1 Swigleh suukessje', @ zarezem czasy, KtGre od naszego at po dni nase wie Co tylko ‘welkego | anakomitego w histori koscielne} sig dokonal, fake wieley Jo) mefowie, w nejwybtnijnaych hosciolack fiietie dstertyllraqdy | plerwsze Zajmowall micjca, Jee ‘tobistosi, + pokolenia na pokolerie, ustnie | plémiennie, sprawowaly poselstwo slown botego, tudzié jacy to ludsie, jakiego znacrenia kiedy, nowinkarstwa otumanieni powabem, w najgrubeze zabrnli bled, sfaleeywe} wieday"? twGreami tami sig obwolal i ber log, jak wiki" drapielne', + Chiystusowa pustosrylitreode,” nastepnic. lovy, jakich bhezposrednio po dokonane) na Zbawicily naszym zbrodai doznatcaly naréd 2ydowski, a dale, jak zewaigcie | w jak sposcb oraz 2a jalich czas6w poganie bote zwalczalislowo acy wieley ludaie naonceas popraezIew | meld, 2a nle do bojustawal, wressce. jul nassych dni mecectstwa oraz ostatecene mailserdsielaskawose Zhawiclela nescego, ‘oto co potomnosci na pismie praekazaé postanowilem. Nic rozpocene zas od czego innego, tylko preedewszystkiem ‘od ckonomi,* dotyczqce) Zbawiciela { Pana naszego, .Jezusa, ‘Chrystusa bozego, % Cle Watep ste XXL mast Greske sr zara w soe podwdine ojala: nastepstve | dedicta, an cow jes plskim nema wyrarenta Dipowiadnieg,dltego najepe jetta), w snscaeni, jie do too slows Drnpwinauje Euzebjon, tamnery per sheaf eo nvewniplvie mies Weenie jedne | drupe poise PF tym, 6 De. 208 ‘inna ehonomis rubra x bogie cra crminologteslgice: In| deldadnic oreslonege i honkcinegornaczeni, re nie rowingle © Pe Tha jako nojuyerege gospadeso ZALORENIE ZAMIERZONEGO DZIELA — * _Dsieto to preece pros dla mnie o poblatlivose2ycaiy! caytelnikow, bo. prayanaje, Ze doskonale | wyceemuige spehienie danego'prayseccenia pracrasta moje aly, To Ja plerwszy praystepuje obecnie do tege zadanin I wehod fakty na droge pusta 1 nicutartg, Bracto modle sig ry Boy mi byt preewodnikiem, a moc. Passha mojem nape moteniem. Takich bowiem luda htSreyby jut a sain c Jn chodsli droga, dlad6w wyradnych oanalefe nie ose a chyba nieznacine jakieé posslak, w Kéryeh jeden ta 8 drug inacze, kaddy 2 swego ceasu, dorywose nam pooe stawil opoviadanie. Gdsies = dleka, Jak Mednych oye anal, podnosza oni glosy i gdzies + eamierschiyeh coasow Jak = nleprcjrcane} dali i Jak x wydym stratnkcy wolal Hwakerula, edy pOlse | jak wylinge.prosta | besplecan powiedania droge. Wszystko tedy, com umnal 20 slosowne Ala podjetego obecrie deiel, zcbralem 2 pororsiewenyeh Dra nch tu | Guise, windomou, jak ln duc Zerwalem kwiaty trafnych spostrreien ouch starodaunyeh ay. Praez historycane’ 2a ujgei pracdmiotu beds lowal swarta siworzyé calose szceslvy, te wydobede % zapomnienia chot jut nie wszystkichs 0 pra lem zaradzi, adaje mnie sig, nieodzowne) potrzcbie, 4e nie znam po dzis dzien 2adneyo pisarza koscielnego, vby byt nad takiem sleczat dalelem, 2ywig r6wniet leje, 2e bedzie ono wielce potyteczne dla milosnikéw Iistoryczne}, Dlatego, aczkolwiek jut davwniej w swe) Wile, w tm, te Stoo Pracdviecene slo sg exami Ueite seiycence’ Zbowciela Pane nassege sesso, Civ Gites lenin warysto, co le yy ads) ear notary. “W losin de tosncechatweChrystusoveg stom stncmseoem hl ¥ Stountu do baste Tepe Wap se. XX Faas * Praedewssythem w Rey, Anjci, lesan | Jermain,6 HISTORIA KOSCIELNA — f12" Kronice adaraeh tych krothi zestawitem zarys, to przecie teraz zamierzam w_ wyczerpujacem rozprowadzié je opo- wiadaniu. + Rozpocang zatem deielo moje, jak powiedziatem, od prredmiotu, niewatolivie wanoslejerego it poteéniejszego tnifell wenystho, co Iudskie, od_ ekonomi! i teologi_Chry- ~ stusowe}" Kio bowiem chee piss dzieje nauk kosceine), musi rozpoczaé przedewszystkiem ekonomji_samego CChaystuse, poniewad 1 Niego nesze zaszcayine wywodzimy ‘od ckonom, ktra w sobie zawiera wigce| boskosl, ie to sig. wi zdaje. hudsiom. Lecz pod w Chrystusie natura: jedne do glowy ciala naszego podobna, praer htéra Boga w Nim uznajemy; druga natomiant wie) Eo ndgnaseych zblitona,praez ktOra praybral dla zbawienie naszogo postaé hudzka, jk my cierpieniom podlegta. A zatem Jalsen rozprana.wtencras edsie pod katéym wzpledem dloskonela jd cale Chrystusa daicjeroxpocaniemy od te90, co w Nim najgtdwniejsze 1 najwainiejze. W ten spossh arazem starobyinosé chrzeéijfstwa i boske jego powadc twyketemy tym, Kray je uwazala za raser nowa | obca + "Na okredtenie rodu, godnose, same) Istoty 1 natury Chrystusa dadne nie starczy slowo, jak to ju? Duch Boty stwierdza w proroctwach: uR6d Jego, kt62 go preedstawi?* * ‘Albom ani Oj it nie ound, tho Sym, ani Syma nit nigdy nie porna, tak jak sie naldy, tylko sam Ojcic, ktSry 5 Go arodail. To Swial, jsniejace prasdistieniem Swit 1 Che wage ne 4 mat 21 Kors 1, he SH et PREEGZVSTENCIA ZBAWICIELA — 1, 2° 1 ¢ Madeose, pred wickams ronumna {istotn, tego aywego fod pocestta. props Ofeu ttnleicago- Boga Stowe Méthy Go préce Ojea jasno mégh pojmowac? Jego, preed \wszelkiem stworzeniem! i uksztatceniem rzeczy widzialnych | niewidzialnych najpierwsza i jedynq botq Latorosl!* ‘Wojska niebieskiego duch6w niesmiertelnych Wodza Naczel- hnogo!” Wielkic} Rady Aniola!* Niewypowiedziane| myslt ‘Ojcowskie} Stuge!* Wszech reecry razem 2 Ojcam Twéree! Druga po Ojeu swiata. catego. Preyceyne!* Syma Botego, Drawdsiwego i jednorodzonego! Stworzeh wszelkich Pann {Boga i Krélal Jego, ktéry panowenie i wladag razem 4 bostwem 1 mocq i chwalawzigl od Ojeal Tak méwi Ni misgena siag ith tole: Na poczatha bylo Sto 4 Stowo ylo w Boga i ‘A Bogiem byto Stowe. 7 Wexystko przez Nic sig stato A bez Niego nic sig nie stalo.* Peres bt oe inte oni, mck cena, ig rate vig Me onesie ni hesion.” Werete tty telaajew Star Testenence ley oni sabe w8—19. Teka pod nwo ek fate ntreom ahrdreceismytonentowal tame ene Terao Ton8 ASTORIA KOSCIELNA — 1 207 + Te samq naulee wykada réwnict wielli Mojtess, naj starszy % ‘prorokw, Kiedy za sprawq Ducha i Bolego opisuje stworzenle i urzqdzenic Swiata, Otét Studeca Swinta i Mistrz wszech rzeczy oddat utworzenie \ Sinaych stot. samemu Chrystusowi, i rikomu inner, Tyke prawdzhvie Borkiem | Pierworodnemy swemy Slowus T Nim sig fed porozumiewal co do stworzenla. calowick: “Rzsl! bowiem Bog", powiada Mojiesz . "Uceyrimy catowicks, ‘Na nasze wyobratenic 1 podobiefistwo.** | s Tate sama prawde bierze odpowiedzilnosé inny jeszcze prorok, ktory tak spiewa 0 Bogu: "On sam rzekt 1 staly si, On sam rozkazet 5 zostaly stworzone:"* Ojea | Stworzyciela prorok przedstawia tem! slowy Jako Worlsa Najursrego,kt6ry rozkazy krdlewskiom wydaje skinie- riem, po Nim 298 jako drugieyo Stowo Bode, to samo, ktGrege Thy josedmy ewiastunamd,oktSre staje do uslug rozporsadzeh Ojcouskich,* | 0 Maaysey, ktOrzy od poczathu istalenia ludzkoSed jaéniell | il ‘sprawiedliwoécia i enota bogobo} | hug botego Mojiesza, a praedtem ju2 jako pierwszy Abraham | Susu 2 daieémi owem), tudziez cl, ktérey potem slynell i| Jako sprawiedliwi 1 provocy, Jego ogladali czystemi ducha ewsren, Jego poznal | Jemu toka czedé sldadal, jake pray- i + Siaguje Synow! Bozemu. On sam zaénigdy nie zaniedbal czct }) ‘jeu naletne} i stal sie dla wszystkich nauczycielem wiedzy © Ojau. Ot62 wiadomo, ze sig Pan | Bg w postaci zwyblego i Cutowicka ebjawil Abrahamowi, siedzqcemu w Mambre pod | eben! Abraham nafychmiast do nég Mu sig rzuca, a chociet den, 1". 5 par 30, 148% 2 ie wage ne. 4 7. 1 Gens 18 eae eee > ‘oceyma tylko calowieka oglada, czesé Mu oddaje Sako Bogu, blaga Go jako Pana i wyznaje, 2e wie, kto On jest, temi do Niego przemawiajgc slowy: ‘sPanie, kt6ry sqdzisz calg ziemic, Cay sqdéw sprawowaé nie bedziese?** * Niemotnazgolapreypuszczaé,feniezrodzonainieodmienna {stota Boga wszechmocnego wludzka sleprzemicnitapostaé; ub ‘java jake} mary utworzone} patrzacychzwiodka oczy,elbose Pismo zmyslito taka Kamaliwg opowiesc. AA jednak w ludzkie} jpostacijawisigPaniB6g, ktSry sqdzicalq ziemig i sqdy sprawuje ‘Tesi sie tedy nie godzi twierdzi6, 4 to Pierwsza wszechswiata Preycayna, 2a kogéaby Go innego wznaé modne, jak nie 2a Stowo przedwieczne?® O Nim to w psalmach powiedziano: aWyslat Slowo Swoje i ulecey? ich, T wyrwat ich 2 ich zatracenia."® * Jogo drugim po Ojeu" Panem jak najuyraénie} obwoluje Mojtesz, kiedy mowi: {Spuscit Pan na Sodome| Gomorg deszcz 2 siarki § ognia, Ze strony Pana."* Jeg, gy si Jahtowi mowu w ude} objet poste ‘zowie Pismo bote, Tego wlasnie, kt6ry preemawis do Jakob: s rt ub wigce) zwa6 sig nie bedzie Imig twoje Jak6b, Ale leracl bedzie imig Twoje, [Bos sig mocowal z Boglem."* Diatego tet nazwat Jakob imig micjsca owego: »Widzeni10. HISTORIA KOSCIELNA 18 Tle godzi sig tych w Pigmie zawartych objawies rozumieé © aniolach, poddanych i slugach bodych. Ilekroé bowiem Kiry z nich ludziom sig pokazuje, Pismo tego nie kryje, ‘ale wyraénie wymienia imi | to nie bote, ani nawet Pasiskie, fle aniol6w nazwe, © czem sig zreszta 2 tysiqcenych $wia~ dectw latwo prekonaé moins. 1" Jogo. zowie réwniet Mojéesza nastepce, Jezus,* Wodzem niebieskich aniol6w, archaniol6w i poteg zaSwiatowych, Ojca Moca i Madroscia,* Kt6ry drugie w krolowaniu nad éwiatem i we wladanix dzierty miejsce,’ Naczelnym Wodzem potest Paviskie,a przecte nie inacze} Go widzial, jak znowuw ludzkim % jsztalele | postaci. Ot62. pismo powiad l stalo sie, Gay Jezus byt w Jerycho, Podniésl swe oczy i ujtza catowieka, stojqcego przed soba, I traymajqcego miecz dobyty w rel swoim. | Jezus ablidyt sig i rzekt: Z naszych ty jestes, czy 2 nieprayjact Lodpowiedziat mu: Jam jest Wodz Naczelny poteg! Pafskiei. ‘Tedy Jezus upad! na ziemig i r2ek! do Niego: Panie, co rozkazujesz sludze, Swemu? | raekt Naczelny Wédz Pafski do Jezusa: Zauyj obuwie x nég swoich, Albowiem miejsce, na kt6rem stoise, Miejsce jest swicte."* 1 Z tych stow wyrozumies modna, 2e nie jest to nikt inny, tylko Ten sam, ktéry takiez Mojdeszem rozmawial, bo Pismo ‘wyraza sig o Nim temi samemi stowy i w taki sam spos6b: Josue; w thumacrenin Septunginty suwsze "Tavs, le | Walaa Ecctiags 1 Hach PB Mach 12, Ds. TH, yd cay deus; sh 40 wie mina enter. * Ueage ar na st 7 earns PREEGZVSTENCIA ZBAWICIELA " sQdy Pan zobaczyl, 2e sie zblite, by patraeé, Zawolat Pan na niego 2 wnetrza krzak 1 rackl: Mojteseu, Mojdeszut On 206 odpowiedzial: Cob tabiego? A Pan recht: Nie zbiza sig tut} Zu) obueie = 6g snoic, wiem miejsce, po ktGrem stqpas: Ziemia jest Sviete. oon 1 rach! do niego: Jam jest Bog ojca twego, Bog Abrahame, 1 Bog lzaaka, 1 Bog Jaksba.*! Ze 2a8 reczywiscio jest Istota, juz praed Swiata stwo- femlonieisjeca 1 vege, de feu i Bogu wave raeczy sluiyla prey stworzeniu wsrystkiego, co. powstalo, Iota narvaneSlowem Botem | Madrscig, wnasié mains Iietylko z dowodow jut praytoczonych, ale ponadto z wlas- nych ust Madrosc, ktéra przez Selomona jak najwyradnie) ‘Swe tajemnice odstania temi slowy: ‘la, Madros¢, namioty w Radzle rozbitam, T-wiedse { rozum praywolalam sobie. Praeze mnie krélowie kedluja, 1 mocarze pisza prawa; Bp Presse mie wieley won se do wilt joy przeze mnie panuja nad ziemia.** Do tych stow dodaje: a Pan stworzyt mnie na poczathu dr6g Swoich dla Swych dziet dokonania, * = jem polotyt dla mnie podwaling,ra HISTORJA KOSCIELNA — 1, 2°00 ‘Na poczatiu, preed ziemi stworzeniem, Praed wytrysnigciem érédel wodnych, Praed gér wyniesieniem, Praed wszystkiemi wag6reami zrodsit mni Gdy gotowat nicbiosa, razem z Nim bylam, Gay ustalat Zr6dla pod niebem, z Nim razem lad sktadatam, Ja bylam tam, gdzle sig radowal codziennie, A cieszylam sig przed Nim katdeyo czasu, Gay On sig cieszyt po skoficzonem zlemi stworzeniu.” * Istnialo tedy Stowo Bote przedwiecznie i objawilo sig niektérym ludziom, chociaé nle wszystkim, — oto co w krot- kich przedstawitem wywodach. Diaczego zaS w dawnych juz czasach Slowa Botego nie zwinstowano, jak dzisiaj, wszystkim ludziom i wsaysthim narodom, tem sie tlumaczy, 2e aycie dawnych ludzi nie bylo jeszeze zdolne do prayjecia nauki Cheystusowe), take pelne} madrosci i enoty. Pierwszy bowiem ezlowiek, zaraz w samym poczathu, po pierwszych szczgsliwych dniach Zycia swego, boie sponiewierat praykazanie, poptaiyl sig w tem naszem dyciu, Smiertelnem i znikomem, | waigl te naszq ziemig, klatwa obcigzona, w zamian za dawne boze rozkosze. Potomkowie za$ jego, kt6rzy zapelnli cala ziemig nasza, stali sie, z jednym lub drugim. wylatkiem, jeszcze wiele Gorsi; zwierzece jakies prayjgli obyczaje i niegodziwe wiedli aycie. Paristwo, rzady, sztuka, nauki ani im preez mysl nie przeszly; praw, sad6w, co wigce), cnoty i filozofii ani z \mienla nie znall. Kocaujace w pustyni wiedli 4ycie, jak Adzikie inieoswojone stworzenia. Wrodzone zdolnosel umysto- we, tudzie# zarodki zdrowego rozumu i cywilzacii, w ludzkie} spoczywajgce duszy, zmarnowali nadmiernem a rozmysinem ‘zepsuciem. Zupelnie sie oddali wszelkiego rodzaju_nie- Bodziwosciom, tak 4e sie wzajemnie niszceyli, wzajemnie = PREEGZYSTENCIA ZBAWICIELA — {, 2" 13 mordowali, wzajemnie zjedall. Znaledli odwage na woing 2 Bogiem i na znane powszechnie olbraymow walki. Ziemig obrécié mysleli w twierdzg warowng przeciwko niebu, Uniesieni szalem bezgraniczne) pychy, zbroili sig do woiny ® praeciwko samemu Najuyszemu. Diatego Bog, czuwajacy nad wszystkiem, karat tych, kt6rzy takie wprowadzili oby- ‘eaaje, potopami wody 1 ognia, roslanemi po cate} ziemi, jak po puszezy jakie) pierwotne); tepit ich nicustannem! ‘eskami glodu, zarazy,wojny i z niebios bijqcemi gromami, ta niewatplivie dotkliwa chlosta powstrzymywal rozw6) {prodne} i bardzo cigtkie} choroby duszy. Kiedy wige pravle wszysthimi jub ludémi zawladnat will ‘bled zlosci, i jakby straszne jakies upojenie ocienito i za- mroczylo wszystkie prawie dusze, w6wczas_pierworodna, pprzed wszystkiem innem utworzona> Madrosé, samé preed- Wwiecane Slowo, jawito sig w uniesieniu mitosci ku ludziom, ‘poddanym Swoim, czasem w wizjach anielskich, czasem we ‘wlasne} osobie, jako zbaweza moc ota, jednemu albo dru- Wu z poéréd dawnych, Bogu milych meléw, lecz. nie jak w ludzkie) tylko postaci, bo tet inacze}, wlasnie wagledu na nich, byé nie moglo. Oni 2aé bogobo}- nigra posréd liczne} rozsiall rzeszy, | tak na ziemi ppokolenia Hebrajceyk6w powstal caly jut naréd, oddany ybojnosci. Lecz wielu blgkalo sig jeszcze w starym trybie, practo Bog dat im prez Mojtesza figury ‘symbole jakiegos szabatu mistycznego i obrzezania, oraz stepne pojecia innych nauk duchowych, ale samych ie im nie odstonil.. Gay sig za6 prawodawstwo ich saylo, i jakby tchnienle jakieS, wonia preesycone, h owiato ludzi,tedy jut wszedzie pod ich wplywem, 2a sprawa prawodawc6w i filozofow, usposobienia wielu Tnarodéw sie ulotyly, a dzikie 1 zwierzece obyczaje nabraly Tagodnosi, tak 2e Iudy teraz 2yly w trwalym pokoju Ye uwage 4 na ste 7.s ,Poki nic ustawion trondw, pol 72:3} re i Mi i } "ike bil i | i Fe do naszego Zhawiciela, ktdry byl na poceathn Botem', a kt6ry dla swego weiclenis Syma Calnwieceego. odal ssecny niebieich figuy "Shy ems psy bey ape ee ae Swigci tedy arcykaptana botego,’ tak jak tylke czlo- pots uywa go Chrystusem,ts TORIN KOSGELNA Jogo warelkic Iudukie ramrcayiy, ma je) cxeS6. 1 chwale, CGheyatusa Matte imig. Tak glgboko byt prackonany, te Chryatus to Istota hota, Mojtess widsiel preece 2a sprawq Ducha Botego réw- ‘nadali jego rodsice. go masywa i doje mu to limig jakby ‘4 dafe dlatogo, te tente \lezus, ayn Nawego, wyobratal eure naszeigo Zbawiciela.Atdry po Mojteszu, géy symbolicena,pracz ‘wprowadzona sh:tha bota do ‘kofea dobiegata, sam ‘objat zwlerzehniciwo prawdziwe} | najcaystsze) rellgj Tak tedy Mojtess dwom ludsiom, kdrzy zdaniem jego cnota Ualawa caly nerd: preewytazall, arcykaplanow! | wodeowi nacrelnemu a. swemu nastepey, nadat imiona Zbawickcle naseego .Jezusa Chrystusa, by ich otocayé cecia nafwighara, Niemnle} wyrainie pGdniejsi prorocy preepowiedal Cheystusa | wymienlalt: Imig Jego, gdy wiesaces shladali Gwiadectwo 0 praysalych knowanlach luda aydowskiego prreciwko Niemu, oraz 0 powolanit prrez Niego narodéw pogadshich, Wéweczas to Jeremjasz take prawil: + Tehnienle: ust’ naseych, Chaystus Pan, jest w- wigrach ia ich zepsucia, Ten, o ktdeym méurllismy: W clenlu Jego tye bedsiomy wirdd pogan* ar © Ot, Usage we or 10, hae a IMIONA JezUsA 1 CHnYsTUSA — 2-H Jha wtasnoé. Twoja:keafice iemi."