ბაზრის კვლევის, საწარმოო ჯაჭვისა და

შესაძლებლობების-შეზღუდვების-გადაწყვეტილებების
(OCS) ანალიზი
აღნიშნული ანგარიში მოამზადა საკონსულტაციო კომპანია Experto-მ ამერიკის
შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) პროექტ
Zrda-ს მიერ განსახილველად, „Chemonics International, Inc. (საქართველო)“-თან
ქვეკონტრაქტის საფუძველზე.

კენკროვნები

წინამდებარე პუბლიკაციის გამოცემა შესაძლებელი გახდა ამერიკის შეერთებული

შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მიერ გაწეული
დახმარების შედეგად. პუბლიკაცია შემუშავებულია USAID-ის Zrda პროექტის
შეხედულებების გათვალისნინებით და არ გამოხატავს ამერიკის შეერთებული
შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოსა და ამერიკის შეერთებული
შტატების მთავრობის მოსაზრებებს.
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
საბაზო ინფორმაცია
USAID-ის პროგრამის „ზრდა“ საქართველოში საქმიანობის მიზანია მეწარმეობის
უნარების, პროდუქტიულობისა და სავაჭრო ურთიერთობების გაძლიერება მიკრო,
მცირე, და საშუალო საწარმოებისათვის (MSMEs) - რათა მათ შეძლონ ფართო
ეკონომიკურ ზრაში და სამიზნე საზოგადოებების გაძლიერებულ მოქნილობაში
წვლილის შეტანა.
„ზრდა“ მიზნად ისახავს გააუმჯობესოს მიკრო, მცირე და საშუალო საწარმოების
განვითარება და ზრდა, შემოსავალების ზრდაში ხელი შეუწყოს მჭიდრო საბაზრო
კავშირებს მწარმოებლებსა და მყიდველებს შორის საბაზრო სისტემის გაძლიერების
მიზნით. შედეგად „ზრდა“ შექმნის სამუშაო ადგილებსა და გაზრდის მეწარმეთა
შემოსავლებს სამიზნე თემებში.
2016 წლის 4 აგვისტოს შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების
სააგენტოს (USAID) სახელით მოქმედმა ქემონიქს ინტერნეშენალმა, USAID-ის
პროგრამა „ზრდა საქართველოში“ (ზრდა), მხარდაჭერის ხელშეკრულების
საფუძველზე გამოაცხადა კონკურსი ორგანიზაციებისათვის, რომლებსაც უნდა
წარედგინათ შეთავაზებები პროგრამა „ზრდა“-ში მონაწილეობის მისაღებად და
ბაზრის კვლევის, საწარმოო ჯაჭვისა და OCS ანალიზის განსახორციელებლად,
რომელიც მიზნად ისახავდა შიდა ბაზარზე პროექტი „ზრდას“ სამიზნე სექტორების
პროდუქციით დაინტერესებული მყიდველების გამოვლენას, ასევე მყიდველთა
კონკრეტული მოთხოვნების დადგენას, მათ შორის, მოცულობის, შეფუთვის,
სახეობების, პროდუქტის სტანდარტებისა და ნებისმიერი სხვა შესაბამისი ხარისხის
სერთიფიკატების შესახებ.
Experto Consulting-მა დააკმაყოფილა კონკურსის მოთხოვნები და გაიმარჯვა
ტენდერში. წინამდებარე ანალიტიკური ანგარიში აღწერს ხსენებულ პროექტში
განხორციელებული ძალისხმევების შედეგებს და მოიცავს ხუთ ქვეანგარიშს
თითოეული შერჩეული ქვესექტორისათვის: ხეხილის ბაღები, კენკრის წარმოება,
მეფუტკრეობა/თაფლის წარმოება, სასათბურე მეურნეობები და ბოსტნეულის და
კარტოფილის ველზე წარმოება.
თითოეული ხსენებული სფეროსთვის, შეძლებისდაგვარად ჩვენ
განვახორციელეთ გრაფიკული მარკეტინგული კვლევა, საწარმოო ჯაჭვისა და
შესაძლებლობების, შეზღუდვებისა და გადაჭრის გზების ანალიზი, რათა თითოეული
შერჩეული ქვესექტორისათვის მომხდარიყო საბაზრო სისტემის გრაფიკულად
გამოსახვა, მათ შორის მწარმოებლების, შუამავლების, მყიდველების (ადგილობრივი
და ექსპორტი) და გარშემო არსებული დამხმარე მომსახურებების გამოვლენა.
ბაზრის სრული სტრუქტურის გაგებისთვის, ჩვენ გამოვავლინეთ და გამოვიძიეთ
ძირითადი ბაზრები საქართველოში (თბილისი, ბათუმი, რუსთავი, ქუთაისი, გორი,
2 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
ზუგდიდი, ხაშური, თელავი, ზესტაფონი, ბორჯომი), ძირითადი სუპერმარკეტების
ქსელები და ბაზრის სხვა რელევანტური მოთამაშეები საქართველოს მასშტაბით.
გამოყენებული მეთოდოლოგიით ჩვენ მოვახდინეთ საწარმოო ჯაჭვის ანალიზის
კომბინირება მდგრად, ბაზარზე დაფუძნებულ გადაწყვეტების გამოვლენასთან,
რომლებიც პასუხობენ მიკრო, მცირე და საშუალო საწარმოების პერიოდულ
საჭიროებებს.
საწარმოო ჯაჭვის ანალიზი ბაზრების, ორგანიზაციათაშორისი ურთიერთობების
და იმ კრიტიკული შემაკავებელი ფაქტორების გაგების მნიშვნელოვანი
ინსტრუმენტია, რომლებიც ზღუდავენ მიკრო, მცირე, და საშუალო საწარმოების
ზრდას და ინდუსტრიის კონკურენტუნარიანობას. ბაზარზე დაფუძნებულ,
კომერციულად სიცოცხლისუნარიან გადაწყვეტილებებმა შედეგად შეიძლება
გამოიღონ პრობლემის მდგარი მოგვარება გრძელვადიან პერსპექტივაში. ჩვენ ასევე
მხედველობაში მივიღეთ, რომ დონორის მიერ წამოწყებულმა ინტერვენციამ ხელი
უნდა შეუწყოს ადგილობრივ ბაზარზე მიკრო, მცირე და საშუალო საწარმოების
შესაძლებლობების გაძლიერებას და მათი საბაზრო კაპიტალიზაციის პოტენციალის
ოპტიმიზაციას.
საწარმოო ჯაჭვი მოიცავს საქმიანობის სრულ სპექტრს, რომელიც პროდუქტმა
უნდა გაიაროს წარმოებისა და ტრანსფორმაციის სხვადასხვა ეტაპებზე. კაპლინსკისა
და მორისის თანახმად (2001), საწარმოო ჯაჭვი შედგება მოთამაშეების/
დაინტერესებული მხარეებისგან - ნედლეულის მომწოდებლებიდან დაწყებული,
მწარმოებლებითა და გადამამუშავებლებით, ექსპორტიორებითა და მყიდველებით
დამთავრებული, რომლებიც ჩართულნი არიან სოფლის მეურნეობის პროდუქტის
მისი შემუშავების ეტაპიდან საბოლოო მომხმარებლამდე მიტანაში. ბამანმა 2007
წელს გამოავლინა საწარმოო ჯაჭვის სამი მნიშვნელოვანი დონე:
• საწარმოო ჯაჭვის მოთამაშეები: მოთამაშეთა ჯაჭვი, რომელთაც პირდაპირი
კავშირი აქვთ პროდუქტებთან, ანუ ვინც აწარმოებს, ამუშავებს, ვაჭრობს და ფლობს
მას;
• საწარმოო ჯაჭვის მხარდამჭერები: სხვადასხვა მოთამაშეების მიერ
მოწოდებული მომსახურებები, რომელთაც არასდროს აქვთ პირდაპირი შეხება
პროდუქტთან, მაგრამ რომელთა მომსახურებები დამატებით ღირებულებას სძენს
პროდუქტს;
• საწარმოო ჯაჭვზე გავლენის მქონე პირები: მარეგულირებელი ჩარჩო,
პოლიტიკები, ინფრასტრუქტურები ა.შ.
საწარმოო ჯაჭვის კონცეფცია გულისხმობს პროდუქტისათვის ღირებულების
დამატების პროცესს, როდესაც იგი გადადის ნედლეულის მომწოდებლებიდან
მწარმოებლებთან და შემდეგ მომხმარებლებთან. საწარმოო ჯაჭვი გულისხმობს
პროდუქტიულ ტრანსფორმაციას და ღირებულების დამატებას საწარმოო ჯაჭვის
თითოეულ ეტაპზე. საწარმოო ჯაჭვის თითოეულ ეტაპზე, პროდუქტი იცვლის
სახეს ჯაჭვის მოთამაშეების საშუალებით, ხდება გარიგების ხარჯების გაწევა და
ზოგადად პროდუქტს ემატება გარკვეული ფორმის ღირებულება. ღირებულების
დამატება მიიღწევა სხვადასხვა საქმიანობებიდან, მათ შორის: მოცულობის გაზრდა,
წმენდა, დახარისხება და შეფუთვა, ტრანსპორტირება, შენახვა და დამუშავება.
ყველა ჩამოთვლილი საქმიანობა, ტიპური სოფლის მეურნეობის საწარმოო ჯაჭვის
ელემენტებია.
პროექტი ზრდა საქართველოში 3
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
ზოგადი დასკვნები
ეფექტიანი საწარმოო ჯაჭვის
1ძირითადი ხელშემწყობი ფაქტორები
ზოგადად, არსებობს რამდენიმე ძირითადი გარემო ფაქტორი და მომსახურება,
რომლებიც ზეგავლენას ახდენს საწარმოო ჯაჭვზე და რომელთა არსებობა
აუცილებელი როგორც მისი ეფექტიანი ფუნქციონირების, ასე პროცესის ყველა
მონაწილის მიერ სარგებელის ნახვის თვალსაზრისით. სწორედ ასეთი ფაქტორების
დადგენა წარმოადგენს ნებისმიერი პოლიტიკის ინტერესების დაცვისა და
განხორციელების სტრატეგიის მთავარ ნაწილს.
ბიზნეს / ეკონომიკური გარემო
საწარმოო ჯაჭვი არ არსებობს იმ მაკრო-ეკონომიკური გარემოსგან
დამოუკიდებლად, რომელშიც ის ფუნქციონირებს. შესაბამისად, ცუდმა
ბიზნესგარემომ შეიძლება უარყოფითი გავლენა იქონიოს მასზე. საწარმოო ჯაჭვის
ეფექტიანი ფუნქციონირებისათვის უნდა არსებობდეს ძლიერი, სტაბილური და ისეთი
მახასიათებლების მქონე ბიზნესგარემო, რომლის მახასიათებლებიც არის:
• მშვიდობა და საზოგადოებრივი წესრიგი
• მაკრო-ეკონომიკური სტაბილურობა;
• კონტროლირებადი და პროგნოზირებადი ინფლაცია;
• უცხოური ვალუტის სტაბილური გაცვილითი კურსი;
• პროგნოზირებადი გადასახადები, რომელთა რეინვესტიცია ხდება
საზოგადოებრივ დოვლათის შექმნასა და საკუთრების უფლებების დაცვაში;
• ნაკლები კორუფცია.
სახელმწიფო მომსახურება სოფლის მეურნეობის სფეროში
ზოგადად, ბიზნესგარემოსთან ერთად, სოფლის მეურნეობის საწარმოო ჯაჭვი
დამოკიდებულია ინვესტიციების საკმარისი დონის არსებობაზე ისეთ სფეროებში,
როგორიცაა ირიგაცია, სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა (სოფლის გზები),
კომუნალური მომსახურება (ელექტროენერგია და წყალი), სოფლის მეურნეობის
კვლევა და მთავრობის დამატებითი მომსახურება.
კვლევის დასკვნების საფუძველზე შეიძლება ითქვას, რომ საქართველოს აქვს
ყველა წინაპირობა, რომ უზრუნველყოს ეფექტიანი საწარმოო ჯაჭვის არსებობა
სოფლის მეურნეობის სექტორში.
4 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
სასოფლო- სამეურნეო საწარმოები
საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მონაცემების თანახმად,
2015 წელს სოფლის მეურნეობის სექტორში 4,131 საწარმო ფუნქციონირებდა,
რომელთაგან 1,541 თბილისში მდებარეობს. იგივე მონაცემებზე დაყრდნობით,
სოფლის მეურნეობაში მოქმედი საწარმოების განაწილება რეგიონების მიხედვით
იყო შემდეგი:
• თბილისი - 1,541
• იმერეთი - 524
• კახეთი - 468
• სამეგრელო-ზემო სვანეთი - 340
• ქვემო ქართლი - 335
• აჭარა - 319
• შიდა ქართლი - 273
• სამცხე-ჯავახეთი - 114
• გურია - 99
• მცხეთა-მთიანეთი - 96
• რაჭა-ლეჩხუმი და ქვემო სვანეთი - 22
ამ საწარმოებიდან სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტს აწარმოებდა 887,
ხოლო დანარჩენი მუშაობდა კვების მრეწველობის სფეროში, მათ შორის:
მინერალური წყლისა და სხვა უალკოჰოლო სასმელების, ღვინის, ლუდისა
და დისტილირებული ალკოჰოლური სასმელების წარმოება, საკონდიტრო
ნაწარმის შენახვა გრძელი ვადით, პური და საკონდიტრო ნაწარმის შენახვა
მოკლე ვადით, დაფქული პროდუქტისა და მარცვლეულის წარმოება, მაკარონის
პროდუქტების წარმოება, ჩაისა და ყავის გადამუშავება, ხილისა და ბოსტნეულის
გადამუშავება, ხორცპროდუქტების წარმოება, რძის პროდუქტების წარმოება, თევზის
წარმოება და სხვა. აღსანიშნავია, რომ ფუნქციონირებდა ხილისა და ბოსტნეულის
გადამამუშავებელი 148 საწარმო, რომელთაგან მხოლოდ 44 იყო მსხვილი.
სასოფლო-სამეურნეო ინდუსტრიის
ძირითადი ღირშესანიშნაობები საქართველოში
რაც შეეხება საქართველოს საბაზრო პოტენციალის პოზიციის განსაზღვრას,
არსებობს ოთხი ძირითადი მაჩვენებელი, რომლებიც ქვეყანას აგრობიზნესისათვის
საინტერესო ადგილად აქცევს:
• გარემო: საქართველოს ბუნებრივი რესურსები და მრავალფეროვანი
მიკრო-კლიმატური ზონები ხელს უწყობს ფართო სპექტრის მარცვლეულის,
ბოსტნეულის, ხილის და ა.შ. მოყვანას. მდიდარი და პესტიციდებისგან თავისუფალი
ნიადაგი იდეალურია ორგანული წარმოებისთვის.
• დაბალი ხარჯები: სოფლის მეურნეობის სექტორში მომუშავე პირები
30-40%-ით ნაკლებ ანაზღაურებას იღებენ საშუალო ეროვნულ მაჩვენებელთან
შედარებით. საქართველო ფლობს დიდი რაოდენობით წყლის რესურს, რაც
უზრუნველყოფს წყალზე მარტივ და იაფი წვდომას. გარდა ამისა, სხვა კომუნალური
მომსახურების ფასებიც, როგორებიცაა ელექტროენერგია და გაზი, დაბალია.
• ბაზრის ზომა: ერთი მხრივ, შესაძლოა ინვესტორებმა სარგებელი ნახონ
ადგილობრივ ბაზარზე მზარდი მოხმარებით, ხოლო მეორე მხრივ, მათ ექნებათ
პროექტი ზრდა საქართველოში 5
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
900 მილიონიან ბაზარზე მოსაკრებლისგან თავისუფალი წვდომა განპირობებული
თავისუფალი სავაჭრო ხელშეკრულებებით თურქეთთან, უკრაინასთან, დსთ-ის
ქვეყნებთან, და ჩინეთთან, ხოლო ევროკავშირთან - თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ
ღრმა და ყოვლისმომცველი შეთანხმებით.
• სტიმული გადამამუშავებელი საწარმოებისათვის: სოფლის მეურნეობის
პროდუქტების გადამამუშავებელი ახალი საწარმოების მშენებლობის პროექტებმა
შეიძლება მიიღონ მთავრობის გრანტი საერთო ღირებულებით 250,000 აშშ
დოლარამდე (პროექტის ღირებულების მაქსიმუმ 40%). გარდა ამისა, ინვესტორს
შეუძლია შეიძინოს სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული უძრავი არასასოფლო-
სამეურნეო ქონება სიმბოლურ ფასად, 1 ლარად, თუ გადამამუშავებელ ქარხანაში
ჩადებული ინვესტიცია 4-ჯერ აღემატება მის საბაზრო ღირებულებას.
ბაზარზე შესვლის წესები
იყო დრო, როდესაც საცალო მოვაჭრეები დიდად არ იყვნენ დაინტერესებულნი
მცირე ბიზნესითა და ქართული პროდუქციით, რადგან ვერ ხერხდებოდა მათი
დიდი მასშტაბით მიწოდება, რაც საჭირო იყო ადგილობრივი სუპერმარკეტების
ქსელების შესავსებად. თუმცა, როდესაც გავესაუბრეთ სუპერმარკეტების მსხვილ
ქსელებს თბილისში, აღმოჩნდა რომ გაჩნდა მნიშვნელოვანი ცვლილება მცირე
საწარმოებისგან პროდუქციის შესყიდვის კუთხით და რწმენა, რომ ადგილობრივ
მეწარმეებს მოაქვთ ინოვაცია და სიახლე მათ დახლებზე.
ქართული ნაწარმის მხარდაჭერის ტენდენცია მნიშვნელოვნად შესამჩნევი გახდა
ქვეყნის რამდენიმე სუპერმარკეტში. ისინი აცხადებენ, რომ ცდილობენ წაახალისონ
ქართველი მეწარმეები, შესთავაზონ პლატფორმა სარეკლამო აქციებისთვის და
გაავრცელონ ინფორმაცია, რომ ისინი ქართულ პროდუქციას ყიდიან და ხელს
უწყობენ ქართულ ბიზნესს. უფრო მეტიც, საქართველოს მომხმარებელმა დაიწყო
ყურადღების გამახვილება ეტიკეტებზე და ინფორმაციის მოძიება პროდუქტის
წარმოშობის შესახებ.
ჩვენს მიერ ჩატარებულ სხვა კვლევებზე დაყრდნობით შეგვიძლია, ასევე,
განვაცხადოთ, რომ არსებობს მომხმარებლის დამოკიდებულების შეცვლის
ტენდენცია დიდი საცალო მოვაჭრეების სასარგებლოდ, რადგან ქართველი
მომხმარებლები, რაც დრო გადის, უფრო და უფრო მეტ უპირატესობას ანიჭებენ
ხილისა და ბოსტნეულის დიდ სუპერმარკეტებში და ჰიპერმარკეტებში ყიდვას;
მთლიანობაში 2016 წელს გაყიდული სურსათის წილი ამ არხის მეშვეობით
თითქმის 30%-ს აღწევს. Euromonitor-ის თანახმად, საქართველოში თანამედროვე
სასურსათო საცალო მოვაჭრეებმა მათი საერთო სასურსათო საცალო ვაჭრობის
წილი 2014 წელს არსებული 21%-დან 2015 წელს 22%-მდე გაზარდეს, ხოლო
ტრადიციული სასურსათო საცალო მოვაჭრეების წილი ერთი პუნქტით შემცირდა.
ჰიპერმარკეტების, სუპერმარკეტებისა და კლიენტზე მორგებული მაღაზიების
გაფართოებამ მომხმარებელს მისი მსყიდველობითი ჩვევების შეცვლისაკენ
უბიძგა. გაზრდილი კონკურენციის გამო, სურსათის საცალო მოვაჭრეებმა
მომხმარებლებს შესთავაზეს ისეთი ფასები, რომელთა შედეგადაც შესამჩნევი გახდა
მომხმარებელთა მათზე გადართვის ტენდენცია. ასევე, თანდათანობით იცვლება
ძველი რწმენა მოსახლეობაში, რომ ლამაზი დიზაინის მქონე და სუფთა სავაჭრო
პუნქტები ნიშნავს მაღალი ფასებს.
სანამ შევუდგებოდეთ საქართველოში არსებული, კონკრეტული სარეალიზაციო
პუნქტების ბაზარზე შესვლის წესების ახსნას, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ამ
ნაწილში მოცემული ინფორმაცია მხოლოდ საორიენტაციოდ აასახავს შესაძლო
6 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
პირობებს, რომლებიც თითოეულმა ქსელმა შეიძლება წაუყენოს მიმწოდებლებს
პროდუქციის მაღაზიაში დაშვებამდე. გარდა ამისა, ჩვენმა კვლევამ დაადასტურა,
რომ მსგავსი პროდუქციის/ რაოდენობების მიმწოდებლებიც კი არ იღებენ
ანალოგიურ პირობებს მაღაზიათა ქსელებისგან. ყველა მოლაპარაკების პირობა
საბოლოოდ დამოკიდებულია ქსელის წარმომადგენლის განწყობაზე ან/და მის
კეთილგანწყობაზე პოტენციური მიმწოდებლისადმი.
შეთანხმებული პირობები ძირითადად მოიცავს (თუმცა არ შემოიფარგლება)
შემდეგს: ქსელზე წვდომის ერთჯერადი გადასახდელი, მიწოდების/
მიტანის პირობები, გადახდის პირობები, მიმწოდებლისგან ან/და ქსელისგან
ექსკლუზიურობის არსებობა ან არარსებობა, სავაჭრო/სარეკლამო ხარჯები,
შეფუთვასთან დაკავშირებული მოთხოვნები, პროდუქტის განთავსების პირობები,
ვადაგასულ პროდუქტებზე პასუხისმგებელი პირის განსაზღვრა, საჯარიმო
მოთხოვნების განსაზღვრა კონტრაქტის პირობების შეუსრულებლობის გამო და
ბოლოს - თუმცა, არა ნაკლებ მნიშვნელოვანი - მიწოდების სიხშირე.
პირებს შეუძლიათ საცალო მოვაჭრეს ან სუპერმარკეტს მიაწოდონ საკუთარი
ბრენდის სახელით აღნიშნული პროდუქტები ან არაბრენდირებული პროდუქტები,
რომლებიც ცნობილია როგორც „თეთრი ეტიკეტის“ მქონე საქონელი, რომელსაც
საცალო მოვაჭრე შემდგომში გაყიდის საკუთარი ბრენდის ან ეტიკეტის ქვეშ.
ორივე ვარიანტი შესაძლებელია. თუმცა, თუ პროდუქტი რეალურად არ არის
განსაკუთრებული, საცალო მოვაჭრეები არჩევენ „თეთრი ეტიკეტის“ გარიგებას,
რადგან ეს პროდუქტები გაზრდის მათი საკუთარი ბრენდული პროდუქტების
სპექტრს. „თეთრი ეტიკეტის“ მქონე საქონლის მიწოდება სავარაუდოდ წარმოქმნის
მეტ მოცულობას, მაგრამ მოგების დაბალ მარჟას. საქონლის მიმწოდებელმა
შეიძლება მცირე მწარმოებლები დააყენოს საცალო მოვაჭრის მიერ მარჟის
აგრესიული შემცირების ტაქტიკის წინაშე.
დღეს, წარმოშობა პოპულარული სიტყვაა - მომხმარებლებს სურთ იცოდნენ
პროდუქტის წარმომავლობა და ინგრედიენტების მახასიათებლები. ამიტომ, საცალო
მოვაჭრეები სულ უფრო და უფრო მეტ ყურადღებას აქცევენ ამ გარდაუვალ
ტენდენციას.
თბილისში, სასურსათო კატეგორიაში დომინანტი საცალო მოვაჭრეები არიან
შემდეგი სუპერმარკეტები: „კარფური“, „სმარტი“, „გუდვილი“, „ფრესკო“ და „ჯიბე“.
ისინი ფლობენ საბაზრო ძალაუფლებას და მათი ბაზარზე შესვლის პროცედურები
მარტივად რომ ვთქვათ, ბუნდოვანია. სამწუხაროდ, უმეტეს შემთხვევაში არ
არსებობს სტანდარტული წესი, რომელსაც ეს და სხვა მაღაზიები დაიცავს, ხოლო
თუ არსებობს, თითქმის შეუძლებელია საიმედო ინფორმაციის მოპოვება მათი
შიდა საქმიანობისა და გადაწყვეტილების მიღების პროცესის შესახებ სრული
სურათის შესაქმნელად. როგორც დავადგინეთ, მწარმოებლები და შუამავლები
მოლაპარაკებებს მაღაზიებთან ძირითადად მიმოწერის საშუალებით ახორციელებენ.
მსხვილ სუპერმარკეტს ძალიან დიდი დრო სჭირდება იმისათვის, რომ გადახედოს
ყველა წერილს, რომელიც რეგულარულად შემოდის. ასე რომ, თითოეული
გარიგების დასრულებას შეიძლება რამდენიმე თვე დასჭირდეს. უმეტეს შემთხვევაში,
მცირე მიმწოდებელი უარს ამბობს სუპერმარკეტის კონტრ-შეთავაზებაზე
დაწესებული მაღალი ფასებისა და ხისტი პირობების გამო. თქვენ შეიძლება
მოგთხოვონ შესვლის, სექციის და მარაგის აღრიცხვის თითოეული ერთეულის
(SKU) სარეკლამო გადასახდელის გადახდა. ჩვეულებრივ, საერთო თანხა იმდენად
მაღალია, რომ სუპერმარკეტში პროდუქციის შეტანის ფინანსური სარგებელი არ
პროექტი ზრდა საქართველოში 7
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
არსებობს: ზოგჯერ დიდ კომპანიებსაც კი უჭირთ პროდუქციის თვითღირებულების
ამოღება, რომ აღარაფერი ვთქვათ მცირე მიმწოდებლებზე/მწარმოებლებზე.
ჩვენი კვლევა საქართველოს ტერიტორიაზე ძირითად სავაჭრო წერტილებში
ჩატარდა და დიდი ძალისხმევის შედეგად მოპოვებულ იქნა საინტერესო
ინფორმაცია თითოეული ქსელის სავაჭრო წერტილების შესახებ. თუმცა,
გამომდინარე იქიდან, რომ ჩვენს მიერ გამოკითხული საცალო მოვაჭრეების
უმეტესობამ კონკრეტულად ითხოვა არ გაგვემჟღავნებინა ინფორმაცია მათი
კომპანიის შესახებ, კონფიდენციალობის დაცვის მიზნით ჩვენ განვახორციელეთ
მოპოვებული მონაცემების კომბინირება გაყიდვის წერტილების ტიპების მიხედვით:
მსხვილი საცალო მოვაჭრეები
Experto-ს წარმომადგენლები გაესაუბრნენ საქართველოში მოქმედ ყველა
მსხვილ საცალო მოვაჭრეს ანუ ჰიპერმარკეტებსა და სუპერმარკეტებს, როგორიცაა
„კარფური“, „ფუდმარტი“, „ფრესკო“, „გუდვილი“, „ჯიბე“, „ორი ნაბიჯი“ და „სმარტი“
(მოცემულია ანბანური თანმიმდევრობით). კონფიდენციალობის დაცვის მიზნით, ჩვენ
ლოგიკურად დავაჯგუფეთ მათი პასუხები ოთხი ჰიპოთეტური კომპანიის მიხედვით,
რომლებსაც პირობითად დავარქვით A, B, C და D.
კომპანია A:
• კონტრაქტის გაფორმებამდე, კომპანია A ადგილზე ამოწმებს წარმოებას და
აფასებს 100%-ით ნატურალურია თუ არა პროდუქტი (კომპანიის წარმომადგენლებს
გაუჭირდათ აეხსნათ თუ რას ნიშნავს ნატურალური. განმარტებისთვის იხ. ანგარიშის
ნაწილი ნატურალური Vs. ორგანული პროდუქტების შესახებ) და რამდენად
დაცულია სანიტარული ნორმები წარმოებისას.
• მცირე მეწარმეებს, რომლებიც 100%-ით ნატურალურ ქართულ პროდუქტს
აწარმოებენ, როგორც წესი, არ უწევთ ქსელში შესვლის გადასახდელის გადახდა.
• კომპანია A მოითხოვს შესაფერის შეფუთვას. პროდუქტს უნდა გააჩნდეს
შესაბამისი ეტიკეტი და შტრიხ-კოდი.
• თავდაპირველად კონტრაქტი ფორმდება 6 თვის ვადით და პირველი
3 თვე ითვლება პერიოდად, როდესაც მომხმარებლები ეცნობიან პროდუქტს;
შემდეგ სამ თვეს ეწოდება პროდუქტის რეალიზაციის საცდელი პერიოდი.
არსებითად მნიშვნელოვანია სარეკლამო და გასინჯვის ღონისძიებები გაყიდვების
გაუმჯობესებისათვის. 6 თვის შემდეგ ხდება კონტრაქტის გადახედვა და
თანამშრომლობის შეწყვეტის ან გაგრძელების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება.
• ვადაგასული პროდუქტები მიმწოდებლის პასუხისმგებლობაა.
• მიმწოდებელი პასუხისმგებელია რეგულარულად შეავსოს მარაგი.
• კომპანია A კონსიგნაციაზე მუშაობს და მიმწოდებლის ანაზღაურება ხდება
ყოველი თვის ბოლოს გაყიდული პროდუქტების შესაბამისად.
• პროდუქტის ექსკლუზიურად A კომპანიისთვის შეთავაზების შემთხვევაში,
შესაძლებელია მოლაპარაკება დამატებითი უპირატესი პირობების შესახებ.
კომპანია B:
• კომპანია B ყიდის როგორც იმპორტირებულ, ასევე ქართულ ხეხილს,
კეკნროვანებს, ბოსტნეულს (სათბურისა და ღია გრუნტის), კარტოფილსა და
თაფლს. ადგილობრივი და იმპორტირებული კვების პროდუქტების თანაფარდობა
