Visoka škola za primjenjene i pravne nauke

“Prometej”Banja Luka
_________________________________________________________
Ul.Knjaza Milosa 10A, tel. 051/315-780, fax. 051/315-820, e mail: prometej@prometejbl.com, www.

Prometej.com

SEMINARSKI RAD

-BEZBJEDNOST SAOBRAĆAJA-

KRUŽNI TOKOVI

Student: Broj indeksa: Mentor:

Duško Lovrić TI-260 Dr.Aleksandar Blagojević

Banjaluka,decembar 2017
 Sadržaj

Uvod………………………………………………………………………………………………………………………………1
Istorija kružnih raskrsnica……………..………………………………………………………………………………..2

Kružni tokovi I njegovi elementi………………………………………………………………….....................4

Prednosti kružnih tokova……………………………………………………………………………………….........6

Nedostaci kružnih tokova…………………………………………………………………………..……………….….7

Podjela kružnih raskrsnica….………………………………………………………………………………………….9

Zaključak……………………………………………………………………………………………………………………….14
Literatura………………………………………………………………………………………………………………………15
 UVOD

Izgradnja kružnih tokova intenzivirana je posljednjih 20 godina u svim evropskim

zemljama. U skladu s tim, ovakve raskrsnice i u Bosni i Hercegovini dobijaju značajniju
primjenu. Razlog tome su brojne prednosti koje kružne raskrsnice imaju pred klasičnim
raskrsnicama.

Osnovne karakteristike ovih raskrsnica su kanalisan saobraćaj koji se odvija u smjeru

suprotnom od smjera kazaljke na satu, mogućnost spajanja 4 i više priključaka te
smanjenje broja konfliktnih tačaka s obzirom na klasiče raskrsnice. Rezultati
mnogobrojnih istraživanja koji pokazuju da se prelaskom na ovaj tip raskrsnica drastično
smanjuje broj saobraćajnih nezgoda, a naročito onih sa povređenima i nastradalima, kao i
neosporan uticaj u pogledu zaštite životne sredine i u estetskom pogledu trebalo bi da
posluže kao podsticaj za značajniju ulogu ovih raskrsnica u projektantskoj praksi kod nas.

Kružna raskrsnica izvodi se na mjestima gde je intenzitet saobraćajnih tokova takav da bi

neko drugo rješenje osim ukrštanja u dva nivoa bilo potencijalni uzrok zastoja saobraćaja.
Najmanji dozvoljeni poluprečnik centralnog ostrva kružnih raskrsnica je 60 do 80 metara
ako su mjesta ulijevanja jednako opterećena. Ako ima više od četiri ulijevanja tada se
mogu primjeniti kružne raskrsnice sa radijalnim ulijevanjem.

Uz pomoć ozelenjavanja na mjestima ulijevanja moramo postići optički završetak, a

samu raskrsnicu treba uklopiti u okolinu zbog velike površine.

1
 ISTORIJA KRUŽNIH RASKRSNICA

Raskrsnice sa kružnim tokom pojavile su se kao oblikovani-strukturni elementi prije

dominacije motornog saobraćaja. Naime, 1903. godine je Eugene Henard predložio
kružno kretanje sve gušćeg saobraćaja u centrima velikih gradova. Prva praktična
upotreba kružne raskrsnice zabilježena je na lokalitetu Columbus Circle u Njujorku
1905.godine.

