This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.

https://books.google.com
i
 xvfñ}£ v\ f vàvШ Щ jo3 Ш<1

fsopíD soI ? íJejSuj saja эп£)

l JMiKlp rpru у ОШ(Г) )
ç$ UL.
'2Írp эа ahb ' эшэлиЗлэд
^cuanq эдиЬр rj эз sotq
?$pncui siui t ориэртр иэиэтд;
*s«3JW sm o 1 soTZO sn¿
эпЬ f tJoyaj'u'guí'íXJü
^ i'SEuanq sritíw JtijriDO 1103

рриэишзс!ш1 «i иэ эдорэ^
*вигш fcjopinw с эпЬ V
içzanoJti q ogtuie uà sq
tpucAB m ï3j}3pU3Aarit)
l tpu3§j|îp тш V srpBJO ) *л
ÍBJouaj 'тЗуиоээпЬ y.¿\.
«к
- \9Л1зпг) sopoj uanbijqtidpx
fBuej/хэр saquiou puoQ
'гриэ^уэл m слаиоэ rj^
sopcuëjpui jnb r sopar nit
ЩШАШМЬ r Soß^^JUiwTif S9f
*°1ЭЮ 1ЭР ttpo^piAAidst"!
seipsjspvi ij эр лгрэп^)
отошк kd3so£ noœ

Mageftuofa fuavidad ,y delica EN ELOGIO DE LA HE-

deza lo Serio, con modefia fozon
lo Chiftofo;puesdixo Hercules: royea pluma de nueßra Efer¡tora,
Oliva , ô Muger , que tau Ьь cßrivia Don Gabriel Gilberto Ca-
zarra franquea tanca abundan
cia de Ciencia , 6 Agua , figuran ualleri y Villalobos el ß-
da ( ¡ta en ella ( 9 ) en donde
losScdientosdc Letras hallen las guíente
cap. 1}. roa-s proporcionadas a fus genios
ha de gozar , no folo del ingtcU
fiw. SONETO. .
ío al famofo Templo , que i
■ / tantas es vedado , fino que en él Hîja de fus arenas , y fu efpuma,
ha de tener muy de antemano
J/ El Padre de las Aguas Océano,
Jos merecidos Obíequios.
Que ya te oye Syrena , píenla en vano¿
No le pareció al Autor de
doodeíc deduxo la antecedente Hacer Tridente de tu blanca pluma.
N«.\ 1. y, replica , digcia de pallar en fi- No íufre Apolo , que mortal prefuma,
fol. íbi. lencio la eáimacion , que Her La cythara encendida con fu mano.
Uequtittud etn cules hizo de aquella Oliva, que
Otro móvil la rige foberano.
futrím ifrater . él fflifmo ¡lama Veiü¡.( 10 ) Na
Sin que al numero el golpe qo confuma
die ignora , q¡je de lasObra»ie
tum irl Aptin Con juila caufala Deydad efpera,
ЕрЫагЦогигп denorriinan ¡os Autores : Сов
Que tu Pluma mudando de Elemento,
f, .. ,..
»"»'/'f. *d toi- qee fiendblajd: eûa DartraVct-
"> \nJatn, ios, dexi ficilmente enten Pues dio nóbre al criíbl,!o de à la llama
•uxte der, que aun cfta CKOinÜancia Igualmente coloqucfe en la Esfera,
Ohe-** —«k»-1*£íU;. a Coinnleutcato ücl Qac folo íe permire à íii inítrumento
vre "L*
fi»m,,m IQtentaaoTTTiir^W- _^ Vn cañón de las jl<¡s de tu Fama.
entiba verfi- Poca exixetacion lera quereT
PRO-
t¡t **carttur. ' if0.n-
i
f
í
 E X P О S I T I О

IN PRIM AM S E-

CVNDAE ANGELÏCI

DOCTORIS D. THOMAE V-
A Q^V I N A T I S,

Autore RBartholomaeo á Medina,Ordinis Pnedicatorum,

Primaria? Theologorum Cathedra* apud ^
SalmanticenfesPraefecb. tyjubfahb*-- _

(urn Indict copiofifimo ac locupletifímo.¿&k/ &0е/ h

"Ii
Es de la Biblioteca del И
muy ilustre Colegio de San
ta Catalina Mártyr de
los Verdes de la Universi
dad de Alcalá.
Cajón Num.

С V M PRIVILEGIO. I
Si t m a N t i с AE Ту pis hzredum Mathias Gaftij.

M. D. L X X X I I.

Efla tajfado cn noHCcientos Ш4гш(4$. ■

ч
 ■г

-зг м

4 t.
;. » • Г
и : »■ i

\- .oil.i /лЧг^п,./
 EL REY.
г.
О R quantoporpartedcvoSelmacftroF.BarthôlbmedeMedina,delanrderî
de feñor Sando Domirigo,Cathedratico de Prirnade Theologia cnla vniuerfí-
dad de Salarhahca , nos fue fecha relación dizíendo que Vos auiades corn,p«efto
Äjj t?5&y vn libro intituladó Commentaries fdbre la Prima Secundç de Sancho Thonas,
I
fq^S^**^* en dos tomos , que feria muy proucchofo , y era de muy gran erudición соло
por'el fe veria,del qual hcziftes prefentacion,fupplicandonos le mandaflemos ver, y dar licen
cia para lé poder hazer iniprimir,y priuilegío por el tiempo que fuefiemos feruidos , o como
la nucílra merced fuelle. Lo qual vifto por los del nueftro Confejo , por quanto en cí dicho
libro fe hizo la diligencia que la pragmática por nos agora nueuamcnte fobre lo fufodicho fe
cha difponc,fue acordado que deuiamos mandât dar efta nueftra cédula en la dicha razón , y
nos tuuimos lo por bien.Por la qual vos damos licencia y facultad , para que vos , o la -perfona
que para ello vúcftro poder ouiere , y no otra perfona alguna , podays hazer imprimir y ven
der el dicho libro que de íufo fe haze mencion,en eftos nueftros Reynos , poV ti'éinpo y cfpa-
cio de diez años cumplidos,primeros figuiçntçs, que corren y fe cuentan dcfde eí dia de la fe
cha defta niieftracedula,fo pena que qualquiera perfona que fin tener para ello vueftro poder
lo imprimierc,o vendierc,o hiziere imprimir, o vender , pierda toda la impréísjon que hizie-
re,o vendicre,con los moldes y aparejos della , y mas incurranen pena de cincuenta mil mará l
uedis,por cada vez que lo contrario hizieren,la mitad de la qual dicha pena fea para la nueftra
cámara y fifco,y la otra mitad para vos el dicho fray Bartholome de Medinaiy todas las vezes
que fe ouiere de imprimir el dicho libro durante el dicho tiempo de los dichos diez años, fé
trayga al nueftro confejó juntamente con el original que en el me vifto , que va rubricada ca-1
da plana y firmada al fin del de Alonfo de Vallejo nueftro Efcriuano de cámara , y vno de los
que en el nueftro confejo refiden:para quéíe vea fi la dicha imprefsion efta côrîformc al origi
nal , y feos de licencia para que lo podays vender , y fe taíTe el precio en que fe-hade, yendef;
cada volumen , fo pena de caer y incurrir en las penas contenidas en la dicha tjragraatica y le
yes de nueftros Reynos.Y mandamos a los del nueftro confejo , y otros qüalefcjuier lufticias'
deftos nueftros T^eynos,que guárden,c^rnplan,y cxecuten¿y hagan guardar cumpliry execu)
tar efta Jiueftra cedula,y todo lo en ella contenido. Fecha ert Sant Lorcnço?a dier y íiete di»
del mes d¿ Agofto,dc mil y quinientos, y leténta y líete años.' ' ' ' '

Y 0 E L E t

Por mandado de fu Magcftad. i:,,}jr,-

Antonio de Erájfo.

\7 O alonfo de Vallejo Secretario del Confejo defu Magejlad } doyfe eme auiendofepre3
J fentado ante losfeñores del Confejo}por parte delMaefiro Fray Bartholome de McàmÂ
Catedrático de Prima de Theologia en la Vniuerfidad de Salamanca Уп libro por elfearn,
intitulado Commentariesfobre la Prima Secunda de San£toThomas,que con licenciaypriui-
legio defu Magejladfe imprimió , fe taffo el precio en que cada Volumenfe ha dé ~Уender , л
Tres marauedis el pliego,y mandaron que efla taffafe pong* en principio de cada libro , y nofe
-vendafin ella para quefefepa el precio en quefe ha defender,y para que dello confie de man
darriitmo de los dichosfeñores del Confeso, y pedimiento de la parte del dicho padre fray Bar
tholome de Medina , di eflafe que esfecha en Madrid , a die^ji fíete de Setiembre de mily
quinientosyfatentay ocho anos.
alonfo deValleyo.
* •• -, * *
 OS FratërSERAfHiNve: cavalli Brixien
fis Sacra: Thcologiaè profeffor,actotius ordinis
Praedicatorum humihs Generalis Magiítcr &
feruus , eis potifsimûm , quos in. vinca Domini
VC iirenuos operarios cótinuó laborare cogno-
fcimus,actalétafibiâ Domino donata inChri-
fti obfequium,religionifquenoitrae decus glo-
riofè,& féliciter negotiafi,& fuis tùm priuatis, tum publicis ftudijs
Rempublicam Chriftianam mirjim in modum iuuari poflc^om-
pertum habemus, ne dum quae penes noftram funt poteftatcm lu-
benter impartiridebemusjprout libentifsimè impartimurjfed ctiam
Jaborum fuorum vberrimos fruótus vtin lucem produeant in proxi
morum vtilitatc(cùm non nobis nati fimus)plurimum fatagere de-
bcmus:eadecaufa,tcnorepraefcntium,noftri automate officij tibi
admodum R. P. Magiftro F.Bartholomaro Metinenfi eiufdem ordi
nis in celebérrimo ftudio Salmanticenfi Primaria? Cathedrae Rcgeti
in virtute Spirfíusfanc*ti,&fanótíc obediential fubformali precepto
mandamus, vtquarn primú potueris imprefsioni ac prado mandes,
tc in lucé emittas áureas expofitiones in Prima Secundas D. Thomas
ac alias lucubrationes tuas,quas in omncs D.Thoma; partes paratas
habes,in nomine Patrisj6cfilij,& Spiritus fanÄi. Amen. In contra-
riüm quibufcunque non obftantibus, Datum Tolcti die vij 0&or
bris. M. D. LXXVII.
у~

FraterSeraphinus
qui fuprà manu propria.'

Frater Luiouicm Vgocims Arminenfu

ФгошпсШи ten* San8*.
RE VE REN D I S SIMO,
A С; D I G N I S S I M O P ATR I N OSTRO
SÉRAPHIN О CA V ALLI BRIXIENSI, TOTIVS
Ordinis Praedicatorum Magiftro Generali , F. Bartholomaus
de Medina, Sacra; Thcoloeia: ,& eiufdem ordînis Prófcífor perpe
tuara & norentem feiieitatem.

EminiVtdeo dubium ejfe} Vater %euerendißime , qui4

quàm plurimosexpreclaro (prtedicatorum ordine J>iroi
dotlißimos, inter omne s nominal ifitmos prodyjfe in-
1 genaè tefietur } quifuis lucubrationibus , monumen
to (Rempublicam cbrtñianammirum in modum illuflra
uerint. Etenim lot pr<ttermittam Albertum Magnum,
Tarantafi&miH.ugonem£apreolum>SoncinatemiSylut
ürumyFerrarienJem^urrecrematam^ajmundum^incenüumfJntoninum,
& alios innúmeros}¿juos nostra religio in lucemreipublicAproduxityn hoc orame
prima ^omnium calculojenetdiuinusTbornasJument? iDoBor Ecclefia : cuius
doBrinamjbeluti è cœlo delapfam,Ecclefi<e omnesjacra ConciliaJchoU Ttniuerfie
admirantur,fujpiciunt,<(¡r colunt.Hunc proximè infecutus eß Caietantt<f,d*ftri-
m <D.Thom<e defenfor acerrimmjlos ingeniorum omnium^ir ingemo,pruden<i
tiaq. acutißmus.Sed ñeque in HißhWfjs defueruntyqui {D.Tbom*fequentes do*
çumentaÇpigtlysi? laboribwje dedentes, pro УтШп 1>inea IDomini Sabaoth
gnautterJaborantest1>aria literarum monimenta , quidemnon contemnendd-r
Jeculü futum reiiquerunt. {DoBißimus namque Francifcm VtBoria , J>irpr&-
clarus ingenio yeruditione , eloquentia , interpret S). ThomainSalmanticenß
VmuerfitaU ,ßc fioruit inter primos méritofit mimerandus. Qui nonfolùm
abditaíD.T bonne arcana dijápulis patefecitjberumetiam eo ordine , isr difpofi-
tionedigeßrt, Ы jetpfumjüperajfe Ttideatur. (jtrtt ea ratione , methodo da*
Brinam /ebolaïticam tradidit, 3>f reßaurator diuinœTbeologU óptimo iure ha*
beatur. Huic debent HtftanUquod tbeologhyre illas docuit,quodquêin preth
dtuiuam Theokgiam babendam ejfe perjuaßt , qu& antea Ubique ineognitdjf
iaceb.it ^inculta. Huic praterea debet república chriïiiana,quod omnes anfrÜ-
ftusyi? difficultates}qu<$j¡8 Tbeologia diuina ocurrerejoleht,ipfe debtlitauit,fre
gitçjfQertèbocfob nomine magnamgloriam eîlpromentusy quod Caietanijen-
fum &r mentem in aperto^ <t¡r quaß ob oculos pofuit ; quodJane difficilius puto,
quam ciauam Je manu Liercults eruere : nam in hoc autore difßcilius bidetur,
bene Шит expoj'uijfe , qyamjeleBißima <dr pulcberrima inuenijfe. Hie eil , qui
omnia Scholaßicoru placea inutncibilt diligentiaperШгаий,Ыfi qu&inueniret
* 2 COntrá
 EPISTOLA

contra ЪХЬотл doñrinam pugnare,«¿ quodammodo aduerfari ,fumma cum

&ope admtcretur conuellere,w deßruere.Mtrabilefané ditlu,quod omnes auto
restqui ante eins Mat emfebolaïlicèferipferunt, legerit , in compendium é- epi-
tomem redegerit,<ur ad illuilrandam 5). Tbo.doclrinam cornerterit. Sedtr ipfe
eily qui "baria doBrinarumfupelleäile ornatusfDialcBicA , TbilofophiA , Sacra
fcripturA, isrfcientiA SanBorum cognitione inßruBus, omnia hас Jubßdia ßbi
comparauit,l>t 'D.ThomA dotlrmam auger et,locupletaret,<(F magnam illußrio-
remfc redderet'.in illius enim auo emanauerunt putei aqmrum,(sr , quaßmare^,
adimplcti[mit fttpramodnm. HuncVtrum eruditißtmum confequutus eßt>ir
ftteratifsimus Tater Soto, buius nominatißimi Magiîlri primarias difetpulus,
qui quantum iuuerit T^mpublicam Cbrißtanam, quantumq. Juis commentary
dotli/simUjO' plané diuinisTheologiam diuinam auxeritj& doBrinam T)Tho-
m& illußrauerit,omnes pené mortales intefligunt. Tofl bunc catbedram magiñe-
rijin Hifyantjs tenu'it doBißimusiÜeMagtfier Cano, Epifcopus Qanarienßs fa-
pientifsimus longé ас doBißimusyqui certè nuUieflJecundus.Namfinonfolùm
ßire aliquid artiseüjßdquAdamars docendi,inl>traque dtuiné, mirabiliter
floruit. Sed ñeque in bisóme antè commémorâtis, deßjt diuinAfapienÛA radius:
floruerunt namquè apud nos fapientifsmiMagißrißotomayor, Teña, Mantinsy
quos honorisgratia nomino. Hi omnes in doBrinam ©• ТЬотл annotationes re-
liquerunt,mn quiJem integras & perfeBas,neque typis mandatasJed in albeofo
manufcriptis à difcipulis exceptas. Quibus nos, qui pié tllis in Cbrtîto defunclisfn
perfumus,femperdenouoaddimus,Jeraperaliquid ex ЮТЬотл fonte per efini
exbaurimus:babet enim dotlrina (DTbomA confortium , (sr communionem diui-
паfapienttA,quAcum inflnitustbefaurusfitjfine inuidia communicata exbauriri
nequáquam potest Hactgitur facrа ас diuinaTbeologM documenta ,à noHrû
patribus,magnis exantlatis laboribus,confeBa}(p à nobis multis in locisauBa,&
locupletata(l>t eïltmprobum &r ingratum buius auífeculum)furunculi quidam,
non agnoJcentesfurtum,fed ea,quaftfua propria reputantes, domique¡ua natay
fibi'bendicant^rrogantyrapiunt , typis mandare finealiquo pudor e audaeißi-
me procurant tnon deferentes honorem ordini Diui Dominici patris >i oftri, eut
bac omnia magno Dei muñere conceffaJunt. Taires igitur noîtri quaß à longo
fomno txpcrgefaSli ; quippè qui <& omnes honores , «6r omnia honorífica ne ptli
quidemficiant,mihi,omnium Theologorum minimó,in commodum^ip.cbriHioi
па banc proumeiam demandar unt , 1>t Ьас literarum mommentû, ßmul cum eisj
qua ego excogit<meram,or dinar em,complerem¿sr ptrßcerem. Quod opus, opitu- .
lante £>omino,ar DTbomaapud Шит intercedente^ad Jnnbiltcum'bjque, quam
tum quidemad expofitionem TrimASecundAneciare 7>idebatur,deduBum eJU
(ommetarioslperbincAtercLs partes !D.TbomA,quos tarn prAmanibus babemus,
breuiprAlomandari curalnmus. Hoc opus,qualectmque eßftibi Tater reueren
 DEDICATO RI à:
dißims dico^fferoqxuinamque Trigtlutrfr lucubrattones ncïlrd pottùs àebetur,
quàm ei,qutin ordine TrAdicatorum primas tenet,(sr moderator extßit; cm om
nia iura noftra^exobedienttA Ttoto^obîlrifiaJuntTTibi igiturjeruiant, &r in bono
rem noflri ordinis euulgentur. Aaedit huc,quod tu/Pater digmßime,Jupremus
es bums operis^architetlus,tu perfuafor,tu calcar addidtftinon minimum 7>t íucu
brationesnoîlras ргл1о committerem.Licèt enim quamplurimijerio (У diligeter
ßepe mecum egerint^t alus ßudus intermißis}totus in banc curam incumberemt
ego"ï>ero,quiinfirmitatismeA optimèconjctus ejfemßudioß nonJemel tergiuer-
Jari cœpijftm: tu tarnen l>nus отпетformidinem tandem ex ammo meo penitus
depuhsït. ¿taque non tarn "boluntate^s1 arbitratu meo, quam tua autoritate, <<г im
pulfu ad hoc opus edendum me conuerti. luum igitur eß opus , tibt debitum 6 tuo
àeniquebonoriacceptoferendum fx quidfrutlusex his commentarus%eip.íhri-
îïiatiA accefferit.Sedtsr ittud поп рагйт те mouit 2>f lucubrattones ißas tibi dica
remJPrAterquam enim quod prißtnA autoritat'%s,<tsr religionis antiquA'bebemens
Cr ardens amator exißas,/olerti etiam diligentia monimenta huimfacri tut ordi-
nis/sr antiquoru Tatrum ïndequaq. conquiris&poßeritati traderefummoperc
ßudes.Quis enim ignorat,quod huiusreigratianonjemelatque iterumjedjAptßi
mè dottißimos quojqueadbortatusfuerüjmo mandatkobÜrinxeris^tft quAûli
cubi literaru monimetaadhucdeßderata later entjvelnoui etia autores memoria
dignireceter perficerent>ea in luce prodttceret?QuidprAtereà hic dicade exmia
animi tul infacrofantlA TheologU candidatos propenfione ; de fauorequo omnes
literarи ßudiofos copleBerts^r obßqutjsquA impedere tjsfolesyqui aliquo erudi
tionisgradu&elaliquo bonisfpei titulo übt effent comendati?Sciens hic pr ¿etéreo
amorem penéßngularem quofemper me projequutus esjür adhuc profequeris;in
genu tut dexteritatemßngularem quoque prudetiam}qua totius ordinis caitfisita
fraes , negotuffegrauioribus ita conjulispft nihil amplius in te defiderari qxieat.
Qua l>irtutis atque bonitatis tuAConñanti atque perpetuafama ejfeftum eíl , J>t
ad te amandum colendumqueíludioferamur incredtbtli. Нас ¡taque omnia cunt
fie in te ïnoWbixtn quoquamaliOyConcurrantyprAter illa, quA breuitatis studio
prAtermitto ^iuiiißimA certè caufie mihi T>i >entur , cur lucubrattones поНга in
tuo potißimum nomine appâtere debeant. Quare T>t eas iam tibi officijgratis
iure óptimo infcriptas , qua cAtera omniaJoles humanitate fujeipias, & nom'mis
tut autoritate defeudos ¡ noßram infuper in his qualemcunque operam ,fortaßis
multorum opinione maiorem^Aquiboniqiconfulasiquampoffum Vehementer oro
atque obteßor. Sed ñeque Ъегеог , quod impolita , isr Vulgari commentar'torum
dihione offendaris Tater %euerendißime. Nam cum Cicero , eloquent'tA pa-
rens}œquabile,& temperatum oradonisgenus pottùs quam elegantem >lautumy
dim tern, fplendidumque diHionum apparatum in Thilofopho probandum cen-
Jeat,quis curiojam illanij omatamque dictndt ratiouem à Chriîliano requtret
* 4. {Doctore!
 E P I S T. D E D I С.

{DoSlore ? (Dittionis inaffeclata&incompofita[implicit** decora mihi Vtdetur

(inquit diuinus Ule (BaftltHs)t? comenten* prefeßtoni cbriñiani <Do8oris;cuius
ей non ad oüentationem magisfcribere,quàm ad publicam btilttatem. (jut con/o
nat illud Auguïliniproloquium.^de doBrinaChrißiana ca.\\. tßonorum, inquit,
ingeniorum infignis eíiindolesi'm Verbis berum amare ,non berba. Quid enim
prodeft clauts aureaft quod bolumus aperire nonpoteji ? aut quid obéît lignea ,fi
hocpoteïï , quando nihil quarimus ntfi patere quod daujum eft ?Egregium fané
birifanñi i7 dofli iudictum,quonofierJchoUloquendi modus ab omnium impu-
gnationibus defendttur,isr roboratur.^emtßiorem itaque adhibui Stylum ; turn,
quoniamCbrifliani íDoftoris munus,cuius interest non ad oßentattonemjcribe-
reJed publicam quarere btilitatem, non eß circaberborum pugnas multas agi
tare qutfiiones ,fed inrebus Theologicis indagandis nudam aperire Veritätem;
tambero j quoniam cùmTbeologorum Jcholaßicorum barios oportuerit adduci
locosjnnumerafyfententias,componendafuit oratio, qua cum his aut ortins , qui
paßmcitatur^liquambideretur habtre fimilitudinem.Sanèbolui S). Thomam
imitait, birum plané diuinum , <r in omni dtfciplinarum genere fmgu/artm,
quern omnes berè <&folidè dotli benerantur,i? Gracia ipfa admtratur } qui non
fóculos Jtítaridtdicit,íjrbndegraca,bel latina berba fint deduèla curiofiùs
exquirendi curam habuitfed inres cognitione dignißimas omneflud'tumi? ope~
tarn emtulit.ScribaHtjeJcrtbant lat'mißimi homines & Ciceronianiquantumts*
attàmpelpè'belittt Latinefirdebts' Hebraicè ¡adde etiam ,filais ,ЯгаЫсе isr
СЫАлк&евгцт monumenta, fi cum íD.Thomafcriptis comparentur ,berba-,
mUtySfif mira nugación resferia. Hunc ergo birum doHißtmum, quem , qua-
dam admiratione commotusjapiusfortaffc laudo quam neceffe eß,lubenti animo
Jeqttor. Sed tarn fatis meam bar hartem exeujaffe bideor. Ad te Pater %eue-
rendißime comet tor,ЦгЮеит Opt.Max. oro,bt in (Domino lefu diu te
"balere clementer concédât. Vale iterum at que iterum. Sal-
mantica,Ex noflro (jonuentu* . .
 *

- A RGVMPTV
.....;,i¡ ifi:.J;,.P. P EUS. -, '-^hrn'*

^ITEQV AM huius opcris cxplanationem aggrc-

diamur , quaîdam nobis exponcnda vidcntur^qua:
audientiumanimos ad huius vtilifsimi opcris aufcul-
tationcminftruant,acpra:parcnt.Sunt autcm ha*cpo-
tifsimùm. Nam primùm quidemquisfitfccpus,quö
funt,qua: in hoc opere habentur , referenda omnia,
conftitucrepropoGtumcft.Dcinde(quodproximurn
eft)dcvtihtatc huius bbri,qua: maxima eft,quantum
inftituto noftrofatisfuerit,duTercmu$. Tertio autcm
qux orationis forma, quis character, qua: methodus diiputationis 5 quod под
modicam vtihtatcm habere adautoremrcâiiùsinteiligendum videatur. Quarto
verödemateriaagcndum,quamexvcterum fententia in hypothefin, feuargu- •,. .-
mcntum ,&perlonas,loca,&tempora partiemur,ac diuidemus:quibus expli-
catis,ad autoris enarrationera veniemus;nonnuIhstamen,quie ad vocum quarun «
daiiirnultiplicisfignificationisdiftinclionempertinent,pra:mifsis.
f^odigituradícopumattinet,virSanetuselcgantiísiméexplicat hoc inope-
re,quibus in rebus noftra beatitudo confiftat. Quanquam cnim omncs natura ¿"),,ww^
trahimur& ducimur ad beata: vita: appetitionem , plerique mortalium in quo
ilia fit collocanda ignorant. Earn rem exponit,&comm'onftratDiuus Thomas,
•vtintelligamus,qöcm adfinemomnes cura:, & acciones noftra: referenda; fint.
Dcccrmt itaque quo ten daraus, &quà, non fine pcritoaliquo , cui explorata
JGnt ea , ad qua: procediraus. Demonftrat namque nobis Chriftum,qui eft via,
veritas.&vitajcuifolitutö crederepoffurous. Nemo cnim afcendit inccelum,
joifi qui deícendit de ccelo , vnigenitus, qui eft in finu patris , ipfc mediator,
dux & antefignanuseft. Scopus quidem propofiti operis hie eft vberiùs fortè,>
ас pleniùs infrà exponendus. Dcvtilicatediflcrcndum eft. Quod igitur ad vti-
litatem attinet ,nemini dubium eft , quin h?ec fit longé maxima. Nam cùm ora- q*¿ vt;tti
innoquaun vitamincurrunterrataomnia.aliaquidem ex hoc pendeant , quôdi4,î
non rc&è de humana: vita: fine fit conftitutum : alia vero ex confecutionis igno-
rationc eorum , qua: ad finem referuntur, neceflfe nimirum fucrir. rec~t¿Lvjtam
inftituerevolenti,c>: verum finem vitiehumana: agnoicerc , & in medijs , qua:
íllüc ducant, nunquam decipi. Quodcertè hic liber pulchrè praeftarc videtur, ■.. : .5
cùm &verum vita humans, cutufmodifit,finemdemonftrat,qusquchücdu-
cant vniucrfa pra:fcnbit; oftenfisfimul varijs vitijs, ad qua: maxima hominum
multitado exorbitansdeuoluitur. Hxcdevtilitatenuncdiäa futaeiant. Sequi- Q?t>dgenaï
tur vt de difputationis forma aga m us. Genus difputationis zquabilc , plenum, *£*atki
folidum,atqucordinatum eft,fubti]ciúfuper&limatum.San¿tus enimDoftor
remcxplicatpropri)saptifqueverbis,maiorcmcuram habens rerurn quàm ver-
borum:hxret in caufafcropcr , & quod Theologo probandum fît, dû acutifsimc
videt^miisisca:terisargumcntis^nidroenté,virefq5 ingenij defigit.Gcnus itaque
docédieilhumileJpacatum,nonvehcmens)nómflatú,í"edfortc?pra:munitüi&ex
omni parte feptu m. Quàm abvltimis principijsdcducitabditiisima, &profun-
ûiisimarcrûmomniumlquàmacutèrefcllitalienalquàm fortiter communie , &
corroborât
 ARGVMENTVM
corroborât fua1. nihil eft in со i л anc,au t vacans:o m nia folida & plena: de hoc veré
dicipotcft,ruituráni ftruélurá vniuéfíám íi vel veíbum vhum,tanquam vnum la-
pidcmdctràxcris.^oordmcdigcritjôcdifponitiGhgulalq eil in tradcndis
artibus vtilc. Certè in hoc potifsimùm eil admirabihs Doftor San&us. lllud,
iiuodiavcramethodoprzcipitur,vtab tniueriahbus $ât gencralibus rebus , ad
peciaj« partes, via ,& ordine progrediamur ,quàm diligéntcr obferuat virSan-
öüslAfifcrtquo^ue DiuusThomas(inqûoCiccrolaudatHortenfium)minimè
vulgare genus difputandi,ncmpcpartiüones,quibus de rebus di&urus eilet, &
cellc&ionrs 5 memor & qua: client didla ,contra qu«quc ipfc dixiflet. I taque di-
fputationismcrabraartificiofcdiuiditj&veluti in digitis fingulas partes quxftio-
nisdiftfibuit,quodvtilifsirnumartificium,rnagnasvtjlitatcsarFett: nam quod di
ctum fît , coramonet , & ad reliquum comparât auditorem. Dcinde ad dclccbn-
dum:reficitenimleftorerrijVelauditorem,ciim &id, quod dictum Ii c,breui epi
logo ob oculos ponit, &fequcntisdifputationisfuinmamaliquam proponir.ad
quam non abter affieimur atque viatores,quibusfufceptiitincrisviiedcmonftran
Сип*. tur.Socratesin Phedro , &Ciccro in Bruto comparant orationem legitimé com-
pofitam animanti,quod caput habeat, & medios artuSj& extremos. Caput eft
generalis dcfinitiorei,&rcliquiartus iuntpartitiones , & definitioncs partium,
via & ordine difpofitstjcx quibus omnibus vnum quafi corpus difputatiönis con-
ficitur.Quam mcthödum,& rationem difputandi,quàm opportunè,quàm artüi-
7>ienyp»s. cioíeadhibetDiuusThomaslD.Dionyfiusdocetdiftnbuendam vnamquamquc
rcm,in fubilantiam,virtutern,& operationem.D. Thomas hunc ordmem perpe
tuo íequicur difputandi.Difputaturus л amque de virtutibus,primiimcarum de*
finitionesproponit:demdeproprietatesperiequitur:tcrtió de carum officio diflc-
rit.IllûdètUmprscepcumdifputandiàplcnrqueprobatur,vt antequam confir*
memusnoArà^demoliamuraliena.HuncordinédiiputandiD.Thomasinfuis Ii*
bris perpetuó obferuauiSjVticùm omniingenij laude multiim , tum etiam nefcio
0»*т*ш\л ад ordine rerum plurimùm admirandus. De materia proximum eitvtdicamus,
fitbmmy- qUam^vtdix4muS)diuidijntvetcres in hypothcfm,períonas,loca,& témpora. De
hypothefi iamfupràexpofitum eft. Nuncadrcliquaprogrediamurj & primùm
. quidem , quem ordinemhabeathic liber in facraThcologia exponendum eft.
Certè cùm D. Thomas diíTcrucrit in fuperioribus de Deo, fecundiim quod infe
eft5atque etiam fecundùm quöd eft omnium principium,& creator; in hoc opere
aggrediturèxponere ,qucrnadmodumDcus fit finis omnium ,recl:or atque gu-
bernatorcun&arumrcrum.Inperfonisvcrb hxcfuntanimaduertendaiinprimis
áHttr autor ofieris,qui eft VirçacDo&orSan&ùsDiuûsThomas,in quo commendan-
w"* do non vtar longa ptefatibne: confiât enim omnibus, atque etiam mediocriter
eruditis cxploratum eft , Diuum Thoroam Doétorem fccdefiaï puram atquc
Cathôlicam docuiíreTheoIogiam¿éamcJüePontificesapprobafre,PatrcsConci-
liorum acceptaiTe,Cœtum omnium Theologorum jrch&is ahjs, iam fufeepifle.
Demcvcrb,qüihuiusfum interpres&enarrator, nihil Vobis poflum polhceri,
nifi diligcntifsiraam diligentiam,laborem afsiduum,bonam mcntemjdefiderium
denique bonum ,aére<âum orauique¿ atquc oro vnum Deum meum,per quem
omma,in quo omnià,vt in tradendaatque edocenda veritatc Chriiliana, det mihi
mentem p4catam,& trâquillam,& magis de difcipulorú vtilitatc atquc profeélu,
atque Deigloria,qiia de honore huius múdi cogitantcJ tem oro Dcú m eu, vt adiu
uet auditores meos in cuetesД verum qusretibu§ lumen accédât interius. Amen.
m - - ALIVD
 2 I Л O PE R I S.O Л

A hzl V 8У J $ÍG V M В К T V M I №
: я,:п . -i. ftirhâm Storni* fDim Tbom¿¿

ÏÔ T V M negotium Thcologorurrt de Deo traftat. Éft enim TÍieoíogia,

feientia dcDeOj&rcrumdiumarumpcritia. De Deo autem-trifariamagis
tür in Theolögia, autfecundum fe,velvtcftprincipium,vcl vt eft .finis rerurü
alianim brmiium. Ergo piuüs" Thomas in tres partes diüidit mmmam Theb- *dTtij£J^
logia;.' In primâtraftatdePe'ofccundùmféj&vt eft princípiüm creaturarum. nlm*
In fecunda &tertia de Deo, vtcft finis creatufarum: & qüiaadfinem Шит per-
uenitur per aftus humanos, & per Chrifti Domini beneficia, ideo in fecunda
parce agitur de fine vltimo , & de aftibus humanis: in tertia veré de beneficijs
Çhrifti, videlicet , de redemptiorie humâni generis, & de facramentis. Poftrc-
mo, de vltima retributione bonorum & malorum ; quam tarnen imperfectam,
reliquit. Secundam partem ( quod excederé videbatur iuftum volumen) poftcà
difcipuli Diui Thorns diuiferuntin duas partes; quarum alteram vocaruntPri-
mam Secunda; ; alteram , Secundam Secundas. In Prima Secunda: ,poft determi*
nationem de vltimo fine, agitur dea&ibus humanis in generali j in Secunda Se
cundum fpcciali. Prsfcns autem Uber, qui eft Prima Secundas, in feptem partes
principales diuiditur. Prima eft de vltimo fine: fecunda de acribus humanis fe*
cundum fe , id eil , One refpeétu bonitatis & malitias .- In tertia de bonitate & ma-
htiaeorum:Inquartadepafsionibus,& affecbonibus animi : In quinta de prin-
ripij s intrmfccishumanoru m acbum,qui bonifiant, & ftudiofi; mmirum de ha-'
bitibusmgcnerali,&;dc virtutibus-.Infextadcprincipijsintrinfccis & extrínfecia
malorumaftuum,ideft3dcvitijs,&dequibufdampeccatisfpecialibus,hoccft,on
ginali , & vcniali : In feptima & vltima de principio extrinfeco bonorum aótuum,
fcilicet de legibus,de Dei gratia,quam ftobii prsftet ipfe Chriftus autor gratis*

J L l Г Q A^GVMEHTFM
breuis explicatum.

CV M omncs natura trahantur ad beats vitas appetttionem , pauci verb in-

tclligant in quo ilia confiftat ; cam rem in pnmis cxplicat elegancifsimd
Diuus Thomas , docens vbi nam fit vera beatitudo , & quibus vita; humans
adibus illam aiTequamur.

А ЫГ T> J^Ù V M É NT V M.

QVsrit ur in hoc libro, quis fit finis, quid extremum,quid vltimum quo fint
w omnia benè viuendi , re&eque faciendi confilia referenda: quid fequa-
turhomovtfummum ex rebus expetendis; quid fugiatvt extrem um malorum.
Itaque argumentum libri eft ,de finibus bonorum & malorum diflercrc,quo-
modo benè feliciterque viuamus.Hic liber docet , comprchcnditquc documen
ta, quibus in viampacats,tranquiUs,beatsque vits homines deducantur. De-
mum, beats vits difciplmam&rationem illuc perueniendi demonftrat. Diffé
rant fané principes ciuitatis,an partus ancills fit in fruitu habendus ( quod &
ecutum genusctt ,&ad yfus ciuium non inutile) nofque ea fcripta,rcliquaquc
* . *ч . eiufdem
 A R G.VÍM! СЯРОБ RIS.
ciufdcm generis &lcgiraus ,&libcntci legemus: hzc Verb, qui vitara continent
omnem,ncghgemus?nara vtfunt ülavendibiliora,h«c vberioraccrtè funt,5cfru-
éhferamagis. Iudicentureruditi »quiinPoctis euoluendis tempus omneconfu-
m unt,in quibus nulla folida vtüitas.omnifquc pucrilis delcdtatio : aut in M u Geis,
& Geometría, numens, &añrisconterunt,qua;áfalGsinitijsprofccla, vera elle
non pofluntj &G clTent vera, nihil aíferrent quomodo iucunduis & rccliùj vi-
ueremus. £a$ ergo artes perfequar ego ; viuendi autemartcm tantam , tamquc
opero fa ra ,ac perind e fru&uofam rclin qu am?Mihi fatis eruditus eíí}qui
fcit,quom odo rcâè bcatcqj viuam us.Cuius fcicntia:pr«cepta
hic libercomprchendit.
 REVERENDI P, F*
Ъ Л %.T H O L 0 M JE I M E Ю I К M I и
PR IMAM S -E С V N D Я D. THÖMÄ
jfqumatis Angeltet Doñoris expöfittd.

a V АБ S T I О mana; acciones funt propter bonáj1

Prima,De vltimo fine,Artí & finem. Nam acciones , qua; pro-

culos habet o£to*
Articlvsprimvs.
fVtrùrn bominiconueniat agere^
propterfinem.
S V M M A TEXTVSi
AbetD.Tho. diias
PriorCS cl. Çonclufionesj qua-
rum prior eft. Acio
nes humana; illae tail
tummodo dicuntur,
3uae à deliberate volúntate proce-
unt. Nam aciones humanas pro
prie dicuntur , quarum homo eft
dominus , Ьс fi qua; aliae conue-
niunt homini: vt pcdem,vel ma-
num mouere , hominis acciones
funt ; fed non propria;. Sed homo
' habet dominium fuorum aéhmm
per intelleâ:umj&: voluntatem: Er
go ilia; aâipnes proprio humanae
dicuntur, quseprocedunt exdelibe
H , rata Volúntate* r/
<4£L. Polierior Cönclußö.Omneshut
cedunt ab aliqua potentia,tendunfc
inobicftumpotentia;:obie&um au
tern voluntatis eftbonum, & finish
& ideo neccflc eft vt omnes accio
nes fint propter finem.
BXÏUtATtO ÁRTICVLb
N expofitione huius articulí pauefê -
explicañdum eft,quid fit finis , quiet
bonum, quid veto delibcrata voluri
tas, qiiae fint acciones humanae , po-
ftremö quid fit nominem fuarum actionum ha
berc dominium,nc horùm vocabuîpram varia
fignifieatione decipiämur. ÇFinis nomen tran Vnde Eaîi
flatum videtur effe à terminis,& limitibus,qui- àedataxu
busresfiniuntur,&terminantur. Vnaqua»que *^ '
enim res fuo fine termihatur, neque vltrà pro-
cedit. Vèl dicittrr finis ( autore Cicerone ЬЬл. Cicero. :
de finibus ) quafi vltimum & extremum , quo
operationes noftras referre oporteat.Finis,Grg
4
ce dicitür Tt'Ao, à verbo rtxi*, quod eft perfi-
cio:nam vnaquaeque res in adeptione finis per
ficittlnficuti perfecb eft domus, quando habi- .-
tatur. Dcnique Finis diciturillud , tüius gratia
aliquid fittficut fanitas eft ambulandi finis:am*
bulamus enim vt fani fimus. Haec definitio ex
naturali philofophia notifsima eft, neque no-
ftra expofitione opus habet.Ex qua definitio-
fte liquido confiât , quod finis , & bonum funt
idem, qüam fententiam, velut celebi-em, com
mémorât hic D.Thom.ex z.Phyfic. qux , dm- D.Tbofa*
ni dubio procùl,certifsima eft: ná omnia agunt
aficuiu s boni gratia; 6c fi effe aliquid bonum,na
tura^velratio perfuaferityrnid,tanquamin fi-
Л Btn\j
 ra' F.B.Mediíise
, hem,appctitus nofter fcrri potcrit. Deínde,Fí-
nis nil aliud cft^quàm boniim , cuiüs gratia ali
quid fitjvcl bonum internum; velbonum,quo
obtento,quiefcit'a£tio:vt fanitas eft finis ambu
landi,& bonum, cuius gratia nmbularionem fu
fcipimus.Itaque bonum,& finis,idéfunt.quod
Arlftot, plané afferit Arift.:.. Phyfic.c.j. Sed bonorú,
& finium,'multx funt differentix.Alij funt ope
Multiplex rationes:vt finis Muficxeft canerc,& citheriza
occeptiofi- re,prererquas nullum aliud fubfeqoitur opus.
W*T Alij funt operationum crfecjtus: vt finis artis
edificatorige,domus efhfinis £sbri,fella,menfa,
* aut aliquid huiufmodi. hanc differentiam pro-
Ariftot. fequitur Arift.r.Ethic in initio.Alia differetia
finium eft,quod alius fit finis operis, alius ope-
р.ТЬош. rantis. de qua re diflerit D. Thöm.in.2.d.i.q.i.
art.t.& d.j8.artic. vltimo. D.Thomas loquitur
hic de fine abfolutè in communi, & in genere*
fine fit finis operiçjfine operands, ííue fit opera
tio,fiue operationis effecbis. «tfVltima diífcrcn
ti a finium maxime aduertenda eft i vnus cnim
Not*. eft finis vltimus omnium rcrum ; alius eft finis
vltimusin fuogenere:ficutdicimus fincm xdr-
ficantis eile domum,& fincm militis efle vi<äo"
riam.Nequc enim qui vltimam manum domui
. impofuit,vIterius progrcditurjneque quipartá
habet vidtoriam , ampliùsbellum gerit > itaque
funtvltima in fuo gencrc.Vltimus finis omniú
rcrunrille erit,ad quem omniá refcruntür,& ip
fe vlteriiis-non fefertur. Vel , illumrappcllamuí
virimum fincm, propter quem om nia expetun
tur,cV iplc propter fe expetituf. ad hune modú
Cicero. definir Cice. vltimum fincm lib.z. de Finibus".,
De quofine ^fSed quacri poreft,num D.Tho. in titulo artU
loquamr culi,& in Coricluírone precipua loquatur de fi
р. ГЬр. т ne abfolutc,& in eenere:anpotiù$ae humane
lui conclu- . ... ¡c ör» • 1I *i > l- ri
£onc vlt2E vltimo nne- dubitandi eft: quo-
niam D.Thom:propofuit in qusftionis initio,
fe de vltimo hominis fine inuéftigaturum. Ad
■. hanc dubitationem dicendum eft,D.Thom.lo
qui de fine in genere. Etenim D. Thorn, more
fuo,& Ariftotclico , in hac quoquetra&atione
•ab vniucrfalibus,& commuáioribm exordium
fumpfit , quem rnorem fspenumero feruâfle
Ariftot. Ariitotelcm manifeftum cft.primo lib.Poft.fic
incipit; Omni^doctxina , omnifquedifciplina
ex precedenri efficitur cognitionetCX quo vni-
uerfali principio, quod от nis demonftratiua
cognitio,ex prsecedentitognitione proficifca-
tur,demonftrat.Et primalib.Ethic.fic incipit,
Omnis ars,omnisdifciplina,omnifque clectia,
& achis,bonum quoddá expetere vidctur : vor
. lens oftendcre, quôd homo operctur propter
fincm, & bonum.Non difsimtöterD.Thom.in
prefentia dim propofuerit de hominis vltimo
fine inueftigare , fitnc aliquis vluimus finis ho-
* Expof.inPrim.Seciin.
minis,cuiuscaufa homo in lucéprodudus fue-
rit; priùs definijt, vniuerfas Operation« huma
nas cfle propter fincm aliquem. ex quo paula- ;
tim, fenfimque progrediens demonftrat, ad
quem vltimum fincm conditus fit, & procrea-
fus , aedemum in quo hominis fita, fit beatitu-
do. & hinc cft,quod vfque ad quartum articu- ;
lum nil peculiare de vltimo fine fîicrit feifeka-
tus.Ex his patct,quid fit finis, & bonum. .*
Proximum eft vtexplicemus, Quid lit deli- Q"* Bt »o
berata voluntas.Ea nimirum cft,qua: delibera- |°сц< ^
tionem,& cófilium rátionis fequitur, & delibe eiata*
rationc habita operatur. Pro cuius reideclara-
tione,animaduertendúeft;quodorigo¿ ¿Se fons
libera; voluntatis eft indeterminatio, & inciiffe
rentia intcllcctus , potentisin vtramq; partem
deliberarc,& nunc aliquid profequendu, nunc
vero fugiendum decernere.Quodcílcvcrú his
argumcntis demóftro. Nam appetitioíequitur
cognitioné : ergo yniuerfa libertas in vofuñta-
te,orîginc habet ex cognitióc. ^|Deindc.Volú
tasnoftracx hoc libera eft, quw-pdtcft libere
eadem eligcrc,vel rcfutare:fed hoc non poiTct,
nifi intcllcctus cflet indifFerens,& indetcrmina
rus fuapte natura ad i.idicandum de eadem rcy
nunc-fibi conueniente, nunc verá .difconuc-
niente. ergo tota libertas oritur ex indiflcren-
tiaiudicij.^fPretcrea.ludicio femper correfpó
det appetitus:li iudicium eft detcrminarum,c5c
naturale,ncccfle eft talem efle apperitu: fi iudi
cium eftindifferés,atq; liberum, Uber eft appc-
titus. Ouis enjm qucmiaminftinCtu naturali iu
áicatlupumelTcfugiendum,nonpotcftnófu- •
gère: cajterum'homo , quaniam potcft iudica-
re lupum fugiendum , & interdum non cííe fu-
giendum,liberc potcft cligcre fugam , &. inter
dum cam refutarc.^Ité. Ñó omncs voliciones
noftrse voluntatis funt libera? , fed.multe funt
naturalcs;ncmpe yn;u^rßDjqu£ yel preueniút,.
vel non fcquuntur iudicium rátionis liberum;
quales fum, que fiunt in nobis fubitô ^ & quar'
hunt in pueris,&amentibus; aux licet fponte,
&yoluntaric fiant(autorc Arifto.^.EtWc.c.a^^Arlftot^
ceterùm non fiùnt liberé & per.elc6tionem.Et
huïus nulla alia ratio óftendi poteft , nifi quod
non fequuntur iudicium rationis libçrâ ; liber
tas ergo voluntatis ex libero iudicio,& indifFe-
renti originem habet.«|iTandcm.Voluntas no
ftra ca de caula libera eft, quod ibrma, per qua
operatur(nempebonum apprehéfum) non eft
dctcrminata ad vnurh. ergo libertas noftra ex
indifferetiaiudicij originé trahit.^Ex his,qua?
haâcnus difta fHçtjapçrtèpatet,- quomodo fit
illud intelligcndum, quod dicit D, Tho. quod,
libejaim arbitrium eft facultas ratiojtiis, & volú 7 <: ■
tátis.ideft,fac«ltasiqüefcquitur4dacatum,8í ra <>
tionis
 .v-QaoeiHön.. I. I ArticuLi.
tiónis confflium. Vnde, qualis fuerit cognitio,
talis erit operario: & quoniara homo fuapte na
tura eft rationalis , libcram habet voluhtatem.
Itaquc ratio eft fons,& origo libertatis.Sed ifta . ' niamvelex fefe,vel adiutus diuino coniilio,
nuncfint fatis,vtpote qua; i.p.q.83. funt diligc
tiùs traftata,; , •
Qojifigni Supereft vt exponamus,Quid eft, quod ho-
ka ¿omi mo habeat dominium fuorum aftuum ; & vn-i пес habere dominium aftuum fuorum : non,
teahibt- deortumhabueritiftalocutio. Lutherus affir-
fjomm à- matiftam locutionem contmcre pernitiofum
ûaam &c. errorem; quam vnafoliusD.Paul.Roma.6. có
latherni. futat autoritate-.Fuiftis ferui peccati, liberati au
Xom. e. tern à peccato,fcmi fafti cftis iuftitiae.Itaquc in
quocunque ftatu vita? ferui Turnus, fiue cupidi-
tatis , fiuc charitatis ; vtraque enim libero arbi- minaberisillius. Item Eccleliaft.dccimoquin-Ecclef.iy/
Ioan. ». trio dominatur.Sic Chrtftus Dominus Ioan.8.-
Qui facirpeccatum,feruus eftpeccati.& D.Pe-
г.ся tras z.cano.c.i.A quo quis fuperatus eft, huius<
'O.C.I. Se iêruus eft. Huic confentien&Caluinus , ccn-
Glomus. fet hanc locutionem efle cauendam ; qui enim
earn audit , ftatim concipit hominem mentis,
& voluntatis Гиге efle dominum,& pofle fe fle-
ftere in vtramque partem, & euehitur in cxitia
lom.ij. lern coníidentiam , contra illud loan. 15. Sine
me nil poteftis facere.«fl Ad hoc dubiú refpon-'.
demr;iftam locutionem nullum abfurdiim pre.
fe ferre,nec aliquem continere crrorem.Pro cu
jus intelléftu , animaduertendúm eft homi
nem non dici dominum aftuum fuorum , eo
quod habcat opcrationes proprias, fibiquc gc-
nuinas : operationes enim naturales , quas no-
mo communes habet cum caeteris animanti-
bus,funt llbi propriae,atque à natura infire; ifta,
rum autem öperationum nullum habemusdo
minium, f Praterea. Seruus dominium habet
fuarum operationum ; eft enim lib«ri arbitrij.
caeterum operationes ferui,non fimtfuç; quid-
quid enim ferui eft, domini eft.^Rurfus.Ho-
mo non dicitur dominus aftuum fuorum;quiaf
habet operationes proprias,fibi foli conuenien
tes,pcr quas à caeteris ànimantibus difecrnitur/
Nam prima intelleftio , anteuertens omnenv
actum voluntatis,eft operatio,foli homini con
ueniens^qua diftinguitur à caeteris animanti-
bus; at huius operationis nullum habemus do-
minium. ^[Deinde. In noftra volúntate funt
multi aftus , qui anteuertunt omnem liberta-
tem;vt riderc^ Acre,' admirarij quibus faepenu-
merô non poflumus dominarf.Nec dicitur ho
mo babcre dominum aftuum fuorum ; quo-
mam habet ius ad illos : ad aftus enim malos
non habemus ius, quorum tarnen habemus do
minium ; poflumus enim bene , aut male ope-
rari.Nec vero dicitur homo habere dominium
a<fhmm fuorum ; quoniam exfefe fleftere po-
feft in vtramuis partem ,&quarn maluerit¿el¿.;
V
gere; nam Ioannis decimoquinto dicitur ; Si>- loau.i^
ne me nihil poteftis faceré. ^[Dicitur ergo ho
mo habere dominium fuorum aâuum , quo-
& auxilio,poteft operari,& non operari,fic,veí
aliter operari. Adhunc modum dicimus ho
mines furiofos , & ebrios non efle compotçs;
enim viuuntex ratione, fed pouùs aguntur,
vtpecudes. In hoc fenfu dicimus feruum ha
bere dominium aftuum fuorum , licet cos in
vtilitatem domini exerceat. Hoc dominium
praeclarc explicatur in fanfta fcriptura Genef. Gene.4?
quarto. Subter tc erit tuus appetitus , & tu do-
to.Abinitio conftituitDeus hominem, &re-t .«,<■
liquit eum in manu confilij fui. & capite. ji.Idem.cjr*
Qui potuit tranfgredi , & non eft tranfgreffusj
faceré mala,& non fecit.& Ioannis decimono- Ioan.c,i»«
no. Nefcis quod habeo poteftatcm cracifige-. '.•
rete,& poteftatcm dimittere te? Hanc potefta-
tcm in vtramque partem , appcllamus dotni-*
hium noftroram aftuum ; quod idem eft at-:
que liberum arbitrium ; quod qui negar incífe
hominibus,infanus eft,& haEreticus,& in natu-
ram humanam iniuriûs.Illud vero quod addu-.
çitur à Luthero,*: Caluino ¿ inane eft , & fácil-
limo negotio labefaftari poteft . Diccndunv ,
nam que eft cum D. Bernard. Opufculo dehbe ВегпаА.
ro arbitrio,quod triplex eft libertas, à peccato^
amifcria,ácoáftione:& hancdicit t>.Bernard.
eflepenitusinamifsibilem. Ex quo patet quo-«
modo fmt intelligen daefacrae fcriptura?, quan-
do aflcrunt , peccatorem efle feruum peccati,
& non habere libertatem. Çmè loquunturdei
libértate à feruitute peccati , non de libértate à
coaftionc , quxprorfus hominieft intrinfeca,-
& infeparabflis.Sed de hoc diligentiiis q-Sj-pri
mac partis;.^. .'■-.{» .xu> >t^i
^[Tandem exponendu^uenani-Gdtaftio-y Qomerffit
fieshumanie. Aftio humanadupl¿Xíéft^vna# actioiam*
quantum ad fubftantiam operis , id eft , illa 5¡2¡«b'*Í
aftio,quse cbmpetit foli hbmini, qui difcefni-
tur à caeteris ànimantibus. & in hoc fenfu mut- na,
tae aftiones funt humanœ , qaœlirjerœ nó fimt)
vt prima intelkftio ,& monis fubiti volunta-
tis,qui omnem volunratem anteuertunt. Alia
eft aftio humana , quantum ad modum , quarri
videlicet homoexercet cum libértate , & deli-
bcratione,cV confultatione. &huiufmodi ope»
rationes tantummodo appellftt humanas Phi*
lofophus moralis. Nam 'nisoperationibus tan*
tùm homo cfficiturftudioíás^eNHiofus; me-
retür laudem,aut vituperium,& demum tendit
inbeatitudiné. Operationes in principio coro-
memoratas ceaíet tfle humanas Bhyiicus ^eQ
*' Аг Metaphy-
 4 F. В. Medina;
Mctaphyficus. Canerum Philofophus moralis*
Tantum eas cenfct actione humanas , qua? ex
libera volúntate proccdunt. Quanáo ergo di-
cit Diuus Thomasin articulo, quod a&iones
humans furtt que conucniunt homi ni, in quan
turn homo; ilia diftio , in quantum homo , rc-
duphcatmodum operandi homini proprium,
qui competit homini , quatcnus homo eft : & *
hoc eft operan cum libcrtate,coniultatione, &
deliberatione. Explicaturhaec doctrina fubie-
<5to exemplo. Dicunt enim diuini Theologi,
bifariàm pofle dicialiquod opus miraculofum;
tum,fecundùm fubftantiam: quia fecundùm fe
execdit omnem capacitatem creatam ; vcluti
fufcitario Lazari , oe qua Ioanfiis vndecimo.
ïeân.il. Turn verô fecundùm modum ¿ licet enim id
operis pofsit fieri à virtutc creata,fed non quan
turn ad modum : ficut quod in momento eua-
nefceretfebris focrus Simonis ; de qua legitur
Cucuu. Luca? quarto. Alio modo Caietanus hie expli
cit : nobis autem cius fentcntia non probatur.
Sed adhuc contra id , quod dictum eft, po-
teft obijei ad hunc modum. Nam Tifio beati
fica , quz nos beatos efficit , operario humana
eft maxime omnium ; at non procedit ex dcli-
berata volúntate , neque cius habemus domi-
nium.Docent enim vno ore omnes Theologi,
quod in ca actione beatorum intclledus ne-
■l "• ■' ■ ccfsitetur fie , vt non pofsit altô'diucrtere con-
&cctum,aut cogitatum. «f Scd ha-c obiectio
duobusmodisrcfclh poteib. Vei cnimdicen-
dum eft , actionem beatificam non efle actio
nem humanam , de qua prxfenti loco difputa-
tur ; fed potiùs efle finem omnium adionum
human arum.Vel refpondendum eft , quod vi-
fio beatifica in principio voluntaria fait; nam
actionibus humanis,& liberis , acquifita fuit;
quanquam poftquam habita fùerit,neccfsita-
tem habeat. Ц His explicatis,dubit¿tur primoj
>л bemim Quid eft , quod ait Diùus Thomas , quod bo-
ítfini» lînt num>& finis funt idem ; & quod bonum ,&
\¿é£ia 1^ ^ms шт obieâum voluntatis? Vidctur fenten
J25 «*I>iui Thom* faifa, f Primó. Nam Diuus
, Thomas pro certo habet , quod voluntas non
poteftferri nifi in bonum,qùod maxime con-*
trouertitur inter Theologos , vt quaift. octau.
videbimus. Sentiunt namque mu! ri Theo
logi , voluntatem pofle ferri in quodeunque
ens, fine refpeftu boni; ôcpofle vcllc mife-
riam,& fummum malum, in quo nullaappa-
ret ratio boni. q¡ Deinde. Voluntas non fo-
lùmfertur in finem , fed etiam in media ,'vt
plané confiât. Ei£0. vniuerfale. obiectum vo
luntatis non eft finis , fed finis , & medium.
-Gonfirmatur.iíam amara potio , & vniuerfa-
Jitcromnt roe: ium ad finis confequutionem
i A
Expoílin Prlm iSècun.
zicccfTarium , non habet rationem finis ; at eft
obicftum voluntatis : eft enim bonum : erge
folus finis non eft obiecbim voluntatis .^[Pra>
terea.Non eft improbabilis ilia fententia , quas
aiTerit,quod datut appetitio in volúntate , qux
ncc fit finis,nec meaij.de qua diflcritur и parte
qux (hone. 5.& infra quxftionc. 8. in introdu-
ciione quasftion. & articulo, i. ergo appetitio-
nis bbiectum non eft finis. Щ Prxterea. Dato
quod ifta fententia fit vera , videtur inanis , Sc
inefficaxadprobandum , omnes aâioncs hu
manas efle propter finem. Nam ex hoc , quod
finis fit voluntatis obicctum, non rectè conclu
ditur,omnes aétiones voluntarias efle propter
finemjfed tantùm quodtendantin finem:ficu~
ti ex hoc , quod color fit obieâum vifus , non
rectè conciuditur ; omnes vifiones efle pro
pter colorem,fed tendere in colorem. ^fltem
alia de caufa ifta ratio videtur mihi efle inanis:
nam ex ea concluditur,omnes actioncs volun
tatis, etiam naturales, efle propter finem; nam
finis eft obiectum voluntatis, quod efle ve
rum, negat Diuus Thomasin articulo.^} Tan
dem Diuus Thomas tertio contra gentes, cap. P.Tbem;
fecundo , & tertio , & decimofeptimo , poft
quam demonftrauit omnia agcre propter fi
nem, conatur oi tendere, omnia agere propter
bonum. ergo bonum , & finis non funt omni-
no idem .% Pro huius qux ilion is exulier t ¡ on с
non eft ncccflcà nobis difputari, fi voluntas
tantùm feratur in bonum ; nam ifta quxftio
tractatur diligentius infra quxftion. o<äau.vbi
inquiritur , num voluntas fit tantùm bonittan-
tùm oftendendum eft , quomodo finis , & QnedfiaM
bonum funt idem, quod ccrtifsimum eft ; nam & benum
ficut voluntas , quicquid appétit , appeti: fub il. t idem.
rationc boni ; ita quicquid appétit , appétit fub
rationc finis.
^Rurfus , qucmadmodum bonum eft, quod
primo allicit voluntatem ( quod fignificatur
in ilia fcntcntia,Bonum eft,quod omnia appe-
tunt)ita finis eft id , quod primo mouet<appe-
titum (quod fignificatur in ilia fententia ; Fi
nis eft, cuius gratia aliquid fit ) & ficuti bo
num habet ex fefe quod ametur; ira finis eX
fefe habet quod diligatur. Certè Ariftotel.
primo Ethicorum, poftquam dixerat, bonum
eft quod omnia appetunc , fúbijeit continuo
finium alij funt operationcs , &cxt. apertô
fignificans bonum , & finem efic omhino
idem. % Ad argumenta in oppofitum re*
fpondendum eft. & ad primum dicitur;Di- sd arguraé
uum Thomam fuam fententiam haufifle ex tx io oppo«
Diuo Dionyfio capitulo quarto de nomini-
D. D:osyf,
bus diuinis , cuius verba funt; Nemo intcn-
dens.admalum<>peratur.& ex Arißot,i.Eihio Aríft»
dicente,

Qœeftion.L,
dicente,Bonumeft,quod omnia appetunt.
cet enim aliqui venant ex Grjeco,fummum bo
nura eft , quod omnia appetunt; magis tarnen
acquiefccndum eft tranflationi Argiropyli,
quae habet, Bon um eft, quod omnia appetunt,
id eft , omnia appetunt bonum , & bonum eft
obiectum appetitus . Nec haec Veritas refel-?
* lirur hoc argumento , maximi apud quofdam
momcnti. Nolitio eft mali,& non boni; at
nolitio eft actus voluntatis , ergo voluntas po-
tcft in malum fcrri. DiccnSum namque eft,
quod malum non fugitur,nifi propter bon urn,
OmnUno- cui aduerfatur malum; & ideo omnis nolitio
litio fappo fupponit volitionem boni, propter quod ma-
*em<bonT ^m deteftamur. Itaque nolumus malum,-
propter bonum, quo priirat: &ftc nolitio eft
propter bonum. Vel refpondendum ; quod
a iffion es potentiaE appctitiua: bipanitae funt:
qusdam ad profequutionem pertinent ; &
huius generis aftior.es Temper in bonum ten-
dun t, & ex bono gignuntur. In fecundo ge
nere funt aftiones , quae ad fugam , & confu-i
tationcm fpeftant : qua? certè , quanquam
ex bono gignantur , & babeant bonum pro
ebieäo motiuo ( quod dicunt Thcologi)
terminantur tarnen ad malum ; vt nolitio
infirmitatis terminatur ad malum , vt ma
lum , & incommodum eft , quanquam mew
tiuum , ex quo gignitur haec nolitio,fit falus;
ex huius enim appctiru mouetur, vtinfirmi-»
tatem nolit , & am deteftetur. Ad idem ge-t
'- nus pcrtinct odium , quo volumus inimico
malum, vt bonum meum non impediat : lie
fine intelleâus fcrtur in falium per modum
fugs , & confutan on i s , diílentiendo falfitatw
In verum tarnen tendit per modum profe-
- «juutionis , amplectendo , confentiendoque.
Anftnr Simile docet Anftotel.fecundo de anim a,cum
dicit ; Potentiam ferri in fuum obiectum , &
Caicuo. fuum contrarium ; explicante Caictano ,. in
Щит obiectum ; per modum profequutio-
ni 4, ample den do ülud : in contrarium , per
fnodum remotionis. profeftô fentit viius: im
B.Tbom. ncbras,quia non videt illas. & fie Dhius Tho-
mas.de malo , quxftion. 16. articul. 3. ad 5. di
cit , quod aliquis poteft appetere non efiey
quod malum eft, per modum fuga?. Quod
Sc valebit ad corifutarionem fequentis ar-
ïemr gumenti ; de quo lege Ferrari, tertio con
tra gent, capit. 19. & Caieran. ómnino fecun
da fecunda?, quccftione.r. articulo tertio. & \ц
quaeftione.l5.articulo.i.^.Non dirbcilius fol*
uirar alia quaeftio , & obicftio , quam hoc mo-i
do proponunt. Defpemntes volunt non eíTe:
íednonefíe, non eft bonum ; bonum enim,
& ens , con uertun tur: ergo dcíiderium volun*
«
ArticuL I %
tàtis non femper fèrtur in bonum. Ad hoc"
diccridum eft , quod defperantes decipiun-
tur ; exiftimant enim nort cfle tan quam bo- ,
num. Dicojiraiterca , quod defoerantes vo
lunt non eflc , non propter fe,, fed vtfugiant
miferiam ; & carere miferia , bonum eft. Ib
iudctiam argumentum inane eft , quod qui-
dam exaggerant. Seqüitur ( inquiiint ) quod
nullus poteft operari contra confcientiam.,
quod falfum eft , & contra Diuum Paulum
Romanorum decimoquarto . Omne quod Rom< 14*
non eft ex fide , peccatum eft. Probatur fe-*
quela ; quia fi voluntas non poteft velle ali-
quid , nin fub Tationc boni , Petrus iudicans
malum eíTe fornican , non poteft velle forni
can. Refpondetur , cum obiecbim volun
tatis fit bonum abfolutè , poteft effe iudicium¿
quod fornican fit malum morale , cum alio,
indicio , quod fit bonum delect abile , & hoc
fufficit ad volitionem .% Vltimo ar'gumen-
tantur , & acute , vt eorum iudicio videtui.
Simplex apprehenfio poteft mouere appeti-
tum rationalem, ergo fine cognitione bo-
hi poteft eflc appetitus voluntatis и Ante
cedens probatur. allas enim non pQnerentuí
motus naturales, & primó primi in volunta»
te: quod eft contra id, quod experimur , Si
contra omnes philofophantes. Si éním fliper?
üenit cognitio conuenientis , aut difeonue-
nientis, iam incipiunt deliberan motus.Qua;
omnia hocafgumento corifirfnantur. Nam
Diuus Thomas.: . diftinctio. 24. quxftione.3. D.Thonw
articulo primo , & fecundo , & in alijs locis,
dicit efle quofdam íriotus uvappetitu fenfiti-
üo, quiñón poflunt vitari; quia nonfequun-
turcognirionem,fcdcompkxionem,& difpo-
fitionem naturalem :.&íllifoli > nori funt pee-
catarvidetur ergo quod pofsit efle aliquis то- - i. 2
tus , faltim in appetitu fenfitiuo fine cogni*
tione boni , fed .{blàrri ex fimplici арргепепт
fioric.^Ad diluendam hanc obieftioriem non
eft ncccflc difleri.fl nobis, пит ed mouetb
dum appetitumíarisfit ümplex apprehenfio,
àn potiùs neceflaria fit notitia iudicatiua: nam окр 1.3
haec inueftigandafunt diligentiùs iflfirà quae- "a
ftion,ocbu. Inpfaefentia verô dicendumeft*
quod quemlibet motum appetitus-prarcedil "*.',.','. ,Г.
ahqua apprehenfio boni; fed talis apprehen- .«„ .
fio aliquando.potuit vitari; & fie fattsíeft ad - s-s
peccatum fi fit de dclcftabili prohibito:aliqua- - " 1
do vero talis apprehenfio Поп potuit virariy ;" J>
quia nafeitur ex complexione , & difpofitione
naturali;ficur ex calefaftione nafeitur, quidam
motus in fcnfualicatci fed prius nafeitur appre
henfio in imaginatione. Cum ergo dicit D.
Tiiom.quod lunt quidam motus in fcnfualita-
A 3 te
 6 F; В. Mèdinae
t« precedentes Cognitionen!, intelligêndus eft
de cognitione , qua; fuerk in poteftatc noftra.
Caprcolus. & fie interpretatur difertc Caprco.2.diftin.40.
quift. t. ad г. contra primam conclufionem.
Vcidiccndum cft,quod motus naturales di-
cuntur,qui praecedunt Cognitionen! intcllecTi-
Cooridai. uam.itacenfet hoc loco Conradus.Sed vt hoc
D.Thom. melius percipiatur , obferuanda funt verba D.
Thom.ini.diftin¿t.i4.quíEÍHone.3.articulo.t.
Duplex eft(inquit) apprehenfio rationis ; vna,
• ■' fimplex & abfolutt, quando feilicet fine di-
feufsioncapprehenfum dijudicat; &talem fe-
quitur voluntas non dcliberata:al¡a eft inquifi-
tiuà, quando feilicet ratiocinando bonum , vel
malum,conuenicns, vd nociuum inucftigat;&
tâlem apprehenfionem fcquitur voluntas dch-
berata. Éxquibus verbis apparet aliquod efle
îudkium , quod D.Thom. vocat fimplicem
apprehenfionem. %Rcfpondetur ad fecúdum;
Medium aliquomodo eíTc fine: voluntas nam-
que rendit in illud, & ineius adeptione aliquo-
modo quiefeit : & dim omnis voluntatis actus
fit quidam motus; obiectum cft terminus eiusi
Vel dicendum eft,quod finis eft obiectum vo*
luntatis motiuum ; fed terminatiuum poteft
ieflealiquid,quod non fit finis. Poteft etiam
frefponderi *quod medium non appetitur pro
pter fe-,' fed iolùm propter finem ; & ideo finis
eftobieäum voluntatis : nam quicquid appe?
titur,appctitur propter finem. Vcidiccndum
eft, & in idem redit , quod bonum , quod per
.moAT.Ll £c eft bonum, & finis j re idem funt, & mini
me dinenunt : id verc» quod eft bonum per
•acridens iri ordinc ad alterum , vt medium,
quod dicitur bonum , quia eft commodum
ad finis confequutionem , non eft necefie
quod fit idem aim fine . Sic refpondet hie
Caietanui« Caictan. ficut öbiccbm vifus per ft eft color,
"velquidlucidum; per accidens vero eft homo,
&qua:nis|alia fei vifibilis.ÇAdtertium refpon
dctur; illam fentcntiam non eífe probabilem,
deqna difputatur u parte loco citato &c infra
qu»ftione,8. Ad quartüm Vt refpondeamus,
"HS ex <juo eöcpUcandum cft, num ex co^quod finis fit vo*
fiáts eftvo luntatisóbieclium , recle- eoncludatur,omncj
1еЛит° operariones Voluntatis eflc propter finenn Irl
fequitu'r ' cuius re»iexDoííMonemdocetpra:fcnti loco Ga
omnei ope tetanus tendere in aliquid, commune cfle om-
rationei vo n i tende n ti in terminum ; opcrari vero, vel cf¡
lötatis efle f¿ propter finem, proprium cfle caufx fina
nçai'" ^* C"m '^tuT ^^ina ex proprijs fit m-,
denda , cum Diuus Thomas potuiflet inferre;
crgó omnes operationes voluntatis tendunt
in finem : reclifsimè intulit , ergo omnes ope
rationes humana; funt propter finem ; tumt
vt oftenderet proprium modumeaufandicau-
c>7 : j.
ExpoCín Prim.Secun.
fe finalis:tum verô , vt demonftraret modum
proprium operandi hominis : со enim à caete-
ris animantibus homo feparatur , quod ra
tion tin finis agnofeat, & propter illius afle-
quutioncm operetur. Eft namque de ratione
appetitus rationalis , quod habeat pro obje
cto finem,à ratione preftitutum,dcmonftran-
te', & indicante illud elfe bonum , & dignum,
cuius adipifeendi gratia operetur. Itaque in
volúntate idem eft , tendero in finem, & age-
re propter finem. «f Refpondetur ad quintum
quod quando voluntas mouetur jiaruralicer,
potiùs agitur , & impellitur ab autore natura;,
quam fe agat , & moucat libere ; & ideo hu-
iufmodi actiones,propriè acciones non funt.
•fVltimo argumento xefpondetur ; quod id,
quod Diuus Thomas in illo loco fufifsimè ira-.
<âauit,idcmhîc paucifsimis comprehenfus eft.
verbis, fequens Ariftote. i. Ethicor. in prin Ariftot.
cipio, vbi paucifsimis verbis demonftrat,om-i
nia humana opera elle propter bonum , &.fi-
ncm.Omnis(inquit ) ars , & difeiplina , omnif*.
que electio , & actus, bonum quoddam ap-
petunt. Ex quo concludit , veteres PhiîofoA
phos reâifsimèdixifle; Bonum eft , quod от*
nia appetunt» ■
Dubirjtur pranereà,An verumftt, quod hu Ad lOif.ct
iufmodi operationes tantummodo ftnt îlloe^ bumjnar
quarum hahémus dominium, & qua; à volún iîutillçqiM
tum habc-
tate dclibcrata proficifeuntur. Videturquod- mu5 dorn i-
non.Nam actio hominis circa vltimum finem,- ntú.&qus
(invia,verbi gratia, appetere beatitudinem,- à voliïcate
vel vellc bonum ) eft actio humana ; at non eft deliberara
in noftra potcftate : necefsitatur namque vo-* origtnë da
cuat.
luntas,&nulluseft,qui deliberet, aut conic*
lat, num velit efle beams.^[Praetcrca.Actioncs
appetitus fenfitiui , antequara ratio delibere^
humana; funt; fiquidem in illis poteft efíeme-
ritum , aut demcritum : at non funt délibé
rât» , ergo actio humana non recle definirá
eft. % Refpondetur ad primam obiectionemj: Ad оЫе-
quod illa actio tantùm habet de humana,quan äionc« ia
tum de libera; eft tarnen libera -, quantum ad oppofitum
exercitium' , &• contradiâxmc ( quod aiunt
Thcologi)id eft, poteft volumas vclle, & non
velle , licèt non pofsit vclle contrarium. Щ Re
fpondetur ad fecundam , quod: voluntas deli
berara eft duplex; formalis, quando ü6tu ra-<
tio délibérât interpretatiua , quando con- 1
fcntit ante deliberationem , pra;ccf>it tarnen .г- ■- -J
opportunitas deliberandi,& confultandi, quid Quísfenlüs
nam agendum eßetj&vtraq; fatis cft ad acîio - íítilbusfea
пет humanam. teo>-iar;Pri-
Dubitatur prastereà , Quem fenfum habeat mú ia ij uo
fis genere,
illa D. Thom. fententia in argumento , Sed eñeaufa '
contra ; Primum in Ynoquoque genere eft aliot um.
^î... caufa
 .nu'j(Ju№ftíbi¿fo' i хЗ
«ufa aliorum;qt>am accent exArtftöt. i.-Äflc-
t.iphy.c.ip.t.Dunand.2.dilbnchi5.quçftionè.5.
exponit , id eft , primum in^encrc caufelittftis.
eft aiiorum caufä^. Sed hbc ridicufeurtiôfôPfoi
eft:hocenim nil aliud eft, quam quod prima
QtfteoL caufa,fit caufa aliorurtv. Capreokfc;díft;iif
ad :.Duraneu£i^qüod primum m^rfeéliofle
& ordífle natura» , aliquo modo eft caufa om>
nium alionrmA j¡rbitror,quod faltim eft cau
fa exemplarîsjVt lu*, & albedo eft tüufáomniú
D.Tkoe. colorum.AneellcTO Dödh ь-parte quaeftio. ю.
articulo. 6. ad 4. ait , quod qudrido aliquid eft
menfura aüorüm j non eft necéíTe qilod estera
abeo dcpendeant,fed fatiscft,qupo fit firnpli-
dus,& perfectius. Quicquid tarnen 'fit de alijs,
Caufa finalis eft prima omnium catlfarum ,à
" ' qua cantera? depcndent,& deriuttnttmnamvni-
uerfa; referuntur ad caüfam finalem,qua obten
ta,vniuerfa ceflat actio.^fDeirnic.Materia'nul-
fius eft aftiuitati«?,& valoristfbrma fi Won adfic,
virtus agentisftori poteftpeYueniraagens, nifi
cupiditate forma* mbueatur,& finis, nil opera-
tur.Finis igitur eft prima orrrrrium-eeuftrum.à
qua estera omnes dependefiT. Finiscnim re^-
rum agenddrum ità compararais eft , ficut pri
mum prmdpiummicreBtijs.Q^emadmodum
enim primufh 'pftntipiumirr fcienwjseft 1 caula
omnium conclufiohnm ; лес finis -eft caufa 're
turn agerídarurn: & vt ex primo principio ©?№■
rtrs Veritas ckriûatùf; ita ex fine r£â<6 vhiüetík
• ftudiöfabperatiö^tetoi^nem^
ficauft DdWinüí'íáiBo verbo.■• Si bculus tuus
' 3 fcerit fimplé*, ¥o«im corpus tuumlucidfi en*,
ideft.fi retítafuerÁ finis intêntib, vniuerfa opfc
ratio indefubièquura, ftiidiofaerit : cui çbnfoi-
nat iHud; Arbor non pöteft malos fruéhis face
rc,fitíkbon*-:1Matth3íi<7i-,r--- ;í- J ' ■ 0
<fllh foluttbnè act primurh,varíac quaïftiones
Tftoueri folebt v ad inueftiganduhA quomb-
do finis moüér.'In primis qüaeritur; Nthn 6-
«fit*- nis moueat fecundùm efle reale, anpdtiusfc-
——eflîc Cun dùm eííe intentibnale , &c cogriitum. - ver-
úükcan bi gratia jSanitasmouet mfirmnmad fürhénj-
iàm efle"" ^am potiotaem , yt latía* fi at í qiraftio eft,
cogoimeu "vtrum rrioucat -feçuridùm eífe¡-'rcale y^ùod
«nondùm habetVan vèrô fecundùm eue cdgtii<-
■ ли * tum. Haecqugeftib folctJfeáa&4ribuVCbnctá-
£onibùsy!n:'bC,-f' »i«"*' "•' -■тэщ.лоы?.
»rlnuCoD " - PrimaCdndufio.Finis mboetleetíntíüm rf»
«lufio. reale futùrum, vel pofflMevverbíg^tíiíS*-
«ftas , quar poteft m mftrmo 'cauftri^ ЫоШ.
medicum ad fhedendum; T*fcöbatür fiè'eflÈ.
Namfmiseft.' vihcuhis Wepridrie quiektfnp'-
1 :tittos,at'apperitus riori е^ЙИкЙгЙН^*
ТЪт verô ; ^anifinii W Éüd,
defidetnmus , & cuiuî adipifcendi gratia
lâbôrafmïs: at infirrmrs non dofidetäl со^йо-
feerc fan 1 1.uem i vcl habere illam i n propofito
fui an im i, fed in re illam habere. Tum demde;
«Wnfiíiis'eft optimum,*: vltimum , cuius gra '¿.¿ñau
tia aliquid fit, quern fi agens nbn confequa- ■o; mjjj
«fríeum- ^uftratum effe omnes ■ dicimus>;Scd ■ t. - ;ps- oïl
vniuerfa; ift x condition es fini conuen ire nan ■ - !» J» kl
poifunt , prout eft in intcllectus conlidcratio-
тге j]fed prbiut eftin tifr, vï plané conftat. Sed Sc
•íjlud: argumentum maxime rem confirmât,
quod finisjcV bon um idem funt,& in nullo dif-
•feruntiVt fupri oftenfiam eft:atböhum , & ma
lum inrebüsfunt, fecundumAriftot.,6« Mcta- Ariftot.
phy.cap.4. ■ ••• i-:.;b."-.k. :
^Secunda Conclûfio.Efle in intefttione , 8c Secunda
apprehenfione intellcétus, eft conditio requi
ma vt finis moueat : itaque quemadmodum in
■caufa efficienti forma eft ratio , & prineipium
operandi, conditio verá requifita eft , quod
applicetur ad operandum : fic in caufa finali,
"rário formalis, qua» allicit appetitum , eftef
fe reale, & bonitas réalis extra intelleäunvfed
conditio requlfità eft ,quôd cognöfcatur,&i
prdponatur per intclleétum. Medicus enim
non curaretjTiifi cognofcertt (äflitatem eflè
•pofsibilem,& infirmocommodämwMiles nota
pugnaret , nifi' 'exiftimáret vídóríam efle pof;
fibilem . Cuius rei eft alia eüictóns áwnonftr*^
tie. Finis1 enim mouct noftram voluntatérA:'
ifedAihiWoKtum ,nifi prxcogriitüm (vteft ita
-prouerbio) ecldeoVt moueat fittis iprsfequP
ritur cbgniriq.fVaitereà.Finis eft ojnhiümcau-
•fanim prima^prtec'fcdit ergo,&, Vt conftat,nbn>
fecundùm eile reale ; fiquidqm' fecundùm efle
-íéale 'effec^Us 'éft- operatiorie agéfltis confé-
qmíttís : oportet5 ëtgo yt procédât fecundùm
"eflecogniwm¿K'' Ji • ■■' ■••'■т.-.клиил ■ '>
f > ЩTertk' Cendufio. Quod fio» 'fit in exè- TertiíC*»
• cutibineiÄift ëffeihi , ñeque éfl; ratib'formaífe, clufio.
-fcce^ondirîb rë^difita vt finis moüeat. Nam
^finW'mouëtf afftéquam habèàrtif defiderá-
1йг,<Йат fliñónJatq4ijrarur. Rurfus, Finis mb-
jiïet,qûafïdè ШйеЛ; èienim fimsmbutt , quS-
:Ш ageris äglty idëft , vfqúe hd prñnüm inftaiís
f'efle acqiiSfiti fitiîs ; ¿V pbrrfsirné ïnbùet [ quari-
^Ôft-j'qulëtahdo , Se exariirrfnddndftrumap-
'pètitUrnfibc Kts conclufionibui; bladdatur fert-
-tehtía ittái Celebris i quam habet Corrimentà- CqmmStv«
Wai.'MeYaphi.irext.f56.Fôt^in.biùt^ tor.
-Sfd ekrráTrHtíoetyytfinis :!vt f^rÔ bft in ranimà,
•^itdefidèrliim^In ртйпа jpiarte, huius feritëri-
;rœîbqulrt|itr ■ de':VétfereTg¥títtg^HFfecónda ve-
^ parte (¿oulftír de ¿ori'ditfóhe rè^quifita 1 8-
-nis cnirrínoh gÍ£o#ieede^¿riü^rúfi,pr«co-
• Wbfcererur.Itâ'ooVêt omn e*çfflc$puli D.Tho.
'tutti C^et.-Wn'tnd ;cofifeniu>.v Hanc tarn«
A4 fente*».

fenteetUm refellunt euidentifsima argumefl*
СТЬош. ta,vlt ççq fentio.ln prlmis,DéThom.infra q.ji.
Quid efle artgj.ád и epertè docct, quod apprehenfio bo-
,nfea"« .ni eft ratio obieftiua , & non tantùm conditio
tum сое d¿ requinta vtbonum moucat appetitum. ídque
*ioreguilÎ4 perfuadere nititurcfficaciareumento.Nnm bo
ми noii uum,& malum, fccundiim diuerfasapprehen-
fiones intcllcccuf ,с.шГшс \ ariasv irtutes, & Dp«
rationes: malum enim apprchenfura, vtprx-
Í с n s,t aul л с tnfti nam; apprehc n (um , vt t ut urú,
timorem in cut it : igitur non eft tartturn condi
tio requifita. In Modern loco aifcrit , quod bo-
num apprehen/um per fènfum , fi iam eft prx-
fens,caufat dclectationemjbonuni vero appre-
heni um per inrellcctu m, li iam eft adcptum,ef
thtkom ficitgaudium. Ыос ipfutn confirmât D.Thq.
i.p.quxft. 8o.artic.i. & z.idquc cuidenti argu
mento demonftrat. Nam hoc differt inter natu
ralem appctitú fenfitkium,& rationalem.-quod
naturalis habet pro obiecto bonum , fine co-
gnitione;fenfitiuus vero habet pro obie&o bo
rum apprçhenfum per fenfum ; fed intclle-
cbuus, flue rationalis habet pro obie&o boni
appreheafum per intelle :t um . Ex quo euidens
eft, quod apprehenfio, & çognitio boni , non
tantùm eft conditio requifita, fed ratio obieéti
ua,ex qua differentia appetituum prxcipua fit-
Caletanui. mitur.Sedôf Dominus diet. infra q. jo. artiç.
;5<ad 2. pro certo habet , quod boni apprehen-
I Ji o,cV cognitio, non eft aliquid prajrequiiàtum
ad appetitionem, & quafi approximatio agen-
.tis ao patîum ; fed quod eft ratio obicchua vo-
t |untatis.& contrarium aflererc,f«ribit Caietan.
ab omni philo fophia effe alicnum. Quod con
firmât duobus argumentas, qu* breui compre-
hendit fevmone. Alteram eft, quod ad moucn-
dam voluntatem nil differt bonum , aut appa-
rens bonumjobiectum enim voluntatis eft bo-
rfjiï aum,velapparensbonum. Certç cùm apparus
bonum mouct voluntatem, ratio rei , qua: mo-
Uet,non eft à parte rei, fcdfefiundùm quod eft
. in intelleétu. Iam vero alterum argumentum
. ewdentuVrem concludit. Nam appttitio eft
. mala,tcndens in veré bonum apprehenfum
. vt m л lu m. ergo bonum, fccundiim quod eft in
intellect, & non iècundùm elTe reale , tribuir
fpeciemi a&ibus humanis; alioqui hxc appcti-
.|k)bonacu7et,: tendit enim injd,quodeft v.f-
. ,se bonum:fed quonjam tldit:i.n: bonum , quod
reirera exiftimatur malum, appetitiomala сщ~
, fetur. Itaque ad propofitam dubitationem <§■>■
. cendum eil, argumenta addu¿b euidenter d¿-
. rnonftrare, finem efejn in^tion.e , non eile
_ ifitam,fedefte
»ratiptweu-
odu£
Expof.in PrwivSecun.
color lumineilluftratus,eft obieftum vifus; fic •' : A
Sí bonum cognit urn ,& apprehenfum , eft cau-
fa amoris obiectiA ; & quo apparet , & appre-
henditur melius , pulchriufquq , magi > mo net :
in telle ctus enim exornat obiedum , & propo-
, nit,vt pulchrum,& in ifta ratione appetitur, Sc
amatiir. Sed & illud animaduertendum eft , ar
gumenta à contraríjs pofita tantùm perfuade-
re, quod finis non mouet , vt habeamus ilium
in intentione, & in animi noftri propolito,fed
vthabeamus in re. Et in hoc fenfu explicandi
funt difcipuliD.Thomx cum dicunt,hné mo-
uere fecundum effe reale , & non fecundùm
quod eft in intentione. Labuntur tarnen dicen-
tes , finem eftc in intentione, aut apprehenfio-
ne,eiretantiimconditionem requiiitam, Sí nó
potiusrationem obieetiuam. ^[Sed contra no- Сбгга pra>i
itram fententiam obijeiunt quidam foriifsimc fium (cn-
(vt ipfi exiftimant.)Sequeretur,inquiunt, fi ve r : tú argui
ra eilet hxc fententia,quod Charitas in via,& in turacriiu«
vita beata diffcrrent fpecie.quodalIcrcrc,abfur
dum eft,& à doctrina Catholica al ¡en u m ; cum
Charitas eadê mancat in via, & in patria. Quod
recte fcquatur,patet:nam , vt antea dictum eft,
apprehenfio, & cognitio boni eft ratio obiectt
ua appetitus; ergo vbi fuerit diucrfa apprehen-
fio,crit diuerfa ratio charitatis,& amoris.cóitat
autem quod 111 v 11Л prüfen ti apprehenfio eft
enigmática, & pertinet ad fidem ; in vita vero
beata eft apena, euidenfque , & pertinet ad vir
fionem. Sed non eft difficile hoc argumentum Dtfloleitu
rt feilere; nam diuerfa apprehenfio non caufat
diucrfam appetitionem , fecundum fpeci e¡ л, ¿lio.
nifi quando apprchenditur bonum fub diuer
fa ratione bom, at in vita prxfcnti,& invita bca
ta,eadem ratio boni apprehenditur , hcet hie
obfcurè , illîc apertè. Sunt & qui dicant , amo-
re m pat rix, & vix, differre in, genere moris, исьд .ц pre
quandoquidem amor in patria,cftneccflariusi benlio can
in via,. liber exiftit : hoc tampn alteriuseft fpc- fee diuer-
fafti .ipffrtt
culationis. " , . r,,,-, . .. . tioncm fev
Quxftio alia folet mouerü Vtrùm finis har cundu Гре-
.beat aljam caufalitatem, prxtercaufalitaté cw eicni. el
fx finalis, id eft, Vtrùm habcat vim caufx eftC Ai fin if
cientis. Pro.cuius breui déclarât ion с fciendum ilú h ibcjt
ciuCthcaté
.eft,quod finis ppteftcomparari ad operaptcm, i) dim cau
.& ad media, qua.- ducunt in finis allccutioncin. fx finalis.
Si comparctur ad o peráte m, officium fini s e!r,
imprimere inclinationem,& amoré fui in ope- . r'.VI
ran tc,quibus alliciatur ad opcrandum,&fincnt ,<.■ '!» *
confequendum : in quo ¿enere mouendi , id,
quod mouet appet i t û ,e ft ,cífe ill ud , cuius am o-
rc,& defiderio tenetur.Et hoc intelligunt РЫ*
loibphi-cùra dicunt,Fincm eiTe, cuius gratia ali
,qujq fiiiquod
> eft'•—
iliiid,cuius
.§iye^ç|J^atwadrj^-
amore agens mOf

dià,caufalitasjînis in hoc coníiftit,quod tribuit
medi) s quandam bonitatem, &c amabilitatem,
ex eo,quod ordinantur ad ñnem. verbi gratia.
Sanitas defiderata ab infirmo dat medicina:
dulccm quandam bonitatem,ex eo,quod ordi
Daturad fanitatem,ita,quodctíícffet hórrida,
&fcctidá,amoxetur,&defideraretur¿qu2e fi nó
ordinaretur in talem finem,vt horrédum quid,
& iniipidum reijceretur.qnod efle verum , vel
experientia ipfa demonftrat. Dkuñt ergo qui-
dam,quod finis & eft caufa efficiens,& eft can-
fa finalis;diucrfa tarnen ratione:effieiés, in quá
tum iraprimit fui amorem,& inclinationem;fi-
nalis vero, in quantum perficit operantem , &
mouet cum ad operandum y & tribuit medijs
bonitatem,& amabilitatem fuperiíis expoiita.
de qua rc.q.p . arti.i. diligen ti ù s inueftigabit ur.
Anfinisfcm Du bi tari praucrea folet;Vtmm finis fit fem
perfit prior perpofteriorin cxecutione,priorverôin inte-
ifliacenrio tione.Refpódeturjnonfemperfinem pofterio
ee,«f pofte rcmefl"c tempore, vt videreeftin Dco Opti.
norm exe • л*| и в л ... „ T.
catione. Max.qui cit Alpha, & O, pnncipium , & finis
qui tempore omnia antecedit : oportet tarnen
- .: .quodfitpofteriorinexecutione,ideft,in ade-
peione.
fc.Thom. 1° folutione ad î.affirmat D. Thom.efle im
>» aftu»e pofsibile actum voluntatis clicicum , efíe vlti-
lunuti» eli mumfinem humana: vita?. Nam vltimus finis
ora eile vi cr¡. ^тип) ^ appetibile primum:at impofsi-
tr humana: ,., n v j о гг • г- r r
*oé fit pof- olle e">qu°d actus voluntatis in pnmura appe
fchie. " tibife,vt eftimpofsibile,quödvidere,fitprimü
vifibile. Haec D.Thom.ratio etfi acuta videa-
tur,nihilominus nullius viderur mometi ad de
m on it ran dum quod nititur probare.Vel enim
loquitur D. Thom.de fine,vt. res quxdam eft,
quam maximèdefideramus; vel vteft adeptio,
& confecutio rei,quarri defideramus. verbi gra
tia. Auari с!к im us duplicem eile finem ; vnum,
pecuniam; alteram verô, pofsidere pecuniam.
Si loquaturD Tho.de fine»prout eft res quae-
dam,nullus actus voluntatis, ncque alteriuspo
tentia? poteft eife vltimus finis : omnis eflim
a ft us adaliquodterminaturobieâum. Si vero
loq uatur de fine, prout eft aflecutio rei , quam
appetimus,id quod afrirmatD.Thom.noneft
adeocertum: nam Scot, & mufti alij Theolo-
gicenfent, vltimum finem in acta voluntatis
eflecollocandum:fiqisenim in hoc fenfu под
eft primum ар pe tib ile, fed aflecutio primi appe
tibilis-Dcinde ratio harc D.Thom.alia de cau
fa nulla efle yidetur. Sienim.aliquidprobaret,
probaret ctiam vltimum finé hominis in adji
»tellcÖus non efle cóftitutum; nam finis vlti
mus nofler, eft prima,& fumma Veritas: (ed p?i
nu, & fumma Veritas non poteft efle actus in-
liUe^stquarKJoawágíftcft ftbiedum intelfe
Artkul.ï I: p
1 dus. tjPrsterea argumétum hoc aliud habetvi
tium.NamD. Thorn, procerto habet, quod
adio hominis, quae eft vltimus finis, eft adi*
humanajcuius oppofitum oftéfitm eft i.p. De--
monftratumnamq;eft,quodvifio beata, quae
eft noftra félicitas , non eft actio liberated ne-
ceflaria-Hiiic dubitationi refpondernüs,diccn-
tes,D;Thom.irj preferrti non diftinguere hos
. duos fines commemoratos : idem namque fi
nis eft pecunia,& pecuniam pofsidere. Ët lieft
aliquandoD.Thom.&caeteri Theologi inter
fe diflcntiant,in hoc tamé maxime cóucniunr,
quod vltimus finis,fiuc pro rc ip(à,fiue pro afle
cutione rei accipiatur,femper éftfummum , Sc
primum bonum , rat i one cuius caetera amátur.
Ex quo argumento euidenti códuditur , quod
aflecutio vltimi finis non poteft efle adus vo~
luntatis; nam eft primum , & fummú bonum.
At adus voluntatis пб poteft efle primum bo:
num ,fed obiédum eius,voluntatis fcilicet.Cf-
terùm non eft impofsibile, quod adus intelle-
dus fit aflecutio vkimi finis : non enim eft im-
pofsibile, quod adus intclledus fitfummum
, bonum voluntatis. Sed de hoc infrà q.J. arti.4.
accuratiùs& diligentiùs, - «
ARTIC. SECVNDVS.1
yVtrim agere propterfinemfitpropriu
rationale nature.
S VMM A TEX TVS.'
Rior Conclufio. Vniuet wj«*ç«c4
fa agenda operantur pro
pter finem» Caufarum «-.ыл-т
enim fubordijia^ufo ,' /
ft prima fubtrahatur ^neeeffum eft '\.! *
alias fubtrahi. Sed prima inter om- ,-**s*
ncs caufas j eft caufa finalis : mate- '
iria namque non confequitur for-
'mam,nifi fécundûm quod ab ageh
te moueturmeque agensmouetur,
nifi ex intentione finis, vi igitur
vriiucrfa agentia operentuif , ncceÇ maim.
fum eft vt agant propter finem.
Pofterior Conclufio. Proprium Pofterw
eft rarionalis naturaîjgcrc'propter CooíluíI^
finem,fic, vt и
habeat propryffi^vtfemoueat , &
A"™*:- enim qua?; w-!
uoncm
4
 lo F.B.Medina-
tionemhabent, fcipfa mou en t ad
finem, cum dominium habeantfuo
ruma&uum, per liberum arbitriu:
& fit in fua poteftate , fie , vel aliter
operari,&ad i ft um fi нет, vel alium
fe conuertere. Qux vero ration с
carcnt,quafi ab alio dufta, tendu nt
in finem apprehenfum, fi funt ani-
malia bruta , &c in non appreFfert-
fum , per folam naturalem inclina-
tionem, fi omnino cognitionc ca-
reant.
A TR. T I С V L I.
Xplieatiö articeK huhrt in quatuor
cstöifä'fcftTcducenda. Enponendum
primó eft , ^rurn^mniapropter fi
nem öperentur. "5écundô,flum ant-
fnália bruta fe'intmcm moucahtyíí finis tatio-
•nem cognôfcant.Tertiô,quomodo fitpropriú
naturx rationalis,quodfc agat^ &'dirigatwi fr-
ncni, Quarto, V tr ii m Dcus operetuf propter fi-
^eni.N^Ö.llicirri.ait in arr.hoc'eflc pfopriü
An casei'^i)^ Ьмшкда creatuiTiVtigiwr.à pri-
a£tt5e<fint maquxmohe cxordiamur,'aj)paret certè noh
propter fi- omnes actiones efle ptdp^íftórh.Th "primis.
i»rlmumar ^^опе5 "^nlernplariuae/non fitnfpropter fi-
•feeäoorf. --BeVfcJ P"0^í^ fo- *"j Dem de. Лфоа e»otipfç,&
iecúdum. qüs non ferio nùht,atque adcôaôioncs, qui
lfiunt'prtfM1rtf«rtidnerñ operant's, vtfricatio
Tertiun*. .berba^norffiuntpropter finé. ^fPijmrfà . Éa
qua funt Ícafu,.npn funt Drppter^em , tefte
'Ariftot.i.Wj^co'.fe'a'eniÇri'qli^ fiunt propter
fincm,euetiîi»ntîplerum^àe , àut Vtplurimuni;
.oa vcroqu^jfiuntfiiafUjnen^éei;
Qnartunu aut plerúq;^crgq&c.4Praeterea difficile eft ex-
'plicatu ¿c^bratído cntraTrattfralra, cogrrltioriîs
•cíq3emas4p4DCjíWírr^opter.finern.>ígnis enim
guando рэтЪцг^поп mouetur rcalltera fine,
cum finísnohdifm fitmec vërô mouetur,quo-
iiiam hffiètï^mOT prop>fîtiQ"j &? mtentione:
ignfeepitrvnçmçcgnofcibfinemiifNcillum fibi
Quint um. jjrxiMiuit.^Prçtereafuntrnulti eiïccms in rcru
riaturajCjUotiirri r$ens HümaHa'ncm Valet córa-
prebédewi-àiônem, nectfaafam^quare fiht
producti culicciД d raconcsjqu arc phut in ma
ri,& nqin tcrra,quç pluuia egct:qutd eft^quod
fu 1 m in a pcf^utjaayr; otites, &:non htroncs; &
ileivi abfoloawur.
тер^Ьдтапа non
^ime/pjiflofopl-'-
p. A
fatum.
Expof.in Prim.Secun.
tio,qun fibi perfuadet D. Thorrw omnia agere
propter finem (namait,Gportct quodex fuo
nneadoperandum determinemur)nullius ro-
boris efle viderur. Nam exeaconfequens cft,
quod naruralia agentia nunquam operaren-
tur: ignis и a i n que vt moueatur ad operandum>
necefle eft quod determinetur , non folùm ad
dfectum huius fpeciei,fed ad hune fingularem
cffe&umiaéHones namque verfantur circa fin-
gularia.Sed ignis non determinatus ncque ex
vifux naturs,ncqueexfinefuo ad producen*
dum hune effec"rüm iîngularem ; conferuatio
enim fpeciei , quae eft finis comburentis ignis,
nil minus incolumis efler , fi alius ignis produ-
ceretur.Ergo fi ratio D.Thom.valida eflet,agl
tia n atura! ia nunquam opcrarentur.Confirma- Confirm.*
ttiridem. Nam fi ajtifex efTet determinatus ad
xdiricandum , & nunquam determinatur ad -.'•'<■"
hoc,velilludefficiendum,nunqu5 operaretur. :
Pro huius quaiftionis explicationc feien-
dumeft,Arift.'..phyfic.c.8.ia folùm inftituif- Arifb
feprobare,naturam agere propter finem, от- ,.n.. „
nefque cius adiones in aliquem feopum eflt
deftinatas. Idipfum dcmonftrat D.Tnom. ac- D.Thom.
curan üs & diligcntiùs 5. contra gent.ca.z. & 5.
'Lücbntiu5 frrminnus in lib. quem deopificio Ь*0лвг:т;
eonfcripfit.Gíce.lib.i.& j. de natura Deorum. <¡¡ette.
-Sufficefe nobis deberethac in re, vnica reruih Quodo»ta
-omnium magiftra experientia, vteius omnes ra^>iipr«
aftionesíidfilfem sliqucm tendere fateremun^wAnéi»
(Jnisenim cWfitebítXir hirundinem palcas eô 0^Ги*
íoUigere,vtnidum cfHciat?aataraneánon alia * ne*-
decaüfatelam cum tanto labore texere, quam
vtmufcascapiatfcV plantas expanfa habere fo
lia, vt fruíbas ab iniuria cxli defendanturfPeih
dc.Si videremus fagittam , ex aliquo fecrctiorí
locoprodeuntcm, eundem femper ferirefeo-
<pûm,reAè fanècolligerémus, efle aliquem,q'ji
earn in feopum clirígeret.Prsetcrea. Si in forum
aliquod , vel Lyteum ingrefsi,fummú ordiné,
'maximum^uc ornatum intuçremur, illico in-
•telligeré^us, aliquem efle, qui prarcfíét, & cu-
'ius irrípetio omnes parère tenerentur. Iam v e-
•rô fi in dotttUrrvalkjuam addufti, varia , aepuí-
cherrimam cius fuppelleftiiem videremus,con
tinuô colligcremus , non ab aliquo architcéto-
nica; artis 'igrtaro , fed à máximo aliquo huius
rbrtisOpifice efte eredam.Eadem prorfus ratio
ne,ex Yifibili huius muhdi mole,tam admiraBi
li,exctllentiq4ie'c»rcune difpofitajciTe huius mû
di moderatórem , & gubernatorem aliquem,
•Deum feilicet Öpti.*Max. cuius nutu , & confi
lio omnia gubernentur,facilè eft intelligerc. In
inifibiliaeriimipfiUs<vtdiciturRom.i.;à cre.v &ояы.
-füramundi ihtellecía ectaipiciunmr : &"vtdi-
ír Sapient. i3.ab.fpetÍM¿eature cognofcibi Sap^j.
 Quaîftiod I.
liter potcrat cognofd creator omnium. CértèV
Cicex. vt redé argumcntatur Cicer. lib. 3. de natura
■ Deor.fi charaderes literarum temeré proiedi,
hiftorias,feu annales Ennij non perficiút,quo-
modo eft credrbilè,mundum hunc, tarn excel-
lentem,& admirabilem, fortuito caufarum có-
AntoV curfu efie perfedü? fed omnino legatur Arift.
qui 2.Phyncorumcapit.8.& primo lib.de ani-
malibus cap.i.admirabili artificio,& copiofa ar
gumentatione demonftrat , vniuerfam natu«
ramoperari propter finem. Antiqui namque
Philofophi caufam finalem penitùs ignoran-
tes , omnes effedus referebant , vel in caufam
materialem,velinfortunam,&cafum, qui in
omnibus dominatur. Sienimab illis quseras;
quid eft,quod oculi funr diaphanH tot um hoc
in caufam materialem referunr,nempè, quia de
materia parum habent. Qupd fi perconteris;
quid eft,quod oculi in capite,& non in pede,&
in antcriori parte capitis lint conftituti* id for
te forruna,& cafn accidiffe fatentur, qui infeli-
<iter,& miferè mundum hunc diuiru guberna
xiprudentia negabant , & omnia temeré fieri at
,г _ tcftabantiir.Ariítot. vero vcl ex hoc fummam
adeptas eft laudem,quod cognouit caufam fi
nalem rem m naturalium, ex qua mundú hunc
cüiuina prouidentia,& fu mm л ratioUe efle con?
Ätitutumrimatuseft;cuius eftilla fentçntia me
iriorabilis;Opusn3tur3E,cft opus intelligentiar,
-âd cft,operanaturalia,:fumma intelligentia, &£
diuina lunt difpofita.Scd videamus,quibus ra-
-tionibus id fibi perfuafit Ariftot.capitatantiun
-arguméntoru referam.Primùm,naturaliafem-
_per,autplerumque fiüt:qua? verócueniuntte-
jnerè,& cafu,rarp accidunt.Deinde, natura vni
..■>.; iuerfa femperducit in id,quod melius eft,& per
certifsima>& ordinatilsimá mtdia.Teitio.Ars,
.qua: certifsimè operatur propter finem , imita-
,tur.naturam, & eodem modo operatúr atqáe
.xiatura.Si çnim arscxtrueretjnidumseodú mo
do efficefet fiait natura ; quod fi datura dohm
'acdiiicaret,€Íufdém figura: faceret,atque arsfaj-
r. 7 jCÍt-.Q£^arto,monftra, atquepeccataeflenonnu
quam in rebus naturahbus plané : cóftat at peo
-caie,eftà yero.fcopo & fine aberrare» Vltimà.
Cùm omnia agentiaopercntur propter bond;
.ignis enim propter aliquod fibi eonueniés opç
¿ratur,nempé vt fpecies conferuetur : idem bo.-
n um appétit homo , cum generat homincm;
confèquens eftvniueria operarr propter finé;
finis rnirn nihil aliud cft,quàntbonum, cuius
Ч«!о«г- gratia aliquid fit.^[Ad argumenta in principió
t«¿»tj. leípondetur. Adprimumdichurjquod adio-
nescontemplatiuaenon funt propter fine,- fed
D:i*». funt ipfé finis.íta D.Thormj.coritra gentes ca.
i.acliones yerà iocoise aliquando quaeruritur
ArticuLI'J.f it
VtTinis,quando quaruntur propter fui deleda
tiAiemjaliquando vero quzrùnntr vt media,
vt poftea vehemcntiùs operemur. Ills verô
adiones,qüa> funt pra:ter intentionem operan
tismon fiunt ab intelledu,fcd vel à fubitaimár
ginatioriejvclàcaufanaturali : calor enim im- "
jnodicus excitât pruriu!,eftqtie caufa confrica-
tionis»verùm omnes iftac operationes funt pro
pter finem ab autore natura: conftitutum:ope-
rationes verô ociofic,non appellantur ociofaej
quoniamcarent fine, fed quoniam carent de
bito fine,vel fine à ratione prceftituto, vt autor
eftD.Greg.homelia 6.in Euangclia, explicans GregorJ
illud,de omni verbo|ociofo.^Refpondetur ad Adiecûdtf
fecundum>quod quando Petrus.v.c.ibat in fo
rum recreationis gratia , & teguja cadens fortè
fortuna ilium occiditjomnia agentia naturalia
hîc interuenienti3 operantur propter finem.
DePetro oploratum eft.nam finis eius erat
animirecreatio.de tegu^á vero eadem eft certi*.
tudo ; defeendebat enim iálocum; naturalem»
,vt ibrquicfccret.Omnnritaque agentia operar»
tur propter гтст.Сзпегшп effedui per fe inf
tento,coniung4tujr alius effedus per accident
videlicet quad Petras occidatur : hic vero effe
■dus non habet alium finem diftindü àb adid
;riibus naturalibus,quibus per accidens coniun-
gitur: imq dicendùm eft , quod non habet alí**'
quem finem.: Et ád argumentum refponde*
tur,quod finis caufarum naturalium vellibera- , о
- rum,fatis eft ad omnes effedus naturales,& for - :
tuitos : &ita omnia agentia femper operantur
propter finem. illudetiam eft aduertendum, Noti,
quodeftedus fortuitus , comparatione ad cau»-
ras pamculares,fortuitus eft,& praeter intentio
nem:CSEterimi comparatione ad primameau« ■ ,
fam,intentus,& etiam prsuifus. Nam diuinam
prouidentiam ad omnia, ctiâ minima,ad numc
rrandos etiam capillos capitis^èfe extcdere,eer-
tifsimum eft.Cuicorifonatillud Ecclefiaft.j. Ёсс1еПу.
ÍNe dicas coram angelo,non eft proüidcntia.Si
¿Videris calumnias egenorum, & violenta iudi-
tiav bt fubuerfionem iuftiria» in prouincia , ne
mireris fuperhoc negotioj quiacxcclfo excels
ior cftalmsi&c.HocD.Hieron. deprouidea* Hietpio« _
-àaDei expomt,quam nemo debet negârc,etfi
cómemorata.dehda videat in prouincia ^ quia
-DeusrefcruaühjEComniäin iudicium.^Adter Adurtiü
tiumrefpondetur,quod natura operatur pro
pter finemjquafi ab alio dircda,& adduda in fi
лет:& ideo non eft neceflê, quod cognofeáti
vel praeftituat finem.fRefpodemr ad quartú, ki "îuartÂ-
quod omnium operam Domini homo non va
let rationcm reddere, fed redor vniuerforum
omnia comprehendit , qua; facit verbum eius:
homo verádebethasc confiderare, vtplaceat
Deo,
 ïz F.B.Medinae
Dco,& in omnibus laudare artificem. Nam fi
jntraresin officiai m fabri ferfarij,non audeîes
reprehenderé folles,malleos,& incüdcs,quorú
rationes non feires. Ad hune modum rcfpon»
Auguft. det Auguftdoco citato in argumentó.^Ad vhi
Ad vlcim. mum,quod difficile eft,rcfpondét quidam mo
dcrni,quôd primacaufa déterminât agentia na
turalia ad hune producendum effedum. Sed
hoc no eft legitime philofophari , quotidianos
& ordinarios erfedus in folam primam caufam
rcducere.Certè eodem modo diccremus,quàd
Dcus determinant ignem ad comburendú po
tius,quàm adfrigefaciendum.Dicendum ergo
eft,ignem ad calorem producendum ex vi fuse
formx determinari:ceteriim ad producendum
hune calorera,ex eo determinari,quia hanc for
mam habet,& quoniam in hoc loço,in hoc té-
£ore,& circa hoc fubiedum op'eratur : fi enim
aberet aliam form am,.ni t in alio tempore ope
raretur,alium certè calprem produccrct.Quod
fiquxras ,■ à quo determinatur ignis ad hanc
adionem,hoc loço,& tempore perficiendam;
Refpondeturçexinftindu naturx,& ab autore
jwturx medijs caufis fecundis determinaris,
quemadmodumiàgitta ad iftum idum , & ad
iftum feopum determinatur à fagittante , & ab
ímpetu fagittx impreflb.Sed quanquàm copio
4ô demonftratúm fit, omnia agere propter fi-
nem,non quiefeunt Theologi,ncc definunt ar
Obijcirur gumentari.^Ihprimisficarguunt.NS peceatú
сбега fupe- veniale,verbi gratia,mendacium, non eft pro
mis dieb. pterfinemjnon enim eft propter Deumrpecca
Primum ar tumcn¿mjnDeumrefcrrinonpoteft : ñeque
ginnen u. e^ propter creaturam;alioqui effet pecca-
tum mortalcjfiquidem haberet creaturam pro
Secundum. "^"то fine,qux magna peruerfitas eft.fX)ein-
dc.Pia V oluntatis affedío in eo,cui Eu.ígclium
prxdicatur,qux femper credulitatem, & fidem
prxcedit,non eft propter fincm;fiquidem non
•v eft propter finem naturalem: liquet enim eíTe
adionem fupernaturalem. ñeque ordinatur ad
finem fupernatüralemmam ordinatíonem in fi
пет fupernaturalerfî nccelTum eft praecedat со
gnitio lupernaturalis , qua: hîc non prxcedit,
Tcnium. cùm fides nondú aduenerit.f Prxrerea, homi-
nem effe animal,eft aliquid creatum,& realejfi.
quidcmeftmagnaperfedio;at non eft propter
Ariftot. finemmam autore Ariftotiy.met.text^p.quaï-
rere, quare homo fit animal , fûperuacaneum
éft inueftigare;quia nó habet caufam finalem.
Hxc argumenta faeülimo negotio foluuntur.
Ad prlciu. ÇAdprimn enim dicéndumjeft,quod qui mé*.
titur , propter aliquem fine m operatur : nemo
enim intendens ad malum operatur: mentitur
ergo, ve] propter ilium commodura , vel pro
pter deledationeni , yel vtaltcrum defendat.
Expo£in Prim^ecun.
Vtriim veró in his conftituat vltimum finem,'
in fequentibus explicandum eft. ^Secundo ar- Ad&cúdi.
gumento refpondetur : quôd illa pia aifedio
eft propter finem fupernaturalem , quam haud ,
dubiè iam prxccfsit predicarlo Euangclij fuper
naturalis , qux fatis eft vt dirigat operátionem
in finem fupernaturalem.Sed & illud refponde
ri potcft,quôd in codem tcmporis momento,
in quo eft pia voluntatis affedio , eft ctiam lu
men fidei illuminans;& fic pia affedio introdu
cit fidcm,& credulitatcm,& lumen fidei dirigit
piam affedioné. ^Tertio & vltimo argumen Adtenka
to refpondetur : non militare contra noftram de vlcimu.
conclufionem : fiquidem hominé eue animal,
non eft operatio,& nos tanram afferimus,vni-
uerfas acciones efle propter finem. Rurfus,con
clи fi о noftra intelligcnda eft de rebus, quae exi
ftunt,& reuera efficiuntur.hemincm veró effe
animal,neque exiftit,neque efficitur.Quid au-
temreifithominem effe animal; an ens ratio-
nis,an ens reale,creatú,an increatum,difputant
metaphyfici. Sed hxc difputatio ad noftrú in-
ftitutum non fpedat. .
Eft iam fecunda quxftio , An animalia bru An brtrjfc
ta propriè fe agant in finem. Ariftot. 8. Phyfic aguí pro-
& alibi fxpe afferit , quod bruta mouent fe in pr.c-l.iLnf.
fuos fi nes.& probatur hoc.% N á bruta per pro Arift.
Priiaum ar
prium appetitum , & cognitionem tendunt in
iuos fines;ergo propriè mouent fe in finem.Et
in hoc diftinguútur à rebus infenfibilibus,qua-
rum motus tnbuitur générant i : nam i 11 e mo
tus confequitur qualitates naturales, quas à ge
nerante fufcipiunt:& qui dat formam,dat con-
fequentia formam.bruta ergo quia habent co-
gnitionem,& appetitum finis, mouent fe in fi-
nem.^fPrxterea,bruta videntur cognofecrera SecflJ—■
tionem finis,& ordinem mediorum ad finem,
ergo propriè mouent fe in finem. Confequcn*
tía cuidens eft , & probatur antecedens, ouis
-enimapprehenditherbam fibi conuenientem
Tub ratione boni.Rurfus,reieda vna herba,quá
guftare cœpcrat,aliam accipit : cognofeit ergo
ordinem mediorum ad finem. ^Deinde,bru- Tcrtium»
ta veram habent eledionem. ergo verè mouét
& in fi пет :elcct io enim eft ordinäre media in
finem.Probatur antecedens , nam Ii equoduo
pabula proponantur in cadem diftantia , cquus
fuapte natura non determinatur magis ad vnú,
quàm ad alterum.rcliquü ergo cft,quod fpon-
tanea elcdione tendat potitis in vnum , quàm
in alterum. ^fltem,canis propofitis duobus d- Quartnm»
bis,vel vocatusfimulà duobus, primiimquafi •.:«.
omdabundus fubfiftit,deinde verô quafi deli-
beratione fada alteri fe applicat.ergo. ^fPrxter Quintum.'
ea, appetiras bruti non eft determinatus ex fe, -
ad hoc, vcl illud appetibile, fecundum ienfu m :
nam
 , QuáefiÍDiiíí ti
namobieftum appetims cftbonum deleftabi-
k in communi, ergo dcterminatur ad hoc , vcl
Шud delcftabile ex fuâ cognitione,& non ex in
ftinftu naturae* flam vera fi animaba non
vtuntur ratione,quomodo apes,vermes,hirun
dines tanta arte'bperátur?& quidquid fit de cas-»
íeris animantibtïs,certè formica vadetur cogno
firero rationem finis: cognofeit énira alimérum
effe ncceifarium j & cognofeit futuram egeftà-
tem,& ad earn depellendam congregat in hor-
Plutarch. reajfuaJlatajrchus ifj ópufculq, quqd animaba
bruta vtantur ratione , producit varia argurtien
D.Bifil. гл àd id probañdü.D.r3kfíl:ho.7.8:& 9 Лп hexá
merón,variaadfertanimalium exempla, quo
rum mores à prudentia,& ratione nó videntur
Porphy. difFerre.'Pofphy.j.Hb.dc facrificiÓ,vt fertur,fen
tit omnia an imalíá,qus fenfu funt praeditл, ha
bere rationem;& habere orationem interioré,
& cxtcriorcmjatque adeo eíTe quofdam homi-
iies,qui fermOnesbelluarampercipiant. fjPrp
buíus quajftionis explication*? notandum eft;
anirnalia bruta iqmultis cum homine conueni
Té-.opcrántur enim propter finem , vt do'cct D.
Îî-Thonir •Thom.bcondufionc.Tüm vero,quia mouent
Anfí. fe ïn fuis operationibusjvtapertè docet Arifto.
loco addufto. Tum tertiô,quiacognofçunt, &
Bruta ope- dffpfctunt firiem.Muhis tarnen inter fe dirferur!
jantur pro primó, quia homo per rationem, & deliberarlo
pter поет ne^praîftituirfibifincm^& media-adillumdu
ahur tam I
centia:bruta vero & finem,& media habent in
gaâbomo
ítínftunaruráédcteímihatar&hiric éft, quôd
lempcr codem p*¿}ooperentar.fDeinde. Ho
jnp cognofeit rationem finis; brumm verô mi-
nimè,quod eft dicere, homo co^nófeit finé fi
bi с fíe con uenienrem, & qua rc iibi conueniat,
Si quod eo acquift to, bene fibi cric confultum:
brutum verô Jicèt cognofeat hordeum , vcl
dquam fibi effecönuenicntcm ,'it riern cognd-
feit quare fibiconucniat,ahadibdandamittim,
vel ad vitx fuftentationé. 4 Différât tertio in fi
inis proíecutione.Brutum namque fcrturin Ьо
ни m apprehenfum qiradam necefsiraté, & im-
риИи naturae : non enim in bruti facúltate fítú
«ft,opcrari,aut non PDerari;fic,vel aliter opera
ri :îiomo verô qUOcûq; bono propofito,potcft
с£>епзп,& nó operari;éHgere,& refutareЛ1х«-
pio bcatittidiné in cómuni , circa quá voluntas
noftra necefsitatur, quátum ad fpecificationé,
licèt non quarmmiOT exercitium.^Quartàdif
ferúnt in m¿diorurh profecutioneí qüod diferi
rnen,maconTp^end^t.^Vnum"eft,qu6d ho
jno.per íntejlcctum media diuerfa iriquirit , &
ta Inter fe confiírf,&qfubufdam' emifsis'jca eh%
f¿x,qu3c ad Fmcm adipifeendum magis fibi con
fenianea videntur:brutum vero id omnia hxc
babcfeldidum ànàtura dcWrminítüJií. % AI:
.■ > * т * -
AfticùLît:;
terurn ef^quod homo cognofeit ordinem ni&i
diorum ad fincm,nempè medium ordinari ad
finem:quod non cognofeit brutum, vt iam fu*
pràdiftumeft. ÇTertiu eft , quôd homo vult
medium propter fincm: quod animátibus bra-
tisjiori competir: non enimcognofcunt ordi
nem mcdiorum ad finem. ^Quintó differunt,
namobieftum appetims rationahs eftboraim
vniuerfale $• obiecium vero appetims bruti eft
bonum particularc.quod difcrimen optimè ex ■ r. i-ь-Н
pbcatD.Thom.hicadvltimum.Iamargumen DTÎielnJ ,
tis adduces fatisfaciamus.f Ad primum refpó- Ad aíguml
dctur,quôd licèt anirnalia fc moueant,non ve-> i?"^^6"'
ro fe nwuent in finem:nam mouere fe in fine, «¿ frtffifc
propric eft ordinäre media in finem,& tendere J
in finem fub ratione finis , cognofcendo ratio
nem finis. Aliaetiamdecaufa nonfc mouent
anirnalia in finem: mouentur cnim neceffario;
& nó eft fitum in eorum facultate,moueri,aut •■ '* ■ •*
non môueri. At vérô quia homo poteft opcra-
ri,& non opcrari,& pro fuá volúntate, & delr¿
beratione fe ad operanduraapplicst, dicitur fe Ша, de qui
mouerc,& agerein finem-Quodvt apertiùs in bue.gprt^.
tclligamusjobferuandum eft:quinquo effe rcrû "feu""'*^
genera,de quibus dubitari folet, num moucant ац0'тоце£
fis, vel.ab alio moueantur. %Primi generis illa tur, <щЬ«ц
funt,qu3e.proijciunmr:de quibus nulla cftdubi fuat»
tatio , quod non à fc, fed ab alio moueantur. .
%ln quo genere materia prima numerada, efty
iiUKA
quae cum aulliiis fit actiuitatis , non fe moucc
ad formam,fed earn ab agente recipit. ^Info*
cundo genere cofitincntur grauia, & leuia : de!
quibus quaíftio eft apud Philofophos, an то-
ueaatur à forma inhasrente, danteque illis mo-
tum,aut in fuperiorcm,.aut ininferioré locum;
an potiîis moueanmr à generante :de quibus^
quamuis recentiores quidam fentiant ea à for-*
ma moueri,Ariftotrt3mcn,& D.Thox:ius opeï
mus interpres,ea à generante moueri arbitran'-
tur,quae.q. 8.Phyfi. exagitari folet. fin tertio
genere funt plantx,qux infimum vita; qradum
participant;de quibus certum cft, quod felfas
moueant:plantï enim alimentum , quod intra Ь"« -.CT
ferecipiunt, in fuam conuertunt fiibftaritiam,
•i -С .|Л
vique propria alimenta concoquente« crefcút¿
ас nutriuntur.fln quarto genere aninYalia bra
tacofflprehenfa funt, que quide'm cergnofeunt
bonum,fibiqueconueniens , cx qna rurfùs co-
gnitione fe mouent ad confequendum bonum
apprehenfum ;jdeoque verifstrac fè mouent^
quiaipfisineftprincipium efiiciehsfuoru mo*
tuum,€ognitiofciKcet,& appctitusi Cseterùni
quia in eis npri cft iûdicîum cdlhtifium ad déH
berandum in vtramque parternfeum omric «e
rumiudicium.fitiideterminamm ex iaftinfta
natura:; ideù non феипгиг propric femoiiere

in finem^fed agantnr ex inftindu natura?. ¡
ÇQuintum genus eft creature rationalis , qux
próprie mouet fe in bonum,vel in malum , fua
deliberatione,& confultationc;qux proindetá
ex parte intelledus , quam ex parte voluntatis
liberé fe mouet. Ex parte quidem intelledus,
quiapoteftin vtramquc partem deliberare; ex
parte vero voluntatis,quuquocunquc bono fi
bi per intdicdum propofito , poteft illud am-
Bruta nó fe pledi,vcl nó ampledi.qua de caufa dicitur ho
jfpliè in fi mo adionum fuarum dominus. Atque ex hi*
ní mouct, cónftat , qua ratione dudus D.Thom. dixerit
quia ex in- bruta non femouere in finem; quia fcilicet ex
ftinäunatu
ix adillura inftindu natura ad ilium moueantur.^pAdfe-
tendant. cundum argumenturh ex his,quae hadenus di-
Aâ (Ve 3dú. da funt,facilis patet folutio.^fTcrtio argumeri
Adterciú» to dicimus,fatis iam expofitum efle , qua ratio
ne bruta non cognofcant rationem finis. ejAd
Ad quartú. quartum argumentum refpondetur,in eo cafu
equum hon moueri ad pabulum fufeipiédum,
quod umcxperientia compertum eft in afino
» -, я', -.' Buridarri , dc qua re accuratiùs agendunveft q.
Ad quintil ц.% Quinto argumento refpondetur, obiedú
appetitus bruti,bonum efle dcledabile in com
muni; veluti obiedum vifus, colorxeft in com-
munbquemndmodum tarnen vifus femper fer
tur in aliquod coloratum particulare,code pror
fus modo Appetitus bruti femper ferturin bo
num abquoopartiailarcjidqueex inftindu na
Adaliaar», tura, ifAd alia argumenta,quibus fuadebatur
animalia bruta ratione vti, respondendum eft.
Dicimus en im, quod quamuis animalia bruta
ratione,&prudentianónvtantur , habent ni-
hilominus opcrum fuorum duccm , & redoré*
autorem natura; Deum Opt.Max.ideoque ni
hil mirum,fi quídam tanta arte cotffeda ope-
rcntur.In quibus verum eft,quod vulgô dici fo
let;Opus.narura,eft opus intelligentiae;quod à
nobis iam fupcriùs expofitum eft.qua; quseftio
difputari folet i. p. q.44.art.4. dc qua videDi
p.Thom. Thom.in 2.d.r.q.bart.i.vbi pulchrè hoc expo-* ,
nit,ex cuiusexpofitione foluuntur argument*
Durand. Durand.in z.d.i.q.6.
Dub. fDubitatur vltimô; vtrùm Deus propter fi-
An Dens nerrialiquem operetur. Cui dubio refponde-
operetur
ob aliqué mus, Deum propter finem opcrari. probatur
finem. ex Symbolo;Qui propter noshomines,&pro-
pternoftamfalutemdefcendit de cadis. larri
quarcunque operatur, propter fuá bonitatem
Prouií. operatur,iuxta illud Prouerb. lé .Vnilierfa pro
pter femetipfum opcratus eft Dominus. Deus
ergo propter finem aliquem opetatur. ^CeK¿
rum notandü eft,quod quädd aliqttis vno adu
vult finem,& alio adu vultmedia^ volitio fu
nis, caufa eft volitionis mediorum. Cacterúrn
eodcmqae adu vult tincm,
ExpoilinPrimiScdLin.
& media, velle finem , non eft caufa volitionis
mediorum.Et quoniam Deus Opt. Max. eodé
voluntatis adu finem vult,& media,diccndum
eft, Deum medium velle propter finem, velleq;
vnum i propter aliud; non tarnen vult vnum,
quia vultaliud:in hoc enimindicatur,vnam vo
litionemi,caufam clTe altcrius. volitionis; quod
in Deo locum habere non poteft.de qua re co-«
piofius difputatur i.p.qnp.art.5.
AR TIC. TERTIVS.
Vtrwnnftus Immani habeantjpeciem
rx finí-,
i У M MA TEXTVS.
Rima Conclufto eft. prfm*Cóc;
Vnumquod<£ue forti -
tur fpeciem fuam,fecuri
dùm aâum 7 & non fe-
cundùmpotentiam.Quod eiu'deri-
ter patet in his,quae compofita funt
ex materia, & forma: haecenimiîi
Cuis fpeciebus conftituuntur per
proprias formas.
Secunda Conclufio. Motus
proprij ab adu ïpeciem fortiun-
tur. Motus enim propriè didus , iri
actionem , & pafsionem diuiditur;
Vt confiât ex Ariftot.3. Phyfic. Sed Ariftot*
vtrumque horum Ïpeciem fortitur
âb a&u. A&io enim fpecificatur
ab adu , qui eft principium agendi:
pafsio ab adu , qui eft terminus
motus noftrij cùm calefadio adío
nil aliud fit, quam motio quíedam
à calore procedens ; calefà&io pa£
fio nil aliud eft, quam motus ad ca
lórenle on ftat au tem défi ni tionc m
explicareràtionen^Ij^cjièi.' '\, ;;f
Щ Tertia Conclufioi Aclus hu* T«ti»»
mani ex fine fpeciem recipiunr ,: fl
ue confiderentur per modum airio
nu m , fiue per modum pafsiomim;
ÎÛi enim funt a&us huroani y quj
ex

ex deliberara volúntate proceduritf
оЫрф'цга ^ùtènl voluntatis eft bor
nu m , .& finis; vnde principium , &
terminus éoirum eft finís, id ením
ad quod terminatur acïus huma-
nus, eft , quod voluntas intendit¿
vt finem. Hoc ipfúm demonftrat
RAngoft. D. Thorn, automate X). Augufti.
Scribit enim Auguíblib.i.de mo-
... lK.. ribus eccleiias 8e Manicharorum,
capit. ц. Secundum quod finis eft
culpab'ilis,venaü(íabiíisjfccundum
hoc funt opera noftra.culpabilia,
vel iaudabilia. Ex prasdidis apertè
feqUitur, adusmoraîes ex fine fpe
ciem accipere. Idem enim funt
a&us morales, & aâus humani, vt
Р-Шяой dicvt D.'AmbroC in pta?fatione fu-
per Lucam.
S X P l-I C ;A TIO А Иг:Т;ГС V L.£. .
Ic articulas continet in fephira jad
omnèm philofophiam morurri .ini-
dagaadamneceffaria, & adexpiicart
' dum , qua ratione actus humani cé
: .....^! fine bnnitatcmfortiantur,aut malitiarnj.quod
D. Aoguft. apertç aîTei'it Auguft.lib.de: moribus eedefíe &
MankhajonimKis' verbis? Secundum фкшбэ
nisiaudobilis fuerit,aut yituperabilis4 fecúdíun
htv- funt поДЪя opera laudabHia, , aut vitupera»»
tajp bilia.qiiam к : . ; с n ¡.. accepit ex Ofetc cap. 9¿
0f« ». Far¿i funt abomjaabilesjficut ea que dilexerÉty
blatb.i. quod.fignifiearûominusin üb yprbo Mat.6<
Si callus tuu> tuerit fimplex,totum corpus tuü
Ocolaipro ^ciàùmeriîf Özulus in facrafcripturaeit finis
(кипе inten'riOjOua; fi recta fuçrit,omnis operado in-
icr.ptara.ve lubjecura, recia erit: u vero -praua excitent,
. a¿iio4ndecm.iná$f maherit.Gonftatigitur ex
literi$'facris,actus humanos exfinefpecié habe
. J re.' e¿C.Bteriim vt ex principal metaphyfica;
ha?c >K:ritasdefendatur,adduce'nda fiint aducr-,
fus earn a{iqua argümenta,qtíib!us folutis , ntü-
lusdq^vuiusrei Veníate rerrunebit ambigendi
Jr locy sJSiç Primú argument»*. Ç Vnumquodque
a«*™* frccierri,$í eíjentiatn fuam ex aliqüp. principio
< r3ócíu Mbi Inírinfeco fortitun] finis aultemprinripium
4a, ixtrinfccum eft, non ergo datfpecíem actibus;
hurnanis. efSecundüi Vnaqueeqy,e-rcsin certa
■í^áeK>nftituitur ex aliqua viti paa differentia,
АгНсиУШЛ *%
qué praedicaturde re,aa^s.<^:dmceréntja:;.vt
homo ex rationali coaftituitur.jtfiinsnon^éft
differentia vltima,necprxjdieatur dc afpuhu--
mano.ergo. ^Praterca-Aclus humani, v tests Tertlmn»
raíTes omhes , habent intrinfecam differentia,
rationc cuius in fpecie conftituanrurxollocan- -ilihrv'
tur cnim inpredicamentovconflátque genere, •
& differentia, finis autemcxternum quid efh&r
extrinfccum.ergo. ^íDeinde.Ensratiománéín Qs?rtum\
tribuit fpeciem, & cfTcotiam realem ; fed fimsj
quando mouet ad aftus humanos, eft ens ratio
nistnon enim eft in rerpm naturay fed tantiim t«^.n ;1
in intentione.non ergo rjfibuk fpeciem realem. « 1
Нагс argumenta copiofè iàtis traéïata funt i<p.
q.77.art.j. vbi difputatur, vti-ùm potential di-
ilinguantur per aftus,& a6tus per obiccla.
^[Huius tamen.rei vcritaseft;finem,& obieítú QuonroJo
non tribuere-actibus humanisfpeciem , necef- fini*iîc ф£
fe vltimam aclúum humanorum differentiam> fe^c°t:* ia
D.Thom¡tañtúm fatetur aâus humanos fume ^"°s
re fpeciem ex firie,ideft,exhabitudine, &tenf nj.
demiain finem. %Ad cuiusreiintellecl:um,nor D.Thom.
tandum eft exD.Thom.i.ï.'q.îj.art.S.cV deve D.Thom.
ritate<q.i^.art.z.& ex Gardinale. Caietano i.p. Caieun«
loco adducto : Ciupedam effe in rerum natura^
quai ideo inftituta funt,vt fint^ qualía íimt hö-i
nio,lco,& citera huiùs generis : alia vero non
propter feipfa,fed propter alia effe produfta,vt
poténtiar,& inftrumcnta,qua; propter actione, - .Trr.n"
ßioperationem inftitut|afucrunt. ^Notadiníí bopefattó
fecundocftjinoperationibusduoeife confider ne eftobie
randaj vnum eft finis, Scobiecbro operationisj ^^j^j1^
quodeftextripfecumrei,conftitùiturqueinrei iU(j#
effentia,&:definitione, tanquom additamémm
8c tcrminüsíah'erum eft, habttudo ad taje obie-
cbim,i& finemj& hoc eftrei intriaiecUm^ con-f
ftituinirque in rei definitione,taflquarn vltim?
differentia. <ífNorandum eft tertio , quod ifta
habitudo,licèt' propter nominum penuùi арч
pcllatur nomine rebtiuo , at non,9ÎîrVej,i;rela-
tio:qu<èmadmodum aptitudo mafe-rjîç ,ad¡fufci
piédam formarrjjhon eft relatio,fed eft ipfa-efc
ièntia rtnatcriîe , apta ad forniftm fufeipipn-
damjcV volido boni,non eftrelaooadbonurnji h\ :,TSBr>
fed eftàdus.qui fuapte natura fertur in Ьопц, i.iJilu&.-n
it iiuiui.u 4u .îuuieuanaaju пшепат pauperis
ofdinatur.ßx hac expofitione, fibenc expéda-i
tur,facilç eft intçlligcre,quoiriodo actus numa
pi çonftituantur in ipecie per formam,& diM'e-»
rentiam intrinfecam ; facileque eft argument^
in oppofitumrcfpondere.i,^[IUudveró magis CLuoraoJà
vrget,maiufqu€-façcfsit negotium ; quompdo, attusfpecig
adionjes-fuCcipiant fpeciem ex principio acti- ^«"fUfea
up. Sq^eDiп^p^rДuccщçalefaçit,_6¿calefaâ:io Ла^£1Р
non
 tô F.B.Medinae
non{pecificaturàluce,fcd i calore fjuemirrï*
m ittit. Rurfus, ignis eodem calore , & coderrt
principio adiuoliquefaciteeram, & indurar lu
tum: atlftaeoperationesnon habent fpcciem
ex principio actiuó,alioquin eíTcnt eiufdem fpc
Quseftio- cici.ergo. ЩRefpondeo primo , in aâionibus
nii rcfolu- moralibus idem efle quôd fufeipiant fpeciem
tío. ex principio actiuo,& à fine.Bonú enim, quod
eft obiectum nbftrae voluntatis , &c eft prinri-
pium,quod mouet noftram volúntate ad adió
nes humanas,& eft finis,ad quem acciones hu-
Duplices mánx terminantur. ^fDiccndum eft fecundó*
acboncj. Aftiones efle in duplici differentia , quatdam
enim funt adquas principia actiua fuapte natu
ra deftinantur; vt calefacerc, refpeftu caloris;&
illuminarc,rcfpc<5tu foiis; in quibus verum eft,
aftiones ex principio actiuo fpeciem fortiri.
Ali? fünt a¿tiones,ad quas principia acxiua fua
pte natura non referuntur: vt calefacerc , refpe-
¿hi folis;Iiquefacere,rcfpc¿hi ignisñn quibus il
lud locum non habet, nee de his loquutus eft
D.Thom. <fDicendumeft tertio, D.Thom.
tátiim affirmafle de ratione aóttonís eíTe , quod
oriatur ex principio aftiuo», quod habeat in fe
formaliter, vel eminenter fimilitudinem aim
effeftu,qui producituncalefaftio i taque vel cft
à calore, vel ab eo , qui virtutem habet calefa-
ríendi.
Erimîna- Щ In folutione ad vlrimum quatuor docet
cur folutio D.Thom.fcitu digna,qu« à nobis fufiiis flint
YlUJTli. expliCanda.Primum quod docet,cft; Acbis hu.
D-ТЬош. manos vtegrediuntur ab agente , vnicum tan*
л ■•■ tùm habere obieftum, à quo fpeciem fortiafti
tunpoflè tarnen deftinari ad alios fines remo-
tos,& aduentitios; verbi gratiá. Si quis velit in-
terficere hominem vt eius vxore libcriiis potia
tür,huiufmodi operario vhicum tantùm habet
obiechim proximum , homicidium fcilicet , à
quo fpeciem fuàm förtitur. Docet fecundó}
vnum,cHndemque actum poíTe habere varias,
diucrfafqüe fpecies,iuxta diuerfitatem finium,
in quós refértur.vt fi quis vellet furari propter
mcechiam,huiufmódi operario, & furtum , &
Quare in machia eft. 4Dicet aliquis; vn de fit,quodin
moralibus natüralibusvha,eademqueres non habet di-
vniu iflus uerfas fpccies,variafque eíTentias ; in moribus
o<l plures
fpecies per autem vnus, & idem actus humanus in multis
tiocat. fpeciebus collocct«ir?Dicendum eft, in natura-
libus rebus vnam,cádemquc rem habere vnarri
fpeciem eíTentialcm,& multas,variafque aduc-
ritias,&accidentarias:homoehim & animalra
tionale eft,& alb9,philofophus,theologus, &c.
idem ceniêndum eft de aâibus hurrianis. Vel
diceridumeft, diferimenefle maximum inter
moralia,& naturalia:quôdha?c fpeciem habeât
ex forma fubftantiali, quss mütarionem nullá
Expoßn Prim¿Seebn.
fubit; illa vero fpeciem fdrtianturex operands
intentionc* quae pro varia operantis intentio-
nevariationé recipiunt.^fDocet tertiôD.Tho.
cuudcm actu m in genere n atura;, poíTe efle di-
ucrfum in genere moris.vt,interficerc hominé
publica,aut priuata autoritatc,nihil differunt in
genere natüra:;dirferunt vero maximè in gene
re moris^Quarturn quod docet D.Tho. eft*
ea,quae differunt in genere naturae,faepenume-
rô conueniünt in genere rrioris.verbi graria,cd
mederc perdices,& comedere ouá, certè ditfc-
runt in genere naturae; at in genere morís ad
eandem temperantiac virtutem fpc&ant.
^[Caítertim aduerfus ea,quae primo docüitD; An i&ai,
Thom.funt quaedam argumenta,quae earn do- prout cgre
(iitur ab a-
ctrinam dubiam,& ancipitcm reddunt. In pri- gente, \ni~
mis" Arift.5.Ethic.èxpreflè aflerit,quôd qui fù- cd ob et\á
ratur propter mecchiam , potiùs eft mecchus, babear.
quam fur.huiüfmodi ergo operario à m cecina Priraumar
fpeciem fortitUrjmœchia autem non eft huius gun-.entü.
ЛпЛ,
operations proximum obicctum(cùm illud fit
furtum)fcdrcmotum.nonergo omnis opera-
tío fpeciem habet ex obiefto proximo. Dcih- Secúdaro.
de D.Thom.apertè affirmât infrà q.i 8.artic.6. D.Tbom.
quodaftushumanuspôtiùs habet fpeciem ex
fine,quàm ex proximo obiefto. non ergo fibi
conftat in hac parte D.Thom.Praetercà,interfi terti!
cere homincm,nullam habet fpeciem certam,
éc definitam ex obiefto; nullam enim ex fe di-
cit virtutemjaut vitium,fed videtur opus indif-
fercns,vt leuare feftucam,vel habere pluresprç
bendas.non ergo ab eo obiectó póteft fortiri
operatio aliqua fpeciem fuam. Quarto, quan- Quartern.
do aliquis deercuit interficere homines in foro
exiftentcsjfiuc Uli clerici fint,fiuc laici,ifta fané
Operatio non habet fpeciem ex obiedo proxi-
mo;non enim magisnomicidiû eft,quàm facri
legium. Quintô,quando aliquis intra femetip- Quimumi
fum certô ñatUit,fc velle efle ftiidiofum,huiuf-
modi voluntatis decretum , nullum habet сег-
tum,definitümque obiedum,à quo fpecié for-
tiatur , cum nullius certx , determinataeejue fit
virnitis. falfum cft ergo quod nos doeuit D.
Thom. <| His argumentis vt refpondeamus,
feiendum cft,hanc D.Thom.fentcntiam varias Vrjriarexp*
habere cxpofitiones.Quidam enim D.Thom. lîcienei
interpretantur dicentcs,D.Thom. tantùm lo- О.ТЬош.
3ui de naturali fpeeie a<äus humani, nó autem
с fpeeie moralüvult ergo dicere D.Tho.adiis
humani, qui ab operante egrediuntur , vnicum
tantùm habent obiedum proximü, à quo fpe
ciem naturalem fortiunturin genere entis,qux
operatio, fi ad àliquos alios fines referatur,ex il
lis diuerfas habebit fpecies morales,eafque pre
cipuas.Qiue interpretatio manifefta nobis eft
in hominis occifione,quje naturalem fuarâ ípe
ciem
 Quaeftion. I.
cicm fortitur ex co,quod eft hominis , non au-
tem lconis : in quo fenfu omnes hominis occi-
fioncsfiue libera; ills fint,fiuc non;iuftç,vel in
iuíbeextiterint,ciufdem omninofunt fpeciei
in genere naturae. Щ Alij ahter,longeq; melius
D.Tho.interpretantur, quorum fentétía maxi-
mè nobis probatur:dicunt enim D.Tho. nó fo
lumloquide fpecie naturali , verum etiamde
morali ilium loquutú fuifle.Statuunt enim du-
plicem rerú effe fpeciem,& effentiá ; vnam , rei
intrinfecam, & effentialem , à qua res qua?libet
fuum effe effentialc,& fpecificum fortitur; qué
admodum animal rationale, elTentia eft hömi-
nis;alteram,extrinfecam,& aduétitiam; quem-
admodum difgregare vifum' eft effcrttia homi-
nis,non quidem quatenus homo oft, fed quate
nus albus eft; non etiam dat effe homini,quod
lit homo,fed quod fit albus. Horum ergo in-,
terpretatio eft,D.Thom.illuddocere, actus fci
licet humanos,vt egrediuntur ab operante,ha>
bcre fpeciem intrinfecam,&effcntialem ab ob
iedo proximo; ab alijs autem finibus remotis* .
& accidentarij s habere quidem fpeciem * non
tarnen effentialcm,fed aducntitiam, & acciden
tariam. % Probatur autem hanc effe veram in-
• terpretationem. Commune enim eft omnibus
poten tijs,inftrumcntis, & adibus,quod à pro
ximo obiedo fpecificentur,non autem à remo
to:idc ergo erit in adibus humanis.Praetercà.11
la eft effentialis fpecics in adibus humanis,quç
mutationcm nullam recipit,femperque adum
concomitatunat occidcre hominem, quocun-
que modo illud fiat,lèmper efthomicidium;
cx eo ergo fuam fpeciem actus iortietur.Quod
vero ad aliquem alium vlteriorem finem refera
tur,vel ad adulterium,vel ad vindidam, accidé
tarium quidem illud eft, & externum ; quo fit,
vt fpecies inde accepta;,accidentaria; fint, reiq;
iiiperadditge.^fAddunt alij & tertiam(necpror
fus à ratione alienam) interpretationem ; dicúc
enim adum voluntatis internum ex fine fpecie
4bam forriri, quia id , quod mou et voluntatem
ad actionem, finis internus eíbadum vero ex-:
teriorem cx obiedo proximo fpeciem, &ef-
fentiam habere, dequainterpretatione q. 18.
Solntio ir- iterùm habendus eft fermo. Щ lam arguments
finictorff. acJ<iuctisfatisfaciamus.Primoquc argumento;
Wpnmú. libenter fatcmurcum , qui propter mcechiam
furatur,mccchum potiùs effe, quàm fùrem ; fi--
nis enim eft id,qued primo mouet volútatem;
Шс autem qui propter mcechiam furatur,furtú¿
vult propter mcechiam; m agis itaque vult mcc
ebiam, quam furtum, magifq; eft appellandus
raotchus>qi^m fur. Ex hoc tamcn nó redé in-
&йш^фес^ cffentialé huius opens ex mcechia
tíTe fiirrlfendä; maiorenim bonitas, aut malicia
Articul. Шг? \jr
in adibus humanis non cft petendacx forma úsm-.zi
effentialijfedpotiîis ex formis accidltarijs,& fit "• •' ' :
eradditis eft poftulanda.Nó enim appellamus
omine omninô,& abfolutè bónú ex eius forV- ,
mafubftátiali.fedpotiiisex virtutibus fuperad- ..-.J-
ditis;neq; dú ex naturalibus defedibusnomina
mus fimpliciter,& abfolutè malú , fed ex vitijs,
& peccatis,quae poftmodú contraxit.Çuius rei
caufaeft;quiabonú,&optimú, ratiorié habent
vltimi: vltimú vero in fuperadditis perfedioni
bus cófiftit; quemadmodú perfeda domas ca
eft,quae nó foliim pañetes habet, fundamentú,
& teda,fed que omnibus fuis nHmeris eft abfo
Íuta.R.cfpódemus fecüdó;in operatione hiimá
na duplicé effe finem; vnú, operis; alterü verdj Dúplex й-
opcrátis,in qiié ab operante dirigitur.v.g.elce- ™* • еТйй
mofyná largiri, ex ipfo opere adfuhieuandam ¿l^ma"
pauperis miferiam deftinatur,&ab íioe obiedd
fuá prima fbecié fortitur; cceterùm hoc opus pö
teil alió referri ab operate, vel ad chantaré , vcl s
ad libídine, qui finis eritpraeipuus operan ti 5, 5
át nó operis ipfius.^Ad fecundu argumentum Ad fecúdú.
dicimus, iam à nobis expofitú effe , quomódó
adus humani ex fine praeeipuä fortiantur fpe-
cié,fed nó effe'ntialé:hanc enim ex obiedo pro.
ximo eos habéfè'ofterifum eft. % Tertio argu- Adiertíum
meto refpódemus,D.Thom. nunquS doeuiff«!^
omné adú humanü ex vi fuae natura; certa fpe
cié moralé ab obiedo defumere : certú namq;
eft apud D.tho-, effe quasdá opera fu a pte natu
ra indiffcrentiajquáquam pofsünus faten,ope-
raetiamindifferctiáex obiedis fpeciem fuam
defiderarc; obieda enimeorum indifferentia .
funt. Caeterùm D. Thom. ideó in folutione
nos docuitjomnem human um adum, vt egre-
diturab operante , fecundùm omnes eius cir-^
cunftántias,certam habere fpe*ciem,rron folùm
ftariiralem,verüm etiam moraíean * quia nullus '
datur adusmdifFerensinindiüiduo, & iri ópe-,-
riséxercítio,vt inferiiisvidcbimus.fi Ad quar- AdquartÚ
tum'argúmentum refpondemusjvolitionem if'
iumefiçntjaUtercffe homicidiqm, rcliqiras ve
ro circunftantias,áccidentarias effe. Vcl dicen-
dum eft,in eo cafu virtualitcr multipliccm effe
volkionem; vnam,qua vult laicos occider'ej al
teram vpro ,qüa vult facerdqtes.interficerc.
^fVltimo argumento refpondemus;cam opera' Adquíntí*
tíonem habefespecié moraléjreduciq^; ad fyri-
derefim,velad iuftitiam legáldm, qufe omnem
cflmpleditur vírtutem.Si coi tame folutio Ьагс ¡
difplicucrit,dicimusfccundó;ciuemadmodum
voluntas illa occidendi clericoi, & laicos , vir-'
tualiter eft duplex voluntas , ao du^s fpedans
fpccies;ita hmüTmddi voluntas,qua aliquis cer.,
to ftâtuit vellcfeffe ftudiofum,includit vellc éf-"
fe ftudiofum circa caftitatc,iuftitiá,&<« quie ad-
В omnes
 F.B. Medina
HSomnls omn« illas reducitur. Щ Illud quoque certum
aftuiba- cft,nonomncm adum bonum ad aliquam ccr
out ad all- tam virtutem fpcâarc ; vt manifcftú nobis eft
umfoectë in noc a<äu ' Яио volurous eflc beati, ad quem,
fjeftit. licèt ftudiofus fit , nulla animi noftri virtus po-
nitur neceflaria.
ARTIC. ОУ ART VS.
fVtrumfit aliquis finis "blùmm huma-
пл Vite.
SV M MA TEXTVS.
Rima Conclufio. Im-
pofsibile cít in finibus
procederé in infinitum,
led neceíTe eft, vt ad ali-
quem vltimum finem deueniatur.
In omnibus enim quae per fe habet
adinuicem ordinem,oportet ad pri
mum aliquod deucnirej quo fubtra
. ;;tjtAÄo^alia mouerenon poflunf.fed fi
. effet in flnibus proceffus in infini-
tum,fubtraheretur primus finis- er
go omnes alij tollercntur,iicq; nul
la effet a&io.
Seconda ^Secunda Conclufio. Impofsi-
concinfio. eß m aife£Utione mediorum
progredi in infinitu. Id enim quod
eft principium in cxecutione , eft
primum eorum,quat funt ad finem
vnde aliquis operari incipit.quare
.Ulm
amoto huiufmodi principio, nul-
lus inciperet aliquid operari. Cum
igitur in finibus alius fit ordo inten
tionis ,& alius ordo executionis,in
vtroque oportet effe aliquid pri -
»ÏJu' [> '
mum; Ii enim non effctaliquis vlti
mus finis,qui eft velut principium
moucns appetitú , neç aliqua aótip
terminaretur, nec quiefeeret agen-
tis intentió , ñeque aliquis incipe
ret operari , ñeque confilium ter
minaretur. .; " . ». ."А л
Expof.in Prim.Secun.
<[jTertia Conclufio.Qua: peracci- Jjjjj co°
dens coniunguntur , nil prohibet
infinitatem habere; cum caufae per
accidens indeterminate fint.
EXPLICATXO ARTICVLI.
Onclufioncs huius articuli defum-
ptx funt ex Arirt.i.Ethi.c.7. & ex z. Ariftot.
Met.cz.vbicopiofa fatis argumenta
tioneoftendit Arift.in nullo genere
caufarum poflc cfle progrciïurh in infinitum:
nos aiucm in hac difputationc de caufa finali
accuratiùs & diligcntiiis fumus aduri. In cuius Pri. qui-fu
ret cxpofitionem , quxrendum primo nobis
eft. «Ç Quinam fint fanes eflcntialiter fubordi-
nati. *fSecundó ; fitnc necefle vltimum finem Secunda»
humana: vitxeonftituerc. »fl Tertió; an ope- Tenia,
radones omncs , tarn bonx , quam mala; , lint
propter vltimum finem. Щ Demum ; vtriim in Quana.
hn mm intentionc,qui per accidens coniungun
tur,& in mediorum aíTecutione,lit abitio in in-
finitum.Si enim rationei D.Tho. rcâè expen-
dantur,probare vidcntur,in appctitionectiam
horam fanium,nullum cfle progreflum in infi
nitum. »flVtigituradprimarnquxftioncrnde- Qui"! fint
ueniamus,notandumeftexCaprco in .2. lent, lowefir»-
diftin. 20. ad finem; longé aliud cfle caufas per tfr^ ox~
fe ordinatas, quam fintcaufxcflewialnerfub- Capreôlut.
ordinatx. Namcaufxper fe Socratis funt pa- Aliud eft
ter,eius auus,proauus,omnefquc maiores cius: caufa: per
neque enim potuit Socrates ab alijs maioribus, Г" or
quàm ab his,à quibus genitus e(t,procrcari:cau
fx tarnen eflcntialiter fubordinatx ilia: funt, ter „^щ»,
quarum vna nó potcft operari abfque co,quod
alia operetur; vt,animal, ccclum, intelligcntia,
Dcus. Animal enim nihil operari poteft , nifi
cœlum , intelligentia, & Deus ipfc , cooperen-
tür.ln iftis non poteft cfle progreflus in infini
tum;^ illis vero poteft , vt lî mundus ab xter-
no extitiflet.Uli ergo fines funt eflentialiter or-
dinati,quorum vnus mouct ad volitioncm alte$
rius, verbi gratia. Vult infirmus fumcrc potio-
ncm aliquam, quia vult extenuare corpus, vt fa
lutein confequatur; vult falutem cófequi , quia
in ea adipifcenda maxima fux felicitatis pars • * • ■
fita eft. Ille igitur finis , qui magis vltimus fue-
rit,magis mouebit; & qui vltimus omnium cx-
titerit,prxcipuc mouebit:isnamq; eft qui pro
pter fe amatur,& cxtera propter ipfum. & hoc
eft quod docct Ariftot.i.Eth.in initio,Bonum Arift.
eft,quod omnia appetunt id eft,vltimum illud
bonum omnia appetunt : huncque fenfum ef
fe probabilem , demonftrat articulus Grxcus,
t« «s'y««-»». ideft,illud fingulare bonum,atqp«jci»\.
mjú.*fí Fin es nó per fc ordipati,fe4 per accides,
A fimc

fant Sis , quorum vnus de fc non mouet ad alte
riusappetitum;vtcum homo appétit diuitias,
honores, volup tat es, in quibus poteft с île pro-
grefliis in infinitum : non enim poteft homo
tot fines appetere: , quin pofsir pluresj Hincil-
lud cft Anftotcl. Appctitum diuitiarum, & bo
norum temporaJíum tendere in infinitum.
<|Sedillud maxime obfcruandum eft, quod
quando homo inçipit operari , cùm appétit ti
nes dudum commemoratos,aliquid i tat uendú
CÜ i quod primo moueat agen tern ad operan"
dum; alioquienim pulla fequeretur adió : atq;
eadem de cauia datux primum aliquod pnnci-
pium,a quo ineipit operari; alioqui nee termi-
paretur confilium , nec de medijs aliqua ef
fet deliberado, quo in icnfu in his etiam fini"
busnulluscíí progreíTusin infinitum. qQuod
ergo docet Diuus Thomas , hoc eft ; Quando
>«<Ю finc$ non ^unt Pfdinati , poteft homo infini
tos fines appetere, id eft, non tot , quin plures;
poteft rurius appetere infinira media: cxterùra
non docet, quod quando incipit operari , non
ab aliquo primo incipiat , tum in in tentione,
tum etiam in executionc. Ex his patet expli-
imfit çario prims , & quarts qusftionis. ^fSed
•Uquufiou pcrgamus ad fecundam , demonftremufque
''•ax'Vitr! ^c auclucm vmjmum finem humane vkav
AxdîorV ' Ч110^ e"e v«rum , demon ftrat Ariftotel. loci«
Arge.; en- fnpcriîis ad du ¿lis. Ccrtè fi non cflet aliquis
wir. vltimus finis humans vits , non poftemus re
de, & adamufsim vitam noftram inftitucre:
inftitutio namque noftra ex fine, quo tendi-
Jeeûdoob rnus,potifsimè fumenda eft. fitem. Si non
effet vkimus finis humans vits, nullus ciTet
•. . соллг us , nullus labor , fruftra , inanitcrque in
lucem banc product! eíícmus , nunquamque
Tutkau appctitus nouer quiefceret. «[ Pritcreà. Quo t^
cjuot fur.t philofophi, folo lumine ratio ni s na
turalis ducti, cenfent aliqué efle humans vits
£inem,quem omnes,vitam beatam vocauerút,
dclitijs , iuomditateque repletim, omnifque
raaii ехрепсаь In quo tarnen fita fit huiuf*
modi bea ti tu do , difcordes inter fefunt homi-
num fen ten t is, dc qua,quot capita, tot fenfus;
Sacrae tarnenJiters in folo Deo OptL Maxim,
beatitudinem noftram collocatam cflc nobis
demo пГсглп- , de qua re inferiùs düigentior ha->
benduseftfermo;' • ^t. > • •. i »
щ Proximum tarnen eft, vt expliccmus rer-
tiam dubitationera; ad cuius rei expbfitioncnr
Aa «Mnes notancí im cft ; Acciones omncs naturales in
^« ¿tióej Jiqucm finem- vftimum teridtire. Deus nam-'
Ь^Г* que,¿5< oatura,fltlfaciunt feuftra.* '. vt
ibe^T" 4^ení^urQ ¿cundo eft, omnes adiones hu"
Bunis,& liberasen aliquem vltimura fine ten-
t ii fermo nobis fit dc finibuî ab hor
Artk«i:Il;U,
mine intentis,ac ftatuti s.fecundiim falfam eius
opinionem,& sftimationé. Homo enim quo- '
tiefçunquçopcratur , tendit in aliquem finem
determinatum,in cuius adeptiope conqtiiefciu lT.«1
^fPrsterea.Omnesanimalis operatíones in vl-
timum finem feruntuntum primo, quia omne
agens in omni opere fuO fcliçitatem fuamqug-
ht:tum fecundo, quia in omni appetitu ani-
malis debet cue primum appctibile , quod pri
mo moueat appetitum; primum autem appe-
tibilc, eft vltimus finis. . *.-.: ,. , '
^[Prohuius tarnen rei explicatione fciendum Define dtiï
*ft, define vltimo dupliciter nosloqui pofle-, Р"«£ег1о-
primo modo , fccundùm rationem commu- ^¿
nem;quomodo dicimus, vitam beatam, finem
vitim um cflc, quam appetimus propter fc , &
rcliqua, propter ipfam , ipfaque vlterius non
fertur.cft itaque vltimus finis nofter. Poflu-
mus fecundo modo loqui de fine , in partial-
larijquomodo dicimus, Deum efle finem no-
ftrum.fc hoc dupliciter;vel fecundiim fe , vei
quo ad nos. Secundum fe quidem, folus DeuS,
& eius poffefsio eft vltimus finis nofter ; quó
ad nos vero , & fccundùm noftram opinío-
nem,V ni erit p o t cft as, alte ri voluptas, alteri ho
normest. Quandocrgo definitDiuus Tho
mas ad vltirnum finem humans vits efle tan- ;жодТЛ
.dem deueniendum, loquitur define abfolutèV
nil cnrando.fit verus , nccne; fed tantùm often
dit, efle aliquem finem humans vits, quem
quifque fibi prsftitmt. verbi gratia, fit alicu-
ius hominis finis vltimus voluptas , omnes ah|
fines funt huic fubordinati, &l hie eft , qui pri
mo mo uct. ('■ '•■'■ t
^IfCsteriim poni poflunt alij fines infiniti, qui . 5 ■;■.;>.- «à
inter fe accidentaria quadam ratione fe babeát; ;i ». ...Г*
voló pecuniaSjVt cantores conducam,qui can>- л4 '
tent : & volo vt cantent , propter volupt ate m:
omnes fines numeran, prstcr vltimum,acci-
dentarib fe habont ; poflunt enim alió ordina-
ri ; pecuniam enim alié ordinari poile , cer-
turn eft : cantus etiam alio refern poteft , ad
aduherium ; vel ad furtum , & fie in infini,
tum. • . :/ -.îtj -it-:, .ûu
^ Dubium aliud eft; Qus fit legitima explica^ QvojmW
tío illius fententis , quam docet D*. Thom. dd fcg¿¡J
primum , & D. Dionyf. 4. cap. de nomimbas 0* тЬош.
diuinis;Bonumeft diffufiuum fui ipüus: exea p.DionyC
«nimvt acute argumentatur Dv Thorn, vide* ¿í'1.. 'i. ;.
tor efle confequens, vt fit prbgreflus in infinU p ',
Mm in bonorum difrafione.Rurfus videtur fe*
qu^eirnineccífariócrcallé crcararas. Prste- --■ 1
sea, vlrimum bonum , poft quod nullum aliud
reperitur,eft bonum ; at non ft dimmdit alijs¿ .,.
ifta ergo fententia vera non eft. ЩHuic dubio Rtfponfie,
refponderoui ; fen tentiam banc varijs mot' i s
В г poífe

pofle itítelligi. Primo , quôd bonum trahit, дс
rapit voluntâtem in fui appetitioncm : itaque
difFtmdit fe, nonefficicnter, fed finaliter.Hatc
D.Tbom. •explicatio eft Diui Thoraa? prima parte, qua*-
-ftione quinta,articulo quarto,ad primum,&cfé
^veritate,qusftione vigefimaprima,articulo pñ
-rno , adquarturrt. Щ Secundainterpretatioeft,
quod bonum eft fui ipil us dinufiuum,fecundó
r, aturar» fuá m & conditionem : fi liberum eft,
■liberé fe diffundir per intelleéfum , & volunta-
tem;fi naturale,naturaliter}fi infinitum, infini
té; fi firütíum,finité.Ex quo ícquitur , ih opera-
- ' s 1 • 'i1 tionibus ad intra, Deum infinité fe communis
care^ inoperationíbus vero ad extra, tínitérquia
crcaturanoneft capax in finita? pferfectionis.Ex
•quorurfusfeqoitur, quôdfiDeus operaretut
«x neccfsitrtte natura;, non fe communicaret
«reaturis infinitéipropter ratiorjem adduAam.
Scquitur deinde,quód cùm Dcus operetur per
№ tell cet игл , & fapieiuiam , Поп eft alia cairfa
лиаге non fit prógreflus in infinitum in diffu-
iione bonórum,pretcr hanqquia agens per in-
<tcllcctum , & voluntatcm , omnia m numero,
■pondere,& merrfUra confti tuit. ЩTcrtia inter-
.prctatie eihquód bonú de fe, eft fui ipfius ditfu
■iiuum. non autcm quod aeni fe diftundat. banc
D,Thonj¿ in terprctati a nem fequun t иг difeipuü D. Tb o-
mx, tcrtia parte , quxftione prima , articulo, r.
Hinc fcquitur , quód ab vhhno'bono, qpod
Dcus decreuit prodúcete, non eftablata natu-
' ra bon i; г. on enirmeft natura boni,quôd ac~ru fe
du1, и nd ас, fed quod lit i ai ; и (; и s di Muí i uum . A Ii
-qua ctiam ratio ne poteft со needi, vi t i m um bo
num etiam alijs communicari.Quod vt intelli-
Du; lie i ter ^jatur , feiendum cfb duubors modis res alf-
tes dicùtui quas bona» vocari : vno modo , quia haben t in
bon*. ■le bonitatem , 6c pulchritueüttern : alio modo,
«omparatawlijs rcbus,ficuti vox'ckin fe fon ora
eÜ, t'c.iijs ami oiiat. codein modo resomnes
& liant ш fe bons, alijfque coníbnant ; ex quo
ordioc , puldirúudo vmuerfi maxima confur-
Çit. Ü i со ergo, y кипит bonum hoc modo fe
coromunicare,aUj3;œnfurtmàt сшт,& abfoU
uitomnia opera,vltimam manum eis impones.
-; «lixibitatur vltimo ; quid eft, quod docet
¿imáinl'',|t I>.Tho» qubdífi hh , quaîhabentordinem per
Vir'urç Ц1! fe,non procedí tur in mfi n i tum ? Щ1п diuilionc
J^bétibuj' en im coatinui, cuius partes haben t inter fe or-
dinemv&d(ihncxionem * proceditur in infini-
fe procedí
pofsit in in tnm.DcindeilndiuißoneDumcrorum eftpro-
fiuicum. grefltis in infinitum; numeri'autcm habent in-<
Уrimú arg. terfeordinBroAcónexioQem.,ternarius erràr»
tíe fe eft£f¿ar qtHScrrurio, &.quaternarius dis
Secundum. fcprarfupponiticrnarium. flf Denique.Inde-*
monünationjbu$ mathemalicis eft progreflus
in infinitum; fecunda çn im figura, demonftra-
Лес tî" ■'
ExpoCín Prim-Secun:
tür per primam, 'te tenia per fecundatn , ic fié
in infinitum : at demonftratibnes habent infer,
fe ordinem & corinexionem. % Adhanc'do№
tationem fefpondet Caieta. Figuras , & nume» Caiene:
ros non efte aftu infinitos; quôd vero in poten *о1»н*!
tiaprocedantininfiniturn^ionoftcndit,quori ' s"
fimilis procefïusin finibus fitinfinitus; nam fi¿
Ties funt aîffu cau fc. «|[ Secundö dicendum efl^
quôd numeri , & figurât poflimr inter fe bifarií
comparari:primá,quód pofteriotés referarreuf
ad priores; quo modo non eft prbceíTus in infr
nitum : nam vniucrfi numeri terminantur ad
vnitatem, &omnes figurar adtriangulúm,'lí
prima eft:alio modo poflimt referri priores ad
pofteriores ; & hoc pacto priores non dcpeit>
dent à pofterioribus : accroît «nim tcmark»
quôd addamr vnftas alia , & fiat quaternarîus:
in his vdroquae funt per accidens , non eft im¿
pofsibile quod eatur in infinitum. ^Dicetta- Obieftí*í
men aliquis;Eodem modo poterit quis ftatue-
ïe , quod fit aliquis finis vltimus humanasvráej
cx quo i n finit i fines de Huant иг , in quibus cri t
ordo per acciden s: accidi t etiirh fecundo, quôd
«i adiungatur tertius;& tertio, quôd ei quarrus
apponatur. Et idem erit judicium de cau (is eftt mi
dentibus, in quibus j ex prima , vniueriideri-. \
tiantur; at inter alias erit ordo aeddentarius; in . . ¡
quibus ideirco poterit егГе^с^етГиз ininfrhi-* >n,
tum. verbi gratia,Aquam 'eakiraeit !gnis,cœjû,s - г - ■4
tntelligentia,Deus:quôd enim Dews,inteHigcrí
tia,ccclum opercnmr,ordo nature idexpoícit^'
quôd verô ignis adiungatur ceclö.aflt Deo,qui
eft prima caufa , accidentaritim^ft. Vid&ur f»*
nè argumentum aliquid vero fimilefuadere,ni
tar tarnen illudílifiblucrc. ^jî)ic€dum eft enfrn Solutio,
quôd in fin i bus, qui per fe órigirtémtrahuntab!
vltimo finc,nullum locum habet huinfmodi га лиг:
tio : quia fines , qui ab vltimo firie deriu arttur;
propter vltimum finerri amantur.ideoquc funt
media neccflaria ad finis confcquutionc:quare
fun his medijs, vel finibus cllct progrcfliis irf
infinitum,nunquácflet finis adquifitio. Fatcor
tarnen in ahjs finibus, quia rion ordinantur pet'
fe ad vltimum finem pofle dari prdgrefTum in'
in (initum,quod libentcr fatetur D.Thom.Vet
dicendum eft,in numeris, quaternarium fic ac-
ciderc ternario , quôd quatern ari us n eceííarius
non fitvtternariusexiftat: at verô in finibus,'
quo ni á ex primo d e riu a n tur, non accidi t quôd
teriius addaturfixundojnara fecoedus,fine ter*
tto coníiftcrc non valet, v. g. fit vltimus finis 71Г
Deus,&cius poflbfsiojmediünccefláriú fit ama
re: ad hoc vero fit noceflariú credere , & fpera- 4l-'¡ •«
Mjcertc finefido,& ípe , impofsibile crit amare-
(loquor de huius viíse prxfcntis ftatu)falté im-
pofsibule eft, finé ailcqui iinehorummcdiorít
"
 . :: Qupeílion. í. >::
гdq uiütione.E X his, qua: ha&enus dicb fünf,
manifcftum cft,conceflo fine vltimo,fieri non
poíTe , vt fit progreflus in infinitum in medijs,-
& finibus fubordlnatis.
ARTIG Q^VINTVS.
fVerum Tmtus hominis poßint eße plu-
res Ultimi ßnes. Qmdufio eß negans,
S Y M M A TEXTV S.
Condufio. Vm enim vnumquodq;
fuam appelât perieâio-*
ncm,tIJud appctitjVt vlti
mum fincm quod appe-»
tir,vt borium регГеДит,^: compte
nuum fui ipfius , ira quod nil extra
ipfum appetédú relinquatur: quo3
non poteft eiTe,fi aliquod extraneu
ad ipfius perfedioncm requiratux;
kno oportet id, in quod tendit vo-'
Ihntas^ubrationc vltijnru" finis »efle
vnum.Etficutin proceffu rationi$
primum principium ettid,quod 'ttíj
turaliter cognofciturjita vnum eft,
^i.'v bere fineminrebus agendis, arqué
fe habet primum principium frj|
icientijs;'^,; ...'.yrlïï,' Uni
. В XPJL. Ir С А. т I О ЛИ Т % С V. £ UlUt
Rgumcnta,quibus D.Tho. conclu-
iioaem conhrmat,adeófcei-t3 , Hi eut
! dent ia fiint , vt non ílt opus alia for-i;
* tiora,aut m aiora ad cam corroboran
Argomttz darrrin medium adducerc. Quibufdam tarnen
tootn con monplacetha»cD.Thom;conclufio,argumeiU
tluÄooem. tanturq; adiicrfus eáJiis argumetis. ^Primot^i
tïitau XTUUsbamkm nop poflun t ciFc plurcs finest
. implet totúm hominis deliderium , i ta , vt nil
aliud deliberandum relinquamr.líb tarnen ra
tio n ulb.çû: Peri patetici enintj ¡quorum paren- s
Ariflo:. princepfqae eft A ril toteles, con ftituun t vi mm
h eat ara, S: fine m vltimumin opérâti one virtu
tis,&íi>pÍBMÍs:aT non funt ca" contend; íhtuúr.
enim partein humanaî fûhciratis;bon.i,tum ni
turjE,tum fortunx,c|iio porffbimc abStoicisl<í¿
- parantä"pi«ÄtBr«tt£iccio.3. libro de finibuí
1
Artícal V.-1 au
&iidetn AriftJocuplepf$irausteftUeíbí^thiV,-Arfftc¿ ••
& io.lib.docet,felicom indigere amicisí4JCon'Confirr
firmatur alia de cania rationcm hanouillá efie.
Nam,fecundiim Tbetí4ogos,qui beatus-eft, po
teftadhuc& bèatiopffièri; vnus^ním'eft àlte*0' Лв^ь-Д U
beatior. ergo beatitudo non eft fummum , &
perfcétifsimùm bonum , extra quod nulla alia
perfedio pofsitdeftderari. Щ Dciríckvln fan-f Secudam*
âifsima Trinitate futir tres perfonal} auarunv
quaelibet cft fummum bonum^érvhwnûs fihtsa
ergo funt tresvltimi fines.^l Rurfüs,fi quis-hocTerriunb
modo apudfefta¡ruat ,ficgo eflerh Epifcopus»;
vel Doctor , nihil vitra defiderarem ;-"ccrtè hic-
cóftituit duos vltimos finc9 ex xquo. ergo &ScV
^fVItrmo(ö£ çft difficile argumoriïimu) Quili- Vlcimum.
bet hom о peccator in quolibetmbrtali peccae
to conft ituit vltimum finem in bono'eom mu-
cabili , ad'quofcjitendit, auertendo fe i bono in-$
eommutabHitita^ne libidinofuS',in ^oluptc-ítíi-
bus fuuntvitimUía finem cófticúitjdmbítiofusvl
ur'hónoribüsjáüáru'ein petíUnijs ?contingit ta* •**"
menvnum,eimd6mq;hominema{fe0umefl"e' . r ;кь.1
àd diuerfa peccatawnörtäSa. - Vnus erg» hom»' «¿Ís3
poteft hÄ»e»«pliircsvltifflöS fines^Àdprim^ Ш'м
argumentum véíjpóndeiw.PeTripketiqosi deel* iW^V^n
lentes fuarfl-íentfentiam àbhêttfâi-ï&ekœï
оптцilla: M^n4iïpi«prcywrmii;bperàiiôûéç "£utn ."Л
qua? linó ЬогитЪОй'отт fubùdio non pot-eíb
opti n i с с у erce ri; de-qua reiftír^ q: «f^áil i gétiù$
a^etur^Adc^tr№«Ípn^*»^ofrdeW4ltó Adconft^
perÂôtipOcn^qljàîÇ^i^ôtcÂjWWl ¿fife cxûrài .(г';Ьаи« ^
ncam; imo in hoc fita eft , quod idem bohumV
. êc-idem ГимЧ rKrfeâtihs jfof4deatu<vScd&-illlíd
certum cft,■rüttdbeíthúdóJtfxplcpomna delU
derium cuiujtJAi^i beítí^VrtJfnlníflií mm]
de quo mf<iq«eMibtt< a^nd«sif«tvirmêft-fe*
m». ^Secuf^atgiÎOMmô'^OndeceF^qudd Ad facûdû;
quem admoduir, m\, p<*ftWi?b'.fi:rit vnus Dcúft)
«ödem- modo» funo^i^f^nïuiwbonemj -8c
vrA«vltirii4pfirtöw^ö^J^rt><^codi^t^ .«»Ь*Т
^«rfonas е^^г&Ьби^ h^iiwfimíaiat- adié-»
01uovnaíA^eferifuscíh;ftnt'A^h4beOtoí
B^ittts^lfAd^rüm^Tefp^deítípi»^ Adtertium
foynttmí»«íijírpfuafruníölfeAienriftífiSgton
t*m ad v«rqie#ii^Veldiccnddm:eft,qtiàdwfll
qw»m'ir4«ip<ieb ¡op^trafi vnifi 8d Й^иЫНЙАПй .шь-nsjjî)
ieïde«rm1i«litfritvnifi rn^äia' ad-«tnttftq;'firií
fawiíft c»íérñü"tíjfá. V«t<li«riávHft éft teftíoí
ftiiOíbqüi'cj^lhlit fúuirvfía4Щ m dtfidetiúffl
№ äit^O'düöW^iöntftttf!^^
duxiïfirfôi «íííirtléí; ¿:inJadep^kKfté ■etitttí ЙйгЙй
hic- hórrííPftipíum cenftitaít'VÍtíipium'firféni{ tí иь-п
nam omniiaoiW^in fiHm>réfo««»mirk)dum*
В J fVltimq-
 2Л F.B. Medinat
АДтЫт, *¡ Vltimo argumento rcfpohdetur. Eúra qui
..ь.;с . mortaiiter peccat.non conftitucre vlcimum fi- .
nem , in quouis peccato monali , fed in omni
bus peccatis mort alibus (èipfum conftituit vlti nem amantem mulierem fornicariam , non ta»
P. Aoguft. mum line m.Quocirca DuAuguA.14.dc ciuita-
te Dei cap.z8.ait quód amor lui, vfque ad con-
temptum Dei, xdificat ci ui tate m Bab) iónica;
amor verà Dei,vfque ad contemptum fui, xdi
ficat ciuitatcm ceeleitem. Vndc, quand о dodo
res Cathouriaffirmát,cum , qui mortaiiter dc-
... linquic, conftituere vltimum tî nera in peccato
mortaü , explicatio vera eft , quod deferit vlti rcos.ergo plus diligit Deum, quàm creaturam,
mum finem verum,quiDcus cft,propter dek
cbtioneru pcccati,ox amore fui, in quo confti-
¿a >-. cuit finem vltimum. Al ij vero dkút,qudd vnus
homo poteft habere piurcs vltimos fines fuc-
cefsiuè ; quo pacto arbitran :ur fe diíToiuere ar vnum,certc non diligo plus creaturam, nec plu
gumentum addu&um:nihüominus nonillud
diflbluunt,contingit en i m quod vnus homo
fimul fit arfedus ad diuerfa peccata mortalia.
Огаас du % Hi ne vero oritur magna,& difficilis quçitio;
Ьшга. . Vtrùm qui peccat mortaiiter , conftituat vlti-
*e c«mor шит fi°crn increatura,&eam plusDeo dili-
îafifcr.côn £at > nam ccrt^ conftituit vltimum finem ia
Цггчзг fiaè creatura,plus diligit cam,quàm Dcum,&quàm
«ri timum in Yoiuerfa,l n buiüs controuerfiz expolîtioncm,
*f"tu" • in lign cm poGiit operam Adrianus Quodlibet¿
кдшвди (*Рпто»аг"си'0 tertio.&perfMafit fibi partem
Frimum.' Ç^ariuam^hisarçurnentjsi'^jflnpiimisjquipeo
cant ex ign orantia , arbitrantes fe obfequium
prxlbrc Dco,non conitimunc vltimum finem
.idaoïbA art creatura , quippe qui omnia ifta opera ia
Secundum. Deum referont. *¡ Prxterea. Poteft quis offen-
dcreDcum iri gratiam fui amici , quem diligit
inihus,quàm feipfum.pro quo non perderet di . habere videtur vires ; durit enim adinconue-
gitum. ergopoteft quis Dcum oftendere in gra
tiam amici , quem minus Deo diligat. Confe-
quentia ex eo probatur. Sicut enim non opor-
Ih fet peccantém magis amare finem,proptcr qué
folum peccat , it 3 non eft neccíTe quod magis
amet amicum,proptcrqué fohim,peccat,quarr»
Terdem. ipfum Dcum. Щ Prxterea. Potent quifpjam of
tendere Deum in gratiam amici* pro quo cené
nonmoreretunar poteft fie erga Dcum eífe"
м- > .»: aífecbs,quód potiùs eligèret тогц.& annihila"
ri ,quàm fidem ftus negare , magis ergo diligit Secundum inconueniens fcquiturexpraedicis
Peu m , quàm creaturam,& ipfum pro Vltimo
Quartern, fine habet. Щ Tand<m,Pot*ft filius incurrerc
offenfionem , & indignationem. paîàs fui pr0
liberando nocente, quem pater damnaretad
raortcrñratcertumeft, quod filins plus diligit,
pasrern,quam hominemfceleratam;cuius indi
№ro eft,quöd mallet fceleratum релге , quàm
Alia argu- panem.Sim& ergoimodo poteft quis indigna*
meata id tionem Dei patris incurrere pro crearura , qui
Hem. diligit minus, quam Deum. H»c,äialiahuiu«
S/tTJ'
ExpoCin Prim.Secun.
generis argumenta proponit Adrianus; ea ta
rnen , qua: fequuntur , animaducruone digna
elíc videntur. «J Prim urn , conftituamus homi-
roen nimio affeetu , pro qua non darct decern
áureos. Kurfus , ftatuamus eundem hominem
paratum ex pietate náturali ad dandum cet ига
áureos in eleemoíyriam propter Dcum. Lx his
principes dedueonoe argumentum. Hic plus
diligit centum áureos , quàm fornicariam mu
lierem; Se plus diligit Deum, quàm centum au-
propter quam Deu oftendit. Dcinde.Si Deus
mihi prxciperct decern prxcepta , & crearura
Írxciperet alia decern his contraria:!! ego i и (Гц
>ei facerem nouem , & iuifu creaturx tantiim
ris earn zftimarem: at*peccarem mortaiiter. er
go qui peccat mortaiiter, non plus diligit crea-
tflram,quàm Deum.ejPrxterea.In omni opere Tftiam«
noftro, etiam quando peccamus , opcramur
propter vltimum finem , & Deüm verum; 9
quod oftendit Diuus Thomas eflc verum ,arti- D.TbomJ
culo.6. & 7. huius quxftionis , ergo qui peccat
mortaiiter , non conftituit alium vltimum fi;
nem.»îPrçterea.Qui peccat mortaliter,vel cofi Qjaituau
ftituit in crearura vltimum finem verum , vcl
fecundum xftimationem fuam & opinionem,
non primüm , vt de fe notum eft; nec vero fe-
cundum-nam peccator non vult , quod omnia
refera ntur in creaturam , propter quam o fie n -
dit Deum ; nec veràeligitin eo ftatu femper
ptírmanercjímoftatuitabco ftatu fe continuo
difccflurum.ajVltimum argumentum magnas У1ихаияц
liiens. Si enim peccator cóftituit vltimum finé
in creatura,confequenseft,quod qui amat fur*
tum, & amicum plus quàm furtum , quod pec
cat duplex peccatum ; tum, amando furtum;
tum amando amicum plus,quàm fürt й. Quod
peccet amando furtumсегшт eft. quod vero
pcccct amando amicum , euidenti argumento
conuinco. Nam hie amat furtum plus , qttàm
Deum,& amicum amat plus quàm furtû , ergo Il' OS
amat amicum plus, quàm Deum. ergo peccat. ..-я * -i
.г-т
fentcntia,quod qui peccat venialker,cdnftituit
vltim urn finem in crtatura;quod aflcrcre, ahe-*
num eft ab omni Theologia. Nam omnis ope-
ratio humana necefie eft habeat aliquem vlti
mum finem;fed peccatum veníale non eft pro •i. А
pter vltim ú finé , qui Deus eft. ergo habet aliú
vltimum finem. «fDeindc,omne noitrum pec
Carum in amorc inordinato creaturx confiftit:
qui ergo peccat venialiter, vel vtitur crearura,
yelfruitur;fivtitur,aópeccat,fecund4 D.Aug. D. Avgà%
idib.
 Qüaeítion. I. . Articul. V.
j.Iib.de docbina Chriitiana.fi fruitur,ergo có-
ftituit vltimum finem in creatura: fruitio enim
clivltimi finisi Vltimo.Qui peccat venialiter,
conucrtitur inordinate ad bonum commuta-
bile, ergo auertitur à bono incommutabili: ac-
ccfTus enim ad vnum terminum , eil ab altero
rccefíus, ergOiTertium inconuenicns quod fé-
qui tur ex prxdicta fententia с ft, quod qui pec
cant ex ignorantia, arbitrâtes fc Deo obfequiu
prçftare,plus diligant creaturam,quàm Deum.
Refolutto hi contrarium eft omnium fanctorum fen-
luîftionis. téotia,qux fere eft fententia irrefragabilis fidei
Ghriftian* ,qüam confirmo ; primo , exilio
Matth. io. Matth, io.'Qui amat patrem,autmatrem plus
quàjn me,nori eft me digrtus,id eft , (explican-
Apabroù tibu9patribuSjAmbroiio,Hieronymo , Augu-
Hierony. ft'mo) qui ex amore parentum tranfgreditur
AuguíL .
legem meani, non eft me dignusjnam patrem,
8c matrem plus amat quàm mc.«ftIdom confir
lotn. II. mo ex illo loan» it< Multi (inquit)ex princrpi-
bus non audebant Ghriftum confiteri , ne ex
tra fynagogam íi eren t; ex quo colligit Chriftus
Dominus , cos plus diligere gloriam homim'i,
quàm Dei.Itaque autore Chritto Domino hu.-
- iufmodi argumentatio ncceflaria eftjhic peccat
mortalitcr i ergo plus diligit gloriam hominúy
Ffhc.f. quam Dei. Deinde ad Epnef. capitc. 5. auaritia
appellator idolorum feruit us< . certè auarus ha
bet pro Deo fuopecuniam, cuiadipifeédae ош
neftudium fuum impendit. Simili locutionís
phrali vtitur ad Philippen^ dé hominibus de*
litijs dcditis, quodcorum Deus venter fit} id
namque cuique Deüs eft , quod prse caeteris
m - î diligit , & cui ргэв-саяегЬ- ftudia fila impendití
1 lott.jk iffPranerca-Primceloannis quinto dicitur.Hsec
eft Charitas Dei , vt mandata cius culïodi amus.
ergo qui non cuftodit mandata Dei , nó habet
Dei charitatcm,nec diligit Deum fupcr omnia*
: A Hide fuffragatur illud , quod habetur Hicrem*
Hie««.»» fecundo. Me dereliquerunt fontetti aquae vi-
. vXi&c fodcrant fibi cifternas difsipatas, qua?
aquam continere non valent Hanc candem-
V fentcntiam affirmant Orttnes fan&i patres, nq-<
Anguft. minatim Auguft. primo dedoârina Chriftia-í
na oftendit mi abunde, omne malum noltrú
in hoceonfifterc , quod fruamüf ¡creaturis , &
vtamürDeo: frui verá eft f amar*' aliqutdtaiw
quam vltimum finem, & in eius-adeptione coft
quicicerc.ïdèm accuratiíls oftendit 10. de Tri
nitate cápitulodecimo,& Íib.83.qusftione.3ó.'
& 14.de Ciuitate,capit.vigcfimoocl:auo, & lib.
vigefirnoprimo,capk.vigéfimofexto.ltlemdo;
cet Chryfeftom.homil.derimat¿rtia in Epiftó'
Ja ad Philippenfes, Athanafi. explican s illud;'
quorum Dcus venter eft.îdem íentit& in ори
fculo contra Gentiles in prirtc¡pÍQ.D¿uus Tho-
mas in Epiftola ad Philippen.cap.3. lcftione.3.
& ad Romanos primo,ledione feptima, & hk
in argumento,fcd contra. & articukx.7. ad pri-
mum,& infrà quseftione. 88.& 89. & de malo, Argumen
qu«ft. 7. articulo primo.Sed oftendamus ean- ta in eandê
dem rem argumentis euidcntibus.<|[ In primis. fentëciam.
Omnc peccatum mortale exdudit charitatem, Prirnum.
& amicitiam Deu crgo excludit diledioncm
Deifuper omnia.^Deinde.Qoi peccat morta- Secundum.
liter , conuertítur ad bonum commutabüe , Se
àuertituràbono incommutabili. ergo deferit
Deum propter bonum commutabile:pluris er
go aeftimat bonum commutabile. Щ Prseterea. Tertian;
Illud plus diligimus,quod pre ceteris eligimus:
fed peccator dereliäo Deo , ciufque arhicitia,
elegit creaturam.ergo plusfacit creaturá.«pam Qaartunv
vero eft demonftratio Diui Thomae. Nam от
nis operario hominis debet habere vltimum
finem : fed qui peccat mortalitcr, auertitur ab
vltimo fine vcro,qui eft Deus.ergo alium vlti
mum fibi conftituit finem. Denique.lllud eft
vit i mus finis, quod prse caeteris amámus , & ad
cuius adeptionem omnia noftra ftudia impen-
dimus. Sed luxuriofus , aut auarus prse caeteris
elegit pecuniam,vel voluptatem, & vt faciat fa
tis ijs hnibüs,rtmnia fua ftudia impendít. ergo.'
Alijs argumentis hsec fententia confirman po-
teratjfedháecfufficianu
Ar argumentis Adriani vt fatis fiat , fcien- Pro folut to
dum eft duplicúer pode ifitelligi peccatorem ne argumc
in criatura vltimum finem fuum conftituere:- toru Adria
ni notabt-
vno modo , quôd hoc iudicium intellectus lia.
prsccedat { in credtüra mea felicitas eft confti- Not.i.
tuta : & hoc iudicium fpeculfthuum non ha- Qupmodo
bent omnes qui peccant mortalitcr 5 alioqui iotelliga-
Omnes eíTent infideles , & haefeti№ Alio mo tur, pecca
torem con
do contingit hoc pradicö) cum pécttitor Deo flituere vl
fpreto,& eius amicitià,ômple'c1ritur' creaturam: timum ring
¿in hoc (ènfu, omnisqui peceât mortaltter, in creatu
conftituit vhimunrfincm' ^n creatura , & cam ra.
plus diligit, quam Deúm: vel formaliter, vt in
eö, qui peccat ex Certa feivecntia : Ус1 intcr-
pretatiuèy vtin eo,qui peccat ex ignorantia,
fl'SecuHdó obfetuandum eft, qnodqui offefl^ Not. и
dit Deum propter cresturam , vel diligit illam' Duplexpe*
creâtutam plus,quam D^utti vel certè feipfnm cati finis.
amat plus, quam Deum. qúodfigtiiíicatDiuus'
Auguftinus in ifla fententia ; AmOf fui vfque AOguftr
ad contcmptum Dei, aedificat ciuitatem Baby-
lonis.^'CJilodvt apcrtius nobis JnnOtefcat,ma Notái'.' A
ximeobfetuandumeft, qtïôd'quiimadmodmn
in quölibet virtutis genere- dupltCcm confti-
tirimus firtem ; proximum vnu , eidemque vir- Vir«nis dot-
tuti propriftrt^'pecuirifrenijqiialem mifericqr' plex finis.
dia; ftatüimi«; aliena; videlicet medéri mife^'
rix,fameltor?üaieí'e, nudum pp^rtó :-eómuné'
В 4 alterum,
 F.B.Meclinae
alteram,Deunv fcilicct,adquem,tanquam in fi ' ram.Vnde confequens cft,quod plus diligatur
nc virtus omnis rcfcrtur. bade prorfusratione
duplicem fincm in peccat is omnibus ftatucn-
dum efle cenfemus; proprium vnum , ilium ni-
' . mirum,quicftadusilliusobicdum; qircmad-
moditm auari pecuniamJibtdinofi dcledatio-
nem,finem conftituimus:communem alteram
in quern, tanquamin finem peccata omnia re-
.• ■• fernntur, qui eft amor fui iphus. Qui fmcs iu
interfe funt affcdi,vt primus, fi fecundo confe
ratur,fit rllius medium; fecúdus veróprioris fit
finis,cuius gratia priorc m illu m ampledimur.
• Qi¿ibusftaturií-,refpondcriHis, licet verum lit
primum finem non magjsáíiobis amari, quam
Deú( vt adduda argumenta probare nituntur)
- ' fecundum tarnen fincm, oui amor eft fui ipfius
Not. tfre. plus à peccattttc amari, quam Реши. % N otan-
Dileft io (Juni item eft tertió>quod maior diledio eft du
Se^S plcx;intenfiua,& appretiatiua.Intéfiua eft, quá
prctlatiué^ ^° veheincBtius,& fuaiñiis erga rem aliqua affi
* cunur.Appretiatiua eft,quando rem aliquá cx-
Net.qoart. terisprxferimus.4[Illudctiam cft obferuandií,
pofle inueniri vt diligamus rem aliquá plus in-
tcnfiuè, & mirnus appretiatiue , & ècontra ; vt
midier mtenfiùs, & fuauiùs afficitur erga catu-
lum, quàm erga margaritam : at fi deberet per-.
« dere alteram illoru , eligeret potiùs perderé ca-
Not."qainr. tulum,quàm margaritam. Щ ítem obferaádum.
- eft, poíle contingerc, vt canden» rem plus dili
gamus fecundíim vnam rationem,& minus, fe
cundum aliarn. Nam amicum in rationc amici-
tiar plus diügimus, quàm fcruum : at in rationc
. i . , v(ilis,& commodious il-ruu m diligim us.Qua
c'-'o ч- O de caufi pcccator'plus diligit Deum , quatenus
' • eft bonum quoddam vniuerfale, fine quo vel
• ad momentum res omnis nequit fubfiftere ; ex
.{:■ - .o í ,t£rum m rationc amicitix,plus diligit creaturä:
: 'i,í.. deferit enim Deum,& eius amicitiam , propter
D.Them; amorera creaturç.F-tideo D.Tho.i.p.q.tfo.ar*
vltimo ad vltimum plané dicit;quod dxmones
diligunt Deum plus,quàm fe, quatenus eft bo
num quoddam vniuerfale ; cxterùm quatenus
Nobvlrim. e.ft bonum paçticulare,odiohab«ntillum.^Vl
.i .v V. timó notafljaum eíLQuód qui Libit ur in morta
j lie peccatum, labimr ruina irreparabili, quátum
,Cl3 "'ijsleeft; fic.adeó, quài fi Dcus fua gratia non
fublcuaret,aâù elfet ere eius falut;e,& remedio. nus Deum mulicre fornicaria, quam diuitijs ce
Ai Adrraoii Ifta documéta,difloluút facile Adrían i argumé
wgumenu ta.^fDicendum namque eft ad primum, quod
Adprunú. qui peccat ex ignoran tia culpabili , virtualiser,
& interpretatiuè prçponitDeo crcaturá,&cam
plus facit,quaodoquidem propter am ore créa-
M Jicádí. & deferir. Deum,& eius amicitiam. Щ Re-
.ei: i; гз(ц fpondetur ad fecundum negando confequen-
tjá. Nam in quouis-fcccato mortali includitur
in.tfinfeçè. pgd deferatur Dcu» propter creatjt
Expofan Prim.Secun.
creaturarat non includiturin peccato , quodin
gratiain amici com mirto, vt diligam amicum
plus quàm me. Vel dicatur, fi hoc non placet,
3uód cum o riendo Deum propter amicú, que
iligo minus,quàm meipfum,in eo peccato(vt
iam expofitum eft)meipfum diligo plus,quàm
Deum,& plus,quàm amicum; quandoquidem
vt fatisfaciara тех volútati,Deum,& eius ami
citiam perdo , & íic in crc.it ura conftituo vlti
mum finem , nimiram in amore proprio inor-
dinato.^fAdtertium rcfpondetur, redé con- Ad tertian
eludere quodin cocafuDcus diligitur magis
intcnle,quàm crcatura.non auté probat , quod
magis appretiatiue diligatur : deferiturenim
Deus,& eius poífefsio propter creaturam.^Di Obleftie,
cet aliquiss IUud amatur magis appretiatiue,
quodprx cxttrisdiligitur, vtex fuperioribus *
manifeftum eft:at hic peccator non moreretur;
pro amico,quod tarnen pro Chriftofubire nó •
dubitaret.plus ergo appretiatiuè aroat Chriftú.
Widern cófirmatur.Vidcmusenim multos pec Confir«
catoresgrauifsimisfcelcribus irre tito s , qui fi-
deizelo accenfi, libentifsimè appetüt mortem
pro fide fua. ^Huicobic&ionidiccndumcft, Solntio,
qupd fi huiufmodi dilcâio eft maior appretia
tiuè, erit certè maior fecúdum alias rationcs:ac
in ratione amicitix maior non cíbvtcnim fx-
£e dictum eil ,qui peccat mottaliter, defcrit
>eum, eiufq; amicitiam propter amorem crea
turx.Vel dicendum eft,ddectionem illam nul-' . : ..
lius pretij efiè coram Deo ; opera enim noftra,
extra charitatemfada, nullius valorisfunt cora
DeOjVt tcftatur Paul.i.Corin.c.i3.«J Ad quartú i.cer.i j.
cifdem folutionibus refpondetur.Eft prxterea А4<ц»апй^
aliud difcrimen. Filius enim de fe habet vnde
pofsit amicitiam patris perditam reuocarc: cx-
terurn peccator non habet cx fc vndc pofsit in
aapnmum rciponaemus negando conic- 7,7
quentiam. Ex peraerfione enim Sc corruptio- :AAdriani.
/0'
ne liberi arbitrij prouenit,vt vnam rem diliga- Refo. _jjon.i.
mus minus, quàm alteram pretiofam, &. plus ..'.ьд ч/.
quàm alum viliorem. Fornicariusitaquc il le di
ligir plus Deum , quàm diuitias, diligitque mi
fet viliorcm , quod quidem ex peruerfionc, &
corruptione appetitus prouenit. Refponde- Secúá» fel.
tur fecundó, hunc fomicariú nil operari pro
pter Dei diledionem, quem nihili facit,eumq;
pro re vilifsima commutât. Itaque fi largitur
ekçmofynam, non eft propter diledioné Dei s¡ ■.••¡'■'~>
effiçacem, fed vel ex amore fui, vel examoreí . -~z.¿iA
Dei imperfedo, & vejlcitatc quadam inefrica-
ci,Yode ad argujnçBtum,nçg3mus hunc pecc* . . .olT.'t
torera
 Qu3eilion.L- ; ; Л , ,
torcm plus Deum diligere, quàm diuitias í fî
cnim non diligitDsum,non diligit Deum phis
Tettiolet. quàm diuitias. *¡Rcfpondeturteríio, quod in
hoc cafu dUigimr plus Dcus,fecundnm alias có
fiderationes,ca:terùm in rarione amicitiae plus-
diligitufcreatura,proD|erquam Dcus deferi-
Ai fonda, tur. %Ad fccundum рттарак argumentum
rcípoidetur.Quod dilcdio fuper omnia,indu
ditinfc obfcruar.tiam omnium mandatorum
Dci; vt plané aftcrh loan.loco addudo:quapro
ptcr qui in vno offendit, {"actus eft omniú reus,'
& non diligit Deum fuper omnia. 4|Refpon-
dctuT ad termina Quod in peccaro eft bonum
dcledabile,quod ordiriat'urin vltimum finem,
Rurfus eft malum morale, quod non ordina-
tur in vltimum nnem, quin potibs aucrtit ab vi
timo fine.Itaque peccator operatur propter vl
fimum finem in generali, & propter beatitudi-
nem in communi , vt fuum expleat defideriú:
verum non operatur propter Deum. Dicédum
eft fecundó; quod peccator operatur propter^
Deum,vt eft bonum commune,at vt eft parti-
culare bonum,odio habet ilium ,fic docet D;
Jî.Thom. Thom.art.6.huius quxftionis,& i.p. loco lûpe
Ad gu-rtfi rius addudo. ЩAd quartum reipondetuf , iam
à nobis expofjtum eilè, quomodo practice pec
cator conftituat vltimum finem in creatura,nó
Advhimü. autem {peculatiuc. Щ Ad vltimum , qüod ali-
quam in fe cótinet difhcultatc , annitar aliquid
vero fimile dkcrc.^f Ad primum inconueniens
dicen dum eft , quod fi nie dihgit pius amicum
appretiatiue, in hoefenfu, quod eft pararus di
mitiere furtum propter amicum,& eftparatus
non dirrrittere propter" Deum,certcpcccat} tú*
diligjendo amicum, tú triam diliçcndo furtü:ii
vero plus amat amicum intenfiue,non eft con-
fequcnsquodpcccat, amicum diligendó :nam
diligere intennus crçaturam,quàm Пеит,гнЦ-
nim cft peccatum. ^jSecundô aâ'aYgumèhtùrn
negada eft cófequenria , nä fit, copatarin'in di-
üerfo ordinc,& gener_^:& certum eft, quod il
la maxima,fi viníp vincentem te,à fortiori vin
'•• ? ^ôfèiriilvéfi in tè Commet ki i diuerío genere
CSpjntio & ordine.Sed cxplicandum eft,quompdo.( cô-
in diuafo pa'ratiofiat in diuerfogenere & OrdreeC Cuhis
rei duplex eft* fnterpretatiô : ptibr4o^öd ïfte
plkttetin- ^iuj diligit furcutn,qùàm Deura; diligit enim
inordinate: diligtt. eciam plus amicum , quam
furtumjnam diEgíf ó'rclinátc.l^oftérkír cxpfici
iïô eft, quod iflètaoR! düigk furtum, propter
árnietmi; nam <-ertè ii dihgeretinptum propter
amicum,& furtum phjs quam Dediri y euidenf
tft.curií rhàgis' diligVi'c/amictÂrfj'quïm Deum'.
Mud eíiafa adaerténdiun cft^fgbmétationem
■ lunuftn о d i n on ciTc n ece ííariam , Ti [Г. or p cen x
t ш (л eft vt ceflem pee¿a/e:& fo'lus' Peas nó cfA
ÄrticulVV 2$:
fetcaufa quod àpeccatodefiftercm. ergoplus
timeo petnam quàm Deum.Ratio huius eítmá
hoqqüod timco,& formido pecnas , in Deum
ipfum fuapte natura ordinammeft.^fAd Гесй-
dum incommodum refpódet oprime D. Tfto¿ D.TLom,
infrà q.33.art.i.ad 2.3.& 4-& q-7.de malo,arr.
i.ad $.& 4«& 9«quia tarnen eius folutio nó omi
nibub placet,diligentibs exa^inanda eft. Dicit De p«cíte
ergoD.Thom.quodille,quipeccat venialiter, ""^'j^.
inhirct bono temporali, non vtfruens; quia £°¿0vj|;m¿
nodconftituitineofinem}fcdvtvtens,refercs ¿n creatur»
in Deum,nopadu,fcd habitu. Deinde conce-
dit,quod qui peccat venialiter, conuertit fe ad
bonum commutabile:fcd bonum commutabi-
le non auertit ab incómutabili bono', nifi quan
do cónftituitur in eo finistfed qui péccat venia
liter non conftiruit vltimum finem in bono có ' '
mutabili.CenéfohitioncshuiuÍBiodi obVcurae Obifi-.tár
fu1tt,&intricata?,&quxaccurata ipdigent ex- ерпгг*Йгч
pofitione.«UDifficiIe fane cft ad intelligcndum ë/rhJm.
quomodo id, quod in peccato veniali amatur,
propter Deum diligaturhabitu, etil non achip
amans cnim delectationtfm in fuperfíuo potu,
feiens & aduertens,nec actu amat illam propter
Deum,quod de fe puret,ncc habitualiter ir, ten
dit ordinareilbm inDeum.Hoc ipfum confir
matur; quia rale amabik , non eft aihabile pro*
ptdr Deum; efgo ñeque achi,neq; habiru ama-
tur propter Бейт. Щ Explicarar hoc cuidctiùs.
nameerte aclus ùiordinatus non ^.-ii: medium
coáitntaneum vt in Detmt , aut in Dci glo-
riaái rcfératur;qui¿ éft ergo qnoddócet D. D.Thoou
Thorn, peccatum veníale r; ferri in Dciun habi
tu ,«onaéhj? Sed & aliud incommodum Ьжс
fententia D.Tho.habere vjdctiu-j nam non ex-
plicat apertè,qucm finem habeat peccatum ve
nialc, exempli caufa,mcndacium;cum enira nó'
habeat Deem.pro vltimo finest conítet habe
re -dliqucm finem; «onfequeirs eflè videtur , ve
habeat neaturam pro fins.Hxc argumenta fa- caietai»; '
cillimcfibi íbluiffe videtur Cardinalis Caieta- cxpofiúoj
nas.2.i.q.i4.arti.io.ad 2.dhitque originé tra-
xiíle ex eo, quod non inteíligitur, quidfibí vcl-
let' amare habitu propter Deum:eft enim ebníi
deranda difFercntiajqua inter fe diftcruntjama- .sr-od .• J
re aétu^-clvirtutCi vcl habitu propter Deum;
Kainvamare adupropter ücum,eít adu , & m
opérls с л ere it io referre amorem ilte in Deum;
amare aütem virmaliter^ftex prjBcedenti inte . S'
tioao ád Demrí operan pia opera, vt cùm qais
à' priheipio officij diuini intendit ex chántate
perfoluere deuotè,atque attenté officium dilti ■»■> ' Ь
пит, & poftea prxter intentionem diuagatus^ •<>''
& díftradus pcrfoluit iuudjtalis propter Deum
■Srirtuafiter operatur ex intenrione praecedenti;
CUWS^ ViriUS pcifeueratin opere. Amare autem
J habitue
 2б F.B. Medina?
habitu,noque achialem rclationcm, ncque ргаг
ccdcntem inrcntioncm peTfeuerantem ponit,
i cd folùm fignifieat habitus concomitan tum,
&cfRcacÍ3fn. Itaquc nil aliud eft dicere, ama-
uirtioc habitu propter Deum,qua m habere ha
bitum,quo propter Deum hoc amaripofsit: Sc
fic peccatum veníale amatur propter Deum,
habitu;tum,quonjam peccatum veníale no toi
lit charitatis habitumjtum vero,quonhm quo
tum eft ex parte habitus charitatis ( permanet
enim in eo,qui peccat venialiter) amare poteft
peccarum veníale propter jbeum, fed ex defc-
ôurci amabilis non amatur propter Deum ; li
quidem non eft amabilfs propter Deum. Нэес
Caiet». eft explicatio Domini Caietani, acuta fatis, &
expoficio crudkajmihi tamcn(vt verum fatcar)non fatif-
non vide- idearan cnjm explieat rci difiTcultatem,quera
<cre> fciiicet finem nabeat peccatum veníale, in que
Al/oromfo refcratur,velfitrcfcribile,vt vtar Caietani vir-'
lurio. bis- «([Cohanturitaq¿ alij Theologi alio moda
pnedicta argumenta Jdifiolucce . In peccato
enim,inquiúb,cll duplex finis; & finis proprius
operis , & amoTfui ipfius , eius fciiicet qui pec-
cat,qui eft finis operands, & communis omni
p ce can t i. Si loquamur de fine о peris, q u с m ha
bet peccatum veníale,videlicet men dad ú , cer-
tum eil noA pófle refera in Deum,neque habe
re ilium pro vltimo fine,ncquc aftu, ncque hi-
biui. At vert) li loquamur de fine blr>cr.inm,in-
quircn tes quem fine m iibi pro ponat is,qui offi
cipíe méntituT,& peccat Ven i лИ ter, haud dubiè
habet aliqucm finem;vèlc$im mcntitur animi
gratia ob l u am delect ati onem; vei ob amici dc-
fenfionem^vel propter rei ftmiliaris commo-
dum.rcfcrt itaquc in/ui amorcm. Etquoniam
huiufmodi finis in co,qui peccat venialiter, re«
fertur habitu in Deum , ideo peccatum venia-
le,quod ad hunc finem refertur,didtur referri ■
in Deum habitualiter. At in peccato mortali,
quoniam finis operanris,amor fciiicet fui, non
y, t rcfertur in Deum habitualiter : peccator enim
qui peccat mortahtcr , conftituit vltimum fine
in feipfo,vt antea didum eftjideo non referait
in Deum habitualiter. Propter quam caufam di
D.Thom. xitD.Thom.q.7.demak>.art.i.ad ?.quodpcc-
catum veníale non conuertitur ad bonumeó-
mutàbile,tahquamad fmcm, fed tanquamad
medium. «jHsrc etiam explicatio nó omnibus
probamr;ncmcnimmanifeftnTB nobis redditj
quem finem habeat peccatum vrniale.Propter
quod alij fadliiis hanc difficultatem explican»
Aliord ex- tes dicunt, quod qui peccat venialiter, necfirui*
yoficio. гд1Г,псср vtitur creatura,fed abutirur. He enim
qui inordinate refext aliquid in aliud, non fini».
tureo,vt conftatj ñeque vcrc vtitur, fedabuti*
rtirjquod facit is,qai peccat, yeniahter. & «un
I d ' "
Expofin Prim.Secun.
D. Auguft.didt,quod crcatura vtimur,vel frui- D. Auguft.
mur, addendum eft,vel abutimur. <|[Sunt qui Aliorum
dicant, quod peccans venialiter afsimilaturei, placitum.
quinimismoraturin viajfedmortaliter peccás
recedit à via , & in harret alteri habitualiter à
Deo,non autcm qui veualitcr peccat.^f Inucni Peculiirij
Thcologum quendarri^ui nullum incommo« dicen
dus.
dum cenfebat elfe concedere,eum, qui peccat
venialiter,conftitucre vltimum finem in cream
ra.Vinccbaturenim argumento fuperiùs pofn
to:diccbat tarnen, quod conftituere vltimum fi
ncm in creatura propter imperfeftionem mate
rix,erat peccatum veníale,veluti qui habet mo
tus infidelitaüs parú deliberatos. Proculdubio
conccdendura eft , quodammodo fe à Deo
aucrterc, nih ilominus propter impcrfc&ioncm
áftus,& dclibcrationis,peccatum mortale non
committitur . 4§ed vt iam finem imponamus Proptl' dif
importuno argumento,dicendú eft,quod pec fol uédi mo
catum veniale,vcrbigratia,m"endacium officio dut.
jum,habct pro fine(li tarnen finem habet, po-
tiùs enim eu dcfechis a bono & fine) deftrucre
veritatcm in reiocofa,& qua; minime altcrum
l.rditjqui finis rurfus rcfertur in comrnodú,veI
delcetationc operantisjoperans vero in ipfum
Deum .1-х quo confequens eft, peccatum ve
níale quodammodo referri in Dcum.Neq; hoc
à vera Thcologia vidcatur alienum ; in omni
enim opere noftro(vtinquit Auguft.) quiri-
mus Dcunufed in peccato reniait non redè,ne
3uc ordinate quxnmus Dcum, Нагс fatis fiat
e iftaquxftione.^f Ad tertium incommodum
iam dictum eft,quomodo qui peccat ex ignora
tia culpabili virtualitcr, & interpretatiuc ргач
ponat Deo creaturam,& cam pluris faciat. ó
ART I G. S E X T V S. /
f Vtrùm omnia qua 7>ult homo , "belijl
propter УШтитfinan. »
Í% '%L% Л; "f E X TVS.
Onclufio eft affirmans, Concluso.'
quam probat , primo ex
.automate Diui AuguíHr
ni.19.de ciuitate Dei cap. 1. Illud bijU- 111
pnduft') eftiinis boni noftri , pro
pter quod armntur estera ; illud
autcm -, propter fàpfurn. Et certè
hxc eftde£nmo vîfrnii finis , quod
ametur propter fe^ fic omnia pro
pter rpfum. .Hoc ipfum confirmât
cuidens
 . QuaeftidnJ.
cuidens ratio. Nam quicquid ho
mo appétit, appétit fub ratione bo
ni : quod quídcm (i hon appetitur
vtbonum perfe¿him,& vltimum,
neceíTum ell vt appetatur fie ut ten
densinillud 5 atinchoatio alicuius
femper ad confummationem or-
dinatur , quod patet tarn in his ,
quaefiunt à natura , quam in his,
qua; abarte flunt. Sed&huiusrei
alterum eft argumentum : quia fe
cunda; caufx mouentes , non mo-
üenr,niüfecundumquod mouen«
tur à prima: vnde fecunda appeti-
bilia nonmouent appetitum , nifi
in ordine ad vltimum appetibile,
quod eft vltimus finis.
EXPLICATIO ARTICVL.b
scorm. I^ji^fl C0tus4.fent.dift. 49. q.10. cenfefy
Vtràra лр- quodetfi verum fit appetitum natu-
jîtituscli- çÎ^Hl ralem femper tendere in finem vki-.
«in^fera- mum,« appetitum clicitum, & deli-
in tnem tI beratum non Temper tendere in vltimú finem.
quod eile verum , dem on ftrat his argume ntis.
«ÇPrimày homo poteft operan nil cogitando
de vltimo fine.f Tú fecundo,quia poteft ope-
*ecea^4m" rariignor.m$prorfuseíTevltimumhnem,&ef-
ic Deum.^Tú tertio, nam poteft operan non
folùm negatiuè fe habendo ad vltimum finem,
Îèd etiam contrariè;vt licet aduertere in nomi
ne Chriftianoyquivultfornicariftante certitu-
dine & perfuafione Chriftianx fidei, quod ope
rarur cótra vltimú finé,& cótra Dcú, & contra
fiiáíbmmá perfeccioné. ^fTúquarto,quia no-»
ftr» volutas libera eíhergo etiá propofito fibivl
timo fine poteft op*rari,&nó,poptervltimú fi
nem.^Prxterea. Infideks , qui cóíhtuit vltimú
finem in idolo, non femper operatur propter
idolum,alioquin omnis infidelis operario effet
peccatum , cuius con trarium affirmât D. Tho.
2 ,2.q.io.art.4.Itcm Stoicus,qui conftituit vlri»
mum finem in operatione virtutis,non femper
ope ratur propter virtuté, alioquin eíTet im pec-
c íbilis. Rurfus Epicurus , qui conftituit vltimú
bnem in voluptate , non omnia operatur pro
pter voJuptatem:atque aded peccator, qui con
ftitua vltimum finem in creatura ( vt fuprà
Hi oftenfum cft)nó omnia operatur propter crea-
vwam,aJjo quin vniuerfa operatio hominis qec
ArricûtVt Ï7
catoris effet peccatum.Ex his exemplis fie con
ficio argumentum. ^iSicut fe habet voluntas Argmneá^
omnium ad vltimum finem ingenerali,eodem tum.
modo fe habet voluntas huius hominis ad fi
nem iftüm vltimum in particulari. Ergo fi quic
quid vult homo , velit propter finem vltimum
in generali,& ifte homo conftituit vltimum fi
nem in voluptate,vcl in fui amore; confequens
eft, quod quicquid velit ifte homo , velit pro
pter voluptatem,vel fui amorem:cuius contra-
rium eífe verum , fuprà oftenfum eft, alioqui
omnis peccatoris operatio mala effet. ^"Vlti Vldmof
mo ex D. Thom. fententia fequuntur quxdâ,
quae maximam prae fe ferunt abfurditatenu
Primum feqüitur,quodpeccatOT,quando mot
taliter peccat , operetur propter vltimú finem,
& propter Deum,&quodreferat peccat ú mor
tale in Deum,quod afferere , abfurdum eft.Se-
quitur deinde , non dan aótus otiofos : a&us
cnim otiofi áppellantur, qui carene aliquo fine
bono; fed fecúdum D.Thom híc, omnis acms
humanus refertur in aliqué finé bonú , vltimú
feilicet finc.ergo.^fPrxterea fequit. Quodnul-
lus fit adus,etiam fceleratifsimus , qui non ha-
beat aliquam circunítan tiam boni,videlicet eix
cunftahtiam vkimi finis. Sequitur przterca*
quod fit neceffaria circunftantiá vltimi finis \t
aftusfit bonus moralircr; cuius contraria do<
cet D.Tho.t.2.q.io.arti.4.vbi doect expreflêv D.TbonQ
quod infideles poflimt habere bonum aftum
moralem,licet non référant in vltimum fin cm,
& in i.d.4i.artic.z.ad 2 i& 4.ait apertè,quod vC
actus fit moraliter bönus,non eft neceffaria cir
cúftantia vltimi finis.Poftremô fsquhur, quod
neceffario prarcedit amor vltimi finis voîitionê
cuiufcunque akerius boni particularis;cuius c6 1 . i
trarium effe verum; vcl ipfa expcrientia con
fiât, ■. ! '"i: ;:;>i. . 4 .
^jPro huius qusftionis explicatione fcien- Dubijcö
dum eft,eos,qui D; Thom. hac in parte impu- pheatie.
gnant, non tarn impugnare D. Thorn, quam
Ariftot.Cicer.Auguft¿c3Bterofque rede philo- AaguAj J!
fophantes.Arift¿enim bEthicca.& 4. Sc j.dt*
finit vltimum finem eííc illud, quod propter fc
e*petitur,& omnia propter ipium expetuntur.
Ciccr.b&2.Ub.<fcfinibusait,vltimus finis eft, Ciccroi
ad quem omnia referuntiir, & ipfc vltimus alio
Поп refermí.D.Auguft.lib.i9.de ciuitate Dei. D.AuguftJ
cap.r.&r 2 .dicit у Illud eft finis vlrimus, prop ter
quod caetera amantuг, & illud propter fei p fu m.
Quam definitionem cflèveram, oftenditD.
Thom.in artic. euidentibus afguraentis, quse
prius adduxerat Arifto. z.Mct. ad oftendendú, Aiiftot;
quodin noftris operationibus tandem in vlti
mum finem eft deueniendum.^Sciendum eft
fccúdo,dupliciter nos loqui poffe de vki m о fi -
" V 1 nej
I
 FiBMedina;
nr;vno modo formaliter: alio verô modo юа-
' tcrialitcn&quódidévaleat in generali,« parti
■' " culari. Finis vltimus formalis cft, quiprimùm
mouct voluntatem,« rationc cuius estera ex-
. petuntur:« hoc nihil aliud eft, quàm felicitas,
« bonum perfeftum,ad Í л ti лп dum appetirum
noftrum fuffidens, non determinando ad hoc
bonum,vel ad aliud, fed in genere , & in com-
munuFmis vltimus materials eft illud , in quo
ratio huiufmodi fummi boni inuenitur , cuiuf-
modi eft Deus Opt.Max.
rnmCôcI. ' % His ficexplrcatis lit prima CÓclufio.Quan
Omnia do affirmât D.Tho.horniné omnia agere pro*
aguntpro- prcrfincm.vltimum, loquitur de fine vltimo
%а1т"(о* formaliter,non matcrialiter. Senfus itaquccit,
mtliter, quod homo in omnibus operibus fuis hoc in-
rcndit,& cupit,vt bene fe habeat,vt perfeftio-
ncm fuam adquirat,&.vt defideria fua expient.
Caeterùm non eftfcnfus,quodin omnibus ope
ribus fuis operctur propter Deum formaliter.
Et quodhic ljtlenfusívcrut .tXTho. liquet ex
rationibus-adduciisin articulo Д' patebit articu
ló fequenti. ' **■
Secunda ^Secunda Conclufío. Vt homo operetur
Conílufio. vnieerTa propter vltimum;finern,nóeft necéf-
ía quod cogirct femper de vlrimo fine.Hoirafi
D-тЬош. * ferit D-Thoiifoíutionc ad óertiurh.idipfuni öfti
dunt argumenta Scoti; hoc etiam pàtet manif*
'¿¡oAT.n. ftisexempiis* Non enimt>ftnDceífiragricblam
femin antem- dé mefle futura (cm per cogitare;
pee oportet zdificamernjqui fundamenta do-
mus «rígit^fomper de domo.fut ur л cogí tnre; ar
que adeó viator,qui ad D.I acobu m t<mdft,Hört
femper dcfine'fuo.meditàtnfj' - ¡'l ' •*■«':«■>
Теп.Сбе'. ' 4Tc"iae°ncIafio^obábfceft,quód0m
In Tolítio- яст volitioríem cuiufcudq'ue boni particulörii
яе emufeû- praBcedat.vel tempore^vd ordínfen aturar amo¥
anprçeedât vhimi finis. Probatur.Nam fi videmusagricoi
vetídd»ki ljm fcminantcm,continuo colligimus eum'ian-
mi.fini* teà de meffe cogitáfTe.Rürrus¡,fi videmus aröh'i
tectum domilrn erigentem, , ftatim coMigimtts
fia-- cum pñasxoluifle domum a?dificare.QOáhdo.
ergo appuetiauis bonum aliqnod: particulate, &
in cius adeptione laboramus,reâè condudhüf
amorem.vlrimi finis praBTofsifle. DeindeJSrcut
киз-Ь fr habent pörriaiprinapiaidfiäeritijs , ita-fe ha-i
Arift. tóctyJtórai&finis ifl rebusjagcrndis,autore Arift.
„ЯгеиА G 2iPh'yfic.&7.ßtipn;. Seä impofsibile eft quod
aQcnfbmur cohclofioéíbbs j quBrftà^afïenfi
fuérimUSprBacipijsjCX^ùbascottclBfion^de-»
pCndcntiErgp. impoßibilß eftquod-velimtijaH
quid,qviod bonum fit¡,qmn priùi vbimumüh€
^cfll A 4ma«etiraÜs.Pratei«3..Noponnmiis appeterf
media cirea;fines partkuJaresiquin priwsfirttrp
Voluerirrras; Crgo nómpofmmus appeterc ab*
quod bon um partículace , quin prius vltiraú ri-.
Expof.inPrim.Secun. .
nem appcticrimus.Idcm confirmatur.Nam то
litio mcdij,& boniparticulariscaufatui'cx voli
tione vltimi finisjprxcefsir crgp amor vltimi fi
nis.Hoc docere videtur D.Tho.i.p. in materia D.Thom,
de angelis,quod prima volitio-quáhabuit ang©
lus in primo inítáti,fuit amor vltimi finis mate
rralis. Cum ergo homo peruenit ad rationis
vfum , probabuceft maximè,quod prima eius
volitio fit amor vltimi finis.
4 Quarta Conclufio.Probabik'or cft illa fen Qoar.Cóe.
tétia,& mihi magis probatur,quae aflerit, quod Voíítai po
voluntas poteft vetie bonum aliquod partícula teftTelle ali
rc,priùs,quàm.vclit
*.» • i vltimum
i л ■ finem.Probatur.
iL а • 1 1,
ciliare P""
bo.
Nam bonum particulare elt vere bonum,« iu- nnm pritu
dicatur tale.ergo poteft moucrcappetitú. Con <jUa[0 vlti-
fcquentia inde probarurmarn ubiectum volun mum nu£»
tatiseft bonum;ergo fatis cft,vt velit-o,» praefen
tetur tanquam booum, etiam' hon precedente
volitionc vltimi finis. Dcmde.BorÄ panicala-«
riacatenusfuntbona,quatenus participant ra-
tionem vltimi finis,& fummi boní.ergo qui ар
petit bonum aliquod particular, implicite , Se
in virtute appétit yltimtim finenijlicet non prje
cefferit volitio vltimi finis,vt optimè ait Diuüs
Thom. in articulo,quod qui ?ppctit bonö Im- D.Tboav
perfedum , implicite appétit bonö pexföäum.
t)einde.Nos cernimus albcdinem abfque eo, *-»
.quod priceflerit vifio coloraii^&-intelligimu$
hominem abfque eo,quod procedat cognitio V)'J
cntis;c\ mea Гсг.гсппл poíiumus allenün Iniic
principio;omnè totú cft maim -fua pane,priufj .ti.-.
qüá altcntianrur huk primofrlncipio» quodln •
bet «ftjvcrnon eft.ergopoccft voluntas appetèî
re aliquod bonum particular«7priufquànY V4J
lit vltimum finem.Item,poteft homo extingue s : .Г
refitim exinclinatione natura?, S¿ vcUe bibere
ad fitim €xtinguendam;quonim primum nùW
к alia prsEcedenti volitionc pr.vftarc poteft,
quod & faceré poteft brutum. Pofiumüs ergo
vclle bonum parricubrc,priufquam vclimus vi
timum finem. Confirmantur omnia hœc; T-~' :i~ ■ '
Nam cene prima hominis cogitatioA'dchbera
tío non A-ideiur efle de vltimo fine, fed de al i*
quo bono particulari conuenienti fibi fecund« •e-k': _P
fuam aeftimationem.^Sctííontráhancdoúri- obieftl* .
nam eft vnicum argumentum , quod máximo
prcrhiíiNamifta volitio non cftpropter vtó-i гас.; .л»
mum finem formaliter,vth©tUmíeft; пес vero
virtualit«vum tuncdtrifflario'in fincm virtue •»:>,t
.lis, quando proceditex volitione prjscedentt
vltimi finis.Ergo tfta operaekjiíon c-\ p.-opter soliuio:
vltimum hncm.ci'ro exnoli tione buius orp±: q jomo Je
menti friendum eft,mulr4^Ucit№po^femt*fflti quicquid
giiquodqukqütd vtilt hömö ■ vëllt ptOptér'vhl ho",0,,u,c«
mum finem; vno modo, qQ0d-3Cb velit vtó- Tlü^¿
raumfinc«i,&qugdomnKim illum dirigaf.Är £псш.
hoc
 QuxiHoäi ;р ¿i Àrtîcul.
Кос с (Te falfum, vel foil cxpericmia fatis apertè ïe,& perfc&us efTe, neceffe eft vt appetat om
tcftatur.Alio raodpjquodpriusvtiit vltiniofti itía nece{Taria,Vt fir,vt viuat,&' vt perfectas fitj
fi ncm ,&: puftm odum media adducentia ad vt •fine Deo autem,homovei per momcntú'fubí-
timum fincm :qucm modumdicendi ample- fiftere nequit,in omni ergo fuo defiderio defi-
ctuntur quidam Thcologi, quorum fentétiam ■derat Deum eíTe.^fDeinde. Quodcúque bonú
eíTe probabilem,in tertía coclufione dictü eft. particular* èft diuina; bonitatis participatio:
Tertio modo poteft intelhgi,quödvelit omnia tjuod de fe fatis nobis conftat. Ergo qui грре*
propter V him um fin с rn. licet nunquam cogità tit bonum ahquod particular, implkitè, & in
ucrit, veiconcupiuerit vltimum fincm. Virtute appétit fummum bonú. 4Pra;terea.Si-
cuius explicatione in meraoriam rcuoeandum cut eft Deus caufa efficiens omnium rerum;' ita
eft ex artic. i .huius quxftiorris , quod agens na- eft finis omnium rerum vltimus , fecundùm ir-
turale,agit propter finem,& omnia bruta ope* lud;Ego fum Alpha,&0,principium & finis'.er Apo.fltim?
rantur propter firiem,licèt non cognofeant fi- go omnia refert in feipfum.Cui confonat ilhid
ncm.Leo enim pügnat cum tauro, hon intclli- Prouerb.i6\Ornnfa propter femctipfum opera Prouer.ii.'
£ens quod'velit ilium interficere ad vitamde1- tus eft Dpminus.Itaquc, quemadmödum cali
xendendam } & bombix omnia qua; facit, facit fa; fecunda: fine caula prima пес mouere, пес
propter perfecb'oncm ferid , quod nunquam influere pofítintjeodem modo fines particula
cognoCcit-,8c arbor producit frondes ad prote- res vohmtatem mouere non poflunt fine fine
gendos fra<5bjs:& aqua afeen di t vt fu pplea t v a- omnium rerum vltimo,qui eu primum defide
cuum,& homo nil de vita cogitans: fibibitdû * rabile,& primum appetibilc, propter quod caj-
fitit,'hoç facit propter tuendam vitam. çRa- tera appetuntur,& defiderantur.«HDe péceato- Neta»
tio horum omnium haec eft. Ifta enim opera verô,& peccatis,ad hune modum ftatuendá
fuapte natura deftinantur in vitimum fincm, eft.ïn primis ih peccato confiderare poifiimus
non ergo opus habent alia ordinatione,& defti bonum delccbbile,& vtile,& ipfius operis en-
natione.Vt enim natura irrátionalis inclinatur, •titatem:Rurfus,malum morale, 8c operantrs irt
& agit naturaliter propter fin с m; i ta homo in*, tentionem.Si cófideretur bonum deleftabile,
cliaaturin finem fuum naturalem, naturaliterj & vtile , arque" ipfius operis errtitas, omnia ifta
& fiait irrátionalis natura operatttr propter fi- proculdubio in Deum tenduntjnam h<5rújpm-
nem,licèt ilíum flon cognofcat,Jita homo opé nium Deus eft caufa & efficiens,& finalis* ац f.) -Л.
rame propter finerrjfuum уЫтштцксе! ей nd tem confideretur malum morale , certum eft
cognofcat.Itaqjie licet homo prjeftituat fibi fi quod nort tendit in Deum:tum primô,quià eft:
ncm aliqùem ccrtum , tarnen prajter ilium fi- áuerfio àDeo-.tum fccundcV,forfan enim eftprî
oem,illa a<Sio eft propter vltimum finem natu iiatio,& defecîus,& nihihtum tertiô,namDeus
ralem licet cum nó cognofcat.hac ergo de eau heque eft caufa efriciens,neque finalis peccatj.
fa homo vult omnia propter vltimum finem. Äi verô artendäntus íntentiotiem óperantis/dr-
*ffSedalia huius rei poteft afsignari caufa, & no cendum eft , quod peccator in omni pecéátb
ftro iudicia longe exaÉtíor , ifta fcilicct : quocl operatur propter Deum,vt eft bonum qûoddï
omne bonum particulare,& imperfedum, fu vniuerfale;riam in omni péçcàto querit felicifa
apte natura deftinatur ad bonum perfedum. tem in communi,& fua defidefia cqplere,quo3
Qui ergo cupit bonum imperfe&um, & parti- •eft qusfere fincm vltimum in generali: quod
culare,implicitè,& in virtute cupit bonum per -adeô certum cft,vt dicat D.Thom.i.p. q.do.ar D.Thom:
fcâum & fuis nutrieris abíolutum. ? ;) riculo vhimo ad vltimum.Q\iôd díemó in от»
QaJeu Со ^[ Quinta Conclufio. Omnia qua vult ho* •nibüs operibus fuis,cTiam maximè malis , arrtat
tiuüo. Д10, vult propter fi ncm particuíarem, qui eft plusDclim, quatenus bonum eft vniuerfale,
Omnia qaç Deus.Hancconclufioncm affirmât D. Thorn. quàm feipfum. fEx his , qQaé hnetenus difta Solatio it'
vult prop funt,omnia argumenta Scoti àdduéta foluun- gumecorä«
lei J: um. Exhic.le<ä.i.expücansillam fentétiam philofo tur.Primum enim,& Secundumj&TcrtiurrïcX
D.Thomí* ph i.Bonumeít,quod omnia appetunt ,fed aper prcííc funt foluta. Щ Ad quarram refpondco, Ad <{umü¡
riùs,& diligétiùs 5.contra genres c17.18.iQ. vi quod vojlifltifs libera eft', quaríjurjl açl ejtrçt- \
ertle ad 13* Probatur ifta conclufio. «J Homo tium;ca;tcrum necefsitatur ad vltimum finem,
enim in omni öpere fuo, quo laborat fub foie, quantum ad fijecificatiopem ; guemadrnodum
hoc vultrvr,benc fe habeat,& felicicatcm acqui !7ocúlüsVryer\n¿^siratu'rv¥videat coloremi
rat,atquevxfui dcfidcna contplear. Sed foluí quiefteius pbie¿him,non autçrn neceffario vi
î. cjüeuseftbiAammfficiensad'explendanoítrá det. ^Adquintum diccndumeft,conclufioné
/./.*r*"átódéria.;Eí!go.mbmniu^ere>fuo expetit , & D.Thom. fouira veram ciÇe d,e finç.vltimo in
<ju«rvtDtuln.^mci\;a.Q¿ix:upitcírc,viue- generalicen fa particulari'.Itaqtie" irifidelis nó
femper

l
 30 P.ty.Medin*
fenaper operator propter idol um, quod fibi сб-
ftituit vltimum finem; nequc homo Êpicureus
propter voluptarem;neq-, Stoicus propter ope
rattonem virtutis: at Temper operatur homo vt
bene fe habcar,vi defidcria fuacom pleat, atcjue
vt perfectionem fuara adquirat. Quaecunque
enim appétit hómo,propter fin cm vltimum ар
petit.& hoc eft quöa vocatD.Thora.vltimura
finem in generali-Neque eft idem iudicium de
finevltimo in gcnere,atque dc particulari. Ni
finis vltimus in generali,claiiditurintrinfecè in
quouis opcre.ee quauis appetitionc voluntatis:
■fed finis vltimus id particulari,nifi ex peculiari
operands intentionc pri4Htuatur,non eft illud
Adrlrira. propter quod agens operätur.fAd vltimum ar
дшпепшт dicendum fupereft; ad cuius prius
jncommodum,dc peccatore fcilicct, fatis plura
dicta fun t . Ad fecundum incommodum refpó
detur,opera humana tunc dici otiofa , quando
carent fine aliquo particulari ab operante pr«-
*7.- ftituto,quanquam in vltimum finem fuaptc na
jtura referantur.Ad tertium incommodum dici
mus,nullum efle inconueniens,ncque abfurdu
Xquod ftatim docebo)circunftantiam finis non
çfle propriecircunftantiam. Quarto intommo
do rcfpondetur,Theologos no difputare, vtrú
ad асЧ us moral iter, & politice bonos requiratur
ciraMÄantia vltimi finis; fed talis vltinii finis,
<*re, Arira. £>AHiccr,quod Greg. Arim. requiri arbitra*
*¡ur:cuiuscontrarium ceníct D. Thom.nec ver
bum loquentes de vltimo fine abfolutè. Dici-
mus focundo,non ita intelligendum efle, от-
nes a&us rcferendos efle in vhim urn finé, quaiï
çircunftantiafit cuiufqucaéhis,quod agens re -
.ferat Шит in vlrimum finemjfedcxeo folùm,
quiz obic ctu m iftud in particulari iuapte natu
ra, лЪГсшс alia operands intentione, in finem
vltimum referamr,quemadmodu fuperiùs ex-
pofitum eft.Vel dicimus; non efle circunftan-
tiamaftushumaniquodrefcratur in vltimum
бпеггцсит hoc fit omnibus humanis actibus
■v intrinfecum,& communercircúftantia verô eft
f/cçidem aétus huraani ; quod docebimus q.7.
yitimo inconucnienti refpondetur ,iam fatis
. , 3. \j} dictom eflè,quomodo non fit nccefle amorem
cuiufquc finisjvolitionem cuiufquc boni parti-
cularis antecederé* • . ; . , •
-it-
ART 1С. SEPT IM VS.
fVtrum fit Itnm ъШтм finis omnium
XV hominum.
Expof.in PrimJSecun.
Rima Conclude Si fcr- Prin-OcQ
mo fit de vltimo fine,
formali , & generali ,
omnes homines eun-
dem finem vltimum habenr. Om
nes enim cupiunt bene fe habere,
fuamque perfe&ionem adimpie-
re , quae eft ratio vltimi finis in ge
nerali.
^[Secunda Conclu fio. Si loqua- secfiAcsc.
mur de vltimo fine in particulari,
in quo ratio , & perfe&io fummi
boniinuenitur, noneit idem finis
vltimus omnium hominum ; quia
vt vltimum finem alijappetuntvo-
luptatem,ali j diuinas,in quibus ma
ximè dclecbntur.
^Tertia Conclufio.Ille erit vlti- T«t,C5<i¿
mus fiais particular is, verus , arque
fölidus, quern pneftituunt fibi ho
mines itudiofi,& moribus, virtu-
tibufque praediti.Csetcri verô fines,
quos prseftituunt fibi homines vi-
tijs dediti , non funt veri fines , led
potius mali,& adulterini.
ÏXPLICATIO ARTICVLI.
Onclufiones huius articuli maxime
obferuanda? funt , qua; accepts Гипс
I ex AriftoM.Ethic.ca. 4 . quo in loco
' afferit Ariftot»quoddc, humana: vi- Arift.
XX felicitate in duobus reétc confimferunt and
qui Ph ilofophi, in nomine, & in beatitudinis ra
tione,& dcfinitione.Omnes enim vno ore ap- Beitktido«
pellant beatitudinem,vitam be лram , Hereto m,
atque felicem, omni genere malivacantem, &
omnibus bonis affl ucntcm. Rurfiis definierút,
feücítatem in bona,& reda vita efle collocan- . v, ,
dam;qux autemiit reétavita^n hoc varias in¿ U-»í
duxerunt opiniones : quali enim quifq; animo
pratditus erat,talem de bcatitudine,& fine vlti*
mo opinionem aucupabatur. A Ii j dicunt,quod
rcôtè viuerc,eft voluptuoß viueréjraüj, viuere
honorificèiahj,lcKupletifsimè.de quorum Phi-
lofophorum deliramentis difleric Auguft.ij.dé pjHtgnftJ
Trinit.capi.4. Gicenin Tufculani s quseftioni- flcue±
bus,& in libro de finibus bonor û & malo t um:
Sene-
 Qua?fHon.î.
кяа. Seneca in libro de vira beata , Laéhritius Fir-
lAKon. ïnianus lib.^.dc faifa fap.capi.7. Cxtcmm qué-
acîîrtôcîum religio noftra Chriftiana confirmât'
vltimum fincm vcrum,& legitrmum,in fequen
ti quxl Hone diligcntiùs inucftigabitur.
«llltid tamen dignum animaduerfione ex hu-
ius aniculi prima Conclufione clicitur, quód
nemo eft,quantumuisbarbarus , qui non bea
ms effe cupíat,& finem vltimum in generali nó
D.JloguC quxrat,&defidcret.quodàpcrtè aflerit AugùV
lib.io.confeiT.cap.îo.&libr.i.debbcro arbitr»
cap.iA.&ip.dc ciuit.Dei,cap.i.& fequentibus,
Se ii.lib.deTnnitatccap.j.Hftilla memorabi-
D* Aognft lis fententia D.Augufti. In quibufdam* inquit)
rebus pofpjmus feire quid onines velint. vndc
il!a cuiufdamMimifacetifsima prxdicatur vr-
banitas,quiciim fepromifiiîctin theatro,quid.
velientomnesiêdi durum, dixifle perhibetur;
vili vukis emere,& carc Venderé. Quam fenté-1
tiam non probat Auguft.efie in vniuerfum ve--
ram'Jicèteam populus admirabili fauore fuerit
arfiplexusjmiiltos enimreperies , qui vili ven
dant qua: dimiferunt parentes , & carè emant,
qux confumunt libídines. At fi dixiflet Mimus
(inquit Auguft.)omnes bcati eiTe vukis, miferi
ciTe non vultis;dixilTetaliquid,quod nullus in
fua non agnofecret volúntate. Scdfatis haede
r'e,namdc camfràquxftionef.am.vltimo erit
Obic&io. diligentior iniieftigatio. ^Contra fecundara
conclufionem articuli eft vna obiedio perfàci-»
D.Tbom. lis.Nam in fcquenti articulo définit D. Thom.
quodômniumrcrum, &homixuim eftvnúsví
timus finis in particular!, videlicet Dcus ; falia
igitur eíl fecunda condufio,in qua affirmdtur,
quod in fine vltimo particulari non Omnes ho'
mines conuenimus.Ccrtö D.Thorn. in fequen
ti articulo loquitur de fine vltimo , prxftituto
ab ipfo Dco:in hoc veró articula fermo eft de
fine prxftituto ab ipfo homine;ficu£ folia mori
funt ab autore naturx propter fructus; ab agri-
cola vero nutriurttur propter bombyces, &c. ■
ART 1С. О СТА V VS.
...... , .л;.д ■. ■.. ..-.-A
jfP^trùm in ilk ultimo fine alite creatu
re conueniant. ^ aduertcndumeftquoddoçet Aug.blibj сопл p. Aogui^
SV MM.vA TEX TV S. .....j
О N quserit t). Thom.
de vltimo fine fofmali,
& generali i expíoratum
enim eft omnes creatü-
ûc tendere,vt beneíeha&éáflr,'
ч A*ticul.V ï П. $i
fúamque perfe&ionem adquirant;
fed quairit , Num omnes crcaturas
habeant pro fine Deum Optim.
Maxi, qui eft Alpha , & O , prínci-
píum , & finis. Ad cuius rei intelle-
diim adnotatD. Thorn, ex Arifto- JiJJjj"*
tel.5. metaphy.text. 22. fincm vlti
mum fyifariam fumi poiïq vno mo
do , pro ré ipfa, quam deííderamüS;
alio modo , pro adeptione huiuS
rei 5 quam dcíideramus : quemád-
modum auari finis pro re ipfa,pecu
nia eft 5 finis vero pro adeptione,
pecuniae poiTefsio eft, & adquiiitio
eiufdem* •< <\
fEitigiturpnorConclufio.Siïo-
3uamur de vltimo fine pro re, qua
eíideramus,omnes cr-eaturae eun»
dem fincm vltimum cun^lwmííTt^
habentmempè Deum» ,
^Pofterior Concíufio. Si fermo fofterfof
fit define vkimo pro aííecutione¿ Cfteck^0?
rton omnes creaturae cohfeqùùri-
tur fineni vítímum 5 fieuti hómój
qui cognofeendo , & áffiáfldo vlti* " *
mum ttntm, Deurh 'éonfequítur^
quod éréaturis iriättpnäfilfe, nonr ¿X A
eonuénitv -A: i«\.V\ñ*\'0' -
" '4
"'•жхъЪх er AT if 6 t'Wf'ÍV^lP
Ifl&cile fanè eft ad explicartdura,qe£
modo ereaturx omnes pro vltimo
rîrîè hâbeahtDeum OptLMaxi.eàm
* " ,'; '."'.-tamen remadeàexadè explicatvD* p.Tbom}
Thom.j.contra gentes с. ij,8ç dçinceps .vfquè
adi^.& de veïitate q.2i.art.!.vt íri hac rc'cxp'IÍ
canda non fit opüs noftro'kbcfre. :*çJHoc tâmé
feir.c.i.Fcdfti nos Domine ad te,& inquietumJ '
eft^cor rioft+um,donec reuertdtur">Sd t«V :Qu^-*
l¿us verbisfignificare videtur,proprium çflejiç^
mmí,qúod fit faclus ad Dcum,& propter Ded.
In eo cettè ratiohalis creartifa à cstcrrV dmni-»
bus fcccrrjitur, & feparatuf j quiaearfola poceft;
Deum cqgnofcere , cumque amare explicité.
Mo' «iam\mo'dÖ inbr .Te drffërunt , qüo^l
homo»
 F. ßr-Medinse
homo fit immediate ad Dcum deftinatus : cas-
tera vero primiim referuntur ad homincm,cü
propter hominem creatafuerint; cuius corin-
quietum eft, donee ad Deum perueniat. Hie
eft igitur hums orbis ordo,& difpofitio,vt ele
menta propter corpora mixta, haec vero pro
pter viuentia, ex quibus planta? propter ani-
„-.- . malia,animalia propter hominem, homo vero
propter Deum fit conftitutus,ita,'vt propter fc
Froeer. Ii. metipfum omnia operatus fit Dñs Proucrb. 16.
Expofin Prim.Secun.
mus:inbac quaïlione , «ly fequentibus
explicat elegantifiimè ,<ír copiofißime,
in quibus rebusfita fit,<sr coüocata.
irlßa autem beatitudo nihil aliud eil, "«Wl -
quam rerum omnium abfoluta bomtas. <juid %ы-
Vnde ipfe Artfio.t.Ethic cum dtxij- Шт,
fet,bomm eîl, quodomnia appetunt\bo-

CL.V AE S T I p\ I L num bocauit beatitudinem , quam om

de beatitudine hominis,in quibus nes mortales , res item omnes quarant,

beatitudo hominis confißat, cupiant , <&r expetant. (Beatitudinem

o&o habet artículos, itaque omnes bno ore bocant bitam bea-
tamfelicem , omnis maltgeneris exper-
hitrodutlio Qjuefiionis.
tem j omnibufq, bonis affluentem.
(¡{iufquam articulorum ex-
tfQua de caula inJacris litem поп bno вавы*
plicationem aggrediar , no-
поттеßgntpeatur : поп етт еш со- ,ег и »ari¿
nulla funt prœmittenda ,
p\iy<s abundantta bna boce comprehen- fisnificaŒr
quce fi пШ expendantur,
diyconcludiq. poteíl. Miquando regnum
magnam lucent his ,qu<t dicenda funt,
{Dei yaliquandoregnum cœlorumjnter-
tr"unt altuturú.- у Sciendum eft in pri-
dum beatitudo bocatur¡ pracipuè tarnen
mis , quoa* de quaflione hac dijferunt
bita ¿terna , quaab omni malorumfen~
D Mgn¿> 'tbeologt âpferit.À.âfî. &. J4uguílwA$.
fu,ac metu aliena c/iyqua coúefiibusine-
D .Thom. AéTrinitate,& 19 de ciuitate. S). Tho.
narrabiUbusgaudusy delitus , boluptati-
i.lib.contra gentes ca£.%n,.$einceps Iff*,
bufy omni ex parteJemperabíidat. Нас
Cicer. fue ad ço'.Cicero Iib.definibusbonorum
omnia completluntur Theologi bac défi
tsr malorum yift Tu/culaip- fyafadoxiL
nitione. f 'Beatitudo eß status, omnium Beatitud -
Seneca. Seneca lib, debita beata. Miïï< y Etb'u.
And. bonorum aggregatione perfefius. quam t0jo.d"fini"
cap.i).<& perfequentia capita. fObfer~
definitionem eleganter explicat Ю.Тho. о.тьош.
uandum eß deinde, ex precedent! qua-
¿.contra gen.c.e^.quam altjsberbisfer
ñionefatis nobis confiare, omnes homi
me idemßgnificantibus expreßit Cicero cicer.
lies finem aliquem ultimum refpicere,
dicens,beatitudo eß jecret'ts malkomm
i-... j ftlo propoßto in abitones meumbunt, in
buSyCumulata bonorum coplexio. flSlota
quem appétitus ñofter tendit , in cuiuf-
dum T>ltimo,quod quemadmodum Lhri-
\ue adeptionteonquiefeit bltra nil
'■■ jupereH deßderandum,i quemfines om~ ïlus {Dominus dotlrinam euangeltcam
exorfus eil à beatitudine illajßeatipau-
ngs T>w ore appellant beatitudinem.
peresß>iritu-teode modo T>. Tbo.tratla- D.Tbon»:
Quocirca роЩпатЗ). Thorn, рглсе-
tu de beatitudine exorfus eñ, condemns
denti qutïtione demoft ram t ejfe finem
inprimis illam J>ulgi opinione,quod beatL*
aliquem Ultimum humana bita, beati-
tttdo in dtmtijsfit conhitutíU Jm Щ
tudmemfcilicet , quarn omnes defidera-
ARTIC.