* ‘letylko arcykaplandw, namanzceanych symbo- ‘olejem ferigconym,zdobito w Hebrajcsykow Chrystusa fe nlo | hrbldw, htGrych provocy réwnied namaxeczlt Tholiem natchrieniem i preedstawiali jakby obrany (Chrystusowe. Byll bowler 4 ont: figura. krOlewskic} )wladzy samego | prawdziwego Chrystusa, Slowa, drieriaceyo krolowatle nad_wszysthiem, ‘wlemy, de nawet nicktorsy prorocy sal lg obra- (Cheystusami. A zatem oni wszyscy majg:stycaolé nArcykaplanem calego.twinta, jedynymn Kedlem vores 1 edyym. Arco orld oy powyiase stwicrdzaj, de taden x owych dawnych ch pomarafc,kxplendw, erin exyprorok, ‘posiadal takie) mocy cnoty bote}, jaka miat Zbawiciel | Pan “Janus, jaymy | proweziwy Chrystus Toe taden 2 nich, powaga | cacla jadnicli ward swoich preez take8 WsTORIA KOSCIELNA — L3H wiele pokoles, nigéy syn awolennikom, dlatego te nit Sbrazowo imig Chrystusowe, nie. prackasal chraedeian faswy; dednego 1 nich xwolennicy nie otaczall cecia hosts; aden 2 nich po fmierc sle wsbudell talsego xapaly, Rhy Mokalwick byl got6w umrasé za niego; aden zich wresxie tak do. glebl nic. watrzqanal ‘Hemi narodenh, bo potega alotonego w nich aymbolu nie mogta xdzidad tyle He potem Prawda, jewigca sig prace Zhawiciela.xa- srogo. On nie walal od nikcogo symboliw Rqur.arcy- Kpladstwo, nie wywodall sig calem x rodu kaplafahiego, ne wyniosia Go gwardja narodem tydowskim. Wesrcras nastapllo Jawne prayiécle Chystusa, 0 w flad 2a niem oczekiwane zbawienie & prae- powiedzione pawolanie narodéy. Od te} chwill nie bylo Jub halgtat 1 wodsdw juudthich, to znacty pochodzacych Enarodu tydowskicgo, 0 tem samem, recs jasno, wytworsy! se mamet © sprawach orcylaptatistwa, hidre: dotad stale # preodhéw prawem nastepaiwa na najbliaych preecho- dalla krewnych, Vn to many. wierogodne:twladectwo Jieela,* btéry ‘opowinda, te Herdd, shoro x rake Reymian obj@l panowanie, jut wigoo} nie ustanawial arcykaplandw = rodu starabytnego, ‘tle powietzal to dostojefistwo ludziom pochodzenia watpli- vwego. Podabnie Jak Heri. postqpowal w aprawic. ustana- wianie kaplandw syn jego, Archelsos, a po nim Rrymianic, © (dy xogarneli wladze nad Zydami. Ter eam plaarz opowiads, ‘Ye Heréd jako pierwary éwinta seaty orcykaplafg treymal Pod hlsczem | wlesng plececca, | le poewoll je} prascho- wywae arcykaplanom. To samo cxynil po sim Archelaos, pote) Reymianie. 4" Wazystho to trueba bylo preytoczyé, by stwlerdsl, te ‘speinilo sig: jeszere jedno proractwo, dotycaqce zjawienia Ne Zhewiciele nassego, Jessa Cheyntusa, O16 w haledse Daniela® podaje Pismo jekna}dokladnie|liceby tak xwanych Apgodl at po czasy Wodza, po imlenis Chrystusem swanego, +0 crem rresztq pisalem jut gdzieindzie);* ponadto preepo- ieda, to gdy te tygodnie. uplyng, namassczenle. wird Bydow rupelnic ustanie. To spelnilo sig jal najwyradnie} ‘wchwill narodzenia sl Zbewiciela naszego, Jeruna Chrystusa. Wateone te uwagi naletalo podaé, by camsy te w praw- daivem precdstowie sutetle Eywangelisci Mateuns 1 tukass' podall nam rodowsd w spostb rozmalty, wiec bardzo wiely sadsi, Ede stoja x woby w apreccencicl. Ponlewed wher 0 kaddy den AMV A as AVL 2 HH, 17, tne Bal proph 155, 19 168%) Dem. we, 8, 2 UMP nants bk 31 nat‘mle, practo preytacsam i tel sprawy dotycaqeq wia- , jako sig do nastych precchowale czassw. Podoje odoplera waporeleny Alryhascxyk w Icio do Arysty- 0 ryednosc! ridawodiwe ewangelicanycs, gdsie odplers ‘elania inrych jako prresedne \bledne,a pote calg te wiado- ‘wo8é pracditads, tak jak ja slyszn, w slowach nastepuiacych: % almions rodowe liezono w lrraelu na podstawle natu- {eine} albo teb pravne). Na poistawie naturaine) wienkxas, Medy nastepowal syn rodzony, na podstawie: 236 prawn, Nealy brat srodait detecko, dal ews Imig rata zmarlogs bexdsietnie. —Jesscze bowiem 2ydsi nie znali_ wyratne} audi martwyehwstania, ktGrego obietnicg dopiero pric} ‘lrsymaé miei wigc tymezasem wyobradali je sobie pracz tehie pewnego rodealu emartuychwetanie siniertelne, by Pile glngto peeynajmnie} Imig togo, ory umart. — Ot6e Wwirdd xnpisanych w tym rodowodsie 59 tacy, ktdrsy odtie- dsicryl nestepatwo £ urodzenla, syn po ojcu, arax tacy, Wérey prose innych zostali worsudele zrodzeni, a zowi Ilona nosea: drieci rodeone | preybrane. Tak wige ina x obu ewangellj nie mija sig x prawds, tytho raz Hicey. na podstawie naturalne}, drugi rex prawnej. W: ten ‘wast pomicszaly sig z sobq rody Sslomona { Natane, alo sig to pees nndawanie imion ojedw zmarlych bes. . pracz powtdrne rwigak mabtetskic. wresecie preer Wwakreeszanio potomstwa, tak te tych samych stusmnte wvendad odna 20 dried takich lub innych ojedw, raz praybranych, ugh rex reecxywistych. Oba wicc wywody ngadzajq. sic ‘ajeupetnic) x pravda, | oba tet dochoden do Joxokn W spoadh wprawdsie zawily, ale mupelnie poprawny. Mil se Arptadert: Ips) niewwpiinie wieryll w suurtuyc Selah tins Seb 1B" Fa, 3% 204 Eas3 Don. 120) Maoh Pe, FeV decuclaje‘tybe seten ydernhn pndechemnes Me 82%, Me sey sea RopoWsO cHRYSTUSA Bia zrozumienia tego, co powicdiatem, wythunseae to le rodéw. edit sq ley rody od Dawida pracz fedy na treeciem micfecu od kosca' znalduje 4 Matan, Kkiory arodzil Jaksba, ojca Jéacla, Od Ne- Hara sat, nya Dewidowego, majduje slg wedhug Luka. Juan" rOwnict jako traeci od kofca Melchi. Jozef bowiem Jest, synem Holego, 9 ten mynem Melchiogo.. A satem hod! 0 Jérefa. Trenha wige. wykazad, jak to byé ‘nce, be jeden 1 drug, Sahiy, ipochodsgey od Salo. ona, | Hell, wywodancy sig of Natana, uchodsl za ojca Jéze- fowedo, a priedewsayatkiem Jak to oni, Jakib | Hell, byli “braémi, wreszcie jak motna Ich o}céw, Matana i Melchiego. ‘nesholwick roinego rodu, uwatad za dzied6w JOzelas OtGh Matan iMeichi postubili Koleino te samq niewieate | xrodsih syns, Kibrey byl broGmi te} same) math. prewo bowlem We rakasywalo niewiécle niezamedne), roxwiedsione}. cay ‘gwilowinle|, powtéenic wyjéd x2 mat. Z te} tedy Esty, takle “bowiem wedlut podania mista Imig, plerwazy Matan, lint Salomonowe), rode Jakob: po émierci za6 Matana Melchi, + lint Natanowe). « wigc 2 tego samego pokolenia, chociot A Iineto veda, podlubil widows, jak sip wre} powiedsialo, Arnel nya Helego. A wige pokasuje le, Ae Jakdb (Hell, acskol- “folek 1 dwsch rétnych wywodsill sig rode, byli bracm x te} fame) math. Jeden x nich, Jakob, po &nlerei swego bezdsiet “hiego brata Helego, pojgt jogo tone |zrodait x nie} jako tree- ‘lego Jozcfa. Byl to jogo syn rodaony | tak Cet mowl Pismo: waksb a6 trodall J6zela” ‘No podstawie prawne) natomiast byt Jzef synem Helego. Dia niego to bowiom Jakdb, brat jego, wakrsesit potom- two. Rodowéd ten nie mote wiec uchodeié 2a niewlasciy, Mateusz ewangelista tak go wylicza: uke raHISTORIA KOSCIELNA — 179-1 lakob 208°, powinda, ,2rodsit J6zef."! Laikasz znowu w odwrotnym porzadku wymient ‘Kt6ry by, jak mniemeno (taka dodaje uwage), synem “ozeia, Syna Helego, Syma Melchicgo."* Pochodzenia na podstawie prawn} nie mona bylo okresié wyraénicj. Lukasz nie wypowiada nigdy, az do samego otic slowa: yarodal%, | ak idsie w qérq az do sléw: Syma Adama, A ten byt bod Nie jest to twierdzenie ber dowodu, albo 2gola powiers- chowne. Krewni bowiem Zbawicela, czy 2 cheel zwrécenia tuwagi na sieble, czy poprostu dla tego, by nam dokladne prackazaé windomosd, w kaidym razie zgodnie 2 prawda, jeszcze nastepujace podali{szczegély: Gdy rozbéjniey idu: mejscy wtargneli do Askalonu, miasta palestyfskiego, tedy prapbythu poswigconego Apollinowi, a wanlesionego pod ‘muramimiasta, uprowadalli do niewoll razem 2 innemi lupami Antypatre, synanicjakiegos. Heroda, Swiqtika. Poniewa kaplan nie mégl 2a syna atoiyé okupu, wycho- __wywal sig Antypater w obyczajach Idumejczyk6w, a pOénie} ° ponyska wagledy Hirkana, arcykaplana. Judel. Sprawujgc 0d Hirkana poselstwo do Pompejusza, wyjednat dla niego preywr6cenie cale} pelni wladzy, Kira mu byt brat jego ‘Arystobul ulrécl, sam zag dla siebieszczesliwie uayskal tytut epimeletaPalestyny. Nastepca Antypatra, kiGrego podstepnic zamordowano 2 zawiscio tak wielke szczescie jego, byl syn Jego Heréd. Jemu to skutkiem uchwaly senatw Antonjusz 4 Augustus prayzna nad Zydami. Synem jego hese otk 3 4 Rascr niestwierdzona na czem polegel itu §urmad epimeleta Reig: Shier eis. RODOWOD CHRYSTUSA — 3 yl Heréd i inni tetrarchowie. Wszystko to zgadza sig Gwniet 2 historycznemi zapiskami Grekéw. Do owych czaséw przechowywaly sig w archiwach listy rodowodéw zydowskich! 1 tych, kt6ray sig z wybitnych wywodzili prozelit6w, jak np. Achjora Amonity lbo Rut Moabithi, tudziez tych, ktorey 2 Zydami-wyszli 2 Egiptu Vsig z nimi praez maliesiskie zmieszali zwigzki. Heroda fadne wezly nie tyczyly z narodem tydowskim, a odcauwat lothlivie swiadomosé niskiego swego pochodzenia; spalit Wige listy ich rodowod6w, bo sadzit, 2¢ bedzie uchodait ‘taszlachetnie urodzonego, odkad nikt nie bedzie mégt na pod~ stawiedokumentéwurzedowychroduswego wywiesé patrjar- ‘chow, z prozelit6w, albo wreszcie z owych gejoréw-cudzo- Ilemcow', z Zydami przez malieriskie zmieszanych zwigzli ‘Niewishu tylko luda przezornych, kt6rzy posiadali wykazy ratne, albo w pamigci utrzymywali imiona, lub tet skad- ‘mieli odpisy, szczycilo sig tem, #e ocalili wspomnienie nego swego pochodzenia. Do nich naleteli ci KktGrych méwilem, tak zwant ,Pasiscy", dla swego pokre ja.z rodem Zbawicielowym. Z miejscowosci tydow- ch Nazaretu i Kochaby rozeszli sig oni po calym Swiecie, ‘podstawie Ksiegi Dni przytaczali ten wlasnie rodowéd iwiernie, jake to tylko bylo modliwe. Czy tak jest, czy j?Zdaniem mojem i ketdego-rozumnego calowicka Tepszego wyjasnienia nie znajdzic. Niechzet nam ono ezy, chociat dadnem éwiadectwem nie jest poparte, nic lepszego, ani wigce} do prawdy zblizonego powiedzieé mnie da. W kazdym razie ewangelja podaje prawde." Pod koniec tego samego listu Alrykafczyk to jeszcze odaje: .Matan, 2 linji Salomonowe), zrodzit Jakoba, a po ana Smierci Melchi, 2 linji Natanowe}, z te} same} nie- sty zrodzil Helego. Heli i Jak6b byli'wige braémi 2 tej Jos: Vit 1: Conta Apo. Vel, Septaag. Es. 122 ston osctEina— 11 sane) mati, Poriewsi Heli uma! erst, Jakob Wrtmzest mu potometvo proce Yo, 20 rode dézale, na odsiawe nturalne) mprawise soble, ele na_podstawie Prawnc)Helomur Won epoad byl Jone ener joego ugiego* Tye Alykatcayk Z rodowodu leas, w fen spssh vstalonege,wynika futsal pouoScy te Marj tak bonis gpg Pochoddl polclenin" Prawo Mojdenowe bower sebranilo Tau soled maletlichw innych pokoleniac,«Ssby Callie tre tang cond poeta tee rola, by okowizn Te preecoduia 2 Jednego pokalenia ‘oanuget "To niechiet w tej sprawie wystarczy. Gidy sie Chrystus narodzit, tak jak proroctwa przepo- wiedaly, w Betleem judskiem, w czasach codopiero opisanych, magowie ze Wschodu dowiadywall sig w Heroda, gdzieby sigznajdowal nowonaredzony Krél Zydowsk. Ujrzeli bowiem Jego gwiazde i dlatego wybrali sie w podrét, bo pragneli gorgco Nowonarodzonemu czesé oddaé bosky, Rzece ta Heroda poruszyla do glebi,bo jak mu sig zdawato, panowaniu 10 grozilo nichezpieczeristwo. Dopytywat sig przefo unau- czycieli, kt6rzy ludowi zakon objasniali, gdzie sig spodziewali narodzin Chrystusouych. Gdy sie dowiedziat, 2e proroctwo Micheasza’ wskazywalo na Betleom, wydal edykt 2 roz kazem pozabijania niemowlat w Betleem 1 calej jego okolicy, chlopcéw od dwéch lat inite}, wedlug czasu, ktdry ‘mu magowie dolladnie oznaczyli.. Sadzit, 4e Jezus w kaadym razie, jak to zreszt bylo prawdopodobne, podzieli losy 1 Ke W, Szerpasah! jw. 97100: Dwa rodowody Chrstus, “ores eh 3 ZBRODNIA 1 SMIERC HERODA — 1,5 33 * Suych r6wiesniksw, Proecie przed zamachem zostato Dziecie Luprowadzone do Egiptu, jako Ze sie zjawil aniol rodzicom ‘Jego 1 omajmil im, co sig staé mialo, To samo zreszia fopowiada nam Swigta ewangelii ksigga.: Pray te} sposobnose! warto praypatrzeé sie karze, joka Aosiggla Heroda 2a to, na co sig odwabyl preeciwko Chrystu- sowi i Jogo réuiesnikom, jak to natychmiast, hex najmnicjsze uloli, sprawiedliwosé boska go dosiegla jestcze 2a 2ycia, 4 dajgc mu praedsmak tego, co go czekalo po Smiercl. Ot6E falszywy blask sivego kedlowania Heréd zaémil zbrodniam, Jakich sig na wlasnym swym domu dopuszczal, jedne} za diruga: wymordowaniem 2ony, lec), wseystkich nojbliszych Jzewnych i najlepszych prayjacisl. Nie moge tutaj wyliczac {ch zbrodni, wobec ktérych bledna wszystkie Inne traged} ‘opowiedzial je s2eroko Jézef w Deicjach przez siebie napi- ® sanych. Bezposrednio po zamachu, dokonanym na Zbavicielu Ainnych niemowletach, dosiggla go chlosta 2 rak botych i na Amieré go umeczyle. Bedzie 2 pewnoscig najlepie), jest Dposluchamy tych sbrodni historyka, try w XVII ksigdze _Suych Starosytaosci 2ydowskich straszay konlec 4ycia Heroda taki opisuje sposéb: sTymezasem choroba Heroda wemagala sig. To Bog Wwymierzal sprawiedliwoss za popelnione zbrodnie. Ot6# trawil go wolny ogies, ktdry dotykajgcych go nie para takim ki poderal wnetranoscl jego. Cierpial praytem gl6d Istraszliwy, ktGrego niczem nie moina bylo nasyeié. Pelne ‘wraodow byly trzewia jogo, a praedewszystkiem dreczyly go Wilkie bolesct na wnetrzu. Nogi mial opuchleclecza wodni- ‘sta {i praczroczysta. Podobnie schorzaly byl aywot jeg, ‘@ nawet. wstydliwe czlonki jego byly w rozkladzie, tak 2e lly sig tam robaki. Odaychat 2 nojwigkszym wysilkiem, Drayezem weale nie mégl lekec, a oddech jego byl wstretny dla praykrego zapachu | dla czesto powracajgce} dusznoscl. Peas oe ft Ht 7. ao, Mate en s3 MISTORJAKOSCIELNA ~ 1, 8° * PrOcz tego’ kurcze wstraqsaly calem clatem jego 2 site nie- zmotong. Wrétbicl tedyi znachorzy, ktérzy umieja wistyé tego rodzaju wypadksw, méwili, 4e to Bég taka berze ponste na krélu za licene Jego 1 bezboine czyny.** “Tak pisze Jézef w prartoczonem dziele swojem. W za6 ksiglze swych Dzicjsw podaje to samo w. nastepujarych stowach: ,Zaczem choreba ogamela cate jego cialo i dre- cay go rozmaitem!’ciepieniami. Nie goraczkowal sinie, ‘ale edczusval po cale}sk6ize nieznosne swedzenie inieustanne Dolesci na wnetrzu. Negi mu nabragkly jak pray wedne} puchlinie, w ywocle cxul jakby ogiet, a na calonkach Wwstydliwych utworzyt mu sie wrz6d ropigey, 2 ktGrego sie legly robaki. Proce tego cierpial na brak oddechu, 2e weale nie még! ledeé, a wreszcie dolegaly mu kurcze we wszysikich © calonkach. Wr6tbici méuill,2e clerpi tak za kare. On sam jednake walczytz temi srogiemi mekami, chciat 2yé, nie tracit nadziei wyzdrowienia j szukat lekarstw. Kazat sie tedy wiezé za Jordan, do cieplych érédet Kalliroe, aby zaiywaé tam apieli. Wody te splywaja do jeziora Asfaltowego,* « sq slodkie, tak 2e motna je pié. Tu iekarze orzekl, 4e najpierw nalety cate jego cialo negrzaé oliwa, ale gdy go opuszczono do napetnione} oliwa wanny, ogamely go slabosci émiertelne | ocay stangly mu shupem, jak umierajgcemu, Na krayk, Jaki stuzba podniosta, prayszed! nieco. do siebie, ale ju stracit wszelk nadzieje wyzdrowienia. Kazat tedy kudemu 2olnierzowi wyplacié na glowe po 50 drachm, a dworzanom gnacaniejsze sumy. Skoro w drodze powrotne} praybyt do Jerycha, jeszcze’ mu sig rzucila czarna 2616, | jakby chciat wyzwaé sama émieré, wpad! na okropny _pomyst. Oto kezat 2 cate} Judei tyjacych po wsiach, najbardzie) szanowanych mei6w sprowadzié i zamknaé w tak awanym ™ hipodromie. Nastepnie wezwawszy do siebie swq siostre, “Tan = Morse Marine ‘ZBRODNIA 1 SMIERC HERODA — lome, meta je, Aleksasa, tak do nich praeméui: ,Wiem, lulz dnia ego agonuchcqzrobié die radosnego Swit Poshichajcie tylko mego polecenia, a hedzi i taloba po lei pograeb wspanialy. Gy wydam ostatnietchniente pray- ele tlnierzom otoczy6 1 wyringé wanysthich, co sq tam knigc, aby cola Judea dom kaddy musta po mnie plaka: Nieco dale J6zef dodaje: ,Znowu go dreczytglod i dust wel, a gay go zmogly clerpienie, postanowil ubiec, co ‘Nosto praczaczenie. Waigl jablko 1 zatada! nota, bo ‘woe ten krajal spotywejac. Poczem obejraawery ig, cry niema kogo, Mtéryby go mégl powstraymaé, podnidst I cheiat sig precbie*? Pécs tego ten sam historyk opowiada," ze Heréd rozkazat swego #ycia xpladzié jeszcze jednego yeh rodzonych syndw, a wigc trzeciego, po dwéch jut yedtem zamordowanych, | 2e zaraz potem 2ycie wéréd jh akofczyl bolegcl, ‘Taka byla smieré Herod jedliwg ponidsl on kare 2a wymordowanie dziect betle- ch 1 2a. zamach, wykonany preeciwko Zbawicielowi 1s, Po Jego émierciukazal si aniol we Sie Jézefowt ipce I rorkazal mu powréclé razem 2 Dziecigciem tka Jego do Judei, méwige mu, 26. ju pomati ci, ray caychali na 2ycle Dalecka. Do tego dodaje ewangelista: sDowiedziowszy sie jednak, Be Archelaos panowal na miejscu ojea swego, Heroda, Bal sig tam ise: Poucrory przecie objawieniem we énie, Udat sig w strony gallejshie.** O wyniesieniu na tron po Smierc! Herodowes Archelaosa ij_wspomniany history te samq podaje windomose, YB, 13 ete sal wit ny pi aD +g, S54, Ant XVI, E-836 MUSTORIA KOSCIELNA — 1,9: 1 prostem fal , podany a tek wor podrobionege Oe sz, cal w sedge et naé zbrodnia #ydowska meki uae wow le tylko moane ae 926 pa There wpm ae Js namisnom ug slow evangelist Theiss, wee, 88) porostal Jute erstuem, naglowhu, 1 Eee os et 2 ay if her Ait Mon, stoeine 4 aE fi Mo ttn Maemin Day as, ear ee er te rte ARCYKAPLANI Pismo bo2e mow," Ze caly czas nauczania Chrystusowego al za arcykaplavistwa Annasza i Kajfasze, i opowiada, Iauczycielstwo Zbawiciela obracalo sie w granicach lat Bh urzedowania. Poniewat rozpoczal za arcykaplavistwa inasza, a nauczal a2 do urzedowania Kajfasza, wigc okres nie trwal petnych czterech lat. Od owego bowiem czasut ezakonu zwyczajeostaly zniesione. Sprawowanie slutby ie} juknie byto urzedem dodywotnim | deiedzicenym po jodkach, a namiestnicy reymscy oddawall arcykaplatistwo emu, drugi raz innemu, kt6rzy je dzierdyli nie dlute} nad jeden rok. Ot62 Jézef méwi,.2e po Annaszut naste- lo po sobie czterech arcykaplanéw at do Kejfasza, pisze w tychze samych Starosytnosciach swoich: ,Wale- Gratus pozbawit Ananosa arcykaplafstwa i urzad ten jerzyl Ismaclowi, synowi Fabiego, ale i tego zloiyt po ilugim czasie ipowotat Eleazara,syna arcykaplana Ananosa, ok usunal go takze,arcykaplarstwozaé oddal Szymonow!, Rowi Kamita. Przecic i on nie piastowal alutej te} godnoécl jeden rok, @ Jozef, zwany takze Kajfaszem, stat sie nastepca."