U Parizu je 1907. godine otvoren prvi kružni tok koji je povezivao 12 ulica. Do 1910.
godine je izgrađeno još nekoliko kružnih tokova u Parizu

Palace l' Etoile,Pariz

2
Prvi kružni tokovi su često davali prednost saobraćaju na ulazu (pravilo desne strane), a
ne saobraćaju u samom kružnom toku, što je pri većem broju vozila uzrokovalo
zagušenje toka saobraćaja. Takođe je bilo i pokušaja regulacije znakovima i semaforima,
što je za posljedicu imalo smanjenje protoka i kapaciteta.
Povećanjem saobraćaja došlo je i do problema zagušenja zbog čega su često morali
saobraćajni policajci regulisati saobraćaj koji je stajao.
Britanski saobraćajni inžinjeri su počeli preispitivati upotrebu velikih kružnih tokova u
Americi, jer su smatrali da dugačko kruženje i velike brzine sa velikim radijusima
negativno utiču na kapacitet.
Prve smjernice za projektovanje kružnih raskrsnica sa prednošću u kružnom toku izdalo
je Britansko ministarstvo saobraćaja 1971. godine

Moderni kružni tokovi su imali dva glavna projektna i saobraćajna pravila:

1. Prednost imaju vozila u kružnom toku, a vozila na ulazu moraju čekati kako bi se
uključili u kružni tok. Moderni tokovi nisu bili projektovani za kruženje saobraćaja
pa su se zbog toga značajno smanjili njihovi promjeri;

2. Zabrana projektovanja tangencijalnih privoza, oni se vode prema centralnom ostrvu

i uzrokuje prisilno smanjenje brzine. Takođe su zabranjeni i saobraćajni pravci kroz
kružni tok.

3
 Kružni tokovi i njegovi elementi

Kružna raskrsnica je saobraćajna građevina kružnog oblika sa neprovoznim, djelimično

provoznim ili provoznim centralnim ostrvom i kružnim kolovozom, te privozima sa
razdjelnim ostrvima. Saobraćaj u kružnoj raskrsnici je određen centralnim ostrvom i
odvija se u smjeru suprotnom od kretanja kazaljke na satu.

Elementi kružne raskrsnice

U elemente kružne raskrsnice spadaju:

 kružni kolovoz-predstavlja kolovoznu traku kružnog oblika, po kome se kreću

vozila oko centralnog ostrva i imaju prednost u odnosu na vozila koja ulaze u
kružni tok;
 centralno ostrvo-predstavlja uzdignutu površinu kružnog oblika, koja sprječava
direktnu vožnju preko raskrsnice;

4
 provozni dio ili vijenac centralnog ostrva-predstavlja dio centralnog ostrva, koji
zajedno sa kružnim kolovozom omogućava vožnju kroz kružni tok dugim
vozilima
 spoljašnji prečnik raskrsnice (Rv)-predstavlja prečnik od spoljašnje ivice do ivice
kružnog kolovoza (to je mjera i oznaka veličine raskrsnice);
 unutrašnji prečnik raskrsnice (Ru)-predstavlja prečnik između dvije ivice kružnog
kolovoznog traka;
 privoz kružnog toka-jeste priključna cesta sa saobraćajnim trakama
(ulazom/uvozom, izlazom/izvozom), pri čemu ulazni dio može biti izveden u
obliku lijevka ili trokuta;
 broj saobraćajnih traka (n)-na privozu i u kružnom kolovozu predstavljaju osnove
parametre za podjelu (na jednotračne i dvotračne) i za proračun propusne moći
raskrsnice;
 prostor za čekanje (niša) - prostor između pješačkog prelaza i spoljašnjeivice
kružnog kolovoza (slično i na izlaznom dijelu privoza); vozila ga na ulazu koriste
za čekanje na prihvatljivu vremensku prazninu u kružnom toku kako bi se mogli
uključiti u njega, a na izlazu služe za propuštanje pješaka i biciklista;
 ulazni (Rul) i izlazni poluprečnik (Riz) - poluprečnik zaobljenja desne ivice
kolovoza na ulazu (odnosno izlazu) kružne raskrsnice, koji usmjerava vozila
prema kružnom kolovozu (odnosno iz kružne raskrsnice)
 razdjelno ostrvo (ostrvo za pješake) - uzdignuti dio kružne raskrsnice za
kanalisanje tokova na privozu, a omogućava veću sigurnost pješaka i biciklista pri
prelasku privoza (zavisi od veličine raskrsnice);
 ulazno/izlazni tok saobraćaja - čine ga vozila koja ulaze/izlaze iz kružnog toka;
 kružni saobraćajni tok -predstavlja kružeći saobraćajni tok vozila po kružnom
kolovozu raskrsnice;