ARTIC. PRlMVSr-
yVtmm beatitudo hominis in diuitijs
conßßat.
SVMMA TEXTVS.
Onclufi o eft negás , qua
D/oirúrú
dim fio. D.Tho.ita probar. Nam
ex diuitijs quxdam funt
naturales jquibus fubue-
nimus naturalibus necefsitatibus,
vt pañis, vinum, oleum , &c. alise
funt artificiales , quae ad faciliorera
commutationem funt adinuenta?,
vt funt pecunia;* Beatitudo autera
non poteft conííftere in diuitijs na
turalibus , nam iftae magis funt ad
finem , quàm finis , quia ad vitas fu-
ftentationcm quxruntur. Ncque
vero in artificialibus , quo niam di-
uitiae artificiales, propter naturales
quíeruntur ; multo ergo minus in
eis beatitudo confittere poteft. er
go beatitudo non conuítit in di*
uitijs. - ; . / .; a.
IXPLICATIO AXTICVlb
Vius articuli Condufio probatut.
irdculi ce- Nam beatitudo alio nó refertur , fed
cil vltimus finis, ad quem omnia rc-
feruntunat diuithe referunturadbo
mincm, & funt propter hominem ; vnde ordi-
ne naturs,& dignitatis, omnia funt fubdita ho
rfilm. s. min i, fecundum illud Pfalmi; Omnia fubiecifti
fob pedibqs eius. % Pratcrea. Beatirudo eft
omnium bonorum mater, & ftatus omnium
bonorum aggregatione pcrfeâus : at diuid*
non iêcum haben t , vel adferunt omnia bona,
Рю. 17, dicen te Spiri tufando Prouerb. decimofepti-
mo. Quia prodeft ftulto diüirias habere, cum
fapientiam emere non pofiit?«fPrjetercà. Beati
rudo eft íummum,& prçftantifsimiim bonum:
at diuiria? non funt prxftantifsimum bonum
■boe.ti.* ¿ícente fcriptufafacra,Ecdefiaft.4i.Meliuseft
bonum nomen, quàm diuitix multa?. Quod
conftat verum eile ex fuffragio omnium homi
nom reá¿ fcntientium, qui diukias, iîbona:
ArtkuL I.:'
funt,in vltimum bonorum omnium referunt.
«liDeinde.Beatitudo fatiat defiderium anima:
noftrac, Sc in eius âdeptione appetitus conquie
fcit-.at habere diuitias & opes>non implet defi-
derium animas noftra; , dicente feriptura, Ec«
cleiiaft.quinto. Auarus nunquam impktur pe- Eccî.f .
cunia. ^Hisáccedit,quodbeaütudo eft bo
num ftabile,atq; fixum; diuitiae autem funt in-
ftabilcs , & caducs. Hanc ration c m perfequi-
tur Apoftolus prima; ad Timoth.fexto,& Рю- uTim.f.
phctaPfalmo 51. & 61. Iam verô oiuitiE in- pfal.ji.ee
uoluntariè faepenumero perduntury temeré, & 6l'
cafu proueniunt , bonis & malis furat commu
nes. % Prxtereá.Beatitudo eft fummum bo-
num,in cuius adeptione, & confequutione ap
petitus nofter quiefcit , atque in ciufdem con-
feruatione: at diuitiarum bonum non conii-
ftit in earum conferuatione , quin potiùs in Ca
rum elargitioncjdicente Domino Aftor. vige- Ail.toi
fimo. Bcatiùs eft dare , quàm accipere. Sed
¡quid multa in hanc fentcntiam difputo ? adeô
certum eft beatitudinem noftram in diuitijs
non efle fitam, vt fint noxia? , & periculofas ad
vitam inftituendanv.quœ incommoda, & peri-
cula diligenter perfequuti funtPhilofophi anri
qui,Plato,Seneca,Socratcs, Plutarchis* prxri- Plato."
.puè Cicero in illö Paradox, quod honeftum Seneca,
eft folum bonum; & in alio Paradox.'docet,fo- SocrMefc
lum fapientem effe diuiterrl. Щ SeáBíJChriftiat- с£"Го.
na doctrina de hac re tres conchrfiones confti-
tuir,qua? maxime funt obfenutrda?. :: . ■' ' t'aní/r
: ^PrimaConclufio.Qm volunt diuites fieri, Prima Coa
difficile confequeñtur vitdm beatam. , • ;! . . » 1 clufio.
■ ^Secunda Conclufio. Diuites,quanquam Secunda
nonftudeant dimdjsacquirencUs-,difficilèac- Condufio,
quirent beatam vitam. .. ruv.UT>moj ¿l.„.l
- ^[Tertia Conclulío. Quinonhabent odio Tertia coa
diuitias,diffkilè ad vitam beatam deueniunt. cluü».
_¿. ... u. o> iinuji'.:. .v \ ñ\t»~mv\o'i~a »лг
jv p E M O HS Щ R A T TOóN E S ,1
!.. s ; pro Prima Con clufione. > clilO
- T Lli dicuntur velle eífe diuites^qui ftudentdi РН.Сбсгл
i-uitijsacquirendis; &nonf^ÄrÄcruera^cai, oftenditur.
с re • 1 • r-P TL- ' Quldican-
<mx iunt п t ceílana ad vit» neceí sit at em. Prae- д^еце ef
died nunquam confequeñtur vitam beatam, {еЦйк».
aut difficile eonfequentur. Щ AgeflSrimjm ope-
ratur propter finem , & in tínibu i non eft pro-
ceíTusin in finirá; propter'quod neceflum с ft,
.vt vniuerlum agens praeítituat fibi vi timum fi
nem, propter quern omnia opere tur. lili ergo
qui volunt diuites fieri, aut conftituunt vlti
mum fincm in diuitijs , vd in fiiperbia , aut in
libidine,propter qua? ftudffnt diuitijs acqufren
dis, quod fi ira *cs fe habcat , impofsibile eft
quôd confequantur veram bearitudincm, qu*
С in
 Н&МоШас
34
in diuitijs confiftcre ncquit. Habent etiam mi-
mi pcruerfitatcm , qus in vita beata eiTe noft
poteft. Eft enim fumma pefucrfitas conftitue-
re vltimum finem in creaturajat fi prsdicSti Con
ftituunt vltimum fincm in virtute, fed ftudent
diuitijs acquircndis in prsfidium virtutis , &
vita; bcatx,q us fine diuitijs fuftcntari non po-
teft(vt exiftimant Peripaterici) falluntur certe*
Sc miferè decipiuntur , & difficillimè fie affedi
i...:- 1 potcrunt vitam beatam adipifci. Nam nil eft
.i * .- laboriofum magis, quam vitam beatam confè-
qui. Vnde , quanram ad intellecbim, eft
opus arduum ; oportet enim ad beatitudinem
omnium rerum cognitionem habere, & om
nium rcrum agendarum prudcntiam.^[Quan-
tum ad affect um, oportet vtqui vita.' beats ac-
quirends ftudent , ament , atque diligant in-
uifibilia,contemnantque vifibiba. Qus enim
a. J videntur,t¿mporalia funt,& caduca : qua? veró
non videntur , & qus beatum horainem effi-
ciunt,eterna fun t,£V nunquá möritura.*fQuan
turn act corpus , neceffum eft eius affecbis com
pcícére,& frsnare,&captiuare, vtferuiant fpi-
ritui , & ini m s. Denique oportet vt per mul
tas tribulaáones in vitam beatam intremus.
Ex his fequimr , oportcre omnino cum , qui
.1. ■ и ftudet vita: beat x acquiren dx , ex toto conatu,
.*1 • ■ 6c ex omnibus viribus quo ti die ad cceleftia eue
hi, & с\talli. Nec . fan s fun t vires animât natu -
tales,fid pcrnecciTanum eft,vt à Deo diuinitùs
Primade- adiuuentur. «j Ex his documentis elicit ur pri
ma demon itrado. Hi, q ui ftudent diuitijs acqui
.oslóla rendis , nonpoÖunt cas acquirer* fine ineenti
' iQlîbi labore; nec verá fine aliorum i actura , & detri
.С Ii Ii. 'lo. ) mento (vt plcrumque aceidit) nec eas poflunt
facile conieruare, nifi magnis* cutis diftrahattlt
исл '.ímT animus, vt rcru m experiéna cuideri rer demon-
.С ..11 3 ftrat. Sed impofsibile eft qùod animus codera
in tempore intentifsimèferaturin coeleftia, &
terrenis occupetur. Ergo impofiibfle eft, vt
quis diuitijs acquirendis det operam , & fimul
Confirm. rebus diuinis vacct.^fConfirmatur etiam.Nam
У -Z~i Ы qui volun t diuites fieri; neceflum eft vt intelle
ли: Lir-ib ctu,& afïectu à rebus cccleftibus leparen tur ,4k
1ъ alls' :uj à contcmplatione rerum diui narû(i n qua beati
.tJtiflib ù tudo an imi noftri coniift it; v t infra demonftra
turn eft)abftrahantur.CicrtèqtB rnori: dat opera
rebus.quac ad animum fpectant; fed rebus vifi-
bilibus,& caducis vacat,eum in- tentation es hu
ius m u n di fspifsime cadere nece öurn eft. ay Ex
quo fequi tur,quod qui eiuimodi furft, difficilli
mb à peccat o liberan tur, 9c magno cam labore
ad vitare beatam perueniunt.Sed qnidterimus
tempus incolligendis argumentts-ad huiusrei
demoûftrattftoçmrfim гстцга experientia hoc
ipfum derntonftferj vnd« г«<3з&тс & elcgätifr
ni 'ù
Expofin Prim.Sècun.'
fimè docctPaulus i. ad Timoth.6. Nihil in'tuli Elegantiffi
mus in hune mundum,hauddubic, quia nec mus locus
àuferre quid poflumus : habentes autem ali D. Pauli г.
ad Timo.*,
ment a,& quibus tegamur, his contenti fumus. ad deiefU-
Nam qui volunt diuites fieri, incidunt in tenta ttonem di-
tionem, & in laqueum diaboli , & in defideria uiturum.
multa inutiha , & nociua , qus mergunt homi
nes in interitum & perditionem. Radix enim
omnium malorum eft cupiditas,quam quidam
appetentes, erraucrunt à fide, & inferucrunt fe
doloribus multis. Nil fignificantius dici potuit
ad deteftationcm diuitiamm. fenfus Ji.Om-
nes nudi nafeimur, ne quis originem obijciens
plura fibi dicat efle pofsidenda;& morientes ni
nil auferimus nobilcum,ne prçtcxamus quam-
pbrem plura fintparanda:rcliquum cft hoeexi
guum vits fpatium , vel vmbra potiùs , in qua
minimis opus eft,nempè exiguo cibo, atque te
gumento; cartera fupci fl ua ítint , & hominum
opinione errons introducta. Et notan dum id,
quod paulo poft addidit; appetitioncm diuitia
rum parère, &• qus homines in interitum dc-
mcrgant , nempe vnde emergeré haud facilè
queant,aut nun quam potiùs emergent. Certè
auarus dum cu pi di t atem fu л m, qus inexplebi-
lis eft, explere cupit, & adulteria,& homicidia,
& nihil non admitrit, vt rede exclamât Poeta. Poet«.
Quid non mortalia peftora cogis,auri facra fa
mes? & Sapientia iri Ecdcfiaftico. Aúaro nihil Led. io.
-cft feeleftius ¡ hic enim & animam fuàm vena-
lcmhabÄi;.,:.,.^ ... .. b;
DEMONSTRATIONES
pro Secunda Concluí! one.
GOntendimus demonftrare , non folùm
ftudium Á¿ auaritis vitium mu! tum impe
dire beats vits confcquution cm, i cd etiam di-
uitem efle,impedimentum afferre ad vits Ьец
ix confcquutioncm : quod apertifsimc doeet
faneta fcripturaEcclefiaft.}i. Beatus dauei qui E cel. j i.
inuentuseft fine macula , & qui poft a uni m
non abijt,neque fperauitin pecunis thefau-
ris.Quiis eft hic? & laudabimus cum, fecit enim*
mirabilia in vita fuá. & Dominus in Euarige-
bo,Difficile cft diuitc m intrare in regnum cce-
lorum . ; Huius difficultatis tres rant caufsJ Q^iare di-
Prima eft,quoniam difficile e Ii: habere diuitias, uitosJir'hci
& non cas amare.Voluntas enim hominis , qui lc falui cur.
tendit in beatitudinem , eft veluti fcrrum con-
itimtum intra duos magnetes , videlicet inter
bona huius v its, qus \ iden tur , & inter res in-
tnfibiles, in quibus vera beatkudo con lift ir. &.zt.uc: ■
Senilis oi tendit diuitias & voluptates ; ratio .if '■- :
humana demonftrat bona virtutum ,'qus in-
uifibilia funt. Senfiis itaque trahit hominefrt
ad
 .; Qupeftion. 1 1.
adfcnfibilia;ratio, &mens adinutfibilia. Cer-
tum autcm eft quod praefcns obieftum vehe-
mentiiis mouet voluntatcm. Diues ergo cùm
Temper habeat bona hec fcnlîbilia prefetttia.ve
hcmentiùs ad hxc interiora bona prótrahitur¿
& fie difficiliiis ad bona fuperiorá att ollitur, &
elcuatur, & fie difficillimè vitá beata cófeque-
tur.ej A lia caufa cft,quoníá ád conferuádas diui
tias multa funt neceflaria,veluti ferui,ancillç,iu
menta , & alia id genus: vnde neceflum eft , vt
mens rebus téporalibus nimis intenta, à rebus
diuinis,& vera beatitudíne diftrahatur. ЩAlia
caufa eft,quoniá qui diuitias habet,habet fomé
tum ad omniavitiajná pecunieobediút omnia.
Siaûi qui çQuod fi cótra hic veritaté exempla íanérorú
diurnas ha adducas,qui,cùm efientdiuitesjvitá beata fünf
re* confequuti, vt Abraham,Ifaac,Iacob , & fancti
Patnarchx;dicendum cft,quôd veri fanfti, qui
optimè vil funt diuitijs, difficile vitam beatam
funt confequuti : de his namque dicit Spiritus
fandus , quôd fecerunt mirabilia in vita lúa. Si
igitur diues,qui reâè,&ftudiofè vtitur diuitijs,
difficile vita beata confequitur, quíddicemus
• de illis,qui nó reftè,& ftudiofè diuitijs vtútur?
Certú illud eft quod dicitur in Euangelio,Fací
lius eft camelú per foramen acus intrare,quá di
uité intrare in regnú caelorú.Certé quemadme
dú qui mittit igné in finú,& ex alia parte precá
tur Deú vt fuá veftiméta n б ardean t, t état Deú,
& perueríe agitjfic qui amat intenfe pecuniá,&
ex alia parte precatur Deú vt diuitijs à vitas bea
tac confecutione nó im pedí at иг, tentât De ú,&
Cbit&io. peruerfè agit. Щ Sed dices. Si beatius eft dare,
quàm accipere,iuxta fentétiá Dñi ; confequens
eftjdiuitépaupere eflé beatioré. Reípondetur,
diuitias in collatinne beneficiorú aliquas habe
re vtilitates,fed fi vna vni cóferatur , plures ha
bere voluntariam paupertaté: etfi enim pauper
votútaria beneficia nó cóferat,clargitur tamen
{p)iritualia,qus corporalibus potiora funt.Dici
mus etiá,quód licet dare beatius fit fecundü fe,
quam accipere, créature vero melius eft à Deo
recipere, quàm dare: nam vniuerfa eius bonitas
in participatione diuinx bonitatis confiftit.
^[Illud vero animaduerfionc dignum vide-
D-Thoei. tur,quod annotat D.Tho.ar.i.ad 3 .defiderium
Etatundi- p»cunia*,& beatitudinis , vtrüq; in hac vita efle
:í!rum de" infinitum;differre tamé maxime Ínter fe, quôd
í¿«riií Infi iMud fit infinitum propter fuanvimperfedio-
nem.Diuitiae enim habitç ftatim conténuntur,
& cxplorata eorum infufhcicntia,cumulatiores
deííderantur.defidcrium vero beatitudinis eft
mfinitum,propter íuam perfecr.ionem;optimú
n am que bonum, quo m agi s pofsidetur , magis
amatur, iuxta illud, Qui edunt me, adhuc efu-
i r, & qui bibunt me,adhuc fiticnt.
ArticoL I.
DÉMONSTRATi О
tertia* Conclufionis.
HAbere odio diuitias intelligimus eo in fen Odîo Ь»Ье
fu,quo dicimus sgrotum habere odio me re di|»itia,»
dicinam amaram:ad hunc enim modum opoi*-» ^tt'l!■
tet odio habere diuitias , ac fi eíTent medicine
amara:. Cùm enim ( vt dictum eft ) periculum
afferent ad vita; beatç confcquutionem,& non
pofsimus vitam tranhgere fine bonis tempora-
libus, oportet oranino vt cas amemus táquam
medicinas , ad vitam temporalem conferían-
dam,& vt amaras guftui anima; fpirituali.Ani-
ma enim noftra optimè intelligit eas efle peri-
culofas ad vitam beatam obtinendam , & ideo
fi pofsibile elTet,defidcrandú quidem cífet abf-
que bonis temporalibus viuerejficuti a*grotus,
fi pofiêt fanitatem confequi fine medicinis, ea$
certènon eligeret.ejHuius rei eft altera demon
ftratio. Nam quartdo res aliqua nó amatur pro
pter fe,fed propter alium finem , tantú amatur,
quantum nçceiTaria videtur ad finis cófecutio-
hem. Vndé a:grotüs non accipit medicinam in
magna quantitate , & abundantia-j fed tantum
de medicina, quantum expedit ad fanitatem
recugerandam,& femper inclinât in minus : lie
de diuitijs omnino iudicandüm eft.
•jScd & tertiá demonftratio hoc cuidentius
oftendit. Nam amor proprius eft ex omni par- Triplex
te vehémentifsimus, & in primis naturali amo- */?or .по1>*
requifquevehementifsimèdefidefatelTc, &vi c 0 wr'
uere,& conatur, quantum poteft,vitam confer
uare.Dcinde nafcitur in nobis amor alius natu
ralisât i.i vehemcntifsimus,gencrandi fimile,&
propagandi genus humanum,& fie concupifeë
tia carnis eft vehemcntifsima.
•jSed & tcrtius amor nobifcum nafcitur,qui
adintellcftum fpeftatjis eft amor excellentia;,
& hon oris, quem elfe vchementifsimú,cuidens
experiétia demóftnt. Cúenim homo ex diui-
tiarú abundátia exiftimet fe pofle omnia bona,
fuperiùs di<âa,adipifci , qua» funt maxime ama-
ta,fecundú illud,Pecunix obediunt omnia : fit
cófcquens,quod amor diüitiarú fit multú vehe
més,& ardens.Vnde vir ítudiofus,fi non confi
derat diuitias,Vt medicinas amaras,& periculo-
fas ad faluté ÔC pace anima», & nó odio eas pro-
fequitur.modo fupra expofito, difficillimè po-
terit vitam beatam cófcqui.& hoc cft,quoc! in
Euangeliö dicit Saluator.Nemo potcfl duobus
dominisferuirejautenim vnum odiohabebit,
&alterum diliget. Etvtnos intelligamusqui
funt ifti duo domini,fubiungit ftatim.Non po
tefris Deo feruirc , & diuitijs ; obferua verbum
Dñi,& configna myfteria; nó dicit Dñs,nemo
poteft duobus Dois inferuire,quia alterifer-
C i uict,8í
 36 Е В. Medina?
uiet,& alteri non feruiet,fcd caufam fubiangit;
aut enim vnú odio habebit , & alterum diliget.
Certc in feruituti téporali nos poíTumus ferai»
re vni abfq; eo.quododio alterú habcamusîca»
terú in feraitute animi noftri, Dñs pro manife-
fto ftamit,c}> qui nó habet odio diu i tins, ad mo
dúiam expofitú, nóintrabit in rcgnúcslorú,
Quomodo aut íntrabit difficillimc. ^Sed ex ijs dcmonftra
diuitiacpro tjonibusnóinfcratTheoloeus diuitiasdánari,
tv. aut «(Te malas;fcd inferat elle bonas, ac códucc
tes ad vita: beats cófecutioné, fi quis eis legiti
me vtatur.-at his vti legitimé, difñcillimum eft.
D Auguft Vide de hac re difputationé optima in D.Aug.
íuper Pfal.51.cV: Epift.89.ad Hilariú q-4.in qua
dilputat accerrimè contra Manichatos,diuitem
manentem in diuitijs fuis poflc in regnum Dei
ingredi,fi ex fuis diuitijs mandata Dei fecerit.
ARTIC. SECVNDVS.
fHtrùm heatitudo hominis in honori'
bus confiHut.
S V M M A TEXTVS.
ComIuCo. Onclufío eft ncgans,cu-
ius ratio eft; nam honor
nihil aliud eft, quam fi-
gnum quodJarrij&tefti
monium cxcellentia? in aliquo exi-
ltentis , videlicet in honorato: ho
nor ergo beatitudinem côfequi po-
teft, fed in eo beatitudo fita cífe
non potcft.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Vnt fanèaliqut elatiori animo, quam
diuitesprxditi,pauloq; altiùs natu
ra; vim intuétes,qui totis viribus, to-
toq; animi conatu honorcs,& digrti-
tatcs,omni qua poffunt diligentia confedátur.
Eft enim nobis illud à natura tributum , vt his
ftudijs maxime opera demus , quibus populus
defert honores. In eo tamé maxime peceát his
honoribusinhiantçs,quod ex imperiti vulgi
opinione dependcantdn eiufq; rumore veram
laudé & beatitudinem cóftituát.Preterca. Bea
titudo bonú firmú,cóftaníq; efle debct,honor
aute ab hominibus cxhibitus,varius eft,& incó
fbaoreft ftans. ^TPreterea honor nó eft in honorato,fed
iu hoooraa in honoráte,vt Arift.«it.i.Eth.c.í .id eft,nóeft
te Arüt. J,, p"bteftate eius honor.qui honore dignus eft,
fed in arbitrio honoramh,qui pro fuo libito,&
volútate poteft,qué maluerit,honorarc. Beati
tudo auté,in beato eft, qui poteft fine impedi
mento eafrui, & dcJecüri. «j His accedit,qu6d
ExpóCin Prím.Secun.
honor núquam per fe expetitur, fed femper ad HonornH
aliud refertur.Ná honor nil aliud eft,quam lig- pe'fcexpe
num,& tcftimoniùilliusexcellenris,quçcft in um'
honorato; excellétia vero poní si me attenditur
ex b _ atit udin e,& ex virturibus, qux ducunt in
beatitudiné ; quapropter honor beatitudinem
fcqui pote! t, at beatitudo non eft.Idem confir-
matur. Beatitudo enim facit homines cxcellcn
tes , & preclaros ; at honor non facit homines
excellentes; quin potiusindiciú eft excellcn ti je
exiftentis. Deniq; beatitudo inamifibiliseft;
honor vero quotidic dcperditur.nó ergo in ho
nore fita eft Ьс л titudo. Legire D.Tho.hoc arti. D.Tbwe»
ad i.vbi explicat , quo modo honor fit \ irtutis
premiú;& folutioncad tertiü, vbi demonftrat
veram caufam , quare homines tanta cura , tan-
toq; labore honores pro icq uan tu г.
ARTIC. TERTIVS.
f Vtrùm beatitudo in gloria humana^
telfama confiîlat.
S V M M A TEXTVS.
Onclufío eft negans , qux Conduit*
ita probarur.Nam humana
cognitio, in qua (fil jus ad*
iungatur ) confiftit fama, & gloria,
fa?pc fallitur,ideo(jj potiùs ad beati -
tudincm coniequitur, quam quöd
earn efhciat. Ex gloria tarnen, qua:
eft apud Dcum , dependet beatitu
do hominis,ficut ex fuá caufa.
UPI ICATIO ARTICVLt.
Loria nihil aliud eft, quä clara ей lau G'ofb*reiâ
de notitia. ftcuridú Aug. lib. 83. q.4 J^jjJJ cid»
51. Quod verj in huiufmodi clara cú стьоац
Ш
bude notiiia beatitudo hominis fita
non fit,in hune modura dcmonO.ro. Щ Primó,
quia beatitudo verú cft,& folidú bonú : huma
na auté gloria fxpenumero fallaxeft. Sccúdó,
quoniá cj» homo in ore omniúverfemr magna
cú gloria,magnoq; cú honore, nequaqu 5 homi t
aem bonú ef licit, tantú abeft vt cum beam f a-
ciat.Si cnim cognitio huiufmodi vera eft,opor
tet earn ex bono rei inhxrcti dimanare, ficq; in
re ipfa bonú prefupponit : quod fi faifa extite-
rit, iá nó eft rcicófona , ficq; nó inuenit bonú,
gloria igitur humana non facit hominem bo-
nú;ncc ergo beatum.Tcrtio,quód homo pre-
clarus,gloriofufq; habeatur, alio modo copara Hutr*n-
tur adhumanamcognitioné, alio modo ad di..•*'•»•■<»
uinam.Humana cm cognitio ex rebus cognins^"
саиГагшуаеоф nó cfficitbonú,fcd iam cífe rrü fc
pro;-
 -ïQû^ftioné!iIlλq/;i
prxfii pponit. At diuin a cognitio, caufa eft rerú
cognitarum,ideoq; ex gloria,qua» apud Deum
éft,depédet hominis beatitudo,tañquá ex cau-f
?Ы.?о. fa,iuxta illud Pfalm.Eri piá eum , & glorilicabo
г. Cor. i о. eú.cui cófonat illud 2.Corint.io. lile probatus
eft,qué Deus córnendat. ЩÓHfcrüandú tarnen
eft,nó à nobis didum с fíe gloriam , quae apud
De um cft,noftrá efíe bcatitudinémó ertim no-
ftra beatítiido eft cognofcià Deo>fcd pôtiùs
eum cognofcere.Quod auté dixirntis,hoc vnâ
eft,cx gloria, quae apud Dcú eft, noftrá beatitu
dinem dependeré. In cuius rei maiorem expli-
D. Hieron. cationé aduertéda funt qua; docet D. Hiero, in
¿•5.epift.ad Gala, vbi ita feribit. Quitas habeat
definitions, & fignificantias,gloria,&phiIofo-
Cicero. phorú innumerabilcs libri,&Ciceroriis dub vo
lumina, qua: de gloria fcripfit, indicio funt. Nef
auté gloria? verbum pratermittámus inta&ú,-
íuas pniloíophis ineptias fclin que tes, de fcriptU
ris aliqua tractemus.^Opinionem vulgi,& lau
dé hominö faüore qüaefitá,gloriae nomé foriat,
Man. 13. vbi dicitur Matth.23< Omnia aüté faciurit vt ab
loan. 5 . homiiiibus glorificétur.Et alibi íoiLf.Quomo'
do poteftis credere gloria ab inuicé quaerétes?
Gloñx no' (pórro in boná parte eodé loco fubiúgit)& glc¿
mea varié riá ab eo,qui folus eft,nó qüfreteskx quo inteí
adaptatur. ligimUs,idé verbum nunc virtuté, nunc vitium
fignificdre.Si ab hominibus gloriä quaero^vitifî
eft:fi à Deo,virtus éft,qui & ad verá glóriá nos
cohortatur dicens , Eos aute qui me glorificar^
glorificabo.Significat &alrud in diuinis fcriptU
ris gloriájCÚ au'guftius aliquid,&diuínius homi
nú fe probet obtutibus; Vifa eft in tabernáculo*
gloria Öomini.Exod.40.& in téplo,quod à Sa
3-Reg. 8. lomone conftitutú eft , gloria érat.3. Reg.8.&
in facie Moyfi,quádo nefdebat quod glorifica
tus effet vultuseius.de qua vultus gloria puto
».Cor. 3. & Ápoftolú dicere.2.Cor«3. Nos auté rcuelata
facie gloria Dñí cótéplantes,in eandé imaginé
träsforrhamur à gloria in gloria, íkut à Dei fpi-.
ritU. & ipfe Saluator fplcndor gloria: , & figura
Hcbr.i. fubftátia; Dei dídus eft ad Hebr.i. Vidit & Ste
phanus gloría Dei, & ïefum ftáté à dextris eius
Aâ.7. Щ Vt auté & nobis fingendorú licétiam
nominú prsfumamus , rebus quippè nouis ( vt
ait qui dá) noua fingen da funt nomina,quia hîc
1 diáú eft,nó efficiamur inanis,v cl vánae gloria
cupidi,nos eos aflefcmusplenè gloria: effe cupi
dos,qUi gloriáDei defiderant* & laudé virtute
códigná,& afpeftú diuinius aliquid oftédenté.
Vndc & in plerifq;, noftri maieftaté pro gloria
tranftulerút.Iá dudú cupió invérba prorüpere*
fed teneor timoré diccdi.dicá taraé,пес tacebo
pafsioné meá,pafsioné pené comm une , nó dé
diuitijs,nó de potétia,non de pulchritudine, &
corporum YenuftateAedenim raanifcftè inter/
Areicul.IIîI. it
carhis opera oumerátuKeleemofyna^lí ob lau-
dé fiatjinanis eft gloria; loga oratio, pailón ex ie
iu nij s con fequen s. non mea fun t verba haec,fed
Saluatoris in Euágelio pertonátis. Ipfa quoque Matth.í.ac
caftitas in matrimonio , viduitate , virginibus, Luc- 10*
fa?pe plaufum quaerit human ú. & quod dudum
timeo dicere,fed dicédum eft , manyriú ipfum
fi flat vt admirationi,& laudi hábeamur à fratri:
bus , fruftrà fangtiis effufus eft< loquatur Арот I
ftolus, loquatur elecîionis vas.i. Corin t h. 1 3. $t' i.Cor.ij.
tradidero corpus meum vt glorier , charitatem.
autem flón habcam,nil mihi prodeft. . j ji. --._.;? i
A R T I C. QVARTVS.
fFtràni beatitudo hominis Ш poteßate
confëldiï'/' j r"¡i:i-\!'
S V M M A T E x: T V S*,
Onclufio eft negás. D. Т1ъ condofiev
varié iftá cocfoiiönemoftf!
dit. NS beatitudo- habet ra-
tioné vltimirínis, poteftas verora-
tionena principij.Ité, pöteftas fe ha
bet ad bonijjckrrialu s& ööteft quis
ea malè vti ; quod véïic bèatitudini
lion quadrat.Tandé,poteftas affert
iêcum multas anxietates,&rtribu->
lationés, quarà beatfttfdirïe proeùt
àbeffe débenttnôn igitur inpotefta
te fita eft beatitudo.Sed in calce art;
D.Tho.qua'ttíOf ratianibùs ca,q»áP
m hoc агь & tribus fcr^edentibus
dixerátjoftenriif , qua: inanifeftifsi-f
má füllte !il ' .. ¡i iiv.i wír
EXÍÍI-tKTICi ÁRtlCy Lt:J
Oteftas humana ex mulfis coalefeit; Poteftasbe
fiX diuitijs, fama v honore , princi- manaqu*
patujomnia enim iíh neceffaria fun^ íadei*
"víquis in Repub.principatum obtiJ
neat. Ojjpd in his bonis beatitud» lita non fit,
his arguments probatur.Tum primQ,quüihin
mana poteftas eft valde imperfecta, folicitudi?
ni,formidini,varijfqueçrurnnisexpofita.Tun)'
fecundojpoteftas enim habetrarionerh prirrei*
pij, beatitudo autem habet rarjonem finis. Dca
mum,poteftas eft indifférés ad bonú , c^maláj
at beatitudo eft bonum fummuin. Diligentiùs Conelufo
tarnen oftendamUs, quod in hisbonis,inqua^ neí Ьо™т
tuorpraEcedentihus conclufibnibús cóníémoí*
rat is, fita ПОП fit noftra beatitud o, imo ücq; i П
С j omni-

cm nibm bon is extcrnis. Щ\п primis, prxdifta
bona flint communia bon i s, & rrulis: beatitudo
aUtcmfolisboniscompetit.^fDeinde.Beatitu-
do cft bontim fummum, quod nullum fccü có
patitiirmalúípradicbautébona multis roalis,
mife'rijt,& erünis font circumuallata. ЩPraete-
rea» Readtudo bonü eft fufficiens, & perfeótú:
predi&a autem bona poflefloribus fuis nó fof-
hciunt,cú eis habitis, multa eis adhuc fuperfinc
»H ло'; habcnda,vt virtutes,& fcicntix. % Iam.Bcatitu
do bonum fjaimum eft,quod nulli nocet; pre*
dicta autem bona fx-pen timcro nocet , & lícp.
perturbant,.vt plané conftat. ^fDcmum. Bonü
fummum cíVnoftris ftudipfis aCtibus adquifi-
ttimjprœdiccû autem bona ternerèj& forte for
tuna obueniunt; qua de caufa bona fortuna ap
pellantur.In his ergo beatitudo,& humana feli
citas non cft cóllocata.
•O.1С! .t"
A¡»X.T IX. QJ/INT VS.
cfátrám beatitudo hominis confiílat in
. t, , aliqufl ещог'ч bono, - ; : ¿ ■ . ,
S V M M A ,TEÄ T V, S#
Condufio, Onclufio eft ncgans.Huius
prpbatioperfpicua eft.Ná
homo in beatjtudinc , alia
credit animantia, in çorporîs au
tem bonis! quam pbrimisanima-:
libus fup.eçatur ,.vt in dmturnitatc
V«# ab ejephanie , in forritudine à
кедпеуп Gurfu à ccruo,$<c. Itc, cor
poris bona.ad animam ordinantur,
vt.lännem ; beatitudo: autero finis
vltimus eft. non igitur in corporis
bonis beatitudo confiftit. i «r •■
В « 1» E I-C A T I O ARTtéviI.' '<
fr. Vádetur autem huiufmodi conclu-
fiohis argümétis.Primó.Quia huiuf
modi bona font corporis bona, non
autem anima? , quarcorporeis bonis
jpotktrafunt. Secundo. Quia huiufmodi boná
communia hobis font cum multis nnimátibus.
Tertio. Nam brutá animaliain his bonis faepe-
numeró hornin« cxcellunt.Deniq;. Quis nori
adm iretur eorú horninum amentiam,qui,cùm
eôrport & animoconftemus , illam partem in-
«Л»ЬпоЭ ferioren^bclluifq; commiinemamplecbintur,
iA-поА tri p^ralverofooenorem,&diainam nihilopé*
VtWtg£& *nri*t^an» D'.Thoim.h'v^qui optimè, acutiÊ
fimeque phibfophatür. . . iisil l, y.¡-,t
ExpdCín Prim lectin.
À R T I C. SE X T VS.
fVtr um beatitudo hominis confiílat m
•>•'•' ЪоЫрШсЬ "
S V M; M A T EX TVS.
: Onclufio cft. Beatitudo. cœciufie:
hominis,ncque in volu
ptate corporis, ñeque in
voluptate animçilta eft.
Probatur. Nam corporis volupras,
exteriora Sífenfibilia bona cófequi
tur,inquibus bonis beatitudo fita
nó eft,cú (Int nomine ipfo indignio
ra,& talis voluntas, & delccbtio cd
petit homini íecüdú ignobiliorem
parté,& fenfibilé.Prçtereâ.Talis vp
luptas no poteft fcqui bonö perfe-
öum,quiafequitur bonum per fen
fum apprehéfum,quod nó eft per-
•.V » -s
feélum hominis bonú ; nam in ho-
O.U . jC. .
mine anima praeftat,& bonurnjn-,
tcllcduale. non ergo in voluptate
beatitudo confiftit.
■ Elf L.ICATIO A R T X ff y L Л
Vod hon fit fira beatitudo noírra in
corporis voluptate, prxceddl coclu-
fiofatis demoftrauit: quod vero nó
confiílat in anime voluptare,& dele
cbtionc,demóftratur in hunc modú. *fNá de
le ¿totio,& vôlùptas fequltur ad beatitudinem: с • ,ЛГ>. t
ex eo enim quifque dolectatur,&: voluptatc af->
ficitur,quod bonum dcfidcraUHn iam pofsidoc
m re,vel in fpe. Цx quo confequcrrs cft , quod
Voluptas eft appendix «d beatitudinem, at non! .:. '
«ft beatitudo vera.^fl'rxterchXiperatio perfe-
diot cft dcleftationc , nam delc¿tatio (cquitur <
ad operationem , veluti accidens proprium ad Quid Epí-
fobicâum.ergo beatitudo non confiftit in de- curufde vi
leftatione , fed in operationc : beatitudo enim «ЬеааГеа
cófiftit in bono prçlbntifsimo,&exceIlcntifsi. a c*
mo.^fObferuandú tarnen eft,quáplurimos tri-
buerc Epicuro , çp in voluptate corporis beati-
tudiné ftatueritjfed fi vera font qu* Cicero af- Cicero« *
ferit Hb. i.& i.de finibus,Epicurus fobrius fuit,
doétus , & religio! us , qui proindc besîam vitl
in voluptate anima: , 5c iucunditate , & non in
voluptate corporis conftituit. LaftantiusFir- ta¿t.Firm¡
mia.libro tertio de faifa fapientia ca.7.afñrmat¿ ..

QuceíHon. Il / ArtîcuL va
■f Epicurumin animae voluptate noftram felici-
Atiftipp. tatcm conftituüTe ; Ariftippum in voluptatc
Diodo tus . corporis; D iodorum in indolentia.Idcm habet
|?.ncca: Seneca libro de-vita beata.c. 13 .Diogenes Laer.
Diog.taer i|i,.iQ.de vitisPhilofophorum eonaturEpicu-
rum ab hac infamia Uberare. Sunt qtú arbitran-
tur fc&amEpicuream efle quam nunc tuetur
Scotus, videlicet, noftra beatitudiné in fruitio»
ne,& delecratione voluntatis confiftere. «[¡Sed
quicquid fit de apologia & defeniioneEpicuri,
certúeft in primisjopinioné, Se feâà Epicúrea
fuiíTe infamé.«î Deinde certum eft, noftra bean
titudiné in fenfus voluptatc no efle pofitá. Ni
Íiuo quis m agis accedit ad finé fuum, táto pert
e&ioreft,atq; beationfi jgimr noftra bcaritu-
do eft fenfus voluptas , quo quis voluptatibus,
& luxury's fuerit m agis deditus,eà erît beatior^ Ф no ariimœ conßßat.
atq; pcrfedior.fDeinde flnoftrabcaticudo eft
fenfus voluptas,certè beliuae habet beatitudiné
praecipuam , quippè quae non habeant mortis
memoriam,nec miferiarum vita: huius, пес со
gnitioncm Dei,nec timorem iudicij , nec leges
prohibentes voluptates, nec certamen illud in
ter carnem & fpiritum; preftantius eft ergo eife
beUuam,quàm efle hominera.«fCcrV '
tentia,fme Epicuri fit, fiue Ariftippi, 1
nata eft,&omnium fibilis cxplofa, vt generi Ьд
mano valde infamis ; qus proinde in inn umc-
ris locis facrarum literarum damnata eft.Eccle.
Ecde.î. 5.ca.ex perfona Epicuri dixit;Itaque vifum eft
mihi bonum vt cómedat quis, & bibat, & frua-
turgaudio,&ketitia: haec enimpars eiuseft.
^onfequitur, Ö^n a&ionecius per
ïecle. vlii. Quam fententiam ca.vkimo damnauit,cum di
xit;Finem dicendi pariter omnes audiamus.Ti ada beâtitudo confiftit, &c.
mcDeum,& mandata cius ferua : hoc enim eft
omnis homo.Ex grege Epicuri eranr,qui dice
Jap.i. ban t Sapien. cap. 2. V bique rclinquamus iîgna
lxtitixmscenim eft pars noftra.& rurfus,Co-
medamus , & bibamus , eras enim moriemur.
quam fententiam poftmodùm in inferno recá-
tarunt dicentes ; Nos infenfati vitam illorum
exiftimabamus infaniam, & interitum fine ho-
Cheria- nore.Cherinthusjinter Chriftianos habeturin
tbai. funis harreticus, qui in noftra beatitudiné poft
corporum refurrectionem fabulatur mille an-
nos efle futuros in regno Chrifti,fe cun dùm car
Caftro. nis delcctationcm : de hac hsrefi vide Caftro
verb.beatitudo,hsref.2.& bibliothecá fax. lib.
5.annot.ij3.& lib.6.annot.vltima,quibus locis
fundamentum cius ponitur,& error cófurarur.
^fSarraceni denique habentur homines deliri,
turpifsimi,& infames,qui retributionem bono
rum , & vitam bcatamin voluptatc carnis fta-
tuunt.Quorum omnium error,& infeitia, ma-
gis cft execranda , quam oratione reijcienda.
çDitcndu eft tertio, noftra beatitudiné in ani
I >
19
ms voluptatc non efle con ftitutam ; nam ma-
gis prscipua eft fu bftantia,quàm accidens: ma
gis enim prscipua eft hominis fubftátia, quam
rifibilitas; fed delectado, & voluptas eft acci-
dens,& appendix ad bonucanfecutum,& iam
pofleflum.crgo in voluptate anima; noftra Ьез
titudo non eft fita. Нас ratione v titur D. Tho. D.Tbom.
ar.6.híc,& Scnccálib.deVit.b«at.&8.&i4¿Sed' Seneca,
cette nó caret fuá difficultate ; n am difficile eft
ad explicandum,quid fit magis prsecipuum,bo .о«и:о2
ni con fequutio, an eius delectatio , & iucun di- .
tas,Sed de hoc infra q.4.art.2.inueftigabitur.
ARTI G. S E PTIMV^S.;
yV\trum beatttudo hominis in altauo bp*
s У м m a те х т v s. '
OnduGo eft negás. Nam
beatítudo habet Tationé
_ boni, quod eft bonú per
eiïentiam, & per fe; bonum autem
animae partieipatum eft.Verum eft ,M,i( r
tarnen quod ii beatitude aeeipia-
tur pro vfii , & adeptione rei, qiwé
-7
appetitur , ad anima pertmet; quia
homo per animam beatitudinem
EXPLICATIO ARTÏCVLI.
Rohmus rei expofitione feiendum Beatitude
eft, quod fi lit fermodebqatitudinq «fup1»«"*
pro 1
re,qu» lumitur.
. ■» 1 nos
- beatos - efficit,f atque
1 1
felicesjcertum eft,n6 efle fita in ani* .or- .! ■
mse bonis,neq; in habitu, neq; in-actu , neq; in
animi cflentia.IHud enim bon ú, quod nos bea
tos effici^bonum eft perfedum, & vniucrfole;
eftq; volútatis obieâum, perfe&è imples оп»«
nia anima; noftrx defideria. Quodcúq; autem
bonú animae noftra»,bon ú eft limitatú , arq; fi-
nitú:in bonis ergo anima beatitudo noftrífita
non eft. Si verô loquamurde beatitudiné pro
adeptione rei,quá maximè dcííderamus, certü
eft, beatitudiné noftram in a¿hi animsenoftr»
praeftärifsimo cólifterc, quo videlicet fummá 1'
bonú apprehédimus,|í pofsidemus.«JTDicetta( Obieftl«
menaliquis;RatiohumfmodiqusBadduftaeft primai •
ad oftendendum beatitudinem noftram in bo
nis anima; non efle fitá,nulla efle vidctur.Cum
enim dicimusrbonum vniuerfalc obieémm sO
к voluntatis , vcl eft fermo de bono- vniuerfaK
С 4 ia

"4?
in predicando,vel de bono vniuerfali in efletb
do, qualis eftDeusv Si pn mo modo fit fcrmo,
vcrú lllud ell;cx со ta men non fit confequens,
bonum >.:aiueiLilc in cffcndo, obicdtú clic no-
ßra Vohistcatis^'m quo foló voluntas conquie-
fcat.Si autcoifccundo4-nodoJoqunniur,f.iHum
.m: гЛ Л didROtüeftum сш m voluntítii noftrat , non
•мм»2 ¿ft bonu"nainfiniiùm,fed bonum in communi;
dem verum m commüni eft obitdum intelle-
Solacio, ôus.«jRcfpQndetur , ferтопкие primo mo<
do ; argumentum enim manifeftum eft , Serie-
cefhriú ; ex со cnim quod bon ii vniucríale eft
voluntatis noftra obieéhim, cófequens eft, vo
luntatetnmfíífam ímpetu naíqraf Гц finguja
bona fern poÔe.Sequiturpra:tereà , quocúqu.e
bbrtoadepT рто,& cemfecutö ,:-рЫге voluhtjltenm
noftram in alia.variaqucbooí ferri; ikque pjfc
teil progrech in infinirjirh.^.x quo demùm
quitur mmquífm' cam fatiandam i doñee jllud
bonum cobfequiituriquód Íd" feíomnerrt Bonir
tatenjjCompfW«n^it, quod^ftPíui.-Refppti»
deturíecúndo^lermonem cue de .böno vmuéjF
ftn m eí^eo"; nocenim abiefttrmeft noftnr
voluntatis: quicquid cnim зрр eut voluntas, vel
gftbonwiq vpinerfale in ejTendo.vel propter^
p.Tbom. huíufmodibbnum,vt teftatur D.'Thom. bpú-
fculo i.eap. io<. Hoc enim diífcrunr bonum ,&
• vcrum,quod ill ud fit in rebus , hoc yero in in*
Secffda ob* teUectii. Щ Alio etiam argumento refelli poteft
iedio. pra;cucwctohciunb.Iuudenim an »liquid аррё
timus,magis amam us,quàm ill ud quod appeti-
mus; magis enim amamus amicum , cui a ppeti-
mus pecuniam,quam pcafhiam.Scd quiuis ho
mo appétit fibi quodeunque bonum ; plus er
go amat fe,quàm quodeunque bonum:beatitu
do autemeftid,quod maxime amatur; omnia
enimpropter ipfam amamus.hominiscrgo bea
" titudo confiftit in aliquo bono hominis : non
Solutio. corporis;ergo animât. «jHuic argumento fatif-
D.Tbo. facit D.Tho.ar.7.ad г. docens bcatitudinc eue
fummum bonum ,quod maximè defideramus
amore concupifcentiar.hoc enim amoris gene
re ea concupifcimus,qua; nobis,amiciíque con
ueniun t. Cum ergo beatitudinem , ipfumque
Deum nobis ipfis defideramus, huiufmodi bo
na amore coneupifeentia; amamus ; nos autem
ipfos amore amicitix amamus , atq; adeô Deú
îpium amore amicitia; amamusjvolumus enim
Deo bona,qux ipfe pofsidct,nofque, & noftra
Tetti* ob- mDeumreferimus.^Dicctaliquisjexhacfolu
ifftio. tione fequi vidctur,eo amore,quo volumus no
Soluto». . . tfis Deum,& beatkudinYipfam, plus nos amar
re.quàm Deum;ficutiplus diligimus amicum,
¡ cut voluim'uspécuniam,quàm pecuniam.
<|jHuic argumento videturD.Tho.negare con
(équentiamjcomparatio cnim debet fieri in ea
Expbïan Prim^ccun.
dem amoris genere ; confiât enim Dcurn ma-J
gis à nobis amari inter ea om n ia,qu x amore сб
cupifeentiat amaraus,in quo noftra cófiftit bea
titudo.Certum prsterea eft, inter omnia, qua; ¡
amore amicitia; amamus , maxime nos Deum
ipfum diligcrcjad cum enim nos,noi rra j; om
nia rc fer i mu s. O ico fecundó cum Di Tho. 2. г.' D.Thom.
q.z 6. a rt.j.in I olutionibus irgu m en tor um, cu
ius fol u t io (q- 1 átu m ego con i ; ci о ) exactior elf,
quando quis amico bonum aliqubd particular
re cupit, m agis ab eo diligi amicum, quam bo
num illudpcculiare, quod cupir : quando vero
vult amico bonum aliquod vniucrfale, quale
eftDcus, plus ab eo amah bonum vniucrfale,
quamamicura. , i
Q CTA V V S;'
fjVtriunbeathudo hominis in aliquo bo
no treate conßslat. '• :•* •
$ V^M-À-, ТЕ Х T V s.
Onclufio eft ncgans ; cu-
¡ iu$ tatio manirefta hare
J cá.Ñam be a titudo eft ho, -
num pcrredum , <juod totahterap-
petiturn noftrum quietum reddit,
& fatiat , ita , vc nihil aliud reibe
appetendum. Hoc autem eft vni-
uerfale bonum , quod in Deo eftj
in alijs aurem tantùm eft bonum
participatum. Igitur in aliquo bo
no crea to beatitudo noftra iitaeife
non poteft,&c.
EXPWCATIO ARTICVtb
On affirmât D. Tho. beatitudinem
cflealiquid increatum ; de hac enira
quxftione fequentiarti.i.inueftiga-
bitur;quod docet,hoc vnurn eft ; IU
lud bonum, quod nos beatos efficit , non eue
bonum creatum,fisdincreatum.4'Hxc conclu
fio eft de fide Catholica. Probatur ex illo Pfal. Pf-1.7*;
72.Q¿id mihi eft in ccclo,& à te quid volui fu-
perterram?&Ecdefi.i. Vanitas vanitatum,& Eccle.i.
omnia vanitas. id eft, omnia funt vana, nraxi- .... .
mcq; deficiunt vt homincm beatum, feh'cem-
2'uereddant. Certè Salomon vniuerfis bonis ж
eguftatís,& poft dilieentem vita; beata; inue-. ^
ftigationem, tandem iri vltimo cap. Ecdefiaib Eccle.tlc^;
fie coodudit. Time Deum , & mádata ci us oh -
ГешаГ
 QuaeiHoEÛ IL t
lèraa:hoc eft enim omnis homo.ac fi apertiori
bus verbis dixiffet; hsc eft fumma vita; beats*
in qua Tola tota humana felicitas continetur,ti-
mere Dcum,mandataq; cius obferuare.cui сб-
.17» fonat illud loan.17. Нагс eft vita sterna,vt co-
gnofcant te verum Deum , & quem mififti le-.
i.ioic 1. ium Chriftum.& i.Ioan.z.Nolite diligere mü-
dum, nee ca,qux in mundo funt. Si quis diligit
mundum, n on manet chantas Dei p arris in eo.
& itcrum , Mundus tranfit , & concupifcentia
Ofteadlrar cius.4Demonftratur cadem Veritas manifeftis,.
Tffia,'°n эрс^Ч116 rationibus. In primis, beatitudo eft
t u on» i {¿mmumbonum,adimpl¿s finienfque noftra
delideriajnuüum autem bonum creatum defi-
.( dcria noftra adimplere poteft. ergo. Minorem
probo; tum , quia obie&um voluntatis noftra
bonum vniuenale eft,vt docuimus fupra:quo-
cunque ergo alio bono adepto,aliudpoterit de
£derari,Gcque voluntatis noftra; appetitus nú»
quam adimplebitur.Tum fecundo, quia omn©
noftrum defiderium infinitum eft, & illimita-
tum:bono igitur finito,& limitato finiri nó po
tertt.Tum tcrtiojinfitum nobis eft naturale de
fidcrium,vtvifoeffecra,caufam videre cupia-
mus;nifi ergo caufam primam videremus, fatia
ri nun quam poffet appetitus noftcr. Confirma
tur idem. ^Nofter enim intellects nó poteft
tot percipere veritates,quin pofsit plures inda»
care.eyRurfus,voluntas noftra non poteft tot
bona am plccti, qu in pofsit plura alia deti dera-
re.Intellcctus ergo nofter fatiari nunquam po-
terit,quoadufque infinitam quandam veritaté
pertingat,qus in iè veritates omnes comprcha
dat.Eadem prorfus ratione voluntas noftra fa
tiari nunquam poterit, vfquequo fummum il-
lud bonum attingar, quod in fe bonitatem от
пет comrdectitur.Veritas hsc vel ex eo maxi
me conftail nobis poteft,quia cxperimur ani -
, mos noftros his rebus, quae in hac mortalivita
continentur,nunquam fatiari. Licet enim om
nia mundi bona in vnum colligas,núquam vo
luntatis noftra; appetitum adimplebis,vt verif-
D.Auguft. fimc dixerit Auguft.i.confe.capi.i.Feciftinos
Domine ad te,& inquietum eft cor noftrú do-
SieNe. • пес reuertatur ad tc.^fSicut enim acus parai ho
rologijámagnetctacía, inquieta femper ma«
net,& in omne latus fe vertit, quoufq; polum,
centrumque refpiciat , in quern fuapte natura
deftinatunitafanè homo inquieras femper ma
net,quoufque ad Deum ipfum pcrueniat, in
quem,tanquam in finem,fummu bon úq; fuap
Argmntn- te natura eft deftinatus. 9¡¡ Argumentabitur
5*L îbrtè aliquis áduerfus ea,qus dida funt,autore
007 D.Diony.4-cap.de diuinis nominibus. Diuina
fapkntia coniungit fines primorum, principijs
fecundorum.exquo accipi poteft , quod fum>
Articui; ran: 41
mûmirrferiorisnarars,attmgatmfimum natu
rsfuperioris;fummum autem hominis bonú,
eft beatitudo. Cum ergo ángelus natura; ordi-
ne fit homine fuperior,apparct certè beatitudi
пет hominis fitam effe in hoc , quod aliquo
modo angelum attingat.Argumentú eft quod
hie D.Thom.primo foco proponit , quod, vt
verum fatear , obfcarè diflohiit. *ff Dominus
Caiet.; .2 .q . : .art. 5. huius rei difricultatcm aper Caietan*,
tè explicat,& inter estera alia fcribit, quod ha
mo,iecundùm intelleâum, & voluntatem, eft R: 3 "in
capax vniuerfaiis boni, fieque habet immedia-
tumordincmadDcum , (ecu n dum tnplkcnr
rationem fcilicet,vt mouentem.vt fin em, Sc vt
obiedumjidcoquc hominis beatitudo in eo G*.
ta nó eft,vt attingát angclos,aut videat,quibuff
(vtiam dic"rameft)fecundùm intelleéram, &
voluntatem immediate nó fubijeitur. omnino
tarnen legatur Caiet. %Notandum tarnen eft, De bearitq
quodfiloquamurdebeatitudinëpcrfeâa*quà d!°f ho,ni
lumen fidci nobis oftendit,cenifsimum ейДа "«пыГ^'
in nullo bono creato cóftitutam effe; fita enim ЬтсопШ-;
eft in Dei vifione,& poffefsione : -verum fi lo-» tau.
quamurdebeatitudine,quáhomo habere de-
beret , fi in puris naturalibus effet cohftitutus,
difficile effet explicatu, in quo beatitudo homi
nis effet conftituenda.Voco hominem confti-
tutum in puris naturalibus, qui non eft confti-
tutus in peccato,neque in gratia , ñeque eft in
aliqucm fupcrnaturalemfinem deftinatus ; fed
qui folùm eft in finem,rationali natura; cófen»
tan cum, deftinatus; quomodo de eo loquutus
fuitAriftot.omnifque philofophorum turba.
ЩVidetur ccrtc,quod homo in puris naturale Verum hoJ
bus conftituras,neceffariôdcbcret effe mifer, me « pu-
& infelix;vel qaód nunquam poffet fuambea- J^"'"a[
titudinem adipifei. Щ1п primis, nofter intclle- fonVIfebe"
élus natura duce inchnarur ad omne verum in» ret efle ml
ueftigandum: at intellectus, facnltatibus foliu9 fer.
natura innixus, non poteft adipifei omneve- P«mum_«r.
nun.crgo nunquam poteft effe beatus.^Dein- fgj^j*^;
de.Voluntas noftra habet naturale defiderium
adY>mncopusftudiofum,& natura confenta-
neum perficiendú.at noftra voluntas non po
teft omne bonum natura confentaneum perfi
cere,propter humarïam imbecillitatem: nfiquá
ergo fatiabitur.^Prstereà.Cùm homo in puris Tertiumj
naturalibus conftitutus,corpore conftet, 8c ani
ma; corpufque aggrauet animam, & саго con-
cupifeat aduerfus fpiritum ; non poterit adim
plere omne opus natura fus confentaneum,
пес poterit totam legem naturalem implere,vt
vera habet Theologia, de homine in natura la
pfa,à quo in poteftate nil differt homo in puris
naturalibus conftitutus. debebat ergo homo
lie ccmiümtuijiu mortale aliquod peccatúne-
C j ceffa-
 F.B.Medínae
ccffariolabi.effetcrgoneceiTario futuras infe-
lix,& raifcr. Confcquentia probatur. Pcccato
с mm mort all , lege naturali, & diuina, dcbctur
sternum fupplictum,& miferia xterna.
Quirtum . «jDcinde,qui peccat mortalitcr,orrcndit Deú,
vt autor eft naturx,& conftituit ipfum fibi ini-
micum.fi ergo per gratix donum non repara»
tur,fine remedio erit mifer. At homo in puris
я. naturalibus conftiturus,nullú habet gratia; do-
num:ibtuimus enim de со difputare,quatcnus
QuintиЛ. ad nullum fupernaturale eft deftinatus. ^ Prx«
terea.Vt homo beatus fit,ncccfle eft eum habe
rc voluntatisrcftitudinem,eum^ue booum ef-
fe:qui autcm conditus eft in puris naturalibus,
non poteft habere huiufmodi voluntatis reéti-
tudin cm; nece fle cnim eft eum propter fuá im-
becillitatcm, & infirmitatem in aliquod morta
le peccatum hbi. non ergo poteft fuam bcatitu
{«шт. dinem adipifci. 4í Sentent i л prxterea probabi-
Us eft mukorum Thcologorum , fincm noftrú
naturalem efle , videre Dcum íicuti eft facie ad
fàrienv.at hune finem non poteft homo habe
re ex facnkatc,& viribus ru tun, vt habet vera
Theotogiz fententia.ergo. Confirmantur ifta
omnia Ariftot-autorifate ;.illc enim( vt videre
eft i.& io.Ethic.libr.) conftituit beatitudinem
hominis naturalem in virt ute,adiunctis fortu-
nx,& corporis bonis. Si igitur tefte Ariftot. hu
iufmodi bona ad vitam bearam requiru n tur,c6
trariaque mala miferiam efficiunt , nemo fané
bcatus cfle potentjnemo enim eft qui non gra-
uifsimis vrgeatur malis,proprcr nerum humana
rum inconftantiam,& imbccillitatem. quisna.
' r' que eft, qui ab omni malo lit penitùs immu-
frimusál- nis? Щ Huic quxftioni reibondent quidam
cgdimod*. Theologi,dicentcs,quôd fi Deus hominem in
puris naturalibus condidiflet, neceflariô etiam
ei dediflet adiutorium naturx humana- confen
taneum,quoprxditus,pofletomne naturx bo
num perficere,& in ftudio virtutum permane
cí Au aft re.Hocfcnfifle videturD.Auguft.de correptio
" ne & gratia c.ii.Si,inquit, Deus adiutoríú, quo
permancret fi vellet,homini non dediflet,quo-
niS n6 talis natura fa&a eft,vt fine diuino adiu«
torio pofletperfeuerarc fi vellet,non vtiq; fua
culpa cecidifíet.Ergo fi in puris naturalibus nó
datur adiutorium homini,quo poflet perfeue-
rare,fua culpa certè non laberetur. Idem vifus
eft afferuifle idem D.Auguft.j.lib.hypognofti.
fere per totum.«jHxc fententia refellitur his ar
gumchtis.Inprimis.Namralia manferunt inte
gra poft pcccatum,ta.m in hominibus,quàm in
angelis,vtomnibmThcologis placet. Sed in
hominein natura lapfa non manfit huiufmodi
integritas , potcftas,ad perficiendumomne
Virtutis opus, vt docet fides Catholica. Ergo
Expo£in PrimÄcun.
hoc adiutorium inter naruralia non eft referen
dum; Jioqui enim poft peccatum manfiiTet.
Щ Dcinde.Homo ( vt fatis conftat ex naturali
philofophia)conftat ex corpore,& anima,& ex
c«rne,& fpiritu,habetcjue certamen inter car-
nem,& fpirirum.crgo ii fola , & pura naturalis
confiderétur in homine,neceflum eft ex fua im
becillit ate, V t aliquando labatur,& deficiat.
f Tandem, ii huiufmodi adiutorium inter na-
turaHa eft numcrandum, debeaturque naturx,
confequenseft homincm poftpeccatum, man
ftrum aliquod eiTe , priuatur liquidem aliquo
bono fuc naturx debito , vt fi intelleftu care-
ret, vel auxilio generali, legenduseft dehac rc
Magifter Soto i.libr.dc natura & gratia, ftatim Mag.Soro.
in principio. Autoritati D.Augu. refporfcletur,
homincm in puris naturalibus conftitutum,ha
berc adiutorium fufficicn s ad fin gula cauenda
peccata,& ad obferuanda fingula prxcepta le
gis diuinx,licèt non ad omnia per totá vitam:
qucmadmodum poteft quis Grammaticam,
Rhetoricam,Dialec^icam,Theologiam,& alias
feientias addifcere , licet null us homo reperia-
tur ,quantumuis pollens ingenio , quiomnes
fcientias fimul didicerit. Hoc excmplo vtitur
D.Hieronym.i.Dialog.contra Pelagianos , in D.Hieron,
confirmationem noftrx fementis.Rcfponde-
turfecundo,D.Auguft.tantúloquide Шо ma
gno peccato, quöd commifit primus parens,
quoa non eflet tarn magnum, fi adiutorium ort
ginalis iuftitix non fufcepiflct.
Щ Sed nunc oportet explicare, in quo eflTet Propri * mo
fita beatitudo hominis naturalis, fi in fobs natu dus dieédi*
ralibus eflet productus.Ad quam rem intellig6
dam fcire oportet,Ariftot.omnefquc reftè fen
tientes ftatui(Tc,eum hominem, qui cx naturx
vi,& facúltate Dcum cognofcit,& colit, maxi-
mx cura? efle ipfi Deo, qui ideirco 4irj. i t ur illi
bona temporalia,& fpiritualia, quantum expc-
dit laluti ilius.Vnde Ariftot.i.Ethic. capit.8.& Ariftotttfâl
9.non conftituit folùm naturalem bcatitudine dogmata
in virtute,fed prxcipuè in diuina erga homines notaadade
prouidentia.quaproptcr ad Dcum ipeâat prx- beatitud! •
mia diftribuere,bonorumq; retributiones,qux ос.
omnia rationc naturali nobis confiant apcrtc.
Rurfus , ad Dcum attinct tribucre vnicuiquc
cognitionem neccflariam fecundùm ftatutum
fuum,qua vnum Deum cognofcat, eumque tá
quamparentem colat,&vencretur. Ad Dcum
prxterea fpeftat pcccatacondonarc,& difsimu
lare peccata horn inum :Si enim ifta condonado
non eft , nullus in puris naturalibus confequi
poflet felicitatem naturalem, fed omncs in per
pctua remanerent miferia. Ifta verá condona-
tio( loquimur de hominein puris naturalibus
conftituto.quinecadgratiam, necgJoriam fit
defti-
 .n-Q^aeftíóñflíbq * ': I
deftinatns.) carte fieretper aliquem dolorem/
cxfacúltate naturae comparatum, Deo fic ordt;
naritcveiöeretcxeo, quia proponeret fequi
bo num,& fugdrc malum; vcl-abjs modis nobis
prorfus incognitis ; hoc tamen potius eft diui-
nare,quam aliquid certo ftátoere.Oportet po-.
tiùs grams agere Chrifto liberatori,qui nos vov
cauit in admirabilc lumen fuum,quo illuftrati,.
viam cernimus quaprogredicndnm fit ad vital
felicem,atque bcatam. Quomodo verà Arift^
>« cognoucritbeatitudinem naturalcm,& in quo
earn pofuerit,mfirá.q¿$. & 4.1 inucftigabitur. :
^Sciendum tamen eft, Arift. ntmquam locu-r
tum fuifle de altejius feculi hcatituaiec, fed dei
beadtudine hutus vite imperfecta, qualcm ho
mines pofit;nr,vthomines,habcre, miüe peri-
Л. -T.i culis,& airumnis expofiti.Illud etiam obferuar*
dum eft,Arillor.nun quam cxpficaffeyquomo-
do homo in peccatct mortali coriftiturus, beari
tudincm namralcm pofsit adipifci ; non eniraí
agnouit peccati mortalis grauitatcm, nec verá'
cógnouit,quomodo mortali peccato fupplichi
xt num,& miferiâ sterna debcatur. Ideoque
DucTemedium, & mcdclam peccati agnouity
quae eft Chriftui , qui eft Deus' benedichis in,
taenia. .-7 - :lr.ool;jrj., j<: п
©■:*■ "i- •■ j: ;•/!-..' " . *'- опзЬхигч* >и;)П
О V AE S Т Ю 'df 1Ъ
■ De dennitione beaütu-
-3W.Î. . i iii.'i." iXV гтыи.л íUsCJ;. . '. Ч
ь..-.j Vtrmn beátitudo fit aliquid îacrea*
~a: turn. ';'r,î,î' RVb*''' ' ь
S V M M А ТЕ X T V S. - notitia. Щ Confirmatur idem a¿gíímenttrmgConfirm<
Rior Conçlùfio :/Si fit
Prior Ç5cJ.
iermo de: beatitiidtne
pro re , quae nös efficit
^B^tWö bcatos,aliquid eftincfea
fiiirijDeus ícilícetjqui iolus bonita-
te: Tua infinita poteftvbläntatem no
ftram pérfe^èfâtùré, 'VS^.r.J \
Poftmor - rrjÇPôfterior Conclufio, Si loqua--
fftur de bi&tttudihe $№Щт\
r.e fummi boni, beátitudo aliquid
etcatom «íi ¿nempé adus aniniae
_ _ n. n. . „ .;r-: — ^<Jí|^' vide-
'eUlHeiani^-i... J
¿ K.P'UJtanjliffc-.îtei- A* T I С V L I. :•:
Nihócaniculo eft illa grauis queftio Î
difputanda;Vtrnm
г.. , n ■ /- „ , . . rr r ■ » trum 19Г-•
beatimdo for-i.^" ?
malis,quxrit vitio Dei,& poiiclsto; пШ.» БЯгИ
•fit aliquid crearurní, an potius ipfe - tiHofiialb .
met Dcus.Probatur hocfecundшftgrauifsimis1qa^aïne^<•
arguments. -ЩЛп. primis, Deus potcft vniri ¿
intellccnii freatoio ratioHanotitia^Scvifionfej с^г^еей'
fic adcôjVt ipfe Deus fit vifib^er quam beams' ¿imVeelS^
vidcat Deú.crgo nó eft opus aliavíGone creata. fiotretrif" 4
Antecedens pfobamr.Mirabiüuseft,quodeue Ратцт§
diuinum vniatar Ghrifti Kivmanitati; & qupd-
huma nitл s Cbrifti fubfiftat per diuifttina eflc,'
quam quod Dens vniamr intclledm noftro in/
ratione hotitias;& vifionisjillud ашгт pofsibi- .~uintiZ -, ■>
le fuit,vt viderc eftinDomihicae incarnation is,
myfterio.ergo & hoc pofsibile eriu,ram wel mn
ximè,quia Deus ipfe formaliter eft vilîo, & in-;;
tellecíio. «KS«cundó. Si Deus effet formaliter Secandum.
albedo,& vniretür htimanitati ç efficcrctillam
formaliter albam*, vt plané conftat : cum ergo . .ишшэТ
Deus lit formaliter vifio,& intelleftio, & vnia-
rur intelle«5tai creado, facit. ilium formaliter in—
tbiligcntem.non ergo eft opus alia itnclleäio«!
ne'ereata. «[Tertièiln Dominica; incarnatioioTeniaraj
mymyfterioDeus'vnitur humaniratr'Cbrifti;¡.
i: dît: diuinum dat efíe humanitati formaliter,:
Óídíüina perfonalitaSjdatperfonaliratc huma-j
nam formaliter; quiaeffe diuinurttyeft infinitum
fcd'dhiinumiintelligere eft etiartv liifinitum:poj
tEric ergo tribuiré intelligere humanum format
liter.quare aHaifttelleñianericmericopusi /
^fQuartô. Deus vnitur intelleáhrifbeato in rav.' Quartum.
done fpecici inrclligibilis;eft':enim forma iritel;
^gitólis,vtplacet DlThomл.p-д^^^vаríic^й^аd^D.Thorn.
j.poterit ergo Deus vniri inttik utiii creato in
ratione vifionisj^notitiç;eib*flinït)lieMS ¡ip^p
1-íac enim de caula Deus vnituriiHtfcJleâûî cfes.
win ratibno fpedei,&-fimilitljdínis,'qpianHÍlr
criatura poteít DiUmrcprsfontä«^ íicutí left,*
potius ergo debet vnirim rátiórte,notltiaí,& vi> .Oiílji'.")
fionis;nam vifio pirœcipuè Deum^repratíintat-
ficuti eft. % Pra?tereàwSi vifio b«áw¿ft>afiqutd¡ Quiatw»J
creatum,maxima ab-furda & friidnuenièntiafei miiA.gnO
qllérémr.Primújquod aiiqua treatbraiieprifefen1
létD'eum/iaití^ftinotitia enim( fíutorc Diuoí
Auguft.9/dcTrinita.c.ii.&ti.&KÖr.4.ca.i7.)>D.Auguft.
eft naturalist exaclatci fimilmudo; Sccundú^
quodaliqua crcararai eflet iiifiriitac pcrfe&aj
nis,quiapör йЬт vifionem infinita poffiint re-'
prœfentâri.In aauma1 ©hrifti máximé locum ha
bet argüme>i*um,q«a: in verbö vide* infi nita. t
TeRiam^juod videndo aliquamcrcaturam,vii
deremusDeum ficuti eftjquia videndo illá'vi-*.
fioneui2illiuiobkctum vidercmus? çum#\-ilîo
1 " fine
 44 F^'B.Medinae
fine obicfto efTc non pofsit.4Qu?rtum,quia fi
vifio,qua beams videt Deum,eft creata,poterit
ergo Deus earn conferuare in obiccti abfentia,
Miton ar- erit ergo homo bcatusabfenteDeo. Hzcfunt
pua era ad argumenta qux folentinfcholisadduciincon
pft'a firmarionem huius fentcntise : fedoftendamus
рове »0°«- nui°™s ponderis argumentis pofTe DcUm vni-
Hone opc- rihominiia rationc opcrationis. ^ Primum.
racíionü. Mcrimm anima? Chrifti fuit omnino infinitú,
Pnmum. fuit ergo Deus. Confequentiapröbatur; quia
• • extra Deum nihil eft infinitumJ-Vntecedens ve
ю confirmaturjnam fi fuit mcritum hnitú,po-
tuitergoDcusmaius merimmilloeificerCjquo
uis enim finito,poteft Deus aliud maius produ
Secundum. cerc* 4" Secundum argumentum. Meritum,
& Operationen» animât Chrifti Deusncceíía-
rio amabat , ergo erat Deus. Confequentia ex
eo conftat,quia Deus ad extra nihil neceflario
..- ■ amat.Antecederts probatur-,fi enim Deus meri
tum,& Operationen! Chrifti nó acceptaret, ef-
Tertium. fet iniuftus,& non effet Deus.^Praetcrea.Deus
opcrationem Chrifti , & eius meritum amabat
infinite, &eratilli infinite gratum. ergo erat
Deus.ConfcqUentiaindeprobatur; quia nihil
"4 eft infinite gratú,nifi folus Deus. Confirmatur
anteccdcns;nam fi finite amabat, & finite erat
Uli grata Chrifti operatio,con fequens eft quod
potuerit cfTcalia operario gratior coram Deo;
quod eft abomniTheologii alienum.
PrattereàiMeritum Chrifti fuit infini tum :mc
mit ergo infinitum premium ; at premium
eft vifio diui nx effentix: meruit ergo infinitan»
,raun . Dei vifionem.Rurfus,ergo meruit vtDeum со
prehenderer,& infinite intelligcret, quantum
.i ... I». JDeusipfecognofci poteft.fuit ergo meritum,
iUud Dcus,qu i л íol i Deo debet u r quod feipfiim
comprehcndat,& cognofcat, quantum ipfe со
,t.i'.' gnofcipoteft. . huiüfmodi ferttemia fit hxfetica, oftendit co-
Operandi" 4 His argumentis addufti fuerunt quidant
Theologo Theologi vt arbitrarentur , vifionem bcatorû,
tú fentêtia. qua Dcum ipfum intuentur, rem eflc increatá;
Caprco; quorum fententiam referunt Capr.j.d. 14. q.i«
exphcans primam illiiis quaîftionis conclufio*
caterin. nenuCaietan.j.p.q.pi.artic.i.Gregor.Arimi.ie
Greg.Arira cundo fcntcnt.a.7.q.î.quo loco fateturGreg.
fuis temporibus huiüfmodi opinionem in Pari
ficnfmmfcholafuiíTea quibufdam Theologis
'.Z.-fi?. 1 defenfam. Ceitè" fi pradifti autores loquan tur
de vifione bcatifica,qua bcati vident Dewm , fe
cundùm legenVordinariam,& fecundùm decre
tum à Deo ftatutum,eorum opinio eft fete hx-г:
retica.Si autem loquantur de potentia Dei ab«
foluta,ftultafiû,& infana opinio. «jQuod fit fe
rèha?rerica, probatur. Omnes Theologi 4-d.
49.vno ore fatentur , beatitudincm effe perfe-
âion-gm inhärentem beatorum animis , qua
ExpolTihWribSecun.
beati vident Deum , eoque perfruuntur. ergo
beatitudo res eft crcata.Secundó. In Clemcnti Clemen, aj
na,ad noftrum,de ha?reticis,ex Cócilio Vienen no'trú.Coii
cil. Vienen.
fifub Clemente V. decretum eft , haereticum
efrcafTerere,quôdhomo non indigeat lumine
glorise ex parte intellects ad videndum Deú.
Confequcns ergo eft intellcctum beati produ
cere vifionem beatificam;alioqui enim non ef«
fet n cet íTarium lumen gloriç.Tertio.In Cócil.
£phe.& Vit ncnli, & in 6.C onft átinopol. & in CocLEpbe.
i4.Toletano,anathcma pronuntiatur ei,qui di Côci.Vien.
CScil.Coa
xcrit,quod in Chrifto lefü non fuerit geminus »an.
intellcchis,gemina voluntas , & gemina fcien- Côci.Tole.
tia,creata fcuicet,& incrcata.Hxrcticum eft er
go afTerere id Chrifto Iefu fui ifс vnicá tantum
vifionem increatam,per quam Dcum videret.
^fPraEterea.lnConcil.TridéiSeír.6.can.4.ana- Cóci.Triá*.
thema dicitur ei,qui dixcrit hominem,cùm iu-
ftificatur, nihil prorfus operari ; fed fe habere
mcrèpafsiuc , tanquam inánime Organum.
Multo ergo m agis eft tan quam hxreticus exe-
crandus,qui docethomincm , cùm Dcumvi-
dct,n il penitus operari. In eodem praterea Có
cil.Trident.& in eadem SefT.canon.io. defini-
tur contra Lutherum,& contra Ofiádrum ha?*
reticos,quod non fumus iufti formaliter per iu
ftitiam,qua? eft in Chrifto.Hxrcticum eft ergo
afTerere béates effc beatos , videreque Dcurr»
per vifionem in Deo cxiftentcm.Dcindc.In fa
cris Uteris apertc alien t ur, beat os produce re vi
fionem bcati fieam , vifio ergo beatifica Deus
Поп cftjDcus enim produa non poteft . Ante
cedes probatur.i Joan. 3.dicitur, Cum apparue i. loan. j.
rit,fimileseicrimus, & videbimus cum ficuti
eft.& Ioan.i4.Philippe,qui vider me , videt & loan. 14.'
patrem meum. viderc autem in ration ali n .¡tu
ra, til producere vifionem. Quomodo autem
piofiíis-D.Thom.de veritate q£o.arti.i. & 3.0. D.Tbom,
q.çi.arti.r.ad 1.^.3Jententiarûm d.i4.q.i. vbi
multa efiíputat in hanc qusftrortcm,Vtrùra in
Chrifto Iefu fuerit feientia crcata.f Quod au
tem. huiüfmodi opinio inepta fit , ¿V infana,his
àrgument/sdçmonftro.Primô. Viderev8c ama
rc,funt operationes vitales,necefTe eft ergo eas
oriri à principio v¿tali jntrinfeco.cuius funt opq
rationes , oppoutumquc inrtlligi nulla ration*
potcft.Qu; enim fieri potcft,vt ego viuampdf
vitam in alto exillentcm ; aut vidcam per al-
terius vifionem? Secundo,vclintdlcdus crea-,
tus cum Dèumintuetur , producit vifionem;
vel non.Si non producit,otiofùs eft,cV nóbea-
tus.Si vero producit vifionem beati ftcam,crgo
ilia vifiojDeus non eft:Deus enim improduci -
bilis eft.Tertiô.Si vifio beata, qua beati vident
Deum,incr*ata<ft,confeqvienseft oranes bea
tos
 QufcíHon.IH.
tos , in beatitudine cfle squales ; vident enim
Deum per с andern vifionem inercatam. Sequi
turprxtereà, quod De um ipfum comprehen-
dant : vident enim ipfum per vifionem increa-
tam,& in fin i tarn. Aliud etiam fequirur incon-
uenien s;n S fi Deus pdteft vniri intellechii bea
to in ratio ne BOtitix,conièquens eft, quodpof
fit ei vniri in ratione amoris,& dilection is.qux
omnia manifeftam prx fc ferunt abfurditatem.
Prxtereà.Intelligere,eft quoddam pati,eft ctiá
quídam actio immanens,qux manct, & inhx-
ret potentix,à qua progrcditunfedDeus nópo
teil eííe forma inhxrens intelleftui. ergo non
poteft vniri intelleäui in ratione notitix. De-
mum. Sicut Deus eft formaliter fciemia , ita eft
formaliter vita: fed non poteft fe folo dare for
maliter vitam corpori. ergo non poteft fe folo
faceré intelledum formaliter intelligentem, &
fcientem.quemadmodum creo oportet vitam
corpori inhxrere,ita oportet fcientiam,& vifio
Solatioar- nem intelleftui inhxrere.Supereft tandem ar-
gamêiorû. gumëtisadduâisfatisfaciamus. %Ad primum
Adprimum negandum eft antecedens; eft enim manifeftú
Vnioais by
poílaricx diferimen inter vnionem hypoftaticá,& vnio-
&i in ratlo n cm in ratione no citix: quia vt Deusvniatur hu
se no titl г manitati in ratione fuppofiti , non eft neccOe
dií'cnmcn. quódinhxreathumanitati,autquod fit forma
bominis,autquodab humanitate producatur;
cxteriim vtfitnotitia,quabeatus cognofcit,&
•idet,necefle eft qüod inhxreá^fcV: fit forma in
tellecbis intrinfeca,& quöd producatur ab in-
tellcétu noftro;que omnia diuinitati répugnât.
A4 fetfidü ^[Secúdo argumento refpc>dctur,admiflo Deú
йс temnnu eíTe formaliter albedincm,eumque vniri huma
niiati, tarnen negó quod illam formaliter alba
efficeret; non enim inhxreret humanitati. Ea-
dem ratione licet Deus fit formaliter feicntia,
vniaturque intelle¿hiicrcato,nóefficit forma
liter Шит intelligentemmön enim ei inhxret,
ñeque eft vitalis operario. ^Tertio eodé pror-
fus modo fatisfaciendum eft. % Ad quartum re
Ai ípondetur negando confeqüentiam. Species
enim concnrntadinteUectionem,tanquam ef-
ficicnsprincipium,cxterùm non concurrit for
maliter,ideft , non eft forma inhxrens , ñeque
operario vitalis,de cuius ratione eft,quod pro
ducatur à principio vitali intrin feco. Hoc eodé
Ai quincú. modo refpondetur quinto arguméto.^fAd cu
'Vaä noti- ius primum inconueniens dico, vifionem bea
tñ fimilita ta m, qua beati vident Deúm,nó eíTe naturalem
Jo »Ые£Ы fimilkudinemDci,fede(re operationem vita-
¿ici poíiie. lem,quaDeum intuemur. Quod vero docet
Auguft. notitiam eíTe naturalem fimílitudiné
obieftiiíntelligendum eft , ratione principij,&
ratione ípeciei inte lligibi) is.Nil enim aliud vult
A ugu. do с ere, qui m cognitioncm eíEcj per Gr
ArticuLI. 4*
militudinem: qui enim omnia cogftofcit , de
bet effe omnia per fimilirudinem,& rerum (be
cies , quas penes fe habet.Dialeélicis verô do-
centibus notitiam effe naturale fimilitudinem
obiecti,n ulla eft eis in hac parte fides adhiben-
da.^jAd fecúdum inconueniens refpondetur, vifio beati
vifionem beatam animxChrifH non efle infi- animçChrt
nitam fimpliciter,fcdfecundum quidmó enim *'*5е13!
fe extendit ad infinita fimpliciter,fed ád infini- ¡¡^J^"
ta fecundum quid,in certo,& limitato genere. ~"
de quo j.píq.io.art.j. diligentius diíputatur.
Adtertiú inconueniens dicitur,eum, qui có-i »
prehenderet vifionem beatificam non necesa
rio videre Deum,ficuti eft,fed fufficit vt intelli
gat ordinem quem habet clara Dei vifio ad
Deum: ficutfi quis comprehendat vifionem
colorati; non eft neceíTe vt eirentiam colorati
comprehendatjfed fatis eft vt agnofcat colora .
tum,& ordinem, quem habet vifio ad colora-
tum.Refpondctur fecundo, quodille qui com
prehenderet vifionem beatiiícam creatam , ex
confequenti videretDcum ficutieft , non e*
naturá huius vifionis, fed ex eo , quia vt cópre-
henderet huiufmodi vifionem , necefie erat vt
Deus vnireturintellectui beato in ratione fpe- .
cici intelligibilis , atque adeô neceíTarium erat •
lumen glorix , quarum rerum auxilio viderec ••'
Deum liciíti eft.fAd quartú inconueniens di-
cimus,Deum nulla ratione poffe intuitiuè vide
ri abfque eius prxfentiamon enim poteft Deus
producere aliquam creatam fimilitudinem,quç
reprxfcntet Deum perfectè ficuti oft ; omnis
enim creatura longé inferior eft, quàm quöd
pofsit Deum reprxfentare ficüti cft. Secundo
refpondeo,quodfiDeus huiufmodi notitiara
conferuaret in rci abfentia,eflet fané abftraâi-
ua,ficquenon faceret hominem beatum.
Omnibus alijs argumentis de Dñicx incarna Ad argumî
tionis facramento , non poiTumus eis prxfenti fumpw es
loco,vtpareft, fatisfacere:fedeatantum prx- '"«rnatio
fentilocoadducam,quxnoftro inftitutoerút ° * ^f11^
accommodata-Refpodeoergo^uod licet ope operado -
ratio animxChrifti fecundum fe>limitata fity& ne s animas.
finita,atvcrôexconiundioneaddiuinam per Chrifti.
fonam,qux huiufmodi operationes, mediante
humanitate exercebat,Deoque offercbat,hábe
bat quandam infinitatcm,& valoré infinitum,
quemadmodum Chrifti humanitas ex diuinse
perfonx vnione recepit infinitara dignitatem,
& infinitum efie , eíTe feilicet diuinum.Sccúdó
refpondeOjOperationem animx Chrifti, in ge
nere entis finitam efle,& limitâtл m ; at vero in
genere mcriti,& valoris infinitam effe Sc iliimi
tatárerat enim operario diuinx perfonx, à qua,
operario illimitationcra , & infinitatem h.ibe-
bat.Dico tertiô2Dîum magis amare Chrifti hu
roanj^
 4<5 F.B.Medin»
manitatem, quàm vniuerfitatem creaturarum
pofiibilium;nó quod lit infinita,vel Deus; fed
ex coniun&ionc ad diuinam perfonam in fup-
Hofu pofiti vnitate. Illud vero axioma , quocun-
que finito potcft Deus maias efficere; verú eft,
.... . quando eft finitum non со ni un dum bono in
finito fimplicitcr.Interpretatio eftD.Tho.i.p.
q.i5.articul.vltimo ad vltimum.fRcfpondco
quarto, licet opinio fit probabilis,dari pofle ma
iorem & excellentiorem vifionem Dei vifione
animx Chrifti;ca;terùm non eft probabilis opi
nio, quod pofi.it dari maius meritum mcrito
Meritum anima: Chriftnnam meritum Chrifti non tan -
Cbnftiquo tîim habuit valorem ex charitate habituait, fed
Bituminfi potifsimè ex gratia vnionis.de qua re videD.
■i am. xho.j.p.q.Ljr.í.ad 2.& q.y.in multis articulis.
&q.*6.art.i.adi & Caietanum ibidem expo-
Cipreo. nentcm folutioncm ad tertium , Capreol. in
D.Thom. dift.r<.quaeft.vnica. ЩVltimônotandum eft,
quod licet verum fit,mcritum Chrifti in ratio-
ne meriti fuifle infinitum,non tarnen fuit om
nibus modis infinitum; alioqui cnira Deus ef.
Merltum fet.Ex quo fequitur,premium huius meriti nó
Chnftj & efj-e omnjbus modis infinitum,fed elfe infini tú
m.UumPqÚ¡- fyncathcgorematicè.id eft, quocunque prx-
modo pro- mio dato, Chriftus Dominus maius premium
perdonen- promeruit.Quernadmodum crgovirrus dkiina
tur. exeo maxime oftenditur infinita,quôd pofsit
in fi n ita producerc fyncathegorematice, id eft,
non tot quinplura,& quacunque perieftione
data poteft mdiorem efficere,quamquam non
pofsit producere creaturam infinitara ; eodem
modo meritum Chrifti oftenditur infinitum,
eô precipuè, quia quocunque premio dato,
magis adhuc promeruit. ^Ex alio etiam ca-
pitc meritum Chrifti oftenditur efle infinitum,
ex modo fcilicet merendi ; meruit cnim apud
.. Deum ex omni iuftitia: rigore,vt bonis Theo-
: logis vifum fuit,qui modus merendi infinitum
valorem habuit; nulla enim creatura pura hoc
modo.potuit promereri apud Deum,vt eius me
ri ritum Deus ex iuftitia acceptare teneretur, nifi
.¡.i.. . quatenus gratia; Dei innititur, & incumbit.
r. Quemadmodumenimcreatio oftendit virtu-
tcm Dei infinitam,non ex parte reicreatx,qu«
finita eft,fed ex modo faciendi; faceré enim ex
nihilo,virtutem requirit infinitamreadem pror
fus ratione mereri apud Deum ex proprijs , &
omni iuftitia: rieore infin itatem quandam con
trahit.Refpondetur etiam,alio modo meritum
Chrifti fuifle infinitum ex parte vnionis hypo-
ftatica;;at premium,quod creatura; debet con«
fcrri,non potcft efle-infinitum ratione vnionis;
creatura enim,cui premium conferendum eft,
Deus non cft.llludenimcertôaffirmari opor-
tet,Chriftum Dominum beatitudinem ex me-
Expof.in Prim.Secun.
ritis non habuiííe,fed cam nobis promeruifle.
Aduertcndum etiam eft, quod quemadmodú
meritum fuit infinitum ratione vnionis,eodem
modo potuit mereri premium infinitum ratio
ne vnionis.Non enim dubito,quin Chriftuspo
tuerit promereri quod tenia perfona fan ctifii-
mx Trinitatis vniretfibi naturam angelicam,
vel humanam, fi ad id promerendum fuam di-
rexiflet ope rat ion cm . Éx his qua* h acten us di <
fta funt,fatis(ni fallor) foluta remanent aduer-
fariorum argumenta, qua? fuperiùs propoiui-
mus. Vnicum tarnen fupereft argumentum,
quod opinionem illam cófirmare videtur, quo
folut o,nil erit ampliiis quod de hac quaeftione
defideretur.eft autem huiufmodi argumctum.
^[Frui creatura, perucrfitas maxima eft , tefte ArgoauntJ
D.Augu.atfrucmur vifione beatifica; eft enim R*^0^'1**
finis nofter vltimus,autore D.Tho. infrà q.n. om*
art. 3. non ergo videbimus Deum vifione crea-
ta.ergoincteata.^|Huic argumento refponde- solado. '
tur,quod in ordinc ad defideriumnoftrú , amo
rem,& fruitionem , idem eft obicctum, Deus,
& videre Dcum,ficuti auaro idem eftpecunia,
& habere pecuniam:atque vt vnico verbo с un-
¿ta complecbmur , dicimus beatum folo Deo
friu vifione beatifica: per earn cnim Deum ha
bet prafen tcm,quo pnecipuè fruitur , & dele- *
âatur.
ARTIC. SECVNDV9?
fVtrum beatitud»fit operario.
S V M M A TEXTVS.
Onclufio eft. Beatitudo, сопеьл»;
vt eft aliquid creatum in
homine cxiftens. eft ope-
ratio; quia eft vltima hominis per
fecto. Vnumquodquc enim in
tantum perfeâum eft,in quantum
eft a&u : vnde operado eft vJti -
mus a&usoperantisj&aâus fecun
dusdiciturjhabens enim formam
poteft effeinpotentia operans, fi-
cut fciens eft in potcntia confide-
rans. Inde eft, quod etiam in alijs
rebus,vnaquaeque dicitur efle pro
pter fuam operationem , autore
Ariftotel.fecundode cœlo. Seien- Adftot.
dum eft tarnen , quod beatitudo
mul-
 :.: . Quàeftiori. III.
muí tis modis dicîtur , prout diuer-
fae res beatitudinis funt capaces!)
nam in Deo eft per effentiam ; eins
enim operatio,eft ipfum е{Ге> bt{p±
fa elTentia diuina : in angclis eft vl-
tima perfe&io, fecundum aliquam
operationem , qua coniunguntur
Deo,& haec in eis eft V nica j & fem-
piterna: in nobis vero fecundum
ftatum praifentem eft per alíqüarri
operationem , qua Deo coniungi-
mur , fed non vnica ; quia operatio
noftra intercifione multiplicatur,
Se ideo in hac vita perfeâè non ha-
betur,fed in futura, quando erimus
ficuti angelí Dei. -„•,,■• ■
EXPLICA TIO ARTICVLÍ.
Nhoc articulo funt à nobis graues,'
Vtii béati & difficiles quaeftiones explicando?,
tude prius quae plurimùm conducent ad verá
fcrñciix ef Ш peatitüdinis ration em intelligédam.
íentiá qua ^jHenricub de Ganda, quodlibet.rç.q. 12. céfet
potenciam.
Hemi. beatitudi nem prius perficcrc eíTentiam, quàm
potentias ; arbitfatur enim beatitudinem ma
xime i n со fi ta m effe, quod Deus illabitur bea-
torum anima?, & cum ea coniungitur , & earn
in fc transformat,!ta vt non apparear aliud quá
Deus; quemadmôdum ferrum candens appa-
ret ignis.Probatur hatc fententia,tum teftimo*
nij s lacra? feriptura: , ram ctiam rationibus. la
primis i.Toan.c.5.dicitur,Cùm apparuerit,fimi
lescierimus,& videbimus eum ficuti eft. &z.
г.Рем. Pet. i.Maxima & pretiofa nobis promilîa doria
uitjVtefhciamurdiuinaeconfortcsnaturae.ergo
in con(brtio,& irt hac(vt lie loquar ) deificatio-
ne noftra beatitüdp confiftit.Idem ctiam con-
firmatur.Amor(Vt placet D*Dionyf.7.c cœle-
D. Dion yf.
ftis rucrarch.)cft vis tran sformatiua am antis in
rem amatam.Docent etiam Platonici, animará
m agi s effe vbi amat,quim vbi animat.Cui allu-
dere videtur illud Éuangcljj. Vbi cil thefaurus
tuus,ibieft& cor tuum. Deus autem maximt-
«nat a n imam beatam ; periOam ergo dileótio-
nem maxime fe transfundirán timeque fe tranf
format in anims beatx effentiamrin huiufmo-
di ergo transform atione beatitudo noftra con
fiftit. Probatur etiam haBcfententiavarijs,ijfq;
b-satea- forufsimis rationibus.^í Prima ratio huiufmocjí
ArticuI.Ii;
eft.Beatitudo eft gratia со nfum mata , fecund ü RómSJ
illud,Gratia Dei,vita ajterna. at gratia eft in e£ " *•' :
fentia animae,&: nó in potentnsCautor-è D. Tfcii
infrà q.iio.art.4.) beatimdbergo perficit arfi-
тзе eífcntiam,deinde vero ad potentias deriua
tur,&rcdundat. ^Secundó .D. Thom.up. Seconda
q.u.artic.2.docet,Deum prius vniri intelieâui D-Thom.
beatorum tánquam fpeciem inteUigibilem,qua •* •
beatus producat vifionem beátíficarrl.in illa er
go vnioné y& illapfü beatitudo rioftrá confti-
tuenda 6fti^fPra;tercà.Iri rebus omnibüs priiis Tertia**
- eft effe, quàm operari. ergo priùs eft deifican ho
minem , quàm operari diuinum. % Deiride. Quam.
Perfeftio perfeétifsímá in шЫе&о perfeÊfifsi-
fflo collocanda eft : at anima; cfferitiá eft perfe-
¿tius fubieétum,quàm eius potentia,vt eft ma-
: nifeftunuergo in ea,& non in potentijs confti»
-tuenda eft. beatitudo. ^Praeterea. Beatitudo quinta. |
eft mmmumbrohum hominis: maius ájüté bo-
num eft,quôd Deus illabarar anima* noftrs,&
quod Deus nos videat,&amet,quàm quód nos
-videamus,& amemusDeumùn illo ergo primo
noftra confiftit beatitudo. Minor probatur,
tum primo,quia gratia, per quam fumus grati1""* ""; • <î
Deo,meliör eftquàm chiriíás,per quam ama- * ' ' * -;V
- mus Deum.Tum fecundo/ quia id melius eft,
quodcligibilius eft. at fi alteram horum deeffe
I oporteat , eligibilius eft quod Deus me am et,
quàm quod ego amcm Deum.ergo. •jPrâîtè*- Sexta.
ea.Beatitüdo eft vriió perfeétifsima, qua Deo
coniungimur; át non eft perfcâifsima vnio ea
quae fit fecundum operationem, citm operatio «Jo. q
fitaccidens.ergo. ^ Deinde. : Si beatitudo; eft 'SetíÜm»: *
operatio anirnx noftrae, cenfequens eft anima •<*>u 1! я
noftram feipfam . beatificare: ipfa enim produ-
cit,& efficit ftiam operationem:quod áffererc,
rab omni Theologia alienum eft. Ianvfi Oftaua,
beatitudo eft operatio' , eô vel maxime ^ qufe
vnumqUd'dq'ue eft brdpter fuam operationem,
<juod adducit D^Tçom. in articulo. H*c autë D-Thom^
ratio nulla cftjoperatio enim accidens eftjoaiu
•tie autem accidens eft propterfubftantiam I tt
>ltóéconuerfo.ergoi ^Deinde.Ita natura com- Nona«
paratum cft,vt imperfeitiora fintpropter perfe
ôioraj at accidén tia fon t imperfeftiora fûbftâft
stíj|iergo.^Demum.Ignis operan» i çalefaiâiô Decima;
íefttat ealetaâio nóri eft ignis perfeéfciojosMóea Hérid opl-.
tiirenim 1ГЦ>а1То^& nón m agente, rergb igbit nio^mera
•non eft propter caíefa¿tionem.í^sBe font argu* na*
ri«nta,quíb4i9Henrki opinio" confirman vide
-turl Щ His t&mentton obftantibus dico hanti
Heririciopiniöneiwtemerariameffe,&impof-' ~- :i¿t.
ííbilem. Primó.Jn Concilio Hörentino, & щ cid. Flor.
Clementina,adnoftrum,de hsretiets, & in ex-i
trauaganti Benedifti X I. definitur , noftram
beatitudinefn in, vifione,& fruit ione Dci fitaoi
' ' r effe.
 48 F.B.Medina:
• • effc.Idem etiamhabetur in facris Uteris, loan,
loan. 17. £7.Нгес eft vitaxterna,vt cognofcantteverum
Deum,& quem mififti Iefum Chriftu. & Paul.
Tunccognoicam,ficutcognitu& fiun. beatitu
do ergo in operar ion с confiítit.f Secundó.Eo
»' ' dem modo, beams eft homo ficut Deus : Deus
autem beatus eft per fuam operationcm: docet
Arift. enim Ariftotcl.n.meta.texti 51. QuddfiDcus
dormiret , non effet beatus. homo efgo beatus
eft per fuam opàrationem. Idem confirrriatur.
Si enim anima Chrifti non viderêt , & amaret
Deum,non effet beata, ergo beatittido in opc-
... J.K . ratione confiftit.4 Prxtercà.Ifte illapfus nó ex-
cedit modum cxiftendi in gratia ; homo enim
in gratia exiftens habet Deum fibívnitum,& fe
cundtim fidera,& fecundùm rationem natura
le m :ex eo autem quod homo eft in gratia, non
.eft beatus.ifte ergo illapíúsnócóftituithominé
beatú.^Vltimo. Ex co,quôd homo ex nó bea
to,fit beatus,re vera mutatur ; at ex hoc , quod
Deus illabitur animx,nó mutatur anima -, Deus
enim neque inhxret animx,neque in anima re
cipitur.ifte ergb illapfus non conftituit homi-
Soluûturir nembeatum.: «ÇAdargumenta in contrarium.
flcarici* Autoritatibus facrx feripturx refpódetur, verú
enric1' . effe Deum illabi animis beatorum, etiam fecú-
dum Diuum Thorn am,ex quo Шар fu beatorú
fequitur beatitudo<Nam(fecundum D. Tho.)
.::.s- Deus vmturintelle&ui beato, táquam fpecics;
nüúlominiisnonconfifticbeatitudo in huiuf-
modi illapfu, fed in vifione , & fruitione Dei,
Duob» mo .qua: indc coniequitur. fPro cuius rci makv-
diupijwgi rbintclligentb not'andum eft^ duobus modis
лиг Deb. ijosDcoconiungi; vno modo, per fimilitudi.
nem,& vnionem:aliomodo,quatenus attingi-
mus Deüm ipfuroi& vtraque coniundio eft ne
.tvtzbO ^effaria *d hominis beatitudinem; beatitudo ta
.men non in prima coniundionc, fed in fecun
da fita eft.Qwjumils enim homo habeat Deum
. аъаТЛ íbi vnimm*&fnparticepsdiuinx natura ,fi
jjon vidcat,& amet Deum,beatus certè nó erit*
ifSecundo argumento refpondctur , illam Pla-
anvVi едшеогшп fenieoiiam metaphoricc, & nó pro
prie effe in telligen dam:fignifi cat enim amanté
naaxlmè facere:remdiledam,&deea femper
.•..aba'î cogitare, anímiqutintentíone cum ea femper
-'';>iwH ^óFab»\artni0neftíaméfenfuí,qüodínrc ama
f r..4«4|cï.. tafit, fecundùm effentiam,fed fecundùm defi>
.*h ¿epium,& cogit3tionem-cuifimile eftilludEuá
gelij. VbLeft thefaurus tuus^ibi eft Sc cor tuú.
Rationibus adduftis fupereft vt refpondea«-
Ad primara mus.1 % Ad primam rationem. refpondetur
rationem. gratiam effe.aâatmprimum,quoefficimurfilij
Dei,& habemus effe fupern atúrale; qua de cau-
fain anima; effentiaeft collocandaí at beatitu
do eft a¿tus fecundus,qui eft operatio , qua со-
Expoían Prirrt.Secun.
fequtmur,& adipifeimur bonum noftrú, ideo-
3'ue in potentijs animx operatiuis eft collocan
à.Qupd vero dicitur,beatitudo eft gratia có-
fummata,hunc fenfum habet; quod fit Dei do-
num,& beneficium omnibus numeris abfolu-
tùm,Gc,vt ylteriïis nihil fit defiderandum.
4fSecundx ratiorii iam fatis fuprà rcfponfiim Ad fecúdí:
eft. § Tertia rationi refpondetur , iftum illa- «rtiam
.pfum,& deificationem neceffariameffe,& prio
rem operatione,non tarnen in illo illapfu fitam
effe beatitudinem , fed in adeptione, & confe-
quutione vltimi finis , qui in noftraoperatione
confiftit,vt fatis fuprà oftenfum cft.fAd quar Ad «juana,
tarn rationem refpondetur, beatitudinem no«
ft ram conftituendam effe in prxftátifsimo fub-
je<âo,quod percipit,& adipifcitur fummum bo
num:anima vero noftranon pcrcipit, nec frui-
turbono,nifipcrpotentias:in potentijs itaque
noftra beatitudo conftituenda eft. ЩAd quin- Ad quin tí.
tarn rationem dko, beatitudinem noftram non
confiftere in со , quod Deus nos videat , aut
amct;licèt enim hoc fit maius bonum noftrum
(vt argumétum adduftum concludit) cxtcrum
eft bonum noftrum extrinfecum ¡beatitudo ve
rô bonum eft noftrum intrinfecum , qua Deü
videmus,fmimur,&pofsidemus.«çAd fextam. Ad sextan
rationem refpondetur, beatitudinem,perfeftif
fimam coniuncrioncm effe ad Deum,qua con-
fequimur, & adipifeimur Dcum , quae fine du
bio operatio eft. Щ Ad fcptimam refponde* Ad feptimá
tur,in tellcdum illuftratum lumine gloris pro- '
ducere vifionem beatificam, concurrereque in
ftrumentaliter ad noftram beatitudinem effi-
cicn damjnihilominus pracipua noftra beatitu
dinis caufa Deus eft,qui folus perfc&è noftram
Aroluntatem fatiare potcft. % Ad odauam di- Adoftaul.
со , rationem illam effe Arifto.i.de ccclo.text. AriAoc*
17.&5».Met.tex.i5.& i.Ethicic.y.cùm vero do
cet Ariftot.finem cuiufque rei effe operations,
nó loquitur de fine pro re,quam optamus; fed
de fine pro adeptione;dicimus enim auari finé
effe,pccuniam habcre: & hzc eft vna interpre-
tatiofententix Ariftot. Secunda interpretatió
eft,vt fignificet ita natura effecomparatú,quod
vnaquáeq; res per fuam operationcm , fuum fi+ . . .. j
nem adipifeatur. Tertia interpretatio cft,quod
finis cuiufcunquc öperationb fit ipfe agens in
effe cópleto,& perfedo:& quia operatio eft vl-
tima aatialitasy& perfeftio agenris , hinc eft,q»
vnüquodq; eft propter fuá operationé, id eft,
propter fuú effe cópletum,& perfedú. ЩSeien
dum tamen,operationem , fi vt accidens eft có
fidercnir.imperfediorem effefubftantia; fi ve
ro confideretur vt forma acluans fubiedurn,
atque vteftconfequutio vltimi finis , atquein
genere moralis virtutis , longé melior , perfer
cíiorq;
 ñiorque eft quam fubftantía. Ex qua diftih*
cüonc foluta remanent duo vltima argument
.4- ••-•I ta. '• • ; •-
Serf, on*- ^fEft fecunda quseftio huiu» articuli ; Vtrùrn
. beatitudo cófiftat in a<5tu,an potms in habitu.
mdo in*-" *^ ^Vtriim ûmus beati ex eo,quod pofsimus
âu rel in Dejjm videre^quado libuerit ; an potras ex eo,
bbitucoQ quod Temper Deutn videamus. Vidcturillud
fift»t.^ primum veram «fle. Щ Primó. Quia babitus
Primó arg. cß ас^ц perfeftior; ilium enim efficienter pro-
Stcvodom. ducit. ^Secundo. Quia beati pofliintdeuftc-
re ab amore, & viiionc Dei , ábfquc eo , quod
. amittant beatitudincm. Beatitudo ergo non in
actu, fed in habitu fita eft. Antecedens proba-
tur.Nam habitus chari tat i s, qui eft liber , & mo
ralis,producit3morem in beatitudine.crgo illç
Confir. amor liber eft,& non neceflarius. ^fldc confir
matur.Chriftus Dominus ab in flan ti fuse coeç
ptionis fuit beatus , at non neceffario am abat
Dcum,alioqui in illo amore nön meruiíTef.ne-
Vhimo. ceflarijs enim non meremur. ergo. ^Vltimcw
Multùm probabilis eft illorú Tneologorú fen
tentia, quod fcilicetbcati vident in verbo om-
nia,qu£ ad fuumfpeftant (latum, non formali
ter, fed caufalitef,id cft,reuchntur quSdo opor
tet.beatitudo ergo nó cófiftit in vifionc adua-
Solntio Hjfcd in habituaü.^Huic qúaeftiorii refponde-
qu« ftion, tur,im pofsibile effe beatitudinem in habitu eft
ft conftitutam. Probatur primât Nullus ex eo
quod poteft operari,bonus eft ,atrt beatus;habi
tus enim fâcultatem tan tu m tribuir operandi,
non ergo in habitu fita eft beatitudo. Dein de.
Habitus , mediú quoddam eft inter potetiam,"
& a&um ; & aâus eft fimsipfiushabitus.Ided
enim habitus ftudiofos comparamus, vt Iludió
ftoperemur.Tandem.Habitus inueniuntur in
dormientibus,& in hominibus magnis calami-
tatibus opprefsis , in quibus non eft beatitudo.
l-.-T i.'O Beatitudo ergo.no in habitu, fed in a&u eft có
Ariftot. ftituenda. Argurncnta funt ex Ariftot. defum-
pta i.Ethic.capJfj.^Argumentis in op poli tum
Adpnmú. addu£lis,refpondetur. Ad primum die o, quod
etfi veram illud fit , habitú , ratiohc adduda in
argUmeto,p«rfcdiorem effe adu,at adus muU
tisalijs de- caufis- potior eftK&perfediort eft
enim finis habitus,aduatque ipfum,eftque tan
ídfecáiú. dem vltlmi finis; confequutio.fSecundo awgif-
.3. i ■'• mentó refpörKietur,ncgando'operaill3,iriärgü
méto addüdayeffc libera,quih pótiüs di со, bea
tos necefsitari in yifione Dci,&fruitione,quod
vcl ex hoc fob verum effe conuinckur, quia
alioqui beatitudo noftra in habitu, &: non in
ac\ucohfifteret.Quomodo autem opera Chri
fti Domini füerirtt meritoria;néftrum prefer
Aittaiem tis operis «cedit inftitutflMv ^fTeitio argumé
.Ï . i.tO
bábilcm,licéteam aíTerat Caiec^^q.ib.arti^v Caieaa;
Deinde,conceílofcntehtiam illam effe probad
bilem,nil concludit contra noftram fententiájí »w.i
bxc enim opinio loquitur dc reuclationibus
particularibus, quae beato fiuntj cum hoc vero"
redé coha»ret,vifiónem Deij&frúitionem effo
immutabiltm, & inuariabilem,in -x-ternumque
eahdem permahfuram,&c.
fTertia qusftio huius articuli eft;Vtrú ©pÖ Ter.quarft;
ratio beata, in qua beatitudo noftra fita eft,prd ^амПо-
ducatur à folo Dco,an pdtiùs intelledus, & vö ^ Deo p°ô
luntas beatorum ad earn efficientèr concurrát. dUCacur.
Et vt redam & explicitam difputationcm irifti
tuamus,quaeritur fpecialitcr; Vtrètm vifio Ьел- . »Ьг*"4
taàfoloDeo:prôducatur,noftrointelleftume l'"'J_:i r~
rè pafsiuè fe hábónte.Suadctur pars affirmariuâ .¿ .^я
his argumentis. ^Primô. Vifio beata fuperat partafñr-
facultatcm natura: crcata;;eft «nim fupernatu- matiuapro
ralis, & quantum adfubftanriam ,8c quantum pítur¿
ad modum¿vt docet fana & catholica doftrirta
de atâu charitati$yfpei,8¿ fidei ; etiàm in hac v'i-
tajnullacrgocreatura poteft earn efficcre. ? .nVp&.vi
^Praetereà, Anima noftra mere pafsiuè fe ha- Secundo,
tetadvirmtes inïufaî; quodexdcfinitioné vif
tutis infufa? fatis cóftati Eft enirti' virtus irfftif»,
bona quatitas metis,quam Deusinnobi? , 1тйё
nobis operator, ad beatitudincm ergo animl .If' iyU
noftra meré pafsiuè fe habebit:be^itûdo Cñim
excellenrius domtm eft,& diuirtîtus infbfum4^
<ÇPra;tcre!t. Si'aftimâ noftra cônèurrk effi¿ierb- Tertio."
ter ad vifionera bcatificam i côHféqueps*fti
quôd anima !feipfam beatificaret ¿ bêatamqufc
«ificcrct: prodiícitcñim operâtiottem , in qui
beatitudo confiftit. Sequtrùr pistereà , poift
beatos fiftere à (lia beatitudine 5 poffunt eriim
ab aétionibus ', quas ipfi próduCmit , ctïïiïë.
Quod fi rcfpondcat aliquis,beatos in fuis ope^
rat ionibus necefsitari , hoc cette eft maximum
argumentum , 'opêraticmetrt beatificara ab-ex-
trinfeco produci.Sienim beatue,be.itam vifiô1-
nem produceret,certc Ubemm ci effet operari, ■
-vel nonoperäriMntelligirtHiscnim& amamus,,a:l': r'
-cùm volumus. »•■ -..îvi^
•^Deinde. Si intelleftus béatiprodueit vifio- Quarto,
nem bcatitîcam j confeqUens cileum, qüitöid-
■horibus prsditüs eil nàturalibus , perfeÎlio^-
•rem béatitudincm habcrc,licèt firmeritis mrè?-
-riorjficque.angèlus beatiorerkbeátifsima vir-
«1>е,0с quàm anima ChriftiDeirtiihí: qu*îaf-
ferere , abomniTheologia , & fideChriftiâna
•alienumeft.
^Quinto probatur.Nam mtèlléèbs perftÔior Qofef* * ■
^roduCit vifioriem perfecliorem. Angeli alité
natura fuaperfeiftiorem habent íntelleélum ib
■fis homiftibiß.ergo falté corifequés eft,quôd fi
¿uef eflent in rrieritis «qearës^Vaeteraq; omnia
D effenc
)
 £ь E&.Medináe
cffent pari;t,eum qui perfediore polieret intcl-
le.du,perfcdiùs!l>eu videre; quod i vera Theo
Sexto, logia cil maxime , alienum. f Pretereà. Si Va*
tcllcâus nofter producit vîfionem beatificam»'
vel mediante aliqua fpecie creata',vel abfque
aliqua fpecie intelligibili:primura dici non po-
;eft¿ nulla enjm ipecies create poteft Deum re-
praefentare ficuti eft: nec verô fecundum, quia
»*—с гЛ" mtelledus animai noftrx in genere intelligibi-
V i.n t bum eft veluti tabula rafa, in qua nihil eft depi-!
•¡ .ti
dum, & pura poten tia, indifiEettnfque ad hoc,
с ; os'.J :
.ÏUJij i yclilludim-eUjgehdum.opus.ergo habet fpecic
intelligibili adhanc vifionem producendam.
Minorit •jHis arguméntis alia folent addi minoris pon
tnoineaci deris & raomenti, quale eft illud. íeatitudo,
argum.
Каш. í. gratia eft,iuxta illud R.oman.6.Gratia Dei , vi
ta œterna : gratiam autem ibhis Deus confert;
Г • j .<*!'.« ergo & glorum.cui concinit illud Pfalm. Gra-
.7U-. . tiam,& gloriani dabitDominus.Pra?terei. Me
* riuuTi eft àmerente. ergo prœniiumà prxmian
te, ergo à fol > Deio producitur premium.
Piim.opiti. щ De hac qu&'ftione magna controuerfia eft
. -L-.w.»; щгег T! îeologos, Quidaawbitraatur inrcllc-
djonem uunquam. produci ab jntelledn effi-
cierK«r,fed*folo obiedo. Horum opinionem
Scott», feien Sco t us,primo Sen tcn.di 11 inetione te rtia,
Cipreol. úuáeftione feptima,& CapreoLfocundo Senté;
^""i diilinctione. tcrria.qua'ib'onefecunda.cxplicáj
prim .mi contiußojoem.Et Grcgor.Arim.fecú-
'.огиэТ dofcntemvdiftind.feptima^usftiOD. fecúda»
praeipuum argumentum quo hsec opinio con
j(irmatur,hö.Qeft.Siintelle<äus producit effedi
uè intelledtoncm , confequens eft , idem efíe
agens,& patiens,inpotentia,& adu,materiam>
& formam,eíHcienfque refpedu eiufdem: hoe
autem fieri nulla ratione poteft. non epgo pro-
ducitur intellectio ab intelledu,fed à folo obie
Ariftor. (ño.Idé con flrm atur.Ariftotct fecundo deani
ma, capitulo ylti_rnp, & tertio de anima, capite
лиапо docet, intelligere, &fentire,eííe quod-
dam patùintclledus ergonó efficit intelledior
Secä.opin, nem^edtantumeampatitur.: ^Secunda opi
nio eft eorum,qui cenfent (quiçquid fit de alijs
.. ntuO mteUedjçmibiis) vrfionem' beatificam à foie
DftO produçj ,,intelledu beatprú, mere pafsiuè
Mírfil. fe habëte.Haecppinio eft Marfilij tertio Senté.
quaeftione decima, articulo fecundo* cpndufi.
Ocbam. quarta,Oçhara prvmOjdiftindion.pfima^íEr
ïalud. ftiôDe fcqjnda. Palud.quarto Semcn.tküftind.
^rtadrageUmanona,quaîftione pjrirpa, artiçulp
fecundo,in confirmatione terris ccmdufionis,
Scotuf«; о Skotus quarto Sentenf.diftind.49.q,u»fub d*
bio relinquit,Vrrùm noûer intçÙedu^ ad vifio
nçm beatificam fejiabeat merè pa€>iuè»De vo?
Júntate vero a;5i;à^atviit,eam concurr¡etee;fhV
ckntyradfiuiUonem¡ aûàscaim поп-aeccüa-
•■и :.j Cl
ExjDbf.in Prîrn.Secun.
riàcollocandus effet habitus charitatis in pa
tria, qui tamen fecundum fidem conftituen-
dus eft.Buridanus 10. Ethicor. quaeftione quin BuriJanuü.
la cenièt Ochami opinionem efle maxime pro
babilem.«lTcrtia fententia eorum eft,qui cen- Tert.opia.,
fitnt notitiam отпет produci efficienter à
potentia cognofcitiua. Expofuimus hadenus
quidalij fenferintde hac quaiftione , fupereft
vtnoftram;fententiamhisconclufionibus ex-
plicemus. ; :•' > .- •
^Sit prima conclulio. Sententia prima corn Autorisre-
memorata,ab omni ratione,& philofophia cft folucio.
Prima Coa
prorius ahena. Inprimis harc fententia negat Cl JÜ и.
intelligere adionem eile vitalem; de eíícntia
enim adionis Vitalis eft,quôd criatura princi
pio intrinfeco adiuo, tefte Ariftotel. odauo Arift,
Phyficorum, & alijs-plurimis locis. Diffitetur .»!î - i
praeterea huiufmodi fentétia, intelligere adió-*
пет efle immanentem ; nam re verafi intelle-
dio à folo obiedo producatur,apcrtú cft illam
> actionem eíTe tranfeuntem, quod afleriere & 1*1* . «
Arifto.9.Mct.tex.iÄ. & omni philofophia; ad- ArifSot.
uerfatur.<ÇPnetcrea. Huius fencétiar autores nc
gant axioma illud certifsimum Augufti. nono D. Augeftí
de Trinitate>cap.duodecimo,& fecúdo de do-
drina Chriftiana,ab obiedo , & potentia parí
notitiam. Dcinde habitus in inteíledu exifte.n
tes, vt prudentia, & ars, producunt fuas opera-
tiones efficienter, vt conftat.ergo ctiam inteK
ledus. Confequentia ex со probatur; quia
qüicquid producit habitus , producit etiam po
tcntia,in qua habitusfitus eft;Ea praîterea fen
tentia totamvidctur fubuertere philofophiam:
fi enim inteHedus non producit intcllcdioné;
quorfum requiruntur fpecies adintelligendú?
quorfum oportet phantafmatailluftrari, & illu
minari? quomododifcurrithomo , ratiocina-
tur,& meditatur ? Videtur denique huiufmodi
fententia aliena cíTcá fide. In Concilio enim CScLTriA;
Tridentino Sefsione fexta , Canone quarto,
anathema pro nu n tía t ur aduerfus eum , qui ài~
Kcrit,hominem in opere fuaeiuftificationis ha .: j.'.iLa
bere fc merè pafsiuc, tanquam Organum inani
me, execranduseil ergo qui docet , hominem
cùm credit, & cognofeit myfteria fidei, habere
femercpafsiuiè*.: i : -..j
^Argumentií huius opinionis refpondemus, Ai argum"
nullum efle incommodum fateri , idem efie Pnm.opixx«
agcns,& patiens refpedu diucrforurh ; & ciun
Ariftotel.ait;ihtçlligere,eflè quoddam pati, in?
jtelligendum eft ratione fpcciei intelligibilis,-
quae reeipitur in iotcUedu pofsibili , velratiö-
ne obiedi,? qíip patjtur nofter. irHcIledus,mct
diante -intelledu' agente: vel eÉiami ratione in- Qaomodt»
ïelledionis, quaî in ipfo intelledy reeipitur, &
njanet.IUa itaq{ feot.étia,iatelligere,eftquodda; tltlicatur.
pati,
 Quçeflion. Iii.
pati,non facit fenfum formalem, fed caufalcm,
id eft,intelligere caufatur ex pafsione,qua in tel
lect us nofter ab fpecie intelligibili patitur cam
in fe recipiens.
Щ Secunda Conclufio. Sententia fecunda
periculofa eft,& temeraria. Probatur primo.Irt
Clcmcc.ad Clementin. ad noftrum. de haereticis ,fanci-
tum eft, efle neceflarium lumen gloria; ex par
ie noftri intcllectus ad videndum Deum. er
go intellccbis nofter luminc illuftratus , con-i-
currit cuîcienter ad vifioncm beatificam , aliàs
non effet neceflarium tale lumen; % Secun do.
Cócirrfá. In Concilio Tridentino loco fuprà adduâo,
anathema aduerfus eum pronuntiatur , qui di-
xerit , hominem in fuaiuftificationefe habere
merè pafsiu¿,nihiíque operarijporiùs ergo pro
nunriandum eft anathema aduerfus eum , qui
dixerit, hominem in beatitudine nil operari.
Щ Tertio. In facris Iiteris notum eft,actefta-
tum , noftràm bcatitudinem litam eflc in Dei
vifione,& amore;fed(vt cohftat ex naturali ra-
tione) nil aliud eft videre, & amare , quàm vi-
fionem,& amorem producere: beáti ergo pro-
ducunt amorem , & vifioncm. Vltimô* Vi¿
fio,qua bcati vident Deurri,actio eft vitalis;ne-
ceflarió ergo procedit à principio adiuo intrin
feco , quod adeo certum eft , vt Deus efficere
non pofsit, quod ego cognofcani , aut videam
abfque eo,quo producam vifionem , aut intel-
leftionem. quod fuprà diligentius explicaui-
mus.
•[Sciendum tamcn eft, hanc noftram fernen»
tiam fere eflc' de fide. Quando enim conclu-
iioaliqua fëquitur ex vnp principio reuelato,
& alteTOjluminc naturae noto , eft de fide ; hare
autem conchifio huiuímódi eft , eft ergo de fi-
de.Probatur minor. Nam facra: litera; expreííé"
teftantur,bcatos videre Deumjvt in ÜIö,Vide-
bimus eum ficuti eft. Rürfus alio loco. Nunc
videmus per fpeculum in ?enigmate,tunc vero
facie ad faciem.Sed cuiden s eft himine natura
li , quod videre nil aliud eft quàm vifioné pro
ducere. beati ergo beatificam vifioncm produ
cunt.
Dubi'um. ^Quaeftio tarnen hinc magna oritur; Vtrùm*
VtID poffit de potentia Dei abfoluta pofsit Deus fe folo
Deus vi fio producere vifionem beatám'in intclleéhi bea-
Míe Colo to,noftro intcllccht mérè pafsiùè fe habéte. Ca
P'oducere.
Cípreolus. prcol.quam>,diftinctionequädragefimanona,
Adílrimú quaeftione quarta,articulo tertio ad argument
•fgu. corra ta Durand, arbitratur hoc impíicarecontradi-
i.coocluf. ôioncm,& repugnantiam:&fccundo fentent.
diftinctione tertia , qua;ftionc fecunda dicit;
Deum fe folo pofle producere qualitaiem ib
Jam in noftro intcllcchi, noftrum tarnen intcl-
leccurn nil intclligcrc poíTc per illam qualitatc.
Artícul. II.
Palud.4.Scntcnt.d.44.quxftjone vltima,arri- Palud.
culo vltimo,cenfctDeum imprimere pofle no*
ftro libero arbitrio actum intelíigendi, vel vo- .'■!*..
lendi Jibero arbitrio noftro merè pafsiuè fe ha-
bente. Huicfententiae fauere videtur D. Tho; D-T1">m.;
de veritate,quxftione.io.amculo.ii.Quo loco'
docet ; quarundam operationum principiur»
effe in operate, vt videre eft in omnibus action
nibus agentium haturaliurmaliarum verô opcS
ratio nu m priheipium efle extra ipfüm operan-1
tern, vt in actionibus miraculofis,quarum prin
cipium eft virtus diuina , in qüarum numero
collocat vifioncm beatificam. Hsec lentcntia
placuit doctifsimo Magiftro F. Franeifcö Vi- Vitoria,
ctoriae , eamque confirmabat hoc argumento*
Deus fe folo producere poteft notitiam illam
in noftro intclleétUjVt ctiam placet aduerfarijs»
Impofsibiie autem eft ¿ efle notitiam in noftrö
intelleCtu , & quod non intelligamus ; Deus
ergo poteft fe folo producere vifionem bea-
tiheam in noftro intelleéhi. Щ Ad huius Tria ad inJ
quxftionis expoütionem obferuandum eft, te,le£,0.n€
7 i- • i - r Ii- . д- • n • neeeflaru.
dum aliquid intelligimus,tna elle m noltro m-
telle£hi;primum,fpcciém iriteíligibilem ab оЫ-
ieño producbnv.deinde verbum,in quo, vt in
fpeculo,refpiendet,& vidrtur.Tertio, réipfarrt
quam per verburrt intelligimus. Quibus ftatvb
ris,dico primo, Deum fe folo producere pofle -:T
intelligibilei fpecies.Securidô dico , Deú fe 1Ы
lo pone verbum ipfum producere.Dico tertio, Autorii re
Deum fe folo non pofle producere intellection folutío.
nenv.inuoluitením repúgnaritiam,& contradi*
£tionem,quod egó cognofeam, & non produ*
cam intelleólionem. Eft enim intellcctio vita-
lis operatio ,• de cuius ratione intrinfeca cft , q>
ab intelligente prodúcatur. Intelligere enim, -
fion eft fpeciem,vel verbum producere, fed cft
tendétia ad ré cognófeédam, quam Deus folus
èfficere non poteft : eft enim Vitalis operatio à
principio intfinfeco originé trahens. Щ Ex qiio Quomodo
fequitur axioma iílud, Quicquid Deus poteft quodDeus
faceré cum caufa fecunda, poteft faceré fe fólo, "^j"1
intelligcndum efle de caufa enicienti ; nó auté раа^" face
de caufa formali.Rurfusintelligéndúefle,quá- re fe folo.
do effeéhas non dicinordiné intrinfecú ad cau»
fam effieientemjoperatio autem Vitalis , qualis
éft intelledio , dicit ordinem intrinfecum ad
principium vitale ïntrinfecum,à quo,tanquam
ex fonte dimanat.Vt quxftionem iftam tádem
abfoluamus , fupereft argumentis in principio
adductis fatisfaciamus.^[Ad quorum primum, Ad prtmúm
admitto Operationem beatificam fuperare от «" princi|í»
nem vim , Sc facultatem naturae ; ex quo fo-
lum fequitur,hominem ex viribus natura; non
pofle producere vifionem beatificam ; atfi
adiúuetür lumine fúpernaturali, poterit eani
D i produ-'
 ВВ.Месйда?
ft
.. ч produccrc{quenudmo<iumcalcf3cerc,fuper3C
vim aquae nawirakin,fi tamejo calida fit, cakfa-з
Ad CeeUû. cçre optimèpoterií, %Ad fecundum refponde
turnegando çénfçquentiam : eft enim manife-i
jn<j¡{7 ;i ftyjn ducrirnen »irajuhabimm &:aétum.Hahi-í
Kivcftim cunófif.Yrtalisioperatio;poteftab exb
ui nil-coin fubieftq product; at Dei vifio , cum
fit vitaUsopcratiomeceflum eft.quodà viden-?
Adtertium tçprctficifcatur. ^Tertio иgijnîento rcfpon-
ша beàdfi t^Iur' huiufmodilocutionesyhomo beatificat
cetfe?" " ^Ôthonuï,fap(âificatfe,nonefleîa>nimpro-.
prias,vt njubi arbitrantur,prima».<micn Ioannis
bioanj. tertio (dicituï { Qnmis qui habet hanc fpem,
.»ho)i: / Îarjâttficat (fi. poterit ergo in bono , & catnolh
ç<>;ft:nfuadmjtri;haminem fe beatificare; non
quod fit autor prascipuus bcatitudinis , fed fi?
IHulcum gratia Dei concurrendo» Refponde-t
tyiríecundo , anímam noftram vefè, ¿kpro-r
prie non fe beatificare,ea enim res fob nos bea.
tificat^fcüccfque, reddi^quœ omnia noftra de-?
bf..'.7 fideria complet : hujufmodi ante-mires , foJus
JinßjHsi ç/tj)eus. His tarnen nihil obftantibus, vens
.-шЛЬзап prpprie^uefatcripoíTumus, animarn noftram,
aptiuè coocurrcre *d fuam b&jti.uidinem pro-
ducendam ; ficut in prima iuftificationc , ciim
homo ex impío fit iuftus, homo peccator adti-
uè^oncurrit ad fuam iuftifi cationera t vt fanci-
Cóci.Trid. tum eft in Concil.Tridcntin.ScC4onc fexta, ca
none quarto , at homo peccator rçqn; iè iuftifi-
•> ,'югак ftotfsA Deias ilium iuftificat.Quod explicatur
.... „; r, exemplo fatis accommodato.Cçrîum eft enim
djfcipulum non fe docerc, fed k magiftro doce
ri;ninilominus tamen difcipulus.concurrit acti
uè ad doclrinam fufeipiendam» difcurrendo,ra
tipcinando.vnum, ex altero cqU»gcndo. [ pa^efle gratuitum Dci donum, ad hanc tarnen
Adquartú. ííQuarto argumento refpondetur, beatos nq
pofle cçflare à Dei vifione,& amore,necefsitan
fur enim ad huiufmodi opera omni ex parte, &
quantum ad fpeçiem acbis,&quo ad cius vfum
,,,, &exercitium. Hinc vero non fcquitur, intel-
■ ~. leâum,autvomntatcm non concurrereefficié
ter âd vifionem , aut amorem prqducendumi-
dcmonftrado enim euidens conuincit intclle-
'• -.J ôum vt neceflariô afientiatur conçlufioni , ex
hoc tamen non fequitur,intelled:urn non con-
currereefricienter ad conclufipnisaiïenfum. :
Adquirirá* í¡Ad quintum argumentum refpondet Car-
Caietanai- djnalis Caietanus, tertia parte, quaeftione decir
ma¿articulo quarto,& 2. 2.qua?ftione vigefim»
quarta,articulo feptimo, admitiendo illud con
• fcquens,nec vllumçenfet incommodum, intel
..П, leä:um,ex iûa natura meliorcm, cum squali lu
4"
rnjne glorias clariorcm producerc Dci vifio-
nem.Nec hociuftitia; diuinaî diftributiuie ad*
Jerfatur,qus reddit vnicuique quod fuum eft;
ieenim vifianis cxceflusnonpriturexlumi-
»ijíl\A>j i Cl
Exj5ófrnPrím.5ecun.
X
ne gloriç fed ex natura intcllcc"r.us,cum lumine
gloria? cqneurrentis. Hace tamen Caietan.opi-
nio vno omnium ore cxplofa eft;ideoque aliá
via eft nobis pergendum. Dicimus enim,cîim
operatio beatificafit fupernattLr3lis,eius difpo-
fitio non ctit vis-.aliqua naturalised ftipernatu
ràliî,cyiufmodi cft lumen giorif;quanto igitur
perfectius fUorit luitíen glorjç,tantô pcrfe<âior .ал.:- ■ i
Se clarier er«^tíiobéat<»rum.Ex:qiK) fcquitiuj Perfciäior
beaüfsimart» Dsigenitricertvfempctquc virgit vifio bead
fica ex mi-
nem Mariam inter omnes puras creaturas ргь ior: lnmi-
màtum in bcatitudine obtinere";colJatum enim □e gloria;
eifuit prajftantifsimum lumen gloria;. : . ! penfrvU i
^Sequituretkm, quôd fi kanengJons arihna; eft.
Chrifti coUatum.abcui angelo conferretur, nó
ideo perfectius Deum ipfirm videretjeuius con
trariumeenfet. Caietanuslcwo. fiiperiusaddu-
fto.E-xplicatuT hoc exemplo fubíúéio.Si «qua
lis calor reperireturin aqua,&:in vino , a:qualie
certè fequeretur calefadio; calefaétio enim ca-
lorem fequitur, nos naturam aqua?, vel vini.
Eadem prorfus ratione.fi asqtulc lumé daretur
angelo , & animœ , a:qualis fequeretur vifio»
^"Sexto argumento refpódetur , vifionem bea Ad icztmn.
tam non fieri per fpeciem creatam vied Deum
Optim.Max.vniri intellcdui beatorum tanquá
fpçciem inteJligibilejm,concurrcreque efficien
terciim intellecrunoftroad vifionem bcatifi-
camproducendam , qua de re diiputat Diuus D.Thorn,
Thomas, prima parte , quaeftione duodécima,
articuló fecundo, Alij s leuioribus arqumétis AdalUarg:
rçlpondco , atque ad primum dico , illam Diui
РдиЬ fententuim , Gratia Dei , vita alterna , in-r
dicare nobis, fontem à quo dimanat vita seter-
Vttam beatam coneurrere hominem actiue^
tum mérito fuorum bonorlim operum , tum
ctiam producendo operationem , in qua beata
yjtaconfiftit, de qua Pauli fententia diflerit do
ôifsimè Augjft.epiftol.iov&.t. libr. de gratia D. Angeft.
& libero arbitrio cap.8. vfque ad 11. *[ Ad fe
cundum argumcntum,concedo prxmium eiTe
Я .pra5miante,çx hoc tamen non fequitur intel-
lechirn noftrum non producere vifionem bea-
tificam; veluti fi çsco concedere^ur in pramiü
fui operis vifio, potentia vifiua certè vHionem
produceret. Hocigitur argumentum tantum
fuadet,praemium ex muñere , & gratia Dei no
bis proucnire , quod nos libenter&temur ; cui
fimile eft illud Pfalnii. Qui coronet t€ in mifcri "t:i. •
cordia,& mifcrationibus,&c, ■' ••
.Ii"«''1»
^Х&гдс; TE^txvs.
fVtriimbedtitudo in operatione fenftts
S VM-
 ...... Qiweftion.HL
S V M M A TE X T V S.
Prior cócl
Rior Conclufio eft ñc-¡
gans.Etenim noftrabea
titudo confiftit in con-
iundione ad bonum in-
creatum , cui per operationem fen-
fus coniungi non poiTumus. Ergo
in parte feniïtiua eiTentialicer non
eft fita beatitudo ; maxime , quia in
corporalibus bonis beatitudo non
confiftit,fed in fpiritualibus,ad que
bona per operationem fenfus non
attingimus.
roñeriot fPofterior Conclufio. Opera
Coatiun*.
rio fenfus anfecedenter,& confe-
quenter poteft ad beatitudiné per-
tinere.Antecedenter quidem,quia
ad operationem in telle dus , requi-
пгur fenfus: nihil enim eft in in tel-
ledu , quin prius fueric in fenfu.
Confequenter vero in alio ftatu,
cùm poft reiurredionem ex ipfa
beatitudiné animai net quçdam re-
dundantia in corpus, & in poten*
ti as fenfitiuas,vt in fuis operationi-
busperficiantur.
• ... « » • . v.'-i. ' i •■зК
EXPLICATIO Л R T I С V L I. .,,
Vxftionem huius articula explicat
D.Thomas i.p.q.i:. articul. 3. &D.
Auguft.Epiftola Ui.Sc iu.nos tamé
breuiter ab hac quxftionc nos ex*
ptdiemus. «[ In hoc articulo eft'illa quaeftio di*
fputan da.Pofsit ne Deus feníu aliquo interior!
videri.Suadetufpars affirmât iua hrs argumetis.
VitJ pofsir ^Primô.Senfus interior poteft habere notitü
Dtni (cafa abftraítiuam Dei. ergo & intuitiuá. Antecedes
interim ri probatur,tum primo, quia apperitus fcnfitiuus
«igoofcl.
hva.argt doletde peccato,vt eft Dei orTcnfa:liiget eniro
aliquis & p!orat,cx eo folú, quia Dcú oftendit.
in appetiru ergo fenfitiuo efiYîieior, &orTenft
Dei cognitio.çTum fecundó,quia in appetitu
feafitiuo collocantur virtutes infufae, tcmperr.n
tia,& fomtudo, quae ex lentämia Theofogorü
r«¿»u\antur diuinisregulis , v«rïàmurqiie circa
Deum, quo maxime diûernuntura virtutibua
ïdquifitis, pari modo ergo fenfittua attingk
Deumipfum. ^Pwereà. Sen fus interior ha Secundunft
bet notitiam rerum infcníibihum.-quod verum
eue hoc argumento con uinco. Guis enim per
ïftimatiuam cognofeit matris amicitiam,& lu
piimmicitiam : ergo. Щ Deinde. Res corpó Terciuna." ¡
rea virtute diurna poteft eleu ari , vt agatin fpi-
ritumiVt videre eft in Sacramentisjqu* corpó
rea cùm fint,agunt in animam: vnde eft illa Ce
lebris Auguíbfcntentía.Qua; éft iftá tanta vir- D. Auguil
tus aquse, vt corpus tangat, & cor abliiat \ Po-
tentia ergo fenfitiua , licet corpórea lit t pote-
rit eleuari vt fpiritum videat. ^VltimcnSi fen Vltimum<
fus interior non poteft Deum videre , maximè
ex eo,quia Deüs in infinitum potentiam íenfi-
tiuam cxceditdioc autem nil prohibet,quo mi
nus fenfus interior Dcum poGit intueri:ir¡ telle
¿tus enim crçatusjn infinitum à Ùeo clógaturi
cura tarnen illuftratus lumine glorix Deum ip
fum inmeacur,ergo &c.
■ 4|jlri huiui rci' expofitionem fit Prima C on-r Dens non
dufio.Deus non poteft percipi fenfu aliquo eje poteft feo*
teriorúDeus enim non eft vihbilis , n on audib 1 fuexteriorl
percipi.
lis,non odorabilis,non guftabilis, nee tangibi-
lis: nullo ergo fenfu exteriori percipi potent.
Probatur соnfcqucDtia ; iftae enim lun с omnes
fcnübilium differentia:. . : !,,::эЬпопЪ г r/vj
i Se cunda Conclufio. Nullo fenfu interio Deoi non
ri poteft Deus cognofci.Probatur primo hrc poeeit feo-'
conclufio. : ObieCtum fenfus in tenoris eft res fu interiori
videií.
materials, &. corpórea; Deus auté ret eft imma
terialis , & incorpórea ; DeuscrgonuUo fenlu
interiori percipi potcrit.Sccuri do. Deus eft fpi»
ritus,& à corpore minime depedens: virtus au*
tern feniitiua corpórea eft, tc in organ o coi po -
reo exiftens.Deus ergo nullo fen fu interiori po
teri t percipi. ^Inquire t tamen aliquis > Poterit
he eñe in fenfu interiori no titia conn otatiua,Sc
abft raAiua Dei,ficut habet ce-cus de colónbus? •лгг.
Doctifsimus Magiftcr,& nunquam fatis pro di .athri;r.f
grátate laudatu¿ É. Fr an cifras Viceoria propter
adducta fupcriùs argum en ta id fic'i i polla arbi-
trabatunnullam tamen poífe dan notitiam in-
tuitiuam infeniíbus ínrcrionbus ipiius Dei. lo
huius dubijcxplicarionem fit term Conclufio.
% Senfus interior ntillá rationc poteft Deum Scofutinte
cbgnofcere.Ptobatur hxc conolülio.Primo.Po riorao po
ten tía nulla virtute poteft eleuari extra latitiw teft Deum
dkiem fui obiccb; neq; enim poteft vifus forra cogoofee •*
videre, aut auditus eolorem percipere. at ob* re.
idtàum potenti i fenùtiuac eft res materialis , 8C
fcnlîbilis. null a ergo virtute poterit eleuari vt .ft:te;s.-' r
reraimmateFktópeTcipiat.CbfiriTiarur.Caícus t's r:? jcf
çnira notitiam Шага, quam habet, non habet
S'U'A rtl < Ь
per vifuin,fed vel.per fenfum comra unem , cu
ius officium eft differentia: rcrum fenfibilium иг!
D 3 perci*
 £4 RS.
p#íip*«re;vcí pet mteUe&tlnT, curas rhùndièft
vtfrîtâtee orones: pcrcipere; ^Secundo. Perfe-i
dtifsimä Del cognitio , -quam habemus in'ha¿
Vita mortaUcénôiturtjoftpcr effeétuS : fi ergd
virtus fenfitiOá poteft hbc pácto Deum cogne
ОКееШ. fcere,*quabkur ccrtè ihtellectui. ЩDicettami;
aliqaisj QuidditasFeimaterialisííft obíeéhind
D.Thom. {tri inteild&usiamtore Dnraóm-.t.p.q.lty.ár.y:
nihilominris<efcuatur inwlkSftltónoftér virtuté
diuinïadDcrurn videndum>qui eftomiiinöffn
iroateriatís:liccfergo obíectum poten tía;' ftíhfití
ux'fa res'nraterisiw , virtura diuina elcuari poi
terit,vtpcrcipiat rem immaterialcm. Hui¿ob¿
ieftiorti dicendum cft,qruidditatemrci mate*
riaíisitíffeobiécbjronoftrrintelleéíiistnoTiuíH
nihil epimcft'in inrelleúiuíqoiapriiis fueriflin
fenfu. Ëftprajterea pbieclu terminatiuú noftri
intèîleébas^ quicquid enirn ¡cogftofcitur áno¿
ftro iiUellcJtiiv vol eil re's A i ai l п .tli s, ve ! haben«
aliquem ordinem ad re-ftt nfl^rcrialem.Exqud
г* - »f.Г eibcaci cdnmnciturargtimpnto, Deum ipfifrn,
j. >■•) aut angelum , non pofeebiintelledü noftro
ouidJitatiiiccoíinof.-i.í/icimusdcniqiiCiqiiid-
ditatem rei maíemlis,eft*eob¿ec2am proprium
noftri ihtoíleétps, obiedttiifti autora communej
& adxquatum , ens , 6c verum, «f Argumento
îgitur refpondemus , noftrum inteüectum Co»
ron »»эТ jmofeere res materiales , ex quibus per diftur-
»Iii» ÁíiOt{
ilC TSJfîi il fum, & ratiocinationem Deum ipfum , tanquS
illarum .intortm cognolcit, quod «iifeurfus ge-
ams, potenti v fenfidux contiende non potclK
Quod ii ruriiis vrgeat quisçcogitadua in horai
■nefex fentenui B.T&a.)crdaeinaturL.& difluí
^ït,q1lжraшeIiвft^oteпriirfenl^tw^potjeritJ^г
■go per huinfmodi difcurfumjDcumi cognofee
rc.lU-rponcietutvcogitadunni in febmine difeur
rere ci rea res-maö^iak^&icpni^aks, nortaui
temcirc»ro$'fpmálcs,iSj¿";3:ni ;"în Л idvib 'jn
Quirn l.^Q^m Oanduiîo^ ;PraEÏup^bûîaiognift
Cônclufio. tione Dêi ex panemteUecíü^aeáuroariubin'kíí
lidneppteftxorfcipere rimcnam:r);^D4moren}
poteODei
¿more con erga Deunx^iccbûtfpartem íbecbi'foífcuttuii»}
cipero. vtouis fupporfita cógn i ;гтшта tris, й lupi,có.
Cípit Ronnnll.imratior.cí-n amicitb , &jnimi-
«itiaeLPlobattfr ho с ' V crura, eiíe . АдД Ji.i s op erai
atn¿> titas? tioncs non (tint- »eceflarwB í pe ries, ienfibibs*
b»j Sa-.' n obn.enim-velrfdijmccircires:fdDfib^s,"piit|dB
íO- il f>s; ergo xínrr.atiua'inhomincrjmpremv&amoDá
«91 erg л D eu rrj со n ci pcre.liccciiuiiamodi res nul*
Wfaifu-cxrçcriori рв&пгрешфыс îun < этэЫу
'Quinta l5 «. Quinta C'<!nclu!«).Ex'teß.imariaa-tilis dn*
Conclu fio. lonalkjdandoMicfenfu Qritonjvrlaßhrymasii&i
Exçftimsti регвкЛОВЬ: гВгоВашг -hoevnico argumento;
fcaaliqiMD-
do in feafu Appétit-us fenficiuMsab ajftimariui mourtirrj
oritur ¿o pote rit creo inanpctitu ienbuiioliuiiilmodi
dolarerAgeafiiam «t.jnj isfiib ft? niouäi« ¿ui
un.
ArgmâetKii fuperiùs adduÄis , iim fatisfa- Argument;
сищи^:лс1^119гит Prtmura refpondcturç^ ^bçio»^
fándo antecedens; de dofore enim appeiitui Adprimu-
mfithii plurá fatis à hóÜrs'diáa funt:ae r»rtUr'
tibus vero infnfis,qux in appetitu fcnhtiuocul
locantur,dicimus in primis, temperantiarn ve#
fari circa delcftationes gU"ftùs,& tadus mode-
randasîFordtudinem'verà circa timores,íb àd-'
daçias. Oicuntur vero virtutes infufa:,quiaíe-;
guKs diuinis rcgulantur, & rationibus fuperna-
iuralibu s, ndc-icilicct,& prudentia infufiutсь."
gnitioitaquc,quapra;did:a; virtutes regülin»
tur,in parte intcllcctiua eft,nó fenfiriua:munus>
áiitem appetitus fenfitiui nilaliüdeit, quam pa
tcrc,& ôbedirc.çAd fecundum' ex hi», qusetn' Ad (ecüii.
guarta conclufionc dicla funt,patet quid fit d*i
cendum.^Tcrtio argumento refpondetur, nó Ad tertil'
eflefupra vires potential corpórea; cam agéfe'
infpirimAirvt vidert eft in corpore humano, ~. i" -i
guoda'gjtinanimam;cfttan3eqfupravirespcj- '«J
tentixcocDorcitiua;,cam cleuan extra latituçu
hem fut obieéti.'RcfpondeturíccundojCÚ coií.*
pus'agit in fpiritum, сотрагзеигрогёйа çorpof •
rça.ad fpirituro,tanquam çaufa çfncics ad fuunj.
e|féftumî ^ftoque virtútc'diuíriaeleuari pote*'
rit ad qufcmeurique effectum,etiam fpiritalèni.f
, »j.|uwv »»>-v> L.iui.e lurmaus; non
enim pote ft faceré album, i in с albedme ; fequi-
tur nulla ration,e4;leuari paflTcpo^cntiam kn(\-
tiuam extra latitudincm fui obiefti. Tertio ro-
f^örtdeturiquödeum cognttk>orrrnis per afsi^
щ^pneln $gí¿ queщacWpd»^Лl corpus norf
poteft fieri fp1ritus,ita епапд p^tentja corpore;^
non poteft eleuari vt fpiñmm vfdeat. Reipoh-
dco vltirno , quando corporeum inftrumen-
tum^eFeùatûr virtu'tc diuiria jvt a^át in fjjiri-
tum , exercer :£iiam ЬрегайопетсофогеагЙ
circx coipuE, qnam. non poteft excrccre cir-i
cafpiritum) ignis cnim nullmn poteft im raft* •^d',,i
tere calorem in fpiritum j aqua¡ jetiam bapuT-
mi ablutipnein exicnorem circa corpus tán-í
tiamicxercct; an im am vero abluir non virrute
pooipria ^íedvirtuteáDeoífibi communicata/
ExiqiroiiCirpóíentiamifenfitíuam^non poíe» 3»»lo7"mV
eleuarivt\ideat fpiritumjopewtioienim fenfik L!fs 'u V
tkifltBQi^taeacici.qua; circa ipiritum excrcerij -'^V
amporcf&#Vtóho ergurapnto refpóderiirv Д4^фц *
du obus inodis obicctiun excederé virtute po-
*rnt¿£}vn p modoilquando cóntinctur intra оЫ
kabuDtpopenti^uiperat taniéh potentiam prex
■ter fuaraperít^¿lionera &• poterrtir imbeciÚ
Htatcin : quoaiodo oculurajvcfpertilionis lu-
mcttfoli^-ejccediti.hic tarnen execDías poteft
Dto.liipplcri acordonando.- potcnua.n. A i ¡a
modo
 QucefbonJII.
modo obiedum excedit potentiam , quando
doit continetur intra obiedum potcntia:;
quem exceßum Deus non potcft fupplcrc : nó
enim poteft vifus eleuari vt fonum videat,ne-
que auditus vt percipiat colores;potentia enim
in fuum obiedum folum ferri poteft, quomo-
do Deus fuperat potentiam fenfitiuam.
ЩVt fecundam cóclufionem explicemus,quo-
modo fcilicct potcntia; fenfitiua; perficiantur
in fuis operationibus poft refurredionem , ell
Vtrùm от quaeftio difputanda : Vtrùm omncs ferifds iuas
ne - fen lu s exerceant operationes in vita beata poft corpo
in beatitu-
dine iuas rum refurredionem . Quaeftio eft fcitu di
cxeicfant gna , & qux à nemine fcrè redé , & vt par eft,
opcritio- explicatur. Щ A parte negatiua fie difputo;
Primo. Ceflante motu eceli naturali , confe-
A parte nc- quenter omnis motus, & alteratio corpórea
gatiuaar-
litur. ceflabit.-tiinc autem ceflabit motus cccli,vt pa-
tct: ccflabunt igitur omnes fenfuum omnium
operationes: operario enim fenfitiua, quídam
alteratio eft. Щ Secundo. Omnes, operationes
fenfuum poft refurredionem fuperuacaneae
crunt:in hac enim vita funt neceftariç fenfuum
operationes , vt intelledui famulentur , qui
in fuis operationibus à fenfibus dependet: ni
hil enim eft in intelledu , quin priïis fuerit
infenfù. At in vita beata intclledus non de*
pendebit à corpore , yt faepe fatetur Diuus
Thomas, ergo operationes fenfitiua; in yita
beata otiofae erunt. ^ Tertio. Beati funtom-
nino impafsibiles : fentire autem cft qùoddam
Aríüot. pari; autore Ariftotcl. fecundo de Anima, non
Qnaio. ergo fendent in adu. Quarto. Immutatip
naturalis pracedit immutationcm animalcm,
ficut eife naturale pracedit eiTe intentionale,
Corpora autem gloriofa , ratione impafsibili-
tatis, non immuubuntur mutationc aliqua na
turali. Ergo пес mutatione an imali, quaere*
quiritur ad fenriendum. Нзес argumenta con-
«incunt , nullum fenfum in vita beata póft re
furredionem habitumm aliquam operation
пет; figillatim tarnen de fenfibus exteriori*
De exterio bus idem eft oftendendum. Щ In primifque
nbnsfeo£- vifumnon habiturum fuas operationes, hase
bus m pa r-
ticuiiri pro argumenta fuadcnt.^f^ecies-vifibiles multipli
batet Ьос cari non poflunt, nifi per ac'rem, aut pérali*
lpfum. quod corpus diaphanum,quod fit tranfparens.
rrimo. Sandorurn autem locus & hâbitatio cft inter
na pars cccli,quae folida eft,aut opaca , vt ftellae
teûantur , quae nifi opacitatem naberent , neri
poflent folis radios , quos fufcipiunt, refle-
dere. Non ergo apparet quömödo percec-
li medium fpecies viiïbiles mukiplicentur. j
^fPrrtcreà.Vt vifio fiat, neceffum eft fpecies
in oculi pupilla recipi; hoc autem fieri non po-1
tcftjexcellcns enim lumen obftacùlo erit ne
ArticuL ill
fpecies in ocujo recipiantur. Experientia enim
compertum eft , eximium lumen in fpeculo
impediré, ne per fpecies obiedi , in ipfo rece
ptas, ipfum earum obiedú videatun^fDeinde. Tertio.
Sibeati oculisfuis vident, prœfdrtim ( vt par
cft) videbunt Chriftum Dominum ; at non
vident omnes Chriftum Dominum , cùm ali-
qui ab со maxime diftent,& corpofabs diftan- •
tia vifionem impediat. ^flam vero videtur cer- Quarto.'
tècJuodnequeChriftus Dominus aliquid vi-
deat corporali vifione , & quod nullus beato-
rum videat Chriftum. Quod vero hoc redo
fequatur , probatur : quia vifio fit per medium
diaphanum; atChriftus Dominus, fccundùm
corpus,cft fuprd ccclos omnes,fic, quod planta
pedis eius eft fupra fuperficiem conuexâm fu-
premi cali ( vt doect Diuus Thomas tenia D.Tho.
parte, quaeftione quinquagefimafeptima , arti
culo quarto) in quo loco non cft diaphanum.
nulla ergo erit ibi corporalis vifio. Certcper
vacuum fpecies vifibiles multiplican , & dif-
fundi nequeunt : at fupra fuperficiem conue
xâm fupremi cccli locus non eft , fed vacuum,
ergo non cft fpatium , per quod fpecies viiibi-
les adoculosdeferantur; &fic vifio non erit.
^fSed de auditu magna verfatur quaeftio, quo- De audita.4
modo in vita beata fuas fundioncs habebir.
Nam vocaUsfermo,quipotifbimoin.vita beata
audiri debet, non ihtelligitur quonrodo fiat,
pifiaëris verberatione ,qui in caelo non eft;
Item , noque fieri poteft in corpore folido,
quod incidí nequc.it : Vox enim inukiplicatur
per motum; at verô corpus cccleue feindi non
eft pofsibile. Item.Vox, vt habetur fecundo
de Anima text.90. fit ex acre verberato vfquc Arift.
ad arteriam , fed ibi acr non eft- Quod fi dicas
дегет pulmonis miniftrarc materíamj ex qua
voces rormentur , non vides te incidere in
magnum incommodura? nam illedft necefïa-
rius ad vita; Tubuiiéntiam ; non ergo debet
confumi in vocum prolatione.Infupcr. Si de- i Km' '
feruitad formationem vocum, tandem con- "~'.\\ Г.
fumeretur, & defineret efTc Ii mukös mifce* <i L . :
rent fermentes ,& lie loqui nonpacerunt bea- ..'/;1-.„,
li , ñeque voces audire. Щ Debitada etiam Deojfaéutt
fiunt argumcnta.Nam odor nob ohittitur^rifi
per effumationem, & euaporatiçnimy vt apud
nos apparet : cuaporatio vero , feuíífumatio,
eft quídam corruptio ; at poft diem iudiuj
nulla amplius erit corruptio.4"Repetitur ctiam
illud argumentum de aere: nam híec euapo-
ratio non poteft fieri , nifi per aerim ; at ibi
aèr non eftmcque vero corpus per quod odo
res diffundantur. Щ De guftu fie arguitur. Deguftfc:
Nam talis fenfus deferuit potenti* nutritiua?:
operationes yerd potentiae numtkwe in cor^
D 4 poïe
 $6 RB.Medinse
poregloriofo locum hon habebunt. Deinde
certum eft, quod illic С vt inquit Chriftus Do-
minus)ncquc nubcnt,neque nubentur , neque
crit cibi,potufuc vfus; quia ncque erit an i m л Iis
vita : & cum fapor non propter fc à natura fue-
rítinftitutus , fed propter necefsitatem cibi,
&potus , illanecefsitateceffante , nullus illic
Deufto; crit fapor. flam vero de tadu dubium eft;
«*"• quoniamfpecicstadilcs fumuntur ex frigidi-
tate,caliditatc, & humiditate, Se ficcitate , quas
funt res tangibiles ; at praedida: qualitatcs poft
diem iudicij non erunt. Ad haec. Pafsioncm
intentionalcm prscedit rcalis pafsio , quando
tadualiquidpercipimus; fed pafsio realis,&
naturalis in софоге gloriofo non crit.ergo ne-
que intentionalis.Ex didis fequi vidctur,quod
• ■•" • invita beata ñeque erit operado fenfuum in-
teriorum ; nam fenfus interiores ab exteriori-
bus dependent, ergo iftorum operatione de
medio fublata , etiam illi ab operatione ceffa-
bunt. Щ Hanc quseftionem latifs^nè difputat
Soto. Soto.4.diftincbonc.49.qu«ftione.4.articu.5.
In cuius rci expofitionem eft prifnum afler-
tum.Quod in hac re nil temeré eft definiendú;
nam neque excogitare pofiûmus qua: in vita
Auguft. beata nos mancnt. Vnde D.Auguft. lib. гг. de
ciuitate Dei cap. penúltimo hanc quaeftionera
inueftigans ficexorditur. Nunc iam quid adu-
ri lint in corporibus mortalibus,atque fpiritali-
bus iànâi , non adhuc eorum carne carnaliter,
fed fpiritualiter viaente, quantum Dominus di
gnatur adiuuare, videamus. Et illa quidc actio,
vcl potiùs quies, atque otium , quale futurum,
fitjli verum velim dicerc,nefcio:non enim hoc
vnquam per fenfus corporis vidi.Si autem hoc
mente, id eft, intelligentia vidifTc me dicam,
quantum eft , aut quid eft noftra intelligentia
ad illarn excellentiam ? Sed videamus nos pro
modo noftro, quomodo. fenfus corporei fuas
fundiones in vita beata lint habituri. Ц Pro
Omnes fen quo fit fecundú aíTertú. Omnes fenfus, tarn in
fus in vita terni,quàm extcrni,habebunt fuas operationes
bun"fuas * Ш V'ta k°ata corPorum rcfurredioncm.
opeiati" Hoc eflc verum , probat dodifsimus Pater So-
aes. to,in loco dudum citato per fingulos fenfus di
fcurrendo:fcdnosin vniucrfum remdemon-
ftrabiraus , & paucifsimis quidem argumentis.
fin primts.Damnati homines,& roifcri in ora
nibus fenfibus crucian tur , vt habet fana dodri
na. ergo beati in omnibus fenfibus deledátur;
Dcus eniro pronior cft ad pr£emrandum,quàm
adpuniendurn, %Deinde.Potcntia perfedior
eft coniunda üuo adui , quàm fi fit feparata ab
K ,3 . . adu.Sed yniuerfi natura cum omnibus poten-
tijs anima? erit in vita beata perfedifsima. ergo
crit omnibus. fenfibus,& corum operationibu*
Expof.in Prim.Secun.
ornata. % Praetcrca.In vita beata omne defide-
rium naturale faturatur, Si impletur : at poten
tial anima? fenfitiuae naturalitertendunt in fua
obicda. ergo hoc naturale defidcrium adim-
plcbitur, vt pcrcipiant fua obicda. ЩAd ha;c
D.Auguft.in epiitola. 56. adDiofcorum aper- d. Aaguft.
tc docet iftam fententiam ; fcribit enim quod
ex affiucntia cifentialis beatitudini«, promana-
bit ad corpus,& ad fenfus софогео5 , vt magis
infuisoperacionibus pcrhcriWur. Cette beati
eo modo refurgent, quo ipie Chriftus rcfurrc-
xit à mortuis.Sed Chriftusl Jominus à mortuis
rcfurgenshabuit vfum omnium fenluum ; vi-
dit,audiuit,palpauit, guftauit , Sec. Sc haud du-
biè modo habet omniíi fenfuum opcratio.ics.
ergo bcati,qui in Chrifto funt , habebunr ora-
niú fenfuum operationes. Щ Quod vero be art
eo modo refurgct,quo Chriftus refurrexit, lie . .,.
oftendo.Primùm ex illis feripturis, quae dicúr,
Chrfllum DominúcfÍc primogenitú ex mor-
tuis,fiue mortuorum,ad CollofUi. ApocaLi.Sc ColoflCt.
i.Corint.i5.Si enim Chriftus Dominus eil pri- *P*,e- »•
mogenitus, & eledi funt fecúdogeniti ex mor ,-Cor,,fi
tuis:ergo clcdi in Chrifto fimilitcrcruntfecú-
dum naturam,qua; accipitur ex regeneratione
ex mortuis.^Secundó idem oftcnriirurcx fcri
ptura.i.ThciT.cap.4. quae dicit, quùd ira Dcus «.ThcíT-^
eos,qui dormierunt per Idura, adtiucet cú со.
ergo fimili modo refurgent. f Tcrtió ex Icn-
pturaad Philip.j.qua» cíicit,chriftum reforma l'kihi. ■ '
turum corpus hii mili taris noftra.', configurará
corpori daritatis fuç.fQuarto ex ea fenptura»
quae dicit,qualis cedeftis feiliect Chriftus refur
gens,talcs Si cocleftes: & ficut portaui.nusima
ginem tcrreni,ita& portabimus imaginem ecc
leftis.f Quinto ex eoApoftoli; Si complanta- Paulus,
ti fadi fumus fimilitudini mortis cius,íimul Bt
refurredionis crimus. Se и loan. 3. Ciira арра- i.loan.3.'
ruerit,fimiles ei erimus.
fTertium aflertum. Senfus,qui in fuis opa» Seníiii in ri
rationibus perficiunrur, in vita beata reeipiunt «be-ure-
fpecies feniibilesab obiedo,licut dum hanc vi "J,'1 p0t !í"
tarn viuimus.Hxc affertio noftra explicit mo- je" b'0£t
dum,quo beati perficientur in operationibus ¿to.
fenfitiuis; nam de moêb non inter omnes con
uenit.Dícunt enim quidam , quod fenfitior.es
in corporibus gloriofis non fiant per fufeeptio ... ..t .
nem fpecierum ab obiedojquia funt impafsibi
les, & nó valent recipere peregrinas imprefsio-
nesded vel extra mittédo;vel dicút, fenfus ex
teriores ab interriis fufeipere fpecics viceverfa,
quomodo interiores ab extcriorifcus cas fofei-
piunt. Nos Vero decernimus , quódíufdpiunf
fpecies ab obiedo;quoniam potétia; fcniitiuaí
non mutabunt naturam fuam : funt autem po-
«ntis.fenlitiua;,noft quidera actiuse , vt extra;
mittant,
 Qû2efiion.ïIi.
mittant,fcd pafsiuae,vt intùs fufcipiant , idque
refpcctu fuorum obiectomm.Igitur neque fijn
tire,nifi per fufeeptas fpecies poflunt;neque u-
las,nifi à fuis proprijs obieebs fufeipere. Dein-
dc,quod receptio fpecierum fiatexobiefto,pa
Ariftou tet euidentiùs.Nam Arifto.in lib.de anima hoc
ait diferimen verfari inter obieftum intellects
& obiectum fenfus;quod obieâum intelledus
lit intra animam ; obiedum verô fenfus extra,
in reipfa.
. ^[His explicatis & cóftimtis ad argumétafa»
Ad prim ú. tisfaciendúeft.Adprimü dicenduexD.Th.de
D.Thom. p0tgt¡3 q.5«arti.8.quod actio cópetcns corpori
dio 00111*0 duplex eft:altera,fecúdúproprietaté corporú,
tci corpori» vt ícilicet agat per motumjhoc enim proprium ;
eft corporiSjVt motum moucat,& agat.-aliá au-
tcm a&ionAhabet fecundum qjijod, attingit
ad ordinemlubftantiarum feparataram, vt par
ticipat aliquid de modo ipfarum, ficut naturae
inferiores participant aliquid de natura fubli-
miori, vt apparet in quibufdá animalibus, quae
participant aliquam limilitudinem prudentia?,
qua: propria eft hominú. Нзгс autem eft aétio
corpori >,quae non cft ad tranfmutationcm ma
terix,fed ad quandarri diftufionem fimilitudi-
nis in mediojfecundiim fimilitudinem fpiritua
lis intentionis,qu32 incipitur de re in intelleétu,
vel in fenfu;& hoc modo fol illuminât aerem,
Sc color fpeciem fuam multiplicat in medio.
Vterqué autem modus aftionis iniftis inferió
ribuscaufaturexcorporibus cceleftibus ; nam
& ignis fuo calore tranfmutat materiam ex vir-
tute corporis cceleftis,& corpora yifibilia mul-
tiplicant fuas fpecies in medio, virtute Iurhinis',
. " • cuius fons eft in cœlefti corpore.Vnde fi adió
vtraque corporis cceleftis ceífaret , nulla aétio
in inferioribus remaneret; fed ceflante motu
cceli,ceflabit prima aélio; fed non fecunda: &
ideo cellante motu ceeli, erit quidem actio in
iitis inferioribus illuminationis , & mutationis
medij à fenfibilibus,nó autc erit aétio,pcr quá
tranfmutabitur matcria,& lie non erit genera-
tio,ncque corruptio.Alteratio vero quae requi
ritur ad fenfaiioncm,non eft primi generis,fed
íecundi;& ideo fenfatio erit in vita bcata;&nó
tan tum ha»c,fed ctiam motus membmram, &
motus localis, & motus cordis eritincorp'ori-
Ъ us beatificarás; quiaifti caufanturab anima,
M fecudff Яияс non dependet à ccelo. Щ- Ad fecundum
u * dicendum eft,quod licet fenfationes invita bea
ra non defcruiünt intelle ctui,deferuuint tarnen
perfecrioni beatitudinis , & fenfibus,vt in fuis
1 operationibus perficiantur.Certé codem argu
jnento probaretur,quod in vita beata nó opor
tet fore corpus,qnia corpu&non déferait intel-
ie<äui;nihilcnim minus videbitDeum animai
ArticuLIIIU 57
corpore feparata,quàm coniunfta corpori ,-de
quare vide Caietan.iz.q.4.artic.5. & j.p.q.n. Caiean<
artic.i.^Adtertium argumentum dicendum, Adtemwri
quod duplex cft mutatio,altera naturalis,vide- '
licetquandorecipiturqualitas fenfibilis, fiait
eft à parte rei extra animam; vt quando reeipi- .
tur color in fubiecb; altera eft intentionalis,vi
delicet quando reeipitur in anima qualitas fe
cundum eife fpirituale,dc quo dicit Ariftot.z. Atlfto4 3
de anima , quod fenfus eft reeeptiuus ípecierú
fine materia;& hace mutatio inuenitur in fenfa
tione,& lie nemo patitur per illa pafsione pro
prio dic~ta,qualis negatur quod fit in beatis; fed
pafsione perfectiua,quaî verifsimè in beatis in-
ueniturrde hac enim dicitur , quod intelligcre,
eft quoddam pati,& fentire,eft quoddam pati.
& D.Thom.in 4.d.44.quaeft. 3. artic.i.q.2. di- D.Thomî
cit,quod corpora beatorum non dicunturim-
pafsibilia,quia nil reeipiunt de nouo ; fed quia
nil reeipiunt quod illoslaedat,autaffligat, ficut " ^ ' ' ':
reeipiunt corpora damnatorum,qua» ideo dicú
tur pafsibilia. Ad quartum idem omnino
dicendúputo, ^Ad argumenta de vifueonabi Ad argum?
murreibonderqfuntenim difficillima.Ad pri- ^.vlfu: - •
mum dicendum , quod medium , per quod " Pr\m4*
diffunduntur fpecies vfque ad oCulum,non eft
folummodo aer,neque aqua,fed etiam quodli-
bet corpus diaphanum & tranfparens, vt patet
in cryftallo,per quod fpecies träfmittuntur vf
que ad oculum : ecelum verô tranfparens eft.
Quod vero hoc ita fe habeat, aflërit Arift.2.de Ariftot^
anima,text.6'8.vbifcribit,quôd medium vifüs
ñeque eft folus*ér,neque aqua , non enim eis
conuenit eiTe medium ad vifum , nifi quatenus
aliquid diapbaneitatis corporú eceleftium pSr-
ticipant.fÁd fecundum argumentum dicito, -Ad feefidS»
quod excedens lumé non impedir receptions ;.
fpecierum;quia quantômagis medium illumi- ,0'°
natur,tanto magis aptum efficirur ad tranfmit-
tendas fpecies. Exemplum vero de fpeculo fi-
milc non eft;nam quod fpeculum nimis illumi
natum ab exccllonti lumine non Feuerberct,& к»'?1
emittatexfefperics,indeprouenit,quia exce- *-J ••-
dens lumen tollit ab fpeculo obfcuritatem,quç
néceffaria elle videturvt fpeciesreuerberentur,
& perueniant vfque ad oculum ; non verô tol
lit excellens lumcn,quin fpecies perueniant vf
que ad fpeculum-.in pupilla vero kirnen non eft
vt fpecies reuerberentur , fed vt perueniant vf
que ad oculum. Quod fi requiratur reuerbera*
tio,adhuc poterit fieri, quia excedens lumen iri
vita beata non tollit obfcuritatempupilla»,qu3e
dftilli connataralis. ^Adtértium dicendum Ad tertiun»
eft-quod acutiChna illic erit acies,&acuir¡é viT
fus,plusquàm aquilse , & fie nulla fpatij diftatia
impedictvifionem,vt optimè déclarât Àugu. D.Augufti
P 5 lib.
 58 F.B.Medínse
lib.iî.de ciuitate Dei,capitc penúltimo.
Ai qnartS. Щ Ad quartum, quod eft difficilc,dicendum аг
bitror,quod tunc per miraculum multiplicabú
tur fpecies vifibilcs per vacuum, vfque adbea-
torum oculos j vt videant Chriftum Domi-
Àd irgum. лит fuper omnes ccelos collocatum. % Ad ar
de auditu. gumentade auditu dicendum eft. Ad prim um
D.Thom. £ aj fcoindum rçfpondet D.Thom. in i* d.i .
— q.i.arti.i.ad 5.quoJfoni illi & voces multipli-
cabunturper fonoras fpecies,fine motu, atque
adeo fine incifione corporis, ad modum quo
fpecies vifibiJes multiplicantur , fine incifione
aeris.NihiIorainus adhibet (êcundam folutio-
пет , quod poflunt multiplican foni per in-
cifionem partiú cceli empyrei,quod eius igno-
biIitatinonefttribuédum,eo quod fadum fit
propter bcatorum ftatum , & fcinditur impul-
iione bentorum lingua;, quam folutioné etiam
Richard. amplcâimrRichardus.d.49.art.4.q.$. Nequc
D.Thom. indc infertur(ait D.Thom.)ccclum efle corru-
ptibilc;quoniam raritas,inquit,& denfitas illius
fcclinonfunteiufdem ratioñiscum eiufmodi
. . . * • qualitatibus,qiiïfuntapudnos ;& ideo lkèt
partes cœli,dum diícinduntur^ródenfentur, &
dum conçurrunt,rarefiant,non ideo corpus eft
corruptibik. Quod vero attinct ad explica ndú
quod fit medium,per quod fpecies fon ora: dif-
Arirtotel. funduntur, dicendum eft ex Ariftor. fecundo
de an im a. tex t. 7p. ncq uc eft fola aqua,aut folus
Ad argum. дёг/ed id quod repcrcuíTum refilit. Argu-
deojfacbi. mentó vero de olfaftu facile eft refponderc,
quod non eft de effentia odorisquôd fit euapo
ratio,autcmimatio ; nam vulmres à rcmotifsi*-
ma diftantia cadauera olfafhi prajfentiunt , ad
qtam fcetoris fumus pcrtingere ncquit.
¡Ad »rgum. 4¡De fapore vero ita difcernit doftifsirnus pa-
de guitu. ter Soto,vt dicat,cx óptimo qualitatum tempe
Mag.Soto. íamento perindc humorem alique perpetuum
ineffeUliiingua,vtdiximusodorem etiam in
corporibus diríundi ; vt bcatinullovfu fenfiis
corporei fruftrentur , humor autem ille facict
Ad argnm. fuauifsimum omnium faporem. % Ad vlti-
Je>ca£lu. mum,de taciu,diccndum eft,quodbeatiperci-
piunt fpecies tàcèiles abfque pafsione propriè
dicb,diftempcrantecorpus,fed recipiunt illas
abfque aliqua tranfmutationc naturali, veluti
recipiunt fpecies vifibiles. Et vt qua»ftionem
paucis abfoluam,dico,quod fenfus in fuis ope-
rationibus perficiuntur in vita beata miris mo-
dis , fed veris.& haec de ifta quaeftione dixifl'e
fufficiat. . y •
; ARTIG CLVARTVS.
yVtri'.m beatitndofit aHus intelleftus,
Mïoluntatis. •M j
Expof.in Pri m.Secun.
SVMMA TEXTVS.
Rirrfa Conclufio.. Im-PrimCod.
pofsibile eft beatitudi-
ncm noftram in a&u
voluntatis confiftere.
Itaquein a&u intelle&us eflentia-
litcrconfiftit. Haec conclufiopro-
batur nunc leui(quod aiunt ) Sc
fufpenfa manu : in fcqucntibus
cnim copioie demonftrabitur. A
principio volumus confequi fi-
nem intelligibilem ; illuai autem
confe^urfnurper hoc,quod fit no
bis praefens per aóhim intelledusj
in adu ergo intelledus beatitudo
noftra conti ftit.
^[Secunda Conclufio. DelecTa- secsd-csc.
tio voluntatis eft quid confequens,
&velutaccidens adiun&um beati-
tudini iam adquifitae j nam in fine
iam adepto voluntas conquiefcit,
&ddecbtur.
bXPLICATIO ARTICVLI.
E qua»ftionc huius articuli, qua; ma»
xima eft,diflerit optimè Ariílot.i.& Ariftoc
lo.Ethicor. & п. Meta. Doclores
Theologi in 4. d. 49. optimè & со*
piofifsirrîè.Vt ergo certiori methodo hanc di-
fputationem inftituá, obícruare oportet,quöd Tria ban*
inbeatitudineinfunthacBona, vidcre Deum, iabeaxtm-
diac
amare,& immenfalsetitia animi frur, atque de» Quacnor
leftari. ^Suntigitur quatuor fentcntia,* adin- feuiériac de
ueftigandum,qua in rc,cx his commemoratis, beatttudi-
beatitudo noftra fit conftituta. ^Prinaa fen- niseflcotiai
tentia dicit,quôdconiunclim in vifione,amo- Prima.
re, & gaadio.hac placuitPalud.Durand.Mar- Palud.
DuranJ.
fil.Richardo,& Maiori in 4^.49. «|[Probatur Marfil.
hxc fententia efle vera.In primis D. Augulbij. Richard.
dc Trinitat.c.5.& 6.dicit.Beatus eft, qui habet Maior.
quícquid vult , & nihil mali vult, & qui rede Viurum *r
gumencó.
vult,quícquidvult.Cuiconfona,t illud Boétij, AUge<b
Beatitudo eft ftatus omnium bonorum aggre- Вset.
gatione perfeCbjs. cui fimile eft illud D» Paul. Roraaa. 14
Roman. i4-Regnum Deieftiuftitia,& pax,&
gaudium inSpiritu^incto.Certè in facris Uteris
apertifsimeafleritur^quod in bcatitudine in-
funt
 fiil)t. уя wjr&-h*cbóhá.fvifio Dpi ¿ajn(fto/Stó
Cóci.Vieo. ir^yQ^^Öemeniid'noi^i^dehra^rd^
Миш'' '* ^ *n *WWWg-.BenpdiiSfc^reiquaw. refert fidel¿T
citur^<pd.beAtitudoiaDctwík>nc,ícirakio4
ре со n lî ft i t . Ergo in âggregatione horatnrbo*
norum beatitudo noftra-fcctoftiiduenda mU?¿í\
Secundum. ЩDeinde,Sola vifio,flpc arpóte > & f>ukk>P£í
beatitudo.noftra no eftíPoepim nofträ cupidt
tat! fatiat*ergQ ad beatttudinem hp»c ,Vpjusrfit
Tcrtium. bonaneceflajia fiwínéf3iettíA< SubftaMiäÄ
elíentia perfeclahominisin H&tlleäuj&tfö&t
täte confiftit.ergo in vtroque beatitudo. confb
ffít.Probatur antecedens, патп-dcfinitió bomb
nis eft^quod fit animal Krt»0nálc,-&íiberufl^l«
bertas vero eft facultas ratioms vohintatis»
Quirtura » vt definiun.t Theologi. io i..dtft<i4. Щ О^шу
ni. i ; tô. Vtraque: potcntja^ideliicet intellccbufr &
voluntas^ Ь£даЯсащ|вкег£о io vtraqutnb»
ftra beati^dp.feQpfiftit,Antecedens ex со pro»
*"■» batur,qií^qu^madrnod»tn intellechis beatiíi
ficatur eyjconiunâione ad furhtnum verum,
ita fane voluntasbcatifteattir еххоппдпШбоё
a¿mmmumbonum:&quemadrnodum inrcb
}câus,quocuoque vero inueftigato, non -qui с»
fcit,don tc veniat ad infinitum verum, quod in
fe omnem vcritatcm continent : ita volunta^
[тмЬзгаЯ flupcunqMc.bono adepto, & !guftá?Q,bitinqiiíl
fatiatur , donee veniat ad infinitum bonum;
quod ip ©aajjQtn Ь<гтк.аг.ет contiucat. ¡ гпбт
Yi«MBí»5 1Vlcimo» ifcracfcbeaiwsjfti, fituíb Dcus Sed
Dcuí eft beams tum imeJiigendo, tum nmbní
do,tum producciido verbum, tum producen.-.
.-»L-aIv do Spiritam fanámBí^uieft.amoj.ergQrfTOf
mobeatuseft,-. fum vjde¿KÍ0¿t«!iMniapdo%¡illC
íecueda o- ¿pendo,,. <¿SsciiH.(¿topirik> i djdit;.<qaad> Ьвая
pioSd: ' titudo in delcñatione cop&ßifchsß opmiorpla
ЛигсоШеп ^ Au^ofeift4MÍ49,«iAñ^QWo.BthÍpor.
c, i .гс fe rt llu d олн/п querub m,v irum fapi ent&
arbitrante m lim\rhiim bonum elle delectad, &t
ipfemet Ari ftot.mouct Harre qua?ftionerni^trá
in beatitudine prineipaliüs iit vilio,aut delecta
tio,&eam iu feluia m rclinquit.: Apparct certé
D. Augoft. quo d lit. cjílcttatio. % In ■ primis l>. Aug.uft,
Primara ir j0.Confci£cfr$J»jfcGÍt:ÍP húlW prodlHtl; ídrótUp
»TmüS] VÇ^elre^afc^^tb «90Й«щ«яЙ»1«ада^в*
0g y^çg^ud^^fai^apertunicefti, ipibroisisiift
^^iran-.ftr^Srt^itudift^.vocii^j&iJ.bÄ
fs^ta vitftb^f^gJÜ^Wj^ít^fcwtteV*? prft
pter te;riec eft,& nó eft alter^^^Beatibei)
Ъх» u- Çf№i?f3rgunï§nti& чТнгвр.^отад*
% giagis rugirnpSj&d^eftarnttPj ф èé<m rfltqi»
tas,&.ädßäkio^ С-Тшп 4äfidcc'-Qnon|afii Sectmdâ îî
finislapídis eft qtdefeefe in cjétrd.ergb finiïhTb tt*n,iniT
minis clt-quicfcere in bono adepto. Quic« vet-
rè eili deltcbtio, Arítuiticn 1Щ. Tum ¡teiitór. TcttU.
.(^oadufiqiitveniatddeK^ioj&.animi'jr^es',
übnquicfcitanirnus.ergóiHDri'dumcft beatiu^
ñeque ¿oiiícxjuutus : effc fuurh finem Ч с o nib- •aoruj¿)
quuto.enimiine , quiefcimus. i % Tum- quari- Quarta«
cap.4uit->ptrficit operationerii ; fikrutdesjniufc
ucntutem : fed pertectio eit nobilror perfcctif
uo.crgDtieleetatio eft [rerfoctiorxiperr.cionc in
ceUeébjjs-i vq^eft vrfio«:ülea érgo fitaeftntDr .пшв»;'!?
Ига beatioidej'^-'Dei^c^'Mimj corrcfpxaot Qajnta;
idet fidei; fui i tío vero,ftut delt Ctлti о со vre ib o u
:debchoritari,quaB fecuodarh D.Fànl.t. Copina «.Сог.гз4
ij.maioreib ergo delectatio eoccellcntror cib
^ItemiObioâumappetitus'ifeafitiui eft ièd& Sexta:
âatîoîYifwçrfapainque bruía operanturjwo« -'iii6s-í
pter delccti«ionem;&hicappcmiisnoncft pcr
uerfus 'iifiîdrréÂifsimè à t£)eo'jnftitutus;T?r^o ** " f j '
i)peratkmeaJ«hcprópt»»(idcít3tionies'.Ekltj- " .
¿tationes tr^or«ndÍOTess.^;V;bimó. Beatitud Vlcimi»
do noíb>*eft^rasvltímns^5í quod-vitimoddi .ву.-тп?
deratur,& .vlieitias nihil delîdcraudum fùpci'r -ь- - >.«
frft. SeÁtWccbttPieft.vMrfl^ -i^^
beajto^.xilót^ab^d^cftc^,Erg«fíH^ *2i2
omnia qonti rmantuí.rj ara Uealitudo-eft.friatie
Jit affirmât îA'Uguft.-tnnùmerislocis ..воюйед- D. Augutt«
iim,i.de doctrina Chritba*«apk.;4;.&;:^i.ideiu
íPCvt cbiribt.4pUdbmuc¿)e&de^ciarj,i^WcO .м« в*, v«
jü¿3te. itifuti-j^ncnmi siuib'lnoj "^bi oi.}ynciG. »^o:U
.nr^tcmfe«p»o¿fcaft5<íc^^ Sc«! opio:
iquodbt'atí!ydtii^raor0¿onfiújir<fivius'Vi(rf(>
ppinioni5¡,quowflm varia hunt im infinitum :*т
^Pri«ujO/flT3ùd?ciawerttiôT^£ftTàer^ pf^W.ri
JWy«i»bta$rr6b^Arnit#c$ab^sàr«ma5 poteijfc- 1^¿\
/B^taqïœtàc«6crofiàPai^mrren^ira^BUtitu^ rea¿0nevo
^;Íp^J3^|ítrÍfsÍí1^0^ííÍta^AtV0lu«Ías luntatis.
fift pf«Aat*№rp^éti^lmiiiícÍÍ^w.Erg9 jo
jvïu yolunubi.s & tronin,KtU ,rmt-Re4us íím
WbQuodjíwtti зе«фот4ав fit prxftafttioí рЯлйпг
jjp;dern^ttto<¿QbrawJiio3t^,i^T^^ Primútrg,
JVtVP yplöniastjmaiißt uydleíhmjipvtrxdnftítt
ap^d.ciwortisííiR-Pioni genct^rmotu* , in<sr or
^potQnHhprjL-Unntioceft,:ffùx í-dpicitijnt'in
y¿timpj& qrWimmjitrvúlunííts habefripfco obi¡w -11 i :: •
ftftifevcw vUtmwnitnrmlwT^rwmpftít^roura
bf»Biw(> 9 iqBOd iobieâium;yplmifatK.- *eíg^
е4р^^*г«*Ж imeütHnne^pojéWiasw Maiot ,»ÍJ[ u.. -
ргоЬа^ъЦадЯ imilr^mee ca e& grjftcip«a, av
c^leÄ;öö»i4rtiult Ä^wcit firrem' Pmpium aliar
tó>íim ùe едцй ar¿:mUua! i>>.uuj-¡eiví ajti eque^ .io£i.A'
ftri;
 с
бо .IF.B.Medin«
ftrí;& ars equeftris, impcrat frxnifactoria^
Tenías* «jTumdeinde.Quoniam voluntas eftappetí-
tus vniucr falis totius hominis; volúntate enim
.volumus videfe,audire,inr.ell¡gerc. Intellechis
vero eft appeti tus parricularis, t ributus tantùm
homini adintelligendum.crgo voluntas preftá
Quanum. tior eft.«JItem. Voluntas habet perfe&ius ob-
iectum quam intellect us; ergo perfectior eft.
Confcquériaindc patetjquoniam nobtliras po
dentis ex obiecto furaenda eft. Antecedens
probaturjquoniam obieétum volunrat is eft bo
num in vniuerfaliíobicctum vero inrelleftus,
Vlrmum. bonum particulare,fcilicet verú. ЩVltitnô.Vo
Juntas in hbírrateperfedioreftrdi&úeft enim
cùm ageretur de libero arbitrio,quod fob volú
J. i taseft libera forn>aliter,pcr quam homo habet
dominium aâuum fuorum.crgo prorfus perfe
cïiorcftmam perfeâio hominis, quatenus ho-
SfeflAprr- moeft.in libértate fita eft. ej Secundum pri-
dtrarneatu dkamentum eft de perfeccione amoris,cx quo
de pene- talecduciturangumermim.Beatirudoin pcrfc-
¿lionc amo
ris. érifsîmaopcratione iîta eft : fed amor eft pras
.-.i" iv ftamifsima operatio:ergo in amorc fita eft. An
Frim.i'gu. rcccdcns pate t с* il'o i.Corint. t;. Maior horn
.l.Cor.jj. eûtharitas.&ad ColoIT.j. Vinculum perfe*
Col.). crionis eft charitas,&t.ad ТП mo t.i. Finis price
i.Tim.i. pti charitas,&D. Anfcl.libn .cur Deus homo c.
AníeL
i.dicit. Peruerfus ordo eft amare, vr in tell igas,
rcdifsimus vero intelligerc,vr amcs.ergo vni-
uerfa cognitio ordinatur ad amorcm.amor er*
Hag<?\tf go primatum tenet; idem atfit mâf Hugo de
fincto vic. îbn^oVic.fupercap.7;coslefthhlefàtch.cVipft
D:onyf. Dionyf ibidé conftituit inter angclos in fupre.
л'. ,r. i ,-,■>? mo ordine Serâphïm,qùiamore ardent, & in.
cenfi fimt,irtiecundo looo Chenibim,qui mid
titudine fcicnti.те pollen t. Ratio Diony lij eft»
quia amor'vficbeatihidine prirnatum tenet, làk
D.Tbom. dicit D.Tiiomjap1q48t.arti.jAqfio8-artick6'.
ad <c8j dewritq.íianit.vbidemonfti'át vefá
hLiíúsrb'icaufamiqnpíiiaTOamorfefaifltfbeó,
Vf in Гв eftii-ofcJîitib vérà ferrur in Dcu m , pr«
ut eft m itrtelleÂo noftro; <C«num autem eft
quod4^n«neliiwe^ tort in fe, quàm in in
tellect iwft*ô^mo:àmâ«ipTaîftaiKiuveft:Cer
tè DЛ ' horn .m 1 od ч со mmemoratis ftatu it hác
recul a m V n ill с f falé m ,q 11 od ara or com pa ratio»
г, a с! fup<;rio!\i,pra?cni i ne t intelle<5boni :cópa*
""rib rxtiöptfiib adinferio*a,iniferk^fttíogflití^
nciSèd prxtermvfsis au toriraribus- jdé'm proba
tur euidentibüs arguntentiíi' ^••Primè^Habi»
PHnu n-
t'O. tus charitatis"cflr¡ pr*?íbntifri«Wís inter omnes
habíms.ctg««^cbvchárit^is^¿ftafinretWntí
íccundi. nes aftus. ; Щ&fccqndo. Ea qus fiint priora afej
quífition¿,& generation^ font impertëâibrai
vt vi dere eft in ctríbryóhé^t m ánimali, refpé-
'AtífioC. du ho mi rtfc;öi aflerit hoc Ariitot.p. met. Sed
<
Expofán Prim;Sècun.
Vtfio Dei eft prior aequifitióne, ex qua con fc«
quitar amor.ergo perfectior eft amor. Щ Vlti-
mo. IIb operario eft melior, cuius oppölita eft
fieior.habct hoc axioma Arift.z.tdp.& j.Ethi.
ed amor Dei opponitur odio Dei , quod eft
peius, quàm non videreDcum.Confirmatur.
Nam licitum eft defiderarc non vidcre Dcum,
vi patet exilio Apoft.OprabamcgoeíTe ana. Paule»,
thema à Chrifto pro fratribus meis. at-nunquS
licet odio habere Deum.crgo deteriuseíi odiú
Dei, quam non videre Deum.Vlteriùs,licitum
eftdelïdcrarenon videre Dcum, vt probatum
eft.at nunquam licet defiderare nó amare: heje
enim aduerfatur chantad ex omni parte.Chari
tas enim ad hoc inclinât,vt amemus Deum, &
amicum noftmm. ergo peius eft non amare,
quàm non vidcre. % Tertium pra»dicamen- Tert.pr*if
tumeftdemaiori appraoinquationc&vnione aem*
ad vkimum йпетиптрь confiftit noftra bca- JJ^
titudo. ArguitureTgo. Bcaritudo confiftit in д^яьии,
aâu proximo ad vlrimum finem , qui imme-
diatiù s , & perfediùs atti n gît vhimum finem.
Sed huiufmodi eft amor,& non vifio. ergo.Mi
nor probatur.Nam obieétum voluntatis eft vi
timus finis,& fummum bonum.Certum eft ati
tern quod vnüquxque potetia perfectius attin-
git obieéhim fuum,quàm reliqus omnes.
Щ Deinde.Vifio non refpicit vítimú finem, fub
ratione vltimi finis^riec fub ratione boni; fed ta
tùm fub ratione vcri.ergo in vifione noftra bea
titudo non confiftit.ConfirmatunNam bcari
tudo de fe eft vi t im us finis, & fum mum bon ú .
ergo ad earn potentiam pertinet, qua> fertur in
vkimum finem fub ratione boni. «fVltimô. vhimum.
Amor eft magis vniriuusquàm cognitio, vt de
monftrat D.Thodnfrà q.z8.ar.t.actJ.ergo ma- ri.Tb¿m. *
ximavniofit peramorcm. • • ' • n :,.*.„'.,
^fVltimum pratdicamentüm eft de magis vJri.praedi;
defiderabili &amabili,cx quo tale fit argumen' Jcuwgi- ce
tfi.Ineocôftituendaeft noftra fclicitas,quod fioeribih.
magis amatur, & defideratur. Sed huiufmodi
eft amor, & non vifio.érgo.Minor probatu^
Nam vn ufquifquc magis âmat propriam perfe
Âioncm,quàm ah4nam; iuxta Hlud Amabile *' .
quidem bonum, vnicuique autem proprium^ Г.,^'ЭГ'
Sed amor eft propria operatio,& propria pcrfe ; ,
ifcfO voluntatisjintellectio vero пб eft propria,
fcd inteHeäus.eriöamoreft qüöd magis à no
ftra volúntate dd¡deratur,& amatur.ergo in со
confiftit bcÄtitudo. '
0 ^Quarta opinio eft D.Thom. quod bcatkuf qnarte
db'in vifione Dei confiftat; itaque eft actu< in^ о ТЬопи
Wllethí<,& non voluntatis.Haîc fententia line7 Севмвиа-
dubioeft^riísmiaiquamdemonftroofnni'ar- и »"
gumentorem genere. ^PrimcV. Hxc fenten*:
tiaeft vald* coftíwtanca facris Uteris Exod 53/ Exoiji*
cum
 .л
cam Моук-ь vehementer peteretà Dominq^
v.t ofienvíerecjUií'aciem íuam>i'efpopdtt Du; ni
nüsjEgP oftopdam tibi omne;bonum: ex qua
tntewog¡i«0pc i ,& rfífpop fione manifeftç 'kr
quet,nQÛram bfcaíkudinem in Uci vifippe,&
Pfcîa. rtianifcôajb^e^îaméirewÇui fiinile eft. illudt
AdiTOplfibiifiÄift^iUW cum vltu tuo. & illudt
Satiibpr cîim^ap^àruerit gloria tua. , & iteruip»
3bunjt.de yjrtutc ín virtuterib, videbkurDeusi
#c^Vnamp#ij à Domines bans j-eq^kâm»
yt,inb.abit€ro in <iofflQ(£)qminÍ!.& vjdeam ур>
iuntatem,eius.In npup teftam^to cl»riora íknt
loan. 17» tfiftimon iaiin jprirois iUud lojm.j^.Hœc çft vk*
^terna,vtjÇQgnpfçant te folum verum Deiirn*
StfiHariçXepjçnyam varié . interpreratu'r üspr
Scorns. г^^Ру^гр^У^Й Änfus. 5 eógmYio4vka;cftJ& A
cftperpctua^störnaeft: çajteAUPpen. eft fenb
jfus,quod fir. vita beatavE^q^odhsc explicacio
лЬп fit ç9pferitapc_3,pntet<Naïi> exeAfc.quiüuíi
quôd damnati videntes dasmopes haheant vir
jam ajternamjpqm videt;e,vka eft,& anema;.fi¿-
quidem perpetua eft. Alia iptérpretatio eft val
Де probabilis ,quod. lit ftíflíw». de cpgnkipne
per iktem,qu£ vita a-'terpaTdicitur^quoniam ftd
iyitam aeternam nos duck, banc cxplicationeöji
Cyrillus. adhibet Cyrillus huicloco,fup9rloan.& Jiblf»
<de fide ad reginas,& D.Hilar.libf.de paím-. Sc
fipj vnitate. %Qetertim, licet Ьжс. explUatió
fitprobabilis, probabilipreft,ytfit fcnfus.de
yka beatamamvka fterna ip facroelpquio£éí¿
1oid.3< .per fignificat vitam. beatam , vtia illoloan.^
ryt omnis qui credit ip çumjiop pereat,fe4.h&
«utb. 19. beat yitam,£ternam,& Matthno.. Quid boni
Marcb. 15 iaciam,vt habeam vjfam ajterpam?ck; Matt. г^.
Jufti in vitam çtprnam ibunt,mali verà in igr
jiem seternum.Gui lîmile eft ilkid DJ'aul.Rer
, rpan.ó.Gratia Dei vita aeterna.I.taque vka a:ter
pâ in facro eloquiovka beata eft.Sed quâquam
Jipe teílimonium nó eíTct fatis kianeum, certe
alia teftimpniafunt folidifsima; vt eft illud i.
j.Ioan. 3. Ioan.j.Cùm cppan.'.erit,fimijes ci erimus,& Mi
1оаь.ц . •debimuseum ficufi eft,&. Ionn,*4.Si quis dili-
gitmc,diligetur à patre mcp,&ego diligáeum,
& manifeftabp.ei meipfupu&iFbilippus in eo»-
Ibidem. dem cap,diçk<Oftéde nobis pattern, & fuffick
.1 » ш m jnobisjcyi Dominus refpondit,Pbilippe,qui ví-
'det mcjvidet & patrem meum,& i.Corinth.15
-Videmus nunc per fpeculum ip aenigmate, tue
i.Cor. y. autem facie ad faciem,& z.Corint.5. Dum fit-
rnusin corpore , peregrínarpur àDomino;per
fidé cnim ambulamus,&: non per fpeciera,'au-
demps , & bppara volunwtejn habemus pere
grinan à corpore , & pr3efe.ntes effe ad Domi-
nura.Ecce,videreper fpgcieni,cft effe prxfen-
ies ad Dorninum,& vitam beatapi habere.
Atî«wn. %L% his teftimQnijsjalc CQllígo argupiebtum.
МкйШИ üb
in facris Uteris fœpe aíTcriturflfiftram bea^itudj
peni in Deiyifionc çpnfifte^eyj pu^quamfye-
fôiafiirrnatur q^dinDjejflmpfe.^rgo in aây
«jtellq&iií a §c npp volun^iîjiîÇÂnfiftit. (jÇfiïî9
Deus.puáiqu^,propi¿ttit,pjiOnpfs*(vkís:i^^
hflüiQ diU'gat Dwni;rediçà^ri^^ dilig*- olejlaal
tui}4 реО|й^5а,^гП).ой^Д^т49»:|^«»ф
Siq«is dilvgjt p^4iHgeíUí4patreTBfte;e,.¿c ogp ioùil» <.«
cTlHgWV w^>. i.fjDe^e^ii^ç/cflfcentia^ О.ТЬвЛ
^kW&ydétiMfyM^àfa confonnis
öp^D;A.ußvisö3q; priri\p(¿.'^rUíiba.ca ^"„цд,
pùcapsiUu^Payliu VUlernus. тщфьщ^аДй. ' 8
ip^pigni^jdkit^daec cóterpplátip prorm^tj}. ,.i,fi3n»!oV
tnrnob;sorap;junl,a:crionum .poftraruro fipib .>иЫ >-и
iäi ajterna.pcrfû<Si*>.g''iu^'Qfum,& capi.9..in yïj-
átono toy:ip^o€s¡confilfit^;íe.jo.inillq cöni«
j^»Ù!3rt9^»«««,Qmniajin.PffiW^i^ сааз,
pius quá/»;;qPÍRquies repefit eapç)ym j(cp£eO>-
адтап^грхесар* illud D0míO«¡dy»«flti mu|\d4
/CQrde,q\K>piani ipfi D«um yidejby.pî, & eö*r-
i^psillud.i.fi quis dihgit rrieHdiljge^ra p3tr$
ego^ftendam iili meipfiipitdicit. Sola
.yilio, eft iumrpum.bonum n.iftru,m,cuius; .adir
pifccndigraúft.pra.'cipitúr t¡pbis;quicquidré¿t«
agpre debemusjcV.c. 1 5.V iíioe'i tqts nierce>,ö<
jj.de Triniute eap^.dicit.Beatusidi qui j«bj4
qukquid vji.li ,.ík nihil а-.Ж, vpfai^Itaqwe. vit|
¿fiata,noP^ft ainare quod babes j, fedrhaher*
qupd amas^in^piiiola de vidosde Dqum »4
Paulipü;Vifio eft íum m a. m cree s,q oœ prb ой>
íitur diligentibus Deum,&í inubT.de/prrtt-UyÄ
^nima capi.57. Videre Deum ßUme<*o!ieitaffc
fumma iucundiia>»beata & aeíerna, vita elr. dL-
cit multa in haocfunteptiam. P.Auguit.libi,vde
fpiritu &;lite.c<z2.«(¡ Tertio. Ha:c fenteptia sfit
valdq confoptaneafcntentijsomnium philpfb
.phorum.Cettc; Ariíi:ot.i.Ethic.c..7,j& 10. Btbj> Ariflot.
c.y.vfque ip fiperOí.vaiijs argumentls dcinppr l'l«o.
ftrat,beatitudinem mrifiam lltamjjßl in fapié*- ç^Bii""-
,tÍA: Operationen in akifamarumjaufiuum cû Plutarch.
.tempLujoP&ldcm affirmahi; vniuerii. philoíbí- cker.
jjhj lUatpnici,l-lato,SoctatöS,£«tn^i"a,' Plutarch. Auguft.
-Cicero,quos omnesdiligeiner refert Augulij. E"g >b.
.Eugubinuslib.10.de perenntplulofophia. Sed
;pra;tennifsisautmkatibus,idenicbmcn-iibr3tur gly'tp
IC'lit'.S,
-euidentibus argumentis. Щ ln.rprtmis.ßeati'ejJr.^9-r,-t(-r
tudo in praeftantilsima pCfteotiajcollociiil etb, tuí¿»ilv.'.í
vt planj cöftat inter omneîj Stdintellecius eft ?.цлЬЬ>-
4}ra;ftantifiimápotcntia.cigo.QijDd vero.intel mtelleftj*
ledus fit prseftantifsima pottntia^MJobatur;t6, praft.it то-
quoniam vita contemplatiua eft pi-arftarrticir »i luntati.
-ta adiua,vt cóhftat ex fufrtagio omniumThep
•logorum. Tumifecundp , quoniam prucemià,
.qua eft virtus intelleftualis, intar omncs virth
.tes morales primas.tenet.Tum deindc, quonirl
jpteJledusprscipit^ legespomt-Yoluntat^a:
 &, -F.BiMedbae
earn dirigit& illuminat,atque adeö voluntas et
eo ftudiofa eft,& reda,quoniam redae rationi
paret,& obtemperat,& confentanea eft. Tum
vltimô,quoniam intelledus eft ration alis peí
eflentiam; voluntas verô per participationem.
Beatitude ^Secunda demonftràtio.Bcàtltttdô(Vt conftat
eftcófequ* apudomnes) eft confequutio vltimi finist fed
tie vltimi <j&us voluntatis non poteft eife confequutio
vltimi finis, ergó in aftu voluntatis non confi*
' s ftitbeatitudo^dinaduintelletfrus.Quod ve-
T 4 ro adus voluntatis non fit confequutio vltimi
finisjdemoñftratur in hunc modú.Nam in vo-
Volmntatis luntate tantummodó funt très adus,dëfideriû,
tres actus, deledatio, & amor. Quod dclíderíüm non fit
confequutio vltimi finis * notius eft, quàm vt
probatione egeat: defidérium namdue fignifi«
cat cupiditatem rei ábfcntis,& nódum habitx.
Sed quod deledatio non fit cOrtfeqUUtio , ex
his patere poteft* Nam deledatio confequitur
*d bonum iam adeptum,& pofleíTum.ergo nó
itft adeptio vltimi finis. Deinde. Deledatio nó
per fe appetitur,fed femper ad aliud refertur.Si
ttdiungitur in cibo & potu,eft propter confer-
uationem indiuidui: fi in coitu animalium,prd
ptcr conferuationem fpccieirfiin operations
bus virtutum,vt ftudiofè,& fortiter operemur.
Demum. Deledatio fecundum fc, bona non
«íbfi coniêquitur ad operationem redam, bo
na eft; fiad operationem turpem, turpis eft.
^fSed dicit Scot, quod confiftit in âmorc rei
prxfentis,quem adum prstermifit D. Thorn*
■in artic.Sedfallitur Scotus,nam amorvel eft rei
prxfèntis,vel a'bfentis.Si abfcntis,non eft con
fequutio vltimi finisjfi verô prxfcntis,iam pra*
fupponit rem pofleflam,& habitdm. Itaque D.
Thom.non eft oblitus amoris,fed cxdudendo
defiderium,exduditur amor rei abfentis: exclu
dendo deledationem,excluditur amor rei prx
D.Tbom. fentis:& ipfemet D.Thom.ad hocpropofitum
. in j.contra gentes c.zó.ponit hos tres adusvo
luntatis,amorcm, defiderium,& deledationé.
% Deinde.Beatitüdo eft habere quod amas , vt
plane conftat inter omnes;habere vero ,& ap-
' ' ; prehendere eft opus intelledus , & non volun-
' .y \ tatis.Voluntasnamquenoneftpotentia appre
Differentia henfiua, neque confecutiua. ЧГНос enimin*
inteïlecbi tereft inter intelledum, & voluntatem ; quod
Avolûtitis voluntasferturinbonum,prouteftà partcrei;
intelledus vero apprehendit obiedum per fpe
" cies,& imbibit in fe illud.Itaque voluntas cófc
quitur bonum fuum per intelledum, tanquam
permanú,& aniam.qrPrxtercà.Deuseft obie-
ftum noftrx beatitudinis,& vltimus finis,vtex
fuperioribusfatis conftat.ergo confequutio il-
lius,erit adus,quo primo apprehendimusDeú,
Sed huiufinodi eft adus intellcdus,& non vo-
ExpoCin Prím.Secun.
luntatis-.crgo.probatur minor.nam nihil eft vo
litum,& amatum,nifi prius cognitum.Prior er
go eft apprchenfio, & confequutio per intelle-
ctum.Certè voluntas fe habet ad fummum bo Volutas пв
num,ficut ad estera bona particulada : volun- cófequitur
tas vero nunquam confequitur bonum quod- boauBe,k
cunque per fe,fed per aliâm potentiam. Defide
ramus pecuniam,non confequimuream volú-
tate,fcd manu.Defideramus vinum,non confe
quimur voluntâte,fed guftu.Defideramus mu«
ficam,auditione confequimur, non volúntate.
Idem confirmatur óptimo argumento.Nam
tales adus folet habere homo circa amicum,
vel honorem,quales habet circa Deum ; amat
enim honorem prxfentem,& in eo deledatur.
At non eftconfcquihonorem,amare honore,
fed habere honorem. Ergo non eft confequi
Dcum,amare Deum,aut in eius poiTefsione de
Jedari. Quod vtclariiis videatur,ftatuamus di-
fputationis gratia, honorem cíTe fummú bonú
hominis , in quo eius bcatitudo fit conftituta.
Certè confequi honorcm,non eft amare hono
rcmjfed habere illum;& Ariftot.qui pofuit bea
titudinem in operationc fapientis, & contem-
platione,non appellat bcatum qui amat fapiert
tiam , fed qui veré fapienseft. Щ Ad hxc ar- Scotifola-
gumcntadifertè,& acutè(vt fibi videtur) rcfpó tíone».
detScotus,quod gemina eft aflequutio finis}
prima viagenerationis , &Uprima via perfedio-
nis,qux eft amor rei praeientis , quo maxime
noftra voluntas fedatur,& conquicfcit,iuxta il-
lud,Tenui eú, nee dimittam. Itaquc fentit Seo Caótico*
tus,quôd per vifionem Dcus eft prx fens intel- ■ ■
ledui,& hxc prsfentia eft aflcqüutio vltimi fi-
nis:fedeft prima via generationis,non via per«
fedionis. Sed reucra Scotus aburitur vocabu-
lo,& ignorât propriam Vocem, vocando amo-
fem confequutionem vltimi finis. Quisenim
dieet fc confcquütum pecuniam, quia amat pe-
cuniam?maximè,quia amor(vt dictum eft)ab-
ftrahit ab habito,& non habito: quod fi eft rei
iam habits,prxfupponit vltimi finis confequu
tionem. % Tertia demonftratio. Bcatitudo Tertia de.
eft fummum bonum,& primum appetibile,ra aionftrat.
tione cuius caetera appetunturj vt plané cóftat. Be»"tudo
Sed eft impofsibile quôd primum appetibile fit ^д^"1*
adus voluntatisjficut eft impofsibile, quod pri onnm*
mum vifibile,fit vifiorvifio namque debet ver
fan circa vifibile,tanquam circ^ proprium obie
dum.Ergo ex hoe, a uôd bcatitudo fit obiedú
voluntatis,confequenseft,quodnon eft adus
voluntatis.Hanc demonftrationem explicaui-
mus diligenter fuprà,qusftione prima,articulo
Erimo. % Quarta demonftratio eft , quam Quarta de-
abet Durandus in 4^.49.queft.4.& infinuat nioofirat.
cam D.Thom.ad fecundura.Appetitusnamq; Dttr«>d-
vniuer-
 Qu£eflfon.III.
vniuerfus,fiuc naturalis fit,fiue fcnfitiuus, flue turo»;qua rátione huius , vefakerius perfeftio» •
rationalis^unquam appétit tanquam vltimum
finem fuâm operarionem.fed alterius potentiç
operationem,autpafsionë.Ergo voluntas non
appétit tanquam vltimum finem,fuam opera-
tioncm.Antccedensprobatur exemplo lapidis,
qui appétit defcendere,&cfle deorfum propter
coferuationem lapidis,qui locus non eftadus
Appetitut eius. %Vïo cuius rei intelle&u obferuandum
siraralis eft,quod appetitus naturalis datus eft rebus na
fuire in: turalibus,vt ipfae confcquantur bonum fuum:
tara. itaque appetitus no prxcipuè fequitur bonum
fuum,fedpotiùs totius naturae bonum; vt ani-
maduertere eft in appetitu lapidis, qui adepto
line lapidis, cótinuo quiefcit.Eadé ratio eft de
appetitu fenlltiuo,qui datus eft animátibus, vt
confequantur perfectiones fibi debitas. Non
aliter appetitus rationalis, qui vocatur volutas, quàm amor,& eft maius bonum noftrum , qua
datus eít naturae rationalist confequatur bo-
num,natura: rationali debitum , & confenta-
neum,quodeftveritas,c\ bonum intelledualc,
& diuinafapientia.Itaque voluntas non preci
puo quirit bonum fuum,fed bonu integrum,
&perfectumnaturxhumanaî.ComparaturvQ
luntas ad intellectum,qualis eft cóparatio vxo
ris vehementer diligentis viruinfuum:lîenim
vir eius a»grotat,id quod fummè defidcrat* eft
eius fanitas,& in eius adeptione delecbtur, &
fruitur,& fanitatem viriarbitraturciTe bonum
fuum: nonalitçr voluntas fe habet ad inteller. ч His annotation ibus apparet,quid ad argumen»
cbim,& eius bonum reputar bond proprium,
tanquam bonum fui capitis. ; hxvr
Vlri.demó. «jfVltimâ demonftratio.Suminamiferia eft pri
uatio diuipaevifionis,vtomnes Theologivno
ore affirmartt,& appellant hancmiferiam pec-
nam damnLErgo fumma mcrces eft vifio Dei.
Idem confirm atur.Nam pueridifcedentes fine
baptifmo,damnantur , & miferi flint , vt habet
fides catholica : at non habent pcenam fenfus,
nec odium Dei , fed tantùm priuantur diui-
ûavifione. Ergo Dei vifio fumma beatitudo.
eft.
Iffentü^t^ 4 Ad argumenta in oppofitum pofita vtxe-
ipondcatur obferuandum éft.Primô, illud efle
Not. prim. eilcntiam cuiufque rei, ad quod estera natura«
Soiiuijtttr. Ii. confequutione fequunturçficuti hominis ef-
irgWB.
ientia in rationali anima confjftiti,«x qua este
ras potential naturah-confequutione deriuátur.
quod fi verum eft,çonfequens eft,quod eflln-
tia bcatimdinis nqftra; inviiionc Dei confiftat:
narn ex vifione Dei,naturali cófequio & amor,
•имИ '
éí famma dcleftatio dcriuaotur : qtit enim vi-
det Dcum,ne;ceífarió amaíDeum ,,& non po-
tèft eiTc quin indicibili iucundifate perfruatur.:
щ Secundo obferuandum eft¿ quod operatio-
neshumaa« poiTunt con líderari in genere na«,
.j-.fc.í
1
ArtîcuLlIÏI ,Щ
> íA
nis in genere naturae exifturir. Rurfus poffurit
confiocrari m genere morisçquarationeilaude, '•"■'•v ¡>x
vel vituperio digna; funt: veluti fi comparetur
ieiuniuirii& volido fornicandi in genercinaru
rar.certè haec voütio perfedior eft , quám ieiu-
nium,qua; eftoperatio partis ícnlitiuse: caeterú
fi conferátur in genere morís, ieiunium praeftá
tius eft. Quando ergo in prafontiainueftiga-
mus vtra .fit perfeftior operatio; voluntatis, an
intellecrus,de genere naturae praecipuè difputa '• ЬА
rionem furoimus. Щ Tertio obferuandum Not.tem
eft,quôd amor duplex eft,amor amicitiae, quo Amor imil
amamusftos ipfos,& amicos;& amor concupi-t сл>х &coa
fcentix,quo amamus bonum noftrum , quaten ta9™e*xmt
nus bonum noftrum eft.Et in hoc fenfu défini
mus,quod cognitio,& vifio Dei magis amatur
amor. *ç Quarto obferuandum eft, quod vir- Not.quart7
tus eft duplex,moralis,& intellecbialis. In vita v*™»>mo-«
pri'fcnti virtus moralisexcellentioreftjatin vi [^Ц^дУХ
ta beata,intelk<äualis prseftantifsima eft: nam ™
ex vifione beata,amor,fruitio,& vniuerfa bona
originem habent. Щ Vltimo obferuandum Nor.vkím.
eft,quod pars eft propter tomm,tanquani pro ?wW
pter vltimum fincm,& ideo plus amat totum, CÄ lotuB*
quàm feipfam.Exquo confequens eft,quadvó
luntas plus amat bonum integrum, & perfeáú
creaturae rationalis , quàm bonum proprium.
ta propofita dicendum fit. % Nam ad argii* АЙОТртЙ
menta primae opimoms dicendum eftjeuiden-
ter demonftrare , quod in beatitudine infunt 5
omnia haBcbona,vifio,amor,&fruitio : at non
cqjpcludurit,quodefrentia beatitudinis in his
bonis cóiünérim fita fit.Nam certum eft, quod
ex Dei vifione,naturali confequio & amot , &
fruitio deriuantur. Sed oportet fpecialiter ad
fingula refpondeamus. %Ad primum refpon« aJ prímfi;
detur,optimè probare,quodin beatitudine in* ,ï,ijb«". \\
funt ha;c bona,ciuod nos non oegamus : multd
enim pertinent ad rei perfeétionern,qua; adrei
elTentiam pertinere nulla ratione poffunt, fieoí
in homine licet animaduertere. «|Г Ad'feü Ad feeüdú,
cundumdicendùme(r,quodfifola vifio inue« fflu-:«si ■)*.
niretur fine amore,& fruitione, fácerct homi-
nem beatum elfentialiter, fed non perfeâèi^ ' .
Item dicendum«ft , quod fi vino Dei relin-i
queretur fus naturse,certèexca naturali confí ЛшорЬА
quio amor,& fruitio deriuarétucrfedft impedi
tur virtute diuina per miraculunr,nô définit ef*
íe beatitudo.Vltimó dicendum eft, quôd bcèè
fob vifio fit beatitudo,non tarnen facit homi-
nem beatum fincfruitione:vifianam<^ue exeo î-,r jn
eft beatitudo, quoniam caùfatfmirionem , ßb
auirai quietem, quam nccelTariù cauiat necefú1
tato !
 $4 F.B.Medinae
Ad tertiú. tate'nàturali. Щ Adtcrtium rcfpondetur, quod
decíTentia hominis eft,cflc rationale: voluntas
Ad quanú. ycroíft propria pafsio. «ÇAdquartum refpon-
detur.quod voluntas bcatificatur,quando con-
fequitur,& habet bonum,quod amat:hxc verá
confequutio eft per intclle&um , vt fupri de«
inonftratum eft.^fDeinde dicendum cft,quód
quemndmodum voluntas confequiturad intel
leétumrita beauficatur con fequenter ad intelle
duinxx vifione namque bejtifica,amof,& vo
Advltim. luntatis fruitio dcriuantur. ^Ad vltimum rc»
fpondetur,quód quaquam in Deo omnia funt
i-i: ■■ - - vnum,intcllcchis & voluntas,vifio & amor, at
1 ■ ' 3 fccondumintelligentrxrationem prior eft diui
* пл heat initio, quam acbis voluntatis diligentis,
& in ea conquiefcentis; quod non poteft effe,
nifi per adum intciledus.Itaq*ue bcatitudo tri-
buendaeft Deo fecundùm intcllcdum , ficuti
'.--.-.у •tir. ceteris beatis, qui ad fimilitudincm Dei beati
"*•* •; ' dicuntur.de hac re inueftigaturdiligentiùsi.p.
Âd argum. q¿ г 6.artic.î.^TAd argumenta fecunda? opinio-
Secó.o'pin. nis. Ad autoritäres fcripturx,& fandorum,di-
ad aacoriu cencJum eft; quod in beatitudine eft folidum
Qu'ire Ьед gaudium,& verum;at ex hoc non concluditur,
¿úudo giii quodgaudium fitbcatitudiniscfTcntia.Sed di«
áiú diucur >itur beatitudo eflè gaudium , eo genere locu-
tionis,quo folemusfxpcnumero canias nomi
ne efteduum defignare-.ficut frigus dicitur pi*
grum,quoniam pigritiam, & ignauiam caufat;
freoneupifeentia dicitur peccatum , quoniam
Ad primú. ad peccatum incitât & allicit. % Ad primum,ne
! gaturantecedens: magis enim deteftamur, &
*"' fugi mus priu.it i on cm bo n i, ad quam confequi ■
tur triftitia 8г dolorjficuti pater magis detefta-
tur,& fugit mortem filij,qucm dHigit,adquyn
confequitur triftitia,& dolor.& quod magis dt
teftetur^patet ex i !!o axiom arc j Propter quod
vnumquodquctale , & illud magis. ná certum
„ï..hc Ьл eftquodtriftaturproptermortemfilij.
Aifccfidú. ITAd fecundum refpondetur,finemlapidis ef-
fe confequi locum fuum naturalem , in quo
conferuetur,cx quo fequitur quies: .i d cunde m
modum dico finem hominis efle confequi
,ï>:Z . Л l л fummum bonum,ex quo fruitio , & deledatio
Adterrium naturaHter deriuantur. % Ad tertium dicen-
dum eft,quod qui habet quod amat,nihil vltrà
dcfidcrat:ex poffefsione' namque rei amatx,de
ledatio,& fruitio naturaHter dimanant.
Adqaarcfi. ^fAd quartum dicendum eft, quôd deledatio
perficit operationem, ficut decor iuuentutem,
qui eft confequensad iuuentutem.Itaque dele
datio eftpeffeftioconcomitansvifionem bca
tificam,fcdnon eftperfedio , qua; faciat vifio-
Ad quintó, чет in fuarfpecie perfeftam. fAd quintum
dicendum eft, quod chantas nonquamt dile-
¿tuíii,vt in со dcledetur;icd ci t confequens vt
O.'i.
Expof.in Prim.Secun.
delcdetur in bono iam adcpto.Itaq; deledatio
non eft finis charitatis,fed potiiis vifio,per qui
fit finis ei prxfens. ^Ad fextum dicendum
eft,quod appetitus fenfitiuus, & rationalis di-
uerfimodc fc habent in fuis appctitionibus:ap-
petitus namque fenfitiuus tantum fertur in bo -
num deledabile; obiedum namque appetitus
fenfitiuieft bonu m deleâabile : fenfus en i m,
quem fequitur appetitus fenfitiuus, non fe exté •" !,Ч"чА
dit ad bonum honeftum,quod in ratione con- J"*"4
iiftit; ñeque vero adbonum vtilercùm enim bo
num vtile fit medium accommodum ad Ii нет
confcquendum,& fenfus non pofsit agnofecre
rationem finis,& proportionem mediorum ad
finem,vt fuprà dcmonftratum eltjconfcquens
eft,quod appetitus fenfitiuus non fertur in bo-
num vtile, fed tantùm in bonum deledabile.
Rationalis verô appetitus fertur tum in bonú
deleâabile , tum in bonum vtilc,fed prxcipu.;
in bonum honcftum,cuiuspulchritudinem , &:
honeitatem oftendit intcllediua cognitio, qui
fequitur appetitus rationalis. Quemadmodum
enim gubernator reipublicx homines genero
fos,& excelfi animi ad egregia facinora edenda
amore virtutis mouct, & adnortaturr homines
vero inferiores amore cócupifcétii»,vcl timoré
pccnx,vcl prxmij cupiditatc: íkDeus mouct
voluntatem amore virtutis ; portionem verô
iênfitiuam , vt inferiorem , & imperfediorem,
mouet amore concupifeentix , & dclcdatio-
nis.Qupmodo vero in appetitufenfitiuo,quî
prxcipuè fequitur dekéûtioncs , non fit per-
uerfitas,infrà quaeftione quarta,articulo fecun- '
do inueftigandum eft. Щ Ad Vltimum re- Advltimfi.
fpondetur,quôd dcledatio eft vltimum,& ex-
tremum,quod aduenit rci iam perfecta» , tan»"
quam appendix,& accidens quod confequitur:
quoeirca beatitudo non eft. Beatitudo nam
que eft vltimurn, & extremum bonum perfe-
éhim,atque fummum;non ficuti appendix , &
accidens ciuod aliud confequitur. ^fQuod (i Argum. *
dicas,illud eíTe vltimum finê,quod per fe ama-
tundeleftatio verá per fè amanir. ergo eft vlti- A<ffinfrltt
mus finis.Rcfpondeo,quód ad finem vltimum mum dirá
duo funt neceíTaria,& quod appctatur propteP fnnmetef-
fe,& quôd amentur extera propter ipfum;de>j ^a*ax¡r -.
lecbtio verô licèt fit amabilis propter fe; exte
raautemnon amantur propter ipfam. & hxc7
vltima conditio eft potifsima ad rationem fi
nis vltimi. Nam finis vltimus eft , cuius gra
tia omnia fiunt. Illud etiam non eft nou.
prxtermittendum , quod pofTcfsio fummi bo-'
ni, & fumma deleftatio , qux indèderiuatnr,
non funt confideranda ficiiti duo bona diftinV
ôa,fedvt vnum bonum perrè&um, &côrumï !l
matum. Sic affirmât Diuus -Thcimas fuprà q.
2.art.
 lib F»
x.artícu.6, ad и Ratio D. Thorn, eft quohiam
eiufdera ratibnis eft appetenebonum , &déle-
ftatio in bono,qu3c nihil aliud eft , quam quic-
ratio in bono adepto : ficuti cv cadcm virtute
naturae eft j quod lapis defcendat deorfum , 8c
quôd quiefcat ibi : Locus LVThow eft înlîgn is,
¿c obfcruandus ad hoc propofitum , vbi etiam
explicat quomodo dcleftatio fit appctibifts
propter fe:Videndus eft etiam D. Tho.3. con-
■tra gentcs.c.16. .-.!-...<• '.
Quomo Ло ^[Supereft exponere.quemadmodum auto--
beatitedo re d. Auguftin.& autore D. Thorn, beatitudo
poüu. ^t fr1""0' ex Яио confequens eft, quôd fit de-
D. Auguft. leftatio. Imó ex hoc loco D. Auguftin.in-
fert Scotus,quôd beatitudo fit amor: nam
frui , eft amore innerere alicui rei propter ft-
ipfam, vteft vidcrein D. Auguitin.primode
doftrina Chriftiana, cap.4.'Certè hate fernen-
tiaD. Auguft. Summa marees eft fruitio ; non
facit fenfum identicú,fed caufalcm,id eft, bea-
titudo caufat fummam fruitioncm in Volunta-
te,quo in fenfu cxplicuiraus illam fententiam
ciufdem Auguftin. Beatitudo eft gaudiuifl de
fumma verirate. In eodem fenfu interpretan-
da eft definitio illa Boetij, Beatitudo eft ftatus
omnium bonorum aggregations perfeetüsi
id eft , facit ftatum omnium bonorum aggfer
gatione perfefturn. Illa etiam explicado non
eft abfurda, quôd frui , fit actus intelleftus , &
non voluntatis : frai namque eft capere fra-
J>. Anguß. ftum,& re amata potiri.Vnde Diuus Augufti-
•nus libro de moribus Ecclefi. Quid eft fiai*
nifi preftô habere quod diligis ? Non dixit,di»
ligerequod habes, fed habere quod diligis:
habere verô , & renere , eft opus intelleftus,
vt fupri demonftratum eft. Sed de hoc inuc-
ftigabitur infrà quœftione vndeeima. Illud ta-
men pro certo habendum eft , quôd frui пой
eft amare : frui enim amico , non eft amare
amicum.
solountur % Ad argumenta tertise opinionis, quse irt
Scot. irgu. quatuor prsdicamenta funt diftributa , hoc
Ad irgnm. modo fatisfaciendum eft. % Ad argumenta
Pnrn.príd. primi prxdicamenti de perfcélione volunta-
tis fuper alias potentias,in primis dicédum eft,
quôcf non vacat in praefentia difterere de com«.
paratione intelleftus , & voluntatis , haec enini
inucftigatio pcrtinet ad primam partem, qui*
ftione.81.articUlo.3i Sed quod ad noftram caU
fam fpeftat , negandum eft , voluntatem elfe
Adprimú. perfeftiorem intclleftu. Et ad primum in
oppofitum refpondetur, quôd voluntas mo-
uet intelleftum in genere catlfar cfficientis,ap-
plicando ilium ad opus fuûm ; intelleftus ve-
ró mouet voluntatem in genere caufx finalis,
íllummando,dirigendo,impcrando. Caufaau-^
ArticúMlII. Щ
rem finals inter bbfies prâirîpaâ eftï Dewide
^icendum'e^,^ôdintell€éh^t)timd,&periè
mouet voluntatem ; namobieftum voluntatis
eft bonum propofitum per ínrtltófturffjvdlim --ч1'"'* * *
tas verô möüet intèlleftum;,v«luti Ъег accidé$ •ь*г14""',г
quatcnus ipfam iritelligéro -apWenèndituf vt
feonümdtáque tífftis intelleftu4,qui mouet Vd-
luntatem^ömpöt'praeceditjcVfic^dluntasfmjf
net iam mota«Certè fi finis volûiirâtisiMïèt prafc
fens,moûèfttiritéllectus,necéfsitarcf,eftrahe'
ret voluntatem1 àd arriandum *, neque expefta-.
ret motioneftí Voluntatis ; in hac vcYô peïegn-
natione quia fibis eft abferis , voluntas mouet
intellccbm adfinisconfeqtfMionem.^Adfe- Adfecfidó.
cundüm fcípondttür , qüód voluntas eá-Yatitíi
ne, qua mouet -eWreras pdtühfíiis ad operant
dum , excellent videtur; citenrm intelleftus -о1а
alijs multis dc cattfis exccllentior eíhtüm.quo-
niam mouet voluntatem ingefierecaufie fina>-
iis;illuminandö,dirigendö,&c.'fum veró,qáb*
ftiam ha»c pbferttíá-nobiliüima confequitür Vl¿
timum fmem,pröquo voluntas tan'topere la*
bdrát : tum vltirriö,qudniam huius potetrajcit
vifio beata , ex qúd naturaliser ftquitur íaitton
щAd tertium rëfpbndetur,quôd Rcèt vdltmta? Ad tenia,
fit appetitüs-vmucffalifsímtís, & nobi)f(simus{
ц поп eft pótefttia ápprehenfiüá;& conicqwt-
tiua obiéfti, & ideo indiget alia poten ría hobt*
Jifsima,qus firiem fuurh confequatur,& p4töi*
deat,& pnrfcrftem habeat. °' , r • 1 ч'г.-пч*
ЩVel dieatur,8i eft folutiô maxims obferuan-f Not. folm.;
dä,quöd voluntas eft appetittis hominis, №í?<
ftiagis appétit hdmini fummam hominis per-»
feftionem , quae in intclleftu capfiftit,qnànr
propriäm fuarrt perfeftionem ; ficuti pars plus
amattotum,quàmfcipfam; !U'- ' :'>n L;t
4fAd quartum refoondetur , quôd obieftum" ¿¿ qUarta,
intelleftus eft perfeftius natura ; nam quod at-
tinet ad vniuerfalitatcm,xqualis eft ratio: ficut
enim опте bonum eft verum , ita omne verá
cftbonum: fed excellit verum, quod eft obie-1
ftum intelkitusjnam verum eft- magis fepnra-
tum,&diuinum.IntclIecT:us enim, qui eft poté
tiacognofcitiua?pcrficiturincognitioneverita •3'« !,Л
tis, fiue fit res, fiuc non fit: Veritas namque ab*
ftrahit à rerum exiftentia , voluntas verô,quô-
niam fertur in bonum vt habeatübid, & potia-
tur,non eft ram feparata, neque adeô diuina;&
bonum conccrnit rei exiftentiam, & ideo riorí
eft tarn fepararum,nec tarn diuinum.De haúfii?
hitione ,quoniamobfcuraeft,vidcnduseftD.?D.Thoin.:
Tho.i.p.q.82.art.3. i< .:
^[Ad vltimú refpódetur , quôd potétia nori Ad vltim.
eftperfeftiorexeo,quodliberior, nameleftio ù'^^iiA
mediorum imperfeftior efíje^uam intétio vltí-
mifinii,qu3fneceiTariacft,quantuadfpecifica-
E tionemr
 M .!¥Л&. Medina
jfoíK:m vfr fuprä diétú eft. rDeinde. Vifio Dei,
lielamorki vita bcara, eft actus praeltantifsi-
mus^tnecelTariusPÍbti: ..!'•.'-.:•:.'.: / 1 ч«
A J »rgum. flfAd argumenta fecundi prxdicamcnti de per
Seeü-prxJ. fed¡oneamQris,rcfpondetur; certè inprimis
dicendüeft , ahum efle ordiné charitatis in via
ad Cognitionen* apnigmaticam, & charitatis in
patria ad vifionem claram ; nam in via , nofter
profedtys ineipit à fide , & perficitur à chánta
te, per quam cóparamus bona merita ad viden-
dum Dcum,& ira bene dicit Aniel. ( quod etiá
docet D.PaúlO charitatem in via efle praftátio
rem:ceterùm in vita beata ex vifione beatifica,
.t: ,js>'. -i natüralic/onfequio.orituramor, tanquam pro
prium çffeçhis, Çc propria pafsio. Ex hispatet
quid dicendum fit ad D.Paul.& D.Anfclm.
AdD-DJo. ^fAdD. Dionyf.refpondcrur, quodSera-
pbin,qui funt fuoremi fpiritus,habcntdenomi
natipnem à charjtatis ardorejquoniam inflam-
mant inferiores angelosperilluminationem со
gnitionis Dei,ficuti pra;dicator,per predicado
nom verbi diu ioi auditores infiammat. Cheru
bin vero conftituútur inferiores fpiritus -, quo-
niam habent in officio docere, non inflamare*
.ÏLn j I л 4fAd D.Tho.(qui çcrtè loquitur in vita beata,
cùra comparât charitaté cognitioni , & probat
efle perfedioré charitatem, qu x fertur in Deú,
prour in fe eft) dicendum eft, quodobieâum
cognition i s & amoris in vita beata eft Dcus,fe-
cundùm fe:dc amore,omnes fàtenturçde cogni
•чьи: ■..:/. tione vero,patetex Шо, Vidcbimus íkuti eft.
Rurfus dico, quod charitas in vita beata habet
banc excellentiam,quôd fertur in Deum,prout
eft à parte rei, verum vilio beatifica excellit
multis de caufis.Primiim,quoniam eft menfu-
ra amoris-.tantum enim amant beati, quantum
vident. Deinde,quoniam ex vifione beatifica
' 1 naturaliter amor fequitur.Tcrtio, quoniam vi
fio beati fica,vcrfatur circa verum,quod eft ma
gis diuinum,& fcparatum,quàm bonura. Ha»c
dicïa fint ad explicanda dicla fan&orum pa-
trum,quae videbantur noftram fententiam con
uellere.
Adfri.írg. ^fAd alia argumenta huius pra;dicamenti,&
ad primum refpondetur, quod fortafsis lumen
gloria; eft preftanrifsimus habitus. Vcl dicatur,
quod quanquam charitas fit praeftantifsimus
habitus, non inde concluditur , quod amor fit
praeftantifsimus actus in vita beata : nam vifiq
qua; eft ргагтщщ bonorum operum , non eft
..-.о/u..J tribuédapotcntiae,nequehabitui,fedDeo pre-
míatorijcx quavifione beatifica fequitur amor,
.i .' .• ;. vtfaepenumerodi&urneft. » vigefimoíexto. tj Illud etiam obferuandum Venu
¡Aáfeífidff. 4"Ad fei undum refpondetur,quod ea , quae
funt priora in genere caufa; materialis,imperfc
¿tiora funt ; fed ea , qu» funt priora in genere
Exj>bf.in PrirruSetun.
caufa: efficientis,fonnalis,&fiDalis,'pcrfee"tio-
ra funt, vt ex philofophia manifeftè explora-
tumcft. ;■ j' '; :
ЩAd tertium refpondetur,quód ilia fenten- Ad ten-am
tin Arift.efttopka,:&probabilistantum;quO' ^J^tíe
circa faepenumeró eft fill ax. Canerum habet p^ß^I^.
duascxpolitionesverasjprioreft. Oppofitum cuius oppô
melioriseft peius exea parte, qua opponitur ficurocftpe
meliori, fed alijs de caufis poteft eiTe minus ma ¿u«»»píom
lum.Aha expofirio eft, id quod tollit maius bo ett mcluM-
лит,еа parte, qua tollit maius bonum, peius
eft, fed aliunde poteft efle minus malú. Verbi
gratia.Non videre Dcum ea parte,qua tollit vi- '
iionem Dei beatificam,qua; fummum bonum
eft,peius eft quàm odium Dei ea parte, qua toi
litamorem Dcircaeteriimea parte , qua odium
Deieftintrinfecè malum & peccatú, peius eft
quàm non videre Deum : imó hac de caufa pe
ius eft mentiriquàrn non videre Dcum. Ex his
explicationibus apparet legitimus commenta-
rius huius fenten tie Ariftot. qua? accepi ex D.
Caiet.i.i.q.i4Z.articulo.3.ad r.alioquihaecar- Caieuim»
gumétatio ex oppoíitis fallacifsima eft. ^[Fallit
in primis in rebus, quarum vna indudit altera;
vt non fequitur , bona habitudo corporis me-
lior eit,quam fanitas : ergo mala habitudo cor
poris eft péior,quàm segritudo:n3m bona habi
tudo corporis includit fanitatc , &c aliquid prx-
terca.Eadem ratione non valet, melius eft efle
hominem ftudiofum , quam efle ens. ergo pe
ius eft non efle ftudiofum , quam non efle. Ad . ^
noftrum propofitum ; odium Dei includit non
videre Deum, & aliquid aliud, & ideo non fe
quitur odium , Dei eft peius quàm non videre
Deum. ergo amare eft melius , quàm videre
Deum. Щ Deinde. Ha?c argumcntatio fallit in
rebus,qux genere diftant;vt,non fequitur, for •
titudo eft melior quam temperantia.ergo timi
ditas , qua; opponitur fortitudini , peior eft
quàm intemperantia.Tertió cóficitur argumé-
tatio vitiofa , quando oppofitio non cft fimi-
lis,vt in argumento propofito; odium Dei op
ponitur amori contrarié ; non videre Deum
opponitur vifionipriuatiuè,ex quo tantùm fe- .
quitur , quôd carentia , & priuatio diuins vi-
fionis fitpeior , quàm carentia diuini amoris.
CertèipleScotus debet fateri,quod hic mo
dus argumentandi fallaciam habet : nam ipfe
docet, quod melior eft dileftio inimici , quàm
dilectio amici; at peius eft odium amici, quàm
odium inimici. Videte alias expofitiones hu- • д,
ius maxima; tertio contra Gentes , capitulo
çft ad difibluenda omnia argumenta huius Not*,
praedicamenti , quôd licèt concederetur amo-
rera efle prasftantifiimum actum in genere
moris,
 Qu*ftïoti.Iit ;
moris,& odium efle pefsimu in genere vitjj;c¡g
terùra ex hoc nó fequitur,in amare noftrá bsa
titudincm cífe. eóftitucndá; nam beatitude* fita
eft is a¿hi praíftátifsimo ingenere nature,& in
genere pe rfcäionis natura!is,qua ratione virtu
tes intclleftuales , prsftant virtutibus morali-
bus,inter quas primatú tenet actus intdleftus,
quo pofsidemus,& videmusDcú praefentem.
Ad jrgum. %Ad arguméta tcrtij praedicamenti, de maiori
Tcr.prxdi. vnione,& appropinquatione ad vltimú fincm,
dicendum eft , quod actus intellecbs propin-
quior eft vltimo finhquonil actus voliitatis rió
fertur in vltimú finé,nifi cognitú , Sc quoniam
actus inteUcctus,fcilicet vifio, & poflefsio fum
mi boni, eft vltimus finis volútatis: idem enim
eft dicere,finé voluntatis noftra; cûeDeum,8£
habere Deiúficut idé eft dicerc , quôd auari fi
Ad priant nis eft pecunia, & habere pccuniS. Qupcirca
Afeeû.itg. adprimú,& ad fecundú argumentom,admitto
quod bcatitudo formaliter fit fummú bonum;
quanquá pofliimus diccre , quod eft fum mum
verú,& infinitú.Rurlus admitro, obieáú vólú
taús eííe bonú, caEterú cxhocnóeftcófequés»
quod volutas appréhendât^ cófequatur fura-
mú bonú;nam volúías(vt&praddctÚ£ft) non
eft potentia apprchéfiua, acq; confccutiuaifed
cófequiuir fummú bonum per alias poten tias.
N «pllud etiá obfcruandúeft,aliud eííe quod WÍ-
luntas immediatiùs, & formalins feratur in bo
num, aliud quöd. immcdiatiiis attingat bonúc
primú namq; ex necefsitate conccdcndú ей:
fecundú vero ncgandiLNam irrtclledus primú
attingit fum mû bon tí ; tum , quoniam nihil eft
volitum,m£ prius cognitú ; tum vero , quoniá
cóiunctio ad lumrnú bonú perintelle¿tum,eft
caula comunâionis per voiuntaté.Vltimô ob-
feruandú eft , quod quanquá volutas tendat in
bonú fub ratione boni,alia; potctiai cófequun-
turbonú,& non fub ratione boni.Vjg. Defidc-
rat voluntas vinú fub ratione boni, guftus per-
cipit illud fub ratione dulcís ; volutas defiderat
mulicá fub ratione boni , at percipit earn audi-
tus fub ratione tbnitnsiNon difsimüiter defide-
rat videre Deú fub ratione boffi , & i n tellectus
cófequitur fub raticfne veri bon i, quod prjfen-
Advltim. tat volútati vteo írüatur. Ad vltimú reípon-
detur , quod amor cft máximo vnitiiras fecun-
dum cckordtá,& confeefioné affectuö; at bea*
Ad çuirtâ ùtudo eft vnio realis ad fummú bonum. ^"Ad
ptzdicam. 2uartum pr»dicamentú,demagisdefiderabih*,
icendúcu^jucvdvolútas 0ftappetitus,& indi
ñatio vniuerfaíis hominis ^ & ftó magis appctit
bonúperfecliáhomims,quodcoi^'ftitln irrtet
kcb,& inpoffefsiofte fummi bóm^ quàmibo^
вит propriom : fient nos magis amamus bonú
di«inum,& vn№OTfale,qu3m bonum noftrum.
ArtícuL rife! 't$
Akt 1С. CLVI NTVS.
$Vtrùm beatitudo fit operatio inteflfr
Hm fpeculatiui, anpraBici. ■
S V M M A TUTV S.
Onclufio eft. Beatitudo conciefio:
potiiis eft operario inteîlé
âusfpeçulaîiuivqua'ppa-
4äici , cum fit hominis optima ope
rario, qua? in contemplatione diui-
norum confiftit;ftevnumquodqije
dicitur abeo ¿quod eft in iiio opti
mum, bonum autédiuinü,obie#(í
eft intelle&üs fpeculatiui.Secundo,
eontêplatio maxime requiritur pro
ptçt feipfara , a<âus vero pra&icujs
propter a&iones, quae adahquem • •• a
finem ordinantur,vnde non eft vl-
timus finis, & beatitudo.Terti© pa-
tet,quiavita contenSplattiuacj6mu-
nicatcum I)ea,&angelfàfed&'$-
ta adiua,bruta cómunicant aliqua-
liter cu hominc : ideo'prihc^Hter
vltima úperlera beafitudp cofiftic
in contéplatiofle,íecüdario in ope»- c?üv ¡ \
ïatione inteHedus pra^Scc; 1 .... . seit
BX P L I С A T I О A R.TÍ Cíl.iil. {
Cotus in prologo pri. fen. q.4. cont^ Vtru vifio
ditvrfioné beatifica elle praâicam: beatificafii
tum,quiaordinaturad opus.oltcrius РглЛ1са*
potetiaî,nepe ad amandu ©cu ex to pnmíj arg;
tis prxcordijs-.tum , quoniá eft próxima regula Secundum.
opcrádi,& amÓdi:tú tertio , quoniá cft iumma Tercium.
p ru détia: tú vkimà,quoniî myfteria invitabea Vltimum.
.tacognita,funt rectificatiua bonaruvolunCítú it vV<I
•Paluin 4.duf9.q.3^ir.z.docet}quod in vitabea Pílud,
ta cft gemina cognitio , vna lpeeuíatiua,¿qie ../.odT.a
.beati intuéturDcúialtcra practica, qua: -regula
-eft operú agendorú.^In huius dubñ expolitio Etpofitirf
nédicendüeft, vihoné beatá nóefic practica, dubij.
fed fpcculatiuá:obiectú enim vi ti on is beat i fice
eftDcus ipfe,qui nó eft operabilis à nobis.ergo
nó eft de re operabili,ac fdbindon6,erit praólá
,ca.Deinde,viho beata pra?cipuè verfetur in сс^>
•gnitionc diuinaî nature,& pcrfe¿boTiú, $catttri sciítí*Br£
butoróDei;critergo fpeculatiuaJtófld hoc vt a¡ci quidt
uliqua feientia practica appellctur,.non fat: s cft requirat.
£ 2 quod
 I
*8
> F. В. Medró*
quódpofsitmciuerfe ad operandi, alioqui vnî-
ueríi fcienria; creaturarum,0í ccclorum,eflent
pradicfcmam ex cogtiitione cœIorù,in cogni-
tionem Deideucnimus, Sc in eius amoreexar-
defcimus;fed eft riecefle quod eius officiú pri
maria, & immediatú lit dirigere ad operandú,
■quomodo fit faciendú opus, quomodo forma
introducatur in materia : at ofnciú vifionis bea
tiiícx primariú cft,oftendcrc nobis natura diui
nam Д eius perfediones: eft ergo fpcculatiua.
^jSecúdo dicedú cft,vifion ¿beatifica efle quo-
dammodo pradicá. quod efle verú,argumenta
Scoti optimè,& cuiden ter demon ftrant : quod
ctiá in linuat D.Tho.in arri.^Vltimó dicedum
cíl,vilionc beata efle eminéter pradicá, & fpe-
culatiuá: etenim cft participatio quaedá diuina;
fcientia:,qu3e vna cum fit , cft eminenter pradi
ca,& fpeculatiua,vt demóftratúcft i. p.q.i.art.
4.Deinde,facra & diuina Theologia cft eminé
ter pradica,& fbeculatiua, vt in loco dudú alie-
gato manifeftatú eft. Idemprorfus définit D.
p.Thom; .Tho.de dono fapientia: in.i.i.q.45.ar.3. Idem
proríús de virtute tídci ftatuendú eft fecúdum
veram,& certam Theologia. Vnde quod dicit
Palud.com met um eftj vna cnim vifio beata ad
vtrumq; fatis eft. Щ Hîc vero obferuandú el%
quod cú djeit D.Tho.ad i. quod Deus de ícip-
Yótantú habet fciehtiá fpeculatiuam, interpre-
taridus eft , quod loquitur fecúdúm commune"
loquendi vfum,quo omnis ícicntia , pradicá
eft,aut rpeculatiua.Caeterú in prima parte aper
^tïfsimè docuit,quôd feientia diuina eft eminch
'An »Mo ter fupra pradicü, & fpeculatiuú.«|f Prçterea dix
beata fit no bitatur, Vtrú vifio beata fit notjtíaincóplexa,
cicla incom ап cóplexa;apprchéfiua,an iudicatiua.Certè ар
' еха* paretqu6dnófitincóplexa,neq; apprehéfiua.
»"••■ i. Apprençnfiua enim non vocatur fpeculafiua:
fpeculatiua enim Se practica tantùm conueniút
notitis iudicatiua;. Dcindc,ex fola apprehen-
. -X j fione non fcquitur amor, aut deledatio. Tum
vltimó,quoniá bcatitud%in eo confiftit prad-
puè,quod videmus ea,quae credimus: myfteria
cnim fidei fiint,qua; principalitcr vidéda fpera-
Hebr. il mus in vita beata,quod fignificat Paul.ad Heb.
.fcblil ;u.cùm mqukvFideseftíubüantkfpcrácbrum
р.ТЬот. rerú,& affirmât apertè" D.Th.2.2;q.i.ar.tf.ad j.
ЩAd hoc dubiú dico. Primo , vifionem beata,
. eflevnam,&fimplicifsimá:Tú,quoniáeftco-
L -gnitioDciintuitiuaîtum verô,quohiam cogni
tio fimplex,cœteris paribus , perfedior eft qui
compofita:tum tertio, quoniam ea qua» in infe
rioribus funt difperfa, in fuperioribus furit vni-
ta : quidquid enim agnofeunt fenfus externi»
percipit vnus fenfus communis,-& quicquid со
gnofeút vniuerfi fenfus interni,& externi, vnus
' intelledus cognofcit:ergo in vita beata,vna со
ExpoCin Prim.Sècun.
tcmplationc fumm a, omnia cognofcuntunCui
concinit illud Zach.14.In ilia die erit vnus Do- Zacb. »4«'
ininus,& nomen ciuserit vnum,id eft , vna in-
tclledio,& conccptio.& 15.de Trin.cap.i6.D. D. Auguft.
Aug. dicit, quôd beati omnium rerum feientiá
vnico confpedu habebunt. Sed cft obfcruan-
dum,quôd ha;c vifio eft apprehéfiua : cft enim
(vtdidumcft) notitia intuitiuarci prefenris.
Kur fus, vna cum fit, eft fimul iudicatiua ; turn,
quoniam cognitioapprehenfiua tátum,eft im-
perfedifsima: tum verô, quia fola apprehenfio
non mouet ad amorem,& delcdationcm: tum
tertio, quoniam beatitudo ex plet omne défi*
derium,Öi: omnem cupiditatem: at nos non fo-
lùm defideramus apprehenderc Deum, fed iu-
dicare qualis fit,quantus fit,quàm bonus fit.VI
timo, пас vifio beata corre fpódet fidei,quœ ар
prehenfiua eft,& iudicatiua. nihil ergo min cft
3uod haec vifio exccllentifsima,quá Deus pro-
ucit,fpccialifsimo auxilio fit apprchenfiua, Sc.
iudicatiua fimul. f Secundó obferuandum
eft,quôdcùmin beatitudinc tint diucria iudi-
cia, qua beati iudicant Deum efle omnipoten-
tem,Deum cil г tri nu m & vnum, mérito dubi- Dubium.
tari poteftrin quo nam iudicio noftra beu it u-
do predpuè fiteonftituta . Certè ego arbitror
in hoc iudicio efle precipuj fitam, Quá bonus
Ifracl Deus his,qui redo funt corde.C çtera vc
ro iudicia quj habent beati.vcl funt premia fi-
dei,velfuntneceflariô contunda. Qui enim vi
det Deú efle íummú bonú , certè coi pi cit Deú
etil' immenfum, infinitum, omnipotente : hxc
enim vel funt eadem,vel ncceffario coniuncb.
Quomodo verô beati per vifioné beatifica vi-
deàt vniuerfas res fuccefsiuè, an fimul , an toto
intcllectus con amine ; & an vniuerfx v ií iones
beats fint ciufdc fpecici , quxftiones fun; ma-
gnas,quas in fequentibus explicabimus. Щ Eft Dubluml
aliud dubi it,quid eft,quod dicit D.Tho. quod
actus intellcàus pntâici non quçritur propter
fcipfum.fed propter operationc volútatis.Hoc
apparet falfum. ^Náadusintellecttis praftici Prim.arga,
eu nobilior, quá operario voluntatis ; at perfil
étius nó ordinatur ad imperfedius, táquam ad
.finem. ^jDeinde adus intefledüs pradici , eft Secundum
adusprudentisciatpruderiliapracftat omnibus .-.и:.: v
virtutibus moralibus, qua; in volúntate federn,
habent. <f Vltimo,adus intelledus pradici cfl Tertíum;
califa omnium operation um human.n um,quxr
funt in potentijs liberis. ergo perfedior eft.:, (> ,<•> ..
^fHxc fentétiaD.Tho.habet varias expofitio*
nes.Prima eft^quod hoc diffçrt inter intelledá
fpeculatiuum ,&c pradicum, quod cótemplatid
veritatis de fe perficit intclledum fpcculatiuú:
vnde licet nulla alia operario efletin mundo,
contempldtio veritatis habet in fe quare ame- .
I
ÍIÜV1Ё&зЯ&пОДЗ
тог,& dcfideretar.Opus vero intisiiedus praâi
S^ÍSSS;
<'Л Scire verum fit hora 10. vel num potusht
temperatus, ad:perféffionem:üicdlecbis nott
multùm refere : ca:tcrùmvtfobriè&! temperan
tè bibamus,multum refem f Secunda ехропЧ
tioiqu6dfinis intcUectuspra(aici£ftopus,iü
eft,nonaddifcimusartes vtfimusfcienteS, feii
vt operemunquâpropter и non eílent neceiw
• X j - - riaiificií in républicaines fuperuacanese ef.
it!nc
medium adfinem,fedtanquam porfectum,aá
paraturnamqueprudentia austeras virtutes*
iïeuti auriea,& dux,&imperatrix. Illudetiam
eft addendum non eflcaliquodinconueniens
aflerere,potentias,& habitus elle propter ope*
rationes à fc produdasjnam operatio (vt didú
tftdiligcnterin.2. articu.)eftcomplementum,
& culmen potentKE.Leeendus eft hic Caierem
quioptimèëxplicat,quomodocauraefHdens
fitperfeftior fuocffeâu, at non eft perfection
femper fuá operarionc. • •
ARTIC. SE X T V S.
yVtrùm beatitudo in cofiderañone[cié «
HarumJpeculatiuarum confiñat.
s V m м a te X TV s.
Pdoe **eL T&fe&îv ^'or Conclu. Beatitudo
hominis perfecta no со-
fiftit in fpeculatione fcié
tiarum fpeculatiuarum.
pofterior ^PofteriorConclufio.Beatitudo
°' hominis imperfecta, id eft, fumma
quae poteft haberi in hac vita, con Д
ftit in confidcratione fcientiaru fpe
culatiuarum. Conclufiones ha? D.
Tho.fatis apertae funt , earum tamç
probationes aliquam in fe cótinent
difficultatem, quae fequenti ordine
difpofita?, faciliores reddentur. Sit
igitur primum principium D.Tho.
Duplex eft beatitudo ; perfeda , &
imperfecb. Sccúdum fundamentó,
Scientix fpeculatiuas humanas non
ArtícuL ШЛ ip:
fe po{Tunt*extendere,nifi;ad ea,qua^
eognorcúturadminiculofcnfaum.
Probatur. ScidltiiB noiíícpOÍlUtlt
extenderC:Vltfa fu* priotíipia Г fed
. . . r . ■ . 1 T r
Р"ПС1р1а tcjcntiarum ПОП tranken
dunt lenfibilia. ergo neqjfcientise.
Maiof pWVätunNäni tOtà:fcientiâ
м : n¡o;z . ;««•' ••jii.-îl ».
CPntinef.Uf.Xß. pnncJpljS.lgiii.MmO-
per expeneniiam. Probatur autorç
* Cl iuuueuivvuiuf. hhuii.uuj
nofter perficîtur COgnitioßC ГСГиШ
fcnfíbiíium/Docetenini' A'rííb^de
¡r.» .t :*.J )r
ánima , íntelllgere регГеШОПе eiiç
noftrÜnteüeduS. QuartUm funda*
'Uctit,**' г\ч : зЬ г ' « ил ■
metum. Nihil perficitpr âbmfcnô-
tÍ,VtÍnferÍüS eftí Па cyphuS aureus
non perficitür argento , aut plübo:
vnde cypíius-aureus no deargénta-
tur,argentu vero deauratur. Quin*
tumfumUrrtëtum. Poftqúárn intel
íeftus nofter perficitür cognitione
rem fenfibilium,reliquum fit quôd
non pcrfici.átur ¿lis, quatenus fenfi
biles funt» natura rofae , v. g. quate-
ñus inferior eft, non perficit intelle
¿tum,fed quatenus participât natu- ,
ramaliquáfpiritualé,intel|igibilcrn
Scfuperioré.Sextúfundamcntú.In-
telledus nofter non poteft perfici
Г
perfeccioné vltima, nifi ab aliquo
quod fit fuperius intellect noftro.
Probatur. Quia omnequodeftper
aliud reducitur ad id , quod eft per ¿
fe.Septimú fundametü. Intelle&us \
nofter in hac vita non poteft cog-
nofcere fubftantias ieparatas quid-
ditatiuè регпагс fcnfibiliajquapro-
pter non poteft perfici vltimaperfe
 jro Medina?
âione, confidcrationc fcientiarum
fpcculatiuarum. His iaftis funda-
mentís facillimum erit vnicuicjuc
literam D.Tho. intelligere.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Erre beatitudo hominis non eft fita
incognitione rcrum diuiairum, &
humanarum,quecommuriitera plu
ribus habetur, & per denîonftratio-
nem adquiritur.fNam beatitudo, eft perfeótif
fima operatiojfine vitio,& errore,at hxc cogni
tio,quam pleri^ue homines habest, eft imper-
fcdifsima,& mille erroribus admixta. Deinde.
Beatitudo eft finis omnium noftrarum adio-
num;at prxdi&a cognitio non eft finis omniú '
noftrarum aftionum, vt de fe patet.«[f Prçterca.
Beatitudo eft vniuerfalc,& commune bonum
generis hucnani; atprxdiétam Cognitionen!
paucifsimi homines adipifci valent , quam fi
vniuerfi homines in repub. conârentur adipi-
fci,mulieres,fartores,zonarij, eíTet exitium rei-
faxu. pub.De hacdemonftratione videndus eft Fcr-
rarienfis.j.cófttra Gentes , capit.^.^Infuper.
Prxdi&a cognitio femper eft in potentia ad
aliud verum cognofcendum , quo inueftigato,
adhucintellechisriofter non faturatur : intclle-
dus namque eft in poten ti a,& in cupiditate ad
omne verum inueftigandum : nemo cnim ho*
minum gloriatur fe omne verum fciuifle. Iam
vero omnis cognitio humana eft admixta mul
tis erroribus , & habe« magnam ihcertitudiné,
tum propter imbe< illitaté ingcnij noftri , turn
propter rerum deceptionem; turn propter ima
einationem fenfuum , quá exexcat noftrum
intelleétum:pafsioncs quoojue vehementes , &
praux confueuidines funt nobis impedimen
to; quae omnia recenfentur Sapient, cap'ite. 9.
tap*.
Cum(inquit) cogitationes mortalium tímida?;
&incertx prouidentix noftrx, corpus quod
corrumpitur, aggrauat animant, & deprimit.
Hxc omnia connrmantur máximo argumen
to. ^fNarn ab exordio mundi , vfque ad noftrá
aetatèm,fuére innumeri philqfopm , excellcnti
ingenio prxditi, quifcrutati funt rerum natu-
ras,qui ingenue cófefsi funt,fe plurà ignoraflc,
3uàm fciuiíTe ; fatentur quoque fe vltimas rerú
iffcrentias ignotas habuiflè.Et quxnam rogo
beatitudo fine Dei coçnitionc confiftit ? quern
efle in remm vniueriitate do&ifsimi philofo-
-sí" phi vix ftatuenmt.De Dei prouidentia , de fu
tura vita,de finibus bonorum & malorum , de
immortalitate anima; apudiftos philofophos
magna fuit, & perpetua difleniîo , & multis te-
nebris impedita. Sedaudiarous virum fapien-
Expófin Prim.Secun.
tifsimum quid fen tiat de omnium fcientiarum
coofiderationc,Salomonem dico , qui in inue-
ftigando , vbi nam fit fita beatitudo, omnem
xtatcm confumpfit;is namque Ecdef. и capit. Ecdej.
définit , omncs fcientias eiTe vanifsimas ad de-
fiderium humanum faturandum,in illo verbo.
Non faturatur oculus vifu , nec auris audiru im
plctur; & in eodem cap.dicit , Studium fapien-
tix efle occupationem pefsimam,& afflidio-
nemfpiritus. & tandem concludit , Qui addit
icicntiam,addit laborem. & cap.i. TranfifK ad Ecde.i:
contemplandam fapientiam,errorefque & ihil
titiam,& dixi, quis eft homo vtpofsit fcqui re*
gem faftorem fuum? id eft, omnis humana
lapicnti a, comparatione ad diuinam , tenebrx
funt & nihil. & iterum in eodem capite. Mori- lbiderai
turdoctusfimilitcr vt indodus,idcft,quan-
quam fcientiaruja poflefsio magna eft, fed à
morte non libérât. & iterum. Deteftatus furrt
omnem induftriam mcamrquo in loco (autorc
D.Hieronymo)condemnat, & deteftaturom^ Hierony.
nem induftriam , quam in libris componendis
Êofuerat. & capite tertio. Cunda fecit Deus Eccl.j.
ona in tempore fuo , & mundum tradidit di-
fputationi eorum , vt nó inueniat homo opus,
quod operatus eft Deus ab initio vfque ad fi-
nem,id eft, fcientiarum omnium in pel! ex non
fe extédit vt valcat homo minimum opus Dei
comprehendere. & capite. 6. Quidhabctam- Ecd-.s:
plius fapicns ab ftulto? & quid pauper , nifi vt
pergat illûc, vbi eft vitamin qua fententia йgni-
hcat,quôd adhabendam vitambeatam melius
eft efle pauperem,& ftultum,quàm eflje fapien
tem huius mundi,& cap.7. habetur hxc fenten Ecd^ -.
tia:Dixi,fapiens efhciar,& ipfa longiùs recefsit
à mc:alta profunditas,&quis inueniet earn '. Sc
in eodem capit. Luftraui vniuerfa animo meo,
vt fcirem, & confiderarem , &c. & capitulo Ecd.t,
odauo funt alix fententix ad hoc perfuaden-
dum,prxcipuè illa, quxincipit. Appofui cor •
meum vt fcirem fapientiam. quibus confonat
illud Hiercm. nono. Non glorieturfapiensin Hier. 94
fapientia fua,nec fortis in fortitudinefaä,fed in
hoc glorietur,fcirc,& nofle me. & Baruch caç. Baruch.3: ,
tertio. Difce,o Ifracl , vbi fit prudentia , vbi ht
virtus , vbi fitintelledus , vt feias fimul vbi fit
longiturnitas vitx , vbi fit lumen oculorum &
pax. Quisinuenit locum eius , & quis intrauit
thefauros eius? & multa in hanc fententiam di
ch grauifsimc Prophcta diuinus, ad oftenden-
dum quôd in fola Dei fapientia , noftra beati- ^
tudo ht conftituta. Hxc funt argumenta foli-
difsima ad demonftrandam condufionem hu
ius articuli. % Nam certè argumentum , quod Ratio
adducit Diuus Thomas in articulo , leue qui- D.Tho. im
bufdam videturjdicit nihil perficiáb inferiori, РиЁпа?иг;
quatc-
X-
 '•-Qùseftion. III.
quaíenus inferius eft: quod videtur cíTe falfifsi
Trime. mum.^fNam fubftantia perficitur accidétibuSf
quae imperfediora funt. ^[Deinde. Ignis calefa
Secando. ciès manú,perficit ea,licèc fit inferioris natura.
Tertio. ЩRurfus.Senfibilia perficiunt feníum,& intel-
ligibilia intellcétú;at in prçdidtisformisnôin-»
uenitur aliqua virtus fuperior,ratione cuiusper
Qujrra. ficiant,&tribuant perfedionem. ^fPorrô.Non
apparet neccfiarium quôd perficiaturnofterirt
telledus per coniundionem ad rem immateria
lem fecundum fe,fed fatis eft quôd perficiatur
per fimilitudinem,& fpeciem,ficut potentia vi
fiua non perficitur per coniundionem ad rem
Soperiu» materialem,fecundum fc.Ex his apparet,quod
in perfici argumentum à D.Tho. addudum , leue fit , &
г ab iaie-
inane;quod tarnen vehementer défendit Caie*
Ciieunus. in hoc arriaCertc omnis res perfides alrerà,eâ
ratione perficit,qu3 tribuit adú,&perfedioné;
illud vero quod perficitur,ea ratione perficitur
quatenus eft in potétia,& reducitur in adû: &
fie in vniucrftim verú eft , id quod perficit eflc
nobilius qua id,quod perficitur, fecundüeá ra-
tïoné,qua perficitur : bene enim poteft perfici
Theologus à Gramatico,nó quatenus Theolo
gus, fed quatenus caret Grammatica. Itaque id
quod perficit alterum fimpliciter,neceiTe eft vt
fit perfedius eo fimpliciter-.id vero quod perfi
cit alterum fecundum quid,oportet vt fit perfe
dius eo fecúdum quid: & quoniam intelledus
r« ...л
nofter perficitur fimpliciter ab ipfo intelligibi-
lijtanquam per formam fubftátialcm, vt docet
Auerro.j.de anima, ideo oportet quod in fe có
tineat aliquid fimpliciter perfedius ipfo iñtelle
du.Vnde , quando intellects nofter intelligit
lapidem,& perficitur per coniundionem aa к
pidcm,eft iam lapis intelligibilis in adu,& lapis
aliquid melius habet intellcdu humano , nort
per fe,fed per coniundionem ad intelledú age
tem, quo illuftrarur, & illuminatun Et quoniá
omne quod eft per aliud, debet reduci ad illud
quod eft per fe,cófequens eû>quôd intellcdm#
nofter non perficitur prçftantifsima perfedio-
në ex cognition* rerum fenfibiliú, quoadufqj
ad cognitionefri rerum immaterialiú deueniatj
friaximè, quoniam obiedum noftri intelledus
eft quidditàscuiùfq; rei, & eflentiä: inclinatur
ftamquc noftenntcltedus-Vifis effedibusnam
rali cupiditáreadvidendumrewflfíquiddítaté,
nv¿T.O. Sí eflentiattï.Cùm igitur in rerûm vniuerfitaté
videanius quàmplurimos- effedus fttbftantiai
rum feparatartim;, & digrtofeere hos effedtt^
non fit'tfogrtdfeere earüm qüiddita*em,c<ónfe¿
..rib: quenseft^uôctilitural'e noftrum defiderium
nó quiefeat, donee res immateriales videamus
& côntemplemur , & coniungamur rebus ín>-
materiäUbus fecundum. fe; Itec eft vera rati©
V E 4
Articul. VII. yt-
defendendi argumentum S. Thorn. % Alia rar-',
tio facilior eft , quôd tantùm voluit affirmarc.
D.Tho.hominé his,qux fe inferiora funt, non
poffe efle beatum,& explcri. Itanamque com-
paratum cft natura, vt capacitas natura fupe* .»©*Ь
rioris,his, quae inferiora funt, expleri non pof-
fit. Arguméta verô in contrarium adduda tan-i
mm probant,qüod natura fuperior, ab inferio-
ri aliqua ratione perfici valet. Quidam verô ab .ro«î'.'r(J
his difrkultatibus facilèfe expediunt dicentes, t ài'ni J
-tí .si: t
quod rationes D.Tho. qua; adducutur âdpro-.
banda myfteria fidei noftra , non conuincunt,
nec neceflariè cogunt : fedtâtùm funt rationes
verifimiles,& quae explicant veritatem fideiy
non dcmonftrant.
ART I C. S E PTIMVS-
y Vttwtn beatitudo in conßderationej,
jubflantkrumJeparatarumcofiSlati
S V M M A TEXTVS. % ,v.-o?. t
Onclufio eft. Si loqua- condufi*
muí de beatitudine per-
fe&a, non confillit no
ftra beatitudo in confia
deratîone fubftantiarum feparata-,
rum : fi veroloquamurde beatitu-!
dine imperfecta, in earum confide?
ratione noftra beatitudo confiftit.
In tantum enim vnumquodque cft
perfe&io alicuius potcntie,m quar|
tum ad ípfum pertinet ratio pro?
prij obieófci illius potentia:: propriû
autem obicâum noftri intelledus,
ей verum, ergo habens veritatem
participatam,non facitinteîleduré
perfe&um vltima perfeccione. An
gelí autcmhabent eíTe participatif .h»eft«fc\
yndé fola Dei contemplado facíí
perfeâtè beätum. ; л;Ьг.<
E X P t I С A T IfO AR TIC VU
"Efinirio huius articuli eft euidens^
quan quam argumenta qua: adducu
tur hîci: D.Tho. in huius confirma*
^ tionem , non iînt adeo cuidentia.
Euidcntiora habentur.3. contra Gcntcs.cn. 43.
■éi 44.è^quo loco poterit pètere, qui volue¿>.
Certè-ti» hi s quae diximus 1 uperiori artjraanife
fturo

