‫‪1‬‬

‫اے از یاد صحبت یارانت اندر ذی سلم‬

‫اشک چشم آمیختی با خون روان گشتہ بہم‬
‫‪2‬‬
‫یا مگر از کاظمہ بادے ورزید از کوئے دوست‬
‫یا مگر در نیم شب برقے جہیدہ از اضم‬
‫‪3‬‬
‫چیست چشمت را چہ گوئی خشک شو گریاں شود‬
‫چیست دل گوئی بھوش آ شیفتہ گرد و زغم‬
‫‪4‬‬
‫اے تو پنداری عشق عاشقاں پنہاں شود‬
‫باوجود آتش دل سوزد آب و چشم نم‬
‫‪5‬‬
‫گر نہ بودے عشق اشکت بر طلل کے ریختی‬
‫کے بود بے خواب چشمت از غم بان و علم‬
‫‪6‬‬
‫چوں کنی انکار عشقش چوں گواہی میدہند‬
‫بر تو اشک چشم و دیگر زردی روئے سقم‬
‫‪7‬‬
‫عشق ثابت کرد بر رو خط اشک و الغری‬
‫چوں بہار روئے یار و سرخی شاخ عنم‬
‫‪8‬‬
‫چوں خیال دلبرم آمد مرا بے خواب کرد‬
‫عشق آرد درمیان خرمی رنج و الم‬
‫‪9‬‬
‫اے کہ در عشقم مالمت میکنی معذور دار‬
‫گر ترا انصاف باشد عذ آری از کرم‬
‫‪10‬‬
‫حال من و ازتو گذشتہ سر من از دشمناں‬
‫نیست پنہاں درد من زائل نہ گشتہ ازدلم‬
‫‪11‬‬
‫تو نصیحت میکنی نیکو و من می نشنوم‬
‫عاشقان باشند دایم از مالمت در صمم‬
‫‪12‬‬
‫شیب پندم داد و من بردم گمان بد برد‬
‫گرچہ شیب اندر نصیحت دور باشد از تہم‬
‫‪13‬‬
‫نفس فرمان دہ به بدها میکند دینم خراب‬
‫وز جھالت پند نپذیرد ز پیر ی و هرم‬
‫‪14‬‬
‫ِ نیکو بھر مھماني او‬‫هم نه کرد اوکار‬
‫بر سرم آمد فرود از من نگشته محتشم‬

‫‪15‬‬
 ‫گر بدانستم که مھمان را نمیدارم عزیز‬
‫َم از کتم‬
‫کردم تغیر اسفیدئ موی‬

‫‪16‬‬
‫نفس سرکش را ز بے راهی که می آرد براہ‬
‫چو لگام اسپ سرکش آورد از راہ هم‬

‫‪17‬‬
‫ِ شھوتھائ نفس‬
‫پس مجو بر فعل عصیان کسر‬
‫زانکه قوت میدهد شھوتِ طعام اندر شکم‬

‫‪18‬‬
‫نفس چو طفل است گر شیرش دهی دائم خورد‬
‫ورنه شیرش باز دار ی او نه خواهد هیچ دم‬

‫‪19‬‬
‫باز گیرش از هوا بر خود هوا حاکم مکن‬
‫چو هوا حاکم شود دینت بشد یا گشت کم‬

‫‪20‬‬
‫نفس را مقھور کن چو در عمل جوالن کنی‬
‫ور بچیز ےانس گیرد باز دارش از ستم‬
‫‪21‬‬
‫لذتے کاں با مضرت باشد آراید بخلق‬
‫آں چناں کو در نیابدایں کہ زهر اندر دسم‬

‫‪22‬‬
‫تو بترس از حیلہ ہائے نفس چوں جوع وشبع‬
‫گاہ باشد گشنگی بد تر ز سیری و تخم‬
‫‪23‬‬
‫پس بیار از دیدگان اشکت کہ چشمت پر شدہ‬
‫از محارم پس مالزم شو بدرگاہ ندم‬

