807 Thac st LE XUAN SOAN (chi bién) C120N Lé PHUONG LIEN we (hae Oddy € = luyén thi dai hoc NGU VAN Tap 1 * BIEN SOAN THEO CAU TRUC BE THI MGI NHAT CUA BO GD&BT * DANH CHO HOC SINH KHOI 12 ON TAP THI VAO CAC TRUGNG BH - CD nn DVL.013489(07 _ alt Thac si LE XUAN SOAN (cha bién) CA20N Lé PHUONG LIEN i luyén thi dai hoc VAN Tap 1 NGH] LUAN VAN HOC * BIEN SOAN THEO CAu TRUC BE THI MGI NHAT CUA BO GD&BT, * DANH CHO HOC SINH KHOI 12 ON TAP THI VAO CAC TRUONG BH - CD iia : DNL OO] a 2 x (S| NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA NOILoi néi dau Cac em hoe sinh Iép 12 than mén! Nhifng nam gin day, BO Gido duc va Dao tao da c6 nhiéu déi mdi trong viéc 16 chic thi tuyén sinh Dai hoc, Mén Van duge thi 6 cdc khdi C, D, M... Bdi vi thi sinh, day 14 mOn thi khé hap dan nhung cing khé gianh dude diém cao. Dé gitip cdc em n&m vitng ki€n thifc, chi dong va ty tin khi lam bai, ching t6i bién soan cuén: CAM NANG LUYEN THI DAI HOC NGU VAN, TAP I, NGH] LUAN VAN HOC. Tap sch gm 5 chuong: Chuong 1; H@ thong hoa kién thite Van hoc Viét Nam tir dau thé ki XX dén cudi thé ki XX. - Chuong 2: Dé viet mét bai van (viet ding, viét hay). - Chuong 3: MOt sO lu ¥ khi phan tich tac phim van hoe (ty sy, tri tinh). Chuong 4: Kién thie co ban cia nhiing téc phdm van hoc trong chuong trinh thi Dai hoc (chi yéu 6 I6p 11 va 12). - Chwong 5: Dé bai, dan bai va bai lam tham khdo véi céc tac phim: Tho mdi 1930 — 1945 Van hoc hién thuc phé phan 1930 — 1945 Van hoc Cach mang truéc 1945 Tho ca sau nim 1945 Truyén, ki, kich sau nam 1945 ++ ee + + Liluan van hoc Hi vong day sé 1a tai liéu b6 ich cho cac em hoc sinh 16p 12 vita 6n thi tt nghiép THPT vifa 6n thi Dai hoc. Nhan day ching t6i cing xin dudc cém on céc nha nghién ctfu, qui thay cé gido va céc em hoc sinh da co nhifng bai viét dugc st dung trong tap séch nay. TACGIAly TNHH MTV DVVH Khang Vist Chuong mét HE THONG HOA KIEN THUC VE VAN HOC VIET NAM I. VAN HOC VIET NAM TW DAU THE Ki XxX DEN CACH MANG THANG TAM NAM 1945 1. Dic diém co ban cia vin hoc Viét Nam tit dau thé ki XX dén Céch mang thang Tam nam 1945 1.1. Van hoc déi mdi theo huéng hign dai hod Nam 1858, thyc din Phap tién hanh cudc chién tranh x4m luge nude ta. Sau gén nifa thé ki binh dinh vé quan su, dén khodng dau thé ki XX, ching mdi thc su khai thac thudc dia vé kinh t€. Sau hai cuéc khai thdc thuéc dia (lan thif nhat ti nim 1897 dén nam 1914, ln thi hai tiy nam 1919 dén nam 1929), cd cau x4 hoi Viét Nam cé6 nhitng bién déi sau sac. Mét sO thanh ph6 cong nghiép ra dvi, 6 thi, thi train moc lén 6 nhiéu ndi. Nhitng giai cp, tng I6p x4 hdi mdi: w sin, tiéu tw san (vién chtfc, hoc sinh, nhitng ngu’i budn ban hay san xuat nhé,...), céng nhén, din nghéo thanh thi... xudt hién ngay cang déng dao. Mot lép cong ching c6 ddi sOng tinh than va thi hi€u méi da hinh thanh ddi hdi mét thi van chudng mdi. Ti dau thé ki XX, vin hod Viét Nam dan dan thodt khdi anh huGng cia van hoa phong kién Trung Hoa, bat dau mé rong ti€p xtic vdi van hod phuong Tay ma chi yéu Ia vin hod Phap. Luéng van hod mdi théng qua tang Iép tri thife Tay hoc (phan Idn 1a tiéu ty sin) ngay cang thém sau vao ¥ thife va tim hén ngudi cim but cling nhv ngudi doc sdch. Dén dau thé ki XX, chiy quéc ngir da thay thé chit Han, chi¥ N6m trong nhiéu linh vue, ti’ hanh chinh cong vu téi vin chudng nghé thuat. Chit quéc ngif duge phé bién rong rai da tao diéu kién thuan Igi cho cong ching tiép xtic véi séch béo. Nhu céu vin hod cia lép cong ching méi da lam nay sinh nhifng hoat déng kinh doanh van hod, lam cho nghé in, nghé xuat ban, nghé lam bdo theo ki thuat hién dai phat wién khé manh. Viét van cing tré thanh mot nghé kiém sOng tuy rat kho khan, chat vat. Nhifng nhén t6 trén da tao diéu kién cho van hoc Viét Nam déi mdi theo hu@ng hién dai hod. Hién dai hod 6 day duge hiéu 1a qué trinh lam cho van hoc thodt ra khéi hé thong thi phép van hoc trung dai va 46i mdi theo hinh thife vin hoc phuong Tay, cé thé hi nhap véi nén van hoc hién dai thé gidi.Gam nang luyén thi DH Ngif Van, tap 1: Nghi lugn Van hoc — La Xuan Soan Qué trinh hién dai hod cia vin hoc Viét Nam ti dau thé ki XX dén Céch mang thang Tam nim 1945 da dién ra qua ba giai doan: a. Giai dogn thit nhdtt (tit dau thé ki XX dén khong nam 1920) Day la giai doan chun bi cdc diéu kién cdn thiét cho céng cudc hién dai hod van hoc. Chit quéc ngif dude phé bién ngay cang rong rai. Ciing véi béo chi, phong trao dich thuat ma chi yéu 1a dich tiéu thuyét cé dién, Tan thu Trung Quéc, tiéu thuyét va kich Phdp, cling c6 téc dong kh4 quan trong tdi viéc hinh thanh va phat trién nén van xudi quéc ngit. Ti cudi thé ki XIX, 6 Nam Ki da xudt hién mét sO sdng téc van xudi vist bing chit quéc ngit. C6 gid tri hon cA 1a truyén ngfn Thdy La-za-ré Phién (1887) cia Nguyén Trong Quan - mét trong nhitng ang vin xudi quéc ngi ddu lién duc coi 1a tac phaém mé dau cho truyén ngin hién dai Viét Nam. Nhung phai dén nhiing nim dau thé ki XX mdi ra d¥i_ nhiéu tac phim van xudi bing chit quéc ngit, wong d6, déng cha ¥ 1a tiéu thuyét Hoang To Anh ham oan (1910) cia Thién Trung (tfc Tran Chanh Chiéu). Tuy nhién, phan I6n truyén ngdn, tiéu thuyét ae 0 16i mdi giai doan nay cdn vung vé, non nét. Thanh tyu chi yéu cia van hoc giai doan nay 1a tho van cla cdc chi si cach mang: Phan BOi Chau, Phan Chau Trinh, Nguyén Thugng Hién, Ng6 Ditc Ké, Huynh Thic Khang,... Sang t4c ctia nhifng cay but Han hoc nay, mac di da c6 nhifng d6i mdi r6 nét vé ndi dung tw tung, nhung thé loai, ngén ngif, van ty va thi phdp, néi chung, van thudc pham tra van hoc trung dai. b. Giai doan thit hai (khodng tit ndm 1920 dén nam 1930) | Qua trinh hién dai hod cia van hoc dé€n giai doan nay da dat dude nhifng thanh tuu dang ké. Mot 86 e-gid giau stfc sing tao da khang dinh duge tai ning cia minh. Nhiéu tac p! | tri xudt hién. Dé 1a tiéu thuyét ctia Hé Biéu Chanh; truyén ngdn cia Pha T6n, Nguyén Ba Hoc; thd cia Tan Da, A Nam Trdn Tun Khai; kich cia Va Dinh Long, Vi Huyén Dac, Nam Xuong.... Song song vi qué trinh hién dai hod ciia van hoc trong nuéc, truyén ki cia Nguyén Ai Quée (dang hoat dong cach mang 6 Phép) viét bing ti€ng Phép véi but phap hién dai, diéu luyén va cé tinh chién dau cao. Nhv vay, nhin tong quat, nén van hoc nuéc ta dén giai doan nay da dat duge m6t sO thanh tu rat dang ghi nhén wong qua trinh hién dai hod, lam cho van hoc c6 tinh hién dai. Tuy nhién, nhiéu yu t6 ctia van hoc trung dai vin cdn t6n tai phd bién 6 moi thé loai ti ndi dung dén hinh thife. ¢. Giai dogn thit ba (khodng tit néim 1930 dén ndm 1945) Dé€n giai doan nay, nén van hoc nuée nha da hoan tit qué trinh hién dai hod vdi nhiéu cudc cach tin e sdc wén moi thé loai, dic biét 1a tiéu thuyét, truyén ng&n va thd. 4Cty TNHH MTV DWH Khang Vist Nhd tiép thu kinh nghiém cia vin hoc phudng Tay-ma chi yéu 1a cha van hoc Phap, truyén ngan va tiéu thuyét 6 giai doan nay dude viét theo 16i mdi, khéc xa v6i c4ch viét trong van hoc c6, tiy céch xfy dyng nhan vat dén nghé thuat ké chuyén va ng6n ngif nghé thuat. Thd ca citing d6i mdi sau sdc vdi phong trao tho mdi - “mét cuéc cdch mang trong thi ca” (Hoai Thanh). Cudc cdéch mang nay kh6ng chi dién ra 6 phuong dién nghé thuat (pha bd nhifng 16i dién dat uéc 1é, nhitng quy tic cting nh&c, cong thifc gd bé,...) ma cdn dién ra 6 ca phuong dién ndi dung (c4ch nhin, céch cdm xtic mdi mé d6i v6i con ngudi va thé gidi). Nhifng thé loai mdi nhv kich ndi, phong sy va phé binh van hoc xuat hién cing khang dinh sy d6i mdi cia yan hoc. Tom lai, hién dai hod da dién ra trén moi mat cha hoat d6ng van hoc, lam bién déi toan dién va sau sdc dién mao nén van hoc Viét Nam. : Hién dai hod van hoc 1a mét qué trinh. G hai giai doan dau, dic biét 1a 6 giai doan thif nhat, sy d6i mdi con c6 nhiing trd ngai nhat dinh, béi su niu kéo cia cdi cf. Vi thé, van hoc ti nim 1900 dén nim 1930 dude goi la vdn hoc siao thai. DEn giai doan thif ba, céng cudc hién dai hod mdi dudc hoan tat, 1am cho nén van hoc nuéc nha thyc sy hién dai, c6 thé hoi nhap vao nén van hoc thé gidi. 1.2, Van hoc hinh thanh hai b6 phan va phén hod thanh nhiéu xu hiéng vita déu tranh ydi nhau, vita bé sung cho nhau dé cing phat trién Phat trién trong hodn cdnh cha mdt nvée thude dia, chiu su chi phdi manh mé va sau sdc cia phong trao dau tranh gidi phong dan t6c, vin hoc Viét Nam thi Ki nay da hinh thanh hai b6 phan: Céng khai va khong cong khai. Vin hoc céng Khai 1A vin hoc hgp phép, t6n tai trong vong phép luat cia chinh quyén thyc dan phong kién. Van hoc khOng cOng khai bi dat ra ngoai vong phap luat, phai vu hanh bi mat. a. BG phan van hoc cong khai Do khéc nhau vé quan diém nghé thuat va khuynh huéng th4ém my nén b6 phan van hoc c6ng khai lai phn hod thanh nhiéu xu huGng, trong 46 ndi lén hai xu huGng chinh 1a van hoc lang man va van hoc hién thuc. Van hoc lang man 1a ti€ng n6i ciia c4 nhan tran day cdm xtc, déng thdi phat huy cao d6 ti wing wong dé dién ta nhitng kh4t vong, u6c md. N6 coi con ngudi 14 trung tam cia vi tru, khang dinh “cdi ti” cd nhan, dé cao con ngudi thé tuc, quan tam dén nhifng s6 phan cd nhan va nhifng quan hé riéng tw. Bat hoa nhung bat lye truéc thu tai, vin hoc lang man tim cdch thoat khdi thu tai 6 bing cach di s4u vao thé gidi ndi tam, thé gidi cia mong wéc. Xu hvdng van hoc nay thudng tim dén cc dé tai vé tinh yéu, vé thién nhién va qué khif, thé hién khdt vong vugt lén trén cudc sOng hién tai chat chdi td ting, dung tuc, tamCam nang luyén thi DH Ngi Van, tp 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan thudng. Van hoc lang man thudng chii trong dién ta nhiing cdm xtic manh mé, nhifng tudng phan gay git, nhiing bién thdi tinh vi trong tam hén con nguvi. Truéc nim 1930, thé cia Tan Da, tiéu thuyét ca Hoang Ngoc Phach thuéc xu hu6ng van hoc lang man. TY khodng nim 1930, da thuc sy xuat hién trao lu ling man chi nghia vdi nhifng thanh tu ndi bat dude két tinh 6 Tho mdi, tiéu thuyét Ty luc van doan, truyén ng&n trif tinh cia Thach Lam, Thanh Tinh, Hé Dz€nh, tuy but va truyén ngdn cia Nguyén Tuan. Tuy nhién, nhin vao ting hién tugng cia trao luu nay, ngudi ta thay khuynh huGng tf twdng cling khong that thudn nhat. Van hoc lang man gop phan quan trong vao viéc thie tinh ¥ thtfc c4 nhan, dau tranh chéng ludn ly, 16 giéo phong kién cé hi dé gidi phéng c4 nh4n, gianh quyén hung hanh phic c4 nhan, dac biét 1A trong linh vue tinh yéu, hn nhan va gia dinh. N6 g6p phn lam cho tam hén ngudi doc thém tinh té va phong phi, gitip cho ho thém yéu thong manh dat qué hudng, quy trong ti€ng me dé, ty hao vé nén van hod J4u di cia dan t6c va biét budn dau, thi nhuc trudc canh dat nuéc... Tuy nhién, vin hoc lang man it gn tryc ti€p vi di sOng x4 hdi chinh tri cia dat nu6c, d6i khi sa vao khuynh hu6ng dé cao chi nghia c4 nhén cyc doan. Van hoc hién thuc tap trung vao viéc phdi bay thuc trang bat céng, thdi nat cia x4 héi duong thi, déng thdi di s4u phan 4nh tinh cdnh khén khé cia cdc tang Idp nhan dan bi dp bifc béc lot vdi mét th4i dé cam thong sau sdc. N6 lén tiéng dau tranh chong 4p bite giai cp, phan 4nh mau thudn, xung dot gitfa ké gidu vdi ngudi nghéo, giita nhan dan‘lao déng véi tang I6p thOng tri. Céc nha van hién thyc thudng dé cap tdi cha dé thé sy vdi théi d6 phé phan x hi trén tinh thin dan chi va nhan dao, ché trong miéu ta, phan tich va If gidi m6t c4ch chan thyc, chinh x4c qué trinh khéch quan cia hién thy xa hdi théng qua nhifng hinh tugng dién hinh. Nhin chung, vin hoc hién thuc c6 tinh chan that cao va thm dugm tinh than nhan dao. Tuy nhién, cdc nha van hién thyc phé ph4n chi thay t4c dng mét chiéu cia hoan cdnh d6i vdi con nguvi, coi con ngu@i 14 nan nhan bat lyc cia hoan canh. Ti dau thé ki XX dén khodng nim 1930, sing téc cia Nam Xuong, Nguyén Ba4 Hoc, Hé Biéu Chanh... thudc xu hung vin hoc hién thuc. Tir khodng nim 1930 dén nim 1945, c6 thé néi da thyc su hinh thanh trao luu hién thc chi nghia trong van hoc Viét Nam. Thanh tutu cia trao lu vin hoc hién thu dugc két tinh & cdc thé loai van xudi: Truyén ngin cia Nguyén Cong Hoan, Nguyén Héng, Nam Cao, Té Hoai, Bdi Hién; Tiéu thuyét cia Vi Trong Phung, Ng6 Tat TO, Nguyén Hong, Manh Phi Tu, Nam Cao; Phong su cia Tam Lang, Vi Trong Phung, Ng6 Tat TO. Trao Iu van hoc nay cting c6 nhitng sdng tac gid tri 6 thé thd trao phing nhu Dong nuéc nguoc cha Té MG, Tho ngang cia Dé Phén. 6Cty THH MTV DYVH Khang Viét Van hoc lang man va van hoc hién thy cing t6n tai song song, via du tranh véi nhau, vita anh hudng, t4c dong qua lai, cé khi chuyén hod lin nhau. Nhin chung, hai xu huGng van hoc nay lun 6 trong qué trinh dién bién, d6i thay, gitta ching khéng cé ranh gidi that rach rdi, khong d6i lap nhau vé gid wi. Xu huéng van hoc nao cing c6 nhifng céy biit (i ning va nhiing tac phim xuat sic. b. B6 phan van hoc khong céng khai Trong bd phan vin hoc khéng cong khai c6é thd vin céch mang, tiéu biéu nhat la tho van s4ng téc trong ti. Van hoc cdch mang ciing cé hic dude hu hanh céng khai (Van thd Déng Kinh nghia thuc, van tho c4ch mang thdi ki Mat tran dan cha), nhung chi yéu vin bi dat ra ngoai vong phap luat cia ché d6 thuc din phong kién va d¥i sOng van hoc binh thu@ng. Day 1a tiéng néi cila cic chi€én si va quan ching nhan dan tham gia phong trio cach mang. Ho coi thé van trudc hét 1a mét thtt va khi séc bén chién d&u ch6ng ké thd dan téc, 1a phuong tién dé truyén bd tw tudng yéu nuée va céch mang. Quan niém nay dude thé hién sau s{c va nhat quan tiv Phan BOi Chau: Ba téc ludi ma guom ma sting, nha cdm quyén trong gid ciing gai ghé M6t ngoi long vita tréng vita chiéng, cita dan chit khéu den thém sang chéi” (Van té Phan Chau Trinh) dén H6 Chi Minh: “Nay 6 trong tho nén cé thép Nha tho cing phdi biét xung phong” (CAm tuéng doc “Thién gia thi”) Mac di ra d&i trong hoan cdnh v6 cing kh6 khan, ludn bi ké dich khang be réo rit, thi€u thon nhiing digu kién vat chat ti thiéu dé s4ng tac va phd bién, nhung cing véi sf 1én manh cia phong trio Cach mang, xu huéng van hoc nay ngay cang phat trién. Van hoc Céch mang da danh thing vao bon théng tri thyc dan cing bé li tay sai, ndi 1én khdt vong dc lap, du tranh dé gidi phong dan toc, thé hién tinh thdn yéu miéc néng nan va niém tin kh6ng gi lay chuyén néi vao tudng lai tit thing cla Cach mang. Trong van thd yéu nuéc dau thé ki XX dac biét 1a nhifng bai tho cia Phan BOi Chau, Phan Chau Trinh, Huynh Thtic Khang, sng ngdi hinh Anh ngudi chién si Cach mang nhiét huyét sdi ni, sin sang xd thin vi T6 quéc, t6 6 khi phdch hién ngang, bat khuat khi bi sa vao tay gidc. Nhitng t4c phdm tiéu biéu nhu NAde ky trong ti (HO Chi Minh), Ti dy (T6 Hitu), Nguc Kon Tum (Lé@ Van Hién) da khdc hoa khé thanh c6ng hinh anh con ngudi mdi cia thdi dai - Nhiing chién si kién cudng bat khuat, sn sdng hi sinh vi li tuéng Céch mang va su nghiép gidi phong dan t6c. 6 bo phan van hoc khéng cong khai nay, qua trinh hién dai hod gin lién vdi qua trinh Céch mang hod van hoc. 7Cam nang luyén thi DH Nai Van, tp 1: Nghi ludn Vain hoc — Lé Xuan Soan Nhin bao quat, giifa cdc b6 phan van hoc (C6ng khai va khong cOng khai) gitfa cdc xu hung van hoc c6 sy khdc biét va d&u tranh vdi nhau vé ma khuynh hung tu twdng va quan diém nghé thuat. Nhung trong thy té, ching i nhiéu vin téc d6ng, tham chi c6 khi chuyén hod lin nhau dé cing phat trién Diéu d6 da tao nén tinh chat da dang, phong phi, phic tap cla van hoc thdi k nay, dac biét 1a giai doan ti nim 1930 dén nam 1945. 