Jrj¿ F. В. Medina*
ftum eft, beatitudinem noftram in cognitione
fubftantiarum fcparatarum non confiflerc, ma
ximè,cùm hace cognitio fit valde incerta, & tá-
tùm probabilisv&vcroiîmiliSjVt plane affirmât
Ariib:. Ariftot.î.dc cœla text.6r.& n» metaphy. texr.
»6.& illud axioma Arift.noftrú intellccíú fe ha
bere ad manifeftifsiraa nacurac,ficut оси los no
cture ad lumen folis, noftram fentcntiam praeci
Doblum. pU¿ cófirmat. %Scd illud habet dubitationem;
Г*г° «r!u
ar tic. fit de Vtrùm fit Veritas fidei irrcfragabilis , & diuina,
fdç. * noftram beatitudinem fitam non elle neque in
feientiarum coníidcrationc , ñeque in fubftan-
liarum fsparatarum cognitione.Ratio qua: mo
uetad dubitádum,cft, quoniáteftimoniafaeri
eloquij in fuperiori articulo adduór,a,hoc maní
feftè aflerere vidcntur.Dcinde.Fidcs diuina do
cer,fccmißaj, Sc opifices beatirudinc pofle adi-
pifeijat fi Termina», & opiñecs vacarent fapien-
tise c'xereirijs & fcientbrum fpeculationibus»
ypiuerfa refpubü. periret. ergo in hoc hominis
beatitudo non confiftit. Pranerea. Non folùm
i. Cor. i j. D.Thoffi.fédetiám D.PauI.i. Corinth.13. affir
mat; chfliitatem Dei in hac vira, cognitioni; &
(licntiae preftare. ergo yeritas diuina eft,bcafj-
tudinem noftram in Dei arbore efle fitam , *&
non in cognitióhe fubftáriarum fcparatarum.
Cano. Propter hapc argumenta Caffo.libr.9.de loci*»
cap.ji.inter alios errorps Ariftopmunc recenfet
pra*cipuum',quôd bcatitudWnï hominis in có
rnitionO fcparatarum fubftannárum pofuerk:
led fi plcnius.rem<onfideralTet;,;rigoremi{en-
íendi tcmpcraflet.Nihil enim in hac" parte aiTe-
rit Arfftdt.quodnon affirmer D. Tho. in pfae-
fenti quxihone. Veritas nattiquc eft, quod
eft gemina beatitudo, perfeâa , & imperfecta.
Rurfus,alia eft contemplatiua^aUa acbua.Ac"tí-
ua in timoré Dei , & obferuafi'one diuinorum
Ecde.Tlti. Hiandatorum confiftit, iuxta illud EccL vltim.
Einem dicendi faciamus.Timc Deum, & man-
data eius obferua : hoc eft enim omnis homo.
Contemplatiua vero , in contcimplatione Deij #docft conftituta. «, Ad tertium refpondetur, Adtertim
^.fubftantiarum feparatarum,& vera»& perfe
cta {âpientia fitaeff.Haec fententia eft Ariftot.
que nee latum -vngué à veritate'reKgionis ChH
'Arlftorel. ftianae difoedit.imô maximècdnfonat. Ariftof
•Ueiu de namque io. Ethicar. cap.7r& de^njeeps itafl;a-
beaticudi- tuit,beatitudinem elle optimam vita, quae cum
virtute traducitur ; perfectilsirAanV vero- atqtie
enuncsntifsimam vktutis acäiprrem e.fle,quf fit
Secundum fapientiam;qu$ véro fit vera faptéty
tia,& vbi max»mc,fita,abfoluit diœns,eunojcai
efle iapientetn bcatum , Deo- chartfsimurrr/ec
gratum,, quern Deus chanfsinie.diligat:diligat
autem propter fapj«ntiam,íuiqu¡e. fimilinidinjeV
Qjù enim íáncíüíápienterquc.V.üíuntj Deo fi>
miles iiim:Lu autem iimibtiuio tacit cos Deo
<nc.'i ^ J
:
Expofin Prím^éíun.
charifsimos, in quafapienria funt admirabtles,
& perennes voluptatcs. & in Polin, libr^.c ал . f
abfoluens de vita beata fcrmonem , Ecce ( in-
quit)vnicuiquctantum bcatitudinis, quantum
virtutis,& fapicntia;,ipfum Deum pro teil imo I
nio,& exemplo habentes, qui beatus , felixquc
fit proprijs,non alicnis bonis.Lt libro de mori
bus ad Eudcm. concludens,(quemadmodum >
Salomon fuos cbudensdixit;Fincm dicendi fa
ciamus. Time Deum ,& mandata cius obler-
ua,&c)Illo preclaro fine vfus cft,omnes aftio
nesnoftras,omniaqueftudia,rcrumquc poOcf
fiones tunciudicandasefic mcliorcs, quando
magis faciunt , & adiuuant ad Dei cognitioné, : -, i
& cultum;dctcriora autem cenferi , qua: nobis
impedimento fucrint. Conftat igitur confenta
neam cfle doftrinam Ariftot.noftra» fidei,& di
uinis orac uli s. in quibus fxpifsimè afleritur,bea
titudinem noftram fitá efle tú in Dei amore,&
diuinorum mandatorum obicruatione,tum ve
ro in Dei fapientia, vt vidcre eft in libr.Sapien-
tic.Dc hac fapientia(de qua liber Sapientia: fer
moncm facit)cft intelligédum , ouod eft a<5tus
intcIlec~t.u5,habcnsconiunâam cnaritatcm , &c
pmnem virtutem.Non aliter Ariftot. cum vitá
beat am in fapientia conftituit, loquitur de 1л-
picntia,qu£omnem virtu tem habet coniun-
cbm,& comitem. *'¡ Ad argumenta in oppofi- solutio »r-
tum.Ad primum refpódctur,quod fanclae fcri- gem.
pturaetantùm demonftrant , noftrum intcllc- Ai Primfi«
ctumexcognitione fcicntiarufn non perfecto
faturari & cxplerijcognitio nam que rem m dU ,0 !?„А
uinarum,& humanarum,qua? facúltate ingenij
noib i comparari potcll , imperfecta beatitudo
eft. «i Ad fçcundum refpondetur, quod foe- Adfecúdfi.
mins,& opifices,fi non valent beatitudinc con
templatiuam adipifci , certè poflünt aâiuam.
Dei n de dicédum eft , quod facili negotio pof-
funtcognofcere.Deum reétorem vniuerfi, in
cuiuscontemplationcpotifsimènoftra bcatitu
quod fapicntia,qu« habet fecum omnes virtu
des eoniunctasi & ipbm quoque charitatcm,ni .
hilo minor eft quàm ipfa charitaAjôiideo in lib.
Sapientias tantopere commendatur-Haec difäa
fmt in explicationem conclufionis artkuli.
tÇDe explicationeveróargumen.ti,quod addu ЕхрПслтег
çit D. Thom. in cius confirmationem , mul- ratio,
lumlaboratur inter difcipulos DjThom. addu D.Thom.-
xit enim D.Thom» cx penetralibusMetaphyf.
quidam principia,quar cuique Theologo diffi
ciUimafunt ad explicandum. In primjs dicit» Deobiefto
obiedum noftri intellecbiseflc ve,rumj cum in intclledkus
¡aUjslocis,minimépaucis,dicat effb ens; & alibi
affirmet quod fit quidditas rei rnateriaüs : de
<quarelegenílu¿*ft ЯЦюШаьд&фь Certè Caprcol.
verum,
 . • Q¿aeílidn,m.
vcrum,eft pafsio entis,confequens ens i pröut
eft in intelleftujtaque ideo efts, eft verum,quia
de eo poteft haberi notitia,& adaequatio intel-
ledus ad rem. % Deinde obferuandum cft,
quodenseftobieétum intclleftus noftriada:-
3uatàm,rarionécuiùs cantera mtelltgúturí quid
¿tas yero rei materialis,eft obicftum noftri in
tellechis motiuum, & proportionatú,vt expo-
fitum eft in materia de anima.Verü antera, cft
perfeftio noftri intclledustperficiturenim no-
ftcrinteüechis in contemplatione veritatis: in
hpc enim eius perfectio fita eft , quôd habeat
noririam eormenientém,fScada?qúatam rei :8c
ideo Diuus-Thom.in hoc articulo nó fine caú*
fa retulit perfection em intellefhis, ád verú per
c(ícntiam,& non adens,percíTerttiam,cúm ta
rnen re idem fint,&vcrUm pereíTer¿tiam,fequa
IQupmodo turad en$ per eflentiam. Alia dúo princi
iA quod eil pia ftatuit D.Thom. in hoc articulo qua* accu-
tale per par rata indigent expofitione,nempè,quodorrmei
ti«ipatiocé
KcdcCJtur .quod eft tale per participátionem, referri de-
ad id, quod beat ad falc per eflcntiam. Cui confonat aliud
«ftw ule per
* pnncipiurojÖmne quod eft per aliud, debet re
ferri.ad id,*mod eft per fe.HarC principia vidc-ri
Prunn arg
tur faifa. ^¡Nam id quofl eft alburn per apeides
non eft ncccfle referaiur ad ajpum per.çflentilj
Ted ad fofem,in'quo eft efríihcntér, & pet íe at-
Bcdo, quarmiis ndh per eftcritiâiri. Ex ratione
ergo adducÇa à D.Thom. non concluditur,per
fettionem npftri intellectus reducendam eíTe
ad verum per'éfièfttiam.fed ád verum per fé,cù
iufmodi furrrmulta vera. Arigclusenim eft veí-
tus per fe;eft en im en s per fe neceflarium^in^
corruptîbfle : &'prjma principia furtt veráper
íe,hcct-ncm fint fe#4 pereflentiam. щOefaéé.
Homoefthorne pçr fuam,eííentiam,&angeUr5
*ft^ on«Ius per íuam elîenriam.çrgo eft en$ per
íiíám ciíentiam." Щ Et ccmfirTnatuT. Naráéh)
{vt conftatéx 'verá dialôàiea & .mdtáphyika)
pradicamr'eflentialiter,& wridditatiui} de om
nibus rebus.crgo malè dícit D.Tho.quôd orh-
nis creaiuracft eps, envera, per participation é.
^yitimô.Pei^âi© potcnti^ vifiu« non^eítjri
4ere folem¡,qviid.c fe lucidus eft, quóniam' cft
obieótum ifliproportionamní. ergo perfedío
.■ .итэ íU jíitcUeÁus .npftri non eft videre Deum , qui
я t: »»: :й eft venís per effentiam ;J fiquidem eft obie»
-..ma хэй »fhim impreppftioilaturn»., ÇA** harte dubir
^ationem , diccndum cft, freed principia eßc ac
epta ab Ariftot i.mctaph.c.î. Deinde dico,cf-
fc vcrifsim3,& certifsima;habentienjm húc fen
fum, quod q4í"idp vna fprrna, inuenitur in di-
цегнЧ fubiefti$,ilue fit vna,,vni^e: ;generica»fi-
U с fuet i fica,fiue analógica ; Ii ;jn, vno fubi e cto
...Я inuenitur^tanguam in fonte, & veluti in prima
riü principiojin alijs vero tanquam mendicata,
».
ArticuLVH* M
& ab alio deridata , non folùm ha;c forma rnu-
tuata debet in primum fontem reduci,fed_ctiá
omnes eius effectus principaliùs , & perfe<äius
primo principio debenttribui. exempli gratia.
Calidum reperitur in ignc,& in aqua; fedin igr
ne, tanquam in fonte,in aquaverqper participa
tionem,& communionem. Ex quo confeques
efb, quod omnis calor immiflus in aqua, in ignç
debeat rcferri,atque reduci. Rurfus cçfequens
eft, quod fi aqua calefacit, hoc ipfuni quod eft
calefàcere,igni perfeftiùs,cV principaliîtsçonçe
dendum eft. Non fecùsin poftra caufa. Cùm,
enim omnes crcátüra,liüe corporalcs,fiue ipfri
males fint,funt verae , & ЬоПаг per participium
prima veritatis , & bonitatis j confequens eft,
quod prima,& verifsima Veritas fit <aufa orrw
nium aliorum vt vera Cmu I,tem confequens
eft,quod fi Veritas creata, & participatâ perficiit
noftrum intclle¿hjm, multo magis Veritas pri
ma perficit npftrum intcUcdum : quademon-
ftratione vti^ur D.Thom.hîc ad demonftran,-
dum,noftrum intelleftum nó poífe perfic^çf
feäifsima perfeccione, donee veniat ad eflen
tiam primx veritatis.^í Alius com mentarius cft
yalde probabihs, quem infiquat D.Tho.ad vl^
timum,quod vniucrfa potentia non perfiçitur
praeftantifsima perfeftipnc, nifiattingat ,i4»u»
quo plena rarjp fui obieíti inuenkm.Cùm.jgir
tur intellectus npfter habeat pro obiedo v erú
in vniuerfalijcpnfequens eft,quod non fatura-
tur,neque expletur,donec veniat ad verum jjer
c(Tentiam,in quo omnis ventas continetur.
<fAd argumenta in oppotitura breui íatisfacié Ad prim, ai
dum eft. Ad primú rcfpondctur,faiis efle quôd gumentíú
íd,quod eft Der.aliud,rcferatur,ad id, quod,4ft
per fe , fiuc fit ppr eíTentiam,fiufi nôn»t.,fe,fiç
ignis eft calidus per fe , ,& folcft lucidu.s¡per
ieiciteri ángelus eft ens,per aliud,& habet eC-
fe per parricipationem:& fic omne ens eft tale
per parcicipationem, donee veniamus advnura
ens tale per eflëntiam,quQd çft, JÖ«us. Veldica
tur,quod ha»c principia ftatuîaà ï>. ThomJpr
q uun tu r,q uan do vna fdrmajnueniiur in diuer
ils fubieäis,& in vnp inucnitirr táquam in fon
tc,in alio vero,ab alio deriuatd, & tunc in vnij-
ücrfum eft verú,qu6d id,quod eft tale per par- ^^
ticipationcm, referri debcatad.ids4uod.eft ¿oJm, ;,\
bcr ÊfTentiam.ÇsEterùm albedo i aut calor non
inueniuntur in Deo, & ideo non eft neceffe
quod calidum rcferatur ,^il!ad: fummumta-
lidú.^fAd cófirmationé refpódetur, quod çai, Enj nnorro
quando dicitur ab eflentia , eft pradicaturaef'- do ?'
fentiale,& intrinfecum omnibus rebus; fed quá "j"eC
ода
do dicitur ab actu exiftendi, non eft prsdicacú n¡Bm.
eflcntiale,fed accidéntale :iñ folp namque Dcp
cue cft de eius fubftátia,&eftcn tia;in hop ep'm
E J fenfu
 f% fi В. Médinas
ferifu ens nihil aliud eft,quàm habensefle. Cú
igiturvniucrfà creatura habeat efle receptum,
& participatum ab alio,confcquens eft , quod
vniucría creatura (It ens per participationem.
D.Thomi Certc hoc docet D.Thom.i.contra gentes ca.
52.cùm inquit; qùôd eflentia cuiufcunque rei
eft per fe,&nó per aliud; efle vero eft per aliud;
quoniam fuum eiTe,non eft fuá eflentia. Idem
AlbcMag. affirmât quodlib.i.ártic.$.& Albert.Mag. libr.
de caufiscapit.8.dicit,quodomne quod eft ex
aliojhabet efle per aliud. Quanquá enim quod
animal fit animal,& quôd homo fit homo,non
fitexalio,caeterùm cíTe quod habet in effcc~hi;
hon habet ex fefe,fcd ex primo efl"e,à quo fluit
omne cflc;alioqui fi creatura haberet ex fefe cf-
íe,nunquam eilet in potentia adillud , & fem«
per eflet. ЩSed ne in anguftias illius qua:ftio-
tiis incidamus; Vtriim eflentia; rcrum,videlicct
quôd homo fit animal , quód angélus fit angc-
lus,habeátcaufam produdiuam, & fintà Deo,
фит quseftionem explicatoptimè Soncina.5.
jerei.
Ferrar. rneta.q.io.& Ferrari.2.cótra gentes, vbi fupra,
rjîcchdum eft breuiter,quod ens efle de eflen-
iia creatura: poteft intelfigi bifariam ; Primo,
quôd fit de definitiorie,& quidditate creature;
& in hoc fenfii,angelus,eft ángelus , & ens per
ftam efíentiam: Alius fenfus eft, quôd ángelus
lie ens per fuam éflentiam,id eft,fit eflentia en
truck fons,ex qùô omnis en titas proficifcatur:
&in hoc fenfu vfurpat D.Thom.in ârtic. cùrri
inquit,quôd folus Deus eft ens, cWérii per ef-
ftnrtamlVel dicatur,quôd Deus non íblum eft
'■n h.K tAùiaefrîciens omnium.fed etiam exemplar,8t
-:a idea :ira4uemhilperfc<5rionÍ5 habet creatura,
ntíí'per participationem illius idea, & exempla
ris,eo modo, quo aqua eft calida per participa
tioincm ,& multo meliös ; & idcofolus Deus
eft qui habet,quicquid habet, per eflentiá fuá:
& ad iftum fenfum,non folùm homo habet eí*-
fe perparticipationem,fed etiam eft homo per
Ïaiticipatiônem.Itaifae quando dicimus,quôd
ото eft homo,hóh pereflentiargfuam , non
Votamos dicere , quôd homo non fit de eflen«
tiâ-hominis ,ièd quôd eft homo per participa-
TíÓñem,dé illaideâli perfe<5Hone,qu£öft inDéó
loaa.i. "erríineriter,iuxta illud Ioan.i. Quod faéhim eft
Ad fltimu. îhipfo vita erat. %Ad vltimum refpondetur,
fimilitudinem nó confiftere : nam imperfeétio
Videndi folem, quae eft in potentia vidua , non
prouenit exipfapotentia,fedex órgano corpo
( 'k reo.in quo fita eft;quod eft talis conditionis,&
;Ь t \ UJ témperamenti, vt ad prafentiam folis non va-
4ir,5 leat confiftere.Vndé fi haec potentia vifiuapo»
.ля. i -nercturín aquila,optimc vidéret folem.Intelle
(¿tés verô nofter non eft in órgano corpóreo;
*ft «nim ab omni materia feparatus, & ide* nó
■ • i •» t d
, ExpoCinPrím.Secun-
lxditur ab excellenti intell¡eibili,fed potiùs ma
ximè perficitur.difcrimé eil quod profequitur
Ariftot^.de anima ca.4. Ariftot.
ARTIC. OCTAVVS,
yVtmm beatitudo conßßat in ©«Tu-
fione-,
S V M M A TEXTVS.
Onclufio eft. Vltima,& Сonclufio.
perfeäa hominis beatitu-
_ doinDeivifione côiîftir.
Quia non eft aliquis perfeôc bea-
tus.quandiu reftat aliquid quacren-
dum, autdefiderandum. Et vniuf-
cuiufquc perfedio eft fecundùm га
tionem proprij obic&i:obieéhim
autem intclledus ( vt di&um eft)
quidditas reicft^ideft,rci eflentia,
& natüra,& in tantum procedit inj
tclledus vt rei eflentia cognofeat.
Non ergo íufficit ad beatitudinem
intelleâus , feire effc&um , & caù-
fam,fed neceffe cft vtcognofcat ef-
fcntiamcaufaejalitercnim nôquie-
tatur: vnde non eft pcrfeâè bea-
tus , donec pertingat ipfam effen-
tiam,cV pervhipnem adDeum fuá
habeat beatitudinem , m quo obie-
€ko folo beatificatur.
< ■ i. ,: .,
E X P L I С A I О AKTICYI!. '
N hoc articulo eft quajftio grauifsî-
majVtrùm beatitudo hominis natu grauibim*
ralis fit in vifione diuina? eflentise Vtrú Dea*
quam quoeftionem folent mouere dare »ifut,
Theologi fub alio tenöre verborum; Vtrùm fit fiait no
fter natura
fit naturale defidcrium videndi Dcú vel, Vtrfi Ни
Deus claré vifus,fit finis nofter naturalis. Qux
ftiohicmpmorabilis eft inter Theologos, &
ínfignis. tßr\ primis Scotus q.i. prologi. & in Scot.
4 .d.49. multis in locis tenet , ilium finem с!Ге ArgumCta
naturalem,fed fupernaturaliter adipifcendum, Scot.
probatque quadrupliciter,quantum ego intel-
ligo.^jPrimum.Autoritate Augtíft. lib.de prae- Primum.
deftinationc fanftorum c. j.dicentis, pofle ha D.Auguft.
bere
 bere fidem,&:charitatem, nature eft hominú.
Secuadam. ^TSecundo. Quia homo naturaiiter appctit illú
. ! fin*m,iuxta Ulud D. Auguft.i.libr.>cdnfefsio.c.
D.Augoit; i.Feclftt nosDomine ad te , & inquieran* eft
íbr ndftrú,donec reuertatúr ad te.Q«od etiani
cui den ti ratione demonftratur. Nam nihil pol»
tdlfatiarehommisappetitum,víqueadDieiíV¿
fionemjaliàsiam homo eilet bcatus, & dus ap-
TátiumV petita* quietus. Щ Tertio , quia:*nitíerfa po-i
M"/ «miacbmparárartriplicitcr adacbnrifuHmjfi:
qüidem vel eft naturalis , ficuti lapis incbnatur
naturaiiter ad motum dcorfunv. vdeft violer*-»
ta , vt cum lapis afcendit furfum: ;Vel ife habet1
Beutraliter,ficuti fuperficies,refpedu albedinta
& nigredinis; ad neutram enirn Jiipcrficics fuap.
te natura inclinata cfiv& fie eft' potétia: neutra.?
^rQuód verá in anima noftra fit naturalis ро-г
ml?:.- ini tentia,& inclinado ad Dei vifionem;&:fruitio4
nem,fic often die Scotus; Tum,quöniam poten
da anima* noftra?,feclufo quocúque medio fu-
pcrnaturali,recipitin lecbaritatcm, & lumen
gloria?,vt de fepatet : non enim recipit lumen
clorÚE intellcdus nofter intercedente alio me
dio lupernaturali,»lioqui effet abitio in infini-
Гг-лтЧ tum. ^fTum deinde, quoniam omnis poten-
tia perficitur naturaiiter per acbun, qui eft eiusi
perfedio.Vifio autem Dei eft adus,qui precis
puè intelledum noftrum perfidt. ^Tum уЦ
timo, quia vnumquodque appétit naturaiiter
fuam perfedionem,fed maxime naturaiiter ma
jeimarn fuam perfeccione m,exprindpio meta"
phyficaé.Sed vifio Dei eft maxima hominis pet
fectio.ergo. Ex hoc argumento duo conclu*
dit Scot.quód nulla' poten tia eft fupernaturalis
in ordine ad adum,fedquôd vel crit naturalis,
vel violenta , fiue neutra. <ff Deinde colhgi t,
quod fi potentia comparatur ad adú recipieo.
dum.nulla eft fupernaturalita$:fi vero compare
tur ad agens imprefsiuum adus,tunc fi compa
returadagens naturaiiter imprefsiuum actus,
erifpotctia naturalis; finon naturaiiter impref.
fiuurn ,crir in opere fupernaturalitas.Sicque c3
cedit Scot.quod vifio Dei eft naturalis , reípe-'
.. - du potential; fupernaturalis veró,refpcdu agé-
. ■ ; tisdicutvifusexcoreftitutus eft naturalisai ad
potentiam vifiuam referaturçfed quod exco in
inftantidctur,fupernaturalem agenris virtutê
requirit.Ha?c de tertio argumentó; -i»/:
Qurtun. <ÇQuarto fie arguitScot.Homonatura fija eft
ca?ax beatitudinis,& vifionis beatifica?.1 quód
in hune modum demonftrat. Tum* quoniam:
eft conditus ad imaginem, & fimilitudtnemr
Dei,qua? certè fi m ilit и d о, & imago, nihil aliud
apparet eíTc, quàm capacitas anima? noftra? ad
Deum videndum,& pofsidendüin, Tum dein-
de, quoniam feclufo quoeunque dono fupern»
turatuhoma habet illam»Tum;tertio,quonîam
ha?c, capacitas conuenit vniueriîs hominibus,
&.ttafcitürcumeÍ9¿Tgo eft naturalis. Нес opi
nio Scot.^robatur rnukis vinsdo^wiinomina-;
txm Dominico de So ;o, v tro - literaiifsimo in ¡ r. M^g-Sow]
hb.de natu ra & gratia с. 4.Í& in'4-feutcnt.d. 49
q¿Áartli.placet etiamI>uiarió^q.8^!ffl|us3:9h Dnri¿- •
firm*ttDnemPat«rSotoha5C7firfeb^ 4dd6«rp p^^0'
argumenta. % In pri mis. Omnes homines na¿ ' *
tnrali appctitu dehderamus bearitudinem inge jouv.'iap
ucré, ü in communi: volumus enim bead■ efle»
c&mifertnon effe- ergo eft appettra$iw*urajjs
ad rem illam; in qua vera beatitudo conftjtuta
eft,quacDïhilaûudeft,quàittDcryifip,^ frui»
etaappetitusenimiraturalis non,ft?rtUf;Wi iftcpfi
tum. <щ Deinde. Qnies in Dei vifionc natura- secundan,
bfsima eft. ergo motus,quo ferimur ad Deum
videndum , naturalis eft.i «jlnfuper.tfeati in Tertium,
patria n ccefsitant ur ad aman dum Dcurh, vt ha
Der fana dodrina. Sed ha?c necefsiiafinört pr^n
lté nit ab extrinfeco,fed ex inch nationc volùta-
tís:cum enim babeat fuum bonú pisfens^qUie
ta manet,& nihil aliud. defiderat. % kern. In- Quartern j
telledus fuaptenatura inclinatur in fuum pbie->
£tum,& ad omne id,quod continetur intra fuú
obiedumjvelutivifiisin со1огап!т,&1Пхтящ
i d, quod colorem participât. Sed Deus clar¿ vi> .гг.отхэг
fus continetur intra obie&um noftri intellc*
ftusjalioqui nulla póteftate,etiam ТирегоаШга
li,poterit eleuari ad vidédum Deum. Pdtentia
enim nulla virtute poteft elcuaYi extra latitudi-.
nem fui obiedi,ficut vifus corpbreus non po¡-
teft eleuari ad videndum fpirttum-Ergointell©
ôus nofter habet inclin ationem naturalem ad
Deivifionem. Hatc fentenria videtur éfleD: D.Tbonû
Thöm. multis in locis,nominatim in prologo
fententiarum,& in i.p.q.r i.ani.i.dicit expreC
íe,quod homo poteft videre Deum,quia natu-i
ralitcr cupitvidere Deum:vifis enim effedibus
naturaiiter defideramus videre caufam. Ident
demonftrat in hoc articul. & 3. contra genres
ea.5o.multis argumentis probat, naturale ange
lorum defiderium non quiefeerc donec Deum
videan t :& c.^ udicit planc,quod in eil omni in«
tcllcdui humano naturale defiderium viden di ..t.c't.Q
Deum., ^Argumenta quibusD. Thorn, con- Arpiment;
firmat fuam fententiam , ha?c funt. Prinripiô.i D-Thom.
Naturale eft vt vifis cifedibus,defideremu$ vi Priin,^ш•.
dere caufam. Sedinrerum vniuerfitate vidc-
mus multos effedus prima? caufie,praKÍpué hu
ius mundi admirabile artificium. Ergo natura
iiter. defideramus videre Dcum; Deinde. Secunfam.
Quoniam obiedum intelledus noftri eft quid
ditas rei,& efTentia^rgo non quiefdt eius defi- . ' 1
derium,donec quidditatem rei perfedècogno
ícat. ^jltem. Quicunque babet cognitionem Tertium«
abftra

ábftf^ltMm^rei qu3hi. dofidetäc > natukäliasr*
deftdefÂïUam inititri. Sed nos in utfectibus
crea t is- Ь abern и s n ofiti л m D e i ab lb a cti ua m . Lr
gfcnamf^itcTífefidéraams viderc ilium. ?. ein
QaAfaanV' ^Prte^è&X^cunque-cognofrit derre^iUqua
quod Hr,rxtrteiíktr.dclidcratcagnofccrcqLiid
. ¿ubú ft^!qyalis^.pAt:oei fcamioibmi« de Deo
* ШВШ' f^tfq^fie,*1*!0^5 ЯЯ** fe^îfirw
Qn/mum. vilitfrte apprehendi non poteit. Щ Ccrtc à-
non h übermis na t u role'de lidcnû v idt-ndi De úv
pte cimiè id dTet, quondam non poûumttë yî de
^DeOTfrfiiiiti eftcxfaailrae naturae" !hofh-¿s
fydadbcK<*mninoneccirariuincftiumcn de-.
fi)[> îï-' ir>f u Iil m,quo i II u ft r.mi м n t с 11 ce tum oft cr
tío i-mi aiid л videtur «nmno.Nam ctiam bead
.muinsT nulincm -naturalem nönptkeftfadipifci hoÄior
é£ ßjdlliaetfti«! natnrar, aifi ¡dwúritas exfupejv
rfetuPali аикШЪ amuue^uri^xpiotamm епий
eft apadvrviueffös Theólagos;quód homo . in
fdllprfáHÍtoKbás conditus , nccdlum eft quód
• toensup a^qujndd febarar id peccatum mortale; non
en im pote ft homo id puris n a turalibus confti-
ràoi'pvaiuerfjuli legem naturalem adimplcre
f€V futf nâtucilia. Ex quocuidefts fumiturar,-.
sextum. gurnwiaœu- »tf-'Nam homo Hie ndn póteft çfj
je beatu s- ex facúltate natura» : fecundum enim
hisnamraleihonio illc,poftquam in peccatum
mortale I ap Iiis e ft, m cretur í uppl i t ium, & m ife-
riam «tcrnam;Ergb vt fit beatus bcatitudine
пжигз^гшеейщп eft vt ei remittatur peccatú¿
qÜa»eftgraiia*fopcrnaturális. Et iconfirmatur.
Nam fi videre Beum non eft finis rtofter natu-
^сояТ.а raîis,ideo efict,qiiia non poftumus naturalitcr
ШиmжiipH"d,Гedfupвгтwtuтa^iteгtaпtùm.Sbd
haecratio no conuincit.Nam anima exuta cori
pore naturalitcrdefiderat vniri corpori,& vnio
iftain refurredione corporum , iupernaturali
virtute efficienda eft. Rurfus. Caecus natura
litcr defiderat videre , quod per facultatem na-
tunefieri non poteft:& quaelibet pars terrajjfe-
cundùïn veram philofophiam,naturaliter défi*
derat efle irr centro, quod per naturam eft pror
D.Thom. fiisnmpofiibile.Et D.Thom.M.qjii'.art.icudi
'¿«arreo-, л cit , quod iiiftificatio impij eft quodammodo
.ki „, ,-.ni naturalis anima» noftrae, quam tâmen bdipifd
•m"' n!V' tion pofliunus ex viribus naturscifcd ex mune-
re,&gratiaDei nobis donatur.Ha»c cxerapla>
maxime obfcnianda funt; nam ex his argument
ta,qua?,contra prçdidam opinionem adduci fix
' 'lent,manifeftamnabentfolutionem. "»•••. •!
Qnatuor i ц1ь hicque^ione explkanda,verfantur irt-
opinióesiá ter ¿odores quatuor opiniones. Prima fie ex~
вижШопё plicatur.Di'ftínguút namque viriiàpientesdu-
^rtmopin! plex deûderium>naturalc vnum,quodnon cft
Expof.in PrimiStcun.
aftus elkfitus yoluntatis>fcd pohdas,& inclina-
no nature in bonum fuum ,quod non oritur Daplax 4*
expr2cbdentif0gnitione,íedexipfarei natu- fïderiu па-
fa;ficut lapis pondere naturae lertur in locum ДОЦрд Q
fuum,in quo naturalitcr qujefeit. Alterum defi>
deriuni.eft ados clicitus vo!untatis,quod ex va
luntate procediti, expneedenti Cognitionen
qua i и di cam usaliquid elle bonum , Àcconuc-
meestDiaintigttur Scottfs & Soto.quod de- 5е«-ЛМ?
fiderioetidtbvbluntatisnaturalinon defidera, Soco'
mus vider» Deum ; nam hec vilio dignitatis
eft nobis proFfus incognita per na3turam,&: fo-
lifidederoóihftratur:aefidcrram aUtem volua
tatisclicitum oritur ex prxcedenticognitione;
nihil enim cft vbUtum,nifi prascognitum. Sen*
tiunt t amen. quod in homin с eft pondus natu-
rx,quod nunquam quiclci t, donee ad apertam
Dei.'vthoncm veniamus. « Secunda opinio SecúJ.opío
dicitjqupd defiderio naturali clicito voluntatis
defideramus vidercDeum : nam vifis cfFcâi-
bus,cogûofcimus Dcüm eflcjcx quo defidera
mus pri mam caufam , & Deum autorem om
nium intucri;quanqua cx rationc naturalinon
appetimus vidcre Deum eo modo, quo per fi-
dem cognofcimus. Hare opinio plaaiit Ferrar. Ferrad ;
in 3. contra gentes с. 5 1. Lit quod hx-c fcntcntia
fit valde con i en ta nea di cti s D.Thom.planè ne
gari nonpoteftmam in locis fuperiùs adduäis
apertè loquitur de defiderio voluntatis ex со-;
gnitionc prouenientcEx his duabus opinionl
bus comraemoratis inferunt earum autores;
quod viderc Deum,eft finis naturalis hominis
licet fupematuraliter fit adipifcendus : ncquö
enim nouuin eft^aut fingid'are,quod fit inclina
tio naturalis ad aliquem,finem,& quód non ha
beamus vires naturales ad tllum aiicquendum,
quod multis cxemplis in argumento vltimo
pro fententia D.Thom. cxplicatum dedimus.^
Imoin hocccrniturcellitudo,&fublimitas hu
manae natura;, vt ad ilium finem naturalitcr in*
elinetur,quem non,nifi per Dei au>:ilium,con-?
fequi valeamus: cft tarnen paratifsimus nobis1
fubuenire ; & quae per amicos poflumus , per
nofipfospofíe cenfemur. IfTertia opinio eft x«t; opio:
Domini Caict.T.p.q.ti.art.i.quç in duabuspro Сйема.
pofitionibas confiftit.Prima,fi in homine,fola
& nuda naturalia confidercntur , non ineft et
naturale defidetdum videndi Deum. Secunda»
Si confidercTurhomo illuftratusluminc fideij jam.: ' "»
vel habens aliquam notitiam de Dei clara vific»
ae,poteft habere naturale defiderium elicitur»
voluntatis videndi Deum,vcluti aqua,fi confi-
deretur fecundum naturam fuam , non habet
indinationem • naturalem ad calefacicndum;
verum fi confiderctur vt calida eft, inclinatio-
■cm habet ad-c^lefaciendum.. H*c fententia
appa-

apparctvera his argumentis. ^fNam haeretb
cus,velSatracenusdefiderat videre Deum, &
profeotétia hoc quidem appetitu naturali,fiquidem no ha
Caietao. bet donum fupematuralci ЩDeinde. Si phi«
Primum.
Secundum. lofophus diccret difcipulo,Deum pofle videri,
& difcipulus crederet,defiderarct vtique difcU
pulus videre Deum.Certè fi pToponeretur Pia-
toni quid nam mallet , dhiesne efle , an vide
re Deum?R.efponderet,fc malle videre Deum.
Ecce,defiderans videre Deum, non habet do»
num fupernaturale . % Item vifis cffeâibusy
natur aliter defideramus videre caufas:Sed fide
les non folum videmus eifectus naturales , • Ted
etiam effectus fupernaturales. Ergo naturaliter
defíderamus videre Deum, non tantùm vt eft
principium rerum naturalium , fed etiá rerum
VJtimeroi íúpernatuialium. çVkimo.Quicunque defi-
derat naturaliter fummam fuam perfect ionem.
Sed fides docet-quód ea tanthmfit in vifione
diuin x cflentiae; Ergo qui habet hanc cognitio
Cute nem,naturaliter defiderat videre earn, Con
firm atur. Nam voluntas naturaliter fertur in"
quodcunque bonum,& pukhrum, per intelle-
âumfibipropolitum. Sed fides oftendit fum-
mum bonum in vifione diuins eifentiae elle
conftitutum.ergo voluntas naturaliter erga il»
ludafficitur,&inclinatur. Щ Quarta opinio
docet.Quôd vifio Dci,& eius fruitio, nulla ra-
rione eft finis naturalis horninis/cd eft gratuit
tum Dei donum, quod in hunc finem fimus ra
dinati. ^Etqüódhaec fentenriaverafit, de-
Primnm ar monftratur in primis ex famftis fcripturis}ex il-
gumeotú. Io i. Corint.2.0culus non vidi t, ncc auris audi-
pro hac fea uit,nec in cor hominis afcenderun t,quce ргагра
temí*.
t.Cor.a. rauit Dominus diligcntibus fc. Senfus eft, nec
oculis ciTe confpect.a,nec auribns audita,nec de
ilderio dcfiderata,que prxparauit Dcus düigé-
tibusfe. Huic autem fentendr aduerfori vidc-
t ur, quo d in nobis fit naturale defidcriam ad vt
fionem Dei,quam Deus in рпвтщга ргжрага-
nit düigentibus fe. Aduerfatiir itidem ,quód ra-
tione humana pofsit cóprehédi, vifione diuine
«flentiae , eïïe finem naturalem noftrc n a t u rx
dcbitum.Certe in diuinis liteiis vifio diuine ef>
lentis promittitur fidelibus,tanquam prxmiô
1оая.Г7, ex gratia pneparatum. loan. 17. Hsc eft vita
sterna vt cognofcantte Deum verú, & quem
mififtilefum Chriftum; quam vitam aeternam
ex muñere Dei haminibus contingere , pauló
ante in codem capite tefhtur Dominus. & Ro
man. б.сар.Gratia Dei, vita sterna,id eft,, qui-
bufcunque ineft vita sterna, quas in vifione-Dei
confiftit , non Alis competit ex natura , aut ex
principijsà natura ingcnitis,fed ex gratia don&
tis Dei per Chriftum , vt viuentes hanc vitam
dicerс oportcat aun Apoitolo, gratia Dei fug
АякиШШ.' ff
mus quodfurhus. Rurfum,viuoegö, iarrt no«
«gOjViuit vero in me Chriftus¿id«ft , viuoianV
non ex rneipfo,aut per facúltate* dúritaxatna- t*»o:j£>
turalesjfedin Dco &fecündum:Dtumiptr do
na, qua: hint defurfum à patre luminum , qui-ï
bus confortes efficimur diuinae naturae/ Item
iJoan.c.5.fcribitur j Qui habet filium Dei,ha -- i.[om.tf
bet vitam aeternam,qnae in ipfo eft. Ideoqus-i QuareChri
propheta Efa.c.o.vocaturpateT iuturi fecufijv« ftui а,сасиг
quemadmodum nemo habet vitám hunaáflay f^ít.
nifigenitusab hofnine; itanemo' habet vitam; Eia.?.
SBtcrnam,nifi rcgcneratusaChrifto Domino^ '.Oat.."-
& ex gratia,& muñere Dei donantis. Cui cqn«i
fonatilludexPfalmo 85. Grátiam &, gloriara; Pkl»**i *
dabit Domin'.Ex histeftim'o^j* fequitur,' bear
titudinem hominis,qua» in Dei vifione,& frai:
tione confiftitjcfle gratuitum Dei donum.Hso
teftimoniafacri eloquij valdeobferaandafimtj
continent enim femina omnium argumento-
rum ad demonftrandam pradiétam fentemiá,
quae eft rationibus diuinae Theolflgiœ euiden-
tiïis demonftranda. ^Inprimis, finis , & те-1 ривьШч
diadebentefleeiui<|emordinis,4:proportio» Pr0 . c
nem haberej fed media neceíTariaad videndunv Hnoïjïp'i I
Deum vniuerfa funt fupernaturalia , vt fides* «xolqubàa
charitas,lom'en gloria;,vt docet fanaác catholi
cadoârina.ergo finis ille eftprorfus fupernatq
ialis. *fIdem.cpnfirmatur.Nam fi videre Deü Coofirl Í
eft finis nofter naturahs,& naturae noftrs debi
ibs,& confentaneas;confequens eft, quod me
dia necefiaria ad ilium fincm.confequendum¿
fint nobisла1игаИз,&: naturae rnt>ftrse cofenta-; .ùn».!-. . 0
ncarli enim confequutio finis naturalis eft , &
rnedia per quae ilium con fequimur, omni du
bio pnocul naturalia erunt. if Iteni , . пюп legq Seetmd«;
naturalisée ex prirrcipijs natura?, fed ex fupuí
naturaliordinepraedeltinatL fumus.ad Dei \ i-
£опеф& fruitioném:pradeûmàtlo.vero iddfi t.-tljoûvï
ero edoquio gratia eft ; ex qno.copfèquenscftj ишегЩм
quöd non fit finis nofter naturalisи ordinario
nam^rermnmfiioífínesnatuEalei.gr3tiant)n •
eû;ideo enim diciturgrarjayquianon eft debita
natura; , ncc noftris öpcribiiBjf :^Ex quo alfud Tcttit,
fumitur argumentum, m confñ-rdationcrrnhu-
ius fententia;. Namradgratj^haorjeft; inclina*
tio naturahs,vtdefc;patec. ci^oi»cqiiead.gto4
riam.Confequentiamdeieíti^inifcúa.Namíif
non eft in clin ati o naturalis ad vieim am difpoii
tionem , non eft indinatio naturalis ad forma,
quas inde fubfcquitur.^PKBtiercs. Res quas-eft Quart»,
fmis,& adeptio 6nís,no funtdTOÍiftQSjficutüá .Jo¿:a:
funt duo fincsauari>pecunia.ii8i: habere реяил
nl3m;quod aporte téftatut Ar^oc$ÍMcta»tex. Arlftoc
гг. Ergo ft Deus eft finis nofter naturalis., eius
fruitio,& vilioeiit naturalis, quod1 concedejSci
alitnum tft à fana doctrino. N'aiaíi credere in
Deum^
 7$ ЛВЛШоЬД
Deu m, & amare Dcum in hac vita eft grátuitú
Deidoo«m,euideps eft quod Dei fruitio,& vi
Qoiota. fio fit gratuimm Dfcijdonum, *ptcm.rVolutas
eodem appetitu fçrtur in finem.aliquem, & in
media net cil лпл ad ilium f i ncm,in tan tú, quod
fi aliquis non defiderat media ncceflaria ad fi-
. ».- ¿ > hem»conuincilurcíHcacitermon de! lucrare fi.
* i.:. »r.t_C nem,Ergo,fi homo naturalitcr defiderat vide*
'•• rc Dcum, eodem appetitu defiderat media ne«
'u? i cefibriaad-iftum finem,vt gratiam,& lumc glo
rix.quod aflerere abenum cil л h de catholica.
Confié «tfGönfirmatun Nam qui defiderat efle beams
implicitö defiderat efle,8cviuere;quoniam hec
yitima. fiwt media necenaria ad ilium finem.-fVltiroa
rat io.Dclidcr iuan v lti m i finis debet eue efficax}
nani rationeVltirnifinisomniaappetútur. Sed
d ciî d cri и m naturale v id en di De к m non eft ei-
ficax.crgo non *ft finis naturalis. Probatur mi»
nor.N am eft ewdem,quód ex facúltate natura
non poflurrms videreDeumíácieadfaciem;&
voluntas non eft impoßibilium;hxc cl t fin ten
D.Tbora. tiaD»Th.apcrtai.p.q.25.ar.i.c«:q«<Sz.ar.i-q.7y4
*■ ■"»-■'••> art^^ad i.& i.z.q.io^.art.j Jn quibra lock di*
Finis'bomí <rit»quod duplex eft finis hominis,vnus natura?
nis duplex. lis,qucm viribus natura? poilu m us adipiici ; al
ter íupernaturalis,qui fuperat í acuhatcm,&pro
portionem natura?, vt eft videre Di um.bi qua
kíloZ- faUüaáttñk die ir , vnum eíb он o d fiiperat fa»
cültatcm natunujalterum cftqnàdJùpcrat om-
>ш proportioncm natuKS^ergo iimicm indi
mtioncm narurx;tcrtiiim eft, quod <J\ fiais fu
Corolariú. pernaturalis. füix: hac doctrina feqtiitur a per
te, quód non ci i potcntia naturalis ad videndú
Deumfiouti eftjnullus enim ex viribus natura
.г^тАг-Л potèftconiequiiftum finem.ergon¿n eft poté
tía naturalis.Potcntia cnim m i ráculo rum eade
cauta non с ft naturalis , quia non poffurnus ci
Potencian, habere ex viribus naturx. Dein de potaetiana-
turalisçuid turaliscieft,qux poteft reduci ad actum per
agcnsnaturale;matcnacnim eft in potcntia na
• tùrali ad formam ignis,quonism per agens na
turale ad actum reduci. poteft: cet lum non eft
in potcntia naturali ad calorem, quoniam per
agens naturale no poteft. ad achwn reduci. Sed
in natura non eft agens naturale ad' vihonem
Dci,&fruitioncm cauftndá.lirgo non eft pote
tia natura!is.Item,omiM porentàt pa-fsitijf cor-
rcfpondet potencia adiua: fed in natura non eft
potcntia act iua ad cauían dam Dei vifioncm.cr
uuoO gononeft potcntiapafshia inclinara in Dei vi-
Ariftot. fioncm.Hac racione vtitur Aril \o r.$. de anima,
text.i y.ad proban du m,eíFc poncndii m intelle,
í. ¿cu m agen tern ; quoniam in omni natura vbi
eft patien Sjôpôrtefqnàd Ш4 agensjtjPrxterea;
Dens non deficit in nccdlarijs multo minus
quam natura.crgo Ii dedit pro vltimo fine no-
ExpoCin Pnm.Secun.
ftro claram Dei vifionem,dedit fubinde media
ncceflaria admüus finis confequutionem.Cer- Ariftocet»
tè i m prouida effet n at ura,qu i prouidiilet de fi
nc,& non de medijs.harc ratio eft Ariftot.:. de
с celo, vbi diciçSi orbes с ale îles haberent vim
progrefiriuam , natura vtique dediflet Organa
opportuna.Vltimô,fi in anima noftra eft natu- Optimüar
ralis potentia & inclinatio ad videndú Deum,
fcqueretur quôd angélus, qui p erícete no me
an im am noftram,cognofccretcx facúltate na«
turali fui in telleétus, quod anima noftra eil in- /;
clin ata adDci vifionerruficut qui pcrfe&è co-<
gnoTcit lapidem,cognofcic cum indinatum in
locum fuum.Ex quo fcqui tur, qu od ángelus ex
facúltate natura? lue habet euidentiam , quod
vifio diuina» cíTentÍje,&fruitÍDfitpofsibilis;ná
cognofeit quod defiderium naturale non eft
ad im pofi ibilc. Их с argumenta^ alia id genus
op time pro fc quitur Dominus Caict. ad fin em dieran.
i.p.in quxftione fpcdali depotentia ad actus
fu pernaturales. «¡Pro explication с huius con» Explicad»
trouerfis ik prima p ropoiiuo.ej 1 Ha i ente nt ia, quzllio.
Prim.CócU
quae a(Íerit,Dcum dare vi íu m , effe fin em no-
ftrum naturale m,cl С p rob abili ь; и am eius auto*
res,<?c raciones in cms confirmationé adductc,
efficiunt illam probabilem. «j Argumenta
Ad
«ero quarts opin ionis, qui vehementer pro»
bant con tra riu m ,habent tre s folutioncs.Prima
cft,quôd licet litindinatio naturalis ad talem h
nemyeius adept io eft fupcmaturalis;& ideo nó
с it с о n fcquen s , quod fi finit eft n atu ralis , me -
dia debet efle n aturaba; n am mecha fun t n с cef- v. .r..--.
íariaad finis adeptionem,& ideo.fi adept io eil
fu'5crnaturalis,mcdia deben tcffc iupernatura-
liaiRurfus non fequitur,quôdfinis,& median
omnibus proportioncm babean r.Itcm non fe-
quitur,quod prxdcftinatio non lit gratiajnam
prsdeftinatio non eft quod fimus inclinati ad
vifionera Dei,íedquod eíficaciter habeamusvi
fioncmDeijhocautcm gratuitum bencficiunl
Dei eft.Noc vcrôacqaitur,quàd qui cognofcie
animam inclinatam ad Dei \ íiionem , cogno-
fcatDeivnfioncaieûe pofsibffcm;nam adeptio
eft fup ernaruralis; & donum Dei gratuitum . •
%i€4irtèanirHafeparaTa à corpore v vtantea dU Appofîca е-;
ctú cft,naturalircr defiderat vniri corpori; hseo хегорД*.
tarnen vnio-, qua fit in rclurrection e согротйу
fupcrnaturalis eit,& ration с humana inucfiiga
ri non poteil.Kurfus,excus nat uraliter defide
rat v iderc, fed vilus non poteft ci naturalitcr re
ftwoi. > ■».-.. "*>■ .'J • •'
Щ Secunda folutio cft,quèd in hoc cernitur eel
finido humana- naturx,quod fit condita,& in-
ftimta ad enm fi nem, quern nifi exDci achuto-
rioadipncinoovalemus. l'v.íIIí
•J Tertia io\\.\\io city; tie verifsknum il lud pro-
uerbium

ücrbium,quodper amicos pofltimus , per nos
poíTumus* .
Secud-Coc. eg Secunda propofitio.Illa fententia,quae aflerit
ñas inclinari ad Deum videndum pondere na
mra:,fine cognitione,& äppetitu elicitö volun
tatis,falfa eft,& improbabilisJn primis cft aper
ti contra D.Thom.qui locis addudis manife-
¡fté loquitur de defiderio procedente ex efFe-
duum cognitjoncDeinde eft contra veritaté:
jiam defiderium naturale vltimi finis competit
homini,quatenus horno cft,ergo quatcnus ra-
lionaliseft.ergoiêquiturcognitionem : pódus
enira natura? fine cognitione, cft cómune bel-
-. ,-л* bûgfc hominibusJtem, tale defiderium eft vo
luntatis;obiedum autem voluntatis eftbonum
propofitum per intclledum. ergo fequitur co-
gnitionem.Confirmatur. Nam voluntas, licet
«onfideretur vt natura,femper habet pro obie-
¿to bonum apprehenfum. ergo eiusdefiderió
fequitur cognitiopera* . ■
Tert.Cóel. ^fTcrtia Conclufio. Illa fententia quae afferit,
- 3 quôd homo illuftratusluminefidei, aut habés
1 ■ notitiam rcrum fupernaturalium, appetitu na-
turali & efficaci defiderat videre Deum ex fa
cúltate natura;,falfaeft,& omninoiroprobabi-
JiSíNamex ea fequitur,quod horno ex facúlta
te ftaturç pofsit habere actum fp ei, quod aduer
fatur fana: dodrinaî.Patet.Narn adus fpeitii>
hil aliud e(t,quàm efficaciter defiderare viderei
.V » ь A & pofsidere Deú ficuti eft.Imö fequitur,quod
■•O ex facúltate naturœpofsitdiligereDeumfuper
omniamam fi efficaciter dihgit,& defiderat vi
dere Deú^vt vltimum finem fiium , cófequens
eft,quod diligat ilium fuper omnia; nam dile-
dioefficax vltimi finis, eft diledio Dei iuper
omniajration&esini vltimi finis omnia alia ap-
petfitdr.^fPratefea.Alienum eft ïfide aflererc,
quod homo.ex facúltate nature pofsit efficaci
ter defiderarc credere in Deum,vt definitii eft
CoBctT. in Concll.Mileuit»& Araufic.Ergo alteftú eft à
fide aflerere quod homo ex facúltate naturae
pofsit efficaciter defiderarc videre Deum. Vlti
mo. Qui ftmtbeati in patria cclcfti,licèt videát
Deum facie ad faciem,nihilöminus eorum vo
luntas ad diljgcndumDeum daré vifùm,requi-
rítdíuinum auxilium fupernaturale,& charita-
tem defuper infufam, vt haber fana doctrina.
Ergo licet homo fit illuftratuslumine fidei,re-
quiriturdiuintim auxiliú fupernaturale vteius
voluntas defidcret eíficaciter booum beatifi*
cum,quoniam cft obiedum fupernaturale.
«ptáq^ue fidelfsjvcl paganus, ЬзЬеш notitiam
rcrum fupernaturaliüm,potcft ex facúltate na
tura; habere imperfedum defiderium videndi
Deum , quod cxplicarur his verbis; Vellern
Deum videre , fed efficax defiderium videndi
ArticuLVin. 79 4
Deüm nemo habet, nifi diuinitus adiuuetur.
^Quarta Conclufio.IIla fententia qua; afle- Quar. Côcï
rit,quod videre Deum eft finis nofter omnino V
fupernaturahs, verior eft,& fandis fcripturisma
gis conformis,& ad docendum,& ad pnedica-
dum aptiorçnam eiusrationes funt efficaciores,
¿Vliteris fandis magis confentaneje.
•JAd primum in contrarium exScoto refpon- Soluunrur
detur,non dicere Auguftinum naturale elfe ho Scot. arg'Jg
mini pofle habere charitatem , fed natura: eft Ad primó.
hominum:in quo voluit fignificare,quod in na *r*- -. • A
tura noftra eft capacitas, & potentia obediétia-
lis vt pofsit eleu3ri ad âmorem , & fruitionem
Dei,quaî non inucniturin lapide,ncc in leone.
•jAdfecundum negó anteceden s.Namfvt art- Ad fecudú &
tea didum eft ex D.Thom.)duplex eft beatitu
do hominis; vna naturalis, in cuius adeptione
appetitus naturalis quicfcit,& hçc cft cognofce
re Deum,& ilium colcre, quantum per natura
pofsibile eft;quam beatitudinem defcripfit pul
cherrimè Ariftot«io<Ethic. Si igitur homo,vcl Ariitot«
angélus ad iftam beatitudinem perueniat,quie
tus eft eius appetitus,pracipue fi alia mcliorem
nunquam agnofcat,vt videre eft in pueris , qui
funt in lymbo,qui,vt habet Theologorum opi
mo,funtbeati,beatitudine naturalisée alia dc-
fiderantjquoniam aham nunquam cognousi
runtrimô Lucifer, licèt aliam noucrit,cótentus
fuit beatitudine naturali.Alia cft beatitudo fin
pernaturalis,in cuius adeptione quiefcit appeti
tus fupernaturahs fpei,& charitatis,dc qua dixit
B-Auguftinus , Fecifti nos Domine adte,&c.
ЩAdtertiú refpondetunquod fccundùm verá Ad tert iam
Ehilofophiam,& TheologiaTn,potcntia aut eft Porenrifdi
naturalis, aut violcma,aut obedientialis, ncc da uifio. . л
turpotentia neutra, quod optimè demonftrat .í ...o. iA
Caietdoco proximè citato.Dicendum eft ergo Caieuo,
quod in anima noftra eft potentia obediential
lis^vt pofsit ekuarr ad Dei vifioncm,& fruitia-
ncm.Potentia vero obedientialis , eft aptitude
rei,vt in ea,& de ea fiat quicquid Dcus ordinal*
utt. 4íQuid vero fit Ьжс potentia obcdienti.1 Pacería о'
lis , vehementer controuertitur inter Theolo - bediícialtt
gos. Quidam dicunt quod cft non repugnan- ^uidi
tia,fiue non refiftentia ad adkmem diuinam. arn'w :i \ a
Dupliciter enim diciturvnum akcri obedirc;
vel quoniam cxequitur cius imperium; vclquo
niam non refiftit cius adioni ; ficut cera mollis
dicitur obedire facile , quia ad nutum cedit;
Alijverô dicunt quod eft demum fuperadditú
naturac.Ego vero dico quod eft ipfamet natura
fubdita Deo, vt in ea,& de ea faciat quod volue
rit.Sed quanquam eft ipfa natura,nó eft poten
tia naturalis;quoniam refpicit agens fupcrnatu Ad primet
ralc,& adum fupernaturale m. ЩAd radones Scoti cótr^
modo ácó»
yerq Scoti in contrarium r & quidem ad prima DtUi
diccn-
 8o F. В. Médinas
dicendum c(t,quôd anima immediate in fe rc-
.-• cipit gratiam,& charitatcm , & non mediante
alio dono fupernaturalijïdioqui eflet proceflus
in infinitum ; ex hoc vero non fequitur quod
fit inclinado naturalis ad Hace dona, fed quod
Ad fecunda natura in ferecipiat haec dona. Щ Ad fecun-
dam refpondetur , vnumquodque naturaliter
inclinan in fuum acbim,íifucritei proportio
ns яаш$,& natura fuae conueftiens; viderevero
Deumfupcrat omnem ordinem,& proportio-
Adtertiam nemnatura^^Sicfoluituretiamtertia ratio,di
cendum cnim cft,vnumquodque inclinan na-
turaliter m fuam perfectioncm, & maxime na-
, turaliter in maximam fuam perfecnon€m,quá"
do fuerit proportionata & Hue natura- confen-
tancarquod in prsfcnti non habet locum. .
id quarts ^Adquartum principale refpondetur, oprime
principale, probare quod in nobis eft capacitas , & potétia
obedi-ntiaks,vtpofsimuseleuaiiadDei vifio-
nem,& rruitioncm,qux licet conueniat omni
bus hominibus,& naicatur nobifcum ,non eft
nobis naturalis,propterrationcs fuperiùs com.
memoratas;ficuti omni cadaueri conuenit po»
tcntia c&edjentialis,vta-cfurnat animam, & po-
tenria non eft naturalis-Haec eft legitima huiut
argument! folurio, quanquàm poffumus dice*
rc,hominem efle condition ad imaginera Dri¿
non fieniti care efle capaccm vilion is beatifice,
'fed cfic liberi a rbi trij, & habere dominium fuq
D.Thom. mm achium.de qua re D.Tho.i.p.q.93.
Щ Ad primum,quod adducitSoto, concedo
Solaúturar quod apperitu nnturali defideramus illam rem,
gum. Mag. que eft bcaritudo noftra naturalista eft cogno
Soto. fcere Deum , quantum per natirram cognofci
Adprimam pot€ft)& {Ццт colerc,& glorificarçnon autcm
Ad fecûdû. videre Deum facie ad faciera. %Ad fecundum
nego confequentiam. Nam licet ille finis lit fu>
pernaturalis , in eius adeptionc quiefcit anima
naturalitcr, quoniam continet eminenter от».
nia,quae anima noftra defidcrare poteft ; ficut
humanitasinverbo diuiho quiefcit naturaliter,
licèt non habeat propriam exiftentiam, fed exi
ftentiam verbi diuinimam exiftétia diuinaprae
" *. ftateminenrius,quodpraftaredebcbathuma-
Ad tertium na exiftcntia. ЩAd tertium reipondetur, quod
voluntas beati ex naturali inclinatione fatura-
turin Dei vifione, non quód fit finis naturalis,
fed quoniam continet eminenter omnia quae
Ad quartfi. defiderari poiTunt. %Ad quartum refpohde-
tur,quod vniuerfa poten tia inclinât ur nararali-
ter in fuum obieâumin communi,fednon eft
necefle quod incLnetur naturaliter in omne il-
lud quod continetur intra fuú obieâum,qiun*
^-• doeftimproportionatum,&cxcedens, vtvide
Ad argum. re eft in vifu refpectu lumints folis.
«D.Tbo. Ad argumenta ex D.Thom. refpondetur
Expofin Prim;S¡ecTin.
in primis,quod rationcs D.Thom. aliquando
funt probabiles , non neceíTario concludcntes;
maxime cum in expofitione diuinorum myfte
riorum , quae rationc humana non poiTunt có-
prchcdi,vcrfantur. Vcl dicatur,quód loquitur
de lio mine üruftrato lumine fidei, in quo fine
dubio eft naturale defideriam videndi Deum,
imperfeebim tamen,vt íúpra expofitú eft. Vcl
dicatur,rationes D.Thom.optimc demonftra-
re,defiderium humani pectoris non pofic per-
fedcfatiarivfcjue ad Deirifionem & fruiriö-
ncmjcaeterùm fariaturexcognitionereramdi-
11 in arum, qui- per natu ram haberi poteft, quart
tum pernaturam pofsibileeft. %Ad vltiraum Ad vltimú.
refpondetur ; iam dictum efle in quo confiftat
bcatitudo hominis naturalis ¿V quomodo o'ni
neri pof«t;nuncbreuitcr dicendum eft , non
ideo vifioncm beatificam efle finem noftrum
fupernaturalem,quia non poteft fine Dei adiu
torio obtineri,fed quoniam fupcrat omncm or
dincm,& proportionem naturae. Pro quo intel Athiidopfl
hgcndumcft,quoda&usdupliciteT diciturfu* citer <l'ci*
pernamrahs;tum fecundum fuam naturam, vt a,ÍTt"1'
gratia, lumen glorias ; tum fecundum modum '
quofit,ficut vifus reftitutus caxo: vifus cniht
eft homini naturalis,fed quod cçco rcftiruatur,
rcquirit fupernaturalem virtutem:vifio vero di
uinœ cflcntiae,eft fupernaturatis primo modo;
fupcrat cnim omncm ordinem naturae.
^Adargumenta.Caietá.dicendurncft ; tan:. Ad argon»,
tum probare quod homo iltuftratuslumine fi- c*,eun».
dei, habet dclîdcrium naturale videndi Deum,
fedimperfe&u,vtfupradi<fhim«ft:& hare fuf-
ficiant de i It a quxftione. :
CLVAESTIO MIL
De his , qua? requiruntur ad
beatitudinem artículos , .
habet o£lo.
1 .: i
ARTIC, PRIM VS.
yVtrum delettatio rtquiratur ad btati-
tud'mem,
S V M M A TE X T V S.
Onclufio eft affirmans.
Nam delcdatio caufa«
tur ex hoc , quod appe«
titus requiefcit in bo
no iam adepto $ vnde non poteft
eilt
 о»' -О cfle beatitudo fine deledatione cô
л» • '■
',©;-. О .7 к r..*.p.^r i- 1 лис:Оч' Jk- lu .■>•• .b.i
f .. к.ХД;к*«.-А.Т i p • A.Ä X Ir.C V/tflï.^i
rb bac delectatione difputanf Theo
Qufd fît Je
JecTatio. logi,primo,quid fit delettauo,ht ne
1). Thorn, il amor? Adhocdicoíccundum Diuú
jofri q. 16. ; Thomam, quod gaudiúm diftingui
art. i .ad 1. tur ab amare , & gaudium,& delectado in va*
luntate idem fu nr. Id é diät plcnibs infra q. {fe
lt4.'-v1 vbi quertt^quid fitd4lc(Sáiif>»&'qiUDtn»do ab
amare dirlerat,& 5. contra gcnres.c.26. dicit iri
volúntate hxc tria che,deiideriurn>amorem,S¿
deledationc.Itaq; dele cbtio, clt q«a!itas pro*
duda ex a more boni pra;femis, & habet fevc
pafsio amoris, ficiit trillitia oritur ex odio malt
priientis.Itc leiendum , quod deleitado nihil
aliud eft quam quies in bono adepto. v.g. infir
«M , mus qui deüderjbat lanirat i in eius adeptio'oe
quieicit & dek;clatbr,dein Je lapis appctiru na*
tural» dehderat locú inrírnú, quo adepto quici
Icit. At quod eft quies in rebus iiranimis,eft do
кcbtio in animahb'us.ltaq; quies cit nomé y ni
ueríalius,ná ornnis delectado eft quies , fed nó
omnisquies eft deleftadOïHoc docot'D-ThnJ
VtrÄdefe- hic ad i.ßcinfta q.jmi'.iÄedividetur quod detó
шеи ¿h,lionó fit quifcSirwDíthiin ar*do*et delecta
* 5 ' tionemcauiari ex quiete in bono adepto: ergo
deleitado & quies ëiffcrûtÂeqjôdetur, q> iíbá
с .ni (alius non temper figmtkat canfani dtftin-i
ctá; led rationed formât Colcmus náq; dicetei
! • .;. parietenj elle album quia habet albedinem, S¡
iic explica ndus cit D.Tho.fed quoinodogau-
dittm & delectatio di Icernancur ínter íe, expo-
Т>ТЪош. шс vberius D.l ao.iiifràq.^i.voi arde. 4. vide
Caievqui difputat contra Seotum; Vtrum dele
tíatio i ic paíoio , an potius actus voluntatis^
quod prias i nucitigaucrat i.p.c^ó^. Jrt.5. м1 i
dele- *' Secundo quarritur. An del t etari o lit fruido}
£taxio fit Caprc.in i.d. i.rcipondet atfirmatiue-'Scotus in
frnitio? cadem d.q.^dubitar, aji ht fruido , 3i adducie
C*pr. diuerfa loca D.Aug, in vtrarrxjue partent, fed
hAc reaui- ^Tertio qu*dxur. An fitde.b¿<¡ quàdlO&SSbi
tioadbeatitudinccxigat'jHretpód.aifir,. quod
patet ex illo:intra in gaudra Dili rui, & gcmdiû
vfum nemo toilet à vobisL ] té.in quo exultabi-
tis Jstitia iâenarrabili,& delcctitiones in dexte
ra tua,& cxulcibunt fan cu in gloria. Quarto
quçritLir,anpolsitdeItdtJtio à beaticudine (ера
rati , ita vt quis fit bearasiebnon ddectetuf? Aa
hocdico,rp de lege nó pó'c deleéfatio àbeatitti
dine (eparari, eh emm propriapafsio heatirudi
~*2*9о{?1' nis.Sectjdo dico.cfie probateile deto&téda Dei
àWtaîdi abioluta»poffedelec^atw)neàbe9da^riiefepi
мс ízpvi. "ri,ná probabile eftjquódproprñpnTsio poíiit
- ... .4
à fubieâb fépatari victute diuina. Tcrtíadiepi
quod in paísidoeTsaima ChrilH non Jnabúerii .ru^»T
gaudiú beatirudiflis , vi doretur locus trilli ti,Y,
üí acerbius pateretur,affcrit M.Cano: veril bçc Cano tt.de
fentétiaeñcátraD.Tho.vndcnóeh amp'>e¿tí Ioci>-c- H.
eU-5td neja* qeàdfacdîeaimg^ui'caiwefderei
^tiwejrióeffet pwrfeáiciieatus, rrá licèt effien
tia head tüdints in viluone De i lita fit , cónotat
tft ^iquiefcetur& íadetur defideriú, fcrequirR ^ "~3">:
adli)iperfeñionédele¿tationGm,liciiteíícntia
hominis potétfasad fui per feótionem. Quin to Qnxñ gn.
ejBfriturjairfíe^neceíIalrló.delectéturin beací »abe«i a«
tudibR?S6otdq ud.^q4.& 4.d.49.&GabJ &; ^¿ari£) dc
Mdioi'ineadéjriídácétiquod beati liberé dele-' Scot"1"'
étari&trinpatrláfficvta d«le¿tatioríedíeíifter6 feabiiel.^
pofíint, ftatuit tñ Deusnó cócurrerccúillisad Maior.
priuationé dejeel^tiqnisi fi.cut ftatuirñó cócür Argument;
itcee'ú cófirroadí'iri gratia,ad peccádú; Argtn Pro Pinc
najus opin. qjn varia funt,ad aliquot praedica* " рик re
méta reducemus.Prim prsd.CRntinetargu. ex luntatis.
parte volCitadskJrimo.vna potétia nó pot habe Рпгоиш. i
fe^ilwo^.modö eperádijfed volútasoperatur
liberè:crgo nópoceft ncceílario operan. «¡ Se- Secundum
túdoinjaibtveimiheirpropmquitas óbieói ad • ii-
pofériá h¿> façit diffcrftiáj;quoad necefle agere ■' * • ' 1
vial ^TÓ^eiíéireegüie/edqtiátú ad imeufiÎB-vet
rcmilsius,-fcd Dcus quádo nó videtur clare nó
hecelsitat.voh'ttatt,necinaír.orc,necinlVnitio
ne:ergo nec quádo videtur clarè.«J Tertio. Po Ternura,
tena que antea erat libcra.nó operar neceïïarid ямиЫУ
niü ei aliquid lupcraddatur,ied vOlútasin vi»
eratlibera:ergo in patria nó necehitauircú ni
hil ei addatur.«JQuarto,potétia quç ncctíTano Quarcuni.
St naturallter Operatur,nó cget habitu fuperad
dito ad operádü:ergo £ volutas in patria necef
farió amar, & dele¿tatur,nóindigct habitu cha -к п.-ла
titat is ad a m ádú & hué dû :cu i и s contra ri ц di ci t •*«?!••*■ о»
Pau.«J Qu int ó,naturalis finis vol útatis h abit us «VCor.' rj.
fcpoueflus nóeecdsit» volútaté: ergo nec fa ^If^J
peruaturalisícoiit£patet,& probatur antecc^fés; ; "J ,
Bam anseít creati funt in bcatitudinenaturali, .:' ¿i .ti
quipofieaperpeccatúarmíerút:ni(ivelimusdi к 'J,i
ceredemonesadhuceffcbcatosbeatitudincna ~л '"-lt
tarjli.^Vlr.eaipldratüeft,quód volútasníaad Vltimum.'
kemú alienó nóuecefsitatur.nec naturaütcr in-
ciinatur:ergo necad bonú diuinü amádú.Secú Arg.expar
dú prard. cótinetaigurr.tca ex partt с ha ritaris, wchaim-
Náftaftus amoris & delectationis in patria cil prSjmnm.
neceíTarius Л: natur.ilis,(equirur, quod habitus
charitatis nó cócurrat ad itiñ, quod c(l lalíum: ■'■ ■*
ná D.Paul.dicit,quod in vita beata manetcha- i.Cor.ij.
r ir as tV cerrum eft quod no o manct oci o I a, fed
probatur ícqtiela.ná habit us moralis £ il liber Sc
non conçu rrii ad actum neccílari и m, habi tibi» л> . с г.т
enim vtimur ей voIumiis.Sccundô ítquitur ср Secúdum.
аялг & delectado in via, & in patria différant F A ■'
F fpe-
 8*
fpccic & genere: nam aâms neceflaríj & liberî
Tertiura. diftát'fpecrc & gen cre.*¡ Tertio feq uit ur,quod
beams in dclectatione & amore habcat itшЩ
г- мс- Л bru tú, nam non libere amnt,nec liberé fr uitur.
Arg. « far Te rtium prxd i .con tin« argumenta ex parte
teOei. ' ¿ci. Primó,Deu$ raouetornnem crcaturí libe
Primum. riyU non necelíarió cócutrit cu creaU!ris:crgo
nó neccfsitat volútatc ve delcctetur cV truatur*
^¡Sccundó.Dcus in nullo beato impfet totá il-
lius capaciutc^multa cru inDeofuperfunt vidé
da: ergo nó rapit necefl'ariù in eins a moré Sc de
Tertiura. lcítationé.ej Tcrtiô.Dcus nó mouet »nftn rt è in
telleciú creat ú; ergoens crcatú porett tatú mo
uere,fed ens crcatú nó poteft nècefsiwre voUin
tatc:crgo nec De' clare vi fus.^: lté pon.it Dens
prçccptû beato vclreuelct illi quodviiio illa du
rabit per tres annos tant û; ti;c vel beat us côfoç
mat volútatc fuá vohltatidiuinaeyvd nó. Si pn
mû:ergo iá vult carerc illa vilîone poft rr et »n-
1г: nos,(i iecundú,ergo nó nece (Tari o diligit Dcú.
Щ Qui n t Ô.S ic iudicamus, Deú^flc 1 u m me d i In
gibüc & Jummú bonú,in via íicut in parria,fcd
с - • : in V ia hoc iudiciú nó neccfsitat ad amádú:ergo
Confír. nec in patri.i.Córirmatur,ná autoreD.Th.mnl
D.rho. tis in locÍ5,pr.Tcipuc art.4;huius quarftionityfiq
fe babea t volutas in patria ad booú diuinú , 'lí«
cut volutas in via ad beatitudtne in commun),
fedin via nó ncceisitatur ad amandúbeatitudi
ni- I néincómuni,potcften¡mac"túfufpédtTe,& ab
VIttaum. eodefiftcrcwrgo nec in patria.^fVltimo.Chri-
ft us in via era tverc beaxus-at nó neceisitabatur
ad amádú & fruédújergo beat us л ó neceflanó
<■ и :¿¿ ama:, neq; fruitur. Probatur min. NS ChriH us
per fuá opera merebatur, ergo nó erát necefía-
tia.occéftarijs enim nó meremur,ncc demere*
Arg.ez au- mur.^Quartúprsdi.córinet auroren granes té
tonutib». nétes,q> beati liberé amát, & delectantur.Magj
Wag.Senr. jn i.d.-;^cd.í5-adducitdjuet&iecj|D.Aligjrl
AriftotV ?üibus afîerit * beati nberé-amácAdeleciátui
i.Cor. ij. inbcatitudine,& Arift. dicit quodnemoinuU
D.Thom. tus fit beatu;,&Paul.dicitquod charitas manet
de veric. q. ¡n patria, de cuius ratione videtttr efle quod li.
az.ait-í. bcrèiipsretur, fiquidéefthabitusliber,&.D.i
.". Thotdc verit.dirit, quod voluntas inomni fta
ítu,rtfpe¿t¡i cuiufque obiecti , nó necefsitatuí
*•«.* quantum adexerdtiú. ídem habet infrà q. ro.
D.Tbo.fco ^'^Contrarium docet D.ThoAaj^. vbidicfo
temía in 4. quód aliquod delcciabile poteft habere t vnde
d.48-q-i. pofsimó dele£tari,íed delecbbile quoded ip-
лгс.3. fa ratio dc!cdationis,nó poteft nó delcccari,&
quoniá di uina e (Te nt i 3 e ft d el с За bi 1 i s p er с líe n
tiájimpofsibile eft quod claré viía nó delectó,
&5.cót.gent.c.6í.¿<¿ 4.cont.gcnc.c.y.dicitim
l.p q. So, pofsibileeíTe,quód boatus vides Deú, ab aino-
arti. v! ti. ad re,& deleâationc dt-íiilat.Sí 1. p. ditit eile im»
*«*• pofsibile quod vide* Dcú non ametDcú¿&. in
ço'chleftetor. Caie.i.ptcóftáter tuet« HäVftri Caieti.
tétiá,q.8x.art.i.& ».Ferra.vbi fuprà.CJanr<oJin Fetrar.
i.d. i.q.3.cóc.4.Sotoin.4.dift.49.q.5.arJf.Vt ^*tpJeo*
igitur Veritas clucidetuf^ciendum eit.q Jod in q ßft
patria hec omnia infunt v idere Deu m , am л i c, j | *1
& exultare, quod acieó aüerittir in lacro tío- V. ,^э1
quio vt probat ionc no egeat. 4 Sec ú¿6 notan- - ~¿ I .«I
dum,quod beati vide n t ti Deumen rjerpetm:,' • p bb¿
&neccffari6*ident,amant,ífdele<ítóiur,rK:vt ■
ab bis operationibus iiunqi: j m ded ¡г.-r.t. Hoc
dicitur in Pial. Bca(i qui habitant in domo tua* pr¿i.gj:
Dñe,in fécula ficulorú,cVc.& al.bi ,т'к< '■. ,oue
biturin eternú,qui habitat in HierufalS,0ií¿ fii Efa.jj.
ftt.Oculitui vidtbút Hicrv.fiiv- к ;i t.icni .'pu«
iefitá.tabcrnacu! û qirau^niinqufrtremíerri po
teft, neq; ai. I í rct tir daui e; us ш íetrtpittít nó, Se
funiculi cius nunqu^ drumpétur, dtita и n'um --
inodoibi magniiiiustft DnsfXu* попвг^ te
J.Pct. i, regcncral.it nos in hxrcdi ■ ;iic 1 ik ■ n u* uVetA.
ptibilc,cV:in<cntaminatá.íí Apo,^. qri Vkerit/ Apo.}.
¿acia euro colum nü in te pío Dei mci » it fores'
aó tgredietur ampliúsktterñ i1iud,iatK»^n e'iic
amplius,neq; lucras,néCj; (. b:nor:& iliu J.f;an-
dium vtfti û nemo toilet à vobis. Sed íV in (y m
bolo с 6 fite mu r vir л m au mau ,ici eft, vitábea
tarn perpetuo duraturá. 1 .х^ио cóbeio рмп íi i'rimff ?r£.
«gnmcfttüjAd^mbnftTaridi haue ítntétidm. prph?¿í&
ldquodaliijuácioei^cV aüquando nó tit,tCpo tent,*«/' *
remcnfuracur;&£tcrnú non dt.Sccl pía■ diet a
bona, q tie in beat it udine infuni,a;tcrna funr, te
ftáte facro elocvuto:errjo iauariabilia, & Rrcef-
faria lunt. Conhimauir prirr.ó, exdifíinitione Сопбг.рг!.'
vite bcats:omnes>n«inq; vnoore vitarft beata
appellant, v itam felice omnibus bonis afßuen-
tem,ad quam malum accederé hon poteft: er- .r>:-'T
goinbcatítíidinegaudium eft perpeanim, ad .1-1
quá ttiûitm accedere nó poteft^ i| lté с ó (i r. Ná Çôrtrtfécfi.
à beata vita pro: ùl abeli omnis error, & ftulti*
tia;(cd fr beati defifterc: ц delcctationt,& !/au« . ■/ »
dio bcatitudinisjcílct lumma ftukitiayvt tú a m .
adirerfarij cóceduñt : ergabeati à debtraticr.o >J J" *
cebftercnópoftent.Ifcm cófirmacur.ld quod csfir.tert.'
cú amorepofsidetur^ fi.faiatur tfie armfeihíle, V
trtftuiainfert.SedgaudU'id.ihsuituudi'.iCjCum
iinore pbfsidettir: ergo eft impofsibile beatos • t
nó triftari;(í Icii ét cüc amilMbilt «í, IV; rcrca un Sctá,ratio,
poísibile eftjtjiquis defilier л bono, quo lur .- *' " ' **■' 1
nié fruitur, n¡li quandocxiihmat e-líe aliquc d >f'
malü intah fruit ionc, vele lie maioris boni im» ,. *j
peditiuara ; vel ectrté xjuia ЬЯагиг Д fjftsdinrn
habet. Sctibeatus videos j?ci:m,ar:crrc\ idet A-t»--'"*
in tali fruitione riullú èiîe incómodum > ñeque
efle (naioris bonii-ropeditiuam , non eft сиг
fatígcturj&faftidiatiérgo impoisibiIeeft,quôd
abillo gaArdio-dcftítat; Expifacattur hoc, nam
yoltuuas ( que d nunc it at uo pro село )ron _t
poteft:
 Quneftion. Ill h :
poteft aliquid vclle, nifi fub ratione boni ; fed
beatusvidet apcrtè quod nó cffc aliqua ratio bo
ni, propter qua à gaudio beatitudinis dcfiftat:
Ifncai at. ergo nó potelt ilkidvclIe.^TDeinde.Státe impe
río pra&ico ex parte inrellcdus,fac hoc.dilige,
amajimpofsibile eft quôd nó fcquatur obedië -
•es?: ЬЛ tia in vol útnte.Sed v iíio beata nó folú eft iudi«
.глч si ciú ípcculatiuüjfed etiápra¿ticú,ama,delec"tare
, *:'^ mDño,&c.ergoexvifionebeatifica,neceffariá
Vttim.' fequitwramor,atq; delectatio.^fVltimó.Sibeá
tus ex ratione,& natura beatitudinis poteft de»
fiftere ab amore^delectationejScquiturergo
beatitudiné с fíe conftitutá in habitu,& non in
• a6tu,quodaflererea!ienúeítabomni Philofo
phia.Probaturfequela.Ná talis effet beatusfine
actu.ex eo folú,quód poteft amare,& delcdari
Coroi. quádo fibi placuerit. %Ex his argumctis liqui-
' do cóítat quód beati ab intrinfeco,&exnatura
beatimdinis,neceffarióamátc^eleótátur,&nó
tatú ex lege divina, qua ftatuit nó cócurrere ей
beatis ad priuationé delcdationis.Qui maiora
D.Thorn. arguméta huius rei defideratJegatD.Th.j.cót*
Pbieaio. ggt>vbi fupr.^fSeécertè videtur quod argumé
ta (uperiùs adduda,nó folú pfobát quod bearí
neccíTarió amát,& dcledátur,fed etiá quödDe"
nó pofsit impediré deledationé,& amoré in vi
ta bcata>potifsimc illud argumentó de volútate
cuius natura efr,quód nó pofsit ferri nifi in bo
nú.Cùm igitur nulla ratio boni appareat quód
beat as à deledatione,&ab amore defiftat.cófe
qués elt,quodDeusnó pofsit impediré delecta
Confír. tioné,& amorc.«¡ Idé cóñr.Ná Deus nó poteft
producere odiú íuijquoniá de fe malúclhergo
nó poteft impediré beatú,neametDeú,quoniá
de fe malú с ft impediré alique ne amet Deum.
Solutio* Щ Ad prima obiedioné dicendú eft,quód licet
."■ . tí nó habeatrationé boni quód quis fuá fponte
à gaudio beatitudinis deliftat, esteró habet ra
troné boni.quód iubéceDño&ordináte ab hoc
gaudio defiftatjquéadmodú quód quisfua fpó
te velit nó eflc,nó habet rationé boni ; exterú
quôd patiatur morte ab alio illa ta , habet ratio >
Ad côfirm. né boni. •! Ad cótir.refpódí tur,quôd nó ama.
Solnt. arg. re Deú,quádo nó teneris,nó eft malú : at odiú
in ptinei- j)cj femp Sc ideo fimilitudo nó cóliftit*
. Proximúeft,vtargumétis in principio faclis re
priniu. fpôdeamus,^ Ad arguméta primi prçdicaméti
ad primü negó antecedés:patet enim in pucris,
& in aroétibus,qt»od volutas operatur & nó li
beré operatur.Idc poteft demóftrari de raoti-
bus primó pn mis volútatis; atq; etiá in voluta
tediuina,qu3encceffario producit fpiritúfan-
btdleíla* Ó*ú &liberc nos amat-^Pro cui' declaratióe ob
fc'olûutïi feruandùe(t,q;!Ôdquéadroodùintelledus tri
Portio, pliciter poteft cófidtrari, primo vt potentia со
gnofeitiua alior u,& üc yocatur intelledus;dcin
Articul. Li
de,vt potetia cognofeitiua aliquo'rúfine difeur
fu,& fie etiá appellatur i nceili du <; tertio v t po
tétia cognofeitiua aliquorú p difcuríum, & fie
appellatur ratiojad eu mod и volutas trifariá có
fidcratur,primú vt potétia appct¡tiua,& fie va
carur volutas; deinde vt determinatur ad vnú,fi
cut volutas diuina determinatur. ad fe amádú,
& voluntas beati ad Deú diligcdum,& viatoris
ad bonúin cómuniprofequédú; & hoc modo
volutas cófideraturvt natura;cft cm determina;
ta ad vniKtcrtio cóííderat vt indifférés ad vtrú
q;,& fie appellat liberó arbitrrú:&quéadmodú
cognofeere p difcurfum,& fine difeurfu, nó n Ьл
quirit duos intellect*, fedvnújíub diuerfa ratio
ne; it a amare liberc,& ncceíTario nó requirít du
as potétias,fed vná volútaté,qtix modo cófide
rat vt natura. modo vt libera eft. «¡ Ad fecúdú Ad fecúdú -
nego antecedés.Nfi fecúdú diuerfamapplicatio
né agétU,diuerfus modus operádi cólequitun
Si cm debita eft applicatio agéti&operatio ne«
ceffariaeft;fi vero m debit a, operario cótinges,
& impedibilis eft.v.g.Si principia prima fciétU •"!"-'-T
rú per cuidété demóftrationé apphcct,gencrát
fciétiá,& necefsitát i n tel led ú ad a (Té lu m cóclU
fionirjcçterùfi г#фи- applicétur, nó générât
fciétiá.Vel dkaf antecédéseíTeverójfi iiteiufdé
nnonis maiorjvel minor^ppinquitas, quod in •>£'!* b»
propofito nó eft verum ; nam propinquitas efl;
prçïentia invita beata.in hacveró vita abíentia» '
*¡A.d tertiúiá didúcft in praecedéü folutione» Adtettiurr.
quód ex (ola application e obiedi.diuerfus m o
d* operádi diroanat. Vel dicatur,quod aliquid
de nouo additur.népè vifiodiuinf effentiç.vel
dicendú eft,quodvolútas in prefentia cófidera
tur vt natura qus determínala edad bonú &
nulla ratione ad malum fub ratione malí. % Ad Ad quarcú.
quart й refpódetur, О/ licèt volutas neceffariö ^*rç:çT
amet De ú, opus habet chántate ad illú diligen» ^LmaVjl
dú,tüquoniáobiedúefl: exccl!ens,& fuperna» p¿trii.
t urale; t ú vcró,quon¡ á diledi о с haritat is eft от
niño fupernaturalis,fuperás facúltate volútatis
creatae;tú tertió,quoniá licet íummú ,& di и in ú
oltendatur nobis in via per fidé fupernaturalé,
adhuC ncceffariú eft diuinú adiutoriú ex parte
volútatis ad diligendúDeú:ergo licet videatur
Deus facie ad facie, ex parte volútatis requiri-
tur diuinú auxilió ad illum diligen dum. «;Scd Obiecllo*
dicctTheologus; voluntas inDeo vifp natura-
liter quiefcit:ergo ert naturalis indinatio,nó er
go requirit habitú charitatis. ЩAd hoc dicédú Solution
eft,quód quáqua volutas naturaliter quicfcat,
nó eft cófequens quód fit naturalis ineli natio,
quod explicatur pule herrimo cxcplo ex diuina
theologia.Ná appetitus humanitatit inChrifto
Dno faturatur,& quiefeit in perfonalitateverbi
diuÚM>fed nó inclinatur naturaliter ad vnionc
F i verbi
 84 F.B.Medm¿
bi diuini.Ratio huius cft,quonil bon ú fupe
rius,&:altioris ordinis,cóiinet omnia bona infe
rions ordinis multo eminentius : itaq; fi Deus
oftéderctur volütati, v с bonú naturale fuas na
ture debitú naturaler quietarte volútaté:mul
te ergo potiùs quictat volúntate, (i ofrendatur
vt eminétius & i'uperi us bono naturalem fe có
tinés aliquid ampli'; fed quoniáhoc bonúemi
nctiùs,& perfect. ùsexcedit facultaté volútatis,
neceflarius eft habitus chari tatis, per qué volun
tas reddatur idónea ad diligendúDeú dileâio-
ne fupcrnaturali.veluti neccflariú eft lumé glo
Ad quintú. ria: ad videndú Deú ficuti eft.^íAd quintú for
tafsisita pored cócedi quôd angelí necefsitátur
ad amandú bcatitudiné,&perfe¿tioné fuá natu
ralé; qua propter etiá dsmones habet fuá perfe
ôioné naturalé:fed de hocdifputare nó eft pre
fen tis loci; pertinetenim haec inueftigatio ad
materia de angelis:vel dicatur,quod bonú natu
rale.cóparatum ad bonú fupcrnaturale, cogni«
tú,& apprchéfum,nó habet omné rationé Ьо»
Ad rltim. ideo nónecefsitat volúntate.*/ Ad vltimú
refpódecur,eire bonú cuiuíq;,efle beatú.vel de
beatitudine deledari.Vel dicendú eft.quod lt
cétbonú diuinúnó eflcl^ftpropriú ,fcmel
habitú refutan nó poteft ; quoniá in refutado-
Adírgum. ne nulla apparet ratio boni. Ad arguméta fe*
€ftafí* cúda?dubirationisin primis dicendú eft, quôd
«fcarirani . charitas de fe habet opus liberum.fed ex cóiun
.'s. ñ ióe ad aliud, habet opusn cec (Га r i ú : q uta d mo
dû habitu feiétix poflumus vti cú übet, fed da
to quôd habeo in ¡ntellectu hzc principia,om
ne animal rationale eft rifibile;omnishomo eft
animal rationale,nece(Tari^aflcntimur concia
fioni : ad cunde modú dato quôd in intelleéfcu
fit vifio diuina: eflentis,non poteft non fequt
Chirits?du amor,& deleûatio.^Deinde dicédûeft,quod
pltdtec cô charitas poteft confiderari vt natura queda* Sc
adciauir. çlc habet opus neceflariú; poteft etiá coliderari
vt habitus liber,& fíe habet aflum liberum. Et
quôd hsc diftinâio fit admitted a in chántate,
patet,tú quoniá admittitur in volútate.quc li
bera eft:tum ctia m quoniá charitas habet fuos
aäus naturales,& primo primos.ejTerriô dicé
dû eft.quôd Charitas in vita beata habet acV li-
beros,quibus diligit Deú & proximú,diftinda
f '-" s" dile&ioneabea,quaîproceditàvifione beata.
N5 anima beata fuis vtitur habitibusSc fuis fcié
tijs extra vcrbú.Preterea dicendú eft,quôd cha
'• ritas nóponitur invita beata vt liberé operctur,
fed vt eleuet volúntate ad dileâionéDei fuper
naturale. iUud etiá addédú eft,quôd beati, qui
neceflariô amSt,& dele£tátur,nó fe habet velu
ti bruta; imo habét fe veluti Deus : quéad mo
dú en im Deus neceflariô fe amat, 8c alia liberé,
& anima Chrifti neceflariô atnabat Deú, & alia
Expof.m Prim.Se<un.
liberé; ad eundé modú beatus neceflariô amat
Deum,&alia libcrè.aj Vltimó dico,quôd amor
charit atis in patria licet fit neceflarius, Verus a-
moramicitieeft;náperfonediuinzinfanáifsi .-.i :.
maTrinitate.amoreamicitie neceflariô fe anfSt
quáto cm amicitia firmior eft , tato melior eft.
% Ad arguméta terri j prxdicaméti,ad primú re Ad ttgam,
fpôdeturtquôd Deus cócurrit neceflarió,cú ali » parte
quotcreaturis,in hoc fenfu,quôd creature nó
poíTunt nó operan: pro quo intelligendum eft
quôd licét Deus cócurrat liberé & agat liberé,
cú coopérât ur creaturis -, ceterú quoniá difpo-
nitoía íuauiter.attéperat feadmodú creature.
In creatura náq; libera, cócurfus diuinus recipi *
tur liberé, i n creatura verô quae operatur necef
fario.concurfus red pit ur neceflariô: quidquid
enim recipitur,ad modum recipiétis recipitur.
•fAdfccundúrefpódetur,quód Deus claré vi AdfeeúdíL
fusimplcttotácapacitJté,cVcupiditaté volúta
tis,ita vtadeiuscóplementura nihil defíderari
valeat:ná ad plenitudiné volútatis fatiseft vide
re Deú, & omnia qua: funt formaliter in Deo.
•JAdtertiÚreípódetur.quodDeusnó necefsi Adteitinm
tat volútatc motione tan t ú effectiuajed potif«
fi me obit étiua,videns náq; Deú, nullá videtra
tioné mali; propter qua,h delecta ti on с & gau«
diodclitlat,cxamorc.«Adquartúrclpódctur, Ad quart*,
quôd nos inueftigam' natura, & verá proprie-
tatébeatifudinisrexterúdepotétia Dei abfolu
ta bene potcftüe' íufpédere aétú,& cócurfum
quo cú beatis cócu rrit,& fíe beati neceflariô ab
operatione defifténimó de potétiaDei abfolu
ta poteft Deus beatos dañare &dánatos beatifi
care.lt с dicendú cft.quôd interim dú talis per-
raittitur in flat и vita? beata?, neceflariô amat &
delectatur,ficuti D.Paul. quando videbat diui . :■» -.
nâeftentiaminraptu,neccfTariôamabat.«J Ad Ad qalrtQ.
quintú refpódetur.quod judicium iliud,in vita
prefenti nó necefsitat, at in vita beata neceísi-
tat; tú quoniá in vita prefenti nó femperadeft
hoc iudiciumjtú veró,quoniá obiedú nó per-
fefté applicatur per inrellectú; tú deinde.quo-
niáexpartevolútatisdcfatigaturhomoin amo ■:
re,& deledatióe beatitudinis; atq; adeô ex par
te corporis eft im pedimen t ú,rat ion с cuius ne-
cefsú lit ab amore beatitudinis defiftat.Ité.ho-
tno viator vel ex fciétia.vel ex errore poteft ha
bere hác exiftimationé,bonú eft mihi nunc ab
amore beatitudinis ceflare . Vltimô iudiciú il-
lud beatific ú habet in fe oém pfectioné bonij
eft enim noftra beatitudo-.iudiciú verô prarfen
tis vite nó habet in fe oém perfeccioné,liquidé
nó eft noftra beatitud». Ad cófirmationé re. Ad eoEttn.
fpódctur,fimilitudiné in hoc côfîftere,quôdfi
cuti viator quicquid vult, propter beatitudiné
in communi vult; i ta beatus quicquid vult, vult
pro-
 pïoptertohu dluin um.qudd p .
tHffeft hitífw^ffir ajlíg6tef гШМ roftfc
Aivldm. ttdcntiTelBtione/^f A^Vfthtiúrt^íOirift'd,
fuifle infigne tpjraculum^tíéíi'QThVi^liVfltWti
АЛ> Ja»« tffcf ^ atot?« WñSpftRtiHbVí qtfod pflttifcgaí
ád e«)tthdtt«fftîlî«b MB" л
<ç Quôd fi 'dits* Th¿^b^i-típd!t-fiítflííi
pet dileáldrlérW béa1fdW-Hdrtj^Wtiriji^ гЩЬ
per a\ia ópfcYá j qtr* ab ii^wWdrYe dinianai
6antnbnprömerш^EЯceh^Wé;ft;, КосТаШ
fui{Te,;quoniam alia opera eiratíriblera : t}uiífli
quam enim CHriiWíbotórrrt^HéeajHÍ
ád diligendum Déurn ¿ п0Й '"fit^fiitibât
hoc,vèl ilhid ftciêôdum.ficûtiôéàji'ôr
ft arnar,& âlia liberé amírt.o"c'l0clc' *н
RefponJe- %Ad qtiartum prajdicamenerjffl сЙсегШ eft,'
мг «ton. cxdíuinaTheotegia,quód^o<íhórní; Ííbéráf,t
utibai. äequiuocuro efb aííquándafighificátíd^ f
Liberum non eft coafrum, пес
жчиuiuocu
eft. luntàrium ¿ &fpontaneum^ tftèt fit rtecfcflîl
Etinhac fenreritia dtcuntlanlfti pàtrer,qùô'd!
pater voTuntarif geriuit fiflunr.Wc'o'dem ГфЩ.
dicit Aug.quod beari liberé 'ârnàntj& deleftart
«ur.Eademèft rÄerpretatitrDi't'ho.qUadb'dP
eit¿qudd Deüsfibere fe arhatjdfc pôten(riàq.î<£
Corol. ár.i.ad f .Alio modo vfurpatuV TtbérúVpro fc'ö«
qii'od poiïtts omnibus requlfirîSad'OperâdôW
poteft operarijit rion орегагг*: Ärlnhdc''fertftiiJ
àmor in bearirïidine non eftli^èr.fE*W\str5<
íequens eft,quód beatí.lic'ét hecefiafio anient,3
& dele&entur,nbri t3m,fcflm'tiíti'& coá&'jWatn*
coactio pfaetér; hecefsïtatefff iftgnifiçrt qnéfçf
fiat cótraincbnáfiónérn v^lontäris'; & cetttihy
eft,quódWá¡riorhne nereffiifrü'rrrcft «оафигп?
it videtétftînlapide , qui mfctfla'rro delcedr»."
Ad D.Tb. «ÇAd D.Tnó'.quí videtürSScerk quôd vdtú№
tas,reípeíbi ennifeunt}; ЭДЮЭга quocúáj^ftíí
tu,nöä nWéftitatur quâttfnïïa e&rcirínmiRtí
fpódétHr;id efle verum in íhwprarfcntis vite.1
vei dicehdum éft,quôd ¡nftatu preíéhti¿ vit» '
& in ffiâtu vita: bèata» nöquärri neçefsïtahffvd
lu ntas quantum ad exercitiüm ex obieítO í bi
necefsitas, qua? eft in vita beata , non pronehtt
ab obieéte,ied exinclinationçvbbintâtis;qué-
admodum quôd lapis deiccndat neceflariô ir»
£emruro,nori prouenit ex cenèra fed ex rfttK4
natiónelpfriislápidh; & qtiôd igriis nerenVid,
comburat ftuppam.nó proñcn"ítexftoppáí.féií
ébctiatürtlpfius ignis. -•ЛУМоЛаи.^. !t,.»v
A R T I С. S E^.y'.N D Щ
агоргог
Ariflorel.
Jörn -il силе MIOJl ,(Т.,Г 1
' AiqbK y .q'tJHiriaímüc
GïMup t иной :шо:;^(шпшз%лаиоТ
скГю eft. In vita; ЬеШ ргтси>а^
.ir.'JúT.fi
ааио ешга in quietatiane confb
fc>i!vi íj uj\ 1Л1Л í."¡jn:y»fi fB»nut5il«»r»a i* lut
nitatem ilhus^ in quo^alíTtaturi .пИк.шЫ
аrumas cilenna; , hsec quietatio, 8c
boms сяфтгц vtRftw tpqm&îm
derc''Dwfr»j««Ô fânhï^irni bônurtl1 .«Ti«.i:v
'Укч/п beata iH»n fit, prin<;iPa^
^Г^Ч1? Sfti.qftfinfHF pämq^ftefficaciter
euident er , beat i:udinem in dcleftatione non
çfle coo(btutam;^eoisqHÍÍhan^í^f^t¡á¡n^
Uoducerç,«^ajjwr/jaopieionep»Epicureara;
inadcrejdanè; f^tefectotus. ^ -. .,t v-7q . s^ ^ • .. t
Çlnfoluric>nelecundi^arguffeqti,D,Tho.rno Aa fenfîti-
pet magnarti ф1^й^опеп^^гу1Щ1^,арре1«ц^ЧичаРР.еМ*
fenfitiuus ptofequatur íuas operationet proq tusajU°J^f
ptçr deleâatjones? A parte nçgiipfic aiçu.'tur. l"™ti-"
•jHamautore-D.Tho.^contugcn.c.zó.dele- 0ь deleft*
Cationes lonr inílit щ propter operationís,Sí, tione*.
£6 è cóuexfo(; ergp nulla n^tút^reÓ^ jnftitijrç D<Tko.
poteritej^ n
ftationeSv
a¿appettt .
ftitutoré natura?; led mílitutor natura; ordina» . •
u it delc¿tationes propter operaciones; ideo eró
autor natura: appofuit dele^tipries in cibis}v¿
cpferuarsntut^n^idMa^in;V«eerevpro,vtcoa
feruaret ur fppcies,crgo appetitus íenfit iuus nó
poteft lin,çp«jjerritaxeexex^cfe ápas-operatio^
ncs.proptqrc electationes. Hoc ípfum confir ■ confir.
lúas opcrationcs,ícd то uent ur'pcr inít in ¿t üm
F i datum
 datum ChLabajjtQjCjflat'
ceder^ubdi
ffriptiflH йЬаТкогс nâtûrçf rdbdœ vero prj
.InofthA ^Wf^ft^^ltf?^fin«Pf^r^
Tertium, tione^l'ra: terca, fi bruta fe modèrent od Ibas
tíoi cffet,iqoia;nor»cognefcüht aliud bonum à
Formica» enimcognolcun t bon u vnlc , quapro
.оПиЫоЭ ^cdngwgarrtfn- eftate ad futorâm rryerfle*
R4índj?con¿t«gavt grtnayJo. dei«â£>
D.Tliom.
apertè , quotf appetltirs femiens èxéquitur fuM
j^eratienespropier bonum dcleflabilc. Ad hq
lus rei e'xpoiitionem nonnuüa funt ft abilicnda
ffîùtipiltfâ q^ibúsFáciftwitVwftátem ihuS
Prlm.affer. ftigarc^JIn pximbftafuo pKJcerlo,i£appeti«
Appetibile ^e|ropxe^¡CJ^ genere Ьчэгц, çûduplkif ge^
ia duphei nçn$j tum generis naturae } tum generis mor ú.
genere.
jtypetibíle préfyki/ fe in gerieretfaVdr* y áff
qnod fuapte natura habet v nde pofsjt mauere,
& alüccrc ар petit um • Appetibile vçro propter
fe in getíele morís , eft quod fuapte natera ha
bet v nde pofsit mouerc appciitum» fecundùm
Secu.iïïèr. rationem.«Ç Deinde ihtuo pro cei to,quôd ge-
minus ordo poteft ieruari in reru n appetitio-
nejâlter in rebus ipfis,qua; expetuntur; alter eflf
refpèft ií"ar3pcrSnftsí& ígenris/facilc cït hoc 5n-
feUigcrein rebus, qu* ad cogniribnem perti
nent; Nam fublbntii feeundùm.fé,'¿£ iitaeti4
ris fuis, prhis cögnita eft quàm accidens ; acçi«
áerls vefoVqUo" ad nos,pr i u s eftrin no ft ra cognt
Mène-. Nonieebvpoteft q'uiipbHoiophari ih'
noííró propofítd , Videlicet qdèd nperariones
ftiapté nattais magis funt apftetibrles, efuam d« •'
Kttsttronííjrérpeaa autem bruroTnrrr,eft ordo?
jfít fea praípofteru». «J Sed & illud valetad projrofitif
j(K<í qüeffiom/^ifficültatéexpIicSdá;op0rteteftírif
pótf ariimâduenSerc,'truod quîdo quaferimusnû ар*
j" pétituífettflHuus'rte'qüatur operatióne$pro-
; м pter.ddeâatrôties? nó qnábrimüs'déappetitib-
d i neperuerrV;cVviridfa; de hac'ínimttploratú
^(^drtfiflerrtpeVexequrriiop^ pro'
ci pter d;elecbWébdrram;imô hfdmirics volunta1
tt?'3pperitrieriem.intelle(ätuo,nihil aliad quœ-
fiitJt,quà# chjeciarrjmouetur ergo queftio de!
ap^>etrtu ferifirniô'reâlè' mftïtuto.' His explica-
Prima côc. flseft prima cdhcrafibv*jSi deleétatid & volu
ntas cpfideréfurin'geriefe naturjjuirií pfoprci1
fe txpètrbilesjhl'habetfuapTt tritura vndè pot1
D TÍov,3J <*P«inirratwrféarterrü^vtd^¿^.Tiio^.pí
¿tíTe c^ú^nem-íiquis exquirgf,proft cr quid
aÍiquiiYelitdeledari¿líquidemdcle¿tatiopro#
pter íe expeten da eil. Sed & ¡n huiusrci.com- л
l^rpbafiçnefl^dempnifraturi Гцтидjn fequer)
fibuSji çivodtruta;e3çprçeni fuas Operation«
fropte r deJecbbi le tan mm,ergo dck fíatio elt
^Opt|!r¿ce*pCtrbíUs. , ;-f,: .;. ;r '; .1
Secunda conclu lio. In genere maris, folú bo Sect cScl,
nú honcftúcft propter le appctibile.Uquet hoc
£Ji.ü fola dclectatio fufficit ad eohoncftandt)
,a¿tú, multi aftuj vituperabiles eÖcnt laude di-
gni, videlicet nimi us 1 u du s.riim ia venatio , tu-
mius potu1:, qui omnia ab vníuerfis vituperad
tur. Sau è nemo с it qui nó códénat Epicuri fen
tétiá.qui docuit volupt at с с (Te fu m me appet J«
à i ab v n iu erfi s ht>m i ni b us, & propter earn от
rita effe obcúdi.lÍ vero delecta tío nó eft bon.i,
niu rationc operatiooisjilla enim.eft dtL tt atio
bona, qua; conic quit ur Iludió (a m operatic né;
íHamala,qua;cólequitur ma!á, & vitiolam ope i » пч
taíionéferco dclectatio nó eft propter fe appc* . : .1
;çda:quod confirmai e ¡Te vei ú.Na bonú hone
ftum differt íecúdú le à bono delecta b i i i : ergo WOi.ll/ 1-»
-fll
bonú dele ¿ta bile fee un d ú fe , nó «Л jppt tibilf
ín cenere morís , пес laude,aut honore dignú.
y idete od (tabiliendá hanc cóchiiionc,grauifst
mas fententiaj 6<mccai,injib. de vita beata. peneca* ,¡
«|¡ Tertia conclu Ii o. Si confide reí ur prima indi Tenia cóe#
tut ¡o naturx.omnis delect atio cuique rci eft in
fita propter operationesfuas,vt fit veluti perte
¿tío , & códimentú operationis,probatur hoc*
Ná prima intetio natura: eft, vt res con icquan«
tur fuos fínes,ad quos deftináturíed cófcquun
tur eos per Tuas operation es: ex qua с o n ícqu u •
tione deinde fcquit ur dclectatio: ergo delecta
rió nó eft de prima intétione nature. Quod in«
de maxi m é demon ftrjf.Ná fa pies gubcrnator,
epulis eft autor namrg.n úquá ordi nat id.quod
melius eft, in id.quod inferí" eft; fed vice vería
AT л ьд
ordinat minus bon ú,in mains bonú. Sed opera
tio eft preftíti' boaú,quá deledatio.Ergo ope
ratio nó eft propter deleâationé , quin pouus
deleâatioinftitura eft propter operation em.
Quod vero opcratio excellétîor fit quam del*
étatio, fíe oítéditur. Ná nó laudam us eum, qui
ínagis deleâatur, fed qui diligentiiis opcratur.
Profedto autor naturz non inftituit cibationct
propter delecta tioné , fed propter coferuatio«
né vitar; nec matrimoni ú,aut coi t ú, propter de -
]ectationé,fed propter cóferuationc fpecici.Ex
hoc fequitur,çunctas res pódere naturs(quod
vocát appc tit ú naturale ) principal; ùs appc tere
operationcs , qua deleátationes.Ná vnûquod-
cjue inclinarione nat urati , & inft ind u à natura
fibi indiroife^ulturimprefsionem ptkùi a'gen>
tis;fed inftit utionc primi 3gentis,deleitatio eft
'pre.
 propter operaciones, crgó vnúquodq; pódere
nature expetit deleftatióes »jppter opcratióes.
QparxftcL Щ QniaÂa'Côecfufio. Orîïniairrtrrtaiia bfu»
ta^tq; adeo o m n es appetitus 1 entitiui, appeti -
tione elidía exerctt fuas operaciones , propter
D.Thom. dclectationé:quod afíerit hauddubiéD.ThÁ»
in lolutione f ccundi,& patct euidenti demon-r
ÍIratione.Ná.ornnia animalia brota nó poíTun.t
quicquam appetere,nif) ГиЬ*аНРПС boni,& cd. i"" propter DííítlAÍ ! P^uJÍ*
¿«Ir«*Э ueni*ntts.S$d animalia bruta., non cognofeúc
«vuj> où aliud bonum,niíi delectabile.Ergo omnia ope
rantur propter bonum deleâabile. Minor hu-
gis fyllogitmi.iicoftenditujr. {Ца animalia bru«
ta non cognoícu nt rationem fini s;nó enim co- tfodincm requirárüf ' cMí^éhen- J31^9."."
gnofeunt quomodo coitus ordinär ur ad gene-:
rationem, quomodo nidus ad i neuband um fio: &cortdüßoeft:aiffitftßflV. Se^c« «in.!
Conclufio,
£!Ís:igitur.áoq poflunt appetcre ajiquid vt vii v4deamus ^quobocío^bbátió Di
ad hnisconíecutionem. Et exploratum eil
Thöm. legrtiftnê proVB№FiB prit
quod nó poflunt appeterc aliq'iid lub ratione
boni h o nelli; nam tunc operation.es b r utor um diYD. «toa»
e fient honore, & laude digne; relinquitur ergot cjuod cum ЭД()Щй, in*
annumcrationciufficienti bonorum omnium*
quod non poflunt terri pjíl in bonum delecta*
bilcjtub rationc deledabiüs,Ho< ipfum côfir- iШхгйкшц Цс&тщ coi
matur. Namobieétum appetitusleniitiui, etl írderandáfuhrtx'ipfétí^ífteádfi *
l»t Hj3»3îbpnun>c|eleâabile. ergo nihil valet appetcre,
CoroL (ubxati(W}e..delcdabili s. *j Ex h is с ófcq ui- tm&éf' ^..,41-iybiimtltäj&üifi*
t^ÄallücP
ÎnfitîoM ¡i tur,qUPdsípr^<Hu?
"PT71WÍW4P>4< fcn,,W«4«¿ «ítá-jn homme*
nomine* éffñcibiü
£TJX "en ver'*4rИЙК bonUmdekaabiIe:nu«í -tT: ' .ТИП
râtum,
Tcrfatur Чцат СДОэрДОМ-'срйЙиаоддом,
(F potw
......wuv «pptJWIj Cl рОЧО
fltfiîcirrj пет aiw*,r
circa прп> amará, ^jftp^rTMWíieoj
niii Dcrranonpm intelligent
¡nf*!!;^^.. efle
„rr_
bonû dele- Xtilem adfuám fcnitatem procurandaro» «JE*
CUbiJ:. ci idem documtntis marjiteitc liquet,quàd ap
pelas fciifitiu us n unquam exercet iuas operi
tiones , nifi propter delectationes , quanquàni
%m , .u^inûitutareatuf«irUttfUidt delectaúones,pro-
a.o-> •..•pteroperatioiiesjncqueettpertierfitas appetif
,r. е.: ) л y» feq^WUW"**3 *^to«nvnaturar,imo tû-ia-
gacitas^pjn^núaquáedfltn.natiiftílis. Curt
enim Ьгци aniraanpa прц poflurrf per íenfuir»
cognafcere i d.quod v tilc el t, quaten5 V;tile eif¿
adiunxjt autor natura?, ^^«{^ова^^иедаа
i^tbf^rumapp^i}Ufí>^^ffl)rritidOci

eíl delc^aj^^^U vcrc>iQp^bu^etnMUJ^

.-.iao"- íWKfÄ»?4Tfv?.4 aUMtn ÍJ^Síi,»«Witt*
fer иJtion em indi 11 id и i v el ad, с оя ier uarjonera
# ípeciei. Ex bis, ni fallor, argymfBtaerua? faéU
íunt in principio, fol aúone.fii'híb<nt» Sedrarq

*?иг*ь »t'jq'V- поп »niiiii bÓHpíbmumaíil

jri tupe jO A ; » rtd m£rjp,*upfcm(iiia»lsi«|
 88 F.B.Medina?.
la effulgeat fpes , amat Шиш. Ci
terùm lp es, vel fiducia addit fupra
amorem, tendcntiam,inquifitio-
nem,& curfum, ficut dick Paulus.
Sic. currite 5j vt cofnprehendatisx
fpc enimmouemur ad reí amate
>wo3 .confeqûutiojném .'. ¡ Sed pergit Di-
uus Thomas aliud conftituere do-
K« мша cumentum. Res (inquit) amata
d-$(eî«cft tribus modis feie poteit habere ad
bbeü-ai amantemi vel enim iam habemus
illam,&: tunc amorperfectus , eft
iueundifsima rei amatas pofiefsio;
fed tunc.fpes locum non habet:,
quod habet enim quís, quid fpe-
rat?vel eft impofsibilis adeptu , 8¿i
tunc fpes euanefeit : vel eft pofsi-
bilis , fed ardua & difficílis , &: ha?c
eft habitudo fperantis,&: con fiden
tis ad rem fperatam. Éx his princir,
pijs ficratiocinaturD.Thom. bea-
ritudo cum fit pérfedhïsimum bo-
Óum,8cvítimús finís гдоЙгУейДе^
íijj&ambrisjnecemi cftquod 1í2P£
omnia cqmgleat 5 8e fie fifis; tribus
jorrefpádpntalíqua ín vita beata^
"T 1 perfe&a с ogn itio,q uae eftyi-
liui пзв effent i se 1 ¿prrefpcfndct
ímperfedaecognitionifideijiuxta.
t.Cot.i|. ílju^PautuCormt^f^t Videmus
tune auteii) tycie, ad jfaciem; Prs-
fentía vero finís, corréfpódet fpei,
jféddelectatío jp ргэдгша" confe-
" Htur ^ЦЦюпегп , i rЛ j&& a<J
со-
Snitió 1 peff^äa > comprcbenfio«
liSm^qüaé îrnpoitatpraçiêntiam fî-|
nis,deleórafionem,velfruitionem,
^uar importât quietationem rei
Expof;inPrim.Secua
amanasen amato. --i
EXPLICATIO ARTICVLb .! .Л-. -r
IN hoc articulo quatuor finit inueftigandaj
principió.quidüt comprehcnlîo ; deinde,
cuius potential; proximo loco, пит ро& •"
fit eíTe beatitudo line huiurmodi coroprehen-
fioncjvltimo.vtrùm vifio diuinzeflenti&cuin
fruitioneíatisfitad beandum homincm ; an
praeterca fit beceflaria comprehenfio. Ч" Vt ^re^**í
igitur prima quaeftio elucidetur , feire opor»fie V"*.
tet,quod comprehenfio eft vocabulu ra varíe
figniheationis in diuinis literis , & in (acra:
Theologia.Nam accipitur interdum, vt fipnl-
ficet rci confecutionem, aetehtionerri , prouc
dicimus, iam tenemus ilium, quia pracícntiali-
liter habemus; interdum vero accipitur, v t fignf
fiect inclufionemcomprchenfi à comprehen-
dentc:fedetiam accipitur compren endere, pro
eo,quod eft ad perfectioncm petüenire.Tn prí
no fignificato accipitur in prefenria■', efi dici-
tur,ad heatitudinem efie neceífariam compre-
henfioncm,id eft,vlrimi finis con fecutioi.rm,'
de qua loquitur Paul.ciim dicir. Sic curr'te, vt
comprehendatis. In fecundo fignificato accipí
tur Iercm.51.ci1m de Dco dicitur,M3gnus có- leretn ju'
filio,& incomprehenfibilis cogitatu. In tertio -¡oi¿3
vfurpatur ad Philip.c. j. Sequor autem fi quo- î
modo comprchendarñ; fratres , ego non arbiJ э" 'f ¡,a^t
tror mecomprehcndifíc,¡d cn.multa mihi de- ,„•„...
efle video ad perredionem, vt nequáquam mí s. o ."; я
hi placeré polsim.ac fecurus efie ; ego (inquit) -sis., i r- И
non arbirror me comprehédifle,id eft,ad per-1 ."-I»<i*ü
feólioné iuftitiae pernenifle. Acdepiima quaei
Шопе bec in praeferttia fufficiantí
Proximum eft vt exponamus fecttndattt'diiui petl
quxftionem , cuius nam potentie fit compre tiac flt c0lA
henûo volptatis,an irrtelleaus? ^CertèDiuils1 RES'
Thom.in folutione fecúdi apertè docet, quod ' 0m*
eft voluntatis ; inquc voluntas eft , qua; habet
Dcum pr3»lcntem,non per operatierterh Void
tatis,fed per operarionem intelleftus, fcV quod
haïe fentenria vera fit,oftenditur in hone mo.
dum.ejNam ilia potentia, refpeftu cuíiís obie- t*fa¿ щ2.
öum eft abfens,& quae quáírit eius praHfehtií, ^ * ^¿f
eacertè efi, qui habet obieäum ргеГегк^ átytí tsnoiaibji
Juntas eft.quae defiderat Deum,&qiixrít Шй.
ergo ea eft quae habet Dcum prafemèfrh
^ Hoc ipfum confirm » Nam quádo quiscUpit Confir,
amici praefentiam,& eiusamplexüsj& habet il
ium praefentem , potius voluntas habet illtirö
pra;ientem,qiiàm oculus , vel intelleâ us , licet
prïfentia folùra fit oculorum, aut intdleäüs.
Et cert и m eft quod fitiens non appétit alia m
pracfentiam aqua?,quàm biberc ; & fie aqua fie
praffeps voluntan per os; rauíká per auditum.
ЩDeniquc
 .riQ¡^on;n№í
íprehenfio correfpondet fpeî,vi'fÎQ
sle&atio charitati.vt définit D. Tho.
ed fpes eft voluntatis, ergo cóprchen
t voluntarismo vel maxime, quôd estent
aäi bus correfpondet aliquid i n proprio fu bie«
Refponfio. ¿J0 ¡¿ vita beata.«JAd húius reí explicationeçn
£o beatifi- ^co Pnmu,n»4u^d cómprehéfío beatifica eil,
tgr'-t-t" ' habere Deum prasfentem cum perpetuitate,&
.c^ubaoJ fecur¿tate;quapropterlicctP.Pau.iniaptH vi
dent diuinam cffentiá.vt quidá Doctores fan*
¿ti affirmant , пой tamen fuit с om preñen for.
Coraprehc fÇDeinde decerno,compreh сmlïonem efle in-
fio eft intel tellecrtusA idem cum Dei vißoiie , hoc afleric
leüus. gjjertJ D.thohi.et verifsimè,în felutione ter-
Îjj.Nam comprehenfio nihil aliud cft,quá con
ecütio vltimi finis; fed confecutio vit i mi finis,
eft acíús intellecius,vt fuperiùs efi; demonftra
tum artic.4.quœfhpraecedentis. ergo compre»
henfio eft intellectus. Prœterea,comprehcn-
Ito eft veluti tentio íummr boni;& comprehé-
derc,eft tenere,fed intelleâus eft vel uti mantis
voluntatis, per quam voluntas habet bonum
Suoddefidcrat.^f Ad extremum dico,quod vi
о diuinae effentlr non eft tóprchenfio , qua*
CenUs eft vifio Dei apcrta ; fed qi:atenus pereá
habemus Dcum praHentemjS: per cam volun
tas tenet quod defidcrat,itaquc íicut voluntas
eft qux laborat , & fatagit yt habeat bonum
quod defidcrat,ea с it quae habet bonum ama-
tum,non quldcm per actum vo!untatis,fcd per
i <"h j^Nmintellectbs; ^uemadrbódiim appetitus
Щ qui dèfîcférat cíbrum , & 'app'teneñdit illuni
- uftum.Ratiohuiuscft.cHioniatiicúm чо
_ jjs ht vhiuexfílis hominis appttitus, roouet
rmueffe s"tíót:efilfas^^ad confcquçndu'hï 1цит'6
лет.Ех his d'feere potcris,qiiomodo compre
luntatem. SecT
itítil^eípc _ impoísibile quod quis lit beatus fine com
пет j non eniin eft »icommQdjimqupd vnuj
ídemque aftus.fecundum diuerfas со rtfidera-
t.-uj lTc»ries,diuerfisßabitibus,&poterttijs'cortefpo
jdtretur/vt wne^hei^cflrK.fro^
I»' H *uV -¿^ttííctifá^ty**^**********.
J.ítur vt examinemusíertiarn4^«»onem;
ъЬыМ* Vtmrnpo-liifatiejuis effebeatusfine Deicom
prchenfione?id4ue quxrirnus de Deicucti po-
tenm:nam fecundutn legem ftatuum * orto.
Z9
naria m quid fir fentie ndu m, nemini poteft eíTe
dubium.^fSuadeturparsaffirmans.NamDeu5 Partaffir*
poteft dare homini noritiam fui int ui t i uam ip matiuv
fo abfente,qui proiade effet bcatus.quippe qui P"moj ,
videretDeumficutieft.ejDeinde,Deuspoteft *
dare notitiam inruitiuam Antechrifti abfcntis,
vel non exiftentis , prout decentomncs ftrè
Theologi;potcnt ergo dare notitiam intuitiuá
íui ip(ius,ip(o nblente.f Hoc ipfum explicatur
euidentius. Nam obie&ura non_concurrit ad
caufandam notitiam ; nifi iolum per modum
caufae efficientis:Sed poteft Deus íupplt re ora
пет caufalitatem efficientÍ3?;porerit ergo pro- m; ьл
ducere notitiam intuitluam tci abfcntis. ...Г
ifAd hsec,vt habeatur notitiaimuitiua de ali- Terrioj
quo.non eft necefie quod (it, Deque vt cckur-
rattanquam obieftum ; Deus namqu'e habet
notitiam intuitiuam de futuris contingétibus,
& bcati de rebus futurist angelí habent noti
tiam de rebus materialibus, non cohcurrcnii-
bus obieftiue-, vt placet D. Thorn, ergo poteft
Deus infundere notitiam fui,ipfoDco abfente»
Profeftô videtur quôd Deus pofsit i mpedire^
lapide cxi ftente ob oculos meos,omnem a^io
1КП) lapidis , &• face.re qüod ego vidcrem lapi«
dem,at tunc lapis eodem modo fe haberet atr
que fi effet abfens:ergo ad eündem med ú po
tent Dens facçre notit iam fui i ntuitiuam , ip(»
conv"urrcntecffe6ii>é,&:nonobiecíii¡é. *
hjis cpnficitur argumentum in priocipisiaddu-
duro,& eius vis demonfiratur. Nam talis ho«
mo eft beat ut, liquidem videtDeum ficuti eft,
O non comjn-ehédk Deum,vtpotecpi ¿fefe^s
eft. % Deñique ad extremum fie argum'entof. УкЕсввр
Kdft minus ad virambeatam eft necelTaria de>
leftacio & fruitio,quàm comprehéfip, Sed po
teft ciTe béatitude line deleâationetvt fuperio
ri articulo expofuu m eft. Ergo Ml beat» udiné
nojj requiritur comprehenfio, ficooteritif-
fe bcacitudo.fine côprchcnfione. Vt ha?c qua>
ilio elucidctur.primum fie ftatup,effe pro "
henfione. Nam beatit u do eft с о nfecutjo
-mi boni; fed confecutio fum mî boni, fine ion»
preh enfione in telligi non pote ft. Ergo fieri nó
poteft vt fit beatitudo fine comprehenfionc.
Deiride,quàd fit be'atftudôfine c6p?ebeWio-
ne eft euidens contradidjojeteniro ti eft beati-
tudo,eft confecutio fummi boni ; at fi non eft
comprehenfioyioneftconlccutio fummibo^
ni i fequ 11 ur ergo euidens contndiftio. \ nde
aó argumenta breuiter refpondebo.<ç Nam ad
pri mum dico,quôd fiîlje cafus eft pofsibilis, ta
lis homo.ficut effet beatus.fîc comprehfderet
ipfum Deum,fiquidemhaberctDeum prallen
tcai «que й fuis oculis Ш cerneret. Vel dici-
•"f j ' "to;
 ilB-MeänSt.
■to yquôd quanqujm fieri pofsir, vt Deus infun
dat noticiárrrintuitiuam aliarum гегнгп ,abiq5
e^rum prsfcniia; at in viùone diuina; eiîentis, boh poteli debite conTçquî fîném
.omni hoceitimpofsibilc prorius,-tum,quoniamdiui
fuum , niû habeat debitumordinc
41a ciïentia eft vbique prajfcns per с Л entiam,
a^ltimürtf rjïiem , i#qáóre&itu¿
prœfcntiam ,&: potcntiarmtum vero, quoniam
diuina eilenria videri non poteft per aliquá ii- do voluntauwonliiw?<fnyir; .- • •*>
•iiljttlioü
Tnilitudincm. creatam,proptcr quod, vt vidéa> Pefteripr ConeltifiovReäfi- Pofterfor..
tur diuina effenciameceflum eft omnino vt ip« Condolió.
ia diiiimcifcntia vniatur inrellcdui creato, in jtüdoyófyihtaqsreqm ad Ьег£
ratione fpecieiimelligibilis , quod non poteft titudinem confcquenter,& conco
áeri imeDei prasfentiajde qua rein i.p. difpa- triitanter.quia ficut in prefenti fta
Ad vlcim. tat á eil diligentia. «jEx his pätet ad alia argu
mcnta.excipio vltimú,ad quod dicendum eft, tu nihil cupit, vel amat voluntas,
quod dcledatio eft propria pafsio heatitudi« nifi fub communi ratione boni,
nisjeora prehcnfio vero eft bcatitudinis eflen-
fiç beat'drum voluntas nihil ppt:
*ia,& ideo non eft fimilis argumcntandi ratio.
Argum. «jSed vt ad vltima dubitatfoncm dcueniattir, te ft diligère , nifi Tub ratione diufr
■feire oporter,quöd ex commemoratis in iupe-
naebonitatis,quae voluntas reäifc.
riori d i fputationc, poteft prod uci tale argumé*
tú adcomprobádum.quod vi lio Dei cû amo- ma cir, ЭУ j.g <u . , L JîfC,,aiJ ib< . 3¡J
re^- f«iä©rte,ni5fuffiria^ ad bea-
tificandmn.Nairi poteft quis videVe Deum, &
habereDeum abfcntcm;ergo potcft quis vide^ TvJ^nemmí jtotéft еПе аиЪшт , quin ad Vï^
re Deum,& nô eiïe beat «. Anteceden s proba tarribeatamreqüiraturreÄiiudö' voIlt
turfactâilla hypothefi,quod Deas daret noti« Satis, tum antecèdenter, tumconiequenter^
fíam fui intuir'fuá ipfo abfente:fed ia haec dubi ;concomitaritcr, Qupdfi q^üiselt pufi11us,qui
tátio explica ta cft.li documenta fu periora me rad hülüi réî cebtirmationem tandas feriptu-
•.jm.'4-.jC
moria t encan Mir; nam i a m dernonftratum eft, ras exboftuletjVt huic fatisfaciamus , in prirrrîs
-eífeomnino impoísibile cjuod aliquis videat "eft illa Matth.'s'/Bcatt mundo cordfe»quoniaíñ
•Dtíum.eV non hàbeat pfaBfíhterh Deum. 'iw»
j))ir.*jilmü3Íl>ib.f 'tvju-.jp Vu* «- bom
*т -№» fflwfr 'V' sí laci.
Ц лЯШМЛ beatttudmem щшглт В i.Relièi^ frAÎrtda & imrftaciiïata apudDeurp
t¿ paire^KWc'¿ift,vilítare gúpíjlo's^ irarhacu
íatu m fè'aiû oÄÜK ab bdcTecuIo^' in' РГайТ/ РЫ.14.
01Г5ци1 1у,эгюч$; ¡ í /í -nílcbim^.-.u v'iütf
Inibtnifetf м M А ЛДОкЪфТ ii- ;,»6 rt
л
Prior cScl. 4r
rodo vohmtatis requirP-

mo »ml ' tecedentenquae conclu-

Pfal.ff.
acu^fp^l^diçnVàrua
ШНа^еШе1 ifil cV'cônfifmata,icqùY-
do voluntatis ad iînem eft, ficuti or
%1тМтШ0хгпШ ' eft ënrfti ]ic^Jvolüpt¿js » V beai
Vtrú be«í
f¥elu^rfç«ip4ç; деДцат pejrfcr H?ÍélncWe rlón p:bfsinrf cï üeomnj» pechare
pofsint.
bétTôridfttt;iqtiaproprer^înis compta PaY(Tftegü
T V.jT p ' Г* K. Vi^weisiiiuH^i
árcrm,iuxtaiHüct tób cijb.^feq
jiem/icutformaadmateiiam,que; f,fion fiintrtábri!^&mañéf'¿
ь; #
atiitatem. T(f Dcín'dc, SáfflH Scc'.w.Jum.
do
 . <Quaé&Í0ir¿ lili, lî
do n on tollir.ncque delhuit nл turara volunta
tis humanauSed noft ra voluntas fuapte natura,
vertibilis eft de bono in m alum* Ergo beati at-
que felices non liabent voluntacem immutabi-
lem in bono.Certè quod beati atq; felices , сЦ
я'Т 1 natura * & ex ^atu beatitudinis non habeant
quod fint impeccabiles, fed tantum ex dono
gratis eos in bono confirmanrjsjdöccnt Do«
Sconu. ftores bene docttjScotut i.d.i.q.4.&in 4-difl.
Cab. 49.q. 6.6- Gab.i.d.i.q.6.& in i.d.7. q.b Ada,
Adam. & alij huius farina? « Sentiunt ¡raque pra?diét¡
tutores quod beati ex natura beatitudi nis pof-
íunt peccarc,& odio habere Dcum, v t fi cogno
fcerent eos conde mnaturum , v el aliqucm eo.
rum amicum. Addunt priterea,qu0d ad expe-
riendam fuam Iibertatera>poflunt àDsivifio*
nc,&' fruitione defiftere.HaK fem entia probar
tur argu mentis non contemnendiSí - ,[
Prim" arS- fin primis.beati ex ftatu beatitudinis nó per-
duntnaturam, neque proprietates naturales»
Sed ad rationalem creaturam naturaliter cófe.
quitur liberum arbitrium in bonum}& in ma
id flexibile.ad quod fubinde fubfequitur pofr
fibilitas peccandi:ergo beat! pofTunt peccare. j
Secundum, щ Deindc,quidquidrecipitur,ad raodum reci-
pientis reeipitur, vt babctProuerbiü.Sed beati*
tudoreeipitur in libero arbitrio , quod eft ad
malum,& bonum flexibile : ergo beatitudo nó
cxcludit peccandi pofsibilitateim • ._..;*
Tertium. ЩPrseterea,dato (d i Iputationis gratia)quod ho
mo reprobus dum Ыс viuit , videret diuiná cf-
.. .3 fentiam(quod fieri pofleomnes Theologi có
cedút)in ea certè videret íüam damnationem,
qui proindeapprehendcret Dcum fub ration*
mjli,& nociui:poterit ergo odio habere Dcú»
Qoiitum. щ Ad ha?c,fi ira ics fc habct,quôd beati necefla
fio amant De urn,&fun t omnino impeccabiles,
iequuntur hic incommoda. In primhfcqui»
tur,quódnon (unt liberi in vita beata) qifod af
Qttjotum. fcrereabfurdifsimum eft. % Dcinde,licèrnc-
ceflario amentDeu m.quod adruic in ambiguo
cil , verum non necefsitant ur ad alia prxcepta.
obferuanda, neque ad alia media proíeqtiéda;
qaemadmodnm licèt Deus fe amet neceflariô,
alia tamc liberé amat.Ergo in alijs medijs pro-
íeq uedis cùm maneat omnímoda libertas,pcc-
care poílunt; vel faltem fequitur hoc incómo-
dum,quod omnia opera bea torum funt necef-
faria,& quodin nullo libertatem habeant. N5
fi concedas quod in aliquo opere libértate gau
deant,ftatuamus quód Dcus illud opus pnci»
piat, tunc conficio hoc argumentum. Beatus
poteft illud opus à Deo prceceptum faceré ; Sc
non faceré : ergo poteft peccare.
,tB«-i ejlä verà quis prohibet quôd in vira beata pof
ьп fint eflipeccaw venialia,?Jjqu)dempeçcaj;a ,yç-
nialia non aduerfantur charitati , vt hebet fanas
docirina. Щ Infuper,de potenria Dei ablolu- :
taduo contraria poffunt eflfe in eedem lubie-
ûo fimul; quapropter tempore pafsionisDomi
nicas in anima Çhrifti fuie fum mum gaudium,
Si íummatriftitia.ErgodepotcntiaDcrabfolu
ta, poteft efle in vita beata fummus amor t & -з1-о-ЪЯ
fu m mu m odium ¡ Dei. Щ Dépique , beatus fi У1о[шшЦ
vu^peccarepoteftiergoabfolutè&fimpliciter • ;
peccare poteft. Antecedens h uiusargumenti
cft vcriisimumjnsm eft vna conditionalis,qi
eft reda coníecutiojimo verifsimùm cft,quc
fi Deus v ult,pcccare poteft . Con fequentia ar«
gumenti probat urj quoniá id quod aliquis po»
tcft faceré, (i vult.abíolutc poteft faceré. Нес
(unt argumenta,qùibus perfuadere nitútur au
tores commémora ti,quôd beati ex fta tu bcati
tudinis peccare poûunt,nifi per gratiamDei in
bono client confirman. «J ln hac quxitione Expofido
explicandaduo faciam,eaque breui expediam; 1и*Л« ...
demunftrabo in prim is contra Origenê, quôd
beau' funt impcccabilesjdeinde oftendam, vn-
de fint impeccabiles.ex ihm beatitudinis , an
potiùs ex dono grati« cos in bono confirman» ,
tis. % Vtigiturprimumbreuiter,& fumma- fr
tim definiamjcirc oportet, quôd Origenesho .'Mr.-?. Ь.\
mitzjifuper Lucamdocet.quôd nó lolùm an-
geli beati poflunt pecçare , verumetiam quôd
a|iquandopeccant« Nam interdum angelí cu7
ftodiïhominum deputa ti, funt in culpa Sí ne
gligentia^ ideo reprehe nd un t ur à De o; refer-
turque bec fententia inter errores Origenis,
quôd afleruit angelos, & animas beatorú.pofl; , „.\-r
beatitudinem.iterúpofleinmeferiam deueni- .1;. -
re. A tqui Iacobus Faber in opufeulo quodam F»ber^
de triplici Magdalena, obijciens fibiautoritatê Ь"-*»АЧ" *
D. Tho. qui aflerat vnicam tantum fuifiè Ma-
gdalena m.refpondet ftatim,fentent ijs D.Tho. Jb-ч T
non efle adh«rcndum,quippe qui errauerit in
hoc articulo, dicens beatos effe impeccabiles.
«jNihilomin'dtfinitio fidei irrcfragabiliseft,
beatos eflè i m pcccabiles,coique habere volun
täte im mu t abilem in bono , quod dem onftro.
Primùm.ex autoritatc eccleíia:,qua; eft colum
na, ckfirmamentum veritatis. Deindcexdi- ... Ä
uin is fcripturisPfal.8j. Beati qui habitat in do- Ш.ц:
mo tua Dom ¡nc.in fee ula íeculor um laudabút /Г
te,ideí\,finefine.Efa.j5.0culitui vidcbuntle Ef» JJ«
rufalera ciuitatcm opulentam , tabernaculum
quod nequáquam trásferri poteft , Bec auferé-
tur claui eius in íempitemum , & funiculi cius
nunquam difrumpenturj quia folummodo ibi
eft magnificus Dominus Deus nofter,& i.Pet. x.Pec».
c.i.Rcgenerauit nos in hereditärem incorrup
tíbilem,& jnconraminatam , Si Apocap. cap.j. Apocj.
Qui viccrjtjfaciam ilium columnam in templo
De¡
 Щ 1 I HBtaMke
Dtirhjrf¿& fô»rfhéiiëgréafétti^iHlpfi^.I>eftî
-ué hmuftrfotji fofli innMB»*HBfliáteftÍTnoifli
Vít¿ris^'H0üífcftámetrtí,tí%*irfftrHnt beati-i
rudinem*ffetartpiternari»¿*pÉif p1èccatG rrotr
pófle dtepfcfdh IT- AfgumétM Vernation!* « dt
trina ThéilógiMÜtí&á¿]r&ti¡íiM\btii defi*
Refponde- grtabtltítlir.'Ad-Ori^Wiéclícé^Uó^in hacparJ
«• ®«eeV tt rtotafurdbefl<ore,& hárfefiiBí ideo eft caüéJ
ni*Fabro. ^XdH^W-^,qüöd'#titAir ¡n-harpa*
te déimpWtí^.ftHH poffurnris dícere,qoádtfíi
jfttínt ñbWlkl râbri; Ad fententiam vero addu¿
lob 4. ftjinj eMiPtolí fc.^dico¿qüó8flabet V3fí¡#hi<»
Ie4ptéra4íáws; quidam interpretahtur deJ ahgi¿
ÎS TiaWribdsjqübd fi explicetur de angelis beá
• tiSjfenñijr&iñterptetario cft.quôd qiiantú eft
Ht nature fuá , poffunt peccant ; fie explicatD»
D.Greg. Gregor.5лnoral.c.27¿ Alij interpretätur, quôd
nomine prauitatis non intelligatur peccatum,
**^х 7 fed ignotónriif.auf aliusdefecbsïpropter quod
Díorffft V dititD-Diony.quod angelt fuperiófej pnrgát,'
& illuminant árigelos inferiores Alrj fie exph^
tarit,vt dicant fenfum efle,ftabilem illam,&ini
rriurabflertl naturam non haber* angelo* ¿'¿a»
habet'ENrttsjvrtifc hebrarRrJtispropriéhabet¿e¿
* ihífclrtiH fois non credit#urtt enim mnfabfles'fi
Ad fecúdú. fuaírdíhijuáfrtúrnatüftf.'^' AdfecundutnïW
gumenttím dicendo m eflyquôd gratia, & 'gUß
lia non toüunt naturam ; tollünt tarnen & de»
fttutírilidefédus natufaeí porfôpecrttum)ibri
eft nat«ra,fed defeôus natura?; quôd П iab: áffl»
ma beata aufertur pofsibiliías peecandi* noaxH
•mitur-ei aliqa'a perfe£tio;ná poíTé peccaté,tnal
Vndc pro- gnatitftperfeÖio eft.^Sed fupereft vtexpRclé¿
uenhouod mus; Vride'venjat quôd beati fine impeccabi-
beaiMú - jCS;& y^nuin (¿onferamus cüm Scoto & 'alrjsi
kf!* qui exiftimarithon venire ex natura beatfftldi:
nis, fed'exdono gratis córifirmantisbeatistfí
Durand. borro; Dwand. in г. d< 7. q.i.& d.i3.q.i.dócet
boc profícifei ex eo,quod in beatis non poteft
efle error in ihtelleftu.&ficfatiocinatur. Bearí
■videntes I>éUrn,cogebfcúnt pleñé omnia qua*
ad fefptrÓÍint,& vniüerfaquajin quouisnegoí.
tio agédá-fent¿& noriraftenieerroreinimel-
lcñu,nort poteft efle perúérfirás, ñeque pecci
Ariftot. turn ib vtftoñéate,dicente Ariftot.j.Ethic. с.Л
.ts.i, brflrirs^randseftignoransj-ecteftantefacroelo
'•H* . .. truioProiíérbíif.Errant orrthis qui operantur
Flo.14.
' marurri.Certè haec argumerttatio Durandi effi
cax eft que confirmatur alio argumento non
mirions effideis. Щ N5 vifio diuinàî eflentia?,
eft futnmum bonUmifiquidem eft noftra beati
tudoifergdfwrit beatos & felices ímpeccabiles.
.».)'-'" : profcäofi beatitudo nö excluderet отпета
lum,& pofsibilitatempeccädijfummom bohü
•*«îA non eft ; ñeque appetitum nottrum fedare , 3*
exaturarepoteft.Prçtereaadvitarnbcatambo
Expof.m PrîmiSeciih.
Aitas maxiftvèHeccffaria eft; vtiq; neceffariutá
elt, V t be atus bon u s (i t : ergo fl viiio diui n x ef-
fèntiç nó faeit beatum,bonum& impeccabiléj
non«ttbeafltBdö,nequefufficicns bonum ad
hominembeendutn.Hasrationcsaccepit Dri
rand.ex D.Thom^everit.q.ii.art.6.&:q.i4J о.ТЬот.
«Г.8.& j.cór.gen.c.6i.& 4.Ii. с. <р î.& i.p.q-бг.
at.8. fSed D/th*i»locis dudumvitiitis fcribit
beatos efle impeccabilcs,tú ex parte intclleâfj
tvi eX parte volutatis . Hx pane mtcllcttus qui-
dê,qôoriëb*beiltlumégloriat,habétqueohà •IWÍ л
ic¿tum pnrfentilsim u w] namq; Vident omni«
qui ad hat um euiulque pertinent, & vniuerfà
qua; in quobis negocioagéda iunt. Sed et par
te voluntatis í\c ratiocinatur D.Thom. Nam
beat! vident eflerifiam bonitatis, & vniuerfam
rationem boni, n m vniucrlalem.qvfam particu
larem:ergo quicquidarnSt, propter illudfuni-»
mumbonuinamant.aciubindeà reétitudine,
& probitareaueiti nunquam valent • Confe-
quutio hui us argumen ti inde probat vir . Ná ef-
fentiabonitatisinordincad videnteni Den m
fie fe haber,(icut bonum in со m m uni ad crea-
turam rationalem, dum banc viuit vitam. Sed
creature rationalîs-nihil poteft velle,rñíi ÍUb rS ' ' '
tiörte boni in communi.Ergo videns DeuWHfiî
hil poteft velle.nifi propter ilíüd fu m mu m bo
num , quod Vldet,& pofsidet , in quo reftitú*
do voluntatis maxime fita eft,vt nihil velit,c4l
piat ue,nifi propter verum &fummunt bonum* ..t.ihii* ?
Vim &: elficaciam hui us argumentation is ex-
plicat Caictan. quem proindclegcndum cen* Caicc.
feo.Sed ve nia mus ad aliam huius rei demóftra
t ionem. «iCerte beat us non poteft nolle beati»
tudinem.ficut non poteft vcHe miferiam : Sed
beatusdilucidifsimè cognofcit,quod ft at im at- ,',n,n'
que peccatjperdit beatit u dinem:ergo non po
teft velle pcccare.Deniquc,bcatU5 in omnibus
defiderat Deo placeré, & in vita biiafa perfeuei
таге: fed dignófeit optimè äd hoc efie neceflï* ■ r 11
Tium vt non peccet:ergo femper vult non petí
car e;qui enim efficaciter vuk finefriyefficáciter
*ult media qui íunt neceiTaria ad fmé. SedÍ5¿
haícvcritasdemonftrataefteúiderftííís in art!
l.huiujqui*ftionis,vbipleniísiméoftéfum eft.
quôd beati neceffariô amant , & firùunrur , fl¿
adeójVtab amorei&deleítationedefiftere nd
valeanti«jEx quibusliquiddcôftar, quôd vitá
beata de fe,fine eo quo d ei aliquid íu per a d da -
tur,excl udi t om ne mal u m,& om ncm pofsibili
tatem peccandi, & perdendi felicitatis ftatum;
alioqui beatitud o non effet; vnde beati âtqub
felices, ex beatitudinis proprietate , & non esi
priuilegiq,funt impeccabiIés.Sedvt hçc veritai
euidenter,&diftinaèinteШgatвr,ftaшaturfb- '~ '
lito more prima Concluiio ad mentcm do£f if: pr¡m. cocí.
fimi
 QuofftionJ ПП.
Victoria: Gmi patris Viâoria,Deus de fuá omnipötentia
Prim. cócl. poteft dare vifionem fui,il!i, qui Temper fuit in
^jDuas(p0Cfj peccato mortali, & poteft dam natos faluare.
^acatos Haecconclufio cum loquatur de potentia Dei
abfoluta,Hquida cftjnam Deus poteft gratis ig
nofcere,& côdonarep*ccata:Vtrùm verô pol-
fit condonan & remkti peccatum.fine aliquo
dolore,& propofito non peccandi t alia quaj-
flio eft,qus in materia de pcenitentia inuefti-
gari folet.
secú. cócl. % Secunda Conclufio.Deus.quse fua eft om
nipotétia,poteft dare vifionem fui homini exi
ftenti in peccato mortali, hoc eft, illi qui priùs
commifit peccatum mortaIe,& non fuit illi re-
»: mifTum; verùm talis nó effet bcatus,quia fimul
cum Dei vifionehabcrc-t culpa? miferiaim
Tertia ебе. ^Tertia Conclufio. Deus de potentia abfo
luta poteft dare vifionem fui, cxiltcnti aitu in
peccato.Sed tuncvidctur,quodin primoexor
die efle vifionis,ftatim defineret peccare, pro
pter rationes fuperiùs adductas,quiby latis pro
batum exiftimo,quôd videns Deum, non po-
Soltttio. teftpeccare.«¡¡Et íi dicas,quôd Deusin illo in«
ОЫеШо. ftantj poteft impediré aftiuiratévifionis beati
fica:^ ficnon amabit Deum,poteritque pcrfe
uerare in fuo peccato. Refpondebat doftifsi-
M. Viftor. mu$ V¡aoria,idpo(Tec6cedi,nequcfacilé pof
, fe impugnari; vnde iuxta banc opinionem , vi
dens Deum de potentia abioluta, poteft pecca
re.Nos in fuperioribus docuim', quod lege fta
tura fcruandum eft , & id quod natura beatitu-
dinis expoftulat; Deus verô virtute miraculofa
Eoteft concrarium eftîcerc. Ego vero quid de
Proba fea-
ас re fentiam , breuitercompleétar. Щ Sentio
cercè.Deu m de fua omnipotentia pofle aufer-
rc à beato lumen gloriar,& vilionem beatific!)
quibus ablatis,beat us poteft peccare ; nam iam
non manet bcatus. ^f'Deinde aio,quôdpoft-
quam Deus promifit iuftis in premium vifio
nem beatam,non poteft eis earn denegare : ná
licèt negando prxmium iuftis, nullum facerat
iniuriam beatis,prout demonftrabitur in mate
ria de gratia;negaret tarnen ici plu m, & fuá veri
tat€j& non exolueret Chrifto Domino , quod
promeruit de omnrrigore iuftitia?:iraqueDcus
conferí neceíTario vilionem beatifica iuftis in
praemium.Sed hsec necesitas nó tollit Dei om
nípotentiam.qua poteft orr.nes beatos de ca?«
lo deijcere;eft enim neceíwtasex fuppofitione,
qua; non tollitDei omnipotentiam.qua poteft
omnes beatos in mhilum redigere.fÇDenique
ad extremum decenio efle prorfus impofsibi-
le,quod videntes Deum pofsint peccare,fic do
cet CaprcoLin i.d.i.q.J.conclufione 4. ii de-
móftratur efie verum,boc pad o. Nam vidétes
Dcum,vidcnt eQentiam &fontem bonitatis,&
orñhetn rationem boni, tum vniucrfalem, tum
particularem.ergo quiequid amant, amát pro*
pterfummum bonumj quomodo ergo peecca
re poterút ? Deinde, voluntas non poteft velle
aliquid,nifi fub racione boni,quod adeo certü
eft,vt nulla ratione aut poicntia fieri pofsir, tt
rcraturinmalum,fubrationemali. Sed intelle» ■"*••'
¿tus non poteft proponcre volútati invita bea
ta , quöd fit bonum defiftere à Dei amore Sc
fruitione,aut perderé v kam beatam per pecca
tum. Ergo beatus peccare non poteft. Vltimo;
Pofito crficaci imperio ex pane intellects, ve
luntas non poteft non prsftare obedicntiam.
Sed viíio beata non folum eft Ipeculatiua , led
etiam eft imperium efficax,quo efficaciter im-
Eerat amorem Dei:ergo neceíiariú eft vt amor
>ci fequatur. % Ad argumenta dicendum eft, SoíutioJ
ad ea inquam qux probant, quôd bcati ex pri - Argument;
uilegio,&non ex natura beatitudinis lint im« " ' ' • ' A
peccabiles. ^JAd primum dicendum.quod rà- Ad primu«
tionalis creatura In vita beata,manet integré Oc
perfect è libcra;non enim eft proprietas liberta
tis pofle peccare : vt parut in Deo, & in anima
Chrifti,in quibus peccatum efle nequit.Libcra
namque volutas arbitrij noftri habet duö;alte-
rum eft,polTe opcrari,&r non opcràri ; 'aiterum
eft,poflc peccare,hoc vltimum prmier.it ex dé
fedu,& i mperi cétione liberi ai bitr ij; & quoniá
à vita beata procùl abc It om n is i m per fe cti o,ab
eft fubinde peccandi pofsibilit3S. Vcl dicendú,
quôd liberum arbitrium rationalis creature, de
fe in bonum, & in malum conuerti potcft , fed - ' ; •»
«x çôiundione ad vifionem beattricam,in ma г •
lum fleftfnon potcft;íicut anima ChrilH Do
mini ex coniundione ad diuinic.-item peccare
non poteft.VeldicatTheologus,' quódliberü
arbitrium in vita beata , iarn non confideratur
vt liberum arbitrium, led vt natura qusdá de
terminate ad vnum,& ad bonum , quod fupe-
riùsplenèexpofitumeft. ^ Adfecundumdi- Ai Cecúáüt
cendum , quod perfef/tio ineft perfi ftibili ad
roodum ipfius , fed t oliendo imperfedioncm,
& defectum cuiufmodi eft , polTe peccare
• Ad tertium dicendum eft, quôd licet ¡He y'i-
Adtertia«
dcat fuam damnationem in vifioWe diuins ef-
fentiïjnon porerit Deum odio habert;quia in
eo quod viciet,fplendet omnis bonitatis ratio,
& p!cnirudo,cuius qiiidä portioeft ipfius dl-
ratio merrnfsimajeft enim homini beato ama-
-bilifsima diuinf iuftitixdiípofitié.&cpccutio.
•j Ad quartum dicendum, quod beati mukös Ad gnartfl
aétushabentliberos; quanquam enimnecclsi-
tanturadamandum Deum , fed nd alia aman-
da,& prolequenda non necelsitaniur, ficut ad
plenum expofitum eft U art. huiusquafl ionis,
j taque beati,in vita beata habest fe ikurDeusj
Deus

Deus namque neceflarió fe amat, & alia à fe Ii'
berè.His addere oportet,nó efle incóueniensi
quodpoftquam beati necefsitantur ad finem,
ad aliquern actum neceíTarium ad beatitudinis
confcruationé rtecefsitétur,videlicet velle im-
plerc volúntate Dei,tametii ad altos nftus par-
Ad «julntú. oculares libere fe babean t. «J Ad quintum di-
cendum,quod licet in profecutione mediorú,
&in alijt multis aftibus beati liberé fe gerát,nó
el \ со nfequcnsquódpofsint рессаге; liquidé
vniuerfa hec diligút propter fummum borní;
quem.idmodumChriftusDominUb in fuis ope
ribus liberé fe habebat,& poterat operari,8cnó
opcrari;mori,& non mori;at peccare nó pote-
rat.quippe qui habebat volúntate in bono с 6 •
Ad factual rirmatam. Щ Ad fextum dicendum, quod licèt
■' ' peccatavenialianonaduerfenturcharitati.ad-
_ ■"■ uerfantur tarnen fcrucmifsima»charitati,cuiuf
Adfeptimú modi eft in vita beata. Щ Ad feptimum dicen-
- •. duro,quodquicquidfitdealijscotrarijs, certè
odium Dei nod potefteflein vitabeata;ná ob-
iedum odij,eft malum verum,vel apparent; in
Ad vltim. vita autcm felici nulla apparet ratio malk*jAd
vltimum neganda eft confequentia ; nam con-
ditiorialis ilia habet antecedens omnino ieipof
iibiIe-,impofsibilc namque eft quod beatus ve
lit peccare; vnde quemadmodum nó fcquitur,
fi Chimera vult peccare,poteft ; ergo abfolutd
potcft peccare; iicnon fcquitur, fi beatus vult
peccare, potcft ; ergo abfolutè peccare potcft.
Ь.ТЬош. de cófutatione huius argumemi vide D. Tho.
ObjeeVo - quodlib.^.art. 4. % Sed qu.inquàm argumen
ts contra ta aduerfariorum confutata funt competéteri
Dehorn" femPcrtatticn manet fcrupulus.Narti probatio
nes,quibus vtitur D.Tho. in confirmationem
fux doctrina^inualids & friuole videntur ; ea
nimque.quae adductaeft ex parte intelledus,
varias calumnias habet;tum quoniam beati nó
cognofcunt omnia agenda, fed tantùm ea,quz
*¥. ' '■ : pertinentaditatumfuum:crgo circa alia agen
da peccare poflunt.Tumverô.quoniam ange-
Ji licèt non potuerint peccare circa naturalia,at
peccarunt circa.fupernaturalia , ergo licet beat i
л»: 1 К non valeant peccare circa ea qua; intuentur in-
diuinaefTen"tia,peccarepoternnt circa ea qua?
Soluti'o. non vident in diuina eifentia.^f Ad ha;c dicen
dum, quam bfeuifsimè potero,quôd quanquá
beati non videant omnia m diuina eiTentia , at
funt prudentifsimi ; & ideo nunquam opinan-
turuleque affentiunturalicui rei cum formidi -
irt*" '.. ne,&perkuloerrandi,fed(ufpendunt a¿tu m.
Vel dicaturyquôd exDei vifione fequitur fum-
mus amor,cx iummo amore , fumma diligétia
adinfpicfcndumqua-Dcoplacira funt, Se fie
nûquatn peccate pofTunt.Denique dico, quôd
licet beatii ex natura beatitudinis non debca-
-vi
Expóf.iñ Prim.Seeti)i.
turquod videant omnia in DeojCeterùm debe •. .7
tur bcato,quodquotiefcúque aliquid agendú
eft,a Deoinftruatur, quid fit agendum. î^çq; .
eil Ii mile de angelis.Ná quáquá angelí in natu
ralibusfuerint perfeclifsimi,nó tamé cognofc.e
bat omni ú agendorú rationé,& circunfiátias&
ideo peccare potuerunt,beati vero ( vt dictum
cít)om ni u m agendo™ m rationes intuentur in
Deo.ejSed rationes,que alíate funt ex parte vo Obijcitur
luntatistin omnibus inualtdae apparent.ejNam delnde.
ex eo,quod quicquid amat beatus , amat pro- р"т1»ии
jterDeum, folùm fcquitur, quodnon pofsjt
>eccare peccatum commifsionis:fed non pro»
>at quod non pofsit omitiere aftum,&. lie pee
. care peceátum omifsionis. *J Deinde.Sola ea Secundum*
vol utas eft iropeccabüis,quz tft ipfa legula f uá
rum operationum,proutdcmonftrat. D.Tho. D.Tbom.
i.p.q. 6 ^.artic.i. Sed voluntas beati non eft re
gula í uarum operationum,fiquidem regulatur
volútatediuina.Ergonóeftimpeccabilis.ajVl Vltixnum.
timo. Beatus de potentia Dei abfoluta , poteft
non delecbri , & amare vtprsdictum <ft> «f-
go poteft odio Deum habcre.Cófequentia in-
de probatur. Ná amori tantú aduerfatur odiú '
Dei,ergo fi amor Dei non eft neceflarius, pote
tit ibi eíTe odiú Dci.Ad haec brcui refpódcbo.
•J Ad primum dico,quod amor Dei íuper om Adprimf.
nia.excludit ornne pctcatum,&commifsionis,
& omifsionis. Vel dicendum , quod peccatum
omifsionis femper oritur ex ignorantia, vel ек
inconfiderafione,qua? in vita beata eílc nó pof
funt: vel ex act u voluntar is,c¡uo volunTUS omit
terc:qué actum in beatitudineinuenire eft im-
pofsibile, liquidem ibi nulla apparet ratio bo-
ni,ex qua voluntas ad omittédum moueatur.
•J Ad fecundum dicit«,quod ea volutas eil im Adfecúdú.
peccabilis,qux eft regula fuarum opération»,
vel qua» femper & infcparabiliter habet conió-
ôam regulam bonarum operationum , cuiul-
modi eft beatorum voIuntjs,de quo lege Ca« CiieUo-
ietan.i.p.q.6j.art.i.«J Advltimumdicojquod A,lvi:wu
id,quodaduerfaturcaIori,etiáaduerfaturcau«
fx produttiux calorisrquoniam igit ur Dei vi-
fio de fe eft amoris produäiua, confequcs eft
quod odium Dei , vifioni beatae aduerfettir.
Itcm,aliadecaufa vifio Dei diísipat odiú Dei,
quoniam oftendit in Deo omnem rationeqi
boni,& nullam rationen? mali;tollitergoobie
£tum odijjac fubinde ipfuro odium.
ART 1С. QViNtV&
f/ Vtrum ad bcatttudmemrequiratur
r\ xorpHS. . ' <
S V M-
 Quáéítíóri.' Ulli
s V м м a te X Tv s; ■ ú
primi cod. Rima Concluïîo.Ad bea
titudinem imperfecbm,
qua? in hac vita habetur,;
requiritur corpjuj,.çÙrn.
operario inteHe<âu$hîc noir fit íh
pe phantafttiate; "> »••
$ecáj.csc. ^SecundaCjöncIufio.Ädbea^
titudinerñ perfedam , qua*; in Dei
vißqfle confiffit , flöh requiritur
corpus^quamuis aliqui íalío credi-
áerínt,animas vfqueádrefurrectt'o
nem non viderc Dei е{Гепиагпл
».Cor. j. quodeft contra Apoftolum 2*Co-
rmth.j. Voluntatemhabernus pe-
regrinari acorpore,& praefeñteseit
fe ad Deum . Quod per rationerr*
etiam patet; quia beatitudo confi
ftit in viQonc Dei,qui per phantaf
ma nonvidetur, & fienon eftne-
eeifarium corpus« 'ti . hfttéfeVCÍ»íriMÍf»óa^>CiriTÍ cnîra^îom^nusl
Ter.côciu. Щ Tertia Conclufio.Adbeati4
tudin em perfectamreguiritur cor
pus ad bene cfTe. Perfcâio ещга
dupliciter confideratur ; vno mo
do , ad conitituendam effetitiâm,'
vt anima requiritur ad perfedio-
nem córporis,& hoc modo ñóri re
quiritur corpus ad, perfe&ioneni
beatrtudinis:alio modoconfidera-
■ turperfe&io ad beneefle,5¿ad peí
fecbonem rei faciendam, vt cft pul
chritudo corporisivefocitas inge-i
nijj&fimilia , & hoç ,mpdapeTti.i
Л et corpus ad perfeâionem beati-
tudiflisjnam operatïôdependetex
natura reil Qu a ntö ergo anima eft
• perfe(äiorinfuanatura,tante per»
feclius habebit fuam operationêj
in q ua beatitudo con fiftir. At ani
ma feparata â corpore, habet infe-
I
eíTehabet inçotpoxe*
¿u'u mî'iO'!". ".инок пЬпщг.г yiacltidA
T- N-hoç articulo moactur grau iííima ' фДО Qu q ft.gr«
i ftidiNûra anime tánftorum v ¡que ad dfoHfciN* animr "
ai<.iiiMt«::,.^
*'ifldtóíj .AI.«, o. huiría- —vifiôbe frUä.t
OeiMrttítfefií.óV cu* .. la"öorum
fan
fl?ôh<ir*îVttîbrtli fiftfcpatree dní¡quiJ( fiwiesaueùm.
a^^^íherum fenter«iam>iii'<i*ftírrero3№m,quotú íen-
Inc'ofetib-'Ajjoftolusinf-ithurgi.í dmini íacrifi- jicob,
eij.prb'ámmabutíaRxfiOrumia Chnfto quie-»
fccntífjmHtnprccsttirv vt-iridicet cas norttiunv
âd ккЪ m^peóta t a; beatiuid i тя peruCh i fi e , cffc
aW'cmforrna prec з-fiö nis huiuímodi : Domi*
n e Den y río: ñt r me m en to o m n 1 u m o1 1 lio do *
xernrtt_',a'(í*eétédtí ftd© ftritifntñim', ab Abel
rafttf-vf^eädtoodiertröm diém-i fac e¿*w»
quíefcefc-ih regione vtuentk¡m, in regno ruó,'
irr dehti jetara d ifi, i n fi n u A braba m, lia ас ,- ¿S¿«
lacob ,. fartítrti-uBV pjfrum: noftrorum : vnde.
e*»1at á^rjWiftí^tfg^rtrttiSí-vbiprjpfidet
1 j men V ulitis ! u iД- pírpet uó-refulgct. I'reneuJ Ireneus/
Ii pilco-pos Lugd u nen fis , i n fi ne 1 ibri àdtievfltt
hi !rJe¡Aó-*Abráimprti* оОД1с ^ • vbi-ahifR»
möriuorumctWrJpoftd<?indecorpor,-i]i(err'eJ
íufreteHt, & poft гeíurrecüonem a fi'q mptus
fitíffla^Rútoéllfqpia&rdircipulorume^
propter quo5 &c hxc operatuecft Dominos .ani
ma? abibunt i li inuifibiicm locu m defini tunv
chà Déo*,oV ibi vfquc ad rcfiirrtetienerrt'icornt
morabuntur,(üflincntesrcfurrecl:ionem,poib
reci pien tes coi pora,& perfcixè refurg 1 1 es,hp¿
eft,corpor3liter,qtitiT!admodû Chriltus refuí
t e> if,& Ik venien t a d<on fpcâu m D t i. «Ц I u fti Iuftinu»:
nus j>bilofophus& martyr inlib. quafilionuro
à gen t ibus po 1 1 tar u m,q .76. Si a n te reí urreâio
nem nulla furit ope rum prim la , quis fruâu^
fuit latroni cum in pàradiium eius aninuis №à
trodi!<5tus efi;prgfertim cunrparadifus iub ferï
fum eadar.animi sutem eiTcntla non рег"стглйы
t ur fc n fi Ь us ? Ro fpo n fi о , h ос I a t rp Götlfetjurti
tus eft cum in paradtfuin intrawt ,'quod reipfä .„ |>*->ÎD
fidei emohimentu m;fruÄu mq; сdgnöuit,quii
dignus eft habinis-cc-tubcatorumjiri q-uo-çU*
fîôditur ad relurrectioinis, rrmuneratioaiiqai*
dicm.babetfjue paradifi fen turn , intcflagentM|
ftnfi:, qui dicirur,<;uoanimr&.feibfi vident, 3í
qu e íi nt tv,b ipfis,&'prf terej'an^doî aîtr^daE-
m o'nc s, & rurfuffi ^;to*i^n^içqiùjra)^tè г» ,
l'urreâiionem ex bis qu« in vúa geUfa.psx miü
reddi*
 EB.Mfidinaf.
to au, Vndc apparet fapiçnti ¿uique , out $i*
quando fetyfiostamp^saodierír, cffe aliquant
localem detcrmir.ationcro, que (in us dicta frt
Abrahe,& recipiendas animas filiorum eius,
et ia m ex nationibus , pat i ii I "cilice t m ult зги m
i .• - **.up naiionum in Abr.i hx <. enfu m deput andarurn,
■~ cadem fid«,qua cVAjfraliicrcdiditD.el,
r»i.».:3i;*l nB¿(, ¿¿ ¡Uge kgkHEíÍSí5gn9 cireWcifioDfcv
* ltft¡sm,fu.bl¡p>iorem tamen inferí?, inte
■ч . r«BüeiSrigerimn prebkur»m animabusiufbrú,
•• i doceccortf^mattoreíumriefíírí^ÍQiréom»
.жwot nium^nitudine meiccdiscxpungat, banc ap
.je:4íp»ritura ccelefti protftifsjone., *d quaraiaícen-r
íum Ghriíbtó editkat in «lum» vbi eft locus
etcraub.ltem libr.de Anima c. antepenúltimo.
Nemini(íoquit>anre.refurreá¡cméexbis.qu«.
inYKagefsit, premium redditun ideTOlMrfcis.
lib.de anima c.3ntepenultimo.$i ChriUus f or
ma hu mana: mortis apud inferos fui>#us,non
ante afeédit in íubli miora cxlorum , quàm de-
fcendit in inferioraterrarú, vt ülic Patriarchas
& Prophetas.compotes fui fjceret.habcs & re
gionem inferorum fu bter ranea credere, & i líos
cubito pcllere.qui fatisf uperbe non putét ani-
.• *a¿ шаь ñdelium inferís dignas,fcrui luper Oomi-
num ,& difcipuli íuper in jgiílrum afpernati , fi
forte in Abrahtè fmii.cNpeciandf rcforrectio-
nis folatium carpercm,c% paulo infrà.Nulli pa-
tctcilum,tcrraadhuc íalua,ne dixerimclaufa;
cum rtaríüctiooc en i m rn un di . r e fe rabút ur re-
gna с ador итЛ polt aliqua addic . H.abes etiá
dVparadiíoánobislibellum.quocólHtuimus,
onmcm anima apud inferos kqueftrari ¡n die"
Domini. Dcmum c.vhimo hec intulir.Omnes
«fgQ этта,- apud inferos.velis ac nolis, íunt,&
luppiic ai.uinllic&rcfrigcria, habes pauperé
Si diu item. Cur e ni m non putes anima & puni
у :;. iflcl ri a pu d inferos interim íub с X p e et a ti on e v t r i и f
que iudicijí quid ergo-fittin tempore' jft©$
ek^miernus? jt euim anim e.neque in viuenti-
bus dormiunrjcorporum enim eñ fomnus; no
uit & apud inferos anima & gnudere , & dole-
re fine carne,quta ce in carne illefa,fi y«lit»da*
kt^.&Acfa,fivelitígaudet;hoc fi.ex arbitrio fud
invitant, quaMo rcagi:, ex iudicioDci poft
Clemen, mortem, «f Clemens í\.ornan<lib.liypothipo-
[сол fecundó , ex fenrentia Petri click ha?c.
QuemadniodumagilUrnofterChnfius non
ítatim.euobnsabtjCiedfuílinensdefinitum à
patre rcfurreflionis fue te mpus,quod ¿V per lo
nammatiifeftumelt, poft triduum relurgent
etîbmptus eft,í ic &. nos íuftinere oportet re lur
TectioniSi& gloria? noítri tcmpusprxnuncia»
tua àPj^pbjcth^Sc üc rd'urgentes aílumi in cf
»ibkn
Expofin PriniSecun.
lum.intcrim vero,oportet anjmas víque ad die"
iudicij extra cilum, patitter fut uram gloria m
expeérarc.^Origen.homil.7.inLeuiti.NóndÜ Ötigi
(ait)fandi receparunt letitiam füam , nec apo»
ftoli quidem.íed & ipfi expetíát,vt egó letitias
eorum particeps fiam. Nec enim decedentej
hinc fanétí.continuó integra meritorú fuorum
premia confequuntur, led expectát etiam nos,
licet morantcs,licètdefjdcsi non eftenimillis
perfeâa lx t i îia,doncc pro erroribus noftris de*
)eht,& logent no lira péceata , ficut PauLdicir, '
nódum affequuti funt promisiones, Deo pro
nobis melius aliquid prouidçnrc,nc line nobis
perfe&ionem cóícquerentur. Vides ergo quiá
expe&at adhuc Abraham vt que perfecta funl
con lequatur, expect at & Ifaac iUohu от»
nesprophetx expectant nos, vtnobifcü per-
feítam beatitudinem pereipiant. Idem lib. pe»
riarchon fecundo non longèà line , loques de
loco.ad quem anime fanírorum tendunt poft
inortem;PutoC¡nquit)quod fanâiquiq; dece
dente* ex hac vita permancant in loco aliquo
in terra polit o,q ист pa ra di fu m dicit fer i ¡> tu ra
diuina, velnt in quodam crüdirionis loco,& ve
¡ta dixciim auditorio, vcl fchola animarum,int
qua de omnibus his que in terris vidcrant,do«
ceant ur. tudicia quoquc- quidam accipiant de
coníeq и e nt i b и s ¿V futuris, ficut in bac quoque
vita pöfuijiudicia quídam futurorú , licet per
fpeculum in xnigmatc , tarnen ex aliqua pane
conccperant.qux manifefliiis & hicidius, fan-
dis in fuis Iocis,& temporibus reuelancur. St
quis fané mundus cordc,& purior méte fuerir.
inde ad ecru locum afeender, & ad cilorutn
regna perueniet.Iterum libr^.pcriarcbon , de
locoanimarum fancTtarum.fed aliqùâto diuer
iiüs mentione faciens inquit; Qui de hoc тип
do fecundumcommunem üiam mortem rece
dunt,pro acribus fuis, & meriiis difpenfantur,
prout digni füen'nt iudicati; alij quidem inlo-
cum,qui dicitur infernus; alij in finü Abr»hx,
per diucrfas manlioncs.«, Lacran. lib.j.diuiiia- Lacba.
rum inftitiitionum c. n. Nec quifquam pútet
animas port modern fiatim iüdicari;tíarn от-
lies in v пэ.со m m un i q не с и Hod ia detinentur,
donee tempusadueniat, quo max irr. us iudex
mcritorum faciat examen; tunc quorum Í tier it
probata iulbtiadii premium immbrtalitatis ac
cipientjquofum autem pea ata & fcclera det c-
Ôafucriht,nonrcfurgçnt,fedcum impijs recó
demur in cafdétenebris,ad certà fupplicia de»
ftlnati.^fViäofihus martyr PytabionenfiiEpi viúorínu»
fcopus,in commentarijs Apocatypfeós, expli»
cans illud.vidiíub altare Dci,&c. Ànimasautfi
occíforúin dicit fe vidiffe lub ará,td eft, fbjb ter
rajara cnim,& cxlura & terra dicitur; iicui}ex
* ait,
 Qua?ftion.l I ï L . *;?
ait , quae duas aras féccrat» aurtam ■ intrinfecwy
& jeream extrinfecus.Sicut ergo с a lum intel-
ligitur ara au rea, qua; erat interior, ad quam fa-
cerdotcs fcmcl in anno introibant; lie & ari
asrea,terra intelligitur,fub qua éft infernus /re
mota à pœnis& ignibus regio, & requics fan-
¿torum;in qua quidem ab impijs videntur,ôc
audiuntur iufti,& nec illûc tranfmeare poflutMv
Has ergo animas occiforum expetere vindicta
fanguinis,ideft,coфoris fuiJe habirantibusfu
perterram voluit nos cognoTccre qui omnia vi
: . j ; det.Scd quia in nouifsimo tempore fanftorurrr
rcmuneratio perpetua,& ynpiorum ventura eft
damnatio,didum eft eis,expecr.àte. & procor-
*> ' pons fui folatio,accepcrunt(inquit) fiólas albas
Prehear* id eft.domum Spiritus fàncti. «ifPtudcntímift
Poematibus fuis piorum animasxorpore déce
dentesmunc in lînu Abrahs, hune in paradifo
rcrrcftri,nuncííb airare Dei collocare videtur;
ficut in Hymno pro exequijs deftmftorum fa-
cit,vbi hunc in modumcanit, : • иг:,:,ч
Qua mmregionc lubebis -it '/> >.'• ' • ip
AnmamrcquUfccrepurml "* > i"-f" п>ит
Gromo penis abdttafanäi. im qi? m . h j-ч
Kccu.babit,vt cß Acabar, ir" . 'у ::' '. v :
Qucmftoribusvndiéfcfepium ■.»-•' ' ¿ :ч>
" Diuesprocidafpicitardtnsí'' 1 * -O ■!•'*'•#
Scquimur tua diña Kedemptor, i »v ■ ц ?'• 1
Quibusatramorcc triumphant,
Tua per vcßigia mandas . < i- - » -.••.',
Soctum eruas he latronem.
Patet ecce ßdclibus ampli ••: • tiam tempbris caufacjcHiéit omnium fanciöfutnf
Via lucida tamparadiß, ■ 'J * :t
Lfcrt er nemus dlud adire i
Homimquodademeratanguis. •■' "J пП
Et in Hymno decern &. ocio martyrarù C*j
farauguftanorum, indicans quo loco ülamarty
rum turba quicfcat,ait, ~- w¡í!<i,i.'I'íí '¡oblir»
YltcfubäUtrifiufcmpittrna; b'otiü иЛэ'-Ь
Lstpßbus noflris ventant prwifW*s ri • t?tu l m : ■ и
Turba^Uiimferuat prorer«!* creétfht ' ' «Л I: tí. 'п: ль
. <■ Ригрмггогят. ; í¡.""; ".ли^уэ
D, Ambro. «fAmbroGasMediobni Epilcopus libro' ft
cundo de Cain & Ab ul,capi t и lo fecundó; Sbl-
uitur(inqùit)à corpore anima,& polt virx hu-
jus fincm,adhuc tarnen futüri iudicij ambigua
fu fpcnditur.-& in librude'bonomonis.c^toi.Scri
peura Efdroc, habitaculaanimarum promptna-
ria липсирзг, 6c occurrens- querela? humSMrff
to cpJodiufti qui prajceflerunt.videntut'vïq!*
ad diem iudicij pcrptonmsm» falitet-rcmpons
debita tibtjemuncratiohe r^audaTi,miraBflikV
ait; Coronas cfTc li m ilcm. diem, iir: ici j ; corolla;
enim diesexpecbmrabötmiibu^'VrtntilVo(»r»
dem diem & vi cri cru bj feint T& vid' ¡res pal J
mam adipifcanmr victorias. Ergo dum o.pe-
Articul.-Víí;í ßf
cbturplenhudo tcmpoTÍs,expec>aBtanim*'r#!, .*ic!.- v
muncrationefn debitam y alias mánct peen»,
alias gloria.& pauló infrà in eodem capite , lo
cum quem petiint anima; om'nes corporibus
exutx.appellat infernum qui Hon videtur. > г
^floannesChrifoftom. homilía trigeíímano- Cbrifoít
nain priorcm ad Coririthiós, examinans vimil'
lius Paulina; argumentations, videlicet, fi i t¿>
hac vita tant ùm fperantes fumüs , ergo mifcra# ^
bilioresfumus omnibus' animantibus, inquit|«
Quid ais Pauleí fupereritnè fiducia fola fi <tôfiï
pus nori excitetur? an non animus fuperfUup
erit? crlt,& immoralis qirtdcm ; quanqtíátttj
veró veífcKcenties fit(Vtfanè feft) iinmorta.-
lis, tame»finc carne ipfâiâdpwrandis illisboftifc
non fruetürvqffemadmodum tíce pœniv pü-<
nietur:omnia en i m eorum tribunali Chrifthlna
nifeftabuntur ( inquit Paulus ) vt vnufquif^uc
fcrat qua; per corpus , feú bona , fe"u m ala
cit. Nam ü corpus non reftífgéfrj anima rio- "
ftra incoronata man cbit,& fcxrra^teleftem beá"
titudinem erit» Autor operis imperfeél} in*
Alatth.homilia-}4.fuperilllíd?Ertjntprimi'ño"
aifsimi,& noüífsimiprimíííTcCÓftena'ens quód
denarium «terna; beat ifudiriis omneS' eodémf
temporefint acccpturi,fíc ait; Aüt ideo primôï
dicit nouifsimos tutu ros, &• no и il si mos primo»
non vt nóuifsimi digniores lint quam pnmi; * 5
fed vt coêequcntur ; prophetá enim Efdras,
volens'omniam fqndórum vniam oírenderd- •
vocationerrH&: nuHam inter (sos eíTeidiríerenv
nu m.erum eile quali teronamíSicut en i m in со
rona,cùm fit rotunda, n; hi 1 inueñis quodvidea
tur eflefnimim,aut finistfic inter- fondos, quartf
tum adt¿mpus,in.illoíscülo^nemo nouifsimiJ*-
dicitur,nemo primusrideo ergo quibus datum
eft primo nafci,nouifsimt remenerantUf i tftA* ф
fandl quafi corona, omnes ârqUates íunt: nouif
fime nati.primi remuneranror^vt illi, illam glo- j
riam háben'teíiiíriperhanccoaiqúentur.- ' • •'
ЩAuciiftuftenarratieoePfalrt^Ä air.'Pefbvlw Аигий.
ram itbm nondumeriSvVjè^mnt faiictivqüi«
bu s dicetи rj-V eni t с bù n edict i' pa tri s ni с i , p e \xi-
pke regniiwí.'qTOd vóbhipa^tum èft^b et*ig»<
ne mrmdimärKhirrf itiiiwßcquis ^(<.4r?S)ediái*
potermi» «ffitívij «üfewí «juoodam vfcwaAim;
pauperorr»4lÍBís tile fuperfboptó mqdij«b«Wtf
tis videt longé rcquiefcwrem'ln illa" W^íiApul
CeTíé.fec«tüs ex pedabisiusái сЦ: diem^íM libW ^
».de Gen^adliteiahi'CV^Jij^r-Paninswlo
uitatis Dei,qux ^nien^rltJalft^ôrtalilMisfà'n»
gdis ;er mortídibosirhiiin«»Aus>cörtgrVÄtÜif
nuncvitmonrfirerp^e^RíbrhTl^í^vrtjtí
eis qui mortem obi cru nr, feenet is an ininrùm re
«pracdisjfcdibufqûerequiiiûif;- i> ^и.'ст!
G %Theo-
 ç% F.B. Médinas Л
Theodore. ^Tbeodoretiís Cyrenefis Epifcopûs m com-
rpeotar.vndecimi capituliad Hebrxos; San-
üorum(ait) ergo tot & tanta fuerunt ccrtami-
na,fed hi tarnen nondum coronas acceperunt;
cxpcctat cnim vniucrforum Dcus aliorum ccr-
tamina,vt foluto ftadio,omnes qui victoriam
fuerintconfecuti,fimul vi&orcs pronunciet,
&remuneret.
Afctbai» •JArcthasCxfarex. Epifcopus in commenta»
" rijs Apocalypfeôs, colleäis ex A ndrex Cxfa-
rienfis Epiicopi monumcntis, dum expone*
net illud, Vfquequo Domine non vindicas fan
guincm noftrum,ait; Perhxc apparent fancti
-, t appctere mundi confummationem , ideo Ion«
ganimitcr expectari iubentur vfque ad confum
mationcm fratrum , ne abfque ipfis confum-
mcntur, iuxta diuinum Apoltolum. Albs au-
tem ftolx florentcm in ipfis virtutum fplendo-
rcm dc{ignant,quo induti funt.quanquam pro
mifsiones nondum reportarunt. Horum igt—
turfpe.quxpcí jnteUe.éUim, veluti infpeculo
contcmplítur,omni crafsitie liberati mérito Is
tantur,quitfccntcsin finibus Abraham. Nam
idkmultisfanäis diâum eft, vnumqucmque
virtu tis cukorem,fortitum efle dignum locum,
vndcetiamdc futura fua gloria ce rtam quan-
dam alTequatur coniefturam. , - i.n
Pecwmc¿ ^rQecumeniusin vndecimo capitulo epiftola?
ad Hebrxos. Omncs ( inquit ) fanéti tefti-
monium promeriti, quod perfidem Deo pla-
cuerunt, nondum confequuti funt bonaiuftis
promifia , Deo de nobis melius prouidentc,
neUUaliquidamplius quam noshaberent: in
«o quöd priores coronati eiTcnt, vnum definii
uittempus,vt & nos cumipfis coronemunhoc
autem pro nobis eft, illinunquam fedcnt irre-
muncrati , noftram expectantes adminjftratio
ф nem ( ne fine nobis confummarentur. ) Non
dixit coronartntur , fed quod maiorem habet
emphafim,confummarentur , hoc eft , accipe-
rent term inum bonorum, pro quo laborat om
л.,±„л с n's ewitus., Si fatigatio eius qui virtutc prxdi«
jG#fifi. tus eft. <f Theophylaâus. Bulgarie Epifco-
pu s ad Heb ra; os vndecimo; Sancli (ait ) nihil
adhuc ctt-leitium promifsionum funt aflequu-
ti.tametli conftat nonnuIJos , vt Dauidem re-
Eem,his terrx bonis afFedos;haud tamen prx«
:ntia hie ipil inquirimus, fed qua: in ccelo
funt , certiores 4c veraciores .promifsioriei* ; ?
Hoc idem habet mcoetraentar. fnjrf tvjttfii
mumtcrtium capitulunvLuc.: exponens illud;
Hodieiaecumerisin paradifo. л , -, /Л tí , <
ЕшЫга: çEuthimius Zigabonus in edmmentar. ij* ca.
¿pe/ ^c^édilEwens promifsionem Chrifti
ad bftrftOem{hodie riiecum eris in paradifo,hçe
fcriulii; Chriftus fdenslatmnis inten tionem,
-CadT > ó cipite
Expof.in Prim.Secun.
promifit quod illi optatifsimum videbaturmo*
uerat cniiji latro paradifum, è doctrina Mofay
ca,& tunc quidem dedit ei conuerfationem in
paradifo', táquam arrabonem regni fui , quod
eft fruitio ineffabilium , ас xternorum bono
rum, quae oculus non vidit , nec auris audiuit,
nec in cor hominis afeenderunt. Nódum cnim
quifquam iuftorum aeeepit promifsionem,ve-
luti mognus doeuit Paulus, poftmodum veré
Sc hoc tradet regnum , tempore vniuerfalis re-
furrectionis. «J Ioannes Romanus Pontifex
eius nominis XXII. horum fententix dicitur loan.XXII
fiibfcripfifle , & decreto fanciuiffe fie eíTe cre-
dendum. Teftes funt huius decreti Guillel-
mus Och am in opere p;.dierum , & Adrian us o chira. ?
Papa fcxtus,cuius verba in quarto libr. fen tent,
in fine quxftionis de facramcnto confirmation
nis hxc funt ; Nouifsime fertur de Ioanne
XXII. quod publice docuit,ctedarauit , & ab
omnibus teneri mandauit, quôd animx pur-
gatx ante finale iudicium, non habent ft olam,
qux eft clara & facialis Vifio Dei; fcVniuerfi-
tatcm Parifienfem ad- hoc indirxiflc dicitur,
quod nemo ineapoterat eradum inTheolo-
gia adipifci, nifi primitus nunc errorem iuraf-
let fcdcfenfurumT& perpetuó eiadhxfurum.
^Scd&Diuus Bcrnardus explicans illud Apo D. ;
calyp.fexto, Vidi Tub altare Dei animas interfe
âorum,hanc fentcntiam expreflè docet, fi-
gnantcr in fermone quarto feftiuitatis om
nium Sanctorum, vbi aflcrit, animas fancto-
rum vfque ad diem iudicij quiefcere fub al
tare Dei,hoceft,infoIa vifione humanitatis
Chrifti , donee veniat tempus , in quo filius
Dei poft vniuerfalem refurrectionem oftea-
dat fcipfum Lilis in forma Dei , vnà cum patre
& Spiritu fancto. Rurfum in fermone tertio
eiuldem fcfti , obiter explicans illud , Quam
dileâa tabernacula tua Domine? concupifcit
anima mea in atrijs Domini. Tres,inquit, efle
animarum ftatus; Piimum; in tabernaculis : fe-
cúdum ,in atrij s: tertium,in domo Dei, hoc eft,
in beatitudinc,in quam line corponbus non in .1
tratur.Sermo eius fic habet.Aduerriftis (tri fal-
br,)ex bis qux prxcedenti fermone funt difta,
tres effc fanecarum ftatus animarum j primum
videlicet in corpore corruptibili; fecund û, fine
corpore;tertiú^n beatimdmecófummatsuPri-
mum deniq; in tabernaculis; fecundú in atrijs;
tertjü in domo Dei: & poft pauca fubdit; In illi
beatifsim á Dei domú,animx nec fine nobis i n-
trabút,nec fine corporibus fuis. Щ Hxc ftntctia
videturhabere fundamét ú in fanâis ícripturis,
in quibus Sc prxmiû iuftorú,& fupplicium im->
piorú ad dié vfqj iudicij referuari videtur.Mat.
c*jJjc.dicitur.Yenitc ben^didipatri»md,peí M>t lj
' '
 Quseftiom III I.
cipite regnum quod vobis páratum eft, &c. in
quibus verbis infinuatur,iuftos vfque ad diem
iudicij regnurri non habuiífe;&ad impiosdi-
citurjlte maledidi in ignem xtcrnum,qui para
i.Tim. t. tus eft diabolo & angelis eius. & fecunda: ad Ti
moth.capitulo primo. Scio cui crcdidi , & cer-
tus fum quiá potens eft depofitum meum fer-
uarc in ilium diem. Cui confonat illud ex cap.
quarto. De reliquo repoilta eft mihi corona iu
ftitiae, quam1 reddet mihi Dominus in illa die;
Apo.tf. phrafi feripturç figrtificarts diem iudicij;&Apo
caly.capitulo fexto,fandis efflagitantibus ргж-
mium iuorum laborum, refponfum eft vt con-
quiefcerent per modicum tempu$,doncc com-
Heb.ii. pleretur eledorum numerus.& Hebrx. vnde-
cimo eft infigne teftimonium, vbi Diuus Paul,
recen litis pa tribus antiquis il с dicit; Hi omnes
teftimonio fideiprobati,non acceperunt repro
mifsione,ne fine nobis cofummarcntur,loqui-
tur apertè de praîmio bonorum operum.
Veritas fi- Щ His non obftantibus, pro certo & infalli-
dci cerca. bili fidei dogmate habendum eft, animas fan-
ftorum,qui in Chrifto moriuntur,fi non défé
rant aliquid purgandum in purgatorij loco,có-
tinuo eu~ebeatas,& videre Dei eíTentiam;& со
trarium dogma pertinet ad errorem Armeno-
Error Ar- rum,& Anabaptiftarum, doccntium, animas
merorú Sí fandorum ante refurredionem corporis,diui-
Anabapii- nsvifionis gloria frui non poffe, damnatum
Darum,
lnüoc Tí!. decretalibus epiftolis Innocentij I II. & Be-
Bened X Г. nedidi X I.Romanorum Pontificum, & Oecü
CScil .Flo. menica: Synodi Florent ins decreto, cuius hace
verba funt.Definimusillorum animas,qui poft
baptifma fufceptum, nullam omnino peccati
maculam incurrerunt,illas etiam qua? poft con
tradam peccati maculam , velin fuis corpori-
bus, vel eifdem exurae corporibus , prout fupe-
riùs dictum eft, funt purgarse , in caelum mox
rccipi,& intueri claré ipfum Deum trinum Sc
vnum,ficuti eft,pro meritorum tamen diuerfi-
tate,alium alio perfediùs. Illorum autem ani-
m as, qui in aduali mortali peccato,vel folo ori
ginali decedunt,mox in infernum defcendcre,
peenis tarnen difparibus puniendas. Idem dc-
BenedXI. finiuit BenedidUs X Lin quadam extrauagan-
ti , qua? licit in corpore iuris non circumtera-
tur, authentica eft,& infallibilisautoritatis,quá
Marfil. integra fide referí MarfiLin quarto,qua°ftione
CiAio. decimatertia,articulo tertio, & Alfonfus de Ca
ftrolibr.de haerefibus,ver. beatitudo, Ьгге. fe-
*ta. Eadem definido habetur in Concil.Tri-
dentin.Sefsione quinta,cano.quinto, licèt non
baoc. III. omnino apertè. Idem définit Innocent. 1 1 1.
in capitulo maiores, de baptifmo & eius effe-
du. Iacm definiturin capitulo,Apoftolicam,
depresbyterononbaptizato. . • m '•-
Àrticul.V.
9?
%ln confirmationem verô huius catholice fen
tentiae,magnosfcripturarum cúmulos non coa
cerüabo,fed paucas, momento fuo ¿V pondere
perquim graues. Ad Philippenfes capitulo pri- PhiLx."
mo dicit Paulus. Cupio diííolui , & eíTe cum
Chrifto; in quo fignificat,quod diíToíuta habi-
tatione mortali,continuö debebat effebeatui;
efle namque cum Chrifto , eil in vita beata in
perpetuum regnare , vt patet ex illo prima; ad
Teflalonicenfes capitulo quarto. Et fie fem- '.Theff.
per cum Domino crimus. & fecund» Corin-» 4«Cor.f.
thiorum capitulo quinto eft inligne teftimo
nium; Scimus(inquitPaulus)quoniamfiterre-
ftris domus noftra huius habitationis diflolua«
tur,quôd xdificationem habemus ex Deö,do-.
mum non man ufada m fed astern am in cxlis:
ápertum autem eft,quod non loquitur de do-
mo materiali, fed de domo ilia, de qui dixcraC
Dominusjln domo patris mei mandones mul
tas funt:& acquè ccrtum eft & exploratú , quod
loquitur de gloria sterna. Itaque fenfuseui-
denseft, quod difioluta hac domo lutea, in
qua , dum viuimíis, habitamus,fi non fit impe-
dimentum peccati , continuo videbimus Deú, '
& beata vifione fruemur. Sed in eodem capi-
te eft alia fentcntia multo euidétior ; dicit enim
Paulus. Quandiu fumus in corpore , p eregri-
namur à Dominorper fidem enim 1 mbulamus,
& non per fpeciem. & paulo polt; Audemus,
& bonam voluntatem habemus peregrinan à
corpore & prçfentes elfe ad Dominum. Ergo
autore Diuo Paulo,continu6 atque anima emi-
grat à corpore , fi non fit peccati impedimen-
tum , non peregrinatur à Domino , & videt
Deum per fpeciem,& habet Dominum prefen
tem,& iam per fidem non ambulat. Cui fimile
eft quod dicit i.Corinthior.i3.Nunc, id eft , iri '•Ç*'«4«
prsfenti vita videmus per fpeculum in çnigma
tejtunc. ideft,in futura vita videbimus facie ad
faciem-.nunc cognofco ex parte , tuhc cognO-
feam ficut & cognitus fum;tunc,id eft, in futu
ra vita.& Luc.îj.dicitur latronijHodie mecum Lue.»j.'
eris in paradifo,id eft,in gloria cœlefti*& Apo- Apo.i.
cal.6.fcribitur,quôd fandis expofeentibus vl- .: ..^c.
tionem fui fanguinis,data: funt fingulis ftolç al
bs;per quodintelligitur glona anime , autore .1,- •
Diúo Auguftin.homilia 6\fuper Apocal.& au
tore Diuo Gregor.fuper Pfalmos pcenitentiae, Greg;
explicante illud verbum. Auditui meo dabis
gaudium, Se Iaetitiam. Hsc funt quae ex feri-
pturis diuinis adudis cfficááter demonftrant
fententiam fidei : quibus fi рзиса teftimonia
fandorum Patrura attexam , videbor mihi ma
gnumfadurum operepretium. Diuus Augu- d. Augnft.
ftinuslibro nonoconfeff.çapitulo j.inquit Ne-
bridium amicum fuum requiefeere iam in finu
G z Abra-
 loo F.B.MecKnae
Abrahae,vbi adfontcm bibit, quantum pbteft
fa ¡lien t i am, line finefclix.& in libr. medit. cap.
i4.fic inquit. Felices fandi Del omnes , qui
de pulchritudine Dei iam fatiamini , de cuius
beatifsima vifione fcmper gaudetis. & in libr.
de fpiritu & anima , capitulo quinquagefimo-
o et л no, frequentifsimc docet, arlimas fando-
rum diuinae v i (ion i s gloría iam frui.& lib.de ее
dcfiafticisdogmatibus,capitulofcptuagefsimo
nono fcribit,animas in cœlo tantummodô ex-
pedare gloriara corporum , vt earum felicitas
perfecta fit.& fermone quarto in folénitâte fan
D.Greg. dorum. Eandem fententiam döcet Diuus
Hier. Gregor.Iibr.quarto moral, capitulo vigefimo-
Ambrof. quinto. Hieronymus in epitaphio Nepotiani;
Ambrofius in epiftola quinquagefimanona ad
Theflaloni.de obitu Acolij , & in com mentar,
fuper epiftolam ad Philippen.explicansillud;
Cupio diflolui , & efle cum Chrifto, & in pri-
mam ad Corinth.capirulo decimotertio ait;
I:\euntes fandi de hoc mundo,plus necefle
eft inueniant,quàm nunc putant,ficut Ioannes
Apoftolus de Saluâtore dixit,tunc videbunt il
'Chrifoft.
ium ficuti eft. Chrifoftom.homilîain illud Sa-
pient.quinto. Iuftorum animx in manu Dei
funt,& homil.ad populum Antiochenum fexa
Î;efimanona , homilia decimafexta in epifto-
am ad Roman. & homilia 32. in eandem epi
ftolam, homilia fuper epiftolam ad Philippen,
quart a, &: homilia de cruce & latronc.
4¡Scd fi poft ta m preclara teftimonia lubctin-
fpicere rati ones ex diuina Theologia erutas,
cuidentiùs e adem Veritas со n I i i m abi tur.
fllnprimis. Noftra beatitudo in Dei vifiohe
conftirutaeft. Sed corpus nullo modo eftne-
ceflarium ad vifionem Dei , quippe quaî non
fit mediante phan taímate, aut limulachro,vel
inftrumento corpóreo. Ergo nulla eft ratio
qua. animas fanetorum à vifione diuinae cflen-
-tia» impediat , vfque dum corpus refumant.
Щ Deinde. Dcus pronior eft ad mifercndüm
.íí.-'Л quam ad puniendum'.Sed DeUs animas impio-
rum continuó atque emigrant à corpore , pu
3ob.il. nit fupplicio 3Eterno,prout patetex illo lob vi-
.'gefimoprimo. Ducunt in bonisdies fuos,& in
Luc.K. pundo ad inferna defeendunt; & Lucae deci-
mofexto. Mortuus eft diues, & fepultus eft in
inferno. Ergo anirnae fandorurh iam fruuntur
vifione beatifica in premium fuorum laború.
^fPreterca .Beatitudo eft mercescopiofafan-
Mat.}. dorum,iuxtaillud Matth, quinto. Ecceenim
Leui.ij. merecs veftra copiofa eft in ccclo.Scd Leuitici
decimonono prjeeepit Dominus ne merces
mercenarij maneret apud dominum vfque ma
nè.Igitur continuó poft ftatum morendi con
ferí Dominus fuis fanais mercedem promit
.1% .
, Expof.in Prim.Secun.
fam.Sed vitaprefens eft ftatus merendi,& fta- ,
tus mili rix. ergo continuó atque emigramus à
corpore,habcbimus mercedem noftram.Cer-
tè fi animae fandorum vfque ad diem refurre-
dionis non fruuntur vifionisdiuinx gIoria,n6
multùm profuiflet nobis quôd Chriftus fuif-
fet mortuus pro nobis multo tempore ante die
iudicij,fiquidem verum cflet quod nunc deti-
nentur anima; iuftorum in finu Abrahx , ficue
detirtebantur animae fandorum Patrum; hoc
autem aflerere alienum eft à vera dodrina: na
diciturMatth.quarto. Pcenitentiam agite ,ар- >**M¡
propinquauit enim regnum cccIorum.cV capit. C^¿*j¿
maioresjdebaptifmo & eiusefredudefinitur,
quod per baptifmum apertum eft nobis regnú
ccelorum.Item fequitur,animas fandorum vf
que ad diem iudlcij affici triftitia , & mecrore;
imô affici eodem mecrore , quo triftantur ani
ma? exiftentes in purgatorio; vident enim fe re
tardari à vifione beatifica. Dcnique fequitur,
animas iuftorum nunc haberé fidem & trinita
tis,& diuinitatisDei;nam pcrfolam ciará Dei "
vifionem exduditur fides. Confcquens autem
videturefle contra illas feripturas, quasfuprl
adduximus ex diuo Paulo, Vidcmus nunc per
fpeculum in aenigmatc, tunc autem facie ad fa-
ciem;&, Q£amdiu fumus in corpore, peregri- - *
namura Domino ; per fidem enim ambula-
mus.
^jSed iam tempuseft vt teftimonia fan darum Teftimo-
fcripturarum,& fandorum Patrum, qua; viden niifinûo-
tur contrariam prae fe ferre fententiam,catholi- rúquooio-
doaccipi6-
ca veritate interpretemur. Щ Prima interpre d».
tado cft,quôd landi Patres, & fandae feripture Pii. inter p.
loquanturdcperfeda&confummata illa feli«
citate,quam poft corporis refurredionem ex-
-pedamus,quac nonerit infandis vfque ad die
iudicij; tunc enim dabitur illis duplicata ftola,
tunc totus homo glorificabitur , & omne defi-
derium, tum animae, tum corporis adimplebi-
tur.f Pofterior intcrpretatio.quod in die illa re S ecu. inter.
-furredionis,& gloria: perfedse , i ta omnia tra-
dari debent erga"bonos,& rcprobos,atq;fi ni
hil antea effet iadunv.tunc prxfenri tota curia
cceleftium,terreftrium;& infernorum,ac recen
firis cuiufcunque operibus in iudicin publico
'ante tribunal Chrifti,perpublicam,& omnibus
manifeftá I en ten ci Л milis prçmium,& reprobis ."t M
fuppliciú decernetur;có hoc tarnen verum eft,
quôd ante ilium diem per indicium CBiufqu'e
fpecialc, aequa vtriufque fatisfadio continget.
•Ex quôd haecfit legitima explicado fandarum
• - -.il
f riprurarum,patet vcl ex illo. Nam eodem ver
borum tcnore.quo illo in die dicitur iuftis,Vc-
riite benedidi patris mei,pcrcipite rcgrîum;di-
citur reprobis , Itc maledidi in ignem aeter-
num.
 - Quaeñion.lIlL : ArricuL V.
num. At fana fides,& doctrina fider'docct , re
probos ftatim poll mortem aeternum fubire
Tertia in fupplicium. Щ Tertia interpretatio dum ha;c
terpretado
feriberem fefe mihi obtulit, certè doérrinae ec-
clefiae maxime confentanea,videlicët, quodcó
fummata,& perfecta gloria , tum fanáorum,
tum Chrifti capitis noítri,ad diem iudicij refer
tur; tunc enim omnia erunt fubiecto Chriftó
Domino, &omnes eius inimici vt fcabellum
Chrifti ponentur;tunc erit triüphus Chrifti,&
gloria fuperinenarrabilis. % Quôd fi qua íiint
fanctorum di¿h,qux nequeant aliquam ex his
Interpretationen! pati, memineris faltem,hunc
errorem nihil officere eruditionij& pietati tam
illuítrium virorur%cùm ecelefia HJorum tem-
poribus nondum aliquid certi de hoc articulo
ftatuiflet credendum. Quod vero dicunt
Ioanné vigeílmúfecundú huic errori aflenfif-
fe, falfum & impudens eíTe mendacium patet
exextraüaganti Benedic~ti.II. in :qua Summus
Pontifcx eum ab hac fufpicioné libérât.
M й port re %Scd ex hac definitione emergit qusftio
furreítioné perdifficilis , & inter Theologos fatis contro-
beatitude .
fit futura uerfa, Numbeatitudo fanctorum, poft refur
maioi inte rectionem corporum futura fitmaior,ac|>er-
feftior? Non quatritur in praefentia an fit fu
tura maior extènfiuè ; nam de hoc dubitat ne-
mo:fiquidem poftrefurrcélioném corporum,
gloria anims extendeturadcorpus,& erit gau;
dium vtriufque partis. Äurfus non inquiri-
turdemaiori gloria accidentaria; nam quod
crefcet gloria пэес accidentaria, y el ex hoc de-
monftrabiturquod antea dictum eft ; tum ex
hoc,quàd erit completus electorum nume
rus^ triumphus gloria? Chrifti ex omni par
te perfeéhis; adextremum ex hoc , quôd ad-
implebitur defiderium, quo anima defiderat
vniri corpori : fed illud reuocatur in dubium;
Numbeatitudo eíTentialis animas , quae in Dei
vilïone confiftit, poft corporum refurreôio-
nem fit futura maior , & perfectior , fie vt bea
ms clariùs & perfediùs videat Dei eíTentiam,
D.Thorn. & araet intenlîùs , atque fuauiùs. ^[Partem af-
firmantem huius controuerfia; docuit Diuus,
Thomas,in quarto, diftinctione quadragefima
nona,quneftione prima,articulo quarto. Marfi-
Marfil.
liusin quarto, quaHL 13. articul. 3. conclufione
quarta.Argumenta huius opinion's hsc funt.
Priroú arg. ^rPrimum.Ná anima perfeftius efle habet dum
eft coniuncla corpori.ergo perfeftior erit ope- '
ratio poft refurrectionem corporum. Confe-
quentia inde probatur. Nam operario ièquitur
efle,& modum cfiendi. Sed antecedens proba-
tur,tum',quoniam rationalis anima, eflentiali-
ter eft forma hominis,& pars eius: & cùm om-
nispars fit propter totum,pcrficitur in tàto со
IOI
,pofitp,& in eo haHIt fuam vltimam perfeftio-
nem; propter qüod anima vnita corpori, сан-
fat efie fpecificurrt , & communicat fuam exi-
ftentiam corpori,& poten tíj s örganicis , quod
fton facit dum eft ù corpore feparata. Ex-qUi-
bus ómnibus aliquidô coriftat.quôd anima con
iunctâ corpori, perfectius efle ha bet. %Dein de Secudiun.
fie arguttür. Nam' rationalis anima dum eft à
corpore feparata , appétit appetitibne natural", tî
cVpónderefuo,vniri corpori:fieri autem non
poteftquin haec naturalis appetitio fit impe-
dhnentum , ne anima totis viribus in Deum fe
ratur. Cùm enim virtus anima: fit limitáta,
intenfio,& vis huius appetitus,retardabitquan
tumjvidetur iritenfionem vifionis beata?. At-
qui hoc argumentum adeo efficax vifum eft .
Diuo Auguftino duodecimo de Genefi ad Ii- uß
teram , capitulo trigefimoquinto'i vt videatur
fentire,quôd beatitudó poft diem iudicij futu
ra fit maior intenfiuè etiam.Eodem argumen
to conuinciturD.Thomas, in quarto fentent. D*Tho»:»7
loco dudum citato. Cuius rei aliud conficitur
graue argumentum. <|fSi anima beata poft af- TertiumJ
fumptum corpus videret aliquid in Deo, quod
priusnon viderat,omnium Theologorum fuf-
fragijscrefceret beatitudó eíTentialis. Ergo fi
in anima beata expletur aliquod defiderium,
quod antea non explebatur , crefcet abfque
dubio beatitudó eflentialis. Confecutio ar-
guménti fie oftenditur. Nam iicut eft pro- У'--*
prium beatitUdinis quôd videatur Deus,& от
nia in Deo quae ad ftatum cuiufque fpectant;
ficfanèeftdcefientia beatitudinis, vt in bea-
titudinc omne defiderium iuftum expleatur:
Beatus enim eft qui habet quidquid vült,& ni
hil mali vulr. Sed poft refurrectionem exple-
bitür defiderium habendi corpus, quod prius
non erat«xplètum ,' vt plané confiât. Crefcet
ergo beatitudó eflentialis. Prsterea , bea- 'Quartunw
ripoftrefurredtionem corporum, intenfiùs &
luaüius déleftabuntur , fruenturque vifione
beata, ergo crefcet beatitudó eflentialis. Pro
batur cöhfequentiavNam etiam fruitio , & de-
leâatio pertinent ad eflentiam beatitudinis,
ficutamör. Ad hœc, pcena damnatorum, Qjrinrtnn,
& cruciatus eorum crefcet poft corporis refur-
reítionem.ergogloriabeatorum futura eft ma
ior poft corporis refurrectionem : ficut enim
gloria confèrtur pro merit's, ita& fupplicium
pro demeritis.
^jContrariam fententiam tenet hic apertè Oppofita
Diuus Thomas, folutione ad quintum ; dicit fententia
enim, quod folum augebitur cxtenfiuc:quam р'.Т^ош*
etiam tenet Palùd. in quarto, diftinction.49. D'u"an*j
qua»ftion.6.&Durand.qua?ftion.7. &Maioris Maio, '
cadem d.q.n.dubio vltimo,& cócordat Bona-
G 3 uenturaj
 юг F. В. Medina:
tama. uentura,feddidt,quôd lier non intcnfiüs, ex
pedí tiîis tarnen habebit opcr.it i on es. Sed de-
Prim. rati. monftraturhaecfentcntia¿ ^PnmùmjVel ho
mo dum viuit, meruit tátam gloriam,quantam
habet poftrefiirredionern, , vel non meruit : íi
primum; ergo habebit anima totam ante re-
furredionem poftquá ipfara meruit:!! non me
junjj, ruit,ergo nunquam habebit,qúianon datar ni
Durand.' fi propter mérita. Щ Dcindc, vt bene argüir.
"r" Durandus, non augebitur vifio beata ex par
te potentix,non ex parte luminis gloriç,& non
eftimpedimentum aliquod ante corporis re-
furredionem; ergo nó augebitur poil corporis
rcfurredionem. Certcpotentia intellediua no
crefcir,neque vero lumen gloria»,quod eft da
tum in premium laborum,& bonorum mérito
rum.Explicáturhoc euidcntiiis. Na intclledus
hominis beati non perficitur ex corpore affum
pto.nequc lumen gloriaejcorpus ipfum non có
currit obiediué , ñeque erfediué ad vifioncm
T . beatificam,ergo ex corpore non augebitur vi-
" ** fio beatifica. Prstcrea fequitur ex oppoiita
opinionc,quod anima Chrifti in triduo habuit
minorem gloriam,quia impediebatur ab appc-
t¡tucorpons;quam caufam ifti autores ponút;
J & quód minus intente videbaf Deum , & dili-
Quirta. gebat.^Sequiturrurfus, quôd angelí motores
orbium habebunt maiorem gloriam poft diem
iudicij,quia nunc funt intenti ad minifterium
Quista. mouédiccelos,^Adhec fequitur quôd anima
tranfiret de vna hierarchia ad aliam. Quod re
de fequatur,patet. Quia ponamus quód jn fi
nia hierarchia perueniat in gloria ad decern gra
dus,& fit anima fandi Martini in ill j; in refurre
cíione habebit duodecim gradus,& fie tranfi-
sexu. bit ad aliam. % Denique, anima beata videns
Deum ante corporis rcfurredionem , non mi
nus amat,ergo non minus videt.Qu^ rogo eau,
fa excogitari poteft quare anima vidés Dcum,
non amet illum ex omnibus viribus fuis? maxi-
mt,quia amor mediorum , non minuit amoré
finis;fed animae bcatx amant corpora propter
Dcum. ergo illc amor non minuit amorem
Dei. Sed veniamus ad confutationem argume
Soluû arg. torum. 4"Ad primum dicendum cft,quôd
Adprlmü. anima feparata idem effe habet à софоге fepa-
rata,atque cùm eft corpori coniunda:habet ta
rnen illud perfediori modo,vt argumentum ef
ficaciter perfuadet;& fie operario, quando erit
corpori coniunda, erit perfedior; nam non
erit operario partis, fed hominis; & fie modus
operandi erit perfeäior,fed non erit intenfior.
... • • Vel dicatThcologus,quód fi argumentú ali-
■ ' ' quid probat, folùm probat de operatibnibus
naturalibus,quaE fcquuntur ad eiTe naturale;
"". non vero de fupernaturalibus,qua; confequun.
Efcpof.in Prim.Secun.
tur ad principia fupernaturalia. Beatitudo VC4 ^
rô eft operatio fupernaturalis, & ideo referen
da eft ad principia fupernaturalia, ad lumen
glorix, ad charitatem fu pernaturalem , & non
debet referri ad principia natura; alioqui ange-,
lus cum zquali lumine gloria; beatior effet
quam anima С hri Iii, liquidem habet perfedio
rem intelledum,vt redé ratiocinatur Durand,
in loco fuperiùi addudo. Ad fecundum Adfccundfi
argumentum dicendum ; quôd vel illc appe-
titus eft folùm naturalis , non cli ci tu s, qui cùm
non fit adus,non impedit,vel fi eft elicitus, eft
propter Dcum,& fie non impcdit:nam amor
mcdiorum,non minuit amorem finis.Cùm igi
tur a ni mx- beats ament corpora propter Dcû,
confequens cft,quôd ille appetitus non minuit
amorem Dei.Certè hoc argumentum de appe-
titu nihil omnino valet , quia alias fequeretur,
quôd anima nihil poffet de nouovelle.quin mi
nuerctur eiusvifio,& diledio.Vndc dico,quôd
cùm gloria fit fupernaturalis,tantum de gloria
habebit anima.quantum meruit , auxilio diui-
no hoc ordinante,non habito refpedu ad prin
cipia naturalia. «; Ad tertium argumentum Adtertíuaí
dicendum cft,quod in vita beata implen om-
nedefiderium,poteft varijsmodis intelligi;tú
ex parte appetibilis ; turn ex parte appctentis.
Anima; ergo feparats defiderium ex parte ap
petibilis fumcientifsimè adimpletur , quoniam
habet prâfens fummum bon u m, quod eft fuifi
ciens ad faturandum omne defiderium ; cxte-
rum ex parte appetentis , non omnibus modis
faturat ui ; quoniá nó habet illud bonum omni
bus modis quibusvcllet habere. %Scd& alio
modo anima? feparata: defiderium omne fatu
rat ur in vita beata. Nam habet fummumbonú
perfedifsimum, quod defiderabat vt vltimum
finem , propter quod omnia alia defiderabat,
in quo noftra felicitas efientialiter confiftcret,
tametfi be at us nihil aliud pofsideret. Vnde
eft ilia vox Auguft.5. confefl.cap.4.Beatus eft, Anguft.
qui te habet,etiam fi alia non habeat; qui verô
te, & alia habet, non propter illa beatior, fed
propter te folùm beams, % Saturatur rurfus
omne defiderium animae feparataein vita bea
ta, quoniam habet bonum prafens , cuius ade-
ptio facit,vt quaecunque defidcrat anima , fuo
tempore infallibiliterconfcquatur. Cùm enim
beatus nihil defideret, nifi quod videt Deum
vellc;& voluntas Dei femper implcatur, con
fequens eft, quód voluntas beati femper com-
pleatur; propter quod dicit D. Thom.iz.q.67. D.Thomî
articuL4.ad3.quod gloria corporis quam de-
fiderantbcati.habct ineuitabilem caufam.
Vnde beatus habet quicquid vult , quoniam
pofsidet bonum vnum, quod in fe continet
omnia
 Quae&on.lIIÍ¿; y'\
omnia dcfidcrabilia , & caufam incuitabilem
adimpktiopi^iqmnis defidcrij. *j Sed pcrgo
commcmorarc alium fenfura, in quo Beatus
dicatur habere quidquid vult.Nam anima bea
ta fi quod habet dclîdcrium, non fentit ali-
quam molcftiam , aut afflidioncm propter il-
lud defiderium; tum, quoniam beatus certo cer
tiuscognofeit fe confecuturum quod defidc-
rat; tum, quoniam beatus exomni parte habet
,4 fuam voluntatem fubiectam diuinae voluntati,
& fummè iucundatuF quod Dei voluntas fiat.
Quapropterfcntentia eftTheologorum,quôd
beati non habent Грет de refurrectione cor-
porum,fed fimplex deliderium; quoniam fpes
qax difFertur,affligit animam; atque adeô quo
niam fpesverfatur circa arduum & difficilejbea
\i verô^ropter illud defideriuro non crucian-
tur.ncquc vero reputant arduum quôd adim-
pleaturfuum deliderium. «jHisad hune mo-
dum conftitutis,ad terrium argumentum con-»
futandum,neganda eft confequentia. Nam ef-
fentiabeatitudinis, cft vifioDci, &idco fialH
quid videtur in Dco,quod prius jnuifum erat,
exnecefsitate auge tur bcatitudo quantum ad
cflcntiam; caeterùm ñeque eft cfilntia beatitu-
dinis.nequevcroeius proprictas quod omne
dclîdcrium adimpleat,niii modis à nobis expo
Adquartú. fuis. Щ Ad quartum dicendum , nulla ratione
pofle negari quin polt rcftirrectionem augea-
tur delcciatio & fruitio, tum inten fiuc,tum ex-
teniiuc. Nam certè anima fuauiùs delectabi-
tur, cum confiimmatam, & perfectam gloriam
adepta fucrit¿iucundifsimasdeinde capiet de-
lectationcs in omnium fcnfuum operationi-
bus:fed inde non con fcquitur,quód perfectiùs
videat Deum , & magis amet Deum , quibus
in rebus ciTcntialis beatitudo con fi ftir.
Adcjaintú. €f Ad quin tum diccndum,quàd miferia repro-
borum non augebitur rcaflumptis corporibus,
quantum ad dolorem quem habet de carentia
diuinx vifiertis, quzcorrcfpondet vifioni, &
fruitionijfcd erit in pluribus; quia cruciabuntur
in corpore»& anim a;fi militer bcato.cum gloria
^edundai>H,io*eípu»».i!!.ji-j ■ .. •
■ ,i П...1.0,.-! : ,j¡j¡ i». ■ ■ . :..
A R TIC. SEX TVS.
yVtrum ad beatitudinem requiratur a-
iiquaperfetliocorporis. ;:
SVMMA TEXTVS.
Prior cócl. Rior Conclufio. Ad im-
perfecbm beatitudinem,
qua: in ha с vitahaberi po
Árticuí. Sîfc Л юз
teft,requiriturbona difpofitio cor-
poris:nam perinualctudinê ipfius,
in orrmi operatione virtutis homo
poteftimpediri.
fPofterior Conclufio. Ad bea-:Poßec5d-
titudinemperfeótam requiritur bo
na difpofitio corporis anteceden-
ter,cV confequenterj antecedenter
quidem , quia fi talc fit corpus , cu
ius fit grauis & difficilis adminiftra
tio,aggrauat animam,& mens auer
titurâcœlo jvndecorpüsquod hie
fuit ad farcinam, cum fuerit fpiri-
tuale j erit ad gloriam , & aequabi-
tur angelis fecundum Auguíí.con-
fequenter verô requiritur, nam ex> "
bcatitudine anima: fret redundan-
tia in corpus , quare inçôrruptio-
nis vigor in inferiorem naturamrere
dundabit.
j . •• . .- -,:fi»
ÉXPIICÍATIO art ic v'V*. .
E prarfenti quxftione erat tota сб. Stofci &Pe
tentio inter Stoicos.&Pcripatctb jjPat«icl«
cosv.t poteft videri in Cicerone in cer<"
multislocis,dicétibusStoicis,efle
beatú fapientem dolore, & morbo confeátum,
ficut fi optime valcretjde quo eloquétifsimi, Sí
prorfus iucundifsimi funt dialogi & libri Cice-
ronis de Fi nibusjde Tu(culanis,& Academicis
quxftionibus,dc oíKcijs,item in paradoxis.Có
tendebant in contrariú Peripatetici faceré qui- •• '
dem beatum (Ыат fapientiam,fednon fine bo
nis naturs,& fonuns,& cum illis beatiorcm cf
fe fapientem. Et certè Ariftor. multum tribuir
bonis fortuna:; vnde & apud Lucianum Ale- f
xanderapud inferos de Ariftor. grauíter con-, uc шш'
queritur,& illú nugatorem pefsimum,& aflen-
tatorem voçat perclitifsimumjqui nó vereretur.
accipere qua; Alexander dabat fortuna; bona,
& opes in partem felicitatisreponebat.
•jSedvtautorem noftrumin hac parte inter-
prctemur , qui fine dubio ad verbum fentcn-
tiam Ariftotelcam fequitur,operepreciumfa- .- . -
cbiri videmur,fidefiniamusin primisqua; fint
vera & folida bona,in quibus noftra beatitudo
confiftat : quae rurfus fecundarla bona , & velu»
tiinftramenta,qus ad beatitudinem adiuuant,
G 4. & con-
 io4 FÄMcäfl»"^
Sí conducuntJnfpiciamus ergo quae pracipuo1
& fui caufa affcctantur.fc amamur,non а íterius
alicuius,quo d inde nobis асе cdeje potoft. gra-
tía,'iri quibus, rariquarri in fontibus , acqüicTci»
mus. Alia verb has quod ammodó contraría,
qua: ipfa quidem lui caufa non expetuntur, fed-
vtîlia quasdam funt, & alio íemperdeftinanrur.,
Prioris generis vmutes fuht, & vt abfolutè di-
caiTi, vniufcuiufquç rei abfoluta pcricccio.Po-.
fterioris vcro,qua?currque horum.vci cfficicn-(
tía funt.vcl confcruantia,aur ctiatii quae his có-
t»aria,velpelluôt, vél prohibent. Cœterùm in
ter ha?c uuo quaii contraria genera, tertium
quodd^m intemicdium fecit , quod vtriufque
e^rretriorutn natura: particeps tflet, & tum ip-
fum fin gratiiöxpereretur , tum vfum alio rela-
tutn haber,et^vt prudentem cfle fanum,& vifus
Secû.diuif. ac'uminè'poHcre. ЦЦ Sed Si alío modo diftri-
b'uit Plato bonorum genera , vt bonorum aliâ
animi^ljacorpori>,alia externa facial. Animi
quidem, vt iuftitiam.prudentiam, fortitudinf,
, tcmperantiam,& citera huiufmodi. Corporis'
autem .fmitarc.robur, pulchritudinë. Externa
vcro,diuitias,gcnerisnobilitatem,ciuilcmpotë
tiaro, nominis celcbritatem , & quscunquc his
lunilialunr. Harum diuiiionum priorlibr.de
Repub.î.apud Platonem habcturjpofterior vc
roih ciùfdem Eutydemo. In vtroquc autem
_, Platonem m agntim fequitur Ariftote.vt in fe-
Stoici. queiitibus videbimus. Stóici vero ab vtro*
quedi(Tentientes,nihil in bonis,pra?ter virtuté
habendamcenfent; vtnecin malis quicquam,
praeter vitiumjrcliqua vero tum neutra.tum irf
differentia appellant , Stoicorum vero fenten-
tiam,& bonorum diuifionem hoc loco propo
ftiifie,non omnino erit inutile,qua; apudDio-
Laeitius. genem Laertium in ZcnonisCiticivita hoc mp
. do exponitur.Eorum quae funt(inquiunt ) alia
bona effe,alia mala,alia ncutra.Et bona quidé,
ma ipfasvirtutes,prudcntiam,iuftittam,fortitúdi-
¡, .j nem,temperantiam, & reliqua id genus; mala
vero contraria,infipientiam,iniuftitiá, &c. neu
traverô,qua: ñeque iuuanr, ñeque nocent; vt
vica,fanitas,voluptas,puIchritudo,robur,diui-
ti.s,exiitimatio bona,& que his funt contraria,
mors,morbus,dolor, deformiras , inbecillitas,
paupertatis ignominia, & alia huius generis.
Atque hcec quidem de bon is & malis,Stoicorú
Ciceroï eftfententia , quae pluribus eriam à Cicerone
lib.de finibus bonorum & malorum tertio,cx-
ponitur.Sed Ьагс in praefentia nobis fufficiant.
Arifto. «fAriftor.vero i.libr.magnorum moral.exqui-
fit<Hatis,bona, in hsctria-dUbribuit genera;
r
Expoffi Шт;§ёощ}
hönorabilia , laudabilia,& quae /»м»^г vocát,id
eil, potenrias ; &pribribusdúobirs generibu»
cuiufiíiódifintj è*plicaris,de tertio hoemodo
edffferit.Potènrias veró dico, vt imperium,diui
tkejroburipùîchritudô-his enim Se bonusrcétó
vti poteft, & malus perpcràm, Quaproprer po
teftâtes huiufmodi áppcllantur bona ; & bonà
quidem certè funt; exploraturénïm quodnam
fit bonum, boni viri vfu.nonmari. Sed pneftat
verba Arifto t. referre, quae apudipfum naben- АгШ."
túrlib.i.Ethico.adNicomachum,qux D.Tho.
iñ hüncaniculumad verbum ferè tranfcripfit.
^[Principes,inquit,beatitudinîs с aufa:, virtutü
funt operationesjcaetcrum cum multa fortuito
fiant,& magnitudinc,paruitatcque diíferát,pár
ua quidem, tine lint feeunda,fiue aduerfa, con-
ftat non faceré vitas momentum; grandia vcrÔ
& m lit л, Ii fecunda funt, beatiore m vit лт effi-
ciunt,quippecumad decorandum lint apt л ,8c
vfusipforum pulchcr,ftudiofufquefit; fi funt
aduerfa,pra»munt,la;duntque vitam bcatam, af
fcruntquc dolores.cV multas operationesimpe
diunt,attamen & in hi* honeftum elucèt , vtpo
te cum quis тика magnaque infonunia facilè
fer t, non fendis ftuporc,led vt generofus & ma
gnanimus. % Vtigitur Peripamicorura fen- Per^ated,
tentiam breuiter & fu m mari m compledamur,
feire oportet,quôd Peripatetici tria faciunt bo
norum genera; bona animx,bona corporis.bo
na externa; atqni bona tam coTporis,quàm ex
tenuad bona animx eíTe deftinara perfpicuô
dicebant.Quapropter, dicebant beatitudincm
praîcipuç Sí efienriah4er,in bonis animç eíTc có
ttitutam;tn caeteris v«rô non nilí fccundario,&
inftrumentali cr.Rurfus aiebant, quod ifthxc
bona erant amanda propter virtutem,vc!ut me
diana propter fimitatem ; & ideo non infinité
erant amanda, led quantum conduccrct ad bo ■Ji 'i I ** A
na animae.Et fic,licet diuitix fccuhdíim Pcripa
teticos bonçfunt, exceflustamen,& abufus no
cet , licut rcubarbum in parua quantitate pro- '
deft,in magna quantitate nocet, & affert mor-'
tem.Ab his fententijs Peripateticorum, defini-
tio & dodrina fidei Chriibana? nó difeedit vel
latum vnguem.^ Itaque fecundiim Philofo-
phiam tum;Chriftianflm,turn Pcripatçticà/qui
re£ïâ ad beátitúdinem pergere cupit ,"primiim
quidem a ni m i rarionem habeát,& hünc virtuti
bus ornare, & ad peí fectionem adducere cone-
tur. Deinde vcro,quoniam non folum animi
corpus eftinftrumentum,fedetiam ad fe mu»
tuó aífefta funt,vt ariimi in corpus, & corporis j. >3 . c • . -
écótra in animam rcdundêtarTcctiones,vtora
nibus prsftantifsimis,& e.\perientia,& ratione
philofophis vifum eftjneque fanitatem, ñeque
reliqua corpori* bona ncgligar.neque nimiurh
ftudiura,

