ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.

1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ

της 15ης Οκτωβρίου 1996 *

Στην υπόθεση C-311/94,

που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Nederlandse Raad van State (Κάτω Χώρες)
προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, με
την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του
αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ

Ussel-Vliet Combinatie BV

και

Minister van Economische Zaken,

η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία των άρθρων 42,

92 και 93 της Συνθήκης ΕΟΚ, του κανονισμού (ΕΟΚ) 4028/86 του Συμβου­
λίου, της 18ης Δεκεμβρίου 1986, σχετικά με κοινοτικές δράσεις για τη βελ­
τίωση και την προσαρμογή των διαρθρώσεων του τομέα της αλιείας και της
υδατοκαλλιέργειας (ΕΕ L 376, σ. 7), της οδηγίας 87/167/ΕΟΚ του Συμβουλίου,
της 26ης Ιανουαρίου 1987, σχετικά με τις ενισχύσεις στις ναυπηγικές εργασίες
(ΕΕ L 69, σ. 55), και των κατευθυντηρίων γραμμών για την εξέταση των
κρατικών ενισχύσεων στον τομέα της αλιείας [(88/C 313/09) (ΕΕ 1988, C 313,
σ. 21)],

* Γλώσσα διαδικασίας: η ολλανδική.

Ι - 5046
 USSEL-VLIET

TO ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

συγκείμενο από τους G. C. Rodríguez Iglesias, Πρόεδρο, G. F. Mancini,

J. L. Murray και L. Sevón, προέδρους τμήματος, Κ. Ν. Κακούρη, Ρ. J. G. Kapteyn,
C. Gulmann, D. A. O. Edward (εισηγητή), J.-P. Puissochet, G. Hirsch και
M. Wathelet, δικαστές,

γενικός εισαγγελέας: C. Ο. Lenz

γραμματέας: D. Louterman-Hubeau, κύρια υπάλληλος διοικήσεως,

λαμβάνοντας υπόι|)η τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν:

— η εταιρία IJssel-Vliel Combinatie BV, εκπροσωπούμενη από τον Ρ. V. F. Bos,

δικηγόρο Ρότερνταμ,

— η Ολλανδική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον Α. Bos, νομικό σύμ­

βουλο στο Υπουργείο Εξωτερικών,

— η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την Ε. Belliard, αναπληρωτή

διευθύντρια στη διεύθυνση νομικών υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερι­
κών, την C. de Salins, υποδιευθύντρια στην ίδια διεύθυνση, και τον
J.-M. Belorgey, chargé de mission στην ίδια διεύθυνση,

— η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τους

Ρ. Nemitz και Η. van Vliet, μέλη της Νομικής Υπηρεσίας,

έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου,

αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις που ανέπτυξαν η εταιρία IJssel-

Vliet Combinatie BV, εκπροσωπούμενη από τον Ρ. V. F. Bos, η Ολλανδική

Ι - 5047
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον J. S. van den Oosterkamp, βοηθό νομικό

σύμβουλο στο Υπουργείο Εξωτερικών, η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπού­
μενη από την την C de Salins και τον J.-M. Belorgey και η Επιτροπή, εκπρο­
σωπούμενη από τους Ρ. Nemitz και Η. van Vliet, κατά τη συνεδρίαση της 26ης
Μαρτίου 1996,

αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη
συνεδρίαση της 23ης Μαΐου 1996,

εκδίδει την ακόλουθη

Απόφαση

1 Με διάταξη της 1ης Νοεμβρίου 1994, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 25
Νοεμβρίου 1994, το Nederlandse Raad van State υπέβαλε, κατ' εφαρμογή του
άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΚ, δύο προδικαστικά ερωτήματα, εκ των οποίων
το δεύτερο τροποποιήθηκε με επιστολή του προέδρου του τμήματος διοικη­
τικών διαφορών του Raad van State της 8ης Δεκεμβρίου 1994, ως προς την
ερμηνεία των άρθρων 42, 92 και 93 της Συνθήκης ΕΟΚ, του κανονισμού
ΕΟΚ 4028/86 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 1986, σχετικά με κοινο­
τικές δράσεις για τη βελτίωση και την προσαρμογή των διαρθρώσεων του
τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας (ΕΕ L 376, σ. 7), της οδηγίας
87/167/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 26ης Ιανουαρίου 1987, σχετικά με τις ενι­
σχύσεις στις ναυπηγικές εργασίες (ΕΕ L 69, σ. 55, στο εξής: έκτη οδηγία), και
των κατευθυντηρίων γραμμών για την εξέταση των κρατικών ενισχύσεων
στον τομέα της αλιείας [(88/C 313/09) (ΕΕ 1988, C 313, σ. 21, στο εξής: κατευ­
θυντήριες γραμμές)].

2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ της

ολλανδικού δικαίου εταιρίας Ussel-Vliet Combinatie BV (στο εξής: Ussel-Vliet),
και του Minister van Economische Zaken (Υπουργός Οικονομικών, στο εξής:
Υπουργός) σχετικά με την απόρριψη από τον Υπουργό μιας αιτήσεως επιδο­
τήσεως για τη ναυπήγηση αλιευτικού σκάφους.

