ELEMENTI ZA BAZIRANJE

Baziranje obradaka u pomoćnim priborima vrši se pomoću elemenata za baziranje. Obradak se

svojim baznim površinama (osnovne i pomoćne) oslanja na oslone površine elemenata za baziranje.
Na taj način se obratku oduzimaju stepeni slobode kretanja, ali to ne znači da je obradak pričvršćen i
da se neće pomjeriti usljed djelovanja sila rezanja.

S obzirom na broj oduzetih stepeni slobode, postoje slučajevi:

• potpunog baziranja (pozicioniranja), slučaj kada je obratku oduzeto svih šest stepeni slobode,

• nepotpuno ili djelimično pozicioniranje, slučaj kada je obratku oduzeto manje od šest stepeni slobode,

najćešće tri do pet,

• prepozicioniranje, slučaj kada je obratku oduzeto sedam ili više stepeni slobode, ali izvorno, i ovdje

je zapravo obratku oduzeto šest stepeni slobode pri šemu se različitim elementima za baziranje
oduzimaju isti stepeni slobode.
Skup svih elemenata u priboru koji sluče za baziranje naziva se sistem za baziranje.
Prema obliku elementi za baziranje se dijele na oslonce ili naslone:
 prizme i prizmatičnesegmente i
 oslone čepove.

Oslonci ili nasloni mogu biti okrugli i ravni (paralelopipedni). Prvi se koriste za baziranje manjih, a drugi
za baziranje većih obradaka.
Prizme i prizmatični segmenti se koristeza baziranje cilindričnih obradaka po spoljašnjoj površini, a
čepovi se koriste za baziranje obradaka po otvorima.
Za baziranje po unutrašnjim otvorima cilindričnih obradaka koriste se različiti trnovi ili trnovi sa
elastičnim čahurama.

STEZANJE OBRADAKA U POMOĆNIM PRIBORIMA

I ELEMENTI I MEHANIZMI ZA STEZANJE:
Stezanje pomoću klina, vijka, poluge, ekscentra, polužno-šarnirnih mehanizama, koljenastih
polužnih mehanizama, opruga, plastičnim masama, mehanizovano stezanje
(Polužno-šarnirni mehanizmi se sastoje od poluga i šarnira. Jedna od glavnih karakteristika ovih
mehanizama za stezanje je prijenosni odnos, tj., multiplikacija (pojašanje) sile stezanja, pa se kod
pomoćnih pribora koriste najviše iz ovog razloga. Ovi mehanizmi nemaju mogućnost samokočenja pa
se za pogon ovih mehanizama koristi stalan izvor sile, naprimjer, pneumatski, hidraulični i sl. Primjenom
ovih mehanizama povećava se produktivnost rada, naročito pri korištenju više pomoćnih pribora. Sila
stezanja kod polu`no-šarnirnih mehanizama se ostvaruje pomoću klinova, poluga, pneumatskih i drugih
steznih mehanizama.

Polužno-šarnirni mehanizmi se dijele u tri grupe:

• jednopolužni,

• dvopolužni jednostranog dejstva i

• dvopolužni dvostranog dejstva)

(Mehanizovano stezanja se može izvršiti na više načina i u zavisnosti od principa djelovanja, razlikuju
se:

• pneumatsko stezanje,

• hidraulično stezanje,

• pneumatsko-hidraulično stezanje,

• vakuumsko stezanje,

• elektromagnetno stezanje,

• elektromotorno stezanje,

• stezanje korištenjem posmićnog kretanja alatne mašine,

• stezanje korištenjem otpora rezanja,

• stezanje centrifugalno-inercijalnim silama i t.d

ELEMENTI ZA VOĐENJE I PODEŠAVANJE

POLOŽAJA ALATA
Elementi za kružno vođenje alata izrađeni su u obliku čahura koje se nazivaju čahure za vo|enje ili vodilice.
čahure za vođenje se upresuju, ili na drugi način stegnu u nosećoj ploči koja se naziva konduktor.
Čahure za vođenje su standardizovane i postoje dvije osnovne grupe: čvrste (stalne ili fiksne) i izmjenljive.

ELEMENTI ZA SPAJANJE
Elementi za spajanje predstavljaju elemente kojim se svi sastavni elementi i mehanizmi pomoćnih pribora vežu
u funkcionalnu cjelinu. Ovi elementi se biraju u zadnjoj fazi projektovanja pomoćnog pribora. Ovi elementi mogu
biti standardni i nestandardni. Najčešće se koriste standardni i to:
vijci, navrtke, podmetaši (podlošne pločice), čivije, svornjaci, a nekad i zakovice.
Međutim, valja naglasiti da se za spajanje elemenata pomoćnih pribora daleko najviše koriste vijci i navrtke i to
sa metričkim navojem.
NADOGRADNI ELEMENTI
- elementi za premošćavanje visinskih i dužinskih rastojanja
- elementi za naslon pomoćnog pribora na alatnu mašinu,
- elementi za stezanje pomoćnog pribora na alatnoj mašini,
- elementi za pozicioniranje pomoćnog pribora na alatnoj mašini,