íludúirtí,hímíim, multammie opcram porten^
dam in his arbitre tur. Coníimili autcm ratione
& extern orum , qua; corporis necefsitatibus
vfibus, à Dcó & natura,déuîfiata furit bona, со
gnitione cogn ira & perfeäa, ñeque in his согд
parandis ab offkio virtuti^defiftat , & horu m
araifsionem, fi qux' fortè, ( quoniam caduca Sc
incerta" funt bona, incîdat, pacatè, & moderate*
fcrat, ) atque hae ratione vitam gefens & inftu
tuens, fibi conuenientifsimam adipifeetur bea-
titud'incm. Qui verô contra confufó perturba-
toque bonorum ordine,bona corporis,aut bo
na externa , bonis anime prxferat , huic om nia
contrario eueniant necefle eft , & in a?rumn as,
&.calamitates , & infelicitaterri , & in miferiam
detrudetur. Ab hàc fen ten tia,q uje vera cft,no-
fira fides, flídiuina,do¿¡trina abhorrere non po
teil; fed addit ítipcr Peripateticám fecbm.Nam.
noftra religio reputat hominem pauperem,mé
dicum, lapidatum,felicem & beatum,quem re-
putàrént raiferùm Peripatetici.'Irem Péripateti
ci aiunt diuitias eile Vfiles ,; & in ft rume n ta apta
adbeatitudinem conïcquendam ; noftra vero
religio doçet eas periculofas^fieut fc&ptum eft:
Impofsibile eft diuitem in tvare m régnum ceci
lorum. Docet tarnen ,quod fi quis eis reftè-vti-
tur, non perdet beatitud inis tiam, qua Peripa-*
teticorum fentenda cft.
.i.i
ART 1С. SEPTlMV s;
fVtrum adbeatitudinem requirantur
3 bona externa.
!!••'>• ' dl
S VMM A T E X T V S;
Prior cod,
RiorConclnfiOiAd bea
НШпШ hüiqs vit»,
bona exteriora funt n«T
. • * л* - ceffaria > non quôd fint
Щ. effentia beabjtudin^ , fed qui4
inftrurnentaiiter deferuiunt,cum
àd operatioriem , tum adiuaCjtuni
contemplatiuaî vita? 9 homo egeat
indumentis,& alijs neceffafijs:
>ofte.côcI. f Poiterior Concltífio. ín vita
beata,ha:c bona exteriora non erút
neceffaria ; nam tunc corpus crit
fpirituaîe, & fie nullo modo indi-
gebit exterionbus , quae ordinan-
ArtkuLVIL VtH.
ttír ad vitäm animaient, Sc. coíf
ruptibilem ' quapfopter prömiC-
fioriès cörpörales,qu£ in facris ícr.f-
pturis leguntur , metaphoricè ca¿
piùntur. :\
В X P L I С A; T I О A l t i GSt t ii ..1
Oft en quae latifsimèconftituta funt
de dinifione bonorum , in fuperiori
articulo , in quo etiam euidenterex-
là
plicatum eft, quemadmodum bona
externa adbeatitudinem cOnfequendam defer
uiantjinutile erit prorfus hic ampliùs morarijfo
lùm aduertat Thcologus,ciTeopinionem lu- Tudaeorum
dasorum carnalium, Deum in veteri lege tantú opiaio.
{»romififle obfcruatoribus fua; legis* in pra?miü
uoTum laborum , bonorum terrae poiTefsiooe;
quam fententiam effe haereticam, & execrabi-
le,in fcquentibus(fiDeus conceflerit) cömmo.
ftrabimus. Щ Sed dices; videtur certè quôdin
vita beata futuri fint fenfus inanes , & qüód di-
<etur de beatis : Aures habent, & ñon aüdient,
nafes habent,& non odorabunt;fi in vita beata
non funt bona externa, quibus fenfus fruantur.
5ed de hoc iam dictum eft, quemadmodum
fenfus habebunt acbis fuos perfectiores, quam
hîc dum viuimus , vide loannem de Tambaco loannes de
5de fenfibilibus delicijs paradifi, vbi pulchrè T«nbaco.
!ûftendit,quomodônullus fenfus V acabit.
'A R TI C. О С T A V VS.
^ Ytnmjvmçifmt necejfartj ad heati -
tudinem.
s y m m a; t e x t v -\
^ Rior CöncTu'fio. In im- Prior <ecl;
p.erfeda beatitud ine h u-
ru9 vitas ámicis indiget
homo, non propter vti-
litatem, & deledationem propria;
quia félix in feipfo ha?c habet ; fed t
propter bönam operationem, vt
alijs benefaciat,S¿benefaciendoab
alijs adiuuetw*
f Pofterior CónclofiOjIn pa- foflktoci«
tria cœlefti non requiritur facie
ras amicorum de necefsitate; qüia
homo habet totam plenitudinem
G 5 per-
 io6 ¡ F^B.Medinse . ExpoCin Prim-Secun.
perfcdionfs in Deo, iuxta illud. .
Quid mihi eft in coelo, be à te quid
vplui fuper terram.? fed ad bene
efle facit focietas amicorum ,qui
inuicem fe videbunt , & defua lo-
cietate gaudebunt, vndc concomi-
tanter fe habet amicitia.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Б rte amicitia, qua; Charitas eft, ргж-
cipuè in patria ccclefti inucnitur , &
ad eflentiam beatitudinis earn con-
currere,cx dictis cxploratum eft. De
patria cnim ccclefti potifsimè iatelligitur illud,
quod fecundum literam Hebrxam in Canticis
non femel legitur. Vexillum 1 ponli eft amor.
Vexillum certè patriç cceleftis,quod vbique vi
iitdr,amor amicitiae с il, quo Deus beatos amat,
& beati vicifsimdiligunt. Щ Sed intcrrogabit
Tbeologus-, Qupmodo poterunt beati non tri
ftari cognofcenres parentes,amicos,filios,& ne
ceiTarios fuos е(Ге damnatos<Certc,ab hac quç-
ftione moderni facile fcexpediunt, dicentes,
quod licet habeant fufficientem caufam trifti-
tis , tarnen Deus non concurn't ad illam rriüi-
tiam,& ficnon caufatur triüitia.Sed veri Theo
Jogi dicunt,quod hoc fit ex natura ipfius vifio-
nis. Nam ficut fumma triftitia impedit minoré
dclectationcmjita fumma dele&atio impedit il
lam triftitiam.quae ex fupplicio amicorum pof-
fet prouenire ; turn vcfmaximè , quôd beati id
volunt quod vident Dcura vclle, & in adimplc
tione diuinje voluntatis conquiefcunt & dele-
ctantur.
CLV AE S T I О V.
De adeptione beatitudinis,
. artículos habet
, : oöo. ~*
t..\
AR TIC. PR IM VS.
f Vtrum homo beatitud'mem aäipifci
foßit.
S V M M A TLXTVS.
conç>«flo. jff Onclufio eft affirmans.
Namhomocft capaxvi*
fionis diuinas eífentia?,
quod patet. Quiaintel-
le&us comprehendcre poteft vñi-
uerfale , & voluntas appetere bo-
numperfe&um. Sed differt ab an-
gclis,qui iimplici intuitu apprehen
duntveritatem,qui ftatim poll pnn
cipium fuá? cbgnitionis beatitudi-
nem funt confequuti : homines
verb per inquifitionem, veritafem
apprehendunt , & ideo poft tcm-
pus ad ipfam perucniunt, & pof-
funt angelos tranfeendere , dum
per Operationen! intelligunt ali-
uid effefupra angelos, quod cos
cat.
S X P L IС AT I О ARTICVLI.
I uns Thomas cùm dc adeptione
beatitudinis difputat, non quar-
rit dc bcatitudine in particular!,
qux in Dei vifione conliftitjfcd
de bcatitudine in communi, vbi-
cumqi ilia inueniri pofsit.Quarationc,qua;ftio
huius articuli differt ab ea,quá difpu t atD.Tho. D.Tbom.
i.p.q.u.art.i.nùm Dcusvideri pofsir.Ibi cnim
loquitur de bcatitudine in particulars . Sed cum
fit certïim & cxploratum, hominem poiTc vi
dere Deum , cxploratum etjam eft hominem
poflebcatitudinem confequi; nam qui videt
Deum, abfolutè, & omnibus modis beatus eft.
Quod autem homo pofsit vidcrcDcum,liquct
ex multisteftimonijsiacri cloquij.Mattb.5. M it. f.'
Beati mundo corde, quoniam ipli Deum vide ."îc3 f ::.
bunt & illud. i.Corinth.!?. Videmus nunc per i.Com j.
fpcculum in xnigmate, tunc autem facie ad fa -
ciem,&.iJoan.3, Cum apparuerit,fiipile* ci eri iloan.j.
mus, & videbímus cum iicuti eft. <^yod ve со
perbona opera pofsit homo adipilcifuam bé'a-
titudinem,probatur ex illoToan.i2. Et vbi egp loan. Ii.:
Mit. j 4.
ftim,il!icfit Är'miniftermeus,& ex ilioIviatt.zY
Venire benedi cti patris mei, pereipire regnumi
^fSed contra hanc definitionem poteft obijci Obijci ur.
exmultistcftimpnijsfancta: feriptura;, in qui-
bus afleriturcffeimpofsibile videre Deum.i.ad
Timot.i.Regi feculonim immortali, inuiiibili, i.Tirror.i.
ad Timot. 6. Lucem habitat ingccefsibilë, i.TisM.i.
quam nullus hominum videt,fed neque videre
poteft. Exod.33. Non videbit me homo & vi- Exod.j j.
uet , Ioan.i. Deum nemo vidit vnquam. tj Sed loan i.
has fententias & fimiles dico triplkiter fore in- Eiphotio
1осошш.
terpretandas. Primùm, vtfentiamus neminem
corporels oculis vidifle vnquá , aut vifarum ef-
fe
 .ri ? Quaeftion. V. ;
fediuinäm cflentiara.SecundoiNeminem fpirî
tuait mentis oculo vifurum diuince fubftantias
naturamiquamdminhaemortali earne viuat.
TenioinuÙum vnquara.vidHTe , aut aliquando
vifurum Dei fubftan tiam, viûone .comprehen-
fionis, quafcilicetDeuifjcipfutttcognofcit, for
lufque'fuara ipfius fubitantiam,qualis,quanra-
conelufío. 4ue comprehendit* % Scdiquajritur; Ytrùm
D.Thom. hasc-veritasjconßet rationé euideriti,an foliim-
An conftec modo ex diuinis reuelationibus.Certc fi loqua
xatiooecui mur debeatitudmein particuhri,que in Dei vi
b'j fioneconhftit, folùmconitatexdiuinis reucla
tionibus hominem poiTc eile beatü ; quod pa-
ISC ex illo.i . С orin th. i . Oculus яоп vidit ßeus
abfque teguas pir^paraíti diligentibus te, ¡
Dcíuonftraturúdcm. Kam media qua» funt
лесе (Tari a ad confequendam han с be^titudiné,
ex fola diúmaxeuelatione cogn.ofci poíTunt; vt
incarnatio Domini noftri itffuGhrifii, ¿Valia
^.Cer.x. ' myfteria gratiafjde qúibus Apoftolus. i.Cor.1.
loquens,(iC¡nquit; Sapientiam loquimur inter
•b'"T.i>-p pcrfc¿itos,quamnemoprincrpumhuiusímundi
cognouit. Verum itloquamUr de beâtitudiné
in communi, racione euidenti conlht , ad Deü
pemnere^yttribuatpraemium & beatitudinern.
pro.meritis, & bonis acribus. Çonftat enim ra-
tione euidentijDfeum effcgubfcrnatorem& re*
;.•>' vj ítorem vniuerfi fapientifsimum g & reèWsimu
iudicem ; ergo ratione cuiden ti confiât, quód
Deus homini prsmiüdecernat pro bonis ibis
acribus, ç Hoc ipfum conñrmatur, Nam ex
boc efficáciter concludunt Theologi,animum
hominis efle immorralcm^tenimVum iufium
(it,quôd boni laborum prsmia accipiant, pari»
terque vt mali fupplicium pédant; & videamus
fœpè in hac vita.inultos bonos atteri cala mitati-
bus,& sErumnis,cótra vero malos profperè age
re & incedcrejhincfequitureuidenter,animam
effe im mprtalem,& Deum. in futuro feculo bo
nos efle prxmiaturum. Ex hisxonfequitur efle
cuiden s ratione naturali,hominem pofle confe
qui beatitudinem,fi fermo fit de beatitudine in
communi.Quod ex prsdi&Uefficaciargume«
to conduditur} quoniá fi ad Deum pertinetbo
nis tribuere beatitudinis pr§miunr.confequens
eft, quôd homo pofsitiliud habere. Я Praue-
rea huius rci eft akerum argumentum. Nam ra
tione euidenti fatis confiât, hominem non efle
fruftraconditumjergoeuidenter confiât pofle
confequi vltimum finem fuum, & ad beatitudi
nem perucnire,alioquifruftraeftjillud enim
fruftraneum eft , quod nunquam poteft confe
qui finem fuum.Sed & illud exploratum eft,de
• fvderiura hominis naturale non efle fruftra
neum, пес fuperuacaneè à natura infitum. Sed
homo nat uxaliter appétit beatitudinern in com
Articùl.11. 107
muni; poterit ergo aliquando confequi fi nem
fuum.Quid ni? cùm vniuerfa» rescreatx confe«
quantur fines fuos.
ARTIG. SECVNDVS.
$ Vtrùm Twus homo poßit ejfe beatior
altero. - '•■
■ -"3
S V M M A- • T EXT V S.
Rior Conclufio. Si at- Prior.cócL'
renditur obicäunfi , 6¿
* càùia beatitudinis ; beit-
' titudo vnaeû: , qui cft
Deus: attjüehaícvnitasíignincatur
denario,quem recipiebant omnes
qui in vinea laborauerant.
«JfPofterior Conclufio. Si atten- Pofte.eócl,
ditur adeptio & fruitio iummi bo
ni , vnus poteft efle beatior altero;
atque hoc modo dicitur diueriitas
manfionum.
nxv i i Vi atï о à á т i è .V t fe ' •
Vôd vnus homo in vita beata fit bea
tior altero, quôdqueiufii nequaquá
fint aequales in gloria , quemadmo- Confirma a
dum fentiunt Iouinianus & Luthe-, tur («cunde
rus apertifsimis argumentis demonftratur. In Conclufio.
D.Thom. '
primis ex illo Ioan.14.In domo patris mei man louinianuf
iionesmultae funt. RurfusexilloMatthii.it)* Lutheruj.
Amen dicovobis ,quôd vos qui fequuti eftis loan. 14. ■
me,in regeneratione cùm federit filiushominis Matth, fjj
in fede maieftatis fuse,fedebitis & vos iudicah-
tes duodecim tribus Ifracl,dicit Dominus.Qui
bus verbis apertè fignificat Dominus, Aportó
los digniorem locum quàm carteros in ccclp
habituros. Eandem ctiam beatorum inœqualir
tatcm Chriftusipfe pcrfpicuam fecit parabola
illa de munificentifsimo Rege illo , qui confiU
tuit fupra decern ciuitates feruum ilium, qui ip
fius mnaacquifiuit decern mnas; 8í fupra quin
qué ciuitates feruum altcrum , qui mna Domi
ni fui,acquifiuit quinqué mnas. Sed ex fenten-
tijs D» Pauli idem ortenditur euidentiùs. Nam
i.Corinth.i5.ficloquitur; Stella ab ftclla diftert
in claritate,fic & refurredio mortuorú. Quôd
fi ex his verbis iiquidum eft inçqualé fore glo-
riam corporis,;& erit profefto inaequalis gloria
anini x; par quippe eft de vtraque ratio;& indc«
cens
 io8 F.B.Medinae
i
cens & in decorum eft vt habentes squale glo
riamin anima,rion habercnt aequalcm gloriam
Hieron. in corpore. Et rede Hieronymus difputans со
tra Iouinianum ait, prsmififle Apoftolum fo-
lem,& íunam cum dieif; Alia dantas folis , alia
luna?, alia dantas ftellarum; ле ftdlam & ftellá,
totum quifquam inteltígcrct humana: multitu-
dinis genus. Sed exconiundione folis & luna?,
quse referri riequcunt ad malos, admoneremur
& ftellas ad folos bonos referre;itaque quod
dicitApoftolusjSic & refurredio mortuomm.,
itácft mteUigéhdUm,vt alias videlicet claritetè
folis luceatjáliusluna* fplehdorerútilbt,aliusLu
cifcr í it, alius arJmrus, alius orion,& alij esters
ftells , qusfacrats in lob volumine contineñ-
tur. f Et pulcherrima fané allulio haec eft Pau
lad intelligcndum , pro meritorum varictate,
& injqualit3te,diuenas fore & inter fe impares
iuftorum glorias. Vt enim aftra omnia recipiút
quidem à foie omnem fplcndórem ; quodlibet
tarnen, fecundum probabiliqrem philofophü-
ru'm fenteritiam,iuxta fuam qualitatem,& pro«
ut magisminufvefolidumeft,cV diaphanum,
filus minufvê refulget; lie fané quamuis omnes
ufti de plcnitudine Chrifti , qui eft fol Fulgen-
tifsimus,gloTÍam animi & corporis participét,
nequáquam tarnen ex squo,fcd iuxta quanrita
tem, & modum fus difpofítionís, hoc eft bo*
norum operum,&raeritorum fuorum,gloríam
Vaa.íi. anims & corporis recipicnt.Sed &c DanicLc.u
círm cos,qui dormiunt in terrs puluere, cuigí-
laturos pronunciaflet, alios quidem invitará
stemam,alios vero in opprobrium,vt dcclara-
1'. ret eximram fbre gloriam bonorum dodorú,
.~ multo maiorem quámaliorú, continuo fub-
. dit; Qui nute m docti fucrint, fulgebunt quali
fplendor firmament! ; & qui ad iuftitiam eru-
.«i •
.1 •>< ■ dmntmultos , quali ftells in perpetuas sterni-
tates.Sed & vniuerfa vtriufqve teftamenti pagi
nà teftatur,rcddendum eíTe vnicuique prsmiú
in iudicio iuxta menfuram fuorum operum;
ideo Danid dixit, aperiendos efle libros in iudi
cio; quia omnia opera n oftra cxadifsimè tunc
expendentur,& iuxta eorum mérita fuum vni-
».Oor.fi cuique prsmium retribuetur. & Paul. 2.С0Г.5.
Omnes nosmanifeftari oportet ante tribunal
DominijVt référât vnufquifque fiue bonú, fiue
i.Cor. j. malum,prout gefsit in corpore.&.i.Corinth.j.
Vnufquifque propriam mercedem accipict fe*
cundum proprium laborem. & alibi fspius,
Quirçddit vnicuique fecundum opera fua.&
Apoc,i4« Ioan.in Apocalyp.ci^.apertè pronuntiat,mor
tuos in Domino opera fua confequi , nempe vt
iuxta eorum bonitatem,praemium àiufto îudia
Paulm. ce recipiatur. & D. Paulus, Nolite errare, Deus
non irridetur,* qus enim feminauerit homo,
Expoian Prirrt^Secun.
hsc & metetjqui parcè fcrainat,parcc cVmetetj
qui feminatin benedidionibus, hoc eft, beni-
gnè & abundanter , de benedidionibus вгте-
tet,id eft,abundanter & copióle. Itaex his tefti
monijs talc conficitur argumentum irrefragabi
le. f Gloria datur fecundum quantitatem Se
qualitatem meritorum. Sed mérita iuftorum
funtinequalia,vt liquido conftat ex diuinis lite , ,
ris.Conftatigitur gloriam & beatitudinem fan
dorum.non efle squalem,fed vnus altero bca-
tior erit. Demum hsc condufio eft définira in
Concil.Florent.circaprincipiú; definitur enim C6ci.Flor.
animas beatas viderc Deum trinum & vnum
ficutieft,fedprodiuerfitatemeTÍtbrum,alium . 1
alio pcrfedíüsvidere. Sofct etil produci in hu-
iusfententis confirmationemextrauagans Be
nedicti.^in qua defíniuit,anisnasiuftorú con
fequi beatitudinis prsmium ante iudicij diem;
quam ctiam fuprà commcmoraui mus. Sed re*
«era in dcfinitione'Bencdidi. п. nulla deprs- Beaedfc.ii.
fenti qusftiotie fit commcmoratio. Porrô in
Conril.Trident. Sefsion.tf.canon. penúltimo, Côd.Trid.
hsc Veritas haud obfcurèinfinuata eft. D.Hie- Hieroo.
ron.z.lib.contraIouinianúinnumcrabilia pro-
tulit argumcnta,quibus contra Iouinianum hs
ret icum mi rabiliter triumphal ; ex quo loco, П
quis defiderat meliora fublidia ad nofiram cau
fam defendendam, petere porcrit. «J Sed con. Obieftioi
tra hanc veritatem fídei proponi folet arguml-
tum ex parabola euágelica,dc vno deriario red-
dito opcrarijs prims horj,tcrtiç,& fcxtç,& no
nç,& vndecims;ex quo videtur côuinci, quôd
insqualiter laborantibus in cxcolenda vinea
Domini , vnus tarnen & idem denarius , id
eft, idem prsmium, & squale redditumeft;
qus fané argumentado noftram fentcntiam la
befadare videtur. 4 Huic argumento facilè & Solado^
diftindè refpondet D.Thom.in prima conclu*
Hone , quôd per vnitatem denarij fignificatur
apertè,quôd omnes beati atque felices pofside
buntDeum, qui eft beatitudo fandorum. Ita-
que comprobat argumentü,quod ex parte ob-
iedi fit vnitasin vitabeata.VoluitigiturDoml
nus hac parabola oftendere , vnius & eiufdem
Dei participes efle omnes beàtos,& eandem vi
tarn sternam eíTe in prsmium omnibus dan-
dam, licet pro diuerfitate meritorum, alius alio
clarius Deum videbit. Sicut enim idem eft cce«
lum commune omnibus fyderibus , & tarnen
ftella differt à ftella in claritate; lie quamuis ca
dena vita sterna, idem rcgnum, idem denarius
omnibus conccdatur, alius alio perfediùs gau-
debit.frueturq'ue diuinseflentis viiione.Et in
hunc modum refpondet huic obiedioni Hie. Hieron.
rony. Auguft.Gregor. Vnus denarius ( ait Hie-
rony.vbi fuprl)non vnum eft prsmiü, fed vna
vit3,

D. Auguft. vîta,& vna de gehen na liberatio.Et D.Augtiit.'
in ilia verba loannis; In domo patris mci man-
fiones multa; funt , fie inquit; Eo vtique den a-
rio, virá fignificatúr asterna* vbi nemo amplius
' ' viuit alio; quia viuendtnon eft diuerfa in aeter-
nitate men Гига; fed multa? man li ones, diuerfas
meritomm in vna vita xteroa (ignificant dignt
tates:alia enim eft gloria folrt,alia luna;; &; m ul-
D. Auguft. ta lim i lia dícit Àuguft.in lib.de fandà virginita
te.c.i6.Eadem,& in eundem fenfum eleganter
Gregor. perfequitur DJGreeor.Jib.^^mpral.cap^î.
^[Supereft tamé'de nac exppfitione nouus feru
Dubinin. pûlus.Narriffâa(eres.Habet,quôdinvnodcna
rio difpar erat eorum gloria,& retributio; quid
ergo conquerebantur,obmurmurabantque Co
tta patrcmfamilias illi^qui pondiis diei,& s ñus
* ¿ .5 portauerant,paresfibieffedósjquiyna dumta-
xat hora laboraucrant?Adhunc fcj\ipulum exi-
Chtífoft. mcndum,obferüandum.eir ex D.Chryfbft.ex-
plicante hanc paraholam , quôd* in parabolis
non funt fingula verba moroiè explicanda. -.
Keque enim opus eft quôd omnia , qua; in eis
dtcuntur adamufsim , & per omnia quádrent;
fedconijcienduseft oculus ad pr*cipuum para
f v ^ , bols fcopum. Dominus in illa parabola vrçluit
^' J • fignificare , quftdquidam fequuntur DeUm à
prima iuuenrute, quidam vcrôiocipiunt fequi
in lenectute Д tarnen afpirantc Dei gratia, no-
uífsiminon minus pra;mij'recipiunt,quàm pri-
Tili. Vel Dorninüsretulit ilíairi parabölam ad
Apoftolos,qui cum effent tuturinouifsirni,de-
bçbat elfe primi in regno cœlqrum.Vel Domi-
'nus voluit nos adrhönerc in Ufa parabola, quod
-in via Dci tátura póteft pröficere folertifsimus
uifque breui &,exiguo tempore, quantü pro-
cit negligens in longiori tempore. Denique
dôcet Dbminus^quôd mérita noftra habet po-
-tifiimè fuum valorem & efficaciam cxdiuino
plácito ; & hoc eft quod dixit paterfamilias , an
npn licet mihi de meó faceré quod übet.
Qaotnodor 4f-'Séd quaeftiodftmtercatholîcos Theolo«
▼nus alio .gos ad examinanduin > quomodo vniis fit bea-
Ьеасюг fit. tjor altero; & in quo confiftat quod vnus perfe
dius , & melius participer obiec^ m beatificú,
■qUod elVlumrnumbonum. Ad cuiustei езро-
fiüoncm feire oportet,quod hic non querimus
'de caufa prim a, & remota huius varia; atque di-
ííerfi participatianisglorié, fed de catrfa proxi
omajpropter quod nonfatis reycxpídi.tvrjfi'di-
camus vnum altera eflebeatiorcm ; quoniá ей
Deus fit ípeculu m voluntârium.pro fuá volún
tate" plus fé repi;aKehtarV& pra?bet videhdú vni,
: ' eJUam alteri-hisE'Cénim Theologie venit ex Ion-
J. 4 ^g'n4uo' & exvaldérémbtfs : omnia ènim eue-
piunt fecundúm díúinam voluhtátem. Quôd
fi Ьжс ïéfponfio apta eft., Ik Deo placitum eft,
/
Ärticul.I Î. IÖp
vel vno die pofTemus vniuerfas Theologiç quç
ftiones apta refpoiifione eludere , videlicet di-
cendó, fie dijs placet.Neque verô ha;c contro-
uerfia fufficicntcr explicatur fi dicat Theolo-
çus,vnum effe beatiorem alrero,quia Deus per
iedius concurrit cum vno , quam cum altera;
tumquoniam haec caufa eft communis, & re
mota, & qua; quadrat omnibus agentibus; turn
vero,quoniam cum beatitudo non folum (e ;e-
neat ex parte Dei concurrentis,fcd ex parte in
tellects videntisDeum,oportet cauiam redde
re nó folùm ex partcL)ei,fed etiam ex parte in-
telledus noftri. Щ Vera ergo explicatio pro- Explicatif
pofita; dubitationis Ьгс eft, quôd maior parti- dubij.
çipatio fummi boni, & fumma; beatitudinis in
hoc confiftit, quôd vnus beatus perfettiùs vi-
deat Deum, quim alius. In hanc caufam retulit
hanc diuerfitatemConcil.Florent.vbi fuprà.Et C8cl-Weí*
ratio idem perfuadet euidens. Nam beatitudo
effentialiter in Dei vilione con(iflit,vt fupcrius *
oftéfum eft.ergo maior & pcrfeclior beatitudo
in perfection vifione. Quôd (i quis arguât ObiecHo*
èx D.Thom.nam hoc in loco colligit perfectio
rem, & maiorem beatitudinem ex maiori frui-
tione. Diccndum eft, quôd cùm vilio , & Solution
fruitio in vita beata conueniant, D.Thom.in- Ji ■
differenter folet loqui de vtraque,quando non
difpUtat exprofeffo, in quo effentialiter confi
ftat beatitudo. Vel dicendum, quôd fruitio eft
proprietas beatitudinis, & vilionis beatificç; vn
de oprimè colligit ab erFeéhi;fi fruitio perfe-
dior eft,ergo vkio & belatitudo perfedior erit.
Verum fupereft in quirere de maiori perfe- Quarerni
. ¿tione vilionis, qUod non habet facilem cxpli- vi"° *!"
cationem. Qua:ritur,in quo confiftat, quôd ^[*/"^
vna vilio diuinitatis fit altera perfedcior. In hu
ius qua;ftionisgratiam obferuandum eft, quôd
vilio beata poteft comparari ad intelleftum , à
quo proceditjvel ad óbieétum quod videtur.
Rurfus, maior perfeâio ex parte obicdi poteft
expendi bifariam ; vel quantum ad ea , qua; in
obieclo videntur,quia plura, vel pauciora vidé
"tur;:véi quantum ad modum videndi, quia cla- n:-.. •
xiiis áut diftinâiùs vidétunlicut in vifione cor« •-'
porali ,' vifio imaginis poteft effe perfectior,
4jniaplurd in imagine videntur, vel quia clariùs
ic diftindiùs videntur. His cóftitutis eft prima
conclufio. Perfeftior vilio beatifica & ma- Prím.cóel*
ior,cjuantum eft ex parte intelledus , ex perfe«
•ûiori,& maiori lumine glorie expendenda eft.
•Nam intelledus creatus videt Deum mediante
-lumine gloria; , à quo eleuatur, & illuftratur vt
Deum pofsit videre ; itaque lumen gloria; eft
principium immediatû , quo intelledus fit po-
tens ad intuendum Deum,vt euidenrer demó«
ftratD.Thom.i.p.q.n.artic.j.Ergo perfectior D.ThoiAi
vifio
 no F.B.Medinse
vifió diuinitatis, cx perfediori lumine gloria:
expcndcnda eft. ЩНос ipfum confirmatur.Ná
vilio diuinitatis.eft vifio fupcrnat uralis, omnef
que vires intclledus naturales longé fuperans.
ergo ad principium fupci naturale , cuiufmodi
eft lumen gloriae, referenda eft. Profedô, cùm
caleta ft* o füperat vires aqua: , <i aqua aliquan-
do cale t acit,ex ratione caloris calefacit, non ex
Ytr5 nltu. pröprijs viribus aquí. % Sed cx hoc magna
rails perfe- enafcitur qusftio; Vtrùm naturalis perfedio
¿lio intelle intelleâus iuuetad perfediorem vilîonem di«
¿lus adiu- uinitatis, fie, vt cum xquali lumine gloria: per.
fionem"" fediorintclledus,perfediusvideatDeum.
Veríim fi documenta noftrs fcntentixexaftc
confiderentur, quid lit ten tien dum manifeftè
patet; videlicet, quod nihil iuuat ad perfedioré
vifionem. Contrariám tarnen fententiam ha-
CaJetu. bet Caiet.^.p.q.io.artic.^.fcd de hocfulmsdi-
fputatur.l.p.q.n.
Secfid.c5c. ЦSecunda Conclufió. Si loquamur ex parte
obiefti,maior perfedio vifíonis nó fumitur ex
eo quod plura , vel pauciora videntur eorum,
quae funt in Deo formaliter. Щ Ad cuius rei
interpretationem fciendum eft , quod aliqua
Duplicité! funt in Deo dupliciter, vel formaliter; id eft,fe-
а1Цаа fuot cundum propriam rationem, vt funt diuina at-
10 *>ee* tributa,qu3e dicunt perfcdionem,& nullam in-
cludunt imperfedionem; estera funt in Deo
eminenter, id eft, non fecundum propriam ra-
tionem,fed altiori &fublimiori modo,demptis
omnibus imperfedionibusi vt funt omnes cife
dus creati,quos Deus poteft producere. Deccr
no itaquein cóclufione, quod maior pcrfeftio
beatitudmis non eft ex eo, quod plura, vel pau- .
ciora vidcantur in Dcö eorum,qua: funt forma
liter in Deo. Nam (vt ego exiftimo) omnes vi«
dentés Deum,vident omnia qua: funt formali
ter in Dcojomniaenim que funt formaliter in
Deo, funt vna fimplicifsirrià perfedio , que eft
flfientia diuina; qui ergo videt clientiam diui-
nam, videt iubindc omnia qua: funt formaliter
in cflcntia diuina« ....
Tertia «jTertia Conclufio.Maior.vel minor perfe-
Conduíío. dio vifíonis beatific? fumitur ex parte obicdi;
qüia videns Deum,vidct plura, vel pauciora ex
his, qua: funt eminenter in Deo. Nam eaqus
videntur eminenter in Deo; videntur tanquam
in caufa; at qui plurcs efFedus cognofcit in cau-
fa , pcrfeftiùs cognofcit caufam.ergo qui in
Deo videt plures efFedus,perfediùs videtDcu.
Certè quando quis in principio fcientiaru plu
res condufiones percipit,perfe«âiùs illud prin
cipium pénétrât.
Quam ^Quarta Conclufio.Maior,vel minor perfe
Conclufio. diobeate vilionis fumitur ex parte obiefti,alio
modojfcilicet ex eo, quod yidens Deum inten
ExpoCin Prim^ecun.
fiùs,& magi s intimé Deum intuetur , & magis
perfpicuè, quemadmodum cuenitfa»penume-
ro, quod eandem conclufionem vnus alio per-
fedius,cV cuiden tins intelligit. Sed de his om
nibus fufiùs difputatur.i.part.q.rz.ex quo loco
quidam varias qusftioiies furantur, & ad iftum
locum transferunt , tranferibentes eas, fed no
bis fatisfuerit ea , qux- noftro propolito funt
acommoda.pertradaiTe. •'
ARTIC. TERTIVS.
f Vtrùmin bac Üta poßit quis ejje Mea
tus.
S V M M A TEXTVS.
Rior conclufio. In hac Prfor cSd.
vita poffumus habere
bcatitudinem imperfc-
&am,&: aliqualem parti-
cipationem beatitudinis aetcrnae,
prout fupra didum eft.
^[Pofterior Conclufio. In hac vi- рсйссМ,
ta non poteft haberi perfeda beati-
tudo ; quia beatitudo cùm fit perfe-
dum , & fufficiens bonum , exclu-
dit omne malum ,& implet omne
defiderium 5 quod in hac vita fieri
Поп poteft, cum multis fubiacea-
mus malis,&refpeduignorantia»,
ex parte intelledus , & inordinatae
affedionis,ex parte appetitus, mul-
tifojue alijs pcenalitatibus,quse vita-
ri non poflunt: ex parte corporis,
пес etiam impleri poteft defideriü
in hac vita, cùm permanentiam eo
rum cupiat homo quae tranfitoria
funt , maximecjue fugiatur mors,
qua? tarnen fequitur, ñeque etiam
diuina cflentia in hac vita videri po
teftjin qua confiftit beatitudo. ' . ,Ar
EXPLICATIO ARTICVL, t. -
Onclullo fecunda videturfalfum di Argn.cStra
Ш cere.Nam Chriftus Dominus in hac Cee&eSämm
vita fuit beatus: fuit «nim limul via- Piuu&amr
tor,& comprehenfor,vt vno cqfei>.
fu
 • i!.
Secundum. fil définiunt vniu,erfiTheologi.çD«fode,Df>
Auglift.
D.Thcm. Paul,vt placet D.Auguft.& D.Tho-Щ côrporç,
conftitutüs,vidit díumam eflentiam,m cuiusvi;
tione perfeda beatitudo confiftit. Idem aíTefu
rur de Moyfe. Idem difputát de D. Benedicto,
vt animaduertere licet quodlib.i.articu.i. apud,
D.Thomam. ^Pnterea, alia rattone fubuerti-
tur пазе conclufio D. Thotn. fecunda. Nam ex
ea fequitur omnes homines naturali defiderio
dcfiderarc mortem, quod eft contra experien-
tiam.Quôd redé fequatur,fic öftenditur.
«J Etenim omnes homines saturait defiderio
defideramus beatitudinem perfedam: fed ad
earn confequendam eft medium heceíTarium,
interuentio mortis.Ergo qui naturali deiiderio ,
defiderat beatitudinem perfedam,ex cófequio
defiderat mortem, & ab пас vita migrare; fiqui-
dem in hac Vita mortali beatitudinem perfedäV
habere non poííumus. Certà qui defiderat effi-
caciter íinem, defiderat fubindc medium,quod
eft neceffarium ad finis adeptionem . quod cfle
verum , multis argumentis in fuperioribus eft
Quartmo, confirmatum.^fSed & aliud incommodum vi-
detur fequi ex prxdiâa fen tent ia, videlicet,
quod Veritas refurredionis conftaret nobis ra
cione cuideлti, cùm tarnen fola fide hgс ventas*
teneatur. Quod redèfequatur, hoc padode-
monftro.Nam ex prouidentia diuina,& peccan
tibus pocha, ic bene operantibus premium de
betur.Sed homines cóftituti ex corpore & ani
ma peccant, & redé operantur. Ergo hominis
bus fecundum cofpüs & animam, premium*
aut poena debe tur. ergo fi in hac vita premium
ooftrae felicitatis con feqüi non poffumus , ne*
ceflaria eft iterata coniundio anime ad corpus,
vt homo integer in corpore & anima re ci piat
Ж-efolutio premium. Щ In huius cxpolitioncm dicendurn
«lubij. eft, conclufioncra D. Thorn, efle certifsimam,
quam cuiden ter demonftrat D: Tnotmfais ar
Г. Auguft. gumentis. Eandetn demonftrat D.AuguftJib*
19. de ciuitate Dei ferèper totum. Certèfi in
hac vita tantiim rperantesciTcmus,miferabilio-
fes cfiemus non tantiim cunctis horn inibus, vt
teffatur D. Paul. i. Corint.is.imo etjam vniuer-
fis rebus. Nam cetera; res facile confeqinmtur
fines fuos,homo verô infinitis,tum animç,tum
corporis pcrturbationibus,& asramuis eircum-
uallatus vix confequitur beatitudinem huius vi
tar; fi veto cam con fequitur póft longos labo
res, earn retiñera non valet; nam port morte
brcuLcft abru mpenda. Щ Ad argumenta in op-
pofitum addueta facile erit fatisfacere. Nam ad
primum breuiter dicendum eft, quod D. Tho.
loquitur de lege ordinaria,^ fecundum cómu-
лет curfum naturis debit um. Quod vero Chri
ftus Dominus fuerit iimul viator, & cóprehen-
for , fuit miraculorum fummum, maximùmq;. 1
Eadem eftiacerpretatio de D.Paùlo^eMoyie,-
& de DJ3enedido,fi forte dum h an с vitara vi-
uerent,videruht diuinam efientiam. ijAd fecö Ad fcctfdú*
dum argumentum confurandu m, nÖnulla func «
animaduertéda. In prim is, от ne s homines per '
appetitum fenfitiuum horremusmorté, vt ma-"
lum terribile. Nam fenfitiua pafs,niide felicita- •
te alterius feculi iudicare poteft; at per appetitú
rationalem oportet vt appetamus mortem pro •
confecution e beatirudinis periecbe,qus in hac
vita mortali haberi nequit. Qua propter multi
philofophi pro coTiferationenuius felicitatis,
quamuis de eatenuifsimam haberent cognitio
nem,fponte fe morti tradiderunt.Cicerdin pri' Cicero*
maTufcu].rcfert quendamiEgyptium Cyre-
nxum prohibitum fuifie à PtolomœO Rege de ,1">',г
incommodis huius vite,& felicitate avenus dif
fererc , quOniam his auditis multi fibi mortem
confcifcebant.Ibidem cómemorat alium,Am- Ambrofia«
brofiatem nomine,quem dich cum nihil aduer
fi fibi aeddiflet, fe è muro in mare prjeripitafle
ledo Plaroni's lib.de immortalitate anima;.Au-
guft.Eugubi n us lib.10.de peren ni philofophia Eugub,
C. io.refert alios philo fop hos , qui habebant in
oro Шат ièncétiam Dohiini,QÛïodk animant ««ultiî
fuammhocmundo,invitameternamcuftodit
earn, f Sed his pretermifsis , «ja« incerta funt,
D.Paul.adPhüip.i.verifsimc dkitjCupio diflol РЬШр.й
ui, & eíTe cú Chrifto.& ad Rom. y.Infelix ego B.ora.7,
homo,quis me liberabit de morte corporis hu-
ius2. &C.1 . Cor.5. Audem us, & bonamvoluntaté i.Cor. j2
habemus peregrinan à, corpore,& prefentes ef-
fe ad Dominum.Et ilia vox orarionis Domini
ca:; Adueniatregn urn tuum, vox fan dorn eft,'
expltcantium deliderium , quo magnopere ex
hac vitadifccdereconcupifcunt.Vnde qui effi-
caciter,& omnibus modfsdetiderant beatitudi
nem perfedam, facilè contemn út mortem pet
appetitum rationalem :nam per appetitum fen-
fitiuum maxjmè hörrömus mov^rn, quodii-
gnificat Paulus.: .ad Cor.c.5.diccns:Xngcmi fci- i.Cor.f.
mus grâUïti, eö qHodnolurftus fp bliári, fed fu-
perueftiri; nolumus,inquá,per appeyJtum fenfi
tiuum ; nam per appetitum rationalem iam di-
xeratD. Paul, audemus, & bonam voluntatem
habemus" ^¿regrihafiTcorp^re,A'p"raíÍ5ntes ef
dt hlefcës in щаге pro tuenda vita certe
pítÁ)téte nk pbtéxjxiéüetnópreijcereift p<>f
iibile^fiet vjta^j&^ei^ fifljul^â&juàrè; fie
qui vult eíficaciter^Sc ferio bejtilfnnmQ vult
tfmplîÂer Л^гЩр^^гЖаЪгитреге vitáj
fednoilet, Û efibcpefiibile nbn? fpoliarüfed. fifi-
eitjncdiùm per Гцпссейали, adeofequendam. >e
 иг F. В. Médinas?:
perfectam beatitudinem,(icut nauigium ad na<
uigandum;fèd eft neceflarium mon per acá-
dens,& quod dicût Theologi ex íuppoiitione,
■ ' iicut fuppolîto naufragio , neceiTaria eft tabula
ad euadendum , non autem eft neceíTarium vt
qui dcliderat nauigare,defideret ubùlam ad fu
pernatandum. Inuiper dicendum eft , v i ros la -
picmes , quando illis à Domino fuerit denun-
ciatum quod ex h ac vita raortali difeedát, leta-
bundos , & agentes gratias Deo deberc parère,
quaiï à carcere & vinculis cmi ttátur;fi vero ni
hil fuerit illis denunciatum, oportet vt in prall
dio,& in ftatione fua permancanr, ne vt prodi
tores, & infideles arguantur,itaquc no oportet
ли . quod dclidcrent mortem , fed quôd à Domino
Ad tenlura illatam generofo animo ferát. %Ad tertium ar-
scoi. gumentum lie refpondctScotusin.A.d. 43-q.
г. non cqpftare rationc cuidenti efle vnum rc-
âorem vniucrfi,icelerapurticntem,& pro roc»
litis pnmium rctribuentcm;contra quern alio
in loco dimicauimus. Vtigiturveramconfu-
tationem breui compleâar,dico,quôd etiam û
non conftot,fatis magnum eft premium ipfe
fruâus v irtu t is, quo vin probi miríñeé delect í
tur.«j Sed huic folutioni videtur aduerfari illud
faului*
elogium D. Pauli , ft in haC.vha fperantes efle»
mus,mifcrabiüores cílemus cüetis hominibus,
propter quod dicendum eft , quod íceundum
philofophos rede lent icn tes de a ni.no rum im
mort ah täte J л is eft ani mam à corpore IV para*
tarn , vel pro fceleribus puniri , vel pro bonis
acribus premium íufcipcrecquoniam anima eft
qux per volunratem eft pri mum & przcipuum
priiicipium noftrorum operum,corpus vero tá
tum coneurrittanquam Organum & inftramé*
t и m . ho с djeun t \: h 1 1 о I op hi ad hoc argumentum
ne cogcrentur concederé riTurrcâionem cori
AuguiL porum eile naturalcm,de qua re lege D. Augu.
lib.de cognitione vera» vitCjCap.41... t -jn
flVtrum beatitudo fit ümißibi*.
.„i •л-.'!-*. i.( С.'.; ■ ■ i! a ; Пш:. ij
4>i.i<:jl.' - .0 jevj;-
S V ,M M A
Prior cód. Rior Çontlufio. ЩЩ1
í tudo imperfeta poteft
f amitti. Nam de felicï-
täte contempla^-
6erviquítaraictitürp<;r obfañíonern
х&Штс, vcl сх аЁ Бййраод!
ExpoCin Prim.Secun.
ne, quibus homo totaliter abftra-
hitur. Patet etiam de adiua, cum
pofsit homo mutari vt degeneret à
virtute.
Pofterior Conclufio. Beatitudo Poiu™.
perfeda alterius vitae amitti non po
teft,qua; quictat omne defiderium,
ôcexcluditomnc malumjquia aliter
homo non effet beatus.fi non effet
certus, quod bonum acquifitum &
.poffeffum non eft amiffurus. Vnde
iî haec opinio eflet faifa, beatus Поп
effet; quia falfum eft malum intelle
clus, бе falli m iferia eft. Secundo in
particulari confiderando, impofsi-
bile'eftquödvidensdiuinam effen-
tiam, velit earn non vidcre, cùm in
ea habeat omne id,quod apperituni
fatiat,& cum poena nunquam pro-
ueniat, nifi àcul pa, Deusnunquam
fubtranit fui vifionem, quiaadhác
requiritur reditudo voluntatis, vt
fupràdidum eft:ha?c autem reditu- ,
do ànullo fubtrahi poteft, cum mes
Deo contunda fuper omnia eleue-
tur; vnde per nullum agens poteft
cxdudi talis vifio.
E X .P L I Ç A T I A R T I С V L I., ,
Evita aeterna &inamifsibili,quara . ■
eleciis poft mortem fu pe relie mini«
me dubitamus , multe funt demon,
ftraxiones in facris eloquijs. Dicit ч
enim Sapiens; lufti autem m pcrpetuum viúéí, sapient.
& apud Dominum mcrccs corum. dicit etiâ
Daniel;.! .t qui ad iuftitiá erudiút muiros,! ulpe- Daniel,
betqualiftellfio perpetuas çtcrniratcs.& Paul. P-ulu*-
bt lie Temper cum Domino erimusjvitam acter
nam & perpemani figmbcans.&D. Petrus; Vo Penus.
cauit nôsiftœtcrnâgloriam fuam. Manifcftif;
firacautnraíSaluatorin euangelijs dicit. Ejibút Mat.*V*
ifti in pcL'nam a;ternam , iufti autem in vitara •■ •
asterriam. Denique in Symbolo omnes confite
raur vitflm arternam , de qua Chrillianrs nobis
cil certamen. Vita igitur illa fclix & bcata,nun-
quam h пет habtbir; quapropterdogma пжге*
ticum eft Origenis, & quorundam phüofop ho OrJg.
rum

rum dicentium,quôd poft diuerfas temporura
vicifsitudincsjbcati futuri eflent miferi, & mi-
feri ¿contra beati.CótraJiúC errorem difputac
D.Aug. A uguít in us, libro de hsrdïbus , hirefi. 4 &
Greg. iz.de ciuita. Dei, capitulo vigefimo,& D.Gré-
goriusfuperlob,in ill ud. ifcltimabitabyíTum
qujfi fenefeentem. Sed & hxc ventas non Го*
hi m confiât fide catholics, fed rationibus cum
Anguß. dcntibus.quas perfequitur Diuus pater Augu»
Radones (tinus in locis ci tarif; agit enim contra bunc er
pro lue те rorem inlibris de ciuturjfcrgumentis tantum-
ilute.
modo,nuHú fcripturs facra*lkfrerens teftimo*
ni ú; quod inde veniiTe confiar, quia tunc côn»
tracthrticos Philofbphos agebae,quos facrx
fcripturs teftimonia partim mouerc poteranr.
Varias etiam huius rei demonftrationes defi-
P.Thom. gnat Diuus Thomas rertio contra gentes,capi
tulo fexagefimoprimo,& fexagefimofecundo,
& quarto cótra gentes , capitulo nonagefimo-
fecundo.& fupra quxftione quarta,artic.qi:ar-
to,oftenfum с It , beatos fuapte natura eile im-
peccabiles.
Vifio beata %\\hxá etiam adiiertere oportet.quod beatitu-
fu.iptff natu do fanctorum non dicitur sterna & inamifsibi
хл immiiii lis, ex eo taDtùm,quôd Deus per auxilium gra
hilis eil.
tis fpecialc,eam in xternum conferuet; veluti
díceretur arbor çterna,quam Deus fempirernè
conferuaret ; fed fuapte natura eft inamifsibilis
& xterna.ticutccelcltia corpora,St fpiritus an-
gclici. Nam vifio illa beata ficut fuapte natura
eft vita , fie fànè fuapte natura eft vita sterna;
ncque enim habet vnde corrumpatur.
«J Hoc ipfum con firmat ur ; quia non habemus
aliud argumentum ad probandum, quod cce-
lum, & lumen fob i fit inconuptibile, nifi quia
icimus quod nunquam corrumpétur; fed hoc
feimus de vifionc beati fica.ergo videtur quod
ilia fit fuapte natura incorruptibilis; & Deus,
qui fapientifsimè omnia componit, quomodo
beatitudinem,qux nunquam corrumpitur, po
fui Act in natura corruptible
Prl.obieft. •Jin contrarium autem videtur; Nam vifio di-
uins e!Tentie,quam habuit Diuus Paulus,dum
adhuc viueret , defiuit efle. ergo vifio diuinx
effentix fuapte natura non eft incorruptibilis.
iflPrsterea.Charitasvitx beats eft ciu (dem ra
ti o nis cum charita te quam hie habemus , d u m
viuimus. Sed charitas huius vitx fuapte natura,
eft corruptibilis, idque accidit multis modi's.'
Ergo & charitas patrix; Explicatur hoc. Nam
fine charitatc,beatitudo çonfiftere non po teft.
Scd charitas de fuá natura ei t amifsibilis , v t du
dum probat um eít.ergo beatitudo fuapte nata -
га amifsibilis eft.
Tertia. •jDenique.Charitas huius vitx nonrorrumpi
tur ex parte agctis,qui eil Spiritus fanctus ; ne-
i'-' 'г
ArticuL IT IL щ
que corrumpitur rationc Гцз ; nam charitas de
fe nunquam excidit; corrumpitur tame ex par
te liberi arbitrij. Ergo vifío beata , licèt fuapte
natura fit incorruptibilis,poterit tarnen ex par
te liberi arbitrij defiriere efTe. "l
•jAd hxc argumenta fatisfaciendüm éíb Nanf f pruaiß
ad prim um diced um.quod vifio diuinx eflen-
tix quam habuit Paulus,& vifio beäti,funt eiuf
dem fpeciei. quod patet ex obieÖo ; habent
enim idem obieâum , Sc ex lumine glorix , 8c
fpecie intelligibili,per quam diuina eflentia vi-
deturçcum hoc tamé reétè coniungitUr* , quod
vifio Diui Pauli fuerit corruptibilis , & vifio
beata fit incorruptibilis ■ ficut lux folis , & lux
qux in aere reeipit ur,funt eiüfdem fpeciei , ni -
hilofeciùs tarnen lux folis eft incorruptibilis,
aeris verá corruptibilis eft. Vel dicito ad argu
ment um.qüod fortafsis differunt fpecie ; tum,'
quoniam vna eft per modum permanentis, al
tera per modum tranfenntis; t и m vero,q uoniá
vna fuapte natura eft habitus , altera eft difpo«
fitio. Щ Ad fecundum dicendum arbitror,boc Adiccfftf,'
differre intercharitatem vis,& patrif;quia cha
ritas vix, eft incorruptibilis ex parte Spiritus-
fanâi mouétis anima ad amandum ; deinde ex
fua propria ratione; nám charitas nihil poteft,
aifi Deum amare;at ex parte fubiefti.cui in hx
ret) amifsibiüs'eft ; quoniam non replet totam
capacitatem rationalis anima?, at in vita beata,'
etiam ex parte fubiecti inamifsibilis eft ; replet
enim totam capacitatem mentis humanx.Om
nis enim motus,& vniuerfa actio bcatorum,eft
in Deum,& propter Deum.De hac argument!
confutatione legédus eft Diuus Thomas, a. 2. D.Tbo.
quxfti0ne.z4.artic.il. Ex cuius enodatione li
quet quid dicendum ad reliqua argumenta. '
Scd non eft pretereundum id, quod notât
Caietan.hoc in loco; aliud efTe.fi formaliter loV Caleta»:
quédum eft, beatitudincm efle inamifsibilem,
& beatitudinem efle xternam , Nam xternitas'
defignat durationem nunquam finiendamjina
mifsibilitas verô fignificat immumbilitatem.ra
tione cuius beatitudo durât in fempirernum. !
Iraque ficut hxc demonftratio eft a priori ( vt-
dicunt Dialeétici) Deùs eft immutabilis; ergo'
Deus eft xternus;ita hxc demonftratio à prio
ri procedit;beatitudo eft inamilsibilis,& immu
tabilisrergo eft sterna. 1 rrM
Щ Circa id quoddicit Diuus Thomii,quôd!Vtrflî bead
beati non poflunt erraré,éft quxftio ; Numíta |L™re Pof"
fit? Nam pars negatiua bis argumétis fuadetur. р^.^-цд,;
^Etenim lumen glorix rió oftendit beato om
nes veritates : beat us eirim Hon videt omnia in 1
verbo, prout prima parte oftenfum eft.
ЩPrxterea,Iuméfcientia"um,quas dum h\c:ifî 's
ueret, comparauít , non demonftrat Uli omnes
H veri-
 И4 -F-B* Medina
yeritatesicrgo fallí poteft.<£Deinde,ange!i Ьеа
t,i,qui ignorantes my lkrium Dominica refur-
rectio nis percont aban tur alios ; Quis eft tile
quivcnitde Edon "¡ certc poterant de trium-
pho Chrifti aliquid non çerrum conieâare. :
Qgutum. . çprofeétôfi beatusnon videt in verbo , nurjl
quantitas diftinguatur à re quanta, & diíputet
Diuub Thomas cum beato,producatque ¡n me
dium rationes probabiles, generabunt opinio*
nem que fallax efle potent.
Confir. щ1ц cuiH$ rei confirmationé ftatuamus , quôd
vnus beatus altcri enarret rem geftam;tunc
vel credet,vel nen. Si hoc fecundum dederis,
dabis fubindequód eft iniurius in bcatum.cui
fidem non adhibet. Si credit , ergo h abet iudi •
Beatui non cium opinatiuum.^fln gratiam huius quxftio-
potefthabe n¡S)jn primis (ic ftatuo ; Beatum non poíTe ha-
in Intel*™ ^cre crrorcm m 'ntelleâu,fiquidem beatitude
ßu> cxcludit omnc malum;errare vero,malum eft,
& imported io in tcllcctus. Deinde aio beat um
nonpoiîe habere iudicium opinatiuum; nam
tale nó poteft ell с fine formidine; formido ve
ro & metus, à vita beata longé abfunt. Quod
etiamalio argumento cuiden ti con uinco eile
verum. Nam beatus feit fe non poffe errare, fi-
quidem hoc pertinct ad fuam beatitudinem;
& omnino effet inconueniens, quód beat us
haberet aliquid, quod multum'facit ad fuam
beatitudinem, & ipfe non feiret , & id quidem
«uidente;-; nâ credulitas non poteft tollere om>
nem folicitudinem. Ex his tale со n ft с i о argu
mentum , ad probandum ,-quod omne iudi«
cium beati fit euidens , & aeeipio hoc iudiciu,
Quantitas difíinguitur à re quanta ; tunc fíe
recti & euidenter (equitur, ego non poffum er
rarc,& ego affentior quod quantitas diftingua
tar à re quantajergo quantitas diftinguitur à re
.quanta. Maior huius fyllogifmi ett euidens;
minor ctiam euidentiam habet. Nam euiden
ter cognofcit fe aíTentiri. Conícquentia ver6
argumcntationis cuidentifsima eft. ergo con
clu lio с и id ^ns eft. Lteodcm modoprobabi-
tur de quocunque alien fu , vt manifeftè patct
aliqui J intclligenti in dialefticis.
% iUud ctiam addendum eft pro qua? ft ionis
elucidationc.beatum ab inrrin(eco,& ex natu
ra bcatitudinis non poffe crrare.quod animad
uerfione dignum iudico contra quofdä Theo-:
i «irVl0.gos>afferentescujcj|dbeatusnonpoteftcrra-
■ )re,aut decipi , quia. Deus conferuat illos nc in
'.'. ^ errores labantur. % Sed probatur noftrafen-
• ~ • ' tentia. Nam beatitudo fuapte natura exdudit
cunne malum ; at errare, & decipi malum eft.
Deinde, beatus abintrinfeco,& de natura bea-
ra: -eis- t*ud¡r"s& fclicitatis,cft prudcntifsimus,&op-
timus. ergo n unquam fe expónet perieulo er-
-ш/ кi
ExpoTin Prím.Sc¿un.
randi. ^Vndead argumenta in aduerfumpofi Solutiarg,
ta dicat Theologus , quàd licèt beatus non vi.
deat omnia in Deo, habet tarnen fummam pru
dentiam ex vifione Dei:quapropter nunquara
äffen tictur alicui rei per opinio n cm, Iicèt de ea
re magna; lint со nie et un , ne fe exponat peri,
culo errandi Itaque beatas nunquam opina-
tur, fed femper cenó, & euidenter affentitur,
quando äffe nfum habet.
ARTIC.IQVINTVS,
fpftritm homo perfua naturàlia poßit
acquirer с beatitudinem.
SVMMA TEXTVS.
Rior Conclufid.Impcrfc Prior cod.
<5ta beatitude, qux in hac
vita poteft haberijper far
e cultatem natural acquiri
poteft. Nam beatitudo contempla
tiua , in conííderatione feiêtiarum
potifsime fita eft : beatitudo vero
practica, in exercitio virtutum со-
fiftittvirtutcmverô per fua natu
ràlia homo comparare poteft.
^[Pofteriorconcluíío.Beatitudiné Ройе.свы.
perfeóram,qua: in Dei vifsione сб-
iiftit , homo per fua naturalia ac-
quircre non poteft 5 quia eftfupra
orrinem naturam creaturae : nam
quadibet cognitio creatura* eft fe
cundum modum fua; fubftantiae.
Om nis enim cognitio naturalis fe-
quitur naturam cognofcetem , fed
omnis cognitio fecundum modu
fubftantiae creatae deficit, & infe
rior eft ad viiioncm diuinae clTen- ... .
tiae,quae in infinitum fuperat om-
nem naturam creatá. Ergo per fua
naturalia homo Dei vifione m obti
nere non poteft. *
EXPLtCATIO AR.TICYLI.
IN gratiam huius articulifcireopor-DupUx be
ter, quôd (i fequamur documenta insntsbc*.
J philofophiç natûralis,duplex eft bea
s titudo huius vit* ; Vna eft contem
plation,.
 platiua, qua; in fcientiarum contemplatione
pofita eft:Altera, aâiua eft,quç in exercitio vir
tutumconfift.it. De his loquitur Diuüs Tho
masin prima condufione quádo docct, quod
per facûhatem natura; poteft obtineri felicitas
huius vita». Verum fi fequamur documenta
Chriftiana? rdigionis, duplex cft Ixatitudo hu
ius vit*; Altera confiait in córemplatione my-
fteriorum fidei,& pafsiontsDomini noftri Iefu
Chrifti crucifixion qua re viri iufti miris modis
deleditur: Altera eft aétiua.qu»; coGßit in vni
uerfali omnium mandatorum obferuarione,vt
icclef.vlti. patet exilio Eccleíiaftes vit uno; Time Deu m,
Sc mandatajeius obícrua; hoceft enim omnis
homo :qux omnia mandara Chriítus Domi
nus ad V num mandatum im oris reduxit.
aj Itaque vniuerfa beatiuido p rifen tis vita», id
verosmoreconfirtic: hxc verô béatiiudo pet
vires natura; haberi non poteft.Scd & illa bea*
titudo alterius fcculi,qux in Dei vi Поп с conti*
ftit,pcr fuá naturalia homo comparare non va
let. ajCuius rei multa; funt demonftratione*
РГ.1. s}, in facris litcris: Jicitur cniin in Pfalm. 83. Gra-
tiam& gloriamdabit Dominus, cui concinic
Roman.«. Paul.adRpma.cî.GratjaDei,yit3*terna.&ite
i.Cor.x. rum.i.Corinth.î. Oculus non vidit,neque au-
ris audiuit, qui prarparauit DeuS diligcntibuS
fe,nobis autem reuelauic per fpiri tum í uum.Sc
Mitt, ib Matth. n.Ncmo nouit patrem,nifi filius, & fi-
lium nemo nouit nifi pater, & cui vohièrit fi*
loan. 14- lius reuelare.& loan. 14. Manrfeftabo jçi meip-
Cócil. Vié. fum.D.cfinita eft hare Veritas, in Çoncilio Vien
nenfi fub Clemente V.& habetur definitio iii
Clementina, Ad noftrum^de hireticis.quo in
loco condemnatur error Begjrdorum ,& Be*
guinorum,afTerctium intelleftqalem naturam,
in fcipfa cfljbeatam,necjae'in'digere lumine
g1oris,neq; aliqua virtutefupematurali ad vu
dendum Deum. Veritas ergo irretbgab. lis eft.
quam définit Diuus Thomas in fecunda con
dufione, quam omnes catholici cbnrttcntur. l
F.umtna- «|jSed probationem Diui Tfiorpae.non o.m<
tur riño. £s admittunt:vidctur enim Scoto in. 4. diftin
D. Thom. ¿tion.49.qu3efti0n.il. quoa non reñe proce-
tot' dat,& eile leuem Sc nugatoriam-oíargúit con
tra duas fenten tia s Diui ThomçjÇXrquibus cón
ltituit probationem. Prima eil, quod modus,,
cognofeendi fequitur naturam idgrlofcentis,'
Secunda eft , quôd i m proport ió eil inter i ntcl-
leftum, &Deum,& ideo intelledtus.creatu»,
per fuá naturalia Deum videre no poteft. Нате
principia fiue axiomat a.multis argumentis con
Arg. Scot, uellerc adnititar Scotus. «fSequitur j inquic
Pnmnm. ScotuSjfi hçc principia vera funt,yifumcorpo-
reum non pofíe videre ccdum;fiquidem vifus
corporeus habet inferiorem modurn eíTcndi.
«jfSequîturriirfus,angeIu m inferiore nonpof- Secundum'
fe fuperiorem viderejprbpter eandem rationé.
^fAtque adeo fequi tur,quód hom i nes,q uam - Tertium.;
diu banc vitam viuimus,non pofTumus Deum
Cbgnofcere , liquidem Deuseft fuper omnem
naturam,& fuper omnes vires creatura?.
«Sed & illud fequitur euidentifsim'um incom Quartum.
modú.quod intellecxus beari.illuftratus lumi
ne gloriae.non poteft videre Deum facie ad fa-
ciem;nam adhuc manet improportionatus, fi-
quidemeft creatura liinitata,& finita, à qua
Deüs diftat ih infinitum. ЩQuinto fequitur/ Quintan*
nqftrum intellectum non pofle cleuari etiarrt
adiutprio diuino ad videndum Deum ficuti
eft ;■ nam potcntia non poteft cleuari vltra latU
tudinem fui obieéti-,vt vifus non poteft cleua
ri vt videat fonum. Qnôd fi dicas, quod Deus
eft intra latitudinemobiecti noftri intellect us. •«•!'"' ■■"
Contra ergo intelleâus nofter per facultaterrj "J"-4'"* - •
natura; poteft Deum videre. Щ Sexto fequi- S*-*unt*
tur,quod nofter intdlcctus illuftratus lumine
glorismaturaliter vi deat Deum, contra cócl u-
lionem fecundam D.Thom. Patet. Nam illud
lumen fuapte natura ordinat ad videndum '■ *
Dcum,neque habet aliud officium naturale,™
fioftcnderc nobis Deum. Hoc modo impog- .»«•»-'**
nant viri docti rationem D.Thom. quorum
rationes fi adducerantur/aciliimè ab omnibus' '
cbntemnerentur. «jCertè ratio Diui Tho- Qu-tuof
mac eft pulchra.Namad exaftam alicuius rei ^Jcei^'-
cognitionem quatuor deben t conuenire; natu "~ c" . 1
ra cognofccnSjintelleftuSjfpèciesintclligibili^ Пеш7
& actus intelligendijqux quidem inter fe de*
bent habere proportioncm. quod fie oftenda
ab vltimo incipiendo. Nam aöus intelligendi
tine dubio habet proportionem cum fpeeie; Ii
enim (pedes oft со nfufa,cognitio eft confufa.
«J Prstere a.Spec ics intelligibilis habet propor
tionem cum natura cognofcente:fenlus enim, П»" - ■*»
quoniam eft omnino materialis,perficitur fpe«
ciebusomninomatcrialibus,& lingularibus;in
tclleâus vero nofter, quoniam eft in materia,
non tarnen vtens órgano corpóreo , perficitur
fpeciebus abítraclis à matcria,ope& auxilio in«
tellec'tus agen tis.Sed angeli quoniam funr peni
tus immateriales,perficiuntur fpeciebus omni-
nofpiritualibus.non acccptisàrebus materialt •rn:'1 '
bus,redà Deaihfufis.Deusverôquieft ac4uí '
puras, non perficitur per aliquam fpcciem,fcd
per fuam eíTentiam omnia comprehendit. . >
InduLtione ergo colligitur quod fpecics habet
proportionem cum natura cognofcentc,& co-
gnitiocum fpecie.Ex quibus euidenter cóclu-
ditur,quod modus cognofeédi, fequitur natu,
ram cognofeentis. Ex quibus cruirureuidens
ratio adperfuadédutn, quod nullus intellcétus
H г creatu»
 F.B.Medina*
.. .'. iv?. creams per fuá naturalis poísit videre Deief*
fentiam.qux talis eft. %Senfus non potcft per«
.г. -:::с Г cipere$f cognofcerefpiritualia,quoniàcftpo-
tentia ma tcriaüs , & cognofcit per fpecies mate
rialcs.-ípiritualia vero funt omnino imnutcria-
lia.Ad hec,intellec~tus nofterdumhîc viuimui
,• . ..**<?• non poteít angelofum quidditatem & cfícn-
tiim vidercjquoniam e(l iramcrfus matcrif ,Sc
cognofcit per fpccies à rebus materialibus acce
ptas minifterio feníiium; Angelí vero funt om
niño expertes materiae.Sed in hac immateriali •
.. wtis,8í fpiritualitaris ratione plurexcedit Dcu$
quemlibet incellec"t,um creatum, quam aut fpi-
tkualia fenfum, aut angeli noftrú intelkchim.
Ergo intelle&uscreatus per fuá naturalianon
poteít Deum videre ficuti eft. Ad iftum mo-
dum explicatum, probario D.Tho. eft ciegan-
Argu. folu. tifsima. Ad argumenta in aduerfum refpon -
Ad primu. (jetur. Ad primum dicendum, quöd ccelum in
.rrcari ratione viubilis, eft eiufdem rationis cum cane
rismixtis; nam corrupt ibile & incorruptibile
funt difference per accidés ad ratione vifibilis;
tflcntiales vero funt,lucidum,coloratum, &c.
Adfecfldú. ^Ad fecund um die о; omncs angelos habere
feile à materia fc parat um,li cet alter altero fit no
Ad tercia, bilior.tyAd tertium refpondetur , quod in bac
vita non poflusnus Deum cognofcere quid«
ditatiuc , & per proprias fpecies, esterina per
i "W crcaturas,& in ordine ad cas, & per fpecies ab
- "J- eis acceptas bene poiTumus Deum cognofee»
s ~" re; fed haec cognitio imperfecta eft,& confufa.
Ad quand. quart um refpódetur , quöd Diuus Tho
mas loquitur de cognitionc naturali.non de fu
pernaturali; nam cognitio fupernaturalis non
debet proportionari nature cognofeéti. Quo
modo autem intelleâus luminc gloria; illuftra
tus,habeat proporttonem cum Dei vi(ione,ex
pofitumeft:i.p.q.i2.artic.5.
Ad <piat5. fAd quintum argumentú refpondetur, quod
obiectum adequatu m noftri intellect us,clt in«
telligibile,& ens; quare Dens continetur- intra
latitudinem obiccti intelleâus noftri. Sed ob»
ieâum proportionatura noftri intelleâus , eft
quidditas rei mat erialis; qua de caufa vt nofter
intellectus intelligat quidditatiuè rem immate
nalcm,& ípiritualem,omnino egctluminis fu-
Adfezrum. perioris adiutorio. Щ Ad fextum , Caictan.i.p.
Caiccan. Joco citato ait , non eflè abfurdum concederé,
quod Deus per aliquod lumen creatû naturali-
ter videatur;nam omnis habitus naturaliter eft
principium fui aâus ; vri poteft concedi quod
Charitas fuapte natura producir amorem. Sed
ait Caiet.fententiam ciTetencnd s ra,icd lingua
cohibendam, ne detur occafio errandi cum Pe
tagianis.Secun do refpondetur,non elfe conce
ded um quod per illud lumen naturaliter vi-
» • •'. о , ii
ExpoCin Prim.Secun.
dc a mas Deum ; nam cùm illa forma fit fupcr-
naturahs , per ilhm fupernaturaliter videmus
Deum. Secùs eft de vi(u casco homini reditu.'
to;nam vifus eft forma naturalis, & ideo per ei
iemper naturaliter videmus. Hzc breui fermo
ne funt explicata,& circumfcripta ; nam de his
in i.p.q.u.latifsimè difputatum eft.
•Sin hoc articulo fuient difputari grauifsim«
qua it iones; Frima, An Deus claré vifus, fit no
fter hnis naturalis. Praetcrea; Vtrurn ftnem no-
ftrum naturalem viribus natura; pofsimus con
fcqui.Infuper, an intellectus creams ad viden-
dum Deum egeat lumine gloría?. Item, an diui
na elTentia debeat vniri inrdlcctui treat о in ra
tione fpeciei vt videat Deum. Item, an natura-
liaconducantad vilionem beatam.Vltimó, an
facienti quod in fe eft, in puris naturalibus in-
falhbiter decur gratia. Nam fi infallibiter d¿tur
gratia,& in gratia perfeuerantiinfallibiliter da-
tur beatitudo ; fequitur quod homo per vires
natura: pofsit confequi fuam beatitudinem.
Omnes i ft. a: qucftiones,praeter vltimam , qua;
difputatur in materia de gratia , difputats (une
i.p.q.i.art.i.& q.u.pertotam.
ARTIC* SEXTVS.
fPtrumbomo poßit confequi beatitU'
dinem per actionem fuperioris crea-
tur*.
S V M M A TEXTVSé
JL^gÄfj, Onclufio eft negans. condufio.
ffiSti^ Nam vifio Dei, in qua
rV^^íjS beatitudo noftraconfi-
1ветез£& ftit,fuperat facultatem
& vires cuiufque creaturar,vt pro-
batum eft furacienter in articulo
prccedenti. Ergo per actionem
creaturx,quae habet virtutem fini-
tam, non confequitur homo bea*
titudinem, fed folummodó Deus
dabit gratiam&gloriam.Sanè bea
fitudo eft quoddam bonum exce-
dens vires naturae ; omnis autem
creatura legibus naturae fubie&a
eft:po(Tunt autem difponi,in qu an
tum ab angelis adiuuantur homi
lies ad confequendum vir i m um
fiacm.
E Х-
 . ¿icQoseftióm V.
ах p*t тс a tío а *. т i .е V X I? -
On admodum obfcura funt qua: hic
ab autorc dicuntur , & Ii quae funt
IMS! qua; poffunt faceflere negotium , à
D.Tho. breuitcr explicantur in folu
Solutie ad tionibusargumentorum.^Sedcertèinfolutio
fecendum ne fecundi , non videtur euidens ratio demon-'
oplicaror. ftrare,quideft4uodvnus beatus no pofsit aliú.;
beare , communiçando illi lumen gloria; quod
habet,ciim &aqua habens calorem ab igne,po¡
teft. fuum calorem alteri comraunicare.Verum.
• hxc dubttatio varijs modis depellitur.Primùm
fi dicamus ; quôd lumen gloria; non eft in bea
а. . "i to fecundum eile pcrfectum , fed communica-
bu.
tur,&defuper infunditur illi imperfe&èj&ideo
•vnus beatus no poteft alteram beatificare , ne-
• que luraine gloria; ilium illuftrarejiicut fpecies
albi, qua; eft in oculo,non facit album ; & lumé
quod eft in aere,non femper illuminât alteram
aërem. ^[Quod fi cui haec ratio euidens non vi
deatur , alteram euidentiorem in medium pro-
ducarn, eaeft , quôd ad beatitudinem hominis
non folùm requiritur lumen gloria;, fed etiam
quod vniatur eflentia diuina intelleclui creato
in ratione fpeciei intelligibilis,vt pofsit prqdu-
cere illam vifionem: hác autem vnionem folus
Deus poteft facere.^Denique ad extremum di
co,quod lumen gloria; eft habitus fupernatura
lis,cxcedcns omncs vires naturae,& ideo à folo
Deo infundí poteft; fie enim definitUr habitus
ififufus; Habitus infufus eft bona qualitas men
tis, qua recle viuitur, qua nullusmalc vtitur,
quam Deus in nobis , fine nobis operatur. Ra
CoroL tio huius eftjnam eft ordinis plané diuini.^fBx
quo eliciunt diuini Theologi,non pofleprodu
ci aliquam creaturam , cui lumen gloria; fit có-
naturale , alioqui aliqua creaturapcrfua natu-
ralia poflct videre Dei efientiam ucuti eft.
ARTIC. septimvs:
yVtrumad beatitudinem confiquedam
requirantur bona opera.
SVMMA TEX TV s.
Prima Con Rima Conclufio eft af-
clitüo.
fîrmans.Nam re&itudo
voluntatis nihil aliud eft
^"*~4**äB quam debitus ordo vo*
luntatis ad vltimumfinem, qua; fa
ne requiritur ad beatitudinem, ficu
tí debita difpofitio materia; ad for
mas confecutionem.
Articul. V1Ï.1 iff
^"Secunda Conclufio. Otdo natu- secú.csd.
ra; exigit quöd homo ftatim no ha-
beat beatitudinem , fed paulatim,
& per incrementa virtutum. Quan
quam enim Deus pofsit facerevp^
luntatemreâc tendentem in finé,
& finem'confequentenrçtamcn or*
do diuina; fapientia; hoc no exigit.
Dicit enim Arifto.z^de ccelo,quecfrArifto,
eorum,qua; nata funt,habere bonú
perfc&um,aliquid habet fine rao-
tu,aliquid vno motu, & aliquid plu \
ribusmotibus.Sine motu conuenit
tantum Deo, qui naturalitcr habet
beatitudinem, fine operado ne prç-
cedenti , quod nulli creature com-
petit.Scd angelus,quieft fuperion
natura; quam fit homo, vnica opt
ratione ex ordinediuino confequu
tus eft fuam beatitudiné. Homines
autem per multas operation es bea
titudinem confequuntur, quç mcri
tadicuntunhomo enim eft naturae
rationalis,qui per diicurfum , & ra-
tiocinationem ex vno in aliud, pau
latim 6c fenfim,& in rerum Cogni
tionen inexercitio virtutum incre
'■
menta fufcipit.
^[Tertia Conclufio in folutione fe- Tertia.
cundi.Sin guiare eft in Chrifto Do
mino inter homines,quod fine o^i
ratione przeedenti meritoria fue-
rit beatus.Nam gloria fuit data an&
ma;Chrifti,nô ex mentis, fed pro
pter vnionem hypoftaticam ad ver
bumdiuinum.
^"Quarta Conclufio in eadem folu 05««»*
tione.Pueribaptizati in Chrifto,có
fequuntur beatitudinem per opcraj
nammcrituChnftiillisapplicatur. <
^"Quinta Cóclufio in folutione vi- opm»;
H 3 timv
 xi8 F.B. Medina?
• timi.Quado dicit Pau.Rom.^bea-
titudinemhominis,cui Deus impu
tat iuftitiarh fine operibus ; loqui
tur de beatitudine ipei, & charita-
tis,c]uae elt ш hac vita, qua; confer*
tur une operibus praccedentibus;
nihilominus tarnen in noftraiufti-
ficatione , opera bona concurrunt.
Creamur enim in operibus bonis,
vt in ipiis ambulemus,vt alio in lo
co dicit Paul. Non tarnen hace ope
ra funt mérita noftra; iu ftificatio-
msúuíliñcamur enim gratis pergra
tiam Dei, per redemptionem quae
eft inChniloIcfu. -iîL- : з
-.lîïtlCATIO AKtÎÇni-'l
N hoc articulo obferuet Theologus
contra Lutheranos, efle infígne Dei
beneficiú,& mcmorabile,quód exi-
gat à nobis opera ad beatitudinis có
fequutionem ; qua in re tantum abeft vt dero-
getur bonitati Dei , aut iuftitix , vt inde magis
elucefcat , & illuftríor fíat. Sicut enim in rebus
naturalibus quanquam potuit Deus ¡Iluminare
orbe fínc Го1е,& hxc inferiora line corporibus
ccelcftibus,& eorú agitatione fouere, ac guber
ftare, voluit tarnen admitiere créatures interme
dias,qux Tecum operantur, v t magis fuá bonita
tem oftenderet, & vt magis creaturas magnifi-
caretdicin operibus gratix,licct Deus potuerit
Ъеаге homines abfq; fuis operibus; voluit tamé
exigere bona opera nod ra ad beatitudinis cófe
cutioné,vtnoftrá induftriá magnificaret, illu-
ftréq; effíceret. Eft ehim magna & eximia ho
minis dignitas,$> per fuá opera, ex gratia; prell
dio adiutus,mcreatur laudé,& beata; vitx prx-
miú;quippe qui poteft dicerc Dcb;Qui creauit
me,iine me,nóiuftifícabit me, fine me. Hoc be
neficiú amplifícat diuinè D. Bafíl. homil. i o.in
hexameron his verbis.Singulari Dei beneficio
Peuspermifit fímilitudinis adDeum nos efle
operarios,ne fimus inftar imaginú, quas pido-
res fingút,& maiores ftatuút,qux fi ad prototy
}>um excellentcr refpondcant , non imaginera
audas, fedpi&orem extollis. Vt itaque mcum
fit preconium,mea fit laus, & non aliena , hoc
mini dereliquit Deus , vt fimilis Deo euadam.
Quôd igitur requirantur opera ad beatitudinis
confequutioncm , nemini dubium eft.Poterat
tarnen nie dilputari,quoraodo fe babean t ope-
Expotin Prím.Secim.
ra noftra ad prxm iu m , vel ad vitam aetenyun;
vxrùm ne fínt mérita vitas xternx,& beatitudi
nis cccleftis.Noui enim hxreticiLutherani,nó
poflunt audire numen meriti.Sed de hoc latifsi
mè & fufifsimè difputabitur in qiixftio. vkima
hums partis. ■ . : -¿ t n.lc.1
% Ulud tarnen in prçfenti litera mou et de fe m» »u î. m. 1
gnam quxftionem quod dicit D. Tho. in pro-
ban one fecúdx côclufionis,quôd Deus poteft
faceré voluntatem,in fínem tendentem,& finé
confequentem.Ex hac enim fententiaemereic .
perdifhcilis quxiho; Num de potentia Dci ab- Vtrû de м
foluta pofsit fieri vt voluntas fimul tendat in *b»
finem per bona opera,& cófequatur fine m : po '"b,P0,»,Bl
rr ■ rr V- i n eue un ni
tent ne tien, vthmulin eodem inftanti tempo roer tú be4
ris mereaturquis beatitudinem,& confequatur titudmi л
illam? Certè hxc quxftio t orque t & magna, & beariendot
parua ingen ia.Card.Caie t.cù m de beatitudine, . Caieua.
& de condemnatione angelorum difpntat , in ,
hanc videtur propenderé fententiam;imó ma
gna afleueratione docet , quôd angeli boni in
fecundo inftanti merucrunt beatitudincm, &.
earn funt confcquuti. Et viros alioqui bene dp,
ctos audiui,qui ex hac fententia D.Tho.cffica-
<t argumentation c, vt arbitrantur ipfi , collige-
bant , Chriftú Dominum quamuis ab inftanti
fua? conceptionis fucrit bcatus,potuifle mcreri
fuam beatitudinem;nam voluntas auimx Chri
ill Domini in eodem temporismométo potuit
tendere in beatitudiné,& earn confequi , prout
dicit hic D.Tho.Scd tamé hxc opinado ex ver
bis D. Tho. crui nulla rati on e poteft. Nam D.
Tho.(quan turn ego iudico)non voluit doccre,
fieri poffevt in eodem temporismométo pof- ; . ->
fit voluntas tendere in fínem,& confequi fine':
fed tantum docet, pode fieri vt ftatim poft vná
operationem conferatur ei beatitude ; non ta
rnen aflerit , quód in eodem inftanti lit mcritú.
&prxmiú beatitudinis perfcélx. In hocenira
efteuidens c6tradtótio,quód fit fides , & vifio,
quod fit fpes,& prxmiú fimul; nam fi meretur
quis,fidem habet; quód fi in eodem inftanti có
fequitur beatitudinem, iam videt ; emnt igitur
fimul vifio, & fides.Rurfum,fi meretur qu is,er
go fpem habet confequendi prxm ium; quod fi
fimul confequitur beatificam vifioné,ergo iam
non fpcrat;quod enim habet quis, quid fperat?
Hxc dicta funt brcui fermonc, & fufpenfa ma
nu (quod aiunt) nam prolixior & fufior difputa
tio pertinet ad trait at um de myfterio incarna-
tionis Dominica ; nunc verô tantum diótúfit
de expUcatione fententix D.Thomx.
.ART 1С. OCTAVVS.
fftrum omnes homines appetant beati
tudinem. I : t
SV M-

SV M M A TEXT Vi.
prior cód. fötffeR RiorÇonclufio.Omnis
homo appétit beatitudi
néjfi eá accipimus qua-
tenuseft perfeâumbo-
*•■* num,quod noftra: voluntad fatif-
facït ; quilibct enim defideria fua
cupitfatiarev • . ,.
ïoiu.côei. «jfPotterior Conçlulîo.No bmnes
homines appetunt beatitudinem^
t ilcapitur fecundum fpecialemra-
¿ir..u:'. tíonem,qüantum ad id,îh quo cô-
fíüitfic enim non omncs cogno-
fcunt beatitudinem,neque fciunt
iii qua re fpeciatîm fit conftituta
hominis beatitudo ; imo exifti-
îant Deum non pofle à creatu-
rris vidcrijin cuius vifionc omnis
felices confiftit ,& fie non om-
-V^iífes beatitudinem diuina; vifionis
concupifeunt.
.1111 EXÏIICATIO ARTICVLl.
Scot* Cotus in.4.d.49.q. p. impugnar D.
Arg.de ap- Thom.hic,&.i.p.q.82. art.i. Primé
petuu naiu quantum ad hoc quod dicit , quôd
lili. beatitudinem in communî omnes
-happetuntjífdiftinguit de appetitu naturali , &
elicito;& probat quôd appetitu naturali nó ap-
petatur beatitudo in communi, fed beatitudo
Primo arg. in partitfolafi^iQota appetitus naturalis eft ad
abqtfam perfedienem intrinfecam realem, er¿
Secundum, go ad alnqnid paaticulâre.f"Rurfus,vniijerfale,
eft folum obie&um intelledus,&voluntatis,&
flon naturx.crgo non cil appetitus naturalis ait
Arg. de ap- cuius vniúerfaíis. % Dciride arguit de appetitu}
petita elici eiicito,quôd fit euidens contradidio зрре tere
beatitudinem in vniuerfali, & non in particula-
Primum. fi;quia beatitudo in particular! , irídudit bona
perfedurn.ficut in vniuerfali.ergo fi vna necef
fariômouet,etiamaIia;itaq; ram bona eft bea
titudo in paiticulari , íicut in vniuerfali. Sed
non omnes appetút beatitudiné in particulari.
ergo neque beatitudinem in vniuerfali.
1 ^J^raeterea.Id quod eft in particulari, maiorem
^"*У ?'*'.' habet perfeÂiôné,quàmid,quod eftin-fnñWP
lalirhomo «Hihi perfediiis quid eîVqnam «л*
ДЛ11.1 mal. ergo beatitudo in particulari potiUs rrfo-
Ttrtiwn, uet.^Ad hsc.Appetitus nofter faciatur peí fe-
ArticuLVIII. . пя
dèbeatitudine particulari. ergo fertur naturali ■ > ;A
ter in beatitudinem in partie ulari;quiuis enim
defiderat appetitu fatiarc. 4Jlnfuper,iateIle¿f Quartum,
indubius de beat itu dine in particulari, eodera
modo fèrtur in beatitudiné in particulari, & in
beatitudiné in cómunijnáeadc eft beatitudo,
& feit indubic effe candem,cognofcitq; nó in
alio efle beatitudinem , quae omnera appetitu
quietat.Sed intelleôus Chriftianusquielt in
dubius de beatitudiné in particularizó neceffa
riô appétit illá.Ergo neq; beatitudiné in cómu
bío.«[J Vltirao. Dedderiúefncaxnópoteft eíTe Vltimu»:
nifi circa bonum in particulari. ergo nó poteft •
fieri vtappetamus beatitudinem in vniuerfali.
Antecedens arguméti fie oftenditur.Nam hoc
differt inter intellëdum & voluntaté,quôd in-
tclledus habet pro fine,habere in fe ré, & eius
fpeciem.-voluntas verá habet pro fine , habere
rem prout eft à parte rci; fed res pro ut eft à par
te rei.ett bonum quoddá particulare.ergo im-
pofsibile eft quôd volutas feratur i n beatitudi
nem in cómuni.HaecScotus. *1 Duran. in. 4-d. DurandJ
49.q.8.docet, quôd necefiariô habemusquan
dun velleitaté beatitudinis,qua? cxplicatur his
verbis; vellem eflc bcatus;fed non volitioncm
efficacem;& probat argumentis non omnincf
inoalidis.^In primis,nemo appétit appetitióe PrLargumJ
efficaci quod exiftimátefie impofsibile.Sed dá
fiati exiftimát,& pro certo habent,fe non pof-
fe habere beatitudinem.Ergo nó appetút bea-
titudinéappetitionc efficaci. «jfDeinde,qut de Secundum?
fiderat finé appetitione efficaci, defiderat fub-
tnde media,que funt neceflaria ad ilium finem ■
confequcndum,vt(atts probatum exiftimo in
luperioribus.Sedmulti homines feiétes nó pof
fe cófequi beatitudiné (ine adimpletione pra?«
ceptorum Dei,nolunt adimplere pra?cepta.Er
go cóuincuntur cuidenter, quôd non appetút
beatitudinem.Vt verá vis huius arguméti cui
dentius oftédatur, conficiatur argumetum in
huncmodum.fSic verum quôdaliquis necef
fariô appetat bcatitudinem,& iudicet medium
neccuariumciTecbrcclcemofynam ; fequitur
quod necefiariô dabit cleemofyná; volés enim
finem, & cognofecs media, necefiariô vult me
dia,fecundum dodrinâ D. T ho. Oppofatum
aûtem videmus fa?pe,quôd feiens fe non pofle
confequi beatitudiné line élargi tione elecmo-
fynarum,nó vultclargiri clcemofynas. «[Hoc rnfffc.j • ••■
ipfum cófirmatur.Ná certè aliqui ira vcllét ha- '••
bere beatitudine,nifi eflent ne¿ effarij tot labo fijfdi
res; quae eft voli tio códitionalis & inefneax; & ч'-r' Л
fie omnino videcur,quod volés abíírlutí beati
tudinem,& cognolccs fe non pofle habere ni-
fi per labores,defifiitfspeabilla volitione. . .
% Vltimô arguitur in patrociniú Duräd. N2 dá vltfra:
H 4 nati difficile.
 na . .F.B. Mediría?
Apoc,9. riati defiderant поя effe,vt patet ex ¡lio Apo.9.
Defiderabunt mortem,& fugict ab cis.ergo de
.4- fiderant non fe effe beatos.Confe qucncia incie
probatur.Nam qui aliquid defiderat, defiderat
iiibinde quod feit neceflarió inde ( ubfecutur ú.
Sed damnati cuiden ter íciunt,quód fí nó funr,
non políunt effe beati. ergo fi defiderant non
Confir. effe,dpfiderant non effe beati.^Hoc idem con
firmatur.Nam effe accidétarium, videlicet cííc
beatum,prs(upponit efle fubftantiale. ergo fi.
quis defiderat efle beatus, dcûderat efle. Pro
pter quod ex oppofito optimè fequitur,deiíde
» -rat non effe.ergo defiderat non efle beatusЛté,
ablato efle fubftantiali , aufertur continuo efle
accidetarium. Ergo fl damnatus defiderat vt à
(e auferatur efle, dciîderat ex'cófequio non е(Ь
fe beatus.Profedo fl damnatus defiderat beatir
tudinem , fibi illam defiderat. Sed eft euidens
contradictio quôd velit non effe,& quôd velit
fibi beatitudinemjnam fi non fupereir quomo
do poteft habere beatitudinemSHfс dióta íunt
Argjjfcüoi ¡n patrocinium Durandi.fMaior.4.d.49-q*&
quanquam tenet opinionem D.Thonuefle ín
ter omnes probabiliorem,producit tamen nó-
n ulla argumenta ad illius im probationcm. ; •/
Prlráum. Ц1п primis,damnatus poteft conformare volú
tatem, voluntad diuinae. Sed fcitclTe volunta-
tem diuinam quôd non fit bcatus.Ergo poteft
nolle beatitudinem. Et euidentius argumenter
fit de praefcito,cui Deus reuelarct íuam damna
.ir.' ...J-. tionem,cVqu6dnunquamentbeatu5,ülcpof-
fet efle in gratia, & conformare volúntate fui
Secundum voluntati diuinae.^jSecundô fie arguit; Intelle
cts poteft dictare beatitudinem elíe nolendá,
ergo poteft voluntas fe conformare illi dióta.,
mini. Confequentia probatur ; quia quidquid
przfentatur íub ratione boni , voluntas poteft
vclle,& poteft fe conformare ditfamini.Et an»
tecedens patet;quia tenentes contrarius) huius
opinionis dicunt, quôd adexperiendarn liber-i
tatem poteft quis nolle beatitudinem; ergo jlli
poflunt habere hoc iudicium ad experiendam
libertatem¿bonum eft nolle beatitudinem. Sed
fat is eil argumentorum, que fi numero & muí
titudine aeftimaoda effent , certè magna fubfi -
dia prs fe ferrent ad labefaótandam fententiâ
Exp.quarft. D.Tho.Scd nos in contrarium adducemus ar
gumenta quidem numero pauca , fed pondere
Duplex ар-. & momento gtauifsima. % Ad huius igitur fe¿
pccicus.na- explicationem obferuandum-eftiaprimis; du-
turaiii & piicem efle appetitum, naturalem, & eliçitum.;
elicitut. Quôd varôpraedicti appetitus inter fe diftin-
i.Not.
guantur, efficacifer probant Sc6ius.& Duran-;
dus in loch citatis. % Nam appetitus paturalisj
in eft femperA' naturali ter; appetitus auté clici
.<..¡:"v>tus non femper ineft ; experimur enim nos ali-
E xpôfщ ?ámi$ctun.
qu an do ab omni appétit i on с clicita ce [fare.
<çPretèrea,appetitûs naturalis cópetit omnibus
ífebus cogriitioneorétibus ; lapis enim appétit
in locúfuú deícendere;alter verô appetitus fe-
quitur cognitionem.^îTertiôjappetitus natura
lis non eft öpcratio.neq; aftio,led naturae pon
dus; lapis enim antequam defeendat, & al i quid
pperetur,appetit defeédere in bcû iutim. «, 11- i.Notf
lud etiá obfcruádú eft,quôd in nomine eft na?
tura vegetab'ilisjcarës cognitione; eft & natura
fentiés,perfe¿tior quàm lit in brutis; atq; adeô
eft natura intcllecli ua.qua difeerpitur à cjtt tris Li? -.* 1
ànimantibus. Homo itàq; habet efle cû lapidi-
bus,viucre cum plátis,fcn tire cum animalibus,
intelligere cum angelis-quapropter homo in fe
I
commet quodâmodo omné creaturâ. Quo in
fenfuquidá doctores ifiterpretátur ill ud Mari Mar.vlt.
vlt.Prcdicate euangeliú omni crea* ura;, id clt,
homini,qui eft oronis crear ura & Sap.i .dicit ur Sap.1,
de homine;Et hoc quod continet omnia, feie«
tiam habet voc».Oportet ergo dica mus,quôd
in homine eft triplex appetitus;naturalis,quate
nus habet anima vegetabilem;fenûtiuus,& in-
telleâiuus ctiam; fed in prçfcntia appetitus ferïl
fitiuus & in tcllectiuus pro code vlurpantur; ná
vtcrq; habet actum clicitum,& vterq; fgquicuc
cognitioné. ^Animaduertatetiá TheologusA j.Not.
quôd beatitûdo dupliciter confidcratur ; поп' Beacitudo
quôd fit duplex bearitudo.fcd q uôd beatitude- dupliciterJ
confidei*-
habet duplicé cóííderationc. Poteft enim con-
fiderari quatenus eft bonu m perfectû , & qua-
tcnusiatiat noltram voluntaté,& omne delide
rium replet.Rurius,quatenus eft vifio Dei, aut
aliquod bonum particularc,quod cü ingenti la .il .
bore cóparatur.«H Ad extremum notádum eft, 4.Not,
voluntatem noftrá ferri neceflario in beatitudi
B»é in cómuni,habere duplicé fenfum*vel quan
tum ad fpeciricationem; vel quätum ad exerci-
tium.Prior fenfus eft,quôd noftra voluntas ná
poteft nolle beatitudinem, пес earn odio habe
re , fed fi habet altquem a ¿tú circa beatitudine
in cómun ^oportet vt fit volitio , oportet vt fit
actus profequutiuus,& non refugiti uus.Pofte-
rior fenfus eft, quôd non poffumus à tali appe-
titione cciTare.Explicantur lia?с omnia appofi-
toexemplo.Namvifus necefsitatur .quantum,
ad fpcciíkationem,ad vidédum coloratum, id
eft»li habet aliquem actum, neçeflum eftillunt
habeat ci rea colorât и m, aut lucidumjat n on eft
neceífe quôd femper videat , & ideo nó necef-
fitatur quantum ad exercitium. ,.ví¡ <
çHiftonftitutiseftprjma Conclufio.Omne» Omae**pi
homines appétit и naturali a ppeti m us beatitudi petûtnecei*
nemincommuni,neccflariô, quätum ad fpeci- fwio beatl-
fiçationem, non tarnen quantum ad exercitiú tudineoi.
Prim,r_"
(fflSmm ad fpeeifievipnem intel]ig«aOquöd
non
 .пи:
«ort poffu mus nolle bcatitudinem , bene tamÉ
ab eius appetifti.poffumus céffare. ■ ■ 1 i: ■ : • insd nem ф communî,& ab ea nunquam delifte- •
вкйл«Ь; щ Prima pars-haius conclufionis probacur. NÍ
Augnft. Diuus Augaftihus.ij.deTrinitatccapi.j.Fefi?* , feptima tenet, quôd bcatitudinem in commu-
Tens facetias cuiufdam MimL, dicit , (i Mimus
dixiffet, omnes beati effe vultis , & miferi eile
Hon vultis , diceret aliquid quod nullus in fuá
volúntate non recognofeeret. & décimo libro
confeíT.capi tub vigeûmoprimo fie fenb it. -i^
Necego tantíim a ut cam paucis,fed beati pror
■fus omnes eííe volumus.& pauló poft. Si que»
Л »in'j» It jatur à duobus vtrùm militare veiiét; fieri роЯ
íet vt a Iter velle fe,alter nolle refponderetjli ve
ró ab eis quïratur , vtrùm beati effe vellear,
vterq; ftatim fine vlla dubitatione diccret fe id
optare,-neq; ob aliud ille v élit militare, ñeque
ob aliud ifte noIit,nifi vt beati lint. & íuper
PfaJmum.i i^^oncione prima.in exordio fie in
■quit. Exhortáramos vt quajramusbeatitudt-
nem, quam nemo eft qui non expetat : quis
enim vnquam vel poteft,velpotuit , vel pote
nt inneniri,qui effe nolit beatus ? Item omnes
Л* . ils: ho mines in omnibus o peribus n oitris hocin-
quirimus,fatiare nimirum noftrá volúntateme
-Scimplerenoftra delideria.Ergo volumusbea
«•» titudinemincommuni;bcatitudoenimincde
«uni nihil, aliud eft,quàm bonurrt perfeäum;
,quod noftram voluntatem fatiat. • jaboriofl.i iflfciiOf'tliJ .!:ii:i!o<Jfl!i Jiji.'
4 Tertio prob arar. Nam nemo in ten dens ad
jnaliim operatur.ergo nemo poteft velle vltU
mam miferiam; ergo nemo eft qui earn non
deteftcturj ergo nemo eft qui felicitatem re
louât.*^ Itém,obiectum voluntatis eft bonum>
ficut obie&um vifus eft lucidum.Sed vifus ni
hil poteft mtucri nifi fub ratione hicidi. ergo
■voluntas nihil poteft velle niû fub- ratione bo*
ni. «Jltem,, intdleâus non poteft dilTentire
alicui nifi fub ratione falfi; ergo voluntas non
poteft nolle aliquid nií i Í üb ratione m ali , aut
non conuenientis. Sed in ratione beatitudinis
in communinullaapparet ratio mali. ergo &c.
Ad probamlam iftam conclu fi oft em condui
cunt omniaarguméta produita in prima qus-
ftione,ad probandum nosfemper operari pro
лнгев ÚA f^fi¿eroi..^f&cuiidjpú№conclefK>nÍ5 pro-
.r»o>.M batur.Namexperientia p3tet,quod quidquid
volumus,liberè volumusi ■ q Рпалегел .nihil
yolitum,nifiprras fitcogniram.Sedintellcfttfs
non Temper propon» nobis bcatitudinem in
communi.ci go nan femper amamus illam. •
•jTertio,etiam fi ùitelleétus earn nobis propo
patmon neceffitrio amamus earn, quantum ad
exercitiuro;nam licet in beatitudine incommu
ni ex parte obiefti nulla appafeat ratio -tncom«
rnodi, aut mali;cx parte tame aft us eft ali quod
incom modurajnam abrfurdqeft in hac agpetU
...i
ArtiGuLV П П Л21
tióne fempércommorári , appeto beatirudi¿
re.Henric.de Gandauo quodlib,i$.qua;flione Ganda.4
ni amamus neceflariô, quantum ad fpecifica,
tionem,&exercitium. & Durandus>locodta'= Durand.
to fentit,quod beatitudinem propofitam pet
intelleftum neceffario amamus. fed huiufmo-t •?«i»sh Г л
di fententix fatis fun t impúgnate. r *• •' i *..*
•^Secunda Conclufio. Circa bcatitudinem Beatitud} 2
in parriculari , quscunquc ilia (it,liue in vifio* nein parti
ne diuins effentix , fine in operations ft udio- cular! non
neceffario
fa collocetur,non neceffario appétit noftra vd amat volun
luntas. «jProbatur. Nam circa quodcunque tas»
bonum particulate poteft inucnire noltra vo Mail. a
luntas aliqurd incommodi diffi cilis ,■ aut Iabo«
riofi. Ergo ratione huius poilumuiillud bo-
num nolle. Щ Prauerea pröbatur ab effeétü.
Nam homines peccatores odioprofequuntur
Deum , quiaproponunt eum tanquam iudi-
cem,& criminum vindicem,licètcognofcant
in eo fummam beatitudinem effe conftitu-
tarn. Ex quo demOn ftratur quam pefsimt- er
rent Lutheran! , qui dicunt homincm qui ere*
dir,neceffario amare; nam licet credant & coa
gnofcant hominea peccatores , nolunt ama»
re,quia apprehendunt fub ratione difficilis Sc
:.;(*£fa:t
•JAd argumenta Scoti fatisfacipndüm eft. Ad Solai-
frimum & adfecundutn de ap^ctitu natural! J^tíSgj
refpondet hicÓaietanus, nefcio qjüadiftin&io caietan,
ne,boná fot tafsis,fed no neccflâriâ. Nos enim
nihil aliud dicimus.nifi quod appetitus natura
-lis appétit beatifican , non determinando in
-hoc,vel illOj'Vel hoc modo , ttbillo ><quod яеь
'mo negare poteft; qui enim fitit , appétit po-
cum, non neceffario iftum,vel ilium , (edqua-
■lemcunque potumw" J -nun* iiit гиг.м
ЩAd alia argumenta Scoti de appetito elicited Adaliaargi
AdprimurtHiifpondetu^qucVdfi beatitudd iA Scoti.
Ad primú|
partkularieuidcnter videretur , vel iqualiter
cognofceretur atque beatitudo in communi,
aequaliter appetereturjimo vehemetiori appeti
tione quam beatitude in com uni. Vnde kipcr
rius diftum eftjDeum dare viium, necefsitare
Volúntate m beati ad amandurn. Item dicen-
4lurn eft,' quod beatitudo in p&rttcuiiri poteft
apprehendi fub ratione difficiliScV lnbofiofi»
ideoquejpoteft refpui.Öi reiufirfc- "i-o scpsw
Я|Г Ad fecund um eadem rpfpon (tone • fat isfa- Adfecfldu,
ciendumeft. qAd tertiuni diCendnm,tjuod Ad terciS»-»
licèt in beatitudine in particularv óniriis ap
ipe titio ,&: omne animi defidermm ' efeptda-.; : - tA
tur , non tarnen naturaliter ab omnibus ap-
•petirar, propter ràtiones fupcriùs cómemora-
'taitum,quianon«wd«ntercogriofeir*ur;tiirri
H j vero
 122 F.B.Médiñae r
vcrô.quia appetitur fub ratione difficilis Sc la-
A(l quartú. borioti.«;Ad quart um dicédum, quod J^r quif
4; appctat beatitudinem in particulari, quae in
Dei vifioac confiftit,non Litis eft indubius af- , quis propter labores defiftit à beatitudine con
fenfus intellectus,quem habet omnesChriftia
.L.-ii-u: ni»fed prïterearequintureuidétia,quçfoluin
in beatis inuenttur. Rurfus oportet quód non
Aáfltimfi. p^fîit apprebendi fub rationc laboriofi. *jAd
vlti mu m argumentum diceodum,qaod appe»
: tulu' " titus verfatur circa rem ¡n cómuni; nam mate-
.■■r.s-joi5n fia appétit formam in communi,non hanc.vel
' " ' ' iUam;8c»toluntasnoftra odio profequitur ge-
aaior îtui.' nus latronum.Itaq; appeticus,tum naturalisât!
.hî (enfitiuus^rtur in rem vniuerfaliter, nótame
D.Thoraj in rem vniuerfalcm.de quovidédus eft D.Th.
intra q.zp.art.6. Velalio modo refpondctur,
quôd YOlÚtas,qus vult beatitudinem in com
munia V uk aliquod bonuta pârticulare,putà fa«
turare fuum appétit u m, fed (ub ratione vniuer
iali; velut cum video homincm à longé , video
qui Je m rem urigularem,fed fub rationevniaer
fali, videlicet fub conceptu entis.
Ad irgum. *j Ad argumenta Durand. Ad primum * quod
Durand. cftdtfHcilè.rerpondetur.quôd beatitudiné in
Ad pnmu. cooliminjtfub ratione impofsibilis.poffuntdi
nati rdutare per aft um perfeâum,dicétes,no«i
lumuseíTe beati » quändoquidem beatitudinc
Р. Лош> adipifcieftimpofsibile.quanquam femper ha»
•V* ■«', « bcntattumimperfcclum.rcilictt vellemusctrc
v~' Vï* beati.Veldiccndum,quôdifempervolunt effe
jui"' * beàti; nam voíunt aliquod bonumapparens,vi
deliect vindicare íe de Dco, $c Deum blafphe»
iuare,& in hoc opere fe habere behe,& progre
¿u& faltare f uá m vo]untatem:& hoc ell qua:-
jere btatitudinem in con muni. Ccrtc D.Th.
i.p.q.6o.articulo vit i mo,ad vltimû dici t.quod me con fentan ea,in qua appeto bonu m,& bea-
damtutî dçmones neceii'ario amant Deû, qua
tenus eft bonum natura; vniuerfale.^fSed & il-
^iui?*1sA lud adduci poteft in confutationem argumea
4u«3Î |i,qudd voluntas poteft ferri in impofsibile ex
•"ш'ЧЬл íuppoíítionejvt peccator quádo pcenitet, vulc
no pecca fle,quod eft impoísibik;nam ad ргж -
texitum non eft potentia. Item lilius qui videt
patrem mortuum, vult Шит .non effe mortuu.
Sed &apfctitunaturali damnâtes vult beatitu
dînera. Ñeque obftat quàd ille appetitusfit ad
impofsibile.rum hoc eft per accidens ex parte
ftatus;alioquunim beatitudo pofsibilis eft,
Nequeobita|iqnodtaJis appétit us fit fruftraii
jlZxH hL neus;nam|atis.e(l quod non fit iruftrà in tota
,,*«w:>A fpecic.Profeóto in principio ciufmodi appetU
xus fruftra iion fuitjnam reuera potuit beatitu»
Ad fccúdú.^weevc*B^l,eÍ4 íAdítcuadum arguméftira
dice и dú, quod pcecâ tores in voluptatibus quç
runt íuam beatitudinem,& fuam volútatem fa
turare^ dû prxfentibus bonis fr uun t ur,ea pra
i ut j JÍ
ExpóCmPrin1.Secun.
Ù.icé arbitran tur effe media cóuenientia a d fuá
beatitudincm confequendam, & volútatem fa
turandam.^Ad tertium refpondetur.quod cü Ad tertlum
íequenda, i am beatitudo prxfentatur illi cura
admixtionealicuius mali,&: fub ratione difhci
lis & laborío li, cV non fub pura ratione beatitu
dinis; led dum prsfentibus bonis dclectatur,in
eis qurrit fu a m bcatitudine m,& fuum appcti-
tum fat urarc,qur eft ratio generalis beati t udi-
niSjfub qua ab vniuer lis aniatur , & expetitur.
Ad quartum argumentum rcípódctur,quód Ad «jamb
damruti,quando volunt non c(Tc,volunt íuam
beatitudincm; nam licèt non с (Тс lit ingens ma
lum,quatenus priuat elTc ; carterùm quatenus
priuat da innatos fuá mi (cri a , & cal amitate, Sc
quatenus eft libcratio ab iníclicitate & crura-
na , eft magna ponió felicitan* ; nam carere
fumma mi(eria,beatitudoquxdarn eft.Quam-
uis enimeífcfitpcrfe appcribile, effe tarnen
coniunctum fumma; miíen a?, non eft appctibt
Je.. Quapropter illud quod dixit Dominus,
Mattli.i6.de luda;Mcliüs illi erat fi natus non Matth . и.
fuifict homo llle;abfolutè , & diftinóté verum
eft; na m melius eft nó effe, quam miíerum ef
fe. %hà alias confirmationes íatis( vt arbí- Ad confir.
tror)refpon(um eít in fupcrionbus,quód in ар
Eetituprofcquutionis,quandoappeto aliquod
onum polsidere,& confequi.ftcri non poteft
quod ар pet am aliquod bonum per m od um
prolequutionis,&quôd defiderem non eífc?
verum in appetitu,quo appeto .aliquod malú
à mercmoueri,& dcpelli.impofvibilc non eft
quôd appctam non eífc.v t vlnmam roiferíam
effugiam ; imo hic appetitio eft rationi maxi
titudjnein.Nam vclle carere vltima mileria,cft
velle implere meum dcGderium,& íatiare mca
Voluntatem¿quc eft vt carcam miferia fu mma,
& in felicita te. Explicar banc folutionem ele
ganter in prim is Diuus ThomaSjde malo,q uç- D.Thom.
ftionc.io.artiuil.i.cV quarftionc. 11. de verita-
te,art iculo. i.ad. 7. & qua.ftionc.16.de da?mont
bus,3rt.5.adquintum. :::: ..( '.-
Ad argumenta Maioris breuiter & fum- Aj argunb
tnatim relpondetur,nc fit nimb prolixa difpe» Maiorit.
tatio. «jf Ad. prjraum quidam dicunt , quod Ad prim£.
non poflet (e conformare diuinx voluntati
per banc V olitionc m; voló non effe beatus,vel
nolo effe beatus; fed bene per aliam , puta,
fiat voluntas tua,vcl aliam fimilem. Sed hxc
folutio voluntaria videtur. ЩАй* folutioeft,
quod iam beatitudo reputatur non vt pura
béatitude » fed fubaliqua ratione mali, feilt-*
cet vt eft contra diuinam voluntatem. Veldica
tur, c^uod hoc argumentum tant ùm probat de
beati-
 .rQufcftion. V L
beatitudinc in particulari;beati tudo vero in vni
uerfali,cft perfectum bonum,quod omne deli
derium adimplet,& volútati famfacitjvndequi
in cafu. argumen ti vt fe con formet diui nœ volu >
tati vulr. non efle beatus, m ça appetitione quae^
rit beadtudinem In vni ucrfali, & fu¿ volun tati '
Adfecuadû fatisfacere. % Ad fecundum argumentum re-.
fpondetur,quód intelleCtusnon poteft dicbre,
,пеф iudicarc,quia eft per fe notum quód beati,
tudo fit appetenda,& qttôd mifcria fit refutan-
da.Secundó dico.quodillud dicbmen,bonum I
eft nolle beatitudinem,diftat de a du volunta- j
tisdire6lo,8cficpera6himreflexiirhfc confor
mat illi,fcilicct, volo nolle beati tudinem . Et có
'cedo quôd poteft quis velle nolle beati tu diñé, ;
fed non poteft nolle;qui enim oppofitam opi--
nionem ten en t, poiTent conari ad nolendam >
beati tu din em,& fic cupere & velle experiri fui
libertärem in hóc,fed nunquam expenenturjfi ■
cut fi quis conaretur ad experiendam fuam li
bértate m videre id,quod non eft cbloratun^ni*
hil proficeret;quia potentta non poteft ferri ex -
trafuum obie<Sum;non difsimiliter fi quis со- '
*. naretur ad experiendam iuam libertatern velle ■'
• t ij - : rnalum.fub ratione malt,aut velle fiimmam mi '
feriam,aut odio habere bonum, in vanum labo
rarct,quia voluntasnört poteft ferri extra fuum
obiedum , obie&um autem voluntatis eft bo
num. Atque haec de beatitudine dicta fint,qua
vtinam omnes & docentes,& legentes per Dei
gratiam potiamur. '
(ХУ AE S T I О V I,
De voluntario, & inuolútarío,
artículos habet o$o.
; ■., .,
•; Breuis introduftio qua»ftionis. >
ОЩиат diuinus Doctor со
piofè eiit de beatitudine,
qua eft рытш ftudiofi la
borii , hit aggreditur ad di-
ßnitanduMfquibus modis}<& offices illam
confequamur.Et quantum nulla opus me
retur beatitudinem , nift quodß>onte <ùr
Voluntarte fit,diß>utat in initio del>o-
luntario^ inuoluntarioide qua reedifi
Jermtnonnuüi Theologi in.x.dift.ii(t?
Tbilofophi moralesfuper yltbr.
Etbicyirißotjummi Vbdofopbu
ArtiçuJ. f. /7 I2j.
Л KT I C, PRIM VS. ,
fVtràmmàBièiu bumanis Volunta* i
S VM M'A ï£ XTVfc
Ji>::r ■li'jn^n^.toi !i t. i »Tir.bï.'-, •.:
Qr|ckifibeftaffirmaS;Sed condufiej
quopado earn probet,vi- •
„ , ^ JT „ deamus.Nam argumenta -
tío D.Thom.fubobfcura efle vide»!
ttto Argumcätatio fic ptoceditadb
rtcthoduroiylIogifmtTCidiBâa.Vo-j
luntarium cftycuius prmeiptum cil >
intrl cum cognirione finis* Sed hu-
manorú aâuum principiú eft intra
ей cognitionc finis. Ergo in huma-
nis actibus voluntarium inuenitur. . .
Maior fyjlogifmi probatur autor i- *
täte Ariftot^eth.c.i.& docetillarn Arißotcl*
Greg.Niífcnus* atq; etiá D. Dama- Gregor»
foenus-Minor fyllagifmi p« fc по,- П"»**
ta t&î&c cöfirnaatione non indiget.
t
Sed & alia modo redius procedit
fyllogiíraus hoc modo confedus.^
Naadusillorumquae mouctfeipfa,
& finem ac rationem fui aâus agno
,¡ fcunt,maximo voluntarij appellan-
,•>. tur.Sed hoc maxime cópetit hornig
ni,qui feipfum mouct , & fui operis:
finem cognoícit.Ergo in ipfius acri
bus maxime voluntariu inuenitur./
Vt vero hic fyllogifmus integre ex-.
plicetur,D.Thom.ftatuit nonnülla;
principia.Primum eft; quórundaml
aduü principiú eft in agentc,aut in?
eoquodmoueturj quorüdam verá
principiú eft extrarium.Exemplum
primi generis^ vt quádo lapis défen
dit in locûinferujnuius naque mo
tus principiú eftjin ipfo Iap|de,nem-
pègrauitas lapidis.Exeplum fecûdî
gene-
1Z4 F; В. Ivledinse
generis \ quando lapis proijeitur in
locum fuperumvelftmda>,vel ma
nu. Subfequitur fecundum princi-
pium.Eorum qua; mouentur a prin
cipio intrinfeco, quardam mouét fe
ipfa,quaedamno moucnt,ncq; agüt
fe ,fed mouentur. Hoc patct in no
mine qui fe mouet fiiagit: rurfus
patet in lapide,qui,fi vera funt qua;
Phyficidicunt ,mouetur à genera
te ex Ímpetu naturjcTertium prin- ;
cipium. Ilia mouent fe perfedè, in
quibusnon folum eft principium,
vt femoueant,veructtam eft princi
piúvt fe moueant in finem; vniucr- •
fa n amq; aâio, 6c pafsio eft propter
finem. Ergo ilia dicuntur propriè
feipfa mouere , & agere , qua; mo
uet fe propter finem. Quartum prin
cipium.Motio in finem requi'ritco
gnitioncm finis. Hoc principium
perfe notum eft, nec indiget lon
ga oratione vt comprobctur.Ex his
principijsfequitur , quod ea , qua;
funtcognitionis expertia, propriè
& perfedè non fe mouent , fiqui-
dem in finem ab alio diriguntur,&.
deltinantur,velutifagitta in feopú.
Sequitur deinde,quód res cognitio
nis compos, dicitur perfeäc fe mo-
uére,quoniam habet principium in
trinfecumvtfe moueaf.habet infu-
per in fefe principium vt fe moucat
&dirigatin finem.Subfequitur dc-
mum , quod aéhis rerum qua; cog-
nitionis funt compotes,fint volun-
tarijmam volútarium eft,cuius prin
cipiu eft intrinfecú cum cognitione
finis : quod fi verum eft , in aéHbus
humanis maximè inuenitur volm>
çarium,homo fiquidem perfeâè со
Expbßn Prim-Secún.
gnofeit finem fuum , 6c mouet fe
ad operandum. Et quod ad fyllo f¡
gifmum D.l ho.pertrnet , fie leres
habetmos vero ad e^pjica^dumar-
ticulumprogrediamur. : , i
imuATio "X'ílV't'íí V ic i?°
Oluntarium pluribLí à Laünis v!ur« Vofuntarij
patur modis. Vno mudo diciqír vo- «noit>pl«
luntarium , quod cft dictum, ffcli*n'**cet>t,°*
ctum ex libídine , & temer quod
dicimas gratis : in qua fignifiçarione vfuçpsuit
hanc vocem Cicero, i. Philippicacîim inquit, Cicet.
Nemo mihi voluntarius hoftts fuit, fed reipubü
C3E caufa,id e ft, ncmin ¿ gratis & ex libidine : : o-
ftem habui,fed propter rcipublicsiuftá defería:
fion с.Щ D¡ citur etiä voluntariú, tum apud Ci ce
roné,tum apud Liuiú, quod lit fponte.ôc ex znL
mo; vnde volûtarius miles; &. CarboC inquitCir
cero)morte voluntaria fe à iudicumTcueritate:
vindicauit.Vfurpat hanc voce in hoc lîgnifica-,
tione diuinafcripturacùm dicit Exo.3j.Ç>mnij ехо1#;
volûtarius & prono animo &c.&i.Pc.c.5.Neq;. t.Pct.i."
turpis lucri gratia,fed volûtaric. Tertia hu¡u$t
vocis figniucatio inter Theologo^S: Ph'ilofo-
phos frequétifsima eft,vt (îgnificet id,quod eil
vltroneum & fpontaneum.Vlcroncum &. fpóta.
neum cft.quod non fît ab extrinfeca violen tia,
fed cuius principium eft intrinfeciim cú cogni
tione finis,! шс id fît factum ex ratione reda,ii-
ue ex libidinc,iîuc ex animo ■& libcnter,fiue«s
riietu & triftitia fiatjveluti cum mercatof prdij-
cit merces in marejvoluntariè operatur, ¿c yule
cas proijceredicèt cú triftitia proijeiat. Tot igi'-
tur modis cùm voluntariú dicatur , voluntariú
pro eo,cuius principium eft intriniècum cum
cognitione finis,in hoc tractu accipereoponer.
^[His cóftitutis,qus ad definitionem nominis
fpectare videbantur,ad rem ipfam explicádarrt
aggrediamur.Obferuetergo Thcologus,diffcr Difû'»nt
re maxime intér motum naturalé,& volútariú. mot. юте
Nam motus voluntarius requirir cognitione in r,,!S
codé agentejnaturalis vero minim ?, vt pater in lunuriu».
motulapidis,& fagittac,qua» ab alio cognofcen
te,in finé & fcopum dirigumur.Dcinde merus
voluntarius eft operatio appetitus fcnlitiui,vel
intelleftiui,fcquc4 cognitionem; naturalis verá
non eft operatio,fed pondus,& inclinado natu
гаг; vel fi operatio eft,nó originem trahit ex co-
gnitionc,fcd ex natura; indinationc & ponde*
re.Ex his colügitur definido voluntarij. «jjVo-- Quid violí
hintarium eft operatio appetitus cum cognido w«ura.
ne finis.Qua de caufa nouidjThcologi,&inter
hos Almaynus in initio' fuorú moraliú perperá Almaya.
definiuit voluntariú hoc modo, quod fit opera
tío
 .n:: Qua?ftion.VL
rio in pote (late operátis cóftituta , ficut pofitis
omnibus requifitis ad operádü , pofsit operari,
& nó opcrarijconfun dentes liberú cú volunta»
rio.Et quôd prxdidi autores decipiantur , fie
Jtrift. oftcndo.^ln primis Arift.j.Ethi.c.i. plane af-
Volunuríú ferit.quódin infantibus.pueris, & mutis beftijs
& liberum voluntariuminuenitur, in quibus liberú opus
мгш£иш> non mueniri exploraran» eíhDeinde,Deus vo
Inn tarid Sc maxime fpontaneè fe diligit ; at non
liberated neceíTarió;vndeliberum,& volunta*
rium différant. Itaque non fequitur reâè , hoc
eft volumarium.ergoeft liberum; nam vt alt-
quid fit voluntarium,fatis eft quôd non proce
dat ex violentia, ncque ex rei ignorantia , qux
omni dubio procul volúnurium tollunt,& adi
muncSed violentia non eft,quâdo motus pro«
dit à principio ¡ncrinfecojatque adeô ignoran
tia non eft cùm procedit excognitione finis;er
gofatisfueritad rationem & finitionem volun
tarij,quôd fit à principio intrinfeco cum cogni
tione finis. ЩEx cuius rei definitione planifsi-
mc concIuditur,quodadus volunrarius non
poteft efie violentusjnam volûtarium cftquod
procedit à principio intrinfeco cumeognitione
V/oIenram finis; violentum verô eft, quod prodità prhici«
SuJd? pio extrinfeco.Itac); fient confiât ex repugnan
tibus & impofsibili bus, qu ôd idem motus fit na
turalis,& violentus ; ita conftat ex repugnanti-
bus,quod motus fit voluntarius,& violétus fi-
N5 Temper mu'* 4Sed&illudobferuetThcologus,quôd
id quod H- in operationibus humanis quádoque liberum
berum eft, conccdimus,& roluntarium adimimus: itaque
Toluntariú non quodcunq'ue liberum fluidem voluntariú
eíl* & fpontaneum dixeris. quod explicabitur ad-
hibito exemplo. Sicnimfint duo homines in
extrema necefsitate conftituti , Si ego non pof-
fum vtrique fubuenire , fed vni tantummodo,
лесе ПГит eft itaque alteram morí; illius homi
nis mors eft mihilibera,fiquidem in mea facul
cate fuit pofitum,illum hominem àmorte & in
teritu eripere; fed non eft mihi voluntaria, pro-
pter qubd mihi ad culpam non iraputatur.
Not. Ad hoc enim vt aliqua omifsio voluntaría
filtres conditiones funt neceflaria*,vt plané te-
D. ТЬот. ftaturD.Tho.ar.j.huiusqueftionis.quôdpofii
fim,& tenear,& поя faciam ; in cafu verô com
me morato non teneor fubuenire>& ideo mors
fubfecuta,non eft mihi voluntaría. -jíDcmum
ob feruet Theologie difcipulus,negrauiter de-
Qoid fit cjpiatur,quod iftse voces,mouere fe,& mouere
-pud'Arift. ^е*п finero>iuntva"*ecmult'phcisfignificatio
Ы), xho. *"s apud Arifto.& D.Thomam. Nam D.Tho.
arci.z.primz quxft.huius partis , apené docet,
quôd folushomo,qui habet dominiú fuorum
aâlu um, proprio mouet feinfinem ; csterùm
in hoc articulo raanifefte docet,quod res от-
Artioil. I. :щ
ncs,qua> habent cognitionem finis, mouent fç
in finem.Rurfus.i.p.q.i8.articu.i.ad z.fcribit,
quôd planta-,qux habent tantùm vegetabilem
anim jm,& omnis cognitionis expertcm,fe mo
uenr,fiquidem viuunt; viuentia enim à rcbuf
inanimis in hoc maxime differunt,quôd viuen
tia fe mouent. Hic verô docet,quôd viuentia,
qua* cognitione carenr, non fe mouent. »f Vc
ergo fciatTheologus quomodo accipere opor
teat harum vocum varias fignificationes , ani-
maduertendu m eft,quôd mediú(vt eft in pro« ,
uerbio)participat naturam & proprietatem ab
vtroquecxtremo;& alteri comparatum,induit
rationem & nomen altcrius.Certc libcralis,me
dium quoddam tenet inter prodigum , & aua-
rum:ficompareturauaro,videtur prodigus; fi
verô prodigo.apparet tenax.Non aliter res vi-
uentes,& vniuerfa animantiaobtinent mediú
locum inter hominé,& res , qus vita & anima
carent:fi comparentur homini.potius aguntûr
ex inftinftu Sc impetu natura^ quà m fe aganc
in finem ; verùm A comparentur rebus, raani«
mis,verè fe mouent,fiquidem habet animam,
qua; eft principium aéttuunímbtas.Ex hac çfo>
¿trina facile eft conciliarc locos ilIos,qui m dar
^trina D.Thom.pugnare vi deban tur. »jSed Sc
alio modo cóciliátur,fi dicamus,quód p. Tfu
in r.p.loquitUT n phyficus , hîc verô loquitni:
Vt philofophus moralisiprtncipiú enim primú
in philofophia morali,eft agnitio finis , vnde
quae carent cognitione finis, non dicuntur fe
mouere.Vel D.Th.pro eodem accepit in prs«
fentia,fe mouere,& agcrc,& vitroneè & fpon
taneè fe mouere; vit roneum vcroSc fpótaneú,
cognitionem finis manifeftè requirit. "' '. , '
•fin folutione primi infinuat D.Th. quôd api
petibile,moue t appétit um in genere caufa* fina
lis, de qua re eft maxima controuerfia inter
Theologos, quam'm fequentibus accurate* ^
diligenterexaminabimus. ;;'!' . .l:.Uj.)
Щ1п folutionibus aliorum argumcntorum de-
monftrat D.ThonLelle définitionèm volunta
ïîj.'quôd fit operariö a-principio intrinfeco ¿tt
cognitione finisjciterùm non efle definition;
vojuntarij , quôd à n ullo principio extrin feep
progrêdiatur; prógreditur enim ab appetibilî,
quod eft veluti principium extrarium; progre
ditur rurfus à Deo,quáquam Deus nó eft o ra
nino recéfendus inter principia exçrinfeca,quia
ficut intimé conferí ede omnibus rebus.fic in
time operatur in omnibus: vocatur tarnen prin
cipium extrin fccú,quia non eft de e fient ia crea
tura?,neque aliqua potentia creaturae. f<"(""
ARTI, SEÇVNDVS,
 $i6 F.B.Medináe
^Vtrum m brutis аттлпйЬм mue*
niatut Voluntar mm.
svmma textvs.
Prior соЛ. ' Rior Сбс. In brutis aní
mátibus inuenitur vo-
^luntarium imperfeâè,
licet non impropriè.
Pofte-eócl, ^|"Poftcrior ConcluflO. In natura
rationali fiue intclleétuali inueni
tur voluntarium perfe&è. Proba-
tiones D. Thom. fie" procedunt.
. Nam voluntarium eft,cuius prin-
cipium intra eft , cum cognitione
finis.Sed brutis ammatibus copc-
titimperfedacognitio finis, qua?
confiftitiníólaapprehenfione,fi-
rte eo qu.ôd cognpfcatur ratio fi-
his4& proportio jr.edjorum ad fi
ne m , fine álicjua deliberatione de
fíisquse fuñí adfiñ'em, fed per fu-
bitum motum in ipfis: bruta enim
cognofeunt per fenfum,8c" xftima
Í4ua naturalem jcibum eííe bonu
& eonuenientem^fednon cogno
feunt ad quem finem dirigatur,S¿
ordineturj&ideo in brutis imper
fecta' ratio volútarij inuenitur* Cae
fem natura rationalis,fiue intelle-
&ualis,cognoicitperfe<âè finé, S¿
ratibnem finis,& ordinem medio-
fymadfinem; quapropter perfe-
6tóíe mouet in finem, perfede or-
dinat media adünefti,& 1пеа,Те-
cundumperfedamrationem, vo
luntarium inuenitur. : odio habere. Ut patet euidenti ratione. f| Nam
*" I i t Â. ii i fi ARTICVLI.
I'ttf hoc articulo recolendum eft, quod irt
ftipériori artic. fatis demortftratum exiftí-
moV quemadmodum voluntarium in animan-
tibus brutis reperiatur , & quomodo volunta
rium, &r liberum inter fe.difierant;hic vcrô*x-
plicá ndum eftid , quod dicit S. Thom. quôd
perfectam cognitionem finis confequitur vo»
ExpoCin Prim.Secun.
l'jntaríum fecúdum rationem perfecta, prout Dublta-Jo-
feilicet apprehenfo rtne,íliquis deliberan* de oes duzcir
fine,& de bisque (u nt ad finem»poteft moueri ca Iiterara
in finem, vel non moueri. fDod infinuat S. D.Thom.
Tho.in cómernorata fentcntia, qua» de fe dio-
uent qujeftionc; Alterum, quôd de ñne (it deli
berat i о, с il m tarnen deli berat i o tant üm lit de
medijsjDullus enim délibérât an bonum fit fa-
lutem aut beatitudinem aflequi, fed de medijs
ill uc duccntibus,deliberatio &c cófultatio pro«
cedit. Alcerum eft.quôd voluntariú perfeétunt
afleritur idé eíTe cum libero.quod videtur aper
te falfum.Nam Deus perfe&ifsimè, & maxime
voluntario fe a ir, at, at non liberé íc amat, fed ne
ceiTariô. ergo non quôdcunque voluntarium
perfecto (ir,Uberum eííe dixeris. Cuius contra Define ?lrf
rium aíTerit D.Tho.^Prima qufШо facile" ex- mo con eft
plicatur; nam de ñne vltimo non eft delibera* cofultatio,
tio,ncq; cóTultatio,at de finibus alijs poteft ef- de alijs ve
ro finibus
íeconmUatio&deliberatiojná finis.qui nó eft effc poteIt.
omnium vltimus,eft medium, refpectu vltimi.
Poteft certè eíTecófultatio & deliberatio, expe
diatne ducere vxorem,ad vitam rec"tam & trá-
quillam tráfigendamíexpediat ne falutem hu-
i us vita? tu er i ас con fer u a re, an pot ins earn pro
fundere pro reip.incolumitatc & ialutes* Vel
dicédum,quod etiam de vltimo fine poteft cf.
fe deliberatio &con(ultatio,quantum ad exer«
citium operiSjlicèt non quantum ad fpecifica»
tionem(vt vocabubs fchola? vramur. ) Qu Suis
enim non fitconlultatio; vtrîim expediens fit
effc beatu,& mifcrram fugerejatpotcft eíTecó
fultatio & deliberation nan do lit tic beat it udi-
ne affequenda cogitandum; non enim Temper
eft temp us idoncum ad huius reí méditât ionc
habcndam;tempusenimcftde hacre cogitan
di,& tcmpus abftinendi ab huius rei coniidera
tionc.cj bed fecunda qusftio vehemétiùs mo •
uet.Pro cuius rei ekcidatione dicendum mihi
videtur,quod quanquam omnis ad us perfeâè
liber',relpedu alicuius obiedi , fitctiam perfc-
ciè voluntariùs,refpeâu eiufdenv obiedi , fed
non conucrtitur; non enim omnis actus perfe
ôc voluntarius, comparatus ad aliquod obie*
ctum , eft perfedè líber fiad idem referatur. ... .'I
Certc voluntas voluntariè maxime af (îcitur er
ga beatitudinem, iic adeô vt nemo pofsiteam
talis operario eft à principio intrinfeco cú per
fecta finis cognitionc:at per leda a ppetitio, per
fectè libera non eft, prout infrà demonftrabi-
tur. Confimiliter , Deus ipfe voluntariè fe
amat,&quidem perfedifsimèjat refpectu ciuf-
dem obieâi,liberum adu m non haber, tamet-
fi in ordine ad créât uns libere fe habeat.
4 Diccndú ni hilo min us eft, quod omnis ad us Nota.
pcr-

Omnltaft* perfeftè voluntarius,vel eft perfedè liber , vel
perfc&èio eft principiúvndc adus liber perfedè oriatur.
lumarids & dimanenqucmadmodum affenfus primorû,
eftperfeâè
liber.veJ ilprincipiorum in fcientiis,nó eft fciédhcus for-
litis priacimaliter,eft ta men principium primum,ex quo
fdentia cóclufionum deriuatur. Et hoc modo
intelligitur D.Tho.nó enim dixit quod perfe
dè voluntariú,eft formaliter liberù,fçd fenfus
Sen Tu». & intelligentia D.Tho.efl,quôdis,cui côpetit
D. Tbom. perfecta ratio voluntarij,potcBS eft ad delibera
dum,& ad habendum perfcdum adum libo
rum;vclutiex prxmiíTarü cognitioneeftquis
potens ad habcdam fcientiam condufionum:
Si quoniamhuiufmodi potencia nó competic
brutis,non habent perfedam rationem volun-
tarij 'circa finerrtfuum¿quisinde non accipiút
vim, neq; potcftatem , vt moucant fe per me
dia ordinate ad finem fuum confequendu, fed
mouentur ab autore naturae. Deus autem per«
fedccognofcit,&amatfummúbonum,quod
eft ipfe,ex quo cligit diucrfa media ad gloria m
ipfius Dei amplificandam,dilatandaq;. Vel di-
catur pro qu*ftionis propofifcE dilucid3tione,
quöd D. Tho. in pra*lcntia loquebatur de vo-
lútario perfedo,quod reperitur in creatura ra
tionalisme intellect uali,quod fané cum libero
perfedè conucrtitur; nullus enim eft actus ip
creatura rationali & intelleduali perfedè volú
taríus,qui non fit perfedè liber , faltem quan
tum adoperis€xercitium:& lie (edatur propo
fita queftio.
Examlna- •Jln folutione prim! dicit D.Tho. quôd volun
tur folutio tarium in brutis,eft denominario,liue appella-
Ad primû» tio ab extrinfeco , defumpta à volúntate, quae
non eft in ipfis. Quae fententia yidetur faifa;
nam ex ca fequitur,quôd voluntarium non re
pcriatur in brutis propriè,fcd impropriè,& per
figuramjGcut ridere dicitur de prato viridi,fa-
num dicitur de medicina, que denominator fa
na,à fanitate,quam efficit in animante. Si ergo
voluntarium dicitur de brutis àvoluntate,quae
eftfnhon»ine,certè propric non reperitur in
brutis , fed per comparationera &c fimilitudi-
nem ad hominis voluntat em.
•fScd haîcobieâio facile dcpellitur, firedu-i
camus in memoriam illud prouerbium dea
cantjtum, aliud eft à quo nomen imponitur,
aliud eft quod nomen fignificat. Ccrtè ha?c
vox, voluntarium, à volúntate impofita eft,
vt nomen ipjum prs fe fert ; csterùm non
fignificat tantùmid , quodà volúntate pro*
cedit , fed id,quod procedí t à principio intrin«
feco cum cognitione finis , vt idem fit quod
vlcroneum Sc fpontaneum, & fic voluntarium
proprio in brum inuenitur. *
%ln folutionc fecundi argumenti explicatD.
ArticuLII; 127
Thorn* in quo confiftat radix & principium In quô Si
noftra?libertaris,quodcuiqne Tbeologo eft radix liber
diffieillimum ad explicandum. Nam quan* catil port
ea.
quam vel.ruftici homines pofsintinternofeere
inter eum,qui habet liberum arbitrium.&inter
eum,qui non habet;caeterùm explicare in quo
conliftat ratio liberi arbitrij, hoc opus , hie la
bor eft. ■ .
tfl"Ad id explicandum eft prima conclu fio.Vo». Voluta ей
luntas noftra eft libera formaliter, voló dicere libera for»
quod libertas ineit voluntati , non intelledui. maliter.
Hanc conclufionem dímonftro effeveram his Friauc6c)«
argumccis.In primisjvolútas noftra poteft veU
le,& nolle, poteft hoc medium eligerc,vel refu
tare,poteftagere,& non agere,vt experiétia có
ftat.ergo volutas noftra libera eft;illa enim po
tétia eft libcra.qua» habet poteftatcm ad oppo
fita,& qux poikis omnibus requifitis ad opera
dum,poteft operari,& nóoperari.Deinde.Ele
dio eft propriú opus libertatis:ex eo enim diet
mur liberi , quia ex diuerfis rncdijs vnum pof-
fnrous compled¡,& aliud relinquere. Sed ele-
dio.omnium philofophorum confenfione,eft
opus vokmt atis.ergo libertas in volúntate col-
locanda cft.Pra:tcrea,habcré libertatem, eft ha
bere dominium noftrorum aduum ; & domi
nium eft facultas vtendi re pro noflro arbitra-
tuj vti vero eft actus volútatis , prout infrà de-
nionftrabitur. Ergo libertas in volúntate cófi-
ftit.Sed quid detinem ur in re clari fsima demó-
ftranda?Certè volúntate peccatur,vnde pecca»
tum adeô eft voluntarium , quod (i hon adfit
voluntatis afJenfus.peccatum non eft'. Rurfus,
volúntate meremurvel laudem,vel vituperatio
nem.ergo in volúntate prscipuè libertas confi
ftitjfiquidem aâibusiiberis vel peccamus, vel
ftudiofè operamur. Sed non défunt autores Arguller
prims clafsis,qui omnem libertatem ad intelle contra pu
dum refera nt,qui in huiusrei cófirmationem diäa.
his vtuntur argumentis.tjNam in illa parte ani PrimiimJ
ma» noftrg eft libertasen qua eft difeurfus & de
libcratiojfcd in intclledu eft difeurfus & delibe
ratio.ergo in intelledu eft libertas. Maior hu«
ius fyllogifmi ficoftendirur.Nam voluntas no*
ftra non poteft operari.nifi fado difcurfu,& со
fedofyllogifmoexplicitè,vel virtualiter; vt fi
voló deinceps dare operam vits rccli inftitué
da>,conficio hune fyllogifmum.Qui vult íalu-
tem SBternam confequi,neceffum eft vtdet ope
ram reds inftituedae vitae.Sed ego voló faluté
xternam confequi.ergo danda eft opera rede
vita; inftituendar.Certc ftante hoc difeurfu. vo
lútas nccefsitatur vt conclu Поп ¿ fyllogifmi am
pledatur,propter quod omne noftrú detrimé-
tum in hoc difeurfu faciendo confiftit; fi enim
rede 8í efficaciter condudimus, reda fequttür
volun«
 n8 F.ß.Medinas
... : voluntatis operatiojfi verá non rectècondudi
mus,praua fequitur voluntatis operatio: volun
tas enim de fe exea eft,& conftringitur ferri in
id,quod per intellectual proponitur. Ex hoc
Arid. principio deducir Anftof.illud axioma , quod
omnis prauus,eft ignorans; & diuina feriptura
concinit cú dicit;£rrátij, qui operant u г raalú.
Ex eadem doctrina afferunt vniuerfi tüm Phi'
. *' •■ lofophi,tumTheologi, quódexiftentepcrfe-
' : ¿h (ciencia in particular! in intellcäu.non po
teft с fíe peccatum in volútatc : quod difertcde
D. TKom. firritD.Th.in materia de peccatis. fPrxterea.
Secundum. Si in volútate eilet (ira noftra libertas, certè ef
fet fitú in eius facúltate credere quod illi effet
collibitum.at hoc effc falfum , experientia eui«
denti comprobatur.Si quidera voluntas nó po
teft nos inducere ad credendum, nil! quod in
tellects iudicauerit effe credibile; voluntas er
gocóftringitur in id,quod ab intellectu eft pro
pofitum.ex quo cófequens eft,quod in fe nul-
Tcrrium. lá habet libértateme Ad hasc.IntellectuiudicJ
te, h ос ve! illud effc faciédum ,vel volutas ma
net libera , vt non fequatur quod ab intellect u
iudicatum eft; vel conftringitur iudicium intel
lectusamplecti.Primum dici non poteft; ná vo
luntas non poteft ferri,nifi in id, quod eft pro-
poñtum;eft enim potentia exea. Quod etiam
alia ratione patet; quia tûc redo iudicio ex par*
te intellcdus exilíete, potcrir effc peccatum in
volúntate, cuius con trarium aíTerút Theologi
vniuerfi;relinquitur itaq;, quod conftringitur
Soluumur vo'untas fequi intellectus difcurfum.fl Hxc ar
propoGca gumentaquanquam magna vident ur,noneffi
arguméu. ciuntquod corum autores prxtendunt; ná fo-
lùm probant quo J libertas lit in intellects, tan
quam in prima radice.quod nos in fequétibus
. - • comprobabimus.Habent etiam aliud vitiúeó-
il: . memorata argumenta; nam non vident qui ea
conficiunt,quod licèt ftante iudicio exparte in
tellcctus efficaci, non pofsit volutas contrariú
fjccrca t eft in facúltate volútatis auertere alió
cogitationcm,& illud iudiciú intellect us inter-
rumpcrc, & aliud iudicium in contrariumpro-
ponerc,incIinarccj; ad alias radones excogitan
das.Ex quo cófequens eft, quàd tota vis huius
difcuríuscV fyllogifmi conficicndi , ex energía
voluntatis dependeat. Sed de hoc fufiüsinfe-
quenribus inueftigandum eft.
tiberute é^unc fequitur fecunda conclufio. Libértate
voluntatis voluntatis anteuertit ex parte intellectu s cogni
prxcedfe tio,qua cognofcitur ratio finis,boc eft,qua co-
finfs! ° gnofcitur.hnemcffedignú propter quédebea
Secú." cocí, mus operari,& cuius gratia aliquidoportcat fie
ri;ná infirmus, priufquáeligat media ad fanita-
térecuperandá, oportet prsnofcat fanitatem
efledi»ná,proptcrquara laborcm habeamus.
Expofin Prim.Secun.
^[Tertia conclufio. Libertatem voluntatis pre
cedit ex parte intellectus cognitio,qua cogno-
feitur proportio mediorú ad finéjná priufquá
egrotuseligatmedia.necelTariúcftcognofcere •, , .
hxc media ad finem fuum confequendum elTe . . . •
confenranea,& illûc ducétia,aliàs nun quam eli
geretdiminutionem fanguinis, aut potionem
amarara.
^[Quarta conclufio. Libertatem voluntatis an Quac.côcl.
tecedit indeterminado , & indi tferentia iudicij
cx parte intellectus;appetitio enim fequitur со
gnitionem:igiturvniuerfa libertas noftra ex со
gnitione originem trahit.itaq; fi iudicium non
fuerit in facúltate iudic.it is , fed determinatum
ex inftinetu naturx,appetitio fequens non crit
libera,& indifferens,fed determinate ad vtium.
verbi gratia.quoniam ouis habet à natura inü-
tum hoc iudicium,lupus eft fugiendus.nó po
teft non fugerc;cxterüm quando iudiciú fue
rit in facúltate iudicantis, lie adeô quo J poteft
hoc iudicare,& oppofitum , appetitio fequens
erit libera Sc indirferens.verbi gratia, quoniam
homo poteft habere hoc iudicium, lupus cil tu
giendus,& iudicare oppofitum, videlicet lupú
non effe fugiendum,non neceffariô fugit,neq;
neceffario perfiftit , féd liberé vtrûq; fequitur.
Itaq; voluntas eft formaliter libera, quoniá mo
uctur per for mam, hoc cft.per bonú apprehen
lum.quod non habet determinatam naturam,
ncque eft determinatum ad vnum.
% Quinta conclufio.Libertas eft formaliter in Quin, cod.
volúntate , inintelle¿tuveró,velutiinradice.
Hic conclufio ex prxdiâis euidéter fequitur.
%Scd dicet TheologusjVndedeterminaturin OA4
tellectus in luo difcurfu,& in iudieijs fuis feren
diSjCiim fitindirTerens?nam fi dicas determina-
ri ab ipfa voluntate,confequens eft, libertatem
non folùm elle in volúntate formalitcr,fed etiá
radicaliter,ab ipfa liquidem venir omnis über«
tas. 4R-efpondeIuri noftrum intellectumali- Solutio.
quando determinan ab autore naturx,aliquan
do verô per difeurfum & fyllogifroum, nonnú
quam per fcnfum,& confuetudinem , dem um
ixpifsimè per ipfammet voluntatem , fed tunc
ne detur proceffus in infinitum;!! quxratur rur
fus, àquonam voluntas noftra deter mine tur,
neceffe eft deuenire ad vnum actum inrclle-
c"tus,qui infit nobis per naturam. Sed de radiée
libertatis noftrx,fatis dictum exiitimo; nam de
libero arbitrio controuerfi a in aliumlocum re
mittenda eft, in quo fudfsimc contra Luthera-
nos fumus difputaturi. Modo tantùm dcíini-
tum lit , quod ad libertatem dux conditiones
funt neceffarix , alia eft indirferentia 8c indeter' Ad liberta-
minatio iudicij ad deliberandum; alia eft poll téduarcôdi
deliberationem facultas cligendi, vel tefutandi *°g¡¡¿c'
id
 Quceftion.VI.
id , quod deliberatú eft. Prima códitio eft fons
& radix liberta ti s; fecunda eft i p Га libertas.
ART 1С. TER TI VS.
y An Voluntar tum poßit ejfe abfque от
matin.
SVMMA TEXTVS.
Prim. Сое.
Rima Conclufio. Volun
tariumdireâè non po
teft efle abfqj a&u ; nam
voluntarium direâè di-
citur,quodprocedit à volúntate di-
re&è, ficut ab agente. Sed nihil po-
teft efle à volúntate , ficut ab agen
te , nifi per aliquem a&um , ad mi
nus ipfius volútatis. Ergo volunta-
nu direâè non poteft efle fine a&u*
^[Secunda Conclufio. Volutarium
indire&è poteft efle fine a¿hi,quan
doq; quidé abfq; aclu extenori,cú
a&u interiori , ficut cúm voluntas
vult non agere ; aliquando autem
etiam abfque a&u interiori , ficut
cumnonvult.Probatio huius con-
clufionis apud D. Thorn, haec eft.
Nam fubmerfio nauis dicitur à gu-
bernatore efle , in quantum defi-
ftit a gubernando. ergo hoc quod
eft non velle , vel no agere, dicitur
efle voluntariu,& à volúntate pro-
dire,in quantum volutas defiftit ab
a&u vel interiori , vel exteriori.
Tertia. ^[Tertia Conclufio. Hoc defiftcre
ab arâu,vt fit voluntarium, tres со -
ditiones expoftulat, quod pofsit vo
1 untas,& debeat, &c non agat : nam
non Temper id quod fequitur , ad
defectum aâionis reducitur ficut
incaufaminagens,ex eo quod non
agit,fedfolum tue, quando poteft,
& debet agere :fienim gubernator
non poflet nauem dirigere , vel
Articul. III. iz§
non effet ei commifla nauis guber-
natio , non imputaretur ei nauis
fubmerfio , quae per abfentiam gu-
bernatoris contingeret. Quia igi-
tur voluntas volendo & agendo
poteft impediré hoc quod eft non
Velle , & non agere , imputatur
eiquafiabipfaexiftene. Certè pro
bado D. Thorn, euidentifsimè con
cludit.
KXPLICATIO ARTICVLI.
Ertc in hoc articulo iam aggredituf
D. Tho. inueftigare de voluntario
p erfcño.quo d patet ex co,quod di-
cit voluntarium effe , quod à volún
tate procedit : conftat autem quod in brutis nó
procedir à volúntate. Idem oftenditur euiden-
tiùs.Nà in brutis non eft volútarium indiredè;
Поп enim obligátur aliquid agere. Illud etiam
obfcruet Theologus , doctrinam huius articuli
afferre maxima lucé ad materia de peccatis in-
telligëdam,praecipuc ad traclatum de peccatis
omifsionum. Щ Sed videtur profectó quod D. Dubiú cir
Tho.in.i. concluii one fibi fit cótrarius ; ná in- ca fecñdam
B.q.71.arc5.pro certo habet, nó dari omifsio D.Tho.cô
nc abfq; omni actu ; in hoc articulo docet dari cIuCobc.
omifstoné abfq; omni actu , tá interiori quam
exteriori. Haec manifelta videtur efle abfq; du
bio contrariet as , fed reuera non eft. Ná in hoc
loco docet , dari puram omtfsionc abfquc a¿tu
przfenti & concomitante. quod efle verú, ma-
nifeftè patet. Ille enim qui culpabihter dormit
tempore quotenetur audire miflam, eo tempo
te habet omifsionem voluntariam,quádo nul-
Jus eft actus praefens voluntatis. Caeterùm in lo
со allegato docet , nó dari puram omifsionem
abfq; adu prxfenti, vel praecedenti. quod rai-
nifeftè patet in cafu commemorato ; nam prx-
cefsit ifte aftus,volo dormire.Vel dicendu eft,
quód omifsio fuaptenatura non requirit actú;
ex eo enim pecco peccatum omifsionis.,quia
omitto , quod debeo faceré ; omitto audire
miflam, omitto dicere officium diuinum : ca>
terurn omifsioni femper adiungitur aliquis
actus, qui velaugetjvel exténuât omifsionis
peccatum : fi enim omitto audire miffam pro*
pter ftudium , minus pecco quam fi om uta m
ex libídine, vel propter ludum .
Щ1п tcrtia conclufione docet S. Tho. docbini Qu« requ|
minime vulgare , Sc ideo pfxcipuè cóiíderádá, ran tur ad
nempè , quod ad oraifsiones voluntarias , quae onufsioaS
adculpam imputcmur , tres condiciones funt volununaV
I ncceflariaey
 цо F.B. Medínaé.
neceffaria:,quodpofsim,tencar,& non faciam;
tunc omifsio voluntaria erit.itaque non fat fue
Ht facultas & libertas faciendi, & non faceré,
vt omifsio dicatur voluntaria, quod patet his
excmplis. Video duosgladijs fe impetentes,
quorum litem poíTura dirimere magno cum
fliferimine, non facio;hoc non eft mihi volun
tarium , quia non teneor cum tanto periculo;
çrit tarnen voluntarium refpeâu Prartoris , qui
ad id ex officio fenctur. Simili ratione videó
hominem ex carcere fugientem , quem pote-
çam detincre; non detineo» ea omifsio non eft
mihi voluntaria , qua: refpectu cuftodis caree
ns voluntaria eft , quia ad id ex officio teneba-
tur. Sed & tertiurrt exemplum adhibeamus.
Eram in Ecclefia orans , ¿V cxiens inde non •
cJaufi ianuam , fubfecutum eft íurtum ; ilia
omifsio, quae refpeftu facriíbe effet volunta
Râtiones ria, mihi non eft voluntaria. ' Щ Etquodhxc
pro ifta те- ' doârina vera fit, demonftratur his argumen-
rítate.
t is.Prin dpio, qui omittit aliquid quod non te-
nctur agere,non eft caufa moralis illius opens,
fiquidem nó peccat. ergo refpcétu illius omif-
iîonis non eft voluntarius : voluntarium enim
Лrill. in moralibus,eft caufa operis,dicente Arifto.j.
Ethicorum capite. i. quod is qui operaturex
•* î ; .i.a ignorantia , non operatur voluntariè , quo-
niam non laudatur,neque vituperatur. Sed qui
t - .i. ir i
omittit aliquid quod non tencbatur faceré,
non vituperatur ñeque laudator. Ergo in his
omifsionibus non eft voluntarium.^Prftereaw
Si eft voluntarium in his omifsionibus: ergo
qui omittit, confcntit.rurfus ergo peccat.Cori
Rorru.i» fcquctia probatur ex illo Romanorum.i. Noni
tantùm dignifunt morte, qui faciunt , fed qui
confentiunt facienti. *¡¡ Vltimô.Si hsec fenten-i
tia D.Tho.non dicit verum , fcqucretur quod
omnia peccata effent volita à Deo , & Deus
confentiret vniuerfis peccatis; Deus enim po»
teft impediré omnia peccata, & non impedir.
Obíeftio - Ex hacfcntentiaD. Thom.colligunt interpret
oes contra tes D.Tho.non effe audiendoscos, qui dicunt,
fentendam omncm omifsioncm liberam, effe volútariam;
D.Thom.
nam in fuperioribus fatis ( vt exiftimo ) com-
monitratum eft,multas omifsiones liberas,vo-
luntarias non effe. Sed contra hanc fcntcntia
tarn validé confirmatam^ funt argumenta non
Prim. arg. omnino inualida. Ч' Quorum primum fic ha-
bet.Si gubernator nauis , qui non tenctur fub-
uenirc naui , videns cam fubmergi , habeat iftú
a<Sum, volo non fubuenire , vel nolo fubueni-
re, non culpatur, non confentit, non eiimpu-
J- ■ t. tatur,vt plane conftat.at ilia omifsio eft volun
taria, ergo argumenta adduda in confirmatio-
ncm fententia: D.Tho.inualida effe deprehen-
duntur, qua; in hoc potifsimimi incumbuntj
ExpoCin Prim.Sccun.
quod iipr.vditti omifsiones effent volunta-
ria;,imputarentur ad peccatum.^Deinde.Illud Secundum,
eft voluntarium , quódproceditex volúntate:
fed praedicta omifsio procedit ex voluntate.er-
go voluntaria eft. Щ Praptfcrea. Quando quis in Teniurn»
die pro tell о non audit miffam, со modo eft
voluntarium, ficut quando non audit in die fc-
fto : fed in die fcfto ilia omifsio eft voluntaria,
fiquidem impufatur ad peccatum. ergo in die4 .' '* ..
proferto crit voluntaria. Maior fic oftenditur.
Nam ille qui omittit,interrogatus quare omit-
tit,promptèrefpondcbit,quia volo non audire
miffam. ^f.Idem confirmatory Namomitter« Confir.
audire miffam, quando non tcneor, aliquando
eft meritorium , vt plané conftat. ergo volun
tarium. ^Adhaec argumenta fatisiaciendüm Solui.arg.
eft pro virih parte* In primis diecre oportet,
quod haec argumenta procedunt de volunta
rio dirèéiè, itaque conuincunt , quod omifsio
nes commçmorata; in argumentis dudum ad-
diidisjfunt yoluntaris direfté,quae ab ipfa vo
lúntate prodeunt, quae vtrîim lint bona:, vel
m»la;,exobiedoexpendcdumeft:fcd D.Tho.- •* :
loquitur de omifsionibus voluntaries indisc-
âe,qua> vtfint voluntaria; , prajdicbs condi-
tiones expoftulant. Vcldicat Theologus,D.
Tho. tantùm dqccre , quôd ifta: omifsiones
qon funt voluntaria: , quando non tenemur
agere, & eas cauere , id eft , non debent reduci
in voluntatem , tan quam m caufam. verbi gra
tia, dormit nauta quando fubmergitur nauis;.,
dormio & ego.illc cftcauja.cgo vero minime.
CertèfiDlTho. attenté legatur, non affirmât
quôd ifta* omifsiones non lunt voluntarix, fed
quod effedus inde fubfcquutus non eft vplun-
tarius refpeótu omittentis ; veluti cum non
claudo oftium,quod non tencor cbudcrc,fub-
fcquitur furtum , illud furtum non eft mihi
voluntarium . Ncc valet haze argumentaneü Nota,
ratio; quîcunquc vult antecedens, vult con-
fequens. fed ifte vult non claudere oftium,
ex quo fequitur furtum, ergo vult furtum.
Qiipd vero Ьагс argumentandi ratio non va
lida fit , demonftratum eft in materia de An- "T
gelis. Tum , quoniam maior argumentations
falla eft, vt ibidem comprobatum eft ; tum ve-
rô,quoniam confequentia nulla eft; furtum li
quidem non fcquitur ex opere , vel omifsione
noftra,fed ex malitia altcrius, quam ego cauexe
non tcneor.
%Infolutionefecundi afferit D.Thom. quôd Vrruro.nol
nolle, caufatinuohintarium. Contrárium effé le.femper
verum probaturfic. % Nam dicitur Deus nolle «u<«ínuo
peccata, nolle dare gloria Antichrifto.at Deo '"""S em*,
Optimo Maximo nihil eft inuoluntarium, runu
ficut peque viölentum. non crgo'venim eft,
equôd
 Quaeftiom VL ;
quód nolle eau fat inuoluntarium. ^Secundó
fie argumenter. Nolle , eft quidam a&us vo
luntatis interior , vt apertè conftat. ergo quic-
quid ab iUo procedit, voluntarium eft ,iuxta
definitionem voluntarij fuperius deiignatam.
telutio. ^ prsdidse obieâiones facilè depellun-
tur,fi fenfum D.Tho. percipiamus. Non enim
intelligit D. Thorn, quod nolle Temper caufec
inuoluntarium : cùm enim ego nolo furari,
ñeque furor, nullum eft inuoluntarium : fed
quàndo aliquid fit nobis nolcntibus, tunc eft
veré inuoluntarium ; vt fi quis nobis nolcn
tibus & inuitis furatur res noftras , pcrcutit,
vulnera t ; fecundum quem modum refpeftu
Dei nihil eft inuoluntarium : voluntas enim
Dei abfoluta, Temper adimpletur,iuxtaillud,
Omnia quzcunque voluit fecit in ccclo Sc
in terra. Щ Ex quo animaduertere oportet,
quod piccata quae fiunt, non hunt Deo abfo-
lutè nolente ; fi enim Deus abfolutè noltec
vtpeccata non fièrent, certè non fièrent , quo -
niam Dei voluntas omnipotens eft ; & Tem
per adimpletur. Dicuntur autem peccata fieri
contra voluntatem Dei , per figurara & me-
taphoram , quoniam fiunt contra volunta
tem figni,hóc eft, contra lege m De i, &eius
prxcepta , de quo in fequentibus copiolior
erittraftatus.Exhisfoluiturpriraumargumen
tumpropofitum. r-» — f '
JUUc&dm «[Ad fecund um dicendum, quód nolle, non
in codem genere caufat inuoluntarium , in
quo velle caufat ; nam velle , eft caufa effi-
ciens farpenumeró ipfius opens voluntarij,
vtcum volo mouere brachium , vet linguam:
fëd' nolle nunquam eft caufa efficiens inuo-
hintarij , fed dicitur nolle conftituere inuo
luntarium , denominando cffcéïum inuo
luntarium. Si enim ego nolo quód efficia-
tur aliquid , & efficitur , certè eftcétus non
procedit ex mea volúntate , fed dicitur inuo-
hrntarius, quia fit me inuito & nolente. Sed
vt ab his obfeuritatibus nos expediamus, di
cendum eft, quod cùm D. Thorn, dick, nol
le , caufare inuoluntarium , habet fenfum da*
rifsimum, vcl ego decipior. Sign ifrcat enim
qU od Cum «gó habe о iitum actum , nolo le
gere , ipfum legere , - eft mihi inuoluntarium
& difplicct; fed cùm negattuè me habeo, fic
— i^Tve ridiPveRm tegefef quia de hác femiwmè
curo, non velle , non caufat in uol un tariom;
nam cùm negâtiuè me h abe a m erga leftio-
jtem , leclíOíneqde "plácett net dityticet v'ne-»
que eft voluntaria , ñeque iriuertuntaria : fe-
co h dum quam explica tiöncm argumenta non
teetc procedunt , neqüe impugnan* fenten-
tiam DvTftaVi "uubuL jv « i-lnaqoiq Лэ fcïj,..j ,
Articul. IUI. 131
ART ГС. CLVARTVS.
fptrkm Mentía Voluntan poßtt in*
fini.
S VMM A TEX TV S. i
RiorConcluGo.Volun- *bttM<
tas in aétibus imperatis
poteft violentiam pari.
A&us imperatos volun
tatis voco,aui imperantura* volún
tate, & mediante aliapotentia exer
centur j vt atribulare , loqui , impe-
ranturi volúntate > mediante po-
tentia motiua. Quantum igiturad
aóhis imperatos , poteft voluntati
yiolentia inferri, liquidem per vio
lentiam exteriora me bra impediri
poffuntjVt non imperiu voluntatis
exequantur,& poilu n t moueri , vel
impediri à motu ь nobis nolentibus
idnuitis,cètra fioftram vóluníáté'.
^Pofteriot'itÎo^çlufio. Voluntas in feft«8ct
a&ibus elicitis ab ipfa ,non poteft ■xjtir ...
yiiolentiam;^ Voco a#u$ eKei-
tos voluntatis , velle amare , &c.
nam nihil aliud eft a dus volunta
tis quam quxdani inclinado pro -
cedens ab intcriori principio co-
j^ofcente. ytïèè contra rationem
voluntatis eft,qu6d fit coacb ; nam
.«a a
deratione adus volûtatis eft , quöd
pjtfjjcedat^, ab, Iriteripri principio
cum cognitione finis : quod au-
tem^oaätiin éft^vel violentùm,eft
ab ex teriori pri n ci pio. Vnfajföiir
gnantia efty quôd fit adus volunta
tis , & quod:ftrcoî(dos3 veîviôlérr-
tus. Nam fi eft violentus , & coa-
.oíibIo*
éhiS j ergo efteofttr* voiunfâtemj t гию(Л
)'■ л! Л
Syeroeíáaus, voluijita1&fêrgô c$
¿volúntate. .4и tut
I г &XPLX-
 Ц1
Ei P:i í С A T*I О' >А К'Ъ 1'С ft Ï Д
Т melius еа qua? hîç ab aurore dieu n
^ur\imelKg»ntOTi<>p*'iwprctîurn erî|
Ш
explicare breui fermone ypeú qua-
mm
rundam variam , & multiplicerh po-
teftatem , Se fignibcationerrr , r oe. ex earam
Jib: :с: a?quiuocationc,dcccptio contingat. Nam cùm
de violeñn^i,cVcradiorfe, atqire de voluntarlo
D.Tho. mJbisaniculiipropolilum fit difpuù-
tioncm inftjtuere, fieri prqíedp hon poteft.-vt
quis eiús'dó&'rfnam reftè pereiput^irra^ja-
nimvdcäm multipliers figmfieationis diftin-
Quid fît ¿tionem.^ Definitur itaque violentum , quod
violétum. procedjtabextrinfeccí,paíro íion conferentç
Vim/qtiodeft intelligcndum , pafib repugïraii
tc,velûcîuali.inelinatione,Tel viftualîadoppo
lîtuminam fi quis dormien tem homincm pra>
ppitaret , V iolcn t iam i rj ferret : at pail um actû
norfrebügbät ; fed potiw monetur naturaliser
iecundum corporis grauitatem , atfecundum
vpluntarcxri, riaturalitcrjC^inçiinatus ad oppp7
ítürh :' vielehtia vero Iatiuí'p'atet quâmcoa-
Durand. ctio, vt reót* admonet ОйгзгкШ.г. diftíh,¿5i
quiftione.4.cogienim fojùm animalia dicun-
tur, violen tia vero etiam conuenit rebus ina ni-
Quid fît !mft.t kg Kaqùe coactum ¿tit f!láti,quod ÎrVànri
coaftom. tjbus proc edit ab extrun feco , ani manrobus
pon ççqferçnribus viipft ,ЭДц$еиат.о;ЬГеэдаг£
, . cTurneu, quod под opine quoamécçfsitatur
ád ^ё^^фтт^ёкчшм{Щ$Ш^
D.Tho.
Auguft. vi^nia/^eund^,artic^lojQmfl >¿^VJ£u&f
Neceisitas no7 quinto "de ciuitatc Del Çàp. ib. duplex eft
duplex.
«iècifskft-f «Шел ctaStibtúx.ibbti nàttWliiftl
cl i nations: veluti lapis ne^refsftatur ad dtfçen-
dendum deorfum natural» pondere & inclina-
t№, W&'tfottMi ffi tacmiiifiroe^ûm пУ-
Quid fit vo cefsitatuTcx coactione. Voluntariuna (vt Cojv
lunianum. л
r^Sec? adùèHiB]Wdicb?
iiones>v.tjÇx^in<^jtp&fic^
frimiis fenfualitatis ad obiccriim illicitum eft
pntí¿ípio intrinÍetó ' cum 'çQ'gnraonVfînl'si
at non eft voluntarius , quin potiùs viofcntus
aliam legem in membris m eis repugnan tem
ño legem peccati. Certc;taÜ6 m otus non : eft. ab
jsxtr^njèco^fed ab ipib^geiriufeofiüucs 8yS
ipfi anima, à qua oritur cyríñis appttjfíbíen-
1it^.:^o'î^mef«ô/,vîÂitmi- töiioriii vttal
Motus fon &&ЫвЬь tu#?ojurrta№bttö» <*есРгвФт
fuaiit«is ¿enth \Ц№ гЖтрЖ
num violé- mficrjiaftmfeft, cpJod mótnSpnmusferrfúaíii.
tuiüt. tatis , anteuertens отпет delibsratioûin > &
•1ЛХ1 £ I
ЕхроШ Prim.$€ctm.
aJîenfurà yoluntátis p non eft violentus , quia .- в1е:-л\
voluntas non: répugnât , ñeque- eft volunta
rius, ni.fi ca ration e , qua vqluntariura inue-.
niturin bmtis; quia non procédât à volunta-,
te., fed tanrummodù ab appetitu feniitiuo.
Catterurn.fi adhuc perfeuerâretraotus fenfua* -i i - **
litatis , contradteente Y«mntate,uinc4ertê et-
fet violeoies.quia eft ab ewrinftco refp?éh*i
Voluntatis. Vel cücatur ( &;haic :eft verior fo-;
lutio)quod ille motus fenfualitatis non cíli;
principio,iotrinfeco hominis, vjt homo eft j ta--,
le enim principium vel eft ratio , vel voluntas,
fedpotius dicitur violentus « qiiia vjríualiteri
ratio , vel voluntas contradicit & repugnar,
quanquam adualiter non contra Jicat. Quod
çiaximè effç verum , comprobatur: quiaap.-j
pctkus ieofitiuus hominis eft aptus & natus,
imo adhoc à natura in fti tu tu s vt obediat ra-
tioni & voluntad; quapropier ii ab iioc or-
dine exorbket, motus:er»t .violentus, refpey,
¿tu hominis, nilí voluntas fuum przbçat af*
fenfum. HJjHispraraifsíS', qu» aavocabulo--
fum diitinctionem interprctandam fatisfue-
riot , reuertamurad autoa-m,& examinemus.
grauifsimam quxftioncra ; An voluntas pufsic
cogi in acribus elicitis. Et, à parte aflirmatnia
fie arguitur. % Nam voluntas poteft. neççfsir QuatfUoJ
Wi.à Pjçôjin Juo opir« ad volendum , &' vtrumToa
amandum , vt conftat. crac ¡ ipoteft cogi à, ut*sc°&1^
ßso;ei<ten tnjpi videtürtcflwrirtiö. %Deindc. $^feel*¿
"ï^P«raliqna,riS iCOgitUB>i£ovjplentiam patj-: citi,.
tuhiqUfl^eiimpedttBrîÀeifupOpere^o qi*o¡d Pnmum.
fiiaptçpwuraj^rsf propeofaiv lapis enjftî vicb SecüdlllBí
knier \n loco iupfiro Й^йл^т* rjIquonja9>
impeduur д,1осо infero ^ i» qu^m fua|H«;
tucaerati pffopenfus,. Sed ßeus poíeft ^pedi4
re ¡poílram-yóluntatímrOft fQrat.urriubon«mJ
i*:qPfid¡4e íiia 'nawraiepatr.propenfa,. ergoí
|iOtfft<fig<re û.oftram y{!!Íj^aJçra.M(^^bцт^
Minor.fic.oftenditur, Nf№i)*öst'poteftni»fl(
concurrert.íj * . fubtrabeter iößujentiahi ,: iu
v% noft jpofejtc ЯФаге. MQlunjUi!.i^ttt«diöefl%
ipfam ,.ad:quam fuapte natura eft inçlinata-.
tunc illud .íion amare j.sftet contra indina-
ùôoeniiîXQlontatie , йсиьз&Фвил inctinarjpn
»«П>; . lapidist ^Jüqd iiflpcdiatt^j pp, roejieaígb
deorfum. ir."1 . 1 •'>,;. n rmbhsí \T.A<-t ib^j
% PfаПетеа. ;N^)tl ! tentürp3p*«Íttir::MÍQlí«twav Teraenw
kpis quqodor:pi»íi«rii«ofetrumj4 ifeietiam)
qôafldûrrdetyiçtur :ia llpiOjufuperQ ÚMfHb
et«m:qjöOd& JP04?WrJÍ!p^«№V.proprwBfc
»«uraletOr iö^iQfi viojentifti iqiwn) res po t>
ftulab rSfitJ-D^us poceft;ínipcdire voluntjn
tííP РЯ fimM.úf «n bçnaift ,(ad quod -fuapt»
natura eft prop enfa t vt dudum probatum cft»
Ruffus,
 Quaeffion. VI.
Rurfus,poteft necefsitare voluntatem ad amá-
dum aliquodbonum in particulari , ad quod
voluntas non neceflariô , fed libere inclinaba-
tur. Certè Deus poteft conferuare voluntatem
in non agendo, vel in agendo immobiliterjpo-
tcftq; efficere vt ad nullum opus libere exeat,
Quartern, quae videtureuidens coadio. ^jQuarto.Tunc
homo plane cogitur,quando non tantum con
tra inclinationem naturalem, fed etiam contra
adualem ab agente trahitur,& impcllitur. Sed
Dcus poteft trahere voluntatem contra incli
nationem adualem. Ergo poteft cogeré no-
ftram voluntatem. Maior fyllogifmi nota eft,
.. & minor lie oftenditur. Nam voluntati inten-
lifsimè amanti Petrum, poteft Deus infundere
odium Petri: ifte vero actus eft contrarius alte-
ri a etui voluntatis , qui eft volútatis inclination potentia adiua quôd nó pofsit cogi , puta ignis
& iic vide tur quód voluntati violentia infera-
tur. Hoc idem confirmatur. Suppoiito quod
actus voluntatis neceflariô continuetur, ex opi
nionc probabili,quam admittit Theologorum
ф fchola; non tarnen poteft actus voluntatis in
codem inftanti,quo pfodijt , perirc. Tunc ha-
beat Petrus amorem Pauli intenfifsimè,& tem
pore neceflaris & naturalis continuationis po*
teft habere odium Pauli, ergo poteft nolle con
tra fuam volition é. Aflumpra probatur. Quia
poteft tempore naturalis continuationis prs-
fentari voluntati fub ratio ne inirnici , vel mali.
ergo voluntas poterit in illud , & odio Paulum
profequi;& erit motus violentus, liquidem eft
contra inclinationem ipfius voluntatis.^ Vt au
tem videamus quàm redé & effica citer proce-
dat,argumentumconficiaturhoc pacto. Nam
alias (cquitur , quod daretur tempus aliquod
etiá determinatum , per quod aliquis eilet via
tor, & tarnen eilet in tali ftatu quôd non poíTet
faluarupatet.Habeat Petrus odiü Pauli, & con
tinuetur neceflariô per aliquod tempus, & fit
ita quôd in medio huius temporis moriatur.
Arguiturfic; vel poteft doleré dcillo peccato,
in ffio temporis interftitio;vel nó.Si lie ; babeo
internum, quôd poteft contra fuam inclinatio
nem velle, vel nolle ; quia iam odit Paulum , &
dolct fe oehfle,& vellct non odifle.Si non; ergo
Quin tum. eo in tempore eft extra ftatufalutis.^ Quinto.
Voluntas tunc plane & euidentifsimè cogere-
tur,quando amaret nolens,& inuita: i taque nó
folùm cogitur voluntas quando Petrus habet
odium, & amorem eiufdem ( quod pofle con-
tingerc, in fuperiori argumento fatisdcmóftra
tum cxiftimo) fed etiam quando amaret nolés:
fed hoc poteft fieri à Deo; ná me haben te odiú
intenlifsimum Petri, poteft Deus ipfe folus in
fundere in meam voluntatem cius amorem,
(volúntate pafsiuè fe habente ) ergo tunc ama
Árticul. V.
'33
ret nolens. ^fVltimô.Si voluntas noli poflet со VÍdnnirn ,
gi, maxime propter rationem Diui Tnoma; in Examina-
articulo propolitá.Sed ratio D.Tho. non redé ^гг?с,'°
procedit. quod lie demonftro.Namfiverúeft D,Thoni*
quod D.Tho. adducit infus fententis confir-
mationem,fequitur plane esteras potentias in
fuis adibus non pofle cogi ; nam omnis af&us *
potentiated inclinado potentis & proctdit
abintrinfeco. ergo non poteft efle violentus.
Certè fierinullo modo poteft vt potentiâfenfi
tiua habeat adum , nifi à principio intrinfeco,
& circa fuùm obiedum , ad quod naturaliter
inclinatur. Ccrtumeft enim quôd non poteft
vifusvidere,nifiproducendo vifionem; neque
intelledus inteïligcre,ncq; auditus audire,neq;
appetitus appetere; imo hoc probäret de omni
ad calefaciendum. Hsc incommoda fequun-
tur ex probatione D. Tho. imo feqüitur aliud
cuidentifsimum,quôd voluntas non poflet co--
gi in adibus imperatis , cuius cótrarium docuit
D. Tho. 2. aflertione. Quod autem hoc redè |
fequatur ex probatione D.Thom. lie oftendo.
. Nam de ratione adus imperati à volúntate eft,
quôd lit voluntarais , & quôd à volúntate pro-
deat, liquidem imperatur avoluntate. ergo nó
poteft efle violcitus.In contrarium eft fenten- 4
tia D.Tho. Щ Ad huius rei expofitionemeft PrinnCoo
prima conclufio. Voluntas poteft necefsitari à y"^,
Deo in operationibus fuis elicitis ¿ vt velit , vt t^^"ebi
amet. Probatur fie. Nam beati neceflariô amát uri ¿ Deo
Deum,vtpatct ex prsdidis,in materia de bea- inaâibui
titudinc. Dein de. Nulla eft apparens contradi- elicitis.
dio, quôd Deus cófirmet volútatem in bono,
& quod necefsitet earn ad amandû.crgo poteft
fieri à Deo.Ex hoc fequitur,nó efle idé , volun
taté necefsitari , & cogi; bruta enim animantia
necefsitantur in fuis operationibus, fed поп со
guntur. Deus neceflariô fe amat, at nó inuitus,
neccoadus, fed maxime voluntarius.In cuius . • "
rei confirmationé,recóléda eft ex fupcrioribus
illa diftindio de necefsitate coadionis, & natu
ralis inclinationis. Щ Secunda conclu fio. Deus Secú.cócL
poteft impediré voluntatem ne vnquá exeat in Dawpoteft
adú,atq; adeô ne probat in adú , ad qué fua-
£te natura inclinatur : nam poteft Deus fubtra- ae prodeac
ere influentiam & concurfum generale , ita vt in aftû, ad
voluntas non pofsit amare: imo à creatura po- quem natu
teft voluntas in hunemodum cogi, & violétia r*!lter ia~-
inferri,puta,mbtrahendo obiedum. Poteft rur *u'atuc'
fum fieri, vt dum quis vult perfifterc in adna-
li Dei amore , impediatur ab alio , qui dedit illi
fraudulenter potum inebriantem , vcl dormiré
facientcm ; tune fané voluntas ceffat ab adu г '■
contra propriam inclinationem . poteft ergo
Voluntas nó folùm à Deo , fed etiam à creatura
I 3 impediri
 134 F.B. Medinae
Ten. cod. impcdiri nt exeat in aft 5. % Tertia conclufio.
Deui po- Non obftätequacunq; diledionc, & volitione
,eft infun - volûtatis, poteft Deus infundere intéfifsimum
dere vol un odiú locoillius,& viccverfa.Hxc conclufio eft
tati int^fif-
fimû odiú, euidés, & probattu exilio Proucrb.zi. Corre-
loco dile gis in manu Dñi , & quocunq; voluerit , vertit
cción quá illud.«f Quarta cóclulio.Tamé his cafibus com
habebat. memoratis negari non poteft quin volutas ali-
Pro.» i. quomodo cogatur. Nam tribus modisresali-
Quar.cócl.
Allquo mo qua V ¡olC tu patitur;tü, quado habet motú con
do volutas tra inclinationé naturalem, vtcùm lapis proijei
cogipót. tur furfum: tú vero , quando impeditur à pro
Trlpíicicer pria & naturali inclinationé , ik operatione , vt
re» violen- cum lapis detinetur furfum : Tum vltimó , qü
tiampati mouetur motu naturali, fed vchemétiùs&in-
potelr.
teniiùsquàm natura expoftulat. Hancverita-
tcm demonftrantarguméta in initio quxftio-
nis propofita. Verum eft quod quidá difcipuli
Magift.Vi- D.Thom. dodifsimus Victoria, & pater Soto,
ftorii. atq; ctiá Caiet.i.p.q.8i.art.i.habent pro certo,
Soto. quód rcfpcdu actionis Dci,nulla crcatura cogi
Caleta.
Prim. arg. potefi. Одат fentcntiam probant his argumé-
Auguít. tis. % In primis.D.Auguft.26.1ib. contra Fau-
ftum ca. dicit, quód id cft cuilibet rei natura-
le,quod ille fcceriLa quo eft omnis modus, nu
Secundum. merus,& ordo пагигж. % Dcinde. Omnis crea-
Vcrúm, v/o- tura , iceundum inclinationé^ naturalem , ha
lûtai tefpe bet potentiá obedientialem vt Deo obediat ad
cluDeipoí
fit violen - quécunq; adü, vel vt detineatur ab adu. Certè
tiam pati. licut non cft contra indinationem aqus abfo-
lute , vt cft pars orbis , detineri in fupero loco
ne lit vacuumdicèt fit contra inclinationé eius,
vtcft quoddam ens particulare, ( vndeferibit
D.Thom. D.Tho.de potentia.q.ii.art.i.ad 20. quod mo
tus aqua? circularis non eft violentus, quamuis
non fit ab intrinfeco , quia eft à fuperiori natu
ra^ quá inclinatur aqua,) fie voluntas natura-
liter indinatur vt obediat Deo ad quemcunqj
acbmjicèt fit contra indinationem eius parti-
TertJtimi cularcm. «flPrxterca. Magis inclinatur creatura
ad actû quem Deus producit , quàm ad actum
propriú ipfius crcatura;; licut brachium potiùs
inclinatur in bonum totius , quàm in bonum
Quartum. ropriû.«çTum deinde.Quoniam volutas ño
ft ra ad quemeunq; actum , vel vt detineatur ab
actu,non refiftit Deo , licet fit cótra indinatio
nem eius p articularen!, hait motus lapidis fur
fum faltim non refiftit , quod fuiEcit vt motus
non fit violentus,vt patet de motu cccli,ad qué
non concurrit cœlum , fed folus angélus : & li
cet non haberet cœlum indinationem ad illum
motum (ratione cuius ille motus dicitur natu
ralis) fatis effet quód non refifteret, ad hoc vt
Quinmm. non effet violentus. щ Sed & huius rei aliud
producunt argumentum,quod videtur palma
ria, Nam fi Deus auferret à lapide grauitatem.
Expofan Prim.Secun.
non violenter detineret illû in loco fupero. er
go fi Deus aufert auxilium fuum generale vt
crcatura detineatur, & impediatur ab aftu fuo,
non violenter detinet creaturam. Confequen-
tia argumenti indc probatur.Nam, tam neceffa
riúcítauxiliú Dei ad operandi! , ficut grauitas
ad defccndendum.qfProfeftô tune res cogitur Sextum.
proprio , quando politis omnibus requifitis ad
operan dum, i m pedi tur ab aliquo agéte ne ope-
returjfed quádo deeft auxiliú generale, non ha
bet crcatura omnia neceffaria ad operandum.
ergonon patitur violent i.: : ficutinon cogitur
homo ad nó volandû , quia n 6 habet aptitudi-
ncm,neq; potentiá ad volandu.fVltimo.lfbe Vltlmum.
operationcs quas Deus efficit prxter ordinem
natura? confuctum, funt fupernaturales , & mi-
raculo fae.ergo non violentae.Ha?c funt que ad-
ducút prxdarifsimi autores ad perfuadendum,
quod creature refpectu operationis diuinz nó
cogantur,nequepatiantur violentiam.Mihi ve Autoritfeo
rô hxc fententia nunquam probari potuit;fen-
tioenim quód fi conlideretur natura partícula- w
ris,quatcnus ens quoddam particularc,bene po
teft à Deo cogi; vt fi Deus folus proijeeret lapi-
dem furfum , vel detineret in loco fupero , aut
vero filteret cœlum; nam afeenfus aqua? , vt nó
fit vacuum,licèt ire ab autore naturae,eft tarnen
violentus refpeâu aqua? , in quantum eft qui
dam natura particulars. Hoc ipfum con firma-
tur : quia Deus poteft faceré vt patiatur crcatu
ra ab extrinfeco , contra propriam indinatio
nem ; imo reuera cogit da?mones , & vim facie
detinendo cótra ipforú volúntate in igne infer
ni.At res indubitata cft, quód pol sit Deus cun
dem effettum fe folo faceré, abfq; medio ignis
inftrumento,puni¿do,& ligado dxmones con
traipforum volúntate, imo crediderim , quód
fi Deus in П tiendo in lapide, ficut modo inftuit
indinationem ad motu in locú íibi naturalem,'
proijeeret ipfe folus in locum fuperû, túc certè
violenter mouerctur: quia talis motus effet có
tra inclination cm, quam Deus Uli tribuit : fecus
autem effet, fi Deus fubtraheretinfluétiam , äc
concurfum gcncralem, vel indinationem lapi
dis in locú inferum , tunc nulla effet violentia»
cùm nulla maneret refiftentia. ЩSed eandé ve*
ritaté demonftro alio argumento.Nam hoc vi
detur effe priuilcgium volûtatis , quód etiam 1
Deo cogi non pofsit:quód fi Deus de potentia
fua abfolutanon poteft cogère vllam creatura,
ncq; verô ci violentiam inrerre , non cft priui-
legium particulare, & fi ngulare,quód voluntas
neq; à crcatura, neq; à Deo cogi pofsit. Atque
in hanc fententia m etiam inducor : nam ratio-
pes fuperiùs adductx , videntur mihi omnino
inuaüda?. Nam fi effet neceffaxiura ad hoc vt
fit vio«
 Quseßion. V L ; ;
fie violentum, quôd pofitis omnibus requifitis
«d operandum , impediatur à fua operatione,
confequens eft lapidem non detineri violen
ter in loco fupero , nam non habet omnia re»
quifita ad operandum, nempe non habet abla-
Quioieód. tum impedimetum. aj Quinta concluíio.Deus
Volita» in non poteft cogère voluntatem ad actus caci
tos.Volo dicerc,quôd fieri nullo modo poteft,
i Dco quôd voluntas cogatur in fuis actibus quos eli
Icica cit fine à creatura,nue à Deo; eft enim euidens
cogi cótradictio, quôd voluntas inuita , & répugnas
habeat actum fuum. quod probaturhis argu-
mentis.Nam omniroperatio voluntatis.aut eft
volitio boni , aut eft nolitio malt. Scdomncs
ifts operationes funt fecundum inclinationem
voluntatis.ergo non pofiunt elle violente. Ma*
ior argumentations vera eft fine contradi ctio-
ne.Minorlîc oftendirur. Nam voluntas fiiapte
natura inclinatur ad bonum, & refutat malum.
Deinde. Voluntas tune propriè & veré coge*
retur , quando haberct aótum contra fuam vo
luntatem,id cft,quando non volens vellet. Sed
hoc inuoluit in fcipfo contradictionem : nam
fi habet actum,iam vult,& ex alia parte eft non
volens,liquidem aétus eft violen tus, id eft con
tra voluntatcm.Scquiturergo euidens contra*
diétio fi voluntad violentia inferatur. Sanèil-
iud dicitur violentum & coadum, quod fit no
bis inuitis & repugnantibus , id eft , nobis no*
lentibus , & contra id quod volumus. Euidens
ergo contradicho eft , quod fit actus volunta
tis^ quod fit violentus & coactus : nam fi eft
actus voluntatis,volutas iam vult: quod ii vult,
iam non eft contra voluntatem , ac fubinde
coactum non eft. Prsterea ad idem valet hsec
ratio, tunc voluntas cogcretur propriè quan
do vellet malum fubrationemali: namincli-
natio voluntatis eft velle bonum , & refutare
malum ; ficut indinatio intellectus eft aflentiri
vero , & duTemire falfo : fed voluntas non po
teft velle malum,fub rarione mali, vt eft in con
feflo apud Theologos (qui re&c& fapicnter
res definiunt) ergo voluntas non poteft cogi.
Vltirnô.Omnis actus voluntatis, eft actio vita*
KcRurfus eft actio voluntaria cum cognitione
finis.ergo non poteft efle violenta : violentum
enim eft quod procedit ab extrinfeco , paflo
non conferentc vim. Itaque ficut fieri nullo
modo poteft , quod motus fit naturalis & vio
lentus ; fic eft euidens repugnantia quôd fit
Sera con. actus voluntatis,& violentus.ajSexta cóclufio.
Л lu poten Intcllectus,& vifus,& estera: poten tie,poflunt
tlx JYolun cogi .Haec conclufio ftatuitur contra Duran, in
utc poffflt
Z'infuu i.diftinct.2). qusft.;.& 4-qui tribuit omnibus
«t. potentijs id,quodD. Tho. voluntati finguiari*
tcr tribuit, ncrape quod non poffuat cogi ad
iLHIL
'3*
¿ftus elicitos. f Sed pro explicatione conclu- Differr*o-
fionis obferuandum eft, hoc diíFcrrc inter vo- Junta« i «
luntatem,& esteras poten tías , quod esters ""»P01*»
potentis feruntur in propria obieâa, & in vti- t1''"
litates proprias , & particulares : cxterùm vo
luntas non tant ùm fertur in bonum fuum , led
in bonum totius hominis ; qua de caufa dici
tur inclinado toti us hominis. % lllud etiam
notandum eft , quod ad violentum fatisfuerir, .sbi a
quod fit contra inclinationem naturalem ho
minis , licet fit conueniens & confentaneum
naturs : nam ad violentum accidentarium *'
eft , quôd tit conueniens , vel difconueniens,
dummodo fit ab extrinfeco , paflo non confé
rante vim. Ex quo fequitur , quôd quando
homo cogitur videre apertis оси lis, fimplici- "
ter dicatur cogi; hsc enim operario eft con
tra inclinationem totius hominis. Ex eadem
doctrina fequitur , quôd со in cafunon tan- '• ¡ '. 'л.
tum cogitur homo, fed etiam ipfe vifuscogi-
tur; nam potentis fuapte natura indinantur in
bonum totius fuppofiti ; qua de caufa quod
eft contra inclinationem totius , eft contra in
clinationem potentiarum , qus in bonum to-
- tiusfunt inftituts: velutifiquis violenter dc-
tineret aquam qus afcendit ne fit vacuum,
violentiam inferret illi : ea enim detcntio eft
contra inclinationem totius : fimili ratione li
quis detineret brachium quod eleuaturadtuf
-dum caput , violenter detineret illudjquoniam
erectio braçhij eft fecundum inclinationem to
tius. «jSedvideamusquiddehacre fentiat D. О.ТЪош.
Tho.isnamq; in^.d^y.q.i.artid.dicit, quod
omnes anims potentis coguntur à fuis obie-
ctis,pnter voluntatem.& idem dicit in.2-d.25.
q.i.art.2.vbi qusrit , an liberum arbitrium co
gi pofsit.vbidifertèdicit, quôd & alispoten-
tis,& etiam intellectus cogitur à demóftratio-
ne,& à primis principijs.& de veritate.q. la-ar.
5.facir argumentum tertium tale.Intcllectusco ..-:¡:vú:V
gitur.ergo voluntas.Refpondeo(inquit) quôd
intellectus aliquid naturaliter intclligi t , ficut &
voluntas aliquid naturaliter vult , fed coactio
non eft contraria intellects fecundum fuá ra-
tioné.ficut voluntati; intellectus enim etfi ha-
beat inclinationem in aliquid , non tame nomi
nat ipfam inclinationem hommis,fed voluntas
ipfam inclinationem hominis defignat. Vndc
quicquid fit fecundú volúntate, fit fecund» ho .:. oVl
minis inclinationem, & per hoe nó poteft effe
violentum. Sed operario intellectus poteft effe
contra inclinationem hominis, qus eft volun
tas;vt cùm alicui placet aliqua opinio , fed pro*
pter effieaciam rationum deducitur ad aflcn-
tiendum contraris per intcllectú.hsc D.Tho.
ex quibus facile intclligitur fententia D. Tho.
I 4 Щ Séptima