1.3. Van hoc phat trién véi mét téc do hét site nhanh chéng Cing véi sy chuyén bién cia tinh hinh xa hOi, van hoc thdi ki tif dau thé ki XD d€n nam 1945, dac biét 1a ty dau nhitng nim 30 tré di, da phat trién hét stfc nhanl chéng. Chi trong vong hon mét thap nién, cdc bd phan, c4c xu hu6ng van hoc dé van dong, phat trién v6i m6t t&c 46 dic biét kh4n trudng, mau le. Diéu 46 dug thé hién qua su phat trién vé s6 lugng tac gid va tac pham, sv hinh thanh va 46 mi cac thé loai van hoc va d6 két tinh 6 nhiing tac gid va tac phdm tiéu biéu. Du®dng nhu bat ky thé loai nao cing phat tién ngay cang manh mé. Chinh y phat trién véi m6t t6c d6 vii bao nhv vay nén khong c6 cAy but nado giit dugc va trd tién phong trong suét ching dudng dai. D6 1a cudc “Chay ti€p sttc” day can; thang, quyét liét va ciing that ngoan muc dé tao nén mét téc dd phat triés nhanh chéng chwa tifng thay trong lich si vin hoc dan téc. Vi vay, Vi Ngo Phan trong Nha van hign dai cho ring: “& nuéc ta, mOt nim co thé ké nhu 3( nim cia ngudi”. Téc d6 phat trién hét stfc nhanh chéng nhv vay 1a do su thic bach cia thd dai. Xa hOi Viét Nam ti dau thé ki XX dén nim 1945 da dat ra biét bao van dé - vé dat nuéc, vé cudc sOng, con ngudi va nghé thudt ddi hdi van hoc thdi ki mdi phai gidi quyét ma 6 nhifng thdi Ki truéc chua tng c6. Tuy nhién nhan t6 quyé dinh chinh 1a sy van dong ty than cia nén van hoc dan téc. Tit xa xa, dan tc ta da c6 mOt site sng manh liét ma hat nhan 1a chi nghia yéu nuéc va tinh thar dan t6c, Gid day, site s6ng d6 dude ti€p stfe béi cdc phong trio dau tranh yé nuéc va Céch mang suét gan nifa thé ki, nhat 1a ti sau nim 1930 vdi su ra a3 ctia Dang Cong san. Ti€ng Viét va vin chudng Viét 18 mét phuong dién biét hién cia sttc séng tiém tang, manh liét 46. Su phat trién cha van hoc thi ki nay con do sy thtfc tinh, tréi day manh mé cia “cdi t6i” cd nhan 6 bO phan thant nién tri thife sau hang tram nam bi kim ham. Chinh “céi t6i” c4 nhan nay 1a m6 trong nhitng dng lye tao nén sy phat trién vi mdt t6c dO hét stfc nhanh chéng va nhifng thanh tyu ryc rd cia van hoc Viét Nam nifa du thé ki XX theo huGng hién dai hod.Cty TNHH MTV DWH Khang Viet 2. Thanh tyu chi yéu cia vin hoc Viét Nam tit dau thé ki XX dén Cach mang thang Tam nam 1945 2.1. Tinh than dan chi Ké thiva va phat huy truyén thong quy bau cia van hoc dan téc 1a chi nghia yéu nuéc va chi nghia nhan dao, déng thdi dem dén cho van hoc thdi ki nay m6t déng g6p mdi cilia thdi dai: Tinh than dan chi. Tu tuéng yéu nuéc trong vin hoc trung dai thudng gan lién nuéc vi vua vi chit nghia t6n quan la wf twéng chung cita théi dai. Dén thé van cla Phan Boi Chau, nuéc khéng con gin véi vua nifa ma due gan lién vi din: “Dan 1a dan nuéc, nuéc 1a nuéc din”. Cdn trong sdng téc cilia Nguyén Ai Quéc - Hé Chi Minh, T6 Hifu va nhifng nha tho cdch mang cng san khdc thi chi nghia yeu nudéc gin vdi ly twang xa hdi chi nghia va tinh than quéc té v6 san. Tinh than dan chi ciing dem dén cho truyén thong nhan dao nhifng nét mdi: Quan tam téi nhifng con ngudi binh thudng trong xa hdi, nhat la tang Iép nhan dan cuc khé, lim than. Céc nha van thudc thé hé ti 1930 - 1945 khong chi to c4éo 4p bife béc 16t ma cdn thé hién sau sic khdt vong minh liét cia mdi c4 nhan, dé cao vé dep hinh thifc, phém gid va phat huy cao d6 tai nang cia mdi con ngudi. 2.2. Vé thé logi va ngén ngit van hoc Thanh tu cia cdc thé loai van xudi dudc két tinh 3 tiéu thuyét va truyén ngédn. a, Tiéu thuyét Dau nhifng nam 30 nhém Ty lc van dodn véi nhifng tac phdm xuat sfc cha Nhat Linh, Khai Hung da day cudc céch tan tiéu thuyét lén mt bude mdi: Cach dung truyén tu nhién, t6 chifc két cau linh hoat, tinh cach nhan vat duc xem 1a trung tam ciia tc pham, ddi s6ng ndi tim cia nhan vat duge chi trong va duge phan tich, dién ta tinh yi. Ng6n ngi ti€u thuyét Ty luc van doan gidn di, trong sdng, c6 kha nang dién ta chinh x4c, tinh té wy ¥ nghi, tinh cim, cim xtc dén cdm gidc mong manh, mg hé nhat, tuy vé sau lai tr thanh kiéu c4ch, s4o mon. Ti nim 1936, cdc nha tiéu thuyét hién thyc tiép tuc dua céng cudc cach tin tiéu thuyét lén mot tim cao méi. V6i quan niém “Tiéu thuyét 1a su thyc 3 dvi”, cdc nha van Vi Trong Phung, Ngé Tat T6, Nguyén Hong, Nam Cao,... da khai théc dé tai t¥ cuéc s6ng nhan dan, dung nén nhitng bifc tranh hién thu cé tim khai quat rng Idn, phan 4nh duc phan nao nhifng mau thudn, xung d6t chi yéu cia xa hdi, kh&c hoa thanh céng nhing tinh c4ch dién hinh trong hoan canh dién hinh. Cac nha tiéu thuyét hién thyc da khai théc tiéng ndi gidu c6 va day sife s6ng cla nhan dan lao dong. D6 1a mét thi ng6n ngif phong phi, vita gidn di, trong sang, vita khoé khodn, linh hoat, mang hoi thé cia ddi song.Gm nang luyén thi DH Ngi Van, tép 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan b. Truyén ngdn Truyén ngdn thi ki nay cing phat trién manh mé, nhanh chong, nhat 1a giai doan 1930 -1945. Chua bao gid truyén ngdn Viét Nam lai phong phi va dac sic nhu thé: Truyén ngan trao phting cia Nguyén Céng Hoan; truyén ngdn trif tinh ctia Thach Lam, Thanh Tinh, Hé Dzénh; truyén ngin phong tuc ctia T6 Hoai, Bui Hién, Kim Lan; truyén ngfn viét vé ngudi néng dan va ngudi tri thifc nghéo mang tu tng séu sac, ¥ nghia khdi qudt rong Idn vdi nhifng trang miéu ta, phan tich tam ly dat tdi trinh do bac thay ciia Nam Cao... Chi sau hon m6t thap nién, ching ta da thay xudt hién nhiéu truyén ng&n dic sc, trong d6 mot so truyén cé thé coi 1a kiét téc. c. Phong su, tuy bit Phong sy la m6t thé loai van hoc mdi ra 40i ti nhifng nam 30. Thanh tyu cha phong suf duge ghi nhan trong nhifng s4ng tac cha Tam Lang, Vii Trong Phung, Ngé Tat T6, Lé Van Hién. Cing vi phong su, kich ndi cing 14 mot thé loai van hoc mdi. Gay dudc tiéng vang 1A nhitng vd kich Ong tay An Nam cia Nam Xudng, Kim tién cia Vi Huyén Dac, Ng@ ba cia Doan Phi Tt, dic bigt 1a Va Nhu Té cha Nguyén Huy Tung. But k§, tuy but cing phat trién gan lién vai tén tudi cha Nguyén Tuan - mot céy biit ti hoa, déc déo véi nhitng tac phém nhu Chiée lu dong mdt cua, Mét chuyén di... d. Tho ca Thd ca thdi ky nay cing phat trién manh mé va dat dude nhifng thanh tu to 1én. Trong bd phan van hoc céng khai, truéc nim 1930, ngdi sao sang nhat trén bau trdi thi ca 1a Tan Da. A Nam Trfn Tuan Khai - nha tho tim huyét véi vin ménh dat nuéc qua nhifng bai tho béc 16 tam sy thuong nvéc, lo ddi kin déo ma siu ling, thiét tha. Ty ddu nhiing ndm 30, phong trao Tho mdi ra doi da dem lai su d6i thay sau sdc cho nén tho dan t6c vdi ddi ngii thi si déng déo, da dang vé phong cach nghé thuat. Do phat trién trong hoan canh dic biét khé khan, 6 b6 phan van hoc khong cong Khai, tho ca 1a thé loai phat trién manh nhat. Khi bi dich bat giam, cdc nha yéu nuéc c6 thdi gian danh cho nghé thuat nhiéu hon, vdi nhitng téc phdm hay nhat, dic sfc nhat cia ho 1a nhitng bai thd duge sing téc trong hoan canh bi ti day. Do 1a thd cia Phan BOi Chau, Phan Chau Trinh, Ngo Dic Ké, Huynh Thtic Khéng, Trén Cao Van, Luong Van Can, Lé Dai, Séng Héng, Tran Huy Liéu, Dang Xuan Thiéu, Xuan Thuy,... Va dac biét la cia hai nha tho 16n Hé Chi Minh va T6 Hitu. e. LY ludn, phé binh van hoc Ly lun, phé binh van hoc thdi ki nay ciing dat dugc nhifng thinh tyu ding ghi nhan. Ti ddu nhitng nim 30 dén nim 1945, mét s6 nha i ludn, phé binh chuyén nghiép that sy c6 tai nang nhu Thiéu Son, Hoai Thanh, Hai Triéu, Dang Thai Mai, Va Ngoc Phan... da gop phan thic day nén van hoc phat trién. 10Cty TNHH MTV DVVH Khang Vist I. VAN HOC VIRT NAM TY 1945 DEN CUOI THE Ki Xx 1. Van hoc Viét Nam tit Cach mang thang Tam 1945 dén 1975 1.1, Vai nét vé hodn canh lich sit, xa hi, van héa - Du@ng 16i vin nghé cia Dang Cong san, su lanh dao cia Dang da tao nén trén dat nuéc ta mOt nén van hoc thOng nhat. - Hai cudc khang chién chéng Phdp va chong My kéo dai suét 30 nim da tic dOng siu sc, manh mé tdi ddi sOng vat chat va tinh than ciia toan dan toc, trong d6 c6 vin hoc nghé thuat, tao nén 6 vin hoc giai doan nay nhifng dic diém va tinh chat cia m6t nén van hoc hinh thanh va phat trién trong hoan cénh chi€n tranh lau dai va v6 cing dc liét. - Nénkinh té cdn nghéo nan va cham phat trién. Vé van hod, tiv nam 1945 d€n nim 1975, nuéc ta chi yéu tiép xtic va chiu Anh huéng cia vin hod cdc nu@c xa h6i chi: nghia (Lién X6 cii, Trung Quéc). 1.2. Qué trinh phat trién va nhitng thanh tuu chi yéu a. Ching duting tit 1945 dén 1954 - Méts6 tac phdm trong nhifng nim 1945 - 1946 da phan anh dude khong khi hé hdi, vui sung dac biét cia nhan dan khi dat nuéc vita gianh duge déc lap. - Ti cuéi nim 1946, vin hoc tip trung phan dnh cudc khang chién chéng Phap. Van hoc gin b6 sau sic véi ddi séng cach mang va khang chién; tap trung khdm pha stfe manh va nhifng phm chat t6t dep cia quan chang nhan dan; thé hién niém ty hao dan tc va niém tin vao tuong lai tt thing cia cudc khang chién. - Truyén ngdn va ki 1a nhifng thé loai mé du cho vin xudi ching dung chéng thyc dan Php. Tiéu biéu 1a nhitng tac phdm: Mét Idn téi thi dé va Tran phd’ Rang ca Tran Dang, Ddi mdt va Nhat ky d ring cha Nam Cao, Lang cia Kim Lan, Thu nha cia Hé Phuong. Ti nim 1950, da xudt hién nhifng tap truyén ki khé day dan: Vang m6 cia Vii Huy Tam, Xung kich cia Nguyén Dinh Thi, Con trau cha Nguyén Van Bong, Dat nudc ding lén cia Nguyén Ngoc... - Tho ca nhifng nim khang chién chong Phap dat dude nhiéu thanh tuu xuat sic. Tiéu biéu 1a nhitng téc phim Cdnh khuya, Canh ritng Viét Bdc, Rim thang riéng, Lén nii cha H6 Chi Minh, Bén kia sing Dudng cia Hoang Cam, Tay Tién cia Quang Ding, Nhé cia Héng Nguyén, Ca nudc, Viet Béc cha TO Hitu, Dat nudc cia Nguyén Dinh Thi... - Xudt hién mét sé vd kich ngin gay dude su cht ¥ hic bay gid nhu Béc Son cia Nguyén Huy Tuéng, Chi Hod cia Hoc Phi. b. Chang duing tit 1955 dén 1964 - Van xudi mé rong dé tai, bao quat dude kha nhiéu van dé, nhiéu pham vi cla hién thyc ddi s6ng. Mét sé tac phim khai théc dé tai khang chién chong llGam nang luyén thi DH Ngi Van, tap 1: Nghi ludn Van hoc — Lé Xuan Soan Phap: Sdng mdi vdi thi dé cia Nguyén Huy Tung, Cao diém cudi cing cia Hitu Mai, Truc gid nd sing cha Lé Kham. M6t s6 tac pham Khai thac hién thyc di sOng truéc Céch mang: Tranh tdi tranh sdng cha Nguyén Cong Hoan, Mudi ndm cia TO Hoai, Vd be cla Nguyén Dinh Thi, Cra bién cla Nguyén Hong. Viét vé dé tai céng cudc xay dung chi nghia xa Séng Da cha Nguyén Tuan, Bon ndm sau cha Neuyén Huy Tudng, Mita lac cia Nguyén Khai, Cai sdn gach cia Dao Vi... Tho ca phat trién manh mé, Tiéu biéu 1a cdc tip tho Gis dng cha TS Hitu, Anh sdng va pha sa cha Ché Lan Vién, Riéng chung cha Xuan Diéu, Dat né hoa cha Huy Can, Tiéng sng cha Té Hanh... Kich néi 8 giai doan nay cing phat trién. Tiéu biéu 1a cdc vo Mét déng vién cia Hoc Phi, Ngon lita ctia Nguyén Vi, Chj Nhan va N6i gid cha Dao Héng Cam,... ce. Chang duiing tit ném 1965 dén 1975 Chi dé bao trim cia van hoc 1a dé cao tinh than yéu nude, nggi ca chi nghia anh hing c4ch mang. Tiéu biéu cho van xudi true tiép viét vé cudc chién dau anh ding cia nhan dan mién Nam la Nguéi me cam sing cha Nguyén Thi, Rig xa nu cia Nguyén Trung Thanh, Chiéc luge nga cia Nguyén Quang Sang, Hon Dat cha Anh Ditc, Mén va t6i ca Phan Tt... - 6 mién Bac, truyén ki cing phat wién manh. Tiéu biéu 1a nhitng tap ki chong My cia Nguyén Tuan; truyén ngdin cia Nguyén Thanh Long, Nguyén Kién, Vi Thi Thudng, DS Chu,... Nhiéu téc gid ndi lén nhd nhitng cudn tiéu thuyét nhu Hitu Mai véi Vieng trdi (3 tap), Nguyén Minh Chau vdi Cita séng va Dau chan ngudi linh, Chu Van v6i Bao bién (2 tap)... - Tho ca nhitng nim chong MJ cfu nuéc dat duge nhiéu thanh tyu xuat sac, thyc sy 1A m6t bude tién mdi cia nén tho Viét Nam hién dai. Tho ca chang du@ng nay thé hién r&t rd khuynh huéng mé rong va dao sau hién thyc; déng thi bd sung, ting cutsng chat suy wéng, chinh ludn. Nhiéu tip tho cé ting vang, tao dude khong khi 16i cuén h&p din nhu Ra tran, Mau va hoa cha TO Hitu, Hoa ngay thudng, Chim bdo bao va Nhitng bai tho dénh gidc cha Ché Lan Vién, Ddu sting trang treo cha Chinh Hitu, Vang trdng qudng lita cia Pham Ti€n Duat, Mat dudng khdt vong cha Nguyén Khoa Diém, Gis Lao cdt trang ctia Xuan Quynh, Huong c Bép lita cha Luu Quang Vi va Bang Viét, Car trdng cha Nguyén Duy, Géc sdn va khodng troi cha Tran Dang Khoa... Lich sit thd ca ching dung nay dic biét ghi nhan sy xuat hién va nhiing déng gop ctia thé hé cdc nha tho tré thoi chong Mi. Tiéu biéu 1a Pham Tién Duat, Nguyén Khoa Diém, Lé Anh Xuan, Luu Quang Vi, Bing Viét, Nguyén Mi, Xuan Quynh, Thanh Thdo, Hifu Thinh, Nguyén Ditc Mau, Nguyén Duy, Hoang Nhudn Cam, Trdn Dang Khoa,... 12Cty TNHH MTV DVVH Khang Vist - Kich chéng Mi cing c6 nhifng thanh twu dang ghi nhan. Tiéu biéu 1a céc v6 Qué huong Viét Nam va Thoi tiét ngay mai cha Xudn Trinh, Dai di trudng cia téi cha Dao Héng Cam, Déi mdt cha Vi Ding Minh,... 