5
 Prednosti kružnih tokova

Prednosti kružnih raskrsnica u odnosu na klasične površinske raskrsnice su prije svega u

njihovim karakteristikama:

 visok nivo bezbjednosti u saobraćaju (manji broj konfliktnih tačaka nego kod
klasičnih površinskih raskrsnica, eliminacija konfliktnih tačaka raskrsnice i
preplitanja, manje brzine u sudarima sa nemotorizovanim učesnicima u
saobraćaju, nemogućnost vožnje kroz raskrsnicu bez smanjenja brzine itd.);
 mogućnost propuštanja saobraćajnih tokova velike gustine;
 manje kolone (neprekidan saobraćaj);
 manje buke i emisije toksičnih gasova;
 manja potreba za prostorom (za razliku od raskrsnica u nivou sa posebnim
trakama za okretanje vozila);
 istog su kapaciteta;
 dobro rješenje ukrštanja u slučaju da je tok saobraćaja na glavnom i sporednom
saobraćajnom pravcu približno jednak;
 dobro rješenje višekrakih kružnih raskrsnica (pet ili više);
 manje posljedice saobraćajnih nezgoda (nema frontalnog sudara i sudara pod
pravim uglom);
 manji troškovi održavanja te povoljniji uticaj na okolinu (za razliku od raskrsnica
sa semaforima);
 dobro rješenje usporavanja saobraćaja u urbanim sredinama;
 estetska vrijednost;

6
 Nedostaci kružnih tokova

Pored svih prednosti koje smo već naveli imamo i određene nedostatke u kružnim
raskrsnicama, a to su:

 povećanjem broja traka u kružnom toku smanjuje se bezbjednost saobraćaja

(suprotno od klasičnih raskrsnica u jednom nivou);
 kod uzastopnih kružnih raskrsnica ne može se postići sinhronizacija (zeleni talas);
 problem nedostatka mjesta za centralno saobraćajno ostrvo u izgrađenim
područjima;
 saobraćajem u kružnim raskrsnicama ne može upravljati saobraćajna policija;
 kružne raskrsnice se ne preporučuju ispred institucija za slijepa lica i lica
oštećenog vida i sluha, staračkih domova, bolnica i zdravstvenih ustanova, kao i
ispred svih drugih lokacija gdje nemotorizovani učesnici u saobraćaju, usljed
privremenih ili stalnih nedostataka, ne mogu bezbjedno preći saobraćajnicu bez
saobraćajne signalizacije;
 velike kružne raskrsnice se ne preporučuju ispred obdaništa i škola, kao i ispred
drugih lokacija gdje ima mnogo djece;
 problem se javlja u slučaju gustog biciklističkog ili pješačkog saobraćaja, koji
presjeca jedan ili više krakova jednotračne kružne raskrsnice;
 loše rješenje kod velikog toka vozila koja skreću ulijevo;
 naknadno postavljanje semafora ne utiče bitno na kapacitet;

Imajući u vidu sve navedeno, opravdanost izgradnje kružnih raskrsnica treba da se

razmatra za svaki poseban slučaj. Kružne raskrsnice su time prikladne i preporučljive
uglavnom na sljedećim ukrštanjima:

 oblika slova X, Y, K (oštri ugao ukrštanja);

 višekraka ukrštanja (pet ili više);

7
 koja su posebno izložena saobraćajnim nezgodama sa teškim posljedicama;
 na koja se ulazi u velikoj brzini;
 gdje se mjenjaju uslovi vožnje (npr. na završecima brze saobraćajnice, na ulazima
u urbana područja, na izlazima sa autoputa);
 sa velikom brzinom na glavnoj saobraćajnici, koja sprječava bezbjedan ulazak
vozila sa sporedne saobraćajnice;
 tamo gdje nema osnove za postavljanje semafora, ali gdje je kapacitet saobraćaja
veći od kapaciteta nesemaforizovane raskrsnice;
 kao sredstvo usporavanja saobraćaja;