S*ptîmecô fSeptim* conclu!) о. Volumas puteft Cogí î a
tiuifiô. <¿tibu$iraperafiis ; nolo dicarc quàd actus im-
Veli^o* peratusbwihiutatis non prodear. À volúntate,
?лр1и' ■ «d quàd membra exteriora,©^ aba opera excer
actibus im ~m rr a.' ■ ■• i Í
perads. fla ponunt<ulc coacta contri Imperium volunr
Jatis. Hxepropohtio he c.xpoiita , chriorcit
quàra vt probation с mdigeat; fieri enim po-
»«î©H aôifc quod qui s m ou eat buebium meum , oui
Argu.folu. Jinguamiiottojaimpcrium voluntatis. ^ Porro
per h я ríe concluíion с;m, il preceden tem, con-
futatur vltimum argumemurr»); per alias vçro
/in p rin c'tf■ ¡o aflertas, confinántur alia argumee
ta vfcq; ad quai tum . Concedeodum namq; с ft,
quùd potsílDeus necesitare, volúntate, quod
poteft earn impediré ne exeat in aaum , quod
poreft vehemcotius moudre: quam rei impetits
expo ftuLuded hace vniuerfajnonprobant m v»-
Jumatem poObicogi , quátuoi ad actus elicitos.
A¿ quartú. -Satis facíamos . ergo .Quarto argumento^ f$J¿t
verô con fuwtur,aliqubdlçunt , quod amor >•&
odium ccuitrariur« , non repugnant inter Jefe,
lait i гл de potent Ki I 'cj jbloluta. lient dua. qua-
Ikntes contraria;, ( quae Dcicft omnipottutuj
poíTeoteflcíi mul in codtm lubiecto , etiam in
gradibus interdis : ic.undum quem .modum
aicbant., quód N "erque acias e llet volun tarius,
& fecundümikbclinatió.nem volqntatjs , ficu*i
íiDcusdarct lapidi leuitatem , & grjuitateni,
afcenderct,&delo.ndcrct^atura!itcr:£<: quanr-
uia odiurrj effet contra nmori s »qtú, non tarnen
eiTet contra iaebnationcnjj ItojiuAvdbrttaflS
lui . 1 quemadmodum quando aqua farCum a Ren
dit; np fiat yaeuum, talis fliotus non eft viokq-
-tus:quamuis enim lit cemtfaincijnationem par
.tkulàremaqb% non tame#^ft contra incbn>-
tioncm ivnjucrfalem aquje. 4 vt. eft pars vniuerii.
Marfil. Huius op in ionis eft Marlilius in. i.q.i 6. art ic. 5.
А1шау, -Atawypus.in.2.q. ruorunvfnoralium, pandera
Cano.
Soto. fententiam docebant viri dodi fsimi, pater Ca
Vitoria. no, & pater Soto. Sedjdodtfftimus ^patejr.Vw
doria, quem Temper honoris сдиГа nomino,
,e\iftiibabatJn»8c opírúoaemieJÍeifalfifsiri^rní
<nátn ficut fieri ,npn poteft yt babesamus fimul
alTe.nfurn , 3f diffenfam . re.fp#dueiufdem.{dîç
impofsib^e eft АтиМмЬег^-ишгет >&jPd#
¿eiufdemíEei, propter ÇA$d^g*:(çayfcni. ÇÇïtè
.beut impofsibile eft limul moueii dcorfum
t&.furfujgv» lie omnino irapp.fsjbi}fl eft habere
Nota. rodium&.aiporçm eiyfdern_.Fej..ÇÇt quáquam
;duae qwlitate^ çontrariaî pofsint efle fimul,
duo tarnen motus contrarij -non poflunt efle
. firrjul. ДпЛРР, eft irr^ofHb%.qii£d idem , foj-
. cundum çandem partem,calefiat & frigefi.at?&
quod idem fimulfitinadu ,^in poteT»tiaFe-
ipedu eiufderrrsccrtftimpofsibile eft, & adfiuc jetur,nuncprpjCpnfutationeargiunentidicertr * 1 «1 tv">>
^è^^i^^l^i^smmt faff! ji«ap¡
ExpdQíi Prínl.Secljn.
rem , & odium rei : nam Ii voluntas amat ali-
quod obicetum , lertur in illud , vt ad conue-
niens: ií vero odio habet, fertur in illud, vt in
malum ,& düeonueniens: cit autem euidens
contradicüo quod ídtm lit conuenicns, &c di-
fconucnicns:bonum,Cv malum. Igiturfecun- .o'*5." ')
dum hanc. opinionem caíus eft impofsibiliaa ni »■"'
Qui Ii gxItwidiibutatioeiscadmHtatör póüe од ,<J,Í *
tingerc » dicenoum eft^uodotaedidi aduse4 '¿Íq™
iectum , fecundum diuerfas rationes : amor in r , i 1
bonum, odium in malum. %Ad conrirmatio- Adceufir,
лет de оссе1Гапа com ¡nueíjonc actus, quam Greg> Ari.
doeet efie neceilariam (iregor ius Arim uienlis
nvi.üiiiin.^S.q.i.diccndiim ci t jn primis , non
cilenecelhnam talem contimutionem actus;
nam e \ tali nccelsitat e ehicaciter eon cluùitur,
quod odium Petri, & amor , elient hmul; yea
quod non poli et elle odium , donee tranhrct
tempus neccll arium ad со ntinuationc m adue.
Iti m iafeirur aliud incommodtun , quod Гц-
pra commcmorauimusiquod qüi pcccatpeccal
turn odij , non habet libertatem ad pœnitcndu
pro illo tempore quod exiiUm.af.ur efle neccfla
riuni ad odij cocinuationem ; vclquod odium,
Sc pecnitentifteflent limul. AlUquàmplurima
ftquuntui; dogmata peftiferaex neccllaria con
tinuatione actus , quae in alio ; loco conti enien-
liuj referentur» Nuncad, arguraenti confuta-
tionemdicendum eft,vd quod adus volunta
tis , vel intelledus potcft durare per iohim in?
ftans , quemadmodum lumen poteft durare
pçr folum in ftans , per abfentiam corporis lu.
minofi. quod efle verum, iftaratione demon-
11 rat ur. Nam adus voluntatis fit in in (t ami, Si
menfuratur inflanti : eft enim operatio ínítan-
ranca. ergo poteft durare per folum inllans»
iicut ipfummet inftans tantum durât per vnuxn
in fta n s. % Cuius rei eft alt cru m argumentum.
Nam Ii contingat quod adus voluntatis inci-
piat efle in inftanti , quo ego incipio dormi
ré, tunc cùm fomnus incipiat-per motura »crie
yerum diccrçmunc nort dorrnio,íí.imrnediaté
poft hoc dc»rmiam.Ex quo iequitur,quod im
mediate pott hoc noneritille adus voluntatis
yel intelledus , qui cccpit pflc in-eodçm inftíri
initiatiuo , & fie non durauit niii per inftans.
ЩНагс omnia confirmante-Nam angeli,i«i¿
nonpermanferuntjin inftanti, & primordio!
|ba> creationis dilexeruntbPeutA ,& поп совЧ
tinuaucrunt a dum ilium : nam ( vt habet ven .
dodrina) immediate fuerunt mal¿ ergo adus » >
ypluntatis poteft durare per folum ioftatö*
¿ed de hoc alio in loco conuenicntiùs cdifle- 1 ( "1 \ *
¿um efty quc»4 qjiauquam pginio. eflet vera¿ i6*.eVi
&quod
 .nuvQuíeítion. VXi
& quód fi muí eflet amor , & odium refpcctu
ciufdem , non fcquitur quod voluntas cogLí
tur;quia vterq; a&uscft fecundum inclination
nem naturalem voluntatis., vt fuperiùs demô*
Adqaintú. ftratumeft. «[Ad quintum, in quo probaba-
tur quod voluntas poteft nolens amare,refpon
detur , quod Deus fe folo non poteft produce-
ЛяЫ* rc actum amoris in noftra volúntate: de effen-
tia enim voluntatis am antis eft,quód ipfa proé
ducat atftum amandi ; eft enim operatio vita-
lis, de cuius ratione eft quod procedat à prin
cipio ac~tiuo,& incrinfeco,quod fit princip*ium
Vitalis operationis. Vnde fi Deas pomeret vt*
fionem in oculo meo, ego norividerem per,
illam,namvidereeftprodncere vifionem. Vel
dicatur ad arguSnti confutationem , quod
Uli aClus non client contrarij ; amarct enim
j,...^r... • voluntas
ne mail. ratione
.*. .'jh'î..
boni,~:uodiohr.haberet
v.':<. .fub
ni ratio-
с--- ,->ir-
AR TIC. ay INT
t. •
»•.Li *
f Vtrùm Violeni ia caufit ïnuolunta^
num.
S V M M A T i XrT V s.
Onclufio eft affirmati-
Cooclnâcj
ua,quam probat D.Tho*
tum automate Arifto-
telis,& Damafceni • tum
ctiam euidentirattone.; Nam vio-*
lentia diredè aduerfatur volunta*
río , ficut & naturalircommune eft
enim & voluntario , & narurali,
quöd vtrumque fit à principio in-
trinfecojviolentia autë eft à prinçi-
pio extrinfeco. Quapropter,ficuti
violentia in his rebus,quas cognitio
ne carèrït,eft contra naturam jita in
rebus cognofeentibus facit
contra voluntatem : quod autem
eft contra naturam , dicitur eife in-
naturale j quod vero violentum
cftjdicitur çffeinuoluntarium , vn
de violentia muoluntarium cau-j
fat. Sed eft obferuandum , quod
quantum ad aéhinr, qui eft ipfius
yolunuÛSj viojcntja ni - r meremur aut de meremur. ergo violentia tolr
ÄrticjjJ. VU Л 137
citinäökmtarium triam fi eft a&us
Voluntatis immediate ab ipfa éh~
citus , voluntarius eft , & violentus
effe non potéft : fei quantum ad
à&um inipératum, violentum po~
teft caufare inuoluntarium , prout
çft exppfitum pœcederïti árticulo»
S. „В X В X.I С А X I О . А И,Т irCfV Uï. 'i
Idebitur fortafsis alicui quod con Vtrùm óni
clu lio huius articuli non fit Temper oes aftas
vera :Ä iü primis videtur effc aiv- violéti fine
bium deaétibusncq; volitis, neque inuolumi»
rij.
nolitis ,/edpermifsis, andicancur voluntary,
vel violenti,&.inuoluntarij,putàfi quis mo-
лу.СТ ueret manum meam.nec volentc me, nee]; no-
lente,de his igitur acribus lie arguitur. qjNam
•quando homo trahitur ab altero y: ñeque- vo-
lens,ne q u e n olen s,fed merè n eg at tue , aut per*
mifsiuè fe habe ns, talis motuseft violentus , (1
quidem eft ab ex trin fcco,paifo non conféran
te vim : at nemo dicerettalem hominem vio»
lenter & coacté trahi:crgo violentia non Cau- .Т.Э'" N
fatinuoluntarium¿ ^[Deinde.Si inferatur ftu- Secundum.'
prum virgini , repugnan ti fortiter in fua in te-
riori volúntate, quae tarnen non refiftit exter
ne , cùm pofsit fe. defenderé ne víofetur; c'a
operatio abfque dubio eft violenta , & coacta,
fed non eft inuoluntaria: cuius rei cuiden tifsi-
mum argumentum eft, quod illa peccat mor*
tale peccatum. ergo violentia .non caufat in
ttoluntarium. ^fPraetetea. Beati martyres vio- Tertium.
lenter torquen tur , & maximè in fuis cruciati «
bus & tormenrjs giudent voluntariè.ergo vo«
luntarium, & violentum non contrariantur.
-<ÇAd vltimum. Siquis interior! diflenfu effica- Vlcímura;
ci nolens adorare idolum, cogeretur externé
«dorare ;ca adoratio violenta effet , vt plané
confiât, fed non effet inuoluntaria, fiquidem
peccat peccatum grauifsimum.ergo violentum
non fempçr eft inuoluntarium.Sed quanquam
¿aecargumenta aliquid videanmr cfficerc con . ВЛи^.д
efle trafententiam in. articulo conffitutam , non
tarnen earn fubuertunt, quin potiùs earn con
firmant: fententia enim articuli pro certa , 5c
per fe nota hahenda eft. ^fNam violentis acri
bus & neçeflarijs non meremur , aut demere
mur, vt confiât ex omnium horn inum con*
fenfione ; £ enim quifpiam me nolente trahe-
ret manum meam, & ea te percute ret, certèea
percufsio mihi noPítribueretur vitiojnequeirn
putaretur ad ciilpam. Sedadibus voluntarijs
ÛHïPÎuotarium.Deinde dc ratione voluntas . . .. : v
I 5 ri)
 138 F.B.M<$nae
rijeft.quôd procedat ab intrinfeco cumcogni
tione fin is: violentu m vero lie dcfinitur,quod
fit ab extrinfeco , paflo non conferente vim.
ergo violentum à Yoluntarium omninó re
pugnant. Quod ex nominis dehnitionc de«
monftrari liquido poteft: nam violentum &
coaítum eft,quod fie nobis inuitis & repugnan
Ad «fgané tibus ,& contra noftram voluntatem. «jAd
primum argumentum dicendum,quod in ca-
A ft fu commemorato , Ше qui 'trahitur , ñeque
eft voluntarius, ñeque inuoluntarius , fed eft
non voluntarius, veluti (î dormiens trahere-
turjquadecaufa quando definiunt Theoloei
violentum , quód fit illud , quod procedit al»
extrinfeco , paíTo non conferente vim , intclli-
gitur,paiTo repugnante & reliftéte : veluti cum
lapis detinccur in loco fu pero, quoniam habet
t.; grauitatem femper refiftentem , femper vio
lenter derinetur. In hoc ergo cafu non eft qui-
dem inuoluntarium , quia non habet nolitio-
nem : neque voluntarium.quia non habet vo-
litioncm , fed eft non voluntarium.& hocter-
Ariftot. tium membrum pofuit Arift.3.cthic.c.i.& vi-
debitur art.8.quomodo aliquid eft non volun«
A dum . tariu m.neque tamen inuoluntarium .^[Sed hie
obferuandum eft, quod quando aliquis feiens
&prudens inaiiquo negotiomagni momen-
ti,quod erga fc gericur,ncgatiuc fc habet, ccn -
fctur virrualiter repugnare & contradicere.
qua de caufa Theologi definiunt violentum»
quôd (it illud ,quod procedit ab extrinfeco,
paíío non conferente vim,ideft paflo non con
fonriente , nec adiuuante. Ex quo commodè
poteft intelligi definido Innocentij 1 1 L in ca.
maiores. de bapt. & eius cffecru , qua: habet in
hune modum.lmprimit facramentalis opera-
tio charaderem, quando non inuénit obicem
contraria voluntatis obli Hentern,id eft, quan
do non inuenit contrariam voluntatem for
maliter , vcl virrualiter. Ex quo definiunt
TheologUquódfiquispaganus feiens & pru«
dens baptizareturnon confentiens, non ma*
neret baptizaras , quoniam cenfetur virtuali-
Aifecnadû ter contradicen;.^Ad fecundum argumentum
dicendum eft ex dodrina artic. 3. ad volunta-
rium indirecte requiri tres condiciones; quod
pofsim,&tenear,& non faciam: itaque in ca
fu argumenti dicendum , quod ftuprum erit
voluntarium puellx , quia poterat refiftere, 8c
tenebatur,& non fecit; fi vero non tenebatur
clamare.ncque cxteriùs refiftere ( nam infere-
batur illimorsfirefiftebat) illud opus cenfe
tur violentum,aut non volun tarium.Eft autem
graue dubram,vtrum teneatur,vel non.de quo
m materia de temperantia competentiùs difle-
Adttrtiem retur. Щ Ad tertium rcfpondetur-,quàd cru-
Expof.in Prim.Secun.
ciatus marryrum poteft confidenri duplici-
ter; vno modo, quatenuseft adio tyran no-
rum,& hoc modo eft v;olentus,fiquidem mar
tyres nihil adiuuant ,nec conférant ad hanc
adionem : fi vero confideretur quatenus eft
pafsio , eft omnino voluntaria: martyres enim
libent i animo fufFerunt cruciatus pro Chri-
fto. %Ad vltimum dicendum , quod 1 1 le ido* Adrltlmf.
larra, qui externe adorat idolum, non peccat
ex eo quod re vera vult adorare idolum , fed
ex со quôd ponit operationem exteriorcm,
& V ûlt earn poneré , quam omnibus modis te
nebatur cauere,etiá cum periculo vita». Vtriim
vero ifte idolatra tantùm exterior incidat in
peenas contra idolatras pronuntiatas , eft alia
quxftio,qua» tradatur in.i.W
^Ex definitione huius articuli demonftratur,
quàm turpirer errant Luthcrani dicétes , quôd Liirhenni.
Deus nos cogit ad peccandum. Hoc autem Euidens c6
quam abfurdè& impièdicatur, confideramus CVKJIifio
ex his qux di ¿ta funr. ^Nam peccatum adeô eft.quo.*
eft voluntarium,quôd fi non eft voluntarium, *d Deusco^u
peceño-
peccatum non eft : nam dicere peccatum efle dam.
une voluntatis aifen fu , magnum efle delira-
mentum feribunt fandi Patres. Tertullianus Tertu'.'
lib.z. contra M artionem. Ambrofius lib. de Ia- Ambro.
cob & vita beata.capit.30. Augu ft.difputationc AUgUÍU
a. contra Fortunaran) Manichxum , & lib. de
vera relieione.ca.14. & lib. de duabus anima*
bus, & lib. i. rctradationum , & alibi fepenu-
mero.Iraque rcum t.encri quem pi.im quia non
fecit , quod faceré non potuit, 1 um m x iniqui-
tatis & infanix ab omnibus hominibus efle
putatur. Ergo fieri nullo modo poteft, quôd
fit violentum & coacram , & quôd lit pecca
tum. ^Deinde ex alio principio fumpto idem
demonftratur. Nam peccatum(vtexeius defl«
nitione famigeratifsima liquet ,) eft dictum,
vel fadu m, vcl concupitum contra legem Dei:
at lex Dei, qui eft regula & norma noftrarum
operation urn, re ¡pía nihil aliud eft quàm vo
luntas diuina.Ex hoc concludo argumentum.
Si Deus me mouet & compellit vt peccem,
crgomouet mevt faciam contra voluntatem
fuam,& contra fuam rcgulam. Scd hsccft
euidens repugnancia : nam fi Dens mouet Sc
cogit vt aliquid faciam, ergo vult ira fieri ; er
go non opcror contra Dei voluntatem. Sed
& alio fyllogifmo rem candem common! h о.
Nam fi Deus me mouet,& cogit vt aliquid fa
ciam э ergo vult ita fieri.crgo illud opus quod
facio , recram&ftudiofumerineftcnim con
forme , & confentaneum diuina: voluntará,
ltaqueexillahypothefifcquitur euidens con-
tradidio,& quôd fit peccatum , Se quôd fit re
ctum Sí ftudiofum,8c quôd fit conueniens re
gule
 Quceftion. VI. Aiticul. V í. Ц9
gula? diüina?, & quôd fit diflentaneum & difc6 tetur maius malum quod timetur:
uenicns.^[Qupd verô ex hoc dogmate peftilfe»
tifsimo euidens contradiftio fequatur,manife- quamuis redtè eonfideranti huiuf-
ftè conftabit vel ex hoc argumento quod fequi modifunt magis voluntaria quàm
tur.Deusenimpeccarenonpoteft; Ii quidera
inuoluntaria. Nam vnumquodquè
peccare,eft à regula deflec"ri,quod omnipotens
non poteft facere:ipfe enim eft regula & redi- dicitur fecundum quod eltin a ¿tu
tudo omnium operationum. Certè fi manus fimpliciter , & quod per meturü
fcribentis eflet regula , aut manus pictoris ipfa
*eétitudoeffet,quamcunq¿ lineam duceret, re a gitur, fecundum hic & nunc iudi- *
dé fcriberet,& depingeret. Ergo euidens con catur íimpliciter melius, prout im-
tradicho eft,quôdDeus me moueat, & effica- pedit maius malum quod timeba-
citer me compellat ad aliquid operis,& illud fit
peccatum. Profefto peccatum nihil aliud eft* tur ; vnde fimpliciter competit ei
quam inobedientia contra Deum : fed quando ratio voluntarij fvt patet in proij-
Deo cogente àliquid facio , nonfuminobe-
ciente mercesin mare: inuolunta
diensjergo non pecco;nam fi Deus praeipit ali
quid,autconiiilit;fi obedio,nihil pecco.ergo fi ria tarnen funt fecundum quid,
neceßitatmeDeus & cogit,& pareo, non рес prout extra hunc cafum repugnant
сорVltimôha?cfententia Lutheranorum fa
cit Deum non folùm autorem & fontem om voluntad; caeterum fimpliciter hic
nium peccatorum,fed ctiam omnium creatura & nunc voluntariè proijeit mer
rum pefsimurn,iniuftifsimum, crudelifsimum, cesin mare ,vtvitetur maius ma
& infan.ifsimum.Nam qua; maior crudelitas &
lum quod timetur.
infania,quàm puniré hominem fupplicio aeter
I :.. .
no propter opus, ad quod Deus cogit& ne-
EXPLICATIO ARTICVII,
cefsitatvt faciat illud ,quod vitare nullo mo
do potuit ? fed hoc in tradatu de libero arbi Efus duplex eft ( vt definmnt viri fa* Duplex me
trio copiofiùselucidabitur, nunc ad autorem pientes)leuis,& grauis,qui dicitur ca tus, leuis 8c
noftrum reuertamur.
Ш dere in virum cOnftanrem.Metus le- gwuü.
uis eft,quo perturbatur homo meti- $
ARTIG SEXTVS. culofus & inconftans. Metus grauis eft , quo
perturbatur homo fortis & conííans , vtmetus
mortis.p.Thom.loquitur de metu, fiue grauis
yVtriim тпеШ caufet inuoltmtarium.
fitjfiue leuis,vndecunque incutiatur, definitq;
SVMMA TEXTVS. metum non caufarc inuoluntarium , quin po-
tiùseaqu»fiunt ex metu,effe abfolutc & fim
Prior con» Rior Cond ufio. Ea quae^ pliciter voluntaria. Atqui Ariftot.j.cthic.cap.i. Ariíl.retb»
per mecum agutur, mix proponit hanc controuerfiam fub his verbis, obfeuta,'^
vtrumeaquç fiunt ex metu,inuiti,an fponte fa
ta Гипс , ex voluntario, ciant homines.quam fitexplicat; Talia(inquit)
&inuoluntarîo. mixta funt : hisautem magis fimilia funt quas
^fPofterioí Conclufio. Ea quae fponte homines agunt : expetunt cnim tune,'
Pofterior. cùm agun t,atque finis aclionis in ipfa temporis
fiunt metu,fimpliciter funt volun conditione confiftit.Et fponte igitur , &inui-*
taria , & fecundum quid inuolun- tumvnumquemquedicendum cft agere cùm
agit;agit enim fponte , cùminipfo fit princi»
taria:itaque metus non caufat in
pium mouendi.Probat item;quia in illis& lau-
uoltmtarium. Praîdicîa? conclufio- dantur,& vituperantur homines,& venia digni
nesficprobanturàD. Tho. &" eius сепГепшг.& paulo irrferiiis j Qua? vero per fe
quifquam inuitus facit, nunc autem & pro his
probatiareâifsimèprocedit. Nam fponte agit , magis autem fimilia funt his quae
ea quae fiunt ex metu , in fe confi- fuá fponte quis agit ; aftus enim funt circa ipfa
derata , non funt voluntaria , fed fingnlaria.quae quidem fponte facit. Ha?c funt
qua? Arift.fentit,vt adducit D.Tho. Paucis ve
íunt voluntaria in hoc cafu, vt vi- tó verbis probari poteft quôd funt fimpliciter
& abfoluté
 140 f.B.Medinse
& abfolutè voluntaria.patct. Nam mcrcator,
qui in grauifsimo mortis articulo conftitutus,
proijcit merccsin marc ne pcreat , efficaciter
proijcit. ergo vult proijcere. Confequentia
inde probatur. Nam fi nollct proijcerc,certè
non proijccret. Deinde.Si mercator haberec
iftos duos a£tus , nolo proijcere , & volo
proijcere , non effet potior ratio & caufa qua-
t re proijcerct ; vnde confequens eft , quod
habcat iftos duos actus,volo proijcere, & nol-
lem proijcere, (i pofsibilc effet aliter periculum
effugerc. qjPraterca. Voluntas efficax defini-
tur ab omnibus Philofophis & Thcologis,
quôdiîtea,ex qua efficaciter fequitur opus:
membra enim exterior» non moucntur , nili
ex abfoluta volitione,vt plané experientia con
ftat:fed ea quae fiunt ex metu, efficaiiter fiunt.
•ergo abfolutè & fimpliciter voluntariè fiunt.
Cerré qui metu mortis proijcit m erees in ma-
re, vult proijcere fine conditione , aliàs non
proijeeret: nam quando non eft voluntas effi-
cax,non fequitur opus. Ad hsec.Qui metu mor
tis fornicatur,vel periurat,omnium hominum
confenfione & fuffragio peccat , & vitupera-
tioncm meretur.ergo metus non tollit volun«
tarium.quôd finon eft voluntarium , peccatü
non eft. ЩHis accedit,quod qui vult abfolutè
finem,abfolutè vuJt media neceffaria ad finem:
fedmcFcator qui proijcit mcrccs in mare ne
•л pcreat , abfolutè vult v it am fuam tucri , & fefc
■k .ab i По periculo eripere ; <ad hoc vero iudicat
medium neceffarium proijcere merces in mar
re : vult ergo proijcere. ^fFacit ad predicta,
quódiurifperiti dicuntjquod coafta voluntas,
I . iî millier eft voluntas in.l.fi mulier.§.pen.ff. de eo quod
ft. de eo rj, metus caufa,&.i5.q.i.c.merito.
"""merT ^taclue vt intelligamus exa&è acuratè _verum,colligimusexdiuinisliteris:nam.i.Re- i.Reg.xi.
taii'q и ^entent'am D.Tho. de his,qua; ex metu fiunt, ■Égum.ii. legimus de Dauid , quôd comedit pa
oportet ea confiderare,hic,& nunc, & pro his,
fecundum omnes circunftantias , non qüid
nam faceret homo fi tale periculum non immi
neret. Ex hoc inferre poterit Theologus,
quod ea qua; ex metu fiunt,vel bona funt , vcl
mala; funt enimmoralia, & habent fiifficien-
»tem libertatem,& non debent iudicari ficut
naturalia, vel violenta, vel indeliberate, fed ex
obie&o , & rationis regula funt expendenda.
Ariftot. 4 Vnde fcribit Ariftot.3. eth.cn. г. quod ea qua?
fiunt ex metu , quxdam funt laude digna; vt
cùm quifpiam patitur abfeifsionem membri
ne prodatremp. qusedam funt non laude di-
gna , fed venia & condonatione ; vt cùm quis
mentitur adfaluandamvitam : alia funt digna
omni vituperatione , vt cùm quis metu mortis
proditRemp.negat Deum.Et fecundo infer-
tur,quod ilia qux intrinfecè mala funt , nulla
Expof.in Prim .Seam.
metu poffunt fieri fine peccato, quia funt li
bera & voluntaria. Vnde Ariftot. dicit vbi fu-
prà;Sunt autem qusedam , ad quae forlitan non
licet quenquam effe compulfum, fed potiùs
oportet fummaperpeffùm tormenta, mortem
obire: excmplumponitde Alcmeone Euripi-
dis,qui matrem interfecit.& idem eft iudicium
de mendacio, homicidio innocentis , blafphe-
mia,& fimilibus. Circa alia vero aliquando Li
cit metus efle bon a, qui- aliàs mala effent , que
non définit Arifto.nam non eft facilè ea défi-
gnare,cùm in ipfis complures fint differentia;.
flSed vthasecertis regulis comprehendantur,
eft Prima Regula, Ea qua; funt intrinfecè Regulx ad
mala,vtmendaciura,adultcrium , parricidium, digMoícefl-
& his fimilia,quocunquc metu fiant, funt pec- dum quan
cata. Ratio huius regula; haeceft;namea qux do metus à
peccato ex
fiunt ex metu , fimpliciter funt voluntaria, vt cufet.
antea dcmonftratum cft. ^Secunda regula. Prima*
Ea qux fiunt ex metu , cadente in virum con - Secüda Re
ftantcm,contra legem diuinam pofitiuam, non gula.
imputantur adculpam , licèt voluntaria lint;
ñeque merentur vituperationem qui ea ope-
rantur. verbi gratia. Eft prseceptum diuinum
pofitiuum vt in die Dominica nullum opus
icruile fiat : at vero fi quifquam pauper , qui
non poteft miferè vitam tucri , nifi manibus
fuislaborct, idfaciat, nequemcretur vitupe
rationem , ncc legis tranfgreffbr cft. Ratio hu
ius eft , quia lex diuina pofitiua non obligat
hominem,quando fimilis cafus. incidit : quan-
quam enim Deus pofsit obligare homines vt
fuá przeepta obferucnt, etiam cum mortis pe-
riculo,& quod potiùs obeant mortem, verùm
cùm benignus & démens fit ,non voluitnos
obligare cum tanto periculo. Hoc autem effe
nes propofitionis , quos folis facerdotibusli-
citum eratcomcdcrc, fedexcufatus fuit à cri.
mine propter famis necefsitatem. quod qui-
dem faftum approbauit Dominus Matthaú Matth, i»;
n.atque etiam legimus. 1. Machab. capit. *.
quôd Mathathias pugnauit diebus fabbatho I.Mach. a.
rum extrema necefsitate compulfus. ^His
accedit ratio euidens ex diuina Theologia:
nam eft praeceptum legis naturalis de confer-
uanda vita, & eius deftnfione: non ergo cre-
dendum eft Deum velle obligare nos vt cum
difpendio vita; noftra; obferuemus prsecepta
ab ipfo inftituta,nifi quando ipfe expreffè di-
xerit etiam in tali periculo effe obferuanda.
Hoc ipfumconfirmaturex eoquod dixit Do
minus; Non homo propter fabbathum , fed
fabbathum propter hominem. vnde efficaci
ter colligitur , quod lex de fabbatho femando
« поя
 Qup?ftion. Л£Ь qxlî
non obftringit floral nerà cum periculo mdr£
tis,nilî alia necefsitas incidat. Sed abundan-
lofaс. f. tiùs idem oftenditur ex eo quod legitur Io«
fue cap.5.nempe quôdfilij Ifrael non fuerint
circuncifi per annos quadraginta, cùm effet
C«nçf. 17. lex pronuntiata Genef. 17. quod die oâauo
circuncidcretur infans j exeufati tarnen funty
quia non poteranteommodô legem circuncU
fionis obferuare,& vulnera curare , ncque feri-
ptura diuina aliam caufam commémorât , ne-
3ue refert hoc in Dei difpenfationem . Sed
cfino in re clarifsima producere maiora ar
«riu.tiiilV gumenta, nam ad fincmarticuli fum demon-
ïtraturus , quod ctiam lex diuin a naturalis non
obligat edm periculo &difcrimevirx. о; Л
Tertia reg. ■fTertia regula. Eaquxprohibcntur iure po-
fitiuo humanas legis, hon obligent cum peri*
culo vita?. Vola diecre , quàd u qui fquam ex
,t reo* metumortis,vel alteriusgrauifsimi incom mo
di comedit carnes feria fexta , vel communi-
cat cum excommunicatis.nihil peccat , nec eft
prxuaricator legis humana;, liquidem leges
humana;, non obligant cura tanto periculo;
deben t enim efle mites , & fuaues: af fi obliga-
renteum periculo mortis , eflent intolerabi-
les. Щ Rurfus eadem veritas confirmatur ex
procéderai regula : fi enim ea qua; Hunt ex
met u mortis contra legem diuin am pofitiuam,
non imputantur ad peccatum ,mulro minus
imputantur ea qua; fiunt contra hominum
leges ,& mandata. Sed obferuetTheologus,
non obidrhetuigrauisdicituriexcufarcàtranf
grefsions legis, quod caufet inuoluntarium¿
fed licet ea лиг fiunt ex meen lint voluntaría,
• .1 ab non imputantur ad peccatum; quia in tali euen
ь: 3iJ tn non militant contra legem. Ulud eriam апЦ
,1JJ maducrtendum cft,quód hoc in loco ex pro-
fcíTonó difputatur,vtríimmctusexcufet, nam
habetur diiputatio in.i.z.q.ízj.arti.^.. vbitra«
«âamrde vitijsoppofitisfortirudini. ^[Exdo-i
¿trina hutas aruculi etiam poteft cognofei
Cdcun. (vt admorret iGaietanus) quôd vota, & matri-
monia,&alijcontraduscxmetufacl:i,etiam fi
fintex metu caden ti in conftantem virú, funt
obligator!j : iquod Cr. ali q uando : non obligante
yel îunt djíperrfjbilia,velcommutabilia; hoc
6dä*fiäns ПОП cftco.,quôd fint inuoluntaria , fed quiâ
с ж met u ' ' foot fecundiim quid inuoluntaria,& ius fakem
fraid cele- pofitiuumvult aliquos contractus , & maxi«
rití guin mè matrimoíiium,non folùm eile voluntarios,
do fiot la>
fed plbn с voluntarios, aliàsiarit irritos.Et li-
tt in iure aliquando inueniatur , tales contra«
usnon elTevtHuntarios, vcl efle inuolunta-
rios.hoc dieirurextenfione vocabuli , in fauo-
tern humana; libertaris. Vocatur enim inuolun
?arium,quedncm eft ex omni pacte voluntad
Artícbl. VI: 141
Humtñynlpfecitis tarnen pro certo habendum
eft^omnes çpntraéhis j metu graui celebrates, . ^ (зеоЭ
iuVe náruraií elTe validos. Pater' in iuramento
fjfto latrobi ex mecu mortis , quod fine du
bio valet \ Sc ratum eft, tum coram Deo, tum
etiam coram hominibus, vt definitur in cap.ad
aures.&capi.cum dilcâus, de his qua; vi mc-
tusvc caufa fiunt.Idcm patet in votis, quae ho-
mi/ies in naufragio conftituti nuneupant
Deo , & Diü'x Vireini Maria;, quáé valida funt
& firma,ex con fc n (и omnium Doctorum.Sed
& matrimonium yalidum cenfetur , quando
qui* graui metu infirmitatis perterritus ducit
vxorerri ; quam'habúit in concubinam. %Scd Vfoúi
obfsruet Thcologus,quod prxdiéti omnes co-
traftus,(excipio iuramentum , quod propter
fáriñitatem íuramcnti,fempcr,quañdo eft dè
rejreita,eft 'obfentaröamjimtafKur iure pbfî»
tiuo,quando funt facti ex metu cadenttin con
ftantem virum,quando extorquetur confenfus
per iniuriam,id eftíquáhdd compfeHitur homo
ex metu per iriiuriam ab altero illato celebra - t.; id
re, aut veré inftitüefe matrimonium, votum fo
lenne,& alios contradus.Ex his facile eft intel- ,U(¡ i .Ii i
ligcre , quomodo omnes contractus ex metu
graui faóü,fint irriti, & inualidi , prout defini-
tur.ff.de his qux vimetusve caufa fiunt. & in
Decretalibus eod.titulo.rntclliget etiam Theo
logus,qua ration e fit definiturn in.c.locum , &
in.c¿veniens.de fponf3l.& matrimonias, quod
matrimonium ex metu mortis contraf?cum,
cftirritum &inualidum. Sed & votum folen- 1ГяиЪвюЛ
ne ex meta graui in virum conftantem caden-
tt,Deo promiflum & nuncupatum, efie nullius
valons ftatutum eft fedecrcturmcbde his que
40 metusve caufa fiunt.Facilc ctiam erit animad ma • : : . T
uenerc quemadmodum non peccet qui me
tu mortis perterritus , non corripit fratrem
fuum , quem iure diu in o natnraU tenebatur
côrripere;nonfubuenitparcntibus, non fufei-
pit euchariftiam, non confïtetur.Certè in his
omnibus nullum comitteretur peccatnin : nam
lex diuina de corripien do fratrcjde fubuenien »
do pareptibus,non obligant cum periculo mor
tis;hxc enim funt prxccpta affirmatiua , qtiae
proinde obligant,quando oportet ; & ficut o-
portet fecundum prudentiam;qua de caufa, nó
fubuenire,non corripere in cafibus com memo
ratis,non îunt contra legem,& ideo non impu
id>cnlpam<
¡uni.-nib
«Vtrüm cimiïptfcentk coüftf inxoluiï-
.U тНЯШн .ir-:. 'ciiúl \ »
SVMMA
 142 RB.Medinae
S V M M A TEXTVS.'
Onclüfio fie habet. CÖn
cupifecntia non caufat
inuoluntarium, fed ma-
gis facit voluntariumjná
voluntas fertur in id quod vult'.per
concupifeentiam vero inclinatur
ad volendum quod concupifcit,vn
de magis facit voluntarium.Neque
eft eadem ratio de timorc,& metu,
quirefpicit malum, & de concupi-
feentia , qux refpicit bonum , qua
potifsimè allicitur voluntasad ope
random*
EXPLICATIO ARTICVLI.
Et «mina - Vod hîc docet D. Thom. verifii*
tur tcetcn- mum cil, fed diligenti & accurra-
tiaP.Tho. ta indiget defcnfîonc : nam doctri
na huius articuli pugnacifsimè Го*
Prima arg. let impugnan his argumentis. «^Principio.
Concupifcentia diminuit cognitionem, vt pla
ne confiar ; perturbât enim ratíonis iudicium.
creo diminuir voluntarium. Confequentia
indeprobatur. Nam cognitio eft de rations
Sc definitione voluntad) , vt ся dictis peter»
Щ Dcindc. I gnorant ia rollir, vel minuit volun
tarium, quia tolritcognitionem:at concupi
fcentia diminuit cognitionem, vt fatis proba*
tum exiftimo. crgo diminuit voluntarium.
Tertium. •jPriterea.Merus caufat quodammodo inuo
luntarium , vel certe diminuit voluntarium,
quoniam eft in caufa vt homo faciat contra
vohmtatem, qua; permaneret fine rali metu:
atque adeo quoniam id quod fit ex metu , fix
cum mecrore & tríftitia: fed concupifcentia
eft in caufa quod homo operetur contra id
quod habebat m volúntate, ilia concupifcen-
tia non exil tente, ñeque allicicn tej atqueadeo
eft in caufa quôd homines videntes premium
iaborum,& virtutis bonum, operen tur cum
triftitia & mec-rore, illud, quod non operaren-
tur, fi pafsionibusdcliderij , & concupifcen
tia? non excitaren tur. Ergo concupifcentia
Quartum. non auget voluntarium. «jAdhax. Concupi-
fecntia diminuit liberum, ergo ctiam volun
tarium* Antecedens argementi cffc per fe no-
ttim; confequentia inde liquet.Nam in homi«
ne idem eíblíberum , Sc voluntarium. Ceti
concupifcentia diminuit peccatum, hac Tola d«
caufa,quia minuit voluntarium. fie teftatur D.
Expof.in Prim.Secun.
Th.infra.q.77»arti.i.& 7. Vnde videtur quod D.Tbom»
doctrina huius articuli lit faifa , & quôd D.
Thom. non fatis fibi confier : nam in hoc loco
plané alTcrit , quôd concupifcentia auget vo
luntarium , Be in loco nunc commemorato,
quod diminuit. Щ Hoc ipfum confirmatur.
nam ex fentcntia D. Thom. grauiùs delinquit
qui accedk ad muherem deformem ¿V fcedam,
quàm quiacccdit admulierem pulchrá : at qui
acceditadmulierempulchram , maiori & ve-
hementiori concupifcentia accemt.ergo conçu
pifcentia non auget voluntarium* . ;
ejVltimo (karguitur. Siquis ruratur ex cupi-
ditate , iudicante rationc hoc effe peccatum,
& grauifsiraum malum , & periculum vita?
setcrna;; licut concupifcentia inclinât ad fur
tum , ira ratio inclinar ad oppoíkú. ergo quan
tum de voluntario addit pafsio , tanmm tollit
ratio.quod confirman videtur ex illo Rom. 7. R.om.7.
Sentio aliam legem in membris mets , rcDU-
gnantem legi mentis mear.fií ad Gabt. 5. Ca» Galat.f*
ro coneupifeit aduerfus fpiritum , Sc fpiritus
aduerfus carnem ¿ hxc enim fibi inuicem ad-
uerfantur,vt non quxcunq'ue vulers , ilia facia-.
tis.Exquibus videtur deduct , quod concupi
fcentia non caufet voluntarium , ti quidem
eft motus repugnans voluntad, & rarioni. Sa
ne in quarto articulo definitum eft , qued pri-
mi motus fenfualitatis , funt inuoluntarij Se
violenti.quia repugnant^ aduerfan tur Homi
nis voluntad. ! .:.rr.'
4fIn contrariant cfl fentcntia D. Tho. Ad hu« In op
jus reí expofitioncm,fcicndum eft, quod con- tum.
cupifeentia hot in loco non accipitur pro po- Qi4 .i cor -
tentia , qua? appellator concupifcibilis , ñeque cup feeo» a
fit, «Je q л
propafsione appctitus fen!ítiui,fedpro qua: hic dilpux»
uis affeftione volun tatis , fiuc appctitus fenlií tur.
tiui, qua inclinamur ad aliquid faciendum, \ el
non faciendum per adum profecuriuum . vt
fecludamus metum,qui ctiam eft pafsio appr*
titas fenfítiui,quo potiiis ab opere & exerct-
rio retardamur, & impedimur :r,on enim til
motus proíecutionis , fed potiùs ( vt ¡ta dixc-
rim l) refugi tiuus , & rcfutatiuus. & quod ! oc
pafto accipiatur hoc vocabulum in hic difpu-
tationc , liquet ex argumentis Th ThorriaH
qflllud etiam Oportet animaduertere , quod Dupler ci
pafsio , fiuc aftedus animi noftri' dupliater
poteft comparan ad liberum arbirriun ; an^c- »•US««?*»:.
&■ ci», (е.
cedenter, Se confequenter. Antecedens cfty
cum pafsio inclinar animum mcuih íH aliqnd
fàciendurri , vel fugiendum. Copfequens efty
cüm ex deliberationc , & ex efheaei Är arden .
ti volunrare enafciraraffeâusinappetiru fewi
fitiuo ; ficut iudex qujndo vulr eiheaci SO
animo puniré malefadoreí , exciráf
in fe
 Quseftion. VI.
infc affedumirae; & ille, quem vehementer
pçcnitet fuorum dclidorû , excitât in fe mœ-
.1 . • 1 1 rorem & triftitiam , vt melius refipifcat. Et
hoc modo affediones animi noftri nihil
aliud funr, quàm ignicüli viriles ad opera virj
Stoici. tutum exequenda. Qua de caufa. Stoici phi-
lófophi perperam docent omnes affedusani-
mi noftri eife extirpandos » & cxcludcndos;
ajque fi eflent animi noftri niorbi & aegritudi-:
Pcr/pated- nes. Multo melius Peripatetici docent , illos
affedus, fi modo framum rationis fufcipiant,
& non dominentur in nobis , fed potiùs ra...
tioni obtempèrent , ad opera virtutum maxi-
fnè conducere. His explicatis, eft prima con-i
Prim. eócl. clufio. ^Affecbis animi noftri , fcquens deli»
Pafsto fie- berationem rationis ,& voluntatis aflenfum*
Serado- 6 ' augetvoluntarium.Probatutfic. Nam volun-
radonis oó tariam definitur , quod prdcedit ex inclina-*
diminuí: tieme voluntatis , cum perfeda cögnitionc. at
тоЫшш. ifte affedus , de quo diflerinras , eft in caufa
quod voluntas exineiinationein bonum corw
çupitum, feraturin illud cum perfeda cogni-
пЗсеа l ttone finis.ergö-auget voluntarium.^lé often^
ditur ex efïedu; Kam pafsio exritara in appe
titu fenfitiuo ,. eft indicium apertum , quod
motus voluntatis fit ardens,& concitatus: narrt
in hac natura pafsibili , irripofsibile eft quod
lit ardens, & concitatus motus voluntatis, &
quod hon. fequatuf affedkrin appetitu fenfi-
Ang.fente- fjgfp, pr0pter quod Auguftinus. 14. de ciuita*
tiaaota и tcx>ei.c.p-optimc dicit; Quamdiuhanc vitam
mortalem viuimus , fi> non habemus animi
pafsiones,non rede viuimus. Quod eft admo-
dum animaduertéduirj contra quofdam homi
nes fupcrftitiofè religiofos , & nimis Stoicos,
qui profitentur fe viuerc vitam orrtois affedus
expertem, & totam ex ccelo pendentem. De
his formtdandum eft |aim D. Auguftino,
quôd non redè& ftudiofà viuant. Sed vt ad
.S ..'WLA confirmationem noftraz conclufionis reuer-
tamur,fic arguitur.Quando homopoft deli-
berationem rationis cligit aliqüid , multó me
lius id exequitur, quando excitât affectum in
appetitu fenfitiuo , vt cxperientia comproba-
Ariftotel. tur:vnde Arifto.3.eth.c.8.adducit ad hoc pro-
pofitum vcrfus Homeri.Virtuti immitte furo¿
rem ; virtutero & furorem erige, fignificatur
his verbis , quôd vir ftudiofus in fortitudinis
viruitc , li affumat furorem & iram , maximè
adiuuatur ad opus fortitudinis exercendum,
fi tarnen furor ipfe non anteucrtat rationis iu
dicium; nam mnepcrturbatvirtutis opus. VI-
timo tarnen in cohclufionis comprobationem
tprofero fententiam omnium Thcologorum,
-afferentium , eum qui peccat ex raaiori concu
pifcentia, grauiùs peccare: exquo confequens
V
ArdcuLVH.' 143
eft , quôd ha?c animi concupifcentia auget
peccatum,& fubinde voluntarium. *|fSccun- Sccú. cóc/j
da conclulio. Concupifcentia qua; anteuertit P^ftio and
iudicium rationis , & confenfum voluntatis, n.e,l€siu^i
auget voluntarium. Certè D.Thom.hîc dc oni "¡"
ni concupifcentia docet , quôd aoget volunta- iénfura vo-
rium.idem cenfet Ar¡ftot.3.eth.c.i.&.z.& pro- luoratis.aa
batur ita eQc.Nana voluntarium cft,quod pro-, get volun-'
cedit ex inclinatiooe voluntatis ; & magis vo* д^"1"'
luntanum id , in quod voluntas magis incli- 1
natur. Scd concupifcentia facit quôd volun
tas magis inclinetur in rem defideratam , &
fic magis indinatur voluntas cum pafsione,
quàm line ilia , & maiori conatu ferturin ob-
iedum,vt cxperientia docet. Deinde, concu
pifcentia habet pro officio faceré quod obie-
ctum apparcat magis pukhrurn , magis iucun-
dum,& magis deliderabilc. ergo accendit ma1»
gis ipfam voluntatem. Щ Tertia conclufio. Terr. cScL'
Concupifcentia haec diminuiî liberum jliber« Pafsio an
tas enim oritur ex libero iudicio.vt fuprà pro- ti"t'".t'"
,
batum л Sed
eft. г j пгс
i -r
concupifcentia• perturbât
* i Ium<
miriiuthee
iudicium rationis. Concupifcentia ergo po-.
titis aufert de übertäte, quàm detlibertatem,
vtdiciturinfi-àsq.o.arti.î.&.q.io.artic.3. «jEx
hoc fequitur , quôd animi noftri affeétus Sç
pafbioncs, aliquo modo exeufant à peccat o;
non quôddiminuant voluntarium , led quôd
minuant liberum. Ex codem fequitur , quôd Corolariui
liberum, & volùrrtarium , non lune omnino
idem , cùm concupifcentia augeat volunta
rium, & minuat liberum, quodlicífent idem
penitus nuilo modo fieri poterat. Tandem fe^
quitur,quôd quando dicit ii.Thou1q.77.aTti. 6.' D.Thom.1
quod concupifcentia minuit voluntarium , &
ideo minuit peccatum,eftintelligcndus, id eft
diminuit liberum, alioqui D. Thorn. íibi eflec ,г«'м*1Л
contrarius. Sed fupereft argurnemis in prin- Adargumé
cipio pofitis fatlsfaccre. *J Ad pri m um dicea-í £*-
dum eft, quôd cognitio, quam impedit con- A<* Primfi3
cupifeentia , eftadualis confideratio , &hoc
quodeft non. actu confiderare , voluntarium
eft homini operanti ex concupifcentia : vnde
concupifcentia de fe non minuit , neqne im-
pedit cognitionem fui obieóti , imo plurima
oceurrunt concupifeenti ad fuam concupifeen
tiam adimplendam , & libidinem faturandam.
Verum eft tarnen , quôd aliquo modo impe-
dit cognitionem redi & ltudiofi opens fecun-
dum rationis rcgulam , fed hoc non cómon-
ílrat , quôd diminuât voluntarium in ordine
ad bonum honeftum,& redum ; nam totum
fuit voluntarium in confenfu antecedenti , Se
ideoimputaturadpeccatum ■> ficuti ignoran»
tiaaffcdata(quodftatim dicemus) non dimU
nuit voluntarium,£tii fecunduiufe fit priuatiq
cognis.
 144 F.B.Medinae
cognitionis , eó quod talis priuatio eft volun
taria anteccdcntcr, vnde quod ex eo fequitur,
voluntarium eft. Vcl dicat Theologus ad ar
guments confutationem , quod concupifccn-
tia,ea parte qua minuit Cognitionen! , minuit
voluntarium ; cxtcrùm ea parte, qua magis in-
flammar voluntatem , auget voluntarium : &
quoniam magis eft de ratione voluntarij quôd
procedat ex inclinationc voluntatis , quam
quod procedat ex cognitione , ideo dicimus
concupifcentiam augcrc voluntarium. Et ad
hunc modum expon endus eft D .Thorn, in fe-
quenti articulo, vbi docere videtur, quod paf-
fio diminuât voluntarium. *jSed illud adden
dum eft, quod pafsio confequens elcftionem,
de qua certum eft quod voluntarium augeat,
etiam diminuit Cognitionen^ nam licet ad cle-
dionem requiratur magna coniideratio , &
diligens rationis deliberado , nihilominus ad
operis executionem non oportet vt fit atten-
tifsima confideratio , quin potins hxc impedi
ré! executionem; ficutin citharado fi ad fa
ctum fingularum chordarum deberct animad-
uertere , nunquam opus conficeretur. idem
animadueitcre licet in fcriptorc , qui ad fin-
gulas literas form andas fi animaducrteret,nuna
quam fcribcrer. Itaquc non rede fequitur ; di
minuí tur cognitio. ergo tollitur dc volunta-
rio:ficuti quanquamobiedum timoris fit ma
lum imminens, caufa tarnen dccrcmcnti , vcl
increment intimore eft ratio mali apprehen-
fa:quod vero fit imminens & futurum , eft ve-
luti conditio neceflaria •, quapropter crefcentc
cognitione mali,crefcit timor , licet malum
fit minus imminens: vndc viriiufti & fandi,
quanto in fanditatc magis crefcunt, tantô ma-
Ad fccuJa.ß'stiment malum culpas. »flAd fecundum ar
gumentum dicendum , non efie eandem ra-
tionemmam ignorantiatoUit facultatemcon-
fidcrandi,&cognofcendi:pafiioverô non toi«
lit facultatem conliderandi , fed tantummo-
do adualem confidcrationem , & hoc ex cul
pa operands , vt fatis abundanter expofitum
Adtenifl. eft* •nAdtcrtium dicendum , admodumdif-
ferre inter ea qua; fiunt ex metu,& inter ca qua
fiunt ex concupifcentia:homo enim qui ope-
ratur ex metu , femper habet repugnantiam,
& Tefiftentiam ad id quod operatur; at ille qui
operatur ex concupifcentia , non habet repu
gnantiam illam ex parte voluntatis , pafsione
ipfa difsipante priorem voluntatem ,& addu-
ccntc earn ad id , quod ipfa concupifcit, blan-
ditijs,deledatione,&hisfimilibus. Quod ve
ro continentes , pafsionibus vidi & fuperati,
triftitia & meerore afficiuntur , non in de pro-
uenit , quôd concupifcentia auferatde volun«
ExpoCin Prim.Secun.
tario , fed ex verme confeientix hoc profici-
feitur : vident enim fe perderé & bonum ratio
nis, & primiu in bonorum operum. "jSedvt Nom.
hxc folutio & explicatio argumenti explice-
tur diligentiiis,intelligendum eft, quôd cum
quis operatur ex metu , voluntas vult aliquid
quod antea n olebat,& vulc illud , non propter
fr, fed propter aliud , & fie cum quadam trifti
tia acceptât , quia fecundum fe malum eft 8¡.
formidabile ; concupifcentia vero dc fe non
eft caufa triftitix. Vnde fiquis triftatur cum
peccat ex concupifcentia , huiufmodi triftitia
perfecaufatur ex fyndcrefi , & ex verme con
feientix , non ex ipfa concupifcentia. syAd <îB»tfl-
quartum argumentum confutandum , duo,
qux in (upen oribus funt à me fatis demonftra-
ta,funt confideranda : iam enim fatis expofi- "
turn eft , quemadmodum hxc probatio non
redé procedat ; diminuit liberum, ergo dimi
nuit voluntarium. Illud etiam eft demonftra-
tum,quomodo fentcntix D.Thom. qux vide-
bantur inter fe pugnare , conciliandx funtj"
&in concordiam reducendx. 4¡ Ad confirma- Ad comfir.
tionem rêTpondetur.quôd illa fententia Theo
logorum ,fi redé & ítudiofe intelligatur, po-
tiiis confirmât noftram fententiam ; tile enim
qui accedit ad pulchram , ftatuit veluti pro
certо , quod non acccderet ad fcedam: ex quo
euidenti argumento concluditur, quod habet
minorem concupifcentiam, liquidem indiget
maiori motiuo ex parte obiedi , vt moueatur.
Vnde fi cilcnt duo homines xquè libidini
addidi , & vnus accedcret ad pulchriorem, vt
magis deledaretur, alccr vero ad fecdiorem,
vt minus deledaretur , certè primus magis
peccaret. Veldicaturtantum concludere ar
gumentum , quod concupifcentia diminuât
peccatum, quod à nobis vehementer aíTertum
cíbatex hoc non eft con fequens, quôd dimi
nuât voluntarium. Щ Ad vltimum fie refpon- Ad vltimff.
deo, quôd nos nihil aliud docuimus , quàm
quod concupifcentia auget voluntarium , ii
verô aliunde minuatur, nihil contra conclu-
fioncm Doâoris. Deinde dicendum , quôd
poftquam hoc fit ex pafsione, iam demoni tra-
tur quôd plus inclinât pafsio, quam retrahat
ratio. Et fané pafsio ex hoc mouet, quia mo-
uet rationcm ad iudicandum quôd hoc eft
conueniens & pulchrum, vt infrà dicetur. Il
lud etiam eft addendum , quôd licet motus
fcnfualitatis dicatur violen tus , autinuolunta-
rius, fecundum quod voluntas refiftit, vcl non
confentit,prout fuprà declaratum fuit ; nun
quam tarnen concupifcentia fecundum fe
ipfam cft caufa inuoluntarij.Nam vel voluntas
amplcditur quod concupifcentia qucrit,& fie
 ,« t
■г iamfèrtajjin iHud libentèr ,<& voluptâriè;;fi
vero геСД^,гто1ел5сопГепйгеД'атШис1 inuo-
KntariÜrn per fe ñon öritdr ex coñcupifcehíía
Vj*fcd% àtàoirfciftiferni, velà reférá ratiemädiaan-
-¿ te quàm graue malum fit peccatum. Ex quo
r- "; facllé eft intelligere , quomodo motus fenfua-
;.' litaris prhrri , fiht violeriti , prourfdprà expofi-
'*т .7 "tum eft-; & qktomodo concupifceàtià gèT^ft
V'} .''i?, non fit cauíáinüolüntái^v Nam «otus ftó'fii^
s-tCMt* l**"8 «fecunttír inuoiui^rfi<&vtolenfi,^Dwl
'» ;•; voluntas reâèinûituta reûnit 5 accöncüprrofri
' -vrrl tiafecundumfenon eft violenta, quin potiíis
per fe alliât & inuirat ad amandum : quo ma-
t xiflfrè cfefcemitur à- metd. Nam iila quae ex яге*
i w acceptât vokrtrns, non funt propter fe vo-
' . Juntaría, fed potiàs fecundum fe mala, quai
'vUCceptanturvt vkctur maius malum : fed ea
•<диа» per iôncupficentiam acceptât voluntas^
funt propter fe Voluntaria , quia deleftam , flo
■ • '■' idcunditate affteiunt. Нес de ifta quáeftioné
fatiserunt. , ' rj--.- . j-i
vtrüm hi- ^[Sequitur aliud dubium, Num affec"hi5> & ha-
b*™1 * af" b'rtus, qui funt ín volúntate ,augeant volunta-
íum inVo- rium' ^at^° dubitandi & inquirendi eft , qui*
luntite a j- D«Thom.tantùm yidetur faftironem faceré de
geanc rola cupiditatc , quai eft in appetite fenfitkro. Re-
tirmm. fpondeo , qûàd fi S. Thö. diligohter. vi deatur,
non tantum intelligit nomine concupifccntiac
cupiditatc m appétit us fertlitiui , fed omnitto
émaém voldfttátis alfeétam profenutidümi,-
' SI отпет habitara voluntatis^ &fio pro cer
ró habendum eft^qaódhsBc omtíiaaugcntvo*
lufttarium.Q^odficdemonftró. In primis ex
argu mentís omnibus, qux producirá funt ad
probandum , quod cupiditas augeat volunta-
rium -, qua» omnia ad confirmationem huius
rei valida inueflientur , fi attenté conlideren-
itír. Deinde idem oftenditur euidenti expe-
rien tia : habitUs en i m , vel a tfectus voluntatis,
«■■т..- : inclinant illam maxime ad profequendum
Г ' qúodconcrüpiícúv&ctkm'epttramui'peiim**
dum naturae ; nam confuctudo vcrfa ell in na-f
Dubiura. toVàm.fSôdp^rc^HltabiïûTTheolôgttSi vtrùm
Л5,'"'А lWbhuipraUÍ?qt&fi*flt iñ vôiunbt*) diminuant
hbmim?n am qiiôd diminuant, Ьагс ratio fuá,
dct. Habitus enim praui & vitiofi* fsepenume,
ro perturbant rationis judicium: & certa expe-
ncMÍacc^íÍat ,q^»^dáioritáfcijdiurt> m agi s
oculos mentis exerçant, quam appetitus fen-
fitidi affeiftioftW'yeicupiditàtes» Vidfiturerg«
diccndum,quôd diminuant liberum, liait iu-
prà dictum eft dectipiditatibusippetitus fen,
tHhñ. InéotttráH&W probóhiiur éuidens ra»
tio.N'am lí habituv vitiofi diminuimt liberum^
confequenir-eft^qüüld dimlftítMicipeccatun»
Ex quo rurfum fequiíur , quód qm peccat ex
Attkuí. VIH щ ■;
habitu,-& ex nialftiav leuiùs pecect ,quam qut
peccat fine.habitu. Propter hoc iiidico eífe di-
ce'ndum'j.qúcVd cum hâbitds àcquîrantur vo-
htítárí&i ttSnefßper éèi ópéretuV Komö- poftJ
modum per m о dum riatprs^atdkendum noà.
éft quod oppretur cum minore libértate , aut
minûr'vbldntaWé , ex eo qtód operérdf pèr
habitus, i Concede tarnen quôd habitus pra- Hab-'tus
uüsexcufatexpártea-peccatb, vel etiamom- prauinSdi .
nino , quando iam homo habuit veram pceni- ™inuunt u
fentíamV^Mnt' de estero ftdâibfè yiueVe;
tunc enim habitus cenfetur iniioluntarius , &
de eo iudicandum, atq; de pafsion с anteceden
te iudiciurñ"ratiónÍ9. ^Ex'cyidßquitur , qùôd Corolariú.'
й qui iurat Falíum ex confuetddîne p'ràetèrttaV
cuius iam veré peenitш t, non aduerten s, neque
confiderans , nihil peccat : nam .hsc iuratio
non eft tili vólúhíariá, qua» omhi'ddbio pro-
cul effet voKintaria ei, qui prauam confuetu-i
dinem habet iurandi 4 fi in ea perfcucrat. Habu
tus vero ftydiofi j quartquam minuantliberta-
tem ad mafetnl, nóh tämen fimplictter & аШо*
lute minuunt libertatem : poffe; дагга реоеатгу
&: poíTe deficsre ,^eft imperfe^bp' liberi агЦ».
trij ; caeterurW ftudiofi habitús per'fi'ciurit Èbe- J ^ *'
rum arbitrio m , 8¿ Ükiftrant rationrs iudiciiàm'y
tt^oftittaliBèw,\& excogiiarfeg^à» pluri-
ma media conuenien tia ad vjtam beatam con-
fequeñd'ám , in cuius i&fiiátó ríáftrá'nbferttís1
p otifsim с confiftit. .í f; ¡}' : : . \ i J
.Oí
ov ftVhrz-iaü^ .j-iiní/i.fi.-:-
-Í3. . ШШ ф „ TE XAJTA m
nul
.çpmitans усфщцещ
- antecedens. ïgnorantia
ftus ageretur : be talis ig^ojraaua
non in4ufit ad volen^mn yt áo¿
fíat y fed ¿beidh fimuL efle ЬйцгОд
& ig noratu m j ficut putans о ccide -
г>гпп|авЕ у«И^. occttjwe^ 4VfïciuiÇ
non; im^Î&bMwwéïïèf
 146 RB*Mtí¡úasr
tem ignorantia eft voIuntaria,quá-
âp aliquis vult ignorare , vtexcufa^
tioncm habeat a peccato , alio mo
do qu ando potefticireßc debet j fie
enim non agefe, & non velle , Se
nop irire, voluntaría funt indire
i. .
cte. Antecedens vero ignorantia
eft,quando non eft voluntaría , fed
eft caufa volcndi quod alias non
veljetjficut cùm aliquis ignorât àli-
.u.'-.ст:
quam circunftant ¡amad us, quam
non tenebaturfcire , & ex hoc ali-
quid facit, quod non faceret, fi fci-
ret: vt cum aliquis diligentia adhi-
bita, nefciens aiiquem tranfire per
vi^m,proijcit fagittam,qua ioccrfi -
cittranfeuntem¿ —_-tJiï . ¡..-a.,. . .
5ecú.cW. ^Secunda Cöhelufio. Ignorantia
concomitans non cauíat inuolun-
tartüm,fed efficitnô voluntarium:
nihil enirb eft voJitum , nift pritiS
COgnitUm. ..ihtiaùj ái...Lü'i
Tertia. ЩTertia Çonclufjp.Ignor.àtia con-
ieques non-paüfat inüöiijnuriürrj,
fédefficit" ieeufrdttm qm£ih\robn«
tarium. Nam cum ignorantia fit vo
luntariaiidqúódexígtíp¥ána'fcqui-
4я1'э tütivöluhtärium:oMcitiir,^:;5d pee-
.Wl~.
c'aturnírnpútatur éffrcirta^rien talis
ignorantia ' inuoruntariufrv fecun-
Ш$ЫОД\ iri^uaiîfù'm prxcedît
à.&uib y<Hnftra'tis à& àliquiâ agérp.
àÂVftfflaâWs non effét^fcienliâ
¿lL<: й : id::.");--. «un
Quart*. иШта^Ш^б.-^йогай^
j&ciéáens? ¿aíríat Ínttótenrtrirfrti
[icitjétíN'arh ^¿frrí ígríorftia' Si
„. ftmpíicitéfc , id quod
êx ea iinorafttiá fetjuitüti muélü№
tíHánf¿rTP¿/mtímo.ir'E)í h« feqffti.
ExpóCin Prim.Secun.
ter contingit duobus modis tan-
tüm , Ы id quod fit per violentiam,
Scid qiiodfit per ignorantiam an-,
tecedentem.
i¡:-. . .ПГ
_ < »X P L I С A T I O ARTICVLI.
Lmaynusin fuismoralibus. c.4. со-~Л1гпатв:
naturoftédere, quôd ignorátia con- ,n?p»gw-
comitans excufet ab omni peccato, j£¿¿h¡£*.
& per conícquens,quod caufet om-
nino inuoluntarium.tjNam quicunq; adhibit* Primá ug;
diligentia int er licit inimicú , putas efle bell из,
nonpeceat peccatum homicidij , ñeque aliud
peccatú. quod üc oftendit. Quja (i tune i n t cr-
nceret amicum,non peccaret. ergo neq; inter-;,
ficiens inimicum .Patct confequen tiarq uia oro>
oía alia funt paria , praeterqaam quôd fit ami-,,.
Cüs,vcl i n im 1 cus : hoc ли te m ipfe nonpoteft
fcire.^i Et certè fortius argumentum eilet, quia Secûdaœ.
fequerctur,quód poftquam emifit fagittam , íi
inimicm decUnaflct ictú , quôd tunc non pec- . /
.1 caret , quod eflct abfordum , excufarc vidcli- .
cet i ft й à peccato , per hoc tan tu m , quod alius
declinauit ictum. % Item fequitur, quôd etiáfi Terdom.*
eflct vera cerua , & poll emifsioncm Í agit toe
tranlirct inimicus,& intcrficcrc-fjr , quôd pec- .óu..i«i
caret.Qu ôd rede ícquatur, patet: quia non po
tcftexcufari,niii ignoran ti a. ergo (i ignoran
tia illa concomitans non excufat , tenetur in,
crimine. % Item fequitur , quôd fí emiliflet fa- Quartern,
gittam vbinullushoroinum folet errare , & ca
fo inimicus tranfirer , quôd peccaret , & de cri
mine rencretur. His , & alijs argumcntis in lu r-
git prsedi&us autor, & imponit D. Tho, quod
dkat,quod in excmpla pol 1 to de intcrficiente-
mimicum^crcdentc fe interrkere,foram , quôd
peccat mortalitcr. Щ Sed nos dicirnus, quôd. Soludo da
»pfe nori inteüexitD. Thomá, & quôd omnia bij.
argumenta huius hominis font. otiofa. Nam. Sentencia
ÜTho.hoc in loco non dpcçt, quôd ignoran- D.Thom.
tia concomitans áceufet , vcl exe и к t , fed tan-
tùm docet , quôd non eibçit inuoluntarium, ,ш'
quod expreß doeüerat Arift.j. ethi. c. 1. Nam} Arift©.;
quando quis ex ignorada aliquid facit, fi aduCff
m¿te fciqtía pœnitet facti , argumentú euidens
eft quôd fecit inuolûtarius , & quôd ignorátia,
fqit caufa vöbridtid , quod,alioqui non vcllet^
v«rü fi adueniente fcienüa.npn pqenitet faétí,
fedafficitur iucúditatc, euidens clique)J non
fecit inuitus, neq; inuolMntariusjnibilcnimfe^
eit contra foam v.ofont^té,& incbnationéjten^
euidens cil,quùd talis ignorantia non hait cau
fa volcndi : nam etinmii Поп. adeflet ignoran-
tiayidïpfura yellet , & cuper€t.-Çaeteriim con-
cedendura eft, quôd qui opejatur «x tali igno
ran tia,
 Quseftion. VI.
rantia,operatur non voluntarius; nam nihil cil
volitum.quin prius fit cognitum. ^[ Vnde fciat
Thcologus , iftá argumentationcra non redè
procederé ; ifte adus eft ex genere fuo malus,
& non eft inuoluntarius. ergo eft peccatum:
quia fufficit ad hoc quôd non fit peccatum , çp
lit non voluntariusmon enim poteft efle pecca
tum,nifi fit voluntarium, quia omne peccatum
D. Thorn. eft voluntarium. Et licèt S. Tho.dicat infrà q.
76.art.3> quód ignorantia concomitans nó cx-
cufat, non ideo fequitur quôd accufat. %%eà
Dubiú de ex hoc emergit quidam dubitatio grauis; An
ignorantia fiquis ftätuit apud fefe intcrficcrc inimicum
concomita vbicunq; inuenerit,poftmodum verô in nemo
te. re,adhibita omni diligentia, putans fe oecidere
feram, interficit inimicum , quazftio eft , an te-
Prùn.arg. ncatur de crimine homicidij. A parte affirma-
tiua fie arguitur. Nam ( vt eft fententia bono
rum TheoIogorum)vt opusfitbonû , fatis eft
quod referatur in bonú finé , & honeftum per
volitioné in cómuni, qua quis fe , & omnia fua
refert in bonum finé. Vnde comedere , atque
, dormiré funt adus ftudiofi in homine , qui
primitus fe , & omnia fua in Deum retulit. Sed
qui ftatuit apud fefe interficcre inimicum vbi
cunq; eum inuenerit,videtur certè quôd acce-
ptauerit,& approbaucrit ilia volitione vnjuer-
Щ fali omncm actum , quo contingat interficcre
inimicum.Ergo ilia intcrfedio inimici , & vo-
Confirm. lûtaria crit,& imputabiturad peccatú. Dein-
de hoc ipfum confirmatuf.Nam poftquam co-
gnofcit fe inimicú interfeciíTe,non folùm com
placet in opere , verumetiá dicit accidiíTe iuxta
deíiderium fuum,&fuam volútaté impleuifle,
& voti compoté eualifle; qua; omnia compro-
bant,illá interfedioné voluntariam fuiíTe. Sed
"Explicatiо certè argumerfta ha>c non conuincút. *¡¡Vt ve
dub'j. ro veritaselucidctur,& argumenta propofita
dcpellantur,fciendum eft,& habendú pro ccr-
to,quod homo ille non peccat nouum peccatú
quando interficit inimicú : de nouoenim non
vult interficcre inimicum : neq; de hac re cum'
emifit fagittam cogitauit,neq; vllá habuit voli-
tioncm, fedtantùm voluit oecidere fera. IUud
etiam habendum eft pro certo,quôd voluntas
illa praua , qua? praecefsit , qua ftatuit interfice-
re inimicum vbicunq; eúm inuenerit, non infe
cit,nec maculauit -banc emifsioné fagittae , qua
putans fe oecidere feram,occidit inimicú: nam
ilia intcrfedio(vt fatisprobatum exiftimo)nec
fuit voluntaria diredè,neq; indiredè. Nec mi
nus certum eft,quôd complacentia , qua; fecu-
taeft poftquam cognouit efle inimicum, cft
Eeccatû homicidij ; nam iam vult, & approbat
omicidium.Quanquam non cft leuis concer-
tatio inter Theologos, num liceat complaceré,
Articul. VIH; 147
& deledari de adibus , & euentibus , qui funt
excufati ex ignorantia inculpabili , prout infrà
videbimus. %Addo his aliud squaliter certum
& exploratum , quôd quanquam haec compla-
centia,mala fit & improba,non tamen indc eft
confequens , quôd interfectió inimici in eucn-
tucommemorato , fit mala& improba; imo
poteft contingcre , quôd adus , vnde fubfecu-
ta fuit, fit ftucÜofus & meritorius : vt fi illc ho
mo ex patrisaut Principis obedientia, venatio-
ni vacarct ; itaq; neque in emifsione fagittae,
neque interfedione inimici peccauit , fed po »
tiùs meruit. Ratio huius eft : nam interfedio
inimici non fuit voluntaria , vnde nonimpu-
tatur ad peccatum;emifsio verô fagittae volun
taria fuit, fed omni parte ftudiofa & reda , ne
que enim habet vnde vitium contrahat. ^[ Ad Arguméto
argumenta fie refpondendum eft. Nam ad pri- ™ folutio«
mum dicendum , argumentationem non redé Frimu*
procederé, nec efle eandem ratíonem : nam
quamuis vt opus fit bonú, fatis eft relátio pne-
cedentis voluntatis in communi; fed vt opus
fit malum, non fat fuerit illa voluntas praece-
dens , alioqui omnia opera infidelium eflent
peccata , quia generali quadam volúntate , fe,
& omnia fua rctulcrunt in idolum , quod pro
. Deo colunt. Ratio huius differentiae eft , quia
bonum opus de fua natura eft rcferibile in fi-
nem honeftum; vnde nifi per adualem voli-
tionem, autfaltem diftindam, non referatur
in malum finem , non efficitur opus malum:
quemadmodum vt graue defcendat deor-
fum , communis influentia caufarum vniucr-
falium fatis crit,quia ipfe lapis de fua natura
ád talem motum eft propenfus; verum vt mo-
ueatur furfum , neceflaria eft aha caufa parti-
cularis , quae impellatlapidem in locum fupe-
пшь Non aliter acciditin noftro propofito;
nam opus,quod de fua natura eft ftudiofum &
redum , vt prauum efheiatur , nonfufficit vo
luntas ilia vniuerfalis , fed requiritur diftinda,
& particularis.Vel dicat Theologus,fi predida
folutione non eft contentus, quód opus, quod ,
virtualiter poteft referri in aliquem finem per
illam volitionem in communi, oportet vtfit
opus , quod pofsit adu referri in talem finem;
vel quôd fit opus defe aptum, vtin ilium fi
nem referatur. At verô in exemplo potito , de
eo qui interficit inimicum, credens efle fe
ram, opus illud cum fit ignoratum , non poteft
referri in talem finem , tk ideo non eft virtua
liter deftinatum in talem finem. Seddefino in »Ignorant!«
re tarn euidenti ampliùs immorari.^f Ex tarn ^cn°™"f*£
lógadifputationeintelligatTheologus , quôd yolauriû"
ignorantia concomitans non caufat inuolun- neq; inuo-
tarium?fed neque voluntarium ; propter quod luatarium«
К г opus
 148 EB.Medinae
opus fadum ex tali ignorantia , peccatum non
Adrianas. eft;quanquam cótrarium videtur docere Adria
Mardi. nus quodlib.4.Marííl.in.i. quift.15. artic.2. &
Gabri. Gabriel, in. d. гг. q. г. Щ Scquitur vt dicamus
Dubicacio
de ignora- deignorantia confequente. Mouct aliud du-
tía со nie bium Almaynus ; nam dicit , quôd ignorantia
gúente. confequens,non debet dici confequés , fed an
tecedens ; antecedit enim peccatum , & adum
peccati, & eft caufa illius : vt quando ego fran
co iciunium ex ignorantia,quod fi feirem, non
íacerem.Scd refpondetur huic Dodori, quôd
licet ignorantia antecedat adum peccati , &
fit caufa illius , mérito appellatur confequens:
«ft enim voluntaria, vel diredè, velindircdè:
itaq; confequitur adum voluntatis. % Ex hoc
fequitur,quàm infeitè diftinguant aliqui Theo
logi (inter quos eft Almaynus)duplicem igno
rantiam antecedentem, quôd quaedam fit vin-
cibilis,quxdam inuincibilis : nam omnis igno
rantia vincibilis,eft confequens , fiquidé quo-
Diuiíiones dammodo eft voluntaria. Sed non erit ab re
îiîccommemorarenonnullas diuifiones igno-
rantia;,qiia; in ore omnium verfantur, ne deci-
piatur Thcologus ex nominum varia fignifi-
catione. ^[Ignorantia in primis alia eft pofiti-
ua, quae habet errorem pofitiuum; alia eft pri-
uatiua , cùm quis non feit qua; fcire tenetur.
•jRurfus. Ignorantia alia eft inuincibilis , alia
vincibilis.Inuincibilis eft, quam quis adhiben-
do omnem diligentiam,quam tenetur adhibe-
те ad fciendum , non poteft vinccre : ficut ani-
maduertere licet in exemplo Iacob quando
fuit ei fuppoíita Lia pro Rachelerpotuiflet qui-
dem Iacob illam lucerna adhibita cognofecre
non effe fuam,fed quia non confueuit fieri, di-
citur non potuifle, vel faltem non debuiíle co
gnofecre^ ideo illius ignorantia fuit inuinci
bilis.Vincibilis ignorantia eft , quam adhiben-
dotalem diligentiam poffumus vinccre.«jAlia
diftindio ignorantia; eft , quód alia fitvolun-
taria,alia inuohmtaria,qua» nullo modo cft vo
lita. Itaque voluntaria eft duplex, vno modo
lob.tit direde & formaliter, de qua lob 21. Quj dixe-
runt Deo,recede à nobis , feictiam viarum tua-
rum nolumus. & Pfal. 35. Noluit intelligere vt
bene ageret. & haecdicitur ignorantia afteda-
ta. Alia eft indiredè voluntaria, quando quis
ignorât ea qua; fcire poteft,& debet , prout fu-
periiis cft explicatum. Щ Alia diftindio igno-
rantia;,qua;dam eft antecedes, qusedá eft confe
quens,aliaconcomitans.Antecedens, eft caufa
volédi quôd alias nó vellet , & nó eft volútaria
vtpatet in Iacob. Confequens , quae eft caufa
quidem volendi ,fed eft voluntaria : & dicitur
confequés,quiafequitur aétú, velnegbgétiam
voluntatis.De concomitante iam fuperius fatis
ExpoCmPrirruSecun.
didum exiftimo. «([Sed hic aduertédum, quôd Quomedo
quando dicit D. Tho. in articulo , quôd igno ignor¿ncia
rantia cófequens caufat inuoluntariú fecúdum confequés
quid,non ell intelligédum in vniuerfum : nam caufecin-
uoIuQca.
ignorantia affedata , eft ignorátia confequens: rium.
at nullo modo caufat inuoluntarium. Verifica-
tur ergo aflTcrtum D.Tho.de ignorantia volun
taria,ex negligentia culpabili,& vincibili: quan
quam qui diceret intelligi deberé D. Tho. de
omni ignorátía,ctiam aftedata , non improba-
bili ter loquerctur ; nam etiá ignorátia aífedata
caufat hoc modo inuoluntariú, quoniam tollit
fcientiam,qua; fi adcíTet,non fequeretur opus.
«jAlia eft diftindio ignorantia;,quödalia iu
ris eft,aliafadi;quam vocat Arifto.3. eth.igno- Arillo.
rantiá vniuerfalis , & ignorantiam fingulariú.
Ignorantia iuris, eft ignorantia legis ad quam
tenemur.Ignorantia fadi cft,quando cu feien-
tia iuris ignoratur circunftantia aliqua , ratio-
ne cuius ignoratur quod tale obiedum fit pro-
hibitum,vt patet in Iacob, qui lion ignorabat
legem,vtrùmne accedendum effet ad non fuá,
fed ignorabat circuníhntiam , anne Lía effet
fuá. Sed fatis & plufquam fatis de ignorantiae
varijs diftindionibus.
«jSedcertè videtur quod nulla ignorantia cau- Dubium.'
fet ipuoluntarium ; tum , quoniam ignorantia
non tollit liberum.ergo non tollit volútarium.
Quod non tollat liberú,patct : quia qui opera-
tur ex ignorantia,libcre operatur: tum deinde,
quoniam congreffirt Iacob cum Lia, fuit mcri-
torius:ergofuit voluntarius:tum vcro,ná qui
operatur aliquod opus ex ignorantia, non facit
ilhid contra fuá volúntate, ergo non cft inuo-
luntarius. «J Sed haec argumenta non habent Solutio,
difheilem folutioné; nam pradida opera com
parata ad vnum,funt voluntaria; comparata ad
alteram, funtinuoluntaria. Iacob voluntariè
accefsit ad mulierem , inuoluntaric ad Liam:
voluntariè emittimus fagittá , fedfnuoluntariè
occidimus.& fie cadem operafunt contra vo-
luntatem , & fecundum voluntatem. Itaque
ignorantia refpedu illius rei quae ignoratur,
caufat inuoluntarium.
«J Citea vltimam condufionem articuli redé Optimum
admonet Caietanus , quôd fiquis fit vir do docuractu
dus, & adhibeat boriam & fanam diligentiam addifcernS
ad fciédum , quae tenetur fcire fecundum fuum catisdû de pec-
ex ig
ftatum, & habet firmum propofitum non pec- norancia.
candi mortaliter , fi forte fortuna ex obliuione
quam poterat vinccre,commifit aliquid, quod
videtur efle peccatum mortale; vt communica
re cum excommunicato , aut confulere côtra-
dum vfurarium , non eft timendum de pecca-
tomortali: ha?c enim ignorantia referenda eft
ad ignorantiam aritecedentemT& inuolunra-
riam*.
 . Qua?mqn. V II. *
riam: non eft cnim in potcftate noftra mcmi-
niíTe fempcr,vel habere ad manum vfum fcien
tiae. Çaetèrùm fiquis eft negligens , & non ad ■
hibct diligenriam ad fciendum ca , qua: tcne-
tur fcire iuxta ftatum (bum, quando ex obliuio
ne, quam potcrat vincere , aliquid commifit
contra legem , cenfendum eft quod peccauit
mortalitcr. De eiufmodi enim dicirur illud
АрвЫ.3 . Apocal.ca.3. Vtinam cali dus efles, aut frigidus:
fed quia tepidus es , incipiam tc euomere ex
jore meo. Indubitata eft , certaq; h*C fententia
Domini Caietani.Sed tota difficultas eft,quo
modo hoc cognofcatur poft faftum , veluti in
cxéplo polito , poftquam" Doctor aliquis con-
fuluit contra&iim vfurarium ex ina duertcntia,
quomodo cogriofcet , vtrùm potúit aduerte-
re, & ex negligentia fua non aduertit ? Certè
non alio modo, nüi ex hoc, vtrùm ipfe habeat
volun rarem non peccandi mortajiter , & exa
minando res, circa quas opératur , & adhiben-
do diligentiam , quam communirer adhiben-
dononfolet errare : nam fi Ьагс ita fe habenr,
omnino efttollendus fcrupulin, & confeientià
fedanda.Tantum de ifta qusftiohe.
QJ/ AESTI O VIL
De circunftantijs humano-
rum a&uum , artículos
habet quatuor.
В bac re diktat jírtftote.%
Etbi. is* (Doctores Theologx
in 4. d. 16. ex bis locis peten*
dafunt, qtta ad baric dtjjmtationem per-
there Üdebuntur.
' AR TÎ С PR IM VS.
f Ftrum ärcMnßantia fit accidens btp
manorum aeluum. - >
' smvj*;m а тех ту s.
Condufí© ¡Qnciufio . eil affirmans.
Circunftantia; erçim di-
çunçur omhes, српфп<>-
-nçs, qua? funt extra fubftantiam
г? :■•■:,.;} îihaîaumiiquo modo* Etderiuatú
m icidiú; quoniá obiecbim proximú cft,priua-
Ыо-лт ; éft nomen iftud ad aäu$ humanos, re hontrné vita ; cáterúm accidentarle eft ftir.-
[jlb his quae in loCO futítj tiim in his . е*Щф$п acciát homicidio ^quód ordipeuir
.1РЗП
,Arúicuí. t ■ tAA
(juseíoco continentur, dicitur^b-^ .
quid circunftare,quodextriniecuffi
eiU re,tamen attingitipfam,yel ei
appropinquatadlocUm. , ! < .. }
E X P L I С A t t О UTICVt'i.
Idcbitur fortafsis alrcui quôd conclu Arpumfcá
fio hÜíusarticuli faifa fit; Nam qua- contra coa
dam circunftanriae dant fpecié eilen oj£om7
tiaíem, & fubftâtialé aftui humano,
érgo circúftantíá non eft accidés áítiii huma-
no.Confequéria inde probatur. Nam accidens
no cófert elTentiá , & fubftantiá. Probatur an-
tecedensiNam furari in locó facro.irí fpecie fa-
Crilegij eftexcircûftantia loci. lté accederé ad Secundum
mulieré maritatâ, eft adulreriú ex circuriftantia
perfona: j atq; adeô dare elcemofynä ob vana
gloriárh,cortftlrüitiir in genere m'ali ex circun-
ftantià finis. «flPro expîicationc huius notandú Quidficcir
eft,qiiod circunftantiá ( vt nomé ipfum fonat) cunft*nt «
eft accides ádiácés operationi , quod eius qua-
litatéváriat,quáLatini appellant appëdicem.
JflSecundô notandú eft , qtiôd de circiiftantijs
.eft gemiría cöhfideratio j Vna eft de numeró,
' èc qúiddjíaté circüriftantíarú i cuius expofitio
peitínet ad huncTôcti:!Àlia eft de corffefsioric
ftàntf -
1
Cüftftäntia; qiia: variât qualitaté operis vcl au-
£ç'qdo. Vel minuédo intra ëahÀé rpiecié ,' Vf
' ranifem préü^iñ^Üyilé^'QúIiáó D.Th. Seofitt D.
hocinipeo docer , quod ci rcunft dnria ëtt àiéâ- Tn01»'
"dés aoíüs hùma'hi , Í6qmtuií,de'¿irc6ftaHárqtra;
variât qualitatefn ëjjhm4Wi'ëtâcJpctfàfo:
Щщ drcunftintjár^^^'úiíit ifjieci'éí híóralifs,
îâm'tr^u'rit'în ratibrièm (ibiedi , ä ctdo âcllis
humârii'mTcîpiûhfc'^'ëcierri;'-'Hare eft'expölMo
Caietani infrà q.iS arti. ю. Secunda ex poiiri o Caieta.
' huîus dubij eft, quodraftus hurhanus aliquîtlo
--habet gemina fpeciem; vná primaria i'éíbíran-
tialé,& muariabiléjalteramfeciirvdariâ^accidèri
tariam , & variabilé. Prím4ÍíumidiriaD*dbieclo
im mediato , fecunda afrobicâovfegitndario.
,,-vi^. quando quis pccidlt hominem adillum . ,
^depraídandum^lle adus fúbftantialiter^eíVho-0' "1,ао^
 ■Ш FAMedin« Expof.iri Prim^edun.
Autorisfen ad deprxdandum. Itaq; addubti propoGtum logus côfiderat a&us humanos, fc-
tenti». dicendú eft , quod licet circunftantia con faut
cúdum quod per eos homo ad bea-
fpecicm , quoniam femper confert fpecié acci-
dentariam , ideó inter accidentia aftus humani titudinem ordinatur : fed quod or-
Obieftio. numeranda eft. % Sed dicct aliquis ; Res natu dinaturad finem , debet effe рго-
rales nunquá accipiút fpecié à forma accidenta
Solutio. ria; ergo nec moraljs. ^Reipondctur primo, portionatum fmi, fecundum com-
3uôdres naturales etíáaccipiunt fpecics acci-_, menfurationem quandanr.hoc au-
ctarias à formis accidctarijsjquxdä fubftantia tem fit in aâîbus h um an is, fi ha-
cft alba,quxdam vero nigra. Secundo rcfpóde
tur , differre inter entia naturalia , & entia mo* beant debitas circúftátias. Secúdo,
ralia ; nam entia naturalia habent fuas fpeçiès a quia Theologus confiderat a&us
formis fubftátialibus , qua; variari nó poffunt,
humanos fecundum quod in eisin-
ipfis rebus manétibus , cxtcrùm adus morales
habent fuas fpecics ex intetionc operátis , quae ueniturbonum vel malum, melius
in infinitii variari poffunt ; fiewt res artificiofae & peius , quod variatur fecundum
ex intetione artificis variátur; lignum aliquan-
do habet formam cathedrae, aliquando Iecrtuli. circunftantias. Tertio,quia Theo
. ^[Hxc folutio non placet quibufdam viris do- logus confiderat a&us humanos,
ftis,& ideo adhibét allá , quae fortafsis alijs ctiä vtfunt meritorij , vel demcritorij,
non probabitiir.Dicunt itaque, quôd nulla cir-
cunftantia,vt circunftantia cft , tribuit fpeciem quod conucnit adibus humanis,
aftui,refpcchi cuius eft circunftantia; fed fieri ad quod requiritur quod fint aclus
poteftjVt quod cóparatú ad vnú, eft circunftan
voluntarij:a<Sus autem humani iu-
tia , comparatú act aliud , circúftantianó fit. Sit
excmplum; occiditquis homiríé ad deprxdan- dicantur voluhtarij,vcl inuolunta-
du m, tunc deprxdatio , & acceptio rci aliens, rij,fccurfum cognitionem,vel igno
11 > t eft circunftantia, refpecbi occifionis ; verum
refpedu voluntatis furandi , no eft circúftátia, rantiam circunftantiarum.
íeaporíuSj obicclum quod praecipuè prxtendi-
-tur~ Sit aliud cxéplum ; furatur quis in loco fa- В X P L ДГС ft 7 I О ARTICVII.
, cro,tunc circunftantia loci facn , eft circúftátia E hoc articulo legite Conciliú Tri- Conei.Til.
cöparata ad furtú jn çômuni ; at comparata re- dentinum SeiT.14.ca. 5. vbi docct ad
fpcçhi huius furti , eft velut obie&û dans no Doâorem Chriftianum pertinere
ua fpecié.Itaq; circunftantia loci facri, non di- circunftantias humanorum accuum
. citur circüftantia refpeftu voluntatis, qua quishabere perfpecbs & cognitas , maxime eas,
vultfurari in loco facrojnam refpechi huiús ejus mutant ipeciem.De cadem re difputatfu-
habet fe veluti obieéhim conferens fpeciem. fifsimc D.Bafilius fermonc.2.de bapt. cap.8.& BafilluA
Sic; vifum eft his autoribus fatisfaccre abua- demonftrat ex fcripturis diuinis , quomodo
danter propolito argumento , contra quos opus humanü,nifi fit prxditû omnibus çircuv
. jjón ftatuiin prxfientia pugnam mouere , neq; ftantijs , Deo placeré non poteft ; legite auto-
.jpeam fentcntiá pugnacifsimè defenderé; nam rem.^fSed & illud non eft prxtcrcundíí , facru Not*.
: ¿n quxftione. 18. dehac re fortiter dimicabi- concilium ob id quod commeraprauit circun
rousmunc vero ad autorem reucrtamur. ftantias quae, mutant fpeciem , non propterea
voluiiTe, quôd circunftantia* quae йоп mutant
Д К T I C.: S E С V N D V S. fpeciem , non fint viro Theologo confidçran-
у Vxrùm circunBantue fmt confideran- ax : nam concilium commemoradk cas., qux
prxcipuè funt de confideratione»vT^c«ogi-
изо. d* à Tbeologo.
*"SÊt* * "*vlv£Yr . . ...--, .'.ti ca; de alijs vero , propterea quia" non iC^nrne-
.n ..ri..r,„s.:v. M Mi A. X'E X T.VS. ....i ; morauit^non cft argumentum puidens , neque
I apparens quod excluferit cas à conflderatione
Conelufiol Onclufío eft affirmans. thcologicâ. ^íam argumentum nëgans', ñeque Qax drefi
Cirçunftantiaî enimper- ? indiuínts fefipturis , ñeque in delinitionibùs fiantlx peí
tinent ad coníidcratioac concilioram validum eíTe , ceno ícimus. Illud tinein t ad
Tbeologí
tamen pro certo habendum eft , qíiod illx tan-
^éalogirprimo qaide,quiáTheb- tumm'odo ciKunftantiae veniunt inconfidera - cóü4crati« пеш.
* 1 / tionem
 Quillón. VÎL\
rionem Theologorum , qua; pertinent ad bo-
niiatem,vel malitiam opens , laudem vel vitu-
• — planum , premium vel fupplicium. v. g. quod
quis p oft prandium occidatinimicum, prorfus
eft circunftantia impertinens : quôd verá quis
poft prandium celebret miflam , circunftantiá
ad genus moris pertinens eft ; nam еЩси Yt
opus malum fit, & peccatum. Itaq; circunftan
tia aftuum humanorum confideranda eft &
expendenda ex regula & norma aéluum huma
norum,quae eft reda & prudens ratio. Si in or-
dine ad iftam regulam circunftantia fuerit con
uenicns,aut difconueniens, tunc erit de Theo-
lógica confidcrationejfin minus, aliena erit, &
omni no abhorrens : nam circunftantia;, qua:
funt impertinentes rcfpechi boni vclmali,in
infinitum poflunt varían, & ideo fub certis re-
gulis comprehendi ncqueunt.
ARTIC. TERTIVS.
fVtrùm circimïlantt&couementer enu
merentur ab Лг'фл. Etbicorum?
SVMMA TEXTVS.
СопсЫо. ^ Onclufio eft affirmans.
Nam Cicero in fua Rhe
torica feptem circunda
das enumerat, quae hoc
verfu continenturj
Qt^s,quidtvbiyquibut auxilijs,cur,qnomodo, quanclo.
Confiderandum namq; eft in acri
bus humanis,quis fecit, quibus au-
xilijsvelinitrumentisfecit,quidfe-
cerit, vbifecerit,curfecerit,quomo
\.л ¡ Idokceúti&c quando fecerit. Sed
Atifto. Ariftot.3. ethic. addiditaliam,circa
quod, quae à Tullio comprehendi-
turfub circunftantia , quid; Quod
vero haíc numerario fit fufficiens,
tribus rhocjisjvno m ódoXin quan
tum apin git ipfum acbmjalio mo
do,in quátú attingit caufam a&usj
tertio modo , in quantum attingit
ArtícuLIlO r$t
efFeäum.lpfum a<äumattingit,vel
permodummenfurae,vt tempus8¿
locus J vel per modum qualitatis
aéhis,ficut modus agendi. Ex parte-
autem cfFedus , vt cùm confidera-
tur quid aliquis fecerit.Ex parte ve
ro caufae adus,quantum ad caufam
finalem, vt cum coníideratur,pro- 1- k;
pter quid fecerit.Ex parte caufa? ma
terialis , fiue ex parte obiecü coníi- .•
deratur circa quid fecerit. Ex parte
verocaufâî agentis principalis acci-
pitur quis fecerit.Ex parte vero cau
fae inftrumentalisconfideratur qui
bus auxilijs.
EXPLICATIO A R T I С V L I.
R O explicatione notandum eft,'
quôd tracbre de his circunftantijs - :
figillatim , pertinet ad diuerfos lo-
•cos Theologiae , nunc pauca expo-
nenda funt.ejfCirca circunftantiam, Quis , no- Circunfuni
tandum eft , quôd non eft agens principale ri*"Qjy«»
quod neceffariô rcquiritur ad operationem, Яиж^с«
fed eft conditio, & appendix addita operan-;
ti; vt quôd fit monachus, vel facerdos, vel Epi-
fcopus. De hac circunftantia manet grauifsi-
itw qusftio in. 4. fent.an virgo , vel mo nacha,
quaeconfentitin virum per actum internum,
teneatur explicare in confefsione fe efle virgi-
ncm, vel corruptam ? Щ Circa circunftantiam,' Quidfic clr
Quid, notandum eft, quôd non eft obiedum cunftantia
principale, à quo actus fumit fpeciem , fed eft Qi^*
conditio obiecti. v. g. furari alienum, alienum
illud non eft circunftantia quid ; nam eft obie-
ftum quod confert fpeciem aäui; caueriirn
forari magnam quantitatem , velpamam , cir->
cunftantia eft; quoniam obíeóiofurtiacciden-i
tárium eft quôd fis magnum, vclparuú. Suntf
qui dicant, qilödcircunftantia ¿Quid, eft cùm .ia,m*4
cónfideratur aliquis effeéhis aChis humaniy
qui non eft internus per ilium adum; vtcùml
quis putans fc occidcrc feram^occidit hornig
nem , tunc occilió hominis eft circunftanfla,
Qjndj comp^rat^ ad occifionem/eraî exiftir
matam:quocxcmplo vtiriir D.Tbá.q.TÍ. art.í. D.Thom.-
^¡Simili ratione eftiudicandum de circunftan
tia, circa qufcU Cum enirn Iâcob acceftit
Liara, P4,*íaQ3 efle Rachelem,,igrjorabaí cir
cunftantiam , circa* quid*. -Sc'd rton folîim ex
ígnoratione , fed ex feientia potete со nfiderari
К 4 circun-
 152 EI В Medio*
circunftantiajquidmam cum quis volens odtf-
dere laicum , & parat fagittam ad illum occi-
dendum , fi videt clericum iuxtà ftantem , qui
fimul interficiendus eft, nihilominus emittic
fagittam,& occidit fimul clericum, abfque du
bio in tali euenuijocciíio clerici eft circunftan-
tia,quid, comparata ad occifionem inimici,
qua; ex principali deftinato prstendebatur.
atqui hx-c fentcntia non difplicet omnino.
CirenniUa ^Circunftantia finis, non eft finis aftui intrin-
(ü fiai*. fecus, fcdextrinfecus&accidentarius; vtcùm
quis dat elcemofynam ob vanam gloriam.
ÇircunlUn «jüe circunftantia loci notandum eft, quod
ш loci, üect Temper augeat peccatum per accidens,
non tarnen muçat fpeciem peccati,nili conrti-
tuat peccata , quz directe fanditati loci ad-
uerfentur, vcl immunitati; vt quaado effundi-
tur fernen , aut vero fanguis humanus in Ecde
üa:hxcenim peccata impediunt culrum ex-
hibendum in Ecdefia, ad quemEcclefia eft
dicata & confecrata : & fimilitcr fiquis extra
hat hominem ab Ecdefia contra immunita-
Clreuoftan tern Ecclefia;,facrilcgium eft. %Dc circunftan-
î wteporis. tia temporis videtur aflererc D.Tho. folurio-
ne ad primum,quód Temper augeat peccatum,
ficut circunftantia loci , de quo eft magna con-
trouerfiain varijs locis Thcologiat contra See -
tum. Nam videtur ex hoc inferri, eflemaius
peccatum occidere in die fefto , quam in die
proferto : cuius oppofitum aTfirmant omnes
difeipuli D.Thoma>. Mihi videtur dicen dum,
quôd circunftantia temporis aliquando au
geat peccatum, fie adeô,quôd illam circunftan
tiam exponere , fit de necefsitate confeTsionis;
ficut cum quis in die ParaTceucs offenditDeú
s» • grauifsimè , aut verô in die facro communio
ns habet rem cum muliere non Tua ; quoniam
hœc peccata in hoc tempore commifla , & gra-
uiorem habent impudentiam , & ingratitude
n em : in ceteris diebus Teftis communibus,
non cenTeo eue de necessitate confefsionis
explicare in confeTsione circunftantiam dici
fefti. Sed de hoc Tuoin loco. De alijscircun-
ihnrijs non eft verbum addendum, quoniam
BafiUu« de Te patent. Videte D. Bafiliúm fcrmone.i.
debaptifmo.c.8.vbi ex Tandis Tcripturis col-
ligit iftum nuracrum circunftantiarum , quem
pofuit Ariitotelcs.
ART 1С. QJARTVS.
.ao.'T.
fFtrùtn ßnt principales circunßan-
. ii<t,propter <pùâ}ty ea in quibus eïl
Qperatio» . ; i. .
ExpoCiri PrimiSccun.
S V M M A T E X T V S.
Onclufio fie habet. Prin Cwdnfic.
cipalifsima eft illa , qua:
accingit aóhim ex parte
finis,fcilicet cuius gratia
aliquid fît: nam actus dicunrur h li
ma ni proutfunt voluntarij j obie-
&um autem volútatis,eft finis. Se
cundaria vero elt, quae attingit ip-
fam fubftantiam adus, id eft, quid
fecit.Ali*e verö funt magis, vel mi
nus principales , fecundum quod
vel magis , vcl minus appropin-
quantadiftas.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Ertè quod hie docet D.Tho. facil-
limumeft, neque cxpIic3tione in-
diget: tanturn duo animaducrtere • '•'
opera;pretium cft. Vnum eft, quod
cùm qusrit D. Thorn, de < ircunllantia, qu«
confidcrat ea in quibus eft operatio,oon qua;-
rit de circunftantia loci , aut temporis , Ted
qusrit de circunftantia , quid.Vnde Grego- Greg.Nifn
rius Niflenus libro quinto , capitulo Tecundo,
quafi exponens di&um Ariftotclis , qui con-
ftituit pra»cipuam hanc circunftantiam , loco
eius pofuit circunftantiam , quid. Itaque in
actibus humanis principaliTsimè confideran-
dum eft, cur fecerit opus , qui operatur. Dein-
de verá ea,in quibus cft operario , id eft , quid
fecerit, vel quxnam fecerit. In Tolutione Nounde*
fecundi animaduertat Theologtis illud quod 'ocu,I)i
aflcrit D. Thorn, quod finis, licet non fit de т^о,
Tubftantia actus , eft tarnen cauTa actus prin-
cipaliTsima , in quantum mouet agentem ad
agendum , vnde maxime actus moralis fpe
ciem habet ex fine. In qua fentcntia apertiTv
fimè habetur, quôd finis , qui tribuit fpeciem
ac~hu' humano , aliquando eft circunftan
tia , contra quofdam difcipulos D. Thorn,
qui pugnacifsimè defendunt , quôd quando
finis tribuit acíui humano fpeciem , circun
ftantia non eft ; contra quos in fequentibus'
dimicabimú».
( - - .
 .í us у&.ай\ '*! ::■ 1 ■ ; - Quceftion. VIII.
ОУ AE S T I О V I I L
De volúntate, quorum fît vt
volitorum , in tres articu-
los diuifa.
QíitñiogtvUisfro introduñiont Q&tftioniiï' '
Ordo do- (Dmirabilis bic plant ordo,
etriax ad- ¡j^g^ <srartificijplenus.Napoß-
mirandas •
qua Ю.ТЪо. egit in precede
tibus,deañibus Voliïtartjsin
genere,^ in Imiuer¡alíenme aggredu
tur ad diSputandti de aBibus Voluntatis
in particularlyß>cciatim. Cuius diîpu-
tationis inittum indeJumitur, quod Volíí
toé mouetur infinem , isr in eaquafunt
adfinem.quod principia accipiturpro ctr
tQy&perfe notoyfsfie ordolrmethodus
¿ttyutationu exigit,Vt primum cofidere
mus de aciibus Voluntatis, quibusmoue-
turin fine-demdede aBibus Voluntatis,
quibusmoueturin eaqua funt adfinem.
Aftus aute Voluntatis tnfinem Vtdentur
effe tres;VeMejntenderettrfrui. Alius
Verb circa media , Vartj funt & multi-
flicesÇbt confilium , deltberatio, eletlio.
Фг'тит ergo confiderandum.de aHibus
Volutatis circafinem. Hoc pro introdttr
vtrdm de- BtoneadduBajunt à (D.Tbom. $C*te~
luraa» vo- rum m hac intreduflione Vnum eft quod
tet. deje magnam mouet quaftionem. Ùicit
enim diutnus (DoBor,qubdVoluntas то»
uetur infiní,&in ta quafuntAd fintm\
aune detui actus neuter,quintefitfinis\
scot: neqi eorum quafunt ad finem ï Scotûs
in.i dtíl.i^^alu doctores no deîpict
biles opïnantur dart actíiueutr и Volunta
tis.Et confirmatur bac opinio bonis argu
Mabirg. Wtntis. principio , inteUeBus potes\
proponer* ', i bonum,no propterJe,
а п
ла.М
**4 propter aliudipotefi enim proponere
Voluntati,diuitiaseJfe bonds objolutè,<&
Voluntas potferri m hoc bonu.ergo Volu^
*
tas potefiferri in bonu,no propterfe,nec
i
propter aliud. fíDeinde^ntelleclus pot se«n*im.
appréhendere bonu,abftrabedo àfine,Qr.
mcdijSfficutiapprebendit antmal abslra*
h endo ab homine,i3*equo\ bonu enim eil
quidfuperius adfinem , & media, ergo
poteft hoc bom propofitu Volutati moue
re illä ad operandum,ür Volutas pot erit
illud profequu praterta,fi <Deusfia- Тепшю,
tuijfet nuüaproducere creaturam, tune
amaret bonitate fua,no. tanquâfine, neq,
taquam mediu.ergo pot dariaBus neuter
Voluntatis.tProbatur Antecedens. Kam
tue no amaret bonitate fuá tanquam mer
d¡u,Vt coftat,neque tanquafine: nam de
ratione ñus quod amatur , Vt finis efi^
Vt ametur propter fe , & alia amentur
propter ipjumieß enim illud, cuiusgrar
tia aliqmdfit :fed tunc (Dens no amaret
creaturas propterfe.ergo.nonamaret Je
tanquafiní fHoc ideeofirmatur. Nam conto
(Deus aâ mtra amat bonitatemfuam ne
cesario. Volodicere } quod (De us amat
feipjum> & diurnas perfonasnecejfarià,
quamuisM-extra nihil neceffario amet.
Ex quofie deducitur argumentum. Na
.tue nonamat necejfaric) bonitatem fuam
tanquafine;nam inperfomsdiuinis,ñutía
atye&u alterius efi finis. , alioqui Vna
--effet pnfekbor alterat& ad Vnam cater-
rAordmarenturVeluivadfine-jieq^ Vert
-amat VLmedmm,Vt liquido cmftat.ergo 4,
yAatur aBus neuter. у V'Itimb ßc,aliquido ушш;
Àman%usJ6enûas,non tanquafinemjqwo
niamnon amamus catera propteripfat;
K. 5 Щ\
 ,*5Ц, F.B.Medinae.i Í I V лоШэдГЁхроГлп Prim.Secun.
ñeque tanquam media;quoniam amamui
illas propter feipfas, ergo neutro modo
Caieta.ve- атаПШ. His OTgUment'lS OCCUritbk
íDominus Ca'tetanus, <sr oíiendit euiden*
' "J ■•" ter, oppofitumejfe 4>erum • priùs tarnen
ftatuit,quod amare propterfe , Toel pro*
pterш aliud,cont'mgit btfartami t>no modo,
formaliter,Ur adualiter , tsr quod dicit
(aietanus in aftaßgnato, id eH , quod
tu opere formaliter explicetur tllud
yr-opter /c,ï>el propter aliud. Et in hoc
• * ' ' finju liera eß fenxentia Scoti ¡ datur
enim 7>olitio, in qua non explicatur for-
maliter <ts* diflinEiè propter je , tieIpro-
pter aliudfbt[atis probatum eß. Miomo
docontingit Ttirtualiter , <p quod dicit
fjäetanus in aciu exercitoii? inbocJen
fu non datur actus neuter in yoluntatt^
fedlwinerfiis ata estfinls^autmediorum;
nam id bonum quod amatur,7>el habet bo
nitateminfe1>ndeametur,yelnonbar
bet infe bomtAtemfed aliunde medical
Siprimmn,amatur T>tfinis :•fifteundum,
■ ■.. amatur Vt medium^ inter bxc non po-
teil dari aliud medium,quiafitnt evtradi
¿lorié oppoßta. ergo non datur afius 4>a-
funtatis,qui nonfitfinis, aut medtorum.
íDeinde^olitum propterfe^frltoHtnm
'propter aliud,mn habet medtu^ quoniam
■xontrudtBorie opponuntw^Vulü dicen,
.quad cjuicqmd eil "bolitum,aut iü bolita
propterfautbolitum propter ufíud.ffío
titu emmfropterje, mhiliuHudjíl quam
footitumjiafrtytet almdttgovoM ¿atar
4 raßusneuter^ftqntdem amnis actus Ъ/oiÜ-
^^r^lnliu'bolitu^Hfropterfijlitl
étt^ksúnpropter aliud) hoe bftmfiní,
Mutin-ntedni. JXolttu emmfropterfeytfi
finis:7>6lftum propter aliud, elf medium,
fffyft pero boc ipjum cofirmatur autori-
täte ^ir'lßot.JUinmi^hibJophi^uiin.Z. Ariftotd.
pbyfic.textu. 29. dicit , quod omnis T>oli-
tio eßpropterfieletpropter aliud, (èrté
ß datur añusJ>olutatis neuter,qui ñeque
ßtfinis,neque medioríi,quon.odo eß Ъе- 1 -. же::. .
rum quod dicit ^frißot.2.pby.^ eH T>elu
tiaxioma decantatum,fic Je habere J>ltfr
mumfine m rebus agedis,ficut primum
prinetpiü infiienttjstnamtuc daretur ali
quisañus,qui nonejfet ab aliquo prtnei-
pioitsr omnino cauja finaliseß, qua pri-
mum mouet ¡ oportet ergo dart altquod
obiec~lü,quod primp moueat 'boluntatem.
impoßibtle igitnr eíl quod actus "bolun*
talis no feraturinalique finem^iediaté,
3>W immediatè.fSed intelligendum eH, ^'"^ьи
quodfinis habet duplex officium -, T>num officium.
eß,qubd ametur properje; alterum eßf
quod catera amentur *própter ipfum.
Primum babet,quate?ms habet infe boni
tat*mjecundubabet,quatenu* eß caufa
finalis.Nam taufamfinale ßc definiunt,
quodfitiüud , cuius gratia aliquid fit.
ßt qüoniam contingtt ahquideße cau-
jam,<& non aflu caufare, bine prou em t : ; r, и ■■ •
quod altquidfitfinis ,<& appetibile pro- ^A 'l;1*
fterfe , tsr cuiusgratia cetera poterant *''J
appeti , & defiderari , <(sr quod non a flu
exerceatcaufahtatemfinis:n6 enim añu
fß caufa cum .gratia altquid fit. Fn-
dedko,quod ft finis accipiaturproappe- :'*s*
tibili propterfe,поя datur aclus ïolïitA*
lisfluimlterfttur circafinemjieq. ciña
media;quomamappetibtle propterfe,t$
fropter aliudfyponatur contradtHone\ giajtci.i
inter qnœ dart medium impoßibtle pror\
 ion. VIII.
fus efi : Verum fiaccipiaturfinis pro eo
quod exercet aSiualttatem,^ caufalita-
ternfinis,datur afins neuter Voluntatis,
quodeuidenter demonfirúnt argumenta,
quét de Volúntate S)eiJuperius flint ad-
duflaMx his documenta puto qudfiio-
nipropofitaaffatimfatisfaBum effe-jiuc
ad expofiiione articuloru progrediamur.
A IV TIC. PRIM VS.
fVtrùm Voluntasfit tanturn boni,
S VMM A TEX TVS.
Pdor eon- Rior Concfafio.Volun
tas nun quam fertur niG
in bonum. Voluntas e-
nim eft appetitus qui
dam rationalisât appetitus non eft
nifiadbonum.ergo,&c. Quod ve
jo appetitus nunqua fit nifi ad bo-
nfijfic oftenditur. Na appetitus eft
inclinatio quxdam appetétis: nihil
autem inclinatur nifi in aliquid fi mi
le,&conueniens.Ccrtè omnisres,
in q uantú eft ens & fubftltia ,bonu
quoddam eft , vnde necefle eft vt
omnis inclinatio (it in bonum. Vn
de eft quod Philofophus dicit.i.
eth.bonu eft, quod omnia appetut.
^fPofterior conclufio. Hoc diffeft
inter appetitum naturalem , fenfi-
tiuum,&intelle&iuum, quôd na
turalis femper fertur in bonum ve-
rum,quodeftin ipfis rebus ; fenii-
tiuusVerö,&intellcdiuus,aIiquarl-
da fcruntur in bonu apprehenfum,
&c quod apparet bonum. Ratio hu
ms h*ec eft 5 nam omnis inclinatio
confequitur aliquam forma: appe.ti
tus naturalis confequitur forma in
natura exiftentcmj appetitus vero
fehûtiuus fequitur formam appre-
Artîcul. V i щ
hefam per fenfum, velintelledtum.
Ex quo fequitur , quod ad hoc vt
voluntas in aliquid tendat, non re*
quiritur quôdfitbonum in rei veri-
tate,fed quöd apprehendatur in ra~
tibneboni. quare voluntas femper
eftboniveri^veíapparentis.
S X P L I С А T I Ö À R T 1 С V 1 I. '
N huius rei cxpofitionem eft dubiu; Vtriira v<h
1 ¡'¡ras pofiic
An voluntas pofsit ferri in malum, ierri
m ma
fub ratione mali,& nolle bonú, fub lum iub ra
ratione boni. Et probaturpars af- tione mali.
firmatiua : qui cnim peccat ex certa malitiq, Priai û arg.
peccat fciens illud eíTe malú:ergo eligit malum
fiib ratione mali.Probatur confequenria., Nam ..• t:.0
"hoc ctirfert ab eo qui peccat ex pafsionc , & ex
ignorantia.Hocipfum confirmatur. Nä^exop»- Confîrï
pofitafentenriafequitur,quôd non pofsit qui*
agerecótra confcicntiá.Confcqués eft falfum;,
& contra Paul.R0m.i4.Omne quod nó eft efc Roman. 14.
■fide, peccatum eft. Confcquentia probatur.
quia fi non poteft quis vclle nif) bonum : ergo .u» ... :v
' quoniam cognofcit rnalö & peccatú effe furari, . ... ~>
non poteft vclle filrafi.^[Secundô,qui oditfra- Secundum.
tré fuum,vultilli malú,fub ratione mali & noci
ui:ergo voluntas poteft velle malu, fub ratione
mali.Gófequentia nota cft,& probatur an tccc-
dens.Nam hoc diftert inter odiú , & ir5(autoi4:
D.Thom. q.!2.de malo art.4.)quôd ira appétit D.Thor».
malum fratri,fub ratione iufti vindicatiui : fed
odium appétit malú proximo, fub ratione ma-
li.^Tertiô.Qui fe interficiút,atq; adeô peruer Tertitrnflj
fi quidam homincs,& dxmones , volunt malú
ílib ratione mali;ná volunt offenders Dcú non
alia de caufa,nili vt offendant Deum.non proa
pter vtile,non propter delecbbile; fi enim non
effet offenfa Dci, né facerent illud. % Quarte). Quartutn»
Homo vt experiatur fuá libcrtatem,poteft cam ;' О
experiri nolcndobeatitudinem,atq; adeô pro-
pofitis duobus bonis line aliquo diferirhinc - .« -à
& xqualibusipoteft vnum cligere, & altern re-
ípúere:& tarnen ibinó eftmaior ratio boni in
vno,quàm in alio.ergo poteft voluntas aliqnid
eligere & non fub ratione boni. Confirmatur. Confir* ;
Na fi voluntas duobus bonis aequè cóuenienti- .f.-i
bus fibi propofitis poteft vnum eligere,& alte
ram refpuere,hac fola ratione,quoniam vtrlt.er
go poteft vellc fub ratione mali , malum , hac
fola ratione , quoniam vult. Probatur confe-
quentia,quoniam ratio hsec eft fufficiens mo- .Г.У::,.г
• riuum voluntatis. Щ Quinto. Habitus iniu- Quintura,
r ftitiae inclinât in malum , fub ratione mali:
inclinât enim in acbim ininftitiae, quatenus in. •' ¿ Ä»
iuftitia

•4
i$6 F.B. Medina?
iuftitia eft. ergo voluntas poteft fcrri in ma-
lum,üibratione mali. Probatur confequentia;
nam quicquid habitus voluntatis appétit , po-
s«xram. teft appetere volútas,& appétit, ^fSextum. Ob
iectum voluntatis non eft bon um , fed ens
quod comprehendit fub fc bonum, & malum,
ergo poteft fcrri in malum , fub ratione mali.
-confequentia eft euidens , & probatur antece
dens} tum , quoniam obicdum intellects eft
verum ,vcmlíum:intelledus enim compre
hendit verum , vel falfum. ergo obicdum vo
luntatis eft bonum,vel malum; tum verô , quo
Arlibt. njam voluntas eftimpofsibilium, aurore Arift.
Septimum. crg0 non eß tantiim boni. ^fScptimum,
quoniam voluntas poteft velle ex fimplici ap-
prchcnlionc , quando intelledus non iudica-
uit efle bonum , vel malum , vt patet in moti-
Oifliuum. bus primo primis. ^jOdauô.Damnati poflunt
conformare fuam voluntatcm diuinaz volun-
tati.Sed Deus poteft prascipere nevelint bea
titudinem , quam ipfe decrcuit negare Ulis in
pcrpetuum. ErgopolTunt nolle beatitudinem.
i Ccrtè poteft quis velle non cíTc, & hoc non
poteft apparere bonum : nam vbi non eft ens,
Vltimam. bonum non eft. f Vltimo eft argumentum
Oclum. Ocham.Si fententia D.Tho. eft vera., fcquitur
quod circa aliquod obicdum homo viator
non pofsit mereri,ncc demereri. patet fcque-
la.Nam circa miferiam prœfontatam ТнЬ ratio
ne omnis m;nli , & circa beatitudinem (lib ra
tione omnis boni , homo viator ncccifario
opcratur , neceflarid am.it beatitudinem , &
ncceflario odit mherïam.ergo non poteft me-
Confin reri,nec demereri. HConfirmatur.Nammifc-
riam prsefentatam fub ratione omnis mali,
vel voluntas poteft velle ,& fic habet Ос ham
fuum internum ; vel non poteft velle illam , &
fie non poterit circa hoc obiedum tantum
peccarc ; nam circa hoc obiedum tantum po
teft peccare volendo illud.
ОсЬаш. 1 ProPter ha;c argumenta Ocham in. jr q. ij.
dubio. 5. tenet partem affirmatiuam huius qui
SC0t. ftionis.Scotus eft dubiusmam in.4. d. 4<?.q.9. .
videtur defcendere in fenwntiam D. Thorn,
oppolltum docet in.i.d.i.q.4.in.2.d.6. q. z. tc
Volutas eft in.d.4J.4Hisnon obftátibus, Veritas eft, quod
tantum bo voluntas eft tantum boni. Ab hoc principio
ni. exorditur Arifto.hbros et hicor.diccn s, Omnis
Ariflot. ars,omnifq; dodrina,& tlcdio,bonum appcte
re videntur. Qua dc cau'fa bene antiqui dixe-
Dionyf. rút,boriú eft,quod omnia oppctunr.P.Diony-
- liiK. сл. 4. de diuin. nom inibus habet illud pro-
Seneca. uerbiú;nemo intendens ad mplú. operatur. Se
neca lib.4.de beneficrjs.ca.jTiidicit, nemotam
à lege naturali feparatuseft,vt animi gratia fit
Augaft. maius.Aug.lib.a.confefbionum.c.4.vfq;ad.io.
—
ExpoCnrPrim .Secun.
idem profequitur copióle: i nquirit namq; quid
náamaucrit in furto quôd com mi fit décimo-
fexto aetaris fu* anno, pro certo haben s nihil
poflc amari , nil! fub ratione boni. Sed omifsis
autoritatibus probatur noftra fententia cuiden
ti ratione. «¡Primo.Ipía experiétia docet.quód Ration«
nemo intendíj ad malum operatur. N3 vel ipfí Pro fco
dxmones perditifsimi, fi bla(phematOeum,& teotu»
alia grauifsirna fiagitia со m m it tu ru , fub aliqua
ratione boni cómit t un t, vt de Deo fumât vin di
dâ.Ité homines qui fc interficiût, at que dánati
qui cupiunt à Deo annihilari,appetut hxc om
nia fub ratione boni,n empe vt carea t çruciam,
Se miferia,& hoebonû cit. ÇScçùdo. Obiedú
noftrae volûtaris cft borium,ficut obiedú intej
ledus eft verö.ergo nó poteft voluntas ferri in
malú,fub ratione mali.Probatur confequentia. ,»
Ná potentia nó poteft ferri extra fuú obiedú, "
etiaperDeipotétiam.SeddicitOchá.bonúnó * *
eft obiedum voluntatis,fed cns.Contra.intel-
ledus & volutas funt diftindae pot cri ,т; fed ob
iedú inteHedus eft ens.ergo non cft obiedum
voluntatis.Secundo,autore Arift.i. Phyf. fini$ ArUL
habet vnde moueat appctitum in le; at mediú,
non habet in fe vnde moueat appetitum , fed It
enseft obiedum volûtatis , cum mediú fit ens,
habebit vnde moueat voluptate.Tertio, magis
bonú,magis mouet voluntatcm, vt patet. igi tur
volûtatis obicdum eftbonú.Probatur cófeque
tia.Nam magis calidum,aut magis fonorú,non
magis mouet vifum; quoniá non eft obiedú vi
fus.Confirraatur.Nam magis bonum, etiam fi
fitimperfedú ens,magis allicit voluntatêïcen-
túcnim feuta au rea magis inflammant volun-
. täte quam vnus afinus,-& tamen alinus eft perfe
dius ens in genere naturar.Practcrca , appetitus
• eft quaedá inclinado natura;; fed inclinado na-
.turse non eft in pcrditionem fui.ergo nó eft in
_.malum.Ttemfvniuerfaí res operátur propter alt
J que fine,vt didurn eft.ergo propter bonú ali- •"»'»Ло1
cjuodrfin i s eni m eft bon um,& optimum, cuius
. gratia aliquid fit. Vltimcvvrfiuerfas res quando
çonfequûtur id quod çupiebât,déle<ftantur, Sc
quiefcút.ergo cupiebarit bonum. Probítur со -
fequcntia.Nam quiçs Sc deledatio non, eft nifí
de bono.Iftx rationes qyjs com mem orauj,ma
gna ex parte funt accepta.cx D.Thom.j. cótra D.Tko»
gentcs.capiti?»&.i<5.cV.T7. quibus in locis banc
materiamtradat D.Tho.optimè. ;
ÇAdarguraciKa,& (quidemad prirnum rcfpó- Argemea-
dctur,quôdillepcccatexmafitia,non qui vült toniefol»
malum, fub ratione mali, fed qui peccat ex cor- do»
l fuptione hab«tMS,& cx^ longa Sc inueíerat» con A¿ P^**
•fuetudine^ quem пес pafsio, пес ignorantja
"ítnpellitadpeccandum;itaque qui peccat ex
inalitia,non eligit fwbça ratione , jçcundum
quam
 • Quceftion. Víli:
quam feit eíTe malum,fed fub alia , fecundum
quam reputatfibi effe conueniens, vel delc-
dabile,vtileve. Etquemadmodum ipfc ho
mo fi nihil boni haberct in fe , nihil poflet ap*
percre ; ita íi ipfum obiedum nonhaberet ali
quam rationem boni, nullo modo appetere-
Ad confir; tur. Ad confirmationem dicendum eft, quôd
probatio non rede procedit , & fie neganda
eft confequentia: ftat enim quôd quis cogno-
feat furtum efle malum , & tarnen pecuniam
efle bonum vtile , & fiepotett velle furari, &
Adfecundû operari contra confeientiam. %Ad fecundum
refpondetur tripliciter, quôd bene poteft quis
velle altcri malum , fub ratione mali;ca»tertim
fibi nequit velle malum,fub ratione mali. Haec
folutio vidcturfalfa. Nam obiedum volunta
tis eft bonum. ergo neefibi , ncc alteri poteft
. quis velle malum ,fub ratione mali; ficutex
eo quod obiedum vifus eft color, recti conclu
ditur,quôd vifus non poteft ferri, nifi in colo-
ratum,vcl in id quod participât rationem colo
ris.Secundô refpondetur, quod in obieclo po
tential gemina ratio formalis reperitur qua
refertur ad potentiam ; vna cft ratio commu«
nis,quae mouet & allicit ipfam potentiam;alte*
ra eft ratio quae terminât ipfam operationem,
à qua operado fortitur fpeciem.v.g.quando vi-
demus album , prima ratio qua; mouet , eft
coloratum ; nam quicquid vifus videt, fub ra
tione colorati vidct:ca»terùm ratio quae termi
nât iftam vifionem, album eft,ex quo obiedo,
vifio albi diftinguitur fpecie à vifione nigri:
non aliter in obiedo voluntatis , ratio vniuér-
falis qua; allicit, & mouet appetitum , eft ratio
boni ; cseterùm in adu odij , ratio quae termi
nar, eft malum , fub ratione mali , qua ratione
diftinguitur odium ab ira. Itaque vt argumen
tum foluatur,dicendum eft,quodquandoquis
odit alterum,vult illi malum , fub ratione ma
iled cft, vtcxtinguaturpenitus :caeterum hoc
totum refert in bonum fuum,vt alius non fit fi
bi impedimcnto,vt non praeripiat fibi laudem.
- Tertio refpondetur,quôd odium reduciturad
nolitionem,&adfugam; namodiflc alteram,
eft nolle Uli bonum-.cîEterùm non cft impofsi»
bile quôd ego alterinolim beatitudinem, at im
pofsibite eft quôd 'mihi nolim beatitudinem. • iuftitia?,propter bonum annexum.Colligamus
Maglft.Vi' Dodifsimus Vidoria aiebat , quôd voluntas
ftoria. poteft ferri in malum , fub ratione mali , ita
quôd totum hoc fchabeat tanqUam obiedum
materiale;ficut volo amarum,volo tormetum,
fed volo fub ratione boni: itaque etiam malum
fub ratione mali,volofub ratione boni, putà
cíim quis deledatur in peccato vt offencfot
Deum,in hoc quod eft offendere Deum, inue-
nitdeledationem,non tamen poteft velle m$r
Articul. I. 157
lum fub ratione raali : fic fane qui odit alterum,'
vult illi malum fub ratione mali , fed vt iibi bo
num fit & commodum , proutiam explicatum
eft.ÇAdtertium refpondetur, quod illi qui fe Adcertiiira
interficiunr,lîne dubio appetuntbonumjappe-
tunt enim carero cruciatu,& a;rumna:carcrc au
tem malojbonum cft. Dscmones verô qui зр-
petunt •ffenderc Deum ,vt cum offendant, ap-
petunt fub ratione boni; nam iudicant efle bo
num blafphemarc eum,à quo tarn magnú cru-
ciatumhabent. ^fAdquartum refpondetur,cj> Ad quarté
voluntas non poteft habere adum extra fuum
obiedum. Veldicatur,quodiamillud haberet
aliquam rationem boni , nempe vt experiretur
fuam libertatem. Ad confirmationé refpon- Ad confir*
detur,quôd pofitis duobus bonis aeque conue-
nientibus,abfque dubio poteft voluntas vnum
refpucre,& alterú cligere ad experiendá liber
tatem fuam:ca;teriim notandum eft,quod fem
per experitur fuam libertatem circa bonum, &
ideo argumentum non conchidit. fed de hoc
infrà.q.ij.artic.ô. fAd quintum refpondetur, Adquintfi^
quôd iniuftitia non inclinât ad malum , fub ra
tione mali;nam licet indinet in furtum, incli
nât tamen fub ratione vtilis,veldeledabilis.Et
ha?cfolutio,argumentofatisefle videbatur, fi.
nobis liceret per homines acutos , qui nodum
(vt dicitur)in feirpo qua»rum:non enim fatis in
, telligunt,quomodo habitus iniuftitia; de fe no
inclinet ad malum,fub ratione mali, cùm habi«
tus iniuftitia; de'fua ratione fit malus, & obie
dum eiusfit malum,fub ratione mali,conftrin
gunturque difputare, num malum morale fit
priuatio,an vero aliqua natura pofitiua: fed no-
- bis videtur non efle neceflein has anguftias
incidere. Dicendum namque eft , habitum
iniuftitia; de fe inclinare ad malum, liue id fit
priuatio, fiue aliquid pofitiuum contra ratio- ' '
nem , fiue deuiatio à regula. Dicendum cft
rurfum , voluntatem , cum ex habitu iniufti
tia; inclinatur ad furtum , inclinare in furtum,
qua ratione malum eft contra iuftitiam , vel
quatenus deuiat , & auertit à iuftitia : nam
etiam ha*c priuatio, &deuiatio,voluntaria eft;
vt potio amara voluntaria cft propter falutem:
fic peccator vult priuationem reditudinis , &
ergo ex didis,quod aliud longe eft , adum vo
luntatis malum,moraliter tendere de fe in obie
dum malú morale,à quo fpeeificatur; aliud ve
rá, voluntas fertur in malú fob ratione malúpri
mú enim eft verú,fecundum falfum. qui ergo
furatur ex habitu iniuftitia;, vu!t malum , fed '
fub ratione boni deledabilis , vel vtilis. «fAd A¿ гвш:ш
fextúrefpondetur,quod obiedú voluntatis nó
eft nifi bonum.Etad argumenta cótraria dico, • -
clT«
 48 F.B.Medina:
efle differentiam inter inteUectum, & volun-
tatemjquod intellcdus eft potétia tum appre-
henfiua, tum iudicatiua : quatenus apprchenfi-
ua, apprehendit verum, vel falfum: quatenus
iudicatiua , aflentitur vero , & diflentiturfal-
fo : caeterum voluntas eft potentia tantùm ap-
petitiua , quapropter motu profequutionis
femper fertur in bonum ; at verô p»r fugam
refugit malum.Item dicendum eft, quod quan
do voluntas eft impofsibilium , etiam fertur in
obiecbm fub ratione boni. Atque etiam di
cendum eft , quod in motibus primo prirnis
Í>rxcedit iudicium quoddam veluti natura-
с, & minime liberum.Denique dicendum eft,
quod fiait intellects non poteft aliquid appre
henderé nill fub ratione cntisjita volutas nihil
poteft appetere nifi fub ratione boni, Sed
dicetaliquis, nolle eft adtus voluntatis , &na-
lumus malum fub ratione mali. ergo voluntas
per fuum actum poteft ferri in malum , fub ra
tione mali. Refpondetur, quod voluntas abe-
minatur malum fub ratione mali, quoniam eft
inftituta ad volcndum bonumjficut lapis abo-
minatur locum fupcrum , quoniam fuapte na«
tura ad locum inferum deftinatur. Secundo
D.Thom. dicocum D.Thom.p.p.q.îo.art.i.quôdobie»
¿tum primarium voluntatis eft bonum , fecun-
darium,eft maium :fi enim horremus malum,
eft quia aduerfaturbono;G horremus mortem,
eft quoniam aduerfatur vita; quam tantope-
Adfeptl- re amamus.^fAd feptimum refpondetur,quod
mum. damnatus poteft conformare voluntatem fuá
diuinx nolendo bcatitudinem in partícula-
ri , cauerùm non poteft vellc malum fub ratio
ne mali,etiam de potentia Dei abfoluta; quo
niam obieétum voluntatis eft bonum , & po
tentia non poteft ferri extra fuum obie&um.
Advltimfi. Щ Ad vltimum concedo quod fit aliquod
obieótum circa quod non pofsit viator me-
reri , nec demereri , quantum eft ex fpecie
afhis; funt enim neceflarij aftus , quantum ad
fpecificationem circa tale obiectum ; potent
tarnen elfe meritum vel demcritum , quan
tum ad exercitium actus, quod eft liberum.
Secundo dico, quod poteft demereri nolen
do malum, fub ratione mali, apponendo ma-
lam circunftantiam finis, vt vans gloria»; at
que adeô poteft quis demereri appetendo bo
num in communi , apponendo malam circun
ftantiam finis,veltemporis.& per hoc patet ad
confirmationem.
Dubia ex- «ifProximumcftvt reuertamur ad examinan-
ponitur.an ¿am fecundam conclufionem D. Thorn, in
femper fe- 4ua aflerit , quod voluntas nön femper fertur
ratur in bo in bonum verum , fed aliquando fertur in
num тегй. bonum apparens ¿ quod reucra bonum non
Expof.in Prim.Secun.
eft. Ex hac fententia deduci videntur grauif-
fima incommoda. ^Nam in primis deduci- Primû »rg.
tur , quôd voluntas fit peioris conditionis,
quàm fit appetitus naturalis lapidis : fiquidem
appetitus naturalis lapidis femper eft ad verum
bonum. %Sequitur deinde , quódobicchim Secundum.
noftra» voluntatis non lit bonum , quód fit in
rcbus,fed quod eft in appreherdionc rationis:
cuius contrarium aflerit Ariftot.6.metaph.tex- Ariftcr.
tu.S.conftitucns diiferentiam inter obiectum
intellc&us , & obicctum voluntatis;quod ob-
ieclum intellcdus eft in intelleftu ,obicérum
vero voluntatis eft bonum , quod in rebus eft.
Quód recle fequatur , patet. Nam bonum,
exiftimatum bonum, & quod non eft veré
bonum , rantummodq eft bonum , fecundum
rationis apprehenfionem. ^Tertio. Sequitur Tcrtium)
falfum efle quod ab omnibus ferè dicitur,
hanc verfari dirferentiam inter potentias ap-
prehenfiuas , & potentias appctitiuas ; quod
illa» mouentur ex obicftis , qua; funt intra po
tentias , per aliquam rei fimilitudinem ; iftx
vero mouentur,& trahuntur ad res, prout funt
à parte rei. Patet quôd rede fequatur. Nam fi
voluntas non tendit in bonum , quod eft ve
rum bonum , fed tantùm fecundum quod ap-
prchenditur,& exiftimatur, iam voluntas non
trahitur ad bonum , prout eft à parte rei ,fed
prout repraefentatur abintclle&u. ^jAd hxc Argumen
argumenta ficfatisfaciendum eft. Namadpri- ta diluûcur
mum dicendum , argumentum non reftè pro» Ad primû.
. cederé, , & fie negandam efle confequentiam.
Non enim fcquitur quôd lapis fit melioris con
ditionis, quam voluntas; bonum enim quod
quaerit lapis , eft minimum bonum , & nullius
fere momenti. Rurfus , lapis non mouct fc
ipfum , nec liberé dirigir fuas opcrationes; at
voluntas fertur in rationem boni vniuerfalis,
per cognitioncm finis, per deliberationem , &
con (ilium, quod eft maxima; dignitatis ; etiá fi
pofsit errare , propter crrorem cognitionis.
Certe fi argumentum propofitum efficaciter
proccderet , probarct fubindc , bruta animan-
tia efle melioris conditionis quàm homo fit:
nam bruta animantia peccare non poflunt,
homo verô peccare poteft.
ЩА0 fecundum dicendum, quôd bonum efle Ad fecû.îj.
in rebus ipfis, dupliciterintelligi poteft: turn, Quomodo
vt fit veré in rerum natura, & hoc modo non boeû ia re
eft necefle , vt argumentum probat : tum ve bus eile di-
rô quôd quxratur in rc , & non folùm vt fit сашг.
in intemione ; & hoc modo voluntas iêmpcr
fertur in bonum , prout cft à parte rei , id eft,
vt habearur in rc , non vt habeatur in intentio-
ne.& fie quádo volutas trahitur ad bonum ap-
parens,& apprchenfum,etiam fertur in bonum
vt habeat
 Ht' habeat illud in re, & non tantùni in intelle-
cb,qiianquam fallitur & decipitur intellects, \
putans eile àparte rei -, quod reuera ñon eft.'
Noeud* dicatTbeologus(&ha;cfölutiöeil ad-'
íblurio» modum notanda)quód motus. voluntatis; po~ ¡
teftreferri adbonumin communis poteft
referri ad bonum lp particulári : vt cíim quís|
vult diuitiasadfuambeatitudirtcrh confequen
dam,ha>c vplitio poteft referri ad beatitudiné, í
&fpoteft referri ad diuitias. Dicen dum eil ig!«
tur,qüod oninb motus voluntatis , fi refermait*
in bonum in coramunijfemper fertufih .veno
bonum; talis enim voluntas , eft motus natura-.
És,neccflarius quantum ad fpecificaripnciüjin-
ditus ab autore natura; ;~ergè fempèr tendit 'ir**
verum bonum , alioqui voluntas ab autore na-
tura; trahercrur in malum. CDEteriim/adus vo-
luntatis,reipec"ïu boni particularis, pqt£ft..Gepe.
numeró tendere iribomimappáVe'n^í írcye}
lühtas dicitùr fTnrtrári,quan<ío pef rh^diá quü
eligit,non cohfequirur fuum.fincm , quem in-
tendebat.Ert quo cOrifequerís eft', qíiod ínteri-
' débat verum ttnem & borram ::,nam' bónúrri
apparens, & feáirídum apprebenfiorícrti , iiftt
6btmitit.£*quöpätet querhadmodüm *ob'Íc'-í
, ..' ; ftum voluntatis Temper fit verum' bonitóh;
J .Ь nnpvtdi&üm eft m materia de bearirudine,
.ííjifvcup vohmbs ih o mn i op ere fuir quaerit verum Sc
^ vT'ü "mmumborrum.qüodcftDem^
" *^'¡r¡r men qudd }rac ratio veribohiiranquam rnb-
i: mvm'n'I tiebitad aliquod opus fpcciale , nifi apprehen-
,b.i4u--.u% cfetiirvt bonum , iili iummo bono confeíítátí
ffeum,&cbflüenícns: 8c ifthocfaHitur hdrho
fiepifsinnc, indicando efte bonitatem verarh^
qua* reu'era bona non éft.Ex'qüibuietiam cól¿
Mgitur,quôd ratio prima qua» rrtduét volunta-
tem,eft vera bonitas , fiquidem ipfum malum
'Ai teráfi. 1 %b ípecié veri boni mouct voluntatcm'. «fíAd
tertium argumentum dicendum eft , quôd ilíi
<^ertritM>eVifsima deprehenditur:, fi doci¿
mérita prsdieb , in praecèdèritifolutione vera
fimt.Tan'tuihdenoc artiodôi; . :гл: °
^IFfrkmyôfof&Ai ршфлтfinis j он
_о ., etiam едким qudord^nafi^^fi^Cj
-o:lo::i ¿iii.viüov :. '.jrj'Jfb ,i'm: ;гз. uoifií
$,}V, M M А X: $ ,X T f min
jpqr Concltifi
¿a voluntatcmrpro tpí^
íñfinem , S'in 'щ&Иъ4одсЬ&^
,oin- . ?
fbiêrniQuaelibet enim ^émíaW;
tendi poteft a4£ajfo quib^^éni-^
ripoteft quoéunque modo ratio foi.
vt viñas fe extendirad öm* 1
nia qiiae participant quoeunque щъ\
do colorem ; Ratio autem boniy
a^d^^óbiéáunii y^toatis , in-!
uenitur non folum in лпе , fed.
etiam in his,qüae fpritaéfíhem.Er-
gqpptentia ypÍuritatiistnonfolúnii
fertur in finen>,fed ctiam inca, quae
öFdmantür àdraerrt^;; : r
fPp^ripi? Conelufift.Sj
àè veliHitace ^ vt no^minat propriè
á^uA,ficfpt fibi^UWÚn?¿quiáfiítt
pléx adus potential eft ih id , quod
eftfeçundumfç ojbicâum potétiae:
id'autem^iibdprbptet^^e éírtdhü
& V0íttum,e4l"fihl4¿ Ш^оМй^
EXPLICATIO ARTICVLI,
le artiçulus commet explicationem
SMI
Ц1гЖр11 conihtuit tres dinerentia,s inter ею- .сйи^
. 1 ^ ÄidnernieV: volurifàtf> Voluntas,tór
^uit.çftt^imifi^niÂeleâ^ mrdjorum : ficto
iptç^eitus pftprimorüm pr^fipioSrirn;,fcierri
iacoñcluilómini' :tóndeiVoiúntas eil ctiatri
inipofjibiliumjvolumus enim non mori,qtiod
Íft impo^bi^ielçaio vçr^eftfmtùmpçtft^
ilium. Ad vltipum, elcâio ett tahtùm eorüm
<qiia* perno* sígirntur ; v oîùirtâi veró et ia m cd
/wrum.qùaipwalços aguntujç ¿ Vçjuoiuf enim
rfifputatorem.vinifrr. atq; ^агс facilHma Гцп.п
'<||CaietañUs möuet hic nçfëi'o quod спао^ ос Caiet* ob- i
pon k,qiu>d dupl icem h лbit ud in em habet fi feurè loqoi
tur.
ad appetitum:cuius verba ego plant- non int.
gOjfeníúrrí tarnen arbitror me percipere :viüt
enim dicere,qUóáq'u^aarn¿aurní |г> înteBÔ-
âu aliud cít:co¿;nofcere CônçJuÔoncs Р.гфрШг
л>г'^-и"-; — ••" • •
^in2i^iäirrlbrifiW^aiiß[i*pQ.i
ííufipnifeuí.yiderftpr/ní^iif$ Jwp,^im¡ peftV
net adh^i^^ri^pr^p^dinorjSjguod^ft
lumen naturaKr^lÜrninarrs prma^ríncírnürrrC
iftvolua<ite,vc :¿apróptcrfincm,adcl
dione
 îtftiK F.BiMedinte
¿tionem pertinet,velle autcm in medijs ipfum 4
finem , eon ad ele&ionem pertinct , fed ad
actum fimpÊcem voluntatis j qüae nominator
volunusaremo enim dicitur cligcre faniratern
inipfismedijs„fed medicinam eligimus pro- (
pter fanitatem*HsBC e'ft fubtilitas Domini Ci-
ictani ,qute fere à ncminc intclligitur , fed neq; :
oportet m eiusexplicatioric amplias immorari.
•jCircaiaquodD.Thom.dicit ,iquod et qua:
íuht ad étíeftLnoh' fiínt bôriâ,fîéqtle Volita pVdJ
pterfej &ideo voluntas non feítür ift ea;pro-
pter fe,potcrtdubit,ari.\Tam obvccfum volun«
tatisqft pqnu'm , quod fe «xtcñdit ad bonum
vnle,arq;dele¿bafeilc.érgó bonum vtile atque!
delccbbikeftvolicum pfopter fe à volunta»
te. Sed eft dicendum addubiumpropofitum^
quod eft per fe volitum bonum quodcuhqùç,
«ühíí»*: vt ¿jftingjjnur centra peraccid*".s¿id eft, ñotf
éftperaccidens volitum,fed tornen non vtdt»
ftinguUuf contra oer aliud: bonum enim yú-
(¿atnátur píopter aliud , fed non amatur peí
iccid^íis. • « ¡:: ."!
yVtrimi ïoluntus eodem aBu mouea-
tur infinem,, in мл ерл ¡mt ad
finem,
.1 V Э I Г Я A / I
л-и: ■! S f M m A TË * T V
Prima coo Rima Conclüíío.
clufîo.
tas poteft appetere
iß, fine eo,quod feratur in ea¿
S funt ad finemmam finiseft pef
ievolitus» , . i
secunda. ^Secunda Cööclufio.MediUiw, W
medium,non poteft voluntas veJle,
giiiiíub ratio ne finis ; mediú enims
;,. «i»!.? Vtmcdiijm3pöh eft appetibile,- nJR
" 1 5 "ÏÏ propter Anerajtaqj non contingif
^üod qds velit medium j vt me¿
$um,quin Y$it Steffe'vi-jv'j V .Л»
тепЫ »f Tertia Gönclufio. Manifeíhmi
Ш <ШЩ ^ vnu$ vdluttrij.
tis , qu o voluntas fer t u г in mt?
^ iKfitni propter finem tvrois enim
» puscft-q^Vólo n^ptiam pro}
pter fanitatem ¿ficutvnusaftus
EflrJôfïjfl Pririi-Secun.
eft que video coloratum propter
lücem.
^Quarta Conclulio.Adus volun- Q*rf»4
tatis quofertur in finem , aliquan-
do tempore antecedit aäum vo
luntatis , quo fertur in media ; vc-
luti cùm duis priùs voluit fanita
tem , & aeinîde délibérât de me
dijs. Idemprorfus contingitinin-
telleftujfrius enim affentimur prin
cipijs,deinde conclufionibus.
-i.;. "i. <if ; '¡'.i . '
EtF:U bai. t I О A. *;T. S jC V IL :
Ertè non eft facile ad intelligent
dum,qucmadmodum voluntas co-
dem ас tu feratur in media, & in fi
ne т. Vt ergo diligeñtér rem exi
pendamus^quaeritur; Vtrùm voluntas, quan- Vtrùm ro'
do vult mecbum,cadem appetitione vclit me lunrai qui
dium, & finem. ficut D. Tnom. pro çomperto do vult me
habet in. i.&.j.afiertioncjan potius nccclTano dium , ve
rt il huleo
debeat efle gemita voíitiojvna , quae verfetur dem aft u
circa finem; & alia, qui verfetur circa media, quo vult fi
ficut fenti t Grcgor.Arimin.in.i.d.i.q.i. art. a. nem.
Çt vidctur ida fecunda fen tentia ciTc vera. л; Greg. Ari-
çNam vóliúo finis , eft cauía volitionis mo min.
Primum ar
diorum.crgo non poteft ciTc idem actus , vo.
litio mcdij, & finis. Confcquentia inde pro-
batur.Nam nihil eft caufa fui ipfius. Probatur
antecedens. Nam ratio & caufa quarc infir-
mus vult fumcrc potioncm amnram elr,quo-
niam efficaciter vult fanitátem. Quod verá
volido finis, lit caufa volitionis mediorum fa ».fí.i :v
ns abunde Gregonus probat. Nam i mis eft,
gratia cuius cartera fiunt : fed hoc eft propter
amorem finis, ergo amor finis , eft caufa om
nium alionim. Tum deinde , nam finis in re
bus agendis eft velut primum principium in
fcicntijs : at principium eft caufa conclufic*-
h'üm. His acceHit" , nam nihlialfud* videtur
ciTe, medium e tie volitum propter finem , niü
quod volitio vnius , fit caufa alterius. Ex his
ptrfat Grcgbtfus cbfnpetente^'jpyob'afic , vo-
litionem finis, effecaufam volitionis medio
rum , quoï m ^гйпб argurhchto erat pofi-
tunrb VEleind«. Sicut appetirau^ media pro»
prer^finéfit i 'ltá- ■aíTcntimur VdriclulionibuV
propter principia. Sed atTenfueiencklfionúm!
non poteft effc áíTeufus primorum principió-j
¿ini , yt plané conftaí. ergo volitio medij под
fôèeflreffe Voïtio'fiAis. « • ■ i 50 t f■■ : t . : Ш
^fTertid,
 .í Quíeílion.VIlL
Tertiumi ^Tertió,defideramus aliquando mediú , quan
do nihil cogitamus de fine;& rurfus aliquando
volumus medium propter finem, & dclinimus
velle finem perfeuerante volitioné medij.crgo
Vltimum. funt dua; volitiones. f Vltimo cft argumctum
ducens äd inconueniens.Sequitur ex fententia
D.Tho.quôd idem adus fit volido & nolitio,
gaudium & triftitia.Probatur hoc. Nam quan-
do quem pcenitet delicti propter Deum , idem
adus eft circa medium , & circa finem , autore
D.Thô.at circâ peccatú eft nolitio,circa Deum
eft volitio.Itc m fequitur, çp idem adus fit inte
fus & remifius : nam qu ando voló potionem
amarifsi mam propter fanitatem , voló fanitat с
intenfifsimè, potionem vero remififsimè.
Prlm.Coc. fflPro explicatione eft prima cóclufio. Volitio
Volitk> me medij , non eft Temper formaliter volitio finis:
dij od fem
per eft for quádo enim quis pergir in D.Iacobum, & vult
maliter vo am bul are,non femper cogitât de fine. lté quan
litio finis. do infirmus vult fum erc potionem, nó femper
cogitât fanitatem: atq; adeô aflenfus conclufio
nis.nó femper ideludit formaliter aflenfum pri
Sccú.cócl. mord principiorú. Secunda conclufio.Voli
Virtualiter tio medij,virtualiter includit volitioné finisjná
то litio me mediú,vt mediú eft,nó habet alia bonitaté nid
dij incluait
volitioné eam,quam à fine mendicar.ergo nó potëft mo
uere voluntatem nifi fub rationc finis.Sec ûdô,
aflenfus cóclufionú dependet virtualiter ab äf
fe nfione prímorú principiorú. ergo eledio me
dij dependet virtualiter à volitioné finis. Proba
tur confequentiá. Nam ficut fe habet primum
principium in ici entij s,ita fe habet finis in mo-
ralibus.Tertiô,quàdo segrotus defiderat fume*
re potionem,etiá quádo de falute nihil cogitât,
illa volitio imperaturà precedent! volitioné,
Tertlacâc. qua vohiit fanari.crgo.^Tertia conclufio. Ali-
Aliquando quádo cótingitquód per cundé adú formali
per efidem ter volumus mediú,& finem, feilicet quádo re-
•âû volu
ntas finem cordamur finis,& habemus iftú adú, voló me
Лс media. diú propter finé.Probatur. Nam potentia eadé
adione fertur in obiedú, & in ratio n é formale
obiedi;ficut vifus eadem vifionc fertur in coló
rat ú,& in lucidú,quoniá lucidum eft ratio vidé
di colores, ergo eadem volitioné voluntas po-
teft ferri in medid , & in finem; na finis eft ratio
volendi mediú.Secüdo,eodem adu, & codem
amore diligo proximü propter Deú ; quoniam
Deus eft ratio formalis quare ametur proxir
mus.crgo íi finis eft ratio quare ametur mediú,
code adu amamusmediú,& finé.Rurfus,iri na
turalibus idem eft moras ad media,& ad termi-
nú.crgo etiá in raoralibus idé eft motus in me
dium in finem. Vltimo, volutas noftrapotcft
cadé volitioné ferri in diuerfa ; poflumus enim
« J cm volitioné velle furari rem Petri pretio-
fam,& ilium occidcre.cr'go poflumus cade vo-
ArticuL III. i6t
litione velle mediú,&fiiié,ad qué ducit mediú.
ЩУг verô hase Veritas accuratius intelligatur, Diuerlîs ri
fciédúeft, quod varijs rriodis poteft quis velle '»dnibmpo
medium propter finem.Primo modo,quôdex teft 4u"
volitioné finis, cäufetur volitio medij abfolu- ¿¡um'bro-
ta,ita quod in volitioné medij , non formaliter «er finem.
ponatur finisjvt voló fanitatem,& intelligo nó
poflc fan ari fine potion e:volo ergo potionem.
Secundo, quod ex volitioné finis velit quis m#
dium propter finem formaliter, ita quod in fe» e
cunda volitioné ponatur hoc totum , volo po
tionem propter fanitatem. TertiójCÚm fimul •
iudieo quod eft bona podo ad fanitatem, & fi
mul volo potionem propter fanitaté; & in hoc
tertio modo non caufatur volitio medij, ex vo , .... .
litione finis,fed finis eft ratio volédi media. Et
quôd hoc fit pofsibile,iam fatis demoriftratum
exiftimo,& pátet euidéti exemplo. Nam Deus
vult media propter finem; at explorât urn eft
quod in Deo volitio medij non caufatur ex vo - T
litione finis, falfum ergo eft quod dicit Grcgo.
quôd ilia didio, propter, dicat femper caufalita
tern caufae efticientis , fed nonnunquam dicit
rationem formalem volendi.Sed & alio modo
conti n git quôd velimus media propter finem,
putà.cum ex volitioné finis precedentis,caufa-
tur volitio medij :nam cúm volo ire ad orandú -
propter Deum, portea vero volo orare non со
gitan do de De 0,1 n omnibus his appetitionibus
volumus media propter finem, virtualiter, vt
probatum eft.Sed in tertio modo, eodem adu
volumus medium propter finé apertifsimè &
euidentifsimè, vt latis expofitum eft in tenia
conclufio ne. & lie iftaquaeftio non folùmeft
fpeculatiua , fed etiam moralie. Ex hoc enim
quôd volitio medij cft quodammodo volitio
finis.proucni t quôd fit bona vel mala à fine ; fi
enim non effet aliquo modo volitio finis , non
effet quare diceretur bona vel mala à fine. Ar- Árgu. foM
gumenta verô Gregorij faciflimè foluuntur. AdpnmO.
HfAd primú diccndum,çp quando irt diuerfis té
poribus volo finc,& dei nceps eligo media; túc
volitio finis,cft eau fa volitio n is medior ú; cite-
rùm quando fimul volo medium propter finé,
volitio finis,non cft caufa volitionis mediorû.
Itaque illa didio,propter,non dicit caufam vo
litionis, fed caufam voliti.verbi gratia.quando
dicimus viftin» viderç coloraturn propter lu-
cém,non eft fenfus quôd fintlbi duae vifiones,
ibera hici4¡,& alia, folorati , 8ç quôdvilîo lucís
caufet vifionem colorará; fed fenfus eft , quôd
coloratum trdetdffub ration© îucidi : non ali
ter quando dicimus Deum amare creaturas ob
fuam bonitatem V'non eft fenfus quôd voli
tio iiiae bonitatis-ycaufet- volitionem freatu»
rarura,fed fenfus eft, quôd creatura amatur, &
L ' eft
 1бг ft В. Mediría?
eft propter bonitatem diuin am. Secundo refpo
detur,quod volitio finis , eft ratio volendi mt-
dia: conftat autem idem efle rationem forma
lem fui ipfius ; ficut quôd De u s fit i m m ut abilis
ratio eft quare fit auernus, cum tarnen immuta
bilitas & zternitas in Deo fint idem, Щ Ad fc-
cundum rcfpondetur,quando priùsafientimur
orincipijs, & deinde conclufionibus , non eft
idem aûenfus quo aíTcntimur conclufionibus
# propter principia:cxterùm quando fimul aflen
tior conclufionibus propter principia,eft idem
AiteitJuei actus numero, qui peí un et ad feientiam. %Ad
tertium refpondetur.quôd quando non recor-
damur finis, appetimus media propter finem
Adquircí. virtuali ter, ficut expofi tum eft. %Ad quartum
Csieua. refpondet hic Caietanus , non cííe abfurdum
quôd idem a et us comparatus ad diuerfa fit no-
litio & volitio. v. g. deteftatio peccatorum ob
Deum , nólitio eft refpectu peccati , refpectu
Oprcol. Dei volitio & amor. Idemdicit Capreol.ini.
diftind.i. q.i. Sed licèt ifti autores concédant»'
quód idem actus fit volitio & nolitio , non ta
rnen debet concedí , quôd nolitio , fit volitio;
ficut licèt phyficus concédât quôd idem motus
fit actio & pafsio , non tarnen admittit quôd
actio, fit pafsio.Sccunda folutio , quôd detefta
tio peccati formaliter eft nolitio , & virtualiter
includit volitionem ; non eft enim intelligent
du m,quod quádo ego deteftor peccatum, mea
voluntas feratur induasres,in peccatum, per
modum holitionis , & in Deum , per modum
volitionis, fed ferturin vnam rem fubratione
àlterius;ficut quando vifus videt coloratû pro
pter lucid um,n on ferturin duo , fed in colora-
tum ratione lucis. Similiter quando intellectus
aflentitur conclufionibus propter p ri nci pia,n ó
fertur in duo, fed in conclufiones ratione prin-
cipiorum. Ex hac folutione fequitur folutio al-
terius inconuenientis.Nam quando appetimus
• ' potionem amaram ob fanitatem,non eft ibi vo
litio fanitatis ,& ideo non eftintenfa volitio..
Caietanus in articulo dicit quôd idem actus
comparatus ad diuerfa,fit intenfus, & remiffus.
Vide pro confutatione argumentorum Câpre,
in.i.dift.i .q.r . circa argumenta contra quartam
conclufioneoi.
QlV AE S T I О IX.
De motiuo voluntatis , in fex
artículos diuifa.
AR TIC. PRIM VS.
fVtrùmlfoluntas moueatur ab intelle-
E#pof.mPrim.Secun.
S V M M A TEXTVS.
Robationes D. Tho. in
hoc articulo re&ifsimè
procedunt,& funt effi-
cacifsimse , fed oportet
cas ad methodum argumentatio-
nis reducere , vt vîdeatThcologus
quam efficaciter rem demonftrant.
Sit ergoprimaconclufio. pintan- PrfnwCo*
tum aliquid indiget moueri ab alte d,lfio,
ro,in quantum cit in potétia ad plu
ra. Probatio huius fie habet. Nam
oportet,inquit,quod id,quod eil in
potcntia,rcducatur adaótum per ali
quid,quod eft in adu : reducere au
tem ad a&um id quod eft in poten-
tia, eft mouere. ergo id quod eft in
potentia adplura,oportetquod mo
ueatur ab altero.
^"Secunda conclufio.Dupliciter ali *e««á» a.
qua vis anima: inuenitur efle in po
tentia addiuerfa:vno modo, quan
tum adagere,vel no agerc.alio mo-
do,quátú ad agédum hoc, vel illud.
Hxccoclufio tatum cômonftratur
exéplo.Vifus enim quándoqj videt
a<5tu,quadoq; no videt , & quádoq;
videt albu , & quádoq; videt nigrú. -
^fTcrtia conclufio.Vis animx,qua: Ten. сел
eft in potentia ad agere,vel non age
re,& ad agendum hoc,vel illud, in
diget mouente quantum ad duo;&
quantum ad exercitium vel vfum
a&usj&r quantum ad determinado -
nem a&us. Hxc conclufio fequitur
efficaciter ex prima & fecunda,
fQuarta conclufio. Mouens,quañ Qtur.e*d.
turn ad exercitium aótus , tenet fe
ex parte fubieâi , quod quandoque
inuenitur ages, quandoq; no ages:
mouens vero ad agendú hoc,vel il-
*4
 •QüaäftidnJl $hn -.î
lüdjtenetTe ex parte obiedi, à quo
adus fpecificatur , & determinatur
Наго conelufio non probatur , fed
làtismanifefta eft exemplo iam ad-
hibitode vifu. Vifus enim aliquan-
do viact,aliquando non vîdetpro
A.il noftra volunAte : quöd vero vifiö
fit aibi,vel nigri,ex obiedodetermi
natur,& fpecificatur.
Quin.côd. ^Quinta conclufio. Voluntas eft
in potentia ad exercitium fui adus,
neenon ad determinationem| pro-
prij aduseirca certam materia, vo
luntas enim aliquando vult,aliquá-
do non vultjaliquando vult hoc,ali
quando ilJud.
cócl. «([Sexta concIufio.Voluntas,qua-
tumad exercitium fui adus, non
mouetur a brin tf 11 edu , quin potiùs
ipfa voluntas mouet & feipfam , &c
esteras omnespotentias ad exerci
tium fuorumoperum.Probatur fie
Nam cùm omne agens agat pro--
pter fin em , vc fuprà oftenium eft,
principium omnis motionis ex fi
ne fumendum eft. Et hinc eft quod
ars, ad quam pertinet finis , mouet
fuo imperio artem , ad quam perti
nent ea quae funt adfinem;ficut gu-
bernatoria ars imperat nauifadi-
Ariftoc. ue,vtdocet Arift.i.Phyfic.Bonum
autemquodeftobiedum volunta
tis, habet rationem finis vniuerfa-
lis,& ideo ex hac parte voluntas mo
uet alias potentias anima* ad fuos
adus; vtimur enim alijs potentijs
cum volumus : nam fines & perfe
cciones omnium aliarüm potentia-
rum , comprehenduntur fub obie-i
do voluntatis ficut qua»dam parti-
culariabona. Hoc idem confirma-
Acticuî, i6\
tur eüidenti argumento.Nam fem*
per ars, vel potentia, a4 quam per- * '**
tinet finis vniuerfalis , mouet ad j-^:'
agendum artem,vel potentiam , ad
quam pertinet finis particularis,fub
illo vniuerfali comprehenfus ; ficut
dux exereitus qui intendit bonum
commune, fciíicet ordinem totius . ■
exercitu.s , mouet fup imperio ali-
quem ex tribunis, qui intendit ordi
nem vnius aciei.
fVltima Cortclùfio. Intelledus fl&àfà
mouet voluntatem } quantum ad
fpeeificationem , & determinatio-
nemfui adus.Nam intelledus ófté
dit volutati fuú defiderabile,&: pre-
fentat ei obiedum fuumjobicdum
äutera femper déterminât poten
tiam fuam ad fpecialem adum , 8ç
ádus ipfe per obiedum fpecifica
tur, & determinatur. Itaquc in teile
dus tenet primas in oftendendo,
& proponendo , voluntas verö in
mouendo, quantum ad operisexer
citium. Ratio vero quare intelle-
dus primas teneat ex parte obie-
di,h3Bceftjquoniam obiedum nto
uet determinando adum , ad mo-
dum principij-formalis , à quo in
rebus naturalibus adio fpeeifica- '.. ,";
tur , ficut calefadio à calore. Pri-'" j
mum autem principium formale^,.^.
eft ens, & verum vniuerfalc, quod . ,
eftobiedu intelledus : Sc ideo ifto
modo motionis intelledus mouet Г-Г-ЧГ»
voluntatem/icut prafentas ei obiç ~ic
dura fuum. ' .
.... . >.,..'
explicatjJd articvli. ., ¡
Ertè videSff quod fexta cóclufio fal Arg.córr*
fa Ct. %Ш fspenumerö intellcflio- fe*«»c6cta
nés & cogttationes anteuertunt aftú j^jjjj^ .
voluntatis, vt patctexpericntiá.cr- *
Ь г go
 164 F.B. Medina?
go voluntas non mouet intclledum, quantum;
Secundum ad cxcrcitiú operis.-jSecúdó, cótradicentc no
ftra volúntate faepenumero rccurrunt cogita-
Tertinm. tioncs,quz rapifit nos id diuerfa. ergo. Щ Ter±
tio,nihil eft volitú,nifi prius cognitú , vt eft in
prouerbio ergo necefTario debemus venire ad
vnú aftú intelle&us, qui antecedat omné а&й
volútatis,alÍ3,s,erit abirio in infinitú. Ná fi illud
vcllc antecefsit aliud intelligere , & illud intclli
gère antecefsit aliud vellc , crit abitio in infini
Quartum. tum. *•[ Quarto, intclleftio nó eft efricienter à
volütate;tum, quoniá eft tin tum abintclleéhi,
& à fpecie intelhgibili;tum vero , quoniá adu$
voluntatis tantùm funt nolitío,& volitio. crgó
voluntas non mouet intellcétum efficiéter ad
Qaintum. intelIigcndum.-JQuintó,.voluntas non produ
cit in intelleftu aliqué habttú, nec aliquá quali-
tátem inhaerentem, nec ipfam inttlle&ionem;
ergo non mouet intelleâ;um efficiéter. Proba -
tur confequentia. Nam de ratione mouétis eft,
Confir. quôd producat aliquid in paflo. Confirmatur.
Nam voluntas tantùm applicat potétias ad ope
randum,ergo non mouet potentias ad operan»
dum. Probatur confequentia.Nam applicatio,
vt conftat ex phyfica, non eft caufa per fe , fed
Vltiraum. per accidens.-jVltimojfi voluntas moueret in-
tellettum,quantum ad exercitium operis, mo
ueret etiam quantum ad fpecificationcm,& di-
rectionem. Probatur fequela.Nam aqua , quae
eft in pqtentia ad pati,& non pati, & ad pafsio-
nem,& ad talem pabioncm , ab eodem agente
reducitur ad pafsionem ; & ad talem pafsione*,
nempè ab igncltem vifus eft in potentia ad vi
derez non vidcre,& ad videndum album , &
nigrum;nihilominus tarnen ab eodem obieâo
reducitur ad videndum,&ad tale obiecbim vi-
dendumJLrgo voluntas qua: reducit intelle&ú
ad opus, reducit ilium ad tale opus , ac fubinde
mouet ilium , quantum ad fpecificationem.
>Ню. C5c. «îfln oppofitum eft fenterrtia D. Tho. In huius
Volutas nó rei cxpofuione eft prima conclufio. Manifeftú
mouet in eft quôd voluntas Поп mouet intellechim in
tellect in
omnibus omnibus fuis operibus. Hoc probant tria argu
fuis operi- menta in principio pofita. % Secunda cócluiio.
bus< Potentias vegetatiuae non mouentur in omni
Seciida сб. bus operibus fuis à volúntate. Patet.Nam pote
Voluta» пб tiae vegetatiuae ñon fubduntur libero arbitrio.
mouctpotc
tias anima: «flTertia conclufio.Voluntas mouet intellectú,
vegeubi- quátum adexercitium in omnibus operibus li-
Jes. beris,atq; adeô omnes alias potentias in opera-
Tertia coc. tionibus quae competunt homini,quatenus ho
Volâtasm о mo.eft.Hoc fignificat D. Tho. in prima conclu
net omnes Гюпе articuli, loquituflftiim vt philofophus
potétias in
operation! moralis. Ad hüc modú loquitur fapiésEccl. 15.
bu> hbeus. Ab initio cóftituit Deus hominé, & rcliquit eú
Eccleli.ij. in manucóíilij fui,népèin operationibuslibe-
ExpoCin Prím.Secún.
ns.Senjtctia D. Tho. in hoc fenfu expofita non'
tantùm eft vera,fed etiá primú principiú philo
fophiç moralis.Ex hoc principio inferút Theo
logi,quod nemini imputatur peccatú, nifi volé
ti.Rurfus, quôd peccatanó iufte vindicarétur,
nifi volùtate fièrent. Atq; adeô quôd nulla eft
Vcritas,nulla laus,nuüú praemiú, nifi vqluntatc
fiat:ex volutate cnim omne malu,& omne bo-
nú originé ducit.Quaproptcf volútatc fola pec
çatur,& rcdlè viuitur.Videte D. Auguft.i. retra. D. Auguft.
¿tati0nu.c9.de verareligione.c.zo.&.i.lib. de
libero arbit.c.iz.ij.Sc 14. 1 6.z. lib.c.i 8.3. Hb. сл.
& j.-^Hxcfentétiacóftateuidentí experiétia.
Namintelligimus,quando volumüs; audimus,
3uädo volumus;vidcmus,quádo placet, % Sed VDde ha
icctTheologus;vnde habet voluntas hoc im- be« voluB
tas quod
periú-vt vniucrfas alias potétias moueat ad ope moueat vni
randú fuo arbitraru.Certè habet ex hoc in pri- ueriat alias
m is,q> eft pot Cri 1 libcra,in qua libertas formali potential
ter cófiftitjVt fuprà expofitum cft: cauerç verô ad operan-
potétiae funt libera per participationé , ex con- dum.
fenfu volutatis;& ideo nihil mirû q»habcat hoc
imperiii fuper omnes alias potcntias.-jDcinde >
ex alio capite demon ftratur o> voluntas habcat
hoc impcriú.Ná voluntas reípicit tanquáobie-
ctú proprium, bonum in cjjm uni, & in tota fuá
latitudine quodeunq; fit illud; cx-tcrx verô po
tétiae refpiciunt ad bona particularia , quae com
prehéduntur fub obiecto vniuerfalifsimo volú
tatis.Inde prefecto habet voluntas , cp moucac
caeteras potctias,ficuti rex; quoniá refpicit bo-
hú cómunc Reipu.pcr,fuú imperiú mouct ргаг
pofitos, qui in singulis ciuitatibus praefunt , &
ius dicüt.Hác caufam amplificat mirabiliter-D.
Tho.in art. & varijs cxéplis adduftis cófirmat.
ЩProfefto quod eft rex in regno , eft voluntas Volútai irt
in homine.Et hinc prouenit, quôd quando vo homine fi
luntas in aliquid propcndit,vniuerfus homo cü cut Rex in
regno,*
vniuerfis potentijs illûc trahitur; & ficüt primü priniû mo
mobile motu fuo omnia alia corpora cceleftia bile in roi
fecum velocifsimè rapitjfic voluntaicùra efti- uerfo.
cacitervult,fccum trahit vniucrfas alias poten-
tias;intelle6him,vt intelligat quod ipfavultjme
moriam,vt recordeturjdefiderium, vt illûc ten
dat; membra cxteriora,vt id quodeupit execu-
tioni demandent. Hinc proficifeitur , vt fi qui$
coníenfu voluntatis ampleéHtur vitia, cótinuo
efficiatur vitiofus;& fi mundum,mundanus;&
fi carnem,carnalis;& fi fpiritum , fpiritualis ; Se
fi Deum, diuinus. Nam quod amplectitur vo
luntas , totus ipfc homo ampleétitur , & amar.
&hoc fatis eft vt fiat talis , quale eft id quod
amatur: propter quod Propheta Ofeas capit.9. Otex.f.
loquens de vitiofis hominibus &improbisdi-
cit, Fadi funt abominabiles ficut ea quae dilexe
runt.*jSed übet alia huius rei dcmóftrationem
adhi-
 Quseílion. IX. : Articul. L
adhiberc. Ita enim comparatum eft vt effedús
naturaliter confequantur fu as califas ; vnde quá
tocaufç validiores funt, & efficaciores,cffcdus
inde fubfecuti , vali diores & meliores profici-
fcuntur.Cúm ergo finis fíe prima caufarum om
niü ; ipfe enim eft qui primùm & praecipuè mo
uet esteras ad operandú;confequens eil, quod
ea vis animx,qui habet pro officio finem vni-
uerfalcm refpicere,ex eius defíderio & cupidita
te caetera omnia moueatjhuiuímodi autem eft
voluntas , vt fupcriùs probatu m eft. Vnde eft,
quod qui vehemcntiori cupiditate afficitur er-
ga finem,vehemétiùs moucatur ad media,quse
funt neceiTaria ad finis confequutioncm.
Qua r.cócl. ЩQuarta condufio. Voluntas mouet intelle-»
Volútasmo éhim,& esteras potétias quae eiüs imperio Tub
VoTí
uet cuteras duntur,applicando eas ad operàndum, nec ha
pocétiai ap
plicádoeas bet aliam «fficaciam. «J Pro cuius explications
ad operan - notandum eft primo ,. quod dupliciter vnum
dorn. mouet aliud;primo modo, caufando ali quid in
Dupliciter paíío, vel ipfum motura , vel aliquam qualita-
res áliqua tem inhxrentem : fecundo modo , applicando
:alte
tantùm potentiam producentem ad opus. Et
ifte modus applicandi in naturalibus, non eft
modus caufandi per fe, fed per accidens : qui
enim applicat ignem ad comburendum , non
comburit,fed ignis comburit.At in moralibus,
omnia opera refcruntur in voluntatem appli-
cantcm , tanquá in primam & potifsimam cau-
fam. Ratio huius eft. Nam omnia opera mora-
lia,& quantum ad vfum,& quantum ad exerci-
tium , dependent à volúntate applicants intrin
fecè,& etiam quantum ad modum. Certè in ar
tiñeiofís magnam budem meretur caufa appli-
canSjVt patet in coquo,& in argentado.Secun
do nota, quôd potentiae quae fubdunrurimpe-
rio voluntatiSjfunt in duplici difieren tia ; quae-
dam funt pafsiuae tantùm,vt funt potentia mo-
tiua,& potentia executiuapafsiuaj alias funt a ¿ti
uae,vt funt omnes potétix, tum apprehenfíuae,
tum appetitius. ^Tertio nota , quod Voluntas
mouet potentias pafsiuas,caufando immediate
in Ulis motú.Hoc aíTerit Arift^.de anima с. io.
cum diejt , quôd appetitus eft potentia motiua
fccüdum locum.Et probatur rätiöne.Nam po
tentia motiua pafsiua reeipitinfe motum^ &
nó eft aliud prineipium in quod reducatur ifte
motus,nifi in appetiturh.ergo.Secúdo,angelus
perintelledum & volütatem caufat motum in
corpóribus cceleftibus. ergo cófimiliter per vo
luntatem anima mouebit corpus fuum fecúdú
locum;caeteras vero potentias mouet voluntas
Solut. arg« tantum, applicando cas ad opus. Hoc probant
argumenta fada in prificipio,à quarto vfque ad
vit imum .%c his notationibus patet quid dicen
dum ut,preterquá ad vltimú. ЩAd quod reípó
detur,efle differentia inter potentias naturales,
&potctiasquae fubdútur imperio volütatis.Pö
tétiaecnirñ naturales applicátur ad opus ex in-
ftindunaturac; potétiae vero liberse applicátur
ad agendú , vel nóagédú ex imperio volútátis,
vt cóftat experiétia. Itaq; applicatio & vfus, eft
à volútate;fpecificatio vero operis,eft ab obie-
do.Sccúdo dico , efle hoc lingulare ih adibüs
volútarijs quôd requirát duo moüétiá,vnú per
raodú agétis,alterú per modú illuminátis & di-
rigétis ; ná volütas fequitur forma apprehéfam
perintellcdú,& obiedúeius cft bonú apprehc
fum per intelledú. Dico tertio, qüód in omni
bus rebus naturalibus герепшг,^» potentia , vt
reducat in adú, requiritgeninu motioré. v.g.
animal quádo videt,aut graditur,mouetur qui-
dé ab appetitu ad Шй motú,caeterú çj> motus il-
le fit huius vel alterius fpeciei , ab obiedo acci-
piédú eft.Similiter quádo mouetur lapis in fuú
locú, generas caufat illú motú;at verô q> motus
fit huius aut alterius ipéciei,ex termino expen-
dendú eft. Eft fecúda queftio; Quomodo in Quomodo
telledus moucat voluntaté,an effediuè, & adi intelleâu*
uè,an potiùs per modú caufç finalis, oftédédo, moueас vó
luntatem.
illuminando. Et videtur primú.^Ná appetitus Primú arg.]
(autore D.Tho.q.8o.i.p.ar.2.& i.2.q.iz.ar.3.) D.Thom, '
eft potétia pafsiua, 8c magis pafsiua quàm intel
ledusüta aflerit D.Th.in eodé loco.Sed intelle
dus veré patitur à fuo obiedo^recipiendo ípe-
ciem. ergo voluntas veré pátitur à fuo obiecto,
quod eft bonú apprehéfum per intelledú". Er
go voluntas móuetur efficienter ab intelledú.
qf Secúdo.Subfiftétia cóiúda caufac, non variât Secundum..
genus caufandi : calor em in eodé genere caufae
cócurrcret,fieflet fubfiftés per fe , & feparams,
ficüt modo cócurrit quádo eft cóiúdus , & eft
accidésíSed verbú in diuinis producir efficien-
ter amoré,qm producit Spiritú fandú,vt docet
fides.Ergoverbú intelledus noftri,licèt fit acci
des, producit amoré in genere caufae efficiétis.
ffíTertió. Intelledus pradicus mouet volútaté Tertium.
efficréter.ergo femper intelledus mouet volú
taté eíficiétcr.Cófequétia inde probatur, quo-
niá folus intelledus pradicus mouet volútaté.
Probatur vero antecedes. Ná in intelledú pra-
dico refidet prudétia,quae per fuú imperiú mo
üet voluntaré efficiéter,& omnes virtutes,quae
funt in volútate, fie adeó, quôd effet móftrú &
miraculum,cp prudétia imperaret efficaciter,&
nó fequeretur obediétia in volúfate.^íVltimú, Vltimum*
Experiétia cóftat nobis incuti timoíé,aut trifti
tiá,ex malis prçfentatis per intelledú. Atq; etiá
gaudiú ex bonis propofitis per intelledú , etiá
nobis nó confentiétibüs , ficutexfenfibilibtis,
fenfationé.Ergo experientiaconftat , q> intelle
dus mouet volútaté efficiéter. Probatur confe
L 3 quentiáí
 166 F; В. Medina
qucntia.Nam fi hoc nó eíTet.fed dieeremüs api
petit um moucri ad przfentiam appetibilis,non
effet aliqua ratio efficax ad probádum aliquid
ab alio nati. Namegodicam idem de intclle-
ftu, relpeftu intclligibilis ; & de fenfu , refpe-
¿hi fcnlibilis, & de ligno , refpe&u comburen-
tis,nempè quód omnia hxc mouentur ad prz-
fentiam fuorum obiectomm. Iraq; fumma hu
ius argumenti hzc eft.^fPofita notitia, ponitur
volirio; non poli t a, n ó ponitur. ergo notitia cf-
ficienter caufat volitioné. Hçc funt argumenta
potifsima ad probandum,quod intellefhis mo
ueat efficienter voluntatem. Alia minoris mo-
Слрг. menti adducit Capreolus in.i.d.25. q.i.
D.Thom. Щ1п oppofitum cft.Nam D.Thom.in hoc arti-
<ulo dicit, quôd intelledus mouet volútatem,
tanquam przfentans ei obiectum fuum, & i.p.
q.8z.art<4. conftituens differenriam inter intel
4eâum,& voluntatem; quantum ad motionem
•dicit quod voluntas mouet intclleftum efficié
ter. Intellectus veró mouet voluntatem in ge
nere caufat finalis,illwminando,dirigendo.Hfс
quxftio eft valde difficilis,fed in primis omirta
mus quofdam Philofophos,& Theologos, di-
centes, quód volutas in omnibus op cri bus fuis
fe habet mere pafsiue , qui referunt vniucrfam
cfficientiá in obiectum volútaris; itaq; bonum
producit volitionem , volútate mere pafsiuè fe
haben re. Hxc fentétia eft in fan л. Volirio enim
fuapte natura eft aétio Vitalis, ergo nccefle eft
quod procedat à principio intnnfeco vitali.
Dcindc omittamus alios, qui dicunt volúntate
tantùm cócurrere ad producendam volitioné,
& quod intellectus per accidens fe habet.Qua-
re dicunt,quôd volútas poteft ferri in incogni-
tum,qua fentetia nulla eft abfurdior. Eft enim
primum principiú in philofophia morali,quod
nil eft volitum, nifi prius cognitum. Secundo,
primum prineipium eft , quod prudentia quz
refidet in intelleftu,non coneurrat ad operario
nes virtutum.quz funt in volútate per accides,
fed per fe. Tertio. Primum principiú eft, quod
voluntas fit appetitus rarionalis; appetitus aute
rationalis in hoc differt à naturali , quod fcqui-
tur formam apprehenfam per intelle&um.Vn-
de fequitur quod voluntas,ctiam quando ope-
ratur naturaliter,atque ctiam quando operatur
vt natura quzdam eft,fequitur formam appre
henfam per intelledum; vt viderc eft in myftc
rio fan&ifsimx Trinitatis. Voluntas enim quae
producit amoré diuinö,vt natura quídam eft,
producit per verbum;atque ctiam volútas bca-
torum,quia neceffario amat Deum , neceffario
_ t tbeo amatbonú prius apprehêfum perintelleftum.
Varîe
jôgorû fen ^Theologi ,quiinhacquzftione exponenda
fornix, funt admitt c'di , haben t varias opiniones. Qui-
ËxpoCin Prim.Secun.
dam volunt, quôd intellects per bonfi appre-
henfum efficienter mouet voluntatem. Huius
opinionis eft Gregor.Arim.in.2.d.z4.q.vnica, Grc. Atira.
conclufione.z. Gabriel d.25. q.vnica , dubio.}. Cab.
Palu.in.4.d.xp.q.3.art.i.Henric.quodlib.iz.q. Palud.
Henri«,
5.Capr.in.2.a.25.q.i.arti.3.fentit, quôd intellc- Capr.
¿tus volúntate mouet in genere caufic finalis,
& formalis,& nullo modo in genere caufz effi
cientis.Idem fentit Ferrar. i.cont.gent.c. 44. &: Ferrar."
Victoria. Caie.i.p.q.8o.ar.2.& infra q.ii.ar.i. Vitoria.
habet fingularé fcntentiá,dicens, quôd in aébi Caiera.
voluntatis funt duo conlideranda; vnú, eft ipfa
fubftantia actus: & nomine fubftantiz adus,
non intelligit vniuerfam entitaté actus, fed tan
tum genericam, & quiequid fignificatur nomi
ne volitionis. Eft enim compertum exercitatis
in dialcc'tica & metaphyfica,quôd genus r an tú
fignificat fubftantiam rei,& ideo prçdicatur in
quid;& differétia fignificat modumrci,& ideo
p rxdicatur in quale quid : alterum quod debet
confiderari,eft fpecificatio actus , quod fit hu
ius vel alterius fpcciei.Dicit igitur Caiet. quôd
intelleftus non concurrir actiuc ad fubftátiam
aft as volútaris, cxtcrîim ad eius ipecifi cationc
concurrir actiuè. Et probat bono argumento.
Nam in appetitione voluntatis , eft exercitiü Arg.CaierJ
aftus , & eius fpecificatio. ergo habere debet
caufam aftiuam vtriufque. Sed voluntas no eft
caufa fpecificationis actus, alias omnes volitio-
nes client ciufdé fpeciei. Igitur fpecificatio de
bet reduci in bonum apprehenfum per intelle-
étum,táquam in caufam efficientem. Quidam
ex Magiftris noftris dicunt, quôd in volúntate
eft gemina volitio;naturalis,& libera. Ad libe-
ram volitionem cócurrit intellectus per modi
caufz formalis , vel finalis , & nullo modo per
modú caufz t fficien ris, fed tâtùm oftendendo,
illuminádo , dirigendo:czterùm ad naturalem
volitionem concurrit efficienter. qua de caufa
verbúdiuinú efficienter producit Spiritûfan-
ctú ; atq; adeô voluntas noftra in motibus pri
mo primis rapitur efficiéter ab apprehenfione
boni,ob candé rationé. «[Pro huius expofitio- Expl.cjucC
ne eft prima conclufio. Probabile cft quôd in Pri. codn.
tellectus moucat volúntate in genere caufz fi-
nalis,vel formalis,& nullo modo in genere eau
fz emciétis.^Nam Ariihfic D.Tho. quotiefcú Prim, arg;
q; loquúrur de modo , quo intellectus moueat D.Tbom.
voluntaté,dicút,quod mouet per modú cauíz
finalis. ergo ita afierédú eft. videatur fingularis
locus D.Tb. de venta.q.22.ar.n.ad 5. vbi dicit,
quôd intelleftus mouet voluntatem , non in
clinas cam in id in quod tendit, fed lï cur often ' г
dendo id , in quod tendere debet, plura fcribic
ferè in hanc fententiam de verirate^quzftione
22.art1cul.12. Secundo, ad hoc quod voluntas
ope-
 Quaeftion. IX.
'Il ■ operetur,fatis eft quôd bonum prsfentetnr vo
lunrati per intelleftum , necad hoc requiritur
alia efficientia. Nam nurai propofiti volunta-
ti auari , continuó rapiunt cam , & tamen tan-
tùm concurrunt obicftiuè, & ñon effeftiuè.
«J Tertio. Propofito bono voluntad , licèt au>
feras omnem efficicn tiam quam aduerfarij fin-"
gunt , adhuc voluntas fcrretur in illud bonum;
eft enim impofsibile quôd voluntas habcat
fuú bonum fibi propofi t um,& quôd in id non
fcratur. ergo non requiritur efficientia et par»
te intelleftus. % Quarto. Intelleftus nonpo-
nit aliquidin volúntate , quod lit prauium ad
aftum voluntatis,aut verô quôd (it effeftiuurd
Ulius aftus , vt de fe pate t. ergo non mouet effi
cienter voluntatem. Probatur confequentia*
Náeftprorfus inintelligibilc quôd intelleftus
moueat volúntate cfficiéter,& quôd rió prodU
Quiaram cat aliquid in 'ei. % Quinto. Voluntas eft caula
éoO irr'- principalior volition is. ergo fi bonum apprehé
fum concurrit effeftiuè ad volitioncm, vel con
currittartquam forma,veltanquam inftrumed
tum;nó tanquam forma; forma cnim debet ef-
fc coniunfta operand; bonum verô apprehen-
fum eft m alia potentia , non tanquam inftru-
mentum ; nam inftrumentum mouetur à prin
cipal! agente ; at bonum apprehenfum non mo
uetur à volúntate, Sexto. Sequeretur ex op-
pofîta fentétia,quod voluntas in omnibus ope
ribus fuis non effet libera; nam bonum appre-
henfum,& appetibilc,eft agens naturale.ergo fi
bonum apprehenfum mouet efficienter volun
tatem, mouet naturaliter , & non liberé.
^Séptimo. Voluntas mouet intelleftum efbV
cienter, vt fuprà demonftratum eihergo intelle
dus nod mouet voluntatem in codem genere
caufa? , alias in eodem genere caufse idem effet
mouens,& motum, quod eft abfurdum.
J«cii. c£cl. Secunda Co nclulio. Probabilis mihi vidctuf
oppolïta fentétia,fcilicet,quod intelleftus mo
uet voluntatem in genere cauls efficicntis. Et
idem affcrert dum eft de bono apprebéfo quôd
moueat Voluntatem cfficienter.Probatur.Nam
licet argumenta quz fecimus pro prima cóclu-
" fione non fine contemnenda, prae Ulis tamed
qui funt poli ta in principio quaeftionis, nod
funt magni momenti.Secundo,repcto illud ar
gumentum quod feci in principio qusftionis*
Nam quando quae ritur , an intellechis moucat
efficienter voluntatem,non qusritur de intclle
ftu fpeculatiuo ; hie enim nihil mouet ; fed de
intellecbipraâico:ifte verô intelleftus femper
mouet efficienter voluntatem.Prudentia enim
que refidetin hoc intelleftu,pcr fuû imperium
efficaciter rapit volû tatem,& virtutes que funt
in volúntate. Confirmatur. Nam fiante impe
Artícul. I.
rio efficaci exparte intellcftus,nulla reftat liber
tas in volúntate ad con tradicédum, vt in frà di-
cetur.Ergo fignum eft euidéntifsimum , quôd
imperiilm intelleftus rápiat efficaciter volunta
tem. Quôdii aliquisdicat, quôd hoc imperiû '\ '•* ,
habet efficaciam in mouendo ab ipfa volunta-
te-.prüdétiá enim eft virtus moralis « qüz id füo
opere dependet à volútate; Refpódctur, quôd
licèt imperium aliqUádo fit efficax ex vohtio-
ne,qua» mouet intelleftum ád talé imperium, • . . 1
nihilominus tarnen cum non fit abitio in infini h- ■ ■
tum,neceffariô deueniendum eft ad vnum im- \ л '
perium intelleftus, anfeuertens omnem actio- ' ". \'
hem voluntatis, quod fecum efficaciter rapiat ■". .
Voluntatem. % Ad argumenta pro prima opi- Ad argum.
dione; adprimum refpöndetur ,auôd bonum prima
apprehenfum poteft aUpliciter cofiderari;
modo,prout eft à parte rei, & fécundú hác vno
con ¿¿"^¿^
Pnmu*.
fiderationem mouet finaliter, & metaphoficè:
Olio, modo , fecun dum quod eft in intent ione,
& vt habet coniunctum imperium efficax intel
le¿his,& fecundum ifbm confiderationem ra
pit efficaciter voluntatem* Philofophi quando
dicunt,quod finis,& bonum apprehenfum mo
Uent finaliter,interpretandi funt fecundum pri и £
mam confiderationem.*] Ad fecundum refpó- Ád fecSJúi
detur,non effe fatis ad hoc quôd voluntas ope-
retur,quod proponatur ei bonú per intelleftú.
Sed praeterea eft neceffariú imperiú efficax in
telleftus i quod efficaciter moueat volútatem.
Secundó died, quôd intelleftus habet duo offi
cii;vnüeft,prjöpotierevolütafibonü& conue .--«LÍ.-i
niés ornado illud quantú potcft; quemadmodú
Orator artificiofa orationc proponit laudes eius
hominis,qué vult laudare; & in ifto muñere in
telleftus tatú cócurrit finaliter,auc verô forma-
liter-.aliud officiú intelleftus eft,imperare volú í-í.'í. "
tati efficaciter , & in hoc officio intelleftus con
currit efficienter.«[f Ad tertiú refpódetur,quódf Ad certium
fine aliquo miraculo licèt intelleftus proponat
voluta ti fummú bonú , fi nó interueniat impe
riú efficax, nulla fequetur operario vol un tati s.
ЩAd quartú refpódetur,quod fi aliquid proba Ad quartú.
ret,probaret fubinde quôd volutas nó moueat
efficienter in telleftum :cuiüs oppofi tú fuperiùs
probatú eft.^Ad quintúrcfpódctur,quod có- Adqdmí<
currit tanquá forma.qua medíate, volutas pro- .r.v..j^„J
ducit fuas operatipnesmec oportet quôd ht сб
iunfta forma operanti , fed fat eft quôd fit in
cadem effentia anims:hoc eft proprium volun
taris , quod operetur per bonum apprehenfum
ab alia potentia eiufdem animx.% Ad fextúre-
fpódetur, çp motus brachij eft liber, qui tamen
dependet à motu cœli,qui eft naturalis ; motus
em recipitur in paflo ad m odû recipiétis.Secun
dô dico,qüod fi ignis applicatus calefacerer, 8c
> L 4 cale»
 i68 F.B. Medina:
calefaccret pro libito meo,ccnè calefadio eflec
libera. Quoniam igitur bonum apprehenfum
depédet à volútate,& in applicationc,& in vfu,
hinc eft quod cogitatio, & volitio habent om-
$d rldrnfi. nem libertärem. % Ad vltimum dicendum , no
efle incommodum aliquod,quod idem fit mo-
uens,& motum,ad diuerfa comparatum. Volú
tas mouet intelledú ex eo quöd applicat cum
ad moturajintelledus voluntarem , imperado,
Quae opera pra?cipiendo.«jSed illud dubium explicandura
no intelle- eft;Vtrùmadmouendam voluntatem fufïîciat
ûusrcqui- nefimplex apprcheniio boni; an verôfemper
úendam'vo requiratur iudiriú de rei conuenientia& boni-
luntatem. tate?Scotus'in.i.dift.6.& Marfil.in.2.q.i6.ar.i.
Scot. ' tcncr,quod fimplex cognitio,etiam incomple-
Mufît; xa,poisit raouere voluntatem ad agendum.
Pnmü arg. ^Argumentaquibusvtunturad huiusopinio-
nis probationé, hsecfunt. In ptimis. Cognkio
fimplex poteft mouere appetitum fenfitiuum.
ergo etiam poteft mouere voluntatenbConfe-
quentia probatur ex eo,quia voraus tanta; vir-,
tutis eft circa fuum ^biedum , atque appetitus
fentiens circa bonum fcnfibilc. Antecedens ve
rá probatur in animalibus imperfedis, in qui-
bus,aurore Ariftotel.in.2.de anima text. 20. &
27. & 2Q.tantummodo eft fenfus tadus, in quo
fenfu non poteft cíle notitia complexa , ñeque
iudicatiua ; cum fenfus exterior non pofsit con
ficerc propofitioncs; & tarnen habent fitas ap-
pctitionesjnam quando punguntur, dolent, &
contriftantur; quádo verá capiunt dcledatio-
fcç&dux, nem,dilatantúr. fitem pueri , & amentes ha
bent fuas appetitiones, qui ñeque iudicant,ne-
que délibérant : cuius inditium manifeftarium
eft, quód Cubito triftantur, vel hilarefeun t.Er-
goinhis mouctur voluntas ex fimplici appre-
Tetdum* heniione. fHoc idem comprobat euidens re-
rum experientia. Saepe enim appetimus cibum
An: velpotumex fimplici apprehenfione,vtvide-
re licèt in homine , qui fumma fame cruciatur:
is enim appofito cibo,continuô gaudet. Ccrtc
homo qui velocifsimè fenbit, qui vult ducere
omnem linearn , non iudicat qucmadmodum
quzlibet linea ducenda fit : citharccdus etiam
qui tangit lyram, non iudicat ad omnem con-
D.Tho. tactum quern facit. «JItem D.Thom.in.2.dift.
Quartum. 24^.3. artic.i.dicit , quod in appetitu fenfitiuo
funt quidam motus naturales,qui non fcquun-
tur cognitionem , fed naturalem complexio-
nem carnis,& ideo non poflunt vitari ; & illi fo
lùm, fecundum S. Thorn, non imputantur. •
fPraeterea. Vifus poteft cognofcerc coloratú
fub ratione lucidi. ergo intelledus per fimplicfi
apprehenfionem poteft cognofcere bonum,
fub ratione boni,& illud prafentare voluntad.
Potcritergo mouere volútatem per fimpliccm
ExpoCin Prim*Secun.
"apprehenfionem; fitem poteft argui. Nam
ad fufpendendum adumnon requiritur iudi-
cium. ergo neque ad agendum. AlTumptum
probatur. Nam fi ad fufpendendum adum , &
vt ceflemus ab opere,requirituriudicium , con
fequens eft quod ad fufpendendum illud iudi-
cium, requiritur aliud iudicium, & fic erit pro-
ceffus in infinitum. fPneterea. Poteft fieri ar
gumentum de angelo peccante: videturenim
peccafle ex fimplici apprehenfionc , alias pra>
cefsiflet error in intelledu an gel 1, i 1 habuiflet iu
dicium.At error in angeloante peccatum nulla .muri:'.)
ratione admitti poteft.Idem argumentum po
teft fieri de primo peccato, quod com mili t pri
mus homo : videtur enim peccafle ex fimplici
rei apprehenfionc. Si enim priùsiudicaflet bo
num efle comedcre de ligno vetito, confequés
eft quod in illo,ante peccatum , error fuit, & de
fcdus.quod concederé ab omni vera Theolo-
gia alienum eft. Щ In huius rei expofitionem Prima Co*
eft prima condufio. Ad mouendam volunta cluflo
Ad monea
tem non fuffid^ fimplex rei apprcheniio , fed dim volua
requiritur iudicium de conuenientia rei, & bo tJtcretjuiri
iiitate. Sic docet D. Thom.hîc folutione ad 2. ter ladicid
& in.2.d.24.q.2.art.t.& Arift0-3.de anima tex. de ret <
4<i.dicit,quôd intelledus pradicus mouet vo mentía.
D.Thorn.
luntatem ad agendum, non fpecülatiuus. Cer- Aullo. .
tum autem eft , quôd intelledus fpecülatiuus
habet fimplicem rei apprehenuoncm,& cogni
tioné. & in 1. de anima inquit, quod ad ea qu.e
funt in apprehenfione , nos habemus Ii cut ad
eaquxfunt inpiduris, vbi terribilia nos non
contriftantJtem fi ápprchenfio fola fofficerct,
omnia e lient ж qualit er appetibtlia,vel fugicn-
da;a?qualitercnim apprehéditur miferiavt bo
na, bcatitudo vt mala. Nam quantum ad appre
henfionem , nulla eft differentia : audita enim
hac enuntiatione,miferia eft bona, apprehendi
mus miferiam fub ratione boni & conuenieh-
tis.Sequitur rurfum,quod apprehendendo пе
сет mcam, trill are r, etiam fi nullú imminereC
Eericulum. ïmôfifolaapprehcnfiofuflîceret,
omines fe libenter interhcerent , quia appre
hendi hoc poteft tanquam fummum bonum.
Item poflbmus facilè comparare m ax im am de-
ledationem:poteft enim quis apprehendere fe
•efle Archiepiicopum Toletanum , aut Summú
Pontificem.Praeterea eo modo apprehendit ho
mo cordatus, bonum eft me in puteum conijee
re,atque homo infanus:at cordatus qui iudicat
efle malum,non facitjinfanus vero facit,quiaiu
dicat eifc bonum. Demum ratio potifsima qua
re non poteft quis nolle beatitudinem abfolutè
eft,quia non poteft apparere fub ratione mali:
imó illa eft vna ratio , quare beati non poflunt
nolle videre Deum. At fi fuifieit ad volendum
illiquid,

ali quid, quôd per notitiam folùm apprehend-
Uam ар pareat bonum ,& ad odium rci,quod ap 1 rùm in prx fentia accipitur pro sftimatipne rei,
parear. malum;n on eft dubium quinpofsint for
íháiUalc*prepéríkibhfcs apprehen{iua?:bcatim
яппг <jo eft jn4a,&i?iiftrii eft böna/bpörtet-ergo vt
fit iudiciü de bono advoiendura,& de malo ad
fcbienâum'.Se'dinynquid D.1fhómJ4i6c älicübi
dicit,autinfinuat?Refpondetur,quodD.Tho. ' fequuntur iudicium iá praecóceptum,neque re
loquitur ficut philofaphus,per Ьзес voçabula,
mtelligetejcomq'lcere^apprehenderé^iiçfunç
comrtiunia aonôtitiâm apprehcnfiuam,í¿ ludí
catûiam.îi ceriè7darif«mè(vcl ego fura cçcus)
fuam fententjara dççlarauit hîc in folutione iè-
cundi. ' 'J
c5d. ^[Secunda Conclufio; Ad mouendam volunta
terneftícaciter, non fufficit iudicium fpecula-
tiuu m de conuenicntia rei & boni tate;nam me
aiipütartte de bfcafitildine ¿ quôd fit ramrmiM
bon um, non fequioir efficax volido; quia in tel-
leftus fpeculatiuus nihil mouet. . '.Цпп^
Tert.CócL flTertiaConclufio. Nonfufficitádrhóuenda
voluntatem iudicium prafticum.quod explica-
• turkis verbis;Bcatitudo eiVfumm'è áppetenda,
j bonum fcft fequi virtutem j nam qui fque iudi-
t cat hoc eûe bonum , at non omnes fcquuntur
• • . 8 •-. virtutem. ■ l- ; : ' requiritur aliud iudicium; quia hoc nihil aliud
'Qaaf.côçL 4fQü?fta Conchifio. Satis eft ad mouendam
V '' Vdluritatem iudicium prafticum intelleftus.
'''iiBJ quod explicatur his verbis;fachoc,ama,dilige.
Tïë efficacia huras imperij in frà qusftione 17.
Nunc vero ad argumenta fatisfaciendum eft.
Ad irgum. iîAd primú dicédù,quôd hsc animalia imper
Ai primú. fcfta,habétimperfc¿iúiudiciú,iudicát,velexi-
ftimant cibú,vel caloré efle fibi cómodum, aut
incommodum,quo deleftantur, vel triftantur.
Ariftoc, Certè Ariftot.».de anima text. 29. rcliquît fub
dubio,an ne(in animalibus imperfeftisfittan-
tùm fenfustaftus;fedin j.de animatex.56.vbi
traftat de motiuo appetitus , omnino doccr,
quôd habent phantafiam,fed indeterminatam.
& probat; quia triftitiam videntur habere,& lai
titiam.Vndc patet,quôd fecundum Arifto. fim
plex apprehenfio fen fus exterioris non fufficit
ad mouendum appetitum etiam fenfitiuum.
Ad .fAd fecundum argumentum dicendum eft,
quôd ficut pueri & amentes fubitô feruntur in
iîia obiefta per fuas appetitiones,fic fubitô asfti fticum in intcllefturerrâtenim omnes qui ope
mant aliquid fibi commodum aut incommo-
dum.Sed obferuandum,quôd iudicium in prs
fentia appellatur apprehenfio,& a»ftimatioali-
cuius rei,fub ratione c6ueniétis,aut difcôuenié
tisjCÓmodi aut incómodi;nóveró accipitur pro
enútiatione iudicatiua:propofitióes cm iudicati
ux nó inueniuntur in brutis.Sed & iilud no prç
tereundum , quôd iudicium apudPhilofophos
morales fumitur pro fententia & dccreto,quod
Artîcufc î.
eîdelibtratione & confultátionetíi^na>WeV
fub ratione conuenientis, aut difeonuenientisr
& taie iudicium inuenitur in pueras <3c anicn-
tibus.^Ad terttum dicendum, quôd comme- AdterdíJ
moratiin argumento, iudicant ofle bonúquod
faciunt^-ppftmodumverô in operis çxercitio
quintar quôd de nouoiudicent. %Aà quartú Ad quartüj
dicendum, quôd nulhis moms appetkwienfiti
ui eft fine imagination e^vt claré dicirS.*fhbm. D-ТЬопЦ
in z.d.24.q.i.art.i.fed dicuntur Uli motus natu
îàlèsjquialiéètfint cum irtfagirratione, non ta-
•mca ex eacaufimtur,fed ex motu naturali , vel
ço^plexionecarnisjy.e} fi caufantur ex ta, non
potëit ipfa imaeinatiö vitan.Conradus videtur Conrad«î. J
^xftenere,quôd taies motus prsecedunt omné
cognitionemintellectiuam,cx.rationis delibera .: te: .
^tonemySc ideo non imputantur. % Ad quin- Ad quüatú,'
tûra <iicendum,quàd fi hitelleftus fpeculatiuus •
proponit voluntati bonum & conueniens, vo-
luntasnon moueturadagendum;nam( vt dii
ftumeft) intellectus. fpeculatiuus non fufficit
admoúendam volúntateme %KA aliud dicen- Adfextnm«
jdura «ft,quôd ad fufpçndcndvni negatraè,. np
eft quarrt' non agere,& ab opere ceflafè ; ficut
«nim voluntas iudk&Ate întelleftu, bonum ef-
fe diligerc PI atonem , eft libera ad non dili ge n-
dum; jta & poftquam cœpit diligçre , eft libera
ad поп diligédurfa, & fie pöteft ceíTare abaftu;
Si tarnen haberet hanc volitionem, voló non di
ligere, oportet v t habeat indicium, malum eft di
ligere,& bonum non diIigere.Veldicito,q'uôd
licet effet necelTarium iudicium, hon effet abi-
tio in infinitum; nam deneniçndum effet ad
vnum iudicium ,quod haberemus ab autore na
tur»,vel ex fenfu,vel ex complexione naturali.
^|Ad vltirnum de angelo, dicunt Theologi, AdvltimJj
quôd peccauitperinconfiderationem,& ideo
non cogimur conftituereerrorem in intelleftu
angelí ante peccatum. Qiiomodo autem hoc
fit i ntelligcndum,non cft pnfe ntis fpeculatio-
nisjquanquam ego non arbitror efle incommo
dum aliquod,conccdcrér]'uôd ángelus in eodé
inftanri,in quo peccauit,habuerit errorem pra-
rantur malum; & omnisprauus eftignorans.
Neque ex hoc confequens cft, quôd merit er«
ror ante peccatum; nam error prsediftusjperti-
nctadprimum pcccatumjcùmenim quisfura-
tur,certè errat,neque tarnen ifte error imputa-
tur vt nouum,& diftinftum peccatum. Sed de
hoc alio in loco conuenicntiùs difputauimus,
nunc ad fequentem articulum progrediamur.
L j A R,'
 tjàt F3*Mcdinae
ARTIC. SECVNDVS.
fVtrùm ЪоЫпШ moueaturab appeti
tufenfitiuo*
S V M M A TEXTVS.
«onciufio? Onclufio articuli fie ha^
bct. Appctitus fenfiti-
uus ex parce obiecti mo-
uet voluntatem. Aper-
taî,plana»que funt probationes qua;
hîc ab autor e producuntur. Prima
tacob. и cruitur ex illo Iacobi capit. 1. Vnuf-
quifcjue tentatur ï concupifeentia
fua abftra<äus,& illecbs. Non au-
tem abftraheretur quis à concupi
feentia fua , nifi voluntas eius mo-
ueretur ab appetitu fenfitiuo , in
quo appetitu eft concupifeentia.
Ergo appctitus fenfitiuus mouet
voluntatem. Subneäit D.Thom.
alteram probationem non minus
efficacem. Id , inquit , quod appre-
henditur ab intelle&u fub ratione
boni &conuenientis,mouct volun
tatem ex parte obieâi. Sed pafsio
qua* eftin appetitu fenfitiuo , eft in
caufa quód obieâum appareat ma-
gis aut minus conueniens, pulchru
aut minus pulchrum. Ergoappeti-
tusfenfitiuus,in quopafsiones ani-
mi collocantur , mouet volunta
tem ex parte obieótí.Id autem quo-
modofiat , exponit D. Thom. ele
ganter in primis. Quöd enim ali-
quid videatur conueniens, ex duo-
bus contingit ; ex conditione eius
quod proponitur; 8c ex conditione
eius, cui proponitur; neque enim
omnibus omnia conueniunt. Vn-
de prouenit , quód vir iuftus di-
ExpoCin Prím^ecun.
ùerfimodè difpoiitus , non eodem
modo iudicat aliquid vt conue
niens, velvt difeonueniens. Pro
pter quod Ariftotel.dicit 3. Ethico* *****
rum. Qualis vnufquifcjue eft , talis
- finis videtur eLManifeftum eft au
tem quod per pafsionem appctitus
fenfitiui immutatur homo ad alî-
quamdifpofitionem ; vtcûm irafei -
tur, excandefcit,cum timet , friget,
&: refugit. Vndefccundum quod -, } ~. ?
bomo eft in aliqua pafsione , vide
tur fibi aliquid conueniens , quod
non videretur extra talempafsioné
conftituto.
IXPLICATIO A R I t С V iL Ii" ,
ШУо dubia hicpofluntcCTcPrimum, Qnomodo
quomodoex pafsione moucaturin j^J]"^
teUeéhis ad iudicandum; an hoc fit »dludicseL
* ^ mcdiatè,hoc eft propterea, quia ex dum à paC
pafsione fequitur iudicium cóueoientis in iraa fibneippe'-
ginatione,& ex hoc iudicio ipfius fenfus, fequj titu* fcnfiti
tur finüle iudicium in in tellcäu : an etiam i m- *
mediate , fcilicet nulla variatione facta in iudi
cio fenfitiuo, infurgente pafsione in appetitu, ......
varietur iudicium in intellecb.Certcvtroq'ue .... j .
modo pafsio variât iudicium. Et qui d e m de pit
mo modo non eil dubium,& fie S. Thom.po •
nit in multislocis, infrà qucEfrion.77. articul.b .
Secûdum autem modurn ponit & in alijs loci 5,
' & fit hoc pacto; quia appetitus fcnfitiuus mu
tât animal totum;eft enim appetitus fubie<Si,&
ex difpofitione varia fubiedi aliquid apparct
conueniens, vel difeonueniens, non folùm fen-
fui,fed etiam rationi. Non folùm enim qui fc«
brizftuat,fecundum fenfum iudicat effe con
ueniens bibere,fed etiam fecundum intcllccTtú,
etiam fi fenlus non iudicaret. Imô aliquâdo ex ... ...
pafsione mouetur ad iudicandum id, quod nâ
poteft iudicare fenfus, putà , pote ft mou cri ad*
iudicandum quod eft fibi conueniens, bbfphc-
mare,vel odifle Deum,vel è contrario ex timo
re pœnarum fenfibüium ad iudicandum, quod
expedit doleré depeccatis.&ifti duo modi funt
certi.
^Secundum dubium eft; An alio modo volun Quoieodo
tas moueàtur ab appetitu fenfitiuo, quàm per volûrasmo
hoc quôd variatur iudicium rationis.putà,incli ue4tuf *b
nandoimmediatè voluntatem. Pro quo nota, j^JIJ^,
quôdvoluntas tripliciterpoteitmouereappeti °
tum
 • Qûpîftion.îX.
tum fenfîtiuum ; vno modo , caufando iudidú
nouum in imagiriatione.verbi gratia, cùm ho
mo timet peerías inferni,per volútatem mouet
intclleftum,& perintellechim imaginationem
ad formando aliqua phantafmata pœnarum, vt
ignis vr'entis,verrais rodentis, & exinde fequi-
tur pafsio timoris in appetitu fenfitiuo. Secun
do modo.imperádo pafsionem per imperij cP-
At'Aot. ficaciarri,ficut feríbit Ariftot.de viro forti , qui
videns effe vtilem iram ad pugnandum,vult ira
fci;& mulier cui placet mors viri , excitât dolo
rem in appetitu fenfitiuo ad exprimendas la-
chrymas. Tertio modo, dato quôd nihil ifto-
rum fitjfed foliim ex redundantia voluntatis in
appetitum; ex triftitia enim voluntatis,naturali
confequiö fequitur triftitia in appetitu ; & ex
hoc quôd aliquis deteftatur peccatum, táquam
turpe,fequitur verecüdia in appetitu. Quo om
nino diftinguit ur à duobus primis modis.Nam
ftante apprehenfione de turpitudine peccati in
fcnfujfi voluntas non deteftaretur illud, non fe
queretur verecúdiain appetitu,&gaudéte volú
täte de aliquo etiá nó delecbbili, fequitur dele
cbtioin appetitu ;& de triftitia voluntatis de
peccato fpirituali, fequitur triftitia in appetitu
fenfitiuo,quae non fequeretur,nifi eflet talis tri
ftitia in volúntate. Non enim eft credendürri
quôd folùm ex volúntate redundet in appeti
tum aliqua pafsio per hoc,quôdmutatur iudi-
cium fenfusmam manente eodem iudicio , fe-
cundum diuerfos mdtus volun tatis,redundant
motus diuerfi in appetitu fenfitiuo. de qua re
D.Thomi videndus eft D.Thom.de veritatc q.16. arti.j.
ad 13.& ar.6.ctiam ad i3.Dubiú ergo modo eft,
an ifto tertio modo,quo volutas mouet appeti
tumperredundantiam , etiam appetitus mo-
ueat voluntatem?Itaque caeteris omnibus pari-
bus in fenfu & intelleéhi , voluntas vnius incli-
netur ad pecunias, propter pafsionem auaritiaï
exiftentem in appetitu fenfitiuo-,& voluntas al-
terius,qui non habet talem pafsionem, non in*
clinetur, velnon tantuminclinetur; hreuiter,
vtriim prgter duos modos fuperiùs pofitos,qui
bus appetitus fenfitiuus poteft mouere volun«
tatcm,immutádo iudicium rationis,detur abus
modus quo. appetitus moueat volúntateme
Primff arg. fEt quidem à parte negatiua hœc funt argumé
D.Thom. ta.In primis S. Thom. vbicunque loquitur de.
motione voluntatis ab appetitu fenfitiuo, non
pofuit nifi illos duos modos.Patet hoc non fo
lùm hic,fedinfrà q.77.artic.i.& de verirate,q.
2i.art.9'.dicit,quôd nulla creatura poteft agere
diredè in ipfam volun tatem , vt eam qualiter-
çunque inclin et. & ibidem ad fextum feribir,
quôd appetitus fenfibilis non mouet volunta-
tem,quafi
s diredè in voluntatem agendo, fed
Articul. IL 171
folùm ex parte obiedi,impcdiendo rationem.
lege omnino D.Thom.in hoc loco, in quo di-
cit expre fie, quôd non aliter appetitus mouet,
nifi ficut fi quis perfuaderet quôd effet conue-
niens blafphemare, vel aliud peccatum. Ccrtè
in articulo quinto huius qua;ftionis pro certo
habet & euidenti , quôd corpus non imprimir
direct: in voluntate,& per confequens neque .
appetitus fenfitiuus, cum fit in corpore.
"JPraeterea.Senfus non mouet intcHedum,nifi Secundums
ex parte obiedi. ergo neque appetitus fenfiti
uus mouet voluntatem , nifi ex parte obieäi.
•flAd haecSi appetitus fenfitiuus mouet volun Tertium«
täte m, & trahit illam ex parte fubiedi,cx redú-
dantia Se colligatione,fequitur, quôd voluntas
mouereturquatum ad exercitium ab alio qui
à Deo,& à feipfa.cuius oppofitum dicit hic D.
Thom.infraarr,6.Patet confequentia. Nam D.
Thom.art.i.huius qusftionis , nonponit nifi
duos modos quibus mouctur voluntas; vel ex
parte fubiedi,quantum ad exercitiú actus ; vel
ex parte obiedi,quantum ad fpecificationem.
Si ergo appetitus fenfitiuus mouet volútatem*
•alio modo quàm ex parte obiedi, mouet illam
quantum ad exercitium adus. "jfProfedô
quôd appetitus fenfitiuus tantùm moueat vo
luntatem ex parte obiedi, admodum perfua-
dentis & allirientis,magis fauet nobilitati,& li
bertad voluntatis. .. .
^fSed çontrariam fententiam probant non mi- Contraria
nora argumenta. "tf Primum arguitur ex cui- îfBt**
denti experientia.Nam continuo atque appeti- p^"^'
tns fenfitiuus afficitur erga aliquam rem,afficU
tur fubinde volútas,& trahitur vt velit; quem-
admodumfi vxor , & filij vehementer cupiant
remaliquam,continuô trahitur vi{ in eandem
fententiam.Certc hominespoftquam rectifica
uerunt iudicium intelledus fine quocuncjue er
rorc,fi patiuntur pafsiones vehementes,fentiût
diffieukatem in v oluntat c,& dato quôd operé
tur contra pafsiones,taman non operantur pró
ptè Se deledabiliter. Ex qua euidenti experien
tia non obfcurè coli i gitur,qu od voluntas trahi
tur ab appetitu fenfitiuo,ex quadam colligatio
ne Sc redundantia.*fldcm colligitur alioargu- Adfecntfdtf
mentó. Nam fi pafsio mouet tantùm volunta
tem ex parte obiedi per modum fuadentis& al
licientisjfequirarquodquicunqucpcccaret ex .
'pafsione,necefrarià haberet iudiciû erroneum
in intelledu. Hoctamcn non videtur verum.
Namille qui redum iudicat,poteft contra có«
feientiam peccare,& hoc ex pafsione incitatus.
♦flSed & tertium argumentum hoc apertècon- Tert¿um«
uincit.Nam fi pafsio mouet voluntatem ex par
te obiedi,mutando iudicium intellcdus,& no
alio modo , fequitur quôd continent ii habi
tus
 1

lyi F.B.Medinae ExpoCïn Prim.Secun.

tus potiùs deberet conftitui in intellccb ad re-
âihcandum iudicium,quàm in volütate, poit-
quam pafsioncs nihil agunt ni Ii mutando intel
lecbm.^Qupdfihsec argumenta leuiaviden-
tur,& minime rem demonftrarc , ex autoritatc
D.Thom. maiorum pergam jdé oftendcre. Ccrtè D. Th.
i.p.q.ni.artic.2.fcribit in hunc modum; Volun
• tas,inquit,mouetur ab intcriori,à folo Deo, ab
extrinfeco vero moueturab angelo, per hoc
quod poteft eife caufa quod aliquid apprchen-
datur ab intellcdu. Et lubdit. Sed praeter hunc
modum etiam voluntas mouetur ab extrinfeco
fcilicet ex pafsionc exilíente in appetitu íl-nl ¡ti
uojficut ex concupifcentia,vel ira inclinatur vo
lútas ad aliquid volédum: fie etiam angeli pof-
funt voluntatem mouere , concitando fimilcs
pafsiones. Loquitur propemodum in eandem
fententiam D.Thom.dc veritaic,q. 26.artic.tf.
& y.quibus in locis man il cite dcclarat,quod ap
petitus fenfitiuus non folùm mouet volúntate
ex parte obiefti,fed etiam ex parte fubiecu, ex
quadam redundantia & colligationc naturali.
Sed hoc in loco tant ùm commémorât, quomo
do appetitu s fenfitiuus moucat voluntatem ex
parte obiecti; ifte enim modus eft clarior & ma
nifcitior. ^iSed&fandafcriptura nonobfeu-
rè infinuat,quomodo appetitus carnis trahatvo
Junta te m : hue enim pertinctillud quod dicit
Roman, 7. Paul. Roman. 7. Sentio aliam legem in mem-
bris meis,repugnantem legi mentis mcae,& ca-
ptiuum me ducentem in legem peccati.In qui
tus verbis explicat vim appetitus fenfitiui, qua
trahit fecum voluntatem. Idem explicat in eo
quod fubditjlnfelix ego homo,quis me libera-
bit de morte corporis huius ? gratia Dei per le
fum Chriftijm,id eft,gratia Dci,quiin carne dá
nauit peccatum,& fraenauit appetitum mcum.
Sapten.?. Idem élucidât Sapiens cú inquit, Corpus quod
cormmpitur,aggrauat an imam, & deprimit fen
lacob.i. film multa cogitan tern .S cd & D.Iacobus idem
ait, cu m dicit; Vnufquifque tentatur à cortcupi-
fcentia fuaabftra&us,&illecuis.Haec fenten«
tia videtur mihi admodum probabiüs , quam
proindelibenterampleótor. Exea tarnen non
îequitur,quôd vehementiùs moueatur qui ha
bet pafsiones vehemétiores,caîteris paribus ex
parte intelleftus & voluntatis ; nunquam enim
i funt paria ex parte intelleâus. Quando enim
pafsio trahit fecura voluntatem ex colligationc
& redundantia,femperimmutatur intelledus,
non quidem in iudicio, fed in imperio ; pafsio
enim eft in caufa quôd intellecbs imperet effi»
caciter hoc vel illud elfe faciendum , fine quo
imperio voluntas nunquam mouetur. Itaque
ficut pafsio ex colligationc quam habet cum
voluntate,trahit fecum voluntatem , ctiam tra»
hit fecum intcl!c¿cum,nó vt femper iudicet ef-
fe bonum id ad quod pafsio inclinat,fed vt vel
difsimulando, vel inconfiderando imperet fe-
cundum pafiionem eiTe faciendum.Hxc de fe
cundo dubio dixifle fuit ici at.
ARTIC. TERTIVS.
yFtrùm Voluntas moueatfeipfam.
SVMMA TEXTVS.
Onclufio fie haber. Vo
luntas mouet feipfam
inele&ione mediorum.
Probatio eft perfacilis.
Voluntatis obieäumeft finis,vtfu
prà fatis probatum eft. Sed finis in
rebus agendis fie fe habet,fic ut pri-
mum pnneipium infeientijs. At in
telle&us per hoc quod cognofeit
primumprincipium, reducit fe de
potentia ad adhim circa cognitioné
conclufionum , & hoc modo mo-
uetfeipfum.Ergoconfimili ratione
Voluntas per hoc quod vultfinem,
mouet feipfam ad volendû ea quae
funt propter finem.
IXPLICATIO ARTICVLI.
N hoc articulo folùm contendit
D.Thom.demonftrare, quod vo
luntas quátum ad exercitium mo
uet feipfam,in aliquo aft u, hoc cil
: mediorum. Vtrùmveroin omni
opere fuo moueat feipfam,alia quxftio eft in fe
quentibus articulis examinan da, ad quam di i pu
tandamiamaggrediamur;namin hoc articulo
nihil eft dubitandum.
ARTIC. QJV ARTVS.
yVtrum Voluntas moueatur ab аЩио .
exteriori principio.
SVMMA TEXTVS.
Rima Conclufio. Vo-
luntas , prout mouetur
ab obie&o , ab aliquo
exteriori principio mo.
Hetur.
 .' •Quceftion.îX: ;'
uetiir.Hsçc eonclufióKquidaeft,ne
qucprobationeindiget.
Sçca.c2cK ^Secunda Conclufio. Volun
tas mouet feipfam cum digit me
dia ad finem , in quantum per hoc
quöd vult finem 3 reducit feipfam
aa volcodum ea qui funt adfi-
г nem,mediantc confilio & delibera
tione. 1 : '*'' '
Tat. e5ei. , ^[ Tertia Conclufio. Voluntas
cùm vult finem ,non mouet feip-
fam,fed neceife eft vt voluntas mo-
ueatur in finem ex inftinclu alicu-
ius exterioris mouentis. Hanc con-
clufiönem probat D. Thomas fe-
cutus principia philofophia?. In pri-
mis ftatuitpro certo,quod id, quod
mouetur , ab alio mouetur , ex 8.
Phyftc. Deinde aliud principium
ftatuit,quód id , quod eft in poten-
tia, oporte&quöd reducatur adaâu
per aliquid quod fitin a&u. His an-
nedit,quod voluntas eft aliquando
inpotcntiavolendiid , quodprius
nolebat.Ex quibus principijs con-
cludit efficacifer , quod voluntas
' ab aliquo moueturjmanifeftum eft
enim quod voluntas incipitveile
aliquid cum hoc prius non vellct:
oportet ergo quod ab aliquo mo-
ueatur ad volendum. Et quidem
ipfa voluntas mouet feipfam , in
quantum per hoc quod vult finem,
reducit feipfam ad volendum ea
qua; fcintad finem; hoc autem non
poteft faceré nifi cónfilio median-
te.Cumenim aliquisvultfanari,in-
cipit cogitare quomodo hoc con-
fequi pofsit , & per talem cogita-
tionem peruenitad hoc , quod po
teft fanari per medicinam , 8¿hoc
Afticui Ш1 -Щ
vult ; fed quia non femper fanita-
tema&u vult, neceife eft quödin-
cipiat vellefanari ab aliquo mouen
te;&fi quidem ipfa moueret feip
fam ad volendum , oportuiflet
quod mediante confilio hoc age-
ret, ex aliqua volúntate prafuppo-
fita; hoc autem non procedit in in
finitum ; vnde neceife elt poneré
quöd in primüm motum volunta*-
tis, voluntas prodeat exinftincjtu
aKcuius exterioris mouentis , vt
Ariftotel. concluditin quodam ca-
pit. Ethicsé Eudimicie. Exhocfe-
quitur, quod licèt motus volunta-
rius habeat principium proximpm
intrinfecum , primum tarnen eft
ab extrinfeco; Probatio ergo D.
Thorn, ad fyllogifmi formam com
pofita fie, habef. Voluntas mouet
feipfam ad volendum ea quae funt
. ad finem , in quantum per hoc
quöd vult finem , reducit fe ad ea,
<jua; funtneceflaria ad finem. Sed
hoc non poteft faceré nifi median
te confilio & deliberation. Igitur
neprocedaturin infinitum, necef-
fum, eft dicere vt in primum mo
tum voluntatis ipfa voluntas pro*
deat ex inftindiu alicuius exterioris
mouentis.
SXPLICAlIO ARTICVLI.
Agnumingenium , planed] lie diuina
D.Thom.qüi cum alia multa hoc ar .f -• л >
ticulo nos doceat , tum illud praci-
puumjquomodo in omni opere nos
nô incipimusjfed Deus quidonat nobis & vei
led faceré pro fuá volúntate ; ipfe eft ex quo
omnia,pcr quern omnia, in quo omnia ; ab со
principium operis, in eum finis noftrae opera-
tionis referturçquippe qui fit Alpha,&>(3,prina
cipium &finis.ld autem quomodo dcmóftrct
diuinus
 174 F,BiMedinae
diu¡ mis Doftor,operxprccium eft vt exquifitè
explicemus.fQusBriturcrgoàplerifq; ,'&à ne
A quo rao- mine fere explicatur; A quo moueatur noftra
neaturvolú voluntas cùm vult finern , & cîim incipit velle,
tas noftra quod prius nolebat.Et quidem D.Tho.definit
cú vult finé quôd moueatur ex inftinftu Dei moucntis, vt
& incipic patet in tertia conclufione.fcd quod definitio
relie.
Arg.contra fit falfa,fuadetur his argumeri>^Principi0,vo-
tercia cocí. luntas producit erreftiuè volitionem finis,ficut
D.TIiom. volitionem mediorum:ipfa cnim eft qua: vult
Primum. -finem,& media confentanea ad finé. Ergo vo
luntas mouet feipfam in volitione finis. Confe
quentia videtur nota.& antecedens probatur;
quia volitió & amor finis , eft opcratio Vitalis,
Secundum. quá anima noftra efficit per voluntaté.fDein*
de. Volitio finis eft operado libera quantum .ad
exercitium aftus,vt ex diftis fatis patere cxifti-
nio.Ergo voluntas habet dominium huius ope
ris , & lie poterit amare & non amare , velle &
Tertium. nó velle.«flPrxterea. Volitio finis eft volútaria;
eft enim actus elicitus àvolûtate.ergo eft à priri
ripio intrinfeco,cum cognitione finis.Nó ergo
oportet eá referre in inftinftum exterioris mo-
Quartana • uentis.«flSed & illud argumentum vrget. Nam
hoc maximè differt inter bruta an im amia Д ho
mines;quód homines mouent fe in finemjbru-
ta animantia minimè.diftumeft hoc,& magna
áfleueratione confirmatum fuprà q.i. articul.i.
'& z.VoluntaS ergo humana mouet fc in finem.
His accedit , quôd fi voluntas cùm vult finem,
mouetur à Deo autore nature, « ex eius in ft in
iftu & impulfu, ficut lapis mouetur à generan-
tejeonfequens eft,quod' talis motus fit natura
lised neceflarius.quod aflerere , apertc falfum
eft. Nam aliquando volitio finis eft libera, &
Quintana. meritoria. Щlam verô opera vitx qua; repe-
riunturin animantibus, non tribuuntur gene-
ranti,ncque autori ftaturx,fed anima? viuenti;
vndé anima definitur,quôd Gtjmncipium vi-
tx.Scd appetitio & amor finis,eft opus viuum.
Ergo in animam viuenté eft referendum , non
in autorem natura;. Certè omnia opera vita;
Phyficifummaconfenfionein animam rcdu-
cunt,non in generantem,ncque in autorem na
tura;. Hxc argumenta fiunt contra conclufio-
Impugna - nem D. Thorn. Sed. contra probationem,
tur ratio ad probandum quôd non rede procedat, ar«
D.Thom. guit Scotusin quodlib. quxft.2i.& Dominus
Scot. Caietan. hoc in loco etiam infurgit«Probatio
Caietan.
D.Thom. fic habet.Nam fi voluntas mouet fe
ipfam cùm incipit velle finem , mouet fe per
prxcedentem volitionem , & deliberationem.
At in his deliberationibus non eft proceíTus in
infinitum.Ergo deueniendum eft ad vnarn vo
htionem,in qua voluntas moueatur ex inftin
Priraú arg ftu exterioris mouentis. %Нагс ratio videtur
N
Expofan PrimSecun.
inualida & friuola ; poterit enim quis dicere,
quôd voluntas mouet fc cùm appétit finë,non
per prxcedentem volitionem, aut deliberatiq-
nem,fed quiaipfa producit volitionem. ^[Dein
de.VolútariumCvtdocuit S.Tho.) eft duplex;
vnum,quiaeftvólitum;aliud, quia eft in pote-
ftate voluntatk;& hoc fecúdomodo aftus quo
voluntas appétit finem,eft voluntarius ; vr^ç
ex hoc quod prima volitio finis non eft vonra,
non cfïicaciter probatur quôd non fit volunta»
ria.ifPrxterra.Ad volitionem finis fufficit ob± Тегошп*
ieftum prxfens cum ipfa volitione ; fufücit,«-
quam,quod proponatur obieftum voluntad
ab ipfo inteUeftu,vt voluntas Velit fincm.ergo
non oportet conftitueremotorem extrinfecú.
•^Demum , tota vis probationis S. Thorn, щ Quartum.
hocconfiftit,quôd voluntas non mouet fc,ni-
fi mediante con filio, vel mediante prxúia alia
volitione, quod S.Thom.nequc hic,neque ali
bi probauit.Sed neque Ariftot.quem D. The.
in patrocinium fux fententix hie produxit , fa-
uet plácito D.Thom.li attenté legatur; nam in
eo loco fic fcribitjDeus nofter,& quia autor na
tura; eft , & quia crcaturarum intcllcftualium
particularcm prouidentiam gerit,mouet intcl-
leftum noftrum , non folùm quantum ad cal ^ ?• •'
cognitiones , quas in exordio vita; habemus,
fed ctiam quantum ad alias, quas habemus in
progreflu temporis , qua; in n«bis infunt abfq;
nrxuio iudicio aut delibcrationc,qux à Deo no
bisimmittuntur.Vbi Ariftot.nunquam docet,
quôd voluntas noftra moueatur ex inftinftu
extcriorismouçntis,fedtantùm hoc aflerit de
intellcftu,& prima cognitione. ЩPropter hxc
arguméta Scotu»,& alijThfoloçi irrident qux-
ftionem huius articuli,& veluti ficilem , earn
prxtcrmittunt ; cxiftimantcnim quôd volun- •
tas in appetitione finis mouetur ex obicfto , &
intelleftus prxfentatione;cxterùm Ariftot. in
hac quxftione cxplicanda admodum laborat,
vndc fit,& vndc nafcatur quôd alius fit aptus&
inclinatus ad philofophiam,alius ad medicina,
ad poeticen aIius;docetque quôd iftx varix ho
minum in clin at ion es à Deo proucniantД pro
ficifcantur cx inftinftu diuinitatis.Qupdvt di-
1 igen tin s exponatur,eft prima conclulio.
^Voluntas mouet fe in eleftione mediorum. Prim.cócL
Nam ea potentia mouet fe ad operan dum, quœ Volgtasmo
applicat fe fua fponte ad operandum. Sed hu«. uet ine,c
mana voluntas per deliberationem Sc confi- flloncmc-
diorum.
lium applicat fe ad cligenda media. Ergo mo
uet fe in eleftione mediorum.Deinde.Intclle-
ftus per aíTenfum primorum principiorum mo
uot fc per difeurfum ad aíTenfum conclufionû,
vt experientia comprobarur. Ergo voluntas
per volitionem finis, mouet fe advolitionen>
medio-
 < Quseílion. I X*
mcdlortim.Confcquentia inde probarütí ■«
Kam quod eft in intellectu afTenfusprimorutn
principiorura,eft in volúntate volitio finis; &
quod eft in intelle ¿tu difcurfus,cft in volunta*
te electio medionim. Praeterea . In eo opere
quod voluntas agit fine deliberation e, non di-
citur fe roouere ; non enim dicimus quôd mo-
uet fe voluntas vtappetat vitam,aut falutem;
quoniam huiufmodi appetitioncs funt natura-
les,& indits à natura; fed in eo opere dicitur fe
moucre,quod agit mediante confultatione &
deliberatione. At in medijs eligendis vtitur
confultatione & deliberatione. Ergo in electio
ne mediorum mouet fe ipfa voluntas.
Obie&io. %Sed argumentabitur aliquis contra ea qua; di
¿ta funt. Nam omne quod mouerur , ab alio
Arlftoc mouetur,vt fcribit Ariftot. feptimo & oftauo
Phyficor. Ergo voluntas in electione medio
rum ab alio mouetur. Hoc ipfum confirma-
tur. Nam quod mouet,eft in a¿hi ; quod mo-
uetur,in potentia. At impofsibile eft quôd re-
fpcctu ciufdem fimul idem fit in a¿ht, & in po-
tcntia.crgo omnc quod mouetur , ab alio mo-
Solacio, uetur. «tfVt hoc argumentum confutetur,
feiendum eft in primis, nunquam dixifle Ari-
ftotelem , quôd omne quod mouetur , ab alio
moueatur;fed tâtùm docuit, quôd omne quod
mouetur , ab aliquo mouetur. Illud etiam in*
telligendum eft de fuppofitis per fe fubfiftenti
bus,in quibüs diftinguitur pars per fe mouens,
à parte per fe mota,dcbetque intelligi de moti-
bus corporeis , qui verè & propriè motus funt;
non autem debet extendi ad acciones fpiritua«
i • les , qux re vera motus non funt,nifi tantùm
per mctaphoram. In actionibus enim ipiritua-
libus non verificatur definitio motus, que fic
habet;Motus eft actus entis in potentia. Actio
verô fpiritualis potiùs eft actus exiftentis in
actu. Vel dicatTheologus, quôd voluntas in
electione mediorú moueturab alio; mouetur
enim à volitione finis:voluntas enim exiftens
in actu per vob'tionem finis,mouetfe ad eligen
da ea qua; ordinantur ad finem.
Secûd сбе ^[Secunda conclufio. Voluntas producit effi-
Volfitk« ,p- cienter volitionem finis; volo dicere , quôd cú
«Jueit era- voluntas appétit , vel amat finem, ipfa eft qua:
cienter vo- amat finem , & concurrit efficienter ad actum
litioncfinis amandi.Contrarium huius docetCapreol.in 1.
d.24-q.i.ad 8.contra 5.cóclufionem;fcd noftra
conclufio euidenter demonftratur ex argutnen
tis,quae fecimus in exordio qusftionis vfq; ad
ç.^ quartum.^fSed in patrocinium Capreoli eft ar-
gumentum.Nam voluntas eft pura potentia ad
Aigom. primam volitionem finis.Ergo neceflum efteó
ftituere extrarium motorcm , à quo reducatur
ad a¿tú; id enim quod eft in pura poten ti a, пои
Articul. IUI.
íbreducit ad actum,fAd hoc argumentum di- Solotío*
cehdumcft,quôdlicèt voluntas fit in potentia
formali ad primam volitionem,ideftactualiter
careat ilia; eft tarnen in actu virtualiten nam ha
bet in fe vnde pofsit comparare prima volitio«
nem finis,fiobiectum ei prdponatunficut ignis
per calorem habet vnde fe pofsit reduceread
actum combuftionis , fi ei cóbuftibile applice-
tur.ltaq; maxime differt inter intellectu,& vo-
luntatem;quod intellectus fic eft pura potétia,
vt non pofsit reduci ad actum, nifi ab obiccto
recipiat fpèciem;at voluntas lie eft pura poten
tia vt pofsit reduci ad actum amandi,propofito
obiecto per in tellectum,abfq; eo quôd in fe ali
quid recipiat.Vel dicat Theologus hoc argumé
tum efle ínualidum, & nugatohum. Voluntas
mouetur ab alio cùm prim um appétit finem.er
go non. concurrit efficienter ad actum amandi:
brutum enim efficienter concurrit ad appetitio
né finis,mouetur nihilomin us ex inftin ctu n a-
turz:& oculus efficiéter producit vifionem , at
mouetur à volútate vt videat;& intellectus ef
ficienter producit aflenfum fidei, fed mouetur
à Deo per illuminationem fupernaturalé. Itaq;
hçc duo non difsident,(èd bene coherent; ha>C
})otentia aut vis animas producit efficienter ta-
cm actum,& mouetur ab alio ; ficut viceuerfa
potefteuenire,quôdresaliqua moueat altera,
& non concurrat efficienter ad actum illiusjvc
voluntas mouet oculum ad videndum , at non
concurrit efficienter ad actum videndi;& volú
tasperpiam afFectionem mouet intellectum ad
credendum,fed efficienter nonproducit actum .tic .«, э
fidci.^fTertia conclufio.Voütio finis eft volú- тек. eSd.
taria, tí libera quantum ad exercitium operis: Volitio fi-
dum.enimhácvitam viuimus, omnis operatio ni» liber*
humana libera eft.quod vel fola expericntia có e~ 4Uitu™
probatur.Eft enim fitú in noftra poteftate,vel- ^ " *
le & non velle;amare vel nó amare.Vnde quä-
do Caietanus ad finé huius articuli fcribit , eg
prima volitio eft naturalis,& nó voluntaría; nó
intelligit quôd non fit libera & voluntaria in
exercitio actus,fed tantùm intelligit quôd non ... 1 - -- -т
eft volitio ex praeccdenti volitionc,neque cau- " *
fatur per delibcrationem & confultationem. • '
^fQuarta conclufio. Voluntas qüando vult fi- Quir.cócl.
nem,non fe mouet ,fed mouetur exinftinctu Voluntuia
primi motoris.Haec conclufio prascipuè loqui- T0"tlone ™
turdefincvltimo,fedetiamdicitverumdealijs rar er ¿„1
finibus particularibus,quos Deus ex diuina pro ftinftu prl-
uidentia nobis proponit fine aliqua deliberado mi шотоь>
ne aut electione volútatis,& fine confilio &di .»
fcurili mentis noftrae. Pcrfuadetur fic effe hifce
argumentis.Primum omni um,tun с volutas di
citurmouerefe^quando mediante confilio&
deliberatione appliçat fc ad operandum.Sed dé
fine
 ty6 E В. Mediase
fine nulla eft deliberado , nullum cohfilium;
nullus enim fans métis délibérât an debe at ap-
petcre fanitatem,aut,vitam. Ergo in appetitio*
ne finis, voluntas non fc mouet.Dcinde,intelle
¿his nofter in alTcnfu primorum principiorum
non fe mouet,fed mouctur ab autore natura?,
qui illuminât omnem hominem luminc ratio-*
nis naturalis. Ergo voluntas in appetitione fi
nis non fe mouet,fed mouetur ex înftinctu pri
mi motoris.Confequentia inde probatur. Ná
finis (ic fe habet in rebus agendis,(icut primurn
principium in fcie'ntijs ; & quemadmodum in-
tcllcctus fuapte natura eft inclinatus ad aflen-
fum primorum principiorum , (ic voluntas ad
appetitionem finis. Ad hxc, tribuere inclinado
nem naturalem eius eft qui inftituit naturam;
3u i enim inftituit naturam lapidis, tribuit lapi-
i inclinations & pondus.vt in locum inferum
defcendat.Ergo inclinare voluntatem in finem
& bonum,üei optimi maximi opus eft,qui in-
ftit uit,& condidit humanam voluntatem.
Item , defcenfus lapidis ob id tribuitur autori
naturae,quoniam ex inclinât ionc naturaliprofi
cifcitur.Scd appctitio finis oritur ex inclination
ne naturali voluntatis, ergo in autorem naturae
referenda eft.Certèfiin principio Deus non
tribuiflet nobis indinationcmin bon um, fed
rccentcr &denouo nobis earn conferret , in
Deum rcducercmus.ergo etfi dedit in initio.in
Deum referenda eft.Item.li hare inclinado ma
la effet , Deo autori. tribucretur. ergo fi bona
eft, Deo autori tribuenda eft.
Corola. 4 Ex his argumentis conuincitur, quàd volun
tas noftra non fc inclinauit in bonum.fcd Deus
vt autor nature dedit talem inclinationem,
quam non habemus ex noftra deliberations,
( non ex noftroconfilio,non eft opus noftra- in-
uentionis, fed nobifcum nata eft, & indita ab
autore natura;.
^fSed dicetTheologus,predi<Sas rationes nó
omnino effe defpicabiles,fed nulla ex parte at-
tingere,ne¿jue declarare probationem D.Tho.
Kxpeoditur probatio enim Diui Thome alio modo om-
probado nino procedit, vt patebit confideranti. Vt igi-
D.Thom. tur probatio Diui Thomar diligenter examine
. , -, tur,fciendum*ft,quôd finis non folùm eft cau
faipfiuseffe&us , fed eft quodaramodo caufa
ipius agentis.Non enim finis concurrit ad effc-
* ctum aliquem cum agen te,iîcut aliud âgés par-
ticulare,veluti duo ignés concurrunt ad vnum
Caafalitat calorem . «jSed tota caufalitas fin is eft m oucre
finit. agentem ad operandum,& folùm per hoc con
çurrit äd effeétum , & hoc fuprà probaturo eft,
quôd omne agens,agit propter finé; & qui hoc
negaret,negaretaliquamcau£im finalem eíTe
nccellariam.Si enim non oportet vt sedificator
ExpoCin Prim.Secun.
agar propter h ncm , vel moueatur a fine, édifia
cator poterit faceré domum cum fola materia,
inducen do formamjquod eflet corrumpereto
tam philofophiam;cùm finis non folùm fit eau
fa.fed caufa caufarum.Si ergo omne agens agit
propter finem,agit ex appetitu fin is: nihil enim
aliud eft architectum agerc propter finem, ni.1
agere ex appetitufinis.àjlllud etiam aniouduer
fione dignum eft.quod mouere fe ad operan*
dum, eft aliquo modo agere(loquendo de ni о-
ttone quantum ad operis cxercitium)hoc enim
nihil aliud eft, quam applicare fead acbitn.ficuc
mouere lapidem,mouerc baculum. Ex his duo
bus principes lequitur in primis,quod tnouere
fe-,eft agcrc.Secundô fequitur , quôd li aliqua
res mouct fe,proptcr aliquem fincra mouet fe;
mouetur enim à fine ad agendum.Tertiôfequi . •
tur,fi mouetur à fine ad agendum , ergo ex ap-
petitu finis mouet fc ad agendum. Quarto (è-
quitur,fi mouetfc ad primam volitioncm finis;
ergo ex appetitu finis mouet fe ad illam,& non
exappetitu naturali,quia tune npn mouerct fe,
vt patet de lapide,vel etiam de bruto. Ergo ex
appetitu animali,& fie in volúntate ante primá ,.
volitioncm crit alia volitio , quod eft omnino
>mpofsibik;relinquitur ergo,poftquam volun
tas non poteft fe mouere nifi ex appetitu finis,
quôd adillum appetitum finis non moueat fc,
alioqui(vt Diuus Thomas bene deducit ) effet
proceflùsin infinitum.Hocidcmconfirmatur.
Nam non poteft voluntas mouere quodcùnq;
aliud, nili ex precedenti appetitione fiois.erço
nec feipfammam quantum ad hoc nihil refer:
vtrum moueat fe, vel aliud. ^Tota ergo vis visraricm»
rationis eft in hoc,quôd omne mouens,:nouec
ex appetitione finis;hec enim eft caufalitas сац
fe finalis,& motor non incipit mouere, vel age
re,nifi ex appetitu finis.Si ergo volutas mouct
fead primam volitionem.ergo mouet fe ex pre
cedenti appetitu finis, & fie non eft. ilia prim i
operario. Fiat ergo argumentum fecundum for
mam fyllogifmi hoc modo. Omuc agens,agit
propter finem appetitum. Sed voluntas mouen
do fe agit .ergo ifte motus eft ab ca, appetitu na
turali, vel anim ali.Ex quo cófequens eft, quôd
fi voluntas fe mouct cùm appétit finem, quôd ' .
talismotus fit ab ea,vel appetitu naturali. vel ani
maliipfius finis. Sed nó poteft ciïc ex appetitu • ■
animali precedenti;nam fie fcquitur cuides có~
tradkxio,quod ante primamvohtionem fit alia
volitiojrelinquitur ergo quôd appetirio finis
fiat ex inftinâu primi motoris.Sic fane fentica . .
dum eft&fecundum philofophiam, 8f verita.
tem diuince Theologie. Ex hoce: uni princi
pio educunc Theologi , quod prima operario
angeli non potuitefle peccatum,quia oriebatur
ex
 Qu3efiion.IX«
ex inclinatione naturali, quam babuit ángelus
ex inftindu autoris natura:. Simili de caufa di-
cunt,quód aíTenfus fideiChriftianx nó poteft
cfle falfus, quia ad eum inclinât prima Veritas,
qua? neque fallere,nequc fallt poteft. Ad idem
Freaer.xi. fach illud Prouemi.Cor regis in manu Domi
ni,quocunque voluerit, vertet illud. Simile eft
Iü.¿f. illud Efai. 65. Inuentus fura à nó qusrentibus
me,palàm apparui hisqui me nó interrogaba!.
Щ Sed explicandum eft,quemádmodum quan
do incipimus vellc nó folíim vltimum finem,
in quem ab autorc natura: indinamur, fed etiá
.:. in alijs negotijs particularibus moueáturno*
ft ra voluntas à Dco.Scntiút enim viri dodifsi
mi , quod nó folum in prima volitionc, quam
habemus in exordio vite circa bonum in com
muni,& circa fine vltimüm humana; vira, ve-
,.- . ' rùm etiam in prímá volitíone quam habemus
de negotijs gerendis, moueatur noftra volun
tas ex in ítinduprirnimotoris. Certè Ariftot.
Arillo* gt Ethicorum ad Eudemum circa finé docet,
quöd fspenumero nobis nihil cogitátibus ve
nit in mentcm cogitatio efficax & impetuofa,
quae fecum trahit vóluntatem,quam motionc
non poflumus nobis tribuere , ñeque in no-
ítram inuétionem referre, cùm de hac re nihil
vnquam cogitauerímus : rieq; vero poffumus
cam referre ш fubftantiam angdicam,qua» nó
poteft efficaciter moucre noftram volúntate:
vnde talis cogitatio in Deum reducenda eft.
Caictaa. Eandcm fen tcntiam propemodum docet Ca-
ietanus.T.parte.quiftione. 8:. articulo. 4-circa
tcrtium argumentum, & probátúr per experié
tiam. % Nam fipcnumeroaccidit, quód vc-
niat in mcntcm cogitatio , aut defiderium rev
de qua núquam cogitauimus, neque delibera-
uimus, neque meminimus , & voluntas flfctur
in rem illam ímpetu quodá & inftindu. ergo
appetitio ilia ex inftindu Dei mouétis proue-
nit. Cuius rei alterum argumentum habemus.
% Nam voluntas tunc iè mouct , quando me
diante confilio & dcliberatione fe mouet ', vt
antea didum eft. Scd qui délibérât, aut cóful-
tat,nó priùs deliberauit, alioqui in dcliberatio
nibus effet proceflus in infinitum. Ergo deue-
niendum eft ad vnam cogitationem,vel voli-
tionem , quam non referas in tuam liberatio-
nem, fed in Dei inftindum,& motionem. Et'
certè haec ratio, quae eft Ariftot. in loco addu-
&o , & Diui Thorns in prafentia , concludit
efficaciter, quod quádo incipimus velle abfq;
prauio iudicio, & abfque pracedenti delibera
tione.t alts modo non fit ex nobis, fed ex fupe
riori natura. Sané quemadmodú Deus , vt eft
autor gratia; , interdú mouet nominé ad fines
fupernaturales,dc quibus nulla praceflerat ho
ÁrticuI.IIÍi. Ч77
minis cogitatio , iuxta illud fuperiùs citatum; ■. л.
Corregís in manu Domini, quocunq; volue
rit verter illud; 5c illud Efaix; Inuentus Гит à . . \
nóquaerentibusmc; palàm apparui his qui me
nó interrogaban in quibus óperíbus homo со
gnofcit fe mouerc , fednefcit vnde ilia motio
originé trahat.iuxta illud Ioann.3. Spiri tus vbi lö*n.j'
vult ipirat , & nefcis vnde veniat, aUt quo va- - •
dannon difsimiliterquatenus Deus eft autor
natura? , mouet aliqùando noftrá volun taten»
ad opera quaedá, de quibus nihil antea memi-
nimus.Et admonetredcCaietanus,quód hoc " .
efficit Deùs vtdemóftretparticuláré prouidé
tiam, quam geritergá natura intcílcdualem,
& rationalem. Vnde ficutiprimi motus con-
fequentes naturam tribuunt ur Deo aut ori na
tura:; fie ifti motus &inftinctus immittuntur
à Deo , quaten us habet de natura intelleduali
& rationali peeuliaré prouidentia. Rcdifsimè
ergo& verifsime dixit S.Thomas, quod quan
do voluntas incipit Veíle ñon ex prauia delibe
rationc , mouctur ex inftindu primi motoris.
% Sed iam tempus eft vt argumentis in cótra- Solut. »rg.'
rum pofitis fatisfaciamus. Cené argumenta
quas vfqucadquartum proponuntur, tantùra
probant, quod n oftra voluntas concurrit effi -
cienter ad volitioncm finisjexquo non fequi-
tur, quod fe mouet ad illum,vt abundanter &
copiofé probat ú cft.fí Ad quártum dicédum, Adqiunl,
quod homo mouet fe ad confequédum finé;
dirigit enim media neceffàriaadconfcquutio- .»!-.■ '
пет finis,in quo praripuè dtftert à bruto; ca;-
terùm nó fe mouet in appetition с finis, fed ab
aut ore natura exritatur. Itaque homo mouct
fe ad finem, nó per actum quo vult fin em, fed
per. actum quo refert & dirigit media ad finé.
«fAdquintum dicendum,quód licet voluntas aj quintil!
moueatur cx inftindu Dei mouentis ad volé-
dum finém,nó inde confequitur, quod illa vo
litio fit neceffaria, & minime libera. Deus cm
mouet vnumquodq; fecundum conditionem
propriç naturae diberum arbitrium mouet libe
rè,agentia verönaturalia mouet necefiariô, &
naturaliter; & nun¿ certü eftqúóctDeus adua
liter mouet mcam volútatem ad feriberidum,
& tamé non necefsitat. Prophète rurfus àDeo
infpirati loquebantur, at liberé operabantur. .
Itaq; inclinatió noftra; voluntatis in bonum,
auaedam infpiratio Dei eft, qua; nó aufert no-
щ libértateme <V Illud tamén Поп eft prater-
cúdum,quód Deus aliquando ilium inat,exci- . •
tatque noftra voluntaté abfq; cófenfu hoftra a
volútatis,& abfque vlla libértate : vndé inquit
Augu.impofsibile eft quin vifistágamur.Hos Not.
motus fubitos, & corrufcationes inftamaneas, Augnft.
appellát Theologi motus primo primos,quos
M agno- s
 i7S F.B.Medina:*
Ambrof. agnofcit D. Ambr.li.2.de Cain.ct.8c H.i.deTa
cab.ci.8c D.Aug.j.li.dc libero alburio. Ad
Adfeitum« fextum dicédum, quod fecundum conlidcra-
tioné phyficam, voluntas mouet fe in finé; ni
habet in fe principiú aftiuum illius actionis;at
fecundum confiderationémoraicm,non mo-
■■" ' l" uet fe in fincm.Nátúc dicirur fe moucrc,quá-
do agit ex praecedeti deliberationc,vel ex prae
cedéti appctitu finis,prout fupra explicatö eft»
Ad ratioei Щ Ad ratióes qmbus impugnatur probat io D.
contra pro- Tho. dicendú eft. Ná ad primam dicitur, tan-
bacionem tum proDarc,quod apperitio finis fit actus eli«
AdTpr¡m*á. c'tus volutatis>c*tcrü nó probat,quód nó pro
' ficifcaturcxinclinationenaturali. Litem val -
dc,& inter prima animaduorrendú,quód licet
appeterc finem fit actus elicitus à volú tatéma
me nó cd volútarius, fed naturalis; quoniá nó
proficifeitur à volútate applicantc fe ad volen
dú,fcd Deus autor naturae inclinât 8c excitât
Ad féconda voluntatem vt velit fincm fuum. ^JSccuda ra
tio lie confutatur,vt dicamus primam volitio»
ncm finis cfîc voluntaria , quia eft in poteftate
.-.« ... noftra velle 8c non velle,amare 8c non amare;
exterú ex hoenó fcquitur quod non fit à L)co
excitáte. Rurfus ex hoc nó fequit,quôd fi vo
lutas moucat fe ad illa m ,non debebat cfle vo
lita cxprxcedcnti volitione;nam certe fi volú
tas mouet fe ad eliciendam primam volitioné,
. î. • iâ prima volitio eft volita ex appetitione alicu
ius finis. 8c lie bene códudit D.Tho.quôd ef-
Ad tettiam íct p roce li us in infinit um.tfTertiam lie rcfclli
to, V t dicas,quód aliud eft loqui de volitióe fi
nis, aliud cít loqui de volitióe quatenus oritur
ex volúntate applicants fe ad volendû. Ná ad
primam volitiouem fatis eft voluntas, 8c obic
ctú propofitú per intellcdû ; volitio enim ni-
•t ■; ■ л hil aliud eft qUàm actus volùtatis in Ьопшсаг-
terùm ad fecunda oportet quód voluntas per
propriam operations applicet feadvolédum
finem.Cùm auté ilia propria operario lit pro
pter fine, necefie eft diccre quód prius vult fi-
nem,quàm moucat ur in ilium. Bene ergo có-
cludit S. Tho. quód fi volutas moucat le in fi-
nemjmouctfepcrpraeccdenté volitionem; 8c
cùm non fit procederé in infinitum, neccfiurh
eft deuenire ad vnam volitioné quá habemus
Ad quarú. exinflinctuDeimouétis. f Ad quartam ratio
nem diciro,rationé D.Tho.cfficaciteridofté-
derc,vt fatis probatú eft.Ad Arift.vcrô dicen-
dum eft, quód pro eodem valet reducerc voli
Qupmodo tionem finis prima in Deum autorem natura:,
ex diuini* Si intellcâum motum à Dco autore naturaî,
jmpu Ifibus ex qUa motionc fequitur in volúntate efficax
dicaturho- vo]¡t¡0 finis; nam vtraque excitatioeft à Deo,
mincsbene . ,,, i -j. -ri»
auc milè Чш cítbenedtctusin kcula.Amen.
fortanaci. % Sed nó erit ab re diíputare in prefentia, quo
Expoíiín Prim^ecun.
modo ex his im pul ¡Ib', qu os Deus animis no-
ftris imprimit, dicátur homines benefortuna-
t i, auf male fortunati. Quam difputationé fie
aggredior vt adbuc explicem diligétiùs , quo-
modo mens noftra 8c volutas ex müinctuDei
moueatur : quód Ii long i us difputationé pro-
traxero, boni & xqui confulat left or : nam ex
hac difputationé doctior euadet,noftramq; di
ligentiam nó condemnabit.Explicat hác que-
ftioné A i i lb. libro de bono fortunx,& lib.de Ariít
mudo ad fi.8c7.lib.Ethi.adEudem.ad finé,&
z.magnorú moraliú.c.j.cV. 8.8c in К he t oricis,
8c alibi fiepenumero. Scorns in quodlib. q.n. Scot.'
In cuius rci expolitioné prim ü explicabo quid
fit fortuna, deindc qua.1 (ünt bona illius.proxi-
mo locoinquibus inueniatur bona autmala
fort un a, s lti m ó v n de proucn iat bona au t mala
fortuna, «i V t igitur explicctur quid ni fit for- Quid fit foi
tuna.lit ne omnino aliquid,aut vero inane tan
turn nomcn; fciendum eft, in hac re explicada
Philo Ibphorum variare fentcntias , al; js quidé
earn с medio tollen tibus, 8c omnium rerú cer
tas ас definitas caufas reddere con átibus ; alijs
omnia fortuna fieri aíTerétibus ; funt qui inter
hos medij,neque omnia fortuna fieri alTcranr,
ñeque tamé nulla: quorum omnium panícula
tim nunc reí erre fententias minime neceffariü
arbitrer, fol um fciatTheologus, hác vltimam
fentétiam elle Ariftotelicam,vt videre eft in. a
lib.phyficex cuius doctrina conftituuntur fe-
quenies cóclufiones. Щ Prima cft.Fortunâ cf- Prima i
fe,manifeüum eft.quod probatur ex omnium Fortuna ef-
confenfu. Omnes enim homines rumdocti, íecercúeft,
tum indoâiincûctanteraiïcrunt nuil ta fortu
na fieri. Idem con firmatur cuidenri ratione.
Na illa dicimus fortuna ficri,qua? fiunt praeter
intent ion e operands, vteum agrícola fodiens
terrain vtagrum eoleret, inuenit thcfaurum;
hunc cuentum dicimus fortuitum,8c eius cau*
fam dicimus efíc fonunam.Sed multa eueniút
praeter intétionem operantis. tum commoda,
mm incommoda, vt confiât expeticntia. Vn-
dc manifeftum eft forrunam eOe.
Secunda concluí io. Fortuna re ipfa non di- Secúd cacé
ftinguiturà natura,& ab intellect u,l i ue à pro« Fortuna fe
poli to volùtatis. Ná volutas com parata ad ef cundú mu
fectuai per fe intcntum, caufa volútaria eft, 8c non diíhn-
guitur à na
libera; at comparata ad efFccTtum per fe nó in tura ñeque
ten t um,e ft fortuna. itaque fodicns terram eft ab intellc-
caufa per fe agriculrura:,at rcfpechi inuétionis ¿tu.
thefauri, eft caufa fortuita. Exquodeftruitur
error paganorum , afierentium fortunam efle
Deam.proptcr quodD.Au^uft.hb.i.rctrafta- D. Aiguft»
tionum.ci.dicit non fibi placeré quód tam fie
penumero in fuis libris nominauerit fortuna.
«¡ Tertia cóclufio. Fortuna non eft caufa tota- Terr, cod.'
lis.

