GONAUNSIVAMING PAG-ASA Nasaling ‘ng ising. hi- mig ang sugat ng kan ying damdamin, ANG SISTE NITO :';. Pag-ibig at tagumpay. ng ising palabiro sa nayon, i= ANG PANITIKAN v AY KASINLAYA NC BUHAY . Katapatan ea siding: ne fing alaged ng panutat, 7 DIWANG KAYUMANGGT Panswagan,sa kebaba- yang nakalilimet sa pa- mana-ng lehi, SIMULA NG BACONG PA NG TULANG TAGALOG . Mga sakit cua maca- ring Iunasan ng ating mga makata. ANG ORASAN, ANG TAt AT ANG PANAHON Marami siyéng nasalesi- hang lihim ng mga tao. ANG. “FLORANTE”. < SA ATING ‘PANITIKAN. ‘Matibay na saligan ng isting matapat sa kan- Yang panulat at. pani- VAHON og 8 Vv ses Tatrosd Subido 203 v1 Comiliaio Pineda 145 ieteseee Madario Pineda Vi5 + Mdefowso. Santos 183 +1 Fito C, Santos 195 Bri NILALAMAN. © ie PAGPAPAKILALA TANS mang pagpapskilala sa eklat ng mga ‘sanaysay, ial pa kung wang katipunang katuled nit, ay ma- sasabing Hindi ganép kung ang pinagmulén ng. Katawa~ ghtig SYan-ay hiv@i pagkakaabalahing tuntunin. “Kaya, > pagsunéd sa hinthingi ng pangangailangan, dito'y nats Kong ipatlig na aké di man dapet wika nga, ani lumileha ng sanayéay bilaig katawoging™ kasing-kshulugén nz > essay ni Montaigne, ng éssay nina Bacon, Cowley, Steele, Addison, Macaulay; Lamb, Pater, ath, ng pénitikins Ingles, at pind Emerson, Mencken, Brooks, Spingarn, ‘More, Sherman tb. ng pénitikng Amerikano. Isinilang six msliwanag. inoong 1988 “aang malathala ang dalaiang una at huling bilang ng rebistang Péni- kin, ang’ sanaysay ay Joba (sa fbabaw ng: bangiay’ ng mga phim, pantas: at dalubhas sa wika) sa kehulugén ag pagsasalaysay ng ising sangy, o nakasulat na kars~ asin ng ising sandy sa pagsasalaysay.” Nawiki ko sa sacili (at: sa ‘arili lamahg namén)yna kellangan sa Te- galog ay ising saliting matkit at di lagpas sa tatlong pan- tig. Kay8, ang ginaw’ ko (napangatihin ng Tabét, kung pamimistk ng matatandang. tenod: aig siyén pakdking- gen) ay Kinuhanig bué ang sandy at sq bulihin nité'y isintgpong, sa patean ng paglalagom af pagx ABADILLA hhuling pantig na soy ng pagsasolaysay. "Bunga ng. sa pasimulé’'y ganiténg kapanvabasan at pangangati ng la~ ‘bot ng isang noo'y shnasubing may gatas. pa ang mga jabi, nalikha ng pangangaiiangan ang sanaysay na nga- y6¥ di na maiwasang di kilunlin ng kahit na ni tata dope K. Santos na pahim sa wikang may putong, pu tong na dapat men ay ‘carangalang di tinangkang ipag- kaloob sa kenya sa simulh ‘hg Lupon ng mga Inampa- Jeng pumili_ng manunugmang-mambabalagtas, at Lae ong pagkatapos, sa Pinagkapalad, sy nagsabi ng gan- ganitong méa parirata: Sq bish ng kapangyarthang ipt- nagkaloob ng Pamahalaang taingang-kawall sq pagas Ngailangan ng Wikany Pambansa, ikése, Florentine T, Collantes; O Florentino T, Collantes, ay pinuputungan ng koronang wating katinik-tinik, tanda ng pagkilala sa ty6 bilang makatang lawriyado ng “Lumang Simbahan.” Ang kesaysayan ng senaysay sa Tagalog! bilang sa- ngty ng Pinitikin ay masasabing nagmulé sa mga sina. Jat nina Marcelo del Pilar, Emilio Jacinto, at Andres Bo- nifaclo, al nagpatuloy, pagkatapos ng dakilang himag- sikan, sa panulat ning Pascual Pobleta, Lope K. Santos, Carlos Ronquillo, Julian Cruz Balmaseda, Tigo Ea. Re. galado tb. hanggang ncong 1935 na _magbud sa ising