Editions du Conseil de l’Europe
FR-67075 STRASBOURG cedex
Tel.: +33 (0)3 88 41 25 81
Fax: +33 (0)3 88 41 39 10
E-mail: publishing@coe.int
http://book.coe.int
Librairie Kléber 1 rue des Francs-
Bourgeois FR-67000 STRASBOURG
Tel.: +33 (0)3 88 15 78 88
Fax: +33 (0)3 88 15 78 80
E-mail: librairie-kleber@coe.int
http://www.librairie-kleber.com
საბერძნეთი/GRÈCE
Librairie Kauffmann s.a.
Stadiou 28
GR-105 64 ATHiNAi
Tel.: +30 210 32 55 321
Fax.: +30 210 32 30 320
E-mail: ord@otenet.gr
http://www.kauffmann.gr
უნგრეთი/HONGRIE
Euro info Service
Pannónia u. 58.
PF. 1039
HU-1136 BUDAPEST
Tel.: +36 1 329 2170
Fax: +36 1 349 2053
E-mail: euroinfo@euroinfo.hu
http://www.euroinfo.hu
იტალია/ITALIE
Licosa SpA
Via Duca di Calabria, 1/1
iT-50125 FiRENZE
Tel.: +39 0556 483215
Fax: +39 0556 41257
E-mail: licosa@licosa.com
http://www.licosa.com
ნორვეგია/NORVÈGE
Akademika
Postboks 84 Blindern
NO-0314 OSLO
Tel.: +47 2 218 8100
Fax: +47 2 218 8103
E-mail: support@akademika.no
http://www.akademika.no
FR-67075 STRASBOURG Cedex
პოლონეთი/POLOGNE
Ars Polona JSC
25 Obroncow Street
PL-03-933 WARSZAWA
Tel.: +48 (0)22 509 86 00
Fax: +48 (0)22 509 86 10
E-mail: arspolona@arspolona.com.pl
http://www.arspolona.com.pl
პორტუგალია
Marka Lda Rua dos Correeiros 61-3
PT-1100-162 LiSBOA
Tel: 351 21 3224040
Fax: 351 21 3224044
Web: www.marka.pt
E mail: apoio.clientes@marka.pt
რუსეთის ფედერაცია/ FÉDÉRATION DE
RUSSIE Ves Mir
17b, Butlerova ul. - Office 338
RU-117342 MOSCOW
Tel.: +7 495 739 0971
Fax: +7 495 739 0971 E-mail:
orders@vesmirbooks.ru
http://www.vesmirbooks.ru
შვეიცარია/SUISSE
Planetis Sàrl
16 chemin des Pins CH-1273 ARZiER
Tel.: +41 22 366 51 77
Fax: +41 22 366 51 78
E-mail: info@planetis.ch
ტაივანი
Tycoon information inc.
5th Floor, No. 500, Chang-Chun Road
Taipei, Taiwan
Tel.: 886-2-8712 8886
Fax: 886-2-8712 4747, 8712 4777
E-mail: info@tycoon-info.com.tw
orders@tycoon-info.com.tw
გაერთიანებული სამეფო/ROYAUME-UNI
The Stationery Office Ltd
PO Box 29
GB-NORWiCH NR3 1GN
Tel.: +44 (0)870 600 5522
Fax: +44 (0)870 600 5533
E-mail: book.enquiries@tso.co.uk
http://www.tsoshop.co.uk
შეერთებული შტატები და კანადა/
ÉTATS-UNIS ET CANADA
Manhattan Publishing Co
670 White Plains Road
USA-10583 SCARSDALE, NY
Tel: + 1 914 472 4650
Fax: +1 914 472 4316
E-mail: coe@manhattanpublishing.com
http://www.manhattanpublishing.com
რეგიონალური კვლევა აღმოსავლეთ პარტნიორობის
ქვეყნებში ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის
შესახებ განხორციელებულ იქნა ევროპის საბჭოსა და
ევროპული კომისიის ძირითადი მიზნების საპასუხოდ,
ხსენებულ ქვეყნებში ეროვნულ და ადგილობრივ დონეზე
ქალთა პოლიტიკური წარმომადგენლობის ნაკლებობის
გადაჭრის მიზნით.
თითოეულ ქვეყანაში დაფუძნებულმა მკვლევარებმა
წარმოადგინეს ხარისხობრივი ინფორმაცია, როგორც
ქალების მდგომარეობის შესახებ, ასევე იმ ქალთა
გამოცდილებების შესახებ, რომლებსაც არჩეულ
თანამდებობაზე უყრიათ კენჭი.
მიუხედავად იმისა, რომ ქალებისა და კაცების
თანასწორობის სამართლებრივი საფუძველი არსებობს
ყველა ხსენებულ ქვეყანაში, რეალობა საკმაოდ
განსხვავებულია. სტერეოტიპული შეხედულებები და
წარმოდგენები საზოგადოებაში ქალების როლის შესახებ
გავლენას ახდენს მასზე, თუ როგორ იყრიან ქალები კენჭს
კანდიდატებად და რამდენად ხდება მათი შერჩევა და
არჩევა.
ევროპის საბჭო დარწმუნებულია, რომ წინამდებარე
კვლევა კარგი პრაქტიკის მაგალითებისა და
მტკიცებულებებზე დაფუძნებული პრაქტიკული
რეკომენდაციების მიწოდებით დაეხმარება არჩევით
თანამდებობაზე ქალებისა და კაცების არსებული
დისბალანსის გადაჭრას და ამით, აღმოსავლეთ
პარტნიორობის ქვეყნებში გააძლიერებს დემოკრატიასა და
ადამიანის უფლებებს.
PREMS 059617

ევროპის საბჭო კონტინენტის წამყვან ადამიანის უფლებათა
ორგანიზაციას წარმოადგენს. მასში გაწევრიანებულია 47
წევრი სახელმწიფო, რომელთაგან 28 ევროპული კავშირის
წევრია. ევროპის საბჭოს ყველა წევრმა სახელმწიფომ ხელი
მოაწერა ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციას,
ხელშეკრულება რომელიც შემუშავებულ იქნას ადამიანის
უფლებების, დემოკრატიისა და კანონის უზენაესობის
დაცვისთვის. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო
ახდენს კონვენციის განხორციელების ზედამხედველობას
წევრ სახელმწიფოებში.
www.coe.int
ევროპული კავშირი წარმადგენს უნიკალურ ეკონომიკურ
და პოლიტიკურ პარტნიორობას 28 ევროპულ
დემოკრატიულ ქვეყანას შორის. მისი მიზნებია მშვიდობა,
კეთილდღეობა და თავისუფლება მისი 500 მილიონი
მოქალაქისათვის - უფრო სამართლიან, უსაფრთხო
მსოფლიოში. ამისათვის, ევროკავშირის ქვეყნებმა შექმნეს
უწყებები, რომლებიც მართავენ მას და იღებენ მის
კანონმდებლობას. ძირითადი უწყებებია ევროპული
პარლამენტი (წარმოადგენს ევროპის ხალხს),
ევროკავშირის საბჭო (წარმოადგენს ეროვნულ
მთავრობებს) და ევროპული კომისია (წარმოადგენს
ევროკავშირის საერთო ინტერესებს)
http://europa.eu

http://book.coe.int
ISBN 978-92-871-
8306-4 €30 / US$60