Forum nó l-isA'oloditxrc , quod nibiilelV.tam iortuitum
eft «ad to itr.Terura.cueirt»VGuitisi»Öljt oaufivccrta, &i de*
U!"- fwit3^otendensillumfeifec^ár.Vúde,Platpre:
PUto ctifsimc dixir,nihil ciTc cuius orrum no proce
Auguft.
dat caula legi ti ma. Augu ft. 5. de ciuit ate Dei.c. 1
g.adducit propemodum eandem fententiam
Cieno* ex Cicerone , qua; certe veriísima eft.1 Omnis
•n , enim cíFedus cadit fubintentioncprimx cau-
íx, & diuina prouidentia eft ordinatu&Exquo
patet quomodo de fortuna debeane loqui Do-;
Refpcfta clores GhriftiarJb Nam rcfpeclu diuinx proui-
Deinon eft dentia?,nüllus.efföduseüfortmtus,&nulkeft!
"foetal krtuna,cfon*elpaflernacaäatin terram íme
*us° effeaus ^ P""ridentiay& orqnesíapilli capitis noftri'
numeran fint. Cxterum nónulli effectus refpe
ctu primx caufxfunt per fe intéti, qui refpcctiL
Ф caularuminfcriorumfuntformiti.quodexpli-
D.Tbom. cat eptie" & fingulai iter D. Th.i.p.q.iitf.ar.i..
eiemplum Qucmadntodutn,inquit,fi Dominus mittat eo
dem tempore duos feruos, vtrumq; fcparatim,
ca intcntione vt fibi fiant obuij, quam intcntio
nem illis non patcfecit; certe occurfus iftorú re
ipectu Domini prxuifusfuir,&prudenterordi
natus; atrefpedu feruoram, fuit fortuitus. Ex!
his fcquitur i quód Deus noû éft fortuna, neq;
debet appellarr fortuna; ftqtridcsm non fortè.ne
que fortiatô operatur, fed omnia fum mo cóíi-
Quomodo ho proitidentis fus gub ern з1 1}¿ reg it . «f Qua-
fon una fie modo одет fortuna lit intclligcnda , explicar:
intelligéda Aug. lib.quxftionum inGenefim.q.gi.&.i.re-
Auguit. tracLc.b¿2i.de ciuit at с Dei .сл. & fuper Gene4
lim lib.5.ca.2i.&.22.Sequitur rurfus,quod hare
aducrbia,fortè,forta(i,is,ex morefanciç feriptu
rx fxpenumcroponútur pro rebus ccrtHsimis»
Itaq ue licet Deus videatür fub dubio loqui,tan
quam de re fortuita, tarnen de rebus certis ab
sterno dermitis facit fermonem. Huius cófue-
tudinis diuinx feriptursb varias reddunt ratio -
Hieron. nés fanât Patrcs:Hieronyraus fuper Ezechiele
c;i.& Hieremiae.c.î6.& fuper Ioan.c.3.&Mat;
Orig. M.Orige.homilia.ió.in Numeros>Aug.in P&L
ñ i.& in loá.ttaáatu.37. Chryfoftomus homilía
Théo hil '7*'n IoanncmV& m, Matrbatum« ji.ôt homilía
Gtoft¿ " 4jde pacientia Iob.Theophila. fuper Lucam.c.
Aniioc. 20.C ireporius fuper Ezechi dem hom il.9. Am
bro fui s lib. î-dc lide ad Grat tanu m . 08.S ed v t
ad noftrum propöfitum reuertamur,Ariftot.a»
Êtyliconfortunam caufam per accidens cflc,in
s qux fecundum elcctionem alicuius fiunt
gratia, ¡^attút.idem indefinitèeam efTe înquït»
homiiiibuiqiicincertam: atqueadeôlîquKdiî-
li^critcrperpcudat ea qux ab Ariftot. defortur
Лa cl i 11 cru erar loco ri une citato, uiuen ic t p rofè> ■rante n>inimeprxuifus eftcdus,cx inopia cofi-
cto nihil aliud car* elfe quàm priuationem que
dam & cooiilij,& prudentia?, ac-omnino raiio.-
nis i nop i ara. Ñeque v erp 1ю с modo fortuna»
АпкоВШШЛ ф
aliquid cíTc,conítitiMflc'íd>fürd-JDividcattir, fed
rationi maxime confenrancum , ex ijs qux di» m->n Ъ<. »0
¿ta funt aJiquomodo conftatoipoftrft j cpoop 'i"?4"*
quàm clarrùs ex fequcntibnsim!elhgitariCkie*l
rùm ipfarn vie(Dcamiacere,vel àlio mddo in
caufarum numerum referre , aut omnino alis
quid elfe ftatuere, praeter omnem rationed] zti
к videtur. Atque hpc ipfum ât veterum pleriJ
que tum Philofophi , tum Poetas ftgnihcarc va'
hierum, dum iplam excam .factum, infanamy
furdam. .Sed operspretium exiftimo, horum côdfrionei
lï ngula, qua? ab autoribus tnbuuntur fortunay fonaip* **p
quid fibi velint diligentiùs examinare.^lnprij pN«ntur*
mis, quôd mulier elfe fingitür, & in lapide gjo-
bofo iniiftere, iplius mutabilitatem öcincon-
ftantiarndeiignat.Quod verocxca,infana,fur-
da,temcritatem,& amentiammt-que enim quif
quam eftqui'ign,oret mulieri inconftanriam le
rè tribuí. Sed & hoc fenfui manifcftum,nullam
figuram fphacrica volubiliorem cfie. Cxterùm
quod ad infaniá pertinct,id cette conftat,quùd
mentis & rationis quxdam lit piiuatio;& quo«
niam vifus, & auditus przeipui funt ad fapien»
tiam comparandam fenfus, vt omnino nullus
ios & ipfi fenfus adimunt autores. Atqueei
omnibus hisman ifeftc patet , non antea fortu
na: locum effe,quàm ad cam xtatem fit perúes
tum, qua rationis vfum homo iam habere inci-
pit,& a cbiDnis compos redditur. Nrtm priuatio
non tribuituh propric , niii quando fubiechun
aliquid natura fua habere debet , & quod dicút
phyiict,quarrdofubicctu:n eft aptum,&natum
haberc,&: non habet. Vnde kpidem nemo ca>
cum cfledixeric, nam vifum nunquam habere
debet. T:t hxc in ca fententia eorum qux form«-
tlx tnbuuntur, vis eft & lignificatio.Iix quibul
eruitur.hominis amentia m, confilijque inopia,
aut fortunam.autcertè huius prxcipuam effe
caufam :quod Arift. primo motaphyfice&euide Adft*
ter declarau i t ,cùm inquit; Expcri en t ia arte pro
duxitjimpcritia vero fortunam. Sed etiam Poe
tx hoc ipfum cxplicaruntmam luucnalisSaty» iuoeaaL
ra.io.fic fortunam alloqui tur; \v... •
-,. Ndlwtmmen<ibcft,fifitprudirtti(t:feiti .!.■•!. I
v Nosf4cinutslrortunaDcjtn,ca:loi]; locamuW^ a
Щ Sed brcui rarionc oftcndamus,quod fortuna
fit caufa per accidens , & quod lit prudentix Sc
coníilij inopia , & priuatio quxdam. EfFcdus
cnim túcdiuturfortuitus,& fortuna fieri, qMá-
do eft prxtcr intcntionem operantis , & quod -
•lit prxrer intentioncm operantis , & .->bopo L-.IL.'
Ji) & prouidcrifjx ohtur. Vndc inDeo,quiom
nia prxuidet,regit, & ordinat,fortuna non eft, :.:-iA
.neq; aliqui* efteclusfortoiuiKrcfpccxu diuitîa;
M 1 pro-
 t%o F.BI Médina? ! : Л
j)rouidcntizaccidit,Ybrctrôpfobaturft cíLi; '-'v.
Qnpá nam »flSed fortuna* praemiffa defcriptione, dcincep?
fit opus for quod nam fit eius opus oftcndendum eft; nam
tulMt* hoc in fecundo loco propoíitú fuit ad explican-
dum. Etquidcm.vulgus Philofophorú inquit
infam circuraire quaqua verfus, Se his quidem»
facultares eriperc, alijs largiri; rurfusab cifdcm
ftatim auferrej& alijs darejfed omnia hxc inco
julto,& temeré faceré, arque adeó partim con-
ftanter, liquidem eft caufa per accidens, & сан
im- , ca,confilij & rationisinops.Nequc vero ditier-
Oui Jluj, fa ab his funt,qux Ouidiuslib.j.Triflium, for»
■' ' '•' ï tuns opera afsignat,cùm inquit; ■;
- PafUb us ambigúes fortuna volubilis trrat, , . •
«n- .Btmnet innulloyeertdjtnaxq-jocoví .i . í
Sed modo Uta mattet , vultus modofumit acabos,
'im - Ettantumconftansinlettitdtefudcfe :. ■ \ ■ x>
Щ Ex his pat ere facile poteft, quid (it bona for
tuna, quid vero mala; nam tes fortuits funt, ex
quarum euentu.bono vel malo, fortunatos ho-
mines, velinfortunatps eile dicimus.Huiusge«
ncris funt, profperè nauigare , inuenire t h с lau-
rum,& his limilia. Щ Quod vt cxaclè intelliga-
tur,dico primô,manifelrum elfe quod lit bona
jvel mal* fortuna; náoperanti ex propofito vo
luntatis fuá;, aliquando accidit ingens bonum,
aliquando vero ingens malum,pra»ter dus inté
tionem, & opinionem. Quando cuenit ing ns
bonum , fortunatum dicimus; quando malum
inexpectatum , infelieem &c infortunarum ap-
• • •■ pellamus. <|f Dcinde dico, qaod bona fortuna
conli ftit in duobüs ; tum ,in confequendo bo«
num;tum,in rugiendo malum, praítír operan
ds inten tionem. Sunt qui dicunt forru'nam etil
verfari in his,qu* noftrx poteftati non liib dun
tur;vt quod homo nafcatur nobil.s, pukhei:
led h ic pouùs fpectan t ad cafum , quam ad for
tunarn ; nam fortuna tátum habet locum in his
qui operantur ex propofîto&tleôionc. «¡Vid
w\ saà dko, non cum appelladum tffe fclicem aut
fortunatum, cuifemclatq; iterumret féliciter
eueniút, praecipuè Ii non funt res magni morne
.* î»m! ri:nâfti,vtdicitur,vnahirundonôfacit;ver^Ne
fjue verô cum di cimus fortunatum j cui omnia
féliciter & fortunate ce dun tprae ter eius inten-
tioncm-.nam hoc iècun dum comunero curium
fieri im poi bibik- elt.Eum igi tur appellanius for
tunatum,cui plerumq; res accidunr fortunate
atq;îelicitcr. «ffSed vt ad vitiin a m qusftionera
veniamus(mm caetcrar omnes iam funt explica
Caufa bore. .tç)quxramus exquifitè; Qua nana, fit califa bo«
-el itjjla: ^jjg vel irais fortunx;explicemus,quemadmou
fib '^um rcrum ^riuitarum cauü lit Bcus , lit an-
^ax 1 ' gehn, lit ccclú jlit homo, de n i¿¡; fi t fon un a. Efc
Arifiot. .quidem Arift.i.Ethi.c.9. & libro de mundo ad
Alexandra adfiné in ftntentialixc с"
■i" ¡ "¿ ' i/"
Ex£6f.in РйтДесип.
fi humana titrant Dij, aut angeli,ncmo dubita-
bir, ho л lines ab angdis iníligatos ea faceré f«-
pc,qnx libi (lint ignota, & improuifa,abange*
lis vero fumma cognitióe difpofita.Excitat an-
gelus agrícola intemo'impulfu vt fodiatagrú,
in quo inuenit thcfaurú; & id quidé quod agri
cole cft fbrruitú,angelo eft preuifum,& défini •■
tú¿Hoc expendes Auguft.^.dc ciuit.c.p.íic ait; двеид;
Nos fortuitas caufas, vnde fortuna nom t aecc-
pit,n ó eQe dicimus nuilas,fed btentes,quas tri«
buimus vero Ueo , vel quorúlibet fpirituú vo- ¡ л i>h
lútati. Nó cómemorat tan tú fpiritus bonos; ni
& hos efíedus, tá boni, quàm mali efficere va- '* '"■ "'
lent; in his enim omnia qua» poflunt boni, poC- \\
funt & mali;fed diíFert ex fine.Nábonorú finis
eft, hominé adiuuare;malorú Vero ci c,hominë
perdcrc.Quôd vcrôDeus fit caufa, patefeit hoc- .
exéplo. Dormierat Petrus nihil cogitans quod .т. »т.с
ibrisageretur,excitaturfubitô,&propofuit ef- tau. ,г,н
ficaci impuliÙ T domo e xi re; cúti г. uo atq; egreC
fus cil mit domus; telieem & forrunatu omnes
appcllitit, quoniá eau ir magnú periculú prxter.
cius intcntioncm ¿V prxuidentiá. Cuius rei eau
fain ft à Philofopho ignórate requires, dicet ef-
fc fortuná,(i ab AliroiogOjdicet tile fauorabilé
&bcnignamftellaram conilcllationc. Sed fallú
tur omr.ino : ná ilbii s cucntus caufam oportet
cûê intelligente, & dato quod Helle &iyderai ,ПадО
potiî.s inclinent hominem ad motú , quam ad lütaauoi
quioiemjverum eiüuaci impetu mouere volun ^'¿''^ •
tatem, folius Dei opus eft, prout iní a dcn-.on- Jiu¿u\
ftrabi tur. Prit crea, ticut act: der tari ú eft, &t foc
raitú,quodegrciTus ¿Domo P«rruselnj}.Matil«
lud peticutù^lidfaneaccidcntariunieftilii con«
ftc'b'.ioni, iricfinàntiPctrum admcium, quód
egreiTiist domo efFugiarpericiihim. A^nde qua
quam A ftrologticagnoicerentemniom fyderú
conttell3tioncmr&;infliixum,Är>n pottranteo
ffholcere, quôd:egrefl"us Petrus-è domo , debe- .«nvH
bat perkulÛ£fyngere.Scd dehociJrt.fequcnti-
( .0 h;- nr.ir crt ri < uod vná fitcaula-huius eüen -«"О
Wî.falicetdrama'Virtus,cx£hansRctrùnÎ effica. . " j^
cnmpnlib,vtegreubscffúgcré4rainam)C|uám .* ,0l'1i:.
Dens pri-uidtbat. Vnde Ai ill. hancquxftióné Àriôile iô
edifferens, nunquá meminitcóííeüationú,«e-* vmK
¿tibfydcrum, feddiibneteck apertcquiftionc
definiens cócludit,quod bonç, vel aduerfac for
tuns duplex ctl caufa;.aut cuod in ci dû: homi
nes in aliquod bjnum. prxter tut um inrtnrio-
n é, vcl prx uidenti j; aut q uù J i трет quodam
animi trahuntur ad aliquid , cuius rationé prer-
ius ign o rát,)i n с eorú cófilio aut delibe ratione;
quod Hifpano &c vernáculo fermone dicimus,
«iiowir alioraco".l\\aá priuium ad fortuhârefcrt
-Arift.lccundú ;verà'ad druiná motion." . cV ifb
ftinctú primi moioàs, quo huijana vt.Lta > oc
cultis

culris impiillibms imrautatuar ívikIc his infpira»
ti ci: ait homines.ncfcio quid prxfagit animusv
. quo in loco e^pucíic docct Arido. Dconoftra
omnia eile cognita,& folum Dcuro noftram ef
. Hcacitcr moucre volúntate. Hos impetus(ftcút
ego arbitror> vacant Thcologidona Spiritus
finch quibus filij Dei agüturj de quibus loquir
Pr oa. :i, tur frequenter fancía fcrip tura. Prouer. zfc Cor
regis in manu Domini, quoeunq; volucrir, vcr
£fei.<f. ttt illud. & iHud;Inucntus fum à non querents
bus mc.& illud,Nó vos mc*legifti'S,ícd ego fcie
Rom. 9. gi vos. cui rimile illud; Non dt volentis,ncque
t n hcf. i . currentis,£edjnifereDtis Dci.& £phef.i.In quo
forte vocati iumus.Diu na electio vocatur fors. . rnurncgôèîam,àrtem,& eieftioncm,neceffùm
Nam liait inmktendis fortibus nihil confère
indiithia humana, aut hominis ingenium, fed
fors aDomino dirigitur.itain clccuonc diuini-
- tari s nihil valet in duftria hominuru, ñeque bo
rní :n men tum, fed diuinagratia,fccundum pro
poiîtum volûtatis fuz. Щ\ Lx dietts fcquitur,lm
manam voluntaran frequenter concitan impe
tuquodá diuino, quem ii volumus habcre,ora-
-»•••■ tione afsidua peiendus eft. Deus cnim feit dare
Abalen, bonum fpiritum petétibus fe. vide Abulenícm>
lüper Lxod.c.i i. q. 1 5 . De hoc Ímpetu folenr, di
/fputari inter Doctores varia; quxítiones; prx*
cipua illa eft; Sum imponat necefsitaté noitree
volun tan' de qua edifferitur quçftionc fequen-,
ti,art.vltim. Secunda qusftio foret moueri; An
- - quando anima noftra hoc impulfu agitur, fera-
tur in rem cognitam: nam quod non feratur cú
cognitionc,ex hóc videtür probari.Nam fertur
Ëratione,& line con iilio; talis et cnim impul
il à Deo,& non ab in telle¿tu , vt retro ex* qVtrùm Voluntas moucatur à corpore
uffl eft. Quod vercVferatur in rem cogni
tam, illud cuiden ter demon drat. Nam talis im-
pulfus eft actus voluntatis clici tusjaótus autem
volûtatis fertur in rem cognitam : voluntas em,
eft appctitus cum rationçvnde nihil eft volitú,,
quin prxcognitum. С e rte talis impulfus eft ab
intelle ctu & volúntate, fed nó eft ab intellectu
deliberante & confultantc; rapitur enim intelle
ctus , rapitur etiam voluntas à Deo , in quibus
operibus potius iftx potential agun tur, quam
agant.Sed & illud quxri folct à pleri I que, An ta tis quam corporeac.Vnde nullú cor
lis impulfus fit à cafu, & fortuna hat2. Nam cum
non liât à rationc,neq; acoiilio, videturin for
tuna effe referendú. Sed iam didú eft non elfe
à fortuna, ncq; à cafu, fed ex Deo. Ñeque vero;
definuntTbeologi litern mouece»& dubitát;a№ intelledru, auc volúntate , cùm prae-
nc intcllcctio , quam habemus ex inftinétu di-
uino,(ir huiufraodi,quöd cam producamus vo
Jendo, aut non volendo. Prûnum dici non po-
' teft; nam tunc effet abitio in infinitum. Nam Ii
eft volita prima intelledio , cú nihil fit volitú,.'
quin ptiui fucrircognitumjconfcquenseftjvt
Article Vé L
fucrit cogñití prius, & ficante primam coghi-
rtoncm erit anterior cognitio, St v.e.ro dicas ÍC-
cùdum,vidébis tcihciderefn níagnüm incom-
modú, fi exjtti rem corífideratósi. Dicchdú ta¡.
nie arbitrer, quodprimá inrclkaioiic habem*
volendo; narn fimúlatqjDcusSioílium moúet
intellectum-, íhücnií vohintäteinpediflequam;
qu$ côfenïit,:& qpprobat. Vltimo qua»ri foletj
Y'trùm iûCjimnctus.impeHatnçftram voluntar
Лет in quouis negocio, in qüa'úis eîc£tione'/&
arte. Nam délibérans, non'píius'deBbcrauitVSi
coniùltans, nonrprius cOnfultauit,ialioqui effet
proçeiTus in infinitum. Ergo quando aggredU
eft ex inftmâu primi motofis ré aufpicari. Cer
çè argumentum^quincit , quod in omni ореад
noftro nos non fncipimus , fed Deas dat nobis
& incipcrei & velle, & perneerepro fua volurU
täte, vnde Arift. üb. de forrunaradfincm dicity
quod fortunatus nó oportet vt deliberet; nam
habet priricipium fuorum opêrum melius intel
r¿£tU&ratiorie.& paulo pôft fcribit, quôd'ra-»
tionis principium eft nobilius, 6V perfeâius ra-,
tione & intelleétu; videlicet vt ego interpretar,
Deus optimus maximus,qui operatur omnia in
omnibus, quoniam eft Alpha,& 0,principium
& finis. Illudtantttm nó Concédât Theologus,
quôd in aufpicatione & exordio malorú & fee- > » " **
lérum , incipiat nos Deus mouere; nam in his à
dxmonc communitcr exordium fumitur. ,
AR TIC QV1NTV S.
ЫеШ.
SV M MA tEXTVS.
Rior ConcluflO. Voluri- Priortonu
tasdircâ:è nômoueturâ .
corporibus cœlcftibus.
Na res incofporeac funt
formalioris,&vniuerfaiionsvirtu-
pus agerc poteft in rem incorpórea}
& fie impofsibile cft quod corpus
cœlefte imprimât directe aliquid in
di&a* potentiaefintincorporear.
^[Pofterior Conclufio. Volun- PeiUond*
tas â corporibus cœleftibus indire-
âè poteft moueri ex parte obieâù
M 3 Cùm
 F.B. Medina?
Cùm enim appetitus intelleâiuus
quodammodo à fenfitiuo mouea-
tur ex parte obie&i,vt fupcriúsex-
pofitum eft,indire&è redundar mo
tus corporumçœleftiuminvolun-
tatem,inquátúmper pafsiones ap
petitus fenfitiui, ipfam voluntatem
mouericontingit.Motus vero & af
fe&us appetitus fenfitiui, corpori-
buscceleftibus eííe fubie&os nemo
eft qui ignoret, cum fint & ipfi cor-
porei. Mouétetiam corpora coele-
ftia volúntate, prout mouent quae-
dam voluntatis obie&a , & corpo-
falia organa , ex quibus voluntas
difpomtur,fed non cogitur. Vnde
dicitur , Sapiens dominabitur a-
ftris.
i * ■ , '* * *
EXPLltíATIÓ AtTICVLtl ^
Bifartl cor ШХ doctrina huius articuli facile in-
pora cccle telligirar,quemadmodum corpora:
ftia poflunt cctlcllia pofsint mouerc nofir.t vo
volúntate
mouerc ex luntatem ex parte obicCtt , duebus
parte obie- modis. Primùm , faciendo quodaliquod obie-
ftum fit conueniens, aut difconueniens no-
ftrç voluntati;& inde cöncitarur,& allicitur no
ftra voluntas ad amandum, vel refutandumjve
luti ex imprefsionc corporum cceleftium cau-
fatur in hyeme frigus,ex quo fit vt calor in hye
me fit homini conueniens, & fic inclinatur vo
luntas in eius appetitionem ; cuius contrarium
contingit in xftate.atqui hie eft primus modus
quo corpora cccleftia molientrtoftram volun»
tatem ex parte obic&i. Sed & alio modo id cí-
ficiuntjimmutando organa potentiarum fen-
tientium ; ham ex impresione ,& influxu ccc-
lorum , poteft Organum guftus taliter difponi,
quod iudicetid, quod reuera dulce eft, ama-
rum efle, & viceueria. Atque ex conftcllatio-
ne corporum cceleftium proficifcitur, quàd ho
mines talis nationis calidiorcs fint , & ad bella
magis proni, a!ij verófrigidiores fint, & ad de
licias procliucs.
Corpora qf Sed quanquam corpora cccleftia his modis
coeleltianô
impeUiint dicantur mouere meam voluntatem , non ta
aiitrjecefst rnen imprimunt aliquid in earn , neque impel-
tant vdlun- lunt , aut conftringunt , fed folùm funt in cau-
tatcm. fa quôd voluntati proponatur obieéUurt aman
Г
ExpoLiil Prim.Secur>
dum, vcl fugicndum;ipfa tarnen voluntas libe
ra maner,abfque vlla coaccione autnecefsitate.
Quo fit, vt elecciones noftrx , bona; vel malx,
nullo modo dtbeant in conftcllationescccle-
ftes , tanquam in caufas efficaces refcrri. Nam
vt dicitur in prima aflcrtione , cœlum non mo*
uct voluntatem, quantum ad exercitiú, fed fo»
lu m cx parte obiccti ; ñeque imprimir aliquid
in volúntate, qux eft Veritas fidei infallibilis,
& diuina. Si en im corpora ccclíftia directe • •
influèrent, & efficaciter mouercnt noftram vo
luntatem, cum corpora cocleflia fint agentia na
turalia , & operentur nccefiario, confequens
eft, quod voluntas noftra necelfario moucre-
tur,& lie periret in nobis liberum voluntatis
humanx arbitrium. At quod homo liberum
habeat arbitrium i &experientiadocct, & fi
dei doctrina perfu adet : dicitur enim in Ecde- Eccl.ir.'
liait. decimoquinto. с. Dens ab initio contrit uit
homincm,& rcliquit cum in manu confilij fui.
& Hieremix décimo capitulo. A fignis coc- Hlex.io.
li nolitc mctuere, qua: timcnt gentcs,quonum
leges populorum vans funt. & Ueuteronom.
quarto capitulo.Nc forte eleuatis oculis in ccc-
lum V ideas folcm & luna m , & errore deccptus
adores ca, & colas qux ercauit Dominus Deux
nais in minifteriumcunâisgcntibus. Ex quia
bus verbis confiât, quôd men s noftra, atque
voluntas fupcr omnia corpora cccleftia elcua-
ta fit:verifsimaenim eft ilia (èntêtia Ptolomxi;
vir fapiens dominabitur aftris.&illud antiquif-
fimum,&celebratifsimum prouerbiumjNcmo
liditur,ni!i à feipfo.de quo eleganter in prirais
edifferit D. Chryfoft.homil.ç.inter. i8.torr^|.
Porro, quanquá corpora cccleftia diuerfas cau-
fent complexiones, atque diucrfos cffechisin
appetitu fenfitiuo, ex quibus indirecte volun
tas inclinatur & propenditur ad aliquid facien-
dum, vcl rcfutandum; nihilo feciùs tarnen volü
tas libera manet ad reiiftendum pafsionibusap
petitus fenfitiui ; iuxta illud Genef.4. Subtcrte Gcac.42 1
erit appetitus tuus,& tu dominaberis illius. Ve-
ritatem iftam multis, ijfque elcgamiisimisra-
tionibus demonftrat Diuus Thomas. 3.contra D Tboral
gentes,capitulo.84.cV.85.cW.i.pafte,quxftionc
115.&. 116. in hoc articulo tantùm pofuitvni-
cam huius rci demonfirarionem , qux lie ha
bet. Res corporex non poflunt agere in fpiri-
tum. Corpora cccleftia funt res corporex. Er
go non poflunt agere in fpiritum : at voluntas
animi no! hi, fpiritualis, & immaterialis el), er»
go corpora cccleftia non poflunt aliquid in no
ftram voluntatem imprimere.
Щ Sed contra hanc probationem fic arguitur. Aqr.cootx*
Primo,phantafmata ciim fint res corporeç,pro Pr0Dlt<O0*
ducút fpeciem in intellcchij imó videtur quod pr™°™*
ipfum *

ipfum obiedum concurrat effediuè àdfpecie,
& notitiam produecndam. . ,\гл ■
s. ^Deinde poteft fieri argumentum dcSacra-
mentis,& igne inferni, quorum vtrumque agit
in an i mam. Sacramcn tum caufat grariam in ani
mam.ignisinfcrnicruciatfpiritus. и • ■
Щ Hoc idem con firm atur.Nam non poteft red
di ratio quare poflunt plus mouere corpora ccc
leftia noftram voluntatem obiediuè, quàm ef
fediuè} пап* fi effediuè , non poflunt mouere;
quia corpora non poflunt agere in fpiritum, ей
fpiritus lit nobilior, & immaterialior, certc ea-
dem ratione comprobatur , quod non poiTunt
mouere animam noftram obiediuè : motio
enim formalis obiediua non eft imperfedior
quàm motio eftediua , imô apparet precipua
roagis,cùm tota nobilitas & perfedio poten tis
ex ordine ad obiedum fumenda fit. о
Tertiam. Щ Praeterea , voluntas noftra mouet , quantum
ad exercitium, intelledum,vt oftenfum eft pri
mo articulo huius qusftionis. At intelledus
perfedio? eft quàm voluntas, prout demon-
D. Thorn. ftrat Diuus Thomas, prima parte, quxftione
81. articulo tertio. Ergo ex eo quod corpus ccc
left с fit inferioris naturae , non redè fequitur
quod non pofsit noftram voluntatem directe
Argu.fola. mouerc. Щ Ad hxc argumenta refpondendum
Ad primû. eft. Adprimumdiccndum, quod phantafmata
non concurrunt cffediuè ad mouendum intel
D.Tbom. ledum, fie docere videtur Diuus Thomas,pri-
ma parte, quift ion e. 84.3« iculo fexto , vbi af
firmât apertè,quod tota cognitio fenfitiua,non
eft caufà intclledualis notitia; , fed prabet tan-
tùm materiam, ex qua intelledus agens abftra-
hit fpecies intelligibiles. Itaque pnantafmata
propriè non concurrunt effediuè' , fed dicun-
tur concurrere, & mouere ; quia concurrunt ad
mouendum inchoatiuè , & tanquam materia:
fed intelledus agens mouet obiediuè phantaf
mata. Aliter poteft dici, quod phátafmatamo-
uent quidem in telledum, fed non propria vir-
tutCjfcd virtutc intelledus agentis. Verum eft
: . . tarnen, quod cfle obiedum nó eft propriè mo
uere, nam fatis eft terminare adum potential;
. . r, veluti obiedum voluntatis non mouet cffedi
uè voluntatem , fi yera funt quae in fuperiori-
bus funt demonftrata; terminât tarnen adum
■ voluntatis. ¡..i.-;. .■.■**•..•. :
J Ad fecundum argumentum dicendum eft,
quod corpora ex virtutc fupernaturali bene
poflunt eleuari vtagant in fpiritum. \ .«,'..
Щ Ad tertium argumentum dicédum eft,quód
corpora cecleftia , пес quantum ad exercitium,
neque ex parte obiedi poflunt mouere noftra
voluntatem diredè; quod fi mouent ex parte
obicdi,hoc eft indirecte & mediate: ¿¿ideo Di
ArtkuLV. Út
uus Thomas in litera dick,quod corpora ccelc-
leftia mouent ex parte obiedi , ex eo, quod res
corpórea; qua; cccli motui fubduntur,Continen
far veluti infra materiam obiedi formalis vo
luntatis. Eten im obiedum formale, & prima«
Hum noftra; voluntatis eft bonum per intelle-
dum vniuerfaliter,& immaterialiterreprefen-
tatum i res vero corpórea eft veluti materia il-
lius obiedi.& ita ccelum inflúens in res corpó
reas, dicitur indiredè , & mediate mouere vo
luntatem ex parte obiedi. Vnde ad argumen
ts confutationem dico , quod adus voluntatis,
& cuiufuis potent« , non fumit fuâm fpeciem»
& perfedionem ab obicdo fecundum fe con-
fidersto , fed ex ordine , & habitudine ad illud
obiedum ; qui ordo squattier perfedus eft ей
ipfo adu. Ipfum vero obiedum, qua ratione
terminât ipfum adum, non eft ncceflc vt ha-
beat tantam perfedionem, & immaterialitaté,
quantam habet ipfa potentia ; nam fub hac ra«
tione potentis fe habent ficut fuperiores , quia
ad talia pbieda tendunt; & quae tendunt fub
perfediori ratione , perfediores cenfentur Sc
exiftimantur. Et hinc patere poteft,quomodo
voluntas fpiritualis cum fit,corporeas res,& na
turas appetat. Vel dicat Theologus brcuifer-
».■ . л
mpne,quod obiedum pnmarium,à quo volun
•tas fumit & nobilitatem,& fpeciem, eft bonum
vniuerfaleperintelledum propofitum; cxtera
funt obieda fecundada, & mediata.
Щ Ad vltimum dicendum, quod voluntas in ra AdvltimiL
tione immaterialiratis eft ciufdem ordinis cum
jnteUedu: vtraque cnim eft anima: noftrae fpi
ritualis. potentia, fed &quadam tenus ratione
voluntas eft fupèrior intelledu, quiarefpicit
tanquam finem bonum vniuerfale; quadecau-
jfa habet in officio mouere vniuerfas potentias
ad exercitium f йог um operum : nam vniuerf«
alia; potencia; refpiciun t lines quofdam particu
lares,qui fub obiedo voluntatis comprehend*
tur , & fie voluntas poteft mouerc in telledum,
quantum ad operis exercitium ; quanquam in«
tellectus abfolutè nobilior fit,& perfedior.
% In folutione tcrtij argumcnti magna moue- Vtrffer cet
tur quaeftiojvtrum corpora cceleftia fie influât, leftium cor
& imprimant in ánimos noftros,vt ex eorum porum In
flam, boml
conftellatione, & influentja,hpminum mores, num mores
& ingenia dependeát? Partem affirmantem hu depenueit.
Lus quxftionis conanturperfuaderc Aftrologi
varijs rationibus,fed potifsimae ha; funt. , j
•J In prtmis,Theologorum & Philofophorum Primû arg»
vna vox eft.mundum inferiorem àDeo per ccc
lumguberiiari. HocAriftotelis jila vulgarísi Arifto.
ma fentcntia docet ; neceflarió rnundum hunc
inferiorem , fupcrioribus motibus efle conti-
guum, vtomnis eius yirtus inde gubernctur.
M 4 Vnde
 184 F. В. Medina:
Vnde vidclur fequi , quod omnis virtus noftra
« calo depcndeat, & ft с ccclum ad omnia ope
ra virtutis noftra; nos impellat, iic aded, vt vir-
tutes , & vitia , in poteftate noftra non linr ; li
quidem omne id quodoperamur, excorpo-
rum ccclefhum conftellatione vcluti conilricti
facimus.
, «J Deindc in alio loco docct Ariftotcl.fummus
Ariit philofophus, quod П ccelum mouctur necesa
rio, & à fcmpiterno,ea quae funt in inferiori«
bus ,neceflariô moucntur. Ex quo cruitur ta
le argumentum. Caufae fecunda; eo modo mo
vent , quo mouentur. Sed caufa; fecunda: mo
ucntur песеШ. Erg° nccclTariô mouent,
ex quo confequitur, quod omnia eueniant ne
cesario, & id quidem cx ccclorum impulfu , Sc
agitarione.
«j Prasterea , id quod eft caufa can Гэг , eft caufa
caufati, vt de fe manifeftè liquet.At corpora cce
leftia funt caufa: complexionisnoiha;, ex qua
oriuntur humani mores, diucrfaque hominum
ingenia. Ergo cx corporibus ceelcftibus mores
hominum & ingenia dependent. Quôd corpó
ris humani complcxio fit caufa human orú mo-
rum,expericntia comprobatur. Homines cnim
ArliU complexionis cholericfe,funt cholcrici;& Ari-
* ftotd. docet , quôd mollescarne,aptiores funt
ad fcientias. Mens igitur & ingcnium.cóplexió
nem fequitur,& corporis cófh tutionem. Carte-
rum quôd corporis com plexioècœlo veniat,
¿. Sc inde deriuctur, man ifcfliùs eft quàm vt pro-
ban indigeat. Ex quo fcqui tur, quôd aftrologi
ex cuulo pofsint de vita & moribus hominum
facilè dijudicarc,& diuinarc.
% AdhcCjCxpcrientiacompertum eft, quôd
quamplurimi, quos conllabat ex fyderum con
ftellatione in aliquem cafum , aut infortunium
efle deftinatos, omnibus viribus proairarunc
■vtid efFugerent,átnon potuerunt : ficut КС
chyluspoéta, cui ab aftrologo pndiclum fue-
•rat, ex ruina domus eíTe periturum , propter
quod in Sicilia mcenibus vrbis egreíTus in qua
morabatur , aprico in loco refedit,fuper quem
aquila teftudinem ferens, elufa (plcndore capi
tis (erat enim capillis vacuum) perinde at que la
pidi earn illifit, vt fradta: tcftudinis carne vefee«
retur,eoque iftu occidit ilium, vt fyderum con
ftellatio , & iignitîcatio minime fruftraretur.
Omitto in prsientia commemorare quae acci-
dcre in morte Philippi Macedonia regis; & de
Annibale Carthaginenfi, & de alijs innumeris,
qui nulla ratione, ea, qua; ex fyderibus immine
bant pcricula, efFugcrc potuerunt. Videraus
etiam mult os homines fíe ad furta , & latro-
cinia cx fyderum conftcllationc efle inftiga-
tos , vt nulla ratione, nullo periculo, nullo fup-
EkpoCin Prím^ecun.
plicio inde auerti valeant , eo quod ex corpoï
ribus ceelcftibus ad id fceleris inclinad cflevi-
dentur.
Щ lam verô quis non videt alios homines fíe
voluptatibus & libidini efle addiftos, vtinde
nulla pcrfuafione feparari valeant? &livideant
turpifsimè&fcelcratifsimè feagerc, caufantur ,
ex fyderum influentia ad id flagitij fe adigi , Sc
compelli.
Щ Sed potifsimum argumentum Aftrologo Aftrologo^
rum hoc eft. Namvtconftat ex probatifsimis ™«npot»f*j
hiftorijs,certifsima Aftrologi de natiuitatibus, ™^r*wn^
vita , morte, imperijs , euentibus, bellis, v ido-
rijs, czterifque tarn fauftis quam infauftis ргаг-
nuntiarunt , licque euenifle in omni a.' ta te com
pertum eft. Atqui in patrocinium iilorum ho
minum , magnam autoriratismolem adhibere
volo. Oiigcnesnamque(quemadmodumte>
ftatur Eukbius fexto libro de prsparatione '•'
euangelica,capirulo nono) clucidans illud Ge.
nelís. Pofuitftellas in firmamento; il ellas di
xit à Deo politas in сcelo, vteflent in ligna,
hoc eft , vt per varios earum afpectus , & coo.
iunctiones, fignificarent vniuerfas, & Angulas
humanarum ret urn caufas, non tarnen ctïicc-
rent. Depinxit enim Deus in (Wits lignítica-
tiones,& rationcs omnium futurorum huma
ne generationis euenruum, vt fupernorum fpi . •
rituum virtutes in eis, vcluti in libris , legerenr,
quxcunq'ue hominibus, citratamen vllarrrli- i
beri arbirrij coactioncm , per fingula tempo*
rum interualla с (Tent euentura,& inde aliquam
huius fcicntis partem , qua; humani ingenij
vires excellit , hominibus ftcllarum obferua-
toribus. reuelaret. Atedie iuxta hunc fenfura
putauit Orígenes intelligendam efle fenten-
tiam quandam ex libro, cui titulus, Narratio
Iofeph , ohm apud multas catholicos in auto-
ritatem recepto, in quo lacob Patriarcha indu-
citur ad rilios fuos hxcdicens;legi intabulis
cceli quarcunque ventura funt vobis, & fíUjs ve
ftris.
^ГНгс funt argumenta Aftrologorum , qui-" ^e -bjj,bï
bus Conantur mentes noftras corporibus cce- effc¿t{bui
leftibus fubijecre : quibus vt vera, & folida ad- pofsiet
hibcatur confutado, Kicndurneft, quôd cf- Aftrologi
fectus , qui proucniunt cx corporibus cccle- certllii^a
ftibus , varijfunr & multíplices. Quidam ne- ?I0aiüu*
ceflariô cueniunt , vt edyplis luna:, oppofîtio-ц .. — .«.
nes fyderum, ortus & occafui fobs; cVdehis
poflunt Aftrologi cenifsima prarmintiarc : со-
gnita enim cauía , necefíarió cognofeitur effe» . . ; >
dus , qui inde naruralirer deriuatur. Vnde
eft quôd Aftrologi defecciones folts, iremque
lunx prxdicunt in multas annos certitudine
tnfaUibili.
fSed

^Scd hic aduertat Theologus , quod quan -
quatn Dcus necefsitatem impofuit aflris , vt
Temper fecundum idem moucantur,ipfe vero
fupra omncm necefsitatem non folhra conii-
ft it, fed & Dom inus,& factor eius eft. Omni-
potens cnim exiftens, & fuapte natura ipfa po
teftas,nihilneque natura: necefsitate,necj; le-
gis difpofitione facit; quapropter omnia funt
ei contingen tia,id eft,libera,etiá neccffaria.Et
*J" vt hoc monftraret,curfus folis& luna?,quç ne
cefsitate feruntur, & Temper vno modo fe ha
lofue.ie. bent,quandoque liare fecit, vt legitur IoTuede
4.R.cg.zo. cimo,& quarto Regum vigefimo,& defedio
ncm iolis tempore pafsionis Dominies mira
culofam,& Aftrologis incognitam introdu»
xit.Hoc Tacit Deus.vr oftendat nihil à Тс fecú-
dum necefsitatem fieri,fed omnia per potefta
tem libere pro Tua volúntate. Semd autem &
iterum has mutationes fecit,veluti feriptura fi
gnificauit,non vero diTpofitionem ncceffahj
aftrorú motus,quá à principio poTuit , diflol -
uit. Atque ex his quidé diTcent aftrobgi Deú
necefsitati minime efle fubiedum, & potiùs
aftrorum necefsitatem diuino numini parc-
rc,&Deum dominari aftris ; ne Tit princeps
omnium , deterior quam mortalis in repúbli
ca princeps , quem legibus folutum , non fo-
lùm Iurifperitôrum commun» ftatuit con 3
Arito*. Ten fus , Ted etiam Ariftotelis libro tertio po -
ryticorum confirmauitdemonftratio. Ex his
facile eft intelligerc , quam deceptorium &
nugatorium fit noc argumentum. Defedio
Tolis, qua? tempore Dominies pafsionis acci-
dit,ex regulis aftroiogorum non procefsit. er
.ti»'- go vera non Tuit. Sed his explicatis, redea-
tnus ad illud vnde diuertimus, & reliquos fy-
derum effedus ac conftellationes confimili
rationc examinem us,vt videamus,quid Aftro
logi diuinare valeant.
■flSanèfuntalij effedus, qui ex fyderibus vt
in phirimum eucniuntjvtíuntficcitates, hu-
miditates,pluuia»; de quibus poflunt afirolo»
gi prsnuntiare: Tedin hac aftrologia diuin an
te plerumque falluntur ; tum , quoniam prs-
didi effedus nonTolùmex fyderum conftel -
latione dependent, fed etiam ex dementis,
& mixtis, & corporum varia difpofitione,quç
haben taliquando qualitates contrarias, quas
.aftrologinonconfiderant,& ideó vano dc-
cipiunturfpiritu: quàmvero fit eflficax hsc
ratio , inferiùs demonttrabo.Tum verô; quo
niam Deus, qui minifterio angelorum mun -
dum gubernat , difponit mundum hunc in
feriorem , prout expedit homini,qui eft om
nium finis. Homo verô aliquando conucr-
titur ad malum ,peccando; aliquando adbo-
Artîcù; Y,
ПОЙ!, perorationem, pecnitcntiam , humi -
litatem; propter quod Deus immittit minifte
rio angelorum varias rcrum difpofitioncs,
vnde oriantur peftilentis, mortes, bella , Tau»
fta,infauftavc, vt fignificauit feriptura in PfaU РЫ.10&
moccntelimoTexto. PoTuit ilumina in defer
tum,& terram Trudiferam in Talfuginem à ma
litia inhabitantium in ca.
«]Sed & alia de cauTa errant aftrologi cíim de
his cfTedibusprœnuntiant; quoniam exacte
cognoTccre omnium ftellarum concurfus,có.
iundtones,& oppofitiones, & omnium cau-
farum vniuerfalium connexionem , fupcrat
humanum ingenium , & induftriam;quod li
aliquidexhisignoratur, omnis iftorum aftro
rum interpretum vana eft diuinatio. Quod
vero pleraque de ordine ca?li ignorant aftro -
logi,autoritate feripturç didicimus,vt patctcx
illoIobtrigefimoodauo.Nunquid nofti or- lob. 38»
dinemcsli,&c.Sed dato отпет ordinem cae
li perfpeâum h abean t,crran t in fuis prsnétia
tionibusjná qus prsdiçere dcbcntpcrconie-
duras.pronuntiant cuentura ccrtifsimqquod
Taciunt contra ipfius artis decreta , fecundum
qus,hsc non deriuantur ex corporibus csle-
ftibus neceffariô & inTallibiliter, Ted plerûque
& pro maiori parte. Щ Porro alij funt effedus ;
qui ex cslorum confteliatione depende t , qui
hominibustantummodô conueniunt; vnde rt
funt hominibus tam diuerfs inclín at ionesralij
Tunt iucundi , alij trifles, alij choie ri ci. Atquî
hsc eft diuinantis aftrologis amplifsima pro-
Tefsio,quo ex natalibus mortalium,tnclin atio-
ncshominumvarias,imötotiusvitedecurfum ■ '
colligit.Qu.od autem hsc p rofe i sic van i fsim a
fit,in fequétibtis, ex fententijs Patrum, cuiden
ter ortend am.Tantum huic profefsioni cóce-
do, quod ex fyderum confteliatione poflunt
aftrologi per cóiedurasdignoTcere varias ho* 1 ii!
minum cóplexiones, & inclinât iones; cçtcru
fi ex his certo volút predice re elediones hu •
m anas,morcs & ingenia hominú,impiú eft,&
nefarium Tcelus. Nam nó obftaiKc quocunq;
fyderc, Tupereft liberú arbi triú,pc r quod ad -
iutuni diurna gratia, & Dei timoré con terri tú,
poteft omnia vincula fydereadifrúpere. Sydemi
lud etiá dogma iftorü hominú non proban- m*lu™ne-
<lum,fed improbandú maxime. Dicuntcnim ^¿aa,.
Tydera inclinare,& mitigare hominé ad frau -
des,adulteria, homicidia. Hoc lal'.fsimú cftj
& à vera dodrina alienum.Nam natura corpo
ris cccleftis bona eft.crgo cius inclinarlo in bo
num cft,& in bonum tendit;alioquiDeoOpt.
Max.qHÍ naturam, & inclinationem inftituit,
tribuendum elt , quód ad malum incliner , 8C
follicitet.PrxtereajCorpora esleftia operan tur
M j opera
 i86 EB-Médidae
-opera Tua, fecunduroDci prxccptum,quod nú
quam tranfgrediuntur . Si ergo indineot ad
jnalum,fecuhdum prxccptura Dei ad malum
inclinant. Certè in multislocis demonftra-
L..*" tumeftáhobis¿quomodo Deus nonpofsitfa
cerenaturam,qus defcindinet, & follicitet
ad malum.Errant igltur Aftrologi , dicen tes,
fydera ad fraudes, & adult cri л inclinare. Sané
Venus inclinât ad hilaritatéjat ex noftro abu -
fu eft quôd ad libidinem propendat. & tic de
esteris fyderibus fentiendum eft.
%Seâ de effedibus fortuitis,& qui ex hominû
libera volúntate dependent, explican dum eft,
quemadmodum fyderibus fubijciantur.Pro -
fe&ó de his certum prxdicere folusDeus po-
Efa. 41. teft.Sic enim fcribitur Efaie quadragciimopri
mo.Annuntiate qux ventura funt nobis, & di
cemus quôd Dij eftis vos.& capitulo quadra «
EÜ.4V. gefimo quinto.Ventura interrogate me, fuper
filios meos,& fupcr opus manu u mearú man«
ЕГа.47, date mihi.& capitulo quadragefimofeptimo «
Stent, & faluent te augures cxíi,aftrologi , qui
contemplabantur fydera,& fupputabant men
fes, V t ex his annuntiarét ventura tibi. Ессс la
dt funt quati ftipula, ignis cóbufsit eos:& mul
ta feqtiuntur in hanc fententiam,quibusDorai
nus irianifeftè irridet aftrologorum vanitaté ,
qui nunc tern poris apud Chriftianos in pretio
Efa. 48. funt.St capitulo quadragefimo oâauo.Prxdi-
xi t unc,an tequa m fièrent i nd icaui t ibi,nc for
te diceres,idola mea fecerunt hxc. & Sapiétix
Sap.s. oc"tauo,Signa & mon ft ra feit antequam liant.
Similis propemodû fenteritia habetur Danie-
Din.i. lis fecundo. % Cene potiisimum argùmétum
ad proband j /cligionem noftram elle veram,
eft,quoniá ea qux credimus , multo ante tem
pore fuêre prxdic"ta,& per prophetas prinun
tiata.Hoc argumento vtitur D.Petrus in fecú-
D.Pet .1. с» da canónica capitulo primo,dum dicit;tiabe -
no ci. xnus firmiorem propheticum fermonêycui be
nefacitis atteúdentes,quati luceras lu ce n ti in
caliginofo loco.e& Diuus Paulus eodé vtitur
argumento in exordio epiftolx ad Romanos,
Rom. и ciim inquit ; Paulus Apoftolus fcgregatus in
Euangelium Dei, quod ante promiferat per
prophetas fuos de filio fuo<
•f Sed & idem demonftratur alio efficaci argu
mento. Nam Dominus grauifsimè prohiber
ne accedamus ad diuinos,&ariqlos,vt nobis
yenturapronuncient , vt íands feripturx in
innumeris locis tcftantur.Ergo non eft aliqua
aftrologia , qux de his diuinarecertôpofsit.
Nam profectô fi vétura pollen t ex reguiis cer
txfcientis prsnofci,&prxmonftrari, Deus
nunquam hukis vers feientiaî vtiim aut inter-
dixiflet,aut nobis inuidùTeté • turai » qui anno ante feruato/is noftriortur»
Expof.inPrirti.Secun.
4[Sed quid dicendum eft de aftrologis,qui au-
dent certo definiré ex fyderum conftellatio -
ne, de cordium cogitationibus,de alijfque re
bus occultifsimis, qus cuique creaturs funt
abdits?Profc<ftô de his cófulcre aftrologum ,
impium eft; nam folusDeus hxc nouit,dicen r
te feriptura fecûdoParalipomenon,capitulofe 14 6•
xto,& lob vigefimofcxto,8c adHebrços quar lob.**.
to.Tu folusnofti corda hominú.& Hicrcmi* 5fj*£
capitulo decimofeptimo; Prauum eft cor ho - ie ''7*
minis,& infcrutabile,& quiscognofcet illud?
Ad hoc pridicamentum reducendifunt alij
aftrologi, qui ex fyderum jnfluentia & prxno
tione gloriantur fe cognofeerc qusdam ope -
ra exteri ora,omn is humana? ^bationi s exper-
tia,vt funt occulta futta, adulteria,& hislimi -
lia,in quibus rebus,aftrologis minime creden
dú,& eos cófulerc,impiú & iniuftú eft. Quôd
fit impium, probatur. Nam hxc non pollunt
cognofci nifi ex diuinatione dsmonu. Quôd
tit iniuftum*patct. Nam fratris tui crimen re -
uelare tine correptione fraterna, Sell n с ordinc
iuris prxferipti à Domino in Euangelio,iniu>
ftum eft. Sed in vltimo genere funt qusdam
opera, omnc naturam & conftcllationem fy-
derum excédent ia; vt funt my ftcria tidei no*
ftrs,incarnationis Dominiez facramétum, &
estera myfteria gratis,& агс.тпа fidei noftrs:
&hxcabftellÍ5requircre,magnadcmctiacft; ..• \ л
nam hsc ex corporum esleftium cóftcllatio-
ne neque fiunt,ncq; dependent , fed ex libera
Dei voluntate,&ex propoiito voluntatis fus,
& fecit hxc, & nobis reuelauit perfpiritum
fuum.Exhis patet,in quanto errorc verfetur
Petrus Abacus presbyter Cardinalis,qui quae Aliaaei
it i one in Gcnelim tertia,& in libro de legibus
& fe£tis,fuper ftella Magis in Orient« con/pe-
éta difputans,oftendit j. Magos illos fyderalis
feientix peritifsimos , potuiile ex aftrologicis
conternplationibus prxnofcere futuram Chri
fti natiuitatem, & vitam, non t amen ea certi ■
tudine,qua poftea ortum Chrifti , noua 1 tolla
prxmonftrante,cognouerunt.Nam ctfi Chri-
fti conceptio,& natiüiras omnes cxlorum vi«
res,atquc omnes nature facultatesin plerif-
que excédant ; in aliquibus tarnen naturx cx
lorum & aftrorum virtutes, tanquam ancillx
Domino fuo famulantes , amica lumina , Sc
benignos influxua, quos à Chrifio acctperár,
nafeenti Chrifto largifsimc fuppeditarunu
Ea propter pofsibile fuit Magos, prxter hanc
recentis aftri apparitionem.e tiam duobus alijs
indict)sprxfci{Te,bafciturum intignem religio
nc* imperio , & gloria vjruro. Primó, ex
magna quadam coniunctione Jouis & Sa
fcxto, i
 .,; Quseftion. I Xi
fexto.in figno Cancri coicrunt, pradicétibus
cundís illorátemporum A ítronomis, porten
di magnam celígionum mutationem. Secun
do ex obferuatione conftitutionis cxli, quam
habuit i pía Chrifti natiuitas; ca incidir in an -
! Ч«д num Octauij.Augufti 42. octauoKalendasIa
nuarij,antenoñisdimidiiim:itiitquein eaho-
""jÚI^jJa rpk°PusPars virginis oäaua, quae religionis
* immutatiqné fignificat,& in culmine caeli Sa-
turnus,imum caelt teoente foIc,ca?terifque pla
netis eo ordinc difpoi: tis, vt idem ligni ficare'r.
iliacos. Нгс Aliaci fententia eft,quá longe antea pro
•Albe. Ma. fe flu s fucrat Albertus fuo feculo raagnu« , qui
in libro,cui fpeculi titulum impofuit, referen!
.ti . T. 3 deferiptionem iigni virginis, ab Albumafare
Aftronomo traditam , ita feriptum reliquit .
Albumafarin Гцо m aiori introductorio, tracta
tu fexto; afçédit(inquit)in prima facie illius íi
gni virgo pulchra,habens in manu fua duas fpi
cas, & nutritpuerum,& vocatipfum puerum
quxdam gens lefum : & afcendi t cum ea itel
la virginis.Hsc ille.Nos autem feimus , quôd
fub afeendente eiufdem virginis natus fuitDo
minus nofter Icfus Chriftus,cum hoc, quôd
aequatto motus о&аиэг fphauae in tépore ciuft
dem fuit oâo graduum ,& triginta minuto*
rum.fecundum calculationem ccrtifsimam;8*
quôd ip fa erat tune m inuenda de locis planc-
tarum inuentis per cañones: non quod fubia-
ceat ftellarum mo tui.aut earum iudicio nato -
rum defideratifsimus,qui creauerat ipfas ftel -
las; fed quia cùm cxtenderct caelum, iicut pel*
lern, formäslibrum vniuerfitatis,noluitliteris
t- — «iufde m dcefle ex his, qua; fee und ú prouiden
tiam fuam in libro seternitatis funt fcripta.
Etiam illud elegantifsimum à natura,quôd de
virgine nalceretur,vtprofcc~tôper hocinueni
returhomo carnalis,& vcrus,qui nó naturali-
ternaicebatur,non quôd caeli figura caufa ef
fet quare nafcerct ur,lcd poti' iigni ficatio-.imo
& vero verius ipfe erat caufa, quare modus ad
miranda; fua; natiuitatis (ígnificaretur peres -
lum. Ha&enus Albertus, fiue alius quüpiam
cius nomine;ná is liber ab er udi ris Alberti ef-
jûiMVSt fe negaturJdcm Petrus Aliacus presbyterCar
* dinalisin qusittonibus in Genelim, difputan s
fuper hanefententiaro; Cataracta; cxli apertae
fonqaflcuerat,quód quanquam Noe futurum
diluuiumexpropheticareuelationc Deo an-
numiante praenouerit, id ipfiim tarnen longé
ante quam cueniret ex regulis aftronomicis
prxuiderepotuit,ex cognitione videlicet con
-- '■■ -' ftellationum.qusvniuerfalem ilium cataclyíi
mum non folùm pra?fignauerunt,(èd ctiá iuf-
fu Dei effecerunt;non tanquam prima; cau&,
fed tan quàm fámula: & miniilrï» adhibentes
Anicul. V. 187
in obfequium omnipotentis Domini fui vires
& facultares quasab eo acceperant inundan -
di,& demergendi orbem terrarum. Has con-
itellationes,inundationum productrices , ap -
pellauit Moyfes cataraclas ca?li : per apertio -j
nemillarumlignificanstempus illud, in quo
Deus omnes inundatrices vires, atque influen
tias,prsedictis conftellationibus eonclufas,ve-
luti referatis claultris ad to:ius terra: alluuio -
nememilir. Hanc fententiam non folùm ri-
dent catholici fcriptores(vt folent alia delira-
menta aftrolo'gorum ) fed tanquam ha;reti -
cam damnant. Certè ego extra controuerfiá
damnandam efle decerno , nam myfteria ha?c
qua; commemorata funt , fupcrant omncm
naturam, & vniucrfam potcntiam согротит
caîlettium,&€X fola Dei volúntate dependétv
Qupmodo ergo ex ftellarum conftcllationc
dependent? quid? an non fatis magna audacia
eft mentem noftram caeleftibus corporibus
fubijecre X Sed adeö temerarij funt aftrologt
ifti, vt etiam ipfum Deum,& ea quae nemo
nouitniü Spiritus Dei, qui in ipfo eft, nobis
autem reuelauit per Spiritnm fuum , conftel-
lationibusf) derum fubijeiant; vel (altem ex
eorum cófideratione fe pofle cognoíccre glo
riantur. Certè eadem rattone poflent cognc* - '
fcere ex ftellis diem iudicij vniuerfalem , cunt
totus orbis ignc fit conflagraturusjeuius con-
trarium afleritur plané in fcripruris fanftis, vi
delicet quôd de die illo nemo fcit,neq; filius
hominis.Sed defino contra iftam ha;relim pu
gnacifsimè dirotcarejnam ipfa fe prodit quam
fit temeraria. Quid enim magis temerarium ,
& hxreticum ¿ quàm dicere,nos poffc myfte-.
ria religionis noftre ex facúltate humani ingç
nijj&per feientias naturaliter comparatas co-
gnofcerekùm vniuerfa fcriptura teftetur,hxc
myftcria ex fola Dei reuelatione tencri . Ex
didis patct quid fit cenfèndum de praediâio-
nibus Aftrologorum , ad qux prarnuntianda
fefe aftrologia diuinans pofsit extendere.
«IfSednequisexiftimet me propriam fecu.
tum furffe femenriam , übet nie referre quid
fanéti Patres de hac ré feriptum nobis relique
rcDiuus Auguftinus quinto de ciuitate Dei,.
capituk»primo,poftquáconfutauitcos, qui Augi
dícuBtftellasin genituris infàntium effedri-
ces caulas efle , & fuas cuique nafcenti íbrtes,
fataque diftribuerejdemum eos quoque refel:
lit,qui docent, pofitiones aftromm in natiui -
tatibus infantium non eile caüfas,fcd ligna tá*
tum qua; futuram nafcentis vitam , mores,
fortunaíque fignificent, ita feribens. Si di-
cunturfteUae iignificarc potiùs ifta,quàm fa-; 7;
cere,vt quafiloquutioqusdam fit illapolitio^
• Prsr
 j88 F. В. Medina?
predices futura,non agens; (non cnim medió
critcrdoclorúhominüfuic ifta fementia ) vt
verbi gratia. Marmita pofitus,homicidam fi-
gnificat,fed homicidam non facit:qui fit vt ni
hil vnquam dicere potuerút mathematici, cur
in vita gcmmorum,in aétionibus,in euétibus,
inprofefsionibus,artibus,hoaoribus,cxterifi
que rebus ad humanam vitam pertinentibus i
atque in ipfamortc fitplerumque tanta diuer
fitas,vt fimiliores eis fint,quamum ad hxc ЯН
tinet,multi extranoi,quàm ipfiinter fe gemini
per exiguum temporis ¡nterüalluna in nafcen*
do fcparati,inconccptu autem per vnumeon-»
cubitum,vno etiam mométoifcminati.Et in
fra capit.j.ciufdem libri coarguit cosqui exre
1 ponió Nigidij FigixK referobant dil paritatcm
illam geminorum,ad vertiginem cecleftis ra -
tionis , quae fuá pernicitate vtriuíque infancia
horofeopum exigui temporis momento mu -
taret.Sic autcmlöquitur;Fraftra aurertur nobi
le illud comraécum de tígulirota,quodrefpó*
ditíe fcruntNigidiurahac qnxftione turba*
tumjvnde &Figulusappellatus eft. Dú enim
rotam Figuli vi quanta potuit intorfiífet, cur«
rente illa bis numero de atraméto tan quam
vno eiusloco fummaceleritatcpercufsit:deir»
de inuenta funt figna,quç fixerat defiftéte ma
tu,nó paruo imeruallo in rote illius extrem i ta
te diftantia.Sic,inquit, in tanta cxli japacita-
te,ctiam íi alter poft altcrú tanta eclerí täte na-
fcatur, quanta rotam bisipfepercuísi,m cxli
fpatio plurimum intereft. Hinc funt , inquir,
quxcunquedifsimillima perbibenturin mort
bus,cafibufque geminorum* Hoc figmentum
fragitius eft quam vafa,qux illa rotat ionc fin -
guntur.>íaml»tammultumin calo intereft ¿
quod cóftellationibus comprehendi non po-.
teft,vt alteri geminorum hxreditas obueniar,
akeri no obuen iat; cur audet cxtcri,qui gemi -
ni non fiint, cum infpexerint eorü conftclla ■<
tiones, talia prbnuntiare , qux ad illud fecretú)
pertinent,quod nemo poteft comprchéderc ,
& momentis annotare nafcentium.tde perfe-
quiturAuguftinJibro^.cdnfeffiCapit.j.vbidr
ci t,quód aftrologos & planetarios dánat Chri
ftiana & vera pietas.& 5.confeíT.cap.3.& 7.ca.,
• - ' 6.agú gratias Dco,qui eum ahhac. vanitatc li •
berauit.Idcm facit libro i.fuper Gen. c.16.17.
Se z.de doctrina Chriftiana à cap.zi. vfque ad
2Q.& cap. и, dicit efle magnam fuperftitioné
cófiderare dies natalitios.& alibi fvpe,& in cal
ce enarrationis fuperPfalm.6i.decernitmathe
matkum in Ecclefia nó cfte recipicndum,ni -
it publica,& folenni pecnitentia pra*miíTa.Epi
EplpLanius phanius libro de ponáeribus & menfuris feri-
bitjAquilamjprimnmdiuinsfcripturae inter-
ЕхроПп PnrauSecun.
pretem , nó alia de caufa fui (Te à pa tri bus ex ее
délia pultum, nili ob eam,quod aftrolögix di
uinanti vacare:. Et DiuusBaúiiasíermone ш Bafi1,
príncipiú ProLierbiorú dicit,hancfcientiam cf
feoecupatitsimam vanitatc". Ambroldibro. 4. .
hcxame.capit. 4. dicit efle inutilcitt,&impoisi AmbroC
bilem.Idem Chryfoftom,& H«ronym. & ha ^2°ft*
betur z6.qu«ft.z.cap.Sed & illud. Alexand. 3. д^-^цГ
cap. 2. de fortilegijs, idem fentk,& punit cótra
rium t a ciernes. & cap. non liceat 26.quxftion.
5 .dicit non eñe Cbriftianos,qu¡ obteruát tcm
pora pro domibus xdirkandis.&.c.quicuoq;,
ibidem dam nan tur aftrotogu& l.l.Cde ma- •
lcficijs,darnnaturh.vc ars,1.3.v-. idéaflefitur.
Sed Ô£ Diuus Thomas breui fermone quid fie D.Tbom.'
fentiendum de pradiétionibus al trolccorum
exphcauit; nam (implex eft vefitatis ratio. Is
enim in quodam opufculo fie ad quendam re
fpondct,Quia petifti vt tibi lcribcrcm,an lice
rctiudicijsaltrorum vti:petitioni tux (arista»
cere volens , ca qux a facris doétoribus fuper
hoc traduntur , fcribcrc curaui. In primis er
go oportet te fcirejcmod virtusccrlcftiú cor-
porum,ad immut5da corpora inferiora fe ex «
tendit .Dicit enim Auguft m. 5. de ciuitate Dei. Auguft.
non vfqucqoaque abfinde die i pote ft, ad Tolas
corporù difrerentias afflatus quoídá lvdercos
pcruenire:& ideo fi aliquis iudicijs aftrorù vta
tur ad prxnofcendum corporales с fleet us,pu-
t д. tcmpclhté,& ferenitatem aé'ris, (anitatem,
Vfcl infirmitatem corporis,vel vbertatem , vel
fterilitatem frugum,& fimilia,qux ex corpora
hbus,& naturalibuscaufis dependent, nullum
videtureíTepeccammjnáomncs homines cir
ca talcs effeäu s aliqua obferudtione vtuntur
corporum cxleftium, ficut agricola: feminant
& metunt certo tempore,quod obferaamr fc-
aindum mot urn folis;nautx nauigationem vi
tant in plenilunio, veí etiam in luna; defcâu :
Medici circa xgritudines críticos dies obfer.
uant,quidctcrminaturfecundum curfum fo
bs & luna?. Vnde non cftinconucniens fecun
dum aliquas alias occultiores ftellarum ob I er-
uationcs, circa corporales eficâus vtiaftrorú
iudicio. Hoc autem omnino teoero oportet, • ,
quod voluntas hominis nó eft fubiecta neccC
litatiaftrorú,atioqUin periret hbetú arbitriú ,
quo fublato,non deputarentur homini necbo
n a opera ad meritum,neque mala ad culpa m .
Et ideó certifsimè tenendum eft сш 1 ibet C hri
ftiano,cpca quae ex volúntate hominis depen-
dét,qualia funt omnia humana operamó exnc
cc( sítate al tri s fubdiin t.& ideó cheitur Hie. 10. Hi<r.ie.
A (ignis cxli nolitc metuere, que ge tes timet.
Sed di abolus, V t om nes pcrtiahat irt crroi é; im
milect fe operational" eorú,qui iuckijs aftro
rum
ГЛ Augtn. intenduntjdeo Aüg.díciii<fupcr Qen;,
ad literam ew*7.Fatcndú eft quádo ab aftrplo
gis vera dicimtur,inftincm quodam occultjfsi
mo dici,que nefcientes humanimetes'.patiu-
:ur;quod dim ad dccipiendos homines ht,fpi
rituum immundorú & feductorú operatio eft,
quibus quídam vera de temporalibus rebus
noíTe pcrmitticur.Et ideô A ug.dicit z.dc do -
ftrina Chriltiana,quod tales,aftrprú obferua-
tioncs referenda; funt ad quidam pada cum
dxmonibus habita.Eft autera omnino Chri-
ftiano vitandum, pactum, vcl focietatem cum
daemonibus habere, fecundum illud Apoftpli
i. ad Corinth.io.Nolo vos fieri focios datmo
niorum; & ideo pro certo tenédum eft,graue
peccatum cife,circa ea qui à volúntate liomi-
nis dependent,iudicijs aftrorum vti. Qua: ora
jb.nc._Tri. nia cófirmátur ex de finitione Cóci.lij Tridcn-
tini,cui us definitio lie habet in indice volumi
flUm à Sy nodo damnatorum, regula 9-Epifco
pi diligen ter prouidean t,ne all rologii iudicia
. ■ \ .0 ña? libri,tradatus,indices legátur, vel habean-
tur,qui de futuxis contingentrbusjfucceibibijfc
fortuitifve cafibus , autijs adionibus quxab
humana volúntate pendcnt,ccrtó aliquid eué
turum affimarc audent. till¡\ tK -..¿:efi3
Ad afirolo ■«H Sed iam tempus eft vt argumenta aftrologo
gor* rum difloluamus, & de m onft rem us quoniam
Ad prime. Vana funt. ^Ad primum dicendum, quodAri-
ftotelcsin loco addudo,per rnúdum inferior-
re m non intclligit omnia qui fublunaria funt,
fed quatuor eleméta,quae corporibus çœleirir
bus lunt cótigua, & ideo corpora cceleftia , in
•corporibus inferioribus operari nó valerent ,
ñeque eoíú virtus ad inferiora Depet«ret,nir
•fi elemeta priùs virtutem,& infiuentiam ceele
ilium corporum in fe fufeipe rét,indcque om-
nis virtus deriuarctur. Ad fecundum dicen -
dum , quôd cœkim mouet hgc corpora inferió
¿xa necefíarto fuomotu & agitatione,fic vt nó
pofbimuseffugercciusalterationes;exceH mo
tu frigemusaliquádo,interdum calemus,non-
nurjquam humedamur, & ficcamur aliquan-
do;fed caelum non mouet nos necefíarió , mo
lu loeaJi.Nam quanquàm alterationes pridi -
tue ex corporibus celeft ¡bus nobis obueniát,
& quanquàm fine motu cili pon poflumus ali
quem motum habere, nihüorniríu.s non con-
ftringit nos vt nos moueamus potiíis. ad vnü
.locum quam ad altcrum; fed mptum húc pro
ínuUóminílspojrHm impri#?re.aUquÁd in no
:v
f-Ad tertium dicédumjquod morcs,& inge <r¡ A ¿ кпш
nia humana fcquunturcompíexiohem, & cor
poris cpftitutibnem.fcd non adeo neceflariô,;
Vt non pofsit homo facçrc contra id,ad quod
cóplexip inclinât & folicirat,maximc í? fit be -
néócprob¿iní\itutus,Et magna aÛeueratipnP
decenio , quod quamuis rationalis anima;
mortaliseííétjíqfiod non eft verum) caelum
non pqterat cpnftringere eam,\ t ncceíTario Co
queretur lyderum conftellationem,& corpo «
ris complcxioncm,fed adhuc haberet fuam li
bertar cm; vn de bruta an im an ti a non adigun-
tur&necefsitanturvt fequantur luas comple ¿
|joncs,'quinpotiuspoflunteis reliftere,& re
pugnare. Siquisenim vna manu oftenderce
cani famélico eibum, & altera teneret baculú,
çertè ifto njctu detineret canem , & ejus impe
tum naturalemjVt non auderet ¿itíum, appre T
henderé. Itaque ego pernego quod non pof-
fimusrcliftcrc naturaU complexioni-Ccrtè de
Stilponc phüofopho acuto,& fua itatc in ma
gno pretio habi to,fcribitur,quùd erat in ebric
tatem,& luxuriam inclinatus,quam indinatio
nem fic ipfe compefcuit,ficque fuam naturam
dciicicntcm frxnauit, vt nemo videret eum
ebrium,aut in со libidinis lignum deprehede-
ret. Zopyrus Phyfiognom on, cuiusprofefsío Zopyrus.'
erat de m oribus Щ. vita cuiufque ex fignis qui- Phylîogno/
bufdam decernerc,cum vidiflet Socratem,ííu mon.
Socrttet.
pidum eum & bardum eue díxit,muííeribufq;
dcditum;(iuam inclinationem ex decretis phi
lofophii Socrates perdomuit,atque frsnauic.
If Sed & illud addo ad contutationem argu-
menti,quod apprimc eft notandum, comple-
piones quidem corporum ècilo venire ,-fea
pon tant ùm è cilo; nam с ca. lo vcnhint tan -
quam à caufa vniuerfali, ab alijs verc> tanqua
.àeaufisparticularrbus: vnde dicit Arift. quôd
fol & homo générant homincm;ad generado I: ¿ ir.: sit
nem quippe Socratis necclTarium eilyt con -
cW|fat.fo},vt caufa yniuerfáüs,fedppn fufficit;
jquip potiùs eft neccíTaria caufa particularis ,
.qua? determina caufam vniuerfalem ad gene-
ration em hui us indiuidui . Propter quod
Aftrologi ex conlidtratione caufaium vniuer Ariftotj
faliummó poflunt de moribus hominum iudi
carejneque de honoribus,ncque dignitatibus.
Quando enim multa- caufa: concurrunt ad ali
quem cftcctum, non pofiumus exacte cogno-
-fcerc clTcc"tum cx caulis,nili cognitis vniuerfis
ca.ufis,quarum qua- funt mngis particulares,in
:uelligantur difficilips quam vniuer falcs.Pro-
(pterrîqupd dpcuit- Ariftoteles,quôd ex eau»
lis vniucrfalibus ncccflum eft vt ad caufas par
.liçularcsdcfcédamus? fi volamus veré eile fa- -.J¡JTn ¡r,^;
ф&Щ>Чх$Л fi qujfpiá Àftrplogus , & aftrorú
: " - inter-
 i9o Ettié^
.-../mit ^ intèrpres afpexilíct cerium rn eotemporíspí?
ftó.qud Socrates nanti eftj & afpccïus fyderü
benigne fàuerëtj fi tarnen Socrates natusfuif-'
fet ex parertttbus complexions dcfinöritis-ncV
pomimus ex fydortbus benè fauentibus,de vi
ta& moribus Sócrátis dijàdicaré j fiquideíñ-
quanquam áfpífftus fydcfUm 8í corurn coiurt
étiones p formatèrent Socrtti vitfcrïfelicerfyei
bene longattíjCánfirámepartieurares íunt tí
frialèdifpofttae & атГеДг , Vt nori fint aipixüá
recipiendúffiurft cae'li inflùjctmrtiQuod Vt me-î
lííis inccllígdtur,ádhibeo excrnpkim fnifateé
modum.SÏ ägricälä velit duas arbores plantât
rejquarym vnâ ficca fit,altera vhidisj&afpexîi
ccclum.ádphtfrtationis optis ap til si mu m, pian
tet^ue vtrarrrqne m vno temporis articulb,VÍJ
ridrs'nàfèttur,ficcaverô miriimè; eelumertfttt
opérâtinf lccimdümmatéríe^ifpofirionem,&
, . 1ксд arbor пб eft ápta Vt daelí irifluentíám alio
interroga, qui benignam récipiat.^Sed ihterrogabic mé
tió, 1 Theologus'quíd ego fentíam de influétijs fy-
derum,quá vnus nafckur ad honores, alius ád
ignomiriias,& caetera huiufmodKCertè vt bfé
uiter expjicé quod fentio,dicö,credo,imö de1
¿erno eíTe fabü(as,& núgas mcras.Nam nOs-fi
de naturis rerum tac imus fermonem,nili illud
• ' ' quod fenfus & ratio demon It rat nó débeme*
crcdere:ratio vero & fenfus demonftrat,qûôd
ca?lum tarrfurri operatur fiío mótü,-& lumtoítíy
vrïdc cofeejuens eft,quôd omnia quç opcranit
csK,operätur medíate motu,& Iuminc:lveli ¡*
quás infíúétias irrideo,&oés fapiétes fherif&nV
rident- Propter quod placet mihi magnöpe A
dodifsimi cüiüfdá viri diftinftiö , qua" all rolo
giae diuinátis dùogénefa diftribuebat;pbyírtíu
Duplex & fi&mü.phyficum, phyilcas tantùm ftelîarû
aftroloínr inHuerttias obferuat,qùae ñon folùm imagina*
gcDuíphy- tionis excogitation e,fcd re ipía in rerúrtt ríatU
ûiemm. raexiftantjvelutifuntlumferi.motûfcp fydeföl
Fiftitium verö negleéfis phyficis ínflütfrifijsi
obferuat influjíiortes quafdàconftelïaïiônu'm
imaginarias,& cómentifías,hoc-eft,afflatüs:áíi
quos fydereos , qui nufqùam íatít , fed 1Ы&<*1
funt aftrologorum vanîtaté mtröduitr; ve'ktti
• :A quôdVenus mittat afflatumlibidtnis,Marsdt
fluxionem ír«,Luna influxum infinia-, Capri
cornus vim qüandam óccúkam vt nafceows
Tub eo regesefficiat,& caetera huius genorisífe
Adquartû. liramenta- 4 Ad cjuartürn dicendirm , qtiôd
ea quç commcmorahturab aftrologiseiicwire
ex fydcrum cóftelIatróné,Ve'm'üht fortu'riai*
ïcafu;vcluti cú quis è domo egreflus,pcfge#s
"in forum , Caden t c-lapi d é&cWcHtOT.<£upn1ódb
aavéin hisfortuitîs ptertüridahd« vthldicát
Adqnintú. aftrologi\corrfeftim explicabö. ЩА-d aliudjcte
höminibus qiii adíurta,vd líbidinéfunt'é*
ЕзфЬГап #rira&ècun.
détlbus mcináti^coidvanum e^&nugai» .Яцгцд /л
riiim.fed inclinât ur ad h.vc ex praii.i initituïia
ne,& improba coniùetudinc,quam acquirune
prauè & improbé viucdo:£ófijetudo vero quç
altas radices m it ri t, i am v с 1 ut in natura verla ,
dïiVicillimè extrrpatur.^Scdinqoñ aliud argn AdWrimû.
mentú quod fequitür,ri^infrnodi aftrologorú
ftudium vanitas eft,& inane Ägmentum, qua
rátione fitsvt hi e*cotlftiTUtiú«efyderum de
fiatiuttat»bilSjmortc,euétibás,veril'5Íma praedi
cant^H^ceft illáfiñgularis,ac precipua diuina
forum tlcmonlt ratio;en veroquam l.ibilis &m
tirina lit, p.ili.m dextre Bal bus, Chrylb.Aug. Bafil.
tk alt/ prifei Dóctotes contra vanitatcm hanc ebfyfeft, ;
dîfputantè5, derfionftfarifnt. Щ Itaq'ue céfcnt Auguft
patfe9,verka«m llkrtim praídiáibmjm nó ef ^j^l"
fe refoÍKidó'ad öbferuatioh«« conftellarionü« Еию-ев*
quae fn e ra Um t (omnia, I cd ad alias quatuor po to cueniit;
tiorts txeuidétiorcs cauras,nimirtini ad forcé;
ad pacta, ad prudentiam confultorum,& ftulti
tiam confulrn t ium. Vim fort is hoc lacere te-
lia tur Aug.ü^.contcir.c.j.Si emm depagaai« D. Aogafi.
■poeti- cuiiti'pir» loge atiud í anâii atq; mréde*
tis, cû forte qui s con fuluK, in i robi liter confié
iiúí:rtéjí|0iéie^fepeveift5*tófW(;mM non
eft,(îcx anima humana fuptfriorc aliquo inftir»
€|Vfaè(teli<MM| kïfefieref^^erti/edioriffe ot^»i« IK
(briarctaHqi)id,qtiodintcrrtn>átisrebustactif Л
t^lft<i6c1nerctJh*c AUgoltirfiJikÎiAtindÔmTil •*•
га ab allrolot'is dicta cei tilsin.è etieniunt,non
<*x ittrölögia tlitikjâte.qoa: natía eft,fed cx fi»
xietàte ¿¿'feícferíblB i n ter cos & D^moncs со
lbtlitis.de qnüui s D.Aii g. lib. 5. de ti ni täte Dei
•с. - Л i с I о qt i it 1 1 г . H i s о m il i Ы i s con ! ï d era t i s, n ó
Tmmcriro сгефгЫг^ cùtoi а ! t-rolog i m i rabili ter
mehrf'Wra^lp'bnderit, ótXtíkbiírtflfirKftu freéi
■^irtíoíri ^StfnottamiqíÉó'rUIfl'^tíra e It has
ia4fâS'àc<rto^iâ^ôpmienes4ieà<t¥a1ibus fati* .
Tereré htfrt^rHímentftmsBtq^rkmayevió D)í
'íbltbpí iTôtati ét infpe&itííqlftfaweíque «üíta
' eft.& lib. 2 .d t ( ienel 1 ad litera m с. 1 7.1dl p lum
]atiíisevf»l¡c¿:,íed propcri'hdtim in cañete к- n
TerrtiíMrt.cVííaWíé' ceBdöÄ^üöd v4fo¡ Cbtjw
llia пенгш he m at ici maximt dice ti tes ver.vca >-
nie>iKll ii^t,rie,iWiidr^ö^m
cleccptim pàféte quöoa»Sf<iri«t(fW4 irretiíiw^
«fTétríé trH píeñrJhr Йр«гТШ1егв^ 9ftfHVÜJták
gt prefcôtiât tfbfcfí Tfeftelltfróirífjíc^íofíeífed
föte a4«rrtlpmfé«6tf,*d>qBam arttmet iutflfú*
4hnvB^é¥íf4-¿fehtiéifed^ffe*ér4|iártm^
& t u tura■ }Vn ifpiccre, & q itx v étnra fu n t longí- ,
antepránnd^it-.Sntitautc.'n homines- quidam
4m AitOfií,qtiBfm èxefekWetfe1 iftf^4fdetès\
vt Ьх we#ötiorthWi &hbtfíHÍlíiñ éiréUflftabtiis
fit? <i»fl1id!erW«^ «rtá^étíentUra prafúii.
dcant,caqueaHcucrjtion»cöft-amiaprot4rä^
yt
 Qi&?íHon. PX¿ '=
vt raro fallantur.Sic Hanaibat prudcntíísiíftus
dux,pcrfpe¿ta tcmcritatc ac impenda Terétij
VarronisRomani cófuliSjAfris vidoriam^Ro
manís cladem ingéti fiducia pra>dixít,& predi
ftionem rerumçuentus confirmauit.
% Quarta ас poftrema caufa,ob quá diuinatio
ncs huiufmodi vers eile deprehendantur, eft
confuten tiura ítultitia.fiue Imita credulitas:fo
let en im ea crudelitas immittere credulis cófu
lentiú animis, aut fpcm felicitatis à diuinatore
promifiae,aut metum calamitatis ab eo denun
tiats. Hi autem duo affeftus crebrô cfticiunr,
vt humana negoria prenútiatos effectus fortiá
tur.Ná quéadmodú fpcs & fiducia,ardua que
que opera audenter aggrediuntur , & féliciter
magnificeq; abfotuunt:itapaupr acmetus,res
pauidè incipiút,& inceptas turpiter & infelici
ter deferunt. Щ Sed dû ha? с ex alijs autoribus
tranfcribcrem,alia caufa fefe mihi obtulit,qu£
fortafsis nonnullisvt incerta & vacillans vide-
bitur,fed mihi maxime probaturjea eft, ifti
ftellarum interpretes tot prsdicunt euentura,
tamque varia pronuntiant , vt neccííum fit in
aliquod verú incidcre:quod re vera acciderer,
fi forte fortuna nullis infpcftis fydcribus prae-
nuntiarent. Hsc autem сft vulgi tcmcritas,&
ftulta credulitas,vt aftrologo fipe falfi dicétt,
(1 in vno verum dicat,fi de adhibeat veluti di -
uinam, cùm tarnen hominem alioqutarobú ,'
fi fem el in m endacio deprehendat, indignum
'A¿ OrJg. credatur omnes arbitrentur,«|[AdOriginis
teftimoniú dicendum eft,quod meretur con,
demnationem, ficu t alia dogmata,qus hic au
tor fuis operibus inferuit, quam proinde fen-
tentiä,vtpcriculofam,&fabulofam improbat
Aug. lib. 5. de ciuitateDei locis fupcriùs citâtis,
ARTIC. SEXTVS.
fVtrum Voluntas à[ok 3)eo moueatur
tanquam ab extertori principio.
SVMMA TEXTVS.
çondufio. ЗЙ§|§5 Onclufiofic haber. So-
йЮ? lusDcus, vtprincipiú ex
j^^Ç, teriusjpotcftmouere vo
luntatem per modumefficientis,
& quantum ad exercitium.Scd vi-
deamus quomodo Diuus Thorn,
hocprobatjnam eius probationes
nonfunt vfqueadeôeuidétes.Pri-
ma probatio D.Thom. fic proce :
*« ÄrtW VI. tpt
dinNam volutas eft pôtemia ani
ma? rationalis,quae à folo Déo crea
tÚr.Ergo voluntas eft potétia ani-
rnsBjquaB à folo Deo moifetur. Se *
cunda fie. Voluntas habet ordiné
ad vniuerfalebonuní $ particularis
autemeaufa non poteftdare indi -
nationemvftiucrfalemad bonum;
vnde nedjue materia prrrrta^quat
eft inpotentia ad omnes formas,
poteft caufa ri ab aliquo partícula -
ri agente. Ergo folus Deus,qui eft
vniuerfale bonu, eft caufa noftras
voluntatis. Ex quo côfequens eft J
quod folus Deus pofsit mouereno
ftram voluntatem. Sed adhuc(vt
Verum fatear) vis probatiônum D*
Thom.non demonftratur ; praedi-
¿ra enim tantum probat, quèdfo -
lus Deus caufat noftram volunta-
tem,non quod folus Deus efficient
ter moueat.Sed ecce validifsimam
& certifsimam probationem D.
Th.Nam motus voluntatis eft ab
intrinfeco , ficut motus naturalis.
Sed moturn naturale reimotae ne
mo poteft caufare,nifi qui eft ali-
quomodo caufa nacjjre.Ergo mo
turn voluntariü nemo poteft cau-
fare, nifi fit caufa noftrse volunta -
tis: voluntatis autem caufa nihil a-
liud efle poteft quam Deus , y t an
tea probatum eft. Ergo folus Deus
poteft mouere noftram volunta
tem. Maior huius probationiscer-
tifsima eft j Minor verö probatur
euidenti exemplo.Non enim po-
teftaliquis faceré quod lapis con -
currar ad motum ex inclinatione
naturali , licet pofsit homo mo-
*' uerc
 F.B.Medinae
uerc lapidcm; non enim cftin рем
teftate cuiufcjueprincipiumnatu -
rale aJ mouendum lapidcm , be
fiad omnem motum lapidis opor
terec lapidem concurrere, nullus
homo poííet mouere lapidcm'.
Cum igitür voluntas concurrat ad
omnem a&um voluntarium,im*
pofsibileeft vt moueatur mil à ío -
lo DcüjCjui eft eius autor.
tXÏLICATIO ARTICVLI."
Dem саоГа IN hoc articulo obferuet Theologus nori
cftoperatio
núfolunu folurneifccertum, Dcum caufare noftram
(it. voluntatcm , qus ей potent: a , & vis ani j
mocad voleridum , fed etiam caufare omnes
voluntatis humana: ópérationes ; quafdam
quidem generali auxilio , quafdam vero ex
Elia«. fpeciali.Diciturenim Efa. 26. Vniuerfa.ope-'
ranoftra operatur in nobis Dominus. & Pro«
Pro II. ucrb. it . Cor regis in manu Domini, & quo
cunque voluerit , vertet illud, & ad Phil. г .
Deus eft qui operátuí in nobis & vcllc,&pcrfi
cere. Dein Je illud obferuet Theo!ogus,quod
Deus folus mouet noftram volúntate tfticien
ter quátum ad exercitium л dus; nam in citât is
teftimonijshoc vendicat iîbi Dñs tanquâ pro
Quire fo - prium.Sed demonftrare huius rei caufam dif*
lu* Dent ficile eft,& opus laboriofum.^Diuus Thorn.
montât vo З.соп tra gentes с. 8 8 . varias huius rei conatur
lútatemef-
ficiccerquí demonftrare rationes.Prim л tic haber. Ná lex
tú ad ехег- eftprouidentiae,vt vnumqUodquc moucatur
citiuin. à fuá próxima caufa,&q» fuperior caufa pra*«
D.rho. termiflo hoc ordine nihil pöfsitefricere.Ergo
intclLctualisíubllanna nópoteft mouere no
ftram voluntatcm.nifi mediante bond appre«
henfo. Antecedens huius arguméti probatur.
Nam cùm omnes adiones rcrum creatarum
contincantur intra ordinem prouidentia? diut
ni, non poflunt ilUus leges & decreta preterí-
re.Confcquentia arguméti inde probatur. Ná
bonum apprehcnfum eft próxima caufa qua;
mouct noftram voluntatcm ; ex quo confe-
quens ert, quód intellectuals fubftantia non
pofsit mouere noftram volun t at¿,n ili per mo
dum perfuádétis; mouere enim volúntate me
dian re bono ápprehenfo,nihil aliud èftjquàm
patefacere aliquid eile conueniens, aut di icon
ueniens ad agendú- quod nihil eft nifi perfua-
dere.^Scd in hac ration e illud animaduerfio->
л e dignú efí,quód folú fummü bonú , & vni*
Ucrfale , rapit efHcaciter, & trahit neccûario
Expof.in Prîm^ecun.
noftram voluntatcmjquod Deus folus poteft
oftendere,cùm videtur à beatis per eflentiam:
iuxta illud Exo.33. Ego oftendá tibi omne bo Exot'« H«
nú:c'acterá verobona,àquacunq; creatura de
móftrata & propofita noftre vol ú tat i, nó pol
funtillátraherenecelTari6;quiain quouisbo- •
no particulari poteft ratio inuenire aliquid,
quod appareat difcóuenicns,ailt incommodú,
liquide nóeft vniuerfalr bon ú.tSecúda caufa
eft.quoniá volutas noftra nó fedatur, neq; fa-
turatur niü in adeptione íummi boni,táquá in
eius tíne.ad quétédit.ErgO folú lurrimü bonú
mouet noftram volúntate per mddú el heien -
tis.Cófcquciitia inde probatur.Ná vt in prçce
détibus oftenfum eft,m quouis alio bono po %
teft intcllectus noftef inuenire aliquá ratíoné
in có mod i, prop ter quo J non tra ha tu r ab i lio .
^Tertia ratio fíe habet. Nadare inclination с
naturale, folú eft illius qui inftituit naturá.Er -
go inclinare volútatc in hoc, vcl in illud bonú
eius folius eft qui códidit volútatc. Cófecutio
argument i lie probatur.Ná lient fe habet in re
inanimi inclinatio naturalis,quá appctitú natu
ralcm appellamus;fíc fe habet in natura intclle
¿fcuali voluntas,quam appellamus appctitú ra
tionalem.Hocipfum eófirmatur.Ná licet quif
que pofsit proijccrc lapidé furfum,at nó cuiq;
cótinget emeere q> lapis concurrat ad illú mo
tum efteiéter ; hoc folüm poteft eflkere au -
tor lapidi>,qui dedit indinationé lapidi,vt có-
currat fuo pondere ad (uum mot um. Sed volú
tas noftra concurrit tfùcicnter ad quamuis ap •
petitioncm.F.rgo tantummódoDeus.qui infti
tuit naturam volútatis.poteft mouere illâ cfri
cienter. Quarta ratio. Violéturri eft,quod cft
à principio extrinfeco,pafio nócóferete vim;
lie enim omnes defíniút violcntú,nominatim
Arift.3. Ethic. Ex quo cófequens eft , quód fí
motus volütatis eft à principio extrinfeco,vio
le: us erit.Ex quo rurfum concludo; quód fo
lus Deus poteft mouere volúntate ad actum
fuum per modum cfficiétis(folus enim Deus
eft intimé in omnibus rebus per cflentiam,prç
fentiam, & potétiam) quare folus ille illabitur
anitnis noftris. Quod eífe verú, demon ftratú
exiftírho in materia de angelisJté,violcntúeft
aducrfüm& cótraríú,tú naturali.tú volútarío;
vtrumq; énim oportet ф fit ab intrinfeco. 11 -
lud igitur agens extrinfecum caufabit motum
fine v iolcntia, quod caufat in rc mobili princi
pium intrinfecum illius motus; ficut generans
dicitur mouere naturaliter,& nó violenté gra-
uia cxleuia in fuum locum jaliud vero ages ex
trinfecum nópoteft mouere corpus naturale
abfq; violenria,nifi forte per accidcns,rcmou¿
do prohibés; led hoc non eft caufare motum.
fed
 J

.гш
fed vti motu akerius. Dens igitur folus , qui pofsit per IM aenorpbiendatnjtwwt*
»nftituit, & creauit voluntátern , &' dedit illi voluntatem netüram ad opera^dumoer rn«
trinfecum ad volendum , raouet dum efficientia; ,' vel inclinando voluDtaten
о du m efficientis , & in clin a ntis ad vel imprimendo in ëa-aliqukiidicb,^^^
bonUFflB.br. li-,5n¡J :Щ suy C¡> 1ÚJ J 1Э|!.'ИП«,Л .tihùs quériw^a^ílh^jpgffftfiiien^»
Obleftio qfSed contra hanc fententiamr tot arguments dubito,quin créature ».du«»!, vfot*e pofck
net. írabilitam , no» défunt argomentá. Iii primis imprimere aliquid in anirnam noítrVm :Vof>
Prim*. fir argumentum de habitibus , quj fun* in vö« liant cnim íacranwnta , qua-, furris- créatif
lUftta*e,-qui efficiente* moaettt: 'vol Untaten)
»l«!íercilÍBn> <-í£*d' Operand um ; (tint enim
3 Habitas principia opcrariua. f Item foteft fieri
argumentum de intelle¿tu,de quo diximüs in ended défi ñire , an creaturar ajiqua; poflbt û«
i.articu.huius quseftionis, quod mouet volun
tóte** efficidAiW ergo nofr folum Deus pö* durri, vt neceßitct fllam ad operandum , ficut
Tertia. teft mouere voluntatem efficientet.ejPrçterea fceus hecersîtat^tÂnrtdàrâ 4n*pWà pWél
Angelus moiiet efficienter CctlUm 0 Vt Arth /ub lite maneat, vt.excogiteqt e«^Mjfl»çdi4ipi
conftat > & ad motum nat uraliftnmüm. At án Theologn^ ?iim'Vi'i f }.-,>/ ç inuiflfnoj
gelus non caufet riaturam corporis cceleftís.
ergO quanqua-m angélus non caufet naturam
noftra: voluntatis , poteft earn efficienter mo-
»оЛТ .Q aere. &: fie labefaitaturprobatfö Di Thom. in
"* articulo. 4 Item poteft enafoi dubitario cX
conclu fi o n с propо dt a y an fit vera ta ntù m de
lege, & ex natura rei; an veto fie vera fit , vt
fiéri non pofsit etis m de póttfritfa Dei abfolu*
•оЯЬЛ ta, quód aliqua cíeatura moueal voluntatem i8;iír:¿míím"j ni f.:rnîod ni iníi^i
Solutfonei efficiente* <|ráed h*c atga»rtntíífac4tíi<DaJW
ad prima. (blutionem h&b*httNamad^niarbobt«aio*
nem dicendum,qûàd habitué quidam funt fu«
pern atúrales,-&diuinitusmfuli y & hi mouenc
voluntarem virtute diuina ; quar'e eorum mo-
<io,&energia,rn Deüm referenda eft; âlij lunt
habit us fac ul täte natura; cö mporati , & hor и m
nïotio praícipue attribuât ur vóluht ati , quai ¡QfljClufio Дс У<*4 Ceaclufо.
habitus acquifiuit, & con t ulit illis virtutera ad
operandum. Vel dicat Theologus , quod D.-
Thorn, loquitur de efficaci motione , quae ef-
ficaciter trahit voluntatem : hanc non habent . m°* i mift^ín Mitin
habit и s,nifi dependen ter à voluntare; quia ha гацт, atgu^.#¿e^ a4flîBpi#vb^nii
bitibus vtiñíUP-cwm vol и rhu s.
Ai fecúdí. «jAd fecundum dicendum,quôd-fi intellects' quae cooueniunt volenti fecun
mouet voluntatem , eft dependen ter à vol uh« ' dum naturam fuam ; cuíuímodi
tüte : propter qübd vniuerft eiöi niotio 8t *if,'
funt cognoíccre vcíurrUji Viuere,,'
Ы voluntatem eft referenda.Vel dicat и r,quód
intellects efl: in eadem efientia animae.Sí ideo & efle. Probatio D. Thom. inde
riön cenfeturprineipium extrinfecum. '; furnit eiótdíurn î vf ¿:&Ij¿ct -va*
Ad tenia. ^Ad tertium dicendum,quôd ccelurn nó con- namiignihcationemhuiusnomi- o-j« ■ •
curritefficienteradfuummotum.ficut volun
tas; fed folùm coneurrit pafsiûè fufdpiendo й--'
' lUm motum r vnde non eft 'rrilfaridum , quôd
Angelus concurrat efficienter ad ilium mo
tum. D. Thom. in Гиз probatione loquitur de bilibus , pro principio mtrinfecoj»
fo;ma, , yd' ftíátería '.^p^ftif Щ •Bsai,,s 1
iflobilí, qUbtf effieiïnttr concurrí* ав fuü rffo-
tum ; vel de mobili , quod eft dererminatu m à
tura j ah.o modo qua:libet fijbftan-
natura ad talem motum , ficut graue , vél leue/
M dobiú. «yAd V ltimum,in quo quarritu"r, an aliqua erei' t» y vet qaodlibèr ^H^^&rqaodi
N conuenit
 ïP4 F.BMcäinx
i fccundum fuam fnb*
iaawlttet cpnucmre. His explica-
tisyprimarèwo D/Thom. haecefli
jii/fcientijs , fie te habet vi ti mu s
Шь%лпЪт(2йШ&, Sed prífrii
Вгщдаа., ¥it;<%cttf.aji§ь fpgüiftg,-
nisfunt naturaliter cognita. Ergo
ущп oportet eile ajiqmd naturalis
communi , vcl vltimus omnium
finis, Socynda ratio çonclufionis.
Quaélibet potentia naturaliter fer»
muni, ergo voluntas naturaliter
fertur in bonum in çomrpuni j &
Âjt tiittimrvt 4iam?a J etnfpér
lùmea quaî pertinente voluhta-
tem , fed etiam ea qua? pertinent
i r Л M X X 3. T «ir ÍÍA» 'A i
ad úngulas pötentias , к ad totum
.oÄabnoD horñincm : ideo naturaliter home
nfciiif'àfcj^jiôtehti^VVt cognitfe*
- ignis , quiÂatiira fua с Rcalid us , & non po-'
«jüft ^rtp¥cnenáüBí?'ar füb obiew?
¿to voluntaos, ficut4]ua*dam pär-
si ii .rriodï л í r'iji.<Joi4 .■ o Vj
Arguitur
cótra ratio
nemarticu
Ii.
i'.i nú ir?. „, Ш &. пЪп detcrrpmata ad. vnúnv Vt volitio boni fit.n?turalis, fatis eft quôd pro- Ad primü.
aWfué adëô meritoria, ergd rtbrf fit naturalis/
Secundum *Óeiirdfcítnalurun»qoT gelant fapere, 8cl <£fsitetur voluntas, quantum ad ípecificatio-,
Тетцщ. q4à,npl, •
hint
turaliter!
ExpôCin PnmjSâcun.
turinanis-.namcxeo quôd voluntas nonio-
lum vult bonum in communi , fed etiam ça
q*iae pertinent ad, alias fxpt«ntjas,& ad conti-
ficntiam homwús, ТАЩШ#м1).Лю- quôd
naturaliter velit ea quz pertinent ad. cortera*
potentias,& ad conliikntiam hominis, qua» - ou.si^O
fatiocinatio jnanis elfe videtur. Nam ex ea
probatur, quùd omnia quae v ult voluntas , na - **"''
turaliter velu ; nam omnia comprehenduntur
íub оЫссЧо voluntan soient qqardam particu-
Jaria bona, «i Vt Veritas explicetur , & diflol- Eiflienui
vantur argumenta incon:rarium,lt.ire opor- »critafc
■ttt,quôd queftio propolît a in hoc articulo,
jiiagna ex parte txpofita eíl íupra quç ftionc.5.
jMticulo.8,vJîi«ommop{tratum eft,quomoc& *1»эт
voluntas tertur neceflanô , quantum ad fpeci-
ficationem , in bcatitudinem in communi.
Idem docet D. T ho. hoc in loco , & cadem eft
ícntcntia Scoti,in4. dilbnét.49.qua;lHonc.9.
quanquamin modo loquendi (it diiícrcnüa.
Nam D.Tho.dicit.quôd volitio boni, & bea» D.Tbo.
tit udinis , eft v.olun t at i naturalis. Scotus do- Scot, i
cet.quod «on «1.1 naturalis , fed in natura. Sed -baile
protect ô modus loquendi D. Thorn, eft con-
fbrmis modo loqucndi Philoiophorum , &
recta? rationi. Vndc Anftot. in principio me- Arlfto.
taphyfica? ficinquit; Omnis homo oaturalU mooIwîo*
ter (cire defiderat , eù quôd tale dcfidcrium ex •I^in'lb»
inclinationc naturali proBcifcatur. Gertè eu»
piditas pecuniae in ацаго , in natura voluntatis
elt-.at nemo dixerit talem cupiditatem efle na
turalem voluntati. Vt ergo volitio boni & bea
titudinis dicatur naturalisât fuerit quôd pro-
ficiícatur ex indinatione natural) voluntatií,
& quôd voluntas lit fuapte natura inftitut»g
& condita ad volcndum bonum , & quôd ne-
ce fsitetur ad id , quantum ad ipccitîcat ionem.
§jfe«nim eft inftituta , vt vdit bonum-, & nul*
lo modo pofck trahi vt nolit bonum ¡ velutti
teftfrigefacore ,noturaliter cft calidus , & na* x¿;¿ ьа
turaliter cale facit, licet non Temper calefacit;
& graue , quoniam ex fua natura defeerídit, &
ex Tua natura non. poteft afeendere, natura«
liter deícendit ,-quanquam non femper de*
feendit : fimili ratione voluntas fuapte natura-,
eft inclinata ad bonum, lic«t non femper fit .:Lf-jL.\
in appetitionç boni, f Ad primum argu- soluentn?
mentum in contrarium dicendum cft , quod: »xgetmitu
ficifeat ur ex inclinationc naturali , & quod пек
пет. Nam lîcut vifus ipelinaturvt videat сен
lprem,i>c»vtoppofitum videre non valcat; Gç>
voluntas inllituta eft vt velit bonum , & nulla
feiendum
 ,* i
Qu3eftion«X*
fciendum eft(quod alio in loco eft à nobis ct-t
plicat ú)duplicé efle hbertatéjcontradiâionis,
tí contrarietatis.Contradiclionis eft, qna pof-
fumus velle,& non vellejoperari * & non ope
ran ; Contrarietatis eft , qua poflumus velle
vnú,&cótrarium;ficutpoíiurnus welle diuitias
• & paupertatem : poflumus velle dacere vxo->
re.atque etiam fequi vita ccelibé.Libertas ple-
mfpUt eft verè & propriè libertas, vtrúq; re
quirit; & ideo naturale non folùm dicitur1
quad millo modo eft in poteftate agentis, fed
etiá ft fit in poteftate agétis quantum ad exerci
tium,fi fu neceíTarium, quantum ad fpecifica-
tionc dicitur nat urale,&nó propriè liberú:licét
«nim voluntas pofsit velle bonú , & non velle;
operari,& nonoperari,qua» eft libertas contra
diéti onis, fed nó habet libértate contrarietatis:
fi enim vult,bonum vult,& non poteft velle id
quod bonum non eft.quemadmodum vifus fi
videtjcoloratum videt,& non poteft videre id
quod coloratu m non eft.Ex quo ratiocinari li
cet,quod voluntas de fuá natura fit inclinata ad
bonum , quam uis nó femper profequatur bo
num , ñeque femper fît in aduali appetitione
Ai fecfidú, boni.«J Ad fecundú dicen dum ex Domino Ca
£«ó:> nUl letano , quod ficut inrerum vniuerfitate funt
quidam effedus, qui neceflario omnino eue-
niunt, ita vt oppofiti nunquam pofsint eueni-
re;vt quod fol oriatur , ccclum moueatur; alij
funt qui eUeniútvtplurimum& ferc femper«
vt hominem habere duos oculos,duas manus;
quorú oppofitum aliquando contingit,fed ra-
ro:5c in hoc genere dicendum eft qudd homi
nes naturaliter defiderant ícire,viuere, & efle,
t . .r & quando hoc non contingit,eft contra natu
ra m,vel praeter naturamñdque rarentercótin-
git,quemadmodum monftra naturç. Aliter di-
<itur,quôd homo ex aequo 8¿ aequaliter incita
naturad volendábeatitudiné,& ad volendam
vitam,& fuppofiti fubfiftentiam. Quare ficut
non poteft abfolutè nolle beatitudinem, fie ne
mo poteft abfolutè nolle vitam , fed bene per
accidens ratione adiunâi , propter adiunetam
miferiá,& crumnam:fic etiá poteft quis nolle
beatitudiné propter adiun6rum.laboré,& diffi
cultatem.Sed certè difficile eft explicare,quo-
modo volutas amet neceflario beatitudinem,
te non neceffariô velit effe: quoniara fi vult ho
mo efle beatas, neceflum eft vtvelit efle; eft
enim euidens contradicho, non efle,& habere
beatitudlnisbonú.ex hoc quôdnon èffe.fequi
Cur non efle beatú,& fi beatus eft,neceflum eft
vt fif.fed de huius rei diftkultate fatis ( vt opi«
nor)diximus fuprà.q. vad fin. «J Ad tertium di«
cendú eft.non effe reelá argumentationem, ex
со quod aliqua bona contineantur intra obie-
Articui n î Щ i
âû voluntatis,condudere Se ratiocinari,quod
Voluntas ea naturaliter profequiturinecin hoc .
fenfu procedit argumentado D.Thd. fed tan-
fùm procedit de ijs,que conueniunt volenti fe i
cundú naturam fuam;ad hoc enim aflumit D*
Thö.illud principium,quod voluntas eft appe
titus,& inclinatio totius hominis, data à Deo,
vt homo velit qua; fibi fecundum natura cóue ¡
niunt. & fie redé procedit probado S. Tho.
Voluntas,inquit,eft appctitus totius hominis, :
datus in bonú ipfius hominis.Sed efle,& viue«
re,& feire verú,conueniunt homini fecundum
natura fuam.Ergo ad hçc bona volutas fuapte
natura inclinata eft. ajln folutione argument! Volúui cí
primi,admodumlïвtaпdaeftШadiíЬncliofa- fideratu^e
«mgeratifsimade volúntate 4 vtnaíurí eífc, & Jf^Ä
de voluntate,vt voluntas eft,id eft ,vt liberum tas ед#
arbitriúeft. Voluntas enim poteft confiderars tnhûcQ
multipliciter, fed quôd attinet ad noftrum pro rn.ou'i .Q
poGtum,dupliciterconíideratur;tum,vteftres tli,n
quaedam habens talero naturam , éV vt eft apta •* ,*el
nata vt velitjtum veró,vt caula eft libera , que
liberé opera tur. *jQuando.2.Phyficorü,&.$»< Quomod*
metaph. diftinguitur natura contra volunta- <M»ng«a-
tem,non diftinguitur vt res talis contra talent tur nararli
rem, fed folùm eftdiftinaiö in ratione catf- 1вд2^/
fandi.Etenim voluntas.fecúdum quod eft res*
fuam natura habet,& ideo natura cótra volun«
tatem fecundum iftam cófiderationem diftin-
gui non debet; fed in ratione caufandi diffe-
runt,quia res illa qua: caufat per modú natura»*
caufat fecundú naturam fuá,& fecúdum quod
talis res eft determinata ad vnú: voluntas vero>
fecundum quod eft potétia libera, non caufat
per modú nat ura?; nequeveró quia talis res eft,
ñeque vt determinata ad vnú«fed potiùs cau
fat, quia vult,&quiaeftindifferensad vtrumli
bet,& fie nó caufat naturaliter: quicquid enim
caufat quia vult , non caufat naturaliter. Ex Volírai ¿tí
hoc ratiocinari poflumus, voltintatcm habere tiieaa ш»
vtrumq; modum operandi,& caufandi , vt na- j££¿2? ■
tura quasdam eft,& vt libera eft:& modus cau- foteíU °
fan di.vt natura eft.confequitur ad volúntate,
Vt res quaedam eft babes talem natura: modus
verô caufandi vt eft libera potentia, confequi- ¿si*?
tur ad voluntaren),vt eft indiffcrens ad vtrüli«
bet. Atqui ifti duo modi non conftituunt duas
résout duas Ca ufas , fed folùm funt dux rado
nes diuerfie in genere caufandi ; quemadmo-
dú vnus intellectus habet duos modos operad
di ; nam conclufionibus affentitur per difeur«
fum , principes verô affentitur fine difeurfu»
mediate lumine rationis naturalis. Itaque volü
tas, V t eft res quidä,caufat nat uralit er,& deter*
minatur ad vnum; vt vero eft liberú arbitrium,
operaturhberc.Cùmautemin vruquaque re
N г prius
 xp6.f F.B.Meáinae
prius fit natura,quam operario, hinc eft ^quod
priùs intelligimus volútatem habere naturam,
quam vtoperctur: a J naturam vero íequicut*
modus operandi ad modum natura: ,& ideo
priùs intelligimus in volúntate modum саол
fandi naturalem , quam modum caufandi libe-
rum ; acprbinde naturaliter determinatur vo->
luntas ad ea qua: primo vuk : eius en im voliticr
fundatur in natura, qua; eft principium alia»
rum operationum, quas libere preducit.Haec
doctrina animaducrlione digna eft ad intelli-
gendum , quomodo Spiritus (anCtus licet pro«
cedit per actum voluntatis , non tarnen proce-
й> ' dit liberè,fed naturaliter, & neceiTariô : proce-
rrianni' 'dicnamqueCvtdicunt Theologi ) à volúntate,
• , "^ 'y/inttútücet^naayt libera eft. Sed dehocia
.fl» .■ -рпн» parte q-4i.art.i .cópetentius cdilleritur.
Doftrlna -J ln iolutione lecundi argurhemi non indili-
D.Tho.no genter kgas doctrinam , qui ibi traditur : do»
taoda info <^.eoíiaí>w-Th<>.quódeaqu»conueniuncn«
et* %l tUraüter rebus,fi confequuhtur formam , fem*
per aátu infunt ; Hcut calidum igni , rationale
оЬош' homini:quod autcm eft naturale, tanquá con»
:,: ^foqueos materiam,non fempcr aciu inert , led
frov'tnfiü^.Чи^пйлфмr fecund um poten tiamtantùm ; fi-
^Aeibijj.icet i^aisnrtn femper fertur furtum, fed quan-
do eft estra locum (uum. Ratio huius ert diríe
rentia inter adum ,& potenriam: forma enim
eft actus.materia vero eft potentia ; motus au»
temeftaâusexiftentisin potêtiaivndeea que
pertinent ad motu m in rebus naturalibus , non
temper infunt, n fi in certa difpofitione, quan-
do lunt extra lo.um fuum. Ex hoc non colli»
gat Theologuc, quod motus naturalis compe-
tat rebus, гачопе materia; , Se non ratione for
ma;; hase enim effet magna deceptio. Accipit
enim hîc D.Tho. materia m pro potentia, Se
vult dtcere,quàd motu1; grauis,aut leuis, com»
в! petit fecundum quod eit in potentia , non fe-
пш a»:;. ; curKJurn qUOJ eft jn ac"tu, Intclligct tarnen
* 93„!^ Theologus,quôd non folum aptitude ad mo-
tum, & ad operationem,competit (ubieCto
naturalitcr, vt grauitas, & riubilitas , fed etiam
defcenfus,& rilus.
C-tet.; 4In foluiione tertij argument! mérito Caieta-
nus cómendat, Se amplificar doctrina D. Tho;
nempe quôd vnú indíuiduú immaterialis ordi
nis,propter fuá excellente & perfeétionem exi
miam aequiualet multis indiuiduis materiali»
bus, contenus fub vna fpecie, imo fub vno ge
nere etiam analogo.Cùm enim natura determi
nata (it advnú,(ccúdum proportion^ ; naturae
eriim genericfjcorrefpodet vnum in genere,&
natura; fpecificaí,corrcfpódet vnú in fpecie, &
naturae indiuidua: , correfpondet vnú in indi ni
duo, ex hoc potent qui» ratiocinari , quod
ExpoíLm Pnm^ièGun.
cùm bonú in cómüni, quod eft obiectú volun
tatis,fit quoddá genus analogú, cÖprchendens
fub fe varia ас diucrfifsima bona , oporteret
confÜtuere v nam potenfá voluntatis in gene»
re,qua? fub íc varias atq; diuerfas pofentias vo»
lendi contineret : vel viceueria , ciim voluntas
fit vna potentia fpecie , oportebat vt vnú obie- •
ctum in fpecie ci correfpondcret. Sed fallit ra*
tiocinatio,vtdocet hic D.l ho. Nam ciim vo
lutas lit potétia immaterialis vna cú fit, prat ha
bet in (e quidquid genus ,aut fpecics habercr,
prasciputcum tendat in vnraerla bona fub vna
ratione formali; quemadmodú intelleclus ten
dit ad omnia fab vna ratione veri. Eft autern
ratio huius, quia que funt difperfa in inferió»
ribus , in fuperioribus (unt coniuntía, qua de
caufa canta eft amplitudo immaterialis poten»
lia^vi vniuerfi fit capax. ... ' ' / :-..-d
A R T I О : S E С V N DVsi
qVtrhn Taolunm moueatur /¡ecejfc
- TÍO à juO Obteño. ! : -ir ' -f . . ri d
's'v.M'M-A- T ж x'tv'S.1
í tas quantum ad excrci*
tium a dus, à null o obie
do de necefsitate mo-
tieturj (Juia poteft aliquis de quo-
cunque obiedo non cogitare , ас
per confequens illud non vellc.
^"Pofterior Conclu. Volutas quari pofterior,
túadfpccíficationé a<äus,qua» eft
ex obic&o, ab aliquo obiefto mo-
uetur neceífario , ab aliquo verá
minime. Nam fi proponatur ali-
quod bonú vniueríale,&r fecüdum
omnemcôfiderationé,tûc bonuni
hoc de necefsitate appétit volun
tas , ficiit vifus , quod eft ex omni
parte colorará non poteft hôvide-
re,nifi vifum auertat: fed fi propo
natur aliquod bonum particulate,
in quátum deficit ab aliquo bono,
poteft accipi vt non bonum ex illa ......
parte ; 8¿ fecúdú hac cófiderationé
poteft repudian i volúntate. . «
tXPLl-
 Quseítion.X.
fXPUCATIO ARTICVLT.
E prima conclufione ell dubitatio,
num vera Pit : nam videtur faifa hi«
Jrgnmtta (ce argumcntis. ^fln primis,Beati
côcra pr'O-
lemO Th. necefsitanturadamandum Dcum,
concluíio - quantum ad excrcitium, fíe vt non poising
nem. non amare, quod eíTeverum,fatis probatum
Pnm.argu. exiflimo inquxft 4.Ergomalcdicit D. Tho»
quodànulloobiecto necefsitatur , quantum
Secundum. ad exercirium. «; Dcinde. In motibus primo
primis( quos admittuncTheologi in.i.d.Z4.
Aug aft. propter autoritatem D. Auguft.dicentis , non
eft in facultare n oit ra quin vifís tanga mur) mo
uetur noftra voluntas ncceiTarià,cum non fínt
in poteíbte voluntatis non nilî ab objecto,
ergo aliquod obieâum trahit voluntatem no-
Tcraura. ftram neceffamo. f item.Si alicui admoueatur
ignis fubiiô, fieri non poteft quin voluntas
ftatim réfugiât, &refutet; & fi videtur pul-
cherrimamulier , ftibitôtrahitur voluntas ad
complacentiam ; & vifoinimico , confeflim
Quartum . moue tu r vol u n tas,& cor incitatur.^f De m u m.
In pucris,& amentibus videtur quôd volunta*
moueatur neceffario ab obiefto propofito,
& prxfenrato,fiquidem eorum voluntas non
Solutio ir- mouetur liberé, alioqui peccarent. ^fAd hxc
gumétorû . argumenta breuiter dicédum eft. Ad primum
Ad prim J. refpon. quodfortafsisD.Thom. loquitur de
flaru naturali voluntatis. &patet, quia dicit
quôd poteft de quoeunque obiecto non cogí-
tare: quxprobatio plané procedit vcl in hac
vita, v ti de volúntate in fia tu fuo naturali : cx-
terùm in vita beata optimè concedit D. Tho.
quód voluntas necefsitatur ad am an d u m, v t vi
dere licet. i.p.q. 60. in vltimo articulo ad vlti-
mum argumentum. Vel dicatur(cV hxc eft ve
ra &foIidaconfutatioargumenti) quôd hxC
necefsiras non prouenit ex obiefto, fed ex ná«
fura ipfius voluntatis proficiícitur.Eft enim na
tura & inclinado voluntatis, vt quando habue
ritprxfensbonum, lecundumomnem ratio«
ne m boni,(ic vt nulla ratio mali in eo apparere
pofsit , perfeéte & euidemer propolitum per
intelleäum,ficut habet in vita beata, ex necef-
fitare moueatur in illud; fícut naturá lapidis
expoftulat,quôd ablato impedimento natura-
liter feratur in centrum. Prxterea prouenit
hxc necefsitas ex Deo , non qua ratione ob-
ie&um eft , fed qua ratione eft caufa effi-
ciens: turn fecundum quod eft autor natura:
voluntatis;tum vero fecundum quod eft cau
fa gratis , infundens lumen glorix.quo lu mi
ne flame, non poteft cx parte intellects non
efle hoc imperiumefficax, ama, dilige;quo
imperio effícaci rapta voluntas , non poteft
Bon amare. Prof ectù fíe eft naturale voluntad
Articul.I L ' ip7
vJdcntisDeum , amare Deurr^ fícut bruto in
digent, & volenti aquam , appetere áquam,
& hcutlapidi defeendere deorfum : fed lapis
non necefsitatur à loco infero , пес bru tum
ab aqua,fcd à natura : limite ergo t il dé volún
tate videntis Deum , ad atnorera Dei. *JSed Qeare гвЯ
fi quxrasexme,quid eft quôd voluntas in ,unM,,n,j
Vita prxfenti quando ei proponitur bonum nooTeceffa
vniuerfale,quod vndiquebonuaieft, non ne- riomoutt-
ceflario mouetur, & in vita beata neceflario tur ad bo-
mouetur? Rcfpondeo facile , quôdcontem- ßü »niuer-
platio fummi boni in hac vita non fempef 'ilefib'Pr*
accipitur vt bonum ÍVconueniens , quin po*
titis fxpe accipitur vt inconueniens propter
noftram imperfectioncm , & imbecilliratem,
& impedimenta oceurrentia. quare voluntas
poteft diuertere an im um à tali cogitatione,
& (îcpo'erit non amare.Certé propter impe
dimenta oportet fxpenumero à fummi boni
cogitatione animum amottere. Beatus verô
nullum habet impedimentum, quo confirm-
gatur auerrcre cogitationem & contempla-
tionem. His accedí t, quôd vel ex errore, vet
ex certa feientia poteft homo fe certuettert
ad alias res contemplando ,& habere hot ju
dicium ; bonum eft mihi ä contemplations .
fummi boni defiliere: at in vita beata tollitur
hxc imperfedtio; tum, quoniam vifío beata
eftnecefíaria; tum vero, quoniam illaelt iu-
diciumeertum & euidens , earn eíTe fummura
bonum , & ab ea defíftere , eíTc miferiam &
malum; tum demUm , quoniam fímul eft im-
perium efñcaxjcui voluntas non poteft non
obedire. «jAd fecundum argumentum dica- Ad (ecúdú.
tur, quôd illa necefsitas.non prouenit ex ob* & teftiuou
iecio; quod fie oftenditur. Nam idem obie
âum paulo poil non necefsitat ,& cum ma*
iori cognitione fui. verbi gratta, priùs cogno*
fcebat îfte hanc mulierem eue pulchram , &
dcleñabilem , 8c ex hoc mouebatur neccfTa-
rio ad volcndum cam; portea adueniente vfu
rationis, cognofeit etiam quôd eft honefta, &
quod fît fua ,& quôd fît vtile accederé ad earn,
il tarnen nó necefsitatur,vt in articulo fequen-
tî dicetur.Ergo necefsitas illa non eft ex part*
obieâi, fed ex parte voluntatis , cuius natu*
ra eft vt fine deliberatione moueatur atque
fi effet brutnm. Sicut ergo in bruto necefsitas
non prouenit ex obicélo , fed à natura ; ita in
volúntate naturalitcr agente í naturalia liqui
dem funt à generante ; qui enim dat formam,
dat confequentia ad formam. Ad tertium argu
mentumidemdtcendum eil. ^[Ad qnartum aí quarti.
argumétum doctifsimus Victoria aiebar,quod Mjgid.vi«
voluntas ad nullum actum necefsitatur in via, clon-,
«tiara in pucris,& amentibus , ac íomniáribus.
N j Radones
 198 F.B.Mediite
R3tioncs quibus nitebatur fuadere hancfen-
tentiam,non funtomnino inualidx,dequibus
articulo fcquenti. Potif si ma ratio hzc videba-
tur.Nam(vt ftatim tangebatur)obicdum cum
maioricognitione non nccclsitat. crgo ñeque
cú minori. & ccrtc с ft mirú quöd ante delibe-
rationë necefsitabatur , & polt deliberation^
manentibus omnibus caufisprioribus, &ad-
iuuaniibus ali js,vt patuit in cafu polito in con
futitione prxccdentis argumenti , non poteft
necefsitari. Et fi arguas ; ergo pueri d a mentes
peccarent per adum voluntatis. Refpondcbat
eííe negandam confequentiarn ; quia non (unt
actus deliberati : non enim prxdidi pofTunt*
deliberare. Sed quia S. Tho. articulo fcquenti
docet, quôd idem eil judicium de amentibus,
¿V furiotis, licutdc brutis,qux fequuntur ex
necefsitate impetus fuos;ideo teneatur com
munis opinio,quôd homo , etiam habés vfum
rationis,necefsitatar ad motus quoídam Ju
bitos , vt pueri & amentes -, fed tota ifta necef-
fitaseftà natura , ficut dudum expofit um eft.
Hadenus de conclulione articuli didum eft.
Examina- Щ Scquitur vt examinemus probationcm D.
tur ratio
D.Tho. Tho. vtrùm redé procedat. Ratio D. Thom.
Prim!arg. hxceft. Poteft homo non cogitare de quo-
cunque obiedo.ergo poteft non velle illud, Se
île non necefsi tat ur vt velit. Hxc ratio inualia
da efle videtur, & falfum ftaruere. *J Nam ait-
quando homo necefsitatur ad cogitandum , vt
experientia docet: aliqus enim iunt cogita*
tioncs adeo vehementes , & importuna?, vt
non pofsit eas noftra voluntas compefeere.
Ccrtc non poteft noftra voluntas primam co-
gitationcm obiedi reprxfentatioam aut diuer-
tere , aut refutare. Potifsimè fit argumentum
de prima intelledione que neceflaria omni-
no eft quantum ad exercitium. Nam fi ftatuas
illam cffe.li'ueram,& voluntarían) , incidís in
magnum incommodum , & prxcipitium. Si
enim cft voluntaria, cùm nihil fit volitii , quin
prxcognitum , neceffum cft dicere, quôd pri
ma: cognitioni alia antecedit anterior, & lie
Secundum eritabitio in infinitum. «j Sed&hxc proba-
tio D.Tho.aliud habet vitium. Nam non explt
cat , an manen te cogitât ione , necefsitetur vo«
luntas quantum ad exercitium. Nam ex vna
parte videtur infinuare quôd necefsitetur;
nam videtur fignificare quôd voluntas pof-
fit fufpendere actum, quoniam poteft diuer-
tere cogitationem : ergo fi non diaertat.non
diet. poteft (ufpendereadum. Dominus Caieta. vt
explicet propofitas dinicultat.es, videtur con
cederé, quôd voluntas omnino necefsiratur
. ad primum adum , quantum ad exercitium,
ficut & voluntas videncis Dcum ; fed ifta ne»
1;. j.
Expof.in Prim.Secun.
cefsitas non eft ab obieclo, fed à natura , ficut
& illa quae eíl in vita beata. Deinde dicit,quôd
S. Tho.n. non intclligit , quôd quandocun-
que, & in quacunque diípofitione pofsit vo
luntas alió diuertere cogitationem , vel non
cogitare de obiecto, quia hoc manifeftè fal
fum eft; fed tant um docet, quod nullum obie-
dum habet de fe quôd pofsit necesitare po-
tentiam ad agendum , fed pofita potentia in
tali diípofitione necefiariô cogitât. Hoc au-
tem verum eft; nam fi obicc"tum haberet illam
virtutem necclsitandi potentiam, (emper pofa
fet neccfsirare,cum obieä u m (emper dt idem.
Vult ergo dicere S.Thom.quàd nullum obie«
dum, ialtcm in via, habet in fc vt pofsit ne*
cefsitarc voluntatem ad agendum, quia ñeque
refpedu cogitationis hoc h;ibet : & fie vide
tur concede rcCaictan. quôd manente cogita-
tione faltem de aliquo obiedo , non poteft
voluntas non vellc. Sed forte Caietan. intelli«
git de motu primo folùm:& quanquam hîc
videtur concederé, quôd voluntas neccísita-
tur id primum adum , quoad exercitium , ta-'
men in articulo fequenti videtur negare adus
primos naturales,& neceflarios.Sed multó eui
dentiiis pofiumus (ententiamD.Thom.elu-. , >.
cidare : dicimus enim in primis quôd id qued pücatio.
adduciturin obiçdione de prima intelledio
ne, quxanteuertitomnem adum voluntatis,
non fubuertit quod hiedicit D. Thorn. Nam
hic non aííeuerat quôd. ante omnem cogita
tionem antcccdat adus voluntatis, fed iolum
dicit , quôd poftquam habuerimus aliquant
cogitationem , poflumus earn amouere pro
noftra libértate , quod verifsimum eft. Illud
ctiam dicendum, quôd quando cogitatio eft
vehemens, poflumus earn abijcerc,fi tarnen
manet libertas, licet hoc fiat cum magno labo*
re,& cure ingenti difficultate, vel iam quôd
in principio non poflumus , in progreflu ta
rnen poflumus alio diuertcre, licet aliquando
lit neceflarium diuinum auxilium implorare.
tc hoc fat fuerit vt voluntas non necefsitetur
quoad exercitiuoi. <¡¡¡ Sed iam tempuseft vt
declaremus, an manente cogitatione necefsU
tetur voluntas. Pro quo recolcndum eft ex fu-
perioribus , quôd fimplex apprchenfio boni
nonfufficitad mouendum voluntatem ; ne-
que veró iudicium pradicum. quod explica*
tur his verbis. Bonum eft fedari virtutem , ex
quocuidenter fequitur, quôd manentc cogi
tation e,non nece fsi tatur voluntas. Et D. Tho.
non coheir hác argumentationé: cogitatio ma
net de rei bonitate,& cóuenientia.ergo fequi
tur volitio in volúntate: fed fic ratiocinatur;
Non eft cogitatio in mente, crgo non fequitur
volitio
 . Qua?ftion.X.
rolitio in vohintate.quá argumentändi ratio-
nemeffeeuidentem,compertumeftj nam ni
hil eft vol it um, quin fit cognitiim.
% In folutionc tertij argumenti exponendum
erat,quomodo cohsetcác inter fefe, quod dam
nativelintciTebeati ,& tarnen íecundum re-
dam eledionem defiderant non eíTe. Sed de
hocabundancerdiótumeft.q.5.art.8.Caiet.vi-
.od'i С dcturdiccre, quôd fi fit medium necefTarium
.viuere, &e(Teadconf«cutîonem vltimi finis,
non potcft quis fecundum redam rationem
defiderarenoneffe,fedex pafsione , vel igno-
rantia poteft quis defiderare non effe.
A RTI, TERTI VS.^
yVtrùm Т>о1тШ de neceßitate то-
г, ueaturapaßione..:n.z
SVMM А TE X TV S.
friorcone. Riqr ConcluGo. Quan
do pafsio fie domina-
tur , quôd tollit , & per-
turbat omne iudicium rationis,
-r i- -1
tune voluntas neceflario moue^
tur. Nam in amentibus & furio-
fis , quos perturbât pafsio appeti-
ttisfenfitiui, eadem eft ratio.ficut
de brutis , quae ex necefsitatc fe-
quuntur impetum pafsionis,in qui
bus proinde nullus eft rationis
motus.
Poftcrior. Pofterior Conclufio. Quando
non abforbetur ratio à pafsio ne,
fed aliqualiter obtenebratur , re-
manente,quoad aliquid,libero ra
tionis iudicio, tunc voluntas reíi-
ftere poteft : vnde ii homo eft fui
compos, nulla necefsitate fequi-
turpafsionem.
EXPLICATIO ARTICVLT.
Vtrùm la T prima elucidetur cóclufio , dubi«
pueris.amé tatioeftnonparua; Vtrùm in pue-
tibus.&c ris,amétibus,furiofis,atq; fomniäti-
fit ilicjtji* busfint aliquis adus voluntatis. A
»äui yoIû»
Utif. parte affertiua fie arguitur.^Nam habet aéhw
Pruirgu. circa res fpi ri t u ales,q их no cadút Tub fen fu , Sc
dcfideriúrerúfp^ritualium,vtexperiétia patet
ex his qua; tum faciunt,tum dicunt :loquu nt ur
Articul.ni. ipp
cnimdeDêo,&angelis,difpûfant de dialedi-
cis.Idemconfirmaturde pucri«,& fomnianti- Coofir«
bu£:fomniantesenimpofteamcminerútfe ha "•■'»«* ■»
buifle adus inte!Iedus,& voluntatis. ^fCertè
D.Tho.indenumeris locis fuse dodrina; tefta- D/Them.
tur apertèjpiod améte$,& fomniantes,habent Secun<lun»
adus intelledus,& voluntatis.In.i.p.q.84.arr«
8.ad. 2.fcribit,quomodo fenfus Be imagina*
tio plíis vel miniis ligan tur, vel foluútur in dor
mientibus;& concludit. fie ergo permodü quo
•fenfus foIuitur,& imaginatio,dormiendo liga»
tur iudiciúintelleétus,nó tarnen ex toto.vnde ■fa»'-*"*"'
aliqui dormiédo fyllogizanf , fed cüexcitátur,
femperrecognofeuntíein aliquo errafTe. Idé
& clariùs ponit in. 4.d.9.q.i.artic.4<ad.5.&. 4.
in quo loco etiaai dicir,quôd aliquádoin fom
noconfentît quis turpitudini.&.2.z.q. 154. arr.
5.vbiqua;ritdepollutione nodurna, Hicït,q> itmiJi-J-J.'
idem eft iudicium de fomniantibus fient de
amcntibus.& ibidé ad.i.&^.clarc decet,quôd
fomniantes poffimt habere aliquos adus ra*
tionis.quanuis ratio fit ligara; neq; negar quôd
habeantadus voluntatis,imo fatis innnuáttair.
enim quôd ideo nó imputátur , quia nó habet
vfum liberi arbitrij. Sed apertifsimode verita-
te.q.28.artic.?.ad.6.dicit, quôd in fomniante
funt adus voluntatis. ^jSedidé deroonftratuf
rationejquia in arUétibus, & fomniantibus ob-
iedum voluntatis proponituf fufîiciéter. ergo
volutas poteft habere adü.Corrfequentia inde
probaturjquia omnis potentia poteft agcre , fi
obiedum fufficienter propönatur. Antecede»
probaturjquia arnés iudicat etiá fecundum in-*
tellcdújbonum effe comedere,& Ii niilia, vt cla
rè patet ex S.Thom.vbi fuprà.imo dicit,quôd «oftb *
fyllogifmum côftruit,licèt cum errorc:& expe
лет ia docet quôd de multis iudicat, de qui»
bus fenfus nó poteft i udicare. Hare argumenta1 D.Tho.feá
iuidétercôuinçunt,quôd in pùeris ,' amétibUs,- ,e.tla exP°:
& fomniantibus lunt aliqui adus voluntatis, n ur*-
propter quôd quando dicit D.Thom.quôd ir»
amentibus, & furiofis nullus eft rationis mo-
tus,aut voluntatis,loquifurde voIütatc,que eft
liberú arbitrium,non de volúntate , vt natura.
Vcl dicendum,quôd non manet motus voluta
fis adiuè.fed bene pafsiuè;nam amentes & fu-
riofi quodam impetumouenturj&âgummy
veluti bruta ex inftinâu natura; mouentur.
% Sed ex hoc magna oritur controuerfia; num Nuraamea
amétes,& pueri necefsitentitr in fois operibusy 'es& Pueri
anpotiùs habeantadus liberoS. Namvidetur^""^
quôd habeant adds liberos. ejln primiSjVÏde» ros> , Tf,
mus amentes,& pueros multa agere rog.*tos,& Prim.argu,
admonitos.ad modú aüorú h ominó, ergo non
necefsitátur in illis.ijDeinde. Praedidi compa;
rant inter duo vtalterumiUorumeligSt:puerr
N 4 enim
 acó .F.B.Mèdiftae
enira comparant ex vna parte an eaat in fcho-
,v- .. Э Jas ne verberctur, ex altera parte ne cant , quo-
Tertlum. niam frigent. ejPratterea motus fubiti,quqs
Thcologi vocant primos,omnino non imputa
.meJ I . . biles, nop funt necefiaiij , fed libjy. Llrgo nec
■ .Лши motu» arptntium.AiTumptumpwbatur. quia
.omnis notitia, qu* eft in primo initanti , poft
mudsm non necefsitat. ergo nec tunc necclsi-
tat.Ncc valet diccre quod poU modum non ne
cefsitat, quia (uperucnit nouum iudiciú ; nam
ltat quod íudicium (uperueniens magis mo-
Quartum. ueat,quàm retrabat à tali motu. % Item mania-
ci qui talc m pafsionem haben t, quod circa ali-
quam materiam part icularcm non habet vi um
jationis,cùrn habcant circa om nes alias, i Iii nó
.videmur necefsitari circa meteriam illam , fed
errarcErgo amentes & furiofi non necefsitaor
Quiotum. tur in fuis operationibus. <f Adhacc , pueri , б£
«mentes habent actus voluntatis, & nihil eft in
illisvnde.necefsitetur voluntas, ergo non n««
ccísi t atur. Probat ur minor.Nam non neceísi ta
tur ab obtccto,non à (en fu , non à pafsione ap-
petitus fenlit iu; ,non à iudicio i n tellcct us, non
à natura, non à Dco. Hxc omnia probantuc
inducrauc. Et de obiefto quidem patet mani-
feftè:nam nullum obiectum ex le necefsitat
voluntatem.v t dictum eft articu.i. Patet etiam
vberiùsrnamobicdum non mouct volunta-
tcm,nilî mediante iudicio intelledus , quo iu-
dicamus aliquid cflebonum & pulchrum-.at
talciudicium nó necefsitat voiuntatcm ,prout
infrà denronftrabimus. Nec vero pote It vo*
luntasnecclsitari a íenfu , qliu ienfus nonpo.
to ft mouere voiuntatcm , niii per intellcdum,
Arlño» Vtteftatur Arift«j. de Anima. & ratio cuidens
id oftendit.Nam obiccrum voluntatis, eft bo-
numpropolîtum per intellectum. Quàd ve-
paísio appetitps íeníitiut non necefsitet
i*1 corum vóíun.tatem, vel exindeprobatur ; quia
aliquando amentes agunt fine pafsione ; vet
(altem poteft efíe tanta pafsio in homine fa-
no, ficutin amenté, & puero , & fomniante.
Neque ex parte intellcctus necefsitatur vo
luntas; quia quarcunque noritia eft in amenté,
vel puero, poteft effe in homine cordato, Sc
adulto: & in hoc non necefsitat. ergo nec in
Confia Ulis, ff Hoc ipfum confirmatur. Nam fi notitia
intellectus necefsitat, vel eft (implex apprehen
fi»,vel iudkium perfecium, vel imperfedtum.
Non fimplex apprehenfio ; quia talis notitia.
л .. . non folùm non nccefsitat.fed necp poteft mo
uere voluntaremtnam tefte Arifto.j.de anima,
АгШоь
intellects fpeculatiuus non mouet,fed practl
cus. Neque necefsitat iudicium imperfeâum;
nam tale iudicium in homine fano non ne-
cefsitatdudicium autem perfeótum non poteft
Expof-in Prim.Secun.
cfle in homine amente;& dato quôd eflc t,n on
necefsitarct , fiquidem non necefsitat bomi-
nem cordatum, Щ Vltimo ficarguitur. Anima Vltimum.
leparata hominis i niani.au t pucri, ta m et h ma -
neat cum code m iudicio» & cum eadem noti
tia ex pane intellectus , cent non necefsitatur.
ergo dum erat corpori coniuncta non necefsi-
tabatur ex iudicio intcllechis. :„.¡- -
,«jln contrarium eft fernen tia D. Tbo. in arti D.Tbo.
culo , dicitenim quod operantur lie jc bruta,
quz non haben t actus liberos. Propter argu
menta (uperiùv commemorata , coctilsimus
Pater Victoria , quem femper honoris caula
nomino, cxiftimauit, quod amentes , & pueri
habent r.ctus.liberos , i^' quôd poùtis omni
bus requifitis ad operandum , poffunt opersy
гГ&п0п ореЛгг! ; vcllc & non velle. Dócuik
hanc fentcntiam in rckcuonc , cuius titulus
eft; ad quid tenet in homo perueruens ad vfum
ritionis. % Sed ad huius rei expUcationcm eft Prima coo,
prima Conclufio. Amenresipueri , atque fom« .»eo*ie¡-.1
niantes, habent detus inccUcÖus , & volunta*
t is. I ! re conçlutio in fiiperioribus fatis fupcrq;
eft demonftràta arguments irrcfragabihbus,
ßc ideomaiods confirmât ionit non indiget. -
% Sccund.i Concluí i o. Cert um mihi videtur Pucrl Sc 1*
quod pucri,& amentes non habent actus libe mentes nó
ros, fjlfumquc eft.quôd politis omnibus rcqui habet actus
libeios.
litis ad -operandum ,pofsint operari,& non
opcrjii. Hancconclulioncm quoniam auto,
ritate non poflum probare , arguments cffKa-
citer probare conabor. Ccrtc li habent aiStuj
liberos i, ergo habent in poteftate fua ope»
ran, & non opcrari. Ex quo confequens eft,
quod fint dorilini fuorum aânnm, & fui com
potes ; nam habere dominium noftrorura
3<5tuum,nihil aliud eft , quàm habere in pote*
ftate noftra , opcrari & non operari, vclle Sc
non velle. Deindc ad confirmationem eiuf-
dem fententis (ic argumenter. Nam ex fern,
tcntia omnium Theologorum,&: Philofopho-
rum,vtficpeccatum,iatfuerit quod fit opus
liberum contra legem. At amentes, fecundura
iftam fententiam quam fubucrterc conamur,
habent actus! iberos contra legem, ergo pec
cant. Prxterea aurore D. Auguftino libro, i. Anguft^
rctract.cap.9. malum quod caueri nnn poteft,
peccatum non eft ; malum vero quod caueri
poteft, peccatum eft. Ergo 11 amentes non ca- (II .' . :
uent , cum in manu fua fit cauere, peccato te > * »'
ñen tur :& cap. 10. fcribit ad peccatum (atis cfle
voluntarium ; quôd explicatur his verbis; ft . . . V
noluiiiem,non feciflem. At (1 amentes non ne ■« . 1
ceísi tan tur in fuis operibus , ft noluuTcnt , non
feciflent. ergo peccant. His^cceditex facra
icriptura aliud argumentum. Nam ad lauden»
yirtutiSj,

éirnuis, & opens ftudiöfi fat fuerît t
tranfgredi , & non fuifle tranfgreffum : id
enimtribuiturlaudiindiuina fcnptura. Ergo
fi amcntevhabent aâus liberos , merentur
lau de m virtutis : potuerunt enim tranfgredi^
& non funttranfgrefsi. Prseterea , fi volunta*
amentitim non necefsitatur, nec cft determi
na ta ad vnum ; eft itaque сэрах vit ij , & virtu
tis; nam virtus ,/ve! Vitium ad hoc conftïrui-
tur invo!untate,vt determinet cam ad bonum,
nrel malum. Ad vltimum,fi habent actus libe
ros , poterunt certè xonferre àe circunftan-
tijs opcrum,ratione quarum moucantur ado»
perandum,vel defiftant:& fie non folum habe
bunt aâus liberos , fed etiam deliberatos , qui
ex deliberatione , & confilio rationis proue-
Tert. cone. niunr. «([Tertia conclufio. Amenles & fu-
Amctcj in riofi in fuis operibus funt magis bruta, quàtn
fuis operi- beftiae. Refertur enim de quodamreligiofo,
bus fuat
magis bru quôd oblatis duobuspomis, & ob oculos po-
ta.cjuàmbc fitis , non fe poterat adalterum determinare,
ÍUx, fed manebat in ancipiti;& quôd non fe indi-
nabat ad ingreffum parui oftij ., nefciebatque
■afsendere , deque defcendete per fcalas ; que
opera nonconueniuntipfis beftijs. Cuius rei
rationem fiquis vellet exquifitc confiderare,
hanc inueniet. Nam dim bruta non habeant
ab autore natura: vim rationis, habent inftin-
étus quibus reguntur, & gubcrnantur : fed
homo cum habeatab autorc naturas vim ra«
tionis,& vfum,fi priuetur ratinnis vfu , fit ma
gis brutus quam beftia , fiquidem non habet
ArgumeQ inftindus naturae, quibus regatur. %Ad ar
totum foin gumenta incontrarium fatisfociendum eft.
tio; .Nam adprimum dicendum cft,quod clcphas
Ad primât multa agit rogatus,& perfuafus, ad modum
quo homines folcnt operari ; & canes aflue«
feunt .ad opéra quae videntur effe fimilia ijs,
qux fiunt à ratione,& confilio:fed certè amen
tes aliqui funt adeö ftupidi, quod potius cum
Ai feciídú. beftijs , quam cum ipfis agendum fit. f Ad
fecundum dicendum , quod tanttim conuin-
cit, quod amentcs , & pueri habent impcrfe-
ftum modum ratiocinandi , & comparand!
vnum alteri : cxterum habere talem modum
rationis, non fufficic ad peccandum,neque ad
merendum , ñeque 'verô ad liberé operan-
Adtertiä. dum. %Ad tertium dicendum , voluntatcm
necefsitari in motibus fubitis , vel ex natura
voluntatis, qux talis eft vt operetur neceffa-
rio , quando iatelieâus non eft сарах dclibc-
rationis , &c conl ilijjaut vero prouenit bxc ne-
cefsitas ex motionc phantafiae , que anteuer-
titomne iudicium rationis ; & fie non paret
ipfirationi;cxterùm poftmodum aduenien-
te vfu rationis pleno, írsnatur, & compefei-
ArtîcuLIIL loi
turilla motío, & vltrà iam non neceiiitat.Pro«
fectó in his motibus neccfsitatur voluntas , fi- vas:!.»
cutbrutum ex inftinítu naturae neccfsitatur.
ífA'd quartum dicendum, quod forrafiis qui8 Ad quaftfi;
poteftin amentinm inciderc circa vnam ma-
terram, & non circa aliam. de quo alio in loco •>
lucidiùs ediÉferetur. Vel dicat Theologus;
quod maniaci non funt verc amentes,fcd ha
bent errorem in inteüedu fpcculatiuo de re
ab'qua ; videlicet , exiftimat aliquis vehement •t"°T/í
tiísimé fe aegrotare , cùm reâè valeat. %Ad A4 quine»
quintum dicendum, quôdamenria , & in vni«
ucrfum priuatio vfusrationis,pratcipuc profi-
cifeitur ex laefione , vel imperfedionc partis
fendtiuse , potifsimc fenfuum intcriorum ; &
haecfola caufapoteft defignari in pueris. Li
bertas enim oritur ex intcllcdu , intelledus
vero in hac vita dependet naturalitcr ex mini
sterio fenfuum, fine quibus nihil intelligere
potcft : vnde per turba t is fen ii bus , pert u rbat ur
itidicium rationis: fed haec perturbatio Гаере
fzpiùs oritur ex vehementiísimis pafsionibus
vel libidinis, autirse, aut timoris : prxdidae
enim pafsioncs immutant corpus» a(G fubinde
immutant fenfus,qui corporet funt, & rhox 1*
duot phantafiam, qua Isfa, & perturbata, per
turba tur i ntcllc&us, & fit delirium, с Dicen»
dum itaque ad confutationem argumenti,
quôd pofito iudicio intelledus in amenté»
Aecefsitatur eius voluntas; quoniam intelle
cts in amenté eft determinatus ad vnum,
propter ligamen fen fus, velutibrutum dcter-
miriatur ex in ftin d ц naturx: at in homine cor ;мг..>
dato per fimüe iudicium non neccfsitatur,
quia iudicium tale non eft detcrminatum ad
vnum. «çVltimô dicendum eft , quôdfi ani
ma hominis infani à corpore feparetur , eo
modo fc habere: atque fi effet hominis corda 19 11
ti: an ¡ ma enim feparata non poteft effc a m ens;
at dim eft corpori coniuncla propter liga-
men partis fenfi dus , non poteft difcurrcrc,
ñeque rede iudicare, & fic delirium accidit.
Sed de his plus fatis.Ad examen íecundx con
clufîonis progrediamur.
ffDe fecunda condufione hocinprimis fta- P'^*0«»-,
tuereoportet,quod fit certa fecundum fidera "J™!?
catholicana. Pro certo enim habendum, quôd {^^"g „5
pafsiones appetitus fenfitiui non auferunt K- adimunt.
bertatem. patet hoc luce clarius ex diuinis Ii-
teris. Genef.4. S ubter te erit appetitus fenfiti- Gen«. 4.
uus,& tu dominaberis illius. Ad Roman.7. an- Roman. f¡
pellat Paulu« pafsioncs appetitus fenfitiui,pcc-
catorum pafsioncs, ex eo quôd peccata cau« ,~W:-K
fan trat fi funditus tollerem libertatem , pecca
ta non caufarentmam vbinoneft libertas,pcc-
catum non cft.Et ad.Gala.5.dicitur,quod caro Gabt . 5. тЛ
N j coa-
 гог F.B.Medinee
concupifcit aduerfus fpiritum : non dicitur
t.Ioan,*« quod caro vincit fpiritum.& Ioan.t. cap.í.ha-
beturilla memorabilisfententia;Omne quod
"* и 4. eft in mundo , aut eft concupiiccntia carnis,
aut concupifcentia oculorum,aut fuperbia vi-
Iacobi.i. tx.& bcobü. Vnufquifque tentatur à concu
pifcentia fuá Sec. Ex his patct,efle ccrtum fe-
cundum reuelationes diuinas , quod pafsiones
caufant peccatum : ex quo confequens eft,
Nota, quod prorfus non tollaet libertatem. «f Sed
¿jaiup Ьл hoc in loco obferuet Theologus contra Lu-
theranos, qudd quanquam non lit in potefta*
tenoftra>quódraotus concupifcentix infur-
gant,dequo conqucritur Paulus.cum ait;Non
quod voló bon um, hoc fació , fed quod odi
malum , hoc ago.ideft concupifco : cxterùm
in volúntate mea eft vt voluntas non velit con
cupifcere , & vt non confentiat concupifcen
tix. Et hoc nobis prxcipitur illo prxcepto,
Non cpneupifces : non enim prohibet Domi
nus concupifcentias ne fin t , neve eas habca-
mus;id enim in hac vita eft impofsibile;neque
prohibet Dominus primos motus concupi
fcentix , qui non funt in noftra poteftate , led
prohibet vitiofosafreetu* , & vitiofa defide-
ria,ad qtix accedit voluntatis confenfus , vt
non concupifees idem elle videatur , quod
Eccle. 18» Ecclefiaftici.iS.dicit feriptara, polt con eu pi-
icentiastuas non eas, hoc eft , non fcquari?,
Roman; 6. necaflentiaris eis. cu i con Го na t illud Rom. 6.
Non regnet peccatum in veftro mortaii cor*
porc , vt obediatis concupifeentijs eius. loan-
Chryfofto, nesChryfofto.Homilia.52. operis imperfecti
in Mjt:hxum,& Homilía. 13. inepiftolam ad
Roman.aliudefTe vultcócupifcere,aliud velle
concupifeere. Concupifcere.inquir, pafsionis,
«elle autem arbitrij eft: frequenter enim con
Hierony. çu pifeimus qu an do nolumus.Eandcm prope-
Pro (per. modumfcntentiamfcrroitProfper libr. 3. de
vita contem platiua.ca.2. Ex hoc ratiocinari li
cet, quod concupifcentia, quatenus vel vrir,
vel eriam deleâat, nihil aliud eft quàm pu
gna, in qua fiquis viftor cuaferir,xternx vitas
prxmia promeretur. Hoc explicat in primis
eleganter D. Auguft.fermone 4j.de verbis do
mini. Huic doctrinx concinit illud quod di«
Galztr. cit Paulus ad Gala.5.Spiritu ambulate, & defi-
deria carnis non perficiatis. non dixit défi,
deria carnis non habebitis ; hoc enim eft im-
pofsibile;neque dixit defideria carnis nonfa-
cietis:concupi!cereenim,facereeft;fedneper-
ficiatis,id eft, neconfentiatisdefiderijs carnis.
Anfilm. vide de hac re D. Anfclmum , elucidantcm
illud Pauli Rom.ó.Non reguet peccatum, Sec.
Origen.h0miIia.i7. in Numeros. Bafilium in
Bafil. inftitutione ilIorum,qui vitam cupiunt duce-
ExpoCin Prim.Secun.
re perfecbm.Atqui hác doctrinam fulifsimè a
Patribus traditá,tribus,quodaiunr,verbis con-
clufit hie D.Th.in lolutionc primi arguments
4Scd aduerius conclufioncm D. Thorn, folct Argum'ta
fieri duo aut tria argumenta quorum primum contra feci
dim coda
fie habet. Nam libertas noftrx voluntatis fini fionem.
ta eft,& prima pafsio tollit libertatem, vt vnú,
-fecunda vt duojergo in tatuca poffunt pafsio
nes excrefcerc vttunditus tollantomnem li
bertatem.Vel con riciat ur fic argumentum. Re
fiftentia voluntatis eft fi nita, fit ergo vt decern
11 fit pafsio vt quatuor , voluntas indigct ali-
qua rcliltentia ad reliftcndum ilii paflón i, ere-
ícat ergo pafsio in duplo , triplo , Sc fic conic •
quenrer: vnde poterit tantum crefetre , quod
voluntas non pofsit rcfiílere.^j'Dcinde fic ar- Sect
guitur. Nam videtur profedó quod fieri non •V ... .
pofsit abfque miraculo,vri ab igne, & non do-
jerejvnde quando B. Laurentius proijeiebatur
in igncm,ex fubito dolore non porerat volun
tas non refutare , Se refrigere, fi miraculum fe-
cludamus. Щ\ Vltimo fieri poteft argumentum Vltlmnm.
ex illo Apoft.i. Corint.c.io. Fidelis Deus, qui 1 .Cor. 10.
nonpatietur vos tentari vitraid quod pote-
fl is. ex quo videt ur,quôd fi Deus non concur-
reret per aux ilium fuum fpeciale, quod quan
tum eft ex natura rci , pafsiones poffent fupe-
rare voluntatem. Propter hxc argumenta Gre Greg. ArL
gor. Arim.in.i.d.i.q.î.artic. z. ad. j.exiftimar,
quod tam vehemens poteft effe pafsio, quod
non pofsit voluntas abfque miraculo non ne-
cefsitari ad confen tiendum.Caiet. vero docec
hic,non effe necefiarium ad miracula recurre*
re,qux fententia mihi maxime proba tur. ■ ~
^Pro cuius declaratione feiendum eft primó,
quôd fi pafsio fie dominât tir, & régnât , quod
obruat iudicium rationis , certè necefsitatur
voluntas;nam tunc nulla manct libertas:!! ve
ro pafsio non omnino extinguit iudicium ra
tionis, voluntas non necefsitatur vt obediat
pafsioni ; nam cum maneat libertas in volunta
te , poteft pafsioni refiftere. Cùmenim pafsio
(vt fupra dictum eft)non moueac voluntatem
nifi mediante iudicio,quando manet iudicium
rationis liberum,quantumcumque crefcat paf-
fiojVoluntas poteft refiftere.Itaquc pafsio pu-
gnatcum imelicctu ; fi ilium omnino ligat 8c
vincitjligat etiam & necefsitat voluntatem , Sc
captiuam trahit ; fi fecus , liberam relinquic
voluntatem. Illud etiam dicendum eft, quod
aliquando poteft effe tam vehemens pafsio
appetitus fenlitiui , vt requirat voluntas diui-
num auxilium fpeciale ad vincendara illam.
Nam certè Abraham quando audafter para-
bat facrificarc filium fuum, auxilio fpeciali in-
digebat ad vincendas affe&iones tencrrimas
erga

erga filium fuum I Газе, quem ftiauifsimc dili-
gebat.Nihilorainusaio, quöd hoc non debet
appellari rniraculum, in quo fallitur Grcgo«
rius : nam ad diuinam prouidentiam fpe&at
ferre auxilium afflrftis,& laborantiLus,& cum
Ai argu fuis affeâibus pug'nantibus. ^Etlic ad argu
menta. mentum primum dicendum , quod cum paf-
Ad primû.
(io tantnm habest bellum cum intellect,
ft fecüdú.
quando iudicium intellects manet liberum,
quantu mcunque crefcat pafsio , vcl per vnura
gradum, poteft volútas refiftere:ablato autem
iudiciorationis ,concedimus quod voluntas
necefsitaturj & ex hoc patet confutatio ad fe-
Adtertium cundum argumentum. %Ad vjtimumex Di«
uo Paulo concedí mus, quod ad refiftendurn
pafíioni vehemcntifsims, requiritur auxilium
diuinum,etiam fpecialc. Apoftolus autem non
folum vult dicere , quod Deus non permittet
nos tentari fupra vires noftras abfolutè , fed
etiamquod non permittet nos venire ad ex»
• tremas anguftias , & necefsitates, quz ex paf-
fionibus pofTentproucnire.
Volutas «в ^¡Infolutione tertij argument! ne decipiaris,
mouecat à credens, quöd voluntas moueatur aliquando
bono ар-
р re hen fо ex bono apprehenfo per fenfum : haec enim
perfenfum deccptio eft apertilsima. Nam resmaterialis,
& corpórea , non poteft immediate agere in
voluntatem,qux eft potenti a auims immate«
rialis. Hisaccedit: nam obieitum voluntatis
eft bonum apprehenfum per intclledum, quo
diftinguitur maximè ab appetitu fenfitiuo.
ergo non poteft voluntas moueri à bono fen.
ííbili apprehenfo perfenfum ; fiquidem non
eft eiusobieftum. SenfusitaqucS.Thom. eft
clarifsimus : vult enim dicere, quod voluntas
non folùm appétit bonum vniuerfale , fed etiá
llngulare,& fenfibile,cognitum direftè & im»
mediate per fenfum,indire£t.è verô & mediate
per intclledum.
ARTIC. ÖVARTVS.
mVtrum ЪоЫпШ moueatur necesa
rio ab exteriori principio , quod eft
&)eus. • ' ; ; ; у/ " ; IMSjCui nemo refiriere valet:fed & alij adpec-
S V M M A T EJC TV S.
Onclufio eft negans.1
Nam Deus omnibus na
turam fuam feruat , &;
fecundum eorum con-
ditionem mouet : vnde ex caufis
necelTarijs , neceffaiij fequuntur
ArticuUlII. 205
effedus , ex contingentibus , con
tingentes.- Voluntas autem eft a-
<äiuumprincipium,non determi-
natum ad vnum , fed indifferen
ter fe habet ad multa. Ergo fieri
non poteft vt Deus neceffario mo-
ueatvoluntatem. Sed&aliamhu-
ius rei probationem anneefrit D.
Thom.Nam diuinavoluntas non
folùm fe extendit vt aliquid fiat,
fed etiamvt fiat eomodo,quo con
gruit naturae voluntatis quammo-
uet,& eo modo quo Deus ftatuir,
& voluit.Scd Deus voluit , ftatuit-
que vt voluntas noftra liberé mo-
ueretur,& vt quidam effectue pro
dirent neceffario ,alij libere , alij
contingenter.Ergo répugnât diui-
nae motionifi voluntas ex necefsi-
tate mouetur.Itaque ad efficaciam
diuina? motionisipectat vt volun
tas noftra liberé moueatur.
r.-.vi
EXPLICATIO ARTICVtl.
AEretici Vuideuifbe,& Lnthera- H*r«ti«li
ni tollunt liberum arbitrium ab ho- berum агЫ
mine , diccntes omnia' ex тега ne» triu .aüfer"
cefsitate euenire.Sed intelligcndum "x *™]"Г'
eft,quôd qui hominem libera volúntate fpo« аайи
liant, id eft, nihil in eius poteft ate rclinquunr,
yarias huius ret caufas demonftrare conan-
tur. Alij hoc referunt ad certitudir.cm diuinae
feientiae; alij verö in diuina» prouidentia»,;&
pndeftinationis ineuitabile decretum ; funt
qui hoc référant ad efficaciam diuinae moño*
catum primi parentis hoc referunt , dicentes, . * v v?
tnentemhumanam& rationemob primi pa
rentis lapfum tantis tenebrisoppreffam , vt ni
hil cerneré quttCtj voluntatem itacupiditati-
bus ,& reliquis irrationalibus affeftibus , ac
eorum auftori diabolo fubicftam efTe , ntque
feruam,vtinfuapQteftatenunquamfithomo. .. L.j.
Sedpotifsimè ftatuunt hominem à Deo ne-
cefiario moueri,& agitari , ita vt nullam por»
tionem, neque ad h une , пес ad ilium mot u m
ipfc conférât homo; autli quid confert, non
aliter
 го4 F.B.Medinse
aliter atque ¡umentum quoddam , quod ad
fefTorisarbitrium i m pell it ur. Quanquam &
fie nonnulli hxretici buroanis attibus nimium
tribuí cxiftimant.fi homo iumento compare-
tur;qujre ipfum potiùsrotx inanimi , confc-
runr , qua; ab aqua circumagitur. In Гит ma
hominem ex Dei impulfu lcmper neceffàriô
moucri, & nunquam fuá (ponte aut liberc,affe
runt,tantum abeft vr liberum hominem con-
ftituant, vtaöionum fuarum fit autor & do-
minus. Sed contra hxreticosin prxfentia to-
to agmine dimicare non ftatui , quin potiùs
vniuerfam hanc difpucationem ad primam
partem D.Thom.refero,vbi ex profeso de li
bero arbitrio hominis diíTeritur ; nunc verá
tantum hoc argumentum commemorabo.
Nam cùmhsc argumenta de certitudinc di-
uinae praefcicntia?,& prxdeftinationisampli-
iîcant,non confiderant quùdcadem impie ta«
te Deumadigunt ad limites anguftias : nam
ficut nos non poffumus refiftere voluntati di«
uinar.itaque ncque ipfe Гиг voluntati , qua ab
aeterno voluit agere quarcu mque agir,& fie ad
iftoi um rationé" nori liberé ageret quicquam.
Quomodo ^Hisconftitutis .aggrediamur ad explican-
Dei motio dum.quomodo cohxrcat quod nofira volun-
cfficax,ne- tas liberé mouetur,& tarnen Dei motio effi-
cefiJtatera caxfit,cui voluntas noftra refiftere non va-
в«Пуо1ип- 'cat • v'<i£turccrtèquôdh*c duo inter fe ma-
tatí. ximè répugnent. «jNam caufa libera eft, quai
Prim* arg. politis omnibus requi fuis ad operandum, po
teft operari &non operari ; fic enim defini-
turcjufa libera ab vniuerfis Theologis. Sed
fi ponatur Dei concurfus, & Dei motio, qu*
vnum eft de neceffarijs ad operandum, volun
tas neceísitatur ad agendum ,alioqui motio
Dei non effet eflicax , ñeque effet omnipo-
tens,contraillud,Oinnia quxcumq; voluit fc«
citin ccelo ,& in terra, ergo voluntas noftra
femper neceffariö roouetur,& operatur. Itaq;
fie concludo argumentum. Quando adeft
diuina motio,voluntas noftra non poteft non
opcrari.fiquidem necefsiratur; quando verà
non adeft, non poteft operari ; nam fine Dcî
motione nemo valet operari. ergo nunquam
Seeundam» Jibertatem habet, «jl'ra terca. Quando poni»
tur Dei concurfus & motio,non poteft volun
tas noftra non moucri. ergo fi modo ponitur,
modöneicfsitatur. Certcfi quando fol ori-
tur non poffumnnndiligereamicum , fi mo
do fol oritur,modonecefsitoraddiligendum
Tertium. aroicum. 4(Ad hïc. Siquis moueretmanum
meara ad fcribendum,cui ego refiftere non
valerein,certèfcribere non effet liberum , fed
neccüarium.Sed ad fingulas,& vniuerías ope-
ratiouesmouetnos Deus , cui refiftere nop
ExpoCin Prim.Secun.
valemus. Ergo vniuerfa opera noftra non funt
liberated neceffaris. In fumma , vis argumen-
torum in hoc con li fti t. Nam ii Deus mouet
noftram voluntatem.certè voluntas mouctur,
fiquidem mouere & mouefi (unt corrclatiua:
¡taque pofitaDci motione, voluntas mouc
tur, & non poteft non moucri. ergo voluntas
necefsltaturcùmmoueturà Deo. »flAdvlti- Vlilaen,
mura. Deus poteft necefsitare voluntatem.er-
go icmper necefsirat. Antecedens relinquo
procerto,cùm de ficto necefsitat ad vidoncra
beatific am, & ad a m ore m beatificum. Confc»
q tient ia vero in ie probat tir : quia Deus non
necefsitat voluntatem aliter quam mouendo
voluntatem, vt efficaciteragat: fed quando •
cumque voluntas vult, Deus vultvt efficaci
teragat; eftcnim impolsibilequôd voluntas
velit,nifi Deus velit earn velle. Cené cùm
Deus necehitat voluntarem.non agit per alias
potentias,neque habet alias ,nifi intcllcitum,
& voluntatem jcVÍuum velle, eft íuum agere. .
Ergo ad ncccfcitandum voluntatem ad agen*
du m, non aliud adhibet Deus nifi volitionera,
qua vult ipfam agere. Nequc videtur quomo-
do Deus necafsitet Angeium ad effendum,
nifi volendo vt fit ; nec lapidem ad motum,
nifi volendo vt moueatur.Hzc funt argumen»
ta fortifsima,quibus impugnatur noftrum li
berum arbirnum.vjSed videamus eorum con Solttifturi
futar iones Nain quod homo liberé moueatur 8«
in fuis operationibus , ex ipfaexperientia li
quidó confiar, Л: ra tic nés quas hic produxit
S.Thom. euidentcrhoc ipfum demonftranr,
Dicunt igitur quidam viri do£H, qui fibi acu
tí videntur,quodpofito Dei concurfu ,quo
Deus concumt mecum ad loquéduro, poil u m Quorúáam
non loquijimo de faâo fxpenumero non lo- explicado-
quor. Imaginantur enim prxdiâi autores,
quöd Dei concurfus femper eft paratus, & ap-
plicatuseodemmodo , liueego loquar, fiue
non loquar,¿V ficut ego habeo linguam quan
do taceo , & ficut corpus ccclefte femper eft;
inaäuali motione, qua concurrit cum his in-
ferioribus;ficadeô,quôd licet corpora infe
riora non operentur , corpus ccelefte femper
mouetur : ad eundem modus Deus femper
fuppeditat motum & concurfum fuum , quo
concurrit cum hisinferioribus , licit fecundas
caufae non Temper operentur, ncquc femper
hoc concurfu diuinovtantur. Ethac ratione
acutè& fubtiliter faluatur , quomodo Deus
concurrit nobifcum , & non necefsitat nos ad
operandum. «flHsec ratio defendendi liberum Impugoa-
arbitrium cum Dei concurfu & motione, mé cucfolutio.
rito ab omnibus improbatur: quoniam mo
uere & moucri funt corrclatiua, qu« mutuo
 Qüseítion.X.
ürconfeqnuntur: fed De um concurrere cum
cautis lecundis , eft moucre illas ad operan»
dum. ergo fieri non poteft vt Deusconcur-
tit cum cauía fecunda , & quod caula fecunda
non moueatur ad operandura.Deindc. Deus
nonfoium eft caufa partialis omnium horum
effcduum.qui fiuntmediantibascaulisfecun-
•l¡¿>9) Ьл dis, fed etiam totalis in fuo genere. Ergoitn-
pofsibile eft hxc duo efle vera , quod Deus
concutrat mecum ad loqucndum , &: quod
ir. L '■ ego nonloquar-.pofita enim caula totali, qus
imped iri non poteft, nccefftrm eft poni effc-
£tum. Adhrc, certa & immobili fide teñen-
.l.uep Ьл dum eft, quôd nonfoium Deus eft paratus
ad concurrendum cum omnibus cauiis , ve
rum etiam quod mouet,& applicat vniuerfas
caufas ad operandum , & quod ex Deo eft
initium opera noftri. ergo impofsibile eft
quôd Dcus moueat concurrendo , & quod
ego поп тэиеаг. Tandem lecundum imagi«
riationem iftqrum , quod eft perfections in
nofttis openbus, tribu i mus nobis: tribui m us
enim nobis quod moucamur > quôd opere ■
mur, quód vc!i mus : Deo а иге m tribuí m us
,?.'..*.:* 2>Л quod eft imperfectionis, nempe quod confé
rât nobis auxilium potentiate & habitúale*
•.[Sic ergo labcfactata & cxpugnata iftorum
Almtycl opinione, Al maynus in fuis moralibus.c.i.& и
alia via pergit : opinatur enim quod pofito
Dei concur I и , non poteft homo non opera»
ri; negat tarnen indeconcludi , quod homo
non hberè operetur;& dat definitioncm liber
tatis,&liberi' profita phaniafk,dicens, quôd
adlibertatem fufficit, &requiritur,quod po«
fttis omnibus prxui-s neceflariô requi litis ad
agendum, lit in potcftate voluntatis agere &
non agere, & lie putat le fatisfecifle omnibus
argumentîs iuperiùs adductis. Nam cum dici-
: ' : tur.poiito Dei concuriu homo non poteft
non agere,e?go necefsitatur ad agendum: ne-
* gat confequentiam , quia concur lus diuin us
non eft de prxuijs , (cd de concomitantibus:
. poGtoenim Dei concurfu , neceflum eft no-
Лгат poni actionem; liquidem necefiarió fe
Impugns - concomitantur,& confèquuntur. Sed ifteaü.
turAlmay. tor cum fuis (equacibus putat latís еПе refpon
j » d»re ad verba, Sc quocunque modo fe expedi
ré ne capiatur in fermone , alioqui parum rem
• - ..." .c explicar;imo grauilsimc errat. Certc.vtàlaci-
lioribus exordia mur, errat in со quod dicit
. : concurfum Dei inter prsrequifita non efle
annumerandum r nam Dei concurfus eft cau
fa noftrx volitionis s ergo pratrequiritur ad
ins" noftram volttionem; omnis enim caula prxre-
croiritur 3d effe&um. Deinde ti concurfus Dei
generalis non eft dcpriuijs, & rtquilitis ad
i.- i ■
ArtfcuUZI.Ti 2oj
operandum » fequitur quôd nunquam dabie
tur íufncicns numerus prxrequilitotum ad
operandum , quibus pod tis , polsit voluntas
agere & non agere. Quod reâç fcquatur, pa-
tet Nam ante Dei concurfum voluntas non
poteft agere, pofito autem Dei concurfu vo«
juntas neceflariô agit, ergo nunquam dabitur
numerus fufficièn* prerequifitorum , quibus
pofitis, polsit voluntas agere, & non agere.
Prxterea , quando Deus neceisitat fuo con-
curfu vo!untatem,quxro,vtrurn concurfus fit
de prxuijs.vcl de concomitantibus?Ii de prae-
uijs ; contrà fie argumenter. Nam benè fequi
tur, Dcus mottet voluntaren) , ergo voluntas
mouetur:& certum eft quôd potito hoc con*
curfu , neceflum eft actionem voluntatis fe->
qui. Vnde mutuo fc con lequuntur, & conco-
mitantur;non ergo eft de prxuijs, led decon- ■■j.nr'I 4
comitantibus , Ii argumenta Almayni ^liquid
probant. Si eft concomitans, ergo voluntas;
adhuc libere agit ; quia definitio libcrt.tis ab
Almayno conti óta ,.ei competit : nam pofitis
omnibus prxuijs, voluntas poteft non agere;
non enim necefsitatur nifi à concurfu conco
mitante; & hoc non impedit libcrtatem , vc
ipfearbitratuni Item, yd motus ¿V. cohcurius
quo ego moueo lapidem eft de prxuijs , vel
de concomitantibus. Si de prxuijs , quare er
go concurfus" Dei non erit de prxuijs , cur«
concurfus meus ad motum lapidis non fit
prior concurfu Dei? fi eft concomitans con*
curfus meus,ergonon necefsitatur ad mot urn
ipfe lapis; imo hbcrè raottetur, iuxta definition
nem iftorum autorum : quia fi necelsitatur,
hoc eft à concuriu meo; at ille non eft de prx
uijs, fed de concomitantibus ; & pofitis folis
prxuijs.lapis poteft non moueri: inter praeuia
enim non ponitur concurfus meus , ñeque
Dei. Errat ergo Almaynus.exiftimans, quôd
concurfus Dei non debcat numerari inter
prxuia,& requifita ad operandum. Sed tur-
Eiüserrat& grauiùs,cùm dicit, quôd pofito
>ei concuriu non poteft voluntas non age
re , & quod tunc neceflariô mouetur : nam ex
hac lententia fequitur, quôd voluntas nun
quam liberé agat ; nam fine concurfu Dei nor.
poteft quicquam agere , pofito Dei concurfu
neceflariô agit , ergo nunquam liberé agir.
Deinde,vt voluntas neceísitetur in opere fuo, ■
fatis eft mouereillam, fie vt non pofsit non /■
agere. Sed cùm Deusmouet volur.tatem no»
ftram,ficmouet vt non pofsit non agere. ergo
femper necefsitat. Prseterea.codem modo li-
cut pofito concurfu voluntas non poteft non
agere , ita pofita volitione Dei ab xterno , qua
voluitme feribere, non poflum non iciibere:
iicut
 2об F.B.Medinae
ficut enîm motio Dei efficax eft,fic & Dei vo*
Juntas omaipotcns eft; & tunc non poteft di«
cere Almaynus,quód illa volunta» eft de con
comitan tibus, cum manifeftc fit de priuijs.
Iraque conñciatur fie hoc argumentum. Priùs
Deus voluttme fcribere,quàm quôd ego fcri
bam , volüit enim ab aeterno : canerùm hoc
non toll« quin ego liberé fcribam , & poíiu
illa volitione^poflùm fcribere& non (cribe*
re. ergo licet Deus me moueat priùs ad fieri-
be ndum,quàm quôd fcribam, non tollit quin
libeïè ego fcribam , & quôd pofsim non fçri-
bere. In fumma ifti autores quo» impugnaui-
mus,afTerunt quôd eft aliquid,quo fiante, no-
ftra voluntas necefsitatur,&quód illud non
fît in poteftate noftra. quid refert vtrùm fît
pra»uium, vel concomitan» ?certë nihil adtol-
D.Tho.ex- fcndam noftram libertatem. 4fSed iam tem-
pofitjo, puS e^ vt veram haws nodi diffblutionem pet
fequaraur. Certè D.Tho. hoc in loco Sc. и p;
q.8j.art.i.in folutione ad tertium dicit , quôd
pofito Dei concurfu, non eft pofsibile quôd
homo non moueatur ftante diuino concur-
fujcaner'um abfolutè,& fimpliciter poteft non
moueri.quod perinde eft atque fi diceret ; non
eiTc pofsibilem hanc copulatibam efle veram;
Deus concurrir mecu m , &mouctmeam vo
lúntateme mea voluntas non mouetur. Cae*
terum hxc copulatiua eft vera, Deus concur-
rit mecumad volendum,vel loquendum ,8c
ego poflùmnon velle, vel nonloqui. Cuiut
caufa eft; nam Deus concurrit cum caufis fe-
cund¡s,fic vt non deftruat earum naturas; cum
caufis liberis,liberè;cùm caufis necefiarijs, ne-
ceffariô fe accommodat,& attemperat. Expli
can»- hœc fblutio.Sicutenim pofito imperio
efficaci intelleâus , neceflum eft vt obediat
voluntas; czterùm non necefsitatur ad ope-
randum , fiquidem poteft imperium cciïare
pro noftro arbitratu. Idem explicatur alio
exemploaptifsimo. Nam fi ego difputo, ne
ceflum eft quôd loquar; verum non neceflariô
loquor,quoniam non neceflariô difputo : ad
«undem modum , ftante Dei concurfu & mo-
tione, nonpoflùmnonmoueri,fed non ne-
ceffariô moueor,quia Deus liberé me mouet:
ha>c enim eft necefsitas conditionalis, non ab -
foluta,nonconfequentis, fed consequential.
S°" Ex his facilè crit inteUig«rc 4u>d ad argumen-
Й Primö.' wProPofitafitrcrPondendum. fNamadpri-
" p 'mum concedatur maior argumenti , & ad mi
norem dicendum,illameflefalfam :nam ad-
huc pofito Deiconcurfu,Hberè agit, & poteft
nonagere , licet non ftet quôd Deus concur-
rat,& quôd non again in fenfu compofito : fi
cut non flat quod Deus feiuerit ab xterno
Expof.in Prim.Secun.
Petrum peccaturum,& Petrus non peccet,ta£
men adhunc poteft non peccare : & omnino
conformiter oportet refpondcre de vtroque:
&mirum eft, quôd ifti maiorem difficultaté
inueniant in vRo,quàm in alio, cum fit pror-
fus eadem. Sed & alijs exemplis confirmatur
hace folutio , quae retro commemorata funt.
% Ad fecundum argumentum idem per ora- да. ГесОД;
nia refpondendum e (l.Nam cùm dicitur,quôd
pofito Dei concurfu non poteft non agere,
negandum eft omnino. Щ Simili ratione con» Ad teitiom
futaturtertium argumentum. Nam cùm adeft
diuinus concurfus, poflùm non agere, & non
operan,vt fatis probatum cft. «J Ad quartum Ad qatrtb
dicendum eft, non efle fimücm rationem in
exemple adhibito: nam DeuS non mouet no
ftram voluntatem ficut habitus naturales , aut
ficut impetus fagittam; пес vero vtmens no
ftra membra exteriora, пес ficut mouet nos
qui trahit nos inuitos , fed mouet nos liberé,
vt nati fumus moueri:mouct,inquam, nosatq;
fi folus homo effet in mundo , in manu confi-
lij fui conflit utus : & hoc eft quod dicit Salo
mon , quôd cum magna reuerentia difponit
nos.*jAd vltimum argumentum nego confe- AdvUimî.
quentiam : пес volo in praifentia in litem vo-
care,an velle Dei, fit fuum agere, de quo in
prima parte abundé difputatur. Sed dico pro
confutatione argumenti , quôd Deus nunquá
vult prsciféhominem agere; fed agere libe*
xô , vel agere neceflariô , (altem hoc eft verum
de agente indifferente ad agendum liberé,
vel neceflariô.Vnde fi Deus vellct folùm vo
luntatem agere , Sc non determinant modum
agendi,non effet maior ratio quôd ageret ne
ceflariô, quàm liberé,& fíe non ageret. Itaque
ad hoc quôd Deus necefsitet voluntatem , re*
quiritur quôd velit voluntatem neceflariô a-
gere. ^¡ Sed iam fequiturvtexponamus aliam Vtrùm TO-
quiftionem ; Virùm voluntas necefsitet fe- l£tu necef
fario yelit,
ipfam? hoc eft , dato quôd voluntas fit libera pro tSporc
ad volendum , an neceflariô velit pro tempo quo vult.
re pro quo vult. Pars affirmatiua huius quar- Ptimuarga
ftionis lie often di tur. *J Nam voluntas quan-
dovult, neceflariô vult. ergo nunquam libe
ré vult. Confequentia argumenti euidens eft.
Sed probatur antecedens ex Arifto.i. periher- Arlftot.
menias ; Omne quod eft,quando eft, neceffe
eft effc.& D.Tho.infrà.q.i4.art.6.ad tertium D. Thom.
concedit.fortem federe cùm fedet , efle nccef-
fari u m.«|j Deinde voluntas quando amat , non
liberé amat, fed neceflariô, vt di&um eft ; Sc
quando non amat,non liberé amat , fi quidem
non amat. ergo nunquam liberé amat. «J Prat- Tertium.
terea hzc propofitio conftat ex repugnanti-
bus; amat, Se non amat. ergo quando amat,
non

xecfuppeÎiWHVièd 4unf bfggiife ОД'nt¿&¿.
Quartum i
ri nulla ratione po(sit vt prireritum «pon fue-
•r>v tnii fit prfteriíupi:eíim tamen.^MBC ne¿eü¡tas с*
i-.l fuppofitione proucniar , fuppofjtp quocifue«
j4t,pr*wr/ítw» ?CgP nec^$içs\i;ç?iXupp^fitigt.
tu ib'*> Ус nevera-pecefflta>,eft eftfrä,
rVjej «ft ||^«а^н1.»п0аШяЧР19р»Ч№Г1 Wr
luptasjjvel anîèivcil poftr^^BtfcY&çp&Yi
feúspateí;^weV$íó¡qwft»Ífl^|?fatyr;;jwm
fi quando,op«r-a*^potfi&ri$« ppc*ar,ii faquir
x«r,P«?çru«» nao t^eriS &aiH$ç EQWlftWHlWI
de ре(с9Ку|иоА ,'nun,c, pg^a^qpftdiftft <8Wtir
dum. prqbíSUr. feqpeja* ; $адда'( J?ettfW>,fpJeí|
jafle inkgçaîji;fwç,pQçv>li»pferf tfg^ppnqepTe»
çurhabertçonîntionem.Antece.diés probatura
2¿afn.potej} uui&non halbes* perfcatumquänr
dopeccat, fiqgidsjTt pPtftfrpfcWii*
operari. ergo pote It efle is gratia fine contrit
#йП.е, HiSMgumentif рег^б quidiûi auto»
Ocbam«
Gabriel*
♦1:4 .3э:0 Ín4-dift^^^y*ka*í*íKÍuní,q»jpd-p.ro kiftáti
4H9 voluntas vult,& qpera:ur,ncceffáii¿> vulr,
Argairur, (te «МкфДО&ы ÄS?d.'iAQWrn.opínipeft falb*
cótri ifbm
^pta>nino^pR(á¿Mb¡li$,^m fecjjndiJm jtöot
jurn Doctorara dogma,voluntas quandovultj
jpn libcrèLvnt]t,<€dneçeiririp>'.efgo nunqjiam
üÍjeréjVüJí^ejnde íí vera&p&cpif ífti dieun%
(ejquiturhqœifvç npquá mjereri cqreDeo;nori
сшт nv;rcturcúmoperatur,oamneceffarió,8t
tinmO non liberé operator, & necciïarijs non mere*
mur, пес dem ere mur ; пес vero merctur сио»
npn орег«цг|рагп nujlo exiftente ореге.пЫЦ
eft meri t u m. .Practerca , voluntas non liberé
amatquandoamar, ve prajdicti autores defi-
niunt : ñeque vero quando non amat; quia б
nonamatínónJibcr^' amat. ergo nunquam li
beré amajt. Item voiuntasiquandp amat , пел
ceffariè amat ¿ eV q uando non amat , ncccíla-
MiglíLVi- rjô non amnt.n un q u am ergo libera efl. ■} Sed.
ftoriz ar- í)c fapienúfsjrpus yi&qx&.yam &xçQçitwiii
argumenta, nd fiibiicrtendagfrpa^iajaginli':
tipnem, quorum nonnullj in medium profe*
ram.Ip prirfli^çadefli rations qua horpfl.qu«*
dovult,ní$fíÍíTÍp.yult) çadenjaUPtre ioqui
J^tquandp v«feriec«flano vuk ,& quando
^шЬад rp^ji(^pí,necefTírip ereabat ¡ & Chri?
iftw ^ndpj.pajüepa.tiff^ r^ceiTariö patiepa«
Ä«r,quod аЩзгек Hnpiurn eft^JDejnde.fi So»
fí&tf^V<ÍHej»? pei;.V»upi diernj,; & ш medie,
ЩШ WftPM\fî?№*mctfù&mim ftandum,
&; ргрф^^е.а^СМГГepdiiffl,, nullo mpdo
ДЬ/вгурп^тап cur«re. Spd f»<; eft dc.fat
ppnina.Hîf«ivig};,qu.ôd: frpp ;^çef*itarK»ç
ajiquo curwt per voam medietatem-, & per
aliam npn currat , tünc , vt iíh habet opinio,
pfàtQto цгррРТе quo curritj ^fiflario cur«
J-itA pro totp tempore alterius medietads ne-
^pTanqflp^gur.rj^.grgo ita ei.eft ncçtffç çgr»
/çfretient fi^pe%(|fi<}efsitareti4r. «BSedyídear'
mus/quid^típft^BíS^uies opiniopU ad no- u
Д»а.Ь.а:с argurt}pnt3 refpondcant, Dicunt fane» <i;u1 хэ
.qirod homo pro ínflanti quo operatur, libere tíb e:!OÍ1
í^raíP!:>S*íHftWf9qR:PQíeÍl ngft J5«?erarif
оддне 4w.fppeMupí^:T»urn>í%qu^in ei»
^a;'ntiî!^fMfH!*№jaHêru«î:efty.qiio
jBqdcmjnilia^n.(^4jffarip pp«raîur.:.-Nfto% íi4
im. ^fiâ*6№PjJWb*rè pperetür,.«fetis jeftii
■î«M»gwidi»t:è|iifltwiiqd inftans ppmitnQn
pperarj , &;immçdiatà poft НЫ in flans. :po-
tfft |1ьаФ«1$«Ф«й Sed ift* а«Щ1#5 açutifsimî
АЙплЫРЛИи^ЯКвРгитГ«пИо|}а;!Г^Цшзг|
^;р>тяна inçpiHVîarttitia , qutr fuperiw Tunt
ffwftmvmw s\a&& лоя уйеп^0£5*dewt
*^f?ÇfP/f»*,ft)tïW«ntur, In <pw9ij; ftquitur,'
gVèdî^piHHQ ieft^tî fui ¡eíT^uon ,'foéit ali-
q.4r^yci iangeluSfcVelfhorao babere aftam Щ
P^öWiq.uia^Miftqeam priùs ррЫГ« vitare ilrú¿ m
ï»rft ft 0яц5 p^ÄbPftipftanti Q#íe&itaret vo,
lwntatem,&poftmodum relinquercteam li-
^Bans»,ppfttnpdjániJ0unquarn iifeeja cftjfiqub
dem práíis аяияз vrt^c.nequiiiit/l,terp fi S<y->
çrates elTetinfanus per vn um infians rantum,"
iam in toto ,t£mpprç;pr*cedénti çflet Uber, ¿V:
non tarnen ¡n hoc inftanti effet über ; quan>
quam priùs aftum vitare poterat. Imo fubiti
motus , quos vocant Theolpgi pñrnp primos,
eflent liberi , quia priùs potuit eos vitare. Itera
arguitur proeodem. Si odium proximi eft
pune liberum, quia licet neceffario nunc fit,
tarnen potuit priùs non haberi. Ergo homo
priùs peccat non impediendo pro nunc , Sc
pune nop peccat. Item fi Deus produxifiet
mundum ab a?terno , non liberé, produxi ffet;
quia non prius potuit non produxilTc. Hie,
& multa alia inconuenientia poflunt inferri
ex hac pofitione, & ideo tenenda eft vera Sc
k>lidadoc"trin3,quodproeodernremporcquo
voluntas agif,poteft non ager,ç. КArgumenta; ArgnmèaS
yero in contrarius addu&afààllimè exoluen- ■
tur. Dkcndumeften¡rn3quúd necclsitas ex
fuppoa
 io8 F.B.Mid«i»*
fuppofi tionc non toi! it libcrtatem ; quemad-
modumfi ego corro*, héceffifri» eft mouerr:
fed abfolutè.ncm neeeffaf¡6mo4ieoY, qrma fltíá'
neceffariocurro.fcuffusfidifputo , nectflïirn
eft me loqui, anion neceíTario loquor , quia
no nece (lirio di (puto. Ad cunde m m <$4u m,fi
atno.necetfumeltvthabcarnaftum amandi,
fed non necefiario amo , quia poflum cetfare
ab operefâfnàndl : predicase enifflrneêeTsita«S
non funt âbfolutae, fed conditionnes : necef-
fum namquecft hasconditionaks efTe veres,
fi(?urro,éôue*r,ftdirpWO;, lóíjúó¥ ; G ámol
habco acturrl amandi : verum fleque antece
dens , nee confequens cd neceffarium. Itaqu«
pot iùs in his ell ne ce (sitas con Ге que n tic, quà m
Necefiitai confequentis. «] Sed Vt diligent ius elücidetür}
ez fuppofi- intelligendiirrt eft , quod quídam necefsitaS
tionc du lex fu ppo Tit lone au fort libcrtatem, velu ti cum
plex. id quod prac-fuppon ¡tur y iam eft nccelTarium:
qucmadmodum ñ Adam fuit , rron eft pote-
ftas vt noil fuenr,(iquidcm ad prjtteritum nort
éftpotentia.Caeterùm fi id quod prariupponi-
<íir,& (tutu ¡tur, ad hue manet libcrum,& con».
tingén<,rion aufcrt libertatem. vt fi prifuppo«
nitur & It jtuiturPecruai eurrcre.âut eíTe , non
tollituffícúlfístl non carrât * vèlvt nöö Ütí
Itacjue dfrîèrt í titer pr*íéritum,prefehs,& fifi
turum ; quod (i Adam fait , necefíceft fuiHe:
Verum fi Petras eft;nort eft neeeffe vf fit , tkfi
Petrus nifdfuftís eft , hdn eft nece (Te v t na fea -
tur.Hxc documenta diligenter animaduerfa,
vmuerfa argumenta propofir» labefacbnt.
Erplieaiur ^Namcurn addqckuriluidWioma Ariftotell
Ariftot, cum,omne quod eft,quandocft , nece (Te eft
e(Tc; cui incumbunt omnia argumenta, dicen*
dum cít.quód loquitur de ne'ceísitare ex fup-
pofitione , & de necebitate conditionali, qua:
non aufert liberrarem. Vel dicendum , quod
cum dicit,neceflum eft eile, id eft , determina-
té, ad quem fenfumnegat propofit iones de
futuro е(Ге determinate -veras» In íenftr ergo
in quo negatpropofitiones de futuro contin-
genti efTe determinate veras , conct dit om nes
de prxfenti eflè determinate veras. & hoc in-
telligi t,c ii m d i ci t,omnc quöd eír.quando eft,
Obiectio neeeffe eft effeXiim verovrgetOcharo;fi ttt*
Ocham. luntas pro tempore quq agir, poreft non age*
re.ponatur méfie , cktuncfequetureuidens
Solutio. contradictio , qtiôd agie,¿r non agit.Refpon*
detur , hoc argumentum procederé codem
modo contra prxfeientiam diuinam,ficutcó«
tra libertatem- voluntatis. Nairn pofito quod
Deus fciuit Petrum peccaturum, Petrus potnic
L..! • • Поп pcccarc; pon л tur itaque in efie , quod Pe
trus non peca t : tunc habebitur , quod Dcus
fciuit Petrum peccaturum , & tarnen Petrus
ExpoCifi ftin£9ecun.
non p«cctt>&! fiC Déus deceptuseíí. Eodem
ergo modo foluendu m eft argil rtientum , di-
cendo,qt(ód non poteft pont in elfe fimul cum
^iaîlknï^fcro^itiones^b^iftlHt pétai*
-tyneSiPefrtis ctoflt'.Pe'treefcon ctfrtb'eseWrnAi
.пол poffunt poni fimul in effe. Vndedicum
dialeftidf qwod'Vrta pofitá , deponitur alia,
ftaqtie d?éO-;t^ô^tjudndo'Vohm^a*4SiligW,
poteftn' 9n éfiligeWÍ fidot quattdtfPwrilS <*nV
-ex necefsirate fuppofttkmn ïam fit is aibmor
dtöutn*fftyJln3ra;lq ■ 7 »Anqaeni*«! lüuau
JfSed «dktrt: fijperifr dubî*mfVrru*fti votür* virûm то.
taSaliaStltWfifrtitiW kWcéVààZôilftaiùortià lu""» ™-
fti^slJVldéWr^erff quTSi'WWrita* рЫЬ- 'fsl'6""r
«juám «ifcuíbtói^^eísitetur'vt *eritin«tt * 0^ 'X*
íltóm periBqüd<#i№mp4is v'nim-flÖÄs huma- .амвКТ
riüs non pot eft durare tan tu m per in (lans; ñon
ênim poteft defiriere cfîe in eodem inftanti
in quo eft produit us ; ñeque veró in iníbnti
immedi ató ; nam non dantur duo inftantiá
immediata, v t confiât ex phy lïca. Ergo necef-
lum eft d.icere , quùd durât p«r aliquod tem*
pus.lîx quo confequitur , in illo tempore non
elle libertatem ad' reuoeandu m 'tftlèm aétum.
Ex quo ruríusfequitur, hominem non poffe
iuftificari iñ mftantv ; nam adu* ibftificatíef*
his requirit temp us ad fui continuât ionem.
Item dato quôd témpus ad continuar ДМ
odium Dei fit dimidia hora , confequens eit,
quod eo in tcmporínon fit libertas, aut facul- untáíO
frisad deponäftdiHÄodiunv Dei. Has, & J
les miotics adducit Gregor, de Arímino in. f. Greg. Arí.
d.38.q.i.art.3.&in.i.d.4.&:.j. quaefttonc vni*
ca ad quartüm',quibUs fibi petTuafir, quôd etfi ;,t^n?!^
homo liberè^lidat afturnftfumirt primo inj , t^Wa..»!
ftanti quo ineipit operar i y vêfùrrTqùôniam1
nullus aclus durât tantùm per in (tans , docet
magna alTcyerationc, quod necefTariô conti
nuât aflum per certum temporis fpatium; .
■fVt verô breuiter dicam quid in hac control prin»* C5ci
uerfia tenendum fit.conftituoprimum affef* Omnii a-
.um,&decerfio,qn0dmora!i*er & ferè ferrö &ю Ьиш»-
pér omnis operatio humana durât per ай^ M j***" .
quod tee»pus , & nulla eftcrasédt/ret tantùii* ^»рамГ
per inftans. Quoi effe vcrdm , vet fbla eJfpe*
rtentia demonftratur, oftenditurq- hoc argtta
mcnto.Nam adus voluntatis communirer, К
ferèfemper refci nditur per acium contrarium,
aut diuerfum,quo volumus alio diuertere cd *
gitationem, vel alijt negocijs vacare : аГ-у*чФ •••,Ji.g,ct
ïfte adus non poteft efie in eodcm inftanti; ' *
alioquin duo aclus contrarij poffunt efie i# ' " ' '
eodera, & non poffunt efie dúo inftantia im*1
mediata, vt ftatuo pro certoexphyfica. ergo*
aeceflum eft vt actus durct Se continuerai
per

p*rtempn&.Hoc ipfum conftrmatur. Namiftt
duo acfcus funt immediati ; liquidem vnus al
tem m expelüt |) fed non dantur duo inftantia
immediata , vt conftat.. ergo neCcflum eft vc>
Нош . interne niat tempus. ^fNeque ex Кос ratioci-
rtetur Theologus,quod operado humana' re-
quirat certum tempus , & determinamm , vf-
continucrur : nam aliud eft quod mötus re--
quirat tempus, quod eft certifsimum, &cui--
dentifsim um; aliud eft quôd requi rat certum
& definirum tempus , quod eft falfifsimum.
baque fentia, quod quocunq; tempore da-
to*in minore pöteft dehftere ab a£hi too , ne-
Secúd.cóc. que datur certum tempus con tinuationis. : "¡
Non opor ^Sed veniamus ad íceundum aflertu , quod
tet aftú ha talc eft. Non eft neceflo quod aäus humanus
min û coa. condnuetur per aliquod tempus <; & contra-
tinain per
aliqoed té- rium dogma, non v idetur mini quod lit fana
put. do&rina : nam alioqui fequeretur, non pöfle,
Esech.ii. hominem iuftificari in inftanri : cuius contra-
riumdocet fides. Ezcch.18. In quacúq;
die ingemucrit peccator , &c. vbi illud verbú,
in quacáq; die , fignificat quamcumq; horam,
quodcunq; momentum , vt docet fides diui-
na. Quod' autem hoc rcétè fequatur ex dog-
mate quod impugnamus , probatur. Nam au~
tore Grcgorio,ad aâum iuftificationis necef-
fu m eft certum tempus in quo continuatur.
ergo in inftanti non poteft elle iuftificatio.
Deinde conltituamus tempus, quo voluntas
necefsitatur ad continuádum odium Dei efle
dimidiam höram; rurfus conftituamus homi
nem in prima parte illius tiporis faceré quod
in fe eft, Sc quod debet ad deponendum odiú
г-sO Dei: tunc fcquitur , Dcum denegare gran
fuam homini facienti quicquicf poteft .
»I Iii " .»V quicquid debet. Praetcrea fcqiûtur:, L
facientem quicquid poteft, conde
fcquitur, homincm viatorem in illo
rio temporisefle extra ftatúm falutis, & nul
lum habere remcdium,vcl quod poterit vitara
Senccntta a?tcrnam con fequi habens Dei odium. % Vlti-
Grcgo. ab« mô aió & decemo, hanc fententiam Gregorij
efle abfurdam,& crronçam:vAîuerG cnu»doV
teriam de pecnitentia , condemnant Scotum,
& Grcgorium erroris,quôd djxctfnt ad v ertri»
cpn t riuoncra iflc neceflarifтлепат tempp-
Argumte- riscontinuationcm. %Ad argumenta Gregor
loram lok rij (к fefpondendum , iï di camus , quod í-és
/p«tujü¿cui^o^ilíi(K ^ojitionesi* inifi-
lcctioncs, bene poííunt durare folum- per iq-
íbns; non cnim corrumpuntur à contrario
agente Kd per folam ceflatiqnem ab opere,
& per abfentiam conferuantii; licut animad-
umerelketm lurmnequdd aepcndet à pftcV
ArticuLim. ¡ Л 2ö^i
íentcntia folis: vndû in codcm tempbris momé'
to in quo ft>l осей Itatür, tötum lumen corrú-i-
pitüriSimíliter dicendiim eft , quôd actus vti¿
luntatis dependet à volumate in etTe , & con--
feruari; & lie li voluntas futrtfahit fuam aftio--
nem , ftatim définit eíTe. Ñeque de hac re du-
bium efle poteft. Certum eft eni m quôd in-
ftans ipfum , in quo voluntas habet actum
íuum inftantaneuin , folum durât per inflar»:
hon eft ergo reuocandum in dubium , quin
aétus voluntatis folíim duret perinftans. Vel
dteat Theologus , quôd datd quod operatio
humana requirat tempus vt definatefle, carte-
rum non eft coníequens quôd requirat cer
tum tempus* vt antea didum eft.Motus cnim
in fui iriceptionc requirit tempus ; fed non res-
quirit cenum tempus : motus cnim incipit:
hoc modo: nunc non eft motus , & immedia-
té pófterit motus: itaq; quocunq; tempore da- ча*М.г
rbpoft hoc inftans in minori iam eft motus, Í£BÍ>4 -A
nec datur certum tempus , ante quod non еШ
motus. Et profe&Ö videtur qüod operatio *0rt:,S
humana requirit tempus vt definat efle : nam'
non poteft definere efle in eodem inftanti in
quo eft: & non dantur duo inftantia irfime-
diata.ergo reqiiiritur tempus VÉ definat eflb;
^fSed contra hanc veritatem tot argument!» OWeôfc»
fttabiliram r« cbhfinnatam ¿ hunt'argume'rtti °" ю*™
qua^am,OUtf«tó<íüeThedbg#fiKefrirtw^tí ¿*ei
gotium. 4*пР"т"- Si non eft certum rem- rtüa. Ug;
pus quo necefsîtamur ád continuandú actum
noftrum , confequens eft quôd in quolibet
opere meritorio, quod durât per tempus , lit
infinitum merit um : quod aflererc ab omni
Thcologia videtur alienum. Quod rectè fe¿
quatur , paret. Nam in quoKbet inftaéti illiUs
lern pori» meremur, cum non lit таюгтасЙ
de vno,^ùàm de alio ; & font infinita inftant
l!a. ergo ad finem illius temporis mcritum
erit infinitum, 4Н0С ipfum confirmatH*. Confir*
Nam vel in nullo inftanti rfieremur , vel iá
quokbet. Si in ftullo , non erlt merttum ; li in
aliqüo, chm non fit maior ratio de vno quirt)
de alk),reqtiitur quôd in quolibet imcrtmur,Ä
Jfic eritiöftiittjra löeritunWi' г>'Лй ,»iosrri-.o ni
Щ Deinde alferum profertür argumentum Secuadum.
ad impognandam ргорЫкат féntentiam.
Qnaelibet res mundi , inquit Gregorius , ra
¡fiftit Ca* coituptioni. ergo aäus voluntad?
refiftet fua; corruptioni. etgo ratione hukrs
refiftenttafdebet durare peí aliquod tcmpW. .
TfAd vliWWm^k' arguiturtf AätfivölunttHs v"UOBei
non définit effe per vltirminv fui effe hoc eft,
non eft verum dicerc, n uric eft , & immedia
te poft hoc non eric : tftde conA diietos eft Им»..'
quàd defihk efle per prirnum non eûe., vtf Ûc
 2IO F. В. Medina?
verum dicere , nunc non eft , & immediate
ante fuit, ergo requirit tempus vt definat ef-
fe.vtfit verum dicere, nunc non cft,& imme
diate antea fuit, ergo requirit tcmpus vt de
finat cfle. Probatur confequcntia. Nam res
continuar, & res fucceisiuae,& qua? corrumpu-
tur per a&ionem fijcccfsiuam,v t homo , defi-
nunt cfle per primum non eile. t < timum fui cfle , vt patet in Angclis , li Dcus
C»afir- *jHoc ipfum con firm atur. Nam a ¿tus contra-»
rius per quem diísipatur actus voluntatis ргж-
ccdens,incipitcfleininftanti:eft enim verum
dicere , nunc eft amor Dei in volúntate , St.
antea non fuit, ergo odium Dei non deiinit
effeper vltimum fuieire,fed per primum non
cíTc : Ci enim dcfineret per vltimum fui efle,
ciTet verum diccre , nunc eft odium Dei, &
poftmodum non erit ;& iic odium & amor
Doi ciTcnt fimul. Ad haec argumenta fatis fa-
Solotlooes ciendumeft. fj Ad primum dicendum, hoc
A4 primii. argumentum efle leue & nugatorium vel ex
hoc probari. -Nam hoc genere' argument»
Zeno. vjebatur Tauq Philofophus,, vt dkitur.
Phy fi . tcx. 77. ad probandum non pofle dart
motummam ik ratiocinabatur. Mobile priùs
debet pert ran lire medium quàm .yt perue-
niat adextrcmurn,& priusquam tranfeat mc-
• olfttUO dium , oportet уйэреПгапГеа^'; pjjroam , t*i>
•nnt» »»o »^B,qúaft|ift¿»&(oft<i4«a pftftepofcjfiiCifo
.*« .юпч fiWlf folн¥У ^ШН^ДжdWrfy raotun^
**líte,fl*b woAWwquddíA^eiw /oj^iaiPposj
pe.rtr«B%«í jp breuj&ifí\ffríempori*
fip, §imi^eftr,ariprri«tj^|ffofqii«ra*(W
ta 1 níbnt ja дордт, ^пидгкфййюр
tndtnteb j»tfiiñlfSípprVQ4Sw>ít»íl«rMH>l
it in mow loçali datur .continuum fp*-
tiumpt,rtianfitum, quodppteft diuidi in in-
- . л r.r j^Bjtetpmtgj ^¿Qtrjifpon<|<»tc>ipÉúitis partir
bus temporis irtq*io fu motus. Sed & ¿Mud,
Secundum veram Theologiam, cenfutat ar
gumentum , quôd cjuantitas meri« nop de-
bet expendí jjenei multitudinem inftamiutn
in tempore, alias quodeunque peccatum , vel
.юиЬаиаа! kuifsimum,.cffiet infinita grauitatis,, quia du-
jat per infinita iotiantia, íed oportet expen
deré ropritjim Х*о}жфо4 fcfflt ЯЯЧ tfdwt*-
IrS:& quoniam eft idem obi«cbm,& eadem
j*tíiv<* .пццаег®,1.MJ quouis ¿nftanth^í *й tWP
KflVfore ada?quato , bine eft,quàd eft vnum
.xamiJlV gj^ioirn, педЯА opprbet flupd Üßgilif
¿&us ^rflpPfi» rf*We%opdean$ fing»)» IMP
«иГевЫй mox»rMAflrJei^urapargHroejwçnj.dkei».
•dura ^dvttD^toptob^tf^^sei^. eps
Expofön Primifecun.
refiftit fus comiptiohi , quando corrumpitur
à fuo contrario , led Ii dependeat in fieri , &
conferuari ab alio , fubtrado i По, définit cfle, I
vt patet de luminc , vt in fupcrioribus fatis
probatum exiftimo. ЩAd tertittm dicendum, :¿¿ tertio",
quod probado deficit in multis ; nam primum l
ompium re's fpirirualcs definunt cfle per vl
eos annihilarct ; & in lumin« idem ar.imad-
uertere licet, quod quadam tenus rationc eft
fpiritualc : i* codem predicamento conib-
tuuntur volttiones , & intclledioncs animi
noftri. Sed Si dato quod actus voluntatis de-,
finat efle per primum non cfle, non probatur .neaAJb-*;
quod requirat certum & definitum tcmpus, . .<!«•..«
Vt delinat cfle, fid tantiimquodrecunat um "•'»« ~ '
pus, de quo retro fatis dictum eft. Sicjuis au- •* iii0*«»
tem cupiatfcire,quomodo vol tioncs, & in- ^.^Хн'
tcllcftiones animi noftri definant , aut inci- ' .,u .
piantefle, legat dochfsimum patrcm Soto.' .л À. и.
libr. i. pofteriorum. q. 1. fol ut ionc ad fcxtu m,
nos enim ad noftrum autorem conuertimur.
Nam aliud dubium quod folet in hoc artin
culo moucri, num confirmât! in gratia riecef
fit entur in bono, compete ntiüs in alio loco
difputabitur. >iq , гиг: . а^и<,пи Ьоц^ »:sat
-mz" f,,\o;-:K¡¡:ih¡\ fîi-ji.i.Lbjoiiojjpiw) ^101
.iü<¡> V-'>Áfi S T 10' ^ ^
.оиГЗГГ.ф slit ibjou et-ч iJf'fciini ni г vu
-»mc.i v^\.TuJiïmo5 ?:"i¡j¡ ;гпсТоп mtusirrrü
Éfmtiotie edrffetHt Theè Q«e«n«
ÍD5ÍÜ!J UWjOLT/MlTK il 1" Ul JlO Doöo-
OJ>t i П primo dl S t. h qUO tn lO res de frui-
Mdgtsler Senteutiarum in txorJto Jui l>5> ^
figna áákututnppme* qu'tâim Ma лЬлЛ
,m!/toj¿ i'ibrjmsn.io'j , ii^Uifi-)^ з er плУ
ßcramentis ¿> qiut figna Jacrojat.tta
M*ftrfon*4ivitot ^иУйптЪрпУЬе--
prehen-

frebenßbitti : poßeriores antem fint
Tmiuerfr Цс<йнг# 9 ^мЬт^Шит
eß&onfruendum. VndeTbeßlogt SUa
ferendi occaßonem dijjrmßne acce-
perunt.Sed!D. Tbom. сerdort metbo-
do boçcJù iàtàjle [гифЬЩ ШН4{Щ
.a.wUi wterftyu: ситетт de.aBtbus ЪоЫп-
tarijs mntfirgdre inßittäfcfhetbodty
& ratio d'tfputationis expoßulat de
fruitione r m* eil potißinius nofirk
.4. , Tpolunttfii ww , fermpvem inWtuajti
n и Sed qué , pa8o de fimtiofte 1 dißwtet,
;^it....:.ißi(ieamus»ri'!. ,l :..-i!jJt4 « . л,
о ,• i
ART 1С. PR IM VS. Ji J
• y Ffr«w /rano ßt aftus appetitmoe
pOtetltUtb .. • ..i;1 vpiuii ' >"p
s v; M'rt X '''Tix 't'v-s; '
coBdafio. SU«w?fsvr» Onclufio eft affirmans,
Fruitio namquè no men
«•'•luvt 4
fumpfit à fructibus 5 qui
tanquàm vltimi ex ar
bore expe&antur , & cum quadam
fuauitate percipiuntur. Vnde frui
tio pertinerevidetur ad amorê, vel
dele&ationem , quam aliquis ha
bet de vltimo bono expc&ato : &
quia finis & bonum eft obie&ú vo
luntatis, fruitio eft a&us potential
appetitiuav
■ .. . 1 i •. . , . - ■• ■ :<'t'- - * eft adus vtriufque potentis, tum intellectus,
E X PL KATIO ARTICVL U:U
Quid fit kjßTW I ^ ^oc art'cu'° 'n primis quid fit
fruitio , & ÎJgDçI fi"11'"0 explicandum eft , & cuius
cuius poté юу Q%J nam potential fit , intelledus nc,
tixaftui. F H-l an voluntatis; de hac enim re dif-
Sceu fident Thcologorum fententiar. Scotus enim
in.i.dift.i. quaeft. $. & in.4.dift.4 9.q-5. exifti -
mat fruitioncm efle amorem rei praîfcntis ;
quam fententiam fibi perfuafit ex diueriis
iententijs D . Auguft. perperara intelledis
qua: in fequcntibus adducentur. Dodifsi-
mus pater Sotoin.4.dift.49.qusft.i. articu..
vltimo docet . quod fruitio eft adus intelle-
ArtkuLI:4 211
¿tus* &ipfaDci vifío. Rati ones verô,quibus
conatur hanc fententiam perfuadere> hat fuñí
potifsiraan J tr • .. \ i'.rjv -1
Щ In primis ex ipfb nomine fie ratiocihatur* prim, argi
Nam fruí ribo, eft guftare'cíburn ; frui pulЛ
chro , vidére pulchtum; frui muficaj andire
muficam. Ergo frui Deo, eft viderc, & pofsi-
der« Deum. Щ Dcinde. Frui (j^tconiUt ex Se«nndu«,
nominis figniheatione) eft cápete fnidum .••tqtá
rei deiideratae ¿ Sed intelleâreil éíb qui ca- .»»ú>,
pit & apprchendit ; voluntas namque non
eft potcntia apprehenliua , ut-íúpra dixi-
mus. Ergo fruí cft intelle ¿tus , non voluntatis. tie*iß|«p
^Prïterea.DiuusAuguftinuf* t» de doctrina Tertínm. i
ehriitiána cap.5z.8t.53« docet apertilqtiód fum AuSuft«
ma merces eft fruitio. & lib. i. de Trinitatc ,
cap.9. fcribit,quod in vilione Trinitatis tora JúiJS
merces pronnttitur deleátationis , &. deíidcrij
noftri. c¿ in libro de moribusEccleiiaecapit. 5.
íic inquit ; Quid eft frui nili pníto habere
quod amas \ habere vero & pofsidere ц cft
actus intcllecbus , ve retro monftratum eft.
Certè apudD. Auguft. vtpatet ex locis addu-
ftis , idem eft fruitio , & vifio Dei . ! Adducit
praeterca in patrocinium huios, 'fententia»
S. Thorn, is nainque.i.p. qucft. 26.aiticulo.i . D.
in .argumento, quod adducit in contrarium¿
didt expreís^ , quôd fruimur ■ Dcp per inteU *
bäum. & in hoc articulo in folutione prirro;
docet, quôd viüd Dei, fecundum quandara
coniiderationcm , cft fruitio : & in tertio arti
culo feribit , quod fruitio cft. adeptio vltimi
finis. Sed & in Clementina ad noftrum, de Ctatffe H
hxreticis, définit ur lumen gloria: efle perne i n°ft"imde
ccflarium ad vilioncm & fruitioncm diui 1>acrelu"** '
nam. At (i fruitio non eilet actus intellects,
ad earn non cxigeretur lumen glorix , quod
rclidet in intcllcctu. «J Ad vltimum, ft poft Vltimum.
fandos patres lubet audire Grammaticos,
La^jentius Valla libro.5. elegicapirol. j.dicit Lan. Valla,
nonnullaquce huic fauent fententia?. Ex hoc • * ^m»4
fequitur , quôd fruitio fit ipia Dei vifio , quae
turn voluntatis; intclledus , vt elicientis ; vo
luntatis, vt mouentis. Itaque ficut voluntas
eft qua; laborar , & fatagit , vt.fummum bo
num confequamur , fic Hi voluntas eft quas
fruitur fumino bono , fed per intellectual;
quemadmodum. voluntas eft qua; defiderat
cibum, fedfrtKtur eo perguftum.Huicfimi-.
le eil id quod dictum cft fuprà quift.^.art. 3 ••
de comprehenlionc . His pofitis , Pater Soto
veluti re iam confeda gloriatur , dicendo,
quôd Ii hanc fententiam intcllexiOent fcho-
lafticorum plerique , non fruftra digbdiaren-
tuc.de verbis S. Auguft. qui in diueriis locis
О г dé

212
debeatitudine, diucrfa videtur fen tire :' alicu«
bi dicit.quôd fumma merecs dl fruitio ; alicu«
bi vero quod fumma merces eft vifio : nulla
cil contrarieras , aut diuerfitas in D . Augufli*
no: nam a pud D.Auguftin.idem eft fruitio St
vi lío. Hactcnus de fentenria dodiísimi Patris
Soto, quam etiam magna, affeucratione do»
cet in со m men tari) s fu per Epiftolam ad Ro
Cipro». manos capit. 6. ScdCaprcolus , & Caietanus,
&L alij multi Doctores exiftimant , quod fruí -
rio eft adus voluntatis , quo de fummi boni
adeptionc & poíTcfiionc delcdatur, Sc con
QMcftloais ga udet. Щ Vr ergo Veritas huius quzftionis
èxpiioaiio. clucidetur , dc nomine fruitionis pauca per-
tradanda funt : deinde quid fit fentiendum do
eius de finitionc,& cuius potontiz actus lit,bre
ui fermone explicandum. Ceitè Arift.i. libro
Rhetof. captt. 5. diftinxit, quardam efle amce-
na in rebus , alia verá frugífera : Ulis fruendum
efle,quippc non alij vfui , nili capiendat funt
voluptad, vt qui gaudetin pulcherrimis ccr-
nendis figuris , aut curioüs videndis fpcdacu-
lis : fed fructífera funt, qux commodo cédant» .
Se vtilià funt , & non folùm illis gaudemus,
lêd ad vtile noftrum conuenimus, vt cquus,
адм.-' fundus. Simile docetAuguft.libr.85. queftio-
num.q.;o.dicens; fruiraur illis , ex quibus vo*
Fruitionis luptatem capimus. «J Fruitio itaque fecundum
figaifin* propriam iignificationem eft perfeda in fuo
tío. genere dclcdatio , quam Hifpano fermone,
gozo, appellamus. In qua fignificationeha?«
vox in tandis feripturis varijs in locis obuia
eft: nam Sapicn.2. dicitur; Vcnitc , & fruamur
bonis qui funt, id eft, in bonis dclcdemur,
tton.7* &iucunditate afficiamur. & illudcxProu. 7.
Inebriemur , Sc fruamur cupitis amplexibus,
bunc habet fenfum , deleäemur ex mutuis
amplexibus , Sc illud ad Phile. Ita frater ego
te fruar in domino , hanc interpretationem
Л..и л. habet , ira tecum condcleder in futura bea-
titudine . & ad Roman. 15 . inquit Paulus in
eodem fenfu ; fi vobis primiim ex parte fruí
an fuero, id eft , fi veftra przfentia Sc confuc«
rudine priùs ex parte fuero deledatus, &ani-
Cicero. mi meidefiderium expleam. Si Cic.3. Tufcu.
Zeno. Zenonem indicat acutifsimum , contenden -
tem illume fíe beaturn , qui prüfentibusvolu-
Tettntlai. ptatibus frueretur . & illud Terentij , in Adcl-
phis przcipuè iignificationem huius nomi-
nis aperit , cùm dirit , agcllum ei demus, quo
fruatur, id eft, in cuius poflefsione dclcdctur,
Sc conquiefcat. Atquehzc eft legitima huius
vocis lignificatio.quam veteres & diuini Theo
logi , in Theologicara tranftulcrunt Iignifica
tionem , vt tantummodo pro dcledatione,
quam ex Dei vifione St poffefsione pcrcipiunt
/
ExpoCin Prirri.Secun.
beati, vfurpetur&accipiatur: feceruntque id
fapientifsimè. Nam (i fruimur illis quz dcle-
dationem & voluptatem fecum trahunt, turn
nulla voluptas vera , nulla fincera dclectatio,
nifiin folo Deo fit, nulla profcdo fruitionis
nomen promcrctur, nifi voluptas ilia , quam
de fummi boat acquiutione & poffefsione
ftercipimus.. quod facrz liters nobis apené
ignincant cum dicunt . Torrente voluptatis
teas potabis nos Domine, rurfusapud Hiere* Hieres,
miam fccularia bona ciftcrnisdifsipatis con fc-
runtur ; Dcreliquerunt me , ait ,° fontem aquae
viuz,& foderunt fibi cifternas difsipatas,qua?
continere aquas non poíTunt. In Deo autem
funt vera gaudia, &plenifsima,teitante hoc
ipfum Domino loan. 16. Gaudium Teftrunt I0*"-1**
nemo toilet à vobis.Si alio in loco ; Eugc fcr- MastAf«
uebone & fidclis, intra ingaudium Domini
tui. 4Hisconftitutis , quz ad definitioOcni fiitateoa*
nominis pertinere videbantur, eft prima con- Frn.tjo e^
clufio.Fruiiio eft adus voluntatis. Hanc fen- 1 c
tt .IlVOlÜ-
tentiarn docet apertifsimè D.Tho.in prarfa^ *titlu
tionefuper quxftionem odauam, dicit plané, £>ЛЬbom,
quôd fruitio eft adus voluntatis przeipuus.
idc docet conftantcr in hoc art. Et in art.z.fcri
bit in brut is non effe perfedam fruition em,
quoniam in eis perfeda voluntas non inucni
tur.& in art.j.clarilsim è docct, fruit ion с m eût
deledationcm,& gaiidium , idem docet Aug. Al
lib.10.de Trin.c. 10. &libr.n. deciuitate Dei
cap. 1 5. & lib.i. de dodrina Chriftiana cap. 53.
Si.\i. dcGenefi adliteramcapit.2tf.Huic fen-
tentiz fauent fcripturz diuinz , quas fuprà
{>roduximus , in quibus omni dubio procùl
ruitio fignificat gaudhim, & perfedam del:-
dationem : net diuinz litcrz habent aliam
commodam explicationem. Eandem fernen -
tiam confirmât vfusloquendi rcceptus : tunc
enim fruialiquaredicimur, cùm in eius ade«
ptione dcledamur , & voluptate afKcimur.
Vltimo. Hanc fen ten tía m docent vniueríi virí
dodi, quilinguam Latinam oprime callcnt:
dicunt enim fruiefledeledari, & cum fuaui-
tatc frudum defíderarum percipere. Sic do
cet Laurentius Valla vbi fuprà. Manet ergo » • ' »
certum & exploratum , quôd fruitio lit volun
tatis, non intelledus. Sed proximum eft vt
exponamus, nam fruitio amor fit, num dele-
datiomam D. Thom . in hoc articulo tantùm .1 •> -
docuit, quod eft adus voluntatis velad amo-
rem, vcl ad deledationem fpedans , fecutus
in hac rcD. Auguftinurn,qmaliquandorefert seUc?,ja cg;
fruit ionem adamorcm,aliquandoad dcleda- Fruîilo nS
tionem.Pro quo (it fecunda conclufio. Fruitio eft amor,
non eft amor rti przfentis , fed dcledatio: feddtUfta
nam frui Deo( vt nomen ipfuniprajfefcrt) non tio*
eft
»
 Quaeftion. X I.
eft amare Dann, fed deleétari de eius prar-
fentia, & intuitu : frui cupitis amplcxibus, non
eft amare amplexus, fed delecbn , fcV volupta«
D.Tb*. tem capere ex amplexibus, Certè D: Thom .
fuprà quxftionc.4. art.j. fruitionem , delecta -
tionem elle decreuit: tria enim afleruit efle in
bcatitudine perfecta; vifionem , amorem t &
dclcctationem , id eft, fruitionem. Quód ve -
ró i ta fe res habeat , vt S-Tho. decreuit, omnia
argumenta qua? fuperius produda funt ad
probandum eile actum voluntatis,probant ef-
Auguft. ficaciter. Cùm verô Diuus AugufMnusdicit Ii
... bro.i.de doctrina Chriftiana.c.4.frui,eftam,Q>
ni reinhsrçre alieuirei propter fe; vbi fruitionenj
D . Thom. refert ad amotem. quod idem facit D. Thoflu
■-' in commentary's Epiftolz ad Hebrxos.ca. i¿
leâione. 4. hune habet fenfum , vt fíat fenfus
' caufalis,id eft ex prsfentia rei amata» caufa -
tur fruido & delectatio . Vcl dicatur , quód
aliud eft ámarc, aliud amore inhxrere alicui
rei: nam inhaliere alicui rei ex amore, eft cape
re dclcctationem, vel eft cum fuauitate ei con
iungi . Sed o pera: prêt i um eft argumenta illa
dcpcllcre, qua; probant fruitionem efle actú
ЛЛрИог* intelkftus. Щ Ad primum dicendum, quod
arguméta* fruicibo, non eft guftarc cibum,fedin cibigit
Ad prim«. ftu deleétari: & idem dicendû eft ad alia exem
AJfccundû pla.<Ç Ad fecundum dicendum, quod frui eft
deleétari , & deledari eft voluptatcm capere:
haec omnia pro eodem accipiuntur apudöm-,
• ." nés Latinos. Quod verô delectado pertineat
• ■*■ ad voluntatem,notius eft quam vt lit oftende-
dum. Vt verô melius intelligátur, obferUandú
eft, quod in adeptione & poflefsione fummi
boni, intellectus eft veluti manus apprehen-
dens bonum & frudum, voluntas eft veluti ft о
machus, qui in rei adeptione dcledatur , &
fruitur ; & qucmadmodum voluntas eft qua:
triftatur de fummi boni abfentia , fic & ipfa
eft qui de boni praefentia dcledatur, & frui-
Л.Л tertifi. rur.^f Ad tertium dicendum eft, quod ill* fen
tcntise D . Auguftini , quibus affirmât , quod
fruitio eft tota merces, habent commentarium
vt fiat fenfus caufalis,id eft fruitio caufatur ex1
fummi boni adeptione & confecutione. Ean-
dem interpretationem habet illa fententia D.
B. Augnft. Auguftini.io.confefsionum. c.zi.&.zz. beati-
tudo eft gaudium de veritate. Vcl dicatur,
quód fruitio duo requirit,& vifionem, & dcle-
ctationem : qua propter fanfti Patres nunc re-
feruntad vifionem , nunc ad delcdationcm.
quemadmodum facra fcriptura beatttudinem
nunc appellat vifionem, nunc gaudium , nunc
deledationem . Idem dicendum eft ad S.Tho.
Aiipurti. qAdquartum dicendum, quód ilia definitio
il rcâè intelligátur, potiùs eft à nobis : fi enim
Articul. 1 1.
vifio & fruitio penitus client i dem,fup eruaca •
neè eíTct additum , lumen gloria; cfle necefla -
hum ad vifionem & fruitionem Лtaque lumen
glorie eft ncccflarium ad frujtionem , non
quod fruitio fit actus intelledus * fed quoniam
eft ncccflarium ad vifionem , ex qua fequitur
fruitio & gaudium. ■ <■>
ARTIC. SECVNDVS r
f Vtrùm frui tantum conuemat çrça-
tura rationdït.
1 $ V fo M A TEXTVS.
Rima Côclufio.Eaquaî W****
non cognofeunt finem,
vtgrauia,& leuia, non
fruuntur quando fuurn
confequuntur fincm : nam frui, no
cft aâus potentiae peruenientis ad
ad finem, fed potential imperantis
executionem jdidtu eft enim quod
eft aâus appetitiuae potentiae. In
rebus autem cognitione carétibus,
inuenitur quidem potentia pertin-
gens ad finem per modu exequen-
tis,ficut graue tendit deorfum , & le
uefurfumjfed potentia ad quaper-
tinet finis per modumimperantis,
non inuenitur in eis,fedinaliquo
fuperiori,qui mouet vniuerfam na
turamperimpenumv >•
^"Secunda Conclufio. Bruta habét ÍMBBd*
imperfeócam fruitionem cum fuos
fines adipifcuntur;namcognofcút
bonum ¿c finem: fed quoniam per
naturalem inftin&um feruntur in
fuos fines,non perfcâè fruuntur.
ЩTertia Conclufio.Ratjonales na • Tertia.
turae,fecundu rationerh perfedam
fruuntur, quia non folùm cogno*
feunt finem 5¿ bonum, fed etiam ra
tioné vniuerfaKs finis & boni,quae
nullomodo eft in brut is.
 2T4 F; В. Médinas
ХРП CAf IO ARTICVLI.
T hic articulus facilèintelligatur
(quáquam i píe de fe eft facillimus)
D.Thom. Ж (cire oponet ex D.Tho.infrà q.jr.
mm art.j.quod rebus cognitione caren
tibuTcíim ad fuos fines perueniunt , competit
Quiet» quies:quiefcunt enim cum fuos fortiuntur fi-
Delegado nes,neq; ampliùs inquiet se manent : dcleftatio
Gaudium. ycrà propriè competit brütis ;.gáudium autcra
JLxtícia.
propriènon conuenit nifiercaturae rationali,
3uemadmodum ctiam laetitia , qua: \ltra gau -
ium importât redundantiä exteriùs patefadä
in corporis gefhi,& motu.Itaq; quicslatiiis pa-
tetquam deleitado, & delecbtio quàm gau-
Píuílío. dium,&gaudiumquàmlxtitia. ^Fruitio verá
hon folùm eft quies in bono adepto , fed dele -
âatio & gaudium pcrfe&um.quod quidem in
wfurrcAione corporum habebit coniunâara
íztitiarh perredundantiam ad corpus, quando
IÙ.9.X iníplcbitur perfeétè illud vatiernium Efaix?.
Lxtabantur coram te,ficut quilxtanturin mef
fc;& caetera qua; fcquútur.Vt autem nihilpre-
Scoc, tcrcatur,illud ctiam cft feiendum , quôd Seo*
tusin.i.d.i.q.5.dicir,quôd naturalia nullo mo
do fruuntur, quoniam non inherent, fed pc*.
tiùs à natura affiguntur ad fuos fines. Sed certè
con fideratio S.Thom.in articulo longe effica -
cioreft, vtpatebitre&c confíderanti: fagitta
enim non fruitur quando feopum attingit , fi
quidem fagitta non fc mouet per proprium im
perium,fcdàfagittatore colincatur, qui cùm
feopum attingitjfruitur, & voluptatera capit.
Sic de rebus alij s cognitione carentibus iudi-
catidum eft.
ARTIC. TERTIVS.
f Vtrum fruitiofit tantum Ultimifinis*
SV M MA TEXTVS.
prte.c«ci. flriKMBlRitoa Conclufio. Propriè
fruitio cft vltimifinis,qui
propter fe,& non propter
aliud appetitur, vndecum
quadamdele&ationc appetituquie
tat, fie vt nihil aliud de fid ere tu г.
secunda. ^Secunda Conclufio. Nullo mo
do cft fruitio cius , quod in fe nullá
habet delc&ationé) fed iolùm pro-'
pter aliud appetitur : nullus enim
fruiturpotionc amarifsima, quam
propter fanitatcmaccipit. .. .
ExpoCin Prim.Secun.
^Tertia Conclufio.Eiusquodin fc Tem*
habet deledationéjtametfi nó fit vi
timum,fruitiocftaliquo modo,fed
nonproprièjquianôfimpliciter ар
petitú quietat,quia femper manet
in fufpenfo VoluntaSjdonec habea-
tur id quod vltimum expe&atur.
EXP* ICATIO ARTICVLI.
VtrumDee
Icaggreditur D.Th.addifputandú , fruamar,
quod nam fit fruitionis obiec~tú;quá an potiàt
I I in re dilpuratio eft cum Durando; vifione be»
vtriim fruitio vitae beats habeat a.
ArgumSta
pro obie&o immediatèDeum , vel vifionem Durjadi.
beatified Durand, náq; in.i.d. 1. q. 1. exiftimat
fruitioné beata non Deú,fed Dei vifionem ha
bere in obicclum: idq; fibiperfuafit his argu-»
mentis.lf Primô.Idé eft obiecuiru fruitionis,& Primnm.
delc&ationis; delcdatio enim & fruitio idem
funt.Scd obicâù delcdationis non eft Deus .
ergo neq; fruitionis. Minor arguméti fie pro-
batur.Nam obieftü delectationis nó eft res fe-«
parata ab eo qui dclc&atur; qui enim delecta -
tur circa vinura, de vfu& fruétuvini delecta -
tur,nó de vino feparato. Щ Dcinde. Dánati nó Secundum.
triftantur nifi de carentia diuinx vifionis.ergo
beati fummcdclcftantur in vifione beatifica J
^Pretcrea.Autore Ariíhic.Iithic.c. 5. delecta- Tertians,
tio habet quôd fit laudabilis , vel vituperabilis Ariftoc.
ab operatione.ergo operario cft obie&ú dele«
ctationis,& nó res ipfa. ^[Prxtcrea.Fruitio fue Qua
cedit fpei ; fed fpes non habet Deú pro imme*
diato obieâojfcd Dei viíioné &polfefsionemj
quicnim vinum , aut cibú exoptat,¿mmcdiaté
non nifi vfum & pofTLfsioné talium cupit.ergo
quiDeúdefideratper virtuté fpei, immedia -
té non defiderat nifi vifionéDei , & poflefsio-
Arguitur
nem.^Sedhxc fcntétiaDurandi,quàm faifa contra Da
fit & improbabilis,hxc argumenta perfuadent. ran.
In primis Arift.2. de Anima tex. 28. fie définit Ariftot.
fitim,vtfit appetcntiafrigidi,&humidi: fa.
mem verô définit eíTe appetentiá calidi & ficci.
ergo famès,qux eft concupifccntia appetitus ,
pro obicfto immcdiato habet calidù & fiecú,
non gu Ration с calidi aut ficci.ergo defiderium
beatitudinis non habet pro obiecto immedia^
to fruitioné,quf eft actus voluntatis,fed ipfum
Deû fummè bonum.Etprofcâo qui delectan
tur in vifione fpeftaculorw, delectatio illorum
rion quiefeit in vifione, quia vifio eftjfcd quia
fpcâaculum eihnon enim quiefei: videos fpe-
cbcula in vifione qua? eft intra oculu fuum; in
hac enim vifioae fpettacula non celebrantur ,
fed
 ii QuaEftion.XL-
fed in foro. Ccrtè qui ex rebus amaríis dele -
ct.itior.-2in & v oluptatcm capit, non delc&a -
tur immediate ex î pía viGone; etcnim vifío
ipfa non cft amœna, пес virens, пес florens:
& -qui voluptatem capiunt audientcs mufi-
cam,non deledantur immediate ex ipfa au-
dirionc.fedex mufica , & vocum confonanria:
ipfa vero viGo, vel auditio, Гипс veluti quardá
inftrumentaría: adiones , quibus potcntias
confequuntur quod defiderant. Haec omnia
conhrmantur. Nam qui amar pofsidere epi-
feopatum, aut ecclefiafticam dignitatem , pro
fe ció ipfa m dignitatem immediate amat , quá
iiisintcllig.it citra poilefsioncm nonpofle illi
contingerc : Gc fane viri iuiti & amici Dei,
quod defiderant, Deus eft; vnde eft ilia vox
Dauidis; Sitiuit anima mea adDeum fontem
vi и um. Sc rurfus; Sicut ceruu s deGderat ad fon
tem aquarum , ita defiderat anima mea ad tc
Deus.at pofsidebunt hoc quod ddiderant,
quando facie ad faciem videbunt . Prxterca
mens noftra in vita beata immediate videt
Deum. ergo confimili ratione voluntas no
ftra diuina bonitate im mediaré fruir ur. Ve
rum eft tarnen quod eget oítcnfione huius
bonitatis , quam illi demonftrat lumen glo
ria?, & viiio beata. Certc viftis oftendit guftut
hoc cfle pomum , пес propterea confequen»
cftjVt guftus non immediate pomo fruatur.
Not** 4f Vt vero haec qua» diximus verifsima eife
comprobentur, intelligat Theologus , & feiat
fapienter difeernere inter rem ddiderabilem,
Sc rationem deüderandi Cue dcledandi , SC
effeâum inde fubfecutum.Res defiderata ab
aegroto eft fanitas ; ratio deiiderandi vel dele
ct an di еП bonitas ; effedus inde fubfecutus »
eft poflefsio, vel delcdatio : queraadraodunt
■inigne calefaciente eft agens, & ratio agen-
di , & effedus; & licet i n tcrmcdiet adtio, ignis:
eft qui immediate calefacit . Igitur res qua;
beatos in vita beata laetificat , Sc iucunditate
affirit , eft ipfcmctDeus; ratio deledationis
& fruir ionis cft bonitas fumma ; viiio verá di
uinitatis eft huius fummi boni poflefsio:, ex
Зиа fequitur deleâatio , qua; eft immediate
ebono fummo-, quod in hac vita deiidera-
Ad arge- uimus. Щ Ad argumenta Durandi fatisfacicn-
mcntiDu- dum cil » ad prim и m negandacft minor fyl-
laadi. _ logifmi.Naracaufaproxima & praccipuaqua-
Ad prúBú. re voluptatem capimus , eft bonitas rei quarrt
• r defideramusjfcdpoffcfsio&coniundioeft ve
luti conditio, fine qua nunquam potcrimus
dcledationem cipere, vel eftinftrumentaria
actio, qua potentiaconfcquitur.finem fuum.
AAf«cnnda «jAdfecundum neganda eft cpnfequentia ar
gument^ nonenim eft rcdaratiocinatiomam
ArtkuLlIIL 21$
damnati habent peruerfam voluntatem , &
ideó non fummè dolent de malo culpae.quod
eft contra. Deiirri ipfum , fed de malö pcenx ,
quod cft contra ipforum bonum. At beatiha ¿
bent redam voluntatem, & ideo magis iu.
cundantur de bono ipdus Dei , quam de bo
no per parriciporionem . Щ Ad tenium dicen- Adtertium
dum, quod operatio eft caula efheiens dele -
etationis , ipfa vero resell caula obi cCtiua &
finaüs, de cuius poflefla bonitate deledamur ,
& voluptate afficimur. «J Ad quartum dicen- Ad <j«urti
dum,fpem,Deum ipfum obtinendum fpera-
re: eft autem Deus ubi proprium bonú,quan -
do per V ilïone m mentis voluntas fumma fnii -
tione Deo copulabitur , de quo fuliùs folet
tradari in. 2.z,q.i7. artic. J. «J Ad omqia vero j^aUer Ь
argumenta Durandi faciliíis poteft "fheolo.- v"10 "
gus fatisfacereinhuncmodum,Gdicat, quôd Duramdi.
apudD.Thom. & viros dodifsimos idem cft
dicere, Deum efle obiedum fpei, vel delcda -
tionis,& viGönem Dci, & poflelsionem , eT
obiedum fpei , vel fruitionis ; non enim i ■ ?
aliud obiedum fummum bonum , & con
cutio fummi boni : liait auaro idem eft pecu
nia , Sc confecutio pecuniae , & pro fine habet
pecuniam , & pofridere pecuniam . Et quod
■Gt idem obiedum fummum bonum , & con
fecutio fummi boni , hoc argumento efficad
demonftratur : alioqui poflet voluntas appe- ,. an Va
tere fumntum bonum , & quod non habere« >.imurf
appetitum habendi fummum bonum , quod
eft prorfus impofsibile. Certè S. Thom.fa»pUr
ifimè.replicat,quôd finis dupliciterdicitur.nem ,яи., .„.
pe & ipfa res, & adeptio rei , vel poflefsio , Se
quod pro eodem valet diccre,fi пега efle reni
aliquam,vcl eins adeptionem . Vide S. Tho . D.Thom.
-q.$.art.i. & in hoc articulo exprefsè idem re-
petit ; quarc inanitcr laborat Durandus ad
probanduro.quod obiedum fruitionis Gt vi -
Go Dei , & non ipfc Deus: nam ex hoc quod
vifio DeiGt obiedum fruitionis,non eft con- ..naowl
fequens quod ipfe Deus non Gt obiedum
eiufdem. 'I'.f
A R T Ï G. H^VARTVS.
.][ Vtruv^fruiüofitfinis iam Ь'лЩ.
S V M M' Л TE X TV S.'
Rima Conclufio. Frui- Priß>.c©ci.
цо pcrfcdä,cft finis iam
rhabiti ш re j nam tune
**** a,ppetitirs perfedèquie-
" çx^uratur; У '
О 4 í Secunda
 ъ\6 в.
Secunda Gonclufio. Fruitio im
perfeta eft finis habiuinfpe. Pro
batió vtriufque concluííonis haec
eft . Quoniam fruitio ex adeptio -
_ : ne finis quem dcficjeramus , ori
tur & dimanat: quando finis ha
betur ihre , perfe&è habetur ; qui
¿KtaptA do finis habetur in fpe , nondum
perfe&è habetur : & ideo ex priori
finis adeptione , fequitur fruitio
perfecta ■ ex poíteriori , fequitur
J> 1*
ib U imperfecta. '
.,.m¿;i, -i S X P x't ¿ Л T I О À K T I С V L I« J
Vtrum In N hoc articulo in primis quarritur,
vita beata vrrùmin vita beata, in qua eft per
poflit quis fect.! fruitio de fum mi boni ,& vl-
fruivna pet
fona lins timi finis adeptione , fit vna frui -
aliji. -tiotriumperfonaram, Patris,& Filij, & Spiri
tus fancti ; ve 1 an pofsit efle fruitio vnius per-
fonoe lino alterius fraitionc^ Han с quautio-
Scot. nem edifterit Scotus in.i.dift.i. quxftionc ai
& in.4.di ftin.4 9. quaeít .7. Et à parte affirma-
Arguméta. tiua quxftionis líe arguitur. ff Nam quxh-
Гпшцш. bet pcrfona eft fummum bonum , & vltimus
finis pcrfeétifsimus. ergo fieri poteft , de po
ten tia fairem Dei ab fol uta, vt quis fruatur Vna
Seeúdum. peri on a abfquc alia . Щ Dcinde . In hac .vita
"poflumusfrin vnaperfona abfquc alia, vt pla
ne conftat; & in vita beata videtur, quod ma-
.^AT.Q gi$ diligarnus filium quam patrem, liquidem
apparet quod ei ampliii s debcamus : fadus eft
enim pro nobis homo, & pro nobis mortuus
eft, & cruci affi-xus , quod non fecit pater, er
go in vita beata poteft quis frui vna pcrfona
Tertium. abfque alia. «f Prx-tcrea. In vita beata, beati iu-
dicantfilium fadumeifc homincm ,& mor-
tuum pro nobis , idque non iudicant de pâ
tre, ergo poflunt frui filio abfque patre. Con-
fcquentia ftd^ 4>robarjw. Nàr>i a)d ffiiitionem
Quartum. requirimr judicium. fJ.Ad hsec. Poteft vidcri
vna perfona abfquc alii , &;éiteVfflal áuína
abfquc perfonis. ergo poteft efle fruitio vnius
perfona:,abfque fríutione alterius , & poterit
efle fruitio eíTcmia;, abfque pcrfonarum frui-
tione.Conf^utio arçumçnti .eiiÇjens eft . fed
antecedens probatur; mm , qùoniam poflu-
mtis cognofcçre perfonariv^iqua; tft pater,
■abfquc со quod cognofcamiis filium deter
minate , puta Paulum , vel Alronfum : fed fa
jas eft cpgnofccrc ilium habere filium . ergb
Expof.in Prim.5ocun.
ad agnofcendum patrem in diuinis , fat eft
cognofcerc, quod habeat filium , licet de
terminaré non cognofcamus filium : turn
deinde » quoniam pater fine filio videri fané
poteft, quanquàm in tell it; i non pol sir ; aiiud
enim eft viiio »aliud intelligentia.ergo quam-
uis iacrtibile non fit , quod pater intelligarur
abfque filio ( funt enim rebtiua , & relitiua
funt fimul natura & intcllcctu) ас facti hi ic
cfVc videtur, quod Deus oftendat videndam
fuam paternitatem , & non fitiationem : tum
vero , quoniam ad cognofeendum patrem
in diuinis , fatis eft cognoicere fuam de и ni.
tionem , & eius corrclatiuum : at Spirirusfan-
ctus non eft de definitione patris,neque eius
correlatiuum : poterit ergo videri pater (ine
Spiritu lañólo.
Щ Tum pranerea , quoniam generatio patri» Qjiinram,
terminatur ad verbum , & non ad eilen tiam'
diuinam , & vna diuina perlón a potuit termi -
narc vnionem carnis allumptx , etiamlî neqj
pater terminât , neque Spiritus f.inctus: ¡ ote -
rit ergo videri vna pcrfona fine alia. Confe-
cutio argumenti indc liquet; quia Ii actio rca-
lis terminatur ad vnum, & non ad aliud,adio
intclledualis multo magis poterit terminan
ad vnum, öl non ad aliud t nam ca qua; redit-
ftinguuntur, intcllectu leparantur. q^Quod Argomc
.lOoltci •
vero diuina fubftantia poísit videri fine per dum diuipJ
fonis , hec argumenta perfuadere videnrur1. nair. tßirf-
Nam diuinitas habet fubfiftenriam abfolu- t'^n po:Te
tam, pcrfona: verá diuinac habent pcrfona - viden »bi-
litares , 8c fubfiftehtias rclatiuas. at abfolu-
tum fecundum rationem, prius eft rclatiuo. DIS. Priannoi.
ergo poteft Deus oftendere fubfiftenriam ab-
iolutam,non often fa relatiua.
«jDcindc. Patcrnitas, (iue filiatio diuina, quan
quam eft diuinitas, non tarnen fignificat dt-
uinirariseífcnriam.igiruripfadiuiniras fe de-
monftrare poterit, non demonftrato со quod
non eft de fuá eíTentiali rationc . Certc ti de
eflentia diuinitatis eflet pater, films cífet pa
ter, fiquidem filiuseftdeitas, de cuius ellcn-
tia dicitur eflepater : ¡k forra (sis Moyfcs diui-
nam eíTenti.-im vidit in monre Sinai, & fan-
dilsimam Trinitarem non vidit; alTcruaba-
tur enim Moyíi Triniraris demonftranda glo ■ é ,1t í К
ria , quando in monre afsiftens Chrifto cum •m'j Alma*
filia, colloqucbanrur de eiccflu inHierufa-- it ml
lern complendo. n <■ • • \: . :l\ .je.i j b-i
Щ Denique vt iam finiam. In aliqno priori Тек!um.
originis eft pater quando non eft filiusjprius
«nim intclligimus perfonam patris conftiru -
tarn & peril-dam , quim qu od habeat filium.
-ergo in illo priori poteft cognofei patctiî»<,.o- Ы
übfqHC fili<v.:s.i v '. ¡ i i.a лея : . ; . : ■ ¿
f Ad
 .nrjQüaeítioEL X L П
frinucócL Щ Ad huius'rci expofnionem eft prima con-
ílflMB^A chiflo. In vianon eft vna fruitio omnium pcr-
^J. fonarütn , & potcft quis fruí vna perfona abfq;
маЬ^ие* fc'eflenùa abfque perfohii : nam potcft
tlii. quifpiam cogitare, & cum fuauitate recokrc
Chriftum Dominum efle pretium noftrse re
demptions, & nihil meminifle dc.patrc,aut
Spiritu fa n cío . Rurfus poteft quis ex ductu lu-
minis rarionis naturalis cognofeere Deum efle
vnum abfque Trinitate perfonarum , & in hac
diuinitaris contcmplationc maxime delecta-
ri. Ex bis facile eft intelligere , quod poteft
quis amare vnam perfonam abfque alia, pote*
ritque fuauius , & intenfiùs amare vnam perfo»
nam abfque alia. Çauerum habere iftum actum
comparariuum , plus diligo ñlium quam pa
ttern, blafphemia eft non ferenda: nam tantum
debemus patri atque filio , & tarn eft bonus at-
que filius; imô habent vnam eandemque boni-
tatcm,& perfedionem.
SecüJ.cóc. щ Securida conclufio. In vita beata quando
.Vna peifo- videbimus Deum ficuti eft , -fieri non poteft
teit°TiaerivVt videarous vnam pcrfonamabfqucalia,aut
fiae ah», effemiam line perfonis : decernoque adco
hoc clTe impofsibile, vt numerari dtbeat in
ter ea , quae continent euidentem contradi-
ctionem , & qua» fadibilia non funt. Nam Vi-
iio Dei eft notitiaintuitiua, qua videtur Deus
».Ioio.|. ficviieft, docente S. loarme Euangdifta. er
go fe mi г in rem , pro ut eft à parte reí. Vn-
dc dim Deus lit in tribus perfonis, Yidebitur
neceffario in tribus. Dei ndc.Si Angelus cognp
fcit me elk- hominem, ex nccefsitate cognofcit
ine ci e animal , vt plané conftat. Ergo qui vi-
dei diuinam efientiam , needle eft etiam vido-
re tres perfonas. Confcqucn tía ¡ argument! in-
de pro bat ur. Nam maior identitas eft inter
efientiam , & pcrfonam , quam inter homi
nem, & animal. Prseterca qui vidct efientiam
Petri,! icccflanó videt Petrum. At magis vnum
funt efientia , & dinins per fonae^ quam Petrus
iC fua efientia. ergo vifa ciTeniia Dei , cxne-
ceibitate perfona: videntur. Ad hax.Si natu*
ra diuina effet tantùm vna perfona (ficut gen
tes & Philofop hi arbitran tur ) non - pote ri t vi-
,deri efientia , non vifa perfona. At efientia
diu in.-i , & tres perfonx tam -vnum funt,quam
• efle t diuina. eil caria cum! i lb p crfon a . ergo
;fieri non potcft vt videattir efientia abfque
perfonis. Ccrtc quod fit omnino impofsibile
-videri efienriam abfque perfonis, docent vi«
Я. Thonù W dodifsimi. In primis S. Thanteia-jqux&io-
Ciicrann». ne fecunda , articu. 8. ad tertium. & Caietanus
tiucicians eundem locum , ante quem Henri-
1 enrices .CUSrGandauenfis quodlib. fecundo, quadtiq-
ne fepdmaideradocueratj-cúei-quo i
Ochta.
.up
ArticdL»ii ШИЛ tv?
& GabHcl in xuftindioneprima., p.rintijSgn- Gabriel,
tentiarum , quxftione quinta, manifeltè cpn*
fentiunt. Ex hac concluiione fequjiur, quod
non pofsit ,vna perfona: vidíri abfque íaUa»
quod CDndudo efflcaci argumcntatipne.
Nam vna perfona non po.tcit yideri tine ф> ЛэЗэдЬ.;
fentia , &c efientia non poteft videri abfque
perfonis : ergo vna perfona noft poteft videri
íinealijs¿.íii:J', ; • • . »i .v ,¡.t v«.hïo';
% Tertia édnclufio» Secundum legem Ordina* Ten. cficL
riam, Ik fecundum praefcriptumà Dcoordi» Fierinópo
nem fieri non poteft, vtfruatur quis vna per. tcft Tt/iea
fona abfque alia; Nam fecundum legem ordi- vcilooa
nariam eft nobis promiffiim in premium no- аЬГ$ alia,
ftrorum laborum videre patrem , & filium , Sc
Spiritum fandum , & in eorum vilionc, &
poflefsione fummc deledari , & gauderc vt
plané teftatur vniuerfa < pagina noui teftai-
menti. . '. „ . «. v. w p, !- '"ii.i*
Щ Quarta condufio .'• Probabilis videtur & Quarta
credibiUs illa fententia , qua: afierit quod
pofsit beatus videns Deum , iudicare dc bo-
nitate , & pulchritudinc vnius perfona: , &c
non altcrius, & de bonitate elfenti.e, &non
dc perfonis . Hanc fentendam docet vir ma-
gni nominis pater Soto libro quarto Scnten- Soto¡
tiarum , diftindione. 45). qunftione tertia , ar
ticulo tertio. & probat fie. Nam poteft Deus
concurrere cum eo qui videt Deum ç ad iudi-
candum quod Deus eft vnus , 6c non con
currere ad iudicandum quod fit trinus. Rur-
fits potdt Deus concurrere vtiudicet patrem
produccrc filium.*, & non ,vt iudket patrem ' egub*
producere Spiritum fandum. Samé : hoc non "íri1c-V' *»
videtur effc omnino impofsibile , vt dicamus •«••»»«•
Deum id non ¡poffeiiáccrc. f. Quae -iententra IS"rcn'Jt:A
li vera eft j.eonfcqucns eil ad. cam , vt pofsir
quis frui efientia abfque perfonis , aut vna
J.c rfona abfqu e fru itio ne altcrius : nam ad
ruitionem, & dcledationem , neccfiarium eft
Judicium intelledus , & non fatis eft fimplex
•boni apprehenfiOjVt fuprà probatum eftJbrgb
li videns Deum poteft iudicare de vna perio-
na,& non de altera,poterit frui vna, abfq; frui-
tione alterius. i A.ton я : itíl mu- , Jr.i; • . .:ir>
^fScd percpntabitdr Theologu« , num odi Dubloia.'
videcet Deun^y >& non firueretur omnibtls
perfonis^ cfictnperfedc beatusteirer1 profo-<" ia»»J ЬА
cto : nam vidoret Deum Patrem, & Filiuin, Sc
Spiritu m fan dum, in quoru m \ ifione beaticu-
do client ialisconfiftit. Sed & huius rei altera
eft probatio. Nam Deus eft finis vltimus bed- ЛдимЬ*
tificans , rattone eiTcntije , & bonitat is fux% 6c
non ratione relationum , &: praprieT.Mum pcr-
-fonalium.Vnde acuratc & fubtilitcr docf t San« .t.p-.r 4
&u» Thoeia*i¿.pmnodiftinct.i.qux-.ftionc.i. $.ТЬогал
О 5 articulo.».
 ti8 F.EMedinb'31-ггЛ
• чЬ , articuló. M qüód relatione* diuine, vt fu'nt ipfa
Dei bonitas , fruibilia funt ( vt ita dixerim) at
non vt relatione* funt. Scd tarnen hase fen-
tctitia,quanquam probabilis, & credibilis fit,
mihi profeftó non probatur , & ideo fbtuitur.
Qu¡a.cócl. Quinta conclufio. % Mihi videtur omniao
impofsibile quôd quis iudiect de vna perfo*
na, & non de alia,aut de cifentia,& non de per.
fonis(loquimur de со qui videt diuinam ellcn-
¡*v,. .:зТ tiam>& fie decerno ciTe impofsibile prorías
• ^ 1 quôd non lit vna fruitio omnium perfonarum,
(':î„ ' & diuinitatis. Quod mihi perfuadeo hifcear-
, , '2 gu mentis. Nam Patcr,& Filius, & Spiritus fan-
.j. <ftus habet eandeme(Ientiam,&bonitatem:8c
beatus hoc videt euidenter. ergo fieri non po-
teft vt iudicct efientiam diuinam eflebonam,
pulchram , Sc fummèdelcâabilem , & idipfutn
non iudicet de tribus perfonis. Prxt«rea , vilio
diuinitatis , qua; eft vilio beata, non tantùm eft
; -n¿P lpeculatiua , aut apprchenfiua, fed eminenter
iudicatiua , alioqui beatitudo non effet , vt fu-
prioftenfum eft. ergo (icut fieri nonpocft vt
•vidcatur vna perlón л abfque alia , aut effentia
abfquc perfonis, fie fieri non poteft vt iudicct
vidons Ueum de bonitate vnius. perfona: , &
.wîc2 non alterius. Et eft alia probado apud S. Tho.
qua: non minus vrgu quam precedcntcs.Nam
«on folùm perfona; funt Гс latiuayquarum vna
non poteft vidcri fine alia , fed etiam in eis eft
vna eademique ratio fruitionis , riempc diuina
bonitas; & ideo impofsibile decern it S Thorn,
quod in vita beata pofsit efle fruido vnius , ab-
Adxrgufflc fque altcrius fiuitione. % Argumenta verô in
u 10 oppo- principio in con trariu m obieda, facile ( quan-
fi™rar 4Í¡tm£gointclIbgo)renodabuntarvNamad pri«
Adpnmuei тат dicendum , quod quilibet perfona eft
fummum bonum, ¿V vlnmus tinisfufficicntilsi
mus ad beaadü»homines,&adpcrfectifsimam
íruitionem, fi feorfum & feparatim vidcri pof-
,fct:cartci urn vna perfona abfq; alia, eft euidens
cotradidio quôd videri pofsit, prout fupra pro
•Ъд tum e.\ ifii m o. Itaque concedo id, quod ve*
•riFsin)umcft,fielTentia vtderetur fine perfonis,
-aut 'vna abfque alia , perfectè bearet. homines;
-qûisncgat,cùm fit fumma, & infinita bonitas?
.ан>\<!>>< Sed quod dici mus eft, id fieri nó poíTe propter
cfummam identitatem intefcflentiam,& perfo-
Aà fecíMií. nr.s.ajAd fecundum dicendum e(t,probatione
Don rede procederé: nam in vita beata vidc-
-tur Deus facie ad facicm , & ficuti eft, in qua
¿vifione vna perfona abfque alia videri non. v*>-
Adtertiú. -let: ^Adfertium dicendem, quod tanrum de-
:bemus pat ri , at que filio : nam p atcr d cdi t nobis
filium,& omnia cum illo nobis donauit(teftan
R.orn.8. ■ te D. Paulo..) Prœtcrea diceodami,-quàd iadi*
,« ofr 4 ci'-mi , quod in viiabeata nos beatificar ,& fe-
Expaf.inrPrirn;Se£un.
lice? efficit , non eft nifi iudicium de fumma
fummi Dei bonitate. Щ Ad quartum nego an- Ai 'MW
tecedens, & ad primam probationem , dico >ai .
tarn effe inuaüdam : nam non eft cOnfi milis ¡, . ¡j. »Л
ratio de diuinis & humanis. In diuiniscnim >вш*
qei cognofeit, & videt perfonam, ex necefla-
rio confequio videt cficntia.-.i ; & qui videt
efientiam , ncceflario videt tres perfönas, vt
dudum probatum eft : in humanis vero pater
& filius non habent eandem numero eilen»
tiam , & non oportet vt qui cognofeit patrem,
eognofeataut videat efientiam fiKj.lllud etiam
non prxtcreundum , quod etiam in humanis
qui cognofeeret aliquem effe patrem , & non
cognofeeret diftinCtc filium , non cognofeeret
difunde patrem, fed tantùm in confufo. 41 Ad
fecundam probationem dicendum , quod in
humanis poteft videri pater, аЬГф со quôd vi
dcatur filius ; quamuis impofsibile lit quôd in-
telligatur pater abfq; filio, propter mutuam rc-
lationem: cxterum in diuinis id non habet ve-
rum:nam pater setern us, & filius, habent cande"
numero efTentiam, imo funt eadem numero,. ., .„ ..
diuinitas.Ciim ergo qui videt patrem , neccfTa- л г .. .
rió videat efTentiam diuiná, & qui videt eilen«
tiam diuinam , ncccflum eft vt videat filium;
plane confequitur с (Te impofsibile vidcri pa
trem non vito filio.«' Ad tertiam probationem
dicendum , quôd qui cöcactc, 8í per proprian» ,\.n: I »
definitionem cognofeeret patrem xternum,
certe definiret iHum fie , vt in eius definitione
conftitueretur cfientia diuina : nam de ratio-
ne pat ris sterni eft quôd fit Deus: at Ii quis
denniat efientiam diuinam , neceflum cd vt
definiat per vnam perfectionom infinitam , &
immenlam,qux contineret in fequiequidin
Deo relatiuum, & abfplut um eft. Ht ideó pater
non poteft perfefte intelligi abfq; filio, & Spi
rit u faneto. щ Ad quarum ratioeinationent
dicendum efl,ciTe inuaüdam, quamuis quibuf-
dam vidcatur. efic palmaria; Nam Petrus ab
fque nomine intelligi non poteft : at actio rea -
lis terminatur immediate ad Petrum , & non
ad homincm,& vieeuerfa : Petrus enim imme-
diatè reeipit accidentia , & homo mediante
Petro. Rurfus Petrus immediatè gencratur à
Paulo , & curanir à medico, homo vero me
diante Petro. Dixit enim Arift. medi.um cu
rare Calliam , aut Socratcm, non homincm in
communi. Ratio ergo qmre argumentado
inanis eftjhsc eftjquôd cnim vnum non pofsit
videri fine alio , non proficifeitur ex eo quôd ..„ . r?
vnum non. pofsit operari fine alio, fed ex со .»•■ ч
quôd vnum eft de eilen tia , & ratione altcrius:
paterenimoperari poteftabfque filio,at inteUi ,K1'
ginequit fine filio. Щ Ad quintam probation^, Ml ¿
qua
 :; - Quseílion.XL
qua probatur diuinam eflcntiam vidcri polfe
abfquc pcrfonis, dico efle nugatoria m : nam in
Deo nihil eft prius,aut polterius, ell que tan»
ta identitas inter elTcntiam & pcrfonns , quan*
ta eft inter ea qua: fummè Vnum funt ; & idcd
fieri non poteft vt elTentia videatur abfquc
perfonis. % Ad fcxtam probationenrexpfae-
. '*' cedcntipatet confutatio. Illud verô'quod de
ir» - л Moyfe additur, fallifsimum eft, 6c nulla ratio-
,t„ , .-. ne,aut probabilrtate fulcitiir. ^Ad vltimam
probationem illud rcfpondeo ex fymbolo
fidei , quod in hac trinitate nihil prius, autpo-
fteriis fecundum fe: verum eft tarnen quod
fecundum noftrum modum intelligendi im-
perfedum, Scimbecillum, quem habemusdüni
hic viuimus , prias cognofcimus perfbnam pa-
tris conftitutam,quàm quôd generet, & quàm
quôd* habcat filium ; fed in vita beata, vbi erit
perfecius intellccbis, omnia videbimus limnl
omnino vnico intuitu. Illa verô inftantiaori-
ginis qua: pofuit Scotus, ficHtia funt, & non
alTcruntur line magno periculo: de quo accu-
•ratiùs diftum eft fupra in prima parte.q. 14.
Vtrüm frei щ Alia qusftio folet moueri de fruitione ab
a,°*i** interpretibusS.Thoraa;; vtrîim fruitio quam
xatioals e- ^c babemus dum viuimus,quam in nobis öpe-
infdem. " «tur chantas , fit eiufdem ration» cum ea frui
tione , quam habent beati , videntes , & pofsj-
dentes ipfum Dcum 3 Edifient hanc quseiHo-
Jconis. nem Scotus in. 4. diftin ft. 49.qusft<7.& pro»
pendit magisin partem negatiuam , & fuade-
Ttimüug. tur fie eile. 4f Nam fruitio in vita beata Поп
eft libera, fed neçeflària; illîcenim necefsita-
tur voluntas turn ad amandum , turn ad frucn-
dum ( fi vera funt qua; fuperiits difta funt) fed
, , fruitio dum hic viuimus eft libera, quam pof-
fumus habere, & non habere, ergo difFerunt
* non folùm numero, fed etiam fpecie , & gene-
V re -.liberum enim & rteccflarium toro genere
Secundum, différant. % Deinde.Omne finitum, per con
tinuum incrementum poteft venire ad quan-
titatcm alterius finiti , fi runt eiufdem ratio
nis. Sed fruitio quam habemus dum hîc viui
mus, quantumcunquc crefcat, non poteftper-
ueeire ad quantitatem fniitionis vitac beata?.
Vhimum. Ergo non funt eiufdem rationis. ç Vltimô.
Fruitio via; fequitur cognitionem obfeurarm;
fruitio bcatitudinis fequitur cognitionem
-euidentem. ergo différant , & nulla rationc
Xeiponfio. conucniunt . Щ Sed hxc argumenta verum
non concludunt: ventas enim eft , quod frui
tio via; , & patria; cccleftis , funt eiufdem ratid-
nis; nam chantas via:, & patriae, fine dubio
funt eiufdem fpeciei; imo cadem Charitas nu
mero manct in eodem homine in via , & in
faulu*. beata vita : dicit enim Diuus Paulus,quôd cha-
Articül. III. 219
ritas ntinquàm excidit. ergo fruitio qua; chari-
tatcm fequitur, eiufdem rationis eft in \ia,&
in vita beata. Pro confutationc argümento-
I rum fdendum eft cx Caletah. 1. :.. qua:ÍL?4. Caiet.
Brtic.7.&¿3.p.quarft.7.articu.ii.quód licet cha
ntas vja? & patria; lint eiufdem fpeciei, funt
tarnen diuerfarum rationum, quantum ad mo-
dum effendu Etenim flatus chatitatis in pa
tria , eft veluti naturalis ; eft liquidem amicitia,
-ctrinatufalc eft cormiuereamico,& eiusprae-
/fentia frui : ftatus' vero eharitatisdum hie vi
uimus , eft praEternatuMÜsi.vtiaiuftusThoTt. D.Thoim
Opufcu.61. dicit, quôd eft quodammodo vio-
lentus. quaproptcr Diuus Paulus.i.Corinth.ii. Panlui.i.
ápbellat chafitatejn ,'vlárrj^ cUçeihs , àdhu^ej:- Сом».
ceUcntiorem ' viam Vobis" demonflrq. ft' ad
Hebrosa» ¡ 'Nor! habernos ma- НеЬг*. i|.
nen tern , fed iiutuçam ioemirirnus. Ex hoc fe
quitur, quotfchànfas vW^flétlumuitio, quan
tumcunquc crefcat , non poteft exa;quare
çxhutjoncm patria*! licet enim qu5d;bbiê£rffm
fit clarè vifum , vcl obfcurè , non mutet chdjri-
tatis rationcm , verùmin prefentia amàti Ita-
bet majorem intenfionem , & certain quan-
dam perfectionem', quam charita» via.- exa*-
quarc non valet; vt li lapis haberet gaudium
in centro, eíníVhodi ¿audium höh habet ex
tra ccntfuwvltcct; velociftimèi St, fuauifsimè
ç^oueretuT in сепг/цпт. Sed de, his fuiîùsagi-,
.nie in locts citatis : nunc vero hxc documenta
l<jéte -dèdirtius:y $як erarte ád ârgumentorum
.confutationem. ;Sed ex hoc alia nafeitur
dubitatfOj'Num beati in vita/eHcineceffariè
"fruahtíúr, & dele'&entur de Dei vifione,an pô-
•tfils liberé? Pj-afclara qusftio «ft , .& digfla
Theologicoinftituto, fed dcea diligenter la
tís ediflertùra'eft fupra qúslhone^. articu.i.
"¿V:4.& idéo ábíéíils tradatiónc fuperfeden'-
durn eft , recplendaque funt ea , quae in iljo
loco à nobjsfimt difpirtata. .Ccrtè exeoquod
'charlttts héccflario ámét ',("&; friiatur in pa
tria , Mc 'vetà dum viuimus liborè , non oft
confequens quôd re ipfa différant : nam fu-
prà diclülm eft -, quod vaíurltas eadem nuqc
liberé operdttlr , *& hmc confideratur vt libe
rum arbitrium; nunc veré» nccefl'ario , & fie
confideratur vt; natura, qua», ad modum na
tura; necefiarió operatur . .t-íberum ergo &
neceíTarium non femper* dift-Vraht1 r¿ , fed
tarftíím ex modo'operaadi. Atqui hie fit fi
nis explicationis ; nam fi liberet fpaciariTa «'-
'quäcftionibus'ferendis de fruitione, difputa-
tio nunquamfinem inueniret : difputantenim
Theologi innúmeras qusftiones; vtrùm ne
Deus fruatur creatura ; vtrum ne qui pecest
Hiortalitcr , fruatur creatura , & ш crcatUra
fuum
 3
IZO F.B.
fuum vhimum fincm con ft ï tuat : & illud etiarn
interrogan: , nu m in hac vita mortali cuiquam
conceflum fuerit fruiDco, & diuinitatis frui«
tione : & illud quoque , num animaChrith
Domini in pafsione frucretur, & gaudium ha-
bcrct,an potiùs fummomoerore propter nos
homines , & propter noli ram falutcm afficcre-
tur. Sed prrdictx quxftiones ex proprijs lo-
eis diuinx Theologie funt turro fublatar, &
in hunc locum tranflatx, vt Theologi diui-
tias fuas oftenderent : nos vero ad propria
loca cas referimus , & ad id quod agimus,
reuertimur.
CLVAESTIO XIL
Deintentione,in quinqué
; sirtiçulosdiuifa.
E bac re t raflant nonnu/UTbco
D fequi ilium per certa & ihn uta media. «J Tertio
ARTIC. PRIMVS.
ff Vtrum intmiofi actus Voluntatis.
S V M M A T Б X TV S. • • •*
Conclnfio.
Onçlufiô eft affirmans.
Nam intentio nihil aliud
cft quâm in aliud tende
re : vnde intentio principaliter per-
tinet ad id , quod mouet ad fincm.
Voluntas autem eft quae mouet
omnes alias vires animae ad fincm.
Intentio ergo voluntatis eft. Pro
bado ergo ad formam fyllogifmi
reduda , fie habet. Intentio nihil
aliud eft, quâm in aliud tendere.
Sed voluntatis eft in aliud tendere,
liquidem mouet omnes alias ani
mae vires ad fincm. Ergo intentio
voluntatis eft.
ИН1САТЮ A Ц T I С V L I.
lotentb N hoc articulo fciendum eft, quod
quid fit, ir intentio accipitur btfariam ; vno
ouomodo modo , pro t endentia in iinem , (iue
átoidatnr. res qua? tendit in fincm, cognofcat
finem , Hue non ; &: in hoc fenfu natura inten
dit fincm : alio modo accipitur pro tendentia
Expotin Prim.Secun.
in finem , cum cognitionc finis & mcdiorum,
qux ducuntin finem: & in hoc fcnfufolùm
competir nature rationali. & hoc modo di-
fputant de intentione turn Theologi , turn
Philofophi morales. Secundo intclligendum
eft i quôd inttnuo eft actus voluntatis circa
fínem : voluntas vero circa finem tnplici ter v°lft»» «1»
negotiatur, vt optimè aduertit S. Thorn. fi>- rikiterh
lutione ad quart um. Prim о refpicic finem ab- ЬаЬес
lolutè , quatenus cft amabilis propter Гс:гсГре- D. Thorn.
étd huius pon it ur quidam actus in volúntate,
2ui appellator voluntas. Deinde voluntas rc-
nc'it hnem iam habitú;& refpectu huius con-
ilituitur in volúntate quidam a&us , qui appcl
latur fruit io,dc quo dudum dictum cit. Tertio
refpicit voluntas finem tanquam terrainum
per cena media confequendum ; & refpectu
huius pon it ur quidam actus in voluntare, qui
cft intentio. Itaque qui deiiderat epifcopatum,
Don intendit ilium : turfus qui iam habet epi
fcopatum, >on intendit, fed fruitur iam illo.
illc igiturintendit epifcopatum , qui vultcon-
fciendum , quôd quamuis omnis actus volus-'»"
talis prsfupponat act uni inu Ikctus; nihil enim
cft volitum , quin pracognirum ; inter omnes
tamen actus voluntatis nullus eft in quo ma-
gisappareat ratio ordinis,& intelligcmiz , qui
in intentione voluntatis. Nam voluntas, quae
fertur in finem abfolutè , prxfupponit quod
i finis cognofcatur tanquam poficflus , & vltt-
roa quics noftra voluntatis:intcntio vero prx-
fupponit quôd finis cognofcatur tanquam
terminus, & fcopus eorum quae in ilium ordi-
n an tur; ordinäre vero cft opus rationit, vt ma-
nifeftè conftau ergo in intentione apcrtifsimc
cernitur ordo rat ionis. Doctrina ett Diui I bo
ma; de V cri tate,qui'flionc. i z . articulo.!}. Illud
etiam obferuandum eft с* eodem S. Thorn,
vbi fupra,quùd hxc imprefsio rationis & ordi-
л is, qua: in intentione apparet, non conuenit
voluntati fecundum fe , fed quatenus mouetur
ab i ntcllectu. Hoc probat Diuus 1 'bomas opt i»
me. Nam ita to m para; urn eft, quod quan-
do duo agenda ordinata concurrunt ad Ope
randen), in fecundo agente cft duplex mo
tus i vnus competit ei fecundum fuam natu-
ram } alter vero ei conuenit quatenus moue
tur à fuperiori agente. Quod animaduertcrc
licet in corpoi ibus cceleiHbus,qux prater ma* -
tum fibi connaturalem , raoucntur admotum
primi mobilis. Idem patetio aqua maris, quae
prater motum naturale ipfms aqua;, habet mo
rum fluxus & refluxus à fuperiori agente. Non
aliter in noftro prepofito , quôd voluntas afn-
uatttr ad fin¿ , v ci cius poffefsiooe fruatur , eft
voluntad
 Quaíftion.XlL
voluntati conn atúrale : quôd aptè , & appofitè
per media ftatuta tendat in finem , hoc сопч
tietait voluntati , quatchus ab intellcftu diri-
gitur. Itaquc intentio eft achis voluntatis cx
directjone intellects proueniens. Щ Hie ve
ro adn ota t Dominus Caictanus, quôd media
tantùm habent vnam confidcrationcra , nimi-
rum quôd deftinantur ad finem. Finis verá
propter fuam "përfeâionern habet triplicem
conlideratioriem : fi enim conlidcreturvt eft
amabilis propter fe , confideratione huius eft
voluntas : fi vero conlidcrctur quatenus fatu-
rat appetitum noftrum , refpe&u huius, fruitio
eft : verùm fi confideretur tanquam terminus
per ftatuta media cbnqnirendus , refpedtu hu»
Argeirat Jus, intentio eft* 1 Щ Sea videtur quôd volitió
coatn с» finis , qua afficimur ad finem abfolurè , non fit
quacdJcun- ¿rea fiacrDl & idem apparet de fruftio«
^¿e> ле. Nam finís (autore Arrftotele.i.Phyfico'-
rum ) cft iUudt cuius gratia aliquid fit. Sed hare
caufalitís finis non reperitur in volúntate finis,
quando amatur propter fe; nec verá in fruitio-
SolUtiO; nc .Ergo non funt a&us cjrca finem.ejRcfpon .
detur , quôd finis habet duo ; & quôd арpeta-
tur propter fe ; & quôd alia appetántur pro
pter ipfum ; & ratio finis perfefta vtramque
compleditur : nihilominus tarnen vt dicatur
adus circa finem, fatis cft quôd feratur in fi
nem, quatenus cft amabilis propter fc. % Ex
: " hoc foluitur vnum difficile argumentum , quo
; aliqui vtuntur ad probandum , quôd detur
adus in volúntate, qui nec fit vobtto finis , ncc
mcdiorum. Si enim Deus ftatuiflet ab aeterno
nullam creaturara producere, tue am are t fuam
bonitatcm;non tanquam medium, vt per fe no
turn eft;nec tanquam finemmam derationc fia
nis eft, quôd propter feipfum alia fiant,& amé-
tur: in tali verô cafu Deus nullam creaturam
amat propter feipfum. ergo non am at bonitaté
fiiam vt finemjdatur ergo atbis neuter. Rcfpó-
detur, quôd in tali cafu amat bonitatcm fuam
vt finem , nam amat earn propter fe , licèt a¿hi
non am et alia propter illam.De qua re vide Ca-
ietanum fuprà quxft.8.
ARTIG SECVNDVS.
ff Vtrùm intcntió fit tantùm Ultimi
finis.
SVMMA TEXTVS.
Conclofi*. Onclufio cft. Intentio,
tametfi finis fir, non ta
rnen' femper eft vltimi
finis : nam finis vltimus
Articuï. IL&1II 221
humanarum voluntatum eft beati-
tudo.Intentioncs autem hominum
funt plurcs atque diuerfa? ; ex quo
confequens eft, quôd licèt intentio
femper fit finis,non tarnen oportet
quod fçmper fit vltimi finis, fed eft
etiam finis medij. .„
EXPLICATIO A К T I С V L Xj. ?
N hoc articulo Diuus Thom.folu*
tioneadtertiumconftituit diferimé
T 4t^m inter fruitionem , .& intentionem:
ЬИН quôd fruitio eft tantùm vltimi finis;
intentio verô eft finis, licèt non fit vltimus.
Caeterùm quxftione precedent!, artic.j.dixc-
rat S. Thom. quôd fruimur fine , etiam fi vlti
mus non fit: ergoDiuusThom.non fibicon-
ftat. Refpondetur, diferimen eñe inter fruitio. Prdtioaif
nem,& intentionem;quôd fruitio per fe,& fim * intentio
pliciter, tantùm eft de vltimo fine,quoniam in ni*
fola poflefsione .vltimi finis animus nofter mŒ*
quiefcit,& faturatur:caîtcrùm intentio fertur in
finem , quatenus terminus eft; & quoniam ter
minus proprie' & limpliciteceft, licèt vltimus
pon fit.ideo intentio propriè eft finis,licèt non
fit vltimus. Hase eft doctrina S.Thom. Sc Cate-
tani is hoc conimentario. • 1 ¡ •Y i » « П ,
AR T I ¿ TERf I VS.
f V^trüm poßt quis fimul duo diuerfa
intendert.
SVMMA TBXTVS.
Onclufio prior. Poteft fi- Mor cStt.
mill homo diuerfa intende-
re,fi tarnen fi nt ilia plura ad-
inuicem fubordinata; intëtio enim
non folùm eft finis vltimi,fcd etiam
medij: fimul autem intendit aliquis . \i
& fi nem proxim urn, 8¿ vlti mu m¿ vt
confe&ionem medicinas , & fani-
tatem.
^"Pofterior Conclufio. Tametfi Pefttrier.
non fint adinutcem ordinata , po
teft homo plura intendere. quod
patet : quia homo vnum alteri
prseeligit,
 ггъ i i F3. Medirías. Л
praeeligit , prout eft conduccns ad
plura , & fie plura fimul intendit«
Cerrc quis poteft cx ftudio lite*
rarum intenderc fimul fcire , Ы
ditari. : .!, \
bXPLICATIO AXTICTLL
N hoc articulo eft vna parua du-
bitatio, quomodo verum eft fe-
enndum omnem philofophiam,
quod intelleâus fimul nonj
teft plura iatclligere, voluntas vero potfcf
muí plüra intendere, vt bfc habet S. Thon
Rcfpondctur in primis,nullam efle differen*
tiam:nam etiara ficut quando intdledus iib
telligit plura, intclligit permodum vnius, fíe
fímiüter voluntas intendit, vtdicit S. Thorn,
ad fecundum. Secundo dico efle difcrimen;
fruoii nam intellects cognofcit res,pro vt in ipfo in*
telle&u funt ; in ipfo verô funt per fpecies vni*
tas & ordinatas. : voluntas vero ferrur in res,
arte rei;& qua muis ordinentur
in fc funt diucrfie , Sc
A R TT |C. <££f?A R TVS,
f Vtrum fit idem aBus intent i» finis,
O" e/eftio mcdiorum.
. . 'П Y Я Л T . > !
,_S_V_M M A , .T iX V *'
Frier cod. OnclufiVpriôr. Si volun
tas
fum,feratur
& feorfum
in finem
vultГсог-
me
dia, non Codemaftu vult finem, &
mediante fie duo erunt vel motus,
vel a¿his,& non vnus.Hxc conclu
fio non probatur, nam dc femani-
feftaeft.
pofterier. % Pofterior Conclufio. Quando
voluntas vult medium propter
finem, eodem a&u fertur in me
dium , & in finem : finis cnim eft
rano volendi id quod eft ad fi
nem , vt cùm dico, volo medici-
nam propter fanitatem,vnum mo-
* tum deíigno ; nam idem motus
)
Expofan Prirn.Secun.
cadit fupcr obicdum ,6efuper ra«-
tioTiem obie&i ; ficut vna eft vi-
fio , qua videtur color & Jumen,
cum lumen fit ratio videndi со-
fj
À brem,„l<r,; üjcov irr:
ППКАТЮ A t T 1 С Y L h 1(j
E fecunda conclu Hone at ticuli ma-
gna nafcitur controuerlia; num poij
■ firajus eodem aâu .vellc media, ¿^tv-
nem ; nifi hxc queftio difiMitota
fu i Act diligent er &: copioíe. iuprà quajiuj.ar-r
ti culo. \, contra Gregorium ^ruacti.qui iq vßir
ucrfum negat pofle уо1цпцие.я» noftram vpo »t»it.,. ,f
codemque actu appetere fiaera , & medias «» «-n' . .
quo in loco varijs argument! s com proba tum -tu;:." •
eft, voluntatem eodem aâu& motu ferri in .•»<'• \
medium , & finem , vt de bac re niilli pofsit
efle dubium. «jSed ex hac definitionc alia Vrrnm in
oritur dubitatio ; num pofsit concedi quod line Stele
ftio fiat
intentio, & eieexio fint idem actus volunta* vnt
tis.Ratio propofit« dubitatipnis hxc eft; quo- roluautis.
niam DiuusThomabin doctrina buius artau.
li plané docet, quod idem actus eft intenuo
finis, & volitio mcdiorum : fed volitio mcdio-
rum elcctio eft : ergo intt nt io & elcctio , idem
achis funt,& ad cundem mot um fpeâant.
«J Ad huius rci expofítjon/sm eft prima con- Pria
clufio. Intentio, orelc&iodiftmguur. tur rea clufio.
liter, & fecundum fuam fpeciem : nam inten- lntrncio ft
tio in rebus agendis habet fc iicut allenfus eleôio tu
liter áiftia-
Erimorum principiorum in icicotijs , vt ha-
et axioma omnium philofophorum : &elc-
dio habet fe velutiaflénfus concluiionis. Sed
aflenfus principiorum , & a ñu; I us concluiio
nis diftinguuntur realiter. Hrgo intentio, &
eketio realiter diftinguuntur. Dcindc. Inten«
tio eft veluti defcenfusdefipc ad media; elo-
¿tio vero eft veluti afeenfus de medijs ad fi
nem. At afeenfus, & deícen fus realiter diltm-
guuntur. ergo idem iudicium el t de intentio«
ne,&cleÔione. -.ílií-; -гм ¡i ; '
% Secunda conclufio. Intentio, & eleftio non Scea<Lc5c
hac de caufa dilcriminantur , quôd intentio eft
circa finem, electio veró ¿irca media; nam vtra
que voluntatis operario verfattir circa finem,
vt dudum expolitum eft.
Tertia conclufio. Intentio, & cLctio hac de Tere cóci
caufa diftinguuntur, quôd ir. té. i o primo fertur
in finem, deindein media : elect ю vero primó
attingit mediü, dei nde finem.fQuarta conclu Quuu cS.
fío. Intentio, & electio fupt idé motus; differút
tarnen realiter, ficut actio & pafiio. Patct hare
coBclufio exemple iam adbibito de aâionc, &
pafsionc.