8
 Podjela kružnih raskrsnica

Podjela kružnih raskrsnica može se vršiti po lokaciji i veličini, po broju privoza i

saobraćajnih traka, po namjeni i slično. Potrebno je spomenuti rješenja koja su u
posljednje vrijeme sve više zastupljena kao dizajnirane vrste kružnih raskrsnica:
montažna (privremena), spiralna ili turbo, te kombinacija rješenja.

Montažna (privremena) kružna raskrsnica predstavlja privremeni oblik kružne raskrsnice

određenih dimenzija koja je postavljena na već postojeću klasičnu raskrsnicu. Tokom
montiranja raskrsnice ne predviđaju se veliki građevinski zahvati na postojećoj raskrsnici
(npr. zamjena kolovoza, zamjena ili nadogradnja razdjelnih ostrva itd.). Velika prednost
ovakvih rješenja je to što za njihovo montiranje nije potrebna građevinska dozvola.

Montažna kružna raskrsnica kao privremeno projektno rješenje izvodi se u slučaju:

- privremeno promjenjenih saobraćajnih uslova (npr. privremene promjene toka
glavnog i sporednog pravca saobraćaja (za vrijeme ljetnje turističke sezone);
- privremeno otežanog odvijanja saobraćaja (gradilište u samoj raskrsnici,
izvođenje četvrtog kraka na postojećoj trokrakoj raskrsnici);
- u procesu dokazivanja važnosti izvođenja kružne raskrsnice kao trajnog rješenja;
- u vrijeme izvođenja kružne raskrsnice kao stalnog rješenja (za nesmetano
funkcionisanje raskrsnice u vrijeme izgradnje, odnosno za zaštitu građevinskih
radnika prilikom izvođenja srednjeg ostrva kao i uvoznih i izvoznih radijusa);
- kao mjera preduzeta radi umirivanja saobraćaja u postojećim raskrsnicama koje
nisu opremljene semaforima (u slučaju da su brzine na glavnom saobraćajnom
pravcu prevelike ili u slučaju da vozila na sporednom saobraćajnom pravcu imaju
probleme pri uključivanju u glavni saobraćajni pravac);

9
 - u cilju trenutnog ublažavanja loših saobraćajno-bezbjednosnih uslova (u slučaju
nedostatka finansijskih sredstava za trenutno izvođenje dugoročnog rješenja);

Turbo kružna raskrsnica je posebna vrsta višetračne raskrsnice gdje su neki usmjereni
tokovi međusobno fizički podjeljeni. Ideja za takva rješenja je nastala iz potrebe da se za
slučajeve preopterećenih višetračnih kružnih raskrsnica smanji broj konflikata na
mjestima preplitanja (na kružnom kolovozu) i ukrštanja.

Podjela kružnih raskrsnica s obzirom na lokaciju,

veličinu i oblik

S obzirom na lokaciju, veličinu i vrstu saobraćaja koji se nad njima odvija kružne
raskrsnice se mogu podjeliti na urbane i ruralne

Mini kružne raskrsnice

Postavljene su u gusto naseljenim gradskim sredinama u cilju usporavanja saobraćaja.

Očekivana brzina vozila je do 25 km/h.

10
 Male kružne raskrsnice

Ove raskrsnice su obično postavljene samo u gradskim područjima. Očekivana brzina u

malim kružnim raskrsnicama je ispod 30 km/h.

Kružna raskrsnica srednje veličine

One se u osnovi postavljaju na prometnijim ukrštanjima u gradskim sredinama. Velika

pažnja posvećuje se usmjeravanju pješačkog i biciklističkog saobraćaja, koji je od
kolovoza odvojen uzvišenjem.