* Okazuje sig tedy, 20 caly oktes nauczania wiciela naszego nie trwal czterech lat pelnych, bo cztere} plani w czterech latach, od Annasza a2 do wyniesienia , pelnil slutbe boi. Kajfasza jako arcykaplana p roku, w kt6rym sig dokonata meka Zbawiciela, wymienia ela.’ A zatem z nie}, oraz na podstawie 2gadzajacego 2 niq zwyczaju Gwezesnego modna okreslié czas naucay- twa Chrystusoweg Zbawiciel i Pan nasz whrétce po rozpoceeciu nau. nia powolal dwunastu apostoléw | 2 posrsd wsaystkich inych uczni6w swoich tylko Ich samych nazwal aposto- The Bn, 2 VM 26,95 Jan 210 169-2402, 4K Wiad. Stzepotak, Wate. 106-11038. HISTORIA KEOSCIELNA — 1,10™11 JOZEF 0 JANIE CHRZCICIELY 1 CHRYSTUSIE— 1.1139 tami,' by ich szczegélnem odznaczyé dostojeristwem. Po- nadto wyznaczyt jeszcze: slnnych Sledemdziesiesiu; T wystat ich po dwéch Przed Soba Do kaédego miejsca i miasta, Dokad sam zamierzat praybyé:* Nicatugo potom azatiteréd Mlodsy, jako tem wspontina bois ewangeli Pano! fGaé Jenn, Chraccela, "To smo opowindn dzet Kory prayiem wymienia Herodjede, 20 Herod, chociat bya donq brats zowor! nq zwgeet mal fetal, wall rozméd 7 wa. plerwerg, prawne.poshsbiona maltzonka, corka Aretasa, kréla Petrejczyk6w, | Herodjade oderwal od jeszcze zyjqcego jej meéa. Dla niej to zgtadzit Sana wal se w wolne zAretasem,klGregocdcke znleslaw + Gay w te) wolnle prayecio do btw, strac! Heréa, powada ‘bz, calesmelsko 2 kare abrodi, na Janie popelione} Ten-eam historgk wyenaj to Jan byl jednyn 2 naapre: wiedlweaych luda! 122 byl chricicelem, a éviadectwo Jogo dea sigs tem,coo Janie pisve ewangeli sige. Opowieda dalej, ze Heréd dla tej samej Herodjady tron sw6j stracil, 2e z niq razem zostat skazany na wygnanie i na pobyt +f Wiennle, mledcle polotonem w Gel.” Weayetko to an} TT ety 3 os th 1 9 a ot TH Mm ak 2-9) Uk 99, 9 av Sta «Bie wordnleg Fp, hy yk nem Harem, tinge Seta he Mu She eee ar Wt at Seeger tile yom ew eeym shcepse an, aie pac We "he wnt Wieoy oad hanya Meese Ant sig w XVII ksiedzo Starotvtnose, gale sig o Janie Aakich wyrata slowach: aNiektérym Zydom zdawalo sig, te wojsko Herodowe ayl Bog, Ktéry sprawiedliwg brat pomste za smieré y zwanego Chricicielem. Heréd kazal go bowiem jmordowaé, meta znakomitego, ktéry Zydéw nawolywal, Acie wiedli cnotlive, by byli sprawiedliwi wobec siebie, Poboini wobec Boga, i tak sig do chratu zblizal. Wten- Dowie, zdaniem jego, chrzest bedzle potyteczny, li go prayimowaé beda nie na pracblaganie za te lub graechy swoje, ale na uswigcenie ciala, gdy dusca jut diem stala sig czysta i sprawiedliwa, Ot62 gd sig prey gromadzily tlumy cole 1 cheiwie sluchaly sléw Jego, jal Heroda lek, by Jan przemoznym swym wplywem lad porwat do buntu; na jego bowiem wezwanie gotowi I do. wszystkiego. Heréd sqdzit wigc, 20 jest daleko piecenie} wypadki upreedaié i Jana ustngé, zanimby 2a sprawa doszlo do rokoszu, aniteli péfnic} talowad, ig skuthiem preewrotu w praykrem znalazt pototeniu. 3c fakegopodejrzenia Herdd go wie, postal do wis} pmniane}twierdzy Machajruntu tam go kazaluémier To opowiada Jézef o Janie. Praecie takte o Zbawicielu pomina w tem samem dziele historycanem w stowach tepuigcych: .Okoto tego samego czasu yt Jezus, calo- imadty, 0 ile sie go wogdle godzi zwaé czlowickiem. gil bowiem rzecey nadewyczajne, byt nauczyciclem luda, yy 2 radoscia preyjmowali prawde, i pociagal do sicbie jelu nawet z posréd Hellendix. Byl to Chrystus. Starszyzna 2a wystapila przeciwko Niemu,a Pitt skazal Go na Smieré fayfowa. Lece ci, 6rzy Go przedtem mitowali, nie porzucil jo, albowiem zjawit im sig dnia trzeciego znowu tywy. procy boscy wszystko o Nim przepowiedzieli, te oraz Tmt NVM, %, Machojrus, w the} oklcy na wschéd od! ormry HISTORIA KESCIELNA — 15-10" Inne ysiqczne rzeczy praeiziwne. A jeszcze po dais deh istnigje naréd chrzescijarsli, Ktéry Jemu swe zawdrigca ines Jelli pisarz wspétezesry, 1 to nawet zydowshi; w daisle ‘swolen takie szczeg6ly poeal o Janie Chracicielu i Zbawichlu naszym, jaktet sie bedq mogli obronié.praed zarautem zuchvalstva ci, kt6rzy yodrobili falsaywe tych zdarses tyczace sie Pamigmiki? ‘To niechtet wystarczy. Iota syosctew. Zhawicuia ag alae dokinniez ewangll, ale nigdste nica, ole 70 wear Seiten ich cial bye Berabe, ¢ Pile pa ONES Geponinaia Dice pout, .precdewosatie Pavel Wem lee de Celetr® Do ich mal takte rales Soatanen Hy razom 2 Pavlem pac do Koran’ de o tem Klemens V kledee och Zenon ge potiaia fe rownied Hela, o kien pate Poul JGdy 208 Kelas praybyt do. Antioch, 0 cosh maar ppae te tende Kala byl Jinym 2 70 vcenéw 1 réwne mia # Picttom tng. Potobno’l Medi), poleaany. port Ant XVI, 31. Nowra irygha prow jednoglnie wate ten use 4 interpolaje.Scbarer, ey SH mast W obrone. autentyansse ‘esti precle miedsy ingrl takte Ado! Harngck, Der fidache Ge ‘bichnechreiber Josephus Und Jenve Christ: w Intemaioale Manat {Chit 1915, 1087 ast Poglad ope skyihowel« stanowikafllogcenege {Ea Nordon Josephus Tastes Cher Jeaus Chviats und eine mesininche Drophetles we Neve dahebicher Ur dus hlassache Alertun 1918 687 tnt, Autentyemotel bron Anion Seity Das’ Chistuseeugnis dee Josephus Flavius, w Historischesdahrbuch (GorresCes), 1916, 821 Snant- Auten Iyernal nie eneje rence! wydamen{Wumece Euzejurea Ble Gropin, Esstbe Mitt esc. Pary2 1905-15; «lk p XI. Tak samo Noximers Morgue. Ray narody. Woszaea 1934, 13-177. Gal a + Gal ti UCENIOWIE CHRYSTUSA — ABGAR EDESKI— 119-1944 apostoléw w micjsce Judasza, a takte ten, o térego 2 nim razem zaszerytny los rzucano, stalt sig godni tego samego powolania do grona Siedmdziesigci. Jednym = nich miat hye rowniet Tadeusz, o ktSrym zaraz preytocze opowiadanic, jake sig do naszych praechowalo czaséw. Doladne badania wykazuja, ie bylo wigce) aniteli 19 uczni6w Zbawiciclowych, Swiadezy 0 tem Pawel kt6ry iwi, 26 po zmartwychwstaniu Chrystus2jawi sie najperw Kefasowi, potem Dwunastu, potem wigc) anzel 500 braciom razem, i powiada, 20 rickiéray 2 nich Jub pomerl, wicksza Jch cxeSé jednakte jeszoze byla pray tyciu, wéwezas hiedy to pisel. Potem mowi, #e zjawil sig Jakobowi, jednemu 2 tak zwenych bract Zbawicielowych. A poniewab oprécz nich bylo jeszcze wigce) takich, Mérych awano postotami, na podobiefeto Dwunastu, i do nich sam Pawel naletal, dodaje te stowa: sPotem zjowil sie wszysthim apostolom."? Tyle w te} sprawie. Historia zag Tadeusza taki miala preebieg: Wiesé 0 béstwie Pana i Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa, dzicki Jego. mocy cudotwércze},.po calym sig ozniosla Swiecie 1 prayciagata tysigce ludzi, nawet 7 naj Wigce} od Judei oddalonych okolic, a wiodla ich nadzieja, 4e 2najda uzdrowienie 2 chorsb i wszystkich cierpien swoich, ‘Tak rn. p. kr6l Abgar, kt6ry znakomicie rzadzitludami z poza Eufratu, cierpial na_strasena 1 ludzkiemi érodkami nie- Uleczalng chorobe. Dotarla do niego stawa imienia Jezu- sowego i mocy Jego, 0 kt6re} wszyscy zgodnie Swiadcayll, 3 Dg, 12-25 Jéve Sprawieliny, swany Barsaby, 2a 15° 1 ker 15:2 MISTORIA KOSCIELNA ~ 1,15 wie wyslat do Niego list przez postatica i blagat Go 0 tasks wedrowienia. Lecz Zbawiciel wéwezas go. nie wystucha! tylko gaszczycit liste wlasnorgcenym i prayesckl mu, te mu praysle jednego 2 ucani6w swoich, Méry mu prey Wréc\ drowie i prayniesie zbawienie jemu orazjegopoddenyin Whr6tce speinita sie ta obietnica. Po zmartychvrstani: Lwniebowstapieniu Chrystusa, Tomasz, jeden 2 dwunast ‘apostoléw, wyslal 2a bozem natchnieniem Tedeusza, nale gcego do gtona 70 uczniéw Chrystusowych, do. Edessy, by tam jako herold i ewangelista. opowiadal nauke Chry slusowa:przez niego spetniy sie wszystkie obietnice Zbawiciela naszego. Zdarze tych mamy pismicnne swiadectwo, wyje # archiw6w Edessy, pod6wczas stolicy krOlewskie). Ot62 Ww tamfejszych dokumentach publicenych, zawierajgcych Taeczy stare, tudzie? akta czas6w Abgarowych, ite zderzenia sig nam praechowaly. Bedzie preecie najlepie} poshuchae samego listu, wydobytego x archiwéw i dostownie prectlu- Maczonego 2 jezyka syryjskiego:" £ Cheystusem powrstale prowdopodonnic za craséw perarnege bila hens Acjatoiego Peasy, Shgnre Dyno sehynu dog Tarenubiiogs aseni, by poctth chrzesciaies w paistec adesion sdsieas ae cake, do Vela Abgers V. 1" praydombiem Utheme Crary, Upsns, Die edesvenische Adgrsuge, SranswK B50. Suma ree ob nto fl buds, wprewdsle taingch weipinasey, Niemnl preccle shsrtore Atzeb preynaéergumeniag Su. Ausucinn | Hieraninn ktoey sweden, Aenea | nie mote bye auentyesngch Tintin Zouulctela, Lares) proce Musily auwnce byé Ww najeicasem -postanowani. ‘clego keels ig. C Faustum. manich aa, Hie, Comme, tn Exacheed © Bardenvever, Die shite Litereturgech 1 390°-596 Abgara « Chrpstsem anana jet dobrse w lieraturze pusher Siow Opec, w Storg! Recenyeh dreich, Rassio Sr toon F Vehuander ‘Brichnr, Lieroturs relgna. w Polsce,Sreinowlecae rata 1907, 147~131,lgnacy Reditl, hpoiyy udageznos cco. Ipfahie. Watstawe $911, 104. Poctyhn patainse sfvoryin,Mevfo ongpnicha p. &. Azokryt drugi uwée 2 qkie Shes wiekiw.? Zhiorone Meplone Jane Grubter «Vi 1 Oppis LISTU IMiéry toparcha Abger pisal do Jezusa i postal Mu przez gofica Ananjasza do Jerozolimy: Abger, ‘Syn Uchamasa, Toparcha,, Jezusow f Dobremu Zbawicielowi, Ktory sig zjawil w okolicy Jerozalimy, Posdrowienie. Slyszalem o Tobie To urdrowieniach Twoich, } Ze sig bez lekéw 1 bez zi6h przez rece Twoje dzieja dak ida wiesi, Slepym wzrok praywracasz, Ghromym poruszene, Ttredowatych oczyszczase, 1 duchy nieczyste oraz demony wypedzasz, I dluga zlotonych choroba leczysz, Lumarlych wskrzeszasz’. Siysac to wonytho 0 Toby Jestem preeswiadczony o jednem 2 dwojga: [Abo Ty jestes Bogiem, kt6rys 2 nieba zstepit t takich Aokonujesz rzeczy, AAlbo jestes Synem Boiym, takie dziatajac daiwy. Przeto pisze do Cickie, I blagem Ci Race. praybyé do mnie, 1 ueae clerpienie mote T to bowiem slyszatem, 2e Dydzi sie 2 niechgcia do Ciebie odnosza Tchea Ci wyrzadzié kraywde. Mi 1% Ue 7HISTORIA KOSCIELNA — 1, 19-1 Miasto mam bardzo malefkie, a przezacne, Pruecle dosé wielkie dla nas obydw6ch. ‘Tok pisal Abgar, chociat mu dotychczas blady tylko promien bote) preySwiecal éwiatlosci. Lecz godzi sig po- sluchaé réwnie# odpowiedst Jezusowej, odestane) przez tego famego postafca, listu, 2 kilku tylko zlozonego wierszy, ‘ale petnego mocy. Oto jego bramienie: ‘ODPOWIEDZ JEZUSA prieslana przez gofica Ananjasza toparsze Abgarowi. Blogostawionys, Kt6rys uwierzyt we Mnie, ‘A Mnie nie widziales' Napisano bowiem 0 Mnie, Ze ci, kt6rzy Mnie widziel, Nie uwierza we Mnie, Iiby ci, kt6rzy Mnie nie widziel, Oni wlagnie wierzyli Laywi byl Co sig zaS tycey tego, 0 czem pisales do Mnie, Bym preybyl do Ciebie, Potrzeba, by sie tutaj spetnilo wszystko, dlaczego Mnie poslano, L bym tak po wypetnieniu wszystkiego, Z powrotem watapit do Tego, ktéry Mnie postal Gay 228 wstapi Tedy posle do Ciebie jednego z uczniéw Moich, By ulecayl Twoje clerpienie, Tyeie dat Tobie i tym, ktGrzy sq 2 Toba’. Pray tych listach znajduje sig jeszcze nastepujacy do- datek w jezyku syryiskim: ‘Po wniebowstapieni Jezusa Postal do kréla Judasz, Zwany takte Tomaszem, ABGAR EDESK! — Tadeusza apostola, Jednego 2 Siedmdziesigci. Ten przybyt I zamieszkat u Tobjasza, syna Tobjeszowego. Gy sig wieSé 0 nim rozeszla, Doniesiono Abgarowi: »Praybyt apostot Jezusowy, ‘Tak jak cl w liScie napisat. Rozpoczal tedy Tadeusz ‘Moca boia leczyé katsda chorobe i niemoc', ‘Tak 4e podziw ogarnal wszystkich. Gay Abgar uslyszat 0 jego ezynach wielkich a cudownych, To uzdrawianiu chorych, Zrozumial, Ze to jest ten wlasnie, (© ktorym Jezus pisat w licie: nGdy 22S wstapig, Tedy poste do Cicbie jednego 2 uczniéw Moich, Kt6ry uleczy Twoje clerpienia'. Praywolal tedy Tobjasza, U Kt6rego Tadeusz mieszkal, I rack! 1 Slyszatem, 2e maz mocarny praybyl, T'zamieszkat w domu twoim: Preyprowadé go do mnie". Tobjasz powrécit do Tadeusza T rack mu ‘sToparcha Abgar przywolal mnie TI kazat mi preywiesé cig do siebie, By$ go uleczyt Tadeusz odpowiedziatHISTORIA KOSCIELNA — 1,15" ‘Jako te do nieyo 2 moca mnie postano“. Rychlym rankiem dnia nastepnego Tobjasz powstel, Wala! Tadeusza i praybyt do Abgara. Gdy wehodet, Tedy w obecnosl otaczajacyeh go dostojnikow Ujezat Abgar nagle wspanioly jakas ziawe Na obliczu apostola Tadeusza [Na ten widok Abgar pad! preed Tadeuszem na oblicze, A rdumienie ogameto wszysthich obecnych, Nie widaieli bowiem owe) zlewy, Ktéra sig ukazala samemu tylko Abgarow Spytat tedy Tadeusza Cavs ty neprawde jest uczniom Jeause, Syna Botego, Ktéry reek! do mnie: Poste do ciebie jednogo 2 uceni6w Moich, Ktéry cig uleczy i tycie da tobie?™ A Tadeuse odrzekt: sPoniewat sine uwterayles w Tego, ktéry mnie postal, Practo jestem postany do ciebie, Co wigeei, Jest w Niego wwierzysz, Tedy tak jak wierayé bedziess, Spelnig sig tyczenia serca twego" Wowczas Abgar sie odezwa!: Tak silnie w Niego usierzylem, 2e chcialem agromadzié wojsko, Lbylbym uderzyt na Zyd6w, kt6rey Go uktzy2owali, Gayby micesarstwo reymshie nie byto stawito preeszkody Tadeusz 208 odpowiedziat: Pan nasz wypelnit wole Ojca Swego, A wypetniwszy ja, wstapll 2 powrotem do Ojca' Reel mu Abgor: AWGAR EDESKI — 4,23" 9 cla za8 uwierzylem w Niego 1 Ofea lego" No to Tadeusz Dlatego klade reke moja na cicbie W ting Jego" Gay to verynit, [Abgar natychmiast wyzdrowiat x choroby 1 2 cierpicnia swego. Podalw ogarnal Abgora Ze co slyszal 0 Jezusie, ‘Tego doswiadceyt na sobie przez uctnia Jogo Tadeusza, Ktéry go uzdrowit bez Iekow i zit, I nie tylko jego, ‘Ale | Abdosa, syna Abdosowego, Gierpigcego na podagre. Bo i fen praystapit do Tadeusza, Do nég mu sig rzuclt, Otrzymal wlotenie rak, polaczone z modlitwa, [ odzyskat 2arowie. Apostot ulecayl jeszcze wielu innych ich wspétobywatels Dokonat cudownych @ wielkich rzeery, 1 glositstowo boze. Poczem Abgar sie odezwal: oy, Tadeuszu, Cady cxynise mocg bode, Anas 2djat podziw; Teraz jeszcze prosze ci, Opowieds mi 0 preyjéclu Jecusowem, jakle ono byt, 10 mocy Jego, T eayja to mocg zdsialal fo, co slyszatem*. Tadeust 228 odpowiedsia: uTeraz mOwié nie hede, ‘Me poniewaé poslany jestem, by glosié slowo, Zeromadt mi jutro wszysthich swych obywateliDibede im opowindl Tassel w rich slows tywots (© prayici derut, Jake ono byl, Hie logo plein, I Alaczogo Go Ojcce pola, Vo mocy 1 ceyach ego, 1 tajomnicah,o Jakich Iudstpoucza, Ifa mocq scl to wayato, 1.0 mowe} lego nauce, 16 nithot, 1.0 pokors, al fo, onmalaupokore I Aoyt | sly awe bostwo, [pets uirstoweny, I etapt do ple, I prsiamel taporgod wiskéw nepretamang, I wskrzeszat umarlych, S . 1 zstapit sam jeden, L e-mllia retecy wetapowal do. Ofca Smeg! Rossel tedy Abgar chlo ano. mromadiié_siych obywatel 1 atuchee kasnia Tadeuszowego, {A potem polecll dn mu alta bileg I nlemactongo, Leer om nie prvi, méwig: sdedifny nas portull wlanoss Sate cudsa brat bedsiemy? Tovsig dna w roku 310 Zisje te, te nie bez potythi doslownie tutaj prayto- cajlem to tlimaczenie 2 jeeyka syryiskiego. + 1 ao 29 pe Ch cl 39 wage Seen, eon ite ery grein. alhandryat, rorncrraies an of bey ed Gan {Gta'pe hr), » rece) od tre Aleksandr Vs syn Alshoondra Wit Weer 31 pre che KSIEGA DRUGA. “Tress kesiggt Il Historjt kodcielne)y 1. O zachowaniu sig apostot6w po wnlebowstapieniu Chry- stusowem. ‘Jak Tyberjusz do glebi sie przejal sprawozdaniem, kt6re Pilat zlodyt o Chrystuse. Jak nauka Chrystusowa w krétkim czasie po calym sig rozszerzyla Swiecie. Po smierci Tyberjusza Gajus wynosi Agryppe na tron tydowski i skazuje Heroda na dozywotnie wygnanie (© poselstwie Filona do Gajusa w sprawie Zyd6w. ‘Jakie nieszezescia spadly na Zyd6w po dokonane) na Chrystusie zbrodni 0 samobéjstwie Pitata Gtéd za czas6w Klaudjusze Meczefistwo Jakdba apostota. ‘Agryppa, zwany takde Herodem, za przesladowanie apo- stol6w doswiadczyt natychmlastowe) pomsty bote} © szalbierzu Teudasie. © Helenie, krélowe) Adjabericzyk6w. 0 Szymonie Czarnoksietniku. (© gloszeniu nauki w Raymie przez Piotra apostola. © ewangelji Marka. Marek jako pierwazy glosi w Bgipcie nauke Chrystusowa. 41. Co Filon opowiada o ascetach egipskich. 48, Jakie pisma Filona do naszych sie przechowaly cxas6w.* %0 HISTORIA KOSCIELNA — i, Prol—1! 19, Jahle w Jerozolimie na Zyd6w w dni Paschy spadly nleszezeéela 0, Co sig dzialo w Jerozolimie za ceaséw Nerona. 21. © Egipcjaninie, it6rego wymieniaja Dzisje apostolic. 22, Pawel, wystany jako wigzien z Judet do Reymu, prze- mawia w swe) obronie | zostaje uwolniony od wszelkic} winy 25. O meczefstwie Jakéba, zwanego bratem Pasiskim, 24, Po Marku zostat Annjanos pierwszym biskupem kosciola aleksandryjskiogo 25. O praesladowaniu Nerona, 2a ktérego Piotr | Pawel meczefistwem prayozdobieni zostal. 