‫‪24‬‬
‫بر خالف نفس و شیطان باش فرمانش مبر‬
‫ور نصیحت میکنندت قول شاں داں متہم‬
‫‪25‬‬
‫ترک کن فرمان ایشان خصم باشد یا حکم‬
‫زاں کہ میدانی تو مکر خصم و هم مکر حکم‬
‫‪26‬‬
‫میکنم استغفرہللا از کالم بے عمل‬
‫بچہ می خواہم از آں زن گو بود صاحب عقم‬

‫‪27‬‬
 ‫امر کردم من بخیرت خود نہ کردم هیچ خیر‬
‫راستی در دیں نہ کردم پس چہ سود از گفتنم‬

‫‪28‬‬
‫توشہ هرگز نہ کردم بہر زادآخرت‬
‫وز نماز و روزہ جز فرضے نیامد در تنم‬

‫‪29‬‬
‫ّ‬
‫من ستم کردم بسے بر سنت خیر الرسل‬
‫آں کہ از احیائے شبہا پائے وی کردے ورم‬

‫‪30‬‬
‫سنگ بستے بر شکم آں نازنین از گشنگی‬
‫صرف کردے در رہ حق جملہ دینار و درم‬

‫‪31‬‬
‫کوہ از زر کرد خودےرا عرض تا گردد قبول‬
‫روئے گردانید ازاں مصطفی خیر الشّیم‬

‫‪32‬‬
‫با ضرورت ہا کہ بودش میل بر دنیا نہ کرد‬
‫از ضرورت خستہ نہ بود آنکہ دور است از حرم‬

‫‪33‬‬
‫چوں تواند خواند بر دنیا ضرورت ز آں کہ گر‬
‫نامدے دنیا گہے بیروں نگشتے از عدم‬

‫‪34‬‬
‫ّد کونین فخر انس و جاں‬‫ّد صلعم سی‬
‫آں محم‬
‫بہتر اہل دو عالم مھتر عرب و عجم‬
‫‪35‬‬
‫آمر و ناہی پیمبر آں رسول راست گو‬
‫راست گو تر ز اں نہ بد در قول ال و در نعم‬
‫‪36‬‬
‫آں حبیبے صلعم کو بود امیدگاہ مردمان‬
‫در شفاعت نزد سختیہائے پیچیدہ بہم‬
‫‪37‬‬
‫مرد را خواندے بحق و هر کہ در وے دست زد‬
‫دست زد در حبل محکم کاں بریدہ نشندم‬
‫‪38‬‬
‫َلق و در خلق آمدہ‬‫بہتر پیغمبراں در خ‬
‫کس چو او نامد نہ در علم و نہ در وصف کرم‬