1.3. Dae diém co ban cita van hoc Viet Nam tit 1945 dén 1975 a. Van hoc van dong theo huéng cdch mang hod, mang tinh nhan dan sau sdc Day 1a mét dic diém noi lén ban chat cha van hoc giai doan ty 1945 dén 1975. Van hoc giai doan nay th6ng nhat vé nhiéu mat, phung su khang chién va cé tinh nhan dan sAu s&c. b. Van hoc gdn bé mat thiét voi van ménh chung cita dat nude, tap trung vao hai dé tai chinh: Té quéc va chit nghia xa hoi Day 1a mét dic diém co ban ctla van hoe Viét Nam giai doan 1945 - 1975, Van hoc giai doan nay gin bé véi van ménh chung ciia dat nuéc, cia cong déng dan t6c. Dé tai bao trim cia van hoc 1a T6 quéc va chit nghia xa hdi. c. Vén hoc phan dnh hign thie doi sOng trong qué trinh van dong va phat trién cia céch mang, két hdp giita khuynh Auéng sit thi va cdm hitng lang man Day 1a mot dac diém thé hién khuynh huéng thém my ciia van hoc Viét Nam nhifng ndm 1945 - 1975. Van hoc giai doan nay mang dam tinh sif thi va chat lang man, thém dugm chit anh hing ca, tao nén mot vé dep riéng, mang dim dau 4n cia thdi dai. Khuynh hung st thi va cam hifng lang man da dap wing duge yéu cdu phan 4nh hién thy d3i sOng trong qué trinh van dong va phat trién céch mang cla van hoc giai doan nay. 2. Vai nét khai quat van hoc Viét Nam ti 1975 dén cuéi thé ki XX 2.1. Vai nét vé hoan cdnh lich sit, xa hdi va vain hod - Vi chién thing mia ‘xuin nam 1975, lich sit dan téc ta lai md ra mot ki nguyén mdi - ki nguyén Déc lap, Ty do vache nhat dat nuéc. Tuy nhién, ti 1975 dén.1985, dat nvéc ta lai gap ning hé khan, thir thach mdi. - Tindm 1986, vdi cong cudc déi midi do Bing COng san dé xuGng va lanh dao, kinh t€ nuéc ta cing ting bude chuyén sang nén kinh té thi trung, van hod nuéc ta c6 diéu kién tiép xtic rong rai v6i nhiéu nvéc wén thé gidi. Van hoc dich, béo chi va cdc phuong tién truyén thong khdc phat tién manh mé. Dat auéc buée vao cOng cudc déi mdi thc day nén van hoc ciing phai déi mdi. 2.2. Qué trinh phat trién va nhitng thanh tutu chit yeu - Tif sau 1975, nhiéu nha tho cé ¥ thtfe di mdi thd ca, tiéu biéu la Ché Lan Vién vdi cdc tap Di cdo tho. Hién tgng né 16 wudng ca sau 1975 1a mét trong nhifng thanh tu ndi bat cha thd ca giai doan nay (Nhitng ngudi di tdi bién cha Thanh Théo, Dudng tdi Thanh pho’ cha Hitu Thinh, Trudng ca su doan cha Nguyén Bite Mau, Dat nude hinh tia chdp cita Tran Manh Hao. M6t sO tap tho 13Cm nang luyén thi DH Ng Van, tép 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan cé gid tri khi ra ddi it nhiéu tao dude sy chi y nhu Ty hdt cha Xuan Quynh, Nguoi dan ba ngéi dan cia ¥ Nhi, Thu mia déng cha Hitu Thinh, Anh trang cia Nguyén Duy, Xtic xdc mia thu cita Hoang Nhuan Cam, Nha tho va hoa 6 cha Tran Nhuan Minh, Goi nhau qua vach nui cha Thi Hoang,... Nhitng céy bit tho thudc thé hé sau 1975 xuat hién rat nhiéu, dang ting bude ty khang dinh minh. Tiéu biéu 1a Phang Kh&c B&c véi tap Mét chdm xanh, Y Phuong vdi tap Tiéng hat thdng giéng, Nguyén Quang Thiéu véi tap Su mat ng cia lita,... Ti sau 1975, van xudi c6 nhiéu khéi sic hdn thd ca. M6t sé cay but da béc 16 ¥ thtfe mun déi mdi cdch viét vé chién tanh, céch tiép can hién thye 409i sOng nhu Nguyén Trong Oanh véi Dat trang (1979), Thai Ba Lgi véi Hai ngudi trd lai trung dodn (1979). Ti dau nhifng nim tam mudi, van xudi tao duge suv chi ¥ cia ngudi doc véi nhiing tac phdm nhu: Ding trude bién cia Nguyén Manh Tuan, Cha va con va... va Gp g@ cudi ndm cha Nguyén Khao, Mua mia ha va Mita la rung trong vudn cia Ma Van Khang, Thdi xa vdng cia Lé Luu, nhifng tap truyén ngdin Ngwii dan ba trén chuyén tau t0c hanh va Bén qué cha Nguyén Minh Chau, An may di vang ctia Chu Lai... - Tif nim 1986, van hoc chinh thifc buéc vao ching dung 46i mdi. Tu duy van hoc thodng hon truéc. Van hoc gin b6 hon véi ddi séng hang ngay, cip nh4t hon nhitng van dé cia ddi sng. Phong sy xuat hién, dé cap tdi nhiing van dé bite xtic cha d¥i sOng. Van xudi thuc su khdi sic vdi cdc tap truyén ngin Chiée thuyén ngoai xa va Cé lau cia Nguyén Minh Chau, Tudng vé hutw cia Nguyén Huy Thiép; tiéu thuyét Mdnh dat ldm nguai nhiéu ma cha Nguyén Khic Truting, Bén khong chéng cha Dudng Hung, Than phdn tinh yéu cha Bao Ninh; but ki Ai da dat tén cho dong sdng? cha Hoang Phi Ngoc Tudng, hdi ki Cat bui chan ai va Chiéu chiéu cha T6 Hoii,... - Ti sau 1975, kich néi phat trién manh mé. Nhifng vd kich nhu Nhdn danh cdng li cha Doan Hoang Giang, Hon Truong Ba, da hang thit cha Luu Quang Vii, Maa hé § bién cia Xuan Trinh,... 14 nhitng v6 tao duge su chi y. Nhu vay, tiv 1975 va nhat la tir 1986, vain hoc Viet Nam titng bude chuyén sang giai doan déi mdi. Van hoc van d6ng theo huéng dan chi hod, mang tinh nhan ban su s&c. Van hoc phat trién da dang hon vé dé tai, chi dé; phong phi hii phép nghé thud inh s4ng tao cia nha van duge phat huy. Céi mdi cia van hoc giai doan nay 1a tinh chat huéng néi, di vio hanh trinh tim kiém bén trong, khai thaéc sau s&c sO phdn c4 nhan va than phan con ngudi. Van hoc da khdm pha con ngu@i trong nhitng mdi quan hé da dang va phife tap, thé hién con ngudi J nhiéu phuong dién cia d3i sOng, ké ca ddi song tam linh. Tuy nhién, bén canh nhifng mat tich cyc va nhifng tim ti dting hudng ciing nay sinh nhtfng khuynh hu6ng tiéu cyc, thi€u lanh manh... 14 va mdi mé hdnCty TNHH MTV DVVH Khang Vit Chuong hai DE VIET MOT BAI VAN I. YEU CAU VIET DUNG 1. Dang dé bai Viét cho ding, truéc hét 1a ding dé bai (déu dé), Dé bai 1a yéu cdu ma ngudi ra dé dit ra, hodc cing c6é thé ty minh néu ra van dé dé ban bac, trao d6i hodc ghi nh4n cam xtic, quan niém vé tho, truyén, hay mét van dé xa hi nao day: Lam bai kh6ng dting dau dé hodc khéng khai théc hét ¥ cha ddu dé thi khong c6 dude mot bai viet t6t, viel CAc Idi thudng gap Ia: _ > Sai dé, lac dé, xa dé: Tic 1a nOi dung, phudng php, cach thife bi sai lac, xa véi yéu cau ctia dé ra - Léch dé: Ngudi viet tuy hing, lan man, thich ¥ nao di sau vao y d6, ¥ chinh thanh y phu... Cho nén, phai xdc dinh ding yéu cau cia mot dé bai vdi céc cau hdi sau: + Dé bai datra vin dé gi cin gidi quyét ? + Nhing wliéu can thiét cho viéc gidi quyét vin dé ? + Dé yéu céu ki€u bai gi (Gidi thich? Chitng minh? Nghi ludn ?...) Xéc dinh dung yéu cau cia dé ra dé ti a6 lap dugc mot dan ¥ ding huéng va dy da. 2. Ding kién thite Kién thife 14 mt van dé Idn. Kién thtfe cho m6t bai nghi lun van hoc IA kién thifc van hoc, thifc lich stt, ki€n thife x@ h6i. Sai ki€n thifc 1a qué trinh phan tich va ding cdc dan chitng khéng phi hgp, khéng ding hién twgng, khong diing xuat xtf. Cac 156i vé ki€n thife cia hoc sinh khi lam bai: - Li vé ki€n thife vin h va su nghiép sang tac, vé hoan Nham lin cdc giai doan van hoc, vé tac gid nh xa hdi tc dong dén van hoc... - L6i vé kin thie téc phdm: Khong thudc tho, khong nhé cét truyén, nhan nén phan tich mo hé, dan chifng sai: - L6i vé kién thie Ii ludn van hoc: Khong hiéu céc khdi niém Ii lun van hoc, khong van dung duve li ludn van hoc dé Ii gidi cdc van dé sang tac, téc pham...Cam nang luyén thi DH Ngif Van, top 1: Nghi lugn Van hoc — La Xuan Soan - L6i vé ki€n thife ng6n ngit: Cach ding tiy, dit ciu, dién dat cdn vung, sai sot, thiéu chinh xdc... - L6i vé ki€n thife lam van: Khong diing kiéu bai, b6 cuc c4c phdn (doan) nhifng kién thifc dua ra trong bai phai chinh x4c, phd hgp, c6 tinh hé thong. Di 1a nghi Ian van hoc hay nghi lun x4 hi, di 1a phan lich tho hay truyén... thi viét dting ki€n thifc 1a dting v6i yéu cau cia titng dé bai cu thé dé thuyét phuc ngudi doc. 3. Dang thé loai Van dé thé loai wong lam vin ciing khng hé don gidn. Truéc day c6 rit nhiéu kidu bai (cing goi 1a thé loai) nhu miéu td, tran thuat, ké chuyén, phat biéu cam nghi, gidi thich, chtfng minh, binh lun, binh gidng... Trong chudng tinh, SGK Ngit vin THCS va THPT néu 6 kiéu van bin gém Miéu ta, Tu sv, Nghi luan, Bicu cdm, Thuyét minh, Diéu hanh (Hanh chinh céng vu). Trong méi kiéu van ban ay thu@ng c6 céc tiéu loai nhd. Cac Idi viet khong ding thé loai 1a: - Nham lin mét s6 thé loai: ta, ké, tran thuat..., gidi thich va phan tich véi binh giding... - Khong phan biét giifa van gidi thich, chifng minh, binh luan. ain nghi ludn 14 m6t thé loai ma hoe sinh hay lim lan nhat. Vi céi kho 6 day 14 hoc sinh thudng quan tam dén cai ¥ cla dé ra, dé tap trung tim li 1é, tim din chitng, ma quén mat cai cach dién dat nhitng Ii 16, nhiing dan chitng ay thé nao cho hdp vdi loai bai ctia minh. Bai ra Ia yéu cdu gidi thich, nhung hoc sinh lai thién vé chtfng minh. Chitng minh thi c6 nhiéu, song phai hiéu: el ing minh dé gitip cho sing ii Y giai thich chif chifng minh khong ee la gidi. thich. Gidi thich thién vé lip ludn, vé ut cain phat trién, c: con chtfng minh lai thién vé dua ra cde su vide thich. Lam bai binh luan, hoc sinh ct sa vao binh gidng hay ngugc la vi khong 16 yéu cdu thé loai cia hai bai ay 1 khae nhau. Binh luan thién v ti, binh gidng thién vé cam xtic. Dua ra mét bai, hay mot cfu tho dé binh loan, 1a phai tdn thanh hay phan d6i, danh gid ¥ nghia, téc dung cia bai tho, cau tho dy. Con néu binh gidng né, thi phi phan tich hinh anh, phan tich cdm xtic ma cu tha, bai thd ay goi ra. Ca hai loai bai déu c6 chit binh, nhung mii kiéu binh ¢6 ché khée nhau. M6t bén binh li dé chap nhén hay khong chp nhan trong mifc d6 nao d6. Va c6 khi binh 1a dé thudng thifc cing 6 mtfc dé nado dé. Nghia la, bai vin ké chuyén ra ké chuyén, phat biéu cm nghi ra phat biéu cam nghi, nghj lun ra nghj lun, thuyét minh ra thuyét minh... Khong nhdm in dude dit c6 sit dung cdc yéu t6 etta timng thé logi, ting kiéu van ban. 16(Cty TNHH MTV DWVH Khang Vigt 4. Ding phong cach Viét ding dé van, ding kién thifc, ding thé loai da 1a g6p ph4n viét ding jong cach. M6i bai van ty luan thé hién tam hén, ti tué, von séng va phan nao tinh ch cla cdc em; thé hién cdch cdm, c4ch nghi, cdi "ban sdc riéng" cia céc em ng qué trinh s4ng tao. Két qua 1a bai vin miéu ta phdi cé mau s4c miéu ta, yét minh phi c6 mau sdc thuyét minh, biéu cim phai c6 mau s&c biéu cim, ghi ludn phai cé mau sc cia nghi luan... Chinh diéu d6 lam nén cdi riéng cha i bai viet. VA khi da tao nén cdi riéng trong bai thi d6 sé 1a nhifng bai vin ay roi! . y£u CAu vVIeT HAY Viét ding réi nhung c6é phai da 1a bai vin hay? Theo gido su Vii Ngoc nh: "Goi viét hay, c6 nghia 1a viét cho... hay, thyc khéng phdi 1a cau giéu i, vi qua thyc phai lam sao cho bai viét cia minh trd nén hay sau khi da dim (0 dugc hai tinh cht co ban: viét ding va viét sdu. Viét s4u chi mdi chitng td mh 14 con ngudi thau d4o, c6 tai nang phat hién. Viét ding chi mdi ching t6 h 14 con ngudi muc thuéc, nghiém tic, vitng vang. Ngudi sau sc, dung dan, fin c6 thé 14 con ngudi kh6 khan, dé ngudi ta phuc ho é ngudi ta cam. Van ciing vay, van cdn phai cdm ngudi ta nifa. ¢ i thay hay. Van cling thé", (Bi quyét gidi Van - NX A duc, 2006). ing theo gido su Va Ngoc Khanh, viét hay 1a Ei cho ding, viét cho sau va i€t cho... hay. Mudn viét hay trudc hét phai ing Ive cam thu vin, day 1a in dé ban chat cia Van, Mat khdc, phai cé bign phdp hanh van, dic biét 1a cho bai van cia minh hinh anh, c6 mau sac, gdi duge nhting rung ‘d6ng va hip din. - C6 thé tao hinh bing 16i ndi so sénh, dung cAnh. - C6 thé minh hoa bing cach ké chuyén; phai ¢6 v6n tit ngit phong phi. - Bao dam ngif diéu, 4m diéu cho bai van. Trong cuén Mudn viét dugc bai van hay cha nhém t4c gid Nguyén Ding Manh, Ngoc Thong, Luu Diic Hanh - NXB Gido duc - 2006 cing cho ring: "Bai van y tude hét phai viét ding (ding yéu cau cia dé, ding ki€n thite cd ban). Hay ding 6 day hiéu theo nghia tong dGi, tic 1a hay va ding trong khuén khé nha ng. gk va dting c6 quan hé mt thiét v6i nhau... Van viét dung 6 thé chi 1a phat trién aig chéin Ii mudn thud nhiéu khi di quen nha. Van dat t6i tinh hay, xét vé ndi dung, phi c6 dude mét sé ¥ ching nhting ding ma cdn mdi la, ic d4o niva. Tat nhién yéu cdu nay dd} ‘sinh, chi nén quan an niém c6 mite vita phai... C6 duge mot vai ¥ mdi Ibid KES. Mud wfiidive 9 | DVL / 248g 44 cim, ngu®i ta 17Gm nang luyn thi DH Ngi Van, tip 1: Nghi ludn Van hoc — Lé Xuan Soan méi, ¥ riéng phai c6 v6n kién thifc sau rong, va phdi chiu kh6 suy nghi. N6i chung phai huy dong m6t yn ti thie rong réi xody su vao mét diém ma nghi nggi thai ro riét thi thudng c6 thé bat ra dude ¥ mdi...". Nhv vay, viét ding nhung cdn phaicé ¥ mdi, ddc déo thé hién dude chiéu sau tri tué cla ngudi viét dé 1am cd sé quyét dinh cho mét bai van sé viét hay dude! Sau khi da c6 ¥ rdi, thi van dé quan trong hon cd 1a biét dién dat hay. Tic la biét dién dat mOt c4ch khéo léo nhitng ¥ cia bai viét thanh Idi van cu thé, Nhiéu khi cing m6t ¥ nhung do cdch dién dat khéc nhau ma hiéu qua biéu dal ciing khdc nhau. Chiing t6i xin néu m6t sé yéu cau tao nén cach dién ¥ hay dé 6 bai van hay: 1. Ding ti d6c déo ‘ Viét mét bai van nghi lun phai ding dugc nhifng tiv hay, doan hay r6i mdi cé bai hay. Ding tiv hay 14 mt trong nhitng yéu t6 quyét dinh dé c6 cAch dién da hay. M6t trong nhitng yéu t6 cia van hay 1a bai van d6 vé ti ngif ding linh hoat diing ding ltic, dting ché, 16t ta dude than thdi cia sv vat, su viéc... lam cho nguti doc rung cam. Muén thé, mt mat ngu®i viét vita phai tich luy cho minh m6t von ti ngiv phong phi, mat kh4c phai cé ¥ thifc sit dung khi viét. Céc nha van, cAc nhi phé binh Idn bao gid cting néu mét tam gudng sdng vé van dé nay. Sau day li mt s6 doan van trong d6 ngudi viét da sit dung ti ngif rat déc dao. - "Chudng XIII Tat dén khong khdc gi mot cdi long chdo da ngudi di, di vAng dong lai mét thi bin lu nién, trén 46 o&n 1én mét sO sinh vat. Sinh val Nghi Qué chéng, sinh vat Nghi Qué vg, ma long tham da hét tinh ngudi. Sink vat li trudng va If sai nha déc thué ngudi, da tan hoang di cdi tam ngudi. V2 trén cdi sa mac nhan tim 46, khéng con tia nuéc nguén thuong nao cA... ¢ chuong nay, ca chi Dau quy mén cia tac gid, cha déc gid ciing chi 1a mét con sinh vat ma théi. That duge lam ngudi vdi t6i thiéu phdm cach lam nguvi thi cé di nao chi Dau lai phai di doa lac nhan pham minh dén mifc phai dua con di ban nhv m6t hién vat ci 6 ché chg ngudi, ch¢ gidi". (Nguyén Tudn - Truyén Tat dén cia Ngé Tat T6 - "Ca cu6n tiéu thuyét dai Séng mon cing vay. Day 1a t&n bi kich thin thudng kéo dai cia may anh chi tiéu tw sin ma cdi nghéo da khién tam ti, tan huyét cif bj htit chat vao bifa An hang ngay. Ho dau khé, ho tifc téi, ho gim ghé nhau chung quanh mam com dé réi sau d6 cam thay nhuc nha é ché cho chink cdi tam dia hén ha, nhé nhen cia minh. Vay Séng mon ciing 1a ti€ng kéu cay ctfu: hay ctfu lay nhitng nhan c4ch dang bi huy diét, nhifng linh hén dang héc h&t chét mon vi miéng cdm manh do". (Cai d6i va miéng an trong sing téc cia Nam Cao - Kién thitc ngdy nay s¢ 71, ngay 1.11.1991, 18Gy TNHH MTV DWH Khang Viet Ti ddc déo ding ding hic, dting ché ta c6 doan van, cu van hay, nguge lai dé rdi vao s4o réng, khoe chif. Dé 1a chvfa ké nhiéu hoc sinh khong hiéu ding tiv ma vin ding bia, ding du. Tiy ng 1a v6n chung cia cOng déng, nhung trong the t€ c6 nhitng tiy khong phii ai cing biét sit dung, ding ding, ding hay. Vi thé trong qué trinh hoc tip nén cé s6 tay ding ti, gidi nghia nhitng ti dic biét va cdch sit dung chting (nhdt 1a ty Han - Viét nhu: bing hoai, khuyén thién, bi thiét, thanh loc, doa lac, luv nién, chan, thién, mi, linh diéu, tich dudng... hodc nhifng tiv thudn Viét nhu: thao thiét, dau d4u, vang dong, gin ghé,... khong phdi ai cing ding dug). 2. Viét cau linh hoat Tinh linh hoat trong viéc sit dung cau thé hién & ché: tuy ting lic, ting ndi, tuy vao giong vin cia ting doan ma cé nhifng loai cfu tong tng dé dién dat cho pha hgp. Tham chi cé khi cing m6t doan van ma cdc cau ng&n dai duge viét rat khac nhau. C6 hic dé dién dat tinh cdm va thai d6 cia minh, ngudi viét tryc tiép ding cfu cdm than, kiéu nhu: "Nhung hdi 6i ! Niém vui qua ngdn trudc vé dep cita tinh ngudi va ciia cdnh doi" (Vin Tam - Bai thd "Day thon Vi Da" - Gép Idi thién 6 sy). Hode "Troi dat vi ! Ti Ba néi khong day nita phit ma nudc bot mép cilia mu vdng ra mdi tdi ngan ndm...". (Xuan Diéu) Khi mu6n gay chi ¥ cho ngu&i doc ta c6 thé ding c4u nghi van. Cau nghi van 6 day nhu la dat ra van dé, rdi sau do lai ty tra 10i, ty lam sdng td. Vi du: "Thuong thi da vay, con odn ? Thuc ra Nguyén Du khong biét odin ai,... bai vi theo Nguyén Du thi bao nhiéu dau thuong khdc dau cé phdi déu do nhiting ké "bai binh b6 tran" ma ngay ca nhitng ké dy, Nguyén Du cing thay ho déng thuong" (Hoai Thanh). C6 lic cau nghi van lai dude dat 4 cudi doan, cudi bai. Loai cfu nay citing kh6ng nhim muc dich dé héi ai ma thuc chat n6 da dude tra 106i ngay 6 nhitng cau truéc dé. Két thtic bing c4u hdi nhu thé chi c6 tac dung 16i cuén ngudi doc, budc ho phai suy nghi tiép. Vi du: "Nguyén Héng da sng hon 60 ndm, da viét hon 40 ndm, ai biét dugc 6ng da dé va bao nhiéu nudc mat cho doi va cho nghé thudt. Bay gid, nam dudi ba thudc dat, nguén nudc mat ay ligu cé bao gid khé can duoc chang ?". (Thuong ti€c nha van Nguyén Héng - Nguyén Dang Manh) 19Gam nang luyén thi DH Ngi Van, tép 1: Nghi lugn Van hoc — La Xuan Soan M6t loai cfu cing duge van dung lam thay déi giong vin trong bai nghi ludn 1a loai cfu cé hai ménh dé-h6 - ting. Ching thudng theo 16i két c&u: Tuy... nhung, Cang... cang, Khéng nhifng... ma cn, Vi thé... cho nén... Loai cfu nay nhim nh&n manh m6t ¥ nao d6 va ¥ d6 lu6n luén nim 6 vé tht hai nh "cudi cing vn tiy cang gidu cé 6ng cang cdm thiy ro hon su bat lc nay. Cang cam thay bat lye, Ong cang ra stfc vay ving, tim di moi 16i dé thodt khdi céi vong Kim cé day sttc manh, cing day han ché cia phuing tién ng6n ti (Nguyén Tudn va bai hoc ngén tit). T6m lai, trong mét bai van nghi luan viét cau phai that linh hoat. Ty va cau 1a nhitng don vj ma ngudi doc dé nhan thay cdi hay cia sv dién dat, von song va su sic s&o ca ngudi viet. 3. Viét van cé hinh anh Van nghi lun noi chung 1a loai van cia wr duy suy Ii logic. ¥ t# can chat ché, sdng sta, lap ludn phai chac chin, bio dim d6 chinh xdc cao, gidu sfc thuyét phuc d6i véi tri wé. Tuy nhién, ndi nh thé khdng 6 nghia 1A van nghi juan chi winh bay van dé mét céch kh6 khan, tritu wong, tir choi moi cém xtic va hinh anh. Ng6n ngi van nghi luan cing can phdi hap dan, 16i cudn bing tir ngif cé tinh hinh tugng va cé stfc biéu cam cao. Bai van nghi luan hay 1a bai van vita gidu stfc thuyét phuc Ivan Ii, vira gidu hinh anh. Hinh anh lam ting stic thuyét phuc, lam cho chan li vita sing 6, via tham thia. Bién phdp co ban nhat dé tao nén bai viét cd hinh Anh 1a ngudi viét ding phép’so sdnh, lién hé, d6i chiéu. 