26. Jakssiena Zydow zwalily zewszqd niepoliczonenieszczescia, § jak sie wreszcie porwali do wojny przeciw Reymianom. Ksigge ninicjscq zestawitem na podstawie pism Klemensa, Tertuljana, Jézefa i Filona, Wszystko, co nalezato oméwié jako watep do Histor foscieine}, a ‘wige teologig Slowa Zbawiciclowego, staro- 4ytnosé dogmatéw nasze) nauki, starodawnosé 2ycla ewa gelicanego wéréd chrzescijan, praedewszysthiem zaé to, co sig odnosi do niedawnego objawienia sie Chrystusowego, Jego meki ipowolania apostol6w,wylodylemwksiedze poprzed. nie} 1 zwigalemi popartem dowodami, Obecnie za6 na ety nam zbadaé doktednie, co sig zdarzylo po wniebo- wstapieniu Pariskiem, opierajgc sig ezeSciowo na podstawie Pism Swietych, a czeéciowo na innych érédlech, tore w odpowiednich praytocze miejscach Praedewszystkiem tedy w miejsce zdrajcy Judasza zostal do apostolstwa losem powolany Maciej ktory, jak sig rzeklo, APOSTOLOWIE PO WNIEHOWSTAPIENIU — 1, 5 Dytjednym 2 uczniw Pafskich. Nastepnie apostotowie przez Imoilitwe i wlotenic rak praeznaczyli na diakonéw do Hprawowania sluiby w zarzadzie gminy siedmiu meow Hoswiadczonych, Stefana jegotowarzysz6w.’ Stefanpierwszy jpoPanu,zaraz powloteniurgk, jakgdyby wlasnienato otraymat Hiwigcenie, zostal na Smieré ukamienowany przez tych, ktGr2y amordovrali Pana, i tak jako pierwszy otrzymat zwycigskich (Chrystusa meczennikéw wienlec, co tet oznaczalo imie Jego. Wowczas tet Jakéb, zwany bratem Paiskim, — bo i jego Inazywano synem J6zefa,? J6zef 2a uchodail 2a ojca Chrystu- sowego, a zaslubiona mu Dzlewica, zanim jeszcze zamieszkali 4 soba, znalazla sie z Ducha Swigfego, jak nas o tem poucza Swigte ewangelii Pismo!, w stanie blogostawionym; — ot62 Wiadomo, #e ten wlagnie Jakob, ktérego starzy dla jego enotliwoset obdarzyli praydomkiem ,Sprawiedliwego*,zasiad? Jako pierwszy: na stolicy biskupie} koSciola jerozolimsklego. Klemens w VI ksiedze swych Zarysow stwierdza co nastepule: powiada, ze Piotr, Jakéb i Jan po wniebowstapieni Zba- Wiciela o godnoSc! sie nie ubiegali, chociaz Zbawiciel ich Wlasnie wyrSAnit przed innymi, ale 2e Jak6b ,Sprawiedliwy* zostal wybrany biskupem jerozolimskim. — WVIl zag ksigdze “brat Passi, yt ynem zea plerwsaego Spokryach. Dut Grgoses prspusscal Se ‘stoinie (2; 41°45 181) mda @ daiecinch Jénetowych To samo. srahuje sie rOwniet w Histor leit Josefa tori Toplysle arabs, 'P. Pastore w Gsicione:Dotkonaly poglad bate kwesje sje: Melnort, Der’ Jehu Bric, BiB Stadion X43, Pyburg 1008,HISTORIA KOSCIELNA — 1,12 2E giptu dostojnika tamtejsze} kr6lowe}; — wedlug pradawnego zwyczaju jeszcze daislaj w tym narodzie niewiasta dzierey wladze krdlewska.* Ten wlasnie praybyse, jako plorwszy poganin, waigh za sprawa Filipa, a skutkiem objawienia, uudzial w tajemnicach Stowa Bozego i stat sie plerwocing Wiernych w wiecie szerokim. On plerwszy, jak méwi po- danie, po. powrocie do ojczyzny glosit znajomosé Boga wazech rzeczy i opowiadal © 4yciodajnem zamieszkaniu Zbawiciela naszego wérdd Iudzi Tem samem przez niego spelnilo sie proroctwo: ‘»Plerwsza Etjopja wyciagnie swe rece do Boga. Wienceas te? Pawel, naczynie wybrane, staje sie apo- stolem, nie 2ludzi, ani przez ludzi ale praezobjawienie samego Jezusa Chrystusa i Boga Ojea, ktéry Chrystusa wabudzit 2 martwych,' i zostaje zaszcaycony powolaniem przez wizle F gos, jaki sig w chwili tego objawienia z nieba odecwal.’ Wiadomosé o cudownem Zbawiciela naszego zmartwych- wstaniu { wniebowstaplenis. wszedsie jut prawie. doar a8 stary zuyeza}, klGry regdcom prowiney} neladat sale vert cree sony weyers owych @ waénych, by nic nie uselo uwagh zwierachnika, Pilat donidst wige cosarzowi Tyherjuszowi o fem, cow Pa- lestynie wszyscy Ju? glosno opowiadal o zmartwychwstaniu Zhawiciela naszego Jezusa, a réwnoczesnie powiadomit go, de 1 ust do ust iq jeszcze inne wiesci o cudach Jego, 2 wil est takich, ktGray Jub wierza w Jego béstwo, jako " Wellug De. 8 byl to podkomocry Keds etjpsli) Mondake ese mie to bylo wepsine wnaytim wtedesyiom fogo koji, Teeeego te pola od Egor t obejmuhcngesiaroyinepenatweallrsine Merde Ee +a om taht TUS — th 35 4e po Smierci zmartwychwstal. Tyberjust mial sie podobno odwolaé do senatu, ktGry przecie preediotenie jego odraucit, na poz6r dlatego, poniewat rzece cala nie byla mu poprzednio oddana do zbadania, a stare prawo powiadalo, #¢ nikogo Tie bylo wolno zalicayé w poczet bogéw rzymakich bez Uchwaly i bez wyroku senatu. W rzeczywistosci stalo sig tak, poniewaz Zbawicielowe} nauce ewangeli bote} nie byly otrzebne ludzkie oceny ani Iudzkie ustawy. Tak tedy senat rzymski odrzucit wniosek w sprawie Zhawiciela naszego. Tyberjusz jednak traymal sig swego 2dania i nigdy przeclwko nauce Chrystusowe} 2 wrogim nie wystapit ‘zamyslem, Mowi o tem Tertuljan, znawea prawa rzymskiego, ma? F skadinad slawny, jeden 2 najznakomitszych Reymian, w swe} Apologfi chrzeScijan, napisane} po tacinie, a preetlumaczone} nna Jezyk greck?. Oto jego slowa: ,Naledaloby wige oméwié powstanie praw tego rodzaju. Ot6t istniala stara zasado, by cesarz nikogo do rzedu béstw nie wynosit, zanimby go Dprzedtom senat nie uznal. Tak zrobit Marele Emiljusz 2 nle- jakiems botyszczem Alburnusem. Za nasza sprawa praemawia ta wlagnie okolicenosé, 4¢ u was 0 béstwie ludzkie roz- strayga zdanie. Jesli sie bég czlowiekowi nie podobs, hogiem sie nie staje: tak tedy bogu ludzkie} potrzeba Taskawosci. Tyberjuse, 2a kt6rego czas6w pojawilo Ww dwiecie imig chrzedctjan, 0 natice ich otreymal wieéct 2 jej kolebki, Palestyny, wigc odwotat sig do senatu i nie Jaryt'sig-z tem, 2e nauka ta przemawia do jego preckonania, Senat tymczasem ja odrzucil, dlatego 26 sam jej nie wznal: Tyberusz natomiast trwat pray swem zdani i Smiencig zagrozit chrzescijan oskariycielom." Zrzadzenie opatrznoscl Niebiasiskie} tak wlasnie usposobito umys! cesarski, by slowo ‘ewangelji w swych poczathach ber dadnej przesshkody po ale} sie ziemi rozszerzaé mogto, Fort Ag. 5x HISTORIA KOSCIELNA — UL Tak wigc za nicbios sprawa i mocg slowo zbawienia jak slofice blaski swe po cate} rozsialo ziemi. wedlug Pisma botego ,;po calej ziemi-rozlegt oskich ewangelistw i apostol6w, slowa."" A oto w katdem miescie iw kaédej wsi powstawaly kkoscioly, jak petne gumno,* wiernych natloczone tysiacami. Tych 226, ktérych dusze dziedzictwo praojcdw i dawny cobled spetaly przestarzala choroba praesadu belwochwal- ‘czego,moc Chrystusowa wydobyta przez nauke i cudy uceniéw ‘Zbawiciela z niewoli ich grognych tyranéw i cigékie ich skru- szyla kajdany. Z odraza odwrécili sig od wszelkiego wielo- béstwa szatariskiego, zlodyli wyznanie, 2e jeden jest tylko Bég, Stworca wszech rzeczy, i Jemu czesé oddali obraedem praw- dziwe} bogobojnosci, plynqce} z relig\i bose) a rozumne}, ‘kt6rq Zbawiciel nasz w ludzkie rozsiat serca. | rzeceywiscie; laska bota jut sig wreszcie rozlala na narody pogafiskie. W Cezarei Palestyfiskiej prayjat Korne- Ijusz jako pierwszy z calym swym domem wiare Chrystusowa, @ to dzi¢ki objawieniu botemu i wspétpracy Piotrowe}. Nastepnie uwierzyto bardzo wielu innych’ Hellenéw w: An- tiochji, gdzie ewangelje opowiadali ci, kt6ray sie byli roz~ proszyli za przesladowania Stefanowego. W krotkim czasie kkogci6! antjocheriski doszedt do rozkwitu i pelnego rozwoju, Jako de sig tam znaledli wwielkie) liczbie prorocy jerozolimscy, a z nimi Barnaba i Pawel oraz cala rzesza braci. Tam tez ‘wyplynelo po raz. pierwszy imie chrzescijan, jak z érédla Swietego 1 obfitego. Gdy Agabus, jeden z obecnych tamie prorok6w, praepowiedzial, 4e nastanie gléd, wyslano Pawla i Barnabe, by braciom stuzylt pomoca.* Paw (ie, Me 3, bh 3 AGRYPPA — POSELSTWO FILONA—hai-s' 57 ‘Tyberjusz panowat mniej wigcej 22 lata,’ a nastepca jego, Gajus, niezwlocznie oddat korong 2ydowska Agryppie i zrobit go krélem w tetrarchjach Filipa i Lizanjasza, do ktérych wkrotce przydat jeszcze tetrarchje Heroda. Tego whasnie Heroda z czas6w meki Zbawicielowe} skazal za mnéstwo popetnionych zbrodni na dotywotnie wygnanie razem z Zona Jego Herodjada. Swiadczy 0 tem Jézef* Noaonczas slynat daleko i szeroko Filon, maé bardzo Wielkie} powagi nietylko wér6d naszych, ale takze. w6réd lych, kt6rzy.wysell 2 obce} nawet szkoly_filozoficzne). Pochodsit wprawdzie 2 stare} rodziny tydowskiej, ale nie UWsigpowal Zadnemu dostojnikowi aleksandryjskiemu. Wis- domo wssystkim, do jakiego stopnia oddawal sie nie~ famordowane} pracy nad bota i ojcaysta nauka, a ju® mowié Rie potrzeba, jakiego wyksztalcenia nabyt w filozof)tinaukach Iwyzwolonych; toc podobno preewydszal wszysthich wsp6l- fezesnych gicbokq znajomoscia filozofjiplatofskie} i. pitar oreiskie. ‘Ot6é Filon opowiada w pieciu ksiegach’ 0 losach Zyd6w fa panowania Gajusa. Méwi tam o szalefistwie cesarza, ak to sam siebie zaliczyt w poczet bog6w 1 niepoliczone tary dopuszczal sig nadutycia swe} wladzy. Opisuje ponadto Ileszczescia, jakie za jego reqdéw dotknely Zydow, tudzied Dposelstivo, ktére sprawowal, gdy go rodacy aleksandryjscy Wwyslali do Rzymu. Pisze, jak do Gajusa przemawial w obronie Hpraw ojceystych, a w odpowiedal otraymal tylko. Smiech Tszyderstwo,takzenawet 2yciejego byto w niebezpieczeistwie. Far 14—97 Dat XVI, 6, 7 Bak 9 3.2 tjch pices ising Fiona sachowala sie tyho bs. Il Contr Faccum Hy Legato od'Caium,Zagintonn ta V saterala pls poseletea, chore, Test 300 oraz 85Wsporina o tem réwmniet Jouef, try pisze w XVII kad ynych Storotymoscl’ 4Gdy w Alekxandej! wybuchly ros ruchy pomigdzy mieszkajgeymi tam Zydami a. ludnosciq recka, wybralo kakde stronnictwo po tracch wyslannikéw by.sie udali do Gajusa. Jednym x posléw aleksandryjshich byl Apion, héry na Zydéw nagadal wiele atego, a pomigdry innerni, te nie dbaje 0 czeké cesarake, Wexyncy ini pod. dant pafstwa rymskiego wanosza bowiem Gajusowi oltarze Ltwlatynie | wogsle cacy go jak bog. a tylko sami 2ydel wwataig 2a raece nlegodng stawiné cotarzow! poss | prayaledae na jeyo:lenie. Apion wytocay! wiele clethic oskarten (tak Je zaprawil, 4e mogly Gajusa’ pobudsié-¢ itnlew. Fon, przewodniczacy poselatwa 2ydowsklego, mq nakomity, beat Aleksandra slabarchy,* wytrawny Moxa! Indgl niewatplivie w mow e) Odeprzeé te oekaetenia Gojus samingt mu usta 1 kasel odajee 4 gniewem uniesiony, x tem slg nie tail, 8¢ Zyd6w zaernie ftnebié, Doral tedy Filon wielkie) aniewng! | wyszedl a do otaczaincych'yo 2ydéwn wyraek tylko, de wie texabs track ducha, 26 Gnjus wpravidaie na nic W raecay same] éciagnql na siebie gniew b Réwnket 'Filon w wen Poselsnwie® opiaule i mscaegétowo wazystho, co srobil, Wigkren cxeté tego opowio- lania poming, « preytoc go exytelnicy beg sobie mogll wytworaye Jesne pojecie o loach potem spadly na 2ydéw 2n rbrodnie, popelni ierw tedy Filon opowiada, te w Reymie xa panc wania Tyberjusza Sejan, WtSry wowezas priemoiny wplyw WLESKI NARODL ZYDOWSKIEGO— ILS: 7 ‘iywieral na cesarza,dokladal wesalhich staraf by dosecegtnie Seyninacay caly naréd tydowski, W Judel 2aé Pilaf, 20 Jutérago czassw dokonala slg zbrodnis na Zbawicielu, 07 ‘watyt si w Istnielgce) jeszcze naoncxas éwigtynt jororolim thie} 1a reeexy us 2ydGw nieslychane, a preee to. gratne ‘wéréd nich wywotal roruchy. Po. émiercs ‘Tyberjuma objet ready Gajus, ktéry- xg Ieaywsil bardzo wielu hudzi, a praedewsaysthiem niemala nskorle wyrandt colemu nerodowi Sydowskiema, 0 cxem sig « latwotcla pezekonaé motna 2 tego, co podaje Filon, tory tak sie wyradn: .Takq tedy gualtowno6¢ usposobienin kazywol Gajun warystkim,atwlaszczanarodowi sydowshiernu Nejeawalgtsag do nlego aywit nlenawisé, porableral w mia tach botnice, a rozpoctsl od sleksandeyjalie), | poustawial wnich wlasne swe obrazy | posgg Preex to bowiem, # poswalal je innym ustawiog, sam jo wlasng swe wenosl powaya: Boly 26 praybytek w miedcie twigtem, dotych: fans nlenarussony | odanaczony preywilejem upelne) nit Vented, precrabik dla wymienia ponaito MN Paws. To) 28 Hleny, Kory woporina Joe, Tne Gamaljela, kt6ry podczas sledztwa, wytoczonego apostolom, jeszcze teraz wspaniale slupy pomnikowe, stojqce na méwil o:tem, te w tym samym czasie jail sie niejelig przedmieSciach dzislejsze) Aelj* Byla ona podobno kré Teudas i podawat sig 2a meta nadzwyezajnego, ie sectal Towa Adjabericaykow. afracony, © woyscy, htorych olumants poncho TA. De opera Teun nd pred pet Borownsiny “yo ego slowe fom co. w to) eon) en ene cae Pg a ‘rave plze doze, Mery w pryloctens) Sedona ya hw ney opm en raed apowiada doslowni: Gay Padus bl Nomiestatee hea rat peg gale re eS 3 Dale apoilhie™nesyja go zane Herodem, «Jée!Agrppa, tows mos, Lite nasa fata Cope ‘zeerywidce, jak Eurebjuss slusznie praypustiza abu imo ‘Wedlug Jézels Ant. XX,21nast.byla Helena mslionka, Monobazoan pata Bezajosa, krdla Adjabeny czyli Osroeny, kraju letqcego w Mezopotamji,15! 6 HISTORIA KOSCIELNA — 1, 13° Gity wiara’ w Zbawiciela naszego i Pana, Jezuse Chry- Stina, do wszystkich juz docierala ludzi, wroy ludzkiego abawienia chciat chytrze opanowaé stolice pafstwa, practo saprowddsit tam wy2e} wepomnianego Szymona.’ Calowie howl temu dopomagat w zrecznych jego setuczkach kuglar. skich, @ przez to wielu Reymian otumanit 1 nimi zawladngl Movi 0 tem Justyn, kt6ry yt w czasach poapostolskich ¥ odznaczyt sie naszej sprawy obrong. W swoim czasie podam ‘nim potrzebne wiadomosci. Ot62 w perwszej swe) Apologjt , Nasze) religi, zwrécone} do Antonina, pisze co nastepuje: Po wniebowstapieni Pafskiem demony opstaly’ ne Horych ludzi, ktsrzy 0 sobie méuil, e sq bogami. Wysele ich nietylko ‘nie przesladowall, ale’ okrliécle ich chwala Do nich nalety pewien Szymon, Samarytanin 2 mie)scowosel Gitthon.. Za cesarza Klaudjusza ezynil on pray, pomocy demondw dziwy czamnoksieskic | uchodail w Raye cose, Skim za Boga. Na jego cze$é wyécie nad Tybrem, mieday woma mostami, wystawili posag 2 takim oto narison le Giishim: Simoni Deo Sancto, to znaczy: Siymonowi Boga Swiclemu. Prawie wszyscy Samarytanie orar, garstha lidet Innych narodowosei_uznaja go 1 czcza jako Boga no}. Wwytszego. Jaks za6 Helene, htéra sie * nim razem naons Kase ical po fede, « predtem precbyla domi Foxpusty w Tyrze fenickim, zowig plerwera, jego iden Tyle z Justyna. Zgadza sig 2 nim réwnied lreneust,* Kebry Illy oclaniLphos i Kuprs. Rasen z suym synem, lrlem leteen Zora proclaims W digs tacch unos oven ee, fey ply, w kryeh pn spoesay i ato a a ey a Pigs 2 dat Ap 26. Cir. mage 4 na st 5% Padale Justya po bycie Seymont w Reynie jst fynem idiom to shane ee, ree attire fete germina ps flbbnie omitien ka cat prntsrege hse saiolons Sees Sone Br Geary Wisowe, Bison wn a dr Ronen Mos T9 Vinan. Ade bar,b 238-4 simon ”ARNOKS. — SW. PIOTR W RZM, WW plerwsze} swoj ksigdze Preeciwko beresjom opisuje tego Keslowicka oraz jego hezbotng i ohydng nauke. Zbytecena Dyloby rzeceq tuta} jq wykladaé. -Komu na tem zalety, mote sig w praytoczone} Ireneusza ksiedze docaytaé no} iloktadnie} o poczatky, dyciu i tresel falszywych nauk, tu: Aisiet 0 wszysthich dzietach kasdego z herezjarch6w, ktdry sig zjawit po Szymonie. Dowiadujemy sig tedy, 2e Szymon byl prarodzicem wazelkie) heresji. Od owych czas6w at do ni naszych zwolennicy jego podszywaja. sie obludnie pod rozumng i 2 czystosci aycia wazedzie slynnq nauke J chrzescijafska. Lekkiem sercem praecie wracaja do zabo- bonne} c2ci demon6w, kt6re} sie na pozér wyrzekli, klaniajq sig obrazom i pismom Szymona, tudziet z nim razem wspomniane} Helenie, a czesé im oddajg paleniem kadzidla, * obrzedami ofiarnem i libacjami.. Glebsze za$ ich tajemnice, © kt6rych -méwig, 4e czar raucajg na tych, co ich shu. chaja po raz pierwszy, i wedlug zapisane} u nich wyrocant groza przcjmuja, sq rzeczywiscie pelne grozy, obledu i sza- Teristwa, sq takie, 2¢ nietylko opisywaé ich nie moéna, ele podobne slowa nie przejda nawet przez usta czlowicka * uceciwego; tyle w nich brudu 1 bezwstydu. Wszystko bo- wiem, co tylko najsprosniejszego wymysligby modna, proe- wyiszyla najbrudniejsza herezja tych wlasnie Iudzl, ‘ktorey Jak zabawek nadudywaja kobiet, nieszczesnych i rzecaywigeie pelnych wszelkiego rodzaju ohydy.! 14) ~ O62 tego wlasnie Szymona, ojca i twérce takich po- twornosi, potega zlosliwa i ludzkiemu zbawienlu wroga wabudzila jako grofnego praeciwnika wielkich i swictych apostoléw Zhawiciela naszego. ‘Tymezasem bota i nadniebiatiska taska pospieszyla slu dom swoim z pomoca. Skoro sig apostolowie zjawili i ukazall, VGhe 2 Tym, 36-1HISTORIA KOSCIELNA — EW. MARKA — MAREK W EaIP east copredze}-rozpalony lego plomles i preez nich Talia bloskiem plonclo vies relig w serch ah Poniila zniseceyla wazella pyche, wenossgca se, yee, sy Pictowyes, tc byso im su malo 2 rx tylko spate * ciwko wiedzy bote).' Preeto podstep zdradsiecki nie powidal Uustne opowiadanie nauk bo2e}. Usilnie przcto prosili Marka ig za owych cxanbw apostolsich ant Saymoneen sat itor cxangel) 1 towareysca‘Plotrowogo, by im na plémlc rikoms innemu 2. tych, co. wowczas. lowe, yoda Pees peg eeus tn pote) naa, prove sa Bask pravdy bowiem stanoweze odnigal smyeictre ross fe proestallpoU! Ich dyczehl le pei, W ten spose moing okazal sie. Samo Stowe Bote. wesiedle huden Porctoat aipaen ciaagayr'seang Marke, tom hoshie Swiatlo, na. ziemi jasniato w calej swe} Swietnosct edie ido, Wat "tg Plot” dowicialee “prac ‘objawienta ina wskros swych wlasnych przenikalo apostoléw. Otée Ducha Swietego. Cieszyta igo ich gorliwosé i zgodzit sic wespomnianemu owem higlarsovi Jakes Rote a sadowe BA to; iy to'platc‘Gevtine W aleohale Moo tem biyskizacmily-ducha ocr, shor tylko: Pots w lade ae iscia eV “sidan eit “ZARA Ce "afte on sodaivosel jego ne swiatlo wywldkl dztonnes” Pata a rin bi hirepelataly Pepjaae“O Mark woporina tedy ‘Saymon Ww vwielka podrot zamorsia | uclekal pee toe Bi Perea Cliche ey lt Walaa osm svlosinie 2. Wschodu na Zachéd, bo sqdat, 4e tke (eg Sis pcterea Gece Pca ee song Ta baiele moe! aye wedlug swego upodobenia- Tok. preyyt BS PeFCADMLnear wrth a lomeck do Reymu, gdzie z wielka pomoca przyczajone} tam ze) sPozdrawia Was koSciot w Babllonie, wybrany razem sly tyle dokonal, 20° miesshaney ne "czee fogs, Jk Bory = Wer, " posag wystawill. Lecz niedlugo takie mu sluiylo seczesere, T Marek, syn méj.