11
 Kružna raskrsnica sa spiralnim kružnim tokom (srednje veličine, gradska i
vangradska)

Kružna raskrsnica sa spiralnim kružnim tokom može biti gradska i vangradska. U

principu ih predviđamo na mjestima gdje se ne može očekivati veliki broj pješaka i
biciklista. Vangradska kružna raskrsnica sa spiralnim kružnim tokom ima veći spoljašnji
prečnik nego gradska kružna raskrsnica sa spiralnim kružnim tokom.

Velike kružne raskrsnice

One se postavljaju u izuzetnim situacijama, obično na ulazu autoputa u grad.

12
 Podjela kružnih raskrsnica prema namjeni

Kružne raskrsnice se prema namjeni dijele na tri osnovna tipa:

 kružne raskrsnice koje usporavaju saobraćaj:

- postavljene u urbanim i prelaznim sredinama;
 kružne raskrsnice koje ograničavaju saobraćaj:
- postavljene u urbanim područjima u cilju ograničavanja
saobraćaja, i primjenom odgovarajućih geometrijskih elemenata
osiguravaju maksimalan dopušteni ili propisani kapacitet;
 kružne raskrsnice namjenjene obezbjeđenju maksimalnog kapaciteta uz
prihvatljiv nivo bezbjednosti:
- samo izvan urbanih područja;

Podjela kružnih raskrsnica prema broju krakova

Kružne raskrsnice se po broju krakova dijele na:

 trokrake;
 četverokrake;
 petokrake ili višekrake, itd. ;

Podjela kružnih raskrsnica prema broju traka

Kružne raskrsnice se po broju traka u kružnom kolovozu dijele na:

 jednotračne kružne raskrsnice;

 dvotračne kružne raskrsnice;
 višetračne kružne raskrsnice;
Broj traka u kružnom kolovozu mora minimalno da bude jednak broju ulaznih i izlaznih
traka kružne raskrsnice. Broj traka u kružnom toku ograničen je na maksimalno tri trake.
Dobar kompromis između protoka i bezbjednosti kružne raskrsnice su dvije trake u
kružnom toku.

13
 ZAKLJUČAK

Iz svega navedenog, može se zaključiti, da savremene raskrsnice sa kružnim tokom imaju

osobine koje ih nesumnjivo čine atraktivnim za primjenu i da su na našim prostorima
nepravedno zapostavljene. Takođe, uzimajući u obzir njihove prednosti i nedostatke, kao
i poželjne i nepoželjne situacije za njihovu primjenu, neophodno je prije odluke o
izgradnji pažljivo isplanirati njihovo uvođenje. Prije svega je potrebno razmotriti uticaje
u pogledu bezbjednosti, kapaciteta, zauzimanja prostora, ekološki uticaj i estetski uticaj,
razmotriti alternativne tipove raskrsnica (naročito semaforizovanih). Sve ove uticaje
potrebno je kvantifikovati i donijeti odluku primjenom neke od ekonomskih metoda.
Samo na ovaj način bićemo sigurni da će se prednosti savremenih raskrsnica sa kružnim
tokom ispoljiti i u praksi.

14
LITERATURA
 JP Putevi Srbije:Funkcionalni elementi i površine puteva-Kružne rasrsnice, 2012.
 Ivan Omazić, Sanja Dimter, Ivana Barišić:Kružna raskrižja – Suvremeni načini
rješavanja prometa u gradovima, 2010.
 Direkcija cesta FBIH i Javno preduzeće Putevi Republike Srpske: Funkcionalni
elementi i površine puta, 2005.
[5]URL: http://www.jpdcfbh.ba/ba/legislativa/smjernice_i_standardi/1-1-
4%20Funkc%20elementi%20i%20povrsine%20puta.pdf(26.03.2017)
 Zavod za projektovanje trasa:Savremene raskrsnice sa kružnim tokom.
[8] URL :
http://www.putic.com/res/sr/Raskrsnice_sa_kruznim_tokom.pdf(26.03.2017)

15