ძირითადად დამოკიდებულია სეზონზე. სეზონის პიკში აღნიშნული პროდუქციის
8 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
დაახლოებით 80% ქართულია, ხოლო 20% - იმპორტირებული. არასეზონზე
ვითარება საპირისპიროდ იცვლება. რა თქმა უნდა, ეს ტენდენცია არ ვრცელდება
ეგზოტიკურ ხილსა და ბოსტნეულზე. ამ შემთხვევაში, პროდუქციის უმრავლესობა
ყოველთვის იმპორტირებულია.
• კომპანია B არ სთავაზობს რაიმე სპეციალურ პირობებს ქართულ
პროდუქციაზე. ისინი მიმწოდებლებს ირჩევენ შეფუთვის, ლოგისტიკისა და ფასის
მხრივ საუკეთესო შეთავაზების მიხედვით, განურჩევლად უცხოური თუ ადგილობრივი
მიმწოდებლისა.
• კომპანია B-ს არ ჰყავს ხეხილის, კენკროვნების, ბოსტნეულის (სათბურის
და ღია გრუნტის), კარტოფილისა და თაფლის ერთი ექსკლუზიური მიმწოდებელი.
შეკვეთები ყოველდღიურად ხორციელდება და დისტრიბუციის მაქსიმალური
სიხშირეა „ყოველი მეორე დღე“, რადგან პროდუქტების უმეტესობა მალფუჭებადია.
დისტრიბუცია არ არის ცენტრალიზებული და საჭიროა მიმწოდებლის მიერ
პროდუქტის მიტანა ქსელის ყველა მაღაზიაში. მოლაპარაკება პროდუქტის
მიწოდების სიხშირისა და თითოეული მიწოდების რაოდენობის შესახებ წარმოებს
წინასწარ და იგი ინდივიდუალურია.
• ქსელში შესვლის გადასახდელი 1000 ლარიდან 7000 ლარამდეა. თუმცა,
უმეტესად მოქმედებს ქვედა ზღვარი. ცოცხალი პროდუქტების სექციაში არ არის
ახალი პროდუქციის შეტანის ფასდაკლებები.
• შეფუთვის ნორმები B კომპანიაში არ არის მკაცრი, მაგრამ სანიტარული
ნორმები მათთვის ძალიან მნიშვნელოვანია.
• ქართულ წარმოებებს ძირითადად შეფუთვის პრობლემები აქვთ და
კომპანია B სთავაზობს მწარმოებლებს მალფუჭებადი პროდუქტებისთვის შენახვის
შესაბამის პირობებს.
• ნედლი პროდუქტების სექციაში პროდუქციის რეკლამირების/განთავსების
სტანდარტები არ განისაზღვრება მიმწოდებლების მიერ და თავად კომპანია B
განსაზღვრავს პროდუქტის მაღაზიაში განთავსებას.
• გაუყიდავი პროდუქტების რისკს იღებს კომპანია B გარდა იმ შემთხვევისა,
როდესაც პროდუქტი ფუჭდება შენახვის ვადის გასვლამდე. გაყიდვების კომპენსაცია
ხორციელდება მხოლოდ საბანკო გადარიცხვით.
• თანამშრომლობაზე დათანხმებამდე, B კომპანიის მენეჯმენტი ეწვევა
საწარმოს და ჰიგიენის მენეჯერი ადგილზე ამოწმებს წარმოების ხარისხს,
სანიტარულ სიტუაციას და აფასებს საწარმოო ჯაჭვის ყველა რგოლს. B კომპანია
მხოლოდ მაშინ დაუშვებს ქსელში პროდუქტს, თუ პროდუქტი აკმაყოფილებს ყველა
განსაზღვრულ კრიტერიუმს.
• მიმწოდებლებთან კონტრაქტები ძირითადად 1 წლის ვადით ფორმდება და
თითოეულ მიმწოდებელს განსხვავებული შესყიდვის პირობები აქვს.
• ქსელი წლის განმავლობაში პერიოდულად ახორციელებს
მიმწოდებელთან არაგეგმიურ ვიზიტს, რის საფუძველზეც იგი იღებს
გადაწყვეტილებას კონტრაქტის განახლების ან ვადაზე ადრე შეწყვეტის შესახებ.
კომპანია C:
• კომპანია C მუდამ მზადაა ითანამშრომლოს ქართველ მეწარმეებთან,
რომლებიც აწარმოებენ 100% ნატურალურ პროდუქტებს (კომპანიის
წარმომადგენლებს გაუჭირდათ აეხსნათ თუ რას გულისხმობს ნატურალური.
განმარტებისთვის იხ. ანგარიშის ნაწილი ნატურალური Vs. ორგანული პროდუქტების
შესახებ). ისინი ყოველთვის მზად არიან დაუშვან ქართულ პროდუქტი ქსელში, რათა
ხელი შეუწყონ ქართულ მეწარმეობას.
პროექტი ზრდა საქართველოში 9
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
• კომპანია C მომხმარებელს სთავაზობს როგორც იმპორტირებულ,
ასე ქართულ ხეხილს, კეკნროვნებს, ბოსტნეულს (სათბურის და ღია გრუნტის)
კარტოფილსა და თაფლს.
• კომპანია C არ მუშაობს ერთი ტიპის პროდუქტის ექსკლუზიურ
დისტრიბუტორთან. თითოეულ კატეგორიაში ყოველთვის რამდენიმე
მიმწოდებელია.
• ქსელში შესვლის გადასახდელი შეიძლება იყოს ერთჯერადი ან
ყოველთვიური, ეს მოლაპარაკების საკითხია. ძირითადად გადაწყვეტილებები
მიიღება პროდუქტის ტიპის და მისი განთავსების მიხედვით.
• დისტრიბუცია ხშირად დამოკიდებულია პროდუქტის მალფუჭებადობაზე.
დაზიანებულ პროდუქტზე ძირითადად პასუხისმგებელია მიმწოდებელი, თუმცა, ზოგ
შემთხვევებში შეიძლება იყოს C კომპანიაც, რაც დამოკიდებულია მოლაპარაკების
პირობებზე.
• შეფუთვის ნორმები განსხვავებულია სხვადასხვა პროდუქტისთვის.
• პროდუქტის დახლზე განთავსების შესახებ თანხმობამდე, C კომპანიის
პასუხიმგებელი თანამშრომელი ამოწმებს პროდუქტის ხარისხს და განსაზღვრვს
რამდენად ნატურალურია იგი. (კომპანიის წარმომადგენლებს გაუჭირდათ ახსნა თუ
რას ნიშნავს ნატურალური. განმარტებისთვის იხ. ანაგრიშის ნაწილი ნატურალური
Vs. ორგანული პროდუქტების შესახებ). თუ კომპანია თვლის, რომ პროდუქტი
აკმაყოფილებს ხარისხისა და სანიტარულ სტანდარტებს, მხოლოდ მაშინ იწყება
მოლაპარაკებები კომპანიასა და მიმწოდებელს შორის.
• პროდუქტის განთავსება განიხილება, როგორც მარკეტინგული ასპექტის
ნაწილი და მოლაპარაკებული გადასახდელის სანაცვლოდ, C კომპანიამ შეიძლება
მიმწოდებლის პროდუქტი განსაკუთრებულად განათავსოს, რაც შეიძლება იყოს
სარეკლამო გაფორმება ან სპეციალური თაროები.
• გადაწყვეტილების მიღების პროცესში C კომპანია ყურადღებას აქცევს
მიმწოდებლის გამოცდილებას, პროდუქტის ვიზუალურ მხარესა და, მოცემული
სიტუაციიდან გამომდინარე, C კომპანია ადგენს პირობებს, რომელიც იცვლება
მიმწოდებლიდან მიმწოდებლამდე.
• თუ ხდება კონტრაქტის პირობების გაუქმება ან დარღვევა მიმწოდებლის
მიერ, ქსელი მას აკისრებს ფინანსურ სანქციებს.
კომპანია D:
• კომპანია D-ს არ ჰყავს ხეხილის, კენკროვნების, ბოსტნეულის (სათბურის
და ღია გრუნტის) კარტოფილისა და თაფლის ექსკლუზიური მიმწოდებელი.
ქსელი მომხმარებელს თავაზობს როგორც იმპორტირებულ, ასე ადგილობრივად
წარმოებულ პროდუქციას.
• ქსელში შესვლის გადასახდელი მიმწოდებლებისათვის არ არის წინასწარ
განსაზღვრული და ამიტომ, ყველა შემთხვევის განხილვა ხდება ინდივიდუალურად.
• დისტრიბუცია ცენტრალიზებულია ანუ მიმწოდებლები ახალ პროდუქტებს
D კომპანიას მთავარ საწყობში აწოდებენ, საიდანაც ხდება დისტრიბუიცია მათი
ქსელის ყველა მაღაზიაში. მიმწოდებლები აწვდიან კომპანიას პროდუქტებს
ყოველდღიურად.
• შეფუთვის ნორმები ამ ეტაპზე არ არის დაწესებული, თუმცა, ამჟამად ქსელი
მუშაობს მათ შემუშავებაზე. კომპანია გეგმავს შემუშავებული ნორმების დანერგვას
ერთი წლის განმავლობაში.
• მიმწოდებლისგან პროდუქტის მიღებამდე პასუხისმგებელი თანამშრომელი
ამოწმებს წარმოებისა და შენახვის პირობებს.
10 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
• გაუყიდავი ან ვადაგასული პროდუქტების კონტროლი ქსელის
პასუხისმგებლობაა.
• პროდუქტის განთავსების სტანდარტებს ქსელი აწესებს, თუმცა სარეკლამო
აქციებს თავად მიმწოდებელი გეგმავს.
• ძირითადად ხდება კონტრაქტების 1 წლის ვადით გაფორმება, მაგრამ
პირობების დარღვევის შემთხვევაში ქსელი აწესებს სანქციებს. ძირითადად, ეს
განსაზღვრულია კონტრაქტით.
ქართული კალათა
„ქართული კალათა“ არის საქართველოში წარმოებული სოფლის მეურნეობის
პროდუქტების მაღაზია კოტე აფხაზის ქუჩაზე (ყოფილი ლესელიძის ქუჩა), რომელიც
ძირითადად ტურისტულ სეგმენტზეა გათვლილი:
• როგორც ჩანს, ქართული ნატურალური პროდუქტის მაღაზიაში შეტანა
ძალიან მარტივია. (კომპანიის წარმომადგენელს გაუჭირდა აეხსნა, თუ რას
ნიშნავს ნატურალური. განმარტებისთვის იხ. ანგარიშის ნაწილი ნატურალური Vs.
ორგანული პროდუქტების შესახებ).
• კომპანია არ ამოწმებს საწარმოო ობიექტების ან პროდუქტის ხარისხს,
მაგრამ სხვა კომპანიებთან შედარებით მუშაობს ბევრად უფრო მაღალ მარჟაზე.
შედეგად პროდუქტები ბევრად უფრო მაღალ ფასად იყიდება სუპერმარკეტების სხვა
ქსელებთან შედარებით.
• კომპანია არავის სთავაზობს ექსკლუზივს და არც შესვლის გადასახადს
ითხოვს.
• ქართული კალათა მიმწოდებელს უხდის მხოლოდ პროდუქტების გაყიდვის
შემდეგ.
• ისინი არ ითხოვენ შტრიხ კოდს, მაგრამ პროდუქტები საქართველოს
კანონმდებლობის შესაბამისად უნდა იყოს შეფუთული.
SOPLIDAN.GE
შპს „სოფლიდან“ 2015 წელს დაფუძნდა. მათი მისია სოფლიდან ორგანული/
ნატურალური პროდუქტების პირდაპირ თბილისის/მისი შემოგარენის
მაცხოვრებლებისათვის მიწოდებაა. საქართველოში Soplidan.ge ერთადერთია ამ
ტიპის ონლაინ პლატფორმებიდან. კომპანია თანამშრომლობს ზოგიერთ მცირე
ზომის თანამედროვე რესტორნებთან, როგორებიცაა „ლეილა“, „ლოლიტა“ და
„ეზო“.
• პროდუქტების მიწოდება 24 საათში სრულდება. თუ შეკვეთის ოდენობა 30
ლარს აღემატება, მიწოდება უფასოა. 30 ლარზე ნაკლები ოდენობის შეკვეთების
მიწოდება თბილისის ფარგლებში 3 ლარი და თბილისი შემოგარენში 8 ლარია.
• Soplidan.ge პრაქტიკულად შუამავალია ფერმერებსა და საბოლოო
მომხმარებლებს შორის. დღეს კომპანია 150 პროდუქტის სახეობას აწვდის
მომხმარებელს. ხილი და ბოსტნეული კომპანიის მიერ შემოთავაზებული
პროდუქტების ასორტიმენტის 40-45% წარმოადგენს.
• ახალი პროდუქტები ძირითადად ჩამოაქვთ საქართველოს ორი
რეგიონიდან: კახეთი და გურია. თუმცა, მოთხოვნის შემთხვევაში, მათ აქვთ სურვილი
პროდუქტები შეიძინონ საქართველოს სხვა რეგიონებშიც.
• ლოგისტიკას თავად კომპანია აწარმოებს და ამგვარად ცდილობს
შეამციროს დამატებითი ხარჯები. კომპანიის თანამშრომლებს პირდაპირი
პროექტი ზრდა საქართველოში 11
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
კონტაქტები აქვთ ფერმერებსა და მომხმარებლებთან.
• შპს „სოფლიდან“ სურსათის ეროვნული სააგენტოს (NFA) მონაცემთა
ბაზაში რეგისტრირებულია როგორც ბიზნეს ოპერატორი, რაც მას ავალდებულებს
ინსპექციის, ტრანსპორტირებისა და შენახვის წესების დაცვას.
• მათ მიერ გამოყენებული შესაფუთი მასალები ყოველთვის აკმაყოფილებს
სააგენტოს მიერ რეგულირებული პროდუქტის უვნებლობის ნორმებს.
• პარტნიორების შერჩევისას, კომპანია მთავარ ყურადღებას აქცევს
პროდუქტის ვიზუალურ მხარეს და ხარისხს. ფერმერების სათანამშრომლოდ
შერჩევისას, კომპანია ყოველთვის ამოწმებს პროდუქტებში ნიტრატების
შემცველობას. თუ იგი ნორმაზე მაღალია, კომპანია მომწოდებელთან
თანამშრომლობასა და პროდუქტის მიღებაზე უარს ამბობს.
• მომხმარებლებსა და კომპანიას შორის არ ფორმდება კონტრაქტები.
მხარეებს შორის ურთიერთობა რეგულირდება კომპანიის ვებგვერდზე მოცემული
ვადებისა და პირობების მიხედვით.
ბაზარი
ბაზრობაზე/ბაზარში ახალი პროდუქტების გაყიდვის წესები ძალიან
განსხვავდება სუპერმარკეტებში არსებული პირობებისგან. არ არსებობს ხარისხის
კონტროლი. ზოგადად, პროდუქტები შეიძლება მარტივად დაზიანდეს, შეფუთვის
დამკვიდრებული ნორმების არარსებობის გამო. ჩვეულებრივ, ბაზარზე გასაყიდად
გამოტანილ პროდუქტს შუამავლები იძენენ ფერმერებისგან. მათ მიერვე ხდება
ტრასპორტირების ყველა ხარჯის დაფარვა. პროდუქტის მიყიდვის შემდეგ ფერმერი
პასუხისმგებლობისგან თავისუფლდება. მიმწოდებლების მანქანები ბაზარში
დილას დაახლოებით 5 საათზე შემოდიან და პროდუქცია გადადის მეორე ხელის
მოვაჭრეების ხელში. შემდეგ საქონელი პირდაპირ საბოლოო მომხმარებელთან ან
HORECA-ს (სასტუმრო/რესტორანი/კაფე) წარმომადგენლებთან გადადის.
ძალიან იშვიათია, რომ ფერმერი პროდუქტების ტრანსპორტირებასა და
გაყიდვას თავად აწარმოებდეს ბაზრობაზე. ასეთ შემთხვევაში საბოლოო
მომხმარებლები პროდუქტებს ბევრად უფრო იაფად მიიღებდნენ.
სხვა მაღაზიები
ძირითადად, შეთანხმებული პირობები მოიცავს (თუმცა არ შემოიფარგლება)
შემდეგს: ქსელში შესვლის ერთჯერადი გადასახდელი, მიწოდების/მიტანის
პირობები, გადახდის პირობები, მიმწოდებლისგან ან/და ქსელისგან ექსკლუზივის
უფლება, სავაჭრო და სარეკლამო ხარჯები, შეფუთვის შესახებ მოთხოვნები,
პროდუქტის მარკეტინგის პირობები, ვადაგასულ პროდუქტებზე პასუხისმგებელი
მხარის განსაზღვრა, კონტრაქტის პირობების შეუსრულებლობაზე საჯარიმო
მოთხოვნების განსაზღვრა და ბოლო, თუმცა არა ნაკლებ მნიშვნელოვანი -
მიწოდების სიხშირე.
ნატურალური VS. ორგანული პროდუქტები
საველე სამუშაოების განმავლობაში ჩვენ შევნიშნეთ, რომ რესპოდენტების
უმეტესობა ტერმინებს ნატურალური და ორგანული, იყენებდნენ როგორც
სინონიმებს. ისინი ვერ აცნობიერებენ, რომ ეს ორი არ ნიშნავს ერთსა და იმავეს.
ნატურალური საკვები პროდუქტი არ არის აუცილებლად ორგანული და პირიქით.
12 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
• ორგანული საკვები პროდუქტი: ორგანული საკვები პროდუქტი ნიშნავს
პროდუქტს, რომელიც ორგანული საშუალებების გამოყენებით იწარმოება.
არსებობს ორგანული საკვების წარმოების, შეწამვლისა და გადამუშავების მკაცრი
სტანდარტები მსოფლიოს მასშტაბით.
• ნატურალური საკვები პროდუქტი: პროდუქტები მინიმალურად სინთეზურია.
ნატურალური საკვები პროდუქტების მკაცრი სტანდარტები არ არსებობს.
ნატურალური არ ნიშნავს ორგანულს და მას გარანტიები არ მოყვება.
„ნატურალურად“ ხშირად ითვლება სურსათი, რომელიც მინიმალურად
დამუშავებულია და არ შეიცავს ჰორმონებს, ანტიბიოტიკებს ან ხელოვნურ
არომატიზატორებს. უმეტესობა ქვეყნებს არ გააჩნიათ „ნატურალურად“ წოდებული
პროდუქტების წესები ან რეგულაციები. შედეგად, საკვები პროდუქტების
მწარმოებლები ხშირად სიტყვას „ნატურალური“ ათავსებენ ისეთი პროდუქტების
ეტიკეტზე, რომელიც შეიცავს ძლიერ გადამუშავებულ ინგრედიენტებს.
ნატურალური არ ნიშნავს ორგანულს და მას გარანტიები არ მოყვება. ხშირად
„ნატურალურად“ ითვლება სურსათი, რომელიც მინიმალურად არის დამუშავებული
და არ შეიცავს ჰორმონებს, ანტიბიოტიკებს ან ხელოვნურ არომატიზატორებს.
უმეტესობა ქვეყნებს არ გააჩნიათ „ნატურალურად“ წოდებული პროდუქტების წესები
ან მარეგულირებელი ნორმები. შედეგად, საკვები პროდუქტების მწარმოებლები
ხშირად სიტყვას „ნატურალური“ ათავსებენ ისეთი პროდუქტების ეტიკეტზე,
რომელიც შეიცავს ძლიერ გადამუშავებულ ინგრედიენტებს.
მეორე მხრივ, ორგანული არის ყველაზე მეტად რეგულირებული საკვები
პროდუქტი. მხოლოდ ორგანული პროდუქტი იძლევა გარანტიას, რომ
წარმოებაში არ გამოიყენება ტოქსიკური სინთეტიკური პესტიციდები, ტოქსიკური
სინთეტიკური ჰერბიციდები ან ქიმიური NPK (აზოტის, ფოსფორისა და კალიუმის)
სასუქი, და რომ ცხოველებს არ ეძლევათ ანტიბიოტიკები ან ზრდის ჰორმონები.
ორგანული მწარმოებლები და გადამამუშავებლები ასევე ექვემდებარებიან
მკაცრ სასერთიფიკატო შემოწმებას მესამე მხარის ინსპექტორების მიერ,
რათა უზრუნველყოფილი იყოს, რომ ორგანული პროდუქტების წარმოება და
გადამუშავება ხდება კეთილსინდისიერად.
ამ თემაზე მეტი ინფორმაცია შეგიძლიათ ნახოთ შემდეგ მისამართებზე:
• https://www.organicfacts.net/organic-products/organic-food/difference-be-
tween-organic-and-natural-food.html
• http://www.organicitsworthit.org/natural/natural-vs-organic
შეფუთვა
გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის (FAO) თანახმად,
შეფუთვის მთავარი მიზანია სურსათის კარგ მდგომარეობაში შენარჩუნება
მის გაყიდვამდე და მოხმარებამდე და მომხმარებლის წახალისება, შეიძინოს
პროდუქტი. სწორი შეფუთვა არსებითია ამ ორივე მიზნის მისაღწევად. სათანადო
დაფასოების შემთხვევაში, შესაძლებელია ადგილობრივი საკვები პროდუქციის
მოხმარების ვადის გახანგრძლივება, რაც მისი სხვა ტერიტორიებზე დისტრიბუციის
საშუალებას მოგვცემს. ამ გზით შესაძლებელია მომხმარებლებს ხელმისაწვდომი
სურსათის უფრო ფართო არჩევანი შევთავაზოთ, ასევე თანაბრად გადავანაწილოთ
სასურსათო რესურსები, ხოლო სოფლის მწარმოებლებმა შეძლონ შემოსავლის
მიღება დამატებითი წარმოების საშუალებით. სწორი შეფუთვა არ უშვებს ისეთ
პროექტი ზრდა საქართველოში 13
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
დანაკარგს, როგორიცაა გაჟონვა ან გაფუჭება, რაც შეიძლება ტრანსპორტირებისა
და დისტრიბუციის დროს მოხდეს. კარგი შეფუთვა და პრეზენტაცია წაახალისებს
მომხმარებელს შეიძინოს პროდუქცია.
შეფუთვის პრობლემების გადაჭრის მეთოდები განსხვავებულია საქართველოს
რეგიონებში. სხვაობა ისეთი ფაქტორების შედეგია, როგორიცაა ეკონომიკა,
შესაფუთი მასალის ხელმისაწვდომობა, ინფრასტრუქურა, სადისტრიბუციო
სისტემები, კლიმატური პირობები და მომხმარებელთა ჩვევები.
შენახვის ხანგრძლივი ვადის მქონე სურსათი მოითხოვს უფრო სრულფასოვან
შეფუთვას მისი ჰაერის, სინათლის, ტენისა და ბაქტერიებისგან დაცვის მიზნით.
FAO-ს განცხადებით, ფართო სპექტრის მყარი და თხევადი საკვები
პროდუქტების გადაზიდვისათვის, როგორიცაა ხილი, ბოსტნეული, ჩაი და ლუდი,
ტრადიციულად გამოიყენებოდა ხის კონტეინერები. ხე კარგი დამცავია, მას გააჩნია
კარგი მახასიათებლები, სიძლიერე და სიმყარე. მეორეს მხრივ, პლასტმასის
კონტეინერი ნაკლებად ხარჯიანია და მან მეტწილად ჩაანაცვლა ხე. თუმც,ა
კვლავ გრძელდება ხის გამოყენება გარკვეული ღვინოებისა და ალკოჰოლური
სასმელებისთვის, რადგან ხის კასრების არომატი აუმჯობესებს პროდუქტის
ხარისხს.
თუმცა, აღსანიშნავია, რომ უნდა მოხდეს საქონლის შესაფუთი ხის მასალის
ქერქის შემოცლა, თბოდამუშავება ან დეზინფექცია (გაწმენდა). ამ პროცედურების
განხორციელება დადასტურებული უნდა იყოს შესაბამისი აღნიშვნით, რომელიც
განთავსდება ყუთის ორივე მხარეს ფიტოსანიტარული გაზომვის საერთაშორისო
სტანდარტების თანახმად - ISPM-15.
მინას აქვს მრავალი ისეთი თვისება, რაც მას პოპულარულ შესაფუთ მასალად
აქცევს:
• მინა უძლებს თბოდამუშავებას, როგორიცაა პასტერიზაცია და
სტერილიზაცია;
• რეაქციაში არ შედის საკვებთან;
• ხისტია და იცავს საკვებს გაფუჭებისა და დაზიანებისაგან;
• არ ატარებს ტენს, გაზებს, სუნსა და მიკროორგანიზმებს;
• შეიძლება მისი ხელახალი გამოყენება, დალუქვა და გადამუშავება;
• იგი გამჭვირვალეა, რაც პროდუქციის დათვალიერების საშუალებას იძლევა.
ფერადი მინა შეიძლება გამოყენებული ქნას სურსათის სინათლისგან დაცვის ან
მომხმარებლის მოზიდვის მიზნით.
მიუხედავად მისი მრავალი უპირატესობისა, მინას გარკვეული შეზღუდვებიც აქვს.
იგი უფრო მძიმეა მრავალ სხვა შესაფუთ მასალასთან შედარებით, რამაც შეიძლება
გაზარდოს ტრანსპორტირების ხარჯები; იგი ადვილად მსხვრევადია, იკაწრება და
ტყდება სწრაფად გახურების ან გაციების შემთხვევაში; პოტენციური საფრთხეები
შეიძლება წარმოიშვას მინის ნამსხვრევების ან ფრაგმენტების სურსათში მოხვედრის
შემთხვევაში.
ზოგადად, ადგილობრივად რეალიზებული ხილი, კენკროვნები და ბოსტნეული
კომპლექსურ შეფუთვას არ საჭიროებს. თუმცა, ექსპორტზე გატანის შემთხვევაში
აუცილებელია კონკრეტული სტანდარტების დაცვა. პროდუქტი შეფუთული უნდა
იყოს იმგვარად, რომ მოხდეს მისი სათანადოდ დაცვა. შეფუთვაში გამოყენებული
14 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
მასალა უნდა იყოს ახალი, სუფთა და მაღალი ხარისხის, რათა თავიდან იქნას
აცილებულ პროდუქტის გარე ან შიდა დაზიანება.
მაგალითად, კარტოფილის რეალიზაცია უნდა მოხდეს ახალი შეფუთვით.
ამ მიზნით გამოყენებული მასალა უნდა შეესაბამებოდეს ვენტილაციის,
ტრანსპორტირებისა და შენახვის მოთხოვნებს. შეფუთვა წარმოებს 1, 2, 3, 4, 5, 10
და 15 კილოგრამიან პაკეტებში. 20 და 25 კილოგრამიანი პაკეტებიც შესაძლებელია
თუ პროდუქტი საცალო მაღაზიებისთვისაა განკუთვნილი.
ქვემოთ მოცემულია სამი ძირითადი შემფუთავი კომპანია, რომელიც მოვიძიეთ
საქართველოში:
• ჯორჯიან ქარდბორდი - კომპანია, რომელიც 2009 წელს ადგილობრივი
ინვესტიციით დაფუძნდა. ქარხანა აღჭურვილია თანამედროვე მანქანა-
დანადგარებით და იყენებს მაღალი ხარისხის ნედლეულს. ორგანიზაცია
დაკომპლექტებულია ადგილობრივი და უცხოელი ექსპერტებით. ისინი აწარმოებენ
გოფრირებული მუყაოს ნებისმიერი კონფიგურაციის ფურცლებსა და ყუთებს;
o გოფრირებული მუყაოს ორ და სამშრიანი ფურცლები;
o ე.წ. მარტივი (ოთხსარქველიანი) სამშრიანი ყუთები;
o მარტივი ხუთშრიანი ყუთები;
o რთული კონფიგურაციის ყუთები, მათშორის: საკონდიტრო ნაწარმის, ხორც-
პროდუქტების, ხილ-ბოსტნეულისათვის და სხვა.
საჭიროების შემთხვევაში, „ჯორჯიან ქარდბორდს“ შეუძლია დახმარება
ოპტიმალური შეფუთვის შერჩევაში, რომელიც კლიენტის მოთხოვნებს
დააკმაყოფილებს.
კომპანიას, ასევე, შეუძლია შეფუთვაზე დაიტანოს ინფორმაცია (როგორიცაა
ლოგო, მისამართი, პროდუქტის დასახელება და ა.შ.). კომპანია ასევე აწარმოებს
სპეციალურ გამყარებულ ყუთებს მოთხოვნისამებრ.
შეკვეთის მინიმალური ოდენობაა 1000 ცალი. ფასი იცვლება შეკვეთის
მახასიათებლებიდან გამომდინარე. „ჯორჯიან ქარდბორდ“-ის კლიენტები არიან
„ბარამბო“, „პოულტრიჯორჯია“, „დილის პროდუქტები“, „კუმისი XXI“, „ქართული
ლუდის კომპანია“, „ავერსი ფარმა“, „პეესპე“, „მარნეულის სასურსათო ქარხანა“,
„იოლი“, „სანტე“ და სხვა.
კახეთის გზატკეცილი 106, თბილისი, საქართველო, +995 32 276 8201
info@cardboard.ge, www.cardboard.ge
• სს „მინა“ - ქსნის მინის ტარის ქარხანა Anadolu Cam Sanayii A.Ş. - The Şişe-
cam „მინის ტარის ჯგუფი“ წელიწადში 2,3 მილიონ ტონა პროდუქციას აწარმოებს
და წარმოადგენს თურქეთის უდიდეს, მსოფლიოსა და ევროპაში კი სიდიდით
მეოთხე მინის ტარის მწარმოებელს. კომპანია პროდუქციას აწარმოებს სულ 10
ობიექტზე, საიდანაც 3 თურქეთში, 5 - რუსეთში, 1 - უკრაინაში და 1 - საქართველოში
მდებარეობს. ჯგუფი სხვადასხვა ზომის, ფერისა და დიზაინის მინის ტარას სთავაზობს
სასურსათო, სასმელი, ფარმაცევტული და კოსმეტიკური სექტორებისთვის.
საქართველოში ისინი სხვადასხვა ზომის ბოთლებსა და ქილებს აწარმოებენ.
თითოეული შეკვეთა დათაკარავდება (დაშტაბელდება) პროდუქტის ტიპისთვის და
იგი განსახვავებული რაოდენობის ერთეულს იტევს, მაგალითად:
o 500კუბ.სმ. ტევადობის ბოთლის თაკარა (შტაბელი) იტევს 2160 ერთეულს
პროექტი ზრდა საქართველოში 15
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi

და ერთეულის საორიენტაციო ფასია 43 თეთრი დღგ-ის ჩათვლით (14 ცენტი); აღსანიშნავია, რომ ყოველთვიური ან სეზონური ფასების ისტორიული
o 580კუბ.სმ. ტევადობის ქილის თაკარა იტევს 2,873 ერთეულს და მონაცემები ნებისმიერი მოცემული წლისათვის არ არის ხელმისაწვდომი ქართული
ერთეულის საორიენტაციო ფასი დამოკიდებულია დიზაინზე; ბაზრისთვის.
o 720კუბ.სმ. ტევადობის ქილების თაკარა იტევს 2304 ერთეულს და ასევე, რამდენიმე სხვა ქვეყანაში მოვიძიეთ ხილისა და ბოსტნეულის საშუალო
ერთეულის საორიენტაციო ფასია 38 თეთრი დღგ-ის ჩათვლით (13 ცენტი); საორიენტაციო ფასები 2016 წლის ოქტომბერში. მონაცემები მოწოდებულ იქნა
o 1728კუბ.სმ. ტევადობის ქილის თაკარა იტევს 2,160 ერთეულს და Numbeo-ს მიერ, რომელიც მომხმარებლების მიერ მოწოდებული ინფორმაციით
ერთეულის საორიენტაციო ფასი დამოკიდებულია დიზაინზე. შექმნილი მსოფლიოს მონაცემთა უდიდესი ბაზაა მსოფლიოს ქალაქებისა და
კომპანიის კლიენტები არიან: „ბადაგონი“, „კოკა-კოლა“, „ჯანმრთელი წყალი“, ქვეყნების შესახებ. წარმოდგენილი ფასები მოცემულია აშშ დოლარში:
„პეპსიკო“, „IDS ბორჯომი“ და სხვა.
სოფელი ქსანი; მცხეთა, საქართველო, +995 32 244 9981 ქვეყანა ვაშლი ფორთ. კარტ. სალათა პომიდ. ბანანი ხახვი
1 კგ 1 კგ 1 კგ 1 თავი 1კგ 1კგ 1კგ
mina@mina.com.ge, www.sisecamcamambalaj.com/ka
იაპონია 5.69 4.97 3.42 1.66 6.65 2.73 3.16
• „ლეგი ჯგუფი“ – 10 წელზე მეტია ოპერირებს საქართველოს ბაზარზე.
მას გააჩნია საკუთარი წარმოებები თბილისსა და გორში, რომლებიც აღჭურვილია შეერთებული 4.23 3.95 2.57 1.56 3.97 1.57 2.57
თანამედროვე მანქანა-დანადგარებით. მასში დასაქმებულია 100-ზე მეტი შტატები
კვალიფიციური სპეციალისტი. „ლეგი ჯგუფი“ აწარმოებს გოფრირებულ მუყაოს, შვეიცარია 3.43 3.02 2.4 1.96 3.52 2.68 2.25
ხის ყუთებს, გადასაზიდი ყუთებს, საარქივო ყუთებს, დამხმარე შესაფუთ მასალებსა
საფრანგეთი 2.46 2.33 1.52 1.11 2.5 2.02 1.8
და ქაღალდს. შეკვეთის მინიმალური ერთეულების რაოდენობაა 1000, მაგრამ
USAID-ის ბენეფიციარებისათვის მათ შეუძლიათ გამონაკლისის დაშვება და 500 გაერთიანე- 2.32 2.22 1.47 0.91 2.3 1.25 1.19
ერთეულის შეკვეთის მიღება. ფასები იცვლება შეკვეთის ზომის, ყუთების ზომის, ბული სამეფო
მოთხოვნილი ხარისხისა და ბრენდირების დეტალების საფუძველზე. გერმანია 2.12 2.22 1.27 1.05 2.4 1.79 1.42
კომპანიის კლიენტები არიან: „სელა“, „ალგეთი“, „სარაჯიშვილი“, „გუდვილი“, ინდოეთი 1.92 0.89 0.36 0.49 0.47 0.66 0.43
„ეკოსტარი“, „ბაზი“, „კოდა“, „ოკეანიდა“, „Schuchmann“, „ბატფარმა“, „ბარამბო“ და
ესპანეთი 1.61 1.24 0.93 0.95 1.5 1.53 1.03
სხვა.
ბულგარეთი 0.96 1.09 0.52 0.5 1.19 1.4 0.53
ქ.თბილისი, ჭყონდიდელის ქ. #87, 0180, საქართველო (სათაო ოფისი)
თურქეთი 0.9 0.74 0.52 0.58 0.8 1.63 0.49
ქ.გორი, შინდისის გზატკეცილი 25, საქართველო (ფილიალი)
+995 32 262 7262, info@legigroup.ge, www.legigroup.ge საქართველო 0.85 1.07 0.38 0.48 0.8 1.42 0.39
სომხეთი 0.83 1.39 0.46 0.37 0.87 1.75 0.6
ფასწარმოების ზოგადი ტენდენციები აზერბაიჯანი 0.64 1.15 0.43 0.27 0.93 1.52 0.34