<* W Glad 2a nim bowlem, jeszcze 2a panowanis Kieadian, najlepsen i wozysthich ludstmiljgca Opatrnose pray aig do Raymu preeciwko tak. grodnemy. nisscapciclond feta 8 Ten sam Marck, iat sie podobno jako. lense Piotra, apostola poteinego i wielkiego, IMoty swe chota do Exit, opowindal tam, ewangelig, Mra, tet nape Przewyzszal wszystkich innych. Przyszedt jako dzielny i zalozyt koscioly, a przedewszystkiem kosciét w samej hatman boty, w boty uabrojony ore" preioel¢ Weckeny Aleksandr Iudsiom Zachodu bercenny shar Swine duchoweyer hood dobre nowingo same ju Swictleduss sbaneees Soces 151i rdlewstwo opowiadal niehieake. Tek waved Reveics Toxfofclo sig slowo Bote i racem Seymonem sence ¥ shruszla sig natychmiast moc Jove SAehraapeaeeeen cpemnre ge wilka liebe wicrych; metow'T newlst, aw spesble Ich yc, le bylo Bova 1 surowe)_scery te, Fon Sal a eleee corer a tines toe 4 cle 2 Kor. 10 ycia 2a. godny opists! » Ghee 61-1; 1 Tes, ‘an tH "Tekst Kemensa nit} Vi, 14 civeedaaich Byte ‘lcratloie sete dowka"atewene ola” 7 iSTORIA KOSCIELNA — 1, 17 Za Klaudjusza mist sig Filon podobno w Rzymie spotkee 4 Piotrem, kt6ry tam wlasnie opowiadat ewangeljg. Nicby ww tem nic byto nieprawdopodobnego, tem mnie}, 2 drieto, © ktGrem méwimy, a ktére napisal p6éniej, po uplywie dos6 macznego czasu, wymienia bardzo dokladnie jeszcze dais u nas zachowane przepisy koScielne. Poniewat. Filon ponadto daje tak bardzo szczeg6lowy opis zycia naszych Escet6w, stwierdza tem samem zupelnie wyraénie, 2c je nietylko zat, ale i uznawal, Ze czcit i szanowal podéwozas dyjacych met6w apostolskich, ktdrzy, jak sig, zdaje,_byli pochodzenia 2ydowskiego, jako 2e zbyt po dydowsku prac Strzegall wighsze} czgéci starych zwyczajéw. Filon w swem Adiele O ayciu kontemplacyinem czyli O blagalnikach’ daje przedewszystkiem zapewnienie, 2e do tego, co opowie, nic fie dorzucl z wlasnego pomyslu, a z prawda niezgodnego. Powiada, 2e zwano ich terapeutami, a niewiasty 2 nimi ayjace terapeutydami, a potem tlumaczy, dlaczego taka ‘wlasnie micli nazwe: ot62 albo dlatego, 2e jak lekarze tuwalniali od zlych namigtnosci, kolli i leczylt dusze ludzi, Ktérzy do nich preychodzili, albo ted dla cayste} 1 niepo- kealane} sludby i czci 2 jaka sie do Boga odnosili. A zreszta, czy Filon sam 2 siebie nadal im to imie, zowigc ich odpo- Wwiednio do osoblivego ich trybu ycia, czy tek zalozycicle ich od poczathu tak sig sami nazywali, jako 26. Imig chrzedcijan zota jeszcze w powszechnem nie byto uéyci, ‘le potrzcba sig dluze) nad tem zastanawiaé. Nasamprzéd tedy Filon stwierdza, Ze wyrzekali sig swe) wlasnosci, i powiada, #e ci, KtSrzy sig zablerali do takiego 2ycia, majatek sw6j odstepowali krewnym. Gay sie tak pozbyli wwazelkich klopot6w 2yciowych, wyruszali za miasto na staly no) Wratury { pogled na cala Ioveaiedsje Hergenritber:Kircb, Hand sae igemeinen Kuchengesch. Feyburg 1911, 67 1 nash, oraz nots 1 esi conempiive, mya. Conybeare, Oxford 1085. Greck tat ond ef Dep a > Z wszystkich stron praybywaja tam najlepsi terapeu TERAPEUCI — 1, 1 1 Wut pobyt w micjscach samotnych i w ogrodach, dobrae howiem wiedziel, 2e obcowanie z ludémi innych przekonat agola jest niepotadane { sekodliwe. Czynill to ‘woweras, Jak sig zdoje, 2 wiary wielkoduszne} i najgoretsze), éwiczge fig w gorlivem nasladowaniu 4yeia proroczego. ‘Toé po Worechnie uznone Deigje apostolakie take opowiada}a," 2e Wszyscy ucmniowie apostolscy sprzedawali swq majetnose Fwlasnose i rozdawali kazdemu wedlug jego potrzeby, tak 4e nie bylo migdzy nimi ubogich -Wonyscy 2a6, Kt6rzy posiadali zemig albo domy," méwi Pismo, Spraadawali je, Znosil pioniadze, otrzymane 2a sprzedat, I skladali je do nég apostolskich, By je rozdawano kaddemu, Wedlug jego potrzeby.** Zupelnie podobne reeczy stwierdza Filon o terepeutach i tak pisze “W wielu ziemi miejacowosctach ty ludzie tego rodzaju, ho i Grecy i barbarzyicy mieli zaznaé horzysei dobre tak Aoskonatego. Lece najwigce| jest ich w Egipci, w kaddym tak zwanym nomosi, a przedewszystkiem w poblizw Aleksandr. jak ftayby do ojczyzny, i zalladajq osady w okolicy berdzo dlogodne), na plaskowzg6rzu, po praeciwlegle stronie jeziora mareotyckiego, doskonatem sivem polozeniem zapewnisjace) hezpieczerstwo i zdrowe powiefree.* Nastepnie opisuje Filon ich domy, a 0 koSciolach oko licenych tak méwi: ,W kaddym domu anajduje sig swiety praybytek, swany kaplica | pustelng. Tam wlasnie spelia De a ene | od swiodlegs baa antempl.p. 474HISTORIA KOSCIELNA — u, 17" Ww samotnoSci tajemnice 4ycia Swigtego. Nie zabierajq z sobq fadnego napoju, 2adne} potrawy, tadne} zgola rzeczy nie- abedne} do zaspokojenia potrzeb cielesnych, ale tylko Zakon, hote wyrocznie prorokéw, hymny ito, co sluly do podnie- sienia 1 udoskonalenia wiedzy oraz poboinosci."! Troche dale} jeszcze dodaje: ,Caly czas od rana do wieczora poswigeaja ascezie. Caytaja bowiem ksiegi swigte 1 metodg alegorycang zaglebiaja sie w filozoficene docie- ania madrosci swych ojeéw. Sq oni mniemania, #e stowa to symbole zakryte} istoty rzeczy, ktéra 2a pomocg alegorji odslonié nalety. Posiadaja réwniet pisma dawnych metsw, tworcow swe) sekty, ktérey po sobie pozostawili wiele omnikéw alegorja ostonigtych zapatrywan swoich. Sq to Ich wzory, jako 2e sami ten wlaénie filozofji rodzaj nasladuja. Zdaje sie, 4 w ten spos6b mégt sig wyrazié tylko calowiek, ktéry sam slyszat, jak oni wykadali Pismo swiete. To za, co nazywa u nich pismami davwnych mez6w, sa prawdopodobnie Ewangel/e i pisma apostolskie, tudziez mote jakieS objasnienia starych prorokéw, jakie sie np. anajduja w Liscie do Zyd6w i czesto w innych listach Passtowych. * Nastepnie pisze 0 tem, jak nowe ukladajg pealmy: ,Take tedy nietylko zataplaja sie w rozmyélaniach, ale ukladaia PleSni i hymny ku czci bode) w rozmaitym wiersza rodza) inna rozmaita nute, a tworzq je z natury r2eczy w rytmie agola powadnym.** Wiele jeszcze innych do nich sig odnoszacych szczegsl6w Podaje Filon w te} same) ksledze, przecie zdawalo mnie sig, Ze praytoczyé naledy te tylko, kt6re uwydatniaja rysy charakterystyczne ycia koScielnego. Jesli sig za komt 1 De vita contempl. . 75 te pe amas Terapeve — 1, 178-* je, 2e to opowindanie zawiera nietylko whlaczne wla- elwoscl ustroju Zycia ewangelicanego, 2e owszem mode sie IMdnosié take do innych, a nie jedynie do tych, o ktdrych Ble wspomniato, niechte? go praynojmnic} praekonaje dalsze Pilona wywody.” Dadzq mu one, jesh tylko zdrowe ma ‘amyly, dowd niezbity. Oto co pisze rWetrzemigdliwos, Jakby fundament jak, praed wszyst hier innem w duszy zaszczepiaja, a potem wanoszq innych fenot budowanie. Pokarms ani napoju #aden 2 nich do Mstby nie waigh preed zachodem slofice, sqdzq bowiem, 2e filozofowaniu powinno swiatlo prayswiecas, clemnosci 2a6 ‘okrywac powinny potrzeby clelesne. Preeto owemu za}¢ciu daien posvigcaa, tym zaf sprawom kdtka tylko czgsé nocy. Nicjedni 2 nich, trey plona wiekszem madrose pragnic- niem, tylko co trzect delef myélg 0 potywieniu. Ini znowu z takiom unlesieniem radosci iwesela 2ywig sig madroscia, Ktéraim podaje swe nauki obfice 1 szczodrobliwie, 2 prawie jeszcze raz tak dhigo watrzymujq sig od jedzenia {reo szeéé dni zaledwie kosztujg.potywienia koniecznie potreebnego.” Slowa te Filonowe odnosza sig, zdaniem mojem, jasno I niewatplivie do naszych wspdhwyznawcéw. Gdyby 208 wobec tego jeszcze slg Ilo uparcie spreeciwil, niechbet fdetapt od swe) nlewlary i niech sig da preckonaé praez anamiona jeszcze wyradniejeze, jakie 2gola nigdzie Inde) sie nie zachodza, tylko w chrzescijanshie), na ewangelj parte) regi Powiada bowiem Filon# 2c. wse6d_ tych © ktGrych wlasnie mowa, znajduja sig take niewiasty, a sa to po wicksze} czeécl sedwe dziewice. Streege zaS swego daiewictwa nie pod praymusem, Jak niektre greckic kaplank, ale wolne} woll, x zapatu i pragnienia madrosci, 2 tor w tyclu rozsta sig nie chelaly, wige nie prayne potomstwa ep ae™ SSTORIA KOSCIELNA — 8 17 imiertelnogo, a race) nieieiertelnego, ktGre wyda¢ x siebic mote tylko i jedynle dussa milsjgen Boga. Dale} rout Filon jeszcze wyradniel: . Objaénienie Pisma twigtega daje sq u nich obrazowo, w alegorjach. Cale bowiem sakonodawatwo jest w ich mnlamaniu: podlobne do gqwe} intoty; cialem jest wklod sléw; duszq zai w-slowach Unryta myil nlewidsialne. Do je) xgleblenia aabeal siq ten seapét ludsi, wypatrajgcych w slowach, jak w xwierciadle, odbiask mylll niexwykle} pigknotel! Pocés mam joszcta praytaczaé ich rgromadzenia, wapéine Jeh zajgela, osobno perez medczyzn | osobno praex niewlasty wykorywene, pobotne ich Gwiczenla, kre u nas04 fenscee jedy ewlasecia w ineictym czas ic} oddajemy ke postom, czuwaniom 4 rows: oki Pat Eaniu slows botego. Woxystho to jak najdoktadniej w swem piimie podal wepomniany autor | wskazal te wlnénie-xwy- Caaje, ktére do te} chwsilt tylko w nas samych ale zacho- rujq, Opowiada © calonocrych wigiljach preed Wielkiem Surigtem, 0 Gwiceeniach, jakim sig wtencsas -oddajemy, ‘0 hymnach, ktére nwykle spiewamy, Méwi rowniet o tem, fk to jeden roxpoceyna splewante pealmu, ntarannie’ pres strzegajge ryimu, wszyscy ini za8 spokojnle go shuchsja Fwtéeea mu tylko pray ostatnich bymnu dfwighach; jak to w owe doi feta na semi {na slomianych, podécistkach, tina, plaze doafownie, nawet do ust nie biorg, tak samo Jadnego rodzaju migaa, czysta tylko wode pija, & do chieba dodajq nieco soll | hizopu. Préce tego oplauje porzadek oraedowania tych, KiGrsy w koSclele sprawuja) obrexdy fiturgicane diakonats oraz ponad wszystko wynieslone), najplerwsze} godnosci biskuple}* Kto za prognie xupetnie doklsdnych zasiggngé wiadomof, niech sauka pouczenia w wspomniane) keiqtce Flona, Ze za6 Filon, plangc te HA LOR — 17m Fy sows, mia preed ocxyma plerwazych xwlastunéw nauli Iewongelicane} | plerwotne, przez apostoliw podane zwy: fetaje, to dia kaddego rzoct Jasna, I Pisare plodny w slowa, a gleboki w trescl, waniosly J a6molotny w badaniu Pisma dw., opracowal Filon' subtelne Frorliczne objednienda ksiag dwigtych. Najplerw praeszedt © poregdku | po kolel podane w Clonerie adarzenia w swe) Forprawie pod tytutem: Prow Awietycb alegarie. Potem foaobno dal rorbiée nlektérych possceydinych rozdalalow Libliinych, stowit trudnosci | rozwigsal je w daiele najsto: sownie} satytolowanem: Zapadnienla 2 Ganery | Lsodu ones Pied rocwigean Proce logo wysaly 2 pod jogo piéra na omite-prace, specjalnych dotyczace preedmiotéw. Naletq Hila) civic kalegt O roinictwie | tylek halq O pijanetee, {uusieb inne o tytutach rommaitych, a do treéci zastosowanych, aking. O tem, congo umyol trectwy potqde, a exepo nlena: Misi, O pomiessoniu jesyhiw, O uctecsce i znalesien O sebraniach w sprawech wycbowawcaych, O tem, kio feat Wriodsiceom debe botych expli O podeiale ma cegéc] réwne HPrierowee, O trsech cnatech, ktiee raaem a ton rl oplaat Uifojters: proce tego: O smianie tion. 1 diactege imion Winiaoe nostapite. W roxprawic te] mow, 40 napial takts Hsielo: O vesterentach, laigga 1 i ll. Pilon jest jearcee Hyonudto outorem pism nastepulgcych: O wyebodstwie, tudried [Oaycie mevtca, udoskonalinego spraviecliwoseig cxyhi O pra Reach niepisangch, dale|: O olbesymsach exyll O nisodiin ote), O tom, te weddug Mojtensa any pocbodeg od Boye, Hesiogs 1, Ul Il, 1V § V. To jest wszystko, co sig preecho: Ewalo 2 jego objatnies do Genesy. Zhomentarsy do Exo arechtsedlota O. Blendenbewer, etch der ath Lies%6 HISTORIA KOSCIELNA — 118191 ‘anamy jego: Zagadnienia ich roswigzanie, ksiega Ill ll,IVAV., @ namiocie, O dekelogu, O prawach, utworzonyeh’ na wair hajwatniejseyeb praykazas dekalogu, siege J, Ml, Il i IV. © awiorzetach ofiarnych i rodzajach ofiar, O zawartych w Za kronie. nagrodach dla dobrych, tudzies o karach i klatwach dla: zlyeb." Do tych wszystkich dziet dochodza jeszcze jego pisma jednofomowe: napisanaprzezniegorozprawa 0 Zydach, Ponadto: Aleksander ceyll O tem, 20 swienzeta nieme maja rozum, tudziet: O tom, 20: kaady zly celowick jest niewol- nikiom, i jako dalsey ciag: O tom, 40 katdy dobry ezlowiek {jest wolny. Ponadto jeszcze napisal: O 4yciu kontemplacyjnem czyli O blagalnikach, % kt6re} to rozprawy przytocaylem szcangély x Aycia me26w apostolskich. Proce tego. pray- pisuje sie jemu siege: Objasnionia inion habrajskicb, zawartych w Zakonie i Prorokach. Gdy Filon 2a panowania Gajusa_praybyt do Reymu; napisal ksigzke 0 bezboinosct cesarza 1 dat je} tytul pelen doweipy i ironjl: O enotach. Powiadaja, #e 2a Klaudjusza Filon ksigéki swe cytal na pelnem zebraniu senatu, gdzle sie dzicta jego tak podobaly, it je zaszcaytnie umieszczano w bibljotekach, 'W owym czasje koficay whasnie Pawel swa podrot okreing x Jerozolimy do. lyri’ a Klaudjuse 2 Reymu wypedza Zyd6w. Presto Akwilas i Pryscylla razem x innymi 2ydami opuszczajg Reym i Iydujg w Axji, Tam w bliészq stycznosé wehodza z Pawlem, ktéry wemacnial podwaliny kofciol6w, niedawno przez sieble zalo2onych. Io tem poucza nas Pismo Sw. w Dsiejach apostolskich# Jeszeze Klaudjusz w swym reku dzierdyl wladze naczelng, cdy podezas éwicta wielkanocnego powstaly w Jerozolimie takie zamieszki i rozruchy, 2e samych Zydéw, gwaltownie KLESKA 2¥D6W — WYPADKI JEROZOL. — 1 9'—20'__77 ig Hoczgcych u bram Swigtyni i wzajemnie sig tratujacyeh Iginglo 30 tysigcy. Swigto okrylo Zatoba caly naréd i ley Wyelanglo w kadde} rodzinie. Tak doslownie méwi Jozei.! Klaudjusz tymezasem wyniésl na tron aydowski Agryppe, syna Agryppy, a Feliksa wyslat jako prokuratora calej Samarji, Galilet i tak 2wane} Peret; sam za6 raqdzit 15 lat 118 miesiecy, potem umart I jako nastepce po soble pozo- stawit Nerona. ZaNerono,gayFelks by prokuratorem Jude wszcosl sie hleagoia wér6akaplanow,o He) snow acl w XX iigdee swych Storytrotet w talich opowlnda slowach: ,Rozgo- Tealypreyem. spony migdsy ercyloplanam! a. kaplanar Trafenakomitsymi obywatclami w Jeroclimie. Keddy xnich zebralsoblozrajeludzina weeyto gotowych! do wenystidego dol i stanal na ich cele. Tlekroe sie zetlngt sob, Sypal slg gred uyzwis | kamienl. Nie bylonlkogo, ‘coby Ich share, ale Jak to w mietcle ber glowy, panowala se Wola, Aryhaplani 2aé posunll berwstynodet zuchwalstwo Go tego stopnia, 2 karl swym sdalcom z gumiensabiered hletne kaplanom dalesieciny. Bll tacy, Idrey wide Biedaych iplanow unierajgcych zglodu. Takdalecepraemoc stronnicea zdualta wszelka spraviedivos" Ten sum hstoryk opowada Jesteze, 20 utworzlo sie waweres w Jerozolinie cos w rodsaju bundy roxb6jnikow, Joo, XK 3B Je kale i ty le Wem dons oy atin rsa te en Cals an SUD string pga Mpls ‘enema 1 Jee 19, hi. sphjcry,t,em, jo pena2 * nikéw strad_preyboczna, 8 HISTORIA KOSCIELNA Kt6ray, powiada, za jasnego dnia i w érodku miasta zabijali spotykanych ludzi. Praedewszystkiem w dni swigtecane mle- szall sie tlumem i mordowali swych preeciwnikow kréthiemi sztyletami, kt6re mieli ukryte pod ubraniem. Skoro ofiara lech padia, stawali wéréd tych, co wyrazali swe oburzenie. Tak praybierali ming ludzi uczciwych 1 zgota nie modna ich bylo pochwycié. Jako pierwszy pad? w ten sposdb pod ich losami arcykaptan Jonatan, a po nim codziennle gingto Wielu. Strach zaé byt jeszcze wigkszy od samego nieszczeScla, bo kaddy, jak na wojnie, z godziny na godzing oczekiwal Smlerch ‘roche nite} miedzy innemi Jézef dodaje: .Jeszczegorsza plaga byt dla Zyd6w prorok falszywy, ktory praybyt z Egipt, Sralbierz ten, zjawivszy sie w kraj, zyskat rozgtos proroka, skupit dokola sicbie okoto 30 tysigcy takich, ktdrych uwiddl, uszyl z nimi z pustyni i osiad! na Gérze Olivne}, skad jus mégl wtargnaé do Jerozolimy, wybié zatoge raymsl | objaé wladze-nad ludem, jako 2e utworzyl sobie 2 swoich wspdl- Feliks przecie uprzedzit napad jeg, ruszajgc na niego 2 raymskimi hoplitam, caly za$ hud & broniq w reku go w tem popieral, Gdy doszlo do bitwy, Exipcjanin zbiegt 2 nielicang garstka, wikszosé za5jego stronnik6w albo ubito, albo wzigto w niewole."! To opowiada JOzef w drugie} ksledze Dziejow. Warto przecie to opowiadanie o Egipcjaninie zestawié z tem, co © tem méwig Dzioje apostolskie. Mamy tam bowiem zapisane slowa, jakie za. czas6w Feliksa trybun wojskowy w Jerozo- limie wyrzekt do Pawla, gdy tlum aydowski powstat pree- iwko apostotowi: Nie Jestes ty czasem 6w Egipcjanin, Kt6ry niedawno temu bunt podnidst, Bel i, 19, W RZYMIE — u, 22+ _» Ina pustynie wyprowadsit cztery tysigce sykaryjczyk6w?" Oto wypadki, jakie si¢ wydarzyly za Feliksa Jako nastepce Feliksa przystal Neron Festusa;* przed Bim to wylonh Pavel wg owe obrona 1 on go oko Mitnie wysat do Reymu Towaryent mu Amtarcos Horan fl Pavel sre w jn = rye at owe nom rsivitnem. kar, ator Drow open, Qpowiadanie swe na tem akon, Bw! proce eat dwa lata w Rzymie przebywat na wolnej stopie i bez prze- Btstoy goat stow bote® Powe) brane pred tgbunaem ovit septa cia podobiow now pout na opowadana wena, «poten powrSl de ssh | mecstatwe ce ve shot ‘Wisncan tx wisn lane end) Dnt Ut de Tomotene, w Mr wytetni wepomina plerasy Hw obvong rer nk nw6} orice. Ato wate oee tondecec ovdeas penne mck ebro nitro mane aa Ommeer wsnyecy tne opus, Nich im ito nl ey. Pan prance atnal pay le I sire me, By si pasze mnie opowiadane dokonalo, Tysaly Jo wnat narody pogo I eydarty sonal + Ine pasar B sat naiyreiisticrdea spool onl stwy toa plerwanyn rasan, datego’by még dokonaé opowadana ewenge festa’ warty) posses; tk nasal, Jk i da) wateNerona dla jego okruciefistwa. Potem przecie jud nie dodat nic podobnego do owych sl6w, np.: ,wyrwie mnie = Iwie} paszezy." Wideiat bowiem w duchu 2blitajacy sie koniec cia swego. Practo po slowach: yi zostatem wydarty 2 Iwie} paszcey" powiada Wyrwie mnie Pan z wszelkie} 2te} sprawy, i abawi mnie do krélestwa swego w nieblestech."