Kolokvijum II

1. Simpleksni sistemi
To su računarski sistemi kod kojih ne postoji nikakvo dupliranje, niti u pogledu softvera niti
hardvera. Kod njih su sve softverske, hardverske i komunikacione funkcije jedinstvene i
skoncentrisane na jednom mjestu, tj. u jednom računaru. To znači da u sistemu postoji jedan
računar, jedan operativni sistem i sl., te kad jedno otkaže ne postoji drugo da ga zamijeni.
Znači da su to sistemi bez redundanse. Pojavom greške u hardveru, softveru ili
komunikacijama dolazi do otkaza čitavog sistema.
U suštini to su računarski sistemi opšte namjene u kojim nema nikakvih rezervnih hardverskih
niti softverskih elemenata, te je u principu arhitektura ovakvih sistema ista kao kod sistema
opšte namjene.

2. Simpleksni sistemi sa izdvojenim komunikacionim procesorom

Pošto se u računarskim sistemima najviše vremena gubi na komunikaciji između korisničkih
terminala (korisnika) i perifernih jedinica i računara, da bi se ubrzao rad sistema često se
koristi dodatni, tzv. komunikacioni procesor. Komunikacionom procesoru se dodjeljuju svi
poslovi vezani za komunikaciju sa korisnicima. Na taj način se glavni procesor oslobađa tih
aktivnosti i posvećuje se izvršavanju korisničkih programa, čime se povećava ukupna brzina
rada računara. Veza između komunikacionog procesora i glavnog procesora, odnosno računara
je brza serijska veza ili paralelna veza.
Opšta arhitektura takvog računarskog sistema je prikazana na sljedećoj slici.

Korisnički
terminal 1

Korisnički Komunikacioni
terminal 2 procesor Računar

Korisnički brza serijska ili paralelna

terminal n Periferne
(linija)veza
jedinice

spore serijske
veze

Računarska tehnika Strana 1.

 3. Simpleksni sistemi sa izdvojenim komunikacionim i procesorom za upravljanje
podacima
Kod ovakvog računarskog sistema je pored komunikacionog procesora uveden i izdvojen i
procesor za upravljanje podacima, odnosno vanjskom memorijom. Tako se glavni procesor
oslobađa i poslova upravljanja vanjskom memorijom i koristi samo za izvršavanje korisničkih
programa, te je tako još više povećana brzina rada čitavog sistema. Opšta arhitektura takvog
računarskog sistema je prikazana na sljedećoj slici.

Korisnički
terminal 1

Korisnički Komunikacioni Procesor

Vanjska
terminal 2 procesor Računar za upravljanje
memorija
podacima

Korisnički brza serijska ili paralelna

terminal n Periferne
(linija)veza
jedinice

spore serijske
veze

4. Master–slejv sistemi
Kod master–slejv sistema se koriste dva procesora, jedan je tzv. master procesor (glavni
procesor), a drugi je slejv procesor (pomoćni procesor). Glavni procesor upravlja korisničkim
terminalima, perifernim jedinicama, redoslijedom izvršavanja korisničkih programa, tj. radom
sistema. Pomoćni procesor izvršava samo korisničke programe i na taj način se povećava
brzina rada sistema. Opšta arhitektura takvog računarskog sistema je prikazana na sljedećoj
slici.

Korisnički
terminal 1

Glavni Pomoćni
Korisnički (slejv)
(master)
terminal 2 procesor procesor

Korisnički
Periferne
terminal n
jedinice

Računarska tehnika Strana 2.

 5. Dupleksni i dualni sistemi
To su sistemi kod kojih se koriste dva računara, te se na taj način povećava pouzdanost rada
sistema i njegova raspoloživost.

Kod dupleksnog sistema drugi (rezervni) računar služi kao tzv. vruća rezerva i može da
obavlja neke druge funkcije različite od funkcija koje obavlja prvi (glavni) računar. Tek kada
dođe do otkaza glavnog računara njegove funkcije preuzima rezervni računar. Medjutim, to
preuzimanje funkcija (odnosno tzv. oporavak od greške) nije trenutno jer je potrebno određeno
vrijeme da rezervni računar preuzme funkcije glavnog računara.