Puluténg na makulay ang ngay6'y bogong kabataan na- Jun ng mabulas-bulés na rin naming pénitikéng Taga- Jog. Kung di, mavabil sa kawalén ng mapagsasangeu- niang aklatang msaaring kakunan ng mga sanaysay at articulo de fondo ng mgs ginoong nabangeit, di Yald sa- nang naging kapekipakinabang ang unang kotipunang iti, ng mga sonaysay, Ial6 pa kung isssaalang-alang ang: pa ngangailangang pampéaralén. Gaya ng di. maikakaila, PAGPAPAKILALA ai 4s4 sa mga maroming kapinsa.aang anioc ng nagdaang aigma (at mgayé'y negbubud ng naman sa Korea ang isa pa) ang pagkawasék ng Akletaag Pambansa lal na mg dahagi niténg may Kaugnayan sq mga aklat ot katipa- nan ng mga babasahing kinalathalaan ng mga akda mg iatandang tenod, Datapwé’t sa keblla niyén, ng kapinsalaang dinala #2 pampang natin ng mga Haponés, ang pananakop nilii ay nekapagbigéy vin namin ng kapakinabangén sa. p&- nitikén ng wikong pambansa. Ang kuling-kulang na apat na taéng inilagi nil rito ay makapagbukas ng dati'y pinid na pinto sa ating mga ménunulét. Tatlo o apat ‘na taén bago pumuték ang digmaan sa bahaging ité ng sinukob (1941) ay waling puwéng halos ang sanaysay 0 Pagpapayabong nits bilang mabisang sangkap ng péni- uk4ng maiuség. Noon,. katuled ngayén, ang mga ba- basahing Tagalog, ay weldng inaatupag kundi ang ka- vinyuhin at pairugan at pagkasalapién ang mambaba- sing may panlasa mang mosasabi ay nanlilimahid na- min, Pagsamantali sa magandang pagkakatadng idinu- let ng tila mapagparayang panuntunang Haponés, sa mga dahon ng Liwayway ay namulaklak ang mga be ngang-isip ng fléng mapagkakatiwalaan sa. Panitikén, Ang sigla ng Kabataan ay waling pagkasiyahén, ibd rng, hanggang’sa patf na.ng mahibilig sa Ingles ay nag- sisulat na rin sa Tagalog, pakikisalong hig sanang na~ pag-anihan kung hindi nagsipamitiwang kasabay na rin halos. ng paglayas ng mga Haponés. Bunga ng sigling ngayén ay patay na, at dabil sa Kewalén pa rin ng melasakit ng mga may-acl at patmu- ‘got ng mga babasahing may malalaking sirkulasyon, ka~ yal halos kelahati ng kotipmang ité ng mga piling sa-*ae ae si ABADILLA “naysay ay Kkuha’sa mga nalathala sa Liwayway ng mga Haponés, bagamén may ing nasulat at rialathala bago pagkadigms, gaya ng Durungawén ni Mantiel Principe Bautista, at Alaala ng ‘Taglagis ni Pedro'S Danaso Kabilang sa mga nasulat at nalathald si pagitan ng 1045 at 1950 ang St Elias sa Nobela ni Rida nl Teodoro A. Agoncillo, Ak6'y Makabago ni Rufino Alejandro, Sa Pogsilang ng Ising Buhay ni Liwayway A. ‘Axceo, Pas ‘gangarap ni Brigido C. Batungbakal, Aké'y deing Tinig ni Genoveva D. Edroza, Sa Pagtitihi nt Aifvedb S. Encl, ‘quer, Pangnrap ug Kebataan ni Pablo R. Giotfoso, Pang. sising ng Kalikasan ni David ‘7. Mamatil, Ang Pagpapu, Ais-Traplk6 ay Ising Sining ni Epifenio GaN) Matute, Ang “Aké atig Duigdig” ni Abadilla ni Clodualdo del Mundo, Ang Siste Nit ni Macario Pineda, Diwang Ka- Yumanggt ni Narciso G. Reyes, at Aug Orasiti, ang Tao at ang Panahén ni Vito C, Sentos. Koalinsabay na rin halos ng pagkatatig. fig Paniti- ‘kin, camahing sakdalista nguni’y ecistokraté; ani Bars Fos, noong 1985, sa mga dahon ng pahayaging: Mabuhay ni Amado V. Hernandez ay oamayani ang siglang mali Pagngangalit ng bagong tuklas na Kabataan, “Noon pa, at masasabing noon pa lamang, sumigid sa Pénitikan aug taal na Kamalavén sa sining na it6 ng pilosoneng ot Montaigne, ng mabining si Lamb, at ng marahds na si Mencken. Kabitang sa mga pungunahin sa larangan (¢: na& Kaci, ang inyong lingkod):sing Salvador’ fh. Bactos, Clodualdo del’ Mundo, Teodoro A. Agoneilio, Bigido C. Bsturgbakal, Pablo R. Glorioso, Epifanio Car.’ Matute, Florencio at Gregorio N. Gareia, Apolonio C. Arriola, Fernaide B. Monleon, Alfredo 8. Enriquez, Antotio 1 1. Rosales stb. Sa_panulat ni PR: Glorioso ‘mamulae. e PAGPAPAKILALA . xiii Jok ang P500 gantimpala ‘ng Pémahalaan noong 1940 sa Konyang Suan, Kabataang Pilipine? Ang mga panumud- yo ni 8. R. Barros sa kanyang pitek se Sampagita, ang Parolang Ginté ni C, del Mundo na mula pa noong 1928 ay kasangkapan na sa pamimili ng. pinekemahubusay no kathang pampSnitikan, ang. Tilaok sa Hatinggabi (pitak) ni F.N, Garcia (Labuyd) sa Mabuhay, ang di madalang “na pamimilantik at panlalambonog nina G. N. Gareia, T. A, Agoncillo at A.C. Arriola—mga katunayang noon pa'y nasa Pénitikin na natin ang kapangakudng pagtutue buan balang araw. Ang katipunang iténg inihahain ko & Inyo ay bungs mg mebababang tan ng pagkukumag- kag ng ating mge ménanaysay tongo sa di maiiwasang pagsapit, 2. ANG pagbibiedy ng tysk na katuturin sa sinaysay, alo na kung titingnan sa malawak niyang pangitain, ay ine!tamang bind} magaang:kundt manapé'y mapange- xib, Hindi sapét, komg tutuusin, ang. sabibing iyén ay ané mang skdang tuluyan, Lalong angkop marakil na yin ay klanling akcang may seriling tatik na kawgnay ng personalidéd 0 kakanyahdn (kung mayroon) ng su mulet. Key hind! madzlang na.ang ising akdang may genyang kalikasaa “ay sebihing pagbibidid ng sarili 0 Dakpapalitw. ng mga katangiang nakokubli ng awtor. Tyén din marahi} ang dabitén kung bakit sinasabing ang sanaysay na “par exeellence is a much more specific thing: it is variously called the familiar, the intimate, the ‘meditative essay..." at ang mga pang-uring ivan ‘ang’ siying nagpapakilala ng kanyang tuyay na kalika sin.xiv ABADILLA recline Inlwan se ting Hike aa lasangon ng. pac parents © PRIS ae sanaysay ay mapanatil ae coe Bene RE S8damin at hain, a nado Sa ibang sotit, ang GODHeY ay habawig ng ising tuong waldng meget ay may matigés na ie. wagie,Mausstkep magmuldang mecangéh dt mete bus Kony 8 62 Maklialeng nakokasolubong aw Paglaked, Kung Kaya pa lamang i maicapazsasanh nt may katwiran sama ag tits ay. wating kumas-anste na katalee ng hon ean et makatao, maslam umucewi, mapagranne Dis alabatt at df molakitin, Sanayeay oe eee pana mating Pampénitikin tong taglay ito ang famdaming PAGPAPAKILALA ca sillw na pagdadald ng sari, a kalugicl-lugéd va paraan PS Pananaliti nakasalalay ang tagumpay na katlangan BE mananaysay. Ang minanaysoy, at taal na masasabt, By Rind yadng didipd-diné sa mga panulukang-daam, Bindi yaing tatali-talumpetl ea mga tribuna at moe se mga pahaya- "Inga Kaayusin ng kaisipin ng panshéng madalag Raven bind'y ipinagkakamall sa katauhon ng ising mile nannysay. - Kahit na ang talembuhay, pansarili o se ibé, ay sax Paysay rin kung ang may akdé ay maaldin mainahata Seat ng sari’ Ang ising mananatambunay, at kuhasy ne ibé ang poke’, ay meaating