6 day nhing Wr tudng trifu tugng, khdi quat, kho khan duge minh hoa, dién dat bing cach so sénh véi hang loat hinh anh cu thé sinh dong tao nén khodi cdm cho nguvi doc kh6ng kém gi van sang tac. Vé du: Dénh gid vi tri va ¥ nghia déc déo cia tho Han Mac Tit, Ché Lan Vién viet: a uy . "Trude khong 6 ai, sau khong 06 ai, Han Mac Tit nhue ngoi sao chéi xoet qua bau trai Viét Nam vdi cdi dudi lod chéi ruc rd cia minh". (Tuyén tap Han Mac Tit) Binh bai tho Séng Lap cia Ti Xuong. Nguyén Tuan két thiic Idi binh cia minh bing m6t hinh anh so sénh: "Néu ching ta ligt Ti Xuong vao loai dinh tho Nom, thi Sng Lap chinh la bong cay hién ngang trén suisn non db vay. Dan tha Tui Xuong ma v6 tinh hode c6 § dank rét bai Séng Lap, tite a bude lén lau thap ind ctta titng nay, ting kia ma quén di mat edi chudng trén vong Iau vay" Nhu vay 1a, van nghi ludn cing cfm sy tuoi mat theo cach riéng cia minh. 4. Lap luan chit ché, dan chitng xac thc Lap luan 1a ding nhiing Ii 16 va dan chitng dé lam sang t6 van dé, dé ngudi doc hiéu, tin va déng tinh véi minh. 20Cty TNHH MTV DVVH Khang Vigt a. Lap ludn chat ché Dé cé dude li 1é, ngudi viet phdi van dung cdc thao téc tw duy nh phan tich téng hgp, luan ba doan, loai suy, tung phan, so sanh... lap luan c6 mét ¥ nghia va tam quan trong rat én trong van nghi luan. Mu6n cho lap luan chat ché, kin canh, khi viét nén dat minh vao dia vi ngu®i doc, nhan 1A ngudi doc khong cing mot ¥ vdi minh, réi gid dinh nhifng Idi phan bac c6 thé c6 tir déc gid dy dé tim ra lap lun cho chat ché. Vi thé lap ludn trong mét bai van nghi ludn thudng chifa dung mét ndi dung Gi thoai ngim vé mot van dé nao day. Doan nghi ludn sau day cia Tran Dinh Sif r6 rang chita dung mét cudc adi thoai, m6t cudc tranh luan that sy chung quanh m6t cdi "li cha hinh thife nghé thuat" trong Truyén Kiéu. "Trong Truyén Kiéu cdi gi quy dinh su thé hién c4c nhan vat ? cdi gi lam cho sy miéu ta cdc nhan vat Kiéu, Kim Trong, Ti Hai, Dam Tién khic véi cdc nhan vat nhu' S$ Khanh, Ta Ba, Ma Gidm Sinh ? Phai ching mét ding da buc sang chi nghia hién thye cdn ding kia thi chua thodt khdi trdi buéc ciia mi hoc phong kién ? Nhung néu nhu vay, thi tai sao ch6 nay thodt khdi cdn ché kia thi b6 tay ? 6 day cd mét quan niém nghé thuat gin lién vi hinh thie mé ta a6. Kiéu, Kim Trong... 14 loai ngu¥i duc m6 ta nhu cdc "dang", "bac" trong xa hi ("dang anh hing" "dng tai hoa", "bac tdi danh", "bac b6 kinh"...). Ma da 1a dang, bac thi khong thé mé ta nhu nhifng ngudi pham tuc va phdi tu4n thi theo céc mau muc 6 sin. Cdn bon Td, Ma, SZ... thyc té 1a quan v6 loai, ma da 1A v6 loai thi cdn c6 quy téc chudn myc nao rang bude dugc 2 Miu muc duy nhat dé miéu ta chiing 1a hién thuc, do tac gid quan s4t khéi quat true ti€p !". (Tran Dinh Sit - Thi phdp tho T6 Hitu) Do dic diém va tinh chat cia né, van nghj ludn it ding loai cau mé ta, tran thuat "ké 1é" su viéc ma chi yéu ding loai cau khang dinh va phi dinh véi ndi dung héu hétJa cdc phén dodn hodc nhiing nhan xét, danh gid sdu s&c. Vi du: "DSi Kiéu 1a mot tém gudng oan khd, mot cAu chuyén thé tham vé yan ménh con ngu@i trong xa hGi ci. Dung 1én mét con ngudi, mét cudc adi nhu yay 1a mt céch Nguyén Du phat biéu 9 kién cia minh truéc nhitng van dé cha théi dai. Ldi phat biéu dy truéc hét 1a mot ting kéu thuong. Mot tiéng kéu nao ning, dau dén, suét trong quyén truyén khong lic nao khOng ving ving bén tai" (Hodi Thanh). Do nhu cau lap ludn, van nghi luan thudng phai ding dén nhiing tir nhu: That vay, wy thé, cho nén, vi vay, khong chi,... ma cdn, c6 nghia 1a, gid sit, néu nhu, trudc hét, sau cing, mot mat, mat khéc, néi chung, t6m lai, tuy nhién, bén canh 21Gém nang luyén thi DH Ngi Vain, tip 1: Nghi ludn Van hoc — Lé Xuan Soan 46 v.v... c6 thé goi chung 1a hé théng tiy lap ludn. Cac em hoc sinh can chi ¥ hoc va luyén sit dung cdc ti dy thanh thao. Trong qué trinh nghi luan, cO gdng trdnh mét s6 185i thu’ng mic: lap ludn thiéu légic, luan diém khong rd rang, khong hé théng, ludn cif thiéu chinh x4c, khéng dang tin cAy v.v... b. Dan chitng xdc the Noi dung bai van nghi lun dude tao nén bi nhifng If 1 va din chitng ca hai cing c6 mét muc dich IA lam sAng té van dé can nghi luan... Tuy vay, néu nhv li lé nghiéng vé viéc 1am cho ngudi doc hiéu thi dan ching thién vé phia Jam ngudi ta tin. M6t khi da hiéu va tin tic 1a da bi thuyét phuc. Nhu vay ca hai déu co tim quan trong nhu nhau. M6t bai van khéng thé khong cht ¥ tdi vin dé din ching trong qué trinh viét. Trong cuén Lam vdn 12 (CCGD), soan gid Nguyén Minh Thuyét da trinh bay ngdn gon va sdng sta van dé din chttng qua c4c muc: chon dn ching, sp xép dan chting, phan tich din ching, cdc hinh thtfc néu din chifng, va chifa mot sé kiéu 18i vé din chitng. D6 1a nhitng diém hét site co ban va cdm thiét cia ki nang nay. Khi phan tich, binh gidng m6t doan trich hoac m6t tac pham van hoc thi li lé nghiéng vé viéc chi ra tac phdm dy hay & ché nao? Con din chifng Ia tat cd nhifng chi tiét, cu chi, hinh anh, nhip diéu, nhan vat... trong tac pham ay. Nhu vay phai that linh hoat trong viéc xdc dinh din chifng cing nhu cach dua ra dan chitng: khi nao thi trich nguyén van, khi nado chi cdm t6m tt din chifng, va khi nao trich mét s6 ti ngif, chi tiét tiéu biéu. Cudi cing, cing nén luu ¥ viéc trich din chitng. Ngudi viét vin nghi luan cdn cé mét v6n din ching gidu c6, phong phu, da dang. Phi doc nhiéu, nhé nhiéu, nhu vay khi viét mdi lya chon dude nhitng din ching tiéu biéu. Dé c6 din chitng phong phu, da dang, dé van dung ching m6t céch linh hoat va huy déng nhanh, ngudi doc cdn tich luy ching theo mOt hé thOng va cach thifc riéng cia minh. Thutng 1a tich luy theo dé tai, cht dé, hinh tugng, kiéu sang tac, cdch n6i, cAch miéu ta hay theo hé thOng chi tiét, nhdn vat... cling loai nao d6. Cach tich luy nay rt tién Igi cho viéc lién hé so sdnh ciing nhu viéc lya chon din chifng. c. Méi quan hé giita li lé va dén chitng N6i dung van nghi luan bao git ciing 1a li 1é va dan ching nhim thuyét phuc ngu¥i doc (hiéu va tin). Tuy vay, trong qué trinh viét bai nghi ludn, ngudi viét phai tuy ting van dé, ting kiéu bai ma xéc dinh ti lé gitfa Ii 1é va din chttng cho pha hgp. Bai viét chi c6 li 1é (hodc din chifng qué it) sé td nén khé khan... tao 22Gy TNHH MTV DVVH Khang Viet cim gidc nang né cho ngudi doc. Tréi lai néu bai nghj lun chi toan din chitng (i 1é qué it) sé wd nén hdi hot va nhat nhéo gay cho ngudi doc cam gidc bai viét rong, thiéu sau sac. Nhu vay phai két hgp dude ca hai yéu t6 nay. Khong nén hiéu m6t cdch méy méc ring: ching minh Ia ding dan chifng nhiéu, Ii 1é it; gidi thich 18 If 1€ nhiéu, din chifng ft. Li lé va din chifng nhiéu hay it phy thudc vao titng nOi dung van 48 cdn nghi Iuan. 6 kiéu bai nghi luan van hoc, nhin chung loai dé hiéu va cm “téc phim van hoc hoc lam r mét van dé van hoc sit nao 46, cdn d&n chitng nhiéu hon loai dé vé mét vn dé If luan van hoc. ; Din chitng phai duc phan tich cho hay va gin né vdi li 1é ma n6 can lam sing 13, M6t bai van c6 nhiéu din chifng la liét chi mdi chitng 16 ngudi viét chim hoc va cé tri nhé (day 1a néi trudng hop din chifng chinh xdc), chit chua adi gi vé trinh d6 nhdn thtfc, ning khiéu thém mi va tai hoa. Ngu&i doc bai, chim bai nhan biét dug trinh 46 va nding lyc nay nhd nhifng 1di phan tich, binh gidng, binh luan din ching cia ngudi viét. C6 nhitng tung hgp néu ngudi viet khong phan tich dn chting thi ngudi doc khong hiéu duge din ching nhim phuc vu gi cho Ii lé, c6 ¥ nghia gi vdi li lé. 5. Giong van phi hgp Trong m6t bai van nghi luan ngudi viét bao gid cing thé hién thai d6 tm cm, wf twéng cia minh truéc mot van dé ma minh dang thao ludn. Giong van la su thé hién mau s&c biéu cdm 46. Qua bai van ma nhan ra ngudi viét t4n thanh hay phan di, nggi ca hay cham biém, kinh cn hay sudng sa... Hon nifa dé trénh nham ch4n, dé bai viét sinh d6ng, phong phd, ngudi viét can phai rat linh hoat trong viéc hanh vin. Trénh kiéu viét m6t giong déu déu ti dau chi cudi, tao cdm gidc don diéu, Mu6n thé truéc hét cdn sit dung that linh hoat hé thong ti’ nhan xung. Ti xung hé trong tiéng Viét rt gidu mau sc biéu cém va hét stte phong ph. Trong bai van nghi luan dé dién dat @n tudng chi quan cia riéng minh, ngudi viét thudng xung t6i, chting t6i. Vé du: "Doc nhitng céu thd trén khong hiéu sao t6i lai hinh dung dén mot dong song dang lang lé chay, mat nuéc phing ling s4ng ngdi lén gitfa khong gian cé quanh don so". Khi biéu thi ¥ kién cia riéng minh ngudi ta thudng viet: Toi cho ring, t6i nghi ring... theo ché t6i dude biét v.v... Trong qué trinh viét bai van nghi luan, khong nén chi ding m6t loai thao tac twduy ma nén lu6n lu6n thay déi. Khi thi ding dién dich, khi thi ding quy nap, khi thi phan tich trudc, dan chtfng sau, khi thi din chtfng truéc phan tich sau, khi lién hé, khi so snh... cing 1a dé bai viét c6 giong van sinh d6ng phong phi, khong mét chiéu, don diéu. 2am nang luyén thi DH Ngii Van, tép 1: Nghi lun Van hoc — La Xuén Soan Ba doan van sau dy dude viét trong cing mét bai van, ngudi viét da si dung linh hoat nhiéu cach dién dat. Doan 1; "6 46 khOng gian, thdi gian nhv ngung dong lai trong su yén tinh dén v6 bién. Cau thd ching xuéng, nhip tho van budn té nhung hén thd cay dang x6t xa: La vang roi trén gidy Ngodai troi mua byi bay Dogn 2: Hoa tay théo nhitng nét Nhu phugng mia réng bay Cau tho dang chat hep bing nhién mé rng cho da vao cdi khong khi tai hos cia con ngudi...". Doan 3: "N6i buén, néi nhé cia Vi Dinh Lién dim da chat suy tu va man; nang cdi hén cia qué khif xa xvfa. Ta thodng gap m6t chit gi gan gii nhw thé dai loai: T6i nhé me tdi thita thiéu thoi Lic ngudi con séng toi lén mubi M6éi lan ndng méi reo ngoai ndi Ao a6 ngudi dem truéc gidu phoi (Luu Trong Lu) Ciing nhv Luu Trong Lu nhé vé ngudi me va m6t tudi the tudi dep, Vi Dink Lién huéng vé oie néi buén ciia mét thdi da qua..." (Bai lam cia hoc sinh) Giong van con duge thé hién 6 nhiéu phuong dién khdc nhu ding ti, dat cau néu ¥, céch lap luan, céch ding hinh Anh, so sdnh, cdch st dung déu cau, ti cam than... Day ciing chinh 1a nhifng bién phdp gitp ngudi viet dién dat hay. Nhu vay giong vin 1a mét cdi gi dé bao trim lén tat cd bai viet, thé hién ¢ moi céu, moi chi’, moi yéu t6 ca bai viet. Trong vin chong ndi chung, ngus ta goi dé 14 giong diéu. 6 bai lam van cia hoc sinh ta goi la giong van. 6. Viét doan mé bai hay Mue dich cia mé bai 14 nhim gidi thigu van dé ma minh sé viét, sé trao 46 ban bac trong bai; 1a tra I8i cau hoi: viet va ban bac van dé gi? Tra I8i thing vao cau héi dy ngudi ta goi lA mé dé truc tiép. Néu van dé sé ban trong bai, sau khi dan ra mOty khdc c6 lién quan gan gii vdi van dé y, goi 1a mé bai gidn tiép. Dé bai viet c6é khOng khi ty nhién va c6 chat van, ngudi ta thudng mé bai theo kiéu gidn tiép. Co ba cach vao bai theo kiéu gidn tiép ma nhiéu séch tif trude dén nay da dé cap: 24Cty THHH MTV DWVH Khang Viet - Diéndich - Quy nap - Tudng phan (déi lap) Chia ra ba cach ay dé hoc sinh c6 ¥ thtfe phan loai va thc hanh rén luyén. Tuy vay trong thyc té khi lam bai, cé-nhiéu nguyén nhan, it khi ngudi viét suy nghi xem nén Ifa chon vao bai céch nao, twéng phan, dién dich hay quy nap, ctf theo yéu cdu cia dé ma viét, xong cling khong bi€t minh da vao bai bing céch nao nifa. Tuy vay van c6 mot thuc té 1a dai da s6 céc em rat mat thdi gian vé khau mé bai ma két qua van khéng c6 dugc mot mé bai hay. Mé bai 1a mot doan van hoan chinh (doan mé bai). Doan van dy cing cé ba phan: mé dau doan, phan gitfa doan va phan kétdoan. - Mé déu dogn: Viét nhitng cau din d&t la nhitng cau lién quan gan giii voi van dé chinh sé néu. Tuy noi dung van dé chinh ma ngwdi viét lua chon cau dan d&t c6 thé 1a m6t cau thd, m6t cu danh ngOn, hodc mét céu chuyén ké. - Phan gitta doan: Néu van dé chinh sé ban trong than bai, tfc 1a ludn dé. Van dé chinh nay c6 thé da chi r6, c6 thé ngudi viet w rit ra, wy khdi quét. D6i véi phan tich binh gidng tho thi thudng 1a néu 4n tudng bao trim mang tv tng chi dé ma ngu&i doc cim nhan dude. - Phan két doan: Néu phudng thife nghi luan va pham vi tu liéu sé trinh bay. Phan nay dé bai thudng da xéc dinh sin. Ngudi viet chi viéc gidi thiéu hoac ghi lai doan trich, cau trich 6 dau bai. MOt m6 bai hay cAn phai: a. Ngdn gon: , Dan dat thudng vai ba cau, néu van dé mot vai cfu va gidi han vin dé mot c4u (tranh dai ddng, vong vo). b. Day di: Doc xong mG bai, ngu¥i doc biét dude bai viet ban vé van dé gi ? Trong pham vi nGi dung tu liéu nao ? (Gidi han ndi dung sé ban bac). c. Déc dao: M6 bai phai gay dude sy chu y cla ngudi doc véi van dé minh sé viet. Mudn thé phdi c6 cdch néu van dé khic la. Dé tao nén sy khac la "dc dao" cin suy nghi dan d&t: gitfa cu din dat va cau néu van dé phai tao dude su bat ngs. Doc ind bai sé 1 tong phén tham khdo 6 duGi, ta thay ngui viet din d&t ty van dé thdi gian d4t tdi dén cdi chét cha vua Phd rdi d6t ngdt din vao bai thd Mia xudn chin cla Han Mac Tif 1d déi tong phan tich. d. Tu nhién: Viét van néi chung can gidn di ty nhién. Md bai va nhat 1a cau dau chi phdi giong vin cia toan bai. Vi thé vao bai cdn déc ddo, khdc la nhung phai ty 25Gm nang luyén thi DH Ngi Van, tép 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan nhién, Trénh lam van mt cach vung vé, gudng ép gay cho ngudi doc cdm gidc kho chiu bdi sy gid tao. Sau day 1A m6t s6 mé bai hay ciia hoc sinh cm tham khdo: Dé bai: Anh (chj) hay phn tich bai thd Maa xudn chin cha Han Mac Ti. Mé bai: "Thdi gian vin wi di va bén mia luGn luan chuyén. Con ngudi chi xudt hién mdt dn trong ddi va cing chi mét lan ra di mai mai vao cdi vinh hing. Nhung nhifng gi 1a tho, 1a vin, 1a nghé thudt dich thuc... thi vin cdn mai vGi thi gian. Truéc khi chét c6 ln vua Phé cdm tay Méda noi: "Ta tép biéu cho trat ty, ngusi tiéu biéu cho cdi dep. Biét dau hau thé sé quén ta va nhc dén nguoi". C6 1é mai mai vé sau, ching ta vin gap lai mOt Mia thu vang trong tranh Lévitan, m6t mia thu thon qué Viét Nam trong thd Nguyén Khuyén va m6t Mia xuan