Kod dualnog sistema oba računara funkcionišu istovremeno i obavljaju iste funkcije sve
vrijeme rada. U slučaju otkaza glavnog računara rezervni računar nastavlja da normalno
funkcioniše. To znači da je oporavak od greške trenutan i da je tu pouzdanost rada i
raspoloživost sistema najveća. U nekim sistemima gdje je potrebna još veća pouzdanost i
sigurnost rada koriste se tri računara. To omogućava provjeru ispravnosti rada računara, tj. da
li slučajno neki od njih ne funkcioniše ispravno, upoređivanjem rezultata rada sva tri računara
po većinskoj logici na principu dva prema jedan.

6. Distibuirani sistemi
To su računarski sistemi kod kojih se koristi više procesora, odnosno više računara, a koji su
međusobno povezani i istovremeno izbršavaju programe. Razlozi korištenja takvih sistema su
povećanje brzine rada, povećanje pouzdanosti rada i mogućnost korištenja zajedničkih
programa, podataka i perifernih jedinica.
Ovakvi računarski sistemi se dijele u dvije grupe:

1. multiračunarski sistemi,
2. mreže računara.

7. Multi-računarski sistemi.
Multiračunarski sistemi su sistemi koji koriste više računara međusobno povezanih brzim
paralelnim vezama, a koji se fizički nalaze na malom rastojanju od nekoliko centimetara do
nekoliko decimetara, i obično su smješteni u jednom kučištu. Svi računari obično sarađuju na
obavljanju određene funkcije. Razlog korištenja ovakvih sistema je prije svega povećanje
brzine rada, a istovremeno se povećava i pouzdanost sistema.

Postoje tri osnovna načina međusobnog povezivanja računara u takvim sistemima:

1. korištenje zajedničke magistrale,

2. korištenje komunikacione matrice,
3. korištenje memorijskih i U/I jedinica sa više pristupa.

Računarska tehnika Strana 3.

 8. Topologije računara

Računarske mreže se mogu posmatrati s obzirom na način medjusobnog povezivanja računara

i s obzirom na međusobnu udaljenost računara u računarskoj mreži.
S obzirom na osnovni način povezivanja, odnosno najčešće korištene strukture mreže,
računarske mreže se dijele na računarske mreže tipa koje su poznate pod nazivima:

1. zvijezda,
2. prsten,
3. zajednička magistrala,
4. potpuno povezana mreža.

9. Vrste računarskih mreža s obzirom na područje koje obuhvataju?

S obzirom na medjusobnu udaljenost računara u računarskoj mreži, odnosno s obzirom na

prostor koji mreže obuhvataju, računarske mreže se dijele na mreže tipa koje su poznate pod
skraćenim nazivima:

1. mreža LAN tipa,

2. mreža MAN tipa,
3. mreža WAN tipa,
4. INTERNET mreža.

10. Sistemi sa jednim procesorom

Osnovna arhitektura računara i računarskog sistema je arhitektura u okviru koje se koristi
jedan procesor. Takvi su bili svi računari na početku, a i danas veliki broj savremenih računara
koristi samo jedan procesor. Jedan procesor izvršava sve funkcije, a uglavnom se koristi
multiprogramski princip rada gdje više korisnika radi na istom računaru.

11. Sistemi sa više procesora

U takvim sistemima se koristi više procesora prije svega za povećavanje brzine rada, a i za
povećanje pouzdanosti i za mogućnost korištenja zajedničkih programa i podataka. Takvi
sistemi se međusobno razlikuju uglavnom prema načinu povezivanja između procesora i
prema njihovoj međusobnoj udaljenosti.
Sistemi sa više procesora se dijele na tri tipa sistema:

1. čvrsto spregnuti sistemi ili multiprocesorski sistemi,

2. umjereno spregnuti sistemi ili multiračunarski sistemi,
3. slabo spregnuti sistemi ili mreže računara.

