K Topraklama ve Sıfırlama:

1-Topraklamanın önemi:
Elektrik tesislerinde topraklamanın amacı; elektrikli cihazları kullananların can güvenliğini
sağlamak, cihazların tahrip olmasını önlemek ve sistemin toprak katsayısının 0,8 ve daha
küçük değerlere düşmesini sağlamaktır.
Elektrik tesisatının akım derecesinde bir toprak kısadevresi (nötrü direkt topraklı
şebekelerde) veya bir toprak kaçağında (nötrü izoleli şebekede) arıza noktasından toprağa
yayılan akım, gerilim altında olmaması gereken tesisat kısmında ve toprak kitlesi üzerinde bir
gerilim düşümü meydana getirir. Bu da civardaki canlılar için öldürücü olabilir. İşte elektrikli
cihazların gövdeleri gibi gerilim altında olmaması gereken yerlerde oluşan gerilimi toprağa
iletmek için topraklama yapılır.
Bu açıklamadan sonra topraklama; gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının,
uygun iletkenlerle toprak kitlesi içerisine yerleştirilmiş bir iletken cisme bağlanmasıdır
şeklinde tanımlanır. Canlıların emniyetini sağlamak amacı ile tesisatın akım devresine ait
olmayan kısımlarının (elektrikli cihazların metal gövdeleri gibi) topraklanmasına koruma
Topraklaması denir. İşletme akım devresine ait bir noktanın (trafoların veya alternatörlerin
yıldız noktaları gibi) topraklanmasına ise işletme topraklaması denir.

2-Topraklama ile İlgili Yönetmelik Maddeleri:

2.8.1979 tarih ve 16715 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Elektrik Tesislerinde
Topraklamalar Yönetmeliği, şıkları ile birlikte 30 maddeden ibarettir. Burada yalnızca, bizi
ilgilendiren iç tesisat ile ilgili maddeler açıklanacaktır.

Madde :3-a.5- Toprağa karşı Gerilim: orta noktası yada yıldız noktası topraklanmış
şebekelerde, bir faz iletkeninin bu noktalara karşı gerilimdir. Bu gerilim, faz gerilimine eşittir.
Bunun dışındaki bütün şebekelerde bir faz iletkeninin toprağa temas etmesi durumunda, diğer
faz iletkenleri ile toprak arasında oluşan gerilimdir.

Madde:3-a.6- Aktif Bölümler: işletme araçlarının normal işletme şartlarında gerilim altında
bulunan iletkenleri ile iletken bölümleridir.

Madde:3-b.1- Toprak: Yeryüzünün, madde ve yer olarak ifadesidir.

Made: 3-b.2-Nötr Toprak(referans toprağı): topraklayıcıdan yeterince uzak olan ve

topraklama tesisinin etki alanı dışında kalan yeryüzü bölümüdür.

Madde: 3-b.3- Topraklama iletkeni:Topraklanacak bir aygıtı ya da tesis bölümünü bir

topraklayıcıya bağlayan, toprağın dışında ya da yalıtılmış olarak toprağın içinde çekilmiş bir
iletkendir.

Madde: 3-b.6- topraklamak: Elektriksel bakımdan iletken bir parçayı topraklama tesisi
üzerinden toprağa bağlamaktır.

Madde:3-b.8- Topraklayıcı: Toprağa gömülü ve onunla iletken bağlantısı olan iletken

parçasıdır.

Madde:3-b.11- Topraklama Çeşitleri:

I- Koruma Topraklaması: İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için
işletme akım devresinde bulunmayan iletken bir bölümün topraklamasıdır.
II- İşletme Topraklaması:İşletme akım devresinin bir noktasının, aygıtların ve tesislerin
normal işletilmesi için topraklanmasıdır.
III- Yıldırıma Karşı Topraklama: Yıldırım düşmesi sonucunda işletme gereği gerilim
altında bulunan iletkenlere atmaları geniş ölçüde önlemek için işletme akım devresine
ilişkin olmayan iletken bölümlerin topraklanmasıdır.
Madde :9- topraklayıcıların Boyutlandırılması ve Topraklayıcı gereçleri:

TABLO: 7

Topraklayıcının gereci Topraklayıcının Topraklayıcının en Topraklayıcının En

Biçimi Küçük Kesiti(mm2 ) Küçük Kalınlığı
Şerit 100 3
Örgülü İletken 95
Galvenizli Çelik Dolu Yuvarlak Çubuk 78 10
Profil Çubuk 100 3
(Köşe demiri)
Boru - En küçük çap:25
En küçük et kalınlığı:2
Levha - 3 mm (Ebat:0,5 mx 1m)
Bakır Kaplamalı Dolu Yuvarlak Çubuk Çelik 50 -
Çelik Bakır En Az: 35mm2
Şerit 50 2
Örgülü iletken 35 En Küçük Çap:1,8 mm
Bakır Dolu Yuvarlak Çubuk 35 -
Boru - En küçük Çap:20
En küçük et kalınlığı:2
Levha - 2 mm (Ebat:0,5 mx 1m)

Madde :10- Topraklama iletkenlerinin boyutlandırılması

Madde: 10-a. 1- Topraklama iletkeni için mekanik dayanım bakımından izin verilen küçük
kesitler: (mm2)

Telin Cinsi İletken Gerecinin Cinsine Göre Anma Kesiti : (mm2)

Bakır Alüminyum Demir

Alçak Gerilim 50
Tesisleri(Mekanik 1,5 2,5 Çelik Şerit (En ince
Bakımdan Korunmuş) Kalınlık2,5 mm)
(mekanik bakımdan 4 Kullanılmaz
Korunmamış)
Yüksek gerilim 50
Tesisleri 16 35 sıcak Galvenizli ve
Bakır Kaplamalı

Madde :10-a.5- Toprak içine döşenen topraklama iletkeni çıplak ise, bu iletken parçası
topraklayıcı sayılır ve buna göre boyutlandırılır.