chin trong thd Han Mac Tir, mOt mia xuan tran day sttc sOng, vui tuoi ma khOng 6n ao, thim dugm mau sc ma khéng sic sd, mOt mia xuan duyén dang rat Viét Nam. (Bai lam ciia hoc sinh) Dé bai: Vé bai tho Cude chia li mau dé cia Nguyén Mi. Mé bai: Khong hiéu sao, t6i yéu c4i "mau dé" dy dén thé. C4i mau dé chéi chang, ruc 13, céi mau dé dim thim, diu dang, c4i mau 46 "nhv cdi mau dé dy" trong Cuéc chia li mau dé cha Nguyén Mi - nha tho qua 6. Trong cudc s6ng, c6 biét bao diéu ta nang niu quy trong, yeu mén. Ban rat yéu bifc phi diéu tac chan dung mot vi than cong li, con ngudi khdc lai rung d6ng béi nét nhac diu nhe thiét tha ca Sépanh, va ngudi thif ba lai yéu bitc hoa canh rifng xdo xac nhv hién ra truéc mat ta trong "mia thu vang" cia Lévitan... nhung c6 1é riéng t6i, c4i ma t6i yéu nhdt do 1a nhiing van tho c6 "céi mau dd ay"... C6 thé hic dau d6 chi 1a mOt tinh yéu day cdm tinh. Nhung dan dan, céi cdm tinh ay mat di va nhudng chd cho mét cdi gi dé cao quy lfm. MA chinh téi khéng dinh nghia néi. Tdi muén cdc ban cing t6i yéu bai thd &y va mau dé dy. Cuédc chia li mau dé (Bai lam cia hoc sinh) 7. Viét doan két bai hay Theo sch Lam van 12 NXB Gido duc 1992, giéo su Tran Dinh Sit nhdn manh nguyén tic két bai Ia: thé hién ding quan diém da trinh bay 6 phan than bai, chi néu nhifng y khdi quat, cé tinh tong két, dénh gid. Khong lan man hay lap lai cu thé nhitng gi da trinh bay 6 than bai hodc lip nguyén van 1di lé 6 md bai. C6 4 cach két bai 1a: 26ty THHH MTV DWH Khang Viet Thit nhat: Tom luge (t6m t&t quan diém, nOi dung 44 néu 6 than bai). Thit hai: Phat wién (mé rong thém van dé dat ra trong dé bai). Tht ba: Van dung (néu phudng hung, bai hoc 4p dung phat huy hay khic phuc van dé néu trong bai van). Thit tu: Lién tuéng (mugn ¥ kién tuong ty - nhitng ¥ kién cé uy tin - dé thay cho 18i t6m tat cla ngudi lam bai). Tuy nhién, lam thé nao dé c6 mot két bai hay? Mot két bai hay truéc hét phai 1a mOt két bai dting. Dung nguyén thc, ding cAch, Cho nén dé c6 mot két bai hay phai tiy cdi nén co ban "ding" dy ma di lén. a. Két theo léi "diém nhan" Day 1a cfu chuyén "diém nhan" cho rng theo nguyén tic hdi hoa phvong Déng. Nguvi hoa si vé ding, ngudi xem vin nhn ra dugc day 1a con réng, song khi Ong ta “diém nhan" (vé mat) thi con réng s6ng déng han lén (trang 90, Sdd). MO6t vai kiéu két bai khi phan tich bai thd Ong dé dé cdc em so sénh lam ro nhifng diéu viva trinh bay. Két bai 1: Cang v6i cdc nha thd khéc trong phong trio Thd mdi, Vi Dinh Lién va bai tho Ong dé cia minh da déng gdp m6t giong diéu tho méi mé, day khdi sfc, déng gop cho adi m6t cdch nhan thifc, cdch hiéu biét va mét thai 46, m6t nhan sinh quan méi mé, mang gid tri nhdn dao va ¥ nghia nhan ban séu sac... (Bai lam cia hoc sinh). Két bai 2: Ong dé cha Vi Dinh Lién qua la mét giot nuséc trong bi€n ca, 1a m6t nét don sd nhé bé truéc bao nhiéu thanh tyu dn lao cia van hoc thé gidi va vin hoc nuc nha. Nhung dau hoa trong mot bién, "giot nuéc" cia nha tho Vi Dinh Lién vin man ma néng thdm, vin 4m vang nhip dp thuy triéu... bai tho néi vé sO phan con ngudi, bai tho nhc nhé ta trong céng cudc déi thay to Ién ngay nay hay gin git con ngudi, giif gin tinh thyong va nhiing gid tri dep dé cla con ngudi dé khOng bao gid phai x6t xa va luyén tiéc. (Bai lam cia hoc sinh) R6 rang két bai 1 chi divng lai 6 pham tri ding, cdn két bai 2, ngudi viet da 6 ¥ thife "trang stfc, diém nhan" cho li vin cia minh ty céch ding hinh anh "giot nuéc man, ndng thdm, 4m vang nhip dap thuy triéu" dén ding ti ngir dé chi cdi "than" ciia bai tho: "M6t nét ddn sd nhd bé" dén cdi tinh ngudi viet cé dugc do nghi suy, cdim xtic ma nay sinh, dude dién dat bing m6t giong truyén cm; "Bai tho... x6t xa va luy€n ti€c" (trang 90, Sdd). b. Két bai theo 16i binh lun mé rong va nang cao (Sdd) Xin néu ba din chiing dé so s4nh (binh bai tho Ngdm trdng cla Hé Chi Minh): 27Cam nang luyén thi DH Ngif Van, tp 1: Nghi luén Van hoc — Lé Xuan Soan Két bai 1: Mac dit due sang tac céch day nifa thé ki bing thé tho tif tuyét c6 dién, Ngdm trang van lam rung déng ching ta. Bai tho 1a sy két hop hai hod giifa chat "thép" vdi chat "tinh", gitta ngudi chién si va ngu@i nghé si trong mot con ngudi. Bd khéng chi 1a m6t sang tao nghé thuat dang tran trong ma con 1a mét bai hoc vé phong cach s6ng, vé nhan sinh quan. (Lam van 12 - két bai theo cach t6m luge) Két bai 2: "Tim hiéu bai tho Ngdm trang cia Hé Chi Minh, ching ta c6 thé hoan toan chia sé véi cim xtic chan thanh cia nha tho T6 Hitu khi viét vé nhifng ngay thing Bac bi giam cdm: Lai thuong ndi dog day than Bac Mui bén trang té tai gong cim Oi chan yéu, mdt md, t6e bac Ma tho bay... cdnh hac ung dung". (Lam vin 12 - Két bai theo cach lién twéng) Két bai 3: "Xua nay ndi vé trang, cé biét bao Idi dep. Trong cudc séng lao d6ng trong sach, néu c6 ndng lita mva dam thi lai c6 trang thanh gié mat. Hinh nhu nhan loai muén danh cho trang phan hanh phiic mo wéc, lang man cia cudc ddi. Thé nén trang dén véi con ngudi nhu mot ban tri Am, mét vé dep dé lam vui, lam mat, chi it lam diu bét cdi chdy da, r6 gét cia cudc ai: chan treo ngugc lén mui thuyén ma ldng van han hoan véi lang x6m d6ng duc, van lang lang v6i chiéc thuyén cau nhe ténh nhu may; chan tay mang xiéng xich ma tai van ron tiéng chim rifng, va mii van dugm hung hoa dai, va 6 day, & bai thd nay, mat vin ngdm, van nhin, van chuyén trd véi trang bing im ling. Hon thé kh6ng c6 gi cd, ma vugt lén tén, bién khOng thinh c6. Khong c6 hoan canh, khong c6 diéu kién, nhung van thudng trang day di. Day di 6 trong long. Cai la, ci hay cia bai tho 6 ché d6. Site manh ctia con ngudi, cdi dep cha tam hén, cla Bac la 6 dé... (Két bai phan tich Ngdm trang cita Gido su Lé Tri Vién). Két bai 1, 2 1a nhifng két bai co ban. Két bai 3 c6 di cd cdc ki€u két bai ma lai phéng khodng, chi dng, sinh dOng va mé rong... Cac téc gid cia sdch Mudn viét dugc bai van hay cdn néu ra hai cach két bai nia 1a k¢t bai theo 16i dau cuéi twong ting va Két ma khéng két (Sdd trang 92 - 93). Tom lai, mOt két bai hay that da dang va thi vi nhung déu chung nhau nhifng diém nhat dinh 1a: dting nhung phai s4ng tao, gay dugc &n wong va dé lai du vi trong ngudi doc. Két bai hay vita phai dong lai, chot lai, viva mé ra, nang cao va ngan vang mai trong long ngu@i doc. 28Cty TNHH MTV DWH Khang Vigt -Chuong ba | MOT S6 LUUY KHI PHAN TiCH TAC PHAM VAN HOC I. PHAN TICH TAC PHAM VAN XUOI TU SU’ 1, Tom t&t truyén a, Gidi thigu xudt xit Gidi thiéu ng&n gon vé xuat xt téc pham, vé ni dung phan anh va chi dé cia tac pham. b. Tém tat cae bude phat trién cita cét truyen Tém tét cdc bude phat trién ciia dong c6t truyén dua vao nhiing su kién ndi bat, nhifng dién bién cia tinh céch va s6 phn cdc nhan vat chinh, Khi t6m tat cét truyén, cin bam vao nhan vat chinh dé lam néi ro ting giai doan phat ién cia n6. Nhan vat chinh thuting xuat hién nhiéu ln trong téc pham, c6 vai trd chi phi d6i vdi cdc nhan vat khdc va g6p phin chi yéu boc 16 chi dé, wr wing cia tac phém. Chang han, c6t truyén ciia truyén ngdn “Chi Phéo” (Nem Cao) xoay quanh hai nhan vat dién hinh Chi Phéo - Ba Kién va dién bién méi quan hé giifa hai nhan vat nay. Tom td c6t truyén cha Chi Phéo, phai dya vao lai lich, than phan cia Chi tit mOt dita bé bi bé roi dén di 4, lam thué r6i vo 6 bi cy BA day di 6 ti. Dya vao nhiing lin Chi Phéo dén nha Ba Kién sau khi 6 td vé dé thay dugc qua inh tha hod tat yéu cia Chi khi gap phdi ké théng tri xo quy@t, gian ngoan nhu Bé Ki€n, thay dude sO phan bi thim ciia ké bi cy tuyét quyén lam ngudi... Mat khdc, khi t6m t4t c6t truyén céin dac biét quan tam dén nhifng chi tiét, sv kign tao bude ngoat trong cudc dvi nhan vat. G truyén ngin Chi Pheo, ay 1a thoi diém Chi Phéo tinh cd gap Thi N&, dude Thi No thudng yéu, chim séc. Ngudi 66 néng lwong thién vdi nhiing ye mudn binh di bay lau nay bi vai lp trong con quy dir Chi Phéo sGng day... Ri Thi Né ddt ngot cy tuyét chung song. Sy kién nay khién Chi Phéo v6 le, tf ¥ thie ra tan bi lich bi cy tuyét quyén lam ngudi 6 minh dé tir.d6 di dén hanh dOng tra thd quyét li€t cudi tae phdm va két thic v6i sO phan ciia ting nhan vat. C6 thé t6m tit theo trinh ty thdi gian, cing cé thé bam vao bé cuc tée phdm ma t6m t&t. Di bing cach nao, ciing cn lam néi bat duge cac su kién quan trong, cdc ching dung phat trién cia nhan vat chinh va m6i lién két chat ché gifa ching dé gitip ngudi doc hinh dung ra chii dé, y nghia cia tac phim. 2)Gm nang luyén thi DH Ng Van, tp 1: Nghj lugn Van hoc — Lé Xuan Soan Dé xay dung van ban tom tit c6t truyén, cin rén Inyén vé i van dé do dai, ngdn cia mét van ban t6m t&t cAn gon gang, stic tich, chtfa hrng thong tin cao. 2. Phan tich nhan vat M6t nhn vat van hoc thanh cong bao gid cting mang mot tinh céch, mot so phan riéng. Vay phan tich m6t nhn vat chinh 1a lam s4ng té mét tinh cdch, m6t s6 phan dc ddo. Nhifng tinh cach, s6 phan dy boc 16 qua cdc phuong dién sau: a. Lai lich La phuong dién dau tién g6p phan chi ph6i dac diém tinh cach cing cudc ddi nhan vat, Lai lich c6 quan hé khd tryc tiép va quan trong vdi dung dvi cla mot ngu®i (mot nhan vat). Lai lich gdm thanh phan xuat than, hoan cdnh gia dinh. ‘ Chi Phéo ngay tir khi dude sinh ra da bi vit ra khdi cugc sOng, da la dita tré hoang khéng biét b6 me, chang cé cifa nha. Hoan cdnh xuat than ay da gop mot phan tao nén s6 phan cé d6c thé tham cia Chi. Von xudt thin ti tang Idp trén, quen huéng cu6c sOng gidu sang, lai it c6 dip gan gii vdi quan ching lao dong nén van si Hoang (Oi m&t) dé cé c4i nhin khinh miét vé ngudi dan qué khdng chién... Tinh cAch, sO phan nhan vat duge If gidi m6t phan béi thanh phan xuat thin, hoan cdnh gia dinh va diéu kién sinh hoat... b. Ngogi hinh Trong vin hoc, miéu ta ngoai hinh chinh 14 m6t bién phdp cla nha van nhim hé mé tinh c4ch nhan vat. Phdn Ién, dic diém tinh cdch, chiéu sau ndi tam (cdi bén trong) cia nhan vat dude thong nhat vdi ngoai hinh (vé bé ngoai). Mét nha vin c6 tai thung chi qua mt sO nét khc hoa ch&m pha c6 thé gitip ngudi doc hinh dung ra dién mao, tu thé cing ban cht cia nhan vat nao 46. Miéu ta nhan vat vin si Hoang, Nam Cao chi vai nét phdc hoa d4ng ngudi béo, bude di khénh khang, vita di vita nhu bdi hai cnh tay ra hai bén vi nhifng khdi thit 6 duéi nach kénh ra, ban tay mup mip, b6 mat day dan va trén mép mot cdi vanh mong ngua ria trong nhu mt chiéc ban chai nhé... Ching Ay chi tiét di gitip ngudi doc hinh dung r6 mot con nguvi kiéu céch, trung gid, mot 16i sng sung tic du thifa gitfa Ide nhan dan dang gian khé khdng chién. Trong phan tich nhan vat, clin qua cdc chi tiét ngoai hinh ma di sau vao ndi tam, vao ban cht cia nhan vat. c. Ngén ng? Ngé6n ngif cia nhan vat trong tac pham van hoc duge ca thé hod cao dé, nghia 1A mang dm dau 4n cia m6t cé nhan. Nhan vat cO Héng trong tiéu thuyét $6 dé cla Va Trong Phung hé ctf mé miéng ra la gat: “Biét réi, khé lim, néi mai!”. Trd thanh “nha cdi céch thém my”, “d6c-t8 Xudn”, “gido su quan vot”, “ce vin bio Gd m6”... duge cd x4 h6i thugng lwu thanh thi trong vong, Xuan Téc Dé van du cita miéng may chit “me kiép”, “nude me gi”. Chiing t6 30Cty TNHH MTV DWH Khang Vit tinh cht lvu manh, v6 hoc cia y. Nhan vat Dao (Miia lac) thudng cé 16i néi vi von béng bay ciia ca dao, tuc ngif, ching t6 ngudi phy nit xuat than néng dan cé hoc va titng trai, Nhung mit khdc, bén trong nhifng cfu d6i d4p s4c séo, danh 44 cla nhiing ngay ddu lén Dién Bién, ching ta dé nhan ra vé ngam ngii, chua chat cho than phan é0 le cia Dao. d. Noitam Khi phan tich nhan vat can quan tam d€n thé gidi bén trong véi nhifng cam gidc, cdm xtc, tinh cam, suy nghi... M6t nghé si tai nang bao gid ciing 1a mot bac thdy trong viéc ndm bat va dién ta tm Ii con ngudi. Miéu ta chan thyc, tinh t€ di sOng n6i tam nhan vat 1a ché thi thach tai nghé nha vin va cdm nhan, phan tich duge m6t cach thuyét phuc. Day ciing 1A ndi chifng t6 nang lyfe cia ngu¥i phan tich tac pham. G truyén ng&n Vo chéng A Phi, hay nhat c6 1é 14 nhiing tang TO Hoai dién td su tri day ting bude cita stfc sing tiém tang trong ldng Mi, qué trinh hdi sinh cia tim hén cé trong dém mia xuan nghe ti€ng sdo goi ban tinh. Sy hi sinh nay biéu hién qua dién bién tam trang, qua cdc ctf chi, hanh d6ng. Nhin moi ngu®i trong nha thong li P4 Tra vita an xong bifa com Tét cting ma dang tu tap quanh bép lita khua chiéng, nhay mia va uéng rvgu, Mi nghi: “Ngdy Tét, Mi cling udng rudu”. Cé lén lay cdi hii rugu, cif udng Ying ve ting bat... hanh déng udng rugu ay 1a gi néu kh6ng phai la biéu hién cila y thie vé quyén lam nguvi, quyén binh ding dang tdi day. Cudc ddi déi vdi ngudi con dau gat ng nhy mot dém dai. Nhung gid day, cé 1é Mi khéng cn chiu n6i bong tdi dang vay boc quanh minh nifa. Th4p sdng thém dia dén hay 1a Mi dang mu6n thdp sang lai cudc ddi minh? Hanh d6ng d6 chifng t6 séng cudn trong chiéu su tém trang tY khi nghe ti€ng s4o goi ban yéu lap 16 ngoai dau nti, litng 1d bay ngoai dung... e. Hanh dong Ban chat con ngu¥i ta béc 16 chan sat, day di nh&t qua ct chi, hanh dong. Ph4n tich nhan vat, vi thé, cdn tap trung khai théc ky cdc cif chi, hanh dng. Nam Cao da dung lén truéc mat ta mét Chi Phéo bling xudng bing thit vdi tinh cdch dién khiing, wat tfc, v6i sO phan cé ddc va bi tham khong thé 1dn vdi bat Ki m6t ai khéc: Chi Phéo tit bd mat ddy nhitng vin ngang vach doc, dang di ngat nguGng d€n céch chiti, ti’ kiéu rach mat dn va, kiéu ung rugu dén 16i lam tinh véi Thi NG, tiv hanh dOng x4ch dao di tra thd d€n c4ch dam chét B4 Kién rdi we két liu d¥i minh... Khi dién hinh hod nhan vat, nha van thudng Iva chon cho nhan vat nhing hanh dong doc déo, gay dn tung sau dim d6i véi ngudi doc. 31Cam nang luyén thi DH Ngi Van, tép 1: Nghi lun Van hoc — Lé Xuan Soan Mot sé diém Iuu ¥: - KhOng phai bat ctf nhan vat nao ciing dude nha van thé hién day di cdc phuong dién nhu: lai lich, ngoai hinh, ng6n ngi, ndi tam, cif chi, hanh dong. C6 ché nhiéu, ché it, ché dam, chd nhat. Cing khéng cit phai tudn wy theo nim phuong dién nhu thé ma nén sp xép theo thyc té ting nhan vat 6 tng truyén ké cho bai lam vin hap din. - C6 thé xem nim phuong dién da néu déu 1a su cu thé hod, hién thc hod cia tinh c4ch, sO phan nhan vat. Noi cach khdc, phan tich nhitng phuong dién ay chinh 1 dé khéi qudt lén tinh céch, s6 phan. - Nam vitng nam phudng dién co ban khi phan tich nhan vat chinh 1a diéu c6 ¥ nghia dinh hudng cho yiée c phdm ty sy. Doc téc phdm ty su phai hiéu dude, nhé duge ndi dung phan anh cia tc phém va mdi quan hé gitfa cdc nhan vat, nim dugc tinh cdch, sé phan cia cdc nhan vat chinh. Dé c6 can ctt phan tich, dé c6 chat li¢u lim bai, khi doc tac phim can ghi nhé céc chi tiét, cdc hinh Anh vé titng phuong dién 6 nhan vat. 3. Phan tich tinh huéng truyén Tinh hudng c6 vai trd dc biét quan trong d6i v6i viéc thé hién tinh cach va s6 phan nhan vat. Tinh hung 1a hoan cdnh bat binh thung thit thach con ngudi. N6 gém nhiing dién bién, sy kién ddi hdi con ngudi can phai xoay x6, cin phai boc 16 m6t céch chan xdc nang lyc va bin chat cia minh. Nhu vay, tinh hudng gdn chat truyén va tdc dong tryc tdi nhan vat. Xay dung tinh huéng 1a nhiém vu va hing tl tha, 1a thif théch ta nha van. Khi phan tich nhan ang