Ι - 5048
 USSEL- VLIET

3 O κανονισμός 4028/86, που καταρτίζει τα διαρθρωτικά στοιχεία της κοινής

πολιτικής στον τομέα της αλιείας, δηλώνει στην έβδομη αιτιολογική σκέψη ότι
σκοπεί μεταξύ άλλων στην αναδιάρθρωση των κοινοτικών στόλων. Κατά τη
δέκατη αιτιολογική σκέψη, η αναδιάρθρωση αυτή έχει ως στόχο την επίτευξη
σταθερής ισορροπίας μεταξύ των αλιευτικών ικανοτήτων και των διαθεσίμων
αλιευτικών πόρων, με τον περιορισμό της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότη­
τας. Πα να επιτευχθούν OL στόχοι αυτοί, καθώς και η εύρυθμη λειτουργία της
κοινής πολιτικής, ο κανονισμός μελετά την διάθεση «δημοσίων κεφαλαίων»
(πέμπτη αιτιολογική σκέψη) που μπορούν να είναι είτε κοινοτικά είτε εθνικά.

4 Σχετικά με τη χορήγηση εθνικών ενισχύσεων το άρθρο 49 του κανονισμού

4028/86 προβλέπει:

«Τα άρθρα 92, 93 και 94 της Συνθήκης εφαρμόζονται στον τομέα που διέ­
πεται από τον παρόντα κανονισμό στις εθνικές ενισχύσεις που χορηγούνται
από τα κράτη μέλη.»

5 Όσον αφορά τις ενισχύσεις αυτές, ο τίτλος VII του κανονισμού 4028/86,
«προσαρμογή των ικανοτήτων», προβλέπει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να
χορηγούν πριμοδότηση ακινητοποίησης ή οριστικής παύσης σε περίπτωση
προσωρινής ή οριστικής παύσης της δραστηριότητας ορισμένων αλιευτικών
σκαφών, και ότι στην καταβολή της πριμοδότησης αυτής μπορεί να συμμε­
τέχει η Κοινότητα.

6 Η έκτη οδηγία, εξάλλου, διατυπώνει, ενόψει της «παγκόσμιας κρίσης στις

ναυπηγικές εργασίες» (δεύτερη αιτιολογική σκέψη), ορισμένους κανόνες σχε­
τικά με τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων για ναυπηγικές εργασίες.

7 Κατά το άρθρο 1, σημείο α', της έκτης οδηγίας, ως «ναυπηγική εργασία»

νοείται μεταξύ άλλων η ναυπήγηση εντός της Κοινότητας αλιευτικών πλοίων
τουλάχιστον 100 GRT.

Ι - 5049
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

8 Το άρθρο 1, σημείο δ', δεύτερο εδάφιο, της έκτης οδηγίας προβλέπει ότι οι
κρατικές ενισχύσεις για ναυπηγικές εργασίες «μπορούν να θεωρούνται ότι
συμβιβάζονται με την κοινή αγορά αν πληρούν τα κριτήρια παρέκκλισης της
παρούσας οδηγίας».

9 Συναφώς, το άρθρο 4, παράγραφος 1, της έκτης οδηγίας διευκρινίζει ότι «οι

ενισχύσεις στην παραγωγή για τη ναυπήγηση και τη μετατροπή πλοίων μπο­
ρούν να θεωρούνται ότι συμβιβάζονται με την κοινή αγορά εάν το συνολικό
ποσό της ενίσχυσης που χορηγείται για κάποια σύμβαση δεν υπερβαίνει σε
ισοδύναμο επιδότησης ένα ανώτατο όριο (...)». Κατά το άρθρο 4, παρά­
γραφος 2, της έκτης οδηγίας το όριο αυτό «ορίζεται από την Επιτροπή με
βάση την υπάρχουσα διαφορά μεταξύ του κόστους των πλέον ανταγωνιστι­
κών ναυπηγείων της Κοινότητας και των τιμών που εφαρμόζουν οι κύριοι
ανταγωνιστές τους στη διεθνή αγορά (...)».

10 Το άρθρο 10, παράγραφος 1, της έκτης οδηγίας ορίζει ότι εκτός των διατά­
ξεων των άρθρων 92 και 93 της Συνθήκης, οι ενισχύσεις αυτές υπόκεινται σε
ορισμένους ειδικούς κανόνες κοινοποίησης. Η δεύτερη παράγραφος διευκρι­
νίζει ότι η εφαρμογή οποιουδήποτε συστήματος ενισχύσεων στον συγκεκρι­
μένο τομέα τελεί υπό την προϋπόθεση της προηγουμένης εγκρίσεως της Επι­
τροπής.

1 1 Εκτιμώντας ότι οι διάφορες μορφές διαρθρωτικής πολιτικής που προσδιορίζει

ο κανονισμός 4028/86 και η έκτη οδηγία δεν ήταν «αμέσως συμβατές», η
Επιτροπή, με έγγραφο της 26ης Μαΐου 1988 (στο εξής: εγκύκλιος) ενημέρωσε
τα κράτη μέλη για τον τρόπο κατά τον οποίο προτίθεται να εφαρμόσει αυτά
τα δύο νομοθετήματα.