‫‪39‬‬
 ‫ملتمس از وے ہمہ از انبیآء و از رسل‬
‫یک کف از دریائے علم و شربتے ز ابر کرم‬
‫‪40‬‬
‫نزد او استاد ہ جملہ ہر یکے در حد خویش‬
‫نقطہ از علم دارد‪ ،‬یا نصیبے از حکم‬
‫‪41‬‬
‫از خالئق او بود در صورت و معنی تمام‬
‫برگزیدش در محبت خالق روح و نسم‬
‫‪42‬‬
‫ّ‬
‫او منزہ از شریک اندر محاسن آمدہ‬
‫جوهر حسن محمد پارہ نامد در قسم‬
‫‪43‬‬
‫آنچہ ترسایان بگفتند در حق عیسی مگو‬
‫پس بگو در حق سید آنچہ خواہی در حکم‬
‫‪44‬‬
‫نسبت اندر ذات او کن ہر چہ خواہی از شرف‬
‫نسبت اندر قدر او کن ہر چہ خواہک از عظم‬
‫‪45‬‬
‫فضل وجاہ مصطفی حدے ندارد در کمال‬
‫تا تواندےکرد شخصے روشن آں را بیش و کم‬
‫‪46‬‬
‫در خور قدر بزرگش گر نمودے معجزات‬
‫یاد نامش زندہ کردے استخوانہائے رمم‬
‫‪47‬‬
‫آنچہ اوفرمود عقل از فھم آں عاجز نہ شد‬
‫بر صالح ما حریص ست بے گمان و بے نہم‬
‫‪48‬‬
‫عاقالن از فھم معنی محمد عاجز ند‬
‫اہل عالم جملہ در وصفش کشیدستند دم‬
‫‪49‬‬
‫مثل خورشید است شانش گو بودکوچک ز دور‬
‫در برابر چشم ہائے مردم اندازد بہم‬
‫‪50‬‬
‫چوں بدانندش حقیقت اہل عالم چوں بود‬
‫مست خواب و دیدنش در خواب داند مغتنم‬
‫‪51‬‬
‫مبلغ معلوم مردم آنکہ سید آدمی ست‬
‫بہترین مردماں باشد رسول صہ محتشم‬
‫‪52‬‬
‫ہرچہ آوردند مجموع رسل از معجزات‬
‫آں ز نور مصطفی آمد بایشاں ال جرم‬
‫‪53‬‬
‫او بود خورشید فضل و دیگراں سیارگاں‬
‫روشنی سیارگاں ظاهر کنند اندر ظلم‬
 ‫‪54‬‬
‫پیشوائے خلق عالم شد چوں آمد دروجود‬
‫چوں عدم پوشیدہ شد از نور او جملہ امم‬
‫‪55‬‬
‫َلق پیغمبر نکو بر خلق خوش آراسته‬
‫خ‬
‫مشتمل بر حسن باشد بر بشارت متسم‬
‫‪56‬‬
‫چو ں بھار از تازگی بدهم چو بدر اندر شرف‬
‫همچو ں دریا در کرم چوں روزگار اندر همم‬
‫‪57‬‬
‫گر کسے دیدیش تنھا خود همی پنداشتے‬
‫کز بزرگی اوست اندر لشکر خیل وحشم‬

‫‪58‬‬
‫در مکنو ں در صدف دندان او بد گوئیا‬
‫وا ں دهن گویا که می افشاند مروارید هم‬
‫‪59‬‬
‫ہیچ بوئے خوش چو بوئے خوابگاہ او نه بود‬
‫نیک بخت آ نکس که بوئیدست و بوسیدست هم‬
‫‪60‬‬
‫وقتِ زادن پاکی ذات شریفش شد پدید‬
‫پاک بودش مبتدا و پاک بودش مختتم‬
‫‪61‬‬
‫اهل فرس آ ں روز دانستند کایشا ں را نمود‬
‫بعد ز ایں درد و بال و خوار ی و رنج و نقم‬
‫‪62‬‬
‫طاق کسری شد خراب و کنگرکسری شکست‬
‫ّار و دگر نامد بھم‬
‫ِ کف‬
‫در شکست احوال‬
‫‪63‬‬
‫آتش گبراں بمرد از حزن و اندوہ و مالل‬
‫چشمه آبِ روا ں شد خشک در جوئے سدم‬
‫‪64‬‬
‫ساوہ غمگیں شد چو گشتش آب در دریاچه خشک‬
‫تشنگا ں زد باز گشتند جملگی در درد و غم‬
‫‪65‬‬
‫گوئیا بر جائے آتش آب بود ے سرد و َ‬
‫تر‬
‫از غم و بر جائے آب آتش بد ےسوزا ن و گرم‬
‫‪66‬‬
‫ِہ تمام‬‫ِ شیطان فغاں کرد ز اندو‬‫لشکر‬
‫ِ حق تابا ں ز معنی و کلم شد دمبدم‬ ‫نور‬

‫‪67‬‬
‫کور و کر گشتند نشنیدند بشارت از خدا‬
‫ََلم‬
‫ِ بیم از غایتِ رنج و ا‬
‫هم ندیدند برق‬
 ‫‪68‬‬
‫پس ازاں کاخبار ایشا ں کردہ بودند کاهناں‬
‫آنکه دینِ شا ں کژ است و نیست خواهد گشت هم‬