d€n ‘tinh huéng. Dé chinh 1a , SO phan nhan vat. Chi n nba chim Hee, duge huéng t.cin quan ra tin bi kich chua ai cia ké bi cv tuyét rh Am nguvi... " Nhitng su Kieh den dap dy lam néi bat 1én qué trinh héi sinh cin d6ng, dang thudng cia ngudi cé nong ludng thién trong con quy-dif Chi Phéo, cang ngdi lén vé dep nhan phim va sé phan tuyét vong, bé weetia mot ting dp nong dan cing khé. Kim Lan trong Vo nhdt v6i béi canh x4m xit cia nan d6i khang khiép mia xudn nam 1945 v6i cudc tré vé la lung cia Trang cing mét ngudi dan ba la vao cn nha tdi tan trong x6m ngu cv. Hai ban tim pho tim phao véi méfy cau nita dia nifa that, vdi b6n bat banh dic, dy thé ma thanh vg.thanh chéng. Qua 1a nhifng tinh huéng “Ca mat, dan xen thd vi gitfa hai va bi, gitfa den t6i va tudi sang. & r s Year’ 32Cty TNHH MTV DVVH Khang Viet M6i quan hé giifa tinh hudng véi nhan vat thé hién méi tudng quan gitfa hoan canh va tinh cach. Hoan canh cang cé tinh dién hinh, cang c6 46 gay cin thi cang dé néi bat tinh cdch dién hinh cia nhan vat. Khi phan tich tac phdm wr sut clin x4c dinh ding d&n tinh hung truyén, nhing tinh huéng cé ¥ nghia gop phan thé hién ndi dung va chi dé tac pham, g6p phan béc 16 tinh cdch nhan vat. I PHAN TiCH TAC PHAM THO TRU TINH 1. Phan tich tam trang nh4n vat tri tinh a. Nhan vat tif tinh trong bai tho 1a loai nhan vat tif tinh truc ti€p (tac gid thé hién truc tiép tm trang, cdm xtc, suy nghi cha minh). Ciing c6 khi 1a loai nhan vat if tinh gidn ding sau n6 con mot nhan vat nifa 1a tac gid (Me Sudt, Ngu@i con géi Viét Nam...). b. Sau khi doc xong toan bai, can chi ra nhifng nét nghia trong c4c cau thd, phai nfm bat y twéng chung toan bai. Day 1a bude dau tién, nhim c6 duge mét din wong chung. Vi du doc Day mia thu tdi, in tong dau tién gai cho ta dé 1a: Bai tho viét vé mia thu, m6t mia thu budén ma dep. Sau d6 c6 thé wén cdi nén chung ay ma khém pha tiép. c. Nim bat dude su van dong va phat trién cia tam trang nhan vat tif tinh. Mu6n n&m bat duge su van don va phat trién cia tam trang nhan vat wi tinh, thing 1a theo cach phan chia bai tho ra lam cac phan, doan (néu 1a thd céch luat thi theo c4u) tong ting vi tinh chat va y nghia cia tam trang dude thé hién trong d6. Vi du 6 bai tho Dd nwéc cha Nguyén Dinh Thi ta thy su van dong va phat tién tam trang cdm xtic nhu sau: - Ti mia thu nay nohé vé mot mia thu Ha Noi qué khif, mét mia thu dep, md mong, budn, ling 1é va quyén luyén. - Mia thu Viét Bac, ciing 1a mia thu dat nuéc hom nay hién ra trong mot cim xtc han hoan, phan chan, tu hao, sau d6 1a cam xtc sau ling hudng vé ngudn coi. - Hinh anh dat nuéc trong dau thudng ma anh diing hién ra trong cém xtic cim thd giac, khi thé quat khdi, hao hing, bi ang, mang 4m hung sif thi. d. Chi trong cdc chi tiét nghé thuat tiéu biéu va tim trang nhan vat tr tinh. Cac chi ti€t nay 6 khi 1a hinh anh tho, c6 khi 1 cdch ngdt nhip cau tho, hay 1a su di€p lai uy, hodc c6é khi chi 1a m6t ti v.v... Tim trang cia nhén vat tri tinh c6 khi thuan nhat mt loai tm trang, cé khi rt phtfe tap nhu mot phic hgp tam trang. Tam trang nhan vat ti tinh trong bai Dat nude ké wén cing 14 mét loai tim trang phtfc hdp. G nhiing bai thd dai, Ién vé khudn khé va ly tuéng, nhan vat trif tinh thu**ng mang tim trang phtfc hdp d6. 33Gam nang luyén thi DH Ng Van, top 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan e. Cudi cing 1a phai téng hgp, khdi qudt va nang cao, thudng 1a kém theo danh gid. Ciing c6 khi lién hé, so s4nh gitfa cdc bai, chi dé, tam trang... 2. Phan tich toan b@ bai tho hoc doan tho Céch phan tich ca bai tho, hodc doan, khé, cau tho thudng khai thac trén hai phuong dién 1a noi dung va nghé thuat. C6 thé lin lugt phan tich ¥ nghia w tudng trudc, réi mdi phan tich cdc gid tri nghé thuat dic s&c. Song cing c6 thé ti€n hanh song song cing ltic. a. Bém sat vao van ban tho, tién hanh chia doan va tim nhifng ¥ chinh cia méi doan. D6i vdi ting khd, doan, cau tho van c6 thé chia tach ra thanh céc ¥ nhé dugc. Riéng déi véi tho ut tuyét (vi dy mét s6 bai tho ctia Hé chi Minh trong Nhét ki trong ti), cdch thife thong thu@ng 1a chia theo cAu tric: khai, thifa, chuyén, hgp; hodc chia thanh hai cau ddu va hai cau cu6i (tuy ting bai cy thé). b. Sau khi tim duge y chinh cia méi doan, bién nhiing ¥ chinh do thanh cdc lun diém. Vi du v6i bai Trang Giang, c6 thé chia ra 1am ba ludn diém tuong ting ba phan: - Hinh anh dong s6ng ménh mang v6 tan. - Hinh anh dong sng hoang ving - Tam trang nhé nha, nhé qué huong ciia tac gid. c. Khi phan tich thi thao tac gidng gidi, cdt nghia 1a quan trong nhat, nhim gitip cho ngu@i doc hiéu duge ¥ nghia ctia tac pham trén tat cd cdc cap dd, am cho ngu¥i doc tin va déng cim véi nhitng y kién cia minh. Cho nén thanh phan li 1é phai chiém vi ti co bin, sau dé mdi két hop véi nhitng dan chtfng nhim minh hoa cho li 1é. Viéc phan tich cdc din chifng ly ra ti t4c phdm (hinh anh, cu, ti, nhac diéu, cdc thi: phép chuyén nghia...) phdi Iva chon nhitng din chifng tiéu biéu, dich ding. Vi du trong khé thd dau cita Day mia thu tdi c6 hai hinh anh chinh: Rang liéu va chiée do... d. Trong qué trinh phan tich, luén luén huéng dén su téng hdp, khdi quat 3 tig cap dO sao cho thich hdp dé réi ti€n t6i nhitng khdi quat I6n ctia toan bai. Luan diém 1a mét kh4i quét. Toan bai c6 khéi quét cia toan bai. Day chinh 1a qué trinh quy nap. Tuy nhién trong bai lam, cfc thao tac cé khi bién hod linh hoat, c6 thé di theo con dung dién dich vin chap nhan duge. e. Trdnh dién ném cdc cau thd thanh van xudi. Néu dién nom thi bai viet thiéu cdm xtic, rdi rac, khong hap din ngudi doc. 3. Binh giang tho tri tinh a. Phdi hin ra duge nhifng tin hiéu nghé thuat ddc ddo, khac la, dic sfc ma ta chua tifng gdp trong tho ca. Trong m6t cau tha, chi c6 mét tin hiéu, c6 khi lai cé vai ba tin hiéu cing lic. Thudng 1a & nhifng cdu thd hay, xuat hién nhiéu tin hiéu nghé thuat. Vi du cau: 34(ty TNHH MTV DWH Khang Vigt “Oi nhitng cdnh déng qué chay mau Day thép gai dam ndt troi chiéu” it nhat phai dé ¥ nbitng tin higu nghé thudt sau: Cdm thén tly “6i”, “cdnh déng qué chay mdu” a hinh anh nhan hod, “Day thép gai dam nat woi chiéu” vita bao gém thi phép nhan hod, vita mang tinh tao hinh; sv ph6i hgp hai cau thd: mat dat thi méu dé, trdi chiéu thi bi cdo xé réch nét... tao nén mot canh tudng bi trang. b. Sau khi nhan ra nhifng tin hiéu nghé thudt quan trong nhv vay, phai tién hanh gidng giai (cAt nghia, gidi thich) cho mach lac ¥ wf ma cau tho biéu hién. Khi gidng gidi cAn thuyét phuc ngudi doc 6 cdi nghia Ii cia sy phan tich, lam cho ngu¥i doc tin c4y. Can tranh dién ném don gidn hodc thé thién ¥ cila cau thd, hinh nh tho. Tranh liét ké cdc cach hiéu kh4c nhau vé cing mét chi tiét nghé thuat ndo 46, ma khéng bay t6 thai 46 déng tinh hay khong déng tinh véi m6t cdch hiéu nado. Phai dat cdc doan, khé, cAu tho vao trong toan bai; va dén lugt nd, lai phai dit vao trong toan b6 séng tao ctia tac gid, c6 khi dit vao béi canh lich sif - vin hod ma bai tho ra ddi dé hiéu dting ¥ nghia cita thd. c. Cang véi thao téc gidng 1a binh, G day c6 rat nhiéu céch: boc 16 céch dinh gid rye tiép cia ngudi viet, mugn Idi nguBi khéc dé danh gid, nhap vao tac gid ma suy luan, nh4p vao nhan vat trif tinh ma tudng tugng; lién hé vdi cdc cau thd, bai tho khac dé thay nhitng nét doc dao riéng v.v... Giang c6 sau sdc thi binh mdi tim d&c. Néu gidng hdi hot, chua tdi, thi dd cé binh tam huyét dén may ciing sé thiéu st thuyét phuc, ngu¥i doc sé kh6ng tin vao nhifng Idi binh “tng” nhu thé, Loi binh thé hién r6 nhat giong diéu, thai dd, cdm xtic, d6 tinh nhay cia my cam. Cho nén né mang dau dn cd nhan ngudi viét rat dam. Day 1a Ii binh that tai hoa va tinh t€ cla Hoai Thanh vé bai tho Duyén: “Xuan Diéu cé hai cau tho thiét hay: Con duéing nhé nhé, gid xiéu xiéu Lé ld canh hoang, ndng tré chiéu Chinh 1a hai cdu ta cdnh. Nhung cdnh nh muén theo Idi thd ma tan ra. N6 chi mat m6t ti rd rang dé dude thém rat nhiéu thd mong”.Cam nang luyén thi DH Ngi Van, tp 1: Nghi ludn Van hoc — Lé Xuan Soan Chuong bén KIEN THUC CO BAN TRONG CAC TAC PHAM VAN HOC I. TAC PHAM VAN XUOI TY SU HAI DUA TRE Thach Lam La thanh vién ctia nhém Ty luc vdn dodn cé mat trén van dan khodng thdi gian | kh6ng dai nhung Thach Lam da dé lai m6t dau dn, mot phong cdch sdng tao dic sc. Cac téc phim chinh cia 6ng: Gid ddu mia (tap truyén ng&n; 1937), Nang trong vuin (tap truyén ng&n; 1938), Soi téc (tap truyén ng&n; 1942), Ha NOi 36 phé phuiing (bit ki; 1943), Theo dong (tap tiéu luan, phé binh van hoc; 1941). Hai dita tré (nim trong tip Ndng trong vudn) rat tiéu biéu cho phong céch trayén ng&n dac sic ca Thach Lam. Lay méi trudng mét pho huyén nhé trong thdi gian ti cudi chiéu dén dan vé dém, tuyén ng&n lan lugt miéu td nhiing kiép ngu@i nh6 bé, tan ta. Hai dita wé duge bé cuc thanh ba doan theo trinh tw thi gian va bifc tranh ddi s6ng pho huyén nghéo dan dan duge khoi ggi day du: 1. Canh phé huyén lic cui chiéu - Canh vat: Thach Lam cam nhan 4m thanh va sy bién d6i cua mau sic... Tat ca déu gay an tugng vé su tan lui, déu dé goi néi bun. - Hinh anh nhifng con nguvi: + Hai chi em Lién, An véi cita hang tap hod bé nhé, so sai. + Canh cho van véi hinh dnh nhitng dita tré con nha nghéo ven ch¢ dang Jom khom, nhat nhanh tim tdi. f + Cdnh me con chi Ti don chon hang nude. + Hinh 4nh ba cu Thi hoi dién va nghién rugu di lan vao bong t6i, tiéng cudi khanh khéch nhé dan vé phia lang. 2. Bite tranh pho huyén dan vé dém - Sy wong phén giifa 4nh sdng va béng t6i qua ngdi bit goi cm cia Thach Lam. - Xuét hién thém hinh anh nhifng con ngudi. + Bac Siéu véi génh phé - thi qua xa xi doi vdi phan dong ngudi dan phé huyén. + Hinh anh gia dinh bic Xam. 36(Cty TNHH MTV DWVH Khang Vigt 3. Tam trang dgi tau cia hai chi em Lién, An - T&m long cam thuong tham thia cia Thach Lam déi vdi nhitng ki€p ngudi nhé bé, dang bi vay boc trong n€p sOng quan quanh, ti dong. - Sv phat hién va dién té cdm d6ng vé dep tam hén, wéc mong dang thudng va déng trong 4 nhitng difa tré (tap trung 6 doan van thtt 3). - Nghé thuat ta canh, khdi gdi m6i giao hoa déng diéu giita long ngudi vdi cdnh vat tai tinh cla ngoi bit Thach Lam. CHU NGUOI TU TU Nguyén Tuén Viet Chit ngudi tit ta, Nguyén Tuan da dua vao nguyén mau nhan vat lich sit Cao Ba Qué - mét nghé si 1dn, m6t lanh tu nong dan khdi nghia 6 nita dau thé KiXIX, 6 Cao Bé Quét héi tu nhifng phdm chit, vé dep ciia mot nghé si tai hoa khdc thung, m6t nhan cach ering cdi, khi phach hién ngang, m6t cdi tim trong - sing, biét trong thién luong. Trong thy té lich sit, Cao Ba Quat da bé minh trén chién dia khi khdi nghia chéng lai triéu dinh. Nhung Nguyén Tuan da tim cdch “kéo dai”cudc dvi ong, _bién 6ng thanh mét ké tif t) nguy hiém dé thir thach thém khi phach, dé sang tao nén cudc gap gé ki la véi vién quan nguc chén dé lao. Cudc gap gd ki la gifa hai con ngu¥i kh4c thudng ay da din dén cdnh twgng cho chit “xua nay chyfa tifng c6”. ‘ 1. Quan niém cia Nguyén Tuan vé cai dep, cai tai, vé cach song - C4i tai phai gdn lién cing cdi tim, cing ldng ty trong va ¥ thitc gin giit thién I¥dng. Ngudi co tai can biét ty bao toan va phat huy cdi tai 4y ma cim hod con ngudi. - Céi dep can di ciing cdi thién. C4i dep khong thé chung s6ng véi li ngudi quay qu&t, tan nhdn, khéng thé tdn tai d méi trudng nho ban va doc dc. - 6 di, con ngudi cAn phai c6 tm ldng “biét nh lién ti”, cdn “gid thién ludng cho lanh viing”va ding dé “nhem nhuéc mit c4i d3i Ivdng thién di”. 2. Mét bat phap nghé thuat cao tay, tai hoa Chit nguoi tit ta 1A mot tuyén ng&n day kich tinh, dude dan dung bing mot biit phdp nghé thuat cao tay, rt myc tai hoa. Tinh kich nay nay sinh ti cudc gap g0 khdc thuWng gitfa hai con ngudi rt khdc thudng: + Mot ké dai dién cho bao lvc tim t6i nhung vién quan nguc lai khdt khao nh sdng cia chit nghia. + M6t ngudi thich choi chit dep da gap dugc mt ngudi viét chit rt nhanh va rit dep, kh4p ving tinh Sdn van nggi khen. a7Gém nang luyén thi DH Ngi Vain, tp 1: Nghi lun Vain hoc — La Xuan Soon Song that o4i odm, cudc gap gd d6 dién ra noi nha nguc ti td. Quan nguc cAng nhén nhudng, cang to ¥ biét dai thi Hudn Cao cang bat cdn, khinh bac, c6 lan lanh ling duéi Ong ta ra khdi nha lao. Tuy thé, quan nguc van 1é phép, van fim thim ma chéy béng c4i uéc nguyén dude chit. Mach truyén ctf thé ma tréi di | cho dén khi d6t ngOt xuat hién céng van khan cia quan Hinh b6 thugng thu. Dén day, ngu¥i doc bin khoin véi c4c cAu héi: Liéu Hudn Cao cho dén khi tit gid cdi ddi c6é nhan ra ldng t6t, thién Ivong 6 vién quan nguc? Liéu Huan Cao | c6 dén dp sé nguyén thiét tha va chinh dang bay lau nay cia ngv@i nay. Chi | ti€t nay c6 vai trd thdt nit, day mau thudn kich lén cao trao. Canh tugng cho | chif trong nha giam sau d6 chinh 1a phan céi nuit, gidi tod, hap din, dem lai cho ngu¥i doc nhifng rung cm thim mf sau sic va day dv vi... HANH PHUC CUA MOT TANG GIA Trich tiéu thuyét 86 dé cia Vi Trong Phung Hanh phic ctia mét tang gia - chung tht 15 cia cudn tiéu thuyét So dd, la mét man kich dic sic. Ngudi doc dude chitng ki€n niém cim ghét sau s&c cha Vii Trong Phung di véi li ngudi bip bgm, gid déi. Ngudi doc cling duge tiép xtic V6i m6t ngodi but trao phting bac thay. Vi Trong Phung da khai théc tai tinh m6t tinh huéng tao phting: céi chét cia cu t6 - ngu@i cao tuéi nhat trong c4i gia dinh danh gid cia cu cé Hong. Cach dat tén chugng cia nha van da toat 1én mau thudn trao phiing: su déi choi gitta hai chit “hanh phtic”va “tang gia”. Ti tinh hudng nay, Vii Trong Phung lan lugt miéu td cAc buéc dién bi€n trong tang gia. 1. Canh chudn bi dam tang “Cai chét kia da 1am cho nhiéu ngudi sung suéng lim”. Ngudi ta coi day 1a cd héi dé khoe véi thién ha sy gidu sang, hiéu thdo cia con chu. Ai cing tung bing, vui vé. Méi ngudi trong tang gia theo duéi mét dy dinh, mét niém vui cia riéng minh (c6 Hong, ba Van Minh, cé Tuyét, c4u Ta Tan, 6ng Phan “moc sifng”...). Trong tang gia hic nay ciing cé m6t méi lo, mét sy béi réi nhung lai chang phai danh cho ngu@i chét. Ong ba cO Héng cif sg nhan dip nay Xuan Téc Dd sé “h0i hon”(tit ch6i lay Tuyét) va thé 1a Tuyét khé kiém tm chéng, danh gid gia dinh bi xtic pham (vi thé mai khéng chiu phat tang, tinh dén chuyén cuéi chay tang). 2. Canh dam tang di Vi Trong Phung ta Iv6t toin cénh d4m tang, sau d6 difng lai miéu ta can canh m6t vai nhém nhan vat, chan dung tiéu biéu. 38Cty THHH MTV DWH Khang Vigt a. Nhin toan canh qua la m6t dém ma to tat va sang trong. b. Dae td dae sdc ting nhém nhan vat, mot sO chan dung. - Hai vién canh sdt Min Don, Min Toa. - CO Tuyét “vdi vé mat budn ling man rat ding mét mét nha cé6 dim”, vdi b6 y phuc “Ngay Tho”... - Cée vi quan khéch tai to mat Idn ban than cia cu cO Hong. - DPém trai thanh gdi lich cia dat Ha thanh véi nhitng cu thi thao ban tan, binh pham... Vii Trong Phung rat thanh cong khi két hgp ta dam déng vdi khdc hoa mét s@ chan dung néi bat, khi tin dung moi tinh huéng dé da kich, trio phiing (c6 cd chan dung lin hanh vi, 10i ndi in giong digu - t4t cd thodt lén ¥ nghia trao phiing thu vi). 