1 2 Κατά την εγκύκλιο αυτή, καμιά ενίσχυση, κοινοτική ή κρατική, δεν μπορεί να
χορηγηθεί για τη ναυπήγηση αλιευτικών σκαφών προοριζομένων για τον κοι­
νοτικό στόλο, αν δεν συνάδει προς την κοινή πολιτική στον τομέα της
αλιείας. Κατά συνέπεια, βάσει της έκτης οδηγίας, μπορούν να χορηγηθούν
μόνο ενισχύσεις για τη ναυπήγηση αλιευτικών σκαφών προοριζομένων για
στόλους τρίτων χωρών.

Ι - 5050
 ÜSSEL-VLIET

13 Στη συνέχεια η Επιτροπή υιοθέτησε τις κατευθυντήριες γραμμές, σκοπός των

οποίων είναι να υποδείξουν στα κράτη μέλη τον τρόπο κατά τον οποίο η
Επιτροπή προτίθεται να ασκήσει την κατά τα άρθρα 92 και 93 της Συνθήκης
εξουσία εκτιμήσεως ως προς τις νέες ενισχύσεις. Η Επιτροπή πρότεινε επίσης
στα κράτη μέλη, βάσει του άρθρου 93, παράγραφος 1 της Συνθήκης, να
εφαρμόζουν στα ισχύοντα συστήματα ενισχύσεων στον συγκεκριμένο τομέα
τα κριτήρια που διατυπώνονται με τις κατευθυντήριες γραμμές. Η πρόταση
αυτή κοινοποιήθηκε στην Ολλανδική Κυβέρνηση με έγγραφο της 30ής Νοεμ­
βρίου 1988. Με το έγγραφο αυτό, η Επιτροπή κάλεσε την εν λόγω κυβέρνηση
να τη διαβεβαιώσει ότι θα τηρηθούν τα κριτήρια που καθορίζουν οι κατευ­
θυντήριες γραμμές για όλες τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της αλιείας.
Με έγγραφο της 31ης Ιανουαρίου 1989, η Ολλανδική Κυβέρνηση τη διαβε­
βαίωσε ότι οι συγκεκριμένες ενισχύσεις ανταποκρίνονται στις κατευθυντήριες
γραμμές.

1 4 Στις γενικές αρχές αυτών των κατευθυντηρίων γραμμών αναφέρεται, με την

ίδια διατύπωση όπως και στην εγκύκλιο, ότι η χορήγηση κρατικών ενισχύ­
σεων στον τομέα της αλιείας τελεί οπωσδήποτε υπό τον όρο ότι θα τηρούνται
οι στόχοι της κοινής πολιτικής στον τομέα αυτό. Συναφώς η Επιτροπή διευ­
κρίνισε ότι είχε αποφασίσει να μην εγκρίνει τη χορήγηση κρατικών ενισχύ­
σεων βάσει της έκτης οδηγίας για τη ναυπήγηση αλιευτικών πλοίων, προορι­
ζομένων για τον κοινοτικό στόλο.

15 Με την απόφαση 88/123/ΕΟΚ, της 11ης Δεκεμβρίου 1987, σχετικά με το

πολυετές πρόγραμμα προσανατολισμού του αλιευτικού στόλου (1987-1991)
που υπέβαλαν οι Κάτω Χώρες στο πλαίσιο του κανονισμού (ΕΟΚ) 4028/86
(ΕΕ 1988, L 62, σ. 28, στο εξής: απόφαση), η Επιτροπή ενέκρινε το πρό­
γραμμα αυτό εντός των ορίων και υπό τους όρους που προβλέπει η απόφαση
(στο εξής: πρόγραμμα).

16 Η Επιτροπή υπενθύμισε πάντως ότι κάθε οικονομική παρέμβαση υπέρ του

συγκεκριμένου τομέα, για να μπορεί να εγκριθεί, πρέπει να εντάσσεται στο
πλαίσιο του προγράμματος που εξειδικεύει την κοινή πολιτική αλιείας έναντι
του Βασιλείου των Κάτω Χωρών.

1 7 Το Regeling generieke steun zeescheepsnieuwbouw 1988 (ολλανδικό σύστημα που

διέπει τη χορήγηση ενισχύσεων για ναυπηγικές εργασίες, στο εξής: σύστημα

Ι-5051
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

κρατικών ενισχύσεων) θεσπίζει, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τη χορήγηση

επιδοτήσεως για τη ναυπήγηση σκαφών. Κατά το άρθρο 28 αυτού του συστή­
ματος κρατικών ενισχύσεων και κατά το άρθρο 10, παράγραφος 2 της έκτης
οδηγίας, η εφαρμογή του συστήματος αυτού τελεί υπό την προϋπόθεση της
εγκρίσεως της Επιτροπής.

18 Με έγγραφο της 29ης Μαρτίου 1988, η Επιτροπή ενέκρινε, βάσει της έκτης
οδηγίας, το εν λόγω σύστημα κρατικών ενισχύσεων. Στη συνέχεια η Ολλαν­
δική Κυβέρνηση διαβίβασε στην Επιτροπή, με έγγραφο της 26ης Οκτωβρίου
1988, ορισμένες προτάσεις τροποποιήσεων που δεν μετέβαλλαν ούτε τον
γενικό προσανατολισμό ούτε τον αντικειμενικό σκοπό του συστήματος. Με
έγγραφο της 22ας Δεκεμβρίου 1988, η Επιτροπή ενέκρινε τις τροποποιήσεις
αυτές κατά το μέτρο που η ενίσχυση στον τομέα της αλιείας ανταποκρινόταν
στις κατευθυντήριες γραμμές.