makasulet ag sunayeay Keeg mekikita siya sa lente ng kanyang tunghulin, Bind! lamang ang kaanyuin ng kanyang paisa keundt att na katamnan nitong nagbibigéy-buhay na kalaluwe sa mage (aling negawing sagisag tungo sa ikopaghalee. hulugén at ikepegkakekulay ng buhay ng paksd. Ang mailing kath ma'y matusvlat din sa paraan ne saneye sey kung eng maa fauhan sa halimbawa ay mallalagiy S© mga klagayang Kakotwd at katawé-tawé, Ang pa. panidyo ay kallargan, bakit ngé hind at mabish pa, Psuni't panunudsong sivé man naming awtor, kung Siva ang finatamaan, ay maketatengeap nang malawi katit pinamumulaban ng mukha, “3. DI ko pinagtangkeang talakayin ni sabihin ang ibie ibing url ng sanaysay, sa hangld kong mablgyan ng ksllengang puwing ang mga gurd nits, ité bilang. asige aturang itinulurs sa ating mga unibercdd, Thig kongen PAGPAPAKILALA xvi toasarili alld, na alli ang hindi ko pinagpia ot xarangalan ng tungkulin ili sa mya nage : Sa 26 na bumué ng kutipunang it6 ay pesasalamat Rnskulin ko bilang tagatipon at patnugot. ng ghdat ne at pagbati at pakikikaméy at pagkllala ang kerapst- tag unevsay ay maglakis-loob"ha makilsé’ eq fakang- Gapat iukel, silé na long wold, ay wald rin aké, ma- gat ng’ pinagsama-samang mga karatiasdin 4 : rahi. punulét ma kung wala ay di sana nakasllang. ~ Pagkilata ng utong na loob sa kasamang 'T. A. Agen- na ité. “Kaya, kimg wala a f a illo, dahil sa katipunan niya ng Liwasway ng mga Ua- swing url ng sanaysay, gaya ng medals ‘mas ponés na pinagkunan Ko ng halos kalaheting nitalaman ‘mga aklat-aralin, iyén ay sapagka’t alm kong ¥ s ng aklat. Govundin, ypgidtala ng utang ne loco sa kasa- mang P. R Glorioso na siy’ng kalivé't Kanang kaméy ‘ko sa pagkasaaklat ng katipunan at mabisang tagapama- gitan namin ng kasomang J. C. Laya, Pagkilala pa rin ng uteng na loob sa kasamang Patricio S. Olaes ne nagmakinilya ng malaking karami- Goeuns bake may kapensin-pansing. pagkulclang an ne es a asks widik sa aklat na it6, Sinadvé ko iyan. Si hu ‘Pasasatamat at pagkllala ng utang na Joob sa lahat ey beeen ct Rav? ne mea Kapanalig at J ang . ng mga kasamang kesapi sa “Pénitikén” na alam kong mey kerunupgan din'namin se sa kalagayan upéng magturd ng panitike at ng sanaysay bilang asignatura. hingt ko samskatuwid sa pagkululang na itd At nabangit na rin lamang ang mga gu turd, marahil ay maitatanéng ng pinagpipitoga a5 gma patnubay ng mga nag-naral ng wikang bagay na itd,-ang pag- kesama ko sa maraming kapuraandn sa buhay. aalis ng kalalabising tuldik sa dling mabilis, ime" sa sambal-patinig, gays ag diin, paa, leg o liig (mamill’na AG. ABADILLA Kayo), atb, na maging sa. awtoridéd na. Ralarili ay sina. Sabing masari nang huwég tuldikin pagh't ang gan yang mga saliténg Tagalog ay laging mabilis bigkasin: Langalawi: sa patinig na pinangungunehan ng magka, sunéd na Katinig, gaya ng bansa, mangga, taldik, atb., na stag ring mabilis bigkasin. Infwasan ko’ na ria ang Bagdadalawé o higit pang tuldik sa istiig salita, at it nic “nalamang ang panguna. Ang ganité'y inaasahan kong makabsbawas ng pagkalité sa pagbasa, lalé pa kung salagataing ‘hindi namés babasahin ang aklat na ité - wing iturd ga mga nag-aaral ng palatuldikan, 4 t 2838 Int. 3 Rizal Ave, Ext, Maynili Hulyo, 1950