3. Canh ha huyét Nhu man hai kich cu6i cing khép lai tron ven Hanh phic cia m6t tang gia. Lam nén canh nay 1a hai nhan vat hai kich co hang, dai tai: cau Ta Tan va ong Phén “moc sivng”... Hanh phic cita mOt tang gia la tiéng cudi sic sdo, gidn gid ma Vi Trong Phung ném vao cdi bd mat xdu xa, gid d6i, xd4o tré cha xa héi thanh thi thyc dan nita phong kién lic bay gid. CHi PHEO Nam Cao Chi Pheo la tac phim xuat sfc nhat cla Nam Cao vé dé tai ngudi néng dan, la mOt kiét téc cla nén van hoc Viét Nam hién dai. Viét truyén ngin nay, Nam Cao da dua ra mOt hinh twdng vé hinh dang ngudi dudi day x4 hdi, c6 mét khong hai trong lich sit van hoc dan téc. 1. ¥ nghia dién hinh cia nhén vat Chi Phéo - Hinh tuong Chi Phéo rat déc déo, duge c4 tinh hod s&c nét. Chi Phéo khong giéng ai: wr lai lich, ngoai hinh, ding di, tiéng chifi, thm chi cd c4ch ung rugu dén cach rach mat dn va, tra th, céch dén vdi Thi Né... - Chi Phéo bi ban ciing hod, lu manh hod di d€n con dudng cing thé tham, c6 tinh phd bién d6i v6i mot ting Iép ngudi trong x4 hdi thdi by giv. Qua hinh tugng Chi Pho, tac phdm da khdi quét duge quy luat tha hod con ngudi day chua x6t, Nhitng ngu@i nghéo kh6, t6i tm khi gap phi ké théng tri cao tay, xdo quyét thi rt dé bi Igi dung, bj bién thanh céng cu mi quéng. Chi Phéo khé ma cu@ng lai con dung tha hod khi trong méi trudng x4 hoi xu xa, véi nhiing ké 39Cam nang luyén thi DH Ngi Van, top 1: Nghi luén Van hoc — Lé Xuan Soan gian ngoan, loc loi nhu Ba Kién. Hinh anh nhifng Nam Tho, Binh Chifc ngang ngudc truéc khi xudt hién Chi Phéo nhu gép phin khic d4m cai quy lat tha hod nghiét nga ndy. D6 1a nhitng bac dan anh nhin tién cia Chi Phéo. Chi tiét két thtic tac phdm: Thi Né khi nghe tin Chi Phép chét da “nhin nhanh xu6ng bung”va d6t nhién “thay thodng hién ra cai 1d gach cii bé khdng, xa nha cifa va ving ngudi lai qua”, lai n6i r6 thém sy ludn quan, kh6 dau cia nhiing kiép nguvi. 2. Bi kich bi cu tuyét quyén lim ngudi cia Chi Phéo a. M6t than phan cé doc Chi Phéo dang tén tai gitfa lang Vi Dai, gitfa x4 hoi ma kh6ng m6t ai coi y 1a ngudi nia. Nam Cao mé dau truyén ngdn bang hinh anh “Han vita di viva chifi...”. Qua nam tiéng chiti cia Chi Phéo vdi cp dO ngay cAng cao, cang dau, Nam Cao da lam néi bat mét than phim c6 doc dén tuyét déi. Chi Phéo nhting mong tim méi day lién hé véi xa hGi loai ngudi chi bing mdt tiéng chifi thoi ma ciing khong c6. Tén tai trong tii nhuc, cé déc va Chi Phéo ciing chét di trong wii nhuc, cd d6c. Con gi dau x6t bing khi chét ma ngu&i ta mifng, ma khong duge lay mot giot nuéc mat. is b. Bi cu tuyét chung séng véi Thi N6 Cudc gap g@ tinh cd véi Thi Nd tao nén bude ngoat 16n trong tim li, trong cudc ddi Chi Phéo. Ngudi cd néng luong thién bay lau nay bi vii lap trong con quy dif Chi Phéo dan dan dugc thie day. Chi Phéo biét ty nhin lai, dy tinh tinh cdm cia d3i minh va tha thiét mudn “lam hoa”véi moi ngudi. Tat c4 niém tin duge Chi Phéo dat vao thi Né. Khong chi la ngudi ma Chi Phéo yéu, thich Thi N6 cdn 1A chi€c cau din Chi Phéo tré lai céi xa hi bing phang va than thién cia loai nguvi. Dién ta nhitng diéu nay, Nam Cao da viét nén nhitng wang van thdm thiét long nhan dao va gidu chat wif tinh. Hiéu khat vong lam ngudi cia Chi Phéo, hiéu niém tin Chi Phéo dat vao Thi NG, ching ta mdi thdm thia ni dau cia con ngudi nay khi d6t ng6t bi cy tuyét. Chi Phéo rdi vao t&n bi kich dau dén nhat. Nam Cao da dién t4 chan thc dién bién tam trang Chi Phéo thdi diém nay: - Cudi (bdi tudng Thi Né dita minh, bdi dang say véi nguyén ude td lai lam ngu@i). - Negdn ngudi (ngd ngang vi chot hiéu ra). - Kéo Thi N6 lai (nhy muén niu cdi hi vong cuéi cing). - Ung rugu nhung cang udng lai cang tinh, thim thia buédn, ctf thoang thodng hoi chéo hanh (hong vi cia hanh phtic Idn lao ma ngdn ngii, mong manh). 40Cty TNHH MTV DVVH Khang Viet - Om mat khéc rung rite (may muoi nim nay Chi Phéo mdi biét khéc va khéc nhu thé nay). Day la gidy phut tw y thtfc day di nhat tn bi kich bi cu tuyét quyén lam ngudi. Gidi quyét bi kich nay bang cdi chét (sau khi tra thd dich dang ké thi dich thyc cia minh 1a hanh d6ng cé tinh tat y€u cia Chi Phéo. 3. Chi nghia nhan dao sau sic cia tac phim Chi Phéo - Két dn danh thép x4 h6i da huy hoai nhan pham, twéc doat quyén s6ng ela con ngudi. - Ngay 6 nhitng ké khOng con nguyén ven b6 dang ngudi, trugt dai trén con duéng tha hod, Nam Cao van phat hién ra mm sdng Ivdng thién cdn le Idi. Chinh tinh thuong, tinh yéu cia con nguvi, ca déng loai sé nhen day m4m sdng ay, thi n6 lén thanh ngon lita, C6 thé xem truyén ng4n Chi Phéo 1a mét bai ca vé stfe manh cdm hoa ki diéu cia tinh ngudi. Gid tri nhan van cia téc pham cfing chinh 1a 6 d6. TUYEN NGON BOC LAP Hé Chi Minh Diy la bai hoc mé dau cho thé van nghi luan 6 Idp 12. Van ban 1a Ang thién c6 hing van ciia thdi dai céch mang v6 san do Chi tich Hé Chi Minh, mét ngdi biit chinh ludn sfc séo viét va chinh Nguvi da doc truéc quéc dan déng bao trong ngay Déc lap 2-9-1945. Qua Tuyén ngén doc lap ta thay gid ti lich sit to In, mét bai van nghi luan siu sfc c6 gid wi nghé thuat cao, cé téc dung to Idn va thé hién mét tim long yéu nuéc, tinh than ty hao dan téc cilia Bac. 1. B6 cuc - Phin mé dau, néu nguyén Ii chung: Tat cd moi ngudi va cdc dan tc déu 6 quyén binh dang, quyén duge sng, quyén ty do va quyén muu cau hanh phic. - Tiép theo, Bac dyng lai qué tinh dau tranh gianh déc lap cla dan t6c. Cuéi cing Bac néu ¥ nghia cia bin Tuyén ngdn Déc lap, kéu goi nhan dan thé gidi ting hd quyén d6c lap, ty do cla dan téc Viét Nam dé dan dén Idi tuyén b6 cudi cing vdi thé gidi vé quyén doc lap, ty do thiéng liéng va bat kha xm pham cua dan t6c Viét Nam. 2. Phin mé dau ban Tuyén ngén Néu nguyén li: quyén binh ding, quyén wy do va quyén muu cdu hanh phtic cha con ngudi va céc dan téc. 41Cam nang luyén thi DH Ngi Van, tap 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan - Trich din hai bin Tuyén ng6n cia Mi va Phép nhim vita dé cao truyén thong binh ding, nhan dao, tv tudng dan chi tién b6 cia nhan dan hai nuéc Mi va Phap lic bay gid, via c6 tc dung ngin chan 4m muu x4m luge (day 1a nghé thuat ding “gay Ong dé dap lung Ong”- ng6n vo dan gian rat hiéu nghi¢m cia nhan dan ta ma Bac da sif dung that tai tinh trong phan mé dau ban Tuyén ngén). - Tir quyén binh ding, wy do cda con ngudi da “suy réng ra”thinh quyén binh ding, ty do cia céc dan téc trén thé gidi. Day 1a mét déng gop rat c6 ¥ nghia vao phong trao gidi phéng dan t6c clia thé gidi hic bay gid nhu mt nha van hod nuéc ngoai da thifa nhan; “Céng hién néi tiéng ctia Cu Hé Chi Minh 1a ché Ngudi da phat trién quyén Idi cla con ngu@i thanh quyén Igi cia dan téc. Nhu vay tat cd moi dan toc déu cé quyén ty quyét dinh lay van ménh cia minh”. Ti chd van dung va suy rong ra d6, tac gid di khdng dinh manh mé quyén déc lap, ty do cia dan toc Viét Nam. Vi khi quyén ty do, binh ding 4y 1a ciia m6t dan t6c thi di nhién dan téc Ay ciing 1a mét dan t6c doc lap, ty do. Day la su khang dinh c6 li 1é, 16 gic, day stfc thuyét phuc nhu téc gid da “khod lai” 6 1a nhiing 1é phai khong ai chdi cai duge”. 3. T6 cdo téi 4c cua thy din Phap - Thyc dan Phap 1a ngudi lam tr4i nguyén li nhung ching lai Ii dung 14 cd tu do, binh ding, bac di dé hong che giau nhitng hanh d6ng d6. - Ban Tuyén ngdn da lat tay b6 mat xdo quyét, tan bao dé bang nhitng li 1é xdéc ddng va nhifng sv that lich sit khong chéi cai dude. Doan van da t6 céo hang héng va danh thép t6i 4c moi mat cia thyc din Phdp d6i vi nhan dan ta bing giong van hing bién, day stfc thuyét phuc: + Lilé xc ding: Hon 80 nim nay, bon thyc dan Phap Idi dung 14 cd ty do, binh ding, bac 4i dén cup dat nudc ta, Ap bite déng bao ta. Hanh dng cia ching tréi han vdi nhan dao va chinh nghia. + Sv that lich sit khng ch6i cai duc: nhitng tdi 4c vé chinh tri va kinh té cia thyc din Ph4p d6i véi nhan dan trong 80 nam qua, va trong 5 nim gan day, ching 4 ban nvéc ta hai ln cho Nhat, din dén két qua 1a hon hai wiéu déng bao ta bi chét doi,... Tat cd da dude ndi lén bing mét giong van t6 cdo hing hén va danh thép, qua c4ch néu lién tiép, don dap nhifng t6i dc cia thy din Phap, qua Idi viét khang dinh, dugc nh&n manh bing 14 diép tif ching tao ra stfc thuyét phuc manh mé d6i vGi nguvi doc. Viéc ding tiv chinh xc, c6 hinh anh cing g6p phan lam nén hiéu qua nghé thuat cho doan van nghi ludn: thé ma, tri han, quy gi dau hang, mé cifa nuéc ta ruéc Nhat, khong “bao hé”dugc ta. phan nguyén I 42Cty TNHH MTV DWVH Khang Vigt 4. ¥ nghia lich si cua ban Tuyén ng6n Déc ldp So sdnh vdi hai ban Tuyén ngén déc lap trong théi ky phong kién 1a Nam quéc son ha (thé ki XI) va Binh Ngé dai cdo (thé ki XV): - Hai ban Tuyén ngdn déc ldp thdi phong ki€én tuy mang hao khi anh hing ca dan téc nhung chi mdi gidi quyét dugc nhiém vu déc lap cho dan t6c chit chua gidi quyét dugc nhiém vu dan chi cho nhan dan (nu6c nha duge déc lap nhung nhan dan van bi tréi buéc, bi dp bifc béc 16t béi chinh quyén phong kién ti trung wong d€n dia phudng). D6 1a do han ché ctia lich sit. - Ban Tuyén ngon Doc lap cia Chi tich H6 Chi Minh vita gidi quyét duge nhiém vu doc lap dan téc, lai gidi quy€t duge nhiém vu dan chi cho nhan dan (“Dn ta lai ddnh 46 ché 46 quan cha may mudi thé ki ma lap nén ché a6 dan chi céng hoa”), tifc 14 bén canh chit Déc lap lai cé thém chi Ty do, mé ra mét ki nguyén mdi cho dat nuéc: ki nguyén cla Doc lap, Ty do. D6 1a tu twong In, chan li cia thdi dai ma sau nay, Bac da dtic két trong cau néi néi ting: “Khong cd gi quy hon Déc lap, Tu do”. 5. ¥ chi cua nhén dan Viét Nam va tam long cia Bac - Y chi, khat vong déc lap, ty do dude ndi lén trong toan bai, tit phan néu nguyén li chung 6 dau bai dén phan chifng minh nguyén li dy, nhung ro nhat 1a trong phan tuyén ngén 6 cudi bai, dac biét 14 6 hai doan van: “Mét dan toc da gan géc... phai dude déc lap !”; “Nuéc Viét Nam cé quyén... gii? ving quyén tu do, déc lap ay. - Day 1a 1di cia lanh tu Hé Chi Minh. La ngudi con yéu nude, sudt ddi di tim déc lap, ty do cho dan téc, hon ai hét, Bac thdu hiéu khat vong déc lap, tu do va tin tudng sat dé vao ¥ chi quyét tam gift ving nén déc lap, tu do cia nhan dan ta. Vi vay ma 10i Bac chinh 1a ¥ dan va 6 day, Ngu@i da noi lén khat vong va ¥ chi dy cila nhfn dan ta mét c4ch hao hing, manh liét, day niém tin. Va nhifng doan van tém huyét d6 da c6 téc dung d6ng vién, khich 1€ manh mé déng bao ca nude. - Qua ban Tuyén ngén Déc lap, ngudi doc cam nhan dude tém long cla Béc thé hién trén ting cau chit, va nht 1A trong giong van vita thiét tha vita hing hén, danh thép: tm ldng cia mOt con nguvi yéu nuéc néng nan va ty hao dan t6c manh liét, khat vong d6c lap, ty do véi ¥ chi quyét tam gift ving quyén tu do, déc lap ay. Tam long ciia Bac da lam nén chat vin cho tac phdm, khién Tuyén ngén déc lép khéng chi 1a m6t bai van chinh luan mau muc ma con 1a m6t ng van xtc d6ng long ngudi. 43Cam nang luyén thi DH Ng@ Van, tap 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan 6. Nghé thuat nghi luan mau muc cia ban Tuyén ngén - Lp luan chat ché trong toan bai. ie Luan diém xc dang, c6 stfe thuyét phuc (néu nguyén li, ching minh nguyén li, tuyén ng6n). - Li lé danh thép, giong van hing bién. Tat ci di 1am nén mot bai van chinh luan mau muc, mang tinh chién dadu manh mé va day stfc thuyét phuc. Can nhé ring Bac da viét ban Tuyén ngén trong m6t hoan canh rat ban r6n cia nhifng-ngay dau mdi gianh chinh quyén, trong diéu kién thi€u tién nghi... mdi cang thy ro tdi nghé cia tdc gid, nhw Idi nhan xét cla Gidéo sy Nguyén Dang Manh;: “Tai nghé 6 day 1a dan dung duge m6t lp luan chat ché, dua ra dude nhiing | luan diém, nhifng bing chifng khong ‘i ci dude. Va ding sau nhifng Ii 16 dy 1A mét tm tw twdng, tim vain hod I6n, da t6ng két dude trong mét van ban ngdn gon, trong séng, khuc chiét kinh nghiém cia nhiéu thé ki d&u tranh vi doc lap, ty do, vi nhén quyén, din quyén cua dan t6c va cia nhan loai”. VO CHONG A PHU — TO Hoai + 1. Gia tri hién thuc va gia tri nhan dao a. Miéu ta chan thc s6& phan no Ie cute khd Tay Bae dudi ch thing tri cita cuding quyén phong kién Miva A Phii = TY mét c6 gai xinh dep, tai hoa, trong tring, con dau gat nd cho nha théng If Pa Tra vi mon cla ngudi Méo. i - Ti mét thanh nién hod eae ty do, Be dung A Pht phai tré thanh dita 6 tif ng vi t6i dim danh con trai nha quan, vi tuc phat va va chuyén xt kién quai 20. Quang ddi né 1é ciia ho trong nha thong Ii that v6 van cy khé, tii nhuc. ip phong kién thong tri & mién nti Dya vao cudng quyén va than quyén, giai cp phong ki€n da tuéc dat wr do cia ngudi dan lao déng, béc 16t ho that trang tron va dén cing kiét. Gid tri to cdo, két an nay thé hién qua cdc nhan vat Pa Tra, A Sit (cdnh tréi Mi, cdnh phat va, xt kién va hanh ha A Phi). c. Dién ta sinh dong qua trinh thite tinh vuon ra anh Pas iy, do, clia m6t thé hé thanh nién dan t6c Meo Tay Bac Truyén ng&n da thé hién qué trinh dau tranh ty ty phat aén | ty gidc khi gap Anh s4ng céch manh cila vd chong A Phi. Hai chang ddi cla d6i vg chong nay dan lao dong ngheo tiéu biéu la nhdn vat chéc Mi bi bién thanh kiép, vi tuc lé cuép vo b. T6 cdo ban chdt tham lam, déc dc ciia gia 44Cty TNHH MTV DWH Khang Vigt tit Héng Ngai dén Phiéng Sa 1a sv minh chifng hing hén cho stfe manh cia Ii tuéng Dang, cho kha nang céch mang tiém tang cila ngudi dan lao dong mién ntii Tay Bac. Tit cdc nOi dung hién thyc trén c6 thé thay tuyen ng&n Vo chéng A Phit mang gid tri nhan dao Idn lao 6 long thuong yéu, niém déng cam sau sdc déi ydi than phan ngvdi dan lao dong nghéo, 6 thdi d6 cém thi manh li€t cdc thé luc tan bao cha dap lén quyén sOng con nguvi, va m6t niém tin vao kha nang cdch mang, tién dé tuoi sang cia nhan dan Tay Bac. 2. Vé dep ngudi phu ni mién nai Tay Bac Nhan vat Mi la diém sng, 1A hinh tugng dién hinh cho m6t thé hé phu nit Tay Bac ti than phan né 1é tim t6i vuon ra Anh hos, tu do véi stfc song tiém tang. Bing von hiéu biét phong phi, su déng cim su s&e va ngdi bit nghé thuat tinh thé, TO Hoai da dién ta chan thuc canh ngd éo Je va qué trinh tréi day vdi site sOng tiém tang 6 Mi: - Dém mia xudn nghe tiéng tiéng séo goi ban tinh: T6 Hodi da di&n ta tinh té, ki luGng ting bude trdi day eda stfe s6ng tiém lang trong Mi. Cac bude nay ngay mét cao, ti tim trang dan dén cdc hanh dong ngay cang béc 16 tinh phan khang. Ngay cd tic bi t6i dng & g6c budng tdi sudt dém, stfe sOng tiém tang trong Mi vin khong hé bi lui tt. - Dém cat day tréi, gidi thodt cho A Phit: Ti ché thin ahién dén viéc nghi vé hai cdi chét, tinh chuyén chét thay réi quyét dinh téo bao, qu trinh dién bién tim trang va hanh dong dy ciia Mi dudc nha van thé hién ré thuc. Hanh d6ng cia Mi tung ching bat ngd, dét v6i su van d6ng ciia tinh c4ch trong hoan canh cu thé. Gidi thoat cho A Phi, déng thi Mi cing ty gidi thoat cho chinh minh. Thanh céng ciia hinh tugng Mi. img t6 kha nang thim nhap vao dvi sOng ndi tam con ngudi va dién t4 chan ‘thie qué “Goh tam If phitc tap, tinh té cia ngdi bit T Hoai. » 3.V8 nhan vata Phi Cing véi nhin vat Mi, nhén vat A Phi gp phin khong nhé lam nén gid tri hién thuc, gid tri nhdn dao ctia tac pham nay. - Nghéo.kho, bat hanh, mang vé dep tinh c4ch dang tran trong: Khoé manh va lao déng gidi, can ch; yéu ty do va gan géc, cuong truc; ngay thing va gidu nghi luc, ban inh. - Thuy chung véi céch tiéu bigu cho kha