19 Στις 28 Νοεμβρίου 1988, η IJssel-Vliet υπέβαλε στον Υπουργό αίτηση επιδο­

τήσεως για τη ναυπήγηση αλιευτικού σκάφους 6 500 τόνων. Η αίτηση απορ­
ρίφθηκε με απόφαση του Υπουργού της 1ης Δεκεμβρίου 1989.

20 Στις 28 Δεκεμβρίου 1988, η IJssel-Vliet υπέβαλε ένσταση κατά της αποφάσεως

του Υπουργού, την οποία ο τελευταίος έκρινε αβάσιμη με απόφαση της 19ης
Μαρτίου 1991. Ο Υπουργός θεώρησε ότι η ζητούμενη ενίσχυση δεν μπορεί να
χορηγηθεί διότι δεν ανταποκρίνεται στο πρόγραμμα. Η IJssel-Vliet προσέφυγε
κατά της αποφάσεως αυτής ενώπιον του Raad van State επικαλούμενη την
έκτη οδηγία.

21 Υπό τις συνθήκες αυτές, το Raad van State ανέστειλε τη διαδικασία και υπέ­
βαλε στο Δικαστήριο τα ακόλουθα δύο ερωτήματα:

«1) Ενόψει των διατάξεων του άρθρου 42 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, σε συνδυασμό με το άρθρο 49 του
κανονισμού (ΕΟΚ) 4028/86 του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 1986,
σχετικά με κοινοτικές δράσεις για τη βελτίωση και την προσαρμογή των
διαρθρώσεων του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, έχει η

Ι - 5052
 USSEL-VLIET

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, στο πλαίσιο της αρμοδιότητας

που της αναθέτει το άρθρο 93 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρω­
παϊκής Κοινότητας να εξετάζει δηλαδή τα υφιστάμενα στα κράτη μέλη
συστήματα ενισχύσεων και προκειμένου να συντονίζει τον προαναφερ­
θέντα κανονισμό (ΕΟΚ) 4028/86 με την οδηγία 87/167/ΕΟΚ του Συμβου­
λίου, της 26ης Ιανουαρίου 1987, σχετικά με τις ενισχύσεις στις ναυπηγικές
εργασίες, την εξουσία να καταρτίσει, να δημοσιεύσει και να χρησιμοποιεί
ως αρχές για την εκτίμηση των συστημάτων κρατικών ενισχύσεων, κατευ­
θυντήριες γραμμές για την εξέταση των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα
της αλιείας (88/C 313/09) που εφαρμόζουν, εκτός των κριτηρίων που αφο­
ρούν αποκλειστικά την πολιτική ανταγωνισμού, και κριτήρια που προσι­
διάζουν στην κοινή αλιευτική πολιτική, χωρίς ρητή εξουσιοδότηση του
Συμβουλίου;

2) Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο πρώτο ερώτημα:

Υποχρεούνται τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν τις προαναφερθείσες κατευ­

θυντήριες γραμμές κατά την έκδοση αποφάσεων επί αιτήσεων ενισχύσεως
για τη ναυπήγηση σκάφους προοριζομένου για αλιεία; Εάν ναι, ποια είναι
η νομική βάση αυτής της υποχρεώσεως;

Ισχύει η υποχρέωση αυτή αποκλειστικά όταν το συγκεκριμένο σκάφος

προορίζεται καθ' ολοκληρίαν ή εν μέρει για αλιεία σε ύδατα επί των
οποίων ασκείται η κυριαρχία ή η δικαιοδοσία των κρατών μελών της
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας ή και σε ύδατα τα οποία αφορά η
εξωτερική πολιτική της Κοινότητας στον τομέα της αλιείας;»

22 Πρέπει να σημειωθεί, πρώτον, ότι, όπως σημειώνει στη διάταξη περί παρα­
πομπής, το Raad van State φρονεί ότι εν πάση περιπτώσει αποδεικνύεται ότι
το συγκεκριμένο πλοίο προορίζεται εν μέρει για αλιεία στα ύδατα επί των
οποίων ασκείται η κυριαρχία ή η δικαιοδοσία των κρατών μελών της Κοινό­
τητας.

23 Σημειωτέον εν συνεχεία ότι, κατά τη συνεδρίαση, η IJssel-Vliet πληροφόρησε

το Δικαστήριο ότι το πλοίο, που είχε ναυπηγηθεί εν τω μεταξύ, φέρει την
ολλανδική σημαία.

Ι - 5053
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

Επί του πρώτου ερωτήματος

24 Το αιτούν δικαστήριο ερωτά, στην ουσία, αν η Επιτροπή, στο πλαίσιο των

αρμοδιοτήτων που έχει δυνάμει των άρθρων 92 και 93 της Συνθήκης, είχε την
εξουσία να θεσπίσει τις κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες προβλέπουν την
τήρηση, εκτός των κριτηρίων που ανάγονται αποκλειστικά στην πολιτική
ανταγωνισμού, και αυτών που εφαρμόζονται στον τομέα της κοινής αλιευτι­
κής πολιτικής, έστω και αν το Συμβούλιο δεν την έχει ρητώς εξουσιοδοτήσει
προς τούτο.