‫‪69‬‬
‫دیدہ بودند ز آسمان آتش بزیر افتادہ بود‬
‫در زمیں هم سر نگوں از خواری افتادہ صنم‬
‫‪70‬‬
‫ِ وحی دیوا ں جمله آواراہ شدند‬
‫از طریق‬
‫دل شکسته از پئے هم میرسیدند از هزم‬

‫‪71‬‬
‫چوں دلیرانِ یمن بودند گویا در گریز‬
‫یا چو ں آ لشکر که از خاکِ کفش گشتند گم‬
‫‪72‬‬
‫او فگندہ از پئے تسبیح در دستِ رسول صلعم‬
‫ِ تسبییحے که یونس عه را بیفگند از شکم‬‫مثل‬
‫‪73‬‬
‫هم درخت آمد بفرمانش به نزد و سجدہ کرد‬
‫ِ بے قدم‬‫می دوید سوئے او دائم بساق‬
‫‪74‬‬
‫گوئیا خطے که کردند شاخھا بر هر درخت‬
‫ِ نیکو عجب اندر رقم‬‫می نوشتندے خط‬
‫‪75‬‬
‫ابر بود ےبر سرش تا اوبرفتےهر کجا‬
‫تا نگاهش داشت از گرما ےتا بستان گرم‬
‫‪76‬‬
‫میخورم سوگند بھر ماهے کہ منشق شد ازو‬
‫نسبتے دارد ز قلبش زاں درست آمد قسم‬

‫‪77‬‬
‫جمع کرد غارخیرات و کرامت ها بسے‬
‫ِ کافر گشت زیں شاں کور هم‬‫ّد صلعم چشم‬
‫با محم‬
‫‪78‬‬
‫صدق و صدیقند در غار وکس ایشاں راندید‬
‫کافراں گفتند کس اینجا نه باشد منکتم‬
‫‪79‬‬
‫َفتِ عنکبوت‬
‫تخم بنھادہ کبوتر بد به ب‬
‫کافراں را شد گماں کانجا نیا سودہ نسم‬
‫‪80‬‬
‫ِ دشمناں محفوظ داشت‬‫چوں خدا او را از مکر‬
‫بر زرہ حاجت نبودش و بحصن قلعه هم‬
‫‪81‬‬
 ‫رنج اگر دیدم ز دهر و خواستم از و اماں‬
‫ِ او خلوص از هر بالئے یافتم‬
‫در جوار‬

‫‪82‬‬
‫هر چه کردم التماس از نعمتِ هر دوسرا‬
‫یافتم بر وجه بھتر آنچه از وے خواستم‬

‫‪83‬‬
‫ِ وحی از خوابِ پیغمبر از آنکه‬
‫پس مکن انکار‬
‫ِش بیدار هم‬
‫چشمش او در خواب رفتی دل بد‬

‫‪84‬‬
‫وحی در خوابِ اول پیغمبری بودی ورا‬
‫ِ خوابِ محتلم‬
‫خوابِ او منکر مشو تو مثل‬
‫‪85‬‬
‫پس بزرگ است آں خدا و وحی اوکسبے نه بود‬
‫ِ او نه بد بر علم غیبش متھم‬‫هم رسول‬
‫‪86‬‬
‫‪Missing‬‬

‫‪87‬‬
‫بس کساں را او شفا داد ے بمالیدں بدست‬
‫وا رهانیدے بسے دیوانگاں را از لمم‬
‫‪88‬‬
‫ِ‬
‫دعوت اوقحط و تنگی از جھاں برداشته‬
‫تا چو رواسپید بودی در سیاهی و نسم‬
‫‪89‬‬
‫بر دعایش آمد ےباراں و وادی پر شدے‬
‫َرم‬
‫ِ ع‬
‫گوئیا دریا بد ے یا گوئیا سَیل‬

‫‪90‬‬
‫گوش کں تا معجزش گویم که آں روشن بود‬
‫ِ علم‬
‫همچوں آتش در شبِ تاریک بر فرق‬
‫‪91‬‬
‫دور اگر در رشته باشد حسن او زاید بود‬
‫ورنه در رشته بود قدرش نه گردد هیچ کم‬