2006 წლიდან 2015 წლის ჩათვლით, ინდიკატიურ საკვებ პროდუქტებზე უკრაინა 0.63 1.22 0.29 0.72 1.11 1.16 0.37
საშუალო წლიური ფასები (ლარი/კგ) წარმოდგენილია ქვემოთ მოცემულ სქემაზე: თუ თქვენ დაინტერესებული ხართ მოიპოვოთ ინფორმაცია სხვა ქვეყნების
ფასების შესახებ, ეწვიეთ ორგანიზაციის ოფიციალურ ვებგვერდს: www.numbeo.com.

შენახვა
სასაწყობე საშუალებების ხელმისაწვდომობა ხარისხის შენარჩუნების
მნიშვნელოვანი ფაქტორია. მრავალ მსხვილ ფერმას საკუთარი სასაწყობე
საშუალებები გააჩნია, ხოლო მრავალი საშუალო და მცირე ფერმა პროდუქციას
სარდაფებსა და მარნებში ინახავს და კლიმატის კონტროლისთვის ბინის
სტანდარტულ კონდიციონერებს იყენებს. ასეთი მეთოდები ჩვეულებრივ იწვევს
წარმოებული საქონლის ხარისხისა და რაოდენობის მნიშვნელოვან დანაკარგს.
მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში არსებობს რამდენიმე წარმატებული და
თანამედროვე სასაწყობე ობიექტი, ზოგჯერ ფერმერებს მათზე წვდომის პრობლემა
აქვთ.

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური ამ ინდუსტრიის ძირითადი საქმიანობა მოიცავს საწყობით უზრუნველყოფას:

16 პროექტი ზრდა საქართველოში პროექტი ზრდა საქართველოში 17

ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi

• ადგილობრივი პროდუქციისთვის ეტაპობრივი დისტრიბუციის ან ექსპორტის http://www.colliers.com/-/media/files/emea/georgia/research/warehouse-market-report-

დროს; 2015-eng.pdf?la=en-GE
• იმპორტირებული პროდუქციის ადგილობრივად დისტრიბუციის დროს; ქვემოთ მოცემულია მოკლე ინფორმაცია სასაწყობე ბაზრის სამი ძირითადი
• პროდუქციის მასიური ტრანზიტის დროს. მოთამაშის შესახებ:
2016 წლის ოქტომბერში Colliers საქართველომ გამოსცა 2015 წლის სასაწყობე • „ლოგისტიქს კომპანი“ - სამიდან ერთ-ერთი წამყვანი სასაწყობე კომპანია
უძრავი ქონების ბაზრის კვლევა. კვლევის თანახმად, საქართველოში სასაწყობე ქვეყნის მასშტაბით. კომპანია მომხმარებელს სთავაზობს:
ფართის სრული მოცულობა შეადგენს 1.8 მილიონ მ2-ს, აქედან 1.2 მილიონი მ2 o საწყობის მართვას;
მფლობელთა მიერ დაკავებული ფართია, დანარჩენი - ქირავდება. გაქირავებული o სრულ სასაწყობე-სამშენებლო მომსახურებას (პროფესიონალების
სასაწყობე ფართის ყველაზე დიდი წილი - 53% - თბილისში მდებარეობს, გუნდი დაგიგეგმარებთ და აგიშენებთ საწყობს თქვენი ბიზნესის სპეციფიკაციიდან
13% ქუთაისზე მოდის, 22% და 12% კი - ბათუმზე და ფოთზე, შესაბამისად. გამომდინარე);
გაქირავებული ფართის სრული მოცულობის 88% მშრალი საწყობებია, ხოლო o საწყობთან ახლოს მდებარე გასაქირავებელ კომფორტულ საოფისე
12% - მაცივრები, რომლის ჯამური ტევადობა 213,000 ტონას შეადგენს. 635,000 შენობებს;
მ2 გაქირავებული სასაწყობე ფართის 61%-ს B კლასის საწყობები შეადგენს. C
o კომერციულ ფართს;
კლასის სასაწყობე ფართის წილი შედარებით ნაკლებია და ასეთი ფართის 37%-ს
უტოლდება. რაც შეეხება A კლასის საწყობებს, მისი წილი გაქირავებული სასაწყობე o ტვირთის დაცლა/დატვირთვის მომსახურებას.
ფართის მხოლოდ 2%-ია. http://www.ware-house.ge
გაქირავებული სასაწყობე ფართის ყველაზე დიდ ნაწილს სასურსათო და • „Gebrüder Weiss“ – ერთ-ერთი წამყვანი სატრანსპორტო და ლოგისტიკური
სასმელი პროდუქტები იკავებს (41%), მას მოჰყვება სამშენებლო მასალები (17%). კომპანია. კომპანიის მომსახურებაში შედის:
აღსანიშნავია, რომ ავტონაწილებს უკავია სასაწყობე ფართის 13%.
o სასაწყობე ლოგისტიკური მომსახურების მიმწოდებლების მოძიება
თბილისის სასაწყობე ბაზარი, საქართველოს სხვა ქალაქებთან შედარებით, (აუთსორსინგი);
უფრო მეტადაა განვითარებული. კომპანია „გებრიუდერ ვაისი” („Gebrüder Weiss”) o პარტიებისა და სერიული ნომრების სწორი წარმოება;
არის A კლასის გაქირავებადი სასაწყობე ფართების ერთადერთი მიმწოდებელი o შერჩევა და შეფუთვა;
საქართველოში, რომლის საწყობის სრული მოცულობა 10,000 მ2-ს შეადგენს.
o გადაზიდვა;
აღნიშნული კომპანია განვითარების პროგრამის მე-2 ფაზაში დამატებით 37,000 მ2-
ის მოცულობის სასაწყობე ფართის შექმნას გეგმავს. o დაბრუნების ლოგისტიკა;
o სხვა დამატებითი კლიენტზე მორგებული მომსახურებები.
მიუხედავად იმისა, რომ ფოთის სასაწყობე ფართის მოცულობა ბათუმთან
შედარებით მცირეა, ფოთში სასაწყობე უძრავი ქონება უფრო განვითარებულია. • „ლილო-1“ - დაფუძნდა 2006 წელს და ამჟამად უმსხვილესი სასაწყობე და
ფოთის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონა და გაფორმების ეკონომიკური ზონა ლოგისტიკური ცენტრია კავკასიის რეგიონში. კომპანია სთავაზობს:
სასაწყობე ბაზრის განვითარებისთვის საუკეთესო შესაძლებლობებს იძლევა, რაც o IP და კუბ.სმ.TV კამერებს;
რამდენიმე მაჩვენებელზე აისახება. მაგალითად, თავისუფალი ფართის საშუალო o საწყობის მართვის სისტემებს (მარაგის რეალურ დროში კონტროლი;
კოეფიციენტი ფოთში 19%-ს შეადგენს, მაშინ როცა ბათუმში იგივე მაჩვენებელი მომსახურების ისტორია; კონტეინერების შემოსვლის ინფორმაცია; ელ. ვაჭრობა);
30%-ს უტოლდება. o ტემპერატურისა და ტენიანობის მონიტორინგისა და სიგნალიზაციის
2015 წლის დეკემბერში, A კლასის სასაწყობე ფართის თავისუფალი ფართის სისტემებს;
მაჩვენებელი შეადგენდა 0%-ს, მაშინ, როცა ანალოგიური მაჩვენებელი B კლასის o მშრალ საწყობებს;
საწყობებში 32%-ს გაუტოლდა, ხოლო C კლასის შემთხვევაში - 30% შეადგინა. o ფარმაცევტულ საწყობს;
მისი ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი (44%) დაფიქსირდა ქუთაისში, ხოლო ყველაზე o სასაწყობო მაცივრებს;
დაბალი (19%) - ფოთში.
o დატვირთვისა და დაცლის მომსახურებას;
საქართველოში იჯარის საშუალო ღირებულება 1 მ² B კლასის მშრალი ტიპის o სპეციალურ ბაქანს ჯვარედინი სატვირთო ოპერაციებისათვის;
სასაწყობე ფართზე მერყეობს 2.0-დან 4.1-მდე აშშ დოლარის ფარგლებში, ხოლო o ავტოსადგომს;
C კლასის მშრალი ტიპის სასაწყობე ფართზე 1.3-დან 2.0-მდე აშშ დოლარის
o სარკინიგზო ლიანდაგებს;
ფარგლებში. საქართველოში იჯარის საშუალო ღირებულება მაცივრებში 1 ტონა
პროდუქტისათვის, ჩვეულებრივ, მერყეობს 12-დან 17 აშშ დოლარამდე დღგ-ს o საოფისე ფართებს მთავარ შენობაში;
გარეშე, სასაწყობე ფართის ხარისხისა და მდებარეობის გათვალისწინებით. o დასუფთავების მომსახურებას;
Colliers-ის მიერ გამოცემული ამ ანგარიშის ბმული შეგიძლიათ იხილოთ აქ: o კაფეს;