25 Η IJssel-Vliet υποστηρίζει ότι η Επιτροπή, προβλέποντας στις κατευθυντήριες

γραμμές ότι μια ενίσχυση για τη ναυπήγηση αλιευτικού πλοίου δεν μπορεί να
θεωρηθεί ως συμβατή με την κοινή αγορά παρά μόνο αν ανταποκρίνεται
στους στόχους της κοινής αλιευτικής πολιτικής, παρέβη την έκτη οδηγία.
Επισημαίνει δε περαιτέρω ότι, αντίθετα με τα προβλεπόμενα στις κατευθυ­
ντήριες γραμμές, κάθε ενίσχυση για τη ναυπήγηση αλιευτικού πλοίου, κατά
την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο α', της έκτης οδηγίας, συμβιβάζεται αυτο­
δικαίως με την κοινή αγορά εφόσον δεν υπερβαίνει το ανώτατο όριο που έχει
καθορίσει η Επιτροπή. Στο πλαίσιο της οδηγίας αυτής, ο ρόλος της Επιτρο­
πής περιορίζεται στο να ελέγχει αν τηρείται ο όρος του ανωτάτου ορίου. Η
IJssel-Vliet επικαλείται συναφώς την απόφαση του Δικαστηρίου της 18ης
Μαΐου 1993, C-356/90 και C-180/91, Βέλγιο κατά Επιτροπής (Συλλογή 1993,
σ. 1-2323).

26 Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η έκτη οδηγία στηρίζεται στο άρθρο 92,
παράγραφος 3, στοιχείο δ', της Συνθήκης. Κατά συνέπεια, οι ενισχύσεις που
προβλέπει αποτελούν μία μόνο κατηγορία ενισχύσεων που «δύνανται να θεω­
ρηθούν ότι συμβιβάζονται με την κοινή αγορά». Οι σχετικές διατάξεις της
οδηγίας αυτής αντιγράφουν, εξάλλου, πιστά αυτή τη διατύπωση (βλ. άρθρο 1,
στοιχείο δ', δεύτερο εδάφιο, και άρθρο 4, παράγραφος 1, της έκτης οδηγίας-
βλ. επίσης κατά την ίδια έννοια την απόφαση Βέλγιο κατά Επιτροπής, προ-
παρατεθείσα, σκέψη 32).

27 Οι ενισχύσεις αυτές μπορούν μεν να θεωρηθούν ότι συμβιβάζονται με την

κοινή αγορά, πλην όμως αυτό δεν σημαίνει οπωσδήποτε ότι πράγματι συμβι­
βάζονται. Στην Επιτροπή εναπόκειται να εξετάσει, βάσει του άρθρου 93,

Ι - 5054
 IJSSEL-VLIET

παράγραφος 3, της Συνθήκης, αν OL συγκεκριμένες ενισχύσεις πληρούν όλες

τις προϋποθέσεις ώστε να θεωρηθεί ό τ ι συμβιβάζονται με την κοινή αγορά.
Συναφώς υπενθυμίζεται ότι το άρθρο 10 της έκτης οδηγίας προβλέπει ρητά
ότι έχει εφαρμογή το άρθρο 93 της Συνθήκης, επί πλέον δε επιβάλλει και
άλλους περαιτέρω κανόνες κοινοποίησης.

28 Επομένως, ακόμη και αν μια ενίσχυση ανταποκρίνεται στους όρους της έκτης
οδηγίας, αυτό δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε συμβιβάζεται με την κοινή αγο­
ρά.

29 Επικουρικώς, η Ussel-Vliet φρονεί ότι, αν υποτεθεί ότι η Επιτροπή έχει την

εξουσία να κρίνει ασυμβίβαστη προς την κοινή αγορά μια ενίσχυση που
ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις της έκτης οδηγίας, σε καμιά περίπτωση
δεν μπορεί να το πράξει βάσει θεωρήσεων που ανάγονται στην κοινή αλιευ­
τική πολιτική, OL οποίες είναι ξένες προς την πολιτική του ανταγωνισμού.
Πράγματι, το άρθρο 49 του κανονισμού 4028/86, που προβλέπει την εφαρ­
μογή της πολιτικής αυτής στον τομέα της αλιείας, δεν το επιτρέπει.

30 Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η συνεκτίμηση θεωρήσεων που ανάγονται

στην κοινή αλιευτική πολιτική, όχι μόνο δεν συνιστά υπέρβαση των αρμοδιο­
τήτων της Επιτροπής, αλλά αποτελεί ουσιώδες στοιχείο για την εκ μέρους της
εκτίμηση του ζητήματος αν συμβιβάζονται προς την κοινή αγορά ορισμένες
ενισχύσεις, όπως οι επίδικες, στον τομέα της αλιείας.

31 Πράγματι, από το άρθρο 42, πρώτο εδάφιο, της Συνθήκης, το οποίο αναγνω­
ρίζει την υπεροχή της γεωργικής πολιτικής έναντι των στόχων της Συνθήκης
στον τομέα του ανταγωνισμού, προκύπτει ότι η ενδεχόμενη εφαρμογή, στον
τομέα αυτό, διατάξεων της Συνθήκης περί ανταγωνισμού τελεί υπό την προϋ­
πόθεση ó τ ι λαμβάνονται υπόψη OL στόχοι του άρθρου 39 της Συνθήκης,
δηλαδή οι στόχοι της κοινής γεωργικής πολιτικής (βλ., κατ' αυτήν την έννοια,
απόφαση της 5ης Οκτωβρίου 1994, C-280/93, Γερμανία κατά Συμβουλίου,
Συλλογή 1994, σ. Ι-4973).