‫‪92‬‬
‫هرچه کاں گوید مدیح مصطفی صلعم بسیار نیست‬
‫که اومزیں بود به خلق نیک و احساں و شیم‬

‫‪93‬‬
‫آیه هائےحق که از رحماں فرود آمد به تو‬
‫آں قدیم است وبود و صفش بموصوفِ قدم‬
 ‫‪94‬‬
‫مقترں نامد بوقتے دائما" ثابت بداں‬
‫او خبر داد از معاد و حشر وز عاد و ارم‬
‫‪95‬‬
‫نزد ما باقی بماند بھتر از هر معجزات‬
‫ِ پیغمبراں باقی نه ماندہ در امم‬ ‫معجز‬
‫‪96‬‬
‫محکم است آیاتِ قرآں شبه کس را نماند‬
‫ِ حکم‬
‫وز همه الفاظ ازو تاباں بود نور‬
‫‪97‬‬
‫هر که با قرآں به جنگ آمد بآخر باز گشت‬
‫آں که دشمن تر بدے نزدش بیفگند سلم‬
‫‪98‬‬
‫از بالغت دعوئے جمله معارض کرد رد‬
‫چوںغیورے کو کند رد دست جانی از حرم‬

‫‪99‬‬
‫معنی بسیار همچوں موجِ دریا وارد آں‬
‫بھتر است از در دریا جمله در حسن و قیم‬
‫‪100‬‬
‫پس عجائب اندراں کس نتواند شمرد‬
‫وزچه بسیاری بخواند کس نه بیند شوق کم‬
‫‪101‬‬
‫چشم خوانندہ بداں روشن شود مں گفتمش‬
‫یافتی حبل خدا محکم بگیر ا ےمعتصم‬
‫‪102‬‬
‫گر به خوانیش ز ترس آتش دوزخ کنی‬
‫سرد بر خود گرمی آتش براں مں ضامنم‬

‫‪103‬‬
‫آں چوں حوضے داں که دارد روئے خوانندہ سفید‬
‫گرچه عاصی آمد است و رو سیه همچوں همم‬
‫‪104‬‬
‫چوں صراط است آن و چوں میزاں بود در راستی‬
‫راستی از غیر آنھا کس ندیدہ بیش و کم‬

‫‪105‬‬
‫گر حسود انکار آں کردہ مدار آں را عجب‬
‫کو تجاهل کردہ ورنه نیک کرد است آں فھم‬
‫‪106‬‬
‫گه گھے چشم از رمد منکر شود خورشید را‬
 ‫ِ خوش آب از سقم‬
‫هم دهن منکر شود طعم‬