Madde: 12- Topraklayıcıların düzenlenmesi:

Topraklayıcılar, birbirlerine ve topraklama iletkenlerine kaynak, cıvata yada klemens ile
elektriksel bakımdan iletken olarak bağlanmalıdır.
a) Zemin şartları izin verdiğinde, yüzeysel topraklayıcılar genel olarak 0,5-1 m, derinliğe
döşenmesi gerekir. Topraklayıcının çevresine killi yada humuslu toprak doldurmak ve
sıkıştırmak tavsiye edilir.
b) Derin topraklayıcılar, olabildiğince toprağa düşey olarak ve üst ucu toprağın en az 0,5 m.
Altında olacak şekilde çakılmalıdır.
c) Levha topraklayıcılar, toprağa düşey olarak gömülmelidir. Genellikle 0,5x 1 m. Boyutlu
levhalar kullanılır. Levhaların üst yüzeyi toprak yüzeyinden en az 1 m. Aşağıda olmalıdır.

Madde: 13- Topraklama iletkenlerinin Çekilmesi:

Topraklanacak bölümler kesinlikle seri bağlanmamalı ve her zaman paralel topraklama
iletkenleri üzerinden topraklama barasına bağlanmalıdır. Toprak dışındaki topraklama
iletkenleri kolayca görülebilecek ve muhafaza içindekiler kolayca erişilebilecek şekilde
yerleştirilmelidir.
Topraklama iletkenleri ve topraklama baraları üzerine anahtar ve sigorta konulamaz.
Betonarme yapılarda, topraklama iletkenleri beton içine döşenebilir.

Madde:14- Koruma Topraklamasının Yapılması:

Madde:14-a.1-Genel olarak makinelerin, aygıtların ve tesislerin işletme akım devrelerine
ilişkin olmayan fakat yalıtım hatası, ark yada kaçak akımların etkisi ile gerilim altına girebilen
ve insanların dokunabileceği metal ve iletken gövdeleri ile muhafazaları, koruma amacı ile
topraklanır.

Madde:14-a.2-
*evlerde kullanılan ve insanların dokunabilecekleri dış muhafazaları iletken olan her çeşit
aygıtların metal bölümü.

*Atölyeler ve işyerlerinde her çeşit elektrik motorları, aygıtlar ve tesisler,

*Sactan yapılmış dağıtım tabloları, kabloların metal kılıfları ve ekranları, metal kablo
başlıkları ve bütün metal kısımlar,

*Hava hattı şebekelerinde demir direkler, topraklanmalıdır.

3- TOPRAKLAMA DİRENCİNİN ÖLÇÜLMESİ:

a) Toprak Direnci Ölçü aleti:Toprak direncinin ölçülmesinde, Toprak Direnci Ölçü Aleti
veya Toprak Reziztansı Ölçü Aleti denilen özel megerler kullanılır. Bu alette, elle
çevrilerek doğru akım üreten dinamo çıkışına enversör eklenerek doğru akım, alternatif
akıma çevrilir. Böylece toprağa, frekansı; şebeke frekansından farklı olan alternatif
akım gönderilerek elektrotlardaki polarizasyon engel olunur. Alette elde edilen gerilimin
frekansı değişik olduğundan, toprakta kaçak olarak dolaşan şebeke frekanslı akımların,
alete etki ederek hatalı ölçmesi engellenmiş olur.
b) Ölçmenin Yapılışı: şekil 198’de görüldüğü gibi toprağa, topraklama levhasından
itibaren 20’şer metre ara ile gerilim elektrotu ve yardımcı elektrot çakılır. Burada,
topraklama direncinin doğru olarak ölçülmesi için yardımcı elektrotun, topraklama
levhasından 40 metre uzakta olması gerekir. Eğer topraklama levhası ebatları büyük ise
bu uzaklık, levhanın en büyük boyutunun en az beş misli olmalıdır.

Toprak Direnci Ölçü Aletinin uçları Şekil:198’deki gibi bağlandıktan sonra manyeto kolu,
dakikada 130-160 dönüş hızı ile çevrilir. Aletten elde edilen alternatif akım, Y1 ve Y2 uçları
ile toprağa verilir. Topraklama levhası ile gerilim elektrotu arasındaki aynı frekanslı alternatif
gerilim, G1 ve G2 uçları ile ölçü aletine uygulanır. Bu gerilim, alet içerisindeki enversör
tarafından doğru gerilime çevrilerek gerilim bobinine uygulanır.
İşte alet, Rx= U 