pafsione. Quemadmodum enim idem motus
comparants ad agentem , eft actio, comparatus
ad pafliim,vocatur pafsio:fic idem actus & mo
tus voluntatis refpedu mediomm vocatur ele-
âip, refpedu finis appelhbitur intcntio. Sané
ca.qux ipeciem habent, & rationem per rcfpe-
&um ad aliud ex trinfecum, poffuntdiftingui
fpecie per ordinem ad dift inctos términos , li-
cèt rcipfa ad etmdérn motum pertineant. Inten
fio enim,& remifsio funt idem motus numero;
refpeétu albedinis & nigredinis : eodem enim
mom remittitur nigredo, & in tendi tur albedo;
& idem motus eft 'aecéfsio, & rexersio'réfpeftu
principij , & refpedu finismam eodem mota
accedimus ad terminum , ad quem , & recedi-
mus à tcrmino,àquo.
Quio.cócl. ^ Quinta condufio. Quando quis vult mediú
propterfinem-, vt cum quis vult potionc ama-
.мп i -»'ï4 ram fumerc propter nmiratem,eodem adu fer-
мчи tur in medium , & iînem. Ha:c condufio fupe-
rîàs demóriftrata* ¿ft contra' Gregorium Ati-
mineníem ; fecundum quem fenfu.m poteft
concedí, quod elcâiomediorum eftintentio
finis, non quod formaliter fit inten tio finis,
fed quoniam virtualiter includit
incl intentioneni
finis; quemadmodum ifus conclufionis,
virtualiter includit affenfum p
jnvprinctoionyn.
quanquàrn formaliter cft ;alTenlus prin^
ter non 'éflî
cipiorum. ni .oftubiuO ьЬпитЖ'"
Scquitur alia dubitatio de probation с
юга. an rc etc procedat, & de exemplo adl
ttlô àd еопЫ01сЛ1*рг0Ьа0сУг^.гЙск ¿rtim
quod quemadmodum vifus vnica viûone vi
de: coloratura, ?< lu cem, ijcyyo^ntas vnicajpf
p'étitiibne app^etii m^aîùn^prbptèriînVmt Hqc
exemplum non vîdeair verofimUe,- il ce pro
bable : naraia^^sd^inyita^j^^b^
Wis, vt teftatur omnis philqfopnia Ariftote-
hri&d 1атУ##¥о1ота\ит"1ШН!^
diftinda. ergo vnica vifione videri nequeunt.
¡¡¡jifa дай ftífffift#cffxtt$ioii9fr
qu.imuis enim colocatum «lux différant in
cenere natura^ àWotf differnrrtîii-gcnerè* vîiî-
&Us i Affidffe ?PV9 yjfiohe ivwii"чвф ñfinHff>
to qupd cpjprat^
vero cil veratrratto videndi propter quoa
codem aâù eögnofeumur : Ikut vnaf eft notî-
pnncipia,!ic<iocetS»Tho.in folutionc fecun-
Щ aVg^^i^l^ctf ttóálogus^^úoá
qiumuis col omtqrrt v & lumcrj d iteran tinter
viûone vidcmusrolorem Petri, « eius quanti
tation & cuod ampliust ft ( qmrrfUM fnek fèrt
¡UIM
AröcuL Ví Л до
tùm vnica aduertentia,&yniciwconatjispoj.
tentia;, « fortafsis in ratione obieCfi vifus non
ditferunt fpecje, album, & nigrum* Sed hoc eft
nimis exilia feftari^ * r, .« Ь ,»r . .b
ил"-- '. и*' : a . ' ■'. viUñ *ii.t. '. • -i;p
ART 1С. QVJNTVS.
fVtrum tntentio conueniat bratisaht-
1HantH>HS>; n ,: . ; i -1
-п. и». . :1 r »r.:.'K ;:."» : : .йтитш!. . . .a
.ifc S V IFIU T t X T У ДЬ.т>пм
Rior СбсЫАо. Sícápituf Pr»if севе.
intentio prout aliquid ad
aliud mou e tur, cüm ani-
tnâti» bruta mcrtieantut
¿b inftihâu naturali infincm,hoc
modo dieu n tur intcndere,ficut ex
ш îciim un. i îuici , quoa патига m-
tendit finem , ficut fagitta tenditin
ßdpurn. O'l TPJA y <>
Щ Poitcrior Conclufio. Bruta ani- Pofterier*
malia non proprio intendunt , quia
intcntio importât ordination cm in
aliquid tanquam in finem:cft£nim
mtentio ordinatio aliquorum infi-
nem:hicc autem ordinati
eft,&intcltóus: vnde
mtntàbus cojmpetere no
quod miriùscompetit intentio Ьшь
" ^juflna^tibu*, qu^^u^p.r^uji
..uitio importât ca'pVfe clcTcftàtio^
tiem , vel voluptátem ex fine habito, k^uod ali-
in aliud,niúlo modoconucnit. лл ,
circa quod vcrfetur, «in quibus ^ocum ha.*
т5еаИ5вфе|Ше\»Й«па*, »'iur¿r ÔbVflmtû c' оЬ-0
mjßA Wp d^iwiiuift'W Р»«1^,^Р(й6фпу ,Хй" ,
.Theolqgi varias quxftiones , qua: in diuina
TneÜlogXa jJHHcfpVhi locun^^bttrtVnV.^fn De Jnrftio
^^i^difp«»nt*,vtsÂm hm*jvtsm# ,ax ne v,ri*
ita vitiettir ; Л
jovda .çIçaioneWe f4bièc4taA.Yitietttr Л moZZ?
«,ou«"'
ifref-
hoc eligat furari-, t
 A Expof.in Prim^Secun.
1Ц.
Deinde difputant, vtrurn bona intentio im-
minuat malitiam praUx elcâionktcxcmpli grâ
tía , elegit qui$ turan ex volúntate fubucnien-
di pauperis, eft ne minus & leuius peccatum
quant fiirari ex volúntate fu ran di \ Sed & illam
quacftio'netn moucnt;vtrum quan titas boot*
tads vel maritije , fequatur quantitatem malx,
vcl bons intentionis ? vt fi quis in bono ope
re tan tu m mereatur , quantum intendit mere»
ri. Ad vltimum difputant; num ad bonam in*
tentionem haberldim (It neceflaria fides di-
uina , & fupernaturalis, quae oftendat verum
finem noftfórum operum : arbitrintur enim
quídam, omnia ópera infidelium cue pecca-
ta, quia non habent reóhm intent ioncm vhU
mi finis, quem fola fides demonftrat. Vniucr-
fas has quzftiones , quai folùm volui indicare,
ne quis exiftimet do&rinam huius qusftio.
nis efle inutilcm,cdilTcrit S. Thom.copiofiíii-
m¿ infra, q. 18. quo in loco pro virili cas eno-
dabimus , nunc ad fequsniera qua-ftionem
progrediamur.'-" *»' 1 ■ '.'A [\l
<ХУ AE S T I 6 ХЦ&
De ele£tione,in fex articu- i Ti
:! .i . losdiuÜa*
Introducto Quacftionis.
" ' OHquam diuinus Ю080Г
egit de aEtiims Voluntatis,
qui curca finem Verfantér^
bic aggrtditur dtsjmtatio-
nem de atUbus Voluntatis, quiJunt circa
Arlfte. media : de qua re tracUt Añílateles.].
Etbicoritm, еар*г.&.6. Ethicca.* щ
dubitaripeteß circa orauiem tymetbo-
dum doHrihtt yquid eß quèd S. Thorn,
prtàs diß>utat de eleclione,quàm de con-
filioycum tarnen confilium procedat ele-
Ordo ào- Лш;^ sil** ^
btlem feqmtur ordinem & methodum
oaliat ad doebtrüe i пат prim agendum eß de rH
-tittv Ml quidditate^ definiitonefeinde de cau-
J4 iffîtfityrïrijeca: confilium autemej*
deUberatio eß coufa eleclionis. Vet di-
càtur y quèd licet corifiliùm fit print
quam eletlio, at confilium *fr propter
eU¿}tonem , tanquam propter caujam
finalem : non enim eß eletlio propter
conßliumyfed contra : er methoius do-
flrink expoHulat, quodbriùs inuetlige*
mus de fine,(juàm de medio quod ordtна-,
tur adfinem. Cil
Iii
ARTIC. PRIMVS.
f Vtrum eleBiofit aclm Voluntatis,Vtl
intelieElus.
••.. .• ■ *
S V M M A TEXTVS. .
Rima Conclufio. Ele- Pr:irta
cliifio.
6cio aliquid importât
pertinens ad rationcm,
& aliquid pertinens ad
Voluntatem:vnde appetitus i ntel le-
diuus, vel intelleótus appetiti uus di
çitura^ift.3.EAic.(, ;;
ф Secunda Conclufio. In elcôio-
ne,id quod pertinet ad intellecbm, es.:..' л
с ft vcl uti formale , Sc id quod регщ>
net ad voluntatem, eft vcluti ma-
teriale. Quod vt exponatur, ícierí-
dum eft > quod quando duo con-
currunt ad vnurnconftiruendurn,
vnum eorum éft yçfiui formale
refpe&u alteri us : quare elcdio
rice eft ' confiliuhf, 'ratförnY tärf-
tùm, neque appétitu r tantum, ft
vtrumque iîmul. Confiderandu
eft enim quod actus ап%г rec.
piunt formam , 6c fpeciem i fu pe
riori potétttia , Ver babifuvpröut itf-
tenus a luper;or4Lordjrutur.^ y£
a&us fortitudinis, quem habet ali-
quis J>tbr)teí pdírjS^ fWa>erTäjite)'
eft fortituiinis^fornwliter eft cha-
rita tis. Pater a utc m quod гэХЮУ&г
eius;
 QueffiomXIlL.-
ciusjquia voluntas tendit in fuum
ohiectum à rationc praefentatum
fècundumordinemeius. Sic ergo • cagkatfqose in intdledu nihilaliud eft , quam
a&us quo voluntas tendit in id;
quod vt bonum prerponitur , iii
quantum eft per rationem ordi-
natum in finem , materialiter eft
' nitaltcri. Deinde accipitur eleâio vtíignifi-
voluntatis , formaliter eft ratio -
nis.
Te«. csei. qr Tertia Conclufio. Eleâio fub-
ftantialitereftaftusvolutatisj nam
fubftantia actus materialiter fe há-
bet ad ordincm,qui imponitur à po
tentia mperiorij&ideoele&io fub-
ftantialiter no eft a&us intelle&us,
fed voluntatis : perftcitur cnim ele-
dio in motu quodam ad bonum
quod eligitur.
UH1CATIO AKTICVlb
Quid fit VicTfit eledîo ,.& ad" quam animse
eleftio,& p©tentia perrineat, breuiterexplici*
cuius poté dum elLCentc A rifbtd.fex-to.Ethi-
tía: a&us.
Ariíto. corum capitulo fecundo , non aper-
tè definiuit,an eledio Grvolüntatis, an n<r po-
tiiis intellcdus , fed tan turn dicit , quodfcft aut
appetitus intelle&iuusMJUü intclleâûsappetiti~
uusjquo fignificare videtur, vtraraq- potétiam
ad elcdionem concurrere:cfterîmr tertio Ethi
сomni capitula fccundo,planc définit quàd fit
voluntatis.
^fPro cuius declaratione feiendum eft , quod
dedio eft appetitus confultatiuus,hoc eft, qui
fequitur conlilium & deliberationem intellc
dus.verbi gratia.in tcllcct us ratiocinatur,& de
libera t, n um cum Turcis bellum fit getendum,
& varijsrationibushincindeaddudis tandem
eoncladit bellum effe indicendum. Id vero
quod confilio & dcliberatione eft dcrinitum,
■voluntas appétit ,& defiderat. Appetitu*bic
qui fequitur con fùltationem,& mandat execu
tion!, id quod dcliberatum eft, appellatur ele-
Ariftot. &io:vnde verifsimc docet Ariftotel. quodcle-
dto fit appetitus intelfccTüuus , aut intclledus
appet«iuus,fiquide fequitur deliberationem &
confultationem intclledus. Quod vt exadiùs
intcUigatur,aduertédum eft,quôd nomine elef
■
ÁrticuL L 22/
cHonisduo poffumusintelligcre ; in primisre-
lblutionOTvfeufcntentiamfeledam,quamin '
confukatione de rebus dubijs intelledus ex-
iudicium quo definitur aliquid efle faciédum,
velnonfadcndum^uodimpróprievocari po
teft eleâio,vfurpando eíedionem vt figñificet
dete«rminationemÍ!rtelíedus,quaampleditur .
vnam parte m contradi dio nis , & earn ргагро-
cet appctitionem , fiue adiini voluntatis , qui
fequitur cófultationcm & deliberationem in-
telledus ; 8r-ha?c eft propriahuius nominis fi-
gnificatio. Quapropter verifsimè Sc cenifsi-
mèeledroeftadus voluntatis; nam obiedum
de&ionis eft bonum, quod eft vtile , & confe-
rens ad finis confecutionem : id cnim me
dium eligitur, quod; dcliberatum eft effe vtile
ad finem confequendum. Sed obiedum vo
luntatis eft bonum , vt apertè conftat. ergo
eledio, eft adus voluntatis. 'Deinde, virtutes
morales potifsimc collocantur in volúntate,
vt iu Ritia , religio : fed de definitione virtutis
moralis eft, quod fit habitus elediuus in me
dio coniiitens. ergo. eledio voluntatis eft;
^Pratcrea.Ex opcribus intellcdus non diei-
tur homo bonus vd malus ; fed i n tdligens aut
ignoran»., verax aut fallax : at ex reda de-
dione dicitur homo bonus , ex improba im-
probus. ergo pertinet ad volun tat em. A d hzc
experientiacompertum eft , multas homines
rede confultarc , & dijudicarc quid fitfacien-
dumiquidverefutandum.: atifticx corruptio-
neaffedusmalôdigunt. dèdio ergo ad áppe-
titum'pertinct,nonad intelledum.Certè fuga,
Sc proíbcutio voluntatis funt,vt conftat ex om
nium philofophorumfententia : fed dedio cft
profecutio bonhergo voluntatis eft,vel appeti
tus.Atquidedionem voluntatis eiTe,fatis pro-
batumexiftimo.
^Níhilofociúfttamen quanquam eledio fitvo Nota,
luntatis fecundum fubftantiam fuam,praEcipuè
veroÄiormaliter pertinet ad intdlecturmnam
dcdio'fequitur , táquam regulam & normam,
ddiberarioné & definitionem intellcdus; vbi
enimnon eft confultatio & deliberatio inter
multaidedio non eífc& hoc eft quod explicat
SandusThomas in articulo.
^fSed contra hanc dodrinam fic arguitur. Obieftiov
Nam omnis adus voluntaria fequitur iudicium
intolledus; nihil enim eft volitum> quinprai- •
cogrtitum: & hoc prxcipuè inucnitur in inten-
tione , ficut in fuperiori quaiftione cxpofitum
eft, de qua tarnen abfolutè definiuitD. Tho.q>
fit adue volñta«is,tum formaliter, tum materia
lkef.tleâioeœo nihil peculiarc habet praealijs
P adi
 226 F.B. Medirías
actibus voluntatis , vt dicatur quôd formaliter
pertineat ad intellcétüm. Гп fumma vi* ar
gument! hxc éft.. Si elcCtio pertinet praecipuè
adintellcctum , quia^fcquitur deliberationem
& judicium intelleótiis , etiam omnis adus vo
luntatis pertinetprecipuè ad inrclle¿tum,fiqui « fagi 1 1 a verô dirigitur in fcopum. Ex quo argu
demfequituriudkjum intellects. Quid eft er
goquód Sancbis Thomas fequutus Ariftote-
1cm dicit hoc de cle&ione , & non de alijs acri
bus appetitus'
Solacio, ^Certèeledio habet hocpeculiarcjnamele-
ftiorequiritcofitltationem & deliberationem
inter multa , qux Ii non adeft, volitio erit , at
elèctio non erit : itaque appetitio habet quôd
fitclectio per ordinem adintellechim.Vcldi-
Capreol. cito ex Caprcolo in primo,diftin<5tionc prima,
qusítione fecunda, ad argumenta contra ter-
tiam conclufionem, quôd motus aqua» in lo
cum inferum non tribuitur ccclo, licet ecelum
ad illum motum coneurrat: quoniam aqua fu-
apte natura fertnr in locum inferum , motus
vero fluxus & refluxus in mari , luna: tribuitur;
namhuiufmodi motuscömpctit aqua: ex in-
ftinftu fuperioris natura: ; non aliter in noftro
propoitto, quôd voluntas afrîckturad fînem,
non tribuitur intelleclui, quoniam volutas fu-
apte natura fèrtur in H nein , & approbat illum:
caeteriim in media non fertur naturaliter , fed
determinatur potiùs ad ha>c, quàm acTilla, ex
definitione & çeliberatione intelle¿r.us;& ideo
eleftio pracipuè pertinet ad intelle&um. Sunt
3ui facile propolitam dubitationera expédiant
icentes , Ariftotclem tan tum doeuifle , quôd
eleftio pertinet ad intellcftam , &ad volunta-
tem,quia vocabulum eleftio,adintellcéhjsde-
liberatioaem,& ad appetitus profecutionem fe
fe extedit :fcd propriè eleftio eft volútatis ; ita indeterminatè fe habet refpe&u bo
que Ariftotcles tantùm diftinxit vocabuli va-
riam fignificationem,& poteftatemjnunquam
tarnen dixit eleAionem preeipue pertineread
intelledum , quia fequitur deliberationem in-
tclleftus.
Ali» obie- ^jSed alio modoinfurgit Aureolus apud Ca-
preolum in loco allcgato , & probat quôd ele-
Лаг ns. cliocx omni parte pertineat ad voluntatem,
& nullo modo ad intellcdum. Nam , in-
qait Aureolus, voluntas dirigit media in fi- .
nem, ordinat media in flncm, refert media
in finem ; liquidem voluntas vult media pro
pter finem. ergo intellects in elcctione nullas
• habet partes; nàm fi quaj haberet, ordinärer,
Solatio * dirigeret,referret.Ad hoc dice ndum, quo d vo
luntas eft qua: vult medium propter fine m , at
hoc non eft ordinäre , nec dirigere media in
. fi«m: voluntas enim non ordinat, vt dicit San
D.Thora. ¿tus Thomas quzftione prscedenti, articulo
Expelían Prim.Secun.
primo ad tertium, & de veritate,quzftione vi-
gcfimafecunda,articulo decimotertio, ad quar
ti-im,docct quôd ordinario actiua eft in intclle
¿tu,pafsiua verô in voluntate,ficut in rebus ar-
tificiofis: fagittator enim с ft qui dirigit fagina,
mentum Aurcolt facillimcconfutarur.
4 • • •
ARTIC. SECVNDVS.
fVtràm eleñio conucniat bru-
tis.
S V M M A TEXTVS.
Oncluíioeft negans. Ele- Cendufi»:
dio enim eftq>reacceptio
vnius, refpe£ta alteriusj
eligere enim eft vnum prae altero
approbarcvndeelcófcio in his quae
determinate funt ad vnum , non
habet locum. Sed appetitus fenfi-
tiuus brutorum eft determinatus
fecundum ordinem natura; ad vnu
particularc , quo maxime difeer-
nitur à volúntate , quae eft deter
minata ad bonum vniuerfale , fed
norum fingularium. Ergo eleftio
eft proprium opus voluntatis, non
autem appetitus fenfitiui : quaré
brutis non conuenit , fed apparet
in eis quaedam fagacitas , in quan
tum hâbent ordinationem natu
ralem ad quofdam ordinatifsimos
proceifus , vtpote à fumma arte
ordinatos ; non autem eft in eis
aliqua ratio, aut deliberado, quod
patet :quia omnia qua* funt eiuf-
dem naturae , fimiliter operantur,
vt patet in auibus nid um ssdifi-
cantibus.
EX-
 Quceftion.XilL
■г X Р L I С А Т I О Л R Т I С V L т.
Arg.cortta Ontra conclufioncm huiusarticuli
condado - arguitur vehementifsimè , ad pro-,
bandum, quod bruta ariimalia ha-
Priaiun. beam cledionem.^jPrimô. Si cquo.
proponantur duo pabula in equali diftantia,ita
quod omnia fine paria ; equus comedit alte-
rum illorum , at non determinatur potiùs ad
vnum quàm ad alterum, nifi ex libera clcdio-
nc. ergo bruta habent eledioncm.. »i«.
^fDcindc. Canis propofitis duobus eibis , vel
fimul à duobus vocatus,primó quail nutabun-
dus exiftit,deinde veluti facta deliberatione ad
Confir. alterum fe habet. % Idem confirmatur exem-
plo apertifstmo , quod hic adducitur à Diuo
Thoma folutione ad vltimum. Canis enim in*
fequens ceruum,fi ad triuium venerit, odoratu
quidem explorât an ceruus primam vel fecun
dan; viam tenuerit ; quôd fi inuencrit non tran
fiíTc , iam per rertiam viam fecurus incedit , vc
explorado , quad vtens f) llogifmo difcurliuo,
quo concludi pofTet ceruum per iüam viátran-
fine,ex eo quod nó incedit per alias duas , cunt
non fint plures.crgo videtur quod eledio bru-
tis ani mantibus conueniat. и:u\- .■Af
Tertiure. ^Tertio. Ratio quam adducit Sandus Tho-»
mas in articulo , ad probandum , quôd bruta
•* - ' noneligunt , eil prorfus inualida : dicit enim
Diuus Thomas quod voluntas non eft deter
minara ad vnum , & ideo eligere poteft : appe-
titus vero fenlitiuus eft determinatus ad vnú,
& ideo eligere non poteft. Нзес ratio nulla
eft ; quando enim dicit quod appetitus eft de
terminatus ad vnum, vel intelligit quôd eft
determinatus ad vnum fingulare , & indiui-
duum , & hoc falfum eft ; nam ouis nunc car-
pit vnam hcrbam , nunc alteram ; & brutum
nunc appétit cibum , nunc pot urn : fi vero in
telligit determinatum ad vnüm genere vel fpef
cic, videlicet ad bonum delcdabile fecundum
fenfura, verum dicit, fed tunc eius ratio imbe-
cillior manifeftè apparet j nam fub bono de-
lcdabili, continentur multa bona dcledabi-
lia,in ter qua; poteft eue eledio: & fie ratio Di-
ui Thorns tantùm demonít rat, quod eledio
voluntatis latius patëtquàm electio appetitus
fenfítiui in brutis.
Vltimum. ^[Vltimô.Appetitus fenfitiuus in homine fine
confenfu volútatis, habet liberam eledionem,
• l-.s-í ojux proinde poteft eiTc fubiedum peccati ve-
Caleun« nialis , vt arbit ratur Dominus Caietanus infra
quaeftionc feptuagefimaquarta , articulo tertio
& quarto.ergo appetitus fenfitiuus in brutis po
tcft habere eledionem. Probatur cófequentia.
Nam appetitus fen Gtiuusbruti,& appetitus fen
litiuus hominis nón diffcrunt,fcd funt eiufdem
Articut tLi t\f
ïatîonis,fi fedudas confenfum .voluntatis.
•[Pro cxplicationcarticuli feiendum éft, quôd E*pl dubij
coBclufio Diui Thomas eft AriftoMcrtio EthL Anilot'
corum,capitulo fecundo, vbi di.cit,qujd volun
tarium latius patet quam eledio : vóluntarium
namq; inucnitur in brutis, & in pueris; eledio
vetô non inucniturJdé habccGrcgorius Niflfe Gteg.Nifli
nús , quem adducit Sanctus Thomas in articur.
lo.Idem demonftrauir euidenti rationcmani li
brota habent eled:onem,haben: certè liberum/
arbitrium;cx quo confequens eft, quod virtu,
tis & vitiji beatitudinis & fupplicij cifent capa-,
cia : quod aducrfatur omni philofophif , Sc
TheologisJdem oft edit ratio Sancti Th'omae
in articulo. Pro cuius dilucidatione in colligen
dum eft , quôd voluntas, & appetitus brun, in
duobus conucniunt; primo, quôd ficut volun
tas non fertur nifi in bonum propofitúper in-.
telledum,ita appetitus fenfitiuus bruti nun qui
fertur nifi in bonum apprehenfum per fenfum: Jnlc?
deinde vtraque potentia eft in aliquid comtnu .jmn^ L i.
ne & indiffère n s ad plura; nam appetitus fen Iiti
UUs bruti poteft appetere ,plura deledabilia fe
cundum icnfura,licut оси lus plures colores vi
dero poteft,cawrymin exercitio,& in aduap-
petendi multis différant modis. Prima differen
tia eft,qüód volutas in exercitio poteft ferri ia
bonú in communi,non determinatum ad hoc
velad illud :pofiurrius enim defi derare e fie feli-
ces,& profperè nos habere , & odio habere gc-
nushtronum , non determinando ad hoc vel
ad illud.Cajterùm appetitus fenfitiuus bruti nó
ÎiQteft ferri in bonum dcledabilein comuni,
ed ièmper fertur inbonum delcdabale deter
minatum, & fingulare ; ficut oculus non vidct
colorem in communi , fed femper hunc vel il
ium determinate, ic,.;. :
% Sed contra hanc diffcrentiam eft vna obie- Obicñiei
¿rio : quando enim equus in abfentia aquae fi*
ticruciatur, defidcrat aquam , non iftam,vel
iilam : ergo appetitus bruti fertur in aliquid
incommuni.f ,. ... ?i ■„•■. Л ч »
^Rcfpondetur , quôd cquus appétit aquam, Solutio.
quam proximo viderat , vel appétit aquam,
quam exiftimat in propinquiori loco cfle con- .ici .\
ftitutam. Secunda differentia eft , quod volun
tas propolïto bono per intelledum,poteft fer
ric non ferri in illud; itaque habet liberta-
tern contradidionis. Ratio huius duplex eft;
prima, quoniam intelledus pi^cft inuenire ali
quam rationcm , & circunftantiam , propter
quam conueniens fit non ferri in tale obic-
dum ; & ratio eft , quoniam terri 6c non
ferri in talc obiedum ,. continetur vtrumquc
fub obtcdo voluntatis , 8c poteft habere ra
tioncm boni , & ideo voluntas vtrumque
Pa pw
 5¿S FiB.Mfedin»
profeqUi'ßoteft. Appetitus vero Fenfítiiius bru
li -i». : ¡tijprópüñlóaliqaobonopef fenfum, nonpo-
tc.ft n on ferri in illúd ; & ideo duis non po teil >
rion fugere lupum.vÄ: ratiohuius cítj quonianv
aftimariuibruti éft determinara ad vnum; tum
ctiamjquiínoniem-ih prdpofitumobiedam,!
.Ш^- ¿¡''>20-¡ CoJK¿neti¿'üibic4Meáo appetitus ftnfitK
ui bru ti , quod с ft tantuin bonu;n delecbhifc.
íécumium'íenfum;Tertia differentia eft, qubdí
voluntas propoíaiiduobos bonis , per iritettec
étum-poteft vmun cligere, & alterum refuta-^
Kritüqiieihabec libertärem contrarietatis í ap-
potinis vcràbrura" «ecefljeiô fcrrur in bonum
deleâàbilc, quod vcLpropinquiu's fiierit,' Vel'
quod fen fus pra;ientauerit vt comicniemuis. He
uc csplicanausdlDiuu$'TruMTÍas,quando do
cet .ippcntui il fenii tiuum in bruris eile derermi-
narumad vnurn. Hisjpofitis,adargumenta in
principio defígnata fatisíariendum eft. - 'ji
Solar arg. «[ Ad primum dicendum eft , quod fecundum
Adprimu. quorundàm opinionem , equus in. tali cafu de-
terminabitur ad vnum pabulum potiùs quàm
adaiiud,exconftellationecoe{efti;1icuraccidit
euro Шит ex omni parte vniforme, frangitur
potiùs cx vna parte quàm ex ali*; hoc cnim ni-
A in fydcream conftellatiortcrn-nullo modo re
irrri pote-ft, "Sed ifti 'errant ttko- ccclo ; nam-"
effectus patticulares,in caufas particulares funt-
«fcrehdf,vt docet vniuerfà PhilbT0phia;& op-
pofitum eflet mivaculum : qu An quam ego non'
ihtclligo , qua iydereaconftellatio'ihdinat VC
filum frangatur 'potiùs vna,ex' parte quàm ex-
ulia. Ali] vero diaint , quod in cafu diipuca-
tionis equus ad nullum pabulum moucretury
Si lie fame periret. & hancirem ihcrcdibilem,;
faciunt argumentando probabflern.Nam bru-
tumnon agit liberé , fed тек natutaliter j &'
.oiÍJsidOBon'eftipotior caüfa quare ad hoc pabuluní
moueatur ,*quàm ad aliud.' сгцо nuoquam
mouebátur , fed maqebit in fufpenftv Tum
Yero, quoniam ft effet corpus ex asquo gra
ue, & leue , neque afcenderet , nee defcen-
,*>t;; л? deret : Gqutdera non eft potior ratio quarr
determinetur ad afcenfom , quam ad defcen-
¡Ariftot; fiimé Tumptaterea , quoniam autoreArifto-
tele rquarto I>hyiicoruro , corpus- in vacuo
nunquam mouebirur; quoniam non eft сиг
magis determinetur ad ißam parterrrfpatij,-
quàm ad alteram. Turn vltirho , quoniam*
hoc euidenti гегцт expericntia eomproba-
tura eft , vt dicitur in afino Buridani ; & ego
noui amentera horainem, qui propofitis duo-
bus pom is in aequali diftantia » cruciabatur
vt comederet , & non poterat v nifi ab alio
applicaretur potiùs. ad vnum , quam adVak
tcrum. jVt igitur argumentum enodetur^Sc
Etfpof.ihPrim.Secun.
confutetur , dicendum eft , cafu m eífe im-
pofcibilem fere : fieri enim non poteft quod ¿.c--
omnia omni ex pane lint xquaha , & paria: - - ■
nam vcl equus potiùs videbit vnum pabu
lum, quàm aliud; vel fpecies meliùs traben- .-.i.
tur ad potcntiam ex vno obiecto , quàm ex
alio ; vcl equus fefc mouebit lie , vt pabu-
la non maneant .in cade m diftantia , vel nc-
quit fieri ус maneant in zquali diftantia in
indiuilibili ,.vel aliquid apparebitin vno ob-
kao , quod non in alio. Sic habet Diuus» • '«i- *
Thomas articulo fexto in folutione tertij.
Vel dicito , quôd equus in tali cafu appetet
aggrcgatuxn cx lilis duobus pabulis tanquam .ал;Э
vnum obicetum, Scad illud mouebitur; quod
vero determinetur poiiùs ad .hoc pabulum,
quàm ad illud , forte fortuna accidit; ficutr
quando со medít hordeum , nulla poteft de-
monilrari ratio quare incipiat potius ab illa,
parte , quàm ab illa ; quinimo homo quan
do comedit pancm , non Driùs detinit aut
deliberar quam partem prius morderé de-
beat. Ex his facilèpatet confuratio fecundi ar-
gumenti.. •., |p
^[Adtertium iam diâum eft quemadmodum Adtertíam
debeát defendi probatio Diui Thooix vt re- . ч:.\Л
ôè procedat^ r.-:.l».- '■■ :;; L. . ~
^"Ad vltunurh re&ondetur. v quod illa fen- Advltimu.
tcntia Caictani eft (alfa , Sí improbabilis, pro-
ut in loco citato videbimus. Sed quanquàm
Çaictim fententia . diccret verum , non eft
confequem quod.appetitus bruti habeat ali-
quam libertatem ad eligendum ; nam appe •
titus fenütiuus ex cóniun&ionc ad rationem
habet quan Jam libertatem participatam,quam
non habet in bruto ; ficut cogitatiua in homi-
nc(ex fententia doclifsiraorum ) ratiocinarur,i
&fyllogiímum conftituit., quam vim non ha-
betin brutis. Si.
i?. :\ ::■ íIk'- -' "Л?" !;...' . >
A RÍ T I C TE RTIVS.',
fVtrhm eUBio fitfinis, "bel potiùs Oh
£ rum qu*fttnt adfinetn. V
: r Ir S V M M A TEXTVS. ■ ..numrïr
Onclufio eft. Êlcdio eft Coedafi*;
mediorum , & non finis:,
—r^y V eledio enim fequituriu^
dicium , vel fententiam , auo ali-
quid reputatut melius vel dete
nus-
 Qu*ítion. XkllLrU
riuspétcómparationemad finem;
igicur elcdio eorum eft quae funt
ad finejn.Ex quo fequitur,quod vU
timus finis humana: vitse lub ele-
Шопе non cadit. Sequitur rurfus,
quôd finis mcdius,vtmedi£L qüod-
dam eft ad vltcriorem finem, cadit
fub ele&ione. Confulite literam
DiuiThom£e,quae optima eft.
E X PI ï СATI О Д R^T I Ç V L I.
J Vôd de fine non fit elcctio , haec га-
tiocinatjo Ariftotekea demonftrat.
Nam voluntas quidem in id , quod
abfolutè & fimplicitcr bonura eft,
autcertè cuique^videtur, fuapte natura ferturj
neque adhocindiget confultatione, aut aninÄ
deliberatione:elcctio autem non eft nifi praece
Ariftot. dente quadam delibcratione. Vhde Ariftdtcl.
tertio Ethicorura.definit clectionem , quod lit
appetitio .dchberatiua corum ,qua; in noftra
flint potefiate. Cum igitur finis vltimus fit ab
folutè & fimpficiter bonum , & omnibus mo-
dis dcfiderabik,dc fine vltimo ñeque delibera
tio,ncc cledio poterit efle. - . , . , -, ,
Define vlti ^fSed vt rcftius intelligaturquomodo de finé
mo triplici vltimo non fit elcCtio, animaduertendum eft,
ter loqui quôd de fine vltimo poflumusJoqui tribus mo
coauiigu. dls;tum, vt vfurpetur vltimus finis in particula
ri; vt Deiis , vèl vifio Dei dicitur in Theologia
finis vltimus,& beatitudo noftra : atqui de hoc
fine vltimo reftifsimè poteft efle dehberatio &
confultatio, ac fubindc cledio.Sicenim fcribi-
DeuMí. tur Deuteronomij vigefimofcxto. En Domi
num elegifti hodié. Ratio huius eft geminajal-
tera eft , quoniam finis vltimus in particulari
confideraturà nobis yt medium ad confequen
dam beatitudinem in communi confideratam:
altera ratio eft,quoniam nobis non conftat eui
denter, apertcquc , num Dei vifio fit nofter fi
nis vltimus,fed id rcuelatione diuina nobis in-
notuit,&fic deliberamus&confultamus num
his rcuclationibus fit aflentiendum: fed poft-
3uam finem vltimum habemus conftitutum,
e eo ampliùs non deliberamus. Si verô vlti
mus finis vfurpetur pro vltimo finein com
muni , quern omnes defideramus, vt eft beati-
tudo,bcatum'cíTe,'fic nullo modo eft eleftio vl
timi finis; quia nullo modo hoc poteft habe
re rationem medij. Verum fi accipiatur vlti
mus finis pro eo quern quifque habet,& ample
Articul.IIII. 229
ûitur pro. vltimo finc,fiuc in communi, fiue in
particulari, de eo nequc eft dcliberatio , nequc .
cohfukario, nedpic vero electio.
^yln folutione primi allirmat Sanâus Tho- Solutioad
mas vnamfententiam ex Ariftotele feuo Eth^ primú >m-
corum , quae indiget accurata cxplicatione,^ pugnatur,
dèfenfione , nempe quôd virtus facit reitam
eleftionem quantum ad intentionem finisjfed
tarnen electionejn mediorum.prudentiacxe?
quitur. Ëx quo videntur nonniilla dogmata
fequi improbabilia. Vnum eft , quôd virtíft
moralis lit рег&Шог ipfa prudentia; fiqui-
dem virtus moralis facit reftam.intentiQncm
finis : prudentia verô verfatur circa media. Ä1-
tcrum eft, quôd virtus moralis , verbi gratia,
temperancia , aut iuftitia , noivfacit immediate
redam electionem ; & fie perperam definitur
quôd fithabiniseleftiuus in medio confiftertS -*¡ "_ÄUl
Tertium cft,quôd virtus moralis prsftitu^-& 0 ¿['^j.
nem prudendae, quae ex pr«ftitutofine mùdàâ "^wslm
tur media , cuius contrariumöft verum. Nam
potiùs prudentia praftituit finem omnibuSVÏr
tutibus moralibusj& eiiimperat,cas dirigir /&
illuminât: quod vel ex aefinitione virtutiS mal
nifeftè commonftratur , qua* fie haber; Virtus
eft habitus elechuus in medio confiftens,proùt
virprudens déterminauerir. Sed de his corrió
modè hoc in loco difputari non poterit : haec
enimdifputatio habet locum infrà quseftione
quinquagefimafexta , & quinquagefima oc"tä*
ua , V bi agitur de virtutibus. • - • 'л
AR TI С. CLVARTViSi
f Vtrùm еШ'ю fit tantùm eorum quœ
pernos aguntur.
SVMMA TEXTYS.
Onclufio eft affirmans,
Probatio huius conclufio
J nis apud San&um Tho"- *"b-
mam obfeura eft ,cùm tarnen alio-
qui res fit clarifsima.Probo ita con-
clufionem veram effe, tum auto:
ritate Ariftotel. tertio Ethicorum, Arift.
quam hic adducit Diuus Thomas,
tum euidenti argumentation.
Nam nemo, fi mentis compos fit,
P 3 eligir,
 230 F.B.Mediiiae
digit nifi ea , quae in poteftatc eius
fita funt : nemo ergo eligitea qua:
Í>cr alios agenda funt , & quae in
ua poteftatc non lint conitituta.
Volumus ( inquit Ariftotel.in loco
citato ) a&orem quempiam , aut
athlctam in certamine fuperiorem
cííe, at non eligimus;nam elcftio
tantùm eft circa ea qua; in noftra
funt poteftate.
1XPLXCATIO ARTICVLI.
Differt in N gratiam huius articuli feire opor
ter cle&io tet ex Ariftotelc tertio Ethicorum
ocra *yo-
capitulo fccundo,quód inter dectio
iuntatera. nem& volútatem tribus modisdif-
fcrt.In primis différant inter fcfc,quôd volun
tas eft impofsibilium.dedio vero minime : vo
lumus enim non mori^mod fieri certè non po
reft; & non eligimus non morí. Infuper volun
ta s eil corum qus per nos minime fiunt; vt
vult quis Ге regem eile , at non digit : quia hoe
in eius poteftate conftitutum non eft. Adhsc
▼oluntas,finis ipfius eft potiùs,elcctio verô eo-
rum quae ad finera referunrur. Radix vero pri
ma vnde predicts différends oriuntur,nsc
eft ; quoniam electio fequitur delibcrationem
& confultationem intelledus:at de re impofsi-
bili nulla fit confultatio; nemo enim confultat
quomodo non moriatur; ncque de rebus qua
in noftra poteftatc fits non funt : omnis enim
talis confultatio vana eflet,& inanis: ñeque ve
ro de iîne, fed tantummodo de rebus,Scmedijs
qus ducunt ad finem.
Obieftio. ^Sed con tr¿ ban с doctrinam eft vna obieftio
perfacilis,quam hie difloluit Diuus Thomas in
folutionetenij. Nam eliguntur homines ad ali
qua officia , vcl fecularia , vel ecdefiaftica , ab
- his,qui nihil circa illos agunt. ergo electio non
folùm eft de his qus à nobis aguntur.
Solacio. %Cui obiectioni fic fatisfacit Diuus Thomas
vt dicat, quod is qui digit aliquem in Epifco-
pum, vd Principem , digit nominare ipfiim in
talem dignitatem , alioqui fi nulla effet eius
actio ad cóftitutionem Epifcopivel Principis,
non competcret ei electio. Neque ex hoc infé
rât Thcologus,quôd electores non eligant,fed
nominant digendum; ncque enim hsc eft fen
tétia Diui Thomijfcd didt,quod electip, qus
eft actus interior voluntatis in eiufmodi ele-
ctionîbus>eit electio nominationis talis perfo-
ExpoCîn Prîm.Secun.
ns; quia electio eft corum qus funt in po
teftate eligen tis; cum ergo elector dicit , eli-
go talem , fabintelligirur ius dare,vd nomi
nare, vel aliquid fimile quod eft in poteftate
cligentis. , r
AR TIC. QVINTVS.
yVtrùmekftio fit tantùm poßibi-
Hum.
s V m m a TEXTVS.
Onclufio eft affirmati- coadufio,
ua. Nam eledlio eft co
rum quae per nos agun
tur , & in noftra pote
ftate funt conftituta , vt fupcriori
articulo eft demonftratum. ergo
ele&io non eft impofsibilium.
Quod etiam ex rationc eligendi
patet : eft enim eledho mediorum
vt confequamur finem , vel vt nos
ducant in finem : per id autem
quod eft impofsibile , non poíTu-
mus confequi finem. ergo eledio
non eft impofsibilium . Quod &
alia ratione oftenditur. Nam dum
homines confultando perueniunt
ad id quod eft impofsibile , quail
vltenûs procederé non valentcs,
difcedunt. Vltimóhoc ipfum often
ditur : nam finis non eft pofsibi-
lis , nifi id quod eft ad finem fueric •
pofsibile : ad impofsibile autem
nullus mouetur ; non enim aliquis
tenderet in fine, nifi per hoc quod
apparet id quod eft ad finem elfe
pofsibile.Vnde impofsibile fub ele-
¿tionenoncadit.
E X-
 Quseftion>XIII.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Arg.eontra Ideturcertè quôd eledio fit impof-
côclutîoaé libilium , vt exiftimat Scotus in fe
Scoc. WÈ cundo, diftindione fexta , quseftio-
Primam. ihe prima. % Nam voluntas eft im-
Ariiiо с.
pofsibilium,vt claré docet Ariftot.tertio Ethi-
corum , capitulo fecundo, ergoetiam eledio.
Neque fatisfacit folutio Diui Thomç,quôd vo
luntas,quae cft impofsibilium , cft incfncax , &
conditionata,qu3e explicatur his verbis,vellem
non mori fi effet pofsibile; non inquam hsec fo
lutio expedit rei difficultatem ; nam obiedum
voluntatis eft finis & bonum,vt fuperiùs in lo
ris minimè paucis oftenfum eft.Ergo fi volun
tas fertur in rem impofsibilem , etiam per adji
conditionatum fertur in bonum & finem.
Confir. 4H0C ipfum confirrnatur.Nam in omni appe-
titione voluntatisjincluditur appetitio vltimi fi
nisrex-quo confequens eft , quod actus volun-
tatis,qui eft circa rem impofsibilem, fit appeti
tio medij , vel finis. Щ Secundó fie arguitur.
Damnati oderuntDcum,& voluntDeum non
effe; quod eft impofsibile,vellentque Deum de
regno deijcere:at predidus adus cft eledio de
liberate; cuius inditiü manifeftarium eft, quod
eft peccatum grauifsimum.
Tertium* Deinde.Qui peccant mortaliter,vtuturDeo,
& fruuntur re crcata , in qua conftituunt fuurn
Auguft. vltimum finem , vt docet Auguftinus libro 83.
qujeftionum. At impofsibile eft quod crea-
turafit vltimus finis, aut quod Dcus fit mc-
* » * dium.Ergo eligimus rem impofsibilem.
Quartum, «fíPratcrea.Qui doler fe peccaffe,& habet раг-
nitudinem fui peccati , vult non peccaffc , fed
non eft pofsibile; nam ad praeteritum nulla eft
potentia.ergo eledio eft de re impofsibili.
Quintum. •IfAd hsec.Rationalis anima dum eft à corpore
fcparata, appétit vniri corpori , vt teftatur om-
n¡5 philofophia-.fcd hoc per natura eft impofsj
bile, alioqui rcfurrcdio mortuorum effet natu
ralis.ergo impofsibilia cadunt fub eledione. '
IfHoc ipfum confirmatur. Nam fententiaeft
bonorum Theologörum , quôd cft in animis
hoftris appetitio naturalis nobis iniità viden-
di Dcüm:at videre Deum per facultalem natu-
Sextum. rs,eft de his qux fieri nequeunt. Iam vero án
Eia.14. gelus appctiuit Dei a;qualitatem,quod patet ex
Ezcch. iS. lllo Efaiae dccimoquarto.Similis cfôaltifsimo.
& Ezech. vigeiimo odauo. Elcuatum eft cor
tuum>& dixifti,Deus ego fum. Scd quod crea-
tura habeatDei ajqualitatcm,eftprorfus impof
fibile. ergo de impofsibili eledio èffe poterir.
Certè , quód voluntas rede inftituta non eli-
gat id quod, cft impofsibile , videtur rationi
confentaneum : cseterum quod voluntas inor-
dinata & peruerfa non eligat id quod cft im-
Articul. V. ЦХ
pofsibile , profedo nunquam probatur.
%Ad huius rei expolitioncm Scotus dicit in Scot.
primis,quod ex ignorantia faepenumero eligi- Expofitio*
mus id quod fieri non poteft ; nam aliquan-
do exerrore arbitramur effe pofsibile * quod
reuera cft impofsibile; licut aliquando eligi
mus incommodum,& inconucniens, quod exi
ftimamus cflc commodum , & conueniens ; &
in hoc vcrifsimè dicit Scotus. Addit vero,
quód ex pafsione interdum eligimus id quod
eft impofsibile; interdum namque eligimus pu
gnare cum nomine , quem non poffumus fupe-
rare,& id quidem facimus pafsione perturban:
imô tenet, quód impofsibile & quod implicat
contradidionem abfque ignoran tia, & pafsio-
ncjvoluntas poteft eligere,& amare amore ami
citix,& amore concupifcentiae. Patet in an
gelo, qui ciim effet omnium rerum peritifei-
mus,& omni crrore intelledus careret,appcri-
uit Dei aequalitatem,quod cft de his rebus quae
fieri nequeunt. Quod li obijeias ex autoritate
aliorum, & potifsimè ex autoritate Ariftotel.
quód eledio cft tantiim pofsibilium; Refpon-
det Scotus,quod loquitur dc eledione quae fe-
quitur confultationem, & deliberationem -.ne
mo enim délibérât, , aut confultat de re , cuius
confecutionem iudicat effe impofsibilem; talis
enim eledio non eft impofsibilium: fed bene ' • ' .
eledio quae fequitur apprchenfionem perfc-
dam,feclui4ignorantia, & pafsione. HaecSco*
tus:cuius placitum non probatur caeteris Theo
logis. % Vt ergo vera dodriná íntelligatur,lit Prl.eSclu;
primum affertum. Ex ignorantia poteft quis Poteft quis
appetere atque cligere id quod cft impofsibi- exigno,in
le , cum tarnen exiftimat effe pofsibile. Haec ¡mp0(^j.
conclufio probata fuit fuprà in affertionibus íe.iudicatí
Scon, & afferit cam D. Thorn, in folutione pofsibile.
fecundi. i
HfSecunda conclufio. Voluntas eft de re impof Seeu; c5c''
fibiliex quadam prçfuppofitionc. Pro cuius rei ¿ г£'"!
íntelligétia feire oportet , quod impofsibile eft p0£Sibilî et
duplex; vnum fimpliciter,& abfolutè, & omni- fuppofitio-
bus modis impofsibile , & quod implicat in fe dc.
«uidentem contradidioné,vt Deum effe crea-
turam,angelum effe Deo aequalcm: alteram eft
<x quadam praefuppofitione , vt quod Adam
non fuerit,fuppolito quod fucrit; & quód ho
mo non pcccauerir,poflquam peccauir. Afferic
«rgo fecunda cócluho , quód voluntaseft de re ''.
impofsibili ex praefuppofitione;& verifsimum
dicit. Nam qui recolit peccata priora , & habet
iftum adum, vellem non peccaffe , redam ha
bet voluntatem , & qua óptima laudem prome
retur. Rurfus cùm quis videt patrem fuû mor-
tuum,& apud fefe fieftatuit , vellem patrem
meum non effe mortuum , ftudioie faeit ; at
P 4 гые£
 232 F.B.Medínse
hxc voluntas cft rci impofsibilisfecundigcnc
ris;nam ad prateritum non eft potcntia.
Tert. cod. Tertia conclufio. Voluntas conditionata po
Volutas (ó teft effe de re impofsibiliomnino, & qua; in-
ditiooita uoluitin íceuidentcm contradidionem. Itaq;
poceít cfíe
de re omni voluntas códitionata eft impofsibilium , etiara
no irapofsi primi generis, ad habendum aliquod bonum
bd.. quod pofsibile eft , ad quod illud impofsibile
cxiílimatur cóueniens. vcrbi gratia, damnatus
in inferno defiderat ab setcrno fupplicio libe
raría feit euidenter quôd non poteft ab eo erí
pi,quamdiu Deus fueiit ; defiderat Deum non
efíe,fi eíTet pofsibile, vt ab illis tormentis libera
retur. Rurliis homo impius in hac vita coniti-
tutus,defidcrat nó efle aminas leges,fi pofsibi
le eííet,vt creaturis perfruatur. Sed eft intelli-
gendum.quód iftae volitioncs,dc quibus diáú
eft, funt volitiones imperfecta?, Sí conditiona
ta»; nam voluntas tenet medium inter intelle-
dum,& rei executionem. Quando ergo volun
tas non folùm fcquitur bonum apprchcnfum
per intelledum.fed perficit,& executioni man
dat,tunc perfecta voluntas eft;fed quando non
pcrficit,&exccutioni nó mádat,imperfecta eft.
Quar.cSd. ^[ Quarta conclulio.Voluntasefficax cVperfe-
bi -itioró da,cuiufmodi eledio eft, non poteft effe de re
poteft effe impofsibilhnam voluntas eíhcax(vtconftat ex
¿ere rapof fententia omnium philofophorum) cft illa , ad
quam fcquitur opus. Sed nemo operatur circa
rem quam arbitratur effe impofi-ibilcm. Ergo
eledio non poteft effe de re impofsibili.Dcin-
de. Quando defpcramus de alicuius rei affecu-
tione , continuó ac deucnimus ad aliquod me
dium impofsibile , deliftimus à confultationc,
& eledione. Ergo eledio, & confultatio de re
impofsibili non conftat.Vltimó.Obiedum no
ftra* voluntatis eft bonum, & conueniens. Sed
id quod cft impofsibilc,ncc eft bonum, nec po
teft effe conueniens. ergo voluntas non poteft
illud deliderare. Confirmatur idem. Nam bo
num appetimus vt pofsidcamus , & habeamus;
fecfimpofsibile non poteft haberi.ergo non po
teft defiderari. Sane eledio videtur effe vltima
vis anime, que exequitur id quod ab anima de-
cretú eft, eftque veluti anima* manus,qua rem
appetimus, & volumus,& velut apprehendi-
mus;& ideo nó poteft effe rei impofsibilis : ne
mo enim exequitur id quod cft impofsibile,
Obicâio. ñeque manu apprehending Sed dicet Theolo-
gus; iftae rationes etiam oftendunt Voluntatem
non poffe ferri in rem impofsibilem, etiam per
actum conditionatum;íiquidem eftresimpof-
Solado, fibilis, Refpondetur , quôd eo modo quo vo
luntas fertur in rem impofsibilem , lie iudica-
museffe bonam , & conuenicntem. verbi gra
tia, peccat or qui dolet de peccato , non шшеах
Expof.in Prím.Secun.
effe bonum nó peccaffe, fed iudicat quód fhif-
fet bonum non peccaffè;& lie non habet iftum
adum,volo non peccaffe, fed vellem non pec
caffe.Vel dicatur,quód impofsibile eft bon ú,!i
effet pofsibile , & fie habet volitionem condi-
tionatam.
«^Quinta conclufio. Iftae volitiones imperfe- QnjoicSd.
da*,dc quibus dictum eft,quanquam exeludan vohtJone«
tur a rationc eledionis , non tarnen exeludun- JPP****
. . : ,. , ... ., Juncopera-
tur a ratione operation is m oralis, & libera* ; na tioues; шс-
funt capaces m cri ti & dt m er i ti. laud i s & vit upe rales.
ríj. Et patet in nomine qui defiderat Deum no
effe, & in nomine qui dolet fe peccaffe. Ex di-
dis fcquitur, quod Scotus in duobus erraucrit,
primó in eo quód dixit eledioncm effe impof-
íibiliútdeinde in coquóddicit angclumappe-
tiffe Dei aequalitatcm fine iudicio conuenien-
tis aut difeonuenientis: nam voluntas (vt mon
ftratumfuitquarft. «j.artic.i.) non mouetur ex
fimplici rei apprehenlionc , fed requirit iudi-
cium , quoiudicamus aliquid effe conueniens
aut difeonueniens. Ex didis etiam foluuntur
omnia argumenta qua* in principio qusftionis
adduda funt.
AR TIC. SEXTVS.
yVtrùtn homo ex neceßitate eltgat , "bel
liberé.
S V M M A T E X T V S.
Rima Conclufio. Ho PWfBiCo4t
clulio.
mo non neccífario eli
gir, fed liberé.
Щ Secunda Conclufio. s«c«<*« «°«
Homo in eledione mediorum ha
bet necefsitatem contradidionis,8c
contrarietatis.
^"Tertia Conclufio. Bonum per- Tenu«íd
fe&um , quod eft vndequacjue bo
num , vt beatitudo , ciim nihil in
со apprehendi pofsit fub ratione
mali,aut defe&us , ex necefsitate
homo vultjfedde hoc non eft ele
dio, cum define non fit eledio,'
fed de medijs ducentibusad finerm
Probationcs i ftarum conclufio-»
numapudS.Thomam iuntcertif-
Ùrax. Nam in eledione mcdio-
nuq
 •'Quseftion. XIII.
rum poteft voluntas velle & non
velle, agere 8c non agere hoc autil-
lud.ergo non neceflano eligit , fed
liberè.Antecedens probatur. Nam.
quid quid ratio poteft appréhende -
revtbonum, in hoc ipfum poteft
voluntas tenderejpoteft autem ap-
prehedere bonum,non folum hoc
quod e ft velle,aut agere, fed etiam
hoc quod eft non velle,& non age-
rej& in omnibus particularibusbo-
nis poteft confiderare rationem bo
ni alicuius , & alicuius boni defe
ctum, quod habet aliquam rationë
mali $ sYfic poteft vnumquodque
huiufmodi bonorum partícula -
rium apprehendcre vt eligibile , vel
refutabile.Ex qua probatione liqui
dum fit,quemadmodumin eledio-
ne mediorum voluntas habet liber
tatem contradictions , quia poteft
velle & non vellej& libertatem con
trarietatis, quia poteft velle vnum,
& refutare , & contrarium eligere.
Ex eadem probatione etiam patcre
poteft, quemadmodum circa bea-
titudinem voluntas habet liberta
tem contradicÜonis , quia poteft
velle 8c non velle; fed non contra-
rietatis; quia non poteft velle beati-
tudinem л& refutare illam, ñeque
poteft miferiam amare , aut appe-
tcre.
BxpLiCATio л a. T д с V и -1*
Vasftio huius articuli in magnas nefc
conijeicbat difficultatcs ad defendé
dum libcrüm arbitrium* & liberara
electionem humanas voluntatis , fed
quoniam hás difficultates in commentarijs di-
uinac Theologiç D.Thom.fpargit,cùm agit dè
diuinaprxfcientia,de iramutabili propoíito di
Artkul. VI. 235
üin¿ voluntatisjde praedeftinatione,de proui
dentia,de libero arbitrio,de efficaci Dei motio
ne,tantùm ftatui inueftigare duasquxftiones,
qua: noftro propoíito videntur accommodatif
fimx.llla eft prior; Num quando voluntas vult Prl. цпхй.
efficaciterfinem,ex necefsitate eligat medium, Nuvolûtas
Juodiudicatperintelleftumeflevnicum me* г,е"Паг^
ium,& neceflarium ad ilium finem. Exempli -
gratia.ftgrotus vultemcaciterlanitatem,& ш- cefäriü.cü
dicat per intelledum eflevnicum remedium, vulcfinem*.
& neceflarium fumere potionem; qua>ftio eft
vtrùmpofita volitione talis finis ciim iudicio
de medio neceflario,an neccflario vclit mediú.
A parte negatiua fic arguitur. Nam xgrotus, Argum."
quiefficaciter cupit fanitatem,& iudicat per in Plimum-
tclleftum,vnicum & neceflarium medium ef«
fe abfeifsionem manus, aut pedis , réfutât tale
medium;nam(vt illc dixit) non eft tanto dolo
re digna falus. ergo qui cupit efficaciter finem,
non necefsitatur vt eligat medium,quod iudi
cat per intelleftum cflc neccflarium.«([Deinde, Secundum,
fi volutas necefsitatur in cleñione medij,quod
eft iudicatú eße neceflarium, cené talis neccf-
fitas prouenit ex eleclionc finis. Sed voluntas
non necefsitatur ex fine,fiquidé libere vult fi-
nem.crgonon necefsitatur ex medio. ^fPriter Tertium,
ea. Voluntas dum hîc viuimus, non necefsit».
tur quantum adcxercitium,vt fupcriùs fatis de
monftratum exiftimo.ergo voluntas efficaci- •
ter volens finem , non neceísitatur vt medium
eligat.^Ad hsc.In omnibus bonis particulari- Quartumt
bus(excipio illud fummum bonum,in quo nul
la ratio mali,aut defeâus apparerc poteft)valct
certè intelleftus nofter apprehendcre aliquam
rationem mali,autdefeftus,ratione cuius non
necefsitatur vt vclit illud. At medium non eft
fummum bonum,fcd imperfectum.Ergo nun
quam necefsitatur voluntas ad medij eleftio*
nem.Hacprobatione vtiturD.Thom.ad often D.Thom.'
dendum,quod eleftio humans voluntatis libe
ra fit:qua> fi efficaciter probat,profe<äo probat
quod voluntas nunquam in ele&ione mcdij ne
cefsitatur. Vltimô. Vnufquifq; appctit beatitu Vltimum.
dinem in communi,ferio & efricaciter,cV iudi
cat per intelleétum,mel¡iium neccíTariú adbea-
-titudinisconfecutionem efle femare diuina má
-datajfed non feruat.Ergonó omnisqui efficaci
•ter vult finem aliquc,neceflariô eligit medium
iudicatum per intellcclum efle ncccflariunr.
i^fHifceargumentis viri quidam do&ifsimi со- Alla arg.in
-uidi tenent partem negatiuam quaeftionis, & candé (er.tS
-vtpugnacifsimè earn tueantur,efricacioribus ar na.ro*
igumentis earn confirmant. fNam dicum, qui Pnmum»
efficaciter vult beatitudiné,& Deo Opti.Max.
fcruire cum iudicio intcllc£lusvqúod femare di
uin a mandata eft medium neceflarium ad bea-
P j titudi-
 F.B.Medinae
titudincm confequendam,iuxtaillud,Si vis ad
vitam ingrcdi,ferua mandata; non neceflariô
digit femare diuina mandata; alioqui in hac ele
c"tione,& in obferuatione mádatorum Dei nul
lum effet mcritum : neccffarijs enim non me-
remur,aut demeremur, vt eft antiquum pro.
Coafir. uerbium. «|Hoc ipfum confirmatur. Nam
adus exterior nullam addit bonitatem , aut
malitiam fupcr actum intcriorcm; hac fola de
caufa,quoniam actus exterior non habet nouá
libertatem,fcd fequitur neceffariôad imperium
actus intcrioris. Igiturfi voluntas nccefsitatur
in cleétione mediorum,& in hoc nullam habet
libertatem,confequens eft , vt in elcctione гас-
diorum nullum iitmcritum:quodquàm abfur
Secundara, dum fit,nemo eft qui non intelligat. ^jPrster-
ea.Conftituamus duos feruos Dei, qui cfhcaci-
ter & feriô proponunt Deo feruire, in quibus,
quantum ad hoc,omnia fint zqualia , & v ni il-
lorum fe ofterat occafio moriendi proChrifto,
in qua il vita pro Chrifto nó profunderct,pec-
caret mortaliter,tunc fane fcquifur( fi vera eft
fententia quam fubuertereconamur)quàd ifte
nihil mereatur coram Deo ргэг altcromam ifte
iudicat effe medium ncccííariú mori pro Chri-
fto;ergo neceflariô eligiuergo non merctur.
Tertiunij fProfecro videtur fequi cuidentifsimè , quod
in electionc mediorum, qua; iudicata funt ne-
• ceffaria,nunquam fit meritum, fed tátum in vo
litione finis,quod aperte falfum eft & erroneú:
nam meritum in vita Chriftiana prscipuccon-
fiftit in obferuatione mandatorumDei; man=
data verô non dantur de fine, fed de mcdijs.
Quirram. flam vero fi quis non vxoratus cupit fanitaté
valdcefficacitcr,&dicant medid non efle aliud
medium nifi accederé ad mulierem , fequitur
quôd ille homo non pcccet accedendo ad mu-
licrem.Quod re<äe fequatur,patet.Ná ille non
peccatexeo quôd fanitatem cupkjnec peccat
ex eo quôd digit accederé ad mulierem, liqui
dem nccefsitatur ad dedionem medij , quod
eft iudicatum effe neceflarium: ergo nullo mo
do pcccat.Nec expeditur fatis argumenti vis Ii
dicamus, quodrequiriturvtiudicemus mediú
effe neceflarium, & bonum , alioqui voluntas
nonpoterit in illud ferri. Hascfolutio non ex-
plicatrei difficultatem;nam eadem ratione d>
_ cendum erk,quôd aegrotus cupit efficacitcr fa-
nitatem,licèt non vclit fumere potionem ama-
ram , quam iudicat per intellecmm effe mediú
neceflarium ad fanitatem confequendam:con-
fimiliquc modoconcedendum efle,quódpcc-
cator vult efficaerter feruire Deo,'quanqua non
vult femare eius mandara:nam haèc omnia re*
putant homines habere rationem incommodi
& mali."J Contrariant fententiam docet magna 4cterminata,qujcdam verô códitionalis,& im- ¿lt,0*M**
Expof.in Prim.Secun.
afleucrationeD.Thom.in i.p.q.8i.artic.i.&in п.ТЬот,
hacp.q.io.artic. 2. ad <.& hie in folutione pri- fenteotia,
mi,&fecundi;in hislocis docet diftindè,quôd
quando media habent neceflarianj connexio-
nem cum finc,voIútas qua; efficaciter cupit fi-
n cm, neceflariô vult media qua? funt neceffaria
adillum finem.Eandemfentétiam probant ar- Arg.effica-
gumenta,paucaquidcm numero , fedmomen- ****
to & pondere validifsima.Nam volutas efficax
eft acfquam fequitur opus, nifi fit impedimen-
tumjfic enim definitur voluntas efficax. ergo fi
non apponis media neceflaria ad finis confecu
tionem eum pofi>is,cuidenseft te non velle effi
caciter fincm.Deinde hec argumentario ex fen
tentia omnium euidens & neceflaria dl, potes,
& non facis.ergo non vis faceré. Similiter hxc
neceflariô condudit; vis,& potes.ergo facies, Ii
impedimentum non fubfit. Ex quibus euiden-
ter concluditur,quod fi\ is audirc miffam effica
citer,& iudicas medium neceflarium adirc ce
cidia, neceffe eft adiré ccclcliam, alioqui haec
duo repugn antia limul ftabunt,quod vis efhea
citer audire miffam^Sc pofsis,& non facias. Pra;
terea cóftituamusd:fputationis caufa,quôd ho"
mini valde diuiti occurrat pauper.ii diucs in ta
Ii euentu non clargiaturdcemofynam,conuin
citur apertè non habere charitatem Dci, neque
proximi.Ita decern it D.Ioan.in i.cpiftola ca.$. i.loan.j.
cùm cbcit.Quomodo Charitas Dei manet in il-
lo?& mrfus ibidem; Fratres non diligamus ver
bo,ne<^uclingua,fedopere,& veritatedn qui
bus verbis manifeftè fignificatur, effe menda-
cem diIcdionem,&minimè feriam,fi media ne
сdiaria non adhibuerimus.Certè qui dicit fe di
ligere Deum,& mandata eius non feruat,mcn«
dax eft.Quod etiam confirmatur exilio loan. loan. 144
l4.Quidiligitme,mandatamea feruabit. Pro
pter quod omnes arbitrantur eos mcntiri egre
giè,quicunque dicunt fe velle feriô Se efïîcaci-
ter feraire Deo,& mandata eius non cuftodiût.
Iam verô qui agnofeit aliquara argumentatio-
nem efle neceflariam,& aflentiturpraemifsis,ne
ceffe cft vt affentiaturconclufioni,vt docet Ari Arifto»
ftot.i.pofteriorum in prinripio.Ergo qui efrica
citer vult finé,ncceffum eft vt velit media quae
funt iudicata efle neceflaria ad finem. Confe'-
quentia argumenti probatunnam ficut eft ne
ceflaria connexio concluí ionis cú principijs.fic
eft neceflaria cónexio medij neceflarij cü fine.
.•fAdhuius qusftionis explicarionem operas» QuçCeip»
pretium erit explicare priùs,quidfit voluta* ef-
ficax,quid verô voluntas inefricax: quibus vo*
cabulis in qusftione & proponenda , & expli-
canda vtunturvniuerfiTheologi.Ccrtc.volun Velúcu ab
*as finis,vel mediorum.qusedam eft abfolutacV *.oluM * c6
- perfe-

perfeda.Pridr fold explicari per hoc vocabul ú,'
volo;licèt aliquando vramurhoc verbo, vt fi-
gmficct idem quod deiidcro,opto. Volutas er-
•- • •" go abfoluta & determinataeft, quando fine сб
ditioneexprefla,vclfHbint€lleftafertur in ali-»
quod bon um, quod homo cxiftimat effc pofsi
bile; vt volumus beatitudincm, volu mus fatuta
ее m.Voluntas verô conditionalis cft,cui eil an
nexa conditio expre(fa,vel fubintelleda.fi effet
pofsi bi J e, íi non effet difficile ; vt peccator nol-
kt habere Deuminimicum quando peccat; &
merca tor nolle: proij cere m crees in marc,fi ef-
fet pofsibile aliter faluarcvitam,fcd tamen abfo
Yolfittjeffi lutè & determinaré vulr. »f Ad hanc diftindio-
caxicineffl volûwispôteftreferrialiadiftindio,qua
vtuntur Theologi,diccn tes,quód volutas quae
dam eft efhcax,qua?dam verô inefficax; fed ta
rnen cum explicant quandd fit voluntas effi-
cax,magn opere variant eorum fententiae. Qui
dam dicunt tunc eile voluntatem efficacem,
ci™ eft intenfa,& vehemensrtunc verô ineffi-
cacem,quando eft remiifa,& non adco conci-
tata.Sed prxdidi autores decipiuntur: nam ac*
cidit fxpcnumero,quôd intenfiùs volumus alt
1 •' quid quod eR impofsibilc,quàm multa quae fa
cimus volúntate efficaci : iuxtaillud Apoftoli;
Ingemifcimus grauati,cô quôd nolumus expo-
liari,fcdfuperucftiri:qux quidem voluntas eft
inefficax,quxexplicatur his verbis; vcllemus
no n e xpoliari, fed fuperueftiri : at eft in ten lior
volu n tas,quà m voluntas qua quis efficaciter &
ferio vult deambulare. Item adus charitatis,
quàmlibetremiffusfit & tenuis, eft efficax &
fufficiens ad feruandadiuini regis omnia man
datait non eft voluntas intenfa , & vehemens.
ergo voluntas efficax non eft intenfa voluntas.
Ali] definiunt illam effevoluntatem efficacem,
qua pofita, fcquirur etfedus. Sed ñeque hoc
femper verum eft -.nam aliquando eft voluntas
cfficax,& non fcquiturcffcdus,vcluti quis ha
bet efficacem voluntatem moriendi pro Chri-
fto,fed non fequitur effectus;quia non fe offert
Mig.Soto. occafio moriendi pro Chrifto. Dodifsimuspa
ter Soto aicbat,quod voluntas efficax eft , qua;
cxplicaturpcr verbum indicatiui modi , volo:
voluntas inefficax eft , quxcxplicatur per ver»
bum optatiuimodi,vt vcIlem,nollem,&cxtera
huiufmodi,fcd hoc potiùs eft lignum efficacis
TTopri.-fen voluntatis,qaàmciusdcfinitio. »flNobis vide-
ttau. tur itadicendum.Voluntas efficax eft, quxm«
tendit,vel eligit faceré aliquid quod exiftima-
tur pofsibile. Quare non eft neceífarium vt vo
lutas noftra dicatur efficax vt fubfequatur effo-
chis, fed fatis eft quôd fubícqueretur effedus
quod eft ex parte voluntatis determinara?, nifi
aliunde impediatur effc&us , qucmadmodum
Articul. VI.
4Î
dicirriui,quôd fäcrarnenta noua; legis fiint effi- . .\
cacia media ad con fere n d im gratiam ,n i hilofe-
ciùs tamen aliquando ex parte fufeipiétium im
pediturcorum effedus.
•flHis expbeatis eft prima condufio. Nullum Prím.cócl.
medium,quàmlibct neceífarium fit , necefsitat Nulle me-
voluntatem neeefsitateabfolutaimcdium enim
er -V , \ с • tat volunta
non mouetefhcacius voluntatem quam finis: ,emabfola
Sed finis dam hic viuimus non necefsitat volun te,
tatem.ergo neque medium. Haue conclufio-
nem probant fufficienter argumenta , qua; pro
parte negatiua quxftionis funt adduda, Probat
in fu per, & quidem eu i den ter, rati ocinatio quá \
habet Diuus Thomas in articulo. ■ ;
•fSecunda condufio. Quanquam medium fit Secfid.c5ri
neceflarium ad finem , fi non eognoícitur effe 0»»<Ь
neceflarium,poteft quis efficaciter velle finem, £*¡¡J¡jJ¿
abfqueeo quôd tale medium eligat.Ratio hu- Mf me¿¡Jt
ius cft,quoniam voluntas vt velir, requirit iudi ¡Hud nöne
cium ex parte intelledus,ni hi1 «nim eft volitú, «ffwü »g
quin priùs fit cognitum. Deinde inrerumeo- petitur.
gnitione contingit fxpenumero quôd quis af-
fentiatur príncipijs, & non affentiatur conclu-
fioni,quando non feit qucmadmodum conclu
fio ex Ulis príncipijs deducatur.poterit ergo ас-
cidere quôd quifpiam velit finem, &non velit - ..-
medium neceflarium , quando non cognofeit ,,-
Ulud. .
■tfTcrtia condufio. Quando aliquis vulteffica Terri côtU
citer finem,& iudicat aliquod medium effe ne- Volfltasalí
ceífarium ad finem, tunc neccfsitatur voluntas 4a*aio ne
vt tale mediú eligat,nih ilomin us liberé cligit; *¿ eleftîo
Prima pars huius propofitionis efficadter de- ng medij*
monftrata eíbex argumentis addudis pro par*
te affirmatiua quxftionis:fecunda pars fufricié
ter probatur argumétis pro parte negatiua qux
ÍHonisjSí patetcuidcntifsimè.Nam nxcnccef-
fitas,fi volo efficadter finem, necefle eft vt ve*
lim medium neceflarium ad fin с m, eft necefsi-
tas codi tionalis,qualis eft ifta,fi curro,moucor;
fi difputo,loquor:talis autem necefsitas non au
fert libertatcm. Rurfus hoc idem demonftra-
tur alio argumcntomam libertas human« vo
luntatis oritur ex eo quôd iudicium noftri intd
lectus non determinaturficad talc obiedum,
quôd non pofsit oppofitum indicare, aut iudi-
care cfle bonum à tali adu ceflare:fcd poftqul j ,
voluntas noftra voluit efficaciter finem, adhuc
eft in facúltate humana; libertan s defiftere à ta
li volitione,& apprehedere hoc fub rationç bo
ni atquc com modi. Potcrit ergo agere & non
agerc, velle & non velle,tum finem, tú media.
%Scd fi quis argumentetur in hune modum; Okieäi«
poftquam voluntas vult efficaciter finem in fen
fucompofito, neceffum eftvt velit medium,
quod eft iudicatum effe neceflarium. ergo non
eft
 z$6 F.B.Medinae
Solado, eft libera voluntas in fenfucompofito. Dicen»
dú cft,quôd vt lit vera libertas, fat fucrit quod
voluntas pofsitiagere&non agere, eligere &
noneligercin lenfu diuifo tquamuis cnimfit
"л .тм'Г neceflarium in fenfix compöfito , quôd fi di*
1 fputo , loquor , at non neceflario loquor, quia.
r non néceflario difputo: fienim neceflarió di-
■ . ./.i fputarem ,ccrtc neceflario loquerer: ad cun-
dem modum,lî voló cfficacitcrfanitarem , ne-
ceíTum eft vt velím medium neceffarium ad fa
nitarem confcqucndam;fcd quia non necefla
rio voló fanítatem,non necelíariá voló mediú
Argu.folu. ílludqUodeftiudicatumneceflarium.Hiscon-
✓ ftitutis,argumenta propofita pro parte negati-
hb'if uaquiftionisfuntconfutanda. tjfAdprimum
diceridum,oftendereeuidcnter,quod medium
non nccefsitat voluntatem necessitate abfolu-
.. ta,quod eft veriísimumrveloftcndit, quôd pof
*i fümusvelle б nem volúntate rnefficaci, abíque
:' ' ' eo quôd cligamus mcdium,quod etiam eft cer
' tiftimum,& à nobis comprobatum. Idcmre-
fponfum adhibendum efle iudico ad alia qua-
tuor argumentai qua» poft primum fequüntur.
Sed & aKa argumenta , qua? quidam doctores
amplificát,& maiora eflevidötur,refutada funt.
Adarg.fecü -fîAdprimum funt qui dicant , quod quando
do loco po quisvultcfficacitcrfincm,poítmodumincle-
fi"- _ ftioncmediorum nihil mcrctur, fed totum me
Ad pnmu. ritiim praefuitinintcntionccfEcacitjuando vb
;,! •" luntas voluir fincm» Quorum fententia faifa
' ""-y-"' cft;tum,quoniam fraudar multa opera ftudio-
. fafua laude & mérito; tum vero,quorriam dice-
re quôd in obferuationc mandatorum Dei,que
funt media neceflariaad vitamaeternam obfi-
nendam,non fitmcritum,periculofum dogma
videtur:tumtcrtió,quoniam non folùm mere-
tur quircligionis gratia pergitin D. Iacobum,
ex со quôcï volúntate efficaci vult peregrinan;
verumetiam in omnibus laboribus quos fubit
in itinere confiriendo. Vndead argumentum
dicendum eft,quód eleétio medij neceflarij li
bera eft,ac proinde meritoria ¡folíim cnim eft
neceflaria ex'fuppofitione , &ex conditione,
que necefsitas non fpoliat humanam elcétio-
-ncm libertaterpoteftenim homo non cogitare
de mcdio,& quando cogitauit,poteft non vcl-
Viftoria. -Cfincm. Doflifsimus pater Victoria aiebar,
iquod quamui^admittereturin electionc medij
neccffarij non efle nouum mcritum , non inde
efle confequens,quôd aliquid periret de méri
to; quia voluntas finis ex elechone medij fit ma
.gis meritoria; vt void fubuenire pauperi,cft me
- :~ :■■'>') jiro'riüvt quatuorjôc delibero de medio,& hí
pico que^' eft necerTarium tollere etiam mihi
neceflafia ad ftatùm,& volo;iam voluntas fub-
-ueftiendi crefeit in-mérito, & eft-vt ocb. Sed
ta
Expof.in Prim.Secun.
baecfolutioquanquam acuta videtur , vera вб
eft,& ideoad aliam eft recurrendum,diccndúr
que efl,quod ekótio medij. neceflarij libera eft,
ас fubinde meritoria eft. f Adcóficmationem Adconfir:
«argumenti dkcndüm eft,efle nottísimam ditfe
rentiam inter athim cxteriorem,& ele&ioncm,
mc.dij neceflarij.Nam achjs exterior & interior'
in moralibus pro eodem reputantur , eo quôd
habeant idé obiectú,&ideo habét cande laudé,
& idem mcritum. Dcinde adus exterior in fe Ii
bcr non eftjfedtamirm in ordinc ad actum in-»
ternum-.clccti&.v.eró medij neceflarij libera eft*
& in potentia ли mix- libera , & à virtute libera?
producía. ^[Adfecuncmm argumentum , qui A4 fccfidff;
dicunt,qu6dm,electionc medij,- neceflarij под
eft nouum mcritum: dicunt iubinde, quod in
tali cuentu illc qui moritur pro Chrrfto, nihil
de nouo meretur,fcd nihil peril de mérito pro.
ut um cxplicatum cit. S cd nos qui decernimus
electioncm medij neceflarij efle lrbcram,&jpc
ri tori л m, nul la dit heu ltatc argumenti confrÄi«
gimundicimusenim quôd illc meretur tum in
appetitione finis , tum in electione medij. Ad
tertium idem refponfum adhibendum eft. -,
çAd quartum diccndum.quodin tali cafu te- Ad quirtú.
neturhomo ceflareà volúntate finisabfoluta&
determinara * alioqui neceflario fequitur quôd
vult fornicationem virtualiter , poterit tarnen
mancre cum dcfiderio,& velleitate fanitatis,vt
fie ftatuat,vellem fan i tat с m, i cd Ii poilu ti one &
fornicationc eft obtinenda, malo mori : hoc
cnim eft quod Dominus dicit;Quj amat patré¿
aut matrem plus quam me,non eft me dignus*
ideft,quicxinordinatoamorc parentum folli
citatur,& mouetur ad aliquod peccatum com-
mittendum,non eft mcdignus. Atque hade»
nus de prima quseftione fatis erat. Щ Sed priuf-
quam ab ea difcedamus,oportet recolerc cx fu
perioribus vnum argumentù,quôd facefsit ne
gotium contra ea quae dicta funt.Nam quifque ObieftJo.
appctitu cfricaci ddiderat bcatimdinem pene»
ctam:fcd ad habendam beatitudiné perfeétam
neceflumeftmori;nam hîcdum viuimus, поп ,ыг.. .<ч '-î
poflùmus habere beatirudinem perfeebm. er
go vnufquifque appétit & defiderat mori, & id
quidem appetitu efficaci,quod aflercre iàllifsi-
mum efl. Dc hoc argumento fatis dictum eft,
quiftio.^.artic.^.propterquod ad aliam quas-
ftionem explicandam acccdamus. ■ •
^Secunda quaeftio eft;Vtrîim fi intelleftuspro Seciî.quçft.
ponat voluntan' duo bona ex omni parte sequa Vtrileidue
lia,pofsit voluntas vnum cligere,& altcrum re- bu>
futareprofualibenate.QujEÍHocft, qua edif. po"jCvol¿
ferit D.Thom.in folutionc tertij.A pane affir- ta» vnii eli-
mantc haec funtiargumcnta. In primis. Obic gere corú..
dum voluntatis-eft bonum conuenicns,iudica Primu.arg«
turn
 Qutffcon. XflÍ{::--I ' 'ArticùL
tumtalerfed vtruraque eft bonum conircnieps
propofituai perintelledunvcrgo.potcft удг1цп„
Secundum. tas digère quod maluerit.qjbctodc. Si intélle-
dus proponat volurttati duo bona nón xqua-
lia,voluntas poteft cligere minus bpnupi,rcfb-
tato meliorijergo potiori iure poterit voluntas'
cx duobus bonis aîqualrbus el/gere qudfl mVí
lu erir. Anteceden s huius argumenta fie oftendfc
tuntum ,quoniam pbiedum voluntatis eft bà~
num,non magisbontumergó fi'ftludminiis't5&i
núm oft obiedum voluntatis, poteft voluntas
in illudtendçte-.tum veró,quónkrajfiillúdflH-»
nus bonum proponeretur voluntan feorfum,
voluntas poífét illüd appctcre:' quöd VerôpircP
ponatur alteri comparatum ,'nori tollit eiû$:
appet itionem:tum dein de, quonia m non fejm -j
per eligimus melioraj ñeque vero ad id obíisa,-
mür , imôfaepc numero hidicámils quotf íion"'
eligimus meliora,vtpatet in porraseligcndisftS*'
experiencia compertum eû nos frequentifsiniè
dicere,nolo eííe tam fandus ficut illc:tum v\tir '
mô,quoniam Deus,m quo eft perfedifsima li
bertas ad eligendum,& infinka. íapicntia ad di-
fcernendumquod nam fitrríéfius j'&'-conüe-
nientius , non femper digit fneliora: quando
enim Deusvoluit producers rhündum adfiuP
4P bonitatem declarandam , ipfe iudicabat le pof-
•t0j"bfe faceré alios meliores,& pukhriores. ergo i&
Juntas poteft eligere id quod rhinusbonum eft.
D.Thom. Certè D.Thom.i.p.q.i5.articu.6.& t.fcntétiai
rum.d.44.euidenter demonftrat, DeumpoflV
meliora faceré ijs qua; facit ; idque oftenditfa'j
rio ómnipotentia? fuse,qüa» in hoc potifsimècô»
fiftit, vt quacunque recréala pofsít meliorenV
cfficcrc.Ex his ergo coltigitur, quôd voluntas
ex duobus bonisprdpófiíis per inreUectúm,})^
teft eligere minus bonum. Exqúibus neceíla-'
rio con{cquitur,quôd ex duobus bonis-éx om-'
ni parte aequa)ibus,pofsit eligere quod malue-
OppoGti rk.41 Contrariara feritöntiam dócct Cortradüsí
in commentarijs fuper iftum articulum, & ad-
Comadu» . ¡n {шт patroc¡nium D.Thom.in fohltid
ñetertijjvbi videturaflerere,qüád nífi confide
'" retur aliqua prarftaritia Vnius bóni fuper akerú-,'
non poteft voluntas vnum eligere: citatq; Ari*
ftotelem dicentem,qüod eledio fefttpcr eft me
-* "• horis bon i.Pra? terca confirmât earidem opinio
Primúarg. nem argumcnrisnonconterilHendis. ^fln pri-
mis,yt voluntas moueatuPj-nöCeiTum eft vt ab
. ».■" " *> intcHcdir detctmiftetuf:fèd kitelledus iri cafii
noftra: difputationis non magis déterminât vol
luntatem ad v'numbonum quàm ad alterú. ef-ï
go nunquám rriouebitur. Profcdó fi eflet cor-»
f»us ajqualtfcr graüé" & teüé-ftjeqtíe moueretüt'
iirfum, neq; déorfum; ad euflderti mddü cuíní
voluntas non habeát majorem inclinations ad
VJ. 2j7
Wnim quàm ad .iltcrum,niiquam (cquctur mo:
nis.f Practereaj Si voluntas nulla propolka dif- Secundum.'
feVetia ex paftteobjkdorum pOtclt.eligere vnú^
&tcfutareáliudi&déterminare fcpotiùs advnui
quam adakerü jnullapotcftaßignari ratio hu-'
iüs determinatiofiisiniü quia volutitasita vult¿]
& crit pro rationc voluntas, Ex quo fequkarj
quôd vohmtáípofskfemm<malú fab radones
mali,hac folditftionc^quiivnkjQiwdrcdcfe^
quatur,patet:rtá)háK foía caafa,qbia.vuliv'fuffi-' «¿T.0 Л1Л
cit admoUtdúivokmtaté>& éft pro ratione vo 1
l^ltas.^Deindö ^rguimr ex Arifti3:.eth.c.5.vbi»Tercium<
docei,o^omm>pecciins,cftignorans-jcüius ra-» Ari(|ot-
tioeft(vtdkipDwTho.ibidem lédiorie tertia)!D-T
quia' eligir minu»bónum,re}cáo & refutatoece
quod melius eft. Ergo fi propofitis duobus bo.,
nis ex parteintelledas,& drabibusrccAe confia"
deratis poteít voluntas cligere'úd quodminps
honumoftjfeqXikèï quod poökefle peccatunr
in voluntare, millo en ore exiftentc esparte in>
tdledus^iiód eíbalicnam ab ÁriT, dbclrina,&
omnjumTCecJogbró^f:Ad'hunjSTeitrxpofitio¡ Autorisfea
nrm ficegod^wmo.I^pTimisvinrörxisagediSi!«111"'
&ih:ma«riaim>rali ferc impofsibrk'eft, quodi -Tq.g,tf,A
intellecluspropímiátvolücatiduoboirfa-éxoTni <;^,а ^)«<»
ni paite ¿qualiaínam ferè fempeciffvnq ínue- •*--■»'
nituraliquaeircunft?inua,ratione«&spraíemp лайщ Ьл
neat,&pr«eligatúríVÍdclkecqaía-ienVminus;¿
boriofum,magisparatum:&iclebárrmoralibusí
regula 'eftyquod^e&iaeft de'TOeliarï bono.'
Qua; regula vt melius intelligatnr^Tcke opor->
tet,quoaquandovoluntas cximultÍ3Íibi aequa ■ 94A
liter bonis, tlueihaîqualihusieligtt vnum,necef
fnm eftvriiitenc(âiisiudiçct,praâicè:pra;ftan-:
tia ilEus boni qupd eligit füper alrerumrfcd vt>
intelleâm^dicarar radicare piricbct aliquam có*
dkionem in vnoobicáo,quánon íúdicat in sh
tero,non oportet quódhabéathocíudtciú có*¡
p'aratiuumjiudico hoc primum efTe melius alte ciui»:; b.*
rp,fed fatis eft quôd pra;ccdeteiudicio, .quo iu>
dicanmrillaefle bonaJ&aEqualia,pofteaintell<r'
dus ceífet à conii dcrati on с bonkatis vnius , äc/
in alio confidcret bonitatem 8c conuenientiá;.¡
& hoc videtur aflerereD.Tho.rn folutione tetó
tij. Quod fi aliquis percótetur, vnde proueniat/
quôd intelledus cefTetà cófidcrationcvnius,Sc
non alterius;dicendú eft,aliquando hoc proue
nir&ex parte rci,quia,eft propinquio^, vçl faci-v
1к*г;аиЧияпс'0 cx libértate Vortmtatís^quíe гас/
uctkitelledAade^çrcitiun^çj^^pobkdù,
& non rirca afiwl/ltaque farpéñgíúero volun
tas eligit id,quod peius iudicat eile iuJicio quo
dam fpeculatiuoîfed iudiçip pracJico,ferc fem
per eligit id,quod iûdicat eïïc rridlius, & conue
nientiusfecundum orrmqs circunftantias.Illud
ctiam addendúeftproexplicationc difrîculta-
 238 F. В- Medina;
tis,quod voluntas indiget opeintelleftus vt de
. • ; • :. termineturad eligendum ; fed hoc opus intel-
lectus non eft iudicium (in quo maximè qui
dam falluntur) fedimpcrium cfficax, dcquo
cdiiTcrit Diuus Thomas quasftionc decimafe-
ptima. Si igitur intellcâus proponat voluntad
duo xquatia bona , & impcrium intellects fit
a;quale,fîcvt non propendat magis in vnam
partem , quàm in aliarn , nunquam mouebitur
MisD.Tb. voluntas. Et forccft fententia Diui Thomae
in folutionc tertij,loquitur cnim dc iudicio in
tellects cú imperio efficaci iplius intellecbs, :
Propofitœ dubitationis ex his fcquitur explica-
tio.Nam fi inrelleetus proponat voluntati duo
atqualiabona.&imperium intellects fit ins*
quale,poteft voluntas vnum eligere,& alterum
refutare; nam i am habet impcrium intellects,
à quo detenninatur potius ad vnum quàm ad
alterum. Imperium hoc cxplicatur his verbis;
fac hoc,fcribc,ingredcre rcligioncm,& lirhilia:
& non eft iudicium quo iudicam us aliquid ef-
í ('■ • ' ic bonum, ant conueniens. Ex his(fi rede ex-
pendantur ) foluuntur omnia argumenta pro
Adarg.pro parte negatiuapropofita.Nam ad Diuum Tho
ptrte nega mam & Ariitot.iam fatis dictum eft.
tin». %Aâ primum argumentum dicendum eft,
Ai primtf. auod intelle&us in cafu noftra: difputationis
déterminât voluntatem potius ad vnum bo
num, quam ad alterum \ non quidem per Ju
dicium dc bonita te rei , fed per impcrium effi-
caxjdc quo fuprà diftum eft.
Adfecuadfi ^Adfecundum argumentum ncgan da eft có-
fequcntia.-nam quando exduobus bonis asqua
libus eligitvnum, quia vult, fertur in fuum
obiechim , quod eft bonum , circa quod po-
teft experiri fuam libertatem: malum verô fub
ratione malt,non eft obieftum noftrae volunta
tis,& ideo fimilitudo non confiftit.
Adtertinm %Ad tertium argumentum diftumeft, quod
qui eligit minus bonum,refutato meliori,errat,
& eft ignoran s , non quidem iudicando : nam
veré iudicat efle minus bonum quod eligit,fed
in imperio practico,quo iudi'cat,&decernit hîc
& núc hoc c(Te cligcndum.Scd iam tempus eft.
vt ad aliam quseftionem progrediamur.
aVAESTIO XIIII.
De coníilio quod praecedit
eleftionem , in fexar-
ticulos diui-
fa.
ExpoCin Prim.Secun.
ÀRTIC. PRIMVS.
yVtrum conftlium fit inquifitio.
SVMMA-TEXTVS.
Onclufio eft affirmans. Conclufio.
Nam in rebus agendis
multa incertitudo in- ■
uenitur , quia acciones
funt circa contingentia fingula-
ria : fed in rebus dubijs & inccrtis
ratio non profert iudiciu fine pre
cedente inquiíitione,& ideo ante
iudicium de eligendis , nccefliaria
eft inquifitio rationis , quae conft
lium vocatur.
BXPLICATIO ARTICVLI.
Irca huncarticulum, & circa totl
queftioncm funt parua dubia.Scd
in primis quxritur,quid fit confi-
liû,an fit inquifitio, a; i potius fen-
tentia,de re dubia & incerta , prolata & défini-,
ta. S anc consilium eft deliberado, & confulta- Quid Ceci
tío de medijs accommodis ad aliquem finem: Cl. um.
diciturq; confilium , quafi confcdiú,eó quod
plures debcant conuenirc , & confedere ad ra
dones expende ndas,&: rem dc terrain anda , &
definiendam.Itaq'; confiliû eft dcliberatio,&in
quilitio; lient cófultare eft deliberare ¿Vinquire
re. Sed quáquá hi' с vox in prima fignificatione
fignificat deliberationem,& inquilitioné,3¿ со
fultationem,verum in vfu frequentifsimo vfur
patur pro fentëtia,& determinatione. Vnde Ci Clcewi
cero lib.i.de in uenrion e,ca. dc confirmatione,
définit confilium ad hune m odu m, eft alicuius
rei facienda; vcl non facienda; excogitata ratio. , -.. , -,
Certè confiliú,quod datur inquiren ti, vel dub t .. ..
tantt,non eft inquifitio;vt cum dicimus, confu
io tibi; fed fententia,& determinatio:quo in fen
fu diuinae liters tribuunt Deo coníiliü.ad Eph. Epbef- «•
i. Qui operatur omnia fecundum confiliû vo
luntatis fui :in eodem fenfu loquitur Paul. dim
diciti.Cor.7.Dcvirginibusprœceptum Domi i.Cor.7*
ni non habeojconlilium autem do.^Sed vt de
vocis fignificatione confulamus Cicerone lin
gua; Latinaeparentem,fcire oportet, quôd con Confiliû т*
filium Ciceroni vox eft varia; & multiplicis fi- ri» figoifi-
gnificationis:fignificatenim delibcrationé,co- cat«
gitationem,animaducrfionem,rationem,fent£
tiam,collegium:quarum rerum exempla plura
poflem in medium producere,fed fatiùs erit ad ~
res maioresexpUcandasnosconuertcre : nunc
fatis
 •' Qüaefíiorí.
"fatis eft admonui(Te,quod Cicero vtatur hacvo
ce,confiIium,prômquifitione,&déhbcrationé.
Vtrú confi- ■% Sed dubitatur¿num cófilium, pro deliberatio
M tintum ne,& inquifitione, competat tantùm homini-
homiQibus bus.Fortarsis compctit etiam ángciis, circa fu-
eçinpcut. ;per'(jatura]¡a.g¿fjjtura . fcjnon cd modö quo
hominibus,in quibus omnia ferê funtincertá,
dubiaqV.Item fortafsis competit angelis delibe
ratio, & inquifitio de rebus agendis: nam quan
quam de rebus,qus feientiarum cognitione có
prehenduntur,non habeant difcurfum,nec in»
.quifitionem; omnia enim çomprehendunt vni
со intuitu fine ratiócinatióhe , aüt difcuffu; at
de rebus agendis fortafsis per prudentisivirtu-
tem deliberant,quod hic,& nunc fit agendum;
nam eorum ihtèlleâus ad hsenon eil determi
--. :natus. quarc nunc hoc eligunt,nuncillucí.;Scd
hsc qusftio;prsfupponit alteram;nuro angeli
circa fupernaturalia,aut circa futura contingen
tia,aut verô circa fes agendas difcurrant,quein
prima parte explicanda eftj& elucidanda.
ARTIG SECVNDVS.
fKtrutn conftlimnfit definefTvtl.de his
qu&funtadfinem- ' ■ 'Ь -'»':?• ¡.:-t
s у м м À TE XT vs.
Conclirfo i i Ôncluîio fichabet. Cón-
fiïiumribn eft definCjfecJ
• j ~ ji'é ^e his quae funt adfinem:
finis enim in rebus agendis habet
rationemprincipij, quod fub quae-,
ftionemnoncadit. Sed in omni in
quifitioneprincipiumpraefupponi-
tur.ergo define non eft confiliùm,
neque deliberatio. Contingit ta
rnen quodid,quod eft finis refpe&u
quorundam , ordinetur ad alïum
finernjvt quodeftpnncipiumvnius
demonftrationis,iîtconclufio altc-
riusrvnde quod accipitur vt finis in
vna inquifitione j poteft accipi vt
medium in alia inquifitione , & fie
de eo eritcôfilium.v.g.fanitas,quse
noncadit fub coniultaîione medi-
ci, poteft caderefub confultatione
vin probi: poteft enim vir probus
fomultarc,rfum expcdiatperderefa
Articul. II.&III. 235»
nitätcmcorporalcm,vt faluti ani-
-maô cohfulati ! ,: •"• '•
<:;;|(1-р1гСЛ !Г'10 A К ? I С V L I.
N hocarticulo aggreditur D. Th.ad
diiputaridum de obîcdo confilij,&
définit apertc, quod obiectum , de
quo capitur ccfnlîlium,non cft finis,
fed medium quod conducit ad finem. Contra
quámfententiáiriCvt nntilintaclruiii relinquá- . .
tur)fic arguitur.^Nam de omnibus qua: dubi- Arg.contri
tationem habent,poteft fieri inquifitio,& deli- cSilufionê;
beratio.Sed cótingit de fine humans vits ciTe Primum*
magna dubitationém.crgo de fine vhimo hu
mans vits poteft cffecóliliú.fDcinde.Dc om ScœeÎBoiï
• nioperationehumana oportet vt fit deKb.çr'a-";p\ ;. .
. tio,tie fiat quando rió oportet, & ficut no opoc
, tetiCertc de omni operatipne humana delibe-
rat vir prudens»vt fiat quando oportet,& ficuti •. 1
opprtetjfecundú omneseircunftátias.Atappe-
. tirio vltimi finis,& bçatitudinisnoirrse.eft ope
i jratio humana.ergp de ea poteft effe deliberatio
:&capiconlîliû.^[Àd hxcargumcubrcuifsima Solutionis
refpôiîqne fatisfacit D.Tho.in folutionc primi
dicens,quôd id,quod accipitur vt finis,eft ü de
. terminatû & fixum- vnde quSdiu habetur vtdu .
biú,non habetur vtfinis,& ideo fi de eo confi-
Jíum.capitur,nócrit côfilium de finc,ied de eo
- quod eft ad finçxîe appeïitione verç beatitudi
flis eçrtè nemo dubit,at,aut deüberat,num bea-. . . f
;.titûdo fit appetenda, fed cle¿¡berat vir prudens '
quando aebeat habere talçm appetitioncm,öc
in ea fe exerecre. ;. fie confuhatio non cft de
fine,fed de eo quod.cft ad finem. • . . ¡.
AR TI С. TERTIVS.
fj^trùm confiliumßt 'äe bis quta nobis
.aguntm. > ■• < ...
S VMM A TEXTVSl-
Önclufio eft aflfirm-ans; conciuítoí
I quam probat D. Tho. in
I primis autoritate Gregd.
NiíTeni,dicentis, confilia
mur de his quaefiunt in nobis,&rper
nos fieri poflunr. Deinde probat:
närh confilium collationem inter - • i
plureshabitamdefignatjquafi adeo
ferendum multifedcantrin particu-
laribus enim cöntingetibus aliquid
occurritvni quod no cófidérat airer
propter varias coditiones cireunfta
 240 F.B.Medinse
tes;quare plures rem certius perci-
piunt: quod non accidie in necefía-
rijs , & in vniuerfalibus , in quibus
vnus per fe iufficere poteit >.pr0-
pter fi mpliciorem, &c abfol utiorern
cognitionem. VndcpropTíéconíí-
Hum eft circa ea quae à nobis agun-
tuf,& in potcftatc noftra funt.
E XP L I СA fIО Iff f С V L I."
nú csfína QVasritur in- hoc articulo , num pofsît afi-
poésie efle > qui s confultare de impofsibilibus.Huic
de irapoísí qüíftíoiH refpondet AriftoteLj.Ethic. cabit.3.
biiib'u» quo in loco pcrconïatur, vtrùm fit con fuir atio
Arift. tíequoGbct ; &dfcif,. quód non dicitur con-
fultabíle, de quo aut in Tipien s , aut nvenre ca-
ptus corífultat: coníukarftus autcmdo rebus л-
gendh , qua in rïoftra futtt poteftate.vnde con
filium Поп verfôtur circa rem i'mpofsfbikm:
continuó etthn atque deuenimus ad rem im«
pofsibilcm , ceffat omnis confulfatio , & vlwà
non progreditw.Vnde etiam eft quód nó-con
fultamtB de rebus prseterfcis ; ват ad Matteri-
tnm rtorteftpottfntiKHem&emm cófukatvtrú
Trota íít ixpugnanda- : hot ettim folopriuattir
Deüs(rt dieif Agath^ötTjvt id quod fact и m fit,
Agathonis
fenteatia. rtört fit facbm.Scd mmqirid confulramus de ?e
Atiftoc. bu5amicc«rum?Ariftotd«e*im viderurdke-
re,quôd non dicimûf eligiré, л iiï ea que" ad nos
fpccbnt:eleétio vefô& diKbefatioin cexkm
verfantuf.Sed fderfi Arift.j.ILthi.c^.docer hu-
ius dubitationis folutionem:dicit enim , quod
per amicos facimus,per nos faceré videmur; te
bonum amicorum,vt bonumnoftrumexiiti-
VtTil fitc5- matur.tjSedadhucfupercft pátua dubitatio,nü
filiüde Ьо confilium & deliberatio fit tantü m de bono vti
во faoQcfto li;it.iq; non fit confultatio de bono honeft o,de
Arifto. virtutibusjde honore.Ceitè Ariit.in Rhetori-
eis videtur aflerere quôd con (ilium fit de bono
vtili;& ratio idem pcrfuadetmam confilium eft
de medio quod ducit ad finé; medium verô in
ter bona vtilia cómemoratur. In contrariú eft,
quod de virtutibus ft pc deliberamus & confiai
tamus. Sed haec dubitatio breuem mereturre-
Solucio. fponfionemrdicat itaq; Theologus,quôd con
fultatio propriè eft de medijs ducentibus ad fi-
nem,ac fubinde prôpriè eft de bono vtifi,quod
confert ad finjs confecutionem rpropter quod
quando de virtutibus deÍiberamus,déliberatio
eft de eis,ficutide medijs maxime coníéntaneis
ad beatitudinem confequendam, & fie habent
rationcm medij vtilisrquando verá in hudibus
Expof.in Priro.Secun.
virtutum verfamur,quodpertinct ad genus de
monftotiuum, tú de virtutibus inucftigamus,
& earÄlaudem,& meritum dcmonftramus.Ita
quo tractarc de virtutibusycontingit in genere
deli berat iuo, & in genere demon ftratiuo: cum
deliberamus de medij s ad ti пет con ft ntancis, f
(it dcliberatio;cù m laudes virtutum demóftru
musida eis сй(Гсптицлоп vt íunt bona v tilia,
fed vtfunt optima,& prxclarilsima bona.
AR T IC. QjVARTVS. -
fVtrùm confilium fit de оттЬн* qu<t
aguntur à nobis.
S VMM A TE XT VS.
OnclufioeíLDe his quae concinfio;
determinate funt quo-
modo fiant , fine per ar-
tem, fiueper naturam,
nori confultamus , neejue de rebus
parui momentt; nam еопШгат&е
inquifítioeftdebisyqwe indubium
veniunt:in rebus vero agendis con
tingitex duobusahquidnúcíícdu- .
brtabilcjYt fi quid par urn referat 6c
vci aHo modo fieri j8¿ dehocnon ca
piturcocullium,quaíIparúm aut ni
hiladiuuansad finem confequédú.
Aliud eftquando per determinaras
vias,proceditur ad determínalos fi-
ncSjficut in artibus contingit , qua;
vias certas habentoperandijvt f<?ri-
ptornon confiiiatur quomodo de-
beat literas trahcre,cum pcrartem
feribendi determinatus fit modus.
EXHICATIO ARTICVLI.
Ontra conclnfionem articuli pore- obieftb.
rit quis in hun с m od ú argumentari.
Nam circa omnia agenda à nobisfu-
mus liberi,& pofTumus agerc & non
agerciveHe & non vcIle.ergo circa omnia quœ
à nobis aguoturpoteft efle cófiliumcV elect: о. Soludo.
Sed refpondemus, quod quanquá circa omnia
fumus liberi, cseterum non circa omnia firnius
dubipcouíuItatioveronóhabetlocujT» nifiin
his, quae in dubium veniút, Sí- funt alicujuspó.
dmí

deris & momenti, & aliter quam'pex confuka-
tionem definirinon valeat. . , grefluseft compoimausà -cáúfa'ad effeâum;
A R T I C. CLV I N
... M*!:» ffFtmrn confiliumprocedat ordine njo-
. "I
lutorio.
s V м M A TE X TV s.
Conclufio. Onclufio eft affirmans.
Nam eu inoraniinqui-
fitione ab aliquo princi
pio incipere oporteat, fi
fliud eftprius in eflt,ficut incogrii-
tione proceflus dicitur compofiti*
uus,quoniam à caufis eft in effe-
âus:fuhtcnim caufie fimpliciorcs
effeäibus. Si autem id quod eft
priusittcpgnitione, fitpofterius tri
effe ; vt cum de effe&ibus manifc7
ftis iudieamus ,refoluendo in can-
fas fiipplices, dicitur proceflus rçfçj
-taihl лав lutorius.Cùm autem in inquilino»
fife confilij principium fit finis , qui
prior eft in 1Щ^Щ^.^гщщ
men in efle : fecundum hoc opor
«л .,i'a? tet , quod inquifitio confilij fit re-
folutom* inçipiendo ab eo quod
in futurum intenditur , quovftjue
perueniatur ad id quod eft agen
dum. ,[,\иЛ
IXPLICATIO Л К T I С V l Ii' "!
Robatio D. Tho. qua vtitur ad dc-
Arg.contra
xacioncm monftrandam conclufionem поп
D.Them. Ill fatisaperta eft,& vidctur cerfè quod
non recti procedat. Nam proceflus
confilij eft à caufa ad effe<5tunt.ergoeft<ompo
fitiuus.Confequentia valida eft ex definitione
proceflus copofi tiui , qua hic adhibct D. Tho.
Antecedens probatur. Nam- inquifitio confilij
incipit à.fine,tanquam à principio, & caufa eo-
rumqitœ funt ad fincm.ergoprocedk} caufa
Xxpoaitni ad cffoâum.Sed Vt prqbatioD. Tho. rctrè int
probado telligatuf,fctre oporter^uód progreflus ratio-
D.Thom. nis , tárri in practicís , quam in fcient¡js,duplex
eft;compofitiuus,& rcíblutorius. Cópofitiuut
îroceiïus eft,qu3ndoproceditiir à caufis ad effec*his; efiç
compofiti- étus namqj font magis cópofiíi. Refolutorius
«ш & reio cft,quando pcocoditul ab eííctfibus ad caufas.
lauuKt*
ArtícuL' 4* i 24s.
exempli giatia.qUando œdifkâtur domüs,pro
priiís iaciunmr mndament¡á>dBírtde eriguntur;
parietes,poftrcmópdnittíf teâSM : eùm Verè:
domum dirüimus , progrqdimur viceueríá í 8c
ordine íefdlutorio,ab enectu ad caufam : fié i*
eonfilijs adhibendis , quandö^ü&rimUs finem
abfenté per media adipiicédâhî j-progredimur^
ordine refolütorio;¿grotúséJtfrií qui defiderátí
fanitatem,inhnnc modum ratiocinatur;qu3E:rS
da eft fankasjergo vocandtis medicus; purgan-
dum corpus , pótíó fumerid^eftprogreflus ab
vltimo eífeelu vfquc ad vítinram caufam : näht
qiíanquam finis eft prior in mtentione, eft po-
fterior in efle¿ & vltimus eflfcétus. Sed pergaríi
idem planius' explicare. Oportet igitur iterant
ánimadüerteréjquód habitado finis ad ca quai
funt ad finem , duobus modis confiderari p'o*
teft;vno modo, fecundum quod finis eil ratio
& caufa ánális<& praecipuaeOrurnqiie dücunt
ad finemjfiiie fint agenda à nobis , fiue nó йщ
agenda à'hobïs , vi cum' feddimùs rátioneni St
caufam quare dentes anteriores funtecuti^vide
licet ad diujdcdum cibam; cóiímili ratione cú
in rebusçirtifiçiofis interrogamur^ quare^cala.7 "' t
mû^baSetfalêi^figurain^fèlMn^m^^lli ï**:'1
eft tacbidd íjerifíendum^ it', hit pVôgrellii eft
refolvrtD»up,.Io1uia progredimpi &£&e$M4i
caufamwí'vjcciierfa eilet cómpófictu^¿
Tum ifte 'ptogrfeffus îh inquifitionê confiuj 1
jnuenituif j,nftn^n prog^lSi-cófilíj c^fidprÁtHr
ea quae JLhobjs üintagédajvel hon ngéda :>cof
pter qüód aícéftdum eft j quôd eft altè'ra ha^
bieldo finis atífeáqüáfüht âd-flnem; qiftPqui-
jdem addi.bfijp1'*1 iUám priqrem,habitud|n4 > «ac
tione affecutionis finis per ea qug à nobis agen
da runt:iùxta qüam coníídefatíonem confidj^-
j-ашг finisívt aüquid pctftcjiosi&vèlûtiefifeâi
mediqrum ; .cbnftdcratut p?ÍP> vt e^fejñus^p^r
tafia medía confequenduV.Igitur qui confúltat
& deliberát/uppofita &ÍtátHtípriorí ЬЙЙЙШ
ne fini?, quaj^ft veluti'priçqpiuOi de.quq non
eft confidíatiq^procedií ad media tanquam ad
cayfas,per qûas'finem êft ¿¿'fecütur'us. Proptef
-quod memo dicit D.ThWqlíod cófilium'prS-
xedit mçxdq refectorio} qu<?dAqcexéplo; filu^
cidabitur.Domus eft" finis œdlficaToris: cons
tat ex 4uibús domus fit •'c'ô'ftriierida ,' &rrèfôltrlt
fle définit quàd ex lapídibus*Ruríiis ad lapides
portandos confultat an víamncurrUiVeliumén
tis,&refq¿üt&Tdefinit cxlçj^ vtetur curri+îcce
Irihac método,*? in Hoc progreffii femper bS-./:f>l
•proçedi«r ab effeâjbus i & «fine efificiédri p^r
¿lias.c"auí*astyfq¿ ad yltimprn* Щ Vnde ad argu- Ad arguait
métíifn pro'pblitürri.dic£dijm,qüöd prc^'reftus
ca«fil»i*'op eíЬ'a*лe^íЦüain• à caufa;pr^%-
ponituf
 Eipbfló Prim.SeciíB.
paekur enifn-jgt^OîiP fini? tanquára çaûfa cp-, inqu ire г da , & dcliberanda.
ii|iaftdi,íe<i'nó,pr9ce(}itur niii.à h ne, quatepu*:
EXPLICAT'ID' ARTICVtl.
»er-a^ias^eufa&eit ç0yciendU5. Ha?c magna cXj
Caieca. 7a«oqxPpniino Gaietano. FortafsisiD.Thp. Irí^tqtam qcïftiofiïnf, pptifsjmè Nû ïiceat
\abet faciliorom cxplicationeni ; volùit enim" de obiedo cófilij exiftit queftio dif- confuiere
çonftituere difçrimen ínter progreffiirn, qui in 'ftdlis; nuhiííccat confulere 'malum.- malum.
Ad cuius rci explication?*» flatViitur Prim. Сбс.
alys-cautis Гегцагцг ,,quanqo çornp?rantur ad
prima conclufio.ÇÇppfulere peccatum> omni Conlulcre
fuos effecbts : carters enim caufie componunt
dubio pfoçùl rhaíufn ¿ft,& iniqiíum-tmn, quo peccatu ma
fiieseffeftus,^ ingrcdiuntur adcorym cóftru->
nlsftttelr. contra ргоАггн charitatera^qué ad m» 1 um сП « 1 ^
fttoncm,vel fakeni çpoperanturjat,jn çoniilio
luTn inducimusjtu vero, quoniáiaje cönfilium
adhibcndo, cum deliberado fiat.de, fine qui
cftfráüdulentmcófilia enim impiorAjfraudulé^
nondum cít,nonpr<>gredirnur modo compo-i
tá (tint Pro.u. tú tcrtío,quoniá cófolene pecci Pro. II.
fitiuo; finis çninxquinondum eft, non pqteft
tü,eft.rnouere & inducere ad ppccandj» & <5ря
cprnppnere,ncquc coopçrariadeffeituù com
fenrire,& approbare peccatu. Ad idé ortenden,
pofitionem,fcd ramé" de со fit refolutio & défi
dû vifet àutorrtasD.Aug.uiperPfaJ^ô.elucida Auguft.
niticyjuomodo dcbeat effiq,& obtineri.Itaq;
titîlTud VcrbumjFilij hominum^dentès eorum
con fultat io tota cil in rciblut ionc,non in com
pofitionc. . 'j .":'< ,, .,,Л jcsaii » ••- :ul arma , & (agi ttx , & lingua eorum gladius acu
tus; feri bit Augurt.qcciforem fratrjs effe qui al-
teripeccatum cófuHt;& perfuâdeti ratio Jib-
ARTlt. SEXT.VS. de confenfu euangeliftarum.c.i3.frtiitiiqàit;Éo4
Vîrum conftlium procedat in infini^ nes dicit Chriftum hora fexta 1..;;.е çrbcjfixù,
Marcus verô hora tcrtia,ideo a Marco dictum
У. J cftjVt oilenderet magis crucifixifle'Dómiimm'
eoSjCjuorum çoniilio cruçifixus. <ft,qixà$P iHo$
Prior >&1. ) qui in crucifigendp Dominum fuum m,iniftcT
iiipr ConcluíjÍQ. Inquir
Hum'principi exhibuerürtf. Corítra íftá cbn- Obiedio«
üúo confûij in a&u in- clul ioncm fun t duo argimicn ta.Ihiwùi m , 1 1 pce
, finitanódaturr'rifïnîn| caret ,inaximè^eodcrri eenere pecp#j,de ;quq
eftconfiliamifedhocc.. : eit falfum . Maior r.llLU
patet:
qraaipfecies pcccatiio obiefto iiirhitu'KMinoi
cipwmpropriuminrebiís agendis^ probatannam dans fcandalàm id materia iorét
Solutio.
.. . j.vMUUUitl.iUa
iümhab^t^peciem-díftmftam'á ааЛеп^ресса-
tcrttüntó aut€m inquifitiónis eft «Í6,q.gaí cófulit; narn eftnoeerc^prpxiffXQ in bp
'iä^ quod eft in potettatc hoftra, vi nis ípiritualibns,hoc vero nec efi furtum , neq:
Intéptrantia.Secundo dicPjvideturmíhi qüod
fada mus. Ее cùm fingularia non fit in fpecie fcandali;nam qui confulit psecatú*
í n^adu irifihî'ra , confe<jucns eft poniticedalBia ^¿.oftandiculum fratri vt mat.
Tfertiojomniaconfiljaímala fub ifta1 coníidena-
ex parte termini confiliurn tionefunteiufdein.fpeciei. .Ex quo fequiturj
non proCedit in infinitum : fed ex quod qui tepent non efle neceflarium in çon* -
*$Щё principn expIoratÇeftiquod fe fsíoner explicare circurrftantias ¿ niíi qna: va*-
rianbfpeciem,tenent proihde non oporfere ex
под fit proeettus in'infinit«Qijalior plicarc materiam cóniílij mali.SedhaEC Гелгсо4-
^^unqu^^íinei^eret confulta- .tia fßllij^ima efttopqrtet igitqrconfitgri & сов
rtÍ0j$¿ nun^a^ífinem habew'tJilr íiüum malum, Sc materia confilij. c¡ Secundum Secilobíe»
jrgumentum.Qui feqqirar coníiliurrí, npn.peç
c(ui G tio ergo, côniilij non procedit cat¿ergo heq; quidat jsoníibum.CpnCcquentia
inde.prpbatur..Namli'peccat qtúdat coníüiú, Jfr'-ïO'îx.f
.eft vel quiaconfentit ir) peccatum, ycl quia no*
•cet alíeri : íéd ¡He quiifequitur confilium , под
hjbèt in poteaftia cisnfiinarfftpoiFe peceát» necjjMç habet detrime.ntum aliquod. егт
ÇÇ^ui dat confilium , ñon peccat. Antecedens
jargumentjpatoi; quoqiam excufatur ignorar^
осецггеге щ mnmtura.qu^ iunt .tiaiauíhrihilJ.er Наг*™.»- -etitmagnú — : л г.'Я
dubiumj
 Quaîftion.
dubiiim,an licitum fit confulere-actum malum
quando exçufaturignprantiainuindbm\Cuius
Adrianos. rc i difrlcuítatem optimè traitât Adrianus in.4.
Soto. fol.88.& in quodlibctis.fol.30. & Sbto in.4;.d.'
i8.vbitracbtde circunftantijsconfitendis,- \4
Solacio. Ycra folutio cft,quód quando quislgnoratin-
uincibiliter actum malum,lï mea admonrtione
non poflum prodefle , non tcneor admonere,.
fed poflum и cere: canerùm non poflum confu,
ÍCre actum malum;tum,quoniam cófulerc , eff
approbare: tum vero , quoniam cohfulere j eíb
perfuadere , & docere ; docere autem malum
a¿tum,non licet aliquando:hîcenim habet vert
Greg. rum illa regula D.Gregorij; Tutius fcandalum
oriri permittitur, quam Veritas relinquatur. ' .'"]
Sec':. côd. «¡[Secunda conclufió. Licitum cft confulcre mí
Licet cófu- nüsmalüm,adcauendum mains malum condi
lere minus tionalitcr:íí decrcuiftilibidinem cxplerc,rogö
mald,ad ci
ucr.dij ma te ab adulterijs faltem defiftas. De hac materia
lus« fiint varia; fententiç inter doftores,&.profcéto
Sylueft. in vtramq; parte difputari poteft. Sylueft. ver~
bo,Matrimonium7.^.y.ad finem, tenet negati
Caietan. ué:cófentit Caie.in 2.i.qi78.art.4.& probataí;
Priiii.arg. fie cffc optimis argumétis.epñ primis, nó funr
facienda mala vtveniant bona, vtdicit S. Paul,
crgo non eft faciendum minus malum, vtca-
úeatur maius malum.crgo non eft confiilendü
minus mnhmr.Prcbatur confequétia. Nam qui'
Secudum. cpnfulit,facit & induc¡t.«ftSecundo,nóeft lici
tum altcitfacere. minus malú , vtcauejt maius
malum,vt patct.crgo nec eltlicitú rófulere mi
Tertiuni) hus malum. «flTcrtiô. Si licitum cít alten cóíu-
1ère minus malum , liccbit hoc contllium mihi
fumere.quod apertè falfumeft. Nam npn licet
mihi faceré minus mafum«vt caueam maius.
Quartum. «ftQuartô.Noaêftlicitû petcre quod alius not!
potcft fine peccato exhibcre : fed alius non po
tcft faceré jninus malú fine peccato , vt caueat
maius malú.ergonon eftlicitúhócpctere,riec
confulerc.«ptem.Qupd cadit Tub confilio,po*
teftcadere fub prxcepto,fed implicat contradi
ctionem quod minus malum cacjatfub prace-
pto,quoriiam fi cádit fub prçfeptb, licituin cft,'
ti vero eft minus malum,illicituh1 eft.ergo,nort
çadit fubconfiÜQ. % Vltimó.Qiii vult antece*
dcns,vult coníéqucns quod felt ex anteceden
te reétc fequi.Sed bene feq^tttiV,emnirhis ma*
kim.ergo eft malum. Rurfus ergó Tedtifsirriè
fcquitur,confulo,& volo c^iiatminus malum; '
ergo volo quodfiatmalum,quod omnino illi-
Secúdi со. citum eft.ffCentrariam ferttenfiám,qu2éft fe
Caicc cunda propofitionoftra, habet Dominus Caie
tan us in öpufcu.i7.refponfionum,refponfionei
i^.dubio j.tom.j^cV in fuá fumma,vcrbo,tyrari
Soto. nis.Idcm habet Soto lib.6. dc iuftitia & iurç.q*
Adrian ui. r.ar.5.Adrianus it) quodlib.o.fol^j.dicit fatua
Árticul. VI tí 243,
dTc de hacre dubitare.D.Aug.33.q.z.cfi quod Aug¿
vcriusjdicit exprcfle,fi decreuifti homicidium, ;
àut adultcriü fácerqadulteriúcommittas, non:
ho.T»icidiiimvIdem habet Chryfoft. homil.25¿Chryfoft¿
ad populum Antiochenum,& dicit de hominé •
aflueto iuramentis, cófulendum efle illi potius
iurare per caput fiium, quàm per Deum. Idem
habet Greg.d.i3.c.Ncrui , vbi eft illa memora- Greg,
bilis fententiajex duobus malis,minus eft elige
dum. Idem oftenditur euidentibus rationibus.
In primisjlicitum eft,& eft officium angelorú,
hominem adulterijs dedirum ab eis retrahere,;
& adfimplicem fornicationem prouocare , nó
abfolutè cohortando ad fornicationem fimpli
cemjfcd fi decreuifti explére tuam libídine, ne
quefo fis iniurius in alienam vxorem. Rurfusli
cicum cft dlcere inuadéti me,& volenti me oc->
cidere,ne me occidas,fed abfände manum, 3c
hac vindifta fis contentus. Certè,fi quis velit à
Çèfro furari rem maximi pretijjîcitû eft confu
1ère ne tantum damnum illi inférai, & quôd fit ч .
contétusco,quodad fuccurreriduirt fuse necef-
fitati fufhciat,& in hoc vtilifsimè gero rem Pe-
tri.Prxterea tàle conlilium eft о*е obicéto,& fi
ne bono,-&«on.habet malam circunftantiara.
crgo licitum eft,& fanctum.Quód fit de obie-
ôo,& fine bono, liquetmam-finis eft vt canea-
tur malum maius: obicítum vero nó cft vt fiat
minus malum,fad retrahere hóminem à maio-
ri malo. Vltim6,tale cóliliú пб indüeitad pec-
Candummofl eft ergo quare condemnetur. An .
tccedcnsprobaturjnam ille, cui confulo minus
rnalú,paiatuserátaut occidere , aüt percutetcj
tgo tantiim fnadeo vt fit contentus miriori m»
lo.Sed tempus cft iamvt argumenta in aducr¿ Arg. foluúi
fum pofitaconfutemus.tpAd primum negatur Adpnmñ,
cohfequentiámam qui confulitmirjus malum,
nó confulit malum,fediUud minus(vt vtar ver
bis Caictani. ) Dcinde qui cófulit minus malú»
non confulit minus malum abfolutè, fed condî
t'ionaliter: hoc cft, fi ftatuifti apud tcintcrficc-
rc,vej percuterc,obfecro ne occidas,& hoc tibi
praebeo confilium,«^ Ad fecúdum nego confe- Ad feefidfi,
qùentiam ; narrfin altcrius poteftate fitum cft
neutnim malum facere,quarc fi aherutrum fa-»
cit,peccat:caetertim in copfiliarij poteftate nan
eft litú vtrumq; malú auertcre, ¿V ideo cófulit
in à maiori malo defiftat. f'Ad rertîù itide nev Ad tertiua»
gáda eft cófcquéria;ná in mea facúltate fitú pft
ytrúq; malúcaucrc,8¿ ideo.fi pltcrú eligp, ppçs
catúeft.«[fÁdquartú negandú cft, quod'isquí Ad^uartú.
tófulitjpetar id quod alius, cui сопГи!к,рпЕ(Ы ¡.
it licité nó vakatmá abfoluti js«t¡t:quod à ma* i
iori peccato defiftat; quód vero nonacquiefcat
hiíi impingédó & cadendo in minus malú , lúa
culpa cft. ij Ad quintum dico in primis, falfum Ád quincü ;
' Q, г ' éfle
 т '244 F.B.Medinaè
cfle quôd omne quod cadit íiib cófilio ^ pofsit
cadere fubprecepto.Deinde dico,quódin ca-
funoftrae difputationis poteft Deuspracipere
, a-,' hominiparato vcloccidere, vel pcrcutere , ne
occidat;& tune tenebitur non occidere duplici
Advlcireú. praecepto. 4" Ad vltimumiam putome dixifle
fatis,quéadmodú qui cófulit minus malú , non
* . confulit minus roalú abfoJutè,fed hoc pл do , fi
dccreujfti occidere.ne quefo occidas,fed mino
ri iniuria fis cótentus. Iraq; non vult quod fiat
minus malum; & fie nófequitur quôd velit ma
lú.£x hac doctrina fequitur,nufquá Heere côTu
lere mendaciú.etiá ad cauendú immarj ifsimum
fcelus;fcdtantiim docemus,quodquando qui s
eft paratus grauifsimú facinus perpetrare , licet
Uli confiriere atq; perfuadere ne tátum facinus
commit cat, fed minori malo fus libidini fatisfa
ciat.Hi'c de confilio dixifle iùfiiciat.
CLVAESTIO XV.
Deconfenfu;in quatuor ar
tículos diuifa.
ARTIC. PRIMVS.
fVtfùm conjenfus fit aSlus аррет'шл
potentubelpotiàs apprchenfiuA.
S V M M A TEXTVS.
Ceaclufie. Onclufio eft.Confenfus
cft appetitiuz potential
importât cm application
ncm fenfus ad aliquidj&
quia propriú cft fenfus quôd fît co-
gnofcitiuus reru prefentiu,aäus au
tem voluntatis cft quardá inclinado
adipfam rem fecundú quadam con
iundioncm,hinc eft,quod applica-
tio voluntatis ad rem cui inhaeret,
côfcnfus nomen accipit,quafi expe
rienda de earefumens,proutcom-
placeatfibi in ca. Intelle&us autem
magis dicitur aflentire j non enfm
tendit adipfam ré,vt veduntas^qua-
Text■* uís vnum pro alio poni foleat. Sed
D.Thom.
hic obferuetTheologus , quöd eft
rnendú in litera Diui Thoma: : nam
vbi legitur , quod afcus appetitiusç
Expoíiin Pnm.Secun.
virtutis eft inclinado ad ipfam rem
fecundum quadam fimilitudinem,
vera ledio íic habet,fecundú quan-
dam cohiun&ionem ; & íic nos re*
ítituimus veram le&ioncm, quam
habemus ex D. Tho. foludone ad
tertium,vbi repetens eadem verba,
pofuit coniundüoncm.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Onclufíó buius articuli videtur có-
probari ex illo Roma. 1. Digni fun t Rea. t.
morte non folùm qui faáút,fcd qui
' confentiuntfacientibus.&.i.Cor.7. i.Cor.7.
Nolitc fraudare adinuicem, nifi forte ex cófen-
fii. Certè fentire , cognitionis eft , vt videra eft
in illo Rom. и. idipium fermentes , & ad PhiL *оя
с. г. V nanirnes idipfum fentietcs. Vcríim cófen- f^ü'**
tire,eft cú alijs fentire , & in aliorum fenfetiam
defcendere.Proprium autem eft voluntatis ap-
plicare fe ad opus,& ferri in res prout funt à par
te rei.Meritó ergo illa complacería & approba-
tio mediorum , voluntatis cñfenfiis appellatur.
Vtrùm vero .con fenfus re ipfa ab clcctionc di-
ftinguatur,qua:ftio eft , qua; non magna pre ft ™
£ert vtilitatem,& ideo pretermittendá céfui,vt
ad diíficiliora,& vtiliora tranfeamus.
ART Ю SECVNDVS.
yVtrum confenjus propriè in brutis in-
ueniatur.
'SVMMA TEXTVS.
Onclufio eft negans. Nam
bruta non habent in fua po
ÉÉ
teftate motum appetitiuu,
fed talis motus cft in eis ex initin
du natura»:confenfus verö non fo-
lùm importât determinationé paf-
fiuam ,fed magis acbuá ; vndc pro
prium eftrationalis naturx confen
tire. Rationalis enim natura habet
in poteftate fua appetitiuum mo
tu m,& poteftfe applicare , vel non
applicare ad hoc, vel ad illud. •
EXPLICATIO ARXICVL.X.
N rebus clarifsimis detinere difeipu-
lum,aut le äorem,hom inis eft ocio-
fi , & non querent is veram difeipu*
brum vrilit atem, quibus ego omnes
mcos
 Quceftioñ. 'XV.- \ [
meos labores cpfecraui & addixi. Igituivin hoc
articulo oihjl eft quod nos derineat,nifi fortaf-
Лs velit quis in di fputл tione m геыосагс, vt rùm .
in amcnribus,& pueris , atq; adeó in fomnian-
tibus fit con fen (us voluntatis ; nam ccrtc appa-
rct quod approbant vnum ex multis , & quod
reprobent, &diflentiant, & quodconfentiant
roganribus. Nihilominus dicendum arbitrer,
quod in eis confenfus non inucnitur , non cer-
tc magi s quam in brutis ; nam fi Vera funt quae,
fuperiùs adduximus , in fuis opcribus pridicti
mouétur ex inftinctu & ímpetu natura?, quem-
admodum Se bruta , & fie non babent accus li
beras, пес poííunt agere & non agere , fed ne
cesario agun t. Recolite ел qua; dich funt íupe
riùsde iftorum libértate. • л :¡
ARTIC. TERTIVS.]
fVtràm confenfusfit define>>el de tjs
quAfuntadfinem.
S V MM A TE XTVfc
Coaclufio. Onclufio eft.Confenfus
propriè non eft de finft
I':.::Slfl04 fed de his quae funt ш h?
nem, ficut ôcconfiliurm
пат cófenfus fi cft de vi timo fine,
in quem naturaliter tendit appeti-
tus,voluntas dicitur: vnde confen
fus propriè eft dehis,quaefunt ad fi-
nem. Et differt ab cledione , quia
eleâio additfupra cofenfum quan-
damrelationem ,refpeâu eius, cui
aliquid pr«eligitur : nam contin-
gerepoteft quod per confilium щ
ueniantur pluraducentiaad finem;
quorum dum quodlibet placet,cori
íentitur in quolibet eorum:ex mul
i s :»!.».ill tis autemquse placent dum vnum
ргзв alijs eligitur,eledio eft. Quare
П vnumfolum inueniatur quod pla
cet,non differunt confenfus & ele*
öio,nifi rat^onç. ; _lXr'-'-¿..
AR:ttË QJtA К T V.&
yVtrùm confenfus in afîufn f.jpftitieàf
... ad rationemJuj>cr'tQrjmïi 7 ■ a?
ht
ArticuL!lÎ.&UÏÏ.
4fn
s vmm A тех tvs. " »: t
Onclufio èft affirm atiuáv ^düfia,
Nam confenfus in adum*
pertinet ad rationem fuperiorem:
Пат quamdiu reftat iudieandunt
quod proponitur, nqndum finalrê
datur fententia.Vnde confenfus in
adum,ad rationem fu'perjofem fpe
cbt,fecundum quod inrarione vo-j
luntas etiam inelüditür; r ■ I t.
: .r:ir- ,t-y.,—.': ::t.~ .ли: '-jty - . ._:/
E XPl I.C.A T io ;д JL T 1С vu..
N Ьос artículo qíiendit Diuus Tho Qeoeodd
i mas.fluemaqmodum confenfus in morMje
: actum peccati mortalis, fit rationis peccatû fie"
fuperipris. Pro cuius, dcclaratione ración s и
obíéruandum eft,quödderatiqhefuperiori,&: perioris¿
jnferipr^$lÍerupt Theoíogijn;fefuftdp.diffirj
¿tione vigefimaquarta; IXThomas prima par- D.Thom.
re, qua; ft ione fept uagel i man on a , artk ulo n o-
no.lllud etiam obferuandum eft, quod hic mo
dus lpquendi , quem habet D, juinas , fum?
pfa Щщщ щ Diup ÀugufHop i dj9^ÇÇ»n?9 Auguft;
de Trinitat e,capituIo duqdeci i n o. feribi t A ugu.
^us,qupdan quocun'q; peçça^^ijçiiiyntvir 0jnj î: ,f ?
jriai ficut in ijlp antiquo parentum pecc^t^ fuît;
ferpens, fuit millier, at que vir. Sen fu alius qua; cniiis ' u-
fuadet nos inordinato affedujhabct loaim Ter- ?£ni'
pentis-.ratio inferior habet locum mulierisjj ra
tio íuperioriocú viri. Rurfus fenfualitas quod Scnfatlx*
fit diftinâ:a potcntia à ratiqnc,ccrtum eft;nara иц „„^
fenfualitas eft appetitus feníi t iu us, quatcnus an • ~..¡ ¡ ,< t
teuertit r4tiopera deliberantem. Csterum ra
tio eft idem cum potcntia in ttlîectiua npftr*, R«io.
quae dicitur ÏRtçUedus, quatcflus qflcntiturpri
mis principes per fe manjfçfti^ \îocaturvcrô
Xatip,quaten4sçx primis principes deduct
clufioncs per xa^ipeinatipnem;, ^ difcurfiim,
Caîterùmratipfupcnor,!^ ipfefior,nôfunrd^ ^it,c fuP*
iUnâiB potet)tii:fcd dicitur ratip inferior,qux & mtc
nor.
confiderat radones humanas, & inferiores.
Ratio verô fuperior , qua; coníidcrat rationcs
diuinas,& fup enores. Ratio fu penor dicit,hoc
non cft ager(dum,quia difplieet Dço : ratio ve
ro inferior,hoc non eft agendum , quia turpe;
quia incommodum. % Eft ctiam alia diftcren-
tia inter rationem fuperiorem , & inferiore^
■quôd ad r*tt<?ním fuperioremi>e.rtinet vltim^
iudicium,& ftnalis fentcn tia:nd rationem infe-
iiörem,Bei!«©et vltimy iurfi^^imperfeiâû,
 246 ft В. Medina;
& indeliberatum. «JlHud etiam aduertendum,
' quôd quSdo delcdatio noxia & culpabilis inci
pit,ca habet locum ferpcntis,qux iuo inordi
nate nfpedu follicitat adpeccandúm:.deinde
ratio inferior confidcrans rationes humanas, &
ad vltimum non fe extcdcns,pauluium immo-
ratur in rebus iudicandis,& tunc ell velutiEua,
qux perfuafa à ferpente i ncepi cederé deligno
yetito : non tamen adhuc eft confummatum
peccatum,fcd eft peccatú veniaíe:at vero quan
do ratio fupcrior,cuiti$ eft vit im л fentcntia, c6
fcntit.confummatura eft peccarum mortale,&
afsimilatur primo parenti , qui fuo confenfu
perpetrauit iHud graue peccatum,rationc cuius
ciechis eft deparadifo» Iftum progreffum pec-
lacobui. i, candi explicat optirnè Iacobus.c.i.cùm inquitj
Vnufquifque tentatur à coneupifeentia fua ab-
ftradus,& illédusrcocüpifcentia veno cum có-
ccpcrit,parit peccatúm,peccatum cum confum
. matum fuerit, générât morté. % Vltimô fcien-
putau
periorempertinet reuocare fententiam inferió
"•'"''u fis,fi iniufta eft ; alioqui culpa in iudicem fupe*
riorem reducenda eft.Ex hoepatet, quomodo
confenfus in deledarioncm morofam , perti-
neat ad rationem peccati mortalis,licèt ratio fu
' aSJ' jperiornon cônfentiatdifedè,& pofitiuè:de
qua re difputatur infrà , quxftione feptuageíb
Quid ratio maquarta, articulo íéptimo. Щ Sed dubitatur,
bumanaíít, quidintelligédum fit per rationes humanas &
Ж!|1.~*Ю rnferiores,quas fequitur ratio inferiorjquid per
"dhtinas , quas fequitur ratio fuperior. In huius
. . "jdúbij explicationemulti multa dicunt, fed no-
'"!*•"■'• bisvideturdicendum, quôd quantum colligi-
tur ex Diuo Auguftino,& Diuo Thoma , ratio
D.Thom. inferior eft, qua; procedit ex aliqito principio,
vcl humano, veltemporali, non deliberado cú
lege diuina,fiue naturalis fit , fiue fupernatura-
lisjfiue illud principium iudicetur conueniens
propter feníualitatem ( quod ferè fem per con-
tingit)fiue propter honorem, vel vtilitatem ali
.-л quam temporalem : vt cùm venit inimicus ob-
i.-L х" maro,ftatim hxc ratio fèfe offert, bonum eft fu
. „ ¡ perare malum meum ; ergo inimicus eft occi-
dendus. Sed hanc ratiocinationem conficit ra
tio infcrior,que fumitur ex amore proprij com
•modi quod nobis volumus. Sed confeftim con
ficitur alta argumentatio ex principio aeterno»,
melius bonum eft obedire Deo, & malum raa-
îusDeo non fubijei; fed occidendo inimicum,
facio contra legem Dei. ergo non éft occiden-
idus inimicusr Hxc eft probatio rationis fupe-
Tioris.Hinc fequitür,poffe cötihgere, quôd ra
tio fuperior & inferior non fibteôntrariStuf:vt
Expofin Prim.$ecun»
ratiocinaturaliquis ex appetitu cibi , nunc co-
mededum cft,antequam aduertat , legi diuinx
fit confentancum,ncc ne:poftmodum ratio fu
perior, confulens leges fupcriorcs , aduertit id
eile confentaneüm legibus xtcrnis , tunc ratio
inferior & fuperior confentiunt , & in idc con-
foirát:at Ii effet prohibitum comedcrc,quia eft
dies iciunijs confecratus , fi ratio fuperior con-
fentiret , imputaretur ad peccatum. Ex didis
etiá fequitur, quod nó in omni peccato noftro
fenfualitas habet rationem ferpentis,fi nomine
fcnfualitatis intelligatur appetitus fenfitiuus:
nam poteft cótingere vt homo peccet ex amo
re alieuius boni , quod per fenfum non appre-
hcnditur,ac proinde ab appetitu fcnlitiuo non
expetitur;vt cùm aliquis mentitur propter ар-
petitum honoris ; bonum enim(honoris tan-
tùni mente percipitur : fed quia vniucrfa bona
temporalia , etiam honorífica , o nu m & origi-*
nem trahunt ex fcnfibilibus,poffumus nomine
fenílialitatis intelligerc omnem appétit um bo
ni temporalis. Ex his difeere poteft Thcolo-
gus, que fint rationes humanx , quas fequitur
ratio inferior ,qus verô diuinx, quas fequitur
ratio fuperior. *jf Dubitatur fubinde .quomo Quo pactó
do Diuus Thomas intclligat , quôd confenfus confeafai
pertineat ad rationem fuperiorem; an quôd nó pertiaeat
ad rationS
pofsit effe confenfus fine, ratione fuperiori, vel fuperior«»
quôd non debeat effe confenfus ? Refpondea-
tur primo, quod non debeat effe confenfus , li
cet pofsit elle, fi eft malus confenfus, vt in terfi-
cere vxorem , iriterficere inimicum. Secundo,
intdügit Diuus Thomas,quôdiî quis per ratio
nés humanas, antequam pofsit per rationes fu-
ficrioresjconfentiat, non eftperfedus confen-
ùs.Dcmum intelligit Diuus Thomas,quôd in
agendis voluntas nó debet confentire, nifi con
fultis rationibus fuperioribus; & fi confulat, &c
confentiat peccato, imputatur ei ad peccatum;
fi confcntiat,& non confulat , etiam imputatur
ci, quia non confulit cùm commode poffet.
l¡ln folutionc primi argumenti afferit Diuus Expli.
Thomas nonoulla, qux expoli tionis aecuratx folutio.
funt indigna. Щ In primis aflèrit , quôd con Ad primó.
fenfus in delect ationcm operis, ad rationem fu Pn.alTeitú.
periorem pertinet , ficut confenfus in ipfum
opus; de quo minime poteft effe dubiurn.
%Deinde afferit , quôd cófenfus in delect atio- SeciLafler.
ncm cogitationis, pertinet ad rationem infería
rem,ficut ad illam pertinet cogitare.
•JPrxterea inquit,quôdde eo.qood eft cogita ТегьаЯег*
re,vel non cogitare,, in quantum confideratur tum-
vt adió quxdam,pertinct ad ratiofiem fuperio-
rem dç ca fententiam p ronunci arc,ficut de der
îeiââtioneconfequenti. " • »
5Addit infu^ôf,'^-quod in quantum cogitare
vel
 Quseffion. XV.
vel пол cogitarc,ordinabitur ad alteram actio -
nem,lk pertinet ad inferiorem. Нягс omnia in
hac breui refponfione alTeuerat D.Thoni.qux
omnia(excipio primuin , quod indubiè verum
Dubium. cít)magnam dubitationcm habent.^fNam có-
An coofen fenfus in delectationem cogitationis, aliquádo
fui io «lele
âationêco çft peccatum mortale, ergo pertinet ad rationé
iutionis íupcriorem.Confequétiainde probatur. Quia
¡ rationis peccatum mortale non eft fine confenfu fupe-
iujenoi is. rioris rationis, & fine finali fentétia. Hoc argu
Argun». , mentum impugnat fecundum aficrtum. Щ Sed
Argmtur tertium aflertum fic impugnatur. Nam quan-
сбега aíTer-
do quis vult delectari in cogitatione opcris*
abfq; propofito faciendi opus, imo hab£s pro-
poiitum nunquam perpetrandi opus , tunc со--
gitatio accipiturvt actio quadameit, non ad
aliud opus ordinata; nihilominus tame talis de
lectatio pertinet ad rationem inferiorem, vt vi-
ignft. deturafierere D.Auguft.lib. 12.de Trinitate,o
ii.Tunc,inquit,fic fentiendum eft, atquc tí fo-
Argu.cócra la mulicr comedcret. ^jSed & vltima fententia
«juattum. D.Thom.veranon videtur. Nam ordinäre co-
gitationem , vel delcctat ionem cogitationis ad
aliam actionem ,c(t rationis fuperioris; nam ad
ducem pertinet ordinäre pugnam militis ad vi
âoriam.ergo fi cogitatio accipiatur vt ad aliam
actionem ordinata eft , ad rationem fuperiortS
pertinet, non ad inferiorem , cuius contrarium
afTerit D.Thom. «[Ab his difficultatibus facilti
Vitoria, me fe expedicbat doctifsimus Victoria ; aiebat
namquc quod confenfus in delectationem со-
gitationis,eit circa minima, qua; (ion tribuitur
iuperiori rationl , quando fimul multa occur-
runt: delectado enim in cogitatione , velin rc¿
quando eft cogitata,eft prxambulum ad opus;
& fic quando accipitur vt prxambulum , non
accipitur vt prxcipuum opusjfecus autem eil fi
per fe capiatur , & eonlideretur , ficut human*
actio: vel fortointelligitur , quod delectado щ
cogitatione, eft quodammodo naturalis , defi
ne deliberatione,cV-fic non cólíderatur vt pñfi
cipalis, nifi quando eft delibérala. Hxc Vido*
Caleta. ría. Sed Dominus Caictanus profundé & acutè
rem cófideráns,afii Via permit} dicit enim,quod
cogitatio tunc habet rationem vltimi opcris,&
pia?cipui, quando fumitur vt eft cognitio veri,
vcluti eft cbgnitio fcientifica , velconfideratio
operis aroficiofijtunc verô cogitatio confidera
tur vt ordinata ad ahud,quando cogitatio ope
ris fufcipitùr propter affectum jpfius operis , in
quantum opus perpetrandurt» eft,vel perpétra
la poteritjTtfmetfi homo habeat propolitu non
perpetrandi illud; & talis eft confenfus in dele
ctationem cogitationis morofx, de qua in fe-
quentibus copiofè difieren du m eft . Vt verá
bare res facihùscxplanetur,adhibebo exemplü
Artícul. НИ.
aecommodura.Cogitat Petrus quomodo pof-
fit occidi Ioannes;non quia fibi inuifus eft , fed
potiùs eft amicus; & delcctat u r in ilia cogitatio
ne propter induftriam artis excogitatxddé co
gitât l;aulus;fed quia Ioannes fibi eft inimicus,
cogitát cüm affectu ád opus cogitatum,& in eo -
conqUicfcit , & dclectatur , tametfi perpetrare
homicidium non intendat. In tali cafu, cogita
tio Pctri,8¿ delectatio in cogitatione, habet ra
tionem vltimi, & cuiufdam actionis humanx
iecundum fe confideratx: пес eft peccatum ho
micidij confentire in talem cogitatione, & de
lectationem ; at cögitatio Pauli in con ii mili ca-
fu,cft vt actio fecundum fe ordinata ad aliam
actionem,& eft peccatum confentire in talem
delectationem: eft enim confentire in homici
dium vt perpctrabile j quáuis nó vtrc ipfa per-
petrandum. % bLs donftitutis, ad argumentum Solur argj
contra fecundum atíertum di с cd um eft, quôd côtia (ecaa
pertinere ad rationem fupériorem , contingit *^*f •
dupliritcrjvno modo explicitè,&expreffè;alio
modo implicitc,quádo ratio fuperior nó diffen
tit,cum diffeñtire tenetur, & pótcft,vt D.Tho.
explicat hic folutione ad tertiúidicit enim qi vt
íatio fuperioV dicaturconfentirej fufficit quôd
nó difleritiat,& non confulat rationes aeternas,
& hxceft flnalis (entent ia: propter quod conce
do,quód in tab càfu confenfus in delectationé
pertinet adrationem fupériorem interpretati-
uè. ЩА-<& 'aliud argumentum contra tertium Ad argam*
effertum dico, quôd fi homo delectatur in со* сбилшпй
gitatione propter ipfum opus ad quod affici-
tur,iam cögitatio accipitur vt eft ordinata fecü
dum fe ad opus; nèque D.Thomas, пес Diuus
Auguftin.intelligendi funt in tali cafu, quando
dicunt , tune fentiédum eft atque fi fola mulicr
comederetjfed funt intelligendi ciuádo ipfa 1a-
tio fuperior nequecófentitexprefle, пес inter-
prctatiuè,quia nondum potuit aduertere, neq;
cpnfulere leges çternâs:at fi ratio fuperior feics
3fc videns quod placèât rationi.infenori.permit
tit Ulam cócjpifcereyiam ipfi ratiötti fuperiori
imputabitur,nam eft illi volütaria indirecte; te
netur enim compefeere cam , & nó compefett.
4fAd vltimum ¿iceViHura eft , quôd' cogitatio, Ad arg.c««
aut delectatio cogitarionis, quanqUàm de fe or ua i»""»*
dinatur ad opus quod fcquitur ex cogitatione,
non eft confequcns.quôd ratio inferiör,vel fu
perior fempler ordinet ad opus. Cjuemadmo»
.dum xftimatiua brut 1 circa obiectu m fibi con-
ueniens ordinatur ad opus , etfi brutum ipfum
non ordinet , itafunt in nobis qüi'dani cogita-
tiones,qux non funt propter fe , fed propter
aliud; & de huiufmodi cogitátionibus intelligit
Diuus Thomas, quôd eft rationis inferiorisha
bete actum expreffum circa illas,complaceDdó'
Q 4 ^
 i48 F;
in illis,priufquam íliperior ratio aduertat,& со
fentiat expreíTa conícnfione , vcl intcrpretati-
ua.Scd hec dicta funt per altifsimas tenebras,fa
tiùs puto recurrere ad explications doctifsimi
Victoria:, vcl expcctare harum rerú copiofum
traftatum infra q.74.
CLV AE S T I О XVI.
De vfu; in quatuor arti-
cultos diuifa.
E hac re dtjjèrunt Theologi
in i.d. 1. T>bi Magiiier Senten
t'tarum interjertt traciatum
defrutttonefö Tifuydocetß quibus rebus
fitfruendum, quibus Ittendum.
ARTIC PRIMVS.
ffVtrumltti fit лВш yolmtatis.
s V M m а тех ту
Prior tfel, Rior Concluík). Vti , eft
actus voluntatis primo
& principaliter , taquam
primi mouentis,intelle*
dus tanquam dirigétis,]aliarum ус
го potentiarum tanquam exequcn
tium fuas operationes.
pofte-cfid. fPofteriorConclußo. Vtijpro-
priè eft adus voluntatis. Probat io
nes fie procedunt.Nam vfus alicu-
ius rei , applicationcm illius ad ali-
quam operationem importât , vt
. cquitare eft vfus equi: fed volunta
tis eft applicare yniuerlas poten»
tias ad Tuas operationes.ergo vti eft
actus voluntatis taquam primi mo
uentis , rationis verö tanquam di-
rigentis,aliarum verö potentiarum
tanquam exequentium ; habent
папЦие fe vtinftrumenta ad prin
cipíale agens. " nulla rcs,pr»tcr naturam rationalem, habet fa
Expöiin Prim.Secun.
EXPLICA TIO А К T I С V L I.
Vidfit Vfus , à nemine ferè explica- Vfus quid;
tur. Doctifsimus pater Soto aiebat, Soto,
quod quem admod ú fruido eft actus
intelleóhis , & per illam voluntas di-
citurfrui; fievfus eft actus proprius aliarurn
potentiarum , & per illas voluntas dicitur vti;
vt vti oculis,nihil aliud eft quam videre oculis;
vtiintcllectu, eft intelligere perintellectum.
^Alijs vidctur,quod vfus fit adus exterior , & Aliorvm
colligunt ex verbis D.Tho. inquit enirn quod placuum. '
eft czterarum potentiarum vt exequcntiu m,5c
quod actio tribuitur principali agenti, non in-
ftrumento. Clarum eft quod intelligit de actio
ne exercita per inftrumétum, qua: eft actio ex
terior ; imó expreflè dicit,quód equitare,eft
vfus equi,&percutcre,eft vfus baculi.
•jSedvt intclligatur quid fit vfus, feire opor Propriafia
tet , q> vfus eft duplex ; actiuus , qui explicatur
Duplex
hoc vocabulo, vti; &pafsiuus, qui explicatur
tIuu
hoc vocabulo,vfus.Vfus aâiuus fine dubio eft
voluntatis; nam voluntas habet in officio appli
care omncs potentias,tum interiores,tum exte
riores ad fuas operationes. Vfus verô pafsiuus
eft actus voluntatis vt imperantis: eft autem eli
citus ab alijs animar potentijs; vfus enim intelle
ctus,eft intelligerc,ficut vfus calami, eft fcribe-
rc.Itaque Theologus animaducrtat differentia
inter vti,& vfum; vt vti fit applicare, vfus verd
ipfa applicatio; vt vti gladio , eft applicare ad
fcindendum; vfus vcro,ipfa fcifsio. ..ft
ARTIC. SEC VND VS.
yKtrum comenïat brutis Ъй.
SVMMA TEX TV S.
Onclufio eft ncgans.Na coacinfi«¿
vti, eft applicare poten-
tias ad operadum , quod
non eft niii eius qui fcit
referre aliquid in alterum , & habet
fuper ill ud arbitrium , quod ad ra
tio nem per tmet. Ex quo fequitur,
quod folùm natura rationalis con-
fen tiat,& vtatur. •
iXPLICATIO A R T I С V L I.
^ noc articulo , & eius definitione
Щ colligut.Theologi,&cfficariter qui-
dem,quôd nulla res,prxter naturara
rationalem, fiue intellectualem,pro«
priè dominium rerum habeat.Nam dominium
eft facultas vtendire pro arbitratu domini : at
culta-
 Quceftion.XVI
cultatem vtcndi. ergo nulla , praeter naturam
rationalem, dominium rerura habet.Vtriam ve
го amerites & pueri habeant dominium &facul
tatem vtendi, quseftio eft qua; inueftigaturex
profeflo in materia de dominio.
ARTIG TERTIVS.
trùm T>tifit IfItimifinis.
SVMMA TEXTVS.
Concluso*
Onclufioeftnegas. Nam
vfus eft eius rei qua? appli-
caturadaliquidjfed&quç
. I»
funt ad finé appHcanturad ahquid,
& finis vltimus eft ad quem omnia
referuntur ; vnde vfus eft eorú qua;
ordinantur ad finemtfrui autem eft
yltimi finis. A liquid tarnen dicituí
vltimus finis non fimpliciter , fed
in aliquo genere , & de illo potelt
effe vfuSjîn quanfumad finé fublu
miorem refertur.
EXPLICA* 10 A R T I С V L I.
Quod fie QVod fit obiectura vfus expliçandum cft>
obieûiua ^ nam de hoc multa in difeeptationcm vo
vfus. cant Theologi in i.fcnten.diftin.i. quo in loco
commémorât Magifter fententiarum duo axio
Auguñ. mata celebratifsirnaex D.Auguft. Summa, in-
quit , peruerfitas cft vti fruenqjs,quar funt bea-
"'J' tiTsunaîperfonaîfanâifsirrta; Trinitatis , que
ynus Deus funt, Infiiper fumma peruerfitas cft
firui vtendis , qua; funt vniuerfieereatùra;. Ex
quibus fententijs, eux in ore omnium circun-
feruntur,Jiquidó confiât , quod obieâum yfu?
non fit vltimus finis, fed id quod conducit ad
finis vkirai confecutionemjquanquam no ощ
niño perlpjcúum eft,quid velit D. Aiiguftínu»
efle vti fruendis. Deus enim fummus non fe
dat vtendum^neque vt medium vtíle ad alium
finem referri poteftjquid fifi; ergo fruendis vti?
Vtifruídis, Reucraquifacramentadiuinapretió vendit, &
guidJ e^veluti pretioconamutabili^cxifi^imat , fiçut
ludas proditor vend/dit Chritíum¡,vtitur fríeji
dii.Similitçrqyi.apimoftatuerat Deum colè
re , tertpötiIiWperanscornnioda,'ita vt fum
mum bonumreferat ad bona non fumma, id
quod ordinem natura; euertit,qui eft,vt mino-
r.ibona,ideft, vniuerfie crcatara; fipt propter
creatorerri,hi<?vtírur fruendi$,&in magná^per
berfitaté inenrritrqui verá preño conduftus fa
cramenta peragit,non in pretio luábeatitudiné*
co!locás,ied ex opere fuo pretío" Vtës,hic nóvti
ArticuLlII. 249
tur frucndis.Sic explicant quidá claritatis ama-
tores D.Aug.fed re vera fententia D. Aug.am-
pliorem habet explicationem, népè , quod qui
fieccat mortaliter,in vniuerfum vtitur Deo , &
ruitur crcatura ; quoniam conftituitvltimum
finem in creatura,& non habet Deum pro vlti-
mo fine. Qupmodo autem hoc verum fit,ex-
plicatum dedimus fuprà.q.i.fljScdfi qua?ratur; Frui vtcdh
quid eft frui vtendis?hocexplicát quidá docto 4ui<^
res exemplis adhibitis.Hi omnes fruuntur vté-
di$,quos Paulad Rom.fcribcns commémorât,
qui crcaturas coluerúttanquáDeos.quales funt
idolatra; vniuerfi:hienim fuú collocant bonií
in bono creato,& illo fruuntur perin de atque fi
eiTet fummum bonú , cum alioqui creatum fit
ad fummi boni laudé referendum. Sed núqüid
qui fuae voluptati obfequens tranígreditur dkii
nam legcm,vtiturfniendis?quod fi itacft, cócc
dis fubinde fornicatione m vel fimplicé,fum má
peruerfitatem eíTc;idé inferri licet de furto , Se
'id genus criminibus,'qüa; ad fummä peruerfita
tem nóatringum.Qupdhocfit eóncedédum,
patct.Nam(autore D.Aug.) vti fruédis fumma d. Auguíh
peruerfitas eft.Vt hoc incommodum effugiant
quidam nouitij Theologi,fic diftinguunt, vt di
cant,non omnes qui peccatú moríale commit-
tunt frui vtendisjfed eos folum.quHH crimine
fiio beatirudinem,& fummum bonum cohfti-
tuünt;vt qui in Voluptatc,vcl pecunijs, vcl ho-
noribus felicitaté fuá efle cóftitutám credát:hi
vtiq; vtédÍ5fruútur,vtc6ftaféxD.Aug.li.i. de Auguft.'
4ioft.Chriftia.c3?. Hocipfum Paok confirmât
cúdicit dé hominibus plus nimio vétri deditis;
quorum Deus vettter eft :&*з*е auàritia dfdrf»,
quôd eft idötorum feruitus.CaHeriim qur níbH
amat pecuniam , vel voluptatem vt fummum
bonum fuum, fed furaturvtfibi confulat, aut
fuamleuetindigentiam, non fumma; arguent • "» * •*
dus eft pcruerfitatis , neque vtendis fruitur.
^fEgO verô ditigenter confidcrans fententias Propria fei»
D.Auguftini\&fanttorumpatrù fie decernoi tentia.
Omnes homines qui peccatum mortale cómit Peccásmor
tunt,vtendis fruuntur ; ná in creatura cóftítüút talit" »teB
vlrimum finem fuum,& amant creaturam plus "",buitur'.
quàm Deum;quod grauifsimis argumentis có-
hrmatú cft fuprà q.i.ex quo loco petenda funt
ca,qux (ùnt huic veritatiftabiliédaî, cofirman*
dçq; neceflariamos ad alia progrediamur.^f Ve
runtamé antèqUam hinc difeedamus, obferuet
TheologUsqùodD.Aug.fcribitlib.83. quçftio Auguft»
rtú.q.jo.Deo,inquit,nemo vtitur.fed addit D. D-Tbom.1
Tho.quôdfinè vltimo.&Deoipfoquodímo- fententi«-
•do vtimur in noftrú cómodújVt Deú pofside.-»
mus,&Deo fruamur.Hoc affirmât D.A ug.mul Augnft,
tislocis,nominatim rj.de tri.c.io.& 10.li.de tri.
С.П.& D.Hilar.lhî.de tri.paulo poft principiú. mi»i
Q- í 4Sed
 2^o F.ß.Medinae
Arg. pr;m. •jScd hoc vltimum aíTertum vidotur filfum;
contra hoc nam fi vtimur Deo ad no ftrum commodum,
vltimum.
ergo referimus bonum in finitum,ad bonum fi
Secundum. nitum, quod peruerfum cft. ^fRurfus fcqui«
tur,fi vtimur Dco,quôd Dcusabfolutè non fit
finis nofter vltimusjnam vltimum quodcxpe-
cbmus dc Deo, cilaliquidcrcatum , nempc
pofsidcre ilium , & dc eo habere fruitionem.
Tertiuro. •jVltimó fequirur ex ifto modo dkendi,quôd
beati in patria ccclcfti non diligant Deum amo
rcamiciria; ,fedamore concupifccntia; ; nam
amant ilium propter iuura commodum, &ad
Solacio. hoc bonum vtuntur Deo. ЧРго explicatione
huius queftionis eftprimum dictum, quôd hçc
Anguft. fentcntia D.Thom.cft D.Auguft. & D. Hilar.
Secundo duo, quod ha; с fententia poteft habe
re duplicem commentarium;vnus cft,quôdvta
mur Deo fie, quod refcramus ilium ad alium vl
timumfinem;& hicfenfusefthzreticus; dicic
en im Auguft.lib^3.qiueftionum,q. 30. quod
fumma peruerfitas eil vti rc fruen da,id cft, vit i*
mum finem ad alium finem ordinäre táquara
medium.Secundus commentarius cft, quôd vti
mur Deo quodammodo in hoc fenfu, quód di
ligimus Deum non tantùm propter fe,fed etiá
propter commodum noftrum.quod inde dcri.
uatur;& fie fenfus eil verifsimus,in quo loqui
tur D. A uguft.& D. Thorn. Itaque beati dili-
gunt Deum amore amicitias purifsimomam fe,
& omnia fua refcrum in Deum , & funt parad
perderé Гс,& omnia fua pro Dco,fi res poftula-
ucrir.Hunc purifsimum amorcm explicit Pau
Romas* S lus ad II om. 8. cum inquit.Quis noi iëparabit à
charitatc Chrift^ ? &c. certus fum quod nec
piors,ncc vita,& с. С urn hoc tarnen dico,quód
beati diligunt Deum amore concupifccntia;,
3ui amor in fuo genere eft perfe¿tifsimus;nam
Spei & cha iligunt ilium vt proprium bonum. ЩЕх hoc
rttatis dif- poteft intelligiducrimen inter charitatem , &
crlmen. fpem : nam Charitas amat Deum amore am ici-
tiae propter fcipfum , qui amor purifsimus efti
fpes vero amat Deum vt bonum proprium, vt
habeat,& pofsidcat ilium, & ideo eft amor con
cupifcentiae inferior chántate, fed in fuo gene-
re prxftantifsimus.
ART 1С. Q^VARTVS.
yVtmm 1?Jus procedat ele Slionem.
S V M M A TEXTVS.
Conduite.
Onclufio eft. Vfus ali-
quando pnecedit clc&io-
ncm, aliquando fubfequi
tur: práecedir quidem,in quantum
Expof.in Prim.Secun.
voluntas applicat intellcâum ad со
fultandum,&:delibcrandum,ex quo
fequitur ele&io:fubfequiturveró,in
quantumapplicatpotentiasad exc-
cutionem operis praeeleéci.Scd haec
de fe perfpicua funt.
EXPLICATIO AXTICVII.
Triim vfus diftinguatur ab с lectio- Vre vf- ib
ne difputantTheologi, & quôd non eledttone
diftinguatur.ficfuadctur.^Nam ele-
ftio efficax fufficit ad opcrandum: p"^gar_<
ergo fuperfluum eft poneré .ilium vfura volun
tatis.^Deindc.Sieligoego efficacitcr moucrc Secundum,
manum ad fcribendûm,côtinuô fequitur opus:
ergo non eft neceflarius alius ad us in volunta-
te. Щ Vltimô. J ft e vfus voluntatis vcl eft circa Tertiom,
finé, vel circa m с di л: n on circa finem;ergo cir
ca media;ergo elcctio erir.Propter hxc argumé
ta quidam Theologi reprehendunt D. Thorn,
quod fine caufa multiplicct actus voluntatis.
Pro explicatione tamen di со primó, quôd licet Solado:
ex electione neceffariô {jequeretur vfus volun-
tatis,non eft confequens quod non diftingua*
turabelc¿tionc:nam exintentione efficaci fi-
nis,neceflarió fequitur clcctio medij neceflarij,
ficut fuprà di&um eíhinde tarnen non efteon-
requens,quodeleftio ab intcntione non diftin
guatur.Securidó dico,mihi certifsimú eft quôd
ele&io diftinguatur ab vfu voluntatis. fPro Progress
quonotandrrseftprogreffus rationis in rebus radon!» ie
agendis. In primisjegrotus vultfalutem, qus rebu»agea
eft fimplex vôlftio finis:deinde vult falutcm ac *r
quirerepermedia;& hxc völitio eft intétio fi-
nis.Tcrtiôdntellefhisconfultat dc medijs cori
ucnicntibus. QuartôjVoluntas eligit vnum me
dium prx altero,& in hoccompletur ratio ele-
ñionis. QuintOjCÍl imperium efficax intelle-
ftus,quo dich,fac hoc;ex quo fequitur vfus vo
luntatis, & applicatio ad opcrandum: fi tamcn
voluntas confequitur finem praroptatum, frui-
tioeft. Ex quo difcurfu manifefte patet quôd
vfus diftinguatur ab elections.
'7
QVAESTIO XVII.
Dc imperio, in noncm ar
tículos diuifa.
■ ■ r- • i
ART 1С. PR IM VS.
tfVtrum Imperiumfit a&m ratmis^el
. 1 SVM.

S V M M A .TEXTV S.
Conclufio. Onclufio eft. Imperare^
eft a&us rationis,pra*fup*
pofito a¿tu voluntatis.
Quarnconcluiioncm vt probet Di-
ùus Thomas, fupponit pro certo,
quod primum mouens ad exerci-
tium operis eft voluntas, quod fané
ex diftisfatis pro bat um exiftimo.
Deinde ftatuit D. Thomas , quod
adus voluntatis ,&rationis fupra
icipfos ferri^poflunt, prout vna po--
ЛЬ"-".î t.*
tentia aliam prxuenit : nam ratio
fatiocinatur de yolendo , & vohin-
tas vult ratiocinari , vult Ioqui,
vult imperare. Prœterea ftatuit Di-
uüs Thomas, quod fecundum mo
uens , moUet in virtute primi mo*
ucntis: primum autcm mouens irt
viribus anima; ad exercitium eft
Voluntas. Ex his principes talem
eruit probationem. Moucre im
perando, eft moucre quantum ad
exercitium : fed omnc mouens
quantum ad exercitium , mouet
ex virtute voluntatis , qua; eft pri
mum mouens ad exercitium. er
go mouere imperando , eft rat io-
nis eíTcntialiter ex virtute volun
tatis ; quöd enim imperare fit ra-
tionis ,neminipoteft-effe dubium,
& idcirco Diuus Thomas tantum
probat,quod fit rationis ex virtute
Voluntatis.
ÜXPLICATXÖ ARIlCVlt.
Vlti autores arbitrairtur \fhim a&um
pracipiendi (uperftuè efiVexcogitaf-
tum a Diub Thoma,de quorum ntí-
Мшаул. " rnèrô eft Almayn. in fuismoralibus
traftatu tertio, capitulo fecundo , & citât alios
Sect. jfetorcsjidem íentientes. S coras is fecundo dt-
ArticuLÍ. 251
ftín ftione fexta,quaeftione primai & Ù> quod-
lib, quaeftione 17. obfcurifsimè loquitur de
hac materia , & admittit hoc imperium anima:
nol t?ar,fcd rcfert illud ad voluntatcm.Almay-
nus verô ficprobat fuum placitum.
*flln primis. In mtellcdu non eft nifi fimplex pr}mumit
apprehenfio,compofitio,vel diuifio,& difcur- x
fus: at nullum iftorum eft imperium ; ergo im
perium non eft intellects. «flDeinde.Vniuer- sc
fa notitia intellects veleft apprehenfiua, vel
iudicatiua; fed imperium non eft notitia apprc-
henfiua;omnis enim notitia apprehcniiua,qux
eft in fuperiorijpoteft cfle in inferiorijfed in in
fteriori non eft imperium; ergo neque in fupe-
riori.Idem argumentum demonftrar,quôd no
titiaiudicatiuanon lit imperium.
»fFrsterea. Poli to iudicio intellects, poflu- Ternura*1
mus habere elettioncm , & operis executioné:
ergo fuperuacaneum eft poneré ahum actum
proecipiendi. Щ Ad hsc. Voluntas eft regis Quirtum.
na,quae habet efHcaciam ad imperarrdum vui-
uci fis potentijsjrcfpicir enim vltimum hnem,
& habet in officio applicare oran esvires anim ç
■ad opcrandumrergo fi imperium eft,ad volun-
•tatem eft rcferendum,non ad intellectm. Сer D-Thom.
tè Diuus Thomas in multis locis fux doctrinat
apertè docct,qnôd voluntas imperat omnibus
potentijs,& ctiam i ntclleéhii; lignant er in quae
ftione feptuagelimaprima,articulo fexto ad fe
cundum ,& in fecúda fecunda;, qua; ftione quar ;^.I»Y«
ta,articulo fecundo ad fenin dum,& q traft ion e
decima,articulo íecúdo,& in titulo huius quae-
ftionis ftatuit difputare de aétibus imperatis à
'volúntate.Voluntas ergo imperar, non intelle
cts.*fAd huius «erexpofitioné frire oportet* D.TbomI
quod qui in hëC parteimpugnant ícntcntiá D. pbeitu elf
Thom.vcl non ktgerunt Ariitot.velnonintel» Arlftoc«
lexerunt. Is namque ièxto ethicorum à capite
oétauo vfquc ad duodecimum, loquitur locu-
pletifsimè de hôc imperio intellects ; feribit Tres virtu
namquetres virtutes effe neceííariasex parte tes ex partef
-intellects ; »цвмЛ*«», quae eft bona confultatio «ntelleüuí
de medijs,qustum nobis,tum alijs rectà confu
1ère poffumus;aItera verô quam Graeci vacant
rvttcjt ,qH3E eft quaedam fagacitas atqucfoler-
tia ad ludicandum , quod medium fit magis
ad finem confequendum confentancum : re-
peries enim mukös homines qui dcjnedrjs
recbfsimè confultant , femper tarnen peio-
ri confilio Sc fenten tiae adhsrent : prxterea
requiritur prudentia , cuius munus eft impera-
-fe , & praeciperc-, vtid quod eft 'debberatum,
' executioni mandcrur : & quod hxc virtus fit
heceflaria prêter cas quas commémoranimus,
vel hoc argumento demonftratur. Nam fiiat
quam plurim i homines qui reftc cóful unt,& re , щ
dits¿mi>
 г%г F. В« Medina?
difsimè íudícant quid facto opüs fît , qúitá^
men difificultatc rei perterriti non impcrát opc
ris executionem.Igitur(autore Ariílot.) impe
rare eft intelle&üs , in qüo refidet prudentia*
qlls imperantis in nobis locum obtinet:at qui
eádem ratione qua lenator coniîli}$ Rcmpubli
. cam regit , prudencia in nobis, tum Tibi, tum
alijs roodum agendorum prxfcribit , ac pra?ci-
* pit. Idem Ariltotcl.primo polyticorum,capitu
ld tertio , définit apertí & dilucidé , quomodp
ratio impérat;corporiquidem,imperio leruili,
veluti Dominus imperat feruo : âppetitui veri}
fenfitiuo,impcriopolyticoçV cimli,qutadmo-
dum rex imperat ctui. & in décimo etnicorum,
capitulo feptimo &oâauO,conftituit fummam
felicitatem in achí intelleÔus, eo quôd intclle-
•étus fit prxftantifsima animae rioftrxpotentia;
prarftantiùs verô eft irnpcrarc.Curo Ariftotele
ientiunt vnilierfi alij Pnilofophi , qui in hoc
conftltuunt&definiuntvirrutemeflepofitam
omnem.vt voluntas obediat rationi. . ' . , - t
«; Scd ргаг tcnnii ms nutoritaübus, idem demon
ftratur euidentifsimis argumcntis.Certè impe
rare , cl l lo q ni , & den uncia re, t aci as hoc , ne fa
-tr -iT.iil xias:atloqui & denunciare,eft opus intellects.
Dcinde impcrare,eft regere & gubernarc^sger
rс vero eft о p и s I a pi Ctix ,iux ra illu d. Per me lie
ges regnant , & legurri conditorcs iufta decer-
nunt:tum deinde,qüoniam lex naturalis eft lu-
f Ctl-4- mcn 1 "ut^ ' ' !-'n3ru m i и per nos , de quo in Pfal-
mo quarto legit ur: lex véro quoddam im pcriú
cil, lumen vero ád intellccbim pertinct. Item,
nontcnemurnos conformai voluntati diuí»
níe,aut prxlatorum,at tenemur prçcçpto,vt do
»o.IT.fj cent vno corifenfu vniuerfi 1 heoíogi, & ratio
ib ■".::;rir¡ pcrfuader.Nam quanquam exploratum íitDeú
„ort., vcllcinterficcrcpatrcmmeum, polTum ÇRrtè
Je hac re dolere,& mccroreaífici; & quanquá
rcftèintelligainprarlatummeum veil* vt ego
i.:*.'w tîiT "permaneamin cellula,nontençor permancre
• •; ■ ■•» nifi precipiat. Hocipfum cpníirmatur. Narp
J » poteft iudex aliquid prscipere- abi que volunta
te quod iHud fiat,& eft verum Imperium, ergo
imperium non eft aflús voluntatis, led intçjle-
ôusi Ad vkimum,fi eft a&us voluntatis,vel eft
volitió, veinolitió.non eft vólitio; nam licèt
ego intclligâm prelatura meum aliquid vejle,
nondum prçcc ptum eft mihi vt aliquid faciam:
quod vero non fit nohtiö,euidentius eft quám
vt demonftrari opus fit.Idem argumentum eui
denter demônftrat,quod impej-jum non fit w-
dicium intcllectus ; nam licèt p raíl a tu s, aut re-
- flor iudicet aliquid efle conucftiçptifsimHm»$:
. quidem iudicio certifsimP,nondum ргагсерш
"eft cuiego teneóf obedire< , ■
Adifgüm. ^Scdíameft tépüsvtargumema Contraria di
va: Ï .._
Expof.inPfiöi.Secun. ¿
luamus. Adprimum dicendum, quôd in in- Ad primä.
tclledu fpcculatiuo tantummodo ponuntur
üli actus commemorati : led in in tellcchi pra
ctico necefiarium eftconftitucreactú praecipié
di,vrfatisprobatumcxifiimo. Ncq'ue enimeft
iricommodum aliquod, conftituçre in intelle-
¿tu praâko alios actus.ouam in inttll . cb fpc
culatiuo ; liquidem conftituirous in intellcchi
pradicb aham "vcritatem : vcritasçnimjnielle
ctus praftici eft conformitcr fe habere ad appe
titum teâum; Veritas autem fpçculatiua cíl con
formiterfe habere ad ré ipfam. Vel dicat Theo
Jogus.quôd imperium reducitur ad dilcurfiiriï
& YyllogifmunV.eft enim velut conclufio fy Ho
cifini prac"tici,qua concluditur, hoc \ çj ilbid cf
Fe faciendum. ^ ' .
»flAdfecundtfm dicendum e^quôd'impernJ A4 fecfidl.
hóeftnotitia.apprchenlw?, ñeque iudicacius,
ícd imperatiua : multi enim'sftv^inueniuntur
iñ ¡nteue<Su,'quinccfuntapprerichíiui,nec iu-
dicatiuirhuiufrñodi funt oratiespromifsio. Vel
dicatur, quoíd imperium reducitur ad iudiciu^
eft cnim voliiti conclufio, Se veluti iudicij vltu
mafeilteht!âl; '- "
^fAd tertiurü negatur antecedens; iam erriffl Adtertiff.
niultis oftenfum eft quemadmodum imperiú
fit neceflarium ad operationes humanas xcêtè
dirigendas. '
% Ad quartum dicendum« quod fi voluntas eft Ad ^nirtá.
rcgina,intclle(íhis eft rex,& imperator.cuius of
ficiùm eft regere voluntatem, & ilti modum
agendorum pi ,v leribere , fine cuius duel и am
bo in foueam cadunt.Hxc dpcirina inuenitur
apud omnes fahctos.apud onvncsreétè fentien
tes, quôd prudentia imperat, voluntas debet
obedire; nifi ápud perditifsimoshomines.apud
tjuos valet illud; Sic volo,fic iubco , fit pro ra
tione voluntas. Fateortamen quöd voluntas
habet in officio mouere omnes animxpoten-
tias ad opt randum :qua ratione dicunt fitpenu-
mcroPhilofophi,& Theologi , quod jmpetat
vniuerfis pdtëfitijs;csetcriim qviohism ñon im>
perat intimando, revendo, ilhininr.ndo , non
proprié cUcjtürirr^crare.dequa(reJo(ji!Ítur op
timé Diuús Thomas in fecunda fccunds.qua? - D.Tbor%
ftionc-47.kif^ »'• ! '
«IfSed quxrímüs, fi hoc ita fe habet qnôd irrt- ОиЫил.
perium pra?cipuèpertincatad rationem, quid
eft quod dicit D.Thomas, quod imperium fit
actus rationis ex virtute voluntatis , tanquam
.primimçipri^NamfiiptcUeôtus impera»-, flç prfmSargi
mpuetç^Yirtujte voluntatis :crgq vis 8ç eifi«
4Kb ir^rij.y]WBCipti| ,.pexti0çt,4fl volunta}-
tern. Quod vero imperium íit ex virtute vo- .г. ,-д,
iuötatis t adhüc alijs argumentis prscipuif
.temenfamf гф falfum . -Nam intetiçdu*
 Qutfftion.XVII.
eft nobilior potentia quam, voluntas : ergo
intellect us cum regit, & gubernat, non habet
vim mouendi ex volútate;alioqui voluntas fu«
perioreft. % Ad haec.Imperium eft prscipuus
a dus prudencia; , quo regit , & gubernat ope- '
ra humana : motio vero voluntatis eft aChis
virtutis moralis temperaptia?,veliuftiriç,velfor
titudinis:at virtus moralis inferior eft ipfapru-
dentia : ergo Imperium prudential non mouct
ex virtutc voluntatis , quafí voluntas (It primú
mouens , & intelledus vcluti fecundus motor.
Solutio. щAd hsec argumenta dicen du m , quôd volutas
Voll-ti' in jn moucndo,quátum ad exercitium operis,pri-
«uoid e иг mas tenel>& '¿eo ifta ratione & coniidera-
citium, ex- Úone fuperior eft,quàmfit intelledus, vel ratio;
cellit. cfterum intelledus fuperior eft abfolutc,& fim
pliciterjquia mouct imperando, dirigendo.illu
minando:fateor tarnen quod nunquam rege-
rct,aut gubernaret , nilí voluntas applicaret ad
regendum.Et lie ad alia argumenta quae fcquú
tur, concedendum eft,quod virtutes morales,
quxfunt, in volúntate, quadamtenus ratione
quo ad exercitium íupcrioresfunt;at prudencia
,." •. % abfolutCj&fimplicitcríuperiorcft.Veldicatur,
quod in volúntate geminus accus inuenitur,
tcmpcrätia;,aut iuftitia;;alterin communi,quo
voluntas vult fobriè & temperate comcdere;al
ter verô,quo vult nunc temperate & fabric co
nfédéré : porrô hic actus fecundus non mouct.
intelledum ad imperium,quin potiùs eft adus
imperatus à pmdentia,fedille primus adus ef.
ficaciter mou ce intellect um adimperium. Ne-
que enim videtur inconucniens concederé,
quôdtcmpcrantia, quatenus mouet intelledú
ad imperium,& ad exercitium, lit aliquo modo
fuperior quàm prüden tia: virtus enim tempera
ttae verfatur circa finem,efficitcj; rectum appeti
turn ad ñnem, ad quern prudentia dirigir me
dia^ impcrat quemadmodum funt opere co
pien da: i taque temperantia efficit vtnomo fit
rede* difpofitus ad opera temperantiç,& fobrie
tatis;prudentia vero ftatuta reda intentione ft-
nis,excogitat,& prseferibit media, qux ducunt
ad finís confecutíonem.
-t •• •
J ARTIO SECVNDVS.
fFtrum imperare comtentat brutis. i celTum eft vt opus fubfequatur. Prjeterea ex im
S V M MA TEXT VS.
ceaclafio. ÖncluGo eft negans.NI
nihil aliud eft imperare,
quam aliquem ordinäre
adaliquid agendum cum intimati-
ArticuLIL&riL Щ-
üamotione j quod propriéadüs ra
tion^ eft, vnde brutis non сопие-
n it, ni fi large capiatur imperare,pro
mouere. . ,*
A R T 1С. TE R T I V#S>
fplrum imperiumprocedat T>fum.
SVMMA TEXTV s.
Onclufio eft afHrmans. cendufio«
Nam prius eft quod ra* •■—"... о
tio praefcribatj&impcret
quid fit faciendum , quam quod
applicentur potentia; ad operan-
dum : vfus vero aeeipitur pro ap«
plicatione potentia? ad opus , ficut
fuprà expheatum eft : fed eledio
prior eft imperio,& elcdione prius
eft confilium.
Itllt'CAT.IO ARTICVLI.
E ordine quem inter fe habeant, im- Ordo Irape
perium,confilium , eledio , & vfus, rij,confilij,
breuifcrmonediííercndumefté Pro e'eä'00»»
m quo feire oportet,quod vfus,quo vo l**
luntasapplicat intelledum ad confulrandum,
& deliberandum de mcdijs,prxcedit imperii!,
hxc de fe apertifsima funt.Sed illud habet dubi
tationem;vtrum iftc vfus vltimus neceflarió fc
quatur ex imperio intelledus cfficaci?Certè Di o.Tbpmi
uus Thomas,articulo primo adtertium,& arti
culo quinto ad primú,pro euidéii habet , quôd
pofito imperio efficaci ex parte intelledus,ne-
ceflariô poniturvfus, &adus: quaefententia
abfque dubio vera eft. Nam imperium efficax
illud eft,ad quod neceflarió fequitur opus,fi im
pedimenrum non adhibeatur : lie enim defini-
tur imperium efficax.Dcinde ex volitione effi*
caci neceflarió fequitur opus,quod fupcriùs eft
demon ftratum.Sed imperium fequitur ad voli
tionem efficacem; ergo ex imperio efficad ne-
pcrio,& volitione efficaci, neceflarió fequitur
membrorum moTio,& potentiarum cxequen-
. tium , fi non fit impedimcntum ; liquidem . г
membra , & potentia; exequcntes , non ha-
bent libertärem vt contradicerc valeant: fed
vfus voluntatis impediri non valet : ergo
ex efficaci imperio , neceflarió fequitur vfui,
8f applicatio potentiarum. Propter quod
quan-
 2£4 .* F» B« MedinaaA
Augulb quando di(,itAug.Iib.8.coafcíT.c.9. quód ani
mus ímpcrat vt vclit.neqj tamcn facit: intclli-
géndum eft,quando imperat irnpcTfcdè. & ita
tcftatur Auguftinuseodem loco : fie etiam ex-,
D.Thotn. plicat D.Tho.arr.5.ad i. Sed lúe obferaandum
Capr. eft,quod priíis adnorauit Capr.in 3.d-36.quôd'
quidam imponunt falfô D. Tho. quôd doceaf,
in lue quxftione,quód pofito iudicie ex parre
intelledus,quodcxplicaturhisverbis,faciendi,
eft hocjdignurh eft vt fiat hoc; neceflariô fequi
tur opus.quodnunquam docuit D.Tho. tantú
enim aíTcrait hoede imperio cffkaci;impcrium
J "í!4' autem iudichim non eft,cV hanc dodriná dam«
Obiettio. nat,& meritô,arriculus Parifienfis.^[Sed ex hac
definitione aliaemergit dubitatío. Ná fi ex ira-
perioefficaci intellcdus , neceflariô fequitur
vfus voluntatis, videtur efle confequens, quôd
in vfu voluntatis non fit meritum,fiquidem li
ber non cft,& meritum non eft,nifi opus libe
¿ollitio. rum fit.Adhuiusrei cxpofitioncm dicendum
eft,quôd\fus vo!untatis,qui neceflariô fequi
tur ex imperio efficaci,habet fuum mcritum,&
fuam laudcnv.nam prxdidus vfus liber eft, fi-
quidem illa nccef>itas,cft necesitas conditions
lis,&exfuppolîtione,quxnon tollit libértate;
Idem didum cft fupcriùs de eledionc medij
neceffarij , quae quanquam neceflariô fequitur
exintentione efbcaci finis,nihiloraînus fua lau
de & mérito nó fraudatur.Verum fi loquamuf
de vfu membrorum cxteriorum,qui neceflariô
fequitur ex imperio, per fc non habet meritu,
necj; laudem ; tum, quoniam a élu s exterior dé
fc non eft libcrjtum verô,quoniàm adus exte
rior non addit aliquam bonitatem, vcl malitiá
fuperadum internum. Hadenus explkatu cft
quomodo fc habcat imperium ad vium, fuper-
cft difputarequcmadmodunrfehabeatad clo-
Imper am dionem.4 Pro cuius intclligcntia animaduerté
aliqmndo -dum eft,quôd ratio,& prudenria,poteft impe
prxcedit trare voluntati vteligat hk,& nunc,& tale me-
elcftionc. dium,putà,talcm religionem;&eiufmodi impe
jrium Jiquidum cftquod prxecdat cledionem.
Alio modo potcft imperarc voluntati,vt appli
ed vires animç ad exequendum opus ,& täte
.Imperium confequitur elcdionem: nam poft-
: quam eft deliberatum de mcdio,& voluntas eli
- git tale mcdium/equitur impcriam,quo appli-
cantur potential ad operandum.Ex qua dodri-
na confequens eft, quôd imnerium interdum
-procedat eledionem: quodWe verum, negat
Soto* : vehementer Soto lib.i.de iuftitra,q.i.arti.i.Sed
probatur fie efle. Nam adus pruaWiae prxec-
:¿U election emrfed adus prudentix eft prçcipe
rejergo prœeiperc prxcedit eledionem. Maior
^rgu menti probatur ex definitione virtutis.Vir
..tusenira çûhabimselediuusjin medio confi
an!-
ExpöCia Prim.Secun.
ftens,prout prudens detcrminauerit.Minor ar
gument! euidens cft. Hocipfum confirmatur.
Nam prudétia eft gnbernatrix,& diredrix om-
niú virtutú; ergo non potcft efle adus virtutis ■
line adu prudentix:at eledio cft adus virtutis,
pneipere eft adus prudentix : ergo prxcipere
prxcedit eledioné virtutis.4 Illa verô quxftio,
vtrú eledio fubfequatur neceflariô ex imperio
efheaci intdledus.ex didisfolutionem haber.
Namq; dicendum cft,quôd neceflariô &infal«
libilitcr fequiturjncq; verô exhoe cófequés eft,
quôd ad eledioné nó fit neccflaria virtus; neq;
vcro/equitut,quôd nó fit meritoria, & laudabi
lis:ná quanquá neceflariô fequatur, cú hxc ne-
cefsitas lit condition al is,& ex fuppofitione,pó
fpoliat humanam volútatem liberr.nc.Lt tantú
ас hoc articulo. ■ • . .1
ARTIG QJT ARTV S.
trum imperium, iy йВил mptraiuS)
ßntatlus Toma¿>tl Huerfu .
SVMMA TEXTVS.
Onclufio fic habct.Impc Coixiafio
rium,&adusimperatus,
funt vnus adus huma-
nus ,(îcut vnum totumcompoíitú
"ex illis :fed tarnen funt diuerfi , fi-
cut partes totius. Probatio D. Tho.
nontft omnino aperta ,procedit
tarnen hoc modo. Imperium , in-
quit, &adus imperatus , fimplici-
ter &: fecundum fubftantiam íuam
non funt vnus adus , fed plures,
prout imperiuprarcedit adum im-
peratum , & quandóq; prius eft eo
in temporejcaîterùm imperium, Ъс
adus imperatus , fecundum cjuo<í
funt vnus adus humanus , ficut
quoddamtotum 5 qu&adus irife-
rioris potentiíE ,materialiter fehá^
betadaóhim fuperioris,inquátum
inferior póteritia agiVíri'VíTrtite fu-
feriorismouentisipfamjííc &adus J-,
.primi moucris, formaliter fe habet
ad adum inftrumenti : vnde quádo
Vna potentia eft mouens alteram,
tunc
 tunc aéhis earumfuntquodámodo
vnus;quiaidemaebseftmoucrms,;
$c motijvt dici&ir 3,Phyficdrum.
. : П Х -P Vjifi>* ТЯ O A R T 1С V L I.
Ariflorel. ^lXoj;.{.phyficorum,,C3pit.3.tradat,
&.oftendit,qqüdmódo adió agen»
tis-;& palsiö patientisj fintidém то.
tU5j&j(dem«ictus, &motio mouen»
tisf& motio mobijis, idem motus, & idé actus
dóftio ,& dilcíplma; licet dincríis fátiónibus.'
ïertafsis AriftotcLinpropolico diceret,quôdi
ac3usimpCTa|iis,,i^momsi:atipnis ,& moms
alteráis potentrie j & non qúod jmperium, Se
actus imperáRisfimul fi rrt v nus aflús j'fed quia
in materia irçorali pro eodem computantur,ne-
que habentdua^ntalifias, autbonitates , ideo
pbffunr didVfuh Otitis humanus ,q nan quant
fiultdi>o éritia. Et hoc eft verum ,íiuc ten ea~
mils quod aÄusimperatus ncccihrio iuuiUur,
fiue non; quia quo adboriitateTO,veI Tnahtiam,
pTb codem repüttrtiír. Et potcftàdhfberi exetn
plum ad hjoç ehifidandurn: ficut refewrc -fcvasi
^riogere fores3rapçre aunm^TirjusAflus vqc(a,
fúr,8¿ pro v'nopéccâtp compüratúr. i '* í tor extrinfecus , prefertim cum omnis virtu»
%Admonerhi<?Cóh'¿adüs,qu©d' Bitte*' Thqi
mas non ponitaliquam ¡v^itarernf]pa¿pín<, nee
ex natura rei in pluribus ^ fed fojùro fecundum
га t ion cm : vn d с Diuu sTh o m as n ó n die i r,qu od
i mpcrium,& actus irapcratus/it vims actusiim
pliciter,fcd vnus adus humanus,& vmimjficuj
totum, prout explicat in folutioneprimi; qiiîa
eft vnitas moralis& non naturalis. Нгс de ifto
anieufo: " ' *A v4 * f rtT™ *
; inuï с"Ь yn¿ И inielledum ad exercitium ad:us,& ad imperiú;
yVtriim aftm Voluntatis poßiteffe inr-
• r;'¡"« b*ï b*"-»F." ¡J
CobcIuîîo
pnefüfio affirmärts; effe
Namíadus noftwe volun-
. ..w.» ■ !**riseft in n oft ra potefta«-
jti,;^^mdycíf¿ÍÜ potétt'o^narc
imperando quod homo velit. Ex
que patet,cruod'ir<ih]S voíuritat&pó
ipft, effe imperatus.
i
■ ' ZXT'i. I СГА'Т I О А К TIC V LI. î
i 'Nh©ç articulo videturefle grauis DuWum.
t&fubdifBcilis quxftio, quomo*
I do Diuus Thomas ih innumeris
]¿¡£¡$ locis fuá» doctrina» magna aííeue-
ratioñeUoceat , quôd intelleflus nón mouet
yoluntatemefficientcr, ñeque ad exercitium
aftus,fed docuit quod mouet quantum ad fpc'
eificationem,proponendo illi obiedum. Sic di D.Tbonw
cit apertè quçftione nona,articuloprimo ad ter
tium.Hic vero docet,quod adus voluntatis im
peratur à rationejconftat autem ex articulo pri
mo,quod ratio mouet per imperium,quantum ..•* '-^
ad exèreitium adus. Quomodo hxc non cít
contradidio,quôd intclledus non mouet vo-<
lüntatem , quantum ad exercitium , & quod
adus voluntatis imperetur зЬ intelledu mo-
uente, quantum ad exercitium?^ Ad hoc du-
bium quidam Theologi,ex his qui interpretan
tur Diuú Thomá dicunt,quódin quçftione no
fia loquebatur Diuus Thomas de motore ex*
ttinfeco,& ira inficiaturvolútatémoucri abuaü
«jùoiextrinfeco,niiî à folo Deorporro ipfa ratio
per imperium non cenfenda eft tanquam mo*
nvotiua,quam habet imperium , deducatur«*
Vjrtute voluntatistanquam primi mouentis; :
qlVeriàm contra iílam folutioncm fie angirh- D.Thom?
tur. in primisD. Thomas quxftiohe nona, ar
ticulo primo ad tertium,comp3Tat vblantatenà
cum intelledu, Sc omnino negar moueri ab¡U
Jb ad exercitium. Deinde fieri nó poteft quàol
idem lit moués,& motum fimul, reípecfcu eiuf-
jdem,«Sc fecundum idem. Sed voluntas mouet
ipfa énim eft qua? a¡jplicat intelletärmi ad cons.
fultandum, definiendurri, & imperandum. er
go intcllechispcrinTperium non mouet voluta
tatemad exercitium fu i aftus. A d huiusrei t lu- Exponitut
cidationcm dicendum eft,quodcumin hoc lo D.Thom.'
со elicit Diuus Thomas actus voluntarios im-
perari ab intellectu,fcnfus eft,quód actas volü
tari) fubdunturrationis imperio; cseteríim in
imj)ér.îo "dupfijriç, prdinafc,c7dingcfe actum
voluntatis circa id quód agendum eft д & mo
liere ad tâlc'exç*ricium : priroum loffidam Щ.
bet ratio circa actus voluntariosjfecuqditfn ha
bet voluntas: voluntas enim mouét intellc-
ctum adimp"crafnJltm , Si vicedcrfa intclleâus
py»iet volu^tatcro,regendo, atqiie dirigendo..o;i,lîsaea
Ttaquç aflús voluntatis dicitur imperarià ratio
n^iq^ätefti/s ördinatür ad exercitium , fed non
;q)JÁa-:tíficienter ratio rrtoueat voluntatem:
yjryus enim mouendi non poteft . deriua.-
<rrJ*ratione ad voluntaiem ,:fed ècontfi-
rw>■■ : tefpeflu vero aliarum poten tiarum, qux
fubia*
 г$Ъ F.B. Medinae
fubiacent imperio rationis , vtramque verifi-
catur , & quod ratio dirigit opens cxcrcitium,"
& mouet per fuum Imperium ad illud. Sed muí
to melior folutioeft, quod quando dicit Di-
uus Thomas,quód intelledus non mouet effi-
cicntervoluntatcm , quantum ad cxcrcitium,
intclligit,quod cft ex parte intcllcdus : at vero
fi intcUedus confidercrur vt motus à volunta-
' te,tunc accipit virtutem & cfficaciam mouen-
di,quanrum adexcrcitium alterius adus; nam
efficacia & energía huiusmotionis tandem in
voluntatem refcrri debet, vt ad primum moto-
Jolnt. arg. rem. «(fVnde ad argumentum quod fecimus
(quia ex hoc fequitur,idem cflc mouentem , &
mobilem refpedo eiufdem, liquidem intcllc
dus mouct voluntatem , quantum ad cxerci-
rium,& voluntas mouet intcllcdum ad opens
cxcrcitium; dicendum eft , quod quando alte
ram mouens,non mouct propria virtute,fed in
virtute altcrius mouentisfe,non eft incommo-
dum concedcre,quod fit mouens,& mobile rç
fpcdu ciufdcm;quod pcrindc eft atque fi dice?
rcraus,quod mouens fc mouct fe ipfum media
te aliquo inftrumcnto quod ipfe mouet ; id
quod in viuentibus verifsimú cfle depreheadi
tur;vt cum homo mouct efficicntcr cymbam
mediante rc m о, & fimul mo ue tu r ab illa; & am
-äoHT.ü *пз mouet corpus localker, & mouetur ab ipfe
corpore. Vcl dicarur,quod quando motus non
fiint eiufdem fpeciei , non eft inconuenieni
quodduo moucntiainuiccmfc moueant effi«
cienter; vt cum duo agentia iauicem fe altérât,
-alteram fecundum calorem,altcrum fecundura
frigiditatem ; fic voluntas mouet intelicetum
yd in tc lügen du m, V cl imperandum; intcllcdus
vero per imperium mouet voluntatem ad exer
citium vfus,& vt applicet potencias executiuas
ad opus;quon iam vfus eft quodammodo alte-
.•-iifij-.-' *ius fpeciei,ficut imperium &vfus différant fpe
-JT *.; äc. Itaque in fummadico» non efle inconue
niens quod idem fit mouens,& motum, reipe-
&u diuerforum aduum. , non optífatt,"ficTcl aliter operari; fubiaccnt im
A R T V C. SEX T V (5.
nVtrumatlm rationis impere*
tur. VI j~.<-|
SVMMA TAX T V $. ; :,
eonelufio. Oncliifip eft affirmatiuá.
Nam ratio fupra fe jpfam
refle&itur ; & ficut de a&i
bus aliarum potentiarum ordinat,
ita etiam poteft ordinäre de fuo
Expof.in PrimSecun.
aâu. I taque a&us rationis cadit
fub imperio ipfius rationis: & qui-
dem quantum ad exercitium ,
Temper quiuis actus rationis po
teft imperari ; nam de quouis a-
&u rationis poteft ratio ordinä
re quando fit efficiendus , quan
do vero non : fed quantum ad ob-
ie&um, eft aliquis aäus tum ratio
nis, tum voluntatis, qui fub impe
rio non cadit. Nam ficut со nfenfus
rationis ad principia prima exifttt
naturalis, ita motus voluntatis eft
naturalis refpectu boni in com-
muni,&rcfpeéhivltimirmis:& ita
imperio rationis non fubiacet an
bonum fit appetendum , & num
prima principia vera fint ; cxterum
quantum ad aííenfum eorum quae
non conuincumintelle&um,acbis
rationis fubiacet imperio , vtin af-
fenfu fidci , & in opinione proba «
ixuVc ATIO ARTICVLI.
N hoc articulo duo funt animaduer-
fione digna ; vnum çft, quod ille
adus rationis fubiacet imperio ratio
ni s, qui eft in potcftate noftra. Et in
vniuerfum habendum eft pro certo, & cuiden-
ti , quod ea opera,qua» libera funt,& in potefta-
te noftra conftituta,fic vt pofsimus operari , &
perio rationis;nam de his poteft ratio ordinäre
& in his modum praefcribere; caeteriim ea quae
non fünt inpoteftate noftra,fed veniunt ex ne
cefsitate naturx,vcl omni no à principio extra-
rio, rationis imperio non fubiaccnt. Alterara
quodanimaduertendum çenfeo,eft, quôd ra
tio ipfa,atquc adéô prudentia,quz ex diredrix
human orum aduum,tum fi Ы, tum alijs modi
agendorumprxferibitjquemadmodum dialé
ctica vna cùm fit,docet rcôè argumentarijtom
in alijs feictij s,t Ci in ipfamet dialcdica. Sed hxc
faciiia funt, ad alia pro cedamus.
ft ~~ '
AR
 .n Quaeffion. XVII
ARTIC. SEPTIMVS.
fVtrum aBus appétitus fenfitiui im
peretиг» . •• ;
SVMMA TEXTVS.
Conclude Onclufio cftaffirmatiua <
N5 appétit us fcnfitiuus,
eft virtus particularisera -
tio verö eft veluti virtus vniueria -
lis, quae in hominedominatur, &:
ideo fubiacet imperio rationis. Sed
quia eft virtusorganica,quae depen
det etiá ex difpofitione corporis, ex
hac parte impediturquin motus ap
petitus fenfitiui totalitär fubdatur
imperio rationis: poteft etiá fubitô
cócitare motus appetitus fenfitiui ,
ad apprehéfioné imaginationis,vel
fenfus; & túcüle motus eft praeter
imperium rationis,quauis à ratione
potuiflet impediri,fi pneuiditfet: га
tio enim prseeft appetitui fenfiriuq,
principatu politico,& nondefpoti-
ArM. co,fecundum Arift.i.Politicorum .
EXPLICATIO ARTICVLI.
Ewmtna- V Ж hic dicuntur ab autorc, fubob
tur conclu
fio am cu • fcuraeflevidentur; nam cum dicit,
quod actus appetitus fenfitiui fub
Ii.
Prim. at». iacet imperio rationis , vcl intclligit
0
in vniuerfum, vcl intelligit determinate. Si in-
. teiligit in vniuerfum, filfum dicit côcîuiio ar-
ticuli;quia interdú vult quis triftati,& códole -
m re amicOjcVtamen nó triftatur.Prxtcrea.Sarpe-
numcro prœcipit ratio, vt nó cócupifcat appe
titus fenfitiüüs* nihilominus concüpifcit.quod
ILom.7. aperrè déclarât Paulus in Epift.ad Roma, ciim
• inquit; Sentioaliamlcgéin rriébrís meis, rcpu-
' gnanté legi mentis mea»s&.'C3ptíuü me duccnte
in legem pcccdtuSi paulo ante dicit; Qupd :fi
quod nolo malú , hoc ago,iam nóego opcror
■ illud, fed quod habitat in mepeccatum: id eft;
cùm nolo concupifcere, fuie nó fentirc motus
- concupifcerrtiari& interim hoc non prarfto,fed
quod odimalii hoc facio,ideir,concupifco fé-
cundú carné, cótradicéte rarion*,cókqués eft
quôd ego non agoillud, fed quod' habitat in
me peccatum, id eft tomes peccat i. Ex quittes
Articül. VIL 257
Verbis manifeftc liquet, quod motus concupi-
fcentiae nó fubiacet imperio rationis. ff Adnu- Motus ap-
ius rei expofitioné feiendú eft, fentétiâ D. Th: petitus len
quae etiam eft fidci doctrina, efle, quod motus ^"ijïf*
appetitus fenfitiui partim fubiacet imperio ra- ^L *. *
tionis,partim non fubiácet: fubiacet fané ex eá ш , partim
parte, qua eft virtus particularis , qua; mbditur пои.
rationi, veluti reâorivniuerfaliîfubiaccc infu-
perex caparte, qua fenfus & imaginario fub-
íacent rationis imperio; nam appetitus (enfiti -
uus nón mouetur,nifi per imaginationc, & po
tentias íeníítiuas: cum ergo aliquomodo ima
ginario, & cögitatio fubdantur imperio ratio-
nis,cófequens eft,vt appetitus fcnfitiuus fubda
turimperioratiönis.^jSedhicaduertat Theo- Nota*
Jogus,quôd ipfamet apprehenfio , & cogitatio
propter difpofitionem organi corporalis, quae
turbatur ex aliquo motu interiori, non om ni
ño fubiacet imperio rationis. Experietiaenim
cópertú eft,cj> faepc volumus cogitationes tur-
.pesà nobis dcpellcre, Se non valemus: ynde ve
rifsimc dicitur , quod appetitus fcnfitiuus ex
V na parte fubiacet imperio rationis,ex alia par
te nó omnino fubditur, prout iam expolitum
eft.Sed & alio modo hare cade Veritas explica-
tur. Certc mbtús cócupifeétia» nó femper funt
in manu noftra , vt & ГЗ. Paulus.docet,& cxpe-
ricntia com probat :at cófentire cócupifeentijs^
.Ъос eft pofitú ih arbitrio voluntatis noftra», Sc ■
* in imperio râtiortisritaq; confenfusin concupi
• fecntiá fubiacet imperio rationis; concupifcere
■yero non femper,propter difpofitioné corpo-
rci organi, de qùb in Riperioribus abundé me
dixifíe exiftimo.quapropter ad argumenta de-
ucniendú.^í Ad primú dicendum,quod autore AJ arg*-
dñoCaietano nunquáaccidit,quódaliqüisper «"cota,
jfefto imperio velit triftari, & ndtriftctur;quá- £jiertrimu*
. quácontingitquódaliquis vclleiMcllcitatcim
perfecta triftari,& nó triftctur:quia tune impe
riumeftimperfecíu tfed tarnen profeftó hoc
i nó vidcmrVefueffeiqmafxpentrnieroaccidir,
fiquod voluptasv-vçljtikliquid, &, operetur illud t
. ex imperio CÍBcacL&j quód appetitus- fcnfiti
uus contradícat,VéI faite öperefurcum triftiaa;
quod folet íiukmi iri et ¡á in viris paerlcítis ; hoc
acciditex diípo>fitione organi cerporci appc-
titus fenfitiui, qui omnino non fubiacet ratio'
• ¡nis imperio» Verá teíb tamen,quod perfeucráte
£ imperio rationis,tandem vinctwr conciipifcen
- tia,falté adiuuánte diuina gratiaw^Ex his patet Adfecu«1<l»
- folutio ad fecundum argumentum» Necefla-
rio enim coneedendü,quod concupifcere non
•ileraper fubiacet imperio rationi%fedconfenti Quomoda
re concupifccntijs,vcl non confensire, üibiacet ^jfj"^*
rationis imperio. Sed; quoraodo imaginario, |^pCr¡0
• &í cogitatio .fubúceat imperio ra tionii , eft tionii,
' R paucis
 258 F; В. Medina:
paucis explicandum.In primis dico,quôd irna«
ginatio fubditur imperio rationis , non quorú
cumq;,fed conlideratorum à rationc: ná ratio
ftotelt praccipcre imagination! , quod reprae-
ientet iridia, & ponat ob oculos cruciatus dá.
natorum, vt à peccando abfterrcamur. Dcinde
dicendum eft, quo J imaginado fubditur impe
ño rationis, quôd eft ex parte anima: : nam ex
difpofitionc corporis bene potcft accidere , vt
non fubfít rationis imperio, vt patet experien •>
tia. Demum dico , quod ablatis impediment
corporis, in poteftate noftra , & arbitrio eft po
fitum cxcluderc imaginationes turpes , & fu-
mcre alias mcliorcs propter perfect urn impc-
rium rationis : contingit tarnen interdú in ho*
minibus ncgligentibus,quod perfift&t iftc ima
ginationes importunx,& dicant fe illas pati, 8c
mentianrunnam hoc accidit ex negligentia, &
focordia,& ex imperio rationis imperfecto , Sc
minime ferio.
ARTIC ÔCTAVVS.
f Vtrùm actus аттл ïegetabilis impe
rentur à rattone.
S V M M A T1XTV$<
Onclufio cil negans.'
Quia appetitus naturalis
Condole*
non conícquitur aliqua
apprchenfioné.ficut appetitus ani-
malis , & intelleâualis : ratio verö
imperat per modum apprehenfiux
virtutis,intimando,dirigédo:vnde
quantô aliquisa&us eft immateria-
lior, tanto eft nobilior , & rationis
imperio magis fubditur. Sané in
confirmationem huius íententia?,
Oreg.NiC dicit Gregorius Nifíenus, quód id,
quodnon perfuadetur àrationcjcft
nutrit iuum.& generatiuum.
XPLICATIO AUTtCVLI.
Viï hic ha ben tur, ob feúra admo«
dum non (tint) ft quis quae fuperiùs
fuflt dida,fatis aflecutus eft. Nam ea
opera.quorum non habemus domi
nium, 6c que non funt in noftra poteftate,im -
perio rationis nó reguntunnutritio verô,dige-
ftio,augmentatio,opcra funt natura?, quz non
funt in noftfa poteftate,neq; fcquunturcogni-
t ionem: & ideo ratio non magis anima; vegeta
bili ipjperat, quàm lapidi , qui omnis cognitio
ExpoCin Prim-Secun.
niseftexpers. hecigiturindubiafunt. Щ Sed
illud habet dubitationem,quod aflerit D. Th.
Dubium-
quód quantô aliquis actus eft immat erialim ,tâ Vtr.irTTact»
to magis fubditur rationis imperio : vndc ex nnœaterta
hoc ipfo quôd virer anima? vegctabiUs rion Ног magis
fubduntur rationis imperito, ofténditur eas elfe lubdutur i»
infirmas & materialcs.Ccrtè hrc fententia vi- tioai.
detur faifa. «jNam mébfà magis obcdiót ratio Ar^uitur.
ni, quam pafsiones appetitus ienlitiui: obe-
diunt náq; fine contraoiâione , &,quod dicGt
Theoiogi.ad nutum:at rriembra funt matetia-
lia magis quam appetitus feniitiuus,qui nó fem
per paret rationi; îmô quàm vires anime ve
gctabiUs, qus nullo modo fubfunt rationis re-
gular:ergo non eft verá quód res, quito magis
eft immatefialis,tantó magis fubditur impenb
rationis.Ná fecundú iftä rationé,pafsiones ap
petitus fcnlîtiui,cùm lint айн s fpiritualiorcs,
deberen t magis rationi fubdi,quam motus ma
nus aut pedis. Hace оЫсйю habet duas er poli Expliciter
tiones; altera eft ipfius D. 1 lio. in articulo fe- j.iopoflrio
D.lhom.
quentiadprimum : dicit enim, quod membra
non mouent feipfa, fed moücntur per pote tias
animar,quarum quídam lunt rationi vicinio-
res.quàm vires anima: vegetabilis.Ttaque infi-
nuat D.Tho.his verbis, quod pote ix quar mo
lient mébra exteriora,funt magis immatcriales
Sí viciniores rationi,quàm vires anima: vegeta
bilis,qusomnÍDo materiales exiftunt.Alteram Caiet.
folutioncm adhibethic Dominus Caieranus,
quam ferè nemo intclligit : dicit enim , quôd
obedientia oritur ex propinquitate aliqua; fed
propinquitas eft gemina; (i mil it uc! in is, & pro-
portionis,& fecundú fimilimdiné quidé quáto
actus eft nobilior,tantô propioreft fecundum
natura fuam rationi, & aptior vt fcquatuream:
fecundú proportion! vero, quantô bonú pro -
prium actquod aliquid ordinatur,cft magis с ó
lonum rationi,tantô magis fubditur cius impe
lio. Conftat autem quôd appetitus fenlitiuus ,
& corpus aptum natú obfequi rationi, he fe ha
bet ad propria bona, quôd appetitus fenfitiuus
ex natura propria inclinatur ad bonum contra
rium rationi;caroenimcócupifcit aduerfusfpi
ritum,& fpiritusaduerfus carnem:torpUs verá
ex natura fu a non inclinatur ad bonum difíonú
rationi,imo à natura fabricant eft habile ad mo
tum confonú i ationi. Cuius duo lïgna funt;pri
mum , quôd corpora cseleftia ad fol "i rationale
motum habilia funt,nihil omnino habentia im
pedimentiad obediendum r.v ioni motrici; fe-
cüdum quod in nobis null u s nouus motus ant-
malis membrorum noftrorum fubducitur ab
obedientia, & imperio rationis, nil! folus mo
tus pudendorum , qui ad maxime dcleftaLile
fecundum fcnfum,quod eft obiedum appeti
tus
 QuaeíHon. X V I ï.
tusfenfitiuiordmatur; dequefcriptum eft; Yi
dcoaliam legem in membris méis répugnante
Jegi mentis тег. Pafsioncscrgoiapperitus fen-
fitiuijlicct magis obediant rationi ex nobilitate
fua: natura: , quàm corporis rrfembra , propter
contrarieutem tarnen an n exam bono proprio
ad rationem , non plenè rátíoñi fubduntur:
membra vero quoniam.non habenttaíé con-
trarietatcm,omninorationis imperium fubQ:-
quuntuf; quod intellige,quando difpofita furit
naturalidifpoiitione : fieniminfirmitate ., aut
lafsitudine mdifpofita funt,non poflunt ratio -
Appetitus ms *тРег'° omnino fubefie. Ha?c Caietanus .
fenfinuus Ego vero brcui deccrno , appetitum fcnfitiuu
nobihus nobiliori modo obedire rationi, quàm corpo-
obeiit ra. ris membra: etenim appetitus feniitiuus in ho
rnébrá тше> qu'ahber eft, & poteftobedire & non
me ra e 0{jedirc , fufcipit in fe (vt ita, dixerim) formam
terna. obedient iat; (icut ciuis obedit principi : mem -
bra vero corporis externa obediunt rationi ex
quodam inftin<äunaturac,ficutpenicillus obe
dit pidorirfecundum quem modum rationalis
anima eft magis obediens propric , quàm ani
ma bruti; quam uis anima bruti nunquàm diui-
num ргзесертт tranfgrcdiatur: anima cnim
bruti non eft capax, vt fufeipiat formam obe-
dicntiz,fed tantùm mouetur inftinäu natura-
li. Ex his patet, quod quantô aliquares eft im
materialior, tanto magis fubditur imperio ra^
tionis,quod verifsimè aífcruh D.Tho.
ART 1С. NON VS.
f Virùm aftus exterior obediat impe
rio rationis.
S V M M A TEXTVS.
prim.tóc!. fe Í5b3»<g Rima Conclufio. Actus
membrorum exterioru
quaemouentur àpoten-
tijs fenfitiuis, fubduntur
rationis imperio,
seconda. ^Secuda Conclufio. Motus mem -
brorum,qui confequuntur vires na
turales animae yegetabilis,non fub
duntur rationis imperio. Probado
vtriufq; concluílonis vnaeft.Nam
mébra funt organa potentiarú ani~
* таг j ergo illa membra obediunt ra
tioni,qu2 funtpotentiarum obe-
diehtium rationi; Scilla non obe^
Articul. 1 X¿ 259
diunt rationi, qux funt potentiarú
non obedientium rationi.
^[Tertia Conclufio. Membrum ge Tema,
mtale ex poena peccati non obecht
rationi,fecundum Diuum Augüífí
num, vt in illo membro poena ino-
bedienria; patiatur h6rhp,per quod
peccatum traducitur ad pofteros-
Sed&Ariftot.in lib.de caufis rnó-
tus animalium j dicit inuoluntaríos 1
eile motus cordis, & genitalis mem .
bri; quia ex aliqua apprehenfionc
Ьагс membra commöuentur , in •
quantum intellects '6c phantafia
reprsefentanr aliqua , ex quibus fe-
quuntur pafsiones animas, ad quas
confequitur motus horum mem
brorum : non autem mouentur ie-
cundum iuffum rationis; quia ad
motum horum membrorum requi
ritur aliqua alteratio naturalis, vi
delicet caliditas , vel frigidias, qua;
alteratio non fubíácet imperio ra
tionis. Et fpecialiter in his duobus
membris hoc accidit, cum vírúq;r
ipforum fit velutiquoddam animal
feparatum,in quantum eftprinci-
pium vita;; nam principium eft to-
tum virtualiter,& femenin vinute
eft animahvndc naturaliter habent
proprios motus , quia principia
oportet eíTe naturalia. r-
EXPLICA TIO ARTICVLI.
N his articulis cxplicauit D. Tho.'
& id quidé copióse, quae nam fine
illaqua; fubduntur imperio ratio-
r-^Tr^^1 nis, qua? in nobis funt,& quorum
jominiûhabemus, & quaîratjone regi valeát.
Voluntas ipfaratione regirur; intellects im
perio rationis, Sc pruderie fubditur; appetitus
fcn&tiuus à rarione compefcitur;membra cor-
porisducatû rationis fequütur, vires animç ve-
getabilis rations regi 3c gubernari non valent;
0 R. г vt
 2^о F. Б. Medina»
vt difcas ex his documents te ipfum cognofce
re,&. àprimocapitc vfqucad vnguc difcernc-
re:difcasinfuper, ca opera quae imperio ratio -
i«T nis fubduntur,& quorú dominium habemus,fi
.recta prudeqtia adminiftrátur.laudc mereri , fi
rçcuSjvituperationé : quae verô rationi no fub-
xluntur,nobis non imputanmr,nec ad laudem,
jreca^d vitupçtiù,neque de h(s ratio poteft aut
idç.lilpcrare , aut confultarc. Щ Qypniam vero
lb.' Trio . in hóc articulo abfbluit traftatum ie
4dibusvo!unutis,dp¿ra;protiü erit pércótarij
An ad em- An amnes iítyaítUs veKifati»,quosconnume -
'Рега rauit D.Th.cöucniant fimul in omni operatio-
нет op
tionem hu nellümanap^äa ¡uxtaordiné à D. Tho.
neniát от prajfenptuieftne песеиагш, vt velit quis prnis
nes actas л finé quàm intepdát ,#intédcre quam cófulta-
D.Tho. na rc,& cófultáfe'quám confenfus,& clefeio; ele»
merati. ftioncm vero Hquatur Imperium , Sc impenú
fubfequaturvl^j&reiexecutio'Certè fi pot
nanturpoftremi a£tus, neceíTumeft vt priores
pfaéceflerint veíordine natura;,Veltépore:po«
uremi enim habent neceflariam dependentiá à
primisjnon enim poteft fequi ppus , nili pras -
ceflerit imperiú;ncq; imperiú , nili praceflerit
eledto;nec ele'étibjnifi praccíTcritirítétio. Ve^
rumenimuero politjs prioribusjnon íemper
fubfequútur pofteriores, quanquá aliquádo ex
necelTario cólequio dcriuantur.-pofita enim со
gnîtiohc finis,nó eft necefle vt lcqu з tur volun
tas finis; & polita volúntate, & cupidi täte finis,
non eft necefle vt fequatur intentio finis, nili
Voluntas lit determinata & efiîcax.Scd tarnen
ei'itc*riöne cfficaci neceflario fequitur con Ii -
lium,vcl propojitú confulendi; ex confilio au-
tem perfecto ftatim fequitur confenfus,vcl ele
• ftio,&: éx cle&ionc eftícaci fequitur imperium
de praifcnti.Tel de futuro, ex imperio autem
non ftatim fequitur vfus , & executio operis ,
nifi lit imperiú perfeftú : at quádo < ftimpcrill
perfeótü, neceflario fequitur vfus,&- executio
operis, nifi membra, ab extrinfeco impediStur,
vel propter aliquá indifpofitionem.lllud etiam
addendum èft, non oporterequodomnes ifti
actus lint neceflario diftincti in numero ; nam
vt dictum eft, eleétio , & intentio poflunt efle
vnus motus voluntatis,& cólimilíter cófenfus,
& cleclio : quin potiùs crediderim ( & exifti-
moefíe verifsimum) quod vniuerli ifti actus
m genere moris,funt vnus idemq; adus : qua'
propter Ii quis horn icidiú cômittat volútariú,
in quo omnes ifti actus conucniunt, vnii peeca
turn comiiit,non plura; ncc oportet in confefc
fionc patefae'ere quod intendcrir, quod confuí
tauerit.quód clegcrit,quód confenferit [■ quod
impcrauerit, quod opere adimpleuit, fed fat
eft diccrc 1c commififlb homicidium.-
Expofin Prim.Secun.
QVAESTIO XVIII.
De bonitate & malitia huma-
norum a£tuum in generali
invhdecim artículos
diuifa.
Ebac re. edtfferunt Tbeologi in
D 2. d. 40.ЮигмЫнsJ. 38.
АКТ ft: PRIM vs. ... mK
yVtmm omnis humana aftto fit bona,
Tvelaliquajit mala.
SVMMA TEXTV'S.
RIrnaCÓcluflO.Debo- Prima con.
no & malo in acHoni -
bus,Ioqui oportet ílcut
de bono & malo in re -
bus:nam vnaquaeq; res talem pro-
ducitaérjonemjqualisipfaeft,dicé-
teDño Matth. 7. Arbor bona non ма»ь.г.
poteft malos fruâus faceré.
^[Secunda Conclufio. Res tantum Seeonái«
habetdebono,quantúhabctde ef-^
fe: bortu enim & ens coucrtuhturj
Ы bonum eft propíietaS éht'isv '
^[Tertia Conclufio. Solus Dcus eft Tertia-
fummè bonus, qui fecimdum ali
quid vnuôi fimpleXjeftnimmüm
be infinitum ens; ' •
^"QuartaCondufio. Res vero. alia? ^aait;
ftintu habent de bonitate,quantum
habent de eíTe. Ex quo fequitur ^ Coro !iriú.
quod aliac res dicuntur fimpliciter
bona?,qñhabétpIenitudinem eíTen
di fibidebitámjvt hbmotúcdicitur
bonus &perfecíus,qñ habet perfe-
Äionem humana naturae debitam.
^"Quinta Conclufio. Res crearse ea QJL1'in tí.
parte qua habent entiratem , bonae.
&expetibiles funtjcseterú in quan
« tum déficiunt à plenitudine efferi-
di eis
 Quaeftion. XVIII.
di eis debita , in tantum deficiunt
à bonitate,&malaefunt:vtpotefi de
ficit determinata quantitas, vel vis
animx aliqua,vt homo claudus, vel
pufillus,homo cecus-quae íententia
non fol um dicit verum in natura*
libus,fed etiamin moralibus, & ar-
tificialibus.
sc««. щ Sexta Conclufio. Aâio humana^
quatenusa&io hominis eft habens
aliquid entitatis,bona e illiquidem
enseft:quatenus vero deficit are -
äitudinefibi debitajmaláeft,vt co-
medere quádo no oportet,*: prout
non oportet, malum eft. Itaque no
omnisaftio humana bona eft, fed
aliqua mala & deficiens eft.
EXPLICATIO A R T I С V L I.
T ca qua: hîc ab autore dicuntur 4
diligentcr examintntur, duplex di-
fputatio inftituenda eft; altera cum
haercticis,altcra cum catholicis.Di*
fputatio cum haereticis hace eft ; Num omnis
Vtrúm от
шзаОДо actio humana mala lit, & peccaturo? Luthera-
bniiun.. fit ni hsrretici omnem actionem humanam pu
peccature . ta nr eflc pcccatum,idqueconanturpcrfuaderc
Lmherani-
Print, arg. cxinnumeristeftimonijs fanftx fcripturae.Ex
veteri quidem teftamcnto Gen.6. Vidcns au-
Gto.í.
tern Deusquód multa malitia eilet homînum
in terra, & cuníta cogitavio cordis intenta ef
fet ad malum omni tempore, peenituit cum
quôd hominem feeiflet. & paulö ante prsecef-
ferat; Non permanebit fpiritus meus in homi-
re in sternum, quia caro eft . ¿V. с. 8. fubditur;
Gen. 8.
Nequaquá vitra maledicá terre propter homi
nem ; fenfus enim & cogitado cordis humant
in malum prona fr ntab adolefecntiá ilia. Ex
his locis colligit Lutherus,eos , qtii aflerút ho
Lúdicros,
minem poíTe aliqua bona opera faceré, aduer-
fari palam fcriptura?,quae hominem carnalem,
mortuum, i¿ fpiritu Domini deftitutum nobis
hîc declarat,& cunftas cogirationes , & opera-
tioncsipíiusdánat.Quid (ait) boni queat caro
operan? quid homo mortuus, & fpiritu Dei
deftitutus? ex Pial. 142. citat illud praeclarom
teftimoniü; Ncn intre s in judicium cum feruo
tuo Domine , quia non iufti6cabitur in cófpe-
tu tuo omnik viuens. Cum en im bonum opus
ArticuLL 261
Detis diñare nópofsit, liquidó cofiftat omnia
opera humana in hoc teftimonio cbhdêmnari,
aut multos viuentes corá Dco pofle iufti ficari .
& ex Ecclef.07. Non eft homo iuftüs in , terra, Eccle^
quifaciatbonum,& non peccet; & fimiíia re-
feruntur. 3. Reg. 8. & л. Parälip« 6. addùnt ex j.Regt.
Efaia dicente .0 ô4.Faâi fumüs immundi от 1. Paral. í.
ЕГа.64.
hes, & quafi pannus menftruaté vniucrfae iu>
ftitiae noftrae. item ex Iob.c.Qjtfoh iuftificabi- 1оЬ.9.
tur homo compolîtus Deö.öc. c. 15. Nunquid lob.aj:
iuftificari potefthomo comparatus Deo, aut
apparerc mundus natus de muliere ? Scripture
noui teftamenti pafsim omnia opera huma •
na damnant; Matth.7. Arbor mala non poteft Mattb.7.
bonos fruclus faceré. Sed concupifeétia in ma
lum procliuis, eft mala arbor ; ergo non poteft
bonos fruetu s faceré. & Rom. 7. Sehtio aliarti Rom.7.
legem in membris meis,repugnanté legi men
tís mes, &captiùum mèduccntcm in legem
peccati. & ibidem ; Scio quod non habitat in
carne mea bonum; & adPhil^Vt inueniar in Pbilípj.
illojfcilicet inChrifto,hon habens mcam iufti-
tiam qua; ex lege eft , fed iuftkiam quse ex fide
eft Iefu Chrifti.Item. 1. Сом . Qui faéhis eft i.Corin.i.
nobis iuftitia , fapientia , fanctificatio , &c. ad
Titú.i. Omnia munda mundis, coinquinatis Titura.i.
autem&inftdelibus nihil eft mundum,fed in-
quinatae funt eorum mens & confeicntia. Ex
hiscliciunt Lut heran i , omnesnoftras iuftitias
eflc immundas corá Deo , & omnia opera no-
ftracfle peccata. % Qu ¡bus fi addas teftimo- Teftioioi
niaíacfto-
hium íanftorú Patrü,videtur eíTe verû quod di ium. ,
cunt.In primis,in patrociniü ftwe fententif pro
ducútteftimoniú D. Cypriani in fermone.4.
de mortalitate.Obfefla mens hominis, & vn-
diq; Zabuli infeftatione vallata , vix oceurrit,
• Vix refiftit; ft auaritia proftrata eft, exurgit libi
do¿ fi libido cóprefla eft,fuccedit ambitio, haec
cótempfa eft,ira exafperat,fuperbia inflat,vino
Icntia inuitat,inuidia concordia rúpir, amicitiá
zelusabícindit.Auguft.9.confefsionú. cap.ta. Abtuñ*
< Vse hominum vitas quantúcumq; laudabilj , П >■• .1.
remota mifericordia difeutias eá.idcm docetfu
fiüs fuper Pfal.142.. & fufifsime ferroone. 49 .
de tépore elucidas illud , Non intres in iudiciü
cum feruo tuoDomine. Quid eft, inquit, nó
intres in iudicium, nifi nó fres mecú in iudicio
exigendo omnia qua? iußifti; alioqui reum me
inuenies : opus eft igitur potiùs mifericordia
Gregor«
tua,q«am liquidifsimo iudicio tuo. D.Greg.
-lib.p.moralium.capit.2.0mne meiitum vírru-
tis n öftre vitium efle confpicitur,íi ab interno
.arbitrio diftriâèiudicetur. & cap. 14. Omnis
humana iüftitja , iniuftitia eflc confpicitur,
fi diftridè iudiectur. Idem habet Bcrnardus Bernaii.
.in fcmione primo in feil o omnium Sánño-
R 3 rum.
 гбъ F.B.Medinse
rum. Quin & ipfum praeceptum diligcndi
Deum ex toto cordc pro fe allegat Luthe-
rus. Item illud s Non concupifces ; nemo
j - enimdum hîc peregrinaturà domino, diligit
Зиапшт diligerc debet , nempe ex toto tor-
с ,adeô vtad nihil aliud cor afficiatur : ne-
mo eft fine coneupifeentia, nemo line pecca-
to inhabitante in carne Гиа : imó íi dixeri -
mus , quia peccatum non habemus , nos ipfos
Prim- c6d.. fcducimus,& Veritas in nobis nó eft.ç Ad hu -
dornet *4S rc' схР°'и*опап ftatu»tur prima conclu -
torli eft xui Go. Non omnisaátio hominis peccatoris ma-
la. Ue(t.H*c eft diffinitio Concilij Tridchtini,
Coocil.Tri Sefsio.6. Can. 7. & probaturin hunc modum.
dent. Htm timotinferni , quo dolentes de peccatis
ad mill- ricordum coniugimus, bonus eft : ad
,-x v jljum namque Dominus fspenumcro nos inci
tat,& common« vt ilium timcamus : Deus au
. tern ad malum non mouct : ergo timor infer-
ni bonus eft; hie autem timor in peccatori-
, ■ bus inucnitur.Dcindc fancte fcripturar(qua-
rum magnos cúmulos polTcmuscoaccruarc, ii
eíTcropus in rcclarifsima vti teftimonijs) fas-
.1 « . ") t pifsimè admonent peccatores vt dent operam
jfsiduï orationi, elecmofynis, íi forte con-
л. ..' nertatiilos Deus; quod non facerent, fihzccT
-fent majá орегд . Prjstcrea deplorare amicorú
& propinquorum calamitates, malum non eft.
.ergo deplorare peccata ,& mala inde fubfem -
-ttimalura non eft< .
SceffJa cá. f Secunda conclufio.Impudentifsimahxrcfis
H«refijeft cft,a(Tererc,omneopusiufticírcpeccatú mor-
4ieereeiB- taje,Нжс fenterttia, qüód herética fit .conuin
îuâfcfle* £iturcx precedenti. Nam fi non omne opus
pecciu. -peccatoris malum eft , multo minus от ne
topuxiufti peccatum erir. Deinde hxc fentétia
damnatur apertc in diuinis Uteris y triufquc te-
. Üamenti: nam vtrumque teftamentum adhor-
<*átur pafsim vniuerfos homines ad bonas , &
£f».t. , ftudiofas operationcs;£faia3.t.Lauamint,mun-
д»^Ь^* cft0te.Matth¿4é Pcenitentiarn agite. Tefti-
turinfuper opera hominum eile bona, & Deo
Tcon -Acepta, Matth.7. Bona arbor j bonosfruftus
or ' facit.&.i. Corinth. 7. Q¿Ltungit matrimonio
;V»rgihé fuam, non peccat ; fed fubiungit ; hasc
autein fjcicntcs,non peccabítis.idédotetloá-
loanncs. ncsin-bCanonica, pertotâfcrè epiftolam . &
bpbef.i. D.paul.ad £phc.i. Praedeftinauitnoi in ado-
ptioné filiorû Dei.vt cflemùs fancft , & inima-
cubth&.ci i Creati in operibus bonis , vt in
Tk.i. jpßs ambulemus.& ad Titû. c. 1. Apparuk be-
nignitaä , & humanitas faluatoris noftri Der,
vt abnegantes impíetat6,& feculariá delîdcria,
.fobriè,& iuftè, & pié viuamus in hoc fccalo,
expectantes beata fpem , & aduentum gloria:
m-gni Dci , Sí íaluatoris noftri Iefu Chrifti,
.'..i.*
Expof.inPrim.Secun.
quidcdit femctipfum pro nobis, vr nos redi-
meretabomniiniquitate,&mundjrctlibipo-
pulû acceptabilé,fectatorem bonorúoperum.
Vides certè quomodô opera virtutis a nobis
exigantur.& apudEzechiclcra.c.u. lie habe- Êzecb.n.
turjDabociscornouú,& fpintum nouum tri-
buam in vifeeribus corum,& auferam cdrlapt-»
deum de carne eorú,& dabo eis earn cum, v tin
praeccptis m: is ambulent , & iudicia mea cu ►
hodiant,faciantq; ea,& lint mihi in populum,
& ego fim eis in Dcum. Denique hanc fernen
tiam,vt dogma hircticum, condemnat fan eta tt \
fcriptura.execratur Ecclcfia catholica,& con-
fcnius omnium chriftidnorum abominatur.
^[Tertia conclufio.Iuftitia,& fanftitas , qtiam Ten. cod.
habemus in hac vita, non habet cam pcrfcäio luiticuhu-
hcm,quá habitura eft in vita beata: ná pro ifto й^,**
{bru admittit fiepe multas rebelliones, & im- feûioneîa
puritatcsjcV: peccata vehiaha non pauca; pro- panic,
pter qüod dicimus.Dimitte nobis debita m>-
itra;& cum D.Ioanne,Si dixcrimus,quia peccà loannei.
turn non habemus, i pli nos feducin1us,& vcri¿
tas in nobis non eft.cW cum D.Iacobo.Iu muí - Kzjj^ .
tisoffendimusomnes. &cumSalomonc } Sc-
pties in die cadit iuftus. Propter quod d'eunt
fahctiPatrcs,iuftitiamnóftrácompáratáaddi-
uiná.efle nullam.Sed obferuandú elt quód n6
dicit feriptura, in omnibus orfendimus от -
ncs,& fe m per cadit iuftus, hoc dicit impius le
theri fpiritus» Щ Ad argumenta Luthcri vno M»fgo- >
.verbo rcfpondcripoíeft.qgódficutfcripturjs,
ita& veramearum interpretationéab vniuerfa 1 cn* ' *.
EccleJia catholica , Chrifti íponfa acciperç
x>portcat:profcrûtquidemfexcéta locakriptu
farum;at feriptura: non in legendo.fed in i ntel
ligendoconhftunt,eafq;h9ercticiinftnfu de - H««iel »
prauatas proferút.Scriptú eft enim olim .1 fan • depraWnt
cío propheta Dauid; Angelis luis mandauit de fcripturai .
te:fed cum ea verba in aliüm fenfumquàm Spi WaUjo,
ritus fanóhis docuit.imo in eum fine Diabolu»
aducrfuiChriftum ea proferid, vt Chriftú in
prxcipitium iactarer,reâè rcfponditCliijftus ,t.es->
Dominus^criptúcftíNontentabbEioniinuni
.Deumtuú:atq;Luthcraniprxceptoieftiúdia'«
bolum egregie aemul.mtunquo enim alio fpc -
ctánt omnia ifta, vt ab eis accipiuntur telîimo-
nia, quàm vtnos in omhiú vitïorû barathrum
praecipitemus? quod enim grauius hominibus
prscipitium contingerc poteft , quàm lî iftara
fententiam ebibant; vt fentiant , vinutis vian>
efle impofsibi!é.& dum faciunt homir.es quod
poíTunt.peccaremortfllrterificcí; omni virtuti»
cura pofthabitá¿& fidei,& bonorum operum
íeflera confracta.in profundum quoddá totiu*
impudicitiar, omniumq;facinori'm pra;cipkt s
ruant i At fanifxpc. mecura adaiiraius íum ♦
cum
■
 ■■Quasftibií: XVIlí.
cum ca,qirE iftf aduerfus boTia opera prodit-
cunt,contidero , quôd ha<i<^a fententîà rc'*
gnum Dei,ciufquc adminiftiratiohem concul-
cent,Epicuream fedam fine Dco,firie prou?¿
dentiaintróducant.Nam cerné fi opera omnia
humana mab flint , fine caufa nos iuftifica».
mu$,laboramus,obferuamu s legem,praeceptis
parémus, Deú colimus, Cht iftum fufeipimus.
Sed veniamus iam ad explici itionem,& confu-
Adteftimo tationem argumentoram. Щ \ Adteftimoniacx
ai» ex fa- Geneli, ad primum eft trip) ex commentarius;
«ris Uteris. ajter eQ. ^ qUOJ loquitur de' horn inibus perdi -
Pr,mu- tis illiusa;tatis;fccúduseftiquód: loquitur fcri-
ptura per hyperbolen , ad deieftanda fcelera
illorum hominum; qua forma locutionis vtu-
tur fa»penumero diuins fcri pturz , praefcrtim
dim peccata populireprchendunt:tertius eft,
• vt explicetur de rebellione с amis , & contradi
..... dione ad rationcm , de cuiius contradidione
Лот.?. &rebeIlionc dicit Paulus Rom.y.Sentio aliam
legem in membris meis , repugnantem legi
mentis meoe; &: alio in loco ; Caro concupifcit
Adfecnndfi áduerfus fpiritum. %Adfe< undum teftimoniu
¿ico , quódapud fandoj. Patres inueniotres
huius fententiae explicatio nes. Prima eft, noo
vindicabit fpiritus indignai ionis meae homi-<
ftem in aetcrnum,quia caro e ft, id eft, imbecile
HJ lus & infirmus. & haeceft explicatio D.Hicro 4
ñymi. Secunda explicatio , non permanebio
fpiritus meus, id eft , fpiracidi urn vitx; hoc eftj
non viuct, quia caro eft,& ve niidatus fub peo<
cato.Tertia explicatio eft , nt >n rixabitur ipirb
• tus meus cum nomine , quia caro eft. Sed licet
daremusLuthero,quod hsec íanda feriptura
loquatur de Spiritu fando , adhuc inane Sc
friuolu m con ficit argumentum: nam fcriptu*
ra tantùm dicit , non perrnancbit fpiritus in
homine in «etérnura ; ex ho с vera i non fequi-
A¿ tertiG tur>4u°daliquandonon permaneat. ^TAdtcr
' tium teftimonium dicen dum, quôd loquitur
decorruptelaappetitusiènfmui: ex hoc vero
nonfequitur, omnia opera noftraeíTe perca
ta, fedduntaxat ea opera, qua? ratio àpafsio-:
deuida committit. quod explicar íh pri*
laco- 1. rn» eleganter 1>ЛасоЬи$, cîirn inquh , Vnuf-
quifque tentaturà concupifeentia fuá abftra*
dus,&illedus: c*mcupifccntiaautemcùm có--
Ad quartC. cepcrit,parit peccatû. ^Ad teftimonium illud,
' quodifti maxime exaggcrant ex Pfal.i4z- re-
fpondeo,quôd fandii & vin iufti, multis de
caufis orant.Deum , vtnon intretcumillisin
judicium : tum , quoniam vix eft hominú qui
non comfnittat peccata mortalia , de quibus
mérito dubitant an habuerunt legitimam pec-
niten t iam; turn propter dubi um de fuá falute:
nemo enim feit,. ytrum odio., vcl amore di;
^íArtícuL'L'-í *¿s$
gnus fit, Tertiam caufam defigtvant Theologi, :
quoniam ttoftra mérita non hábent valorem
exproprias viribus, fed ex Dei mifericordiàV '
& ideó nó hcetcumDeoin iudicio cótendere,"
fed dicere cum Diuo Paulo - Ego non abijeio-'
gratiam.Quartacaufa eft,quoniam omnis no-
ftra iuftitia comparata ad diuinam, pro nihi v
lo habetur. Quinta caufa eft , quoniam conti^
nuoatq; homovult contefíde-re cum Deo in-
ftridifsimo iudicio, arrogans eft, & fuperbus;
&fic omnia mérita fua perdit. Vltima caufa
eft,quoniam fi Dcus iudex eilet, & non rnife*
ricors, neque apud illum effet propitiatio,non
effet falua omnis caro. Sed vt ad interpret àtio-
nem fandae feriptura; redeamus , cum dicit,
Dauid ; Non iuftificabitur in confpedu tuo
omnis viucns, intelligiturex his , quae facit es
proprijs viribus : caeterùm ex his,qua? in homi
neiufto,& pereum facit Spiritus fandusper
fidem, Se alia dona diuinitus infufa, veré iuftifi
catur coram Deo. f Adteftimonium feriptu- Ad 4nict2.
гаг ex Ecclef. y.diccndum eftjnon efie hominé
quiñón peeeet dum peregrinatur à Domino; Ioaaoes.
cui confonat illud ex D. Ioanne ; Si dixcrim us
quod peccatum non habemusjipfi nos feduci -
mus , & veritas in nobis non eft. Ex hoc vero 1
Bugatorium conficitur argumentü, cuiufmodi-
eft; non eft homo qui non pcccat:ergo in om
ni opere fuo peccat»Omnes homines peccant:
. «rgo omnia opdra fua funt peccata. Cùm igi -
tur dicit Salo m o n,n on eft homo qui faciat bo«
num& non peccet;ad naturam , auxilio Dei
deftitutam(iuxta quofdam pios,&dodifsimos
viros) hsec verba refcruntur;eftq; fenfus, nemi
nemdeuitare peccata nifi ope diuina adiutú,
&fuífultum.SicexponitD^Hieron.in dialogo Hierony.'
cótra Pelagianos, Sc in epiftola ad Ctefipbon-
tem. Alius commentarius eft,vtreferantur hec
verba ad peccata leui.i,& venialia , fine quibus
vita fandifsimi hominis vix tranfigitur. Щ Ad A<^ f««um
illud Efaiae.; Vriiuerfe iuftitiae noftrae quafi
pannus menftruataEvrcfpondetur^quodillis in
verbis prophets inuehitur in fcelera, & flagi
tia populi federal Им m i : praedicatores vero
qti»ndorepreheriduntpopulú,itainuchúcm;in
^eiusfcelerajatque fi nulliis in-populobonusofr
lèt.Hoc modo loxjuitwr Paulus ciimíferibit ad»
Philippe. 2,Omnes quaerant qua; fua>fiintrície - *
bítquidem Diu us Paulus eficin populo'Chri- Paulus,
ftiano multos viros probos , & fanétós.T Ea-
dem phrafi vtimr Eiaias capitulo . i. dieens ; Füiss.
A planta pedis vfque ad verticem capitis^
non eft fanitas in.eo. In qua re obfecUanda
eft tcgula Tychonij heretici » quam- probat ReguUTy
Augustinus libro, tertio, de doctrina Chrrb chomj.
iUana : Scripiura diuina quando condomnat Auguft.
R. 4 im pro
 164 F. В- Medina:
improbos , videtür borlos damnare : rurfus
quando commendat bonos , videtur impios
Ofce.ii. • cpmmendare ; vt Ofcx.11. Puer meus Ifrael
quem dilexi : & de malis patet ex fententijs
Efaix commemoratis.Vel dicatur,quódEfaias
deferibit ftatum populi Iudaici poft aducn -
mm Chrifti , & poft Euangelij fufficientem
promulgationem , (ignificatque vniuerfa fa-
crificia, & oblationes, & ceremonias, futuras
efle fordes.ôc immundas coram domino . Vel
loquitur Efaias de iüftitijs operum,quas popu-
lus Iudacus operabatur ex obferuatione le
gis, alióquiimmundus,iniuftus , & fett idus,
ñeque in confpectum hominum prodire di»
gnus, nedum Dei. Lege textum, & me ve
rum dixhTe iüdicabis ; fiecnim habct;Ecce tu
..- Domine Deus iratus es, & peccauimus, & in
" * ipfis fuimus femper, & faluabimur ( videlicet
fupereminente tua bonitate ) & facti fumus
vt immun di omnes , & quali men it ruaras pan -
nus vniuerfx iuftitia* n o ft ra* , ( feilicet quas fe* bonos fructus faceré : nam in eo tcftimonio
cundum legis obferuationem colligimus no
bis) & eccidimus quaü folium vniuerfi,& ini-
quitates noftrx quad ventus abftulcrunt nos ,
&c. An hic loquitur propheta de iuftitia fi »
dei , qua iufti fumus coram Deo,& non potiùs
de iüftitijs operum, quas homo operatur im -
plendo legis decretum , nihilominus perm a -
Ad fepri- nens ш iniquitatibu s , & peccatis \ Щ Sed iam
щцвь adfcripturas fanctas ex libro lob fatisfacicn- ■ facite arborem bemam, & fructus eius bonos
dum eft. Sciat ergo Thcologus , fchtentiam
lob banc efle, quod homo opcrans, caparte
qua homo eft,& omnibus viribus human»
virtutisintendensbenefacere, deftitutus diui-
nx gratis fubfidio, non poteft apparere iuftus
coram Deo. Deinde dicit, quôd nomo rena »
: tus ex Deo,& intus fanctificatus viuens in hoc
mundo , tot imperfeétionibus , tot minutu-
lis peccatis, tot dcfectibu s inuoluitur , vt со m-
. .* • poiitus Deo, potiùs iniüftus , quàm iuftus,po.
tiùs tenebra* quàm lux dici debeat ; eô quod
- -~ï . inDeoprorfus nihil eft impuritatis,mhil imper
1 fectionis : CJEterùm iuftitia fidei defuper cor-
dibusnoftrisinfufa.operatione Spiritus fan-
£ti,qui datus eft nobis, abquid eft , imô mul-
tüm comparata Deo;hoc fiquidem eft , quod
eft fœtus noua* prolis,comparatus viro perfe-
&x a*tatis, quôd fílius recens natu s , compara •
tus fuo parenti, quod lumen candclx,compa -
ratum luci Solis , quod fernen comparatum
loaoacu mefsi futura?. Omnis(inquit Apoftolus loan-
nes) quinatus eftexDeo,non peccat, quo-
niam fernen Dei in eo manet. audi femé Dei:
quod eft iuftitia, qua iufti fumus coram Deo :
audis quoque nos natos eíTc ex Deo j¡per mo-
dum feilicet in fantix , quia non dum apparuit
,1 ,
ExpoCin Prim.Sccun.
quiderimus. Sicu tigitur lumen candelx verü
lumen eft, prxbens omnibus lucem qui dorr.i
,funt; foetus quoquenoux prolis,verus homo
eft, non obftantibus.imperfeäionc , inxquali
tate,difsimUitudioie , quas eft inuenire in lumi
ne candéis, comparaiione ad Solé , & in fcctut
comparationeadparentem; vtiqj fernen vera-
citer continet infe totam meflem.cuius com-
paratione nihil е1Гс vidctur : ita iuftitia operü
noftrorum, quam effieit in nobis Spiritus fan-
ôus per fidem , & charitatem,in fe in virtutc
continet illam abfolutam , & glorifica iuftitia
futurifscult,qua quidem comparât i ad De ü,
non vtique iam nihil diccmur,quin potiùs vnú
erimus cum Deo , dicentc feruatore noftro :
Rogo Pater vt on mes vnum Cnt nobifeum ,
ficut ego&tupatcrvnú fumus. *jSed adferi Adteftfano
pturas noui tefta menti deueniamus. Certè "'"Jj^j
ineptifsimum eft ad condemnanda humana {o
opera producere il lud ; Mala arbor non' pot eft
non intclligitur no mine arboris humana vo
luntas , aut concupifcentia , quemadmodum
Manichxus , & Luth crus mentiunrur,fed intel
ligitur intentio an in и n oft ri ; ex bona nam que
intentionenonprodit malum opus,neque ex
praua, bonum. Er. quôd hxc fie intelligentia :¿ „Jfc
vera huius loci, patet ex antcccdentibus , &
fubfequentibus. Nam prxmifit Dominusjaut
fache; aut facile arborem malam, & frucius
eius malos facite s exploratum autem eft nos
non faceré voluntirtcm , aut concupifcentiam; •
intentio vero aniniinoftri, in no lira facúltate
eft. Vel dicatur,quod mala arbor , quádiu ma
la eft, & qua ration e mala eft, non poteft bo
nos fruâus faceré; & bona , quádiu bona eft,
non poteft malos frucius faceré Л am verô illud —
Rom. 7. Sentio aliam legem in membris meis ;
quàm apte, quàm accommodate contra bona
opera proponitur ! dicendumháq; eft,verum
cfle quod caro concupifcit indefinenter aduer *
fusfpiritum , etiam in homme iuftifkato , vt
docet Paulus ad Rom. 7.6c ad Galatas. 5. exte« Paule»."
rùm hxc carnis concupifcentia, non eft prohi
birá lege Domini, ас proinde non imputatur
ad p eccatum : non enim dicit lex, caro tua non
concupifcet , aut in carne tua non habebis con ,. . , .
cupifcentiam ; verum dicit lex , non concupi -
fces.id eft, tu homo ea parte qua homo es, hoc
eft,ratione deliberara non concupifees , non
confentiesin concupifeentias ; quod alibi di
cit Apoftolus , Defideria carnis non* perfides
ad Galat. 5.6c alio in loco, ne curam carnis in <*al«.f.
defiderijs perficiasad Rom.ij.&poft conçu- RemIJ* ^
pifeentias tuas non eas Ecclefiaftici. 18.& ipfe ^àeêat%
D.Pau-
ft.om.4, DiuusPaulus ad Roma.fí.Non hortatur nos,ne
fît in nobis peccatum , fed ne regnet in nobis,
vt obediamuseius coneupifeentijs. If Sed in-
quies; qua ergoratione vocatur conçu pifeen-
tia peccatum \ certe per figuram; tum, quia fo-
mes eft & incitamentum peccati; tum, quia
ex peccato primi parentis relida eft, partim
in poenam inobedientix commiffz, partim
in exercitium virtutis colendac. Nec minùs
inepte citatur illud ex Diuo Paulo; Vt inue-
niarin illo non haben s meam iuftitiam , &c.
Apoftolus enim non dich , vt inueniar in illo
non habens iuftitiam, fed vt in ueniar non ha»
bens meam iuftitiam, qua; ex lege eft , fed qua;
ex fide eft Iefu Çhrifti , qux ex Deo cft , vti-
que in me, & diffufa in corde meo , que non
contingit nobis ni iî per С hriftum,& per glo
rio Га mérita eius. Illud verô; Qui fadus eft no
bis fapientia , iuftitia, fanctifi cario; interpreta-
jrbeophJl. tur TheophiIadus,dicens:Id eft fapientes nos,
& iuftos, & fandos, & liberos fecit: te vt largi-
tatem don i fignificaret, non dixit, fecit nos iu
ftos , fed fadus eft nobis iuftitia , id eft , totalis
ratio, & caufa,quôd Deo donante iàpientes
fimul,iufti fimus,&c. Ad vltimum teftimo-
: . •"• : .• Unimex cpiftolaad Titum, dicendum, fermo-
nem effe formalem de infidelibus, vt infide
les funt,& vt ex infidelitate operantur,his nihil
lAngart. eft mundum. Sed & Diuus Auguftinus expli
ca t prsdidam fententiaralibr.ji. contra Fau-
ftum,cap.4.intelligens, quod hicdicitur non
de eleemofyna , & id genus alijs actionibus,
fed de cibis , hoc fenfu; infidelis fiuecome-
dat , fiue abftineat, non fände nec iuftè come-
dit, vel abftinct ; quia praua opinione vtrumq;
facit. Vel loquitur de infidelibus , qui tempo
re reuelars gratis adhuc vmbras futurorum
Aíteñlmo pertinaciterdefendunt. «J Ad fandorum Pa-
j»i»fan£to- ttum fententias non eft admodùm difficile re-
■■"4 fpondere: nam Diuús Cyprianus pro nobis
eft, vtpoté qui cum magna affeueratione do-
ceat , quod Hbidinc m n onnúquam fu peramus,
ambitionem proftramus , auaritiam compefei-
mus : has vero pafsiones vincere bonum eft,
atque laudabile : quôd yero in omnibus vieco-
res non euadamus , infirmitatis , & imbccillita«
tis eft , pertinetque hoc ad leuia peccata venia-
lia, fine quibus vita hominis vix inuenitur.
Ad D. Auguftinum . & E\ G regorium non eft
operspretium fpeciatim refponderejiam enirn
explicatum dedimus , quemadmodum omnis
' . - humana iuftitia com parata ad diuinam nihil
" ' fit; quo in fenfu fandl viri orant Deum, Non
intres in iudicium cum feruo tuo Domine,
quia non iuftificabitur in confpedu tuo ora-
nis viuens.
% Ad argumentum de precepto diligendi Ad argumf
Deum, & non coneupifeendo , fie dicendum tumá^Pra6
eft, quôd dum hîc viuímus , minùs perfedè Д*Г,
diligimus quam in patria; veré tarnen diligi- 1
mus, & quidem perfedè, quantum fatis eft ...
mandato Dei ; quod vel vna autoritate Apo-
ftolica demonftrari poteft : docct enim loan- loannet.
ncs , qui dicit fe nofle Deum , & mandata eius
non feruat, mendax eft , & in eo Veritas non
eft : qui autem feruat verbum, hoc eft,manda-
tum eius , veré in hoc charitas Dei perfeda eft: <: ;'
ita qui fie toto corde diligit Deum , vt nihil ' : •
eorum qus ille prscepit , omittat , nihil
etiam eorum quae prohibuit , faciat; ille veré
fatisfacit precepto de diligendo Dep ex to
to corde , & in eo charitas Dei perfecta ma»
net. Ad illud autem quod obijeiunt deprsce- •
pto , non concupifces , poft ea q>'ae dida funt,
non eft opus fatisfacere. Atque hsc de priori
difputatione fatis erunt.
Щ Pofterior difputatio eft contra definitionem Q«?ft>° fe
communem Theologorum , quam hîcftatuit co°^*' *n
fandus Thomas, quôd malitia, eft priuatio re- Гг*п"|*0 \c
ditudinisdebits inefle.Hac definitionem am- üitudinh
pledunturqmncsTheologi,in.2.diftind.4o. inefle de-
Durand. diftin. $4. qusft.i.diftin. 4o.quxft.i. bit*,
acceperunt earn ex D.Dionyfio. c4.de diuinis 5"*if
nominibus,diccnte;Bonumconfurgitexinte- u*'-
gra caufa, malum autem ex particulari defedu. '
Sed Ocham quodli.j.quxft. 15.& poft cum Al- Ocham.
maynus in fuis moralibus,trad. i.cap.ij.difpu. Almaya.
tant contra hanc definitionem. In primis. Re- Prtofl arg;
ditudo adus,non eft accidens adus; ergo non
poteft inefle. Antecedens probatur: quia non
diftinguunturabadu. Dein de, odium Dei eft Secundum.1
malum, & malitia eius non eft priuatiq redi-
tudinis debits inefle illi : quia non poteft eflc
redum: priuatio enim tantum eft in fubiedo
apto nato. Ex hoc argumento efficaciter con-
cluditur ( vt videtur) quod malitia non fit pri
uatio reditudinis debits inefle operationi.Me-
que verô eft priuatio reditudinis debits inefle
agenti ; flat enim, quod pro tempore quo odit
Deum , non teneat"diligerc Deum. «J Prstc Teuton^
rea fequitur ex prsdida definitione , quôd
malitia cuiuflibet adus fit prsciic malitia
omifsionis, ii qui dem eft priuatio reditudinis
debits inefle. Hoc ipfum confirmatur. Nam Conlr.
non faceré quod debes , omifsio cft : ergo fi
operario debet habere reditudinem , & non
habet, omifsio eft. f Ad hsc , habitus vitiofus OSS*™»-.
prodigalitatis malus eft , ex eo quôd contraria- ■ •
tur virtuti liberalitatis per exceflum ; non ve
rô ex eo quôd priuet reditudine virtutis , quz
eft liberalitas , alioqui prodigalitas & auari tia
eflcnt eiufdem fpedei, liquidem primant redi-
R. 5 tudiac
1