‫‪107‬‬
‫اے مھییں آں که مردم قصد درگاهش کنند‬
‫پا پیادہ یا به پشتِ اشتراں باد دم‬
‫‪108‬‬
‫اے که هستی آیتِ کبری که باشد معتبر‬
‫ا ے که هستی نعمتِ عظمی که باشد مغتنم‬
‫‪109‬‬
‫در شبے رفتی ز مکه تا با اقصی شریف‬
‫چوں که ماہ چاردہ گردد رواں اندر ظلم‬
‫‪110‬‬
‫بر شدی باال و گشته قاب قوسینت مقام‬
‫واں ندیدست و نه بیند هیچ کس در هیچ دم‬
‫‪111‬‬
‫انبیاء و مرسلینت پیشوا کردند دراں‬
‫همچوں مخدومے که گردد پیشوا اندر خدم‬
‫‪112‬‬
‫ز آسماں ها بر گذشتی بر جمیع انبیاءعه‬
‫در گروہ کاندریشاں تو بدی صاحبِ علم‬
‫‪113‬‬
‫زینتے از قرب بھر هیچ کس نگزاشتے‬
‫جائے باال تر نه هشتی دیگراں را در رقم‬
‫‪114‬‬
‫ِ دیگراں‬ ‫پست کردی پیشِ قربت هر مقام‬
‫چوں ترا بردند باال وندراں گشتی علم‬
‫‪115‬‬
‫ِ وصل پنھاں یافتی از چشم خلق‬ ‫تا مقام‬
‫ِر پنھانی بدانستے ز اوصافِ قدم‬‫س‬
‫‪116‬‬
‫جمع کردی هر بزرگی کاں نبودہ مشترک‬
‫بر شدی از هر مقامے کاں نبودی مزدحم‬
‫‪117‬‬
‫ِ مرتبت‬‫بس بزرگ است آنچه دادند از فضل‬
‫بس عزیز ست آنچه بخشیدت خداوند از نعم‬
‫‪118‬‬
‫مژ دگانی باد مارا ا ےمسلماناں که ما را‬
‫از عنایت هست رکنے کاں بود دور از هدم‬
‫‪119‬‬
‫چوں خدا مارا بطاعت خواند بفرستاد اد‬
‫ِ پیغمبراں گشتیم ما خیر االمم‬ ‫بھتر‬
‫‪120‬‬
‫ِ رسول صه‬‫دشمناں را دل به ترسانید اخبار‬
‫همچوں آوازےکه ناگه بر جھانیدے غنم‬
 ‫‪121‬‬
‫ِگ دشمناں رفتے بد ے ددر جنگ گاہ‬ ‫چوں به جن‬
‫ِ نیزہ چوں لحم اند ر وضم‬ ‫آں بدنھا بر سر‬
‫‪122‬‬
‫آرزوشاں بد گریز و غبطه بر دند ےبراں‬
‫عضوهاے شاں پریدے با عقاب و با رخم‬
‫‪123‬‬
‫پس شبے بگذشت و آں را کس ندانستے عدد‬
‫ِ حرم‬
‫در غزاها چوں نه بود ے از شبِ ماہ‬
‫‪124‬‬
‫گوئیا دیں بود مھمانی که او آمد فرود‬
‫ِ لحم دشمنم‬ ‫بر سراے ں که بد مشتاق‬
‫‪125‬‬
‫ِ لشکر جمله بر اسپاں سوار‬ ‫میکشیدے بحر‬
‫موج میزد از دلیرانے که رفتند ےبھم‬
‫‪126‬‬
‫ِ خد ادر کار بودند و غزا‬ ‫جمله از بھر‬
‫بیخ کفر ازبن بکندند نیست کردندآ ں شیم‬
‫‪127‬‬
‫تا قوی شد ملتِ اسالم از سعی همه‬
‫دیں دراول بد غرب و ش در آخرمحترم‬
‫‪128‬‬
‫دیں از ایشاں یافت بھتر شوهر و بھتر پدر‬
‫زاں نشد در بیوگی و هم نماند اندر تنم‬
‫‪129‬‬
‫کوہ ها بودند ازاں کو در نبرد آمد به پرس‬
‫تابگویند آنچه دیدستند از ایشاں در صدم‬
‫‪130‬‬
‫از حنیں و بدر دیگر از احد میکن سوال‬
‫تا بخوانند فصلھائ مرگ ادهی از وخم‬
‫‪131‬‬
‫سرخ کردندے بخون دشمناں شمشیر را‬
‫ِ مو از لمم‬‫چوں فروشد در سیاهی هر سر‬
‫‪132‬‬
‫ِ سرخی بر بدن‬ ‫می نوشتندے به نیزہ خط‬
‫حرف جسمے ب نقط نه نوشته بود ے ازقلم‬
‫‪133‬‬
‫‪1‬‬ ‫بط‪10:30 AM‬رٿ‪99‬ڏ‬
‫’’‪12‬ي‬
‫گل برنگ و بوئے خود ممتاز گردد از سلم‬
‫‪134‬‬
‫ِ نصرت بر تو بوے سعی شاں‬ ‫میرساند باد‬
‫چوں بھار اندر سر غنچه بود ثابت قدم‬
 ‫‪135‬‬
‫گوئیا بر پشت اسپاں چوں درختِ پشته کوہ‬
‫زاستواری بود در دین‬
‫ڇپڱکلڪ نه کثرت در نسم‬