* Tak wlasnie zaznacza bliskic swe meczefistwo. Jeszoze wyradnie} przepowiada je w tem samem pismle, kiedy mOwi: ‘Albowiem ja jut ide na oflare, [czas rozwigzania mego nadszedt"? Ponadto twierdel Pawel w swym Drugi Liscie do Tymo- teusea, 2e tylko sam Eukasz byt prey nim, gdy list pisal,’ podezas pierwsze} 2a8 obrony nawet 1 jego nie byte Dlatego Lukasz prawdopodobnie do teyo wlesnie czasu doprowadzil Dzieje, jako 4e opowiadal tylko zdarzenia, Kkt6re praetywal razem 2 Pawtem. Praytaczam to, by stwierdzié, 2e Pawet nie dokonat meczefistwa za tego pobytu w Raymie, ktOry opisat Lukasz * Jest zresztq rzeczq prawdopodobna, 26 Neron, ktory na poczathu swego panowania byt usposobienia znacznie tagod: Riejszego, z wieksza laskawoscig wéwezas prayjat obrone nauki Pawlowej. Doplero p6dnicj, gdy gleboko zabmat w ezyny zbrodnicze, targnal si na apostolow, tak samo jak i na innych luda. 25! Gay Pawel apclowat do cesarea, a Festus go posal do Reymu,' Zydzi, kt6rzy uknuli zamach na niego, zawiedli sie wr suych adeicach Tedy obvi si praccinko Jakabowi, 22 Tym, a {be ios, a MECZENSTWO JAKOBA SPRAWIEDLIWEGO — 1,25 Pratu Paiskiemu, ktéremu apostolowie powierzyli stolicg Diskupig w Jerozolimie. A oto na co sig preeciwko niemu fodwaiyli: Stawill go przed soba i zadali od niego, by sie Wobec calego Iudu zaparl wiary w Chrystusa. Lecz on gota nadspodziewanie, 2 cala swoboda, i z wicks2a anizeli Mnysleli odwaga przembwit do tlumu I wyznal, 26 Jezus Zbawiciel i Pan nasz, jest Synem Boiym. Zniesé jut hile mogli tego swiadectwa, wige ycia pozbawili meta, tory jako wz6r calowicka sprawiedliwego, dla. doskonate) madrosci i poboinosci swego tycia, powszechnym sie cieszyt Sszacunkiem. Sposobnosei nastreczyla im chwilowa anarchja Wtenczas bowiem w Judei umar! Festus," a prowincja zna- Jaa sig bez glowy i r2qdu. Okolicznogci émierci Jakéba znamy Juz z preytoczonego wyte} opowiadania Klemensa, try powiada, 26 zostal stracony ze szcaytu Swigtyni i dragiem na smieré zatluczony.* Z najwieksza praecie doktadnoscia dzieje jego opowiada Hegesippos, ktéry nalezat do plerwszego pokolenia czaséw poapostolskich. W plate} Isigdze swych Pamiginikow* pisze, co nastepule: ‘Ready w kosciele objql razem z apostolami brat Pariski Jak6b, ton sam, kt6reyo od czaséw Chrystusowych at do dni naszych wseyscy awali Sprawiedliwym, jako 4e wielu innych nosito imig Jakéba. Byl Swigty juz w aywocie swe} mathi Wina ani sikery nie pi! Wyte th 44 2 Pige blag sPamigtikou* Negesingeseanamy iyo 2 fagment preechowanyeh u Euaebjssa,”Co do owe} tafe 4 10 omosel hisorycsne, = skaica stare) free kaslla.jeroslimsbog, Wealoch swe} poste owe Pamtnk® nie bly, ak mle preypunerl S- Mironim, De iris 2, history deel, al byl Yo Pac pao falemicane, scone przecivko gostyojomowt! O. Berdovbewen el 4 Tee, 104 Nu. 6 Be 1 yo wolno utyuo€ nasyreleytam.HISTORIA KOSCIELNA — 1, 23 L.migsa tadnego nie jad Braykwa nie dotknela glowy jego, Nie namaszczal sie oliwa, kel nie utywat dJemu samemu bylo wolho wehodsié do Micjsca Swigtego, Bo nie ubieral sie w suknie welniane, ‘Tylko plécienne Sam wehodail do Swigtyn, Taajdywano go na Klgczkach, Modlacego sie 2a lud 0 praebaczenie. Kolana jego zgrubialy jak u wieblado, Diatego 26 tak zawsze byl na Kigctkach preed Bogiem, 10 przcbaczenie modit sie dla ludu. Dia nadzmyezajne} jego sprawiedliwosct Dano mu praydomek Sprawiedlivy i Oblas, To znaczy po grecku: Mur obronny narod i spra- wiedlwose, ‘Tak jak prorocy 0 nim powiada)a Kilhus celonkéwsiedmiuwnarodsiefstniejaeych stronnictw, (© kt6rych jus popreednio pisalem w swych Pamignikacb} Pytalo go aJaka brama wiedsie do Jezusa? A on odpowiedsial,2e Jezus jest Zhawicilem. Niekt6r2y 2 nich uwierzyli, Jesus jest Chrystusem, Zwolennicy preecie owych stronnictw nie uwierzy, ‘Ani w zmartwychwstanle Jego, ‘Ani de prayjdzle oddac kaidemu wedlug jego uezynkéw dednakte wszyscy, ktsrzy wiare preyjeli, Mielt jg przez Jakob. Gi tedy wielu nawet 2 praywsdesw uwierzylo, The @ Ne 1, 2 Dla! warode eke jest mnacenie Jensen. hare MECZENSTWO JAKOBA SPRAWIEDLIWEGO — 1,258 _ §3 Podnids! sig krayk Zyd6w, pisarsy 1 faryzeusz6w, ktOrry wreeszcteli Nichezpieczefstwo groz\ catemu ludowi, Ze sJezusa bedzie oceckiwal jako Chrystusa, Pose tedy do Jakéba i méuils 1Prosimy cle, Powstrzyma} naréd, Bo zadurzyl sig w Jezusie, Jak gayby byt Chrystusem, Prosimy cig, Natchnij dobra mysla o Jezusie wszysthich, ktOray pray- byl na daien Paschy. Tobie bowiem wezyscy ufamy, Tobie preecie dajemy Swiadectwo, my 1 caly naréd, Ze jestes sprawiedlivy, 1 2e sie nie ogladase na nikogo. ‘Ty zatem przeméw r2eszy do przckonania, By sig w dezusie nie dure Albowiem caly naréd i my ufamy tobie. Staf zatem na szczycie Swiatyn, By tam u g6ry aly naréd mOgl cig widaleé, I slyszee twe slows." Na Wielkanoc bowiem zgromadzaly sig wseystkie po- olen, {A praybywali nawet pogani. Postawil tedy ow pisarze faryzeusze Jakoba na szczycie ‘watynt 1 wolali do niego temi slowy »Spraviiedlivy! iitéregosmy wszyscy sluchaé powinni! Gidy maréd durzy sig w Jezusie Ukezytowanym, Zuiastuj nam, ‘aka rama wiedsle do Jezusa?™‘A on odpowiedzial glosem wielkim: szemu mnie pytacie 0 Syna Czlowieczego? In zaprawde siedzi w niebie, Po prawicy Wielkie} Potegi, I prayjdaie na obtokach niebieskich." I wielu nabrato silnego przekonania, I sklonito sig do swiadectwa Jaksbowego, 1 méwito: Hosanna Synowi Dawidowemu! Tedy znowu ci sami pisarze i faryzeusze Méwili do siebie: lesmy uceynli, e 0 takie Swiadectwo postaraligmy sie dla Jezusa Wige idémy na gore | straémy go na dét, By zdjat ich strach, Tinie dali mu wiary." T taki podniesli wrzask 1.0, 0, Sprawiedliwy, a zbladail! 1 spetnili proroctwo, zapisane w lzajasza: 1 Spraatnijmy sprawiedlivego, Bo nam zawadza; Tedy jes beda owoce caynéw swoich.” Weszli wige na gére i Sprawiedliwego stracili na dot rzekli do siebie: Ukamienujmy Jak6ba sprawiedliwego! I zacceli go kamienowac, Bo spadt, ale sig nie zabit, Lece déwignat sie na kolana, T méwit Prosze Cle, Panie Bote, Ojcze, Odpusé im, MECZENSTWO JAKi 85 Albowiem nie wiedza, co cxynig Giy go tak kamienowal, deden kaplandw, ‘Synow Rechabs, syna Rechabiméw © htrych swindcay provok Jeremjas, Zavwolal méowiac »Praestaficie! Go robicie! Sprawiedliay 2a was sig modli* Laid trys nich, folusanik pewien, Walel do watkowania sukna, Tuderayt nim w glowe Spraviedlivego, I:tak pone! mecsenatwo, I pogrzebali gona tem miejscu praed swigtyia, Apomnik grohowy stoi jeszcze preed Swintynie ‘Swiadkiem wiarogodnym stat sig on dla Zyd6w i Grek6w, Ze Jezus jest Chrystusem. I natychmiast Wespasjan poczat ich oblegec* Oto obszeme opowindanie Hegesipposa, zgodne z Kle- mensem. Jakb taki podsw -wabudel 1 taki powszechny Z powod swe) sprawiedlwoseipozyskalrozglos, 4 nawet 702 sadn 2ydzipreypuszczali i Jogo maceetstwo stao sie prey- cayna obletenia Jerozolimy, kre sig natychmiast potem rozpoctelo, a spadio na nich nie dlaczego.innego, fylko ala krwawe), na nim dokonane) zbrodni, J6ze nie wahat si to samo podsiela¢ zdanie, kiedy pis: ,Tenieseczesiaspadly na Zyd6w jako pomsta 2a Jakoba Sprawiedliwego,ktsry by? bratem Jezuse,zwenego Chrystusem, jako te 2ydl go zamor dlowali,chociad by! waorem calowicka sprawidliwego: TH a Sits eh es tnd 28 many mam tds Sy ene proropoldns pny ier» La 2 rgenen, Conn Csnum 381 In Bathe doISTORIA KOSCIELNA — 11,25" Jézet opowiada o Smierci Jaksba: réwniek w XX ksiedze swych Starotytnasci w nastepujgcy sposdb: dy si ‘cesarz dowiedzial o émierci Festusa, postal Albinusa di Judet jako eparche. Ananos Miodszy, ktéry jal sie rzekto ‘otrzymal arcykaplafstwo, byt sklonny do gwalt6w i wiclkiego ‘auchwalstwa, praytem naletal do stronnictwa saduceusz6w, tray, jak jut powiedzialem, 2 posréd wsaysthich 2yd6w W sprawowaniu sqdéw najwickszem sig odznaczaja ok lefistwem. dy tedy Festus jut nie yl, Albinus za6 jeszcze byt w drodze, sadzit Ananos, czlowiek takiego usposobienia, 4e nadessta chwila sposobna; zwolat wige sed, stawit przed nim brata’ Jezusa, zwanego Chrystusem, kt6remu na. imic bylo Jakob, oraz kilku innych pod zarzutem, e wykroczyl * przeciwko zakonowi, { skazal ich na ukamienowanie. Spo: Keojnych obywateli, gorlivych w przestrzeganiu przepis6w zakonnych, czyn tego rodzaju oburzyt do 2ywego. Wyprawiajg tedy potajemnic wystannikéw do kréla i prosza go, by Ananosowi oznajmil, 2e tak postepowaé nie wolno, tem wigce}, 2e dotychezas wogéle nic dobrze nie zrobil. Niekt6rzy zaS z nich wybrali sie précz tego na spotkanie Albinuse, tory byt w drodze 2 Aleksandrji, i zwr6cli uwage jego na to, #e Ananosowi bez jego zgody nie bylo wolno zwolywaé symhedrjonu. Albinus, praeswiadczony o slusznosci tego oniesienia, wpad? w gniew i listownie Ananosowil zagrozit kara. Krél Agryppa 2a8 2 tego wlasnie powodu odebral mu arcykaplafstwo, Kt6re sprawowal przez 5 miesigce, { oddat je Jezusowi, synowi Dammajosa." Tyle wiadomoscl o Jakdble, ktSremu przypisujg pierwszy z tak zwanych Listow katolickich. Traeba jednakte wiedsleé, de list ten uchodzi 2a podsuniety. Z dawnych bowiem Pisarzy niewielu o nim méwi, tak samo 2reszta jak o ligcie, prayplsywanym Judzie, r6wnied jednym 2 siedmiu Katolickic, AYNIANOS — PRESLADOWANIE NERONA~U, 295-25 87 Wy praecie, #e jeden i drugi sluts do publicenego utythu iprzewatalace) liczbie kosciot6w.* W ssmym roku panowania Nerona praej@l po Marku jangeligcie, jako jego plerwszy nastepca, Annjanos rzady péciola. w Aleksandr Giay Neron jut dostatecznie wzmocnit swa wladze, raucit fig w odmet cxynéw bezboinych 1 jgt sig zbroié nawet Prrecwko religii Boga wszech rzeczy. Opisywanie calej Jogo niegodziwoscl nie nelety do zakresu niniejszego dzieta Ze 228 wielu preckazato potomnosci bardzo dokladny opis Jego 2ycia, tedy kto chce, mote sig z ich pism zbliska przy- Dpatrzeé strasenemu szalefistwu tego dziwnego czlowieka Bez #adnego bowiem powodu krocie ludzi Zycia pozbawial, ‘82 wreszcie rece splamit tak okropnem mordowaniem, 2¢ jut nie oszczedzat ant krewnych, ani preyjaciét, 2e tak samo mathe, braci, Zone i tylu innych 2 bliskie} swe} rodziny, jak wrogéw f nieprayjacist, w najrozmaitsey sposob usmiercié karat. Do tych wszystkich zbrodni i to dodaé nalety, 2e byt plerwszym cesarzem, kt6ry wystaplt jako wrég przeciwko ote} religi. To wlasnie Tertuljan, Raymianin, praywodzi nna pamigé w slowach nastepujgcych: ,Crytajcie wasze rocaniki, a znajdziecie w nich, 2e Neron, kiedy po wjarzmieniu ‘catego Wschodu w Reymie szalal okruciefistwem przeciwko ‘wszystkim, jako plerwszy te przesladowal nauke. Szczycimy sig 2 tego, 2e taki czlowiek rozpoczal nasze przesladowanic. Albowiem to go zna, wie 2 cala pewnoscia, 2e Neron na zaglade skazywat to tylko, co bylo najlepsze."* "Tak tedy ten, ktéry znany jest jako pierwsry 2 najea cigtsrych nieprayjacist botych, got6w byt do zamordowania88 HISTORIA KOSCIELNA — I, 29-26 apostoléw. Dzieje opowiadaja, 2c w Rzymie, za jego pano- wania, Pawel zostal éciety, a Piotr praybity do krayta Wiadomosé te potwierdza’ nazwa cmentarzy rzymskich It6re istniejq pod Piotra i Pawla wezwaniem. Swindcay rOwniet 0 tem mat koScielny, imieniom Gajus, 2yjacy 2a ezaséw Zefiryna, biskupa rzymskiego. W swe} rozprawie przeciwko Proklosowi, glowie sekty katafrygijski), tak méwi © miejscach, w ktGrych alozono Swiete zssloki wepomnianych apostol6w: ,,Ja za moge pokazaé trofea apostolskie. Wstap na w2gérze Watykanu, albo idé na droge do Ostji, a znaj- dziess tam trofea tych, Kt6rzy ten kosci6t: zatotyllss Ze istotnie obydwa} apostolowie w tym samym czasie poniesli Smieré meczefska, stwierdza Dionizy, biskup koryncki, w swym Liscie do Reymian, gdzie tak pisze: ,,Tedy i Wy przez tak serdeczne Wasze upomnienie zwigzalicie jak najécisle} Raym 2 Koryntem, szczepy, sadzone rekoma Piotra i Pawla, Toé obydwaj w naszym Koryncie szczep ten sadail i niesli nam nauke. Tak samo w Itai, Razem niesli nauke i w jednym cczasie émieré poniesli meczesiska. Praytocaylem to dlatego, by opowiadanie tem silniejszym poprzeé dowodem. ct opie jesacz!roslcanenisecetca, jae spely na ‘cly erédByowsk, | powleda migey welu nem! fecectlant donoyrin, 2 Parve asal room) Jereelonle Iroc makomilych Zydow shat blceowanlem 1 ule towel. Byl on hamlcstaliiem Jude gly, wo, yotoge irene Sepsed tre poetic rorerereey ponovania Norona,Potem dove! dodee, fe w eal) Spa pajertbuchn.porstna.dylowekiogn, wero romns Fouehy. Worgacle mins nlsrkatey bes mlosera ep Zydéw jak wrogéw, tak e po miastach widywano petno zwlok NIESZCZESCIE NARODU 2YDOWSKIEGO — 1,20 lepogrzebanych, a trupy dziect walaly sig obok starcéw Hisla kobict rzucano z odiryta sromota, a cala eparchja Hostata pograzona w okropnosciach niewystowionych. Lecz fod tego, co juz przeszlo, gorszy byt strach przed tem, co Jeszcze grozito-" : (Oto wyradne slowa Jézefa. Tak staly naonczas sprawy Aydowskie.KSIEGA TRZECIA. ‘Tresé ksiggi III Historii kosctelne) 1. W Ktrych ziemistronach apostolowie opowiadali, Chrystusa Kto stal na czele koéciola raymskiego. © Listach apostolskich. O pierwsze} sukcesfi apostolskic © ostatniem po Chrystusie oblezeni Zydéw. O glodzie, jaki sig wérsd nich srotyl O przepowiedniach Chrystusowych. © znakach poprzedzajacych wojne, © Jozefie i pismach, kt6re pozostawil. Jak Jozef praytacza ksiggi bode. Po émierci Jakba Symeon raqdai koSciotem jerozolimskim. Wespazjan rozkazuje odszukaé potomkéw Dawidowych. Abiljos, drugi zwierzchnik koSciola aleksandryjskiego. Anaklet, drugi biskup r2ymski Klemens, treeci bishup raymski 6. O Liscie Klemensa © preedladowaniu 2a ragd6w Domicjana, © Janie apostole | Apokalipsie. Domicjan rozkazuje wymordowaé potomkéwDawidowych. © krewnych Zbawiciela naszego. Kerdon jako traect rzqdzi kosciolem aleksandryjskim. Ignacy, drugi biskup antjochefiski Opowiesé o Janie apostole. I. O porzadku Ewangeli © kesiggach botych powszechnie uznanych 1 o pismach rnieuznanych, © huglarau Menandrze. © herezji ebjonitow. herezjarsze Keryntosie. © Mikotaju i tych, kt6rzy jego nosza Imie. © apostotach, ktSrey 4yli w maliefistwie © Smierci Jana i Filipa © meczennictwie Symeona, biskupa jerozolimskiego. Trajan wydaje zakaz poszukiwania chrzeScijan, ZBBS8 EE Ewaryst, cewarty rzadca kosciola raymsklego. Justus, trzeci biskup jerozolimski © Ignacym 1 jego Listach 0 slynnych poddwezas ewangelistach. (© Liscie Klemensa i dzielach mylnic mu praypisywanych © pismach Papjasza, S8e8e8 se Tak tedy staly sprawy 2ydowskie, Tymezasem Swigci Zbawiciela naszego apostolowie i uczniowie rozproszyli sie po cale} ziemi. Tomasz, jak mowi podanie,t z woli bose} dostat w udziale Partie," Andrze) Skitje, Jan Azje* gdzie tet preebywat 1 w Efezie Zycia dokonal. Piotr, jak si¢ adaje,glosit ewangelje Zydom, 2yiqcym na obcayénie w Poncie, reso, Exeg. in Gent I or " Silja strotyina sega w lab Polski Rosi; std uchodsi 6. Andel 0 spate patrons natodGw stowafach lety reymsla prowinle Asia proconsslars,xachodnHISTORIA KOSCIELNA — m2 Galac)i, Bitynj, Kappadocji i w Azji, wreszcie praybyt do Reymu i zostat ukreyzowany glowa na dét, jak sam te * pragnal. Cé6z powiedzieé o Pawle? Poczawssy od Jero. zolimy at do Illyrikum dokonat opowiadania ewangeli Chrystusowe)," a w kofcu w Raymie, 2a Nerona,_smieré pponids! meczeriska, Tak méwi dostownie Origenes w lll tomic swych Komentarsy do Geneay Na biskupstwo kosciota rzymskiego zostat jako pierwszy po émierci meczefiskiej Pawla i Piotra wybrany Linus. Pavel, piszac z Reymu do Tymoteusza, wspomina o nim wérdd pordrowienia, pod koniec swego List.” Z tiiow Prooych jeden, ten ity se 2ovle Plenesy cieary sig powszechnem tnaniem czerpla © nig. star presbitersy w suych plemach Jako 2 drodle niewatpivege. Natomlastco do tak ewancgo Drgloo List isle tradyee, de worawizle nie nalety do Testament, ale poniewed wie go uwatalo za potyteceny, praeto sie przechowal razem ® 2 innemi pismami.’ Piotra 2a$ imieniem nazwane Dzigje oraz jego Imig nosegca Ewangalja, tudzied tak zw. Kazanie 1 Apokalipsa jego?, nie zostaly 2 cala pewnoscia, jak wiemy, 1 Pio ay i8 12 Tym. W kwestiplerwsaych papety njleps} L. Ducheen, Liber "Obs Listy fw. Pots sq euientycne i naleig do innonu Nowego Testaments. Re Jésof Rrvesynkt, Weep seczgilony do ae fi Wistep opting hist-kryt, do Pina Sw. Warszawe 1907, 91162 ul Sts Plot Oreo" — litte. yEwangeber, sRerane? — Kigye L shpotalipsa™ naletg to opokrytéw- 0. Bordonbower kc. S24“SB; sTY APOSTOLSKIE jekazane wéréd pism katolickich, bo daden z pisarzy jelnyeh, ani dawniejszych, ani wspélczesnych, nie postu sie zawartemi w nich dowodami. Bedzie niewatpliwie fora potyteczna, jesli w dalsaym ciggu tej Histor, razem ipodaniem sukcesy} zaznacee, ktérzy pisarze koseielni swego fezasu. czerpali z pism watpliwych, jakie to pisma byly, foraz co méwill o ksiegach, naledacych do Testamentu Fuznanych, tudziet o takich, ktére niemi nie sq. Oto ‘wszystko, co motna powiedzieé o pismach, oznaczonych Piotra imieniem, 2 ktérych znam jeden tylko List jako auten- tyceny i uznany przez starych prezbiteréw. Co do Czternastu Listow Pawlowych to reece. jasna Ipewna. Trzeba jednakte wiedsieé, 2e niekt6rzy odraucli List do Zydéw, powolujge sie na koSciét raymski, ktéry go fie uznaje za pochodzacy od Pawla.' Przytocze w swojem miejscu, co 0 nim sqdzili nasi poprzednicy. Tak zwanych 2a Dzlejéw Pawlowyeh* nie znalazlem wéréd pism niewat pliwych. Dalej, poniewad tende sam apostol w pozdrowitniach, zawartych pod koniec Listu do Reymian wspomina migdzy innymitakde Hermasa,ktdremu sie praypisuje ksiegePastorza,* tracba wiedsieg, te niektérzy 1 to podaja w watpliwos Fie zaliczajg je) do rzedu pism uznanych. Ini natomiast ja uwatajq 2a nicodzowng dla tych, co pobieraja praed- Wwstepng nauke elementarna. Przeto, jak wiemy, czyta sie ja publicanie w kosciolach, i znalaztem, 2e czerpall z nie} T nicktérzy najstarsipisarze. Tyle niech wystarcey, by stwierdzié, kt6re z pism botych sq_niewatpliwe, a ktdre z nich nie sq uznawane przez wszysthich, Size Kraay ak, 506-65. Su Paule Dales — Tates ae apokayfom: 0. he $5486 iy. 16 Tom I nnijaego wydewnictess Pisma Ojotw Aposteleicho HISTORIA KOSCIELNA — 1, 4 Zo Pawel swem opowiadaniem ewangelji wérdd pogan salotyt podwaliny kosciol6w, poczawsey od Jerozolimy do ola at do Ilyrikum, wyntka jasno 2 wlasnych sl6w ego,’ formz x tego, co Lukasz w swych Dsie/ach opowiedzia. Tak samo 2 slow Piotrowych rzecza jest widocena, w jakich fon prowincjach gtositewangelig Chrystusowg tym, co sig wywodzq z obrzezania, wykladajac im nauke Nowego Testamentu, a widaé to przedewszystkiem z Listu, 0 kt6rym sig rzeklo, ‘te jest powszechnio. uznany. Pisze tam do wiernych pochodzenia tydowshiego, a 2yjacych na obczyénie, w Poncie, Galacii, Kappadocii, Azji i Bitynji Il za bylo i jacy byli prawdziwi nastepcy apostol6w, godni sprawowania, uurzedupastershiego w koéciolach przez nich zalozonych, nielatwo podac, z wyjatkiem tych, ktérych imiona moina pozbieraé z pism Pawlowych. Pawel miat bowiem bardzo wielu wspétpracownikéw, czyll jak ich sam nazwel, broni towarzysz6w.’ Ot6#wigksza ich czg6¢jemu wlasnie zawdzigcea pamigé niewygasla, bo niepotyte o nich w swych Listach alotyl swiadectwo, Zresztq i Lukasz w swych Dslejach ‘wylicza uczni6w jego | praytacza ich imiona. O Tymoteuszu' mowi podanie, #e jako pierwszy otrzymat biskupstwo parafi* efeskic}, tak jak Tytus koscioléw kretesiskich.’ Lukasz, tory: byt rodem 2 Antjochji, z zawodu lekarzem, a stale Pieri chrsetclianie weal sg-na lem en pileramée preechodnich. Distege mow sable, te sprechywajus Ciotewianiy do rmestiae ne stler mp1 CL nse. tom Lninljango wyéewnicvss lama Ojesw Apestelshch 106 | uw. 1 2 ogo tet powodu naneall miejce swego.prieiscowego. peby soya £ cango ig rorwinglo naster para PIERWSI-NASTEPCY APOSTOLOW — I 4 jarzyszyt Pawlowi i 2 innymi apostotami sie nietylko éclowo spotykal, ztotyt dowéd, 2e sig od nich nauczyt izenia dusz, bo pozostawit nam dwie preez Boga na- Mehnione ksiegl. Jedna z nich jest Ewangel/a; napisal jg, Hak zapewnia, wedlug tego, co mu podall ci, kt6ray od Poceatku byli naocenymi Swiadkami Slowa, a z kt6rymi Mlegdys preestawal’ Druga ksigga to Deiofe apostolskic, HiGre ulodyt juz nie x tego, co slyszal, ale z tego, co na Wlasne widzial oczy. Podobno Pawel o Ewangeljijego miat mwycza) wspominaé, jak gdyby 0 wlasnem swem dziele, albowiem pisal “Wedlug moje) ewangelj."* Zposréd restty towarzysz5wPawlowych atrzymalKrescens, wedlug Swiadactwa Pavtowego, postannictwo do Galli’ Linus zag, © Kt6rego obecnosci w Reymie 2 soba razem Pawel wspomina w I! Liscie do Tymoteussa,* zostal jako pierwszy po Piotrze wybrany na biskupstwo kosciola rzym- skiego, co sig zreseta jut wyie} rzeklo. Ale | Klemens, trzeci iskup koéciola raymskiego, byt wedlug swindectwa Pavilowego jego pomocnikiem § broni towarzyszem.* Proce tego podobno 6w Areopagita, imieniem Dionizy, o ktérym pisze Lukasz w Dzigjach apostolskich," 4¢ po przemowle Pawla do Atefczykéw w areopagu jako plerwszy prayjat Wwiare, miat réwnie? jako plerwszy zostaé biskupem atefiskim, Tak opowiada inny Dionizy, jeden z starych, pasterz parafji ™ korynckie}, W dalszym opowiadania toku mowi€ sig bedzie 2 Tym. 4. Nickie, | to lepste hodshsy Listéw Paslowych aia Fates, ale nlewgfpliee nie w anaczaly Galae malouayei birarse sale bannezolg Gali pre Tr fill maHISTORIA KOSCIELNA — 1, 4-5 we wlasciwem miejscu 0 sukces{i apostoléw, tak jak naste Dpowala z biegiem czasu, a tymczasem praejdémy do dalszegc histori ciggu Po Neronie, ktGry 13 lat panowal,' wladze dzieriyl Galba i Otton, obydwaj razem tylko przez rok i szeéé miesigcy’. Tedy wojska, znajdujace sie w Judei, obwolaly gesarzem Wespazjana, okrytego stawa w bojach przeciwko 2ydom. Wespazjan natychmiast wyruszyt w droge do Rzymu, a dalsze_prowadzenie wojny Zydowskie| powlerzyt sweme synowi, Tytusowi.’ Po wnicbowstapieniu Zbawiciela naszego Zydom nie dosyé bylo zbrodni, na Nim popelnionej, wigc null niepoliczone zamachy przeciwko apostolom Jego. Najpierw tedy ukamienowali Stefana, nastepnie zostat écigty Jakob, syn Zebedeusza, a brat Jana; wreszcie w sposcb jut ‘wy2e} opowiedziany' zycie stracit Jak6b, kt6ry jako pierwszy po wniebowstapieniu Zbawiciela naszego zasiad! na. tam- tejszej stolicy biskupie). Inni wreszcie apostolowie, narazeni na. tysigczne zasadzki na swe dycie, opuscili ziemie tydowskq {i wyruszylina opowiadanie i nauczanie do wszystkich narodéw, pelni mocy Chrystusa, ktéry rzekt do nich; aldécie i nauczajcie wszystkie narody W Imig Moje. ‘Tymezasem wierni kosciola jerozolimskiego dzigki wy- roczni boie}, objawione} najpowaéniejszym czlonkom swoim, otrzymali rozkaz, by przed wybuchem wojny miasto opuscili i udali si do jednego z miast Perei, zwanego Pella. Gay sig wierni Chrystusowi wyprowadzili 2 Jerozolimy, tedy jut zgota nie bylo mez6w Swietych, ani w 2ydéw krOlewskie} OBLEZENIE JEROZOLIMY — GLOD — 9 a icy, ani w calej ziemi judzkie). Wtenceas sprawiedliwose ia dosiegla tych, ktérzy sig tak wielkich dopuscli zbrodnt Iciwko Chrystusowi i apostotom Jego, i owo bezbotnikéw jholenie zmiotta doszczgtniez powierzchniziemi, Jakwielkie ig naonczas wszedy nieszczeScia zwalily na caly naréd, bk przedewszystkiem mieszkasiey Judel do ostatecane} dosali. Iigdzy, ile tysigcy mez6w w kwiecie wieku, razem 2 niewia- Bami i dziecmi, zginglo od miecza i glodu oraz najrééno- Fodniejszym innym smierci rodzajem, ile miast 2ydowskich ostalo srogiem sciénigtych oblezeniem, a ponadto na jakie fkropnosci, i wigce} anizeli okropnosci patrzeli ci, kt6rzy nig schronill do same} Jerozolimy, jako do stolicy niezdo- Doyte jaki byl praebieg calej wojny i wszystkich je} szczegslow, jak wreszcie zapowiedziana przez prorokéw! ohyda spust Szenia rozpostarla sic nawet w tak przeslawne) niegdys Swiatyni bode), Iktéra sig doczckala zupelnego zniszczenia Fostateczne} praez potar zaglady, — kto tego wszystkiego iekaw, mode najdokladnicjsze wiadomosci czerpaé 2 na- pisanych przez J6zefa Drisjdw. Naledy praytem podniesé to, co tende autor opowiada, 2e okolo trzech miljonéw luda zgromadzilo sig 2 cale} Judei na Swigta wielkanocne, i jak w wigzienis, powiada doslownie, zostalo w_Jerozolimie zamknietych* Reece slusena, 2e Zydal wlasnie w tych samych dniach, w kt6rych umeczyli Zbawiciela i Dobrocayficg wszystkich, Chrystusa boiego, 2ostali zamknigcl jak w wie~ aieniu, i dosigglo ich zatracenie, ktGre im bota wymierzyta prawiedliwosé, Pomine jut poszczegéine kleski, jakie na: nich spadly, le wyclerpieé musieli od miecza oraz w inny spos6b; zdaje mnie sig, 2 powinienem przedstawié tylko te mei, jake Dan. 9, 10; Me. 20 Me 5!Im sprawit-gléd, by. coytelnicy te} moje) Historji 2 tego Jednego szczeg6tu poznaé mogli,w jaki to sposdb dotknele fch kara -boia wkrétce po zbrodni, dokonane} przeciwko Chrystusowi botemu. A zatem weimy znowu do reki V ksigge Dziojow Jézeia praypatramy sig tragedji zdarzen Gwezesnych: Dla ludzl bogatych*, powiada, ,pozostaé w miescie rownalo sig miercl, Zabljano ich dla zagrablenla ma- jth, pod pozorem, 4e chea zbiec do nieprayjaciela. Razer z glodem rosla wécicktosé powstarcéw, tak 2e obie kleski srodyly sie zdnia na dzien z coraz wicksza gwaltownoscig, Zbota sig juz nigdzie nie widzialo, wige wpadali do domow Lipraetraqsali je. Jesli je znaledli, zngcall sie nad ludémi za ukrywanie, jesli go nie znaledli, katowall ich za to, 26 je zbyt dobree Z viygladu nieszczesliwesw wno- sill, czy maja dywnosé, czy tet joj nie posiadaja. Kto sie mégt jeszcze utraymaé na nogach, ten miat 2apewne pasy 2ywnoSct. Tych 2a$, ktérzy 2 wyciericzenia dogorywalt, zostawiano w spokoju; uwateno bowiem za zbytecene 22- bijac ludzi, kt6rzy-niewatplinie whrétce pomra x wyezer- pania. Wielu potajemnie oddawato caly sw6j majatek bogatsi za jedng miare pszenicy, ubotsi za miare jecamienia, Potem zamykeli sie w najskrytszym kgcie mieszkania. Naj- wigee) zgtodniali zjadali ziarno niezmielone, inni je piekth * o ile tylko na to pozwalat glédistrach, Stolu juz nigdzie nie zastawiano; wyciggano 2 ognia potrawy niedogotowane i tak Je poterano. Nedzne to bylo potywienie, a plakaé sig chcialo na widok, jak to Iudzie mocniejsi oplywall we wszystko, stabsi zaé tylko jeczeé mogli..Gléd tlumi wszelkie uuczucie, Zadnego jednak tak nie gwalc, jak uszanowania, Go sie zwykle caciq otacza, w glodzie sig depeze nogam Oto tony meéom, deieci rodzicom, i rzecz najokropniejsza, mathi niemowletom z ust wydzieraly potywienie, a kiedy nnajukocharisze ich istoty w rekach im marly, one sig au6p — m9 99 iydaly zaberaé im ostatnich kropli 2yciodajnych. Ale Hakiem pozywieniem nie bylo sig moina ukryé; wszedie lem petno bylo powstaricéw, kidray i to wydalerall ilekolwiek spostrzegli dom zamknigty, uwazali to za Wd, e mieszkariey jego cof jedza; natychmiast wyla- Wwali drawi, wpadali | prawie 2¢ 2 gardla wyrywali nawet Whruchy. Starcéw, ktérzy bronili. swego jadla, bito; za Wwlosy wleczono kobiety, ktére kryly to, co mialy w roku. Nic byto litogel ani dla siwizny, ani dla niemowlat, owszem, Utieci, ktére puscié nie chclaly swego kesa, podnoszono W gore 1 rzucano 0 ziemig. Dla tych 2a6, co uprzedzilt Jehrabunek 1 zda2yli polknaé to, co im miano wydrze6, byli jeszcze okrutniejs, jak gayby krzywedy jakie| doznal B Straszne mek wymyslali celem zdobycia 2ywnosei. Grochem aalykali owym nleszezesliwcom otwory wstydlive, a w sie Gzenie whijali im zaostrzone patyk. Strach stuchaé, co lerpiat niejeden, zanim sie prayznat do posiadania bochenka * chleba, albo wyjawit ukrytq gars peczaku. Oprawey 226 nie clerpieli 2adnego niedostatku. Postepowanie ich byloby 2 pewnoscig mnie} ohydne, gayby plynelo z wlasnef nedzy, Tecz oni plawili sie w rozszalatem okruciefistwie | groma- ® dail sobie zapasy na prayszlosé. Wyblegali na spotkanie tych, co. sig noca podkradali pod strate rzymskie dla tusbierania warzyw i zi6t polnych i wydzierali im cala 2do- byez w chwill, Kiedy oni mniemall, 2e jut uszli caujnoset nieprayjaciela. Czesto si¢-zdarzalo, 4¢ owi nedzarze bla- gall 1 zaklinali ich na straszliwe ime bode, by im choé cezastke zostawill 2 tego, co sole. prayniesli z narazeniem aycia wlasnego, oni jednake znbierdli wszystko; i to jeszcze bylo sxczedcie, 2e sig skosicayto tylko na ograbieniu, « nie nna zamordowaniu."* 1" “Do tego dodajeJézef nieco dalej,co nastepuje: «2 chwila dy z miasta wyjsé nie bylo motna, zgasla dia Zyd6wHISTORIA KOSCIELNA — 6 wszelka nadzicja ratunku, a gl6d, srotacy sie coraz gwa townie}, pochlaniat z ludu ofiary calemi domami i rodz nami. Dachy petne byly nietywych kobiet i dzieci, a ulice byly zawalone trupami starcéw. Chlopcy i mlodziesicy z glodu nabremiali, blakali sie po rynkach jak upiory i pe dali tam, gdzic ich slabosé omrocayla. Do grzebania swych najblitszych nikt juz sit nie mlal, a tym, co sie jeszcze traymali, rece opadly wobec calych stos6w trupéw oraz niepewnosci wlasnego losu. Wielu bylo takich, ktsrey agrzebigc drugich, martwi padali na zwloki, i wielu takich, Koray sig sami dowlekli do grobu, zanim ich émieré chwy ila, A wér6d tego nieszczeécia nie bylo slychaé ni place nl skargl; gl6d zdlawit wszelkie uczucie. Suchemi oczy konajacy patrzeli na tych, KtSrych Jud ukoit pok6}, Gluc cisza spowila miasto i ogarnela je noc smierci, A przecie jeszcze grofniejsi od tych okropnosci byli rozb6jnicy.. By okradaé zwloki, wpadali do doméw, obdzierali trupy, obna dali nieboszczykow 2 olrywajgcych ich calunéw i 2 émic chem wychodzill. Zdarzalo sig, 4e na cialach umarlych prdhowali ostraa swych mieczsw, a nawet takich, z ktdrych Jeszcze ycie nie uszlo, 2gali dla doswiadezenia 2claza ‘Jali ich jednak kto blagat 0 zadanie ostatniego clos, (0 {G0 wyszydzali | zostawiali na meki Smierci glodowe). Keddy zag konal 2 oczyma wrytemi w éwigtynie, 2e powstaricdW jeszcze aywych tutaj pozostawial. Oni zaé_poczatkowa kkazali grzebaé umarlych na koszt skarbu publicenego, bi zaduchu trupiego zniesé nie bylo motna; priecie pétnl jut podotaé nie mogli, wiec zwloki zraucano z muréw di wawor6w. Gdy je Tytus przy swym objeddzie ujrzal pel umarlych, i gdy zobaczy! gleboka trupiej posoki kalue, waniést rece i Boga wezwal na éwiadka, 2e to nie jego dzielo Potem Jézef opowiada o czem innem, a nastepnil dodaje: Nie waham sie wym6wié tego, co mi boles po x60 — m,6" lrieé nakazuje. Gayby sie Reymianie jeszcze dlute} ingali 2 wytepieniem tych zbrodniaray, sqdze, te ziemia fig chyba zatrzesla 1 potarla to miasto, albo zalalyby Wody potopu, albo wreszcie strawilby je ogief sodomski, mieszkalo w niem pokolenie wiele zdroiniejsze od tych, IMrych te wlasnie kigski spadly. Przez ich szalesistwo Pealy naréd."t W VI za$ ksigdze Jézef tak pisze: ,Liceba tych, co Miescie gineli Smierciq glodowa, byla niepoliczona, JPkropnosci, jakie nastaly, byly nie do opisania. Otet ly dom, jesli sie tam tylko co$ pokazalo, coby bylo by tylko cieniem potywienia, gorzal wojng, a najlepst juciele wszczynali béjki i wydzieralisobie nedzne mati 2ywnoscl, Juz | umierajacym nie wierzono, #e nic Ip maja, ale rozbojnicy przeszukiwali nawet konajacych, tory 2 nich w zanadr2u nie ukrywa jedzenia, a smieré ko udaje. Ludzie zglodniali taczali sig 2 rozwartemi lami, podobni do wécieklych pséw, padali na drzwi jake anti jak nieprzytomni whiegali dwa I tray razy w jedne} Ine do tych samych doméw. Z nedzy ostateczne} jstko brali do ust, a nawet to, od czegoby si¢ odwré- najwstretniejsze zwierzgta, zbierall I pozerall. Pozja- Il wreszcie pasy i obuwie, pozdzierali skére 2 tarczy li-jg, @ niektorzy 2ywill sig staremi ocklapaml z Smiet- Ini wreszcie zbierali wldkna migsne, 2a ktSrych frobine placono im po 4 attyki. Ale pocs? opisywaé Igine potgdanie z glodu rzeczy martwych? —Opowiem ie) zdarzenie wprost rieslychane ani u. Grek6w, ani jarbarayricSw, Kt6re zgrozq praeimuje, gdy sig 0 niem wi, a w kt6re niesposéb uwierzyé, gdy sig o niem slyszy. lech sie nikomu nie zdaje, 2e, zmyslam dla potomnosel lef historje niepraedopodobne; wolalbym te potwornosé jelnie-pomingé milczeniem, zbyt wielt przecie mi o nie) Bel, 19méwito Swiadkow. A zreszta watpliwabym wyswiadcay! praysluge ojczydnie moje), gdybym wlasnie tego nie pray tocayl, co preecierpiala: Posréd Zyd6w 2 poza Jordanu byla niewiasta imieniem Marja, c6rka Eleazara, 2 wioski Bathezor, to znaczy Dom hi 20pu; 2rodu znakomitego i hogata, ktGra razem 2 tylu innymi schronita sie do Jerozolimy i practywala cale oblezenie Cale je) mienie, Ktére 2 Perei praywioala 2 sobq do miasta zrabowali tyrani, a resztki je} klejnotéw.i kadda odrobing aywnosci zabieral je uzbrojeni lupiezcy, wpadajgc-codziennie do je} domu. Niewiaste ogarnelo straszne oburzenie i czesto zdarzato, Ze rabusiéw przeklinala i zlorzeczyla im, by ich przeciwko sobie rozjatrayé. Lece 2aden 2 nich nie chcial je) zabié, ani w gniewie, ani 2 Iitogci. Tedy gdy jej sie spraykraylo szukanie 4ywnosei dla innych, kt6re} zreszta Titak juz znaledé nie bylo motna, gdy gléd je} wnetranosc! skrgcat i przenikal jg do szpiku’koSci, a gniew ja palit Jeszeze wigce) od glodu, nie posiadajgc sie z uniesienia 1 x nedzy ostatecene}, odwadyla sig na rzecz przeciwna naturze. Chwycila gwaltownie swe dziecie, niemowle przy Piersi, i rzekla: .Biedna ty moja kruszynol Weréd potogi Wwojenne}, wéréd glodu, wiréd zaburzes, dla kogo? cie bede chowala? U-Reymian czeka nas niewola, 0 ile pozosta niemy przy 2yciu. A tymezasem, zanim prayidzie niewola, srody sig gléd, tymczasem szalejq powstaricy, straszniejsl Lod glodu i od Reymian. Wigc zamief sie ty dla mnie Ww potywienie, dla powstarcéw w furje pomsty, dla ludz osci.w nieprawdopodobna jakas opowiesé, w to, czego Jedynie nie dostawato do klesk, jakie sie na Zydéw zwa Illy." Po. tych stowach zabija swego synka, piecze go Lajada jedne potowe, druga za6 ukryla | zachowala. W tej same}, prawie chwili wbiegli powstancy, zwabieni zapachem eyo potwornego pieczywa, i grozil, Ze jq na miejscu za- Di, iesti im nie pokate tego, co sobie preyreadaila. Tedy ‘Gt60 — PROROCTWA CHIRYSTUSOWE — I, © 103 eka im, 2e dla nich wlasnie pozostawila wspaniala Eeagatke, i odkryla im szczathi swego dziecka. Ich za8 nagla fogarnela zgroza i przeratenie 2djglo ich do gli; jak wryci HManeli na ten widok. A ona sie odezwala: ,To moje Wlasne driecig! To moje wlasne dziclo! Jedzcie, bom i ja sig uraczyla. Nie badécie delikatniejsi od. kobiety, ani fezulsi od mathi, A jeéli jestescie tak pobodni, te sig od- Wwracacie od mojej oflary, tedy wiedacie, 4e sig 2a wasze adrowie jut uraczylam; niechaet wiec reszta ju tylko dla mnie pozostanie." Tedy oni wyszli, dréqc na calem ciel, praynajmnic} raz strachem precjeci | zmuszeni do pozosta- Wienia matce takiego poiywienia. W lot rozniosla sig Wiesé-o tej zbrodni po calem miescie, a kaddy jq miat przed ocayma i drial, jak gdyby ja sam byt popetnit. Ci id6rych gléd-morzyl, teraz pragneli Smierci, a za szozesi wych uwatano tych, co ju2 pomarll, 2e nie widziell i nie slszeli takich potwornogci."