Ι - 5055
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

32 Εξάλλου, στον τομέα της αλιείας, η κοινή πολιτική περιλαμβάνει κανόνες π ο υ

α φ ο ρ ο ύ ν τη λειτουργία κ α ι την α ν ά π τ υ ξ η της κοινής α γ ο ρ ά ς (βλ. ά ρ θ ρ ο 38,
π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 4, τ η ς Συνθήκης). Α ν η Ε π ι τ ρ ο π ή δεν τους ελάμβανε υ π ό ψ η θ α
υπήρχε κίνδυνος ν α βλάψει σ ο β α ρ ά την πρακτική αποτελεσματικότητα αυτής
της κοινής πολιτικής.

33 Εξ αυτού έπεται ότι η Επιτροπή, οσάκις εκτιμά αν συμβιβάζεται προς την

κοινή αγορά ορισμένη ενίσχυση που χορηγείται στον τομέα της αλιείας,
οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις της κοινής πολιτικής στον τομέα
αυτό, οι οποίες στην πραγματικότητα αποτελούν απαιτήσεις της κοινής αγο­
ράς.

34 Ε π ο μ έ ν ω ς στο π ρ ώ τ ο ερώτημα αρμόζει η απάντηση ότι η Ε π ι τ ρ ο π ή είχε την

εξουσία ν α θεσπίσει, στο πλαίσιο τ ω ν αρμοδιοτήτων π ο υ έχει βάσει τ ω ν
ά ρ θ ρ ω ν 92 κ α ι 93 της Συνθήκης, τις κατευθυντήριες γραμμές π ο υ π ρ ο β λ έ π ο υ ν
τήρηση, εκτός τ ω ν κριτηρίων π ο υ α ν ά γ ο ν τ α ι αποκλειστικά στην πολιτική τ ο υ
ανταγωνισμού, κ α ι α υ τ ώ ν π ο υ εφαρμόζονται στον τομέα της κοινής αλιευτι­
κής πολιτικής, έστω κ α ι α ν τ ο Συμβούλιο δεν την είχε ρητά εξουσιοδοτήσει
π ρ ο ς τούτο.

Επί του δευτέρου ερωτήματος

35 Τ ο ερώτημα αυτό, π ο υ μπορεί ν α υποδιαιρεθεί σε δ ύ ο σκέλη, α π ό τ α ο π ο ί α

το π ρ ώ τ ο είναι τ ο α ν οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν δεσμευτικό χαρα­
κτήρα κ α ι τ ο δεύτερο α φ ο ρ ά τον προσδιορισμό τ ω ν πλοίων π ο υ υπόκεινται
στους κανόνες τ ω ν κατευθυντηρίων γραμμών.

36 Σχετικά με τ ο π ρ ώ τ ο σκέλος τ ο υ ερωτήματος πρέπει ν α σημειωθεί ότι, κ α τ ά

το ά ρ θ ρ ο 93, π α ρ ά γ ρ α φ ο ς 1, της Συνθήκης, η Ε π ι τ ρ ο π ή , σε συνεργασία με τ α
κράτη μέλη, εξετάζει διαρκώς τ α κ α θ ε σ τ ώ τ α ενισχύσεων π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν στα
κράτη αυτά. Τ ο υ ς προτείνει τ α κατάλληλα μέτρα π ο υ απαιτεί η προοδευτική
α ν ά π τ υ ξ η κ α ι η λειτουργία της κοινής α γ ο ρ ά ς . Η διάταξη αυτή, δηλαδή,

Ι - 5056
 USSEL-VLIET

θεσπίζει σιωπηρά μια υποχρέωση τακτικής και περιοδικής συνεργασίας

μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, από την οποία οΰτε η Επι­
τροπή ούτε ένα κράτος μέλος μπορούν να αποδεσμευτούν επ' αόριστο χρόνο,
εξαρτώμενο από τη μονομερή βούληση του ενός ή του άλλου (βλ. απόφαση
της 29ης Ιουνίου 1995, C-135/93, Ισπανία κατά Επιτροπής, Συλλογή 1995,
σ. I-1651).

37 Συναφώς πρέπει να σημειωθεί ότι OL κατευθυντήριες γραμμές στηρίζονται στο

άρθρο 93, παράγραφος 1, της Συνθήκης και επομένως αντιπροσωπεύουν ένα
στοιχείο αυτής της υποχρεώσεως τακτικής και περιοδικής συνεργασίας, από
την οποία ούτε η Επιτροπή ούτε τα κράτη μέλη μπορούν να αποδεσμευτούν.
Εξάλλου, οι κατευθυντήριες γραμμές ανταποκρίνονται ακριβώς — τουλάχι­
στον όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ της Επιτροπής και του Βασιλείου των
Κάτω Χωρών — στο πνεύμα τακτικής και περιοδικής συνεργασίας μεταξύ
της Επιτροπής και των κρατών μελών για την οποία κάνει λόγο το άρθρο
αυτό.