nang thifc tinh céch mang I6n lao cha ngudi dan mién ni thi Tay Bac. 45Cam nang luyén thi BH Ngi Vain, tp 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan Tir mot cAu bé mé ci Iwu lac dén mét thanh nién khoé manh, ngay thang; tir mOt ngudi wr do béng chée bi bién thanh difa 6 triy ng trong nha thdng Ii, phai 1am than trau ngva; tiy mét ngudi hoang mang, chua hiéu biét gi vé céch mang dén due gidc ngd, lam 1é an thé két nghia anh em véi cén b6 cdch mang, ri tré thanh tiéu d6i truéng du kich ding cam. VG NHAT Kim Lan 1, Tinh huéng truyén déc dio BOi canh hién thyc vé nan d6i khiing khiép mda xudn At Dau 1945 4a gidp Kim Lan sdng.tao dufgc m6t tinh hudng truyén that doc déo, tha vi (nhat duge vg). M6t ngudi dan Ong nghdo ting, xu xi, lai la din ngu cv nhv Trang ma bong dung dude mét ngu’i dan ba theo vé nha lam vg. Tir day, Vo nhdt din ngudvi doe di tiv ngac nhién, thi vi nay dén ngac nhién, thé vi khac. Truyén ngdn gdm nhiéu tinh huéng duge din dat bdi mét ngdi but that cé duyén, ¥ nhj ma khong kém ti hoa gin v6i tm long déng cam, hiéu thu cénh ng6 va ndi long ngudi dan lao déng nghéo khé. a. Cudc tré vé la lang cia Trang cding ngudi dan ba la da lam x6n xao x6m ngu cu nay. Moi ngvdi ngac nhién. Chinh Trang - ngudi trong cugc cling vita vui sudéng vita ngac nhién véi viéc minh da cé vd. b. Nguge dong thdi gian, tic gid ké lai hai ban “tim pho tim pho” ma duge vo cia Trang. Qua 1a mOt tinh hudng vita hai via bi, cui ra nude mat. c. Chuyén thanh vg, thanh chéng da 1a m6t su thuc. Trd vé véi thy tai, ngudi doc ching ta bin kho&n truéc cdc cfu héi: Thdi dO cha ba me Trang sé ra sao? Cue sOng ciia gia dinh nay réi day sé thé ndo? Dat ngudi doc ding truéc nhitng chi dgi &y, Kim Lan lai tép tuc cu chuyén. Dén day, xuat hién nhan vat ba cu Tif - ngudi me nghéo khé ma gidu long thudng con, bao dung va nhan hau. V6i nhiéu tinh hudng dude dan dat ty nhién, tai dnh, Vo nhdt té thanh tac phim da dang mau sic thdm mj va c6 sttc hp dan dac biét. Truyén ng&n dan xen, hoa lin tht vi giifa hai va bi, gitfa den t6i va wi s4ng, gitfa hién thyc nghiét nga va lang man 4m 4p. 2. Mot gid tri nhan dao sau sic a. Déng cam cling cdnh ng6, sO phan ngudsi dan lao dong ngheo khé - B6i cdnh truyén cing nhifng hinh anh day u 4m vé cdi di, cdi chét (nhitng ngudi d6i dat dé quanh géc cay gao), ting dan qua bay vi lén tiv ngoai 46Cty TNHH MTV DWH Khang Viet bai chg, van wén trdi thanh ting dam may den, tiéng khdc hd con cia nhitng ngu®i dan ba, mdi dét dong ram tir nhifng nha c6 ngudi chét... - Miéu ta tinh canh dang thudng cia ngudi dan ba vi c4i d6i ma theo Trang vé nha lam vd. - Hinh anh bifa com sang dau tién don nang dfu méi cla me con Trang véi ndi chéo cam cing vi ding chat. b. Théu hiéu ndi long, tran trong niém vui hanh phic binh dj ctia ngudi lao dong nghéo kho - Dién ta tinh t€ cim xtic mifng vui, tam trang mdi la cia nhan vat Trang khi d6n nhan hanh phic bat ng¥: Tam tang phan chan, vita xu hé vita hanh dién cia Trang khi din ngvdi vo nhat vé nha, niém vui cém dong cia Trang khi thife day vao budéi dau tién ciia cudc séng mdi. - Din ta chan thyc tam trang ba cu Tw: Tiy ngac nhién, phip phong dén xen lin ming, tii, thvong, lo; chap nhén ngudi con dau, mifng vui thu xép cudc sOng mdi, quén di thc tai ddi kh6 trudc mat ma say sua phac hoa tudng lai... - Tuy co phan that vong vi gia cénh nha Trang nhung ngudi vg nhat vin vui vé thuc hién thién chifc m6t ngudi phy nif, mot ngudi vg, nguvi con dau. Qua dién ta tam trang, hanh dng cia ba con ngudi ay, Kim Lan nhy muén khang dinh: Di c6é phai hang ngay d6i choi véi cdi déi, cdi chét nhung ngudi din lao d6ng vin biét vui véi nhitng gi minh dang cé, van lap lanh niém tin vao tong lai. ¢. Cai nhin nhan dao ctia Kim Lan con thé hign & cach két thic tac pham Vo nhat khong difng lai 6 tuyét vong (sau vi ding chat cia chéo cdm), 6 mau sic den t6i, bi quan. Nha van da gitip ngudi doc dy cim vé sy dau tranh, su déi 4¥i ca cdc nhan vat (tam trang An han, tiéc ré van vd, khé hiéu ctia Trang khi nghi dén 14 cd dé bay phap phii...). Qua cdu chuyén vé ba con ngudi, truyén ngén Vy nhdt t4i hién sinh dong nhifng thang ngay dang ghi nhd trong lich sif dan t6c, vita c6 ¥ nghia t cdo xa hOi, vita c6 gid tri nhan dao s4u sc. Tac phdm thé chan that va sinh dong tam Ii nhan vat, c6 nghé thuat tran thuat tu nhién va hap dan. Thanh cong cha Vo nhat rude tién xudt phat tir su hiéu biét tong tin, tir tm long thudng yéu, déng cdm sau s&c cha Kim Lan d6i véi cénh ngo va khat vong cia ngudi néng dan nghéo khé truéc Cach mang thang Tam. 47Cam nang luyén thi DH Ng@ Van, tap 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan NGUGOI LAI DO SONG DA Neguyén Tuan Ngu®i Idi dd s6ng Ba 1a két qua cia nhitng khdm phd, cdm nhan sau sdc truéc vé dep ki tht cia thién nhién va con ngu@i lao déng Tay Bac cia mot nghé si uyén bac, tai hoa - Nguyén Tuan. Chi véi thé tuy bit mdi phd hp véi con ngudi, véi khung huéng thdm My cla Nguyén Tuan. Chinh 6 thé van nay, nha van c6 dip phd dién sy tai hoa, uyén bac va lich lam, phéng ting ciia minh. Ong 1a m6t ngdi but bac thay trong sit dung, sdng tao ngOn ng tiéng Viét; cau van gidu hinh anh, lim khi cé nhip diéu, co dudi nhip nhang. 1, Hinh anh con séng Da S6ng Da cé mét vé dep khdc thuOng that dic trung cho thién nhién Tay Bac. Qua ngdi bit Nguyén Tuan, s6ng Da hién lén nhv mot nhén vat mang hai tinh c4ch tr4i nguge: hung bao, dif din khéc thudng ma ciing tri tinh, tho mong khdc thu@ng. a. Vé hung bao, dit dan - C6 nhifng quang ldng séng that hep lai nhw cai yét hau, hai bén thanh vach dé dung thing difng... Nhiing quang dai hang cay s6 nude x6 da, da x6 séng, séng x6 gid, cudn cudc luéng gié gin ghé suét nam... Nhifng htt nude xody sfu sin sang nhdm chim va dap tan chiéc thuyén nao lot vao. - Ti€ng nuéc théc séng Ba vdi nhiéu cung bac..., c6 hic rong én nhu tiéng m6t ngan con trau méng dang léng 16n gitfa rifng vau, rifng tre mifa né lita... - Quang s6ng Da vdi bao dé néi, dé chim phi hdp cing cdc ludng nude dan bay thach tran, lap thanh ba phdng tuyén... b. Vé tho m6ng, trit tinh Ngéi trén chiéc may bay tat ngang qua s6ng Da ma nhin xudng, hic dy dong s6ng nhv si day thitng ngolin ng&o trén mat dat, “con séng DA tuén dai, tuén dai nhu m6t Ang toc tif tinh...” lai cé hic nha van vi “song Da nhu mot ang t6c mun dai ngan ngan van van sa - Cam nhdn sy d6i thay ctia mau nuéc sng Da qua cdc mila trong nim. - C6 nhifng quang sng Da lang t, ém 4 tri giita hai bd cAy cOi t6t tudi. Hai bén bé nhifng dan huou dang hén nhién gim cé. “BY s6ng hoang dai nh m6t bd tién sit. BY song hén nhién nh mot ndi niém c tich ngay xva”. D6 la nhifng hinh dnh so s4nh dm chat tr tinh. 48Cty TNHH MTV DWH Khang Viet - Nguyén Tudn nhac dén nhiing loai cé quy chi riéng song Da méicd, nhc laicdu tho ctia thi si Tan Da ngay truéc. Tom cam nhan, miéu té dong séng Da, Nguyén Tuan da chifng 6 sy uyén bac, lich lim khéc thu@ng. Nha van da ty nhiéu géc dé, da van dung ti thie cfia nhiéu nganh khoa hoc, b6 mén nghé thuat khac nhau (dia li, lich sit, dién anh, 4m nhac, hdi hoa...) dé miéu td that twdng tan, chi tiét, day di vé dong s6ng nay. 2, Hinh anh ngudi lai do Day 1a hinh anh vé m6t con ngudi lao déng mdi mang vé dep khdc thu@ng: tri ding tuyét voi va that khéo Iéo, tdi hoa. Dé ca ngdi vé dep nay, Nguyén Tuan say sua dung ta tran thuy chin dc liét gitta con dd véi mot quang song DA gbm ba phdng tuyén day nguy hiém. Doan van gidu chat dién anh, nhv nhiing cinh phim day an tugng. - Ngu&i li dd hién lén nhu vi chi huy day dan kinh nghiém, nim chic binh phap cia than sOng, than da, thudc long quy lwat phuc kich cia la 44 noi di nude hiém tré nay... Tir hiGu biét tuding tan vé ké th nhw thé méi linh hoat thay d0i chién thuat dé lan Ivot vugt qua titng phdng tuyén “dé”. - Binh inh, tinh t4o, hing ding ngay ca hic d4 bi thydng; diéu khién con dd bing ban linh gid dan va khéo Iéo, tai hoa cla mot nghé si. ~~ Doan van dung ta trin thuy chién nay todt lén cdm hing say mé, niém cim phuc cia Nguyén Tuan, déng thoi cfing chifng t6 su uyén bic, titng trai Khdc thuting ctia éng. O day cé tri thife, co a ngif sOng dOng cia nganh quan su, ca dau vo, dau vat... T6m lai, hinh anh ngu@i 14i dd séng Da cho ta thay Nguyén Tuan da tim ‘duge nhan vat mdi cho minh, nhiing con ngudi dang tran trong, dang ca nggi, khong thude tang Idp thugng luu dai cdc cia mOt thdi vang bong. Ma ho 1a nhiing quan ching lao dong binh thudng xung quanh ta, dugc miéu ta véi vé dep cla ban Tinh va tai hoa. : RUNG XA NU Nguyén Trung Thanh t nim 1965) lay béi cdnh lang X6 Man giifa ndi ring Tay Nguyén hing vi trong nhitng nim den t6i, dau thuong va b&t- dau quat khdi, Rig xa nu wude hét phan dnh chan thy nhifng hi sinh, mat mat 16n lao ma déng bao Tay Nguyén ting génh chiu du6i ach 4p btic khéc lit cha ké thd. Rig xa nu (vi 49Gém nang luyén thi DH Ngi Van, tp 1: Nghi lun Van hoc —Lé Xudn Soan Chinh tif trong 4p btfc dau thuong, con ngudi Tay Nguyén da bat khudt ving day. Truyén ngn da phan 4nh sinh d6ng qué tinh thifc tinh céch mang tit yéu cia nhan dan Tay Nguyén qua hinh anh lang XO Man. Khong con con dutng nao khdc, dé c6 quyén sOng, dé c6 ty do ho phai ding day cém vii khi. Khi miéu té qué trinh ving day ca lang XO Man bat khudt, truyén ngin Rimg xa nu 4% xy dung thanh cong mot tap thé nhén dan anh hing bao gém nhiéu thé hé. Ti cu Mét dén T’nd, Mai, Dit réi Heng... 46 14 nhitng thé hé ké tiép nhau nhanh chéng trudng thanh trong bao t4p chién tranh. Nhitng thé hé con ngu®i Ay tao thanh bifc tranh tap thé anh hing cing nhu cdc thé hé cfy xi nu bat ngan, hing vi. 1, Nhan vat T’na Dude nha van thé hién trén m6t qué tinh phat trién tr thanh mét chién si quan gidi phéng ding cdm. Qué tinh nay c6 ¥ nghia tiéu biéu cho mét thé hé con ngudi Tay Nguyén trudng thanh trong mOt thdi Ki lich sit dang ghi nhé. Nhén vat Tn mang nhifng vé dep tinh cdch néi bat cla con ngudi Tay Nguyén: - Gan géc va téo bao, diing cém va trung thuc. - Gidu tinh cdm, biét yéu thuong thim thiét va biét cdm hdn manh lié (long yéu qué hvong, tinh cam gia dinh, kh4c su méi thi li gidc khi nhé mai, tén thing Duc). - C6 hanh dong quyét liét, manh mé (chi tiét bop c6 cho dén chét tén i huy dén giac). | Chi ¥: Khi x4y dung nhan vat Tod, Nguyén Trung Thanh thudng cht ¥ midi ta hinh anh doi ban tay. Dudng nhv d6i ban tay Tnti biét néi va da ndi rat nhiéd vé con ngu®i nay... Qua hinh anh déi ban tay Tnd, ching ta nhin ra mot dic tinh gan g6c, ding cdm, m6t long trung thanh tuyét 46i v6i céch mang, mot tan long thuong yéu. 2. Hinh anh xa nu } Hinh Anh cay xa nu 1a hinh tugng nghé thuat dic s&c bao trim toan bé thié truyén, g6p phan quan trong tao nén khéng khi sif thi ctng chat lang man ci Ritng xa nu. - Cam hing say mé minh liét, ti &n twong sau sc trudc vé dep cay xa n Bifc tranh tap thé lang X6 Man v6n da dep cang tré nén dep hon, néi dam h trén nén cdnh xa nu, Qua ngdi but gidu cht hoa, day chat thd cia Nguyé: Trung Thanh, cay xA nu nh dugc cham néi truéc mat ngudi doc vdi hinh khéi dudng nét, sic mau va ca huong vi. 50ty TNHH MTV DWH Khang Vigt - Khdng chi xudt hién lic mé dau va két thiic ma xa nu c6 mat sudt chiéu doc tic phim. CAy xa nu da tr thanh nhén vat tham dy vao adi s6ng sinh hoat, chia sé moi tam tinh, ching kién moi dau thuong va cé moi chi€n cOng ciia lang X6 Man bat khudt... Khi miéu tA con ngu’i, Nguyén Trung Thanh thudng so sinh vGi c4y xa nu. Ngude lai, lic miéu t4 xa nu, nha van lai hay ding cdc tit ngi, hinh anh vé con ngudi. Bién phdp nghé thuat nhén hod nay cang t6 dam an tugng vé méi quan hé thn thiét giffa con ngudi véi cay xa nu. - Hinh Anh xa nu vita mang gid tri td thyc vé mOt loai cu cla nui ring Tay Nguyén viva mang ¥ nghia tung trung cho nhifng difc tinh, phim chat cao dep cia con ngu¥i mién dat nay trong chién tranh: + Tudng trung cho stfc s6ng manh liét khong ké thd nao huy diét dude. + Biéu tung cho cdc thé hé con ngudi ké tiép nhau nhanh chéng truéng thanh trong kh6i lita chién tranh. + Biéu tugng vé con ngudi Tay Nguyén dang khao khat ty do, dang vudn theo Anh sAng cach mang. 3. Nhiing nét dic sc vé nghé thuat - Hinh thitc ké chuyén véi cach tao khong khi truyén rat Tay Nguyén, dam mau s&c sif thi truyén théng. + Chon nhan vat ké 1a cu Mét - pho sit sOng cia lang X6 Man, ngudi cé uy quyén vdi con chau. + Thdi gian ké: vao budi t6i lang dén T’nt “sau ba ndm di ly lvgng” vé thim. + Dia diém ké: gian nha I6n, bén bép lita xa nu bap bing, truéc sy chim chu, nguGng m6 cia moi ngudi. Day chinh 1a m6i trudng quen thudc clia cdc truBng ca, truyén thuyét cia déng bao cdc dan toc mién ni Tay Nguyén. Va chinh n6 da gép phan tao nén kh6ng khi sir thi cla tc phim. - Xfy dyng nén hinh anh xa nu day an twdng trong méi quan hé than thiét véi con nguvi. - Su kién duge chon loc chi tiét cim xc duge dén nén, dé t4c phim cé tim kh4i quat cao. Giong vin trang trong ma say mé i hgp v6i ndi dung 44m tinh sit thi va d4m chat thd. 31Cam nang luyén thi DH Ngo Van, tap 1: Nghi lugn Van hoc — Lé Xuan Soan NHUNG DUA CON TRONG GIA DINH Nguyén Thi Trong gia dinh néng dan Nam B6 giau truyén thong Cach mang, truyén ngin tap trung miéu té qué tinh truéng thanh cia thé hé nhifng dita con. Cac nhan vat Chién, Viét dién hinh cho mét thé hé tré Nam BO nhanh chong ving vang trong bao tap chién tranh, ké thiva tuyén thong bat khudt cia gia dinh, qué hvong, dinh gidc that hn nhién va ding cam. 1. Nhan vat Chién va Viet a. Giéng nhau - C6 chung truyén thOng gia dinh, c6 chung m6t méi thd Ién nén gidng nhau vé khat vong chién dau. C4 hai chi em déu noéng Idng duge cdm sting chién dau tra thd cho ba ma, cho qué hudng. Con dutng cia ho va thé hé ho nhu da duge vach sin: cim Idy vi khi vi tha riéng va thi chung. Gi6ng nhau 6 tinh than danh giic ding cdm, 6 khdt vong lap cong. Chi€n, Viét giao ude thi dua chién d&u tra thd cho ba mé. Ca hai chi em tranh nhau di bO di, déu tré thanh ngudi linh chién du ding cdm, lap nhiéu chién cong. b. Nétriéng Cang dai dién cho thé hé tré Nam B6 trudng thanh trong chién tranh nhung Chién va Viét mdi ngudi lai c6 tinh cach riéng that dang yéu. Nhdn vat Ch La ngu@i chi cla hai cdu em trai sé6m mat ba rdi mat ma, Chién c6 nhifng dite tinh néi bat: dim dang, tin tao, sém biét thu vén chu déo moi viéc Wong gia dinh; kién ti, Ais nai va giadu long thuong yéu, sin sang nhu@ng nhin d6i vdi cac em. ' Chién vita mang nhiing vé dep truyén thong cita ngudi phy nit Vit Nam, dong thdi c6 cde phim chat mdi cia Iép ngudi phy nif thYi dai ngdy nay (¥ thife binh dang vé nghia vu, w nguyén khang dinh va ganh vac trach nhiém, cong dan). Nhan vét Vigt: C6 cé tinh trdi nguge vdi ngudi chi cia minh, B61 mot cdu bé, 14 m6t ngudi linh wé rat v6 tw, hén nhién... Nhan vat Viét mang vé dep mOt thé hé ngudi linh trong quén d6i céch mang. D6 1a nhitng con nguvi tiv mai trudng, tir 6 4m gia dinh ma bude ra chi€n truYng. Ho cdn rat tré trude cdc méi quan hé gia dinh va x hOi nhung lai cue ki nghiém tic khi xdc dinh trach nhiém cia minh true lich stf, trvéc cha 6ng. MOi nhan vat mdi tinh cdch ding yéu riéng, Chién va Viét tao thanh mot bic chan dung dep vé thé hé tré Nam b6 trong cudc khéng chién chéng Mi. 52