Računarska tehnika Strana 4.

 12. Arhitekture računarskih sistema na osnovu toka instrukcija i toka podataka
To je klasifikacija koja se vrši na osnovu odnosa između programa koji se izvršavaju (tzv. tok
instrukcija) i podataka koji se pri tome koriste (tzv. tok podataka). Ova klasifikacija je u praksi
poznata pod nazivom Flinova klasifikacija. Na osnovu te klasifikacije postoje četiri osnovna
tipa arhitektura računarskih sistema poznatih pod skraćenim oznakama:

1. arhitektura SISD tipa,

2. arhitektura MISD tipa,
3. arhitektura SIMD tipa,
4. arhitektura MIMD tipa.

13. Model digitalnog računara

Digitalni računar čine digitalna elektronska kola i sklopovi ( logička kola, flipflopovi, brojači,
registri, itd. ), medjusobno grupisani u cjeline koje realizuju sve operacije u računaru. Svi
računari obavljaju iste osnovne postupke: ulaz informacija (podataka), memorisanje
informacija, aritmetičke i logičke operacije (obrada podataka), izlaz informacija, upravljanje
svim tim postupcima. Sve to se odvija pod upravljanjem programa koji se pri tome u računaru
izvršava. Svaki od tih postupaka obavlja se pomoću jedne funkcionalne cjeline koju nazivamo
funkcionalna jedinica računara ili jedinica računara. Tako se računar praktično sastoji od pet
osnovnih funkcionalnih jedinica koje obavljaju sve osnovne postupke.

Osnovne jedinice računara su:

1. ulazna jedinica,
2. memorijska jedinica (operativna memorija),
3. aritmetičko–logička jedinica (operaciona jedinica),
4. izlazna jedinica,
5. upravljačka jedinica (kontrolna jedinica).

14. Zajednička magistrala podataka

Magistrala je, u osnovi, skup paralelnih linija (provodnika) preko kojih se prenose električni
signali, odnosno informacije u binarnom obliku izmedju svih jedinica računara. Sve jedinice su
paralelno vezane na linije magistrale. Magistrala uglavnom posjeduje onoliko linija koliko se
bita paralelno obradjuje i prenosi u računaru, odnosno koliko bita imaju podaci koji se preko
nje prenose. Ona je dvosmjerna, ali se u jednom trenutku preko nje može prenositi samo jedan
podatak i to samo u jednom smijeru. U principu svaka jedinica računara posjeduje paralelni
stacionarni registar sa paralelnim ulazima i paralelnim izlazima koji su paralelno vezani na
zajedničku magistralu.

Računarska tehnika Strana 5.

 Računar 1 Računar 2 Računar n

n n n

n Zajednička magistrala

15. Osnovni dijelovi mikroprocesora

Struktura procesora se može podijeliti u tri osnovna funkcionalna dijela, odnosno u tri
funkcionalne jedinice:
1. aritmetičko-logička (operaciona) jedinica,
2. registarska jedinica (blok registara),
3. upravljačka (kontrolna) jedinica.
Operaciona jedinica vrši obradu podataka, tj. realizuje aritmetičke i logičke operacije na
podacima. U bloku registara se memorišu podaci koji se obradjuju u procesoru, medjurezultati
i konačni rezultati. Upravljačka jedinica izvršava instrukcije i upravlja svim operacijama u
procesoru i u računaru.
16. Procesor sa zajedničkom magistralom
Registri procesora su paralelni stacionarni registri sa paralelnim ulazima i paralelnim izlazima.
Specifični su po namjeni i funkciji pa zato imaju posebne nazive. Obično imaju onoliko bita
koliko se paralelno prenosi i obradjuje u procesoru, iako neki (adresni i opšte namjene) obično
imaju veći broj bita.
Aritmetičko-logičku jedinicu čine aritmetičko-logički sklop i registar bita stanja. Aritmetičko-
logički sklop vršim stvarnu obradu podataka. Izvršava osnovne aritmetičke i logičke operacije
paralelno na binarnim podacima veličine akumulatora procesora. U svom sastavu ima
kombinacione mreže za binarno sabiranje, logičke operacije I, ILI, EXILI, komplementiranje,
pomijeranje, inkrementovanje i dekrementovanje. Registar bita stanja čine flipflopovi stanja,
koji pokazuju stanje rezultata nakon izvršavanja instrukcije.
Upravljačka jedinica generiše upravljačke signale i upravlja svim operacijama u procesoru i
računaru. Ona očitava (pribavlja) iz memorije, dekoduje i izvršava instrukcije. Sastoji se od
dekodera instrukcije i upravljačkog sklopa. Upravljačke jedinice većine savremenih procesora
su realizovane mikroprogramski. Tako realizovana upravljačka jedinica se naziva
mikroprogramska upravljačka jedinica.