z66 F.Ö.MetoA
щ ••• л. *
tudinc crufdémfpecieî, &príuationes ex're-
Vltimum. ditudinc qua priuantj diftinguuntür. f Vlti-
mó. Actio humana ex 6o mala cft,quia lege di-
uina prohibirá cft,&intcrdida; fi cnim non
Paulat. effet lex , ñeque prxuaricatio dîcit Paulus. Er
S.Thom. Diuus Thom.infraquift.yi.arttc. ri.adquartû
apertcdocct,quôd omne peccatum eft malum,
quia lege diuina prohibitum:crgo ex со eft та
fa adió hümana,quia eft lege diuina prohibita,
non quôd operationi humanx debeatur redi
Decifîo tudo, vel non debeatur. Ad huiusrei expofi-
quiílionis,
tionem , intelligendum quôd Diuus Thomas
interrogat hoc in loco, numomnisadio ho
minis bona fit , vcl aliqua mala; non quôd hoc
cadat in dubium , fed vt fumpta occafionc ex
plicit quid fit operationem eile bonam vel
malam. Illud etiam feire oportet, quöd res na
tura; funt bona: per aliquid abfolutum exi-
ftens in eis ; vt aurum propter proprietates
quas habet j homo propter naturam rationa-
bilem :res vero artiheiofx dicuntur bona: peí
comparationem ad aliquid extrinfecum; vt
imago bona eft , Si pulchra , quândo regulas
artis , & normts eft confentanea, mala verô,
Humana: quando regulas eft diffentanea. Operationen
anciu oes vero humana; ( de quibiis inftituimus difpu ta
quare dicá re) dicuntur'bonx per comparationem ad re-
tur bona:
vel malz. dam rationem , qux eft regula , & norma hu«
manarum operationum;& iiceaadio huma-*
na bona eft , qux eft content anca redx ratio»
ni; illa vero mala, qùx reôa* rationi diffenta
nea eft. Rurfusea operario bona eft, qux eft
tie bono obicdo, omnibus circunftantijs de-
bitisornata ; illa Vero mala, qux eft demalo
obictto, vel cui deficit aliqua de debitis cir
cunftantijs. Sed pergam alio modo explana
re qux fit operatio humana bona, qux verô
fit mala. Operatio bona ( ruxta Arrftotelxam
dodrinam) ea eft , qux cônformis eft , & con«
fentanca redo appctitui: ilia verô mala, qVix
à redo appetitu difcrepat,& difcordat. Sed vt.
magisTheologicè loquâmur, id folùm appcl-
1.1 tur opus bonum , quo¿ eft legi diuínx con
forme ; illud malum , quod à lege diuina , qux
eft regula humanorum aduum , abhorrer, &
difsidet. Ex his conftat, quôd bonitas,vel ma-
litia moralis , varijs dcfinitionibusfoleat expli
can: cxterùm ñeque exadior, ñeque verior
definido vlla excogitan poteft,quàm illa quá
hîc ftatuit S. Thomas : nam hac definitione
comprehenduntur vniuerfx alix , 'fi díligcn-
Malita то ter, & exquilîtèexaminentur.ejEft cnim mali-
lilis quid. tia moralis, priuatio conformitatis adredam
rationem. Rurfus, eft priuatio conformitatis
addiuinam legem , eft deuiatio , & obliquitas
a lege prxferipta , atque adeô eft priuatio con-
■
'Éxpofin Prim.Secün.
formitatis ád'redum âppefitum. Prxtêrcàcft
operatio de eo quod non haber conformita-
tern ad regulam redx ratiofiisi qux omnia .o-a_.-" 'i
c«mprchenduntur ifta breuifsima definition
ne ; Malitia moralis eft priuatio reditudinis
debitx ineffe. Qui ergo prxdidam dtefini-
tionem calumniamur, vel ex malitia, vcl igno-
rantia id faciunt : aut cnim ifti, cùm intellige-
rent fententiam dodorum, voluerunt argucre
ad alium fenfum , aut turpiter enarunt non in*1
telligentcs. Sed veriiamUs iam ad argumentó*
rum confutationes. Ad primum dicendum, Adargumg
non effe Thcologi , aut verô philofophi mora ta inoppofi
lis difputare an reditudo opens diftinguatur cum.
Adprimum
ab ipfo opere, vel non diftinguatur, fatiseft
intelligerc , quôd eft qúxdam difpo'fitio , &
ornatusipfius opcris:lic cquidem omncs ho
mines loqui folcnt ; hxc operatio eft reda,
illa verô obliqua, & à fuá regula deuians. Cef*
tè opus bonum vel malum , non cft ipfâ redi- !*•»«! I
tudo.aut obliquitas, fed reditudo eft commen
furatio illius ad fuam regulam & quanquam
non lit diftinda tanquim alia res, fat fuerit
quôd diftinguatur ficut figura à quantitate-,
vt verè dicatur, quôd reditudo, vel obliqui
tas competit operationibus humanis. f Ad Adfecûdu.
fecundum dicendum cft , quôd cumdicimus
claudicationem carere reditudine debita , non
eft fenfus,quôd reditudo debeattir claudica- i—
ñoñi : claudicado enim reda effe non poteft,
fed debetur ambulation^ Ad eundem modum
affcrimus odium Dei carere feditudine de
bita , non quôd reditudo debeatuf odio Dei,
fed operationi humanx. Vel dicendum , quôd
malitia eft priuatio reditudinis , non ipfius
adus , fed agentis ; quanquam enim agéns non
teneaturopcrari,iam quôd operatur,tenetur
âd regulam rationis operari. Vcl dicatur, fatis-
effe, vt adió humana dicatur mala , quod adus
humanus fit aptus natus habcre'reditudinem;
ficuttalpadiciturcxca ex eo, quôd feciindu'm
fuum genusfit apta ad videndum • &-equus di-
citur effe animal irrationabile, quia in quan
tum animal , habet ápritudinem vt fit rationa-
-bile,non in quantum cquus. Sed fiobijcias;ef-
-go equus eft animal deficiens , & vitidfum,
quia caret rattone , qux e* genere fijo poteft
•eibfrnuenifej'Ref^öndeo.quödrarionalcnoh
debetur ad 'plenirudiném effendb Vt animal
lit; át adió humana ex natura fua expoftul.it
vt regula rationis meftfuretur; vnde deficcfle
I à regula,eft operatio mala."í Ad tcrtium dictr> Ad tettiSi
dum eft, quod cùm dicimus maiiriam mora- Qiijsfenluï
lem effe priuadonem reditudinis debitx in dctinitióis
effe, Hon citfenfus quôd debcatur ex vincu malitia;
moraiij.
lo prxecpti , fed fecundum fuam regulam;
prout

Quaéftion.XVHt
prout dicimus claudicarionem cârcre rcctirii-
<iine debita, non quód debcatur expraeccpti
^vinculo , fed fecundùm fuani regulam. Veldi-
ccndum , quód tametfi homo nön teneàtur
femper diligcre , tenctur tarnen Temper nó
odio habere i Ii cut quanquam non tenemur
femper orare, tenemur Temper яоп inattentè
Ai qaartS. orare, f Ad quártum dicendum , quod licèt
malitia moralis fit priuatio rectitudinis debía
tat ineffe, non eft corifequens , a&um com-
-' miftionis effê illam priùationem ; fed tantùm
dicimus, actum commifsionis eiïc malum ra-
; tione huius priüationis. Itaque aâus commif-
fionis , eft actus priuatus reftitudine debita:
omitiere verá, non eft agere, fed potiiis non
quintil, agere quod oportuit agerc. «fAdquintum
argumentum dicendum eft , quód irí eo argu
mento inlinuatur difricilisqureítio,nurri ma
lum morale ex fua differentia intrinfeca fit
aliqua natura pofitiua, an potiiis priuatio. Cu« *
ius rei difficultas ad quaeftiortem. ju huius
-partis referenda eft. Nunc verô tantùm defi-
nitur opcrationem humanam dici такт, quia:
(• deficit ei aliquid de rcctit udinc fibi debita:
vtrùm verô hoc contingat, quiacontrariatur
3 virtuti, vcl quia eft priuatio virtutis,inloco
'Adrltimú. dudum citato diligenter cxaminabitur. Щ Ad
vltimum argumentum dicendum , quod ft
Dcus non prohibcrct adulterium, b.occonfti-
tuto , adulterium non eilet peccatum , prout
argumentum propolitum demonitrat; & ef
fet peccatum, quia effet гесЪе ratipni diffen-
л .г: '.: taneum , & careret reftitudine debita. Rurfus
iiquis in со cafu contmitteret adultcri um,odie
habcretura Deo; effet enim adulterium con
tra Dei voluntatem, qua: ad malum refpicere
non poteftj preterea effet auerfus ab vltimo fi
ne: vnde qui in tali volúntate permaneret,non
. Confortó, poffct effe Dei amicus. Щ Ex his efficaciter
conduditur, effe etiiden tern contradiction em,
quod Deus non prohibent adulterium, menda-
tium , & casters id genu; , qua: funt de fe ma-
la:hac auterrí hypotheíi conltiruta, fequitur iU
laeuidens contradicho , quod adulterium effet
peccatum.&.noneffct'pcccatum.Nonnullidoi
clores dicunt,quod h Dcus non prohtberet
adulterium, effet quidem malum,quta>raçtç*ai
tioni diffentaneum; fed non efftc peccatum^
proprer argumentum fuperiùs adductum : at«
que íceundum ill os doctores, malum morale
laiiùspatct quàm peccatum. ' ■ - л . -A >
,";itlARTlC SE€ÍÉ0¿
• *v f Vtrùm аШо hominis habeat qubâfit
l" v LA
«
1
Articut W &f
SYMMA Т ЕХ TV S.
Onclufio eíb Вопит ¿¿ <°*ы&0-
malum in a&ibus mora-
Iibus attenditur ex ob[-
ie&o conucnienti , vcl non conue-
nienti : nam bonum & malum a-
ctionis , ficut & aliarum rerum,
attenditur ex plcnitudine eflfen-
dî vel defe&ü ipfarum. Primum u.îàT.Q
autem quod pertinet ad plcnitu-
dinem eflTendi eft id, quod dat reí
fpecicm , Ficut res náturalis habet
Ipcciem ex fua forma* Ita ergo
a£ho primö dicitur bona vel ma
la ex obieâo ; obie&um enim tri*
buk fpeciem aâionibus huma*
his ; vnde bonitas ex obie&o ap
pellator bonitas ex genere, id eft
exlpecie fua :fqua forma locutio-
nís, fpeciém humanam, appelia- ,
mus genus humanuni , & mahtia
'ex objeto' } appellator malitia ex
generefuo. i -i
• tXPLICATIO AUTICVLI. i *
Onclufio hums articuli faifa effe Argaeír»
videtur. Namobiecbinoeftrcsipfa;
' -J- -~9 <-IUBO ceé
in rebus autem ipfisnoneft malum,
■• fed in vfu peccantmm, vt dkit Au- Аи~,^
gullinus lib. 3. de doctrina Chriftianá, cap. и.
ergo adío humana non habet bomtatcmaut
malitiam ex obi eCto. % Hoc con firmatu r.Nam Confir.'
obiectum non с Ii bonum a ut malum morale,
¿>uta, res aliona,vel tua. ergo ab tilo non accipi-
tur bonitas aut malicia moralis. Щ Secundo, Secundum,
odicöum operis interioris , с ft ipfa operario
exterior, verbi gratia, obiectum volition is, qua
voló occiderc ho m inem , eft occiiio exterior.
Sed actus interior non habet bonitatem auc
malitiam ex acta extcriori , quirl potiiis adus ■ >ч,..г!
cxteiior habet отпет bonitatem & malitiam
■ab achí interidri. Ergo non fumitur bonitas,
aut ffuliria ex obieclo. Щ Tcrtio,primaboni- Tematn: »
tasaut malitia ex lege fumitur, non ex oble»
Йо. Щ Vítimo, operario humana primam bo- vltimum:
nitatem habet ex eo quód à libera volúntate
prohcifckur. ergo non habet earn er. obiefto. .г-» ^ 'i
Antecedens ей. селит , quantum vidctur, &
affirmât
 i68 F.B.Medmas
affirmât illud Scorns in. i.diftinct.40.q.i.& id
•ce,« quodli q.i3* Itaque affirmât Scotus,quod ope
ratic humana habet primam bonitatem ex со
qiiàd à libera volúntate profieifeitür; fecun-
dam habet ex obiecto ; Sc haec eil bonitas ge»
nerica, non fpeci fica, liquidem Hmitatur per
alias bonitates fiftis,& circundan tiarum.lt aque
quemadmodum Scotus in natural) bus con lH=
tuit formam corporcitatis gerieficam, qux ab
ali j s formis limitât ur,& fin i tur; lie in moralibuj
conftituit bonitatem ex obiecto genericam,
per alias bonitates finis , & circúíhntiarum de-
D.Thom. tcfmiriabilem.Diuus Thomas in.iidiftiri.?6.ar
liculo vitimo loquitur Sc fenrit ( vt vldetur)
cum Scoto : dicit ertim quod prima bohiras eft
ex cfTcntia actus , aux eft communis actibus
bonis & malis,vrideipfa eft quae fubfternitur
alijs bonitatibus , inter quas fecunda fuperue-
nit bonitas ex materia debita. Dcindc fuper-
ueriiunt alix bonitates ex fine, & circunftan-
tijs. ergó prima bonitas autora Diuo Thorn,
non áccipitür ex obiecto. In eodem loco di
cit Diuüs Thomas, quod bonitas ex obiecto,
cft bonitas ex genere , quia eft deter minabilis
per alias bonitates finis & circunftantiarum.
v.g.palccrc paUpercm propter Chrift um, pa-
feere pan pert m eft; fed non conuertitur, quia
Prim* £en- m agis commune eft; % Pro cxpHcatione veri-
clufio. raus cft prima conclufio. Operado humana nó
Opeutio haber bonitatem , aut malitiam ex со quod à
son hibet libcra volúntate proncifeitúr s nam voluntas
гасшЬеи Рсг ean^cm potentiam producit opefationes
quia prdÈ- ftudiofas,& malas: ergo ex со quod operario
«ilcituriH prodcat à libera potenria , non porius habet
beravolua bonitatem quam malitiam.Deinde.lllud quod
cft inditfcrens ad bonum & ad malum , non
• ' confert bonitatem aut malitiam. Vitimo. Ne
mo laudatur , aut vituperatur, ex eó quod libe»
rè operatur , fed quoni am fe cun du m rationem
. "? operatur. cert с domus non eft artificióle fa
cta, quia liberé eft producta , fed quia ad regu
las artis ctfecta eft. Itaquc libertas voluntatis,
,i quamuis fit prima radix opcrationis huma
ns, inde non habet fuam bonitatem aut ma
litiam ; alioqui omnis operario , quantumuis
mala, habcrct aliquam circunftantiam bonam,
Secfld.tóc. nempe quôd: liberé producitur. <f Secunda
ЪЛпЪо- P'opofirioj Operario humana habet bonita-
nft«té»ut tem áút malitiam ex obiectó. Hancconclufto-
militiâ «x nem adeo apertè probat DiuusThom.in arti-
obieito. culö, vt alia confirmatione nod fit opus. Huic
fententix quadrat omnis feriptura, Sc omnis
.гз-к phiIcfophiamoralis:namtuminfcriptura,tum
in Philofophia vituperantur omnes ex rebus
Ofe*.». quas diligunt , iuxta illud Ofez.o. Facti funt
abominabilcslicut ea. quae dilexerunt. Sea hic
Expof.in Prim.Secun.
öbferuandum eft, quod quadquam actus ex
terior videatur effe obiectum actus inteno-
ris ; datio en im elecmofyna? exterior,eft ipfius
actus mifericordi* obiectum , quo volo clar-
giri eleemofynam. Sed с ù m s ¿tus interior &
exterior in genere moris reputentur vt vnus
actus humanus perfect us , oportet omnino
defignare obiectum commune vtrique : effi« • »
ciunt liquidem vnum actum humanum , &
vnum peccatum: occidere enim hóminem vo-
luntariè, vnum peccatum cft. Dicimus ergdi Obleftuia
quod obiectum proprio eft ipfa res, circa quam Чло* fit>
verfatur actio , vt conueniens, vel difconuc-
hiens regula? rationis. Exem plis hoc il luit ra-
bitur. Ccrtè obieäum homicidij eft homo,
non quomodocunque, fed prohibíais occidif : . ; a<
obiectum furti cft res aliena , non vteumque,
fed vt prohibita vt accipiatur , Se vt difeordat
à norma & regula recta: rationis: quemadmo
dum obiectum vi fus non cft videre , fed co
lor fub ratione vifibilis. Sané quemadmodum
feientis diftihguuntur ex rebus iplis & obic-
ctis , non quidem vt funt res natura; , fed vt
funt in genere feibilis , fecundum maiorcm
vcl minorem abftractionem à materia, vt do-
cent Dialcäici; lie profecto aciiones humanz
ex obiectis fuis diltinguuntur , qux funt res - .
quatdam, circa quas verfantur, vel quasrefpi«
ciunt : non autem cas refpiciunt vt funt res
quxdam naturales, fed vt funt conuenientes,
aut difeónuenientes ad opcrationis & dire
ctions regulam. £t hoc eft, quod docct Diuus.
Thomas in folutione primi argumenti. *J Ulud D.THotn.
4tiam non cft prztercundum, quod ratio for-
malis bonitatis, vcl malitia actionis humanz,
intima eft in ipfa actione; ne quis exiftimet
quod fit in ipfo obiecto. Ratio enim bonita
tis, cft proportio & commenfuratio ad ipfum
obieäum, iuxta rationis regula: propter quod .. <«.¡ wj
dicitur , quod actio humana accipit bonitatem
vcl malitiam ex obiecto. Coritingir tarnen in-
terdum , quod ipfum obicetú (it effectus ipfiui .
actionis humans, & tunc ratio formalis boni*
tátis cric pjroportio, Se rectus ordo ad talcm ef-
fectüm¿ Et hoc cft quod docct Diuus Thomas
folutione tertij , qUando dicit ; quod propor
tio ad ctfectum eft ratio formalis bonitatis:
volüit enim docerc, quod ratio bonitatis erat
intrinfeca & intima operarioni humanz , licet
comparetur tanquam caufa ad cffectum. Sed
de hoc alio in loco diflertum cft, quomodo
actus fpccificentür ex obiecto & fine , ciim Terr. c5cL
obiectum & finis extrinfeca fint. «J Tcrtia con • Bonita*
dufio. Bonitas aut malitia ,. qux fumitur ex aul "'•l,lti*
obiecto; non eltgencrica,,vtarbitratur Scotus,' " olíic€io
fed fpccificac nam nuHunveft bonum aut malú e{£ " '
quod
 'Quaeftión. XVIII.
quod in certa fpecie non ponatur; ficut nul»
;lume(l animal, quod in certa fpecie non col- • eft conueniens , vel difconueniens recta: ra*
iJocetur , nili velimus fingere Piatonis ideas.
-Secundo. Actus amoris Dei, & odij infuper -exercitio polita, efteffedus interioris volun
adus matrimonii, & adus adtilterij, ex fuo
• ' obiedo habent certam fpeciem & determina-
Quarra c5. tarn. % Quarta concíulio. Bonitas velmalitia,
Bonitas quam tribuit obiedum opcrationi humans,
eTobíedt* ПОП е^'П °^'ec^0 formaliter , fed caufaliter.
"n eft for ^ro cmus dedaratione notandumeft , quôd
militer in res exteriores, qusfunt obiedá humanarum
obiefto. operationum , dieuntur Ьопаг áüt mais , quia T5tis diinnîs. ^fAdquartum argumentum 'iam Ad quattú.
funt conuenicntes, autdifconucnientes adto-
idam rationem ; & ipfa conuenientia eft borit-
tas ; & difconuenicntia , malitia. v.g. furtum
¿eftintrinfecé malum, quia defe«ftdiflonum
reds rationi ,& reguls diuins : csterùm Vö-
•luntas qua qnis vult rem conuenientcrn &
rconfentaneam reds rationi , eft bona forma
liter , & in exercitio : quare iri ea virtus eft, aut
Vitium. Item, voluntas quaquis vult furtum,
mala eft formaliter , &• ideo eft capax virij; res
vero ipfa:. ¡S parts rei neque. funt peccatumb
Obieftio. neque virtus. Щ Quod fi mihi dicas, quomo-
Ao res. exteriores ciim non lint böns forma
liter, conférant bonitatem autmalitiam adui
humano , nemo cnim dat quod non habet.
Solado. X)icendum eft , quod res exterioresfunt bona:
aut malas , caufaliter, & originaliter : ficut po-
mum , & medicina dieuntur fana, quia efft-
ciunt fanitatem : itaquc res exterior , ante от
пет operationem voluntatis , dicitur bona
vel mala dupliciter; primo, quia eft conueniés,
aut difconueniensreds rationi : deinde : quia
poteftcaufare bonitatem aut malitiam opcrs-
tionis humana:. Secundo dicendum eft, quod
res exteriores funt bons vel mais in emen
do : potentia verô libera eft bona, aut mala
tantùrn in cxercitio, aut in mérito-: quare in
fola libera potentia eft virtus aut vitium in
exercitio; quemadmodum fecundum veram
metaphyficam res funt vers in eflendo, folus
vero intelleétus eft virus in dicendo, &in af-
ferendo. Ex his, vt arbttror, liquet quarta con-
Argnméto xlufio. % Ad argumenta in principio -fada, &
rñfolutio. ¿¿ primum refpondetur, quod licet res exte-
Adprimum IlQrc% m {*c tonas fint, tarnen n on fernper ha*
bent debitam proportionem ad hanc, vel illam
operationem;& ideo in quantú confiderantür,
.vt obieda illarum operationum , non habent
Ad coafir. rationem boni. «j[ Ad confirmationem iam di-
dum eft , quod obiedum eft bonum aut ma«
lum, caufaliter, & originaliter, ficut pomum
A¿fecüdú. dicitur fanum. ^ Ad fecundum breuiter re
fpondetur , quod operatio exterior, qus eft
ebiedum operationis interioris, tribuit boai-
ArticuL II, 269
fatcm aut malitiám adui interiori, quarenus
tioni : csterum cadem operatio exterior in
tatis, & abca отпет bonitatem aut malitiam
.habet. Videte de hae folutioneD. Thom.fo=
Jutione tcrtij. Adtcrtium conccditur, boni» Ad tertiü«
tatcm & malitiam in primis ex lege efle fumetl-
dam , fed idê eft quod dicit Diuus Thorn, efle
.áccipiehdam ex obiedo cóucnienti ad redara
Rationem : redanamquc ratio informaturleg^-
demonftratum eft ,quomoda feHteutia\Scoti
ex omni parte faifa fit. Rurfiis dico , quod fi
eft aliqua bonitas operationishurrians, quôd
•liberé producarur , eft bonitas nàturalis ; boni .t.:,..: -.«o
tas, autem moralisex obiedo fumenda eft.' Л
4 Sei videtur fententia Scoti efle vera, in' qaá- obicaio.
turri dícit, quód 'bonitas ex obiedo .eft gené
rica , ndn fpeeifica : nam hxc adio , volo ein;
iludiofus , bona eft ex genere íuo ,-at non eft
in aliqua certa ípecie virtutis; non cnim eft
quare magis ad iftam virturem quàm ad aliará
/eferatùr. Dcindciftc adus,volo eflenequara
Jiomo, de genere. fuo eft malus, at non eft iu
aliqua cerca Tpccié vitij. Re'fpoiidetùr , quôd Solutio.
Teducitur ad iuftitiàm legalem ,"aiius ofikiunt
eft promouerc omne opus virtutis: vel refer
rendus cft ad fyndercfim , cuius officium eil
lèdàri bdriiim ,ö£,'fugérc malum: ficut enioi
-iti tyecúlafionsbus eft prîmum principium,
quqdlibet eft,, vel hon eft ; itain pradicis tif
militer eft рпнгшт pnncipiuín, bonum eft
fcdatidum , niatumfugiehdum : habitus verô
primorum iprincipiorum in pradicis' cft fya»-
derefis. Щ Scd^d extrémum huiqs artjeuli :ncN Quar di'iTs-
táridum eft,qüód non quiüis diffefemja obie;- rentiaobie
ffi cdnftituil fpeciem in* moralibus, fed ilia £ti in mora
tantîim, qua: dicit fpecialem, conformitatem hbus colt j-
tuat (¡ ecic
ad rationem, vel ditjormitatcm. Pro quo eft diuerfam.
primer regula. Quándó ynus adfu's eft confori
mis redx rationi, & alter difformis, diflerunt
fpecie; quonjam obieda difterunt in ordine
ad rationem.Secuhda regula. Qijando vterque
aótus eft diiformis recta: rationi ex diuerfl
cauta ,-diffcrunt fpecie; ficut habere remqum
mulierc foluta, & cum maritata. Tertia regula.
ti'/fii.giA
Quando vtcrqu« adus eft conformis ñtioní
Р1Э l::si?>
ex diüerfa caula , diftmint fpecie in bonitate f::-.-.. Ii
morúm , ficut credere, & amar ej Q¿urta regu-
b. Quando adus funt conformes aut diffor
mes reda: rationi , ex eadem caufa , licet maxi
me diftent in genere natura:,funt eiutücm fpe»
cieilv.g.venderé triti cum iuilo pretio , S¿ ven
deré piper, funt eiufdera fpcciei in genere mo<
risyài periinem adeaodcm virtutçra iuftitiac;
licet.
 270 F.B.Medinae
licèt différant in genere natursútem comcderi
perdices , & comedere arietem in die Veneris,
in genere moris funt ciufdem fpeciei,&vtrum-
que opus cil contra temperantix v irtutem . Ex
quo fequiturquam malèdoceant quidam Phi»
lofophi & Thcologi, effe tot temperantias,
quot funt genera ciborum, & efle tot iuftitias,
quot funt genera rerum venaliurn.
ARTIC. TERTIVS.
f Vtrùm actio humanafit bona 4>el ma*
la es cire un s tantta.
SVMMA TEXTVS.
Onclufio eft affirmans«
Condniîo.
: Nam íleut in rebus natu-
ralibus non fufficit for
ma fubihntialis qua; dat
fpeciem , imo accidentia quzdam
requiruntur ad perfeftionem illa-
rum,vt in homine eft figura, color,
& firiiiHa; fie etiam tora bonitas
acbonis non eft ex obieäo, fed гс-
quiruntur quxdam circunftantia*,
qua; Ci défunt > aftio non crit bona.
Itaque probatio ad formam argu
ment!' reduela , fie habet. In rebus
non eft tota plenitudö debita ex for
ma fubftantiali, qua; dat fpeciem,
fed multum fuperadditur ex acci-
dentibus : ergo ita eft in humana
accione, quod tota plenitudö bo-
nitatisnoneftex obiefto, fed mul
tum additur ex circunftantijs, quae
funt quídam accidentia humana-
rum a&ionum.
EXPLlCATIO ARTICVLÏ.
» n Ontra concluíionem poteftar*
eo«T con 5й^0г* Sui ? Яи'а ficut Oibil e» peccatü,
cluiionem. П0-*|/2ё; nifi volunrarium , ita nihil vidc-
el^№/ tul f^ccrc ac* bonitatem vel ma-
llj&jglgM litiam , nili quod eft volitum:
шЯ&ВВг quicquid autem eft volitum , eft
obicftum voluntatis, ergo omnis bonitas vel
malitia eft ex obieefco. Explicarur hoc cuiden-
tiùs.Nam omnis circunftantia qux confère bo
nitatem vel malitiam actui humano , eft obie-
Expof.in Prim.Secun.
ñum voluntatis: ergo bonitas vel malitia ex
circunftantia.ex obiefto fumitur. Antecedens
probatur. Nam omnis talis circunftantia eft vo
lita i omne autem volitum eft obicéhimvo-
. luntatis , beut omne vifum cft obiectum vifus.
•fl Ad huius rei cxpoíitionem aduertere opor- Circnnft*m
tet,quod circunftantia; funt in duplici difieren tl*tnm ¿a'
tia:quxdamfunt,qux intraeandem fpeciem ' ex 8ешм
augent bonitatem vel malitiam; vtfurari rem
maximi pretij, vel minimi,conferre cleemofy-
nafn paruam , vel magnam j & prxdidx cir
cunftantia exploratum eft quod augent boni
tatem vel malitiam, manentes circunftantia;;
alix funt , qua; transfcrunt actum ad aliam
fpeciem , vduti furari in loco facro : ilia cir
cunftantia loci fieri , transfert actum ad aliam
fpeciem , videlicet ad fpeciem facrilegij ; item
occiderc maritum vt quis potiatur eius wore,
horn icidium eft ; verum illa circunftantia huis,
transfert actum ad fpeciem adultcrij , fie vt ch
eat Ariftotelcs fummus Philofophus; quod Ariftot.
qui occidit maritum vt vxorc eius potiatur , ma
gis eft adulter, quàm homicida. % De iftiscir- Qmjdámo-
cunftantijs quae mutant fpeciem , dicunt do- iuUL
clores in primis graues , quôd non mancnt
circunftan tii, i cd tranfeunt in rationem ob-
ic¿ti , idque fuadent effícaci ration e , vtipb ar-
bitrantur. Nam obiectum voluntatis eft id»
quod eftprxcipuè volitum, & habet fpccialcm
conformitatem , aut difforrritatcm ad ratio
ns regulam : fed vtlle furari in loco facro, cft
volitum , & habet fpecialcm difformitatcm
ad rcctam rationem; nam prxterquam quód
eft furtum, eft facrilegium ,& iniuria quae lo
co facro irrogatur : ergo tranlit in rationem
obiecti. De vtroque genere circunftantiamm Propria fee
loquitur Diuus 1 nomas in hoc articulo. Ccr- tcntie-
tè modus hic dicendi valdèprobabilis eft.
Щ Sed mihi loneè probability videtur, quôd Ç<raiaft*"
etiam ilia; circunllantixqux mutant fpeciem, tef ipecigt
Si transfcrunt action es humanas ad aliud ge- nófent ob
nus moris, femper funt, & manent circunftan . ieftum.
tix , à quibus aóliones humana; habent lúas
fpecies , fed accidentarias : itaque circunfl amia
femper eft accidens adionis humanx; fed ft.
cut eft accidens , ita tribuit 3ftioni human*
fpeciem accidentariam , non efícntialcm : ve-
luti homo à rationali anima habet fpeciem
fubftantialem , ab albedinc accidentariam.
Cuius ratio hxc eft, & mcoiudicioeuidens:
nam actio humana ab obieÄo immediato ha«
bet fpeciem efTentialem , & inuariabilcm, quas
nunquam ab actione feparatur, fed nequc fepa
rari poteft: ab alijs vero habet fpeciem, & ra
tionem variabilem , 8c accidentariam; dc cuim
utioois tfiicacia diximus abuodanter retro,
quxft.7.
 л ОнаеШоп. XVIII.
quatft. 74 articulo fecundo , & tertio. Sed vt fi-
jnus in huius fei explicaüdne abundantes,
fcire oportet , quod Caietanus in fequenti ar
ticulo ícquitur fingularem fcntentiam , & acu-
tain quidcm , fcribit enim , quôd quarido ali-
quis furaturín loco fiero , velfiiratur vt adul-
teriura committat , iftae circunftantíae rcfpé»
âu actas intcrioris , non funt circuriítantiaf,
ícd tranfcuñt in rátionem obicéti. quod pro
bat eile verum argumento fuperiùs adduótó:
cxtcrùm fi refcfántur ad actum cxteriorcm,
funt vera: circunftantiac ; liamacceptioni rci
aliene accídentaric coniungitur, quod fit in
loco fa ero , vel quôd fiat propter adulterium.
Нес fententia domini Caietani ferè ab om
nibus approbatur , fecundum quam facile eft
. refpondere argumento própofito in initio
arciculi. Namque dicendum eft , quôd circun-
ftantiae vniucrfa? , funt circunftantiae reipeâu
aftus extcrioris, fed refpectu aétus intcrioris
circunítanti* hon funt , potifsimè fi Ioqua-
iñur de circunftantijs quae mutant ípeciem.
Verum hxc fententia non potcfteíTe vera, vt
. ego confeftim demonftrabo in articulo fc-
- quenti, in quo contra Caietanum diligentcr
S#I«îo rcm & vtfritatem inueftigabimus. Щ Viidead
propria, argumentum propofitum dicendum arbi-
. tror , quôd Vt circunftantia defîhat effe cir-
. cunftantia , non fat eft quôd fît volita , etiam fi
lit praecipuc volita, fed perneceflariumeft, vt
fît primum & immediatum obieâum , à quo
I . tantum modo adtio humana habet Ípeciem
. - elTcntialem , & inuaríabiíem : certè fî vt defi-
nerct efle circunftantia, fatis eilet quôd eíTct
volita t argumentum efheaciter con dudit,
quôd vniuerfae circunftantiae definereht cfle
circunftantia; , liquidem vniuerfs funt volitar.
Vel dicatur, quôd non omne volitum eft
obiectum voluntatis, fed ill ud quod eft yo-
ütum propter fe . Explicatur hoc adhibito
cxemplo: vuít aíiquis occiderc Petrum pro
pter vindiâam , fed forte fortuna inuenit cum
. in loco facro,, & ibiocciditjtunc locus facer
eft circunftantia occiiîon is , & iíle aótus eft fa»
: crilcgium ex circunftantia loci: at verô fî ex
precipuo deftinatu vult irrogare mrariam
. loco (aero , propter quod in loco facro occi-
, dit Petrum , tunc locus facer non eft circun
:т.а ftantia , tea abieftum praecipuum actus in
tcrioris. .
AR TIC. QVARtVS.
f Virion añio humana fit bona tel ma
la exfine.
ArticuL I III. 271
S V M M A ÎEXtVS.
Rior Concluso eft af-» Mor clel¿
firmans. Nam quâe de- ,
pendent ab alio,habent
rationem bonitatis er
fine, àquo dependent, praeter bo-
nitatem abfolutam i quas in eis exi-
ftic: vnde indiuinis perfonis, quae
non habent bonitatem depen-
dentem,non confideratur aliqua
ratio bonitatis ex fine. Sed aâio
humana^ dependet ex fine, ergo
habet bonitatem vel rhalitiam ex
fine: cadem enim videtureffedi-
fpofitio in bonitate, & in ratio ne
effendi; propter qùod in eis quo
rum effe eft independens , boni-
tas ab alio non dependet : quo*
rüm autem effe eft dependens ab
alio i bonitas expendenda eft per
confiderationèm ad caufam,àqua
dependent. ,'!!
% Pofterior Conclufio. In adione
humana' quadruplex bonitas con
fideratur $ vna fecundum genus,
prout eft a&io ; quia quantum ha
bet de entitate , tantum habet de
bonitate i alia fecundum ípeciem*
quae accipitur fecundum obieâum
conueníens 5 tertia fecundum cir-
cunftantias,quafi fecundum quae-
dam accidentia : quarta fecundum
finem , quafi fecundum habitudiné
ad caufambonitatis.HíBC conclufio
patetcxdtâis. ш\
■ * P i;Í С A T í Ó AÄTKVti.
Idebiturfortafsisalicui quôd con- ArgômtûS
clufio huius articuli & falfumdi- * eitrae«
Ш catj&quôdieeiusdcfiriitionepi-
t¡ vais TThomüs non feruét dodtrirtas ^
methoduní. ííarh ih füptriori articulo defihie-
Ы D. Thdm. qïiôd adió humana eft boha vel
mala ex clrcüilftííntijs : finis verô fcftpnecipùa
— — circun-
 FÀMedinaf Expofin Prim.Sôc(m.
circunftantiamm.crgo fupcruacancum &nu- primis. A dus interior & exterior apudphílo-
Í ■» gatorium eft. definiré in hoc articulo , quod 'fophos morales pro todem adu reputantur.
in fuperioribus apcrtè eft definirnm." Dcinde. ergo quod eft circunftantia vniuSjefí'circun»
Finis,vel eft obiectum, vel circunÀantia : ergo ftantia alterius. Deiride. Actus exterior in ge
nullam aliara malitiarrr addit ,.nifi.t«nquam nere moris confideratus , ciufdem fpeciét eft
Confir. obiectum, vel circunftantia. Hocipfum con- cum aftu intcriori; ad eandem enim fpeeiem
D.Thora. firmatur.Nam D;Tho.fuprà.q.7.art.3.in folu- pertinet oecidere hominem , & velkoccidc-
tionc tertij fcribit , quod finis, qui dat fpecierh "re; imo çccidcrc hominem non addit aliquam
àétioni humanz, non eft circunftantia , fed malitiam fuper adum intëriorem , vt habet
finis adiunctus veluti appendix, eft circunftan vera doctrina, ergo quiequid eft circunftan
tia ; veluti dim aliquis former agit propter bo- tia actus exterioris, erit circunftantia adus in
num fortirudinis;, finis hie ell obicdum for- terioris, & viceuerfa. Pnterea Sicut accidit
'male ipfius actus., finis vero adiunctus , eft cir furto quôd fist in loco facro ; vel quôd refera-
cunftantia, vt fortiter agerc propter bonum turin alium finem adiundum , ficaccidit vo-
religionis chriftianae.crgo fimstiritùm dat bo- ïitioni furti quôd fiat in loco facro, vel quod
'Hbitatem vel malitiam , tanquaA qbïcdum vel ad alium finem reteratur. ergo práedictae cir
Tettîum. ,circunftarjtia.<|fDemum.Rinis eft omnium cir- cunftantia;, ctiam funt circunftantia; rcfpeétu
cunftantiarum praecipua, vt dictum eft fuprà aftus interioris. Ad haec.Quando Philofophi
quarft. 7.articu. 4-ergo fi adió humana ex fine & Theologi agunt dc circunftantijs läuum
"habet bonitatem vel malitiam ; oportuit certè humanorum , agunt de eis quatenus augent,
de fine in pri tiolocodifputationeminftitue- v'elminuunt valorem operis : fed valor & me-
re,fenon ad poftremum locum camrefcrua- ritum operis pricipuè inactu interiori confi«
. re. Ex quïbus omnibus videtur, quôd Diuus fturit.ergo circunftantix prarcipuè referuntur
steOTbo Tnom-ntan fcruct ordincpj doftrinar. fAd Hu ad actum interiorcm. Iam verörem euiden-
* ' iusdubitarionisclucidationem dicédum,quod ; ter concludo; cum enim quis eligit furarivt
Diuus Th^pmas fpeciatim dc fine loquitur; fornicerur, non eftinrentio finis, vt plane con
' tum i quomam-finis pricipuam laude m & me* fiât, fed eleftiomedij ad talem finem : electio
. ritum tribuir adionibus huraanis: tum dcin verô non fpeeificatur ex fine, fed ex medio,
de , ne quis ignorans exiftimaret , quôd eadem ergo medium trfbuit fpeciern, non finb adiun-
bonitas vel malitia eft qua; furniture* obje étus,ac fubinde finis adiunctus crit circunftan
■M» f У cto , с u m e i qnat tx fine de fu m i m r ; tum V erô, tia. Sed infpiciamus quibus argumenris fhlcia-
quoniam dc circunftanrijp fin is in operatiorri- ' tur Cardinalis'taictani fentcntia: certè argu
bus humanis multi erraucrunt turpiter , vt iàm menta cius nón funt contem renda. Щ Prim um Aigumen -
Caietini 'ЛЪт dcrriorifWábimus. Carííinalis Caictañus ficarguir.Nam cùm aliquis furaturvt fomide- »Caietani
entent», kabet-in-hoç .articulo fingularem modum di- tur , ratio fôrmalis qur mouct-illnm vtvdit Priitura.
„ cendi, quem JVquuntur plerigue difeipuli Dkïi furtum committere , eft fornicario: nam prb-
Thomas : dicit çrgô Gaiétarrus , quôd finis éft ' prer fornicationem furatur. ergo nonéftetr-
. circunftantià'refpedu acias idxtcrioris, & «ft * "cunftantia äftus volcndi : ratio enim formalis
r /jbiedum. re-fpcetu interioris , & vrriufquc «Д non eft eiftrih ftantia , fed rci quidditas. Щ Bx- Secundum.
finis ; dat ergo adioni humana; malitiam , vel plicaturhöc apertiùs. Nam cum quis vulrftj-
' bonitatem; inttriori quidorn ,tanquam obîb- fari Vt fornicerur., primunv quod vult , eft for
- Cturo;eîst»riort,tanquam circunftantia; vtriq^ie nicario; vúlt enim fura.ri, & vult fornican", &
^verôjtanquarn finis : cùm ènim quis furatur,vt ' volt fiirari proprer formcatieficm. ergo pri
»; fornicctiir, fornicado eft' circunftantia furti; mo, & per fê vult fornicaritíri^ím. ergo ex for-
- fcrtcmm rcfpectu actus voluntatis infcrîefis, A hjeatione aftus volendi dc'fimutfuam fpécít^n:
сдоп! eft, circunftantia, fed ргагефиит qbic- 1 aftuicnimfpçcificatur ex bbreeib îfnmeditlto,
¿tum. Itaque finis poteft comparari ad aduna ' : & prirnárfo^Ad haíc.Si quíí èkeféet act&ßir- Terti um.
exteriorem , & ad actum mteriorefn Volún^a- tirudinis p'fb]i)tcr charitatem Dentalis actus' fiau
tiiTad adugi exteriorem P comparatus, cft cir- ' rTore Diä6' Thorn. fiJprri qua;ibo.'i$.articu;.V) D.Thrin.
. ,-cupu;antia;ac}iadum interiorcm, cftobiectum, marerialiter cft actus fortitudinis, forniaHfcr
a quo actus interior habet íuam fpeciem, Ego verô charitatis. ergo obiectum charitatis, eft
vero ncxfl,p¿ijuim íntelIigerc,quoihock)'fir alí- •pbiectumiormaleillps voluntafis,. qua quis
qua circunftantia actus exteriorri , & eadem ' VUltfoTtitcr agere projrtcr charitatem Dei.non
non lit adus,interioris.quam jfemöntia'rn quo- eft ergo circunftantia rtfpcctu actus interioris.
I niam autpritate perfuadere non polTum , ra- ■ Щ Certè: Oiuus Thomas in arriar. 6-pnb. û«i- Quartuna.
tioDibu5;^3Íidifsiinis confirmaré adnitot.' fn denti habet , quod actus infqnor habet pro D.Thom.
1 \ ' "bbiecto

obieâo im mediato & prirao,finem ipüim:3í
ßc inquit,quôd ficut actus exterior habet fpe-
ciem ex obiecto circa quod vcrfatur,fic actus
interior habet fpeciem ex fine, licyti ex pro -
AMoù P"° obiefto.Huic fententisE fauct Arift. dum
ait,quôd qui furatur vt mcechetur , potiùs eft
mccchus , quàm fur, nimirum quia prxcipuè
& primo V ule raiajchari,& propterea vult tu -
Sofodo at- гап.<|гдJ ha»c argumenta Caictani, quanquá
Ad'primd'. defpicabilia non funt, non erit difficile fatisfa
cere. Nam ad primúdicitur, quod cum quis
furatur vt fornicetur, ratio precipua & potifsi
ma quae ijlum mouet vt velitfurari, eft forni
cado, fed ex hoc non fequitur quoi hasс fit rá
tio fpccifica,& eilen tialis, ex qua actus huma-
nus fpeciem habcat.Nam actus humanus non
habet fpeciem ex potifsima ratione,fed ex im
mediato obiecto : conftat autem , quod cum
quis digit fürari propter fornicatinnem, ele-
ctio primo & per fc verfatur circa media , &
non circa fin em. Ccrtèïi argumentum hoc
non eft nugatorium , conuincit, quod omni)
actus humanus fumat fpeciem cx tine, liqui
de m .finis eft qui principalitcr mouet, & cu -
ius gratia omnia fiurit. Sed & in rebus natura-
hbus,in iuperioribus oftenfum cft,quemad -
modum non accipiunt fpeciem ex nobiliori
ratione, fed ex forma fubltátiali : melius cnim
eft in horn ine.efle ftudiofum,& omnibus vir«
tutibus ornatum, quam eile rationalem; at nó
_ ex virtutibus , fed ex anima rationali fpeciem
Adfcrandu habct.«U Ad fecundum argumentum dicito ,
quod hic non quxriturde fine , vt eft obic-
. ." ftumintentionisjled vteftobieíium election
nis,qux verfatur circa media ; vndc cum quis
digit furari vt fornicetur,electio illa i m media
te vcrlatur circa mcdia;ratio vero volendi me
du.finis eft, vt argumentum efficacitcr pcr-
fuadet.Itaque finis eft ratio volendi; fed voli-
turn eft medium à quo actus humanus fpecií
Ad tern С recipit.^ Ad tertium dicito, çlTe verifsimum»
quôd quando quis furatur vt fornicetur , po -
tivis eft fornicarius, quàm fur , & potiùs vuh
forni cari, quam furari^c materialitervult fn>
rari,formaJ¿tcr verô vult, fornicari. Цх his yc r
ro in Геке colligitur , quöd (pedes actus fub"
ftantialis ex fornicationc defutrtenda fit^nam
•fpedc? actus fubftantialisoonfijimitHr c% ее
ljuod praecipuè intendatur ,.fed. ex obie&o
i m mediato circa quod verfatur: firiis autém
«ft primum volitum,id eft,ratio vofendi, пЬф
ащега eft primüra circa-quod verfatuç pjle-
ótio,fed mcdium.Illud etiam non eft prêter»
eundum.quôd electio maieriálíter pertínet
ad volun ta:cm, formaliter verá ad intellects,
Vt docuit D.Tho. in iuperioribus ; at ncnvp¿
ArticuLHIfc
dubium eJTe poteft, quôd electio fubftan-
tialiter & eiTcmialiter fit aftus voluntatis , &
non intellectus. ^ Ad quartum ex autoritäre Ad q«"r'&
D.Thomae dicendum efi^polTe iñ primis ex»;
plicari define intrinfeco operis.quod idem
eft cum obiecto immcdiato operis ; non au Я
tern loquitur de fineadiunctoi vel fi loquitur
de ytroque fine, commentarius eft, quôd fi
nis fitprimariumobiectumin quacumq; ele-
ctione.eô quod fit ratio volendi , & cligendi,
& quôd det fpeciem primariam , non autem^
quôd tribuat fpeciem actui humano eflentia-™
lern , & inuariabilem . Iam enim expofitura -
eit,quemadmodum longé aliud lît,quôd cir-
cunltantia tribuat Ipeciem magis prarcipuam,
& qiôd tribuat fpeciem actus eiTentialé:con -
tingit enim fspenumero, quôd fpecies acci »
dentaria in genere momm prscipua fit ma-
gis.Sed defino iam in re abl trufa, & minimè
vtili verferi : flam quando opinio Caietani
non haberet aLudincommodum ,nili quod
obfcuracft,& minime necejlaria ad doctrinî
D.Tho*ehicidandam , velobidreijciéda cft»
proferto fententia 1>. Tho.nofiris clucidatio
nibus perfpjcua eft,quibus addo aliam cxpli -
cationemeuidentiorcm ex doctifsimp Pâtre
Vi(^ria,^Ujarne«tp4t«xDiTlïO. in.aid.361 Viaeria.
art. 5. ad quintum.& q.i.de malo,artt. 4. ad.9.
Duplex,inquit,eft finis;alter operis,alter ope-
rantis: finis operis dat fpeciem actui humano ;
eft enim ofiiectumproximumjfinis operátis,
eft circunftantia operis t Sc de hoc fine loqui
tur D.Tho.in articulo. ■ vl\,
^Infolutioneterrijnotan'dûmeft,quôdope Noa fuffi-
ratio humana, У ndecunque babcat aliquem «t finit Ьа
defeftum,íimpliciter mala eft: vride ad ope- ™^a,i„°"
rationern Ь0рат^Л1кШ*п>,поп fat fuefk ,ionr„.
quôd fit de bono objecto ,,au.t <fc fine bono.
Verifsime^enim dicit D.Dionyfius 04.de di DioayC
uinis nomimbus;bonu ex integra caula , ma
lum vertex ^Uftçunqj defectut<erríurg€re .
Inquarcerrauerunt quidam turpiter , quos
commémorât ^àgrfterSementranim in.î. d. Mag. feat .
'4Q.c.z.&.3.Qaa^rtiptcrqBaBdo cbcunt 1дяг
<£ti patres» quod aäio. humana exuçgdenda
cft ex recta întentibne fink, iuxta illod verbú
Domini;Sioculustuus fuerk fimplexi, toi*m Luc.ij.
.corpus tuum lucidiw ^ri»í^iwé#^pB^. >
'ex i ntentione ae (timan da x-Ji; vírüm vt fit ltu-
diofaoperat^nonfatiseft ciuôdfvt Uina in -
4Íhtio, fed opus eft recta dectiohe, ¿c cactérís
Clrcúftátijs.THtld VerÔ domin:,Si oculus tuüs
fucrit limplex.habetiítam tèntcntiam , quod
•$quis. habeAtreÄain iruétioaemcucalalutero
' ' ' *" fpiti-
 *74 F.B.Mcdinae
fpiritualem, Spiritus fanctus fuggerct de me -
dijsconuenientibus ad illam confequendam .
• ' •- • Velfenfuseft, qu6dfiquis habear efficacem
intctionem, necciïùm cft.vt velit media, que
fun t neceiTaria ad Hnis confecutionem . Alius
commentarius eft , quod ii quis habet reâam
íntentionem , Sc opera: ur ali quod opus pra-
uum,illud opus non proficifeitur ab illa reda
intencione, fei ex m alitia & abufu. Simile eft
uiow. j. quod dicit Ioannes prima epíh ca. Qui ex
Dco cit,peccarum nó facit. Ex qua Í en ten tia
elicuintTheologi, quod qui habet charita-
temJ,quatenusmoucturcx fpiritu Dci, non
pcccat,fedcx faa malitia,& ex libero arbitrio
peccat. Sed quxrunt Theologi,& in dil put a -
tionem vocant; Vtrùm qui iuratur ex reâa
inten tione, videlicet vtelargiatur eleemofy-
nam,grauius peccatura committor, quàm qui
furaturex intentione furandi? Iliad quoque
interrogent , vtrùm qui furatur ad dandam
elcemol ynam , habeat reâam intentionem ?
Ratio ambiguitatis eft : nam ilia intentio eft
caufa peccat i. ergo mala eft. Sed non quie-
fcunt, & aliam mouent quarftionem; vtrùm fu
rari propter dan dam cleemofynam.lit in fpe-
cie boni,an in fpecie malijiitde genere bono-
•-• " • rum, anne de genere malprumtäc quibus in -
frà accurate & diligcnter difputan dum eft.
* y J •-
ARTI C. QJ/ I NT V S.
f Firurn actio humanaßt bona "bel ma-
iaexfua fpecie. •'"•b;'r
• ... 1 ;ij
S VM M A T E X T V S.
i. • '"ii
Enfus hwius ^uaeftio-
nis eftjvtrùm adus hu-
manus différât fpecie
fecundum bonum vcl
malum.Iuque hxc fit optima ar-
gumentandi ratio:hacc adioeft bo
na,ergó diftinguitur fpecie ab opè
• 4 ratione mala,
ceeciefio-^f Conclufio eft affírmans. Nam
in acribus humánis bonum vel ma
lum dicitur . per comparationem
e ;adrarionem,qusceftregulahuma-
norumaduum,inquantu aliquid
ci conuenitjVel non со nuenit; vn-
de bonum öcmalumdiuerfificant
Expofin Prím^ecun.
fpecicsaduumhumanorum,cùm
fpecies ex obiedo capiatur. Ha?c
eft ratio Diui Thoma? in fumma :
fed accuratiùs explicata fie habet.
Nam aliquadifferétia ex parte ob-
iedi , facit diuerfitatem fpeciei in
adibus, vt exdidishquidô côftat:
fed illa differentia obiedi, qua? per
fe confideratur ad principiú, quod
eft regula &: norma aduum huma-
norum , eft differentia precipua
obicdorum . ergo ex tali differen
tia dmerfitas fpeciftca in adibus
humanis expendenda eft. Sed bo
num & malum funt obiccla , qua:
per fe differ un t in ordine ad ra tio
nem , qua; eft regula humanorum
aduum ; bonum em'm eft conue-
niens reda? rationi , malum vero
difconueniens , 8c difecrdans re
ds rationi. ergo bonum & ma
lum ex parte obicdi diuerfificant
fpeciemin adibus humanis. Hoc v..
ipfum confirmstur ex autoritate
DiuiDionyfij,cap.4.dediuinis no м°пус
minibus,dicentis5quod bonümho
minis eft fecundum rationcm, &
ratio idem perfuadet. Quia bo r
num dicitur fecundum quod ob-
,:tt:
iedum eft conueniens réda; ra
tioni , malum autem fecundum
quod difconueniens: fed conue*
niens & difconueniens dicunt per
fe diffcrentiam ad rationem re-
dam ; adus autem dicuntur hu-
mani , fecundum quôd à ratione
proficifcuntur : itaque differentia
qua: peraccideïts fe habet ad po~-
Jtentiam , vel principium , non dî-
uerûficat adus : differentia enim
foni , & coloris, non per íc fe h abet
ad
 Quseffion. XVIII.
ad intelle&um, & fie non diuéríí-
ficat intelleclturn,licèt perfe fe ha-
beat adfenfum,c3c"Gc diuerfificat
fenfum : bonum vero 8c malum
per fe differunt in ordine ad ra-
tionem: vnde differentia fecun-<
dum bortum & malum , confti-
tuic differentiam in a&ibus hu-# ens pofitiuum , contrarium tuftit i г. Secundó
manís.
mi
ВХРП CAT I O A ¿ T ICVlI.
Habit» mo ^ Vttawu»
X hoc articulo patet , quam pa-
Tales dob
différât ex rum ex philofopbia adepti funt,
«liuerfii ob qui habitus morales volunt di»
ieítiiinef- iffi^wffi^ ííingucrccxdiffcrctia aduum,
íc nacerir. vc)cibied:orúm,in éfle naturae, vt a"buinentu
à carnibus Ht vnus habitm, & abíHncntia ab
ouis,alius;& с contrario vnum habitum rao.
ralem circa actus diftinctos in elTe morís, vt
idem habitusüt quo inclinamur ad comeden
dum carnes die Dominica , & die Veneris;
,f "v ni." qu2çwnia<ibfurdafunt:imàdarep.ecuniam
intuitu necefsitatrV , & quia debita eft,nô funt
ab codem habitu, fed vnum à mifericordia,
aliud à i u íi i ti a. Ratio huius с it ,qu o n ia m diffe turale non conftrtuj t urin aliqua fp ecic,l 1 qui »
renfia obiectoràni \ quse conitituit differcn ?
tiám rpccificainçénfcre morii,fumitur per br
dinem, ad rq^amjfïtioncyh i vbij|itur fixent
eadé cóform^as aûKâam rationem ', erit ea-
dem virtus;Vtiî ífiücría , diuerfa erít'virtus: &
íjuoniam eàdem-itt confdrmjtasadiec^á-rá»
tiqn em, temperate fe habere in ci bo & potu ,
eadem eft virtus circa hsc omnia ,"quantum-
ößin geneWrrat*njediftirtgál»btuf¿ ' » : •/
%in fobtiorje-prinpift fcxúdi Qb%uetTh€o»
lpgus^u^d riçut cci4. diffcrunt*orpús yU
ища & mörtuym ', ndn pVo^tef^rraatibriem
TUs,c\aaí eft ¡и-c-erpore mortuoa fed prppter
formam cadauer-is Г qua; ajiquid-politiuurn
> cl^&inrcVumi43tufacxiftens:n^ hapi-j jionDenmbonum; argoDeum malum : ,crr ,^гГГ ^
tu* 1 teft peraritfarße Ihremperantise ' ínter íé
difeernuncur ;; »on .quàd in temperan ti a fît
ni,qt)Ç>d^ft-irryirtutie tejnperaatfe, : ■ferapfг
enim,ynum, contrariunA .ОяФпешгп, do'âri »
nárh Aríftot.) ièfrabctjyt pteßfirV áherras;
in fokitíonc leen ndi dick CaicWfíui ciTe jna-
jodo cura гааЦш/есип
ium D.Diony.ítD.Augutt. fit ¿ríuatio>&
nihil; bem um & malum morale 'cWtituant
su-
Artkul. V. 275
diftinftas & contrarías fpecies actuum huma
norum.Refpondet Caietanus cum magna tre
pidationc,quód non auderet concederé , nifi
priiisconcefsifletD. Thorn, ьраг. quxft,48 » D.Tho».
articulo . i. ad fecundum , & tertio contra
gentes capi t. 9 .quod malum morale eft aliqua
natura poíitiua, & aliquod bonura in fe , licèt
fit malum homini ; quemadmodum forma
mortui infequoddam bonum eft, fed ma
lum rei viucnti : itaque actus iniuftitis eft
dicit Caietanus , quod malum íüm p tum ab -
folutè, priuatio eft, & nihil; denominatiuè . -,,| „ -4
vero appellatur ens. Malum vero morale du» ,,a
plex eft; primo modo, vt dicit priuationem
rectitudinis debits i Sc hoc modo con t inetur
fob так) abfolutè fumpto , & priuatio eft :
fecundó modo diät malum contrarie, & hoc
modo non continetur íüb malo abfolutè
fumpeo , fed eft ens polit iuum , contrarium]
bono. Itaque habitus in iul\ it ia: , & habitus
iuftitiae , non opponuntur priuatiuè, fed funt
due qualitates contraria , in predicamento
3ualitaris conftituta: . & idem dicendum eft _ .ff
eadu iuftiti* &-iuiuftiti£. Ex hoc cliciunt „iif""^*
Thccdogi diffbreatidroiintfr malum natura- Ii« à mato
le, & malum morale ; quôd malum natiu ole natural!,
eft priuatio, vt с a: citas , & с. К urfus m alum na
dem priuatio cft,-aíquc ndeô n on eft с og n o-
fcibilis per fe, led pnrifiiumroppoíitum : ma-
liim vcràmorak eJt.ab'quid poiitiuum , con
ftitutum .in fpecie pcn-ditierentiam intriníe-
cam,cx qua cogooíobilc t й.Нагс after it Ca ,
tecanus cum magna trtpidationc ; & mentó
quidem : nam e\ hrs concutiunturivniucrfa
diiuneThecJoräifuncUrr№U.<J>iaincfi.map AJguîi.u' ,
< ■
■lummoulc 1 cin*rV
t nhqua. natura paütiua
V- . , cum\ cotiaCaie*
rt¡mum.
nulla natura politiua iit , qux .a Dco nön fit
^ioductajiconféqaed^oft^ejuàd riialnra то -
•aletsiDeoüt^l^ofem^iSieBahim œorlle Seci5(lH*'
ex fe natura politiua eft: engo habet aliqucm
autorem , &c aliquod prioaum principttnn^
•go incidimus inhaarcbm Manichxorum , t^ui
•diçcbant, primüm priiicipiiim bor.ouim efle >
■Doumbonum,primümpríndpii|m.rr)al(Orü>
,e*cBeiimfbaiinB^ft«efx:ä<Si«el4raiho> Tntlua^
ra-lc cù Jiatiira polkiuaycùir»ihuiufmodi та -
•lum lit contra De um,- & ci us Icgcnr^.-fcqui-
tureftc aliquam naturam tam/mslè coaftitu -
tarn, vt ht contra eiusaiitorcra. ,-;fj*i .\h u.,
if VkimoiiSiÄaliiius miuftitiai eft rquxdam °-',rtWB«
qualitas poliüua producta ï Dca* íuquirur
iquôd cius i nclinatio naturalis fita. Deo: qui
«um dit formam,datconi'eqiientia ad for-
S a mam,
 \%J6 F.B. Medirías
mam. Sed Inclinado huius habitus naturalis
& cíTcntialis eft indinare ad malum, & con
tra iuftitiam; fcquitur ergo quod Deus incli-
.TvAi . :nct aj rûjlum: quod aiferere alicnum eft à
Theólogia. Certè argumenta funt difficilli-i
ma' quorum expofuioncs profecuturi fumus
jn materia depeccatis,cùm de peccatis agcn-<
dum eft. Dominus Caietanus non formidac
concederé »quod malum, quatcDus contra -
riaturvirftiti,aDeocft,vt eitprincipium na-i
turale.Sedquomodohxc fententia fit faifa ,
& minimi; fecera ,demonftrabimus loco cU
Уем foin- tatbt <V Vera folutio horum argumentorum.
¥*> eft i quod malum morale eft entitas poiitiua
del i cu. ns , & ideó habet fpeciem ab obit do
deficient! , 8¿-difconuenienti ad rectam ra*
tiortem ; ób ¡dque,id quod eft perfeâionis in
malomorali.in D«um reducendum eft; de-
fcétusverô in caulam derieientem, hoc eft
in' liberum arbitrium deficiens reducendi
funt. Sed de hoc dicendum eft copiofiiis in
loco commemorate*, щ In folutionequarti
tria funt obferuanda; prirhum eft r quod cum
. - , Diuus Thomas dicit , qnod circunihmtia in -
terdum fumitur, vt diligentia clfcntialis ob-
o- ! ' ieíti,: fecundum qoodadrationem compara -
tur, non (íc cd íntclli^cndurn, vt ratio Sc eau*
fa quarc lit, veluti ditkrentta elTentialis obier
cid, lit ex eo, quia comparator ad rationem:
mm hoc modo quxlibct rircbnftantiacaiifti
teeret d i iVc ren t i am e dermalem ¡ n am qüdik
teteonftderatur h ratítmch ïbti tunc quando
•cómpararu» ad raíioneni , fecundara Ipeciale
■conuc nitn t mm , áit di II onuonien tiam , vnde
■tune iircunll amia lliinirur ve diírciciuucllcn
tialis obi ¿tti , quando pradeti rt nouam de for
L'îTfo ítl»tatcra vel confoímitáteirn- 'ad tationenu
2Bro:!i «4^ifUgrotta^fiíMriinloeO facro, exilla fiict-
ctinft amia foci fieri dénotât nouam d.lor +
miratcm adratiopcm , cv diiiinccnia di&onf
.тшй..з-л ;x{jjuC|ltiartî«amprBÂorquànïxquod infere»
fit iniüriá proximo , cil cti am muiría qux fie
loco £srov; ScdóV íHuddignum eft animada
D.Tkom <3er*lon^» quod pfiú^sadmoniiit.S^Thxímaha:
'id qiiartum , quáü drcnrubkntia.oirmis-qna;
'matataâum 'de bono inniabm ц romat fp¿
cicnv aCtus ) nam radfaliom d.lícrtntiam obi-
^w«n * iceti : prius c'nim erat, гапоегпевз ratiofti^
poil m ->ài m V с rô di ) со n tic n : ens. V к: m i > J ci>
rc opbrret cx D. Tíuiní.dcmato , quxíhonc
fccnfwb-, a«¿aula.lex to ad lepum uin ,: que-d
cùmdicirur» circ«nftantieraqtKrjr»uïataâB
»r, -juv j ijgifjojp, ^rnalurn , prafefèrrie difcrctniiôfl»
•fpeqftc¡ai?biÁ gEncre moris, non ira intellir
:genduin eíb». quôJ actus prius exiftens in
y -, i lpccic ' y ex un ai nfunua .fupcnuenicnte
(Ht ,,u t &
ExpoCin Prim-Secun.
trânfeat inaliam fpccicm,& fiat hxc trafif-
mutatio ; fed fenfuseft, quod actus, qui fe
cundum fe coniîderatus abfque illa circun -
ftantia rationc cuius inficitur actus, erat bo-
nus,exilla circunftanria efficitur malus; non
autem eft ncceiratium,quôd idem adus nu-
mcro,qtiipriùs bonus erat, tranfearin aliam
fpeciem, corrupta &difsipátapríore. Exem«
plo hoc illuftrabitur. Nam redderc debitum
vxori in loco fa£To,eft malum & facrilegium ,
. cx fola circunftantia loci , & h.rc circunftan -
tia mutat actum de bono in malum; non quia
femelfuitbonus.fed quia fuiflet bonus , nifi
inticcrciurcx tali circun ¡lamia.
ART iCVL* SEX TVS,
• 'i-vU;.. ,
cVtrhnaft'w humana bah eat ipeciem '
a.. :*.
me. ...
!l ГГ'
S V M M Л ТЕ X TV *. ■ -
«V ■•..{.:•;.-.., _ ..ч , . - i
nor a&us vol untatis ac-
cipit fpeciemi fine ? ifc
cut à íuo proprio obíc-
Äd.Probatio Diüi Thöfnac fie m ¿
ítituítur. A<äüs,in^iyt.,hufiiani
dicuntur ,vt íunt voluntan) : ia
üáu ijiterrívolGrario daplex aéíúJí
voluntatis inuenitur»£cilícct in te-
rförfSe exterior 5 & vter^ué habet
proprium obiedmn^iisiníénQ»
fî^o^lûritrSjid äute eifea:^uodyet
dumï fiputigituraiáusíexcerior ac
d i t. A (ftu-s ex t с r i o r aeeipit fpecic ab
bbîcâitfMcir qtfôctverfatuM erg<>
J-"-'~--' ;ntl^
inde
 . .Qusátíon. к vtiir
inde pro ba t u r : quia aâus interior
vcrfatur circa fincm, ficut exterior
4 circa obiedum. ¡ r.-., . ..,-Л
Fofterier: 4JT Poftcrior Conclufio . Species
actuum humanorum confideran-
tur formaliter ex fine, materiali-
ter vero fecundum obie&um a -
dus exterioris j vnde illa fpecies,
qua? fumitur ex obic&o, habet fe
veluti materialiter refpc&u fpe -
ciei , quae fumitur ex fine : adus
enim exteriores non habentra-
tionem moralitatis , nifi in quan
tum íiint voluntarij : id autem
quod przcipué volumus, eft finis;
. & ideo fpecies a&ushumani con-
fiderantur formaliter , & praeci-
puè fecundum finem, & materia -
liter fecundum obiedum a&us
exterioris : vnde qui furatur , vt
mcechetur , magis adulter , quam
fur dicitur. Et id quidem confir
mât alia ratio» Nam id quod {etc*
net ex parte voluntatis, confide -
ratur vt formale comparatura ad
a&um. exteriorem $ Voluntas fia
quidem vtitur mcmbris ad agen
dum , & efficiend urn ad; us ex te
nores, veluti inftrumcntis 5 fed il-
lud quod fe tenet ex parte agen-
tis , principalis eft , habetquc
fe vt formale comparatum ad il-
Iud, quod fe tenet ex parte inftru-
menti.
Ml"
BXPLICXTIO
i- * V- л * - -w -ARTICVL
- --
J Ruciat hicarticulus omnes prope
modum interpretes1 í>. Thorn. &
in
ri¡v^wdunv.illum quiftjue in fuam fen-
tcntiam trahere adnititur, offuù-
dunttcnebrasveritati,&falfam & improba-
bilcm fententiam docent , cîim alioqui defi -
mtioDuuThoraa; (niû vclimus tencbras Sc
•Actki VÜ 277
latebras quaerere,) fitperfacilis, & perlpicua.
:^fln cuius reiinterpfetationem fcire opor- Aß<" hoi
-let, quod omni s aftus, tam interior, quàm |™anfu'b?~
exterior , habet fuam fpeciem eflentialem , Sc " ?e<1* ■
inuariabilem ab obiefto proximo , & imme - oKefto!
-diato ; turn, quoniam hoc eft commune vni-
uerfis potentijs , aâibus, & inftrumétis,quôd
-fumant fpeciem ab obiedo immediato ; tum
vero , quoniam fpecies eflentialis, & inuaria*
bilis in acribus humanis eft ea , quae nun-
quàm variatur,nequetranfmutatur; iî cut ho
micidium, quocunque fine fiat, fiue propter
furtum , fiue propter adulterium , femper eft
homicidium: reliquat vero malitia? funt acci
dentaria; , Se mutabiks . ergo operario hu
mana habet fuam fpeciem effentialem fem-,
per ab obieäo proximo. Secundo notan r ;""f
«lum eft , quod qui furatur propter mccchiam, ( '
potiiis eft meechus, quà m fur. Ita Ariftotfc. 5 ♦
Ethicorum capitulo fecundo. Itaque quando
quisvultfürari propter mcechiam ,illea<äus
principalis eft adulterium , fed fubftantiali «
ter eft furtum . Prima pars huius propofitio-
nis probat ur. Nam actio humana in tantum
mala eft , in quantum voluntaria : fed- qui
vult furari propter mcechiam , potiùs vult
mccchiam , vt per fe notum eft . ergo magis
eft mœchus quàm fur. Dcinde , aétus impe
ráis , potior eft quàm actus impcratus : fed
quando quis vult furari propter mccchiam ,
ex volitione mcechia; imperat libi furtum :
ergo eft magis mccchus quàm fur . Secunda
pars propoiitpnisprobatur.Nam maior yel
minor malitia nonfumitür ex forma eften-
tiali , ftct1 ex forma accidenrali : vnde non
dicitur homo perfedus fimpliciter ex anima
rationali,, fed ex virt,utibu,s fuperadditis : nec
dicitur homd malus' fimpliciter ex defedi-
bus naruralibus., fed expeccatis fuperaddi-
tts. t>eindfe i bdmím habet rationem vltimi
& perfecti . ergo bonitas prsecipuè ex fine
fumenda^eft., Нагс omnia confirmantur au-
tôritate Diui Thornae, prima parte , qusftio- D.Tboœ.
ne quinta i'artitiílo primo , ad primum ; dicit
enim exprefsè, quod bonum & malum fu-
rnuntur potifsim.ç à forma accidentaria fu-
pcraddita . Tertio & vltimô notándum eft,
qiiôd quando qüis furatur propter ra cechiá,
& fur eft, Sc mccchus : itaque Ше aduseftin
duplici fpecie morali , in vna ciTentiali , Sc
inuariabili'-, qua; eft fpecies furrijin altera âcci'
dentaria} fed magis principalitér Sc precipua.
Ex his .annotationibus explicantur dux Dubiîpri-
diíficultates , quzmaximè excruciant difci- '"n*m«
pülos DiurThfoma;. Prima éft; nam fuperiùs',
diftura eft, tinemefle circunftantiam , tam
Sj refpedu
 278 F» В. Medirte
rclpedu aftus exterioris , quam intcrioris:
hîc vero docct Diuus Thomas fincm eflc prx
cipuum obicâum actus interioris-.ergo Гире-
jolatio. ri is tradita doctrina vera non eft. Rcfpon-
detur, exhocquodobicdum fit magis pras-
cipuum , non demon It ratu r quôd non fit ac -
cidentarium ; oftenfum enimeft , maiorcra
vel minorem bonitatemautmalitiam ex tor-
mis accidentaras accipiendam cite. Secun
do dico , quod nomine actus cxterioris appel
lat hie Diuus Thomas omnem actum impc-
ratum , quanquim interior fit. vcrbi gratia,
quando quis vult furari propter mccchiam ,
illa volido interior furt i , vocauir actus exte-
rior,de quadicit D.Thom. quod accipit fpe-
ciem ab obiccto immediato.
Seeundnm щ Secunda dificultas eft , quomodo fit ve-
rum , quód finis fit obiechtm cuiufcunquc
actus voluntatis intcrioris ; nam eleâio eft
actus voluntatis interior, qus verlatur circa
Solimo. /nCdia,& nó circa fincm. Refpondctur, quôd
finis in hoc cafueft obi cetú actus voluntatis,
quoniam eft ratio volendi caetera; caeterùm fi
loquamurdeobicâo proximo & immédiat
to.clcctio non verfatur circa finem , fed circa
mcdia,cx qujbus habet fuamfpecicm inuaria
bilem,& cflcntialcm.
ARTIG.
,1.. i.. SEPTIMVS.
• . . • - ,/ . .
fFtrùm /pedes qua ф ex fine,con-
ttneatur Jtib Jpecit quœefkex obie~
SiojtcutJub^enereyauiècontra.t
s VMM a Tvffi$$~S:.
prim, cûcl RffiSM ШрцёодШ^О^Й!
do obiedum non ordi-
natur per fç ad finem,.
differentia fpecifica cx.
parte obieâi , non eft determina -
tiua ems qü'jß eft ex fine, пес econ-
uerfo ; ñeque vna eft íub alia : feA
a&us moralis eft fub duabus fpe-
ciebus difparatisj vnde qui fura-'
tu r vt moechetur , commjttit duas
malitúsinvnoaítu.Probatio Di-
ui Thoma: fubobícura eft, fed his
qui dulcCncam calicnt, per fad -
!
ExpoCin Prim.Secnn.
^lis: nam diuifio vt*reéta fit , debet
fieri fecundum ea quae funt pet
fc,& non perea quae funt per ao
cidens ; nam ft quis diuidat hoc
paóto; animalium aliud rationa
le , aliud irrationale , & anima -
hum irrationalium aliud alatum,
aliud non alatum ; non rede Ъс
exa&è diuidit: nam alatum & non
alatum , non funt differentia? dc-
terminatiuar eius quod eft irra
tionale, oportet aut em fic diuide -
re ; animalium aliud habens pe
des, aliud non habens pedes j 8c
habetiumpedes,aliud habet duos,
aliud quatuor, aliud multos : hare
cnim per fe determinant prio-
rem diffcrentiam.Sicigitur quan
do obiedu m non eft per fe ordi-
n natumad fincm, differentia quas
cx obieéro.fumitur , non eft per
fc determinatiua eius quod eft cx
fine, neque econucrfoj vnde vna.
lftarum fpecierurh non eft íub
alia. . ■} -,
^" Secunda Conclufio . Si..obre -
&um fit per fc ordinatum ad fi -
nem , vt bene pugnare propter
vi doria m , vna di dar и m fpecie-
rum continetur fub alia : nam
quando dbietâu m per fc окЦпа-:
tur ad fincm,vna pra«drc>arumfpc
cterum cft per fe determinatiua
alterius.
^[Tertia Conclufio. Species quae Terria.
'
cft ex fine, in quem opiecïùm per
fe or din a tur , non continetur íub
fpecie boniratis, quae eft ex obic-
¿to, fed econtra : quia differen
tia quae ex, fine eft , communior ■
eft,cum voluntas,cuius obicctum
eft
 eft finis y fi t vni uer fale 1 motinurri
omnium potentiarum , guarum
obie&a funtparticularia operario
*iu>r tiara ofciedflt;; & iqùanto'tlififerèri^
tía fumitur à forma magis particu
lari , tamo eft magis fpecifca ; &
quarttô agens cft magis cornu ne*
tanto eft caufa forma? magis V ni -
u erfalis.Rurfas,qùahtô fi nis èft po
fterior» ; caîkà .тефод&с agent!
magis vniuerfali : ficut vidoria¿
**»p aax cft vJrtrnaáfiniseáefdtns, fell
finis internus a fu mmo rôuce. Erf
bis patet quomodo fpecies ^ qua?
accipitur Ъ%х>Ые&& pci Ce tféà'm&
to ad finem , contineàtûr fu b fpe-
cie quaer accipitur W 'fínef,- tSquáml
fob ge nefe , p rou t ge n us ôft foN
malis caufa rcfpeâu fpeciei,6¿ non
proue fpecïes con fideratuf vt for
ma^ genus vt materia. Sic colli-
gitur ex D.Thoma, folutione ad
tertiunïr-^^'jî iii : .Hlb:ill1 :&
.mtí/í пи:э
EXPLICATIO AKTtCVIL
-Argaméu №Е5Я Ohtra cbnclufiorftrfl prtmam «ri
c5tr» pno- jffc+tM ticuli fie areuitur . Nam quando
rem coclu- я.и А1яЯ ■• °t л . •
fionem ^Äsfäl a''quisexcrceta(5tum virtutis pro-
Primrua. pter finem akerius.virtutis , pùtàj;
'7; fi qui$ temperate & fobriècomedat , vt ex
..i-i his bonis qua fuperfunt vit» ¿tfblüat débitai'
tune fane obiedum temperantief virtutis non
per fc cft ordmatum ad virturcm iuftinje mil
fis qu im furtum ad machiam.Sed adus hic
umanus non cft m duabus rpceiebus difpa-
D.Thom. ratisrdixit enim D.Tho. fupra quailionè-ij'i
articulo primó, quod fi quis exerecat actum
fortitudinis propter finem chantatis,illc adus
materialitereftforritudinis; ^formaliter verá
."*; ft eft charitatis : ex quo confequeiis eft quôH
altera fpecies fe habet, vt materia, акт vi
forma.Ergo non eft in duabus ípeciebus ora-
SecSdani. niño diuérlts,difparatifqütí. fDeindeDéTh ;
t>,Thom. infexto articulo apertè definiuir, quódfpe-
cies adus humani confideratur formaliter, 8i
praecipuècx fine; materialiter vero exobie-
fto, circa quod operatio humana verfaturí
¿í''edhibüíré^^ có >i
Ш«ЙЛп№.; ; Érgó^teiiaús humsmuk'пой Мй
in duabtfe fpcföebüs difpáratis ¿jfcd 'т'а^й^
.ftáfcíttowun*? förfrläli«r■ W^idohf •,Mtßi bA'
ritfffli Àt' ^<ШйЩёЩМ6 1 сШШ exèirfi
nlovtkür, v«d6tlSH^W^S9^Kjttdfi»
fefpéctebb^omnihô müe№:<$ Pjtâkfd'i íettiumi
affirmamus, quod vcl ex dodrinn пшш
cüli apertlíkme demóñftrátuí*; Ho^iriqUarri
conftituto pîfO certa, tlinc norr Vrctóm-quiSd)
fpecies Ш öbieft* '¿bnrihéattuf fuo^fpecie
fck hnci tanquamfub générer y fetf tíirguafá
ftib differentia ' !nam rp¿des¿ qtyse àedditur ék
bfeiedo -, eft vcluti ma^èTÎà'fdo'Wmàjdttèf.
iniríante 1 r - ' ■
ex fine
manís comparata ad fpeciem
¡injí.H
tec obitíáó i ;ff *èrâr 'font
i0m'mohftra^:*dlí*ca^rrrerfá fâlsfàcé > $0,urio «'
%'Ч#Ш&№[фйЖ W№\№bbfo)tic: 8um£to,u'
îtàm ha*c perftcftiÍ Tiori rtéfcftrt nß'gfiam
«^dfJrrmurrî di*rim^^ft,mröd ШШт Ad primí,
^fíras^frotftp^sen.r^ferriíMptí^ Dupliciter
vniui virta
tis ict'ercur
ad finem a!
teria*
de fuá natura^ftmi¿Viré
fed omninô fijnt diuerfa; virmteji^ &,tunc
»dccernimiis, quôdattus liurrtanus, voío со..
medere temperate vt foluam debita , eft in
-duabiis; fipedebas .pmninq. <iUu^^i^vyidäic«t
in lpede iuftitia» , ¿k temperáhtis : ш modo
contingit quod virtiís , ád' <^^№|>^гШг)6(\ fî-
nis, ex natura fuá fit imperan s, habcat que in
officio alijs virtutibus imperare , с ó quôd
finis Küius virtutis eft velutî vhiuerfaiis сац
fa, ad quam caetera virtutes particulares de«
Íürtamuf^ vt cum qufe operÀûr fortiterpro« ;5'î> .fnhî
pter charifaîcm Dei , tunc decerno / quôd
adus hic veré &,prscipuè eft charkatisj quia
charitas ex 'natura" fua eft imperan s actus
aliarum virt u'tum , quia verfatur circa finem
vltimum ; & ac"tus aliarum virtutum щ praeci-
^puc fifit fermo de virtutibus infuijs, per fe
drdioaritur1 ad firtem chariratis. ífiá conftí-
tutis ad argumentum primum dicito r quôd
temperantia , & exolutio debiti , iunt actus
omninô diuerfi , & impertinentes ínter fefe,
& ideo coméderc temperate & fobriè vt fol-
S 4 uantw
 Y
^tiijifrfís^Sf difparatiц fl'^ft ЙВД&ЙЙЯЙ
gm^ortítcr ^gitpropt|çr.c)>ftfy3ij;tp Pík'b ni
Adfecuftdû <4 Ad iccundu.u dicen dum ell , quôd quan
ta guisjfuratyr vt roçeçhgçur¡» a£us ,humí-
rius, fi.ue¡é;tfer¿or,f.ue intfjrtor^eft if), duabuf
non habent ordincm nccc.ïarium : .cum hoc
tarnen rede cokcrct^quod il!c accus matcria-
actus qui de fe n on fun t con n exi , à volunta'
te Sc ratio ne ordinantur , fie vt alius ad alte-
ad alium deueniant . Sed hic eil obfenian -
dum,qu6d virtutes vniuerix connexx funt
in vna prudentia : vndc quando actus vnus
S^rtwiSj ad.^iimordiiiatur,pp.n funt fpeejes
.^т^фцегГж',. ^tara-difparataei : ßcuvjftßft
tljs , qua; nullam habent connexionem cx
^tur&fuá.,. ■ - . •'■„■T.r-.'.tr. rJnpra
choto- ^o^ctlcöäßdfrap^& coinpära« ad specie pij
.bt^uiug tum , vt quid confiifum , & impcrlcchun, £c
'^CtermutabUcj^ei diâçrepî^*^; ЩУ. tfifï^
vt quid fímplícius1 , « minús сотр^йгш» iu
o>iW »uim ¿hjs ^Q^vo^míáliq^^ jeJt^j^iQCçïi,'^
>,s ' j" 5 Jlwmauc^ vçKÏjÇ adh^m vltimum »ErHttff
' ДйВДайг,<ли müdem. о m nes alio з ordi nat , &
' ihouej; ád ipíiup vltimuni Ьпе^^Цс eft do-
AR-^ICi O CTAVVS.
¡JíTI
■fftrùrn afípis aBus'ftt md\jferpts
Oj
T Ê X T V S.
frimiesci. .ffli^B föma Cpnclufic^,, 1Це
adus humanus dicitur
bonus fecundum (jjitf*
cíem fuam, quando obr
iecl:um eft rationi eonfentaneum,
jßcut'conferrc elceraofynam paii-
peri. ■- '.- '■> t
■^f Secunda Conclufiö^ tile ädus
humanus malus eric, cuius obic-
■
Expöf:in Prim .Secun.
durri mcludit aliquid quod ref
gtutfr гспгсЦпт ratiorás ; vtrfurari?
qtioécibtollefe aliena, nul lxWi¿o
^TeriOáXúOncluflO'.itc aÔUS Çtlt Terti*.
indiffffrens, fecundüra fuam fpe-
ciem, quando eius obie&um non
includit aliquid pertinensad OCp
diñen* jationis 3 *srt iojfefre feftuV
cam de terra , & íirnilia:quod de fe
ñcm.eft t:óflfoa»m гс&аг ratiónt^
If Qgarta Ç&0cbfio. Rèâè ¿UL-. Quan».
fer unt antiqui a&us,. humanos ,
diccn^cS y quofdam cffe.malos¡¿
quofdam bonos > ^«oídam «veri
indifferentesmam obiedum acbs
hwTjaat .vet ¿ncluditi iconttenieii»
re&a?&fltkmt$¿e fie ac^us crii bíw
nutticjftíí^tjjujá ^uoa^Mp«ghftt
lus ; veLdiquid quod nihii i ne íur
dit p^rifteft&ad ordiii-mî iwionftg
&ficeritindifferens fecudumfpc?
ciem fuam.
Г> I T P.
Vatta conclu fio huios au i culi ma - Argumctíí
pnisargumentis conçu ti tur. In pri cótri quar*
uro cóclu -
rois,tntercns,&nonens, non и a - fionem.
túrmedium s vt apeitcconítat^r- Primiuiu
go inter bonum & malum , non datur me
dium : non ergo datür adió, quar nec de fe
fit bona , ñeque mala . Cdnfecutioargumen-
iiinde probatunnam bono nihil aduerlatur,
nifi in quantum non ens, . .. '.
% Deindc , bonum &: malum fu nrpriuatiuè
oppofita:at inter priuatiucoppofira non da
tur medium in fubi cet o apto nato , autore
Äriftot. in poftpraedicamentis, in capitc de Arift.
oppofitis. crgo non datur acbis humanus in-
differens inter bonum &. malum . Confecu-
tio inde probatur : nam fubiecbrn boni vel .1.
- >.
malimoralis, eftaclus humanus ittaque vis
huius argumenti in hocconfiftit, quodcùm
acbís humanus fit fubieifhim boni vcl mal»
mpralis , veluti homo cft fubieftum vifus ,
vel
 {Eiuceftioii. ШШ?
yel carcitatis , vàlcbit vriquc hxc argumenta^
tio; in hoc adu humano noil eft bonum. ergo:
malum; licut reciè valet, in homiae non eft vi
л fus,ergo csEcitas.quod vero bonum & malum,
opponanrur priuatiuè, aflerit Diuus Augufti-
rjusin Enchiridio,cap.n. nihovn »t*yi
Jertlum. Prœterea. Operario humana mala eft , qua;
çaret eonformitate ad reftam rationem : fed
aflús indifferens caret eonformitate ad re-
Confir.prl- Ctam rationem : ergo malus eft. Con firma-
tur. Nam ilhuj opieótum , vet confonum
rc€tx rationi , vclnon eft confonum. Sipri-
.mura, eft opus bonum : fi fecundum, malum,
Confir. fe- èrgo non datur a&us indrfferens^ Secundó
confirmatur. Nam aftus voluntatis, qui non
eft conformis reñí rationi, malus eft : ergo
obieâum quod non eft conforme гесЪе га-
tioni,rrralum éft;- J 1 '* r •' e
yitimum. % Vltimô.Leuare feftucam, & ire ad agros,
.!-.£• .mhl funt actus indifferentes ex fpecie fua l ergo
omnes actus ciufdem fpcciei erunt indife
rentes. Их quo fc quit ur, quod ire ad agros
própterDcum , vcl propter ariimi recreado»
pera , erunt opera indiffercntia ; quod ab om
Aftas in. ni Phifofophia alicnuin eft; Pro explicatione
ditfereni huius difhcultatis fciendum eft, quod aftus
quid.
índírferens dupliciter definirí poteft : primó.
auôdfit iâus bonus 2c malus , fuccefsiuè ; &í
e hac iridifferentia operis non loquitur Di
uus Thomas in articulo : nam certifsimùni
eft , quôd omnis operario bona, etiam di-
leiftio Oei,potcft eíTc mala, per appoiitioncm
alicuius mala» circunftantis. Secundo modo
die i tu r actus indifferens ex obiectofuo, hoc
eft , cuius obiectum nec eft confonum re
da: rationi , nec diffonum : & de hac tndiffe»
rentiá aftuurri Inueftigat Diuus Thomas in
praefenti articulo.Secundô intelligcndum eft,
quod aliquem afíum eíTe Indifferentem fe
cundum fpeciem, & ex obietto fuo, poteft
intelhgi dupliciter : primó , quôd indinercn-
tia debeatur tali operationi ex natura fua, &
in hoc fenfu nullus actuseft indifferens : nam
Ii hoc modo aliquod opus effet indifferens,
nunquam poffet effe bonum , vel malum:
nam ea qua competunt naturaliter & effen-
tialiter, infeparabilia funt. AJio modo poteft
intelligi aéram efTc indiffereritem ex fûo ob
jecto , negatiuè , id eft , de fc ñeque eft con-
fonus , neque diffonus reibe rationi, fed
aliunde' poteft efTe confonus aut diflonus;
iicut homo de fir ncc eft albus , nec niger,
cxterùra aliunde poteft affici prsdicbs qua-
litatibus.
yrimefid ^THís cohftitutis, eft prima conclufio. Non
omnis actus humanus eft indifferens. H*c
Artie; vra: ¿&
conclufio ftatuitur contra' quofdam Theo- N5 omni»
logos,qui(vtrefert Diuus ThomM,qua'ftio-'aûu,'lum«
qe fecunda de malo , articulo quarto" , Jarbii ей ,n"
ttantur omncmaâam humanum cffeindif- rj.ibom*,,
ferentcm ; quorum fentcntia falfifsima eft.J
Nam omnium hominum fentcntia , funr
qusdam opera adeó intrinfecèmala, vtnuU
la ratione bona fieri valeant , vt menda-
cium , adulterium , & c. Rurfus funr qusdam
ópera , quas de fe omnem laudem mcren-
tur,vt diligere Deum,fubuenirepauperi. Rsk1 '
tio cft, quoniam obiectum opcrationis hu-
manxvaliquodeftconfcntaneum reetse ratio«
ni, aliquod eft repugnans recta- rationi. ergo
non omni« operario humana indirferens cft;
opera tio namque humana ex obiecto fuo ha.
bet bonitatem,aut malitiam : cajterbm in hoc
fenfu omnis operario bona indifferens eft,
quoniam poteft fieri mala per appoiitioncm
шнЗх circunftantias. i
Щ Secunda conclufio. Non omnis actus hu» Sec6d.c6¿.
mahus eft bonus aüt malus' , fed aliquiseft ■*,l4oi* a-
indifferens. Hancconcluiionem demonftrat n"s*eft7n-
DiuusThomaSjtum autoritalibusjtum firmif- diffeienf."
fimis rarionibus, & ideo noftra confirmatio-
nenoneget. ■•-
% Tertia & vltima eonclü'fio.' Non omnis Datur aft*
iftushumanUseft bonus, aut malus, aut in- faealûlb-
differens, fed eft alius actus in malum (onans. n*n**
Hanc conclufionem Diuus Thomas con- D.Thom.
ftituit quodlibeto .nono , articulo decimo
quinto , & probat fubiectis exempHs; nam
occiderc hominem , de fe non eit malum;
Kcct namque occidere aggreflorcm in pro-
priam defenfionem : item licitum eftiudici
occidere malefa&ofcm. Deinde per fe non
eft bonum, quai i per fe experendum, neque
indifferens, vt apertè conftat ; eft ergo opus
in malum fonans : quod fi veftiatur debitis
circunftantijs, poterit bonum fieri. Secun
dum excmplum eft , habere plura benefi
cia, non eft de fe malum ;aliquando namque
licitum eft : nec de fe eft bonum, quaíi per fe .m
expetcrfdum ; ñeque de fe eft indifferens, fi- ■
cot habere plures calamos; ergo eft opus
3'uod in malum fonat.Itaquc cft hsc legitima
iftributio aduum humanorum: adtus huma-
ni alij funt boni,alij mali,aLj indifferentes, alij
in malum fonant.
Щ Ad argumenta in principio fafla, & ad Argemfte
primum negatur confequentia : nam licèt
omne ens , in quantum ens , fit bonum , non
tarnen feqüitur, quód omne non em,malum
fit; nam nonvidere, non cft malum lapidi,
licèt fit non ens, & negatio: ¡taque licèt ens Sc
non ens opponantur immediate, nö fequitur
S 5 quôd
 2 Si \ F.B.Medin3e
■ "'- quod bonum & malum opponantur imme
diate. Secundo dico , quod oranc ens , in
qumium ens, eft bonum in genere natura;,
fed non in genere moris : tabula enim non
eft boná in genere morís, itaque bonum &
malum in genere moris non hint oppofita
immediate.
Ad fec3du* в| ^¿ fecundum refpondet hîc D.Thomas fo-
D.Thom. }ut¡onc a(j primum , quam refponfionem de .
fendit Caietanus. Secundo rcfpódctur, quod
bonum & malum morale non opponuntur
Çriuatiuc i fed contrarié , Vt (up ra dictum eft.
"ertiodico, quôd fybiectum boni velmali
moraIb,cft actus human us in exercitio po
li tus; actus vero human us inexeicitio poli-
tus,non eft in difieren s, v: dcmonftrabitur
articulo nono.
AJtertium ^¡Adtertiumrefpondetur,quód vtopusaíí-
quodfít malum , non fatis eftquod non ha-
beatconformitatem ad rectam rationem , fed
opus eft quod careat conformitate debita fe
cundum rcaam rationem : tunc verá debe-
tur actui fecundum rectam rationem confor-
mitas, quando ratio dictât elfe faciendum,
vclnon faciendum: de actibusveró inditic-
rcntibus nihil dictât reda ratio : non enim
dictât quomodo feftuca lit leuanda , quomo-
do barba frican da. Itaque actus inditfercns
dicitur habere conformitatem ad rectam ra
tionem ncgatíue , non quod lit cooformis
autdidormis reds ratiopi , fed quoniam re
cta ratio de eo acta nihil loquitur, & nihil
dictât. Ex hoc loluitur prima con tirmat io hu-
ius argumenti. «J Ad fecundara confirmatio-
nemnegaturconfequentia; nam actus volun
tatis dele dicit ordinçm ad rationem , & ideo
finon eft conform is redx rationi, pcruerfus
eft; ob ectum verá indiñerens de le non dicit
ordmc m ad rationem.
Ad quartu. ^Adquartumiam demonftratum eft, quem*
admodum actus lint indifferentes ex ipecie
fuá, & ex obiedo negatiuè, id eft,de fe ñeque
haben t bonitatem , v ti mahtiam , aliunde ve-
Obicftio. rQ habere poífunt. Щ Sed dicet Thcologus;
ergo haec volitio , voló leuare feftucam, non
eft opus indifferens , led bonum , liquidem
aliunde habet bonitatem ex fine. Vniuerfus
namque actus voluntatis ( vt ex fuperioribus
perfpicuum eft ) eft propter bonitatem in
communi. Relpondetur, quôd circuí. lianria
de beatitudine in communi, e.t communis
omnibus acribus bonis & malis, & ideo ex
tali circunftantia bonitatem habere non po«
Obieftio. tell, f Sed itcrum inftabit Theologus; haec
volitio,v olo leuare feftucam, eft actus volun
tatis: ergo fertur in bonum, quod eftobie-
ExfoCin Prim .Secuh.
ftum voluntatis : vel ergo illud bonum t eft
bonum verum , velapparens : fi primum , erit
operario bona,fi fecundum, mala. Refponck- sol«4»
tur, conuincere argumentum quod in exer^ .
citio, & in indiuiduo non datur ictus indiffé^ я" '
rens, quod in fequenti articulo demonftrabi-
tur. Videte dtí hoc articulo Durandum optii »•••»' 5»-- C
mè diflerenterri in fecundo, diftinâionc.40.
quseftionc prima. 1 г
■"•(-' -ив.:й ...)
ARTIG N ON VS.
fVtrùm aliquts aflus fit indifferens vt
fecundum indimduum*
• •> ♦ *
S V M M A TEXTV S.
• I .. . J
Rima Conclufio. Con- Prim. «6cl.
tingic aliquem aâum
fecundum fpecicm ef-
fe indifferenten) , qui
tarnen cohfíderatus in indiuiduo, I.V. 1,11
bonus cft, aut malus; nam a&us
moralis non folùm habet bonita*
tem ex obie&o j a quo habet fpe -
ciem , fedetiam ex circunftantijs:
vnde aliquid conuenit indiuiduo
hominis fecundum accidentia in*
diuidualia , quod non conuenit
homini fecundum intentionern
fpeciei*
<f" Secunda Conclufio. Neceflfum Secundar
e it omnem aftum hominis àra-
tionc deliberata procedentem in
indiuiduo confidcratum, bonum
efle aut maium: nam quihbet a-
dus indiuidualis habet aliquam
circunftantiam , per quam trahi-
tur ad bonum vel malum, ad mi
nus ex parte intentionis. ergo
conclufio vera eft. Antecedens
fie oítenditur* Nam quilibet a-
dus dum exercetur, vel eitordi-
natus ad debitum finem , & не
habet
 habet ratioñem boni, vel hóü or-
díriatur ad debitum finem, & fie
babet Tationem mali. Cert-d qui-
libet aftus in indiuiduo delibera-
tus procedit i ratione : fed ratio-
ni« eft deliberare in finem. ergofi
non eft ordinatus in finem, pecca-
tumeft. ! v.<v-.sr.'..
Tutu ^Tertia Çonçlufio. Adus quian-
teuerrunt Judicium rationis, $í
deliberationem ,in hoc fenfu funt
.?hAírfdirFererite:s , ^üod non Tunc bo
ot vel mali : nam tales adus pro
prio non funt morales, ñeque hu-
mähi : ergo propriè ñeque funt
-Áboni $ Vel roàli : bonum enim vel
c. : ;^.malum, laudabiieôCTÎtuperabile,''
funt proprietates aclus moralis/
& humani : aâus autem humanus
dicitur , quia i tatione déiihci
«íO-
EX P LI CiÀ'T I-O A R T I C V ¿ 1¡ Г>
Argnmit* E fecunda conclufíóne'eft ma*
«ontta (ecú gn a con temió inter Theologos:
Ляп* cótlu yidetureniin falfifsima.fPrimó,
íiопет.
Primita!. voJo ire ad agros, hoc foie fine vt
earn ad agros , пой eft opus malum , пес bo.
dum : èr'go dat'ur acÜft indiffcrcnsin indkii-'
duo, quod non fit opus malum; jdátet^Nanv
nön prohibefur lëge.quôd'nôn"fit oönum,pa-
íecuadum. tet:quia hon habet debitum finem.' «çSécun-
dèi Vellc ire ad agrospropter deléclatíónerti, '
non eft opus malum , vt manifeftumeft ; ne-
cpje bonum ! crgb,&ej. Patct quod riort fit bo-
nu'm: nam cuius -opératio eft bona, deleita-
tîO eft bona; cuius delee-räti© eft maja, ope
rado eft mala; & cuius opcratio eftindine-
Ttnliwfc' >rcn*, dslecbtio eft iridifftrensV^ Tertio, ;
docc*e liheás inpapyro,aut facíre litaras, rtön
alio fine , nón eft opus malum ; nüllus enim
vel fcrupulofus dé hoc opere fe accufat : пес
eft: 'opus bonunï , nam non hnbet debitum
finém. ^[Quarto.Aâus qui a n tcccdun t virtu-
tem , ex quibus generatur virtus j non fünt-
boni пес mali : ergo indifferente«, quod non
fmtmali,defeconftatw quod vero non finí'
boni , probatur : nam ad bonitatem operis
dicit Ariftotelei^cundoEthicororhi:eapftu- Ariflot, ' ~л<
ló quarto , eile neceöariüm quôd procedat ex '
certa feientia, prompte & delecbbrliteK- fed'5
hoc non habent iftia6his. ergo nbn flirit bo-
ni. Щ Vlrimô eft argumentum fortifsimum VltimumJ
contra Diuum Thomam;conftituamus homi ,J
пет qui ex ignórantia iriuíricibili arbirretur-'
opinioncm Scoti & Bonauentura; efle veram, -
quod feílicet datur aétus indiíFerens-in indim *
lÂduo. Rurfus, conftituamus quôd exercée '
iftum adum, voló ire ad agros, höc foie fine
vt earn ad agros, tunc conficio talc argùmen- :
tata. Iftc actus de fe non eft bonusj nam :
non habet finem debiräm ; пес malus ,-quta J .f««:!!
non peccat cxerccns-talëm ââum:érgo in» '
chfferens. Hanc fentcrttiam docerit Docto- '
rés.Theologi in primis graues. Almayhusin Almayti
fais moralibus,Capitulo decimoquarto. Ga- Gabriel*
brielin fecundo, diftinftjoneqUadragefima- !
prima,qua;ftioitó Vnkâi& Bónauentura quai- BonwWttP
Шопе tertia.EfW'fciendum,quodBonauen-» :
tura propiùs accedit aid veritatem : dicit enim '
quod fi a&us indifteieivs referatuf in bôman 1
fmem , bónús eft ; fi in malum finem , malus;
ft verd non referatur in finem ,-vel-hoc pro- - ^ 'i -*»^
uenit ex negligentia ,Ä érk malus; v^exikb i
becHlitate & fragilifátc határic bumanapj'-Ä:
erhindifferens.Sc^ral'infecutadojdiftihéHo- *eot?,. v
ne qHadragefimiptimâ. & in fecundo , chftin- --: 1
¿tioneífépttroa, quaeftioiie prima; & quodlib. «
decímbocTíauo, efticufç^primo, in hac re ex- 1
poriénda dicit-^fabtHa , & ferè mintelligi- 1
bilià : dicit enim tria^ pVimum , quôdti oh dà^
tur aflús indifierens'exfpecie fuá : fecundum, :
quod datur aâSùs-indifterens in indiUiduo: >
tertium,quod <íátür habitus indifiêrens, qui ¡
ríecfit bonus, nilë'malHS; eií aéHbus Hidifte-'
rentibüs producíití/ÍííÓ cuius explicatione 1
notât SComs , qood'iBfAlùm eft duplex ; coh- í
tWrici & priuátiüé. ! Contrarié eft , quando1
cohtràriàtur virtuti ,. veluti cùm quisifatefee» 1
mofynam propter inanem gloriam ; & hoc
malum ,cft malum mOrale,& peccatium.Altód -
eft priuatiuc , cam qüis dat elecmofynam'
nOn'referensin aliqucm: finem; Se hoc non>
eft malum , fed indifferens :■ & ad :hunc'mo-4
dum explicat Dionyfium , cum diciteapir.^. Dlonyfj
de diu in is nóminibus;bonum ex integra cau- '
fa , malum ex quolibet defedu partieulari
confurgit; схройк Scotus priuatiuc, Sc ne^;'
gatiuè,non cotitrariè. Nihilomihu« ièntcn-:se»tend»
tía Dîai ТЬотаз eft certiísima , cuius certim- ^* ^'fr<^
dinem hare argumetltá- oftendunt. Prinio. '■ *tur*
Öpusotiofum , eft opus malum : fed-éxercere
actum indiifereatenti abique alio fine j eft
opus otiofum, ergo. Maior probatur exilio
Matthsi.u»
 %%Az F.B.WLedinae
МшЬ u. Matthati. u. De omni verbo otiofo quod
locuti fuerint homines, &c. Minor probatur:
nam opus otiofum ( autore Diuo Gregorio
feptirao moralium, capitulo vigefimoquinto.
& in tenia parte paftoralis , admonitionc.15.)
eft , quod caret iufta necefsitate , aut pia vtili»
täte : fubdit enim ftat im, quod fcilicet fine v t i «
lítate Sc loquentis dici tur , & audient is , fi
omifsis fcrijs , de rebus friuolis loquamur , &
fabulas narremus antiquas , verbum otiofum •
eft.Ca}terura qui fcurrilia replicar, & cachin*
nis ora diíípluit , & aliquid profert turpitudi-
nisjhicnon otioli vcrbi,fed criminoii tencbi-
Híereny: tur reus.Et Hicrony muSjillud clt,inquit, ot io
fum verbum , quod nequáquam xdiheat au
diences, non eft abfque periçulo eiusqui lo-
i^ir quitur; & in die iudicij reddct vnufquifque.
.¡v, rationem fermonum fuorum : quanto ma-
gisvos,qui opera Spiritus fan ¿ti calumnia-
Cbryfoft. mini. Chryfoftomus vero aliter exponitjotio
fura , inquit , verbum eft , qiibd mendax eft,
& calumniara habet. Quidam autem dicunr, :
quod etiam & vanum, quale eft quod rifum
mouet inordinatum , vel turpe, vel inuerc-
Tbeofhili cundum. Haec Chryfoftomus. Idem Theo-
philactus ad verbum ; Terre; hjc,inquit, nos,
3uoniam & pro otiofo verbo rationem red-
ituri fumus , hoc eft , pro mendacio, calum-
Tertullii. nia, hoccft,proinordinatis&ridiculis.Tcr-
tullianus libro de patien tia , , columna fe pri
ma, Traditum eft in doctrina Chrifti mane-
rcnosomnis van i & fupcrcananei diftirca-
turn. Sed; ad noftram conclu fionem redea-
mus , & со n í i rme mus earn altero argumento»
Cette opus otiofum apud omnes Philo fo-
phos morales, eft opus vanum, & inane : fed
exercere actum inditfercntcm abfque alio
fine, eft opus vanum :ergo otiofum. ergo ma*
lum. Tertio, in naturalibus,& artificialibus,
opus quod deficit à fuá regula , malum eft:
ergo fi exerceas actum qui non lit confor
ms regula; , erit malus. Quarto. Si ex defeCtu
finis non redditur opus malum ; ergo пес
Ctiam ex defect u aliarum circun it antiarum,
quod aflerere alie nu m eft ab omni Philofo«
phia : nam fi opereris quando non oportet,
. j . & prout non oportet .malum eft« item per
deré pecunias line vtilitate , opus prodigali-
tatis eft ; ergo efficere opus humanum line
vtilitate , eft perderé bonas operas humanas.
§'«-■ *' Deinde. Colhgere paleas fine vtilitate per
totum diem , eft peccat um ; ergo per hora m :
ergofemcl. Hsec omniaconfirmentur.Nam
licet artifex non teneatur faceré ftatuam,fi,
tarnen cam facit line membris neceflarijv
malura opus eft : ergo idem dicendum eft ,
; JJxpof.inPrim.Secun.
in moralibus actionibus : fian enim adfta-
tuam hominis neceflariura eft quod babeat
caput, oculos, &c. Ita ad operationem huma«
nam nedeflarium eft quod habeat obiectum,
Sc finem debitum , çùm debitis circundan-
tijs. Et licet adhaneveritatem demonftran-
dam non fuppeteret alia demonftratio , nili
ea qua vtirur. Durandus in hac parte , illa cui
den seit , &przclara. Nam Ii datur actus in-
difFerens in indiuiduo , ex aftibus indifferent
tibus multiplicatis generabirur habitus in-
differens, quince fit bonus, net malus : quod
aflerere ab omni Philofophia alicnum eft.^
Nam hoc differt inter habitum-,& poten-
tiam; quôd pot en tia eft qua pofili mus ; habi
tus vero quibus bene, vel male poflumus,vt
teftatur Ariftoteles. 2. Ethic'.cap.5.Certc cùm*Arifte.
homo rationalis fit, & eius proprium munus
(it operari fecundum rationem, prxecpto na
tural t en et ur quando operatur,operari fecun
dum rationem.
%Ad argumenta in contrarium , ad primum Adargum£
refpondetur , quod velle ire ad agros , hoc. ,ar ,
folo fine vt eamus,eft opus malum; tum, quia A ' m
eft vanum & temerarium opus.; tum vero,
quoniam eft contra praceptum naturale, quo
tenetur homo operari fecundum rationem:
tum tertio , quoniam operari opus alioqut
bonum fine ratione , & temeré malum eft;
vt orare fine attentione: ergo multo magis
operari actum indifferentem fine ratione, &
temeré. Sed dicet Theologus ; in qua fpe- obkâfei
cie vitij collocabitur actus indiflerensin in« - -, • .
diuiduo cxercitus ? Refpondetur , quod in Solmlo. ,
fpecie ociofitatis ad minus. Quod fi itcrum
obijciatTheologus, iftam circunftantiam cf-
fe communem omnibus actibus ; ergo non
dat fpecicm particularcm. Rcfpódetúr, quod
hie circunftantia , quanquam communis eft,
fi transférât actum dç. bono , aut deindiffe- .яы; ■>..#'■
rente ad malum , dat fpecicm particularcm, &
reducuntur actus ad otiotitatem;quemadmo-
dum leuare feftucam propter Deum, licèt
illa circunftantia propter Deum , fit commu
nis, dat fpeciem p articulare m, religion is , fiue .
virtutis. •} •«.. . л t
% Ad fecundum quidem refpondent , quod AdfccudiL
ire ad agros propter delectation em , eft opus,
malum, quod probant argumento adducto,
& autoritate Diui Grcgorij. Mihi autem vi-
dctur diftipguendum : nam ire ad agros pro
pter delectationem tantùm , certè eft opusi .#•<* <
malum »& otiofum ; fi vero referatur in opus
honeftum,ad rccreandum corpus & animam,
vt ad ftudia remifla , feu omifla redire vajea»
mus,fine dubio eft opus bonum.
' ' %Ad
 Qiiaefíion.XVm.
H tcniá. q¡ Ad tcrtium quidam ex magiftris no^ris re-
ipondent , quôd licet exercere adum indiffe
rente in indiuiduo , ex genere fuo fit opus ma
lum, & otiofum, esterum ex paruitate mate
ria» poteft accidere vt non fit peccatum , ficut
in cafu argumenti propofiti.Haec folutio mihi
non fimsfaçit : Nam D.Thom ponit excmplii
in articulo, de homine leuante feftucam de
terra,& façrum Euangelium non excufatverv
bum oriofum;ergo multó minus exeufandurri
/venir opus aliud,euam minimum.. ■ ; i>-t
Ad quarts. Щ Adquartum refpondetur,. quód tales adus
. -, - fine dubio ibidiofiiunt, nam funtdeobiedo
• .-...i. i bono, & cum debitiscircunftantijs:quando
..veró Ariftot.exigit eommemoratas conditio-
nes, loquitur de opere ex omni parte perfe,-
dö,& ex perfecta virtute prodeunte. ; rclatio in vltimprn finem« Ex hac definitione
Advkimü. ^Ad vltimum refpondetur, quód etiam fi
exeufetur ignorantia inuincibili , non inde
tièquiiu^quôdnonfitpeccamm : huhei enira
femper elt peccatum non iüdicare fecundum
allegata, & probata; excufatur tarnen aliquan»
do ignorantia inuincibjli. Secundo refpon*
detur , quód licèt ifte ignoret iftum adum
eiTe peccatum , estemm euidentcr cognofeit
'Aidtgamt adum otiofum efle peccatum. ^Adargu-
xam scoci. -mentum Scoti refpondetur , quod darc elee-
•njtitot a mofynam,licètin alium finem non referatUra
,ic.linj, eft opu* bonum & ftudiofum ; nam eleeme*
.„.п fyna de fe eft congrua red« ratio.ni,& deftuij.
л-,:-Г- turfecundurö fe.»dmiferi*'fubleuatione¡m. л
'hi qué fini Sed ex hocrnafcituraliaqusftio -optima;
**bfât re- quis nam fit finis.* fe qtienj dçbeat referrihu-
dohoouU* mana °РегЛ^о > vt böna fit, Gregor, Arimin.
nil. ОШ1" in fecundo, diftindione.i6. &.i3.afKrmatvt
Cic£or. -bona fit humana opçwtio.effencçeffariurn,
;<juôd refçraturjn vltimum finem, & in Deûs
¿taque qui ignorât Deum-, vcl in Dcum.OQÓ
tféfert opera fua»non:poteft bene moralité/
operari. Hanc fententjam probat multisitefiv
.monijs Diuus Auguftiaus , qu«.-fnolcftura*f.
(fet,& fuperuacaneum referre.: rr ',-p ■ r -o
Prima cScT. щ\>& cxphçatione tampn eft prirn*concíii-
opus ftt:bpnum,& ûudiolûm,' non eft
,ц° "l;nfieeííeria;rj:Jati.o щ Delirh , пеС Щ> vltimurft
latió in -fine m* patpt. Nam nufquam ¿xtat de hoc tale
Deum^- ■ -pra»ceptuni;jlllid-enim verbum DM Pauli
¿. Çor.io; ^iÇôfipihiWum-ÎO'Omnia in. gloriám.Dci fa
jWA bwj[cft,<î'ofl|))*um ; vciftejfo pneceptum,
<h^etjHλefcçf|'miqHPd nihiliaciaœûsjconp
JHfeDjci glôpa»-iÎ*:m§i.e.fta4çnî»& quód по,-
Дгв «p«6 tín^:eiufi^((^.,vt4n..peulnreferri
Marth.?. iwleamviMM^HlMÎÏ^«h.(5t§ii;luceat lux
veftra, &c. Idem demonftratur псссЯ ¿rio an?
ir; -агвГ' gumento. N*ro Ví-opusfumor-efiter bonum,
¡ífltis.eft jq^i'froficifcatttr ^ yjrt^te rnjpraU
Articul.' IX. л8$
virtus ehim moralis eft , quae facit bonum ha- T
bentem , & opus eius bomim reddit. Sed vir- >
tus moralis non habet Deum pro obiedo* . .
ergo non eft neceíTe quod ópera iftarumvir-
tutum referantur in Deum 4 aut in finem vl
timum. Probatur minor. Nam finis mifericor . „"
diaseft leuare pauperis infirmitatem , &mi- '. i
feriam : finis iuftitia» , conftituere «qualita-. : j
tem. ergo non eft neceíTe quód opera ifta- •
rum virtutum in alium finem referantur. De-
nique. .Opus honeftum , & laudabile, fiiaptc
öafüra deftinatur in finem vltimum , quem-
admödym -bonum, imperfedum in bonum '
.pçrfcdum. ergo qui Vult aliquod opus ho
neftum , & laudabile , virtualiter vult propter
vltimum finem : nön ergb eft necefl'aria alia --h »;.¿mV
.:i
fèquitur, Ьоттеда^опЙншит in purisna« : .' "
turaljbüs , etMm fi ignoret Dcura ., poiTebor4a '. * "'"*', '
opera rooralia excrpçrc. Idem fequitur d.e '.-Vi, , /
puero perueniente ad vfum raüonis. Rurfus ' .v .:
fequitur , quód horno peccator ., citra auxi- ' > .*«•..'«.
lkim' Dei fpeciale , pofsit operari aliquod !
Opus bonum raoraíiter.Demümfequitur,in>» ,
fidèles ^¿: paganos poíle bona opera moralia ''íj
peragere. Quare cum Diuus Auguftinusdi.citj Augufii
.auxilia Spiritus fandi.non ро{Г«щи$ alt>
quid bpnL agere^iníellibgendus eft dç .bono
beatificante, ^^^Ьеашц^ш e «terna de eon-é
djgop ,,yej de.cc.^ucAAconduritTaii Yítanj
m№n*rbi .-..bayib-si .'.jL'.'í-Ч. .1 r; "..',):
^Secunda coftclufiokYtiboaumiit opus то* SecuJ.cócT
ïaliter,neceiTum eft quód lit. virtualiter pro- Opusboní
pter vltimum finem. Imo fandus Thomas morale. xe-
dieit fijprà quaîftione.prima, articulo fexto, ЗЙ1г*Й№
qüpd qu'icquid appeticnoftra voluntas^ppe-, £?Senu
tit- propter vliimum finem. & ratio eft eui* D.f^om«,^
dens. Цзт fieüt intelledus nofter nihil po, ^'j,, , ;,
teft aflèntirei, nifi ratione & virtute primo. [:ytr.r.-i
rurnprioeipiorum ; ita voluntas Bthil poteft —v>
appetcre-, nifi ratione vltimi í}his;:ñam ficut »t1"«- г
íe habet primum prindpium infeicritijs , ita
vjtimus finis in pradicis. Deinae.Bonum ho»
neftum. & laudabile fuapte natura deftmatur
in vltimum finem , Çf eft quaedam participât ■;. ; ,v
tio beatimdinis «terna;, ergo qui vult bo- . ..¡
pum honeftum , virtualiter vult vltimum fiV ' ■■'
нет. 4FSed eft notandum , loBgè aliud efie Aiíúíéííri
quod.operatio humana fit virtualiter pfoptex fel'ri'ie v(tt
vltimum finem y& quod debeatreferri in vi- ^'" "огт^
timum finem; nam 4dprimumfatiseft,quód a!l^.dí.'. .'i
fit yolitio boni , quod fuapte natura- or«áinaf- proptac"^¡'
turin vltimum finem : ad feegndum verpne« iu 1иш. "
сеДапит eft, quod prasceiTerit volitj ji vltimi
finis, qua mediate estera bona prófequarriur,
&&ÍgfUnus< . : • t. . л»пь »
% Tertia
 286 F.B.Medinac
Ten. cód. ^ Tertia propofitio. Vt operatic fit bona S¿
Ad opera- ft lidióla, поп fufficit finis detcctabilis : nam
tianem ftu adtus humanus accipit bonitatem ab obic-
diofam nô
iufficitfiail do ; fed illud obieótum non cít honeftum:
deleûabi- ergo ncc .ictus, Quarta conclufio. Vt ope-
lis aut y ti- latio fit ftudiofa , non fufficic finis vtilis.
lu. Hasc conclufio demortftratur cadem ratione
Quidfuffi- ficut praecedens. «¡f Quinta conclufio. Vt ope
ciac ad re- rario fit ftudiofa , non ett neceíle qnôd refe-
fttra opera ratur formaliter, & diftinébè in bonum hone
попет. ftum , & laudabile. Nam qui picrate naturali
ductus confert eleemofynam , ltcèt boni ho-
nefti non memincrit, bonum opus opcratus
eft. Satis ergo fuerit vt operatic fit ftudiofa,
quôd fit de bono obiefto reélae rationi conue
Vtrilm de- nicnti. «' Eft alia dubitatio multo difficilior,
tur jftus in vtriirndetur actus inditferens in indiuiduo, &
difieres in in exercitio, quantum ad'mcritum & demeri-
indiuiduo
ad meritu tum vite astcrnaerid eft,vtrtim fit aliquis actus
ve I demeri in indiuiduo,qui nec fit rhcritorius,nec deme
tum. ritbrius vices aeteraz* • - mcretur coram Deo , fiquidem manet virrua«
1'rim. cod. % In huius iei explication* eft prima conclu
Omne op* fio. Omne opus malum , fiuc in hominc pec«
mal ü dem e
fitоriú eft catore, fiue in homine exrfteme in gratia , eft
corá Deo. demeritorium coram Deo/ Probatur. Nam
omne peccatom eft demeritorium corá Deo,
& mercturfupplioiumrfedbrriné opus malum
eft peccatumjergo mereturfupplicium coram
Deo. Sed eft not andu m , quem nasc conclufio
eft exploratifsima depeceacoinortali; de pec-<
cato veniali non eftadeôfrequens apudfan»
ctos patres Ä: "I neólogos quod lit demerito
rium, eft ramen ccrtifiimum quod meretuf
рсспат coram Deo.
Secüd.cÓc. ^[Secunda conclufio. Opus moraliter bonum
Opus bonii in homine exilíente extra gratiam,eft in defe
pectatoris rens quantum ad meritum & demcritum vi»
eft infie
ren j ad me tas aeternae:narn ciim lit opus bonum, non eft
ritum vel demeritorium; cùmvevô fit ab homine non
demeritü. habente gut um , & diaritátem Dei , non eft
l. Cor. 13. meritorium. Teftatur hocDíPau. i.Corinth.
rç.cùm inquitj Si diflribuero omncsfaculra-
tesmeasin cibos pauperum, &tradidero cor
pus meum ira vt ardeam, charitatem autcm
Vtrùm de- non habuero , nihil mihi prodèft. Щ Sed hio
tur in i u fio nafeitur aliud dubium ; vtrum in nomine exU
opus bonu ftente in grâtia detur aliquod opus bonunl
indifférer! s indifférons, quantum ad meritum & demcri
àd mer tú
vet demeri tum vits aeterna:; ita vt fit opu*bonum,& ta»
tum. men nec meritorium , noc demeritorium co
Prima opi rara Deo. De hac quaeftitfne vérfantür multa»
ato. opiniones inter Doctores. Щ Prima dicir,
quôd vt opus lit meritorium virar {eterna»,
non fath fuerit quôd fit opus bonum , & pro-
ficifeatur ab homine exilíente in gratia, &
Dei amicitia ; fed p ri- te rc a requiritur quôd
Expof.in Prim.Secun.
feferatur aéhialiter in finem fupcrn3tura!em
noilrx rcligionis. Hanc fententiam docet
Durandus in fecundo, diftinäione.40. quae- Duraní«
ftione fecunda,& Scotus diftinctione.4. que- *cet"
ftione prima , quae etiam probari folet multis
teftimonijsfacri cloquij , qua; longum elïet
commemorarc. Ex hac opinione fequitur,cf- ,
fe multa opera bona in homine exilíente in
gratia.quas non funt meritoria vita; asternaejvt
illa opera quae facit homo iuílus pictate natu
rali dudus, & vniuerfa qux nó refert in finem
fupernaturalem.
^[Secunda opinio docet,rton efl*c necefTariam Secunda
iftam relationcm aftualem in finem fuperna- opinio.
turalem,vt opus bonum meritorium fitjfcd fa
tis eft , quôd fit virtualis relatio: nam qui per-
gitin Diuum Iacobum religionisgratia,velin
fatisfactionem fuorum dcliétorum , licèt non
fem per meminerit Diui Iacobi in con h* cien do
írinerc, & in caeteris laboribus , abfque dubio
lis relatio, qua ómnes labores ilíiusitinerisin .
honorem religionis, & D. Iacobi in principio
retulerat. Ex nsc opinione fequitur,cffe mul
ta opera bona in homine iufto, quae meritoria
vitas asternç non funt,vidclicet illa,quibus de-
eft illa virtualis relatio. Haec fentcntiaplacuit ■ J
D.Bonauent.in.i.diíl^o. Bonauent.
Щ Tcrtia opinio dicit, quôd omne opus bo- Tertiaopi
num exi (lentis in gratia . eft morirorium vitas nio.
xternas. Haec' opinio placuic ck> til.imo Vi» viüoria,
âoriae,& Soto libro tertio de natura & gratia, seto.
capitulo quarto. Huic fauet illud GeneÍ4. Generi+<
Refpcxit Dominns ad Abel , ¿V ad muñera
1.1 <v:
eius : quibus verbis fignificat , quôd ex eo
quôd perfoha tfft grata & accepta Dco , mu
ñera eius funt Deo accepta & grata. Deindc
buk fenterttiae fauet illud prouerbium in fa>-
croeloquio decantatum, quôd Deusreddit
"vnicuique iuxta opeta fin. Sed homoiuftus
ex pietate haturali aggrediriir'faipcnumefö
opera ardua pro república, proamicb: ergo
hase opera non perdent fttercedem fuam.
Adhsc, omnia illa 4perafiintamici, Ôifilij od
,1 on |Ti i
Dei, in quibus obfequitu'r patH^fuo aeterno:
ergo nonpêrdetmercedem (bam. Hasc om
nia confii'martturauroritate Drui Thorns: is D.Them.
cnim infra q'useftionc vigefimaprirrta , articu
lo te'rtio, & quatto.docet expwfsè, quôd or»,
nis aélus bonus prxmiattfrl Domino D«i,
& omnis malus à Dcó piraitur; Idem регГе-
<juitur fufiîls qûxftidtuc fécüñda de таЦ
articulo quinto , ja folutiohe ad fcptimurA
argumentum. v
щ Quarta opihio dicit, quôd qrhne opus exii QjL«tao{4
ftentis in gratia, eft meritorium vit* asternas; aio-.
tum
 Q.uíeft¡on.XVIir.:
tum,quoniam quando homo primùm iufti-,
ficatur per gratiam , refert fe & omnia bona
fuá in finem fupernaturalem ; & hsc rclatio
futVicic,vt omnia opera bona quae deinceps
homo iuftus operatur , relata lint in finem
fupernaturalem: tum verójquoniam homo iu
ftusfspifsimèfe,& omnia fuarefert in finem
fupernaturalem ,in orationibus, & in alijs exer
çjtijs virtutum , propter quod omnia opera
hominis iufti funt meritoria vita? sterna;, tarn
propter antiquam , qüám propter nouam re»
lationem, & quotidianam. Sedfcire oportet,
verfari magnum difcrimen inter tertiam , &
quartam opinionem. Nam tertia opinio di-
•-. rit, quôd omne opus moraliter bonum exi-
ftentis in gratia , eft mcritorium vits sterns.
Ex quo autores huius opinionis efficaciter
(vtexiftimant) inferunt, quod aliquod bo-
num opus exercitum ex viribus naturs, fine
adiutorio Dei fpcciali , eft mcritorium vits
sterns : nam ad faciendum opus moraliter
л " • bonurn , non eft ncceflarium auxilium Dei
fpecialc. Quarta opinio dicit , quod nullum
cil meritum vits sterns,quod non fit fuper*.
namrale,& ex fupernaturali dono gratis pro-
Qslnuopi dudum. % Quinta opinio dicit , quod datur
ni°' aliquis actus bonus fupematuralis in hoftbic
exilíente in gratia , qui non fit meritorius vi
te starns ; vt eft primus adus fidei inhomi-
nc iufto¡& probant. Nam nullus adus eft me*
ritorius vits sterns, nifirelatus in finem iu-
pernaturalcm : Sed adus primus fidei non
poteft effe relatus in finem fupernaturalem
per charitatem : ergo non poteft efle merito-
•rius. Probatur minor. Nam adus intelledus
prscedit adum voluntatis ; nihil ciiim eft vo-
litum , quin priùs cognitum : ergo priùs eft
quod adus fidei oftendat bonum fupernatu-
xale, quàm quöd chantas refcrat ilium in fi
nem fupernaturalem. Hocipfum confirma-
tur. Nam aüoqui chantas referret ilium adú
fjdei, per alium adum fidei , & fie effet abitiö
'in infinitum. Dc his placitis Theologörun)
•exadèconftituere, & definiré fpedat ad qua>
jOtionemvltimamhujus partis, ybi demerito
bonorum operam inuefiígatur : nunc fatis
fuerit infinuaffe , quid de hae're fentiuntArt«
ri grauifsimi. Minderte quartappinio maxi-
Eiamína- mè probatur , fed dc hoc i^CQOtato, Нхр
tm- tenia dida funt in iriterpretatione fecundar con-
eoBclufio^ xlufionis : fcquitur vt examinémus- tertîâm
D.Them. conciuflonem ; nam contra earn- arguit Du--
aSut. rand- in Secundo, diftindiohe. 4o.qusftione
' prima. »5 Nam actus qui prodeunf ab inV3gî-
natione , poffunt impediri , vel non impediri
^ wrionç deliberante : ergo non funt extra
Artie IX.
*7
genus morís, & fie dabuntur adus indifferen
tes in indiuiduo in genere moris,fiiIli funt
indifferentes.
♦jfRefpondetur , quod licet homo pofsit im* Solution
pediré illos adus qui anteuertunt rationisde-
liberationem , & procedunt'ex imaginatione
( quod tarnen verum non eft , vt aduertcre
licet in motibus fubitis, quos Theologi pri
mo primos appellant ) nihilominus non ef-
fent voluntar», ñeque humani. Certè non eC
fent voluntar» diredè ; quia non eft adus
voluntatis , quo voluntas vult quod tales
adus fiant : ñeque vero indiredè : nam ad
voluntarium indiredè ( fi documenta noftrs
kntentis habeanturin memoria) neceffum
eft quôd pofsim prohibere taies adus, & te-
near, & non facia m; at non femper tenctur
homo impediré manum à fricatione barbs;
non enim tenetur homo femper fe ab his
operibus abftincre. Concedo tarnen , quôd
fi tenetur homo impediré tales adus , & non
knpediat, tunc Uli adus crunt voluntarij in
diredè ; vt fiquis rem facram faciens frica-
ret barbam , aut caput , non excufarctur à
peccato.
f In folutione tertij habet Diuus Thomas Dubi» eïr-
duas fèntemias , qus explicatione indigent. c* folotio-
Prior eft. Omnis finis à ratione delibérala ™mJVfi
iotcntus pertinct ad bonura alicuius virtu- arS'D- *•
tis , vel ad malum alicuius vitij. Pofterior eft.
Hoc ipfum quod aliquis agit ordinate ad fu-
ftcntationcm, vel quictcm fui corporis , ad
bonum virtut is ordinatur in eo , qui corpus
fuum ordinal ad bonum virtutis. *jrSedhsc Primfiarg:
afierra videntur faifa: Nam quando homo
iuftus facit ifios adus indifferentes fecun-
dum fpeciemfuam, puta, it ad agros, dcam- *
bulat, & non ordinat illos in finem alicuius . ;\
virtutis , fed tantùm ad quietem -corporis,
tunc prsdidiadusadnullamvirtutcm perti-
ncnf.non enim poteft dem onftrari ratio, qua-
xc potiùs ad vnam virtutem pertincant,quam
ad aliam : ergo adus qui procedunt à ratione
dcliberantCjlunt indifferentes.
% Deindefequiturexhacdodrina DioiTho Secundum:
ana; quodillc, qui eft in peccato moi tali, cu
ius corpus non eft ordinatum in finem vir-
VufiS , peccat fi facit adum fécundum fpc«
ciem indifferentem ex ratione deliberata, pu
ta , fi eat in campum animi gratia ad recrean-
dum corpus/ Quèdj"rcdc fcqúariir , patet.
}№аф 3dà5,,YÇÎ ordinatur ad finem, ad'1 - 1
quern corpus ipfum *ft ordinatum',, & fic erit
'■peccarum*; Velad nullum finem .¿fcnc crit in-
<lifFcrcns.^Tanderrt arguituhNam quâdo in- Tertfum.
Udells opcratur opus, bonum fecimdum fuam
j-jv л t* fpecicm,
 z8S EB-Mtdinae
fpeciem , manst actas bonus in indiuiduo,
vt ex di&is parère poteft. ergo cum facit opus
quod de fe cil indifférer» , non apponendö
bonam vel malam circunftantiam , mancbit
AJprimum jaLi> inditferens in indiuidiio. «j Ad hxc ar-
D.Tbo.fen irumentadicendumelt. Ad priraum refpon«
n«ut.eXpC>" detur.quod illa fcrrtcntiaD. Thom. omnis
actus à xatione deliberara internus , peninet
ad bonuai älicuius virtutis, vel ad malum ali-
cuius vitijjdcbct intelligi,vel ad bonum,qwod
eft maius virtme. Vnde quando homo iu-
l\ us pergit ad agros , non cogitaos act u de
alio tine , nili de falute & quiete corporis , i 11c
actus non pertinctadaliquam virtutem fpe-
ci акт , fed \ tit in et ad i mem ilium , ad quem
voluntas naturaliter eft bene ind. nata, kih
cet ad corporis & vite bonum proprium:
quôd I i actuali t er ordinatui* Talus corporis , &
valer uii о ad ltterarum ftudia, vel etiam ad
orationem , tunc ire in campum , pertinet ad
virtutem ftudiolitfltis,vcl religionist Sed dubi
tabit i ort ¿11 e abquis; Quid Ii vir iuftus ordi-
nauit i'uam dcambulationem ad omnes v imi
te s , ad quam rogo pertinebit virtutem i cené
tunc pertinebit ad cháritatcm Dei ; quia cha-
ritas Dei eft qus ordinat , & dirigit omnes
virtutcsin fuum rinem , & initio tine omnes
AdfecJdú virtutes cooaeniunc. Щ Ad fecundum dia-
tur,quod qui eft in peccato mortati, non peo*
cat cuooo ad agros propter corporis valetu-
dinem , & recita ti onem , nili foitè accualit er,
eut virmahter ordinat talurem corporis ad
peccatum : czterùm habiraalis relatio non
..UV. violât actum bonum ex obiceto ; neque ta
rnen manebit actus indiffcrens , tametii поя
ordinet ad alia .11 virtutem fpccialcm : ordinal
* t mm ad falutem illum actum, quam naturali
Adtertium appetitione am at plurimiim. «J lit ex hoc pa-
tet quid dicendum tit ad tertium argumen
tum. Cette in cafu argument i commémora-
to, non mancbit actus indifferens : nam exire
ad agros propter lalutcin, iam eft bonus a&us
ex ubiecto.
ARTIG DECIMVS.
f Vtrhñ a!iqua circHnstantia consti
tuât atlum moralem in Jpecie boni
Iselmdu
sv мм Л TR X TV s. ~.'¡:.
Prim. cód. Rima Conclufío. Res
naturales non accipiüt
fpeciem ex forma acci
dentaria , fed temper
Expof.in Pria) .Secun.
ex forma fubftantiali : nam natu
ra determinate eft advnum,nequc
poteft eífeproceíTus naturas in in-
rtnitumjVnde ncceffe eft perueni-
re ad aliquam formam, exquafu-
matur differentia i pec i ft ca : & inde
eft quodin rebus naturalibus quod
eft accidens alicui rei, Поп poteft
accipi ve differentia conftituens
fpeciem. ." .
^¡"Secunda Conclufío. Adus mo- secandi.
rales pnecipue fumunt fpeciem ex
forma accidentali: fumunt enim
fpeciem ex formis,prout íunt à ra-
tione concepta;.
% I er tia Conclufío. Illa circunftan t«íi
tía tribuir fpeciem adúi humano,
qua; refpicit fpecialem ordinem
ratio nis, vel pro, vel contra: nam
fiera fpecies return naturalium
conftituuntur ex formis naturali
bus , ita actus morales ex formis,
prout funt à .ratione concepta?»
Sed circunftantiaaliqua poteft có-
íiderari , vt principalis conditio
obiecti, 8c quafi quídam fpecifi-*
ca differentia per ordinem adra-
tionem, videlicet illa quae refpicit
fpecialem ordinem rationis , vel
pro, vel contra jficut íurari in lo
co facro , ex circunftantia loci ha
bet fpecialem , & diftinéhm re-
pugnantiam ad rationem j capte
ra: vero circunftantia: qua; non
conférant nouam conformita-
tern, aut deformitatem,non tri-
buunt ipeciem actui humano,
vt furari in parua quantitate , vel
magna.
* ; ItPLt-
 Quíeílion. XVIII.
ÉXPLICATIO A R T I С V' L тГ
Vita difputant interpretes D.Tho.
íupcr iitum articulum,& prxcipuc,
vtrùmcircunftantiamanens circun
ftantia,tribuat fpeciem adibus mo-
ralibusjque omnia à nobis in fuperioribus ex-
6tè funt conftitut;: nam explicauimus quéad -
modurri circunftanti£,qux tribuunt aólui hu
mano fpeciem,& praecipuâm quidem, Temper
manent circunftantie;fiquidem(vt noftra fere
opinio)circuriftanria* femperdant ípecie acci
Vttú Wem dentariam,& nünquám cflentialcm.^fSed du
aítus fit in bitaturçvtrùm aliquis actus cóftituatur fimul
ípecie mo in fpecie moris bona, & in fpecie mala : putà,
rís bona & volo dare eleemofynam propter vanám glo«
malafimul. riam; vel ècontrario, volo furari,vt dem elee «
Argum. mofynam.Videtur quod lie; nam fini» eft qui
dat Ipeciem formaliter: ergo ille actus, volo
furari vt dem eleemofynam , eil in fpecie mi-*
fericordix.
Solut'o. Щ Sed refpondetur ex doctrina DiuiThornaE>
D . Thom articulo. 4. ad 3. quod aélus non eft fímplici •
ter bonus,ni(i habeat omnes bonitatis circun-
ílantias. Dico crgo,quôd nullus actus fimpli-
citereft in fpecie boni, & in fpecie mah ; quia
nihil eft in fpecie,nifí fpecies prrdicetur de il«
lo,neque fpecies prsdicatur de aliquo,de quo
non predicatur genus: fi ergo aâus non cft bo
nus,quodeft genus, im pofsibile eft vt fît in
fpecie boni.Dico fímpliciter, quia non eftin-
conueniens quôd fecundum quid pertineat
ad ipeciem bon i, fi eut iEthiops ad fpeciem ali
bi-.iic ergo ille actus , volo furari propter elee
mofynam, non eft fímpliciter in Ipecie boni,
fed in fpecie mali,fcilicet furti.Et ad argumen
tum,quia finis dat fpeciem, refpondetur verú
* efle,nilî impediatur, vel in materia difpofita ,
, qua; non eft inpropofito; non enim furtum
cft capax bonitatis, & fíe non poteft recipere
fpeciem à bono fine.
Obieitio. ^ 5ej qUaEres , & inftabis; ergo ille actus erit
formaliter in fpecie furti, cuius contrarium fu
periùsdefinitum eft, videlicet furari propter
adultérin rfV, materialiter eft furtum, & forma
liter adulterium,quia forma eft à fine, fl" Ad
Solutîo.
hoc dicédum eft,fortafsis pofle cóccdi,quód
actus pofitus neque accipit fpeciem à fine for
maliter,quia impeditur; nec ab obiccto , quia
fe habet vt materia , & fie eft in fpecie furti fo
lùm materialiter. Vel potcftdici, quôdillud
obieélum,poftquàm non poteft recipere for-
mam à fine,&pcr confequens neque fpeciem,
manet formaliter in fuá ípecie,& fíe eft forma
liter furtum.
ARTI. VNDECIMVS.
Árticul. XL 28p
fîFtmm omnis circunílantia qua äu
get bon itattm yd malittarn, conßi-
tat aftum moraltm infpecie boni W
malt,
SVMMA TEXTVSi
Onclufio eft negans i Condefi*!
Probatur: nameireun-
ftantia dat fpeciem bo-
nivelmali aäui raora-
li,in quantum refpicitordinem ra-
j1) ■
tionis fpecialcm,&diftin<3:um.Sedi
contingit aliquandoquodcircun-
ftantianon refpicit fpecialem or-
»«Li1
dinem rationis ín bono vel malo,
nifi praefuppofita alia , à qua aâus
moralis habet fpecie boni velma- ...л
Ii 5 ergo talis nçn tribuit fpeciem.
Maior agumenti patet ex dtôis. •
Minor probatur : nam tollere alie -
numinparuavel magna quantita
te,non concernit ordinem najtio-
nis in bono vel in malo,nifí pofita
alia conditione , ex qua adhis fît
bonus vel malus, vt hoc quod eft
effe alienum, quod rationi repu -
gnat:quare tollere alienum in par-
ua vel in magna quant itate, non di
uerfificat fpeciem culpa? , quamuis
illam aggrauet, vel minuat.
EXPLICATIO ARTICVLI.
T ca qua: in hac quaeftione ab auto* RegnU ai
re fufíús funt explicata,
, melius intel totam quae
^
ligantur, opera°pretium erit ád cer- ñionéintel
tas concluiiones,ea que funt cófti - Hgendanu
tuta,reducere. ^ Prima conclufio. Difputatio prim. cócl.
de fpeciebus,& circunftántijs aétuú humano- Vtiliseircü
rum,eft valde vtilis viro Theologo;tum,vt со ft»nti*rü<U
gnofeat grauitatem peccati; tum vero,vt feiat 'Ра0*Я*»
adhibere medicin am pro qualitatc criminum; •i
tum vero,vr magisdeterreat abvnopcccato
quàm abalio:túvltimo,vtcognofcatque funt
iuris ecclefiaftici irregularitates,& exeómuni-
cationes.^ Secunda conclufio. Non eft valde Secffía ce.
neceflaria anxia difputatio de iftis fpecicbus,
& circunftántijs; tum,quoniam eftpotiùs me-
T taphyfi-
/
 ¿90 R' В. Medina:
taphyficalij,quàm moralis:tum verô, quofliá
fanfti & Theologi parùm traitant de iftis : tú
tertiô,quia non oportcr cognofcere grauitaté
peccatorum in punfto,8c in indiuiii bili : tum
deindc,quoníaniTheologo,& confeflario fa
tis cil cognofcere е1Ге grauius peccatum fura-
ri de lptoifaero , quam 4e loco prophano.
•с::. . Vtrùm vero diítinguantur fpecic, non multu
retulerit.Certe" óportet vt Theologus intel-
hgat,circunftantiam qua; non mutât fpeciem,
fspenumcfoaugerc magis peccatum, quàm
circunilantia qua; mutât fpeciem: maius náq;
peccatú eft furari rem magná,& pretiofam de
/ loco prophano,quàm minima de loco "facro.^
Terr.c5cl. ÇTertia conclulio. Aftus moralis habet fpe
ciem eiTentialem , & inuariabilem ab obieftö
proximo, & immediato. demon tirata fuit haec
conclulio fupra аг.г.& 4. huius quxítionis.
Q2.ar.c6d. Quarta conclufio. Aftus humanuspraeci-
puè habet fpeciem ex fine, de hac conclufio -
ne dictum eft copiofifsime articu.4.& б. 1гц-
ius quaeftionis. T,
Quin.côd. щ Quinta conclufio . Non inconuenit quôd
▼nus actus humanus fit ifr duplici ipecie ; vt
qui furatur propter meechiam, fur eft,& mec-
chus.hsc conclufio patet ex articulo 6. huius
quaeftionísrtürñ verô ex 3. Sc 4.cónclufione :
item oprimo exemplo.Nam homo eft in fpe-
cie fulfil an tix, & in fpecie qualitatis,quatenus
albus с ft; fe d quo niá in moralibus id quod eft
, internum, principalius eft^idco denominado
' ' potiùs fit ex fine:proptcr quoddicit Ariftot.
quôd qui furatur propter mocchiam , potiùs
èft mcechus,quàm fur.
sexta сбсЬ ^[Sexta-conclufio.Quando obiedum eft Ьо-
•num de genere fuo, & finis malus, talis aftus
folùm eft in fpecie mali: vt cùm quis dat elec-
mofynah1,vt fornicetur. Ratio eft, quia talis
aftùs non eft bonusjergo non eft in fpecie bo
D.Thom. ni.Antecedens probatur^à D.Tho.ar. 5. ad 4.
argumentum; nam aftus non eft bonus, nifi
habeat omnia neceüaria.
Septi.cócl. ^¡Séptima conclufio.Si obiectum fit malum ,
&finis bonusjveluti cú quis furaturvt det elee
, . mofynam,talis actus non eft nifi in fpecie ma
■ . . li.Probatureadem demonftratione:nam talis
aftus non eft bonusjergo non eft in fpecie bo
,,, ,-. '. . ni.Ex hoc fequitur, quôd fi obieftú eftindif-
.-. . ferens, & finis eft bonus vel malus,talis actus
folùm eft in foecie boni,vel mali.Ifts conclu
Regula: ad fiones manifeftae funt, dequibus parua, aut
«ogDofcen nulla dubitatio fuboriri poteft . *Sedproxi-
eircunftan- mum e" vt exponamus in ipcciali, quando cir
tix 4>eçië cunftantia mutât fpeciem, quando verô non
mutent, mutar.quod fiet perfpicuum his regulis.
prim, arg. ^Primaregula.Quädocircunftantiadicitnor
ExpoCin Prim.Secun.
uam со nform itatcm ad reft am rationcm,con
ftituit nouam fpeciem. Hancconclufionem
ftatuitD. Thom.in praefenti articulo. Ex hac
regula concluditurcmcaciter, quôd quando D.Thon»;
quis furatur in locofacro, illa circuníhntia lo
ci,con ftituit nouam fpeciem ; nam dicit nouá
deformitatem ad rectam rationem,& dicit no
uam iniuriam quae fit loco facro, praeter iniu -
nam quam furtum fecum trahit : furari verô
rem maguam,vel paruam,non conftituit no -
uam fpeciem; quoni am non dicit nouam de
formitatem ad rectam rationera , fed auget
preexiftentem.
«^Secunda regula. Vniuerfa circunftátia qua; Secú.regu.
mutât actum de bono in malum, tribuit no
uam fpeciem.Hanc regulam ftatuit D.Thom. D.Thonu
arri^.ad 4.6c ratio huius recula; eft cuidens,
& firmifsima. Nam fi transfert actum dc bo ->
no in malum,dicit obieftum repugnans reda;
rationi,ergo tribuit nouam fpeciem , qua; ex
obiefto praecipuè fumendaeft.
^[Tertia regula.Quando circunftantia,aut fi Ter.regola
nis eft operi in t ri nice us, no n tribuit noua ma-
lit iam,aut bonitatem; veluti cùm quis pugnat
propter viftoriájCÚm о rat Deum propterDei
cultum,&ieiunatadextcnuandú corpus, di<
со quôd in his operibus non eft duplex boni
tas; nam ilia circunilantia finis , eft intrinfeca
operi. Ex hac regula eliciunt Magiftri noftri,
quôd quando quis dat eleemofynam propter
Dei amorem,& proximi,non eft nifi vna bo -
nitas; quoniam eleemofyna de fe,& intrinfe -
cè,ordinatur ad Dei amorcm,& proximi.Hçc Dare elee-
mofynápro
fententiavidetur mihi faifa; nam mifericordia, pt er amo re
Sc Charitas, fun t dua; virtu:es diftinda; : ergo Deiduplicé
dare eleemofynam propter charitatem Dei, boniuiéha
autproximijdupliccm bonitatem habet , 6c bec.
duplicem laudem promeretur.Deinde,fi quis
non fubueniat pauperi propter eius о diu m , du
plex peccatum admittit;alterum,contramife-
ricordiam; altcrum, contra charitatem. Ratio
huius eft;nam vtrumque cil opus malum , &
ncutrum, altcrum indudit.
ÇQuarta regula. Cire u n lian tia qu # côfcrt fpe Quar.reg.
ciem adui humano, femper tranfit in rati on é
obicdi.Hanc regulam habet D. Thom . art.5. IXThom.
ad quartum.Sc in articulo 10 . ad fecundum ,
& infra quiftione yz. articulo nono. Ra
tio regula; eft cuidens ; nam circunilantia ,
quae conferí fpeciem nouam, femper dicit no
uam conformitatem , aut deformitatem ad
reftam rationcm : femper igitur facit , quôd
obieftum alio modo conueniat , aut dif-
conueniat reda; rationi . Itaque apud Di-
uum Thomam cenifsimum eil , quôd ni
hil confert fpeciem , nifi obieftum , vel id
a quod
 Quaeítion. XIX.
quod tran (it in rationcm obicdi.^Sedcon-
ObieÉU». tra iftim regulam cftvnum argumentum val
de mole ft и m.N л m fi quîs vult in terh cere ho«
minem in cedefia, nolens quód effet in ecclc-
£a,talis circunftátialoci tribuit fpeciem actui
humano, atnontranfit inrationem öbiedi
voluntatis ; fiquidem non eil volita formaü -
ter. Idem patet in nomine , qui culpabilités
ignorât iítam efle fuam , & accedit ad cam .
Item in eo qui fagittis temerariè occidit pa.
Soludo. trem. «J Hoc argumentum habet varias folu-
tioncs: Vera tarnen folutio eft, quod vt cireur»
ftantia veram conférât fpeciem aftui huma-
no,fatis eft quód fit volita forrhaliter,aut vir-
tualitcr , aut interpretatiuè » Formaliter eil,
quando quis vultintcrficerehominem in ec-
de/ia, volcns 'quod fît in ecclefia. Virtualiter
eft, quando qüis vult întcrficere homincm,
nolens quôd effè t in eccleiîa,fed omnibus со*
fideratis vult illum occidere in ecclelia.Intcr-
pretatiuè eft,quandó-quis vult occidere homt
nem in ecclefia , ignorans culpabiliier quod
fit in ecclefia. In omnibus his cafibus , d;co,
quód circunibntia loci mutât fpeciem.Qupd
in primo cafu mutet fpeciem , cuidentiùs eft
quam fit oftendcndum.Quôd veró in fecun
do cafu mutet fpeciem , patct: nam licet iftc
nollcr irrogare iniuriá loco facrd , abfohlte ta
men vult irrogare iniuriam loco facro. Quod
-с .Verá in tertio cafa mutet fpeciem , proLatun
namiftepoteratcauereillud facrilegium , &
tenebatur, & non cauit , ergo facrilegiú com«
mifit.ríx hac regula fequitur Qujnta regula.
Quint» re ^fPcccatum exignorátia culpabil» admiíium,
e ft in eadem ípccie,ac fi fieret ex certa ícien-
tia. Ex hoc loquitur quid dicendum fit ad
quzftionem difbcillimam , qux folebat ma-
gnoperc perturbare Theologos, in qua narrt
fpecie conftituatur peccatum ex iguoraniia
culpabili admiflum. Quidam dicebänt, quód
in fpecie ignoranti£;f§dcertè deeipiebantur y
nam irte non tenebatur feire patrem finira ef-
fe abfconditum in nemore. Alij dicunt,quod
eft in fpecie negl<gentiae:fed ifti errabant pro •
pter rarionem fuperiùs didam.Dommus Ca-
ietanus in loco iam citato dick, quôd ponitur
c«ier.' in fpecie incauta; fagittationis.Scd haec folu
tio Caietani non fatisfacitmam qui accidie
clericumdgnorans culpabiliter effe clericum ,
excommunicato eft,& incidit in omnes ран
nas contra facrileg#s pronunciaras; ergo ve-
» •'- -: rum facrilegium cömmifit. Haec igiturdiffi-
cultas ex poftrema regula adicâa à nobis, ma
fiifeftam fol ut ion em habet. H adenus de ar>
ticulo ti. Si de tota quxftione.
Arde. I. ápi
QV AESTIO XI&
t>e bonitate & ínalitia a&us
interióris voluntatis^ in de- *
cem artículos diuifâr. ,
Introdujo Qugfiionis»
К quaßione prtcedenti lo-
quutijumus de aiiu bono,
Velmalo ingenera, mne de
jcenditur ad afín* interiora
Voluntatis, de quibusprima controuer*
fia Ша erat $ пит fini aliquiàtïus hu
man* Tfoîwitatisjlùdiojij^s'boHiyin po
Hits Vniuerfi-málifint, & Iñtiofi. \ Sed
hete qutftiofuperiùs fuit ihueitigatà ,
nimirum qúdftione pr<zced:art.i. Statt
to igttitr qubtyuntaiïusTtoluniàtis ,?й
boniytum mali,quodex/uperioribus eft
mmfeñumiqu*ritíD.TbomimpraJen
tiquañioue, londe ûBus Voluntatis in-
ttrni, bonitatem malitiam babeaht,
A R TIC. PRIM VS.
frVtrum bonitas Voluntatis dependeat
ex obieft<h!'r.~ n.-i, l^il ■'.i... a.
S VM M À• Т В X T V S,, ,..и jj.;
,lív V
( Onclufiocft affirmatiuaj Conduit*
quam probat DiuusTho
mas in primis automate
' An ft. dicit ení to j. ethi.
c.t.Iuftitiam effe , qua iuftá voïu*
mus.Ex qua féhteñtiá eötifequens
eft,virtutem efle,qua bonaj« ftu -
diofa volumus. Sed bona voluntas
ça eft, quae eftfccildum virtutem: ""■ir'.fL.1
igitur bona , & ftudiofa voluntas Ci 3*.'-i •»
ca eft, qua bona, 6c ftudiofa volu
mus, Cuius rei aliam demonftra-
¿t:.ív й
tioncra adhibct Diuus Thomas.
A^usi? iriquit , humani ex obiefto
Ipcciem babent, vt fupcrius eft de
T i moa
 F»B.Medinae
monftratum:fedbona&: malaopc
ratio voluntatis difiFcrunt fpecie;
bo nu ni igitur& malum ina&ibus
voluntatis praecipuè attenditur fe-
cûdunï ôbicéhim. Quod bona &
malaoperatio voluntatis différant
fpecie,fic probat: bonum enim Ьс
malum funt per fe differentiae
â&uum voluntatis , fiquidem per
fe ad volúntate m pertinent, ficut
verum &falfumad rationein, cu
ius atfus per fe diftinguuntur ex
differentia veri &rfalfi: quemad -
mod um igit ur vera &c falia opinio
fpecie diftin^uuntur, ficfanè bo
na 8¿ oiabvoperatipípecic differ-
LLC Л Т. I d AR Tí CV LI.
Ц«с JD/Tho.plus refpondet, quam
qux fiuit:petiuit namque foliim de
• bónoA refpondet de bono & ma*
loiSL de bono quidem non eft du-
bium,quin fi'voluntas bona cft,oportet vt bo
ni tit; fed de fecundo, quad fivelütas mala cil,
oportcat V t mali litron i ta notû eil, imo con
Vttí Tolun trarium videtur.Voluntas enim quaquis vult
tu mili dare eleemofynam propter variam gloria, ma
femper fie la efl,cx obieCtû bonùcll: fed articulo fequen
mli. ti videbimus quod obiedum malum eft.liqui
dem quoded malum ex fíhe,fimplic¡tcr ma
lum eft. Vera tnim eft ilia fententia D.Diony.
à nobis fupcriùs explicata; bonum cófurgitex
integra caufa,rnalum exquocunque defedu.
Notan Jii ctiá quod hic non agitur, vtrùm to
ta bonitas fi t ex objecto; fed folùm ad hue fen
fum, vtrùm requiraturadhoe vt volutas bona
fit,quùd fit boni obicdi.licèt fortafsis hoc ad
borritatém âdus non fuffîciat. de quoin arti
culo fequenti.Concluliö igiturD.Tho.indU-,
Cilet. bitataeft.Sed Dominus Caieta. magnú pro-
Aftuibon* ceflum format fuper il!ud,quôd bonum & та
Jcmilui an
difierpt in lum funt per fe differentia* aduum volútatis,
cíTc naturae Ytrii intelligatur in efle naturœ,vcl in eflc mcij
an Го1в in risj vtrû ne taciát opera ipfa differre fecundum
«<Te morí J , naturá,an potiùs idé adus pöfsit eue furcefst-
CcnnJ. uè bonus, & mabs.Córa. fuper iftú articuló у|
detur tcncre, су etiáin effe natura;; & ideé nó
polTunt cffeadus eiufdcm fpeciei ifl fcíícriirti*
ra';vnui bonus, & alter malus; псф vain adu»
Expofin Prim.Secun.
fecundum naturam potcfl effe bonus ¿V malus
fucccfsiuc.Gabr.in i.d.^ i.q. vnica,conftituit Gabr.
multas propolit iones in patrociniú huius fen-
tcntiae,quarú prima cft;quôd adus nó poteft
fieri ftudiofus,qui priùs erat vitiofus, line no«
uo adu volutatisj'&infcrt corolariü , q> per fo
lum aduoatum nous rationis non potell fieri
cx bono malus,ncq; ècontrario.Ponit deinde
aliam propolitioncm.quod adus qui eft pro -
pter bonum fincm,eft intrinfecè, & fuapre na
tura bonus; i taque non pote it fucccfsiuè effe
malus; qu ¡a fi mutatur fini<,mutatur & actus .'
Sed & tertiam propolît ionem cóftituit, quód
adus indi fl eres, idem numero cli ci tus a volun
tate,non poteft fieri bonus,ncc malus; &; fie fe
cundú eum,adus malus elicitus,eft intrinfecè
malus; 5ibonus,imrinfccc bonus; ^indifférés,
intrinfecè indifferés.Ex qui bus fentérijs,fi re-»
déexpédátur,cófcquéscft,quod adus bonus
& malus,nó folùm in genere moiis, verú etiá
in genere naturat di fferú t. Kur fu s confequens
eft,quod idem adus numero, non poteft efle
fucccfsiuè bonus & malus, quae eft opinio Có
radi;& fuadcturfic effe optimisargumétis. In 1 ЛТ*
primis. Bonitas ¿V m ali tia adus,ex obiedo ac-
cipicda eft: ergon ó potcfl cx bono fieri mi.
lus,nili variato obicdo;quovariato,ncceffe eft
adum variari fecundú natura; liquide adus
in efle naturx, ex obiedo eiTentiam & natura
babeuDeinde.Adusvolútatis intrinfecè depé.Seena<,IM'
detarationisiudicio,&'prenotione;nihilenim
eft voli tum, quin priùs cognitumjat adus bo>
nus & malus ex diuerfis iudieijs dep endet; bo
nus fiquidem eft conformis veroÄ redo iudf .»;'. ■
cio;rrtólusverc^falfo,&crronco:differútigitür
fecundum natura. Praîterea.Habirus generan Tothu*
turexadibus, vtdoeet vniuerfa Philofophia
m oralis:(i igitur idem adus fecundum natura
fuccefsiuccft bonus &malus,fcquiturcjí€x ta
hbusarïibus gencrarentur habitus contrarij,
vnusvitiofus,& alter ftajdioüis, vel vnus Sc
idemeritjvirtusj&'vitium; fequitur mrfum çp
virtus inclina ret ad m al ü; quod lie oftédo:Có
ÍUtuamus namq; exempli gratia,temperantiá
indinare ad fumendum eibum in tali tépore ,
& in tanta quant itatc; tun с concludo argumé-
töjtempcrantia t l.cit hanc volitionc, volo co-
medere in illo tempore A'in tanta quantitate:
ibd hse volitio fecundú fubftantiara fuam Sc
naturam poftmodum poteft eile mala, v t í¡ с 5
tinuetur propter vanam glbriá: ergo tlpcran-
tiainclinatadmalû.Vltimô.Siidemadus nu VltímJ
mero poteft efle bonus & malus fucccfsiuè, fe
quitur ^pad* fidei fupernaniralis,&diuinfpof
fit fieri iucccfsiuè ad* fidcihumanç,& errátis;
cj^redèfequatur,patet euideti arg.Ná precipua
, ratio

Hûô qua vtuntur Theóíqgi ad oftendèndurH
cundem л ¿tu m numéro, poifc per fuccefsioné
tcmporis cfie bonjirri &malum,ifta eft;potcft
<enim homo feria quinta ante horam duoded
mam habere i! tarn volitionc, volo comedere
carnes,& continuare candem volitionc vfq;
ad horam duodécima; quis prohiber; & tunc
volido quae prius erat bona,poftmodú effici -
tur mala. Sed h.v с ratio, Ii bene cxpédatur,om
niño perfuadct,qubd idéadus numero, nunc
lit fidei diuinx.n je vero fidei humans fallibí
Jis.&tenim cóftituamus Iudaeum parùm ante
Chdfti naduitatc habere hoc iudicium,Chri-
• Л ftus nafcetur;curfusfaciamüs quod continuer
«undé actum nato Chrifto, qüem ipíc igno-
„ f»» natura eflejtuc adus,qui prius erat fidei di
„■ • tiinac, & infallibilis,poftmodum Ht actus fidei
•■■ '• humana,-, & errantis;iam enim illud iudicium
■' 'J- falfura eft.Hcc omnia cófirmantur. Nam ad
actum bonum,prsecipue fi fit actus fupernâtu
ralis virtuiis,requiritur auxihum fpeciale,&fu
per naturale, vt habet fana doch in a, & non ad
actum malum.crgo differunt fecundum natu
«:iiet. ram.Cotrariam fentendam tenet doctores in
Duriod. prirais graues.Caict.hic. Durand-in z. diftin .
OfteoL ^0,qUseit.2.& J. Capreol.in eadem diftindio
Prim. tScI. nc,Pro huiusrei explicatione eft prima propo
A&a'i ciuf- fit io.^ Actus eiufdc fpeciei fecundú naturam
fpeciei poflunt efle,quorú vnus fit bonui,& alter ma
fecundú ni us.Probatureuidétiexemplo. Namoccidcrc
íuDcci потшет> ^ oaturá,& fubftantiam operatio-
▼nusboB* 41's confidercs,eiufde fpeciei cft,fiuc a iudice
alter malas occidatur homo,iiue à perfona priuata:at ve
ro occifio hominis à iudice facta, bona eft, &
. laud abilb; à perfona priuataefteda,mala eft,
áíuerfiYeV & vittiperabilis. ^jSecudaconclufio. Diuerfi
in y -ncre aC^as ш genere naturae, funt eiufdc fpeciei in
xuturç, funt genere moris,quantú ad bonitaté & malitiS ,
eiufdé ípe- quod patct.Ná comedere perdices téperatcSc
ciei in ge- fobrié,& comedere oua,& pifccs,sd eandévir
теге шогЬ tutcm téperantia; pcrtinet,quae eft virtus eiuf-
dem fpcciei(nilï velis tot temperada? virtutee
diftingucrc,quot furit ciborum genera) bonú
igitur & malujfunt differentiae a&uü humano
Тегь cócl. rum in genere m or is, fed nó in genere nature.
ï^fun^iff1 ^Tcniî cóclufio.Negari non jjoteft quin ide
tiiix дйиа a(^us numero, pofsit fuccefsiue effe bonus &
tumanorü malus.Probat hoc Cáet.ex c6paratione,quà
in genere D.Tho facit ad actus ¡ntelledus : darum eft
inorif.non cntm,quod vnus& idé adus iatfJlcftus, po-
in gerrere tcft fuccefsiuè с fie verus&falfusrgBcnfus enim
îdém aftu. 4«° c§° aircn^r lctmm Г«*«Л?Ur r.Cftè
numero po valcre,fuccefsiue cftvcr'.&fairusabfq; lui mil
«eftfuccefii tatiqne:fi enim Petrus definat fcribere,aut rê
ve dT- bo- ftè valere,affcnfus qui antea verus erat, falfus
•ttetaul». eftgne fui mutatjene, per foláobiecti variai
i
' Artîc. '■ t.'
Щ
lidnS.Ide pâtctjcùm volo cognbfcere hác fee
m in á ignorada inuincibili,& poftea ей vincî -
bili,& culpabili.túc fané volido, qux prius bo
na crat,poit modum mala, & vitiofa eiheilur.
Idé о(tendit ur excmplo fupcriùs adhibitq,de
eo qui vult comedere carnes feria quinta ante
horam duodccimam,&perfiftit in cacle voli
tionc vfque ad duodecimam. Hoc ipJ urn de-
monftraturefle verújCiun facerdos vul't cele
brare Miflam in cccleiia,& pcrleucrat in ea dé
volitionc, ctiáií intcrdicatur ecclelia ipfo igno
rant? culpabiliter,tunc volido que pnùs bona üd-o'sM
crat,mala fuccefsiue efficitur. Ex his conclu - ' ""»-
fionibus intclligitur aperrè,quemadmodù bo
num & malú nó funt per fe eufferêtiae a&uum
humanorû in genere naturae, fed tamummo-» ь.Уа
do in genere moris:qHod effe verú,vcl vltima
conclufio manifeftè con uincit. Si quidé vnus
& idc actus numero, pot eft eile bon us,& ma
lus fucccfsiuè,quod efiet impofsibilc prorfus,
fi differentia fecundú bonum & malum, effet
differétiain efic naturs. Ex cifdçtçoflclufioni í-!?*^10'
bus plané concluditur,quod alia; fiint diffère- aôuû""^
tía? actuum humanorú in effe naturae, & alias fe natura.-,
in effe moris,quod explicat in primis elegatcr &<liz inge
D. Tho. folutione tcrtij argument!* Bonum new moni;
enim praefentatum voluntati per rat ionem, vt ^ î Tbeia«
obiectum,& in quantum cadi t fub ordine ra-
rionis,hoc cft,in quantum eft cóforme aut dif
forme ad reebm rat ionem, ad genus mods
fpe¿tat,& caufat bon itatem , aut malitiam mö •
ralem in aétibus hùmanis; ratio enim eft priá .*
cipium humanorum aftuum;in quantum vc-
ro eft bonum quoddam naturale,aut malum,'
caufat bonitatem, aut malitiam n at и ralcm.Ex
ij s argumenta omnia in contrarium propofi -
ta confutantur. . .
Щ Ad p rimú nam que dícendú cft,quod cum Jolutlo it
$dus fit ex bonoI malus, varietur quidcobie- Ad primd:
du. in genere m oris, at nbnin genere naturae*
Щ Ad fecundum argumentum, duo dicendá Adfecunál
funt; primo aio manere idem iudiciu in gene*
re naturae, variad verô in genere mods, pro
pter quod prius eratverú,& poftea fall um.
Deinde dico pro folutione argumentí , quod
licèt iudiciu effet omnin o diuerfum,nó fit co
faquen s quôd adus voluntatis varietunchari-
tas enim vix,& patriae czleftis , eadé perma-
net,cum tamen(vt cóftat ex vera Thcologia)
iudicia lint longe diuerfa: in via nam que iudi-
camuspcr fidé, in patria caeletti per fpeciem« ' \
& ciará vifion c.Cçrt с idem calor pdteft à foie
&abigne procederé; non eft ergo mirùm çjr
eadem volit io à diuertis caufis procedat.
%Ad tertium argumentum,concedo primùm Ad
quo d idc adus in genere nature pot eft ge n с-
' " J $ rare
 294- F¿B.Medlnae
rare duos habitus ccV. rarios,vnú» viriofum , Se
alterum,ftudiofum:nam qua ratione cft actus
ftudioíus,generabic habitu ftudiofum.qua ra
tione éft actus vitiofusjgcnerabit habitu vitió
fumrcavterùm non admittit vcraTheologiail
Iumvnum a&úbonum vel malum in genere
morís producere vnú habitum.qui (it virtus,
& vitîum.Itaq; quanquam' admittat Theolo-
gus,quodidéadus poteft fucccfsiuè efle bo
nus ¿t malus, nunquam debet admittere , çp
idé habitus fuccefsiue pofsit éffc bonus, & ma
IdEbibiru j lus.Cuiús rci différétiam opcrxpretium eft di
fuccefnuè ligcter explicare. Durandusin i. diftinftione
ffbonui & 40.qu*ft.3.folutione ad pnmum,in huius dif
malm. ficultatis cxplicationcm dicit,quod qucmadT
Duiand. modum vnus idemq; aétus poteft fuccefsiuè
cfle bonus, &prauus; fic& habitus : opinio
cnim(autore Arift.j.Ethicc.i.) aliquando di
cit venim,aliquádo dicit falfum. Addit tarnen
Durandûsquod habitus ftudiofi, qui pruden
cia diriguntur,nunquam funt mali ; prudent ia
tiamqiic ftmper dicit veru: que explicado mi«
hi prófc&ó non placet.Nam in primis opinio
... . nunquam eft habitus bonus; dc ratione nam-
iл* • que habitus boni,& ftudioli eft,vt fempcr in
clinet ab bonú,quod opinioni competeré no
poteft; liquidé fallere nos poteft,& ad f a 1 (um
înducere.Kurfus aliud Vitium habet fententia
Duran. non enimcxphcat,quideftquôdac~tus
¿hidiofus poteft cfle malus fuccefsiuè,& habi>
tus frudioûis non pofiit fieri malus. - t
Aacotii re ^[Dicendúcftigitur(&hxc,quátum exiftimo
clivera lolut to) quôdquemadmodum idem
actus in genere moris,nunquá^poteft herí fuá
ccfsiue bonus &malus;hnamq; fiat ex bono
malus,iä diftinguitur fpecie in genere morís :
ad cundem modum habitus nunquá poteft)
'.¡-i *- fieri ex bono malus,neque ècôntrario; quo -
•■' mam habitus Temper ad genus moris fpectat:
acquiritur eni m habitus v t de termin et p oten-
*- tiam ad a¿lú bonü , vel ad malum in genere
morís, non ad acta bo nu m in genere natura:;
nam ad tales actus poten tía de le determinara
eft, ñeque habitu determinante opus habet.
Sed vtadfolutionem tertij argumenti redea-
mus,addcndi'i , quod cùm virtus non inclinée
nib ad actum bond fecundum omnescircun-
ftantias,quádo oportet, & prout oportet,quá
uis actus .nanear idem fecundum naturam , li
malus redditur in genere morís, virtus ad i HQ
Ad Yltimú. actun deinceps non inclinât. Щ Ad vltimum
argumentum confutandum,raultaadducifo.
lcnt,qux à nobis alio in loco.nimirú.q.tfyex-
plicabútunnunc illud brcuiter dici poteft , in
[ explicarione argumétivariare do<äores:quidl
cnim conc«dunr,quod actus v imuis infufj,&
Expof.in Prím.Secun.
fuperhaturahs in genere natura, nó díftingtíi
tur ab actu virtutis acquiflr*;& ideó idé adus
in genere natura poteft efle fidei fupernarura
lis,& poftmodú fidei humana?. Quidam verá
hoc putant efle falfum,& regula* fidei noftrse
íduerfum-.quorú autorü diflcnliones vfq; ad
locum commemoratum fedare nó po flu mus.
Dicendum eftigitur(ne argumentú fine con*
futatione relinquatur) quod licet actus in Тдь
dseo continuetur , & pcrfiftatidé,nó eft cófe-
q tiens, q> non différant in genere naruraimul-
ta liquidem cótinuantur,quz in genere natu
ra: diffcrút; vehit infertú,atq; virga , Cuiui vni
medietas eftficca,& aha viridis. Vcl dicendú, ra!ij&
quôd multa videntur ad fenfurh cótinuari , & .|||M||
eadem perfiftere, quaefidiftrí£téexpendátur, iii,oec pof
eadem non permanét;vt patet in exemplis du fane eue
dú cómemoratis, & in motu canis de alta tur- >^«>че^; -e
ri cadcntis;cuius motus(fi verafunt quae dicút г? -оЦ011*"
PhiIofophi)in medio itincre cum moritur ca-
nis , interrumpitur. His addendú eft, < \> actus
fúpernáturalis,& naturali«,cótinuari non poC
funt,fiquidem di tic runt rota natura ,& fpecie :
ea vero qui natura difrerunt,nunqüam conti
n uan t ui : actus vero bonus,& malus , qui inter
n at uralia computan tur, no eft mirú quôd con
tinuétur; liquidé in genere naturae non ade6
difl ci unt :& ideó nunquá concedam, actum Гц .
pernaruralcm continuari cum aclu nanirali;
quamuis id admittam in acribus moralibus, -'■ •'
qui naturam non fuperant.Hsc de ill o articu
lo,ad fcquentem articulum veniamus.
AR ti. s eçvn dvs;
f Vtrim bonitas Voluntatis dependent
exjolookefto.
SVMMA TEXTVS.
Onclufio cft affirmans. ccncinfi«*
Nam bonitas volunta» ■■•
tis ex со per fe depen-
det,quód perfe bonita-
tem facit:fed obie#ú per fe bonita " •> ■
tem facit in acb ; circunftantia?
enim funt accidentia aftushuma -
ni. ergo bonitas voluntatis per fc ■ -.
ex folo obiccb depender. Cuius
rei eft altera probatio. Nam prin -
cipium bonitatis vel malitia: hu -
manorum aftuum , eft ex adu
voluntatis , S< ideo bolitas &c ■ -/■» 0
mar«
 Qu^ftion.XIX.
malitia voluntatis fecundum ali-
quod vnum attenditur , aliorum
vero a ¿t au m bonitas & malitia po
teft fecundum diuerfaattcndi í il-
lud autem vnum, quod eft princi-
piuminaliquo genere,noneft per
accidens , led per fe j quia omne
quod eft per accidens, reduci de
belad id quod eft perfe, ficut ad
principium$&: ideo bonitas volun
tatis ex folo vno illo dependet,
quod per fe facit bonitaté in aótu,
ícilicet ex obie&o, & non ex circu-
ftantijs , qux funt quaedam acci
dentia a&us humani.
EXPLICATIO ARTICVLl.
Conclufio COnclufio huius articuli mirabilis eft, 8¿
articuli exa fubuertere videtur omnem philofo-.
minarar. phiam.tum diuiná,tum humana, quod
Prim. arg. fie oliendo. In primis,in articulo 4. fuperio*
contra con ris qusftionisdemonftratum cft,adú volun
tluiionem. tatis interiorem habere bonitaté & malitia ,
laudem & vitupcrium,cx fine, &czteris cir
cundan tijs;cui defi nitioni conclufio huius ar-
jcctidura. ticuli omni no aduerfatür. Dein de fi qui s fura
ri vult de loco facro, ea volitio deteriorfit ex.
circunftantia loci facri;atque adeô qui arden-
tióri volúntate vult aliquid,fi estera funt pa»
ria.plus mcretur,aut peccat;& haec circu nf tan
tiatenet fe ex modo operandi, & non ex obie
do.Idem confirmatur.Nam manente eodem
obiedo omnino, fi actus intcndatur,& vehe-
mentior fiat,eft peior, vcl melionergo non to
Tertium. ta bonitas, aut malitia péndet ex obiedo. Pra»v
terea.Habeat laicus volitionem venandi , ha-1
beat eandem volitionem morrachtts ; in laico-
ftudiofa eft ; & laùdabilis , in moria'eho verd1
m ala, & vit upcrabilis; & hoc tahtùm prouenif
Vlciraum. ex circunftantia opèrantis'.Vllimô.Ad adum
virtutis perfedifsimum , ribn fatis éft operari
ftudiofa,& iuftà^d promptè, & déledabiH
Varii coo. fen'ergo bonitas non folum peiidet ex obie -.
cluflonii do,fed ex modo operandi. Pro huius dubij
explicado- explicatione friendum eft , quod conclufio
pet- huius articuli varias habet explicationes. Con
Conrad. radusdicit, quód cùm bonitas moralis fit ex
obiedo , & circunftantijs , differentia inter
adumcxteriorem,& interiorem eft , quód-
drcunftantiasfuntobicdum adus interioris*,
quia funt volite; ñon autem funt obiectum
Articul. II. _to£
â&us exterioris: non enim adüs exterior peí
fe ferturin finem,fed peradum voluntatis re
fertur in fieé;& fie totü quod habet adus ex
terior ab obiedo, & fine,&circunftantijs,to-
tum habet adus interior ab obiedo, quia ob-
iedú omnia illa in с lu d i t. H je с explicatio mihi ImP°gna" -
omnino non placet;tum,quoniam aduerfatür tur Cotii<
dodrinsefuperiùstraditx;tumverô,quoniam
apertè aduerfatür D.Thom.in hoc articulo:dt D.Tbom.
cit enim ad finem articuli,quôd adus interior
voluntatis aeeipit bonitaté ab obiedo,quod
per fe caufat bonitatem aduum humanorum,
non ex circunftanti js,que funt accidetia aduü
humanorum. Itaque obiedum quod tribuit
bonitatem adui interiori voluntatis, nó inclu
dit circunftantias, vt falfô, & contra D. Tho <
afferit Conrad. Dodifsimus Vidoria , quem Míg.Viá,
honoris caufa nomino , varijs modis propo ■*
litam dubitationé diflbluebat:duo tantum mi
hi probantur.In primis dicebat Diuum Tho-
mâ loqui folùm de bonitate,& malitia fpccifi
ca, it a quód tota bonitas , vel malitia proüehit
ib obiedo ; pote II tarnen aliunde eile maior
vel minor in cad cm fpecie, vel ex intenfioae ,
vcl ex modo operandi :& hoc videtur de men
tcSandiThomx.in artic.i.& 2. femper dicit
quod bonitas, de quadoquirur, eft per fe , &
ПОП per accidens; bonitas autem quae nó per»
traet ad fpeciettt, & ex circúftantijs fumitur,
nó videtur per fe,fcd per accidens adibus hu-
manis со mpetefe;m anen te enim eodéadu in
genere m oris, vari at ur adus ex circunftantijs.
Secundó dic-ebat,quód Sandus Thomas non
intelligit,quód tota bonitas actus interioris fu
m a tur ex folo obiedo,fed folùm quód ad bo
nitatem adus interioris fufficit, & fequirimr
bonitas obicdi,& ad malitiam eius fufficit, &
requiritur malitia obiedi, non curando an
aliudc pofsit talis adus fieri m clior, v el peior.
exempli gratía.Volo dare eleemofynani , di-
coquódad bonitatem 1 Hi us adus requiritur,
& fufficit , quód datio illa elecmofynx bona
íit;& voló occidere nominé , ad malitiá illius
requiritur, & fufjficit,hpmicid¡úiUud malum
ofleídatocfirt vtroqtk pofsit eile aliud, vnde .;„ -. „•_»
pofsit.etíjs bonitas vel malitia maior, & ideó
njalitia^vel bonitas ex obiedo perfe depédet,
quia iftud requiritur- & fufficit ad bonitatem
rfdúSjVel malitiam.Ália; bonítales,-& mafitíat
funt accidcntales,& ideó D.Tho.in cócfcfio-'
ne non dixit, quod tota bonitas adus ex obie
do cft,fed quód bonirásadas inttriorís èx fo-
lo obiedo dependet : dependeré veró cft,
non pofle eileJipe illo -, & ita eft, quód adus
interior nó potéft eíTe bonus»fine bcuioobie
do;*:fiobiedü eftbenum,adus bonus eft.
T 4 Ccr-
 29 б EB.Medinae
/uteris re- Ccrtè apta» & idónea; funt iftae cxplicationcs;
folutio. fc¿ vt paucis explicationé veram cóprchenda
musjdicendú eft, quod voluntas habet boni*
tatem primariam, & inuariabile à folo obje
cto, ícd accidentariam , & fuperadditä" habet
ab alijs circunftantijs.& quod ha>c fit fana ex-
politio, patebit in tuend literam articuli. Alij
funt qui mordicus defendút iítá fentcntiá , çp
bonitas voluntatis tantùm dependeat ex folo
obieâo,fed loquuntur contra omncPhilofo
phiam,& contra veritatem;quapropter relin-
D . Iben» quédi funt.Ex his patet quid intclligat S. Th.
in folut.ad i.quöd cùm a&us habet plures fi
nes, bonitas volútatis ex vtroq; prouenit , tá-
quam ab obiecto ab vno,ab alio t л n quam à ñ
ne,h'cct vtmmquefitobie<âum;putà , fiquis
vult pecuniam propter honorem, & honoré
propter nuptias ubi cóuenientes, alia eft boni
tas qux eft ab obiecto, feilicet pecunia, & alia
à nupti js;fcd prima eft cífcntialis, fecúda acci
dentalismam ad bonitatem actus interioris re
3uiritur finished non alius finis,& ideo fi funt.
uo fines,vnus illorum per accides eíh& idé
eftiudiciú fi vna volido imperctur ex altera ,
vt cùm quis dat elcemoíy nam propter chari-.-
tatem; volitioenim im perata habet bonkaté,.
fed accidentalem ex imperante. Pro quo ad
ueñen du m eft, quod id, quodtft ad finé,,vel:
habet ex fe vnde appetatur,vel n o n ; (i n ó , túcj
bonitas eius,eft bonitas fihis,5:nó alia, vt cùra:
voló medicinam propter fánitatem;& fie ear:
dem eft bonitas obiec"ü&.fini,s: fi autem ha-t
bet vnde appetatur,ranc diftert bonitas oble
era bonitate finis, & bonitas finis eftaccidé
talis, quia non requiriturad actum voluntatis
« bonum»- ■ . . " • i >i о". ■ ¡ J..
ART 1С. TERt IV^Sp!
tfVtrùm bonitas yolùntàtis âebendtdt
э funt,quando ad amufsim, &regulá arris, fünf ; -ыъ'я < .ц*
a rattone. JIM. O
у.. и..
SVM M A TÍXTVSi .-ü
Conclufîo. Onclufip cft affirmajtiv
quam probat in prmiie:
Hilar. autoritäre Hilarij .10
Trinitate in principio It
bri. Immodcrata eft, inquit, om-
nis fufceptarum vojuntatum per
tinacia, vbi non rationi voluntas
fubijeitur. Sed bonitas voluntatis
confiftit in hoc , quod fit mode -
Expof.in Prim.Secun.
rata : ergo bonitas voluntatis de-
pendet ex hoc, quôd fit fubiecb га
tioni. Deinde demonftrat ex ra -
tione certifsima:nam bonitas vo -
luntatis dep'cndet ex obiecto , vt di
éhim eft iuperiori articulo : obie-.
¿him autem voluntatis proponi-
tur ei per rationcm; bonum enim
intclleéhim, eft obie&um volun-
tacisproportionatum; quo maxi
me ab appetitu íenfitiuo difeer-
nitur, cuius obicóhim eft bonum
particulare,quodapprehendit vis
fenfitiua: bonum ergo vniuerfa-
le quod ratio apprehendit , eft ob-
ie&um proportionatum humanas
voluntatis, & fie illa voluntas bo
na erir, qua? fuerit conformis re
da; rationi,proponenti ver um bo
num.
tXPUCATlO А К T I С V L I.
Ro huius articuli dilucidatione ad--
KfW
I ucrtat Theologus , cpvt operatio
humana recia lit,& fiudiofa,ncccf-
fe eft vt reâç rationi fit conformis;
recta namquc ratio;& vera rcrum agendarum
intclligentia,regula eft,& norma humanarum
operationum , qua honcfta & turpia judi-
cantur vniuerfa, Itaquc quemadmodum res,
artificiofa; tunc oprime, &af£abrc çonftitutîp.
com poí i tit; fie pperationeshumana» tunc iu —
dicantur ftudiofae j & reclae ,-quandp:recbe ra.
tipmfucrint.confentancs.Propterquod Art- Arlftot.
ítot.dcfinit virtutem moralem , quod fit habi
tus clcctiuus in mediocritate confifteps,prout. ^ьянИУ
vir prudens determinaucrit.Exqua definitio-
ne in tclligitur, definition em prudenris eile re
gulam,&nprniam humanarum qperatiqnum;7 _ r n(V
qua de re facit longum difcurfumCiccro lib.i. . Cîçer*..,.. ,
oelegib.^Hludctiamobfcruandum eft,ratio 4?$%* •
nem hue intelle&um,dupliccm cífe; fpecula -;tl0'
tiuara,& pradicamjqua* non diftinguútur fe—
cundum cíTentiam,fed ex fine,vt pra?çlarè do
cetD.Tho.i.p.q.79.artic.n.Finis rationisfpc °«ТЬош
culatius cft, intendere veritati cognofcenda;j
finis vero praäica.',dingcre operationé; qua-
propte»
 Quseftion-XIX.
Officm in- propter vbi définit fpeculatiua ratio , incipit
telleclus pradica. verbi gratia,officiú,fiue operario in-
practici & telledus fpcculatiui eft hace , demonftrare na-
fpcculatiui
turá,& pulchiitudiné virtutû, & quàm fit lau-
dabile , & honeftum rationé fcqui;hîc définit
fpecuIatio,& incipit praxis,& fie côcludit;bo-
nûrationis in omnibus fequendum cft. Ideo-
que verum eft quod quidam dixit, intcllcdus
ípeculatiuus extenlionefitpradicus. Ad hoc
Proueib«j. propofitum dixit fapiens Prouerb. 9. Scicntia
fandorum , prudentia : id eft,quidquidfandi
fpeculantur,ad fuas operationes dirigunt.
Verá iudi- ijf Sed & illud confiderandum eft, quod vtfit
fiuFri^,ci verum iudicium intelleduspradici^fatiseft
inte e us qUocj çlt regU]aj & norma ad ftudiofam opera
iionem, licet fpeculatiuè falfum fit. Exempli
gratia, quádolacobaccefsit ad Liam ex igno-
.; :rantiainuincibili,putanseflefuam vxorem,ha
buit hoc iudicium pradicum ; accedédum eft
ad banc fecminam ; quod fpeculatiuè falfum
crat:propofitio verô ab со quod res eft,vel nó
eft, vera , vcl faifa dicitur ; at re ipfa vxor non
erat; caeterùm practice illud iudiciú verü erat:
erat enim regula dirigens ad redam operatio-
Aiiflo. nem,quam vir prudens approbaret.Vndc Ari
ftotc.6. Ethic.c.z.inquit,quod Veritas intcllc
dus pradici eft, cóformiter fe habere ad appe
titú rectum. Ex quibus prineipijs confequens
eft,veritatc intcllcdus pradici non confiftere
in rem cognitione , fed in diredione ad redä
Obieclio. operationem. % Sed contra eft argumentum.
Nam in hoc articulo definitur, appetitú & vni
uerfam operation! humanam,ftudiofam eile,
& redam,ex eo quôd eft conformis reda? ra-
tioni.in prineipijs verô pofitis definitur,boni-
tate& veritatérationis pradica; efle,eonfor-
~. . -, miter fe habere ad appetitum redum: videtur
. .. ergo in praedidis definitióibus eiîe circulum,
Solutio. & magnam confufionem. Hanc obiedionem
D.rhom. laborat depellcre D.Tho.hic ad fecundújqujB
vt euidentiùs confutetur dicédum eft, omni-
noefle idem quôd operado fit conformis rc-
dœ rationi,& quôd fitcóformis redo appeti-
tuiiSenfus enim prima: fententiae eft, illa ope-
M клака? rationé eue bonam* &.ftudio{am,quam deter
minât reda ratio & viri prudentis intelligétia.
§çnfus verö.fecüdaefentcntig eft, illa operario
$ft ftudiofa, qua définit vir bonus eile ftudio-
fym;&¿ certè iftç défi nitipnes pro codé valent.
Y.el diçendù, quôd prior definido eft ex pro-
ßrijsprincipijsj&quod aiût dialediçi,à priori;
pofteripr definitio eft ab efledu, & quod aiût
•л dialcdici , à pofteriori, Vltimo feiendum eft,
T.
Ar](tot. quôd AriftOfX.cthiíC^.reqnirit tres çonditio-
C6diciones qes ad adum virturis; prima, quôdj^gens lit
jjj i$eAs;<iein4ç Уt el^*t,propter ip/um&frtia,vt,
-Il-
1
Artie. IIL. 2p7
ftabili animo, & firmo operetur. Circa prima
condition! nolo difputarc, qua? fcientia rcqui Adafluni ,
ratur, feiétia moralis, an prudentiajfed paucis moraliter
bl.l:U CJUX
explicabofententiam meam. Dicoprimô.Ad iciencia re-
actum moraliter bonú,non cft ncceflaria fcic- quiratur.
tia moralis:nam iufti homines operanturiufta
& rcda,quinon habentfeientiam moralcm.
Secundó dico, quôd non eft ncceflarius habi AdacrSmo"
tus prudentia? : nam peccatores nonnunquam laliter bo
operátur opera moraliter bona,vt docet fides ni! поп e(c
neceiTarius
catholica ; at verô non habent prudëtiam,nec babitus рсц
caeteras vinutes femper. Tertió dico, non elfe demia:.
neceflariam adualem prudentiam, qua iudica
tur de bono & honefto : patet de homine qui
comedit hora cófueta, & temperate ; vel de il-
lo.qui reddit debitum vxori fuse fine tali adu;
iudicium durifiimum eíTct ailerere quôd talcs
non bene facerent : nam lî dicamus non bene >
agcrc.fccudum D. 1 hom.fequitur quôd pec- í. -\
cent; in indiuiduo enim no datur adus indiffe
rés. Quarto dico,fatis efTequôdiudicet virtua
liter dc bono, & honcfto, hoc eft, quôd prius
in vniuerfah, velparticulari iudicauerit, & con
trarium iudicium non habuerit; vt cùm mari»
tus propoíuit cognofcerc vxoré fuá , quia ho-
neftú el tjcùm vero eá poftea côgnofcir,nô ju-
dicado an fit honeftum, пес ne; dico ilium re»
dè operari.probatur (ficut folet probare Ari- Arifto; ,
ftot. magnus philofophus)quouiá ita viri bo»
ni confuefeunt operari. V ltimô dico,ad adum
moraliter bonú, hoc iudiciú ctiá virtuale non
eíTe neccfiariúiná cum quis ex pietate naturali
dat eleemofynam,qui nunquam habuit tale iu
dicium, пес recordatur boni honefti, пес vir»
tutis,bonú opus operatur; fatis ergo eft,& re-
quiritur vt operatio fit reda, quôd fit confor«
mis reda: rationi,& in adu exercito,& non in
adu lignato.SedOcham in.j.fentent.q.^.Al- Ocham«
Almayo.
mayn. in fuis moralib.c.6. Gabr.in.i. d.4i.q. Gabr.
vnica,& in.j.d.ij.q.i.non funtcbntenti adua
li prudétia, fed pranerea dicút, oporterc quôd
cöcurrat effediuè partialiter,ac etiam obiedi-
uè;itaque,fit talis ad*, voló dare elcemofyná,
quia fie à reda rationé didatum eft. Щ Patet Ariflo .
hxc fentétia; primo,. quoniam fecundum phi- l'iimúargi
lofoph.vt actus fit virtutis,necefliim çft quôd
3ge.ns operetur feiend &¿ propter hocy & qpia
(át^dc didaCredaratio.fSecûdô. poteft cf SecuaduraJ
fe quôd aliquisiudicetpium efle dare elcemo
fyná, dare propter alpun caufajnyefgo opor
tet vt det,quia fie reda ratio didat. ^] Vltimô Vltimu»,
çft argumentum appâtés^ fit homo qui habeat
duo hxciudicia, honeft.ú eft comederc,& de-
ledabilc cft comedcrcjfi comcdat, abfolutè ta
lis adus non eft magis cóformis vni didami-
ni,quam alteri. %Aa hoc cliccndum cft,quôd
T 5 fine
 298 F.B. Medina?
Dttbij fold fine dubio ad aftum moraliter bonum,nó eft
ncceflarium quod iudicium fit obieétú volun
tatis , ita quod exerccatur actus fub ifta refle
xione Sc timlo,quia dictât ratio.Patct argumé
to Ariftotcleo:ná viri probi non folent fic ope
rari:& certè ifto pacto foli philofophi morales
fic poflunt faceré. Deinde ad fludiofam opera
tioré fatis eft quôd preceflerit in virtute iudi
cium prudentiale , vt fuperiiis demonftratum
eft. ergo nó requiritur quod fiat a&u, quia fic
diâat ratio.Vltimô,vt fit ftudiofa operatio,fa
tis eft quôd fit cóformis reda» rationi in a£tu
excrcito, nort, requiritur in aC~tu fignato; liait
ad obedientiá famuli fat eft quod impleat iuf-
fa Domini fui, nee eft opus quôd in executio
ns dicat,quia fic Dominus meus iubcr.
Ad argum. Ad argumenta Ochaniftarum refpondetur;
Ocham. ad primum,veram intelligentiam illius fenten
Ad primfi.
tia; Arifto. effe,quod vt quis reftè, & ftudioft
operetur,in primis requiritur vt fciens opere-
tur,id eft n ó ex ignoratia,vel à cafu. Deinde ne
ceflarium eft vt ex elcctione operetur , id eft,
nó ex pafsione,timore,ira,&c.Praeterea.Opor
tet vt eligat propter hoc , feilicet, vt non pro
pter inane gloriam, aut lucrii, fed propter vir-
tutem, & bonú. Vltimô requiritur, quôd fir-
mo,& ftabili propofito operetur, fcilicet con-
ftanter.Hsc explicado nihil iuuat opinioncm
Ochaniftarú.Vcl dicito,quôd iftas códitiones
export ulat Arirto.ad aétú virtutisperfe&um,
nó ad actum moraliter bonum ,de quo eft no
Ad fecödü. rt ra controucrlia. ^Adfecundum argumentú
reípódetur, quôd fi quis habuit hoc iudicium,
rectifsirhè operatur ; nam datio cleemofyna»,
Ai tertium eft conformis refto iudicio. Ad tertium do-
ftifsimus Viâoria aiebat efle difficilis iudicij,
& tantummodo refpondebat , quôd fi illud
opus fequebatur ex iudicio de honefto bono,
erat reftum'opus, fi verô fequebatur ex iudi
cio de bono dele<5tabili,non erat redü opus.
Ego verôdico, quôd in tali cafu erit reátum
opus comedere;tum,quoniam bonum eft for
tius ad agédum,quàm malum:tum verô,quo«
niam opus quod de fe eft conforme recta; ra
tioni, fuapte natura refertur in bonum honc-
ftum, licet operans de honefto non cogitaue-
rit; fi non apponatur mala circunftantia. quod
in fuperioribus fa»pifsimè eft dedaratum.
ARTIC. QJARTVS:
f Vtrum bonitas Voluntatis dependeat
exlegeaterna.
S V M M A TEXTVS.
Expofan Prim.Sccun.
Onclufio eft.Multo та- «^«fio.
m gis dependet bonitas vo
luntatis ex lege alterna,
quàm à ratione humana. Nam in
omnibus caufis ordinatis plus de
pendet effeclus à caufa prima,
quam à fecunda : agit enim fecun
da in virtute primae , habetajue ra
tio humana vt fit regula volunta
tis humanas , & eius menfura per
partieipationem legis seterna?,qua;
eft ratio diuina; quodexplicat Da-
uid cum dicitPfalm.4. Quis often ры«.«.
ftet nobis bona? Signatum eft fu-
per noslumen vultus tui Domine.
quafi diceret, lumen rationis hu-
manse,quodin nobis eft,poteft no
bis oitendere bona,& no ft ram vo-
luntatem regulare in quantum eft
lumen vultus tui Domine, id eft,
ávultutuoderiuatum. Ex quo fe-
quitur , quod vbi deficit ratio hu-
mana,ad rationem asternam opor
tet recurrerc.
EXPLICATIO ARTICYLI.
Ontra conclulionem huius articu- Condnflo
li fie arguitur. Nam funtquaedam arriculi ex
opera de fuá natura mala ; non quia fе^ш-
prohibita , vt adulterium , homici- Prim**r8a*
dium, &c. & funt alia opera de fuá natura bo-
na,& ftudiofa,vt diledio Dei,&c.qua* abfque
vlla lege bona funt.ergo bonitas aut malitia ta
liumoperum non pendetex lege sterna Dei.
Rurfus arguitur ex axiomate omniü Thcolo. Secund
rum:mala fic diuidútur, vt quatdam fint mala^
quia prohibita, vt nó feruare ieiunia ecelefiafti
catquaedam verá funt prohibita, quia mala,vf
mendaciú, adulterium, ergo nulla opera, ficèt
nulla lex eíTet,mala eflent. Idem confirmatur;
Nam funt aliqui aftus, qui licet nulla lex eilet,
imô fi per impofsibile Deus nó eflet.mali funt
ex fuá natura,vt mendaciú. Щ Idé cófirmatur. Confis.'
Nam mendacium de fuaeiTentia Sc natura eft
intrinfecè malû. ergo etfi nulla eíTét lex, malú
•ft. Difficultates hqrum argumentorum varié
expli-
 'Quaeftion. :'Г\
Mar.Vifto explicarrt diítipuli D. Tho m .doâi fsirn us Ví-
tb Sc Joto. ôoria &'Soté.^Prima cxplicatio,quod in tait
cafu mcndacium, & adukcria, peccata non eCt
iertt,liquidem иоп с ffent contra lcgem:& vb$
non eft lexjpeocàtum л on cftjcsterùm efleni
mala moralia, quoniam eilen t difconuenictia
reda: ration i. & banc fen ten ti am vidctur affip
mare D.Tjîoarirrà.q.7i.afti.&ad.4,vbi dicit,
quod fi nulla t (let lex, adulterium nó effet pec
Р.ТЬош. catú. Sécundá éxplicâtiô-eftyquôd de fado*
om ni s a dus cóformis reel a? ratio ni,cft cófor-
mis legi aeternec, & omnisdifformis reebera«
tioni, eft etiam difformi s legi diuina:: quapro-
pter de faéto^ômnisacmsdifformis recta: ra-
nulla lex fît, э dulteri ü effet difforme reciz ra-
tioni, at peccaturrt nó effet.^TTerria explicatio
eft, отпет actû effe bon ú aut malum ex lege
diuina : ná aftus qui vocantur in trinfecc maïi,
funt tili, qui habent hác naturam vtDeus ne-
Propria fen ccffariô pèrfuam legem reprobet illos. ^fEga
tericiA. vero dico, quod fi nulla effet léx qua; prohibe
Si lex nó ef fet adulteriû, aut mendaciú, dato hoc per im-
fet.nô effet
peccitú , Sc pofsibile, effet peccatû,& non effet peccatum.
effet pecca Itaquc admiffb hocimpofsibili,fequitur сиь
tumi • - ■ ' dens cótradidio, te quod fequatur, often fum
eft euidéter fupra. q.i8.ar.i.& in materia de le
gib.q.po.in preámbulo. Ex exphcationeha-
rum difficultat ú fequitur quid dicendú fît , an
liceant iftç cogitationes conditionata?, ego ha
beré delectationem cum ifta feemina , nifi efi.
fet lex diuina que interdiceretc certè il verum
eft illud, quod ii n ó eft lex, peccatum non eft,
licita; funt tales cogitationes , de qua re omni-
/Caiecaa. io rio eft legédus Dominus Caiet.in opufculis in
epufen. i.de de le¿htione morofa,fol.4 6.
ARTIG QV IN TV Si
f Vukm Voluntas difcordons à ratione
errantefit mala, 1 j
's■ z ■ . \ • : , -• »
SVMMA TEX TVS.
^ RimaConcrufio. Idem
¿ eft diçerc an voluntas
^ difeordans à ratione er*
rante fit mala, ас fi qua;-
ratur, an confeientia errónea oblie
get. Confeientia enim eft quod*
dam dictamen rationis,& quaedam
veluti applicatio íciécise ad a&um,
qua: diáafaliquid¿fíefacien4umi
!АвтЬи1ЛУ1Л
velnonfaciendam:confcientiaer-.
go errans , eft dictamen erfans.;
Quxritur ergo, an voJuntas difcot
dans a ratione errante.id eft,à con-
ícicntiá eYráníe, malí írt/ík vïfil
peccatum n on fe^ui confeientiam
erronèam. " , л' J*, . w<v л
f Secunda CóflclMi^Pra- sccfid-eSc,
rio , vel Mrrfcleátiá dicar/ ilicui,
¿¡¡abd Щ'^ох ltinflecmj^mi fe -ъъ* 1
mala , homö teneatür faieere ; ex*
pracèpw'fvcl qttódilJáOjUa; (ЬЦ.
fecundum fe ;bona , fuht pfohibi-
ta,erit ratiöjVel confeienti a errans:
fimíliter fi dicàt, quod id ^ubáfeii
énndurrí fe eft mdiffeîens, vï íeüa*>
re feftucam de terra V fit ptôhibt-v
tum,verpi'a?ceptum.H2ff<iclMicIü-5 ?s"-v
fío. liquida éftj nam fi ratio^ vel Coït
feientia dicat aliquid ciTe Scien
dum quod fit bonüm ex gene-
réfuo,nôh,e'ft ibi error:fimiliterô
dicat aliquid non efTe faciendum^
quöd ell malum ex fuo genere, a t-
que adeö fi dicat id quod eftindif-
ferens, neç;bomï|n, neqqe malum
t eííe , reclè iudieat , & nullus error
*: Tertia €onckifiöiOm«iscon-t
- . • , , Tau côcl.
içientia errónea, dequacunque re
habéaturvhtísODli¿4C9'&jdbítrin- >'<ъ - V
jgit vt feqùamur illàm>&ficom-
his voluntas" difcordâns â ratione
errante, mala erir. patet. Nam be
nitas voluntatis dependetbeobie-
do: fed voluntas non fertur in ali
quid nifi vt proponitUr à ratione:
ergofi proponkurïlraéionevtma-
lum j & vokntas ampleâituril?
lud, iam peccat ;>non quod ample-
cbtur malum inse,&<juod aiunt
mate*
 $oc> F. В. Medina?
matemliter,fcd quod fe qua tür №â
lum formaliter^iudicaturaitalc.Vi-
dcliteramD.Thom. ' г., -
ÄRTICVL SEXTVS.
f Vtrùm "Voluntas concordan* ratiom
emm(i,ftt bona.
. -.SVMMA TEXtVS.
Prf«'í5cí. fafijSH* Rima Conclu fio. Sicut
quîeftio przcedentis ar-
ticuli eadem eft cü quas-
ftione , qua qnxritur;
Vtrùm confeientia errónea ligetj
ita ifta quasftio eadem eft cum ilia,
qua quieritur , vtrùm confeientia,
errónea excufet.
ьаЪс&с. ^Secunda Con cl ufio.Si confeien
tia errónea oritur ex ignoraría cul-
pabili, & vincibili, non excufat:
nam ignorantia qua? eft aliquo mo
do volita directe, vel indircäc,non
caufatinuolütariú. Diciturautcm
directe ignorantia volita , in quam
directe ferturaclus voluntatis jin>
directe, qüando per negligentiam
aliquis non vult feire, quod feire
tenetur j Sc tunc error rationis,
vel confeientiae Hon omnino ex
cufat.
Ten. ad. ^Tertia Conclufio. Si confeientia
errónea procedat ex ignorantia
inuincibili, excufat, & tue nullum
eft peccatum fequiillam. Exem-
plum eft de Iacob, qui ignorabat
inuincibiliter Liam eife alienam,
qui fequens illum errorem , nihil
peccabat. Ratio huius conclufio-
nis eft : nam talis ignorantia caufat
omnino inuoluntarium, vnde ex
cufat omnino à p ecc ato.
ExpolîûiPt'mi.Secuiu
••ÍCPLICATIO ARIJCVtf» .,Л
T ifii articuli ciüptt.iis exponátur, Quid Ht et
eft prima cbbkatioj ¡quid Ut cófeic. Ыем1»>
t i л. Confeientia eil dictamen rati o-
01$, applicatú ad opus.fic defînit D.
Tho. nr. 5.fuprа . Lande dt f.nitionf profequit
copiolk:s.i.p.q.7p.art.i3. Itaque confeiemia
autorc D. 1 ho. nec eft potent i л, nec habitus, ,Thöe*
fed actus qui dictât aliquid efle façiédum , vc 1
fugiedum. Et quod fit i t a,pat с t ex actibu s qui . tt, . u
tri buütur con iaentix ;