* ‘Oto kary, jakie spadly na 2ydéw za zbrodnie i bez- otnosé, spelnione praeciwko Chrystusowi bozemu Dodaé sie godsi do tego nicklamliwg Zhawiciela naszego preepowiednie, kt6ra wazystho w takich proroczych zapo- stowach; biada breemiennym i karmigcym w owe dni! ie tedy uciecaka wasza nie wypadia w zimie lub w szabet Weedy bowiem nastanie wielka udreka Jakie} nie bylo od pocrathu Swiata aé dotad, Ani nie bedzie, Ogélna licabe tych, co zgingli od glodu i miccza, podaje Jézef na jeden milion isto tysigcy:" Powstaticy 208408 HISTORIA KOSCIELNA — 1,7 I rozb6jnicy kt6rzy pozostall pray ayciu, sami sie wzajemnic powzigciu miasta powydawali i zostali straceni. Najhoslej- Szych i najpiekniejszych mlodziefcéw zachowano na trium, 2 reszty calego tlumu okuto w kajdany tych, kt6rey miei Ponad’17 lat, i wystano do katorgl w Egipcie, wiekszq zs €2esé rozdzielono po prowincjach, by tam w teatrach fingli od miecza lub dztkich zwierzat. Wezysthich wreszcie nide} Int 17 zabrano do niewoli i sprzedano, a tych tylko liczqc, bylo okolo 90000. Wszystko to drielo sig w drugim roku panowania: Wespazjana, stosownie do. pro roczych’sl6w Pana i Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystuse, tory jut naprz6d bota mocq wszystko ogladal, jakby sic to w owe} wlasnie dzialo chwil, i lay wylewal, i plakal, jal: © tem pisza. Swigct ewangeliscl. Praytaczajq. oni wlasne ego. stows, ktére wypowiedzial, zwracajac: sie jakoby do Jerozolimy: 10 adybys ity w tym dniu poznala to, co ci niesie poks} Teraz jednak zakryte jest przed aczyma twemil Albowiem prayjdq na cig. dni I nieprayjaciele twoi otocza cle watem, 1 oblega cle dokola, 1 Scisna ci zewszad, I powala o ziemie Giebie i dzieci twoje."? A potem méwi jakgdyby 0 narodzie sAlbowiem bedzie wielka T gniew nad tym ludem, 1 polegna od ostrza miecza, 1 zapedza ich w niewole mieday wszystkie pogany. Jerozolime deptac beda stopy pogan, 1 aii.sis wivenincxasy pogan” PROROCTW: CHIRYSTUSOWE-—ZNAKI WOINY — 781405 1A gdy ujrzycle, 2e wojska zaczynajg otaczaé Jerozolime, Tedy wiedzcie, 4c je} spustoszenie jest bliski Jesli sic teraz pordwna stowa Zbawiciela naszego z wszyst- Hem, co historyl pisze 0 cale} wojnie, jakéez nie podziwiag {nie uznawaé, 2e preewidywanie | preepowiednia Zbawiciela Ihaszego byly rzeceywigcie bode i agola nadzwyczajne? Nie potrzeba juz niczogo dodawaé do opowiadania dzie- Jopisarza o tem, co sig stalo z calym narodem po mece Zbawicielowe} ipo owych okraykach, ktéremi thm 2ydowski findat ulaskawienia od émierci dla roabéjnika i mordercy, f blagal o usunigcie z posréd sieblé TwOrcy zycia* Lecz Wwarto praytocayé jeszcze jeden dow6d dobroci najlepsze} Opatranosci: Preez czterdziescl pelnych lat po dokonanym zamach praeciwko Chrystusowi Bog odkladal zatracenie 2yd6w, a przez caly tenczas yl jeszcze prawie wszyscy aposto- fowie i uceniowie, a zwlaszcza Jaksb, pierwszy biskup jerozo: limsli, 2wany bratem Pafiskim. Przebywali oni w samem miescie Jerozolimie-i byli-dla niego jakydyby szaficem obronnym. Bég czuwat i at pétad byl cierplivy, bo mogliby , swych czynéw 2alowaé, uryskaé przebaczenie i dostapié abawienia, Do te} niezmierne) swe) clerplivosci dodat Bog jeszcze nadzwyczajne znaki tego, co ich czeka, jell pokutowac nie beda. Poniewat co dopiero wspomniany historyk uznal, de znaki te warto zachowaé w pamigci, przeto godzi sig podac je do wiadomosct réwnie# niniejszego dzieta czytelnikom. ‘Wesmij tedy VI ksiege Dziejow i czytaj slowo za slowem, co Jézef pisze: Lud nieszczesliwy szedt wéwcxas za glosem uvvodzicieli § oszustéw, ktérzy sie podawali za wystannikéw botych fe nikt nie zwracal uwagh na wyradne znaki zblitajqce) sig Ee, BB"; Jan 186) De 3106. HISTORIA KOSCIELNA — ts faglady 1 nikt im nie wierzyl. Jakeby ich grom ogtuszy Jakby nie mieli oczu i roumu, zgola nie sluchali preestroy hotych. Tak wigc pokazala sig nad miastem —gwiazd W Ksztalcie miecza wielkiego i rok prawie caly Swiecila kometa na niebie. Potem, jeszcze przed wybuchem powstania 1 zawierucha wojenng, wlasnie gdy naréd byt zgromadzony na éwigto Przasnik6w, Gsmego dnia mlesiqca ksantikos, Ww nocy okolo godziny’dziewiate},* oltare i swigtynia takim roxgorzaly blaskiem, ze sie 2dawalo, it jasny dzief nastal rwalo to prawie pél godziny. Ludzie. rzeczy nieSwiadomi Uupatrywaliw tem dobra wréthe, jednakte ‘zawey ksigg Swietych zaraz to osadzili jako zapowied? tego, co prayise mialo. Podczas tych samych éwigt krowa, przce arcyka- plana prowadzona na ofiare, wydala na Swat Jagnig w samym Srodku Swigtyni. A dale), widziano, jak wschodnia brama wewnetrzna, spitowa i niezmiernie cigéka, tak 2e dwudziestu Judaizwielkimwysitkiem ja zamykalokaddegowleczora, zaparta na zawory w 2elazo okute,a précz tego zaopatrzona w bardzo leboko zapuszezone zasuwy, o pélnocy sama sie rozwara Kilka dni po uplywie Swigt, dnia 21 miesigca artemisjos, uukazalo sig widmo jakies nadzwyczajne i wprost nieprawdo: podobne. Za bajkeby moina poczytaé to, co mam opawie. dzieé, gdyby nie bylo Swiadkow naocenych, 1 géyby sig Kleskl, Ikt6re potem spadly, nie agadzaly z temi znakami Ot6t preed zachodem slosca widziano, jak w powietrzu nad calg okolica wozy bojowe i zbrojne falangi wéréd cchmur w pochodzie pospiesznym otaczaly jakies miasta A podczas Swieta, zwanego Pigédziesigtnica, powiadaja kaplani, 2e gdy jak 2wykle wchodzili do preybytku na odpra wienie Swietych obreedéw, slyszeli najpierw loskot i halasy, 4 potem glosy rozlicane: ,Uchodémy stad!" ZZNAKI WOUNY — 1 8° 101 Ale oto rzecz jeszcze xgrotniejsza: Calowiek niejaki Mhleniem Jezus, syn Ananjasza, prosty chop ze wsi, catery bia przed wojng, kiedy miasto cate 2ylo jeszcze w glebokim HPokoju i pomysinosci, praybyl na éwigta, w ktore Zydai Hyedlug 2wyczaju ku caci bote} rozbijajq namioty, zblityt ble do Swigtyni i nagle jgt krzyczeé: Gos od Wschodu! Glos od Zachodu! Gios od czterech wiatréw! Glos do Jerozolimy i Swiatyni! Glos do ablubiefcéw i oblubienic! Glos do calego narodu!’ Tak wolat we dnie i w nocy, llice. Niekt6rzy znaczniejsi obywatele, do 4ywego poruszent takiem zlowrogiem krakaniem, pochwycili owego calowicka pracbiegajac wseysthie dotkliwa mu wymierzyli chloste. On zaé stowa nie wyméwit w wlasne} obronie sam z siebie, ale pray nich dale} Krayczat 0 tych samych glosach, Starszyzna, w przekonaniu, tak jak tee bylo, Ze czlowickiem tym nadludzka jakas miota site, stawia go przed raymskiego namiestnika. Tam zbity, fak’ Ze mu koéci bylo widaé, nie prosit o litosé, ani nie zaplakal, tylko 2a katdem uderzeniem los mu sig coraz bolesniejszym zalamywat jekiem: ,Biadal Biada Jerozolimie!"* Ten. sam historyk opowisda ponadto reece jeszcze Aalwniejszg, 2e znalazta sig w ksiggach Swietych jakas przepowiednia, if w owym czasle wyjdzie z ich ziemi maz, kiSry panowaé bedzie nad ziemig* J6zef wpraw. dele preypuszcza, 2e ta wyrocenia spelnila sie na Wes pazjanie, lecz Wespazjan nie cala ziemig wladal, ale tylko pafstwem rzymsklem. Suszniej przeto bytoby odniesé te preepowiednic do Chrystusa, do ktérego Ojciec tak sig odezwal:LNA — th 8-9 JOZEF — JOZEF PISMA — 1,910 109 sProé mnie, A dam Ci narody jako dziedzictwo, AA jako wlasnogé aiemi kratice.*" ‘O1G# stosownie do tych slow w owym wlasnie czas llegt sig. glos swietych apostoléw po cae} ziemi i stowa Ich ae na swiata krarce Dawym jezyku ojczystym, jak sam o tem Swindcay,* a wezem Wagledu na wszystko inne zastuguje na wiare. Ponadto jostaly po nim jeszcze dwie inne ksiggi godne czytania Iiarosytnosci Zydéw.' Zawlerajq one odpowied na za pki Apjona gramatyko, ktéry wlasnie wéwe2as wydal DPlemo przeciwko Zydom, oraz innych, kt6rzy sie réwnied lbbeltywie wyrazali o narodowych zwyczajach Iudu 2ydow- hiego. W plerwsze} 2 tych ksigg Jézef podaje licabe jam tak zwanego Starego Testamentu | w nastepujacych Howach poucza, ktére z nich Zydzi wedlug stare) tradyeji Uiwazali za niewatplive: Po tem wszystkiem godzi sie niewatpliwie _pozna samego J6zefa, kt6ry tyle doraucil do niniejsze} Histo Jego pochodzenie i réd, z kt6rego sle wywodzi, On sam zresatq méwi o tem w nastepujgcych stowach: , J6zef, syr Macieja, kaplan z Jerozolimy, z pocegtku uczestnik walk 2 Reymlanam, y6tnejsaych 2aS wypadksw swiedek pone wolny."* Uchodsit on za najstawniejszego posréd Zydé6w, nietylko w ‘oczach swych ziomk6w, ale réwnie? wét6d Reymian, tak 26 go uczcili wystawieniem posagu w miescie Reymic T umieszczeniem ksiag jego w bibljotece patistwowe). Opisat + wdwudzlestu ksiggach calg starotytnosé tydowska’, a dzieje wojny rzymskic} swego czas w siedmiu Ksiegach,” Kt6re potomnosci przckazal nietylko po grecku, ale réwniez »Niema u nas jakiejs niezmiernej liczby ksiag, kt6reby sie % soba nie zgadzaly albo staly w sprzecznoéci. Jest ich tylko 22, a zawieraja dzieje wszystkich wiek6w I slusznie H ichodza 2a boskle, Pigé 2 nich pochodzi od Mojéesza, f obejmuja prawa i daieje ludzkosel od poczatku at do Smierci Mojteszowe} i ogarniajq czas okolo trzech tysigcy, Plat. Od smierci zag Mojéesza ad do zgonu Artakserksess, nastepcy Kserksesa na tronie perskim, prorocy,- ktOrzy prayszll po Mojteszu, opisali historje swych czas6w w 15 Be Keiqech’"Pocostle ‘tery leg! acral hymry Iu cal sevaphaaSaaa pene aienioveemnns E boss) trad) aycowe dle tad’ Od Avtaserocsa ef do | narody. Podbé} zachodu, Wschéd i Zydzi. Warszawe 19 131-185 naszych czaséw zostato wprawdzie wszystko spisane, nie hus, histork Zydow, Jogo charalter t dealainose. Drlejéw wojny tydowshs, Warseewe 000, xD Jest to jednakowot tak wiarogodne jak pisma poprzednie, ho nie przechowala sie dokladna prorokéw sukcesja. Z jaky eigen tecaits die eck odosimy do naseych pam storerdca ta okolicenol | man, Starotytnosci tydowskich ksigg 20, Warszaw: te przez tyle wiek6w nikt do nich nic nie odwaiyt sig | ot A anoig ie be Sot dodee, nls hich uae, ani w nich czegokolwiek aml sti» sie eghinStrtynse™ ncaa Hera Zyidw case Katdy Zyd ma od najwczesnicjsze} mlodosei wpojong wiare,110 HISTORIA KOSCIELNA.— 1, 1051 te to zasady bote, 20 nalety je zachowaé, i w razie potrzeb chetnle 2a nie tycle polotyé.” Slowa powytsze 2 pewnoscia warto bylo praytoczy 6xef napisal ponadto inne dzielo znakomite: O poteds: rozumu, Kt6re inni nazywaja: Machabaikon,* albowiem 20 Wwiera opis walk Hebrajczyk6w, ktGrry wedlug tak zwanych Ksiag Machabejskich stawali meznie w obronie czci bot Précz tego pod koniec XX ksiggi swych Starofytnose! nad: mienia tende Jézef, 2e zamierza napisaé cztery ksiegi © Bogu oraz o istocie Jogo, wedlug ojczystych zapatrywan tydowshich, tudziet O prawach, a mlanowicie 2 jakich ‘one powod6w na niejedne rzeczy pozwalaja, innych nato- miast zabraniaja.* Wspomina wreszcie o innych dzietac przez sieble napisanych. Dia stwierdzenia Swiadectwa, kt6resmy 2 niego zaczerp- nei, dobrze bedzie podaé jeszcze slowa, jakie polotyt pod koniec swych Storoéyioscl. Zarzuca tam Justuso x Tyberjady,* ktSry tak jak on podjat sie napisania wspé zesnej histori, 40 nie preedstawit prawdy, a précz tego ‘oskaréa go o wiele Innych zdrotnoscii tak koriczy dostownie: Ja naprawde nie obawialem sig dla pism swoich takiego osu, jaki twoje spotkat ksiggh, ale zlotylem je do rak samych cesarzy, jeszcze w6wczas, Kiedy zdarzenia staly prawie przed oczyma. Malem bowiem te swiadomosé, 2 fraymatem sig prawdy, przeto spokojnie czekalem na ich sad Enie doznatem zawodu. Précz tego Dzieje moje preedsta- witem wielu innym, a nicjeden 2 nich brat udzial w wojne, jak np. krél Agryppa i niektérey krewni jego. Cesare Tytus za tak bardzo pragnal, by wiadomosé o tych zdarzeniach wéréd ludzi sie przechowala tylko 2 pism moich, ze wl. © Cnty A 38 ‘ PPA 3% 1 Zasl sic preel, de Togo arava ne wyk ‘ Wasyethi' pla tog dézeoul wopéloreanego hata ein. SUKCESJE BISKUPOW — m,10°15_ 491 recenie wydal rozporzqdzenie, dotyczqce urzedowego ich idania, Krél Agryppa wreszcle rozpisal sie w 62 listach, wwystawié Swiadectwo prawdziwosci mojego opowia- Wa." -Z listéw tych Jozef dwa preytacza, Lecz dosé os Pracjdémy tedy do dalszego ciggu. Po Smierci meczefishie} Jakoba | po zburzeniu Jerozolimy, Kl6re krétko potem nastapito, apostolowie i uczniowie Pafscy, kt6rzy jeszcze pray 2yciu pozostali,zeszll sie, jak Wiesci niosa, 2 wszystkich stron, i zgromadzll sig razem z krewnymi Pafskimi, bo i z nich niektOrzy jeszcze 2yli Tedy razem radzili, ktoby zastugiwal na to, by zostaé hastepca Jakéba. 1 oto wszyscy jednomysinie oéwiad- czyli, 4e Szymon, sym Klopasa’, o ktSrym wspomina rownied ewangelja, godzien jest zajaé stolice parafji_ tamtejsze} tmiat on byé kuzynem Zbawiciela, Hegesippos bowiem opo: Wwiada, it Klopas byt bratem J6zefa. Prsce tego Wespazjan wydat podobno po zburzeniu Jerozolimy rozkaz wyszukania wseystkich, kt6rzy sig wy- wodalli z rodziny Dawidowej, by wérdd Zyd6w nie bylo jul nikogo z rodu krélewskiego. Z tej prayczyny doszlo znowu do bardzo gwattownego praesladowania 2ydéw. Po Wespazjanie, ktéry panowat 10 lat', obejmuje nast stwo Tytus, syn jego. W drugim roku jego rzadéw biskup Linus, ktSry przez 12 lat stal na czele kosciola r2ymskiego,12. HISTORIA KOSCIELNA — ti, 15—17 lureqd sw6} pozostawia Anakletowi'. Nastepca za6 Tytusa, po dwéch latach i dwéch miesigcach panowania, staje si Domicjan, brat jego W czwartym roku Domicjana umiera Annjanos, kt6ry Jako pierwszy biskup kosciola aleksandryjskiego urzqd sw) Ariertyt przez 22 lata, a nastepstwo po nim, jako drugi, obe} muje Abiljos. “ 'W awunastym zaé roku tego samego panowania nastepca Anakleta, KtGry przez. 12 lat byl biskupem rzymskim, staje sig Klemens. W Liscie do Flipjan Apostol zowie go swym ‘wspétpracownikiem w takich oto stowach: “sRazem 2 Klemensem, I. wszystkimi innymi wspétpracownikami moimi, Kt6rych imiona zapisane sq w ksiedze dywota” 15 Po klemensie pozostat jeden List, uznany jako niewatpliwy, obszerny 1 wepanialy!, kt6ry w imieniu koSciola reymskiego napisal do kosciola korynckiego, jako 2e naonczas w Koryncie ‘wybuchly nieporozumienia. Wiemy o tem, ze List ten cayta sig publicanie podczas 2gromadzen\ w bardzo wielu ko- Sciolach od dawnych jut ceasw at po dni nasze. Ze 208 nieporozumienia wtenczas rzeczywiscie wywolaly zamet wkosciele korynckim, Swiadcay otem wiarogodnie Hegesippos. 17 Domicjan dopuszczat sig licanych okrucieristw wobec wielu obywatell. Znacena licebe szlachetnych i znakomitych Gir wvaga ne: 3 dost. 92. Linus of #67 Tytus of. 798; Domicin 81 96 2 Flay Anshlt od ca 79" cx. 00. ‘\W prsetadie polski w 1 fomic iniescego wydawnictwas Plame jet Apesolakich xr 95168 F na wyspie Patmos DOMICIAN iw wymordowat w Reymie bez Zadnego wyroku sado j. rozlicenych innych dostojnlkw skazal na wygnanie Hhonfiskate majathu, a wreszcie skovicayl na tem, 2e sig I nastepca Nerona w jego nienawigci do Boga, ktéremu jpowiedzial woing. Jako drugi tedy wszceql praociwko Iham przesladowanie; ojciec jego bowiem, Wespazjan, zadnych fvch preeciwko nam nie dywil zamysl6w. Podéwezas, jak niesie podanie, Zyl jeszcze Jan, apostot f zarazem ewangelista. Dia éwiedectwa, jakie zlotyt Stowu Botemu, zostat wyrokiem sqdowym skazany na osiedlenie WV awe) ksigdze Przeciwko beresfom Ireneusz rozwodzi sig o liczbie prorocze), oznaczajace) imie Antychrysta, a zapisane} w tak 2w. Apokalipsie Janowe}", Yi tak sie doslownie wyraza: ,Gdyby obecnie trzeba byto publicznie oglosié imig Antychrysta, méglby to ucaynié ten, ‘try miat objawienie. Widzial je howiem niedawno temu, prawie za dni naszych, pod koniec panowania Domicja- nowego"’ W owych ezasach nauka wiary nasze} takie roztaczata blaski, 42 nawet obci prackonaniu naszemu plsarze nie wahali sig w swych dzietach historyeznych potomnosci prze- kazaé wiegci 0 przesladowaniu i poniesionych wéeéd nlego meczefstwach; co wigce), zapisali doklednie zdarzef tych date. 016% opowiadajq, e w 15 roku Domicjana razem 2 bardzo wielu innymi takte Flawja Domitylla, siostr2e: nica Flawjusza Klemensa, jednego z 6wezesnych konsul6w raymskich, zostala wygnana na wyspe Poncje za kare, 2¢ ata Swiadectwo Chrystusowi » oni. 19, Trem Ady, hat, V, 3% Dio Costin, 8,