18 პროექტი ზრდა საქართველოში პროექტი ზრდა საქართველოში 19

ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
o საბროკერო მომსახურებას.
http://lilo1.ge
სურსათის ხარისხისა და უვნებლობის სტანდარტები
1საქართველოში
სსიპ საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სურსათის ეროვნული
სააგენტო (www.nfa.gov.ge) ერთადერთი სახელმწიფო უწყებაა, რომელიც
ახორციელებს სახელმწიფო კონტროლს სურსათის უვნებლობის, ვეტერინარულ და
მცენარეთა დაცვის სფეროებში.
სააგენტოს ერთ-ერთი პრიორიტეტული ფუნქციაა ადამიანის სიცოცხლისა და
ჯანმრთელობის დაცვა უვნებელი სურსათის მიწოდების გზით. სააგენტო ამ და
სხვა მნიშვნელოვან ფუნქციებს სათაო ოფისისა და 11 რეგიონული სტრუქტურული
ქვედანაყოფის საშუალებით ახორციელებს.
სააგენტოს ძირითადი ფუნქციებია:
• სურსათის/ცხოველის საკვების უვნებლობისა და ხარისხის უზრუნველყოფა;
• ჰიგიენური, ვეტერინარულ-სანიტარული და ფიტოსანიტარული
მოთხოვნებისა და წესების შესრულებაზე სახელმწიფო კონტროლის
განხორციელება;
• რისკის მართვა და კომუნიკაცია სურსათის/ცხოველის საკვების, ეპიზოტიური
და ფიტოსანიტარული რისკის შეფასების საფუძველზე;
• პესტიციდების, აგროქიმიკატების, ვეტერინარული პრეპარატების
(საშუალებების) და მინერალური წყლის ადგილწარმოშობის დასახელების
რეგისტრაცია და კონტროლი;
• წყლის სასაქონლო პროდუქციისათვის კატეგორიის მინიჭება;
• ცხოველების განსაკუთრებით საშიში სნეულებების საწინააღმდეგო
პროფილაქტიკურ-სამკურნალო და სალიკვიდაციო ღონისძიებების ორგანიზება;
• საკარანტინო და განსაკუთრებით საშიში მავნე ორგანიზმებისაგან
მცენარეთა დაცვა;
• კერძო ვეტერინარული საქმიანობის კოორდინაცია და ზედამხედველობა;
• ნებართვებისა და სერტიფიკატების გაცემა კანონმდებლობით დადგენილი
წესით;
• საზოგადოების დროული ინფორმირება საფრთხეებისა და შესაძლო
რისკების თაობაზე;
სურსათის უვნებლობის სახელმწიფო კონტროლის მიზანია ადამიანის
სიცოცხლის, ჯანმრთელობისა და მომხმარებელთა ინტერესების დაცვა, რაც
რისკის საფუძველზე შემდეგი მექანიზმებით ხორციელდება: ინსპექტირება,
ზედამხედველობა, მონიტორინგი, ნიმუშის აღება, დოკუმენტური შემოწმება.
სურსათის/ცხოველის საკვების უვნებლობის სახელმწიფო კონტროლის მიზნით,
სააგენტო ინსპექტირებას გაფრთხილების გარეშე, გეგმურად და არაგეგმურად
ახორციელებს.
ინსპექტირება არის სახელმწიფო კონტროლის ერთ-ერთი მექანიზმი, რომლის
დროსაც ბიზნესოპერატორებთან ხორციელდება კანონმდებლობით დადგენილ
მოთხოვნებთან შესაბამისობა სურსათის წარმოების, გადამუშავების, დისტრიბუციისა
20 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
და პირველადი წარმოების ეტაპზე. გეგმური ინსპექტირება ხორციელდება რისკზე
დაფუძნებული სახელმწიფო კონტროლის წლიური პროგრამის შესაბამისად.
საქართველოს კანონის „სურსათის/ცხოველის საკვების უვნებლობის,
ვეტერინარიისა და მცენარეთა დაცვის კოდექსის“ მე-13-ე მუხლის თანახმად, პირი,
რომლის საქმიანობა დაკავშირებულია სურსათის/ცხოველის საკვების წარმოებასთან,
ვალდებულია დარეგისტრირდეს როგორც ბიზნესოპერატორი საქართველოს
კანონმდებლობის დადგენილი წესებისა და პირობების შესაბამისად. რეგისტრაცია
შესაძლებელია იუსტიციის სამინისტროს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს
ნებისმიერ ოფისში http://public.reestri.gov.ge. კოდის ჩამოტვირთვა შესაძლებელია
შემდეგი ბმულიზე: http://nfa.gov.ge/uploads/other/5/5342.pdf.
სერთიფიკატები
ფიტოსანიტარული სერთიფიკატი
ფიტოსანიტარული სერთიფიკატი წარმოადგენს ოფიციალურ დოკუმენტს,
რომელიც ადგენს, რომ საექსპორტო მცენარეები და მცენარეული მასალა არ
შეიცავს პესტიციდებსა და დაავადებებს, რათა მოხდეს იმპორტის ქვეყნებში
ნებისმიერ პესტიციდების შეტანისა და გავრცელების აღკვეთა.
სერთიფიკატის 1 დღეში მიღების საფასურია 25 ლარი (+ 1 ლარი
ბანკის საკომისიო). სერთიფიკატი ძალაშია 14 დღის განმავლობაში, თუმცა
რეკომენდებულია მოცემული საქონლის ექსპორტირება განხორციელდეს არა
უგვიანეს მე-13 დღეს.
მოთხოვნილი დოკუმენტების სია იხილე ბმულზე: http://rs.ge/Default.aspx?sec_
id=5031&lang=1.
ვეტერინარული სერთიფიკატი
ვეტერინარულ სერთიფიკატს ითხოვს იმპორტის ქვეყანა, როდესაც ხდება
ცხოველების ან ცხოველური წარმოშობის პროდუქტების ამ ქვეყანაში იმპორტირება.
ვეტერინარულ სერტიფიკატს გასცემს სურსათის ეროვნული სააგენტო ან
შემოსავლების სამსახური საქართველოს საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრულ
კონტროლის ზონებში გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც სერტიფიკატის
გაცემისათვის აუცილებელია: ცხოველების კარანტინში განთავსება და ნიმუშების
აღება ანალიზისათვის. აღსანიშნავია, რომ რადგან თაფლი და მეფუტკრეობის
პროდუქტები ცხოველური წარმოშობის პროდუქტებად ითვლება, ხსენებული
სერთიფიკატი აუცილებელია მისი საქართველოდან ექსპორტის შემთხვევაში.
საექსპორტო საქონლისათვის ვეტერინარული სერთიფიკატის მიღებას 1
დღე სჭირდება და მისი საფასური 50 ლარია. სერთიფიკატი ძალაშია 72 საათის
განმავლობაში.
იმპორტირებულ საქონელზე ვეტერინარული სერთიფიკატის მიღებაზე
განსახვავებული ფასები ვრცელდება:
• 100 ლარი – ერთ დღეში
• 90 ლარი – ხუთ დღეში
• 70 ლარი – ათ დღეში
პროექტი ზრდა საქართველოში 21
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
• 50 ლარი – ოც დღეში
იმპორტირებულ საქონელზე გაცემული ვეტერინარული სერთიფიკატი ძალაშია
1 თვის განმავლობაში.
მოთხოვნილი დოკუმენტების სია შეიძლება ინახოს შემდეგ ბმულზე: http://rs.ge/
Default.aspx?sec_id=5027&lang=1
ჰიგიენური სერთიფიკატი
ჰიგიენური სერთიფიკატი არის დოკუმენტი, რომელიც ადასტურებს სურსათის/
ტარის უვნებლობის ჰიგიენურ მოთხოვნებთან შესაბამისობას. ჰიგიენური
სერთიფიკატი გაიცემა საქართველოს საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრულ
კონტროლის ზონების მიხედვით შემოსავლების სამსახურისა და სურსათის
ეროვნული სააგენტოს მიერ.
სერთიფიკატის ერთი დღის ვადაში მიღების საფასურია 100 ლარი; 3 დღეში
75 ლარი და 5 დღეში 50 ლარი. სერთიფიკატი ძალაშია განუსაზღვრელი ვადით
საქონლის ამ კონკრეტული პარტიისთვის.
მოთხოვნილი დოკუმენტების სია შეიძლება ნახოთ შემდეგ ბმულზე: http://rs.ge/
Default.aspx?sec_id=5029&lang=1
ფიტოსანიტარული, ვეტერინარული და ჰიგიენური სერტიფიკატების შესახებ მეტი
ინფორმაციის მისაღებად ეწვიეთ ვებგვერდებს:
http://nfa.gov.ge/ge/mcenareta-dacva-42 და http://www.rs.ge/Default.aspx?sec_
id=5267&lang=2.
პროდუქტის ხარისხის შესახებ ინფორმაცია აუცილებელია საქართველოდან
საქონლის ექსპორტზე გატანისას ისევე, როგორც ინფორმაცია იმ უწყებების
შესახებ, რომლებიც უფლებამოსილნი არიან ქვეყანაში ხარისხის სერთიფიკატების
გაცემაზე. ქვეყნების უმეტესობა სურსათისა და ცხოველის საკვებ პროდუქტებზე
მოთხოვნების რეგულირებისათვის იყენებენ მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის
(WTO) ხელშეკრულებას სანიტარული და ფიტოსანიტარული ღონისძიებების შესახებ
(SPS ხელშეკრულება). შესაბამისად, რეკომენდებულია მეტი ინფორმაციის მიღება
ხსენებული ღონისძიებების შესახებ WTO-ის ვებგვერდიდან http://www.wto.org/en-
glish/tratop_e/sps_e/sps_e.htm.
ხარისხის სერთიფიკატები
ხარისხის დამადასტურებელი სერთიფიკატების მოპოვება შესაძლებელია
საქართველოში მოქმედ ლაბორატორიებში, რომლებიც დარეგისტრირებულნი
არიან აკრედიტაციის ეროვნულ ორგანოში - აკრედიტაციის ცენტრში (GAC).
საქართველოს აკრედიტირებული ხარისხის დამოწმების და საგამოცდო/
კალიბრირების ლაბორატორიების, სერთიფიცირების ორგანოების სრული სიის
ნახვა შესაძლებელია შემდეგ ბმულზე http://gac.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_
id=16.
სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ლაბორატორიას (http://lma.gov.ge)
გამოქვეყნებული აქვს ხსენებული ფასიანი მომსახურებების პრეისკურანტი 220 ტიპის
ტესტისთვის http://lma.gov.ge/files/1-laboratoria-preiskuranti-ivlisi.pdf.
სურსათის შემოწმების მეთოდები თანდათან ინერგება და ვითარდება სოფლის
22 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
მეურნეობის სამინისტროს ლაბორატორიაში, რაც რეგიონის მოსახლეობას
საშუალებას აძლევს მიიღოს ხარისხიანი მომსახურება. სურსათის შემოწმება ხდება
სამი ძირითადი მიმართულებით მიკრობიოლოგიური, ფიზიკური და ქიმიური
(ხარისხის) და ინსტრუმენტული ქიმიური პარამეტრების საშუალებით.
2015 წელს სურსათის გამოკვლევის დეპარტამენტის მიკრობიოლოგიურმა
ლაბორატორიამ დაიწყო კვლევების ჩატარება ISO სტანდარტების საფუძველზე.
გაფართოვდა წყლისა და სურსათის მიკრობიოლოგიური გამოკვლევების
სპექტრი. ახალციხის და ქუთაისის ზონალურ დიაგნოსტიკურ ლაბორატორიებსა
და ბათუმის, გურჯაანის, ოზურგეთისა და ზუგდიდის რეგიონულ ლაბორატორიებში
დაინერგა სურსათისა და წყლის მიკრობიოლოგიური ტესტირების მეთოდები;
სურსათის ეროვნული სააგენტოს დაკვეთით, ლაბორატორია აწარმოებს
ცხოველური წარმოშობის სურსათის და მზაკერძების მიკრობიოლოგიურ კვლევებს;
მიკრობიოლოგიურ მაჩვენებელზე კვლევა ხორციელდება 19 პარამეტრის
მიხედვით (აქედან, 14 დაემატა 2015 წელს), ზოგადი ქიმიის პროფილის კვლევები
47 პარამეტრის მიხედვით (აქედან,12 დაემატა 2015 წელს); ამასთან, ფიზიკურ-
ქიმიური კვლევების კუთხით დაინერგა ხორცის ფარშში კალციუმის რაოდენობრივი
შემცველობის განსაზღვრა და თაფლის ახალი ტექნიკური რეგლამენტით
მოთხოვნილი მახასიათებლების კვლევა; ასევე, შემოღებულ იქნა საკვები
პროდუქტის ენერგეტიკული ღირებულების დაანგარიშებაზე ორიენტირებული
კვლევები.
საქართველოს სურსათის ეროვნულმა სააგენტომ გამოსცა განცხადება 2015
წელს მეფუტკრეობის განვითარებისა და ევროპულ ბაზარზე ქართული თაფლის
ექსპორტზე გატანისათვის განხორციელებული საქმიანობის შესახებ. მომზადდა
საკანონმდებლო ცვლილებები ევროკავშირის მოთხოვნების შესაბამისად,
რომელთა მიზანია ევროპულ კანონმდებლობასთან დაახლოება. კერძოდ,
დამტკიცდა ვეტერინარული პრეპარატების, სხვა დამაბინძურებლებისა და ნარჩენი
ნივთიერებების მონიტორინგის გეგმა. დამატებით შემუშავდა თაფლის ტექნიკური
რეგლამენტი, რომელიც 2015 წლის ივლისში შევიდა ძალაში. ტექნიკური
რეგლამენტი თაფლის შესახებ ადგენს მოთხოვნებს ნატურალური თაფლის
მიმართ და აწესრიგებს ბიზნესოპერატორის მიერ თაფლის წარმოებისა და
ბაზარზე განთავსების საკითხებს. თაფლის ტექნიკური რეგლამენტი ხელს შეუწყობს
ადგილობრივი ბაზრის გაუმჯობესებას, თაღლითობისგან დაცვას და ქართული
თაფლის ექსპორტის მხარდაჭერას. ხსენებული ტექნიკური რეგლამენტის ნახვა
შესაძლებელია შემდეგ ბმულზე: http://nfa.gov.ge/uploads/other/4/4892.pdf.
სრულად განახლდა და აღიჭურვა ინსტრუმენტული ქიმიის ლაბორატორია.
დაიდგა და ფუნქციონირება დაიწყო შემდეგმა აპარატურამ:
• თხევადი ქრომატოგრაფი ორმაგი მას-სპექტრომეტრული დეტექტორით
ანტიბიოტიკების, სტეროიდების და ა.შ. ნარჩენების დადგენისთვის;
• გაზის ქრომატოგრაფი მას-სპექტრომეტრული დეტექტორით პესტიციდების
ნარჩენების შემცველობის განსაზღვრისთვის;
• თხევადი ქრომატოგრაფი UV, ფლურესცენტული და რეფრაქციის
მაჩვენებლების დეტექტორებით საკვებში დანამატების შემცველობის ანალიზისთვის;
• პლაზმა-მას-სპექტრომეტრი-ტოქსიური ელემენტების შემცველობის
განსაზღვრისათვის;
• იონური ქრომატოგრაფი წყალში ნიტრატის/ნიტრიტების და სხვა იონების
განსაზღვრისთვის.
პროექტი ზრდა საქართველოში 23
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
ხარისხის დამოწმების სისტემები,
1როგორიცაა ISO; OHSAS; HACCP
საერთაშორისო ვაჭრობაში ფართოდ გამოიყენება ხარისხის დამოწმების ისეთი
სისტემები, როგორიცაა ISO; OHSAS; HAკუბ.სმ.P.
მსოფლიოს სავაჭრო ორგანიზაციის თანახმად, ISO-ის კატალოგი მოიცავს
18000 სტანდარტს, რომლებიც კლასიფიცირებულია სტანდარტების საერთაშორისო
კლასიფიკაციის შესაბამისად. ხსენებული სტანდარტები მწარმოებლებს,
გამყიდველებსა და მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს პროდუქტზე ერთიანი
მოთხოვნები დააწესონ. როდესაც პროდუქტი ამ სისტემითაა დამოწმებული, მისი
წარმოშობის ქვეყანას არსებითი მნიშვნელობა აღარ აქვს. ერთიანი საერთაშორისო
სტანდარტები ხელს უწყობს და ამარტივებს ვაჭრობას, რადგან გამყიდველები
და მყიდველები იყენებენ ერთ საერთაშორისო ენას ხარისხთან დაკავშირებულ
საკითხებზე საუბრისას. ISO მოიცავს სხვადასხვა სერიებს: 9000; 14000; 22000;
25000.
OHSAS 18000, ესაა შრომის, ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების მენეჯმენტის
სისტემის სერტიფიცირება. მასში შედის ორი ნაწილი 18001 და 18002. დამატებითი
ინფორმაციისათვის იხილეთ შემდეგი http://www.ohsas-18001-occupation-
al-health-and-safety.com/what.htm ბმული.
HAკუბ.სმ.P (საფრთხის ანალიზისა და კრიტიკული საკონტროლო წერტილების
სისტემა) წარმოადგენს მართვის სისტემას, რომელიც სურსათის უვნებლობას
არეგულირებს ბიოლოგიური, ფიზიკური და ქიმიური რისკების ანალიზითა და
კონტროლით, წარმოების ნებისმიერ ეტაპზე: ნედლეულის შესყიდვა, წარმოება,
დისტრიბუცია და მზა პროდუქტის მოხმარება. HAკუბ.სმ.AP-ის სახელმძღვანელო
ქართულ ენაზე შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ პირდაპირი ბმულზე: http://nfa.gov.ge/
uploads/other/4/4893.pdf
რაც შეეხება ISO; OHSAS; HAკუბ.სმ.P სერტიფიკატების მოპოვებას, უნდა
მიმართოთ შემდეგ ორგანიზაციებს: მართვის სისტემები (www.tuv-georgia.ge),
საქართველოს დამსაქმებელთა ასოციაცია (www.employer.ge) და GDCI მართვის
სისტემები (www.gdci.ge).
წარმოშობის სერტიფიკატი
ზოგადად, წარმოშობის სერთიფიკატი მნიშვნელოვანი საერთაშორისო
სავაჭრო დოკუმენტია, რომელიც ადასტურებს, რომ კონკრეტული საექსპორტო
გადაზიდვის საქონელი მთლიანად მოპოვებული, წარმოებული, გამოშვებული
ან გადამუშავებულია კონკრეტულ ქვეყანაში. წარმოშობის სერთიფიკატი ასევე
შეიცავს ექსპორტიორის დეკლარაციას. მსოფლიოს ყველა ქვეყანა ითვალისწინებს
იმპორტირებული საქონლის წარმოშობას იმის განსაზღვრისას თუ რა მოსაკრებელი
დააკისროს საქონელს და, გარკვეულ შემთხვევებში, რამდენად კანონიერად არის
საქონელი იმპორტირებული.
არსებობს წარმოშობის სერთიფიკატის ორი ძირითადი ტიპი:
• არაპრეფერენციული წარმოშობის სერთიფიკატი ანუ „ჩვეულებრივი
წარმოშობის სერთიფიკატი“, რომელიც ადასტურებს კონკრეტული პროდუქტის
წარმოშობის ქვეყანას, რომელზეც არ ვრცელდება რაიმე პრეფერენციული
პირობები.
24 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
• პრეფერენციული წარმოშობის სერთიფიკატი გულისხმობს წარმოშობის
სერთიფიკატს, რომელიც პროდუქტზე ტარიფის შემცირების ან გათავისუფლების
საშუალებას იძლევა, როდესაც ხდება მისი ექსპორტირება ისეთ ქვეყნებში, სადაც
მოქმედებს ხსენებული პრივილეგიები: მაგ. GSP, თანამეგობრობის პრეფერენციული
სერთიფიკატი, DCFTA.
საქართველოს უწყებებს შეუძლიათ შემდეგი წარმოშობის სერთიფიკატების
გაცემა:
– შეღავათების გარეშე (არაპრეფერენციული) წარმოშობის სერტიფიკატი;
– შეღავათიანი (პრეფერენციული) წარმოშობის სერტიფიკატი–ფორმა”A”,
რომელიც ვრცელდება საქონლის ისეთ იურისდიქციებში ექსპორტზე, სადაც
მოქმედებს პრეფერენციათა ზოგადი სისტემა (ევროკავშირი, შვეიცარია, ნორვეგია,
კანადა, იაპონია, აშშ);
– პრეფერენციულიწარმოშობის სერტიფიკატი CT-1, რომელიც ვრცელდება
საქონლის ისეთ იურისდიქციებში ექსპორტზე, სადაც მოქმედებს 2000 წლის 30
ნოემბრის დსთ-ის შეთანხმება თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ;
– პრეფერენციული წარმოშობის სერტიფიკატი EUR.1, რომელიც ვრცელდება
საქონლის ექსპორტზე თურქეთში, საქართველოსა და თურქეთს შორის 2007 წლის
21 ნოემბერს გაფორმებული თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებისა და 2014 წლის
27 ივნისის ევროკავშირის ასოცირების ხელშეკრულების თანახმად;
– მეღვინეობის პროდუქტების პრეფერენციული სერთიფიკატი, რომელიც
გაიცემა საქონლის ისეთ იურისდიქციებში ექსპორტისას, სადაც არ მოქმედებს
პრეფერენციული რეჟიმი (ცალკე პროცედურები ვრცელდება ხსენებული
სერთიფიკატის მოპოვებაზე).
წარმოშობის სერტიფიკატებს გასცემენ შემდეგი უწყებები:
- საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო;
- საქართველოს შემოსავლების სამსახური;
- საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა;
- ღვინის ეროვნული სააგენტო (ღვინის სააგენტოს სერტიფიკატის გაცემა
შეუძლია მხოლოდ მეღვინეობის პროდუქტებზე).
აღსანიშნავია, რომ საქართველოს თავისუფალ ეკონომიკურ ზონებში
წარმოებული საქონლის წარმოშობის დამოწმება შეუძლია მხოლოდ ეკონომიკის
სამინისტროს.
სერტიფიკატის მოთხოვნა შესაძლებელია ელექტრონულად საქართველოს
შემოსავლების სამსახურში https://eservices.rs.ge/ და საქართველოს სავაჭრო-
სამრეწველო პალატაში.
სერტიფიკატი გაიცემა უფასოდ 3 სამუშაოდღის განმავლობაში.
უფრო სრული ინფორმაცია და წარმოშობის სერთიფიკატის მიღებისათვის
საჭირო დოკუმენტების სრული სია შეგიძლიათ იხილოთ http://www.rs.ge/5037.
ხილი და ბოსტნეული: მარკეტინგის სტანდარტები
ევროკავშირის #1221/2008 მარეგულირებელ აქტში #543/2011 ცვლილებების
შეტანის შედეგად, კონკრეტული სტანდარტების რაოდენობა 36-დან 10
პროდუქტამდე შემცირდა:
1. ვაშლი
პროექტი ზრდა საქართველოში 25
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
2. ციტრუსი
3. კივი
4. სალათა, ხვეულ ფოთლოვანი და ფართო ფოთლოვანი არდი
5. ატამი და ვაშლატამა
6. მსხალი
7. მარწყვი
8. ტკბილი წიწაკა
9. სუფრის ყურძენი
10. პომიდორი
ზემოაღნიშნული გულისხმობს, რომ ამ 10 პროდუქტის ევროკავშირში
ექსპორტირებისას, სურსათის ხარისხისა და უვნებლობის სტანდარტების
დაკმაყოფილებასთან ერთად, პროდუქტი უნდა აკმაყოფილებდეს დაწესებულ
მარკეტინგულ სტანდარტებს. მარტივად, რომ ვთქვათ, იმ შემთხვევაშიც კი თუ
მოცემული პროდუქტი სრულად ვარგისია საკვებად და არ შეიცავს რაიმე მავნე
ნივთიერებებს, იგი მაინც შეიძლება არ იქნას დაშვებული ევროკავშირში, თუ არ
არის კონკრეტული ზომის ან ფორმის, ან პარტია არ არის სათანადოდ შეფუთული.
თითოეული პროდუქტის სტანდარტი მოიცავს პროდუქტის აღწერას, ხარისხთან
დაკავშირებულ დებულებებს, ზომასთან დაკავშირებულ დებულებებს, პროდუქტის
წარმოდგენასთან დაკავშირებულ დებულებებს (როგორიცაა ერთგვაროვნება და
შეფუთვა) და მარკირებასთან დაკავშირებულ დებულებებს.
მარკეტინგის სტანდარტების შესახებ დამატებითი ინფორმაციისთვის
მიმართეთ 212-გვერდიან დოკუმენტს, სადაც მოცემულია მოთხოვნების
ამომწურავი სია: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX-
:02011R0543-20140517&from=EN.
ხილი და ბოსტნეული, რომელიც არ არის შესული კონკრეტულ სტანდარტში,
უნდა აკმაყოფილებდეს ზოგადი სტანდარტს - ან შესაბამის UNECE სტანდარტს,
რომელიც ზოგჯერ ნაკლებად მკაცრია ვიდრე ევროკავშირის სტანდარტები http://
www.unece.org/trade/agr/welcome.html. ოპერატორებს თავისუფლად შეუძლიათ
აირჩიონ სასურველი სტანდარტი.
სამთავრობო მხარდაჭერის უწყებები/პროექტები
საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს სისტემაში შემავალი
უწყებები:
• სსიპ სურსათის ეროვნული სააგენტო
სურსათის უვნებლობა ის პრიორიტეტია, რომელიც მოიცავს სახელმწიფო
კონტროლის სრულ ჯაჭვს. მომხმარებლის უფლებების დაცვის მიზნით, სააგენტო
ახორცილებს ადგილობრივი და იმპორტირებული სურსათის კონტროლს.
სააგენტოს მუშაობის უმთავრესი მიმართულებებია მოქალაქეების სიცოცხლისა
და ჯანმრთელობის დაცვა, კვებითი ინტოქსიკაციების, მასობრივი მოწამვლების,
ეპიდემიებისა და პანდემიების თავიდან აცილება www.nfa.gov.ge.
დოკუმენტის საქართველოში სურსათის ხარისხისა და უვნებლობის
სტანდარტების შესახებ ნაწილში განხილულ სურსათის ეროვნული სააგენტოს
საქმიანობებთან ერთად, ქვემოთ მოცემულია რამდენიმე მნიშვნელოვანი ინიციატივა
26 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
პესტიციდებისა და აგროქიმიკატების რეგისტრაციასთან დაკავშირებით. 2015
წელს დარეგისტრირდა 136 პესტიციდი და 101 აგროქიმიკატი. პესტიციდების
პრეპარატული ფორმების გადაფასების პროგრამის ფარგლებში, ადამიანის
ჯანმრთელობისა და გარემოსდაცვის მიზნით, 20 პრეპარატი ამოღებულია
რეგისტრაციიდან. ამჟამად, რეგისტრირებული პესტიციდებისა და აგროქიმიკატების
სრული სიის ნახვა შესაძლებელია აქ: http://nfa.gov.ge/ge/mcenareta-dacva-42/infor-
macia-agroqimikatebis-da-pesticitebis-shesaxeb. აქვეა მოცემული პესტიციდებისა და
აგროქიმიკატების რეგისტრაციასთან დაკავშირებული პროცედურები და ვადები.
სურსათის ეროვნული სააგენტოს თანახმად:
– 2015 წელს საქართველოდან ექსპორტირებულ მცენარეულ პროდუქციაზე
გაიცა 7107 ფიტოსანიტარული სერტიფიკატი, აქედან, 6480 ექსპორტის და
627 რეექსპორტის სერტიფიკატი; ქვეყნიდან ექსპორტირებულია 586 116 ტონა
მცენარეული წარმოშობის პროდუქცია.
– საქართველოში ფიტოსანიტარული ზომების საერთაშორისო სტანდარტების
დანერგვის და ეროვნული კანონმდებლობის ევროკავშირის კანონმდებლობასთან
ჰარმონიზაციის მიზნით, 6 საწარმოს მიენიჭა ხის შესაფუთი მასალის მარკირების
გამოყენების უფლება.
• სსიპ სოფლის მეურნეობის სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრი
ცენტრის საქმიანობის მიზანია, ხელი შეუწყოს სოფლის მეურნეობის
დარგში არსებული პოტენციალის მაქსიმალურ გამოყენებას, მოსავლიანობის
ზრდას. ცენტრი მიზნად ისახავს არსებული პრობლემების მეცნიერულ დონეზე
გაანალიზებასა და გადაჭრას, თანამედროვე, ინოვაციური ტექნოლოგიებისა
და მეთოდოლოგიების დანერგვას, სურსათის უვნებლობის, ვეტერინარიისა და
მცენარეთა დაცვის სფეროებში რისკების შეფასებას საუკეთესო პრაქტიკასა და
სამეცნიერო გამოცდილებაზე დაყრდნობით (www.scra.gov.ge).
• სსიპ ღვინის ეროვნული სააგენტო
ღვინის ეროვნული სააგენტოს საქმიანობის ძირითად მიმართულებას ქართული
ღვინის პოპულარიზაცია, მევენახეობა-მეღვინეობის პროდუქციის ხარისხის
ამაღლებაზე ზრუნვა და ქართული ღვინის საექსპორტო პოტენციალის ზრდის
ხელშეწყობა წარმოადგენს (www.georgianwine.gov.ge).
• სსიპ სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტო
სააგენტოს მიზანი ბიზნესზე ორიენტირებული ფერმერული გაერთიანებების
ჩამოყალიბების ხელშეწყობაა. სააგენტო უზრუნველყოფს სასოფლო-სამეურნეო
კოოპერატივებისთვის სტატუსის მინიჭებას, შეწყვეტას, მონიტორინგსა და
სახელმწიფო პროგრამების განხორციელებას (www.acda.gov.ge).
სააგენტოს მიზანია სოფლისა და სოფლის მეურნეობის აღორძინების
ხელშეწყობა სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების გზით,
სოფლის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების უზრუნველყოფა, სასოფლო-
სამეურნეო წარმოების პროდუქტიულობისა და კონკურენტუნარიანობის
გაუმჯობესება, წარმოების რენტაბელობის ამაღლება და ეროვნული ეკონომიკის
განვითარება და სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების მიმართ სახელმწიფოს
მიერ ხელშემწყობი ღონისძიებების განხორციელება.
პროექტი ზრდა საქართველოში 27
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
სააგენტომ შექმნა სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების საქმიანობის
მონაცემთა ბაზა, სადაც წარმოდგენილია როგორც ინფორმაცია სასოფლო-
სამეურნეო კოოპერატივების მიერ შესრულებული, მიმდინარე ან/და დაგეგმილი
საქმიანობების შესახებ, ასე ინფორმაცია მიღებული და გაყიდული მოსავლის
ტიპის, მოცულობისა და სხვა მონაცემების შესახებ და ინფორმაცია მიწოდებული
მომსახურებაზე; სააგენტოს ვებგვერდზე რეგისტრირებული სასოფლო-სამეურნეო
კოოპერატივების იდენტიფიცირება შესაძლებელია შემდეგი პარამეტრების
მიხედვით: მუნიციპალიტეტი, კოოპერატივის სახელწოდება და საქმიანობა
(სექტორიანქვესექტორი). დამატებითი ინფორმაციისათვის იხილეთ ბმული: http://
acda.gov.ge/index.php/eng/cooperatives.
სააგენტოს თანახმად, საქართველოში რეგისტრირებულია 1644 სასოფლო-
სამეურნეო კოოპერატივი. ქვემოთ მოცემულია მათი დაყოფა რეგიონების მიხედვით:
– კახეთი - 154
– ქვემო ქართლი - 233
– მცხეთა-მთიანეთი - 84
– შიდა ქართლი - 127
– სამეგრელო - ზემო სვანეთი - 137
– გურია - 60
– აჭარა - 163
– სამცხე-ჯავახეთი - 369
– იმერეთი - 130
– რაჭა-ლეჩხუმი - 137
– თბილისი - 50
სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების სააგენტოს სხვა
პროგრამები განხილულია დოკუმენტში, განსაკუთრებით იმ ნაწილში, რომელიც
შეეხება მეფუტკრეობასა და თაფლის წარმოებას.
• სსიპ სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ლაბორატორია
სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ლაბორატორიაში ISO 17 025 ხარისხის
სისტემის სტანდარტია დანერგილი, რაც საერთაშორისოდ აღიარებულს ხდის ყველა
იმ გამოკვლევის შედეგს, რომელსაც ლაბორატორია ატარებს. www.lma.gov.ge.
ლაბორატორიის საქმიანობა განხილულია ქვეთავში „ხარისხის სერთიფიკატები“.
• შპს საქართველოს მელიორაცია
ბოლო ათწლეულების მანძილზე, მელიორაციის დარგში ინვესტიციების
ნაკლებობის შედეგად, მიწების კულტივირების ჩვეული პროცესი დაირღვა, რის
შედეგადაც, სასოფლო-სამეურნეო მიწების მნიშვნელოვანი ნაწილი სახნავ-სათესად,
ან სხვა დანიშნულებით გამოსაყენებლად უვარგისი გახდა. 2012 წლის ბოლოდან,
სახელმწიფო ბიუჯეტი აფინანსებს მელიორაციის დარგს. ამჟამად, მთელი ქვეყნის
მასშტაბით მიმდინარეობს სამელიორაციო ინფრასტრუქტურის სარეაბილიტაციო
სამუშაოები www.melioracia.ge.
• ა(ა)იპ სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტო
აგრარული დარგის განვითარების ხელშეწყობის მიზნით, სააგენტო
ახორციელებს შემდეგ პროექტებს:
o მცირე ფერმერთა საგაზაფხულო სამუშაოების ხელშეწყობის პროგრამა;
o შეღავათიანი აგროკრედიტის პროექტი;
28 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
o აგრო-გადამამუშავებელი და შემნახველი საწარმოების თანადაფინანსება;
o აგროდაზღვევის პროგრამა
o დანერგე მომავალი www.apma.ge.
არსებული საჭიროებებიდან გამომდინარე, სოფლის მეურნეობის პროექტების
მართვის სააგენტო სხვადასხვა სეზონურ პროგრამებს ახორციელებს. მაგალითად,
2014 წელს მათ განახორციელეს ინდუსტრიული მანდარინის მხარდაჭერის
პროგრამა და 2014-2015 წლებში ვაშლის რეალიზაციის ხელშეწყობის პროექტი.
“აწარმოე საქართველოში” პროგრამას ახორციელებენ - საქართველოს
ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო და საქართველოს სოფლის
მეურნეობის სამინისტრო სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტოს
საშუალებით.
პროექტის ძირითადი მიზანია იმპორტის მოცულობის შემცირება და სახნავ-
სათესი მიწების გამოყენების გაზრდა, ფერმერებისა და ბიზნესმენების მიერ
მაღალი ხარისხის პროდუქციის წარმოების ხელშეწყობა. ფერმერები, რომლებიც
გადაწყვეტენ მრავალწლიანი კულტურების ბაღების და სანერგე მეურნეობების
შექმნას, მთავრობისგან მიიღებენ როგორც ფინანსურ, ასე ტექნიკურ მხარდაჭერას.
სახელმწიფო აანაზღაურებს 70%-მდე ნერგებისა და 50% საირიგაციო სისტემის
ხარჯებს.
სესხის/ლიზინგის გაცემა შესაძლებელია შემდეგი მიზნობრიობით:
• პირველადი სასოფლო–სამეურნეო საწარმოების დაფინანსება;
• ბოსტნეულის, კენკროვანი კულტურების, მწვანილის და სოკოს
მაღალტექნოლოგიური სასათბურე მეურნეობა;
• საჩითილეების და სანერგეების წარმოება;
• მრავალწლიანი კულტურების ბაღები, ზვრები, პლანტაციები და სხვა.
დეტალური ინფორმაციის ნახვა „აწარმოე საქართველოში“ პროექტის შესახებ
შესაძლებელია შემდეგ ბმულზე: http://apma.ge/newsletter/projects/read/produce_in_
georgia.
სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტოს პროექტების
მხარდაჭერისა და განვითარების უფროსის მიხეილ კუჭავას განცხადებით,
შეღავათიანი აგროკრეტიდის პროექტის მიზანია პირველადი სასოფლო-სამეურნეო
წარმოების, გადამუშავების, შენახვისა და გაყიდვის პროცესების გაუმჯობესება
ამ სფეროში ჩართული ფერმერებისა და მეწარმეებისათვის გრძელვადიანი და
შეღავათიანი სახსრების მიწოდებით. „წარმოდგენილი სექტორები ფინანსდება ა(ა)იპ
სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტოს მიერ, რომლის ფინანსური
მხარდაჭერა ხორციელება შეღავათიანი აგროკრედიტის პროექტის ფარგლებში
შემდეგი სფეროებისთვის: სასათბურე პროდუქციის შესანახი საწყობები/ სამაცივრე
მეურნეობები. სახელმწიფო ეწევა ძირითადი საშუალებების შესყიდვაზე გაცემული
კომერციული ბანკების სესხების თანადაფინანსებას წლიური 11% დაფარვით.
ბენეფიციარი იხდის 1-4% წელიწადში. ასევე, შესაძლებელია 40% სახელმწიფო
თანადაფინანსების მოპოვება აგრო საწარმოების შექმნისთვის, განაცხადა
ბ-ნმა კუჭავამ. ინფორმაცია აგრო-გადამამუშავებელი და შესანახი საწარმოების
თანადაფინანსების შესახებ შეიძლება იხილოთ შემდეგ ბმულზე:
http://apma.ge/newsletter/projects/read/grant.
პროექტი ზრდა საქართველოში 29
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
ექსპორტიორთა ეროვნული ბაზა
მეწარმეობის განვითარების სააგენტო (Enterprise Georgia), 2014 წლის
მარტში დაფუძნდა და ფუნქციონირებს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების
სამინისტროს დაქვემდებარებაში, რომელმაც შექმნა ეროვნული ექსპორტიორების
მონაცემთა ელექტრონული ბაზა: http://tradewithgeorgia.com/en/export-catalog.
www.tradewithgeorgia.com არის სავაჭრო პორტალი და ექსპორტის ონლაინ
კატალოგი, სადაც მოცემულია დეტალური ინფორმაცია ქართული პროდუქტებისა
და მომსახურებების შესახებ. „ბიზნეს მოთხოვნის“ ფუნქციის გამოყენებით კომპანიები
შეძლებენ გამოაქვეყნონ მათი მოთხოვნები და პირდაპირ ვებგვერდზე მიიღონ
შეთავაზებები.
Enterprise Georgia პირველი სამთავრობო ინსტიტუტია საქართველოში,
რომელსაც კერძო სექტორის (კერძოდ კი მცირე და საშუალო საწარმოები)
ფასილიტაციის მანდატი გააჩნია სხვადასხვა ფინანსური და ტექნიკური მხარდაჭერის
მექანიზმებით, ისევე როგორც ექსპორტის ხელშეწყობით. ამავდროულად,
სააგენტო პრემიერ მინისტრის ირაკლი ღარიბაშვილის მიერ ინიცირებული ახალი
სამთავრობო პროგრამის „აწარმოე საქართველოში“ განუყოფელი ნაწილია,
რომელიც ემსახურება ადგილობრივი წარმოების ხელშეწყობასა და მცირე და
საშუალო საწარმოების პროდუქტიულობისა და კონკურენტუნარიანობის გაზრდას.
ბიოლოგიურ მეურნეობათა ასოციაცია „ელკანა“
ბიოლოგიურ მეურნეობათა ასოციაცია „ელკანა“ ფერმერთა გაერთიანებაა და
მისი მიზანია ხელი შეუწყოს საქართველოს მოსახლეობის სოციალურ-ეკონომიკური
მდგომარეობის გაუმჯობესებასა და გარემოს დაცვას სიცოცხლისუნარიანი (მდგრადი)
ბიომეურნეობების განვითარებისა და სოფლად მოსახლეობის აქტივობის გაზრდის
გზით.
ამჟამად, “ელკანას” საქმიანობის სფეროები შემდეგია:
• საკონსულტაციო მომსახურებები (სასოფლო-სამეურნეო კონსულტაციები
ფერმერებისა და საფერმერო მეურნეობაში ჩართული პირებისათვის);
• სოფლის ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობა;
• აგრარული მრავალფეროვნების შენარჩუნება;
• სოფლის ტურიზმის განვითარება;
• საზოგადოებასთან ურთიერთობა (ფერმერთა უფლებების დაცვა,
ტრენინგები/სემინარები, საგამომცემლო და პრომო საქმიანობა)
• კონსულტაციები ორგანული აგროწარმოების დარგში;
• საქართველოში ბიოპროდუქციის ბაზრის ჩამოყალიბებაზე ზრუნვა;
• ბიოპროდუქციის გადამუშავება-რეალიზაციისა და მის შემოსავლიან
ბიზნესად გადაქცევის ხელშეწყობა;
• ბიოპროდუქციის კონკურენტუნარიანობის ზრდის ხელშეწყობა;
• ახალი ბიოპრეპარატებისა და ტექნოლოგიების გამოცდა, პოპულარიზაცია
და დანერგვა ბიომეურნეობაში;
• ადგილობრივი, ტრადიციული, გადაშენების პირას მდგარი ძველი
ქართული ჯიშების აღდგენა და გამოყენება;
• თემის ჩამოყალიბებისა და გააქტიურების ხელშეწყობა სოფლად;
30 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
• სოფლად ტურიზმის განვითარება და ადგილობრივი ტრადიციული
პროდუქტების წარმოების ხელშეწყობა;
• ბიომეურნეთა გაერთიანებისა და თანამშრომლობის ხელშეწყობა;
• ბიომეურნეობის, ტრადიციული ჯიშებისა და ბიოპროდუქციის
პოპულარიზაცია ფართო საზოგადოებაში;
• ბიომეურნეთა უფლებების დაცვა.
• ადგილობრივი ტრადიციული ქართული ჯიშების სათესლე და სარგავი
მასალის მიწოდება ფერმერთათვის;
• ტრენინგები და სემინარები ბიოაგრო წარმოების, საკონსულტაციო
მომსახურების, ბიზნეს-დაგეგმარების, თემების მობილიზაციის, სოფლის ტურიზმისა
და ბიოუსაფრთხოების საკითხებზე.
ასოციაცია 900-ზე მეტ წევრს აერთიანებს, მათ შორის ფერმერთა ჯგუფებს,
ასოციაციებს, კოოპერატივებს, საწარმოებსა და ა.შ. დამატებითი ინფორმაციისათვის
იხილეთ ვებგვერდი http://www.elkana.org.ge/.  
კენკროვანები
კენკროვანი კულტურები საქართველოში სოფლის მეურნეობის ტრადიციული
ნაწილია. იგი ქვეყნის თითქმის ყველა მხარეშია გავრცელებული. სხვადასხვა
რეგიონის ბუნებრივი და კლიმატური პირობებიდან გამომდინარე, ქვეყანაში
მოყვანილი კენკრის სახეობები ძალზე მრავალფეროვანია. წარსულში კენკრა
ოჯახში მოხმარებისთვის მოჰყავდათ და არა კომერციული მიზნებისთვის.
დაახლოებით 5 წლის წინ შეიქმნა ჟოლოსა და მოცვის პლანტაციები.
აღსანიშნავია, რომ 2015 წლის მარტიდან ივლისამდე ENPARD-ის (ევროპის
სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების სამეზობლო პროგრამა)
დახმარებით, საქართველოს ახალგაზრდა ეკონომისტთა ასოციაციამ კენკრის
მეურნეობებისათვის განახორციელა სოფლის მეურნეობის საწარმოო ჯაჭვის კვლევა
იმერეთსა და რაჭის რეგიონებში. კვლევა საინტერესო ინფორმაციას შეიცავს
კენკრის მეურნეობასთან დაკავშირებით და ფერმერებისთვის რეკომენდებულია მისი
გაანალიზება. სრული ანგარიშის ნახვა შესაძლებელია: http://enpard.ge/en/wp-con-
tent/uploads/2015/05/Berry-Farming_MA_-AYEG_ENG.pdf.
კენკრის თითოეულ ტიპს საკუთარი სეზონურობა ახასიათებს და იგი მცირედ
განსხვავებულია საქართველოს სხვადასხვა რეგიონისათვის:
• მაყვალი: მაისი, ივნისი, ივლისი, აგვისტო, სექტემბერიდაოქტომბერი.
• მოცვი: მაისი, ივნისი, ივლისი, აგვისტო.
• თუთა: ივლისი და აგვისტო.
• ჟოლო: მაისი, ივნისი, ივლისი, აგვისტო, სექტემბერი, ოქტომბერი,
ნოემბერი.
• მარწყვი: მარტი, აპრილი, მაისი, ივნისი, ივლისი, აგვისტო, სექტემბერი,
ოქტომბერი და ნოემბერი.
საქართველოში კენკროვანების მოყვანა ქვეყნის ყველა მხარეშია შესაძლებელი.
თუმცა, გურიისა და აჭარის ნოყიერი ნიადაგი საუკეთესოა მოცვის ბუჩქებისათვის.
კენკროვანი მეურნეობები სწრაფად ვითარდება, რადგან იზრდება ბაზარზე
მოთხოვნა. ამასთანავე, მოთამაშეები აცხადებენ, რომ პროდუქციის მოცულობა
პროექტი ზრდა საქართველოში 31
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
კვლავ მცირეა და ვერ აკმაყოფილებს ადგილობრივ მოთხოვნას.
ფერმერები ძირითადად ყურადღებას ამახვილებენ მარწყვის კულტურის
მოყვანაზე. მათ მარწყვი, ძირითადად, საოჯახო პლანტაციებში მოყავთ, რომელთა
ფართობი 0,05 ჰა-დან 0,5 ჰა-მდე მერყეობს. მოყვანილ პროდუქციას კი მხოლოდ
ადგილობრივ (რეგიონის) ბაზარს აწვდიან. ჟოლოსა და მოცვის მოყვანა სულ
რამდენიმე წლის წინ დაიწყო.
კენკროვანების წარმოების მცირე მოცულობის გამო, ჯერჯერობით არ არსებობს
გადამამუშავებელი ქარხნები. თუმცა, თუ წარმოება გაფართოვდება, შესაძლოა
გადამამუშავებელი საწარმო მომგებიანი გახდეს.
არსებული ბუნებრივ-კლიმატური პირობები საკმაოდ ხელსაყრელია კენკროვანი
კულტურების მოყვანისათვის. თუმცა, წარმოების უწყვეტობის უზრუნველსაყოფად,
აუცილებელია კენკროვანების მოყვანა არა მხოლოდ ღია გრუნტში, არამედ
სასათბურე მეურნეობებშიც. ამასთანავე, პროდუქციის მიწოდების სეზონის
გახანგრძლივებისათვის მნიშვნელოვანია სამაცივრე-შესანახი მეურნეობების შექმნა,
რაც ამ ეტაპისათვის არც-ერთ მწარმოებელს არ გააჩნია.
მცირე მწარმოებლები პროდუქციას ბაზარზე თავად ყიდიან. მათ პროდუქცია
საზოგადოებრივი ტრანსპორტით ან საკუთარი სატრანსპორტო საშუალებებით
გადააქვთ. მსხვილი ფერმერები საკუთარ პროდუქციას მსხვილ სავაჭრო ობიექტებს
და სუპერმარკეტებს ან/და საბითუმო მოვაჭრეებს აბარებენ. მსხვილი მწარმოებლები
საქონელს დიდ ყუთებში ათავსებენ ან ფუთავენ მცირე პაკეტებში და აგზავნიან
საბოლოო დანიშნულების ადგილას ქვეყნის შიგნით ან საზღვარგარეთ.
მცირე და საშუალო ფერმერებს სიტყვიერი შეთანხმება აქვთ საბითუმო
მოვაჭრეებთან. მოცვის მწარმოებელ მხოლოდ ერთ მსხვილ ფერმას აქვს ზოგადი
ხასიათის წერილობითი კონტრაქტი სუპერმარკეტის ერთ ქსელთან, რომლის
სახელიც არ გაუმჟღავნეს მკვლევარს.
ზაფხულის განმავლობაში მარწყვი ღია გრუნტში მოჰყავთ. სეზონის დასრულების
შემდეგ, მარწყვი სათბურებში მოყავთ და საკრეფი პერიოდი შემოდგომას, ზამთარს
და გაზაფხულს ემთხვევა.
საქართველოში მარწყვის 2 ძირითადი ჯიშია გავრცელებული: მოკლე დღის
და დღის ხანგრძლივობისადმი ნეიტრალური (რემონტატული). მოკლე დღის
ჯიში განკუთვნილია სათბურისთვის და ხანგრძლივობისადმი ნეიტრალური-ღია
გრუნტისთვის. გარდა ამისა, არსებობს ყინვაგამძლე ჯიშები, რომლებიც სუსხიანი
ზამთრის პირობებშიც არ იყინება, თუმცა ისინი მაინც უნდა დაიფაროს დაცვის
მიზნით. „გრინგარდენ“, საწარმო, რომელიც წყნეთის ქ. N37-ში მდებარეობს,
სანანდრეასის მარწყვის ნერგებს 6 ლარად ყიდის. დამატებითი ინფორმაციისათვის
იხილეთ მათი ონლაინ მაღაზია: http://greengarden.ge/.
საქართველოში არ არის კენკროვანების ბევრი მწარმოებელი . ფერმერებს
ჩვეულებრივ კენკრა საკუთარი მოხმარებისთვის მოჰყავთ. ზოგიერთი მათგანი
სეზონზე დაახლოებით 20კგ. ყიდის საკმაოდ სწრაფად.
2016 წლის ზაფხულის მონაცემებით, კენკრის მხოლოდ ერთ მწარმოებელს
Vanrik Agro Group-ს ჰქონდა მოპოვებული საერთაშორისოდ აღიარებული Global
Gap-ის სერთიფიკატი. ფერმა გურიაში, ოზურგეთის რაიონში მდებარეობს. გასულ
წელს Vanrik Agro Group-მა ევროკავშირის ქვეყნებში 50 ტონა მოცვის ექსპორტი
32 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
განახორციელა. კენკრის სხვა მწარმოებლებმა აღნიშნეს, რომ სერთიფიკატის
არქონის ძირითადი მიზეზი მისი მოპოვებისთვის საჭირო სახსრების ნაკლებობასთან
არის დაკავშირებული.
ფერმერებმა აღნიშნეს, რომ ისინი უფრთხიან ახალი ჯიშების დათესვას.
საქართველოში ყველაზე გავრცელებულია მარწყვი, მოცვი და ჟოლო. მაყვალი
და თუთა ძლიან მცირე რაოდენობით მოდის და ძირითადად ფერმერები
საკუთარი მოხმარებისთვის იყენებენ. რამდენიმე წლის წინ, მთავრობამ გაყიდა
მოცვის პლანტაციები. შპს Blueberry ერთ-ერთი კომპანიაა, რომელმაც ხსენებული
პლანტაციები შეიძინა. მათ ერთხელ უკვე მიიღეს მოსავალი. როგორც მათგან
გავარკვიეთ, მოცვი მრავალწლიანი ბუჩქია და განახლებას მხოლოდ 20 წელიწადში
ერთხელ საჭიროებს. საქართველოში მოცვის მოყვანის საუკეთესო ნიადაგი გურიისა
და აჭარის რეგიონებშია. ხსენებული პლანტაციები გურიაში მდებარეობს, თუმცა შპს
Blueberry-ის მიზანია თანამედროვე ბაღის გაფართოება და მოცვის სამეგრელოშიც
მოყვანა. მათ უკვე დააფუძნეს კოოპერატივი სამეგრელოს რეგიონში. მოცვის
საუკეთესო ნერგები საზღვარგარეთ იყიდება, მაგალითად Fall Creek Nursery აშშ-ში.
ქართული ნერგებიც კარგია, თუმცა იმპორტირებულს პროდუქტიულობის უკეთესი
მაჩვენებლები აქვს.
კენკროვანების მოყვანის პროცესში გამოიყენება კომბინირებული სასუქები
(NPK) და მონოსასუქი, როგორიცაა შარდოვანა. წვეთოვანი სისტემები გამოიყენება
მცენარის საკვებად. სასუქებთან დაკავშირებით არსებობს ორი პრობლემა.
პირველი - მაღალი ფასია. გამომდინარე იქიდან, რომ სასუქების უმეტესობა
იმპორტირებულია, ფასზე მნიშვნელოვნად მოქმედებს გაცვლითი კურსის მერყეობა.
მეორე პრობლემა ის არის, რომ ზოგიერთი საჭირო სასუქი საქართველოში არ
იყიდება. კვალიფიციური მუშახელი და შესაფუთი მასალების ნაკლებობა ასევე
პრობლემურია კენკროვანი კულტურების მწარმოებელი ფერმერებისთვის.
კენკროვანი კულტურების მოსავალი ზაფხულში მოდის და აჭარისა და გურიის
სუპერმარკეტებში იყიდება. გარდა ამისა, გადამყიდველები შეისყიდიან გარკვეულ
რაოდენობას ადგილზე, ხოლო ძირითადი ნაწილის ექსპორტირება რუსეთში
ხდება. ბაზარზე არსებობს სპეციალური სამაცივრე საწყობების დიდი მოთხოვნა
და საჭიროება, რაც შესაძლებელს გახდის მოყვანილი კენკრის ვარგისიანობის
გახანგრძლივებას.
რეგიონული ფერმერებისთვის არ არსებობს ბაზრის ტენდენციების, ახალი
ტექნოლოგიების ან კენკროვანების მოყვანის ახალი მეთოდების შესახებ
ინფორმაციის განახლების ან/და მიღების შესაძლებლობა. კენკროვანების
მწარმოებელმა მრავალმა მცირე ფერმერმა ჩვენს მკვლევარებს უთხრა, რომ
მათთვის სასარგებლო იქნებოდა თუ კვალიფიციური ექსპერტები ჩაატარებდნენ
უფასო ტრენინგებს და ასწავლიდნენ, თუ როგორ გაზარდონ კენკრის მოსავლის
პროდუქტიულობა და გაყიდვა.
კახეთის რეგიონში ბიო-მარწყვის სასათბურე მეურნეობა „Remontant“,
საქართველოში სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების
მხარდაჭერის პროექტის შედეგად შეიქმნა. ჩითილების იმპორტირება თურქეთიდან
ხდება, ხოლო ჯიშები შემდეგია: ალბიონი, სან ანდრეასი, რუბიგენი. ფერმერი
მხოლოდ ორგანულ სასუქს იყენებს. როგორც სათბურის მფლობელმა აღნიშნა,
სასუქებთან დაკავშირებული პრობლემები არ არსებობს, თუმცა გასულ ზამთარს
მათ ჰქონდათ გათბობის პრობლემები და ამან დიდი გავლენა იქონია სასათბურე
პროექტი ზრდა საქართველოში 33
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi

მეურნეობაზე. პროექტი „აწარმოე საქართველოში“ დაეხმარა ფერმერს სასათბურე
მეურნეობისათვის გათბობის ახალი თანამედროვე სისტემის შეძენაში. პროდუქცია
ძირითადად ადგილზე იყიდება სუპერმარკეტებში და მხოლოდ მცირე რაოდენობა
მიდის ბაზარში გასაყიდად. მათი პროდუქტების ფასი სეზონურია და 5-დან 25
ლარამდე იცვლება. მარწყვზე დიდი მოთხოვნაა. ფერმერს სურს გააფართოვოს
წარმოება, თუმცა, მას მხოლოდ ქართული ბაზრის მომსახურების სურვილი აქვს.
ამ სფეროშო მომუშავე პირები შემდეგ პრობლემებს აწყდებიან კენკროვანების
წარმოების მიმართლებით:
• სასაწყობე და სამაცივრე საშუალებების ნაკლებობა. კენკრა მალფუჭებადი
პროდუქტია და აუცილებელია მისი სპეციალურ სამაცივრე შენობებში შენახვა.
• კვალიფიციური მუშახელის და წარმოების ინოვაციური მეთოდოლოგიის
ნაკლებობა.
• გადამამუშავებელი ქარხნების ნაკლებობა ქვეყანაში. ჩვენ დავადგინეთ, რომ
რეგიონში არ არსებობს გადამამუშავებელი ქარხნები. ამის მიზეზი, სავარაუდოდ,
კენკროვანების წარმოების დაბალი მოცულობაა.
ქვემოთ მოცემულია რამდენიმე კომპანიის მოკლე აღწერა, რაც სასარგებლოა
არა მხოლოდ ამ ქვე-სექტორისათვის, არამედ სოფლის მეურნეობის სხვა
დარგებისთვისაც:
− 1საქართველოს აგრარული გაერთიანება (GAU)
GAU ქართულ ბაზარზე 2014 წელს დამკვიდრდა. კომპანიის საქმიანობა
სხვადასხვა სახის თესლის, სასუქისა და მცენარეთა დაცვის საშუალებების
წარმოება და დისტრიბუციაა. კომპანია კლიენტებს სთავაზობს ნიადაგის ანალიზს
და შედეგების საფუძველზე არჩევს მცენარეთა დაცვის შესაბამის საშუალებებს.
კომპანიას სადემონსტრაციო ნაკვეთები აქვს, სადაც ხდება ახალი პროდუქტების
გამოცდა. გაერთიანებაში გაწევრიანებულნი არიან ფერმერები და ფერმერთა
ჯგუფები, რომლებიც მისი ძირითადი კლიენტები არიან. კომპანია გეგმავს მაღალი
ხარისხის ხილის/კენრკის თესლის ევროპიდან იმპორტირებას. www.gauagro.ge.
−1 „აგროუნივერსალი“
„აგროუნივერალის“ ძირითადი საქმიანობაა პესტიციდების, თესლის, სასუქის,
სასოფლო-სამეურნეო ქიმიკატებისა და მცენარეთა დაცვის პროდუქტების
რეალიზება. კომპანია ფლობს საკუთარ სადისტრიბუციო ქსელს, მაღაზიებსა და
სასათბურე მეურნეობებს.
სახეობის მილიონობით ჯიშის ნერგი. „საქართველოს ნერგებმა“ აღადგინა ძველი,
უნიკალური და მივიწყებული ქართული ხეხილის სახეობები. (კვლევის ჩატარების
განმავლობაში კომპანიის ოფიციალური საიტი გატეხეს და ამიტომ ვურთავთ ბმულს
მათ Facebook გვერდზე: https://ka-ge.facebook.com/SaqartvelosNergebi/).
კენკროვანი კულტურების ფასები 2016 წლის ოქტომბერში
1(მინიმალური, საშუალო, მაქსიმალური)
ოქტომბრის ბოლო ორი კვირის განმავლობაში Experto Consulting-მა
კონკრეტულად ამ პროექტისათვის ჩაატარა ფასების რეალურ დროში
მონიტორინგი, რათა დაგვედგინა ფასების დიაპაზონი, რომელშიც იყიდება ყველა
ხუთი ქვე-სექტორის პროდუქცია სხვადასხვა ტიპის ბაზრებსა და სუპერმარკეტებში.
საველე სამუშაოების შედეგად მიღებული ფასების მონიტორინგის მონაცემები
თითოეული ტიპის პროდუქტისათვის მოპოვებულ იქნა გაყიდვის პუნქტებში
თბილისში, ბათუმში, რუსთავში, ქუთაისში, გორში, ზუგდიდში, ხაშურში, თელავში,
ზესტაფონსა და ბორჯომში.
ჩვენი დაკვირვების თანახმად, საქართველოს მასშტაბით კენკროვანი
კულტურებისთვის 2016 წლის ოქტომბერში დაფიქსირდა შემდეგი მინიმალური,
საშუალო და მაქსიმალური ფასები :
პროდუქტის მინ. ფასი საშ. ფასი მაქს. ფასი
დასახელება (1კგ/ლარი) (1კგ/ლარი) (1კგ/ლარი)
კენკრა 12.00 21.00 25.00
წყარო: საკონსულტაციო კომპანია Experto
გამომდინარე იქიდან, რომ კვლევის პერიოდში არ იყო კენკროვანი
კულტურების სეზონი, მოცემული ფასები მაღალია. თუმცა, სეზონზე 1 კილო კენკრა
შეიძლება დაახლოებით 5 ლარად გაიყიდოს.
მაგალითად, სექტემბერში 1 კილო ჟოლო 15 ლარად იყიდება; მოცვი ბაზარში
20 ლარი ღირს, თუმცა ისინი მნიშვნელოვნად იაფია ივნისსა და ივლისში - 3-8
ლარი 1 კილო.
კენკროვანების წარმოება საქართველოში (ათასი ტონა)