38 Πρώτον, οι κατευθυντήριες γραμμές, που δεν είναι OL πρώτες που εφαρμόζο­

νται στον συγκεκριμένο τομέα, αποτελούν ενημέρωση των παλαιοτέρων
κατευθυντηρίων γραμμών και επομένως εντάσσονται στο πλαίσιο του τακτι­
κού και περιοδικού ελέγχου του τομέα της αλιείας.

39 Δεύτερον, ο έλεγχος αυτός διευθύνεται μεν από την Επιτροπή, πλην όμως
διενεργήθηκε σε συνεργασία με τα κράτη μέλη. Αρχικά ζητήθηκε η γνώμη
των κρατών μελών (στην περίπτωση της Ολλανδικής Κυβερνήσεως, με έγ­
γραφα της 30ής Μαρτίου και της 6ης Μαΐου 1988) επί του προσωρινού
κειμένου των κατευθυντηρίων γραμμών και στη συνέχεια η Eπiτρoπή, με
έγγραφο της 30ής Νοεμβρίου 1988 προς την Ολλανδική Κυβέρνηση, επισή­
μανε ότι, εγκρίνοντας το οριστικό κείμενο των κατευθυντήριων γραμμών,
έλαβε υπόψη τις παρατηρήσεις των κρατών μελών.

Ι - 5057
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

40 Τρίτον, όπως προκύπτει από το τελευταίο έγγραφο, το πνεύμα συνεργασίας

μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών διατηρήθηκε καθ' όλη τη διάρ­
κεια της ισχύος των εν λόγω κατευθυντηρίων γραμμών. Πράγματι η Επιτροπή
κάλεσε με το έγγραφο αυτό την Ολλανδική Κυβέρνηση να τη διαβεβαιώσει
ότι θα τηρηθούν τα κριτήρια που καθορίζουν οι κατευθυντήριες γραμμές για
όλες τις ενισχύσεις στον συγκεκριμένο τομέα. Απαντώντας, με έγγραφο της
31ης Ιανουαρίου 1989, η Ολλανδική Κυβέρνηση διαβεβαίωσε την Επιτροπή
ότι οι χορηγούμενες στον τομέα της αλιείας ενισχύσεις ανταποκρίνονται στις
κατευθυντήριες γραμμές (σκέψη 13 της παρούσας αποφάσεως). Κατά τον
χρόνο της διαβεβαιώσεως αυτής, η Ολλανδική Κυβέρνηση εφήρμοζε το σύ­
στημα κρατικών ενισχύσεων, στο οποίο επομένως πρέπει να θεωρηθεί ότι
αναφέρεται η εν λόγω διαβεβαίωση.

41 Από τη δικογραφία προκύπτει, δηλαδή, ότι για την αντιμετώπιση των ενισχύ­
σεων στον τομέα της αλιείας, η Επιτροπή και η Ολλανδική Κυβέρνηση κινή­
θηκαν, βάσει του άρθρου 93, παράγραφος 1, της Συνθήκης, μέσα σε ένα
πλαίσιο συνεργασίας από την οποία ούτε η μια ούτε η άλλη μπορούσαν να
αποδεσμευθούν μονομερώς.

42 Εξάλλου πρέπει να σημειωθεί ότι, με την απόφαση της 24ης Μαρτίου 1993,
C-313/90, CIRFS κ.λπ. κατά Επιτροπής (Συλλογή 1993, σ. Ι-1125, σκέψη 35), το
Δικαστήριο αναγνώρισε δεσμευτική ισχύ σε μια ρύθμιση η οποία είχε την ίδια
νομική φύση με τις κατευθυντήριες γραμμές και τους κανόνες της οποίας
είχαν δεχτεί τα κράτη μέλη.

43 Εν προκειμένω, η Επιτροπή είχε εγκρίνει τις τροποποιήσεις του κρατικού

συστήματος ενισχύσεων μόνο κατά το μέτρο που OL ενισχύσεις τις οποίες
χορηγούσε η Ολλανδική Κυβέρνηση για τη ναυπήγηση αλιευτικών πλοίων
ανταποκρίνονταν στις κατευθυντήριες γραμμές. Υπό τις συνθήκες αυτές, θέ­
τοντας σε εφαρμογή τις τροποποιήσεις, η εν λόγω κυβέρνηση δέχθηκε τους
κανόνες των κατευθυντηρίων γραμμών. Επομένως, σύμφωνα με την προπα-
ρατεθείσα απόφαση CIRFS κ.λπ. κατά Επιτροπής, οι κατευθυντήριες γραμμές
έχουν δεσμευτική ισχύ έναντι αυτού του κράτους μέλους.

Ι - 5058
 USSEL· VLIET

44 Συγκεκριμένα, από την υποχρέωση συνεργασίας που απορρέει από το άρθρο

93, παράγραφος 1, της Συνθήκης, αφενός, ΚΑΙ από την αποδοχή των κανόνων
που διατυπώνουν οι κατευθυντήριες γραμμές, αφετέρου, προκύπτει ότι ένα
κράτος μέλος, όπως το Βασίλειο των Κάτω Χωρών, υποχρεούται να εφαρ­
μόζει τις κατευθυντήριες γραμμές οσάκις λαμβάνει απόφαση επί αιτήσεως
ενισχύσεως για τη ναυπήγηση πλοίου, προοριζομένου για αλιεία.