17. Programski model procesora

Programski model procesora čine oni registri procesora koji su dostupni programeru, tj. čiji se
sadržaj mijenja izvršavanjem instrukcija programa ili se može ispitati pomoću instrukcija
programa. U registre koji čine programski model procesora spadaju:

Računarska tehnika Strana 6.

 1. akumulator,
2. adresni registri,
3. registri opšte namjene,
4. registar bita stanja

Osim tih registara koji su dostupni programeru, procesor posjeduje još neke registre koji se
koriste i čiji se sadržaj mijenja u toku izvršavanja programa, ali im se ne može pristupiti
programski, tj. ne može programer da utiče na njih programski. To su:
1. registar instrukcije,
2. privremeni registar,
3. registar adrese,
4. registar podatka

18. Načini adresiranja

Pri izvršavanju programa procesor mora da ima informaciju o tome gdje se nalazi instrukcija
koju treba sljedeću izvršiti kao i to gdje se nalaze operandi koji će se koristiti pri izvršavanju te
instrukcije. Instrukcija koja treba biti sljedeća očitana i izvršena uvijek se nalazi u nekoj
memorijskoj lokaciji operativne memorije. Način na koji se definiše gdje se nalazi instrukcija
za izvršavanje i gdje se nalaze potrebni operandi za vrijeme izvršavanja instrukcije naziva se
način adresiranja. Svi procesori koriste više načina adresiranja, pogodne za različite primjene,
da bi se podacima pristupalo na što jednostavniji način. Osnovni načini adresiranja su:

1. implicitno adresiranje,
2. neposredno adresiranje,
3. direktno adresiranje,
4. indirektno adresiranje.
5. indeksno adresiranje,
6. relativno adresiranje.

19. Signali procesora

Procesor se može realizovati kao jedno monolitno integrisano kolo, kada se naziva
mikroprocesor, ili kao skup integrisanih kola. Bez obzira na način realizovanja procesor
posjeduje određene signale pomoću kojih se povezuje sa ostalim dijelovima sistema, upravlja
ostalim dijelovima sistema i dobija informacije o stanjima ostalih dijelova računarskog
sistema. Tipični signali procesora su:

1. signali napajanja,
2. takt signal,
3. adresni signali,
4. signali podataka,
5. upravljački signali.

Računarska tehnika Strana 7.

 20. Osnovne operacije procesora
Koncept rada procesora baziran je na programu koji se izvršava tako što procesor očitava
(pribavlja) i izvršava jednu po jednu instrukciju tog programa iz operativne memorije. Cjelina
pribavljanja i izvršavanja instrukcije naziva se ciklus instrukcije.
Svaki dio ciklusa instrukcije u kome je jasno definisana aktivnost procesora naziva se stanje
procesora. Osnovna stanja tipičnog procesora su:

1. očitavanje (pribavljanje) instrukcije,

2. očitavanje iz memorije,
3. upisivanje u memoriju,
4. očitavanje iz ulaznog sklopa,
5. upisivanje u izlazni sklop,
6. prekid,
7. zadržavanje,
8. zaustavljanje,
9. resetovanje.