− 1„მაკრიალი“ 2011 2012 2013 2014 2015

„მაკრიალი“ სასუქის, ხილის თესლის, მცენარეთა დაცვის პროდუქტების კენკრა 1.8 1.2 0.7 1.4 1.3
და ქიმიკატების დისტრიბუტორია. იგი აქტიურად თანამშრომლობს ევროპულ
ფირმებთან. წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური
წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური
−1 „საქართველოს ნერგები“
„საქართველოს ნერგები“ ერთი-ერთი უმსხვილესი და მრავალფეროვანი
სანერგე მეურნეობაა, სადაც ხდება ფოთლოვანი, წიწვოვანი, დეკორატიული,
ხეხილის და ვაზის მრავალი ჯიშის გამოყვანა. ამჟამად, მეურნეობას აქვს სხვადასხვა

34 პროექტი ზრდა საქართველოში პროექტი ზრდა საქართველოში 35

ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi

081010 ახალი მარწყვი დ ახენდრო

081020 ახალი ჟოლო, მაყვალი, თუთა და ლოგანის კენკრა
081030 ახალი თეთრი, შავი ან წითელ იმოცხარი და ხურტკმელი
081040 ახალი შტოში, მოცვიდა Vaccinium გვარის სხვა კენკრა
081110 მარწყვი და ხენდრო წყალში ან ორთქლზე თბურად დამუშავებული ან
დაუმუშავებელი, გაყინული, შაქრის ან სხვა დამატკბობელი ნივთიერებების
დამატებით ან მათ გარეშე
081120 ჟოლო, მაყვალი, თუთა, ლოგანისკენკრა, შავი მოცხარი, თეთრი ან წითელი
და ხურტკმელი, წყალში ან ორთქლზე თბურად დამუშავებული ან
დაუმუშავებელი, გაყინული, შაქრის ან სხვა დამატკბობელ ინივთიერებების
დამატებით ან მათ გარეშე

1კენკროვანების იმპორტი (ათ. აშშ დოლარი)

კოდი 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 იანვ.-

აგვ.,
2016
081010 44.7 94.2 78.5 74.9 117.1 143.8 91.4 320.0
081020 0.2 0.0 - - 1.5 3.1 0.1 1.9
081030 0.0 - - - 0.3 0.5 0.2 0.6
081040 0.3 1.1 - 1.0 0.1 5.5 5.9 2.8
წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური
081110 2.0 3.7 8.9 6.2 6.8 16.8 33.9 20.6
კენკროვანების საწარმოო ჯაჭვი
081120 10.2 17.2 23.3 19.9 35.8 41.8 64.4 62.9

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური

კენკროვანების ექსპორტი (ათასი აშშ დოლარი)

კოდი 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 იანვ.-

აგვ.,
2016
081010 - - - 0.3 - 2.8 1.7 18.6
081020 - - 0.0 - - 0.5 1.5 -
081030 - - - - 0.2 0.2 - 0.3
081040 - - - - 5.9 152.4 214.9 474.0

წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური

წყარო: საკონსულტაციო კომპანია Experto

36 პროექტი ზრდა საქართველოში პროექტი ზრდა საქართველოში 37

ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
რესურსებისა და ფინანსების მოძრაობის ზოგადი სქემა
წყარო: საკონსულტაციო კომპანია Experto
კენკროვანი კულტურების წარმოების
1 WOT ანალიზი საქართველოში
S შესაძლებლობების უპირატესობებით სარგებლობა, რასაც ხელს უწყობს
წყარო: საკონსულტაციო კომპანია Experto
38 პროექტი ზრდა საქართველოში
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi
საქართველოში მოყვანილი კენკროვანები ბუნებრივად გემრიელია. ქვეყანას
გააჩნია მაღალი სასოფლო-სამეურნეო პოტენციალის მქონე ნიადაგი. მოთხოვნა
ახალ და გაყინულ კენკრაზე მაღალია როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მსოფლიო
მასშტაბით.
2015 წლის ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემების თანახმად 611.9 მილიონი
აშშ დოლარის ღირებულების სასურსათო და სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტი იქნა
ექსპორტირებული საქართველოდან. ამ პერიოდში, სასურსათო და სასოფლო-
სამეურნეო პროდუქტების წილი მთლიან ექსპორტში 28%-ს უტოლდებოდა.
საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს თანახმად, ძირითად სავაჭრო
პარტნიორ ქვეყნებში, როგორიცაა რუსეთი და უკრაინა, გართულებული
ეკონომიკური და პოლიტიკური სიტუაციიდან გამომდინარე და აზერბაიჯანში,
სომხეთში, ყაზახეთში და ბელორუსიაში არსებული სავალუტო კრიზისის გამო,
სოფლის მეურნეობისა და სასურსათო პროდუქტების ექსპორტი 26%-ით შემცირდა
2014 წელთან შედარებით. თუმცა, 2012 წელთან შედარებით, სასოფლო-სამეურნეო
და სასურსათო პროდუქტების ექსპორტი 2015 წელს 19%-ით გაიზარდა.
სულ უფრო მეტი კომპანია ცდილობს დამკვიდრდეს ევროკავშირის ბაზრზე.
2015 წელს, 208 მილიონი აშშ დოლარის ღირებულების სასურსათო და სასოფლო-
სამეურნეო პროდუქტები იქნა ექსპორტირებული ევროკავშირში, რაც ორჯერ უფრო
მეტია 2012 წლის მონაცემებთან შედარებით.
ჩვენმა დაკვირვებებმა აჩვენეს, რომ არსებობს ადგილობრივი ბაზარზე
მოხმარების გაზრდის მნიშვნელოვანი შესაძლებლობები, რადგან ამჟამად კენკრის
მოსავალი თითქმის მყისიერად იყიდება. ასევე, მომგებიანი იქნება საექსპორტო
ევროკავშირსა და სხვა ქვეყნებთან დადებული სავაჭრო ხელშეკრულებებით.
2015 წელს ქართული სურსათი და სოფლის მეურნეობის პროდუქტები 80
ქვეყანაში იქნა ექსპორტირებული. 2016 წელს პირველად არაბეთის გაერთიანებული
ემირატები დაემატა იმ ქვეყნების სიას, სადაც ხდება ქართული კენკროვანი
კულტურების ექსპორტი - მთლიანი გადაზიდვის ღირებულება (მხოლოდ
პირველი 9 თვის) 39,717 ლარს უტოლდებოდა, მაგრამ მან ნამდვილად გაუხსნა
კარი საქართველოში წარმოებულ კენკროვან კულტურებს. იგივე შეიძლება
ითქვას სინგაპურზე - 18,003 ლარი და გერმანიაზე 25,052 ლარი. რუსეთი
კენკროვანი კულტურების მთავარ საექსპორტო ბაზრად რჩება 2014 წლიდან
დაწყებული ზრდადი ტენდენციით - 988,914 ლარი (2016 წლის პირველი 9 თვის
განმავლობაში). 2015 წელს კენკროვანი კულტურების ექსპორტი განხორციელდა
ბულგარეთში, ლატვიაში, პოლონეთსა და გაერთიანებულ სამეფოში, ამასთან 2016
წლის ბოლო სამი თვის განმავლობაში ეს ქვეყნები შეიძლება კვლავ გამოჩნდნენ
ექსპორტის სტატისტიკაში.
თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ ღრმა და ყოვლისმომცველი შეთანხმება
(DCFTA) ევროკავშირის ქვეყნებთან ახალ სავაჭრო შესაძლებლობებს
უზრუნველყოფს და ექსპორტის ბაზრების დივერსიფიკაციაში შეაქვს წვლილი.
ახლახან გაფორმებული თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება ჩინეთთან ასევე ქმნის
დამატებით საექსპორტო შესაძლებლობებს. თუმცა, იმისათვის, რომ კომპანიებმა
ამ შესაძლებლობების თავის სასარგებლოდ გამოყენება შეძლონ, მათ მოუწევთ
ანგარიშში დაფიქსირებული მკაცრი მოთხოვნების დაკმაყოფილება. აღსანიშნავია,
რომ ეს ქმნის პარალელურ შესაძლებლობებს სხვა მოთამაშეებისათვის,
პროექტი ზრდა საქართველოში 39
ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi ბაზრის კვლევის (OCS) ანალიზი: kenkrovnebi

რომელთაც შეუძლიათ მიკრო, მცირე და საშუალო საწარმოების დახმარება ამ

მოთხოვნების დაკმაყოფილებაში (როგორიცაა აკრედიტირებული სასერთიფიკატო
ლაბორატორიები, შემფუთავი კომპანიები, შემგროვებლები და კოოპერატივები,
სასაწყობე მომსახურების მომწოდებლები და სხვა ამ სფეროსთან დაკავშირებულ
მრავალი მოთამაშე).
პროდუქტიულობის ამაღლების მიზნით ცოდნის გავრცელება და ინოვაციური
საფერმერო მიდგომების განვითარება მნიშვნელოვანია ინდუსტრიის სტაბილური
განვითარებისთვის. საკონსულტაციო კომპანია EXPERTO
ფრანგულ-ქართული საკონსულტაციო კომპანია Experto დაფუძნდა 2011 წლის
აპრილში. კომპანია ბაზარზე შესვლის მომსახურებას საქართველოს, სომხეთის,
აზერბაიჯანისა და თურქეთის ბაზრებით დაინტერესებულ უცხოურ კომპანიებს
თბილისიდან უწევს.
ლოკალური წარმომადგენლობა და ადგილობრივი ბიზნეს ქსელების
სიღრმისეული ცოდნა გვაძლევს საფუძვლიან საშუალებას კლიენტებისთვის
ხსენებულ ბაზრებზე ხელმისაწვდომობა გავხადოთ სწრაფი და ეფექტიანი.
ჩვენი მომსახურება მოიცავს, მაგრამ არ შემოიფარგლება: ბაზარზე არსებული
მოთამაშეების შეფასებას, ბაზრის შესაძლებლობებისა და შეზღუდვების ანალიზს,
დისტრიბუტორებისა და პარტნიორების შერჩევას, ადგილობრივი ბაზრის კვლევას,
პროექტების მხარდაჭერას, თანამშრომლების შერჩევას, სატენდერო მხარდაჭერას
და სხვა.
Experto ასევე სპეციალიზებულია საქართველოში არსებული საცალო მაღაზიების
შემოწმებაში და კლიენტების სახით ჰყავს რამდენიმე ძირითადი FMCG (სწრაფად
მოძრავი სამომხმარებლო საქონელი), DIY (do-it-yourself) კონცეფციის და სხვა
ტიპის საცალო მაღაზიების ქსელის წარმომადგენლები.
კომპანიის ყველა თანამშრომელი შედეგებზე ორიენტირებულია, რომელსაც
ამოძრავებს ძლიერი სამეწარმეო სულისკვეთება. ჩვენ ვთავაზობთ მომხმარებლებს
საკონსულტაციო, ბაზრის კვლევისა და მარკეტინგული მომსახურების ფართო
სპექტრს. სწრაფი მანევრირების უნარისა და სამეწარმეო მიდგომის წყალობით
ვუმკლავდებით ნებისმიერი მასშტაბის პროექტებს სხვადასხვა ინდუსტრიაში.

დამატებითი ინფორმაციისათვის
დაგვიკავშირდით:
ქეთევან სიდამონიძე,
მმართველი პარტნიორი,
keti.sidamonidze@experto.ge
ლუდოვიკ ჟირო,
დამფუძნებელი დირექტორი,
ludovic.girod@experto.ge
ტელეფონი: + 995 591 077 994, www.experto.ge

40 პროექტი ზრდა საქართველოში პროექტი ზრდა საქართველოში 41