45 Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος του δευτέρου ερωτήματος, πρέπει να σημειω­

θεί, πρώτον, ότι, όπως προκύπτει από τις σκέψεις 14 και 3 της παρούσας
αποφάσεως, OL κατευθυντήριες γραμμές εφαρμόζονται στις ενισχύσεις για τη
ναυπήγηση αλιευτικών πλοίων προοριζομένων για τον «κοινοτικό στόλο», η
δε κοινή πολιτική, τον σεβασμό της οποίας εξασφαλίζουν OL κατευθυντήριες
γραμμές, σκοπεί την αvαδιάρθρωση των «κοινοτικών στόλων».

46 Αρμόζει επομένως να εξεταστεί περαιτέρω αν ένα πλοίο, όπως το επίδικο,

πρέπει να θεωρηθεί ως προοριζόμενο να ενταχθεί σε κάποιο από τους κοι­
νοτικούς στόλους.

47 Συναφώς, όπως παρατήρησε ο γενικός εισαγγελέας στην παράγραφο 58 των

προτάσεων του, η ρύθμιση της κοινής πολιτικής περί κοινοτικών στόλων
υιοθετεί ως κριτήριο εφαρμογής, ιδίως, τη σημαία που φέρει το πλοίο. Πράγ­
ματι, ένα πλοίο που φέρει τη σημαία ενός των κρατών μελών έχει ανά πάσα
στιγμή πρόσβαση στους κοινοτικούς αλιευτικούς πόρους, τόσο εντός των
υδάτων που υπόκεινται στην κυριαρχία και στη δικαιοδοσία των κρατών
μελών της Κοινότητας, όσο και εντός αυτών τα οποία αφορά η εξωτερική
αλιευτική πολιτική, επίσης δε, υπόκειται στα μέτρα ελέγχου που προβλέπει η
ρύθμιση περί κοινής πολιτικής.

48 Επομένως, το πλοίο που φέρει σημαία ενός κράτους μέλους πρέπει να θεω­
ρηθεί ως ανήκον σε έναν από τους κοινοτικούς στόλους, ανεξαρτήτως του
γεωγραφικού σημείου στο οποίο αλιεύει.

Ι - 5059
 ΑΠΟΦΑΣΗ της 15.10.1996 — ΥΠΟΘΕΣΗ C-311/94

49 Κατά συνέπεια, στο δεύτερο ερώτημα, εξεταζόμενο στο σύνολό του, αρμόζει
η απάντηση ότι ένα κράτος μέλος, όπως το Βασίλειο των Κάτω Χωρών, που
υπέχει την υποχρέωση συνεργασίας από το άρθρο 93, παράγραφος 1, της
Συνθήκης και έχει δεχθεί τους κανόνες των κατευθυντηρίων γραμμών, οφείλει
να τους εφαρμόζει οσάκις λαμβάνει απόφαση επί αιτήσεως ενισχύσεως για τη
ναυπήγηση αλιευτικού πλοίου, το οποίο προορίζεται να ενταχθεί σε κάποιον
από τους κοινοτικούς στόλους, ανεξαρτήτως του γεωγραφικού σημείου στο
οποίο θα αλιεύει.

Επί των δικαστικών εξόδων

so Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Ολλανδική και η Γαλλική Κυβέρνηση

καθώς και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που κατέθεσαν παρα­
τηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδι­
κασία έχει, ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης, τον χαρακτήρα παρε­
μπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό
εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων.

Για τους λόγους αυτούς,

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ,

κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε με διάταξη της 1ης Νοεμ­
βρίου 1994 το Nederlandse Raad van State, αποφαίνεται:

1) Η Επιτροπή είχε την εξουσία να θεσπίσει, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων

που έχει βάσει των άρθρων 92 και 93 της Συνθήκης ΕΟΚ, τις κατευθυντή-

I - 5060
 IJSSEL-VLIET

ριες γραμμές για την εξέταση των κρατικών ενισχύσεων στον τομέα της
αλιείας (88/C 313/09) που προβλέπουν τήρηση, εκτός των κριτηρίων που
ανάγονται αποκλειστικά στην πολιτική του ανταγωνισμού, και αυτών που
εφαρμόζονται στον τομέα της κοινής αλιευτικής πολιτικής, έστω και αν το
Συμβούλιο δεν την είχε ρητά εξουσιοδοτήσει προς τούτο.

2) Ένα κράτος μέλος, όπως το Βασίλειο των Κάτω Χωρών, που υπέχει την
υποχρέωση συνεργασίας από το άρθρο 93, παράγραφος 1, της Συνθήκης
και έχει δεχθεί τους κανόνες των κατευθυντηρίων γραμμών, οφείλει να τους
εφαρμόζει οσάκις λαμβάνει απόφαση επί αιτήσεως ενισχύσεως για τη ναυ­
πήγηση αλιευτικού πλοίου, το οποίο προορίζεται να ενταχθεί σε κάποιον
από τους κοινοτικούς στόλους, ανεξαρτήτως του γεωγραφικού σημείου στο
οποίο θα αλιεύει.

Rodríguez Iglesias Mancini Murray Sevon

Κακούρης Kapteyn Gulmann Edward

Puissochet Hirsch Wathclct

Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 15 Οκτωβρίου

1996.

Ο Γραμματέας Ο Πρόεδρος

R. Grass G. C. Rodríguez Iglesias

I-5061