21. Izvršavanje instrukcija

Pri izvršavanju instrukcije postoje dvije faze, odnosno dva ciklusa:

1. ciklus pribavljanja instrukcije (očitavanja instrukcije),

2. ciklus izvršavanja instrukcije.
Ciklus pribavljanja instrukcije uvijek prethodi ciklusu izvršavanja instrukcije, a oba ta ciklusa
posmatrana zajedno nazivaju se ciklus instrukcije.

22. Operativna memorija

Operativna (radna, centralna, interna, primarna) memorija je poluprovodnička memorija. To je
memorija sa direktnim pristupom, gdje brzina pristupa ne zavisi od položaja, odnosno adrese
lokacije kojoj se pristupa. Pristup i prenos podataka je paralelan. Ima veliku brzinu rada,
približnu brzini procesora. Vrijeme ciklusa približno od nns do n100ns, zavisno od konkretno
korištenih memorijskih komponenata. Obično je manjeg kapaciteta zbog relativno visoke
cijene. U nju se prenose programi iz sekundarne memorije pa ih procesor pribavlja iz
operativne memorije i izvršava instrukciju po instrukciju. Takodje, u nju se prenose podaci iz
sekundarne memorije koje procesor očitava i koristi pri izvršavanju programa. U nju procesor
takodje upisuje rezultate koje dobiva pri izvršavanju programa. Da bi se postigla maksimalna
brzina rada sistema operativna memorija treba da ima brzinu koja odgovara brzini rada
procesora i što veći kapacitet. Kako je cijena tako brzih memorija velikog kapaciteta visoka, u
praksi se uglavnom koriste operativne memorije nešto nižih brzina rada i relativno manjih
kapaciteta. Operativnu memoriju praktično čine dva tipa poluprovodničkih memorija:
memorija ROM (Read Only Memory) tipa i memorija RAM (Random Access Memory) tipa.

Računarska tehnika Strana 8.

Memorija ROM tipa je memorija sa fiksnim sadržajem koji se jedino može očitavati iz te
memorije. Kao memorija ROM tipa može da se koristi poluprovodnička memorija jednog od
sljedećih tipova: ROM, PROM (Programmable ROM), EPROM (Erasable PROM), E 2PROM
(Electricaly Erasable PROM). Memorija ROM tipa se programira pri proizvodnji i njen sadržaj
se ne može mijenjati. Memoriju PROM tipa programira korisnik, a nakon programiranja ona
posraje memorija ROM tipa. Memorija EPROM tipa se može više puta programirati. Kad se
programira on postaje memorija ROM tipa. Medjutim, njen sadržaj se može izbrisati i ona se
zatim može ponovo programirati. Kod memorije EPROM tipa sadržaj se briše osvjetljavanjem
memorije ultra ljubičastom svjetlošću. Kod memorije E2PROM tipa sadržaj se briše
električnim putem. Nakon brisanja ona se može ponovo programirati kad postaje memorija
ROM tipa. U ovu grupu spadaju tzv. fleš memorije.
Memorija RAM tipa može da bude statička ili dinamička. Dinamička memorija RAM tipa ima
jednostavniju strukturu, veći kapacitet i nižu cijenu. Statička memorija RAM tipa je složenija i
skuplja, ali se njome lakše upravlja. Zbog niže cijene i većeg kapaciteta, u savremenim
računarima se najčešće koriste dinamičke memorije RAM tipa.

23. Sekundarna memorija

Sekundarna (periferna, vanjska, masovna) memorija je memorija sa serijskim pristupom i
prenosom podataka. Kod nje je pristup sekvencijalan, vrijeme pristupa zavisi od položaja
podatka pa je mala brzina rada. To su memorije niske cijene i velikih kapaciteta. Koriste se za
memorisanje velikih količina podataka ili programa. Iz njih se programi i potrebni podaci
prebacuju u operativnu memoriju RAM tipa iz koje se programi izvršavaju i pri tome koriste
podaci.

24. Keš memorija

Da bi se što više povećala brzina rada računara, a da se ne bi suviše povećali troškovi potrebni
za brze operativne memorije velikih kapaciteta, u savremenim računarima se koristi jedan
pristup poznat pod nazivom keš memorija.
U osnovi, keš memorija je vrlo brza poluprovodnička memorija RAM tipa koja se nalazi
izmedju operativne memorije i procesora. Ona se koristi kao bafer izmedju procesora i velike
operativne memorije RAM tipa. Njena brzina je vrlo velika, jednaka brzini koju zahtijeva
procesor. U tom slučaju se mogu koristiti sporije i jeftinije, pa i većeg kapaciteta, operativne
memorije. Pri radu računara, potrebni programi i podaci se prenose iz sekundarne memorije u
operativnu memeriju, a zatim u keš memoriju. Procesor očitava programe i podatke iz keš
memorije, te upisuje rezultate u keš memoriju, maksimalnom brzinom. Tako se povećava
ukupna brzina rada procesora i računara.

Računarska tehnika Strana 9.

 25. Ulazni i izlazni sklopovi
Ulazni i izlazni sklopovi koji se koriste u računarskim sistemima se mogu podijeliti u tri grupe:
1. U/I sklopovi za paralelni prenos,
2. U/I sklopovi za serijski prenos,
3. U/I sklopovi za posebne namjene.
Svi oni se paralelno povezuju sa zajedničkom magistralom računara. Način povezivanja sa
perifernim jedinicama i tip U/I sklopa koji će se koristiti zavisi od konkretne periferne jedinice
sa kojom se vrši povezivanje. U jednom trenutku se može prenositi samo jedan podatak u
jednom smijeru, pa postoje posebno ulazni, a posebno izlazni sklopovi. U računarima se
obično koriste složeniji sklopovi koji mogu realizovati i ulazni i izlazni prenos, pa se nazivaju
ulazno-izlazni (U/I) sklopovi.
26. Softver za razvoj programa
Softver za razvoj programa čine svi programi koji se koriste za izradu razvoj drugih,
korisničkih (aplikativnih) programa. Jedna od osnovnih namjena i oblasti korištenja računara
je razvoj programa za različite potrebe i različite primjene. Te programe razvijaju i izvršavaju
korisnici računara u skladu sa svojim potrebama, pa se zato takvi programi zovu korisnički.
Kako se njihovim korištenjem rješavaju određeni problemi, odnosno određene primjene ili
aplikacije, koristi se još i termin aplikativni programi. Takvi programi se pišu korištenjem
određenih simbola i pravila za korištenje tih simbola koji su slični pisanju u standardnim
jezicima, kao npr. u engleskom jeziku, pa se nazivaju programskim jezicima.
Glavne komponenete softvera za razvoj programa su programi koji se nazivaju:

1. editor,
2. asembler,
3. programi prevodioci.

27. Softver za dijagnostiku

Softver za dijagnostiku čine svi programi koji se koriste za utvrđivanje ispravnosti i
otklanjanje grešaka u programima koji se izvršavaju u računaru, a takođe i programi koji se
koriste za utvrđivanje ispravnosti funkcionisanja pojedinih sklopova u računaru. Glavne
komponente tog softvera su programi koji se nazivaju:
1. simulator,
2. dibager,
3. dijagnostički programi.

Računarska tehnika Strana 10.

 28. Operativni softver
Operativni softver čine svi programi koji omogućavaju funkcionisanje računara i svi programi
koje koje korisnici izvršavaju na računaru. Njegove glavne komponente su programi koji se
nazivaju:
1. operativni sistem,
2. korisnički (aplikativni) programi.
Operativni sistem
Operativni sistem je skup programa koji omogućavaju funkcionisanje računara i realizovanje
njegovih osnovnih funkcija i komunikacija sa korisnikom. To je skup programa koji upravlja
radom računara i omogućava komunikaciju izmedju računara i korisnika.
Korisnički (aplikativni) programi su svi programi koji se izvršavaju na računaru, a služe za
različite namjene, odnosno za realizovanje nekih funkcija i poslova za korisnika računara. To
su programi zbog kojih korisnici koriste računar.
Postoje dva pristupa u vezi sa korisničkim programima:

1. razvoj vlastitih programa,

2. nabavka gotovih programa od proizvođača softvera.

29. Programski jezici i viši programski jezici

Procesor može da izvršava samo svoje mašinske instrukcije koje očitava iz operativne
memorije. Zbog toga program u operativnoj memoriji mora da bude u mašinskom obliku kao
niz mašinskih instrukcija procesora. Moguće je pisanje programa korištenjem mašinskih
instrukcija, ali je to isuviše sporo, složeno i skupo.
Da bi se olakšalo, ubrzalo i pojeftinilo pisanje i razvoj programa uvedene su i u praksi se
koriste određene metode simboličkog pisanja programa. Pri tome se koriste simboli i pravila za
korištenje tih simbola. Simboli i pravila za pisanje programa su slični onima koji se koriste u
standardnim jezicima i to uglavnom u engleskom jeziku, zbog čega se takvi načini pisanja
programa nazivaju programski jezici ili jezici za programiranje.
U praksi postoje i koriste se dva tipa programskih jezika a to su:
-Asemblerski jezici
Asemblerski jezik predstavlja najniži nivo simboličkog pisanja programa. Kod njega se za
svaku instrukciju napisanu u tom jeziku nakon prevođenja dobija jedna mašinska instrukcija.
Kaže se da je to preslikavanje 1:1 između izvornog programa (napisanog na asemblerskom
jeziku) i objektnog programa.
Asembler ne olakšava mnogo pisanje programa kao što to omogućavaju viši programski jezici,
ali ima sve prednosti koje daje simbolički način pisanja programa. On omogučava da se
simbolički predstavljaju instrukcije procesora, adrese memorijskih lokacija, adrese U/I
sklopova, registri procesora, ulazni podaci, rezultati i međurezultati.
-Viši programski jezici

Računarska tehnika Strana 11.

 30. Potprogrami

Potprogram je takva programska struktura koja omogućava da se isti niz instrukcija višestruko
koristi i poziva u različitim tačkama programa. Naime, događa se često da se u različitim
dijelovima programa pojavljuje isti niz instrukcija koji rješava određeni zadatak. Da bi se
olakšalo i ubrzalo pisanje programa mogu se koristiti makroinstrukcije, ali time se ne postiže
ušteda u potrebnom memorijskom prostoru. Ušteda memorijskog prostora i skračivanje
vremena pisanja programa moguća je korištenjem potprograma. Korištenje potprograma
omogućava takođe modularnu građu programa i formiranje biblioteke potprograma za
određene standardne probleme.
Potprogram je smješten samo na jedno mjesto u memoriji, a može biti pozvan i izvršavan iz
više različitih tačaka u programu.

31. Određivanje redosljeda instrukcija

Za određivanje redoslijeda instrukcija kod procesora računara se koriste sljedeći koncepti:

1. programski brojač(njegov sadržaj automatski uvećava pri normalnom izvršavanju

instrukcija tako da uvijek adresira instrukciju koja treba biti sljedeća izvršena.)
2. instrukcije skokova i grananja(Instrukcije skokova i grananja omogućavaju izmjenu
redoslijeda izvršavanja instrukcija programa u odnosu na uobičajeni redoslijed
izvršavanja, tj. kod koga se izvršava instrukcija koja se nalazi iza prethodne.)
3. instrukcije poziva i povratka iz potprograma(I ove instrukcije omogućavaju izmjenu
redoslijeda izvršavanja instrukcija. Koriste se za skok na početak potprograma i za
povratak po završetku potprograma.)
4. stek(Stek daje jedan mehanizam koji se koristi pri prenosu upravljanja pri izvršavanju
programa. Stek se prvenstveno koristi za memorisanje povratnih adresa. Svaki put
kada se izvrši instrukcija poziva potprograma u stek se upiše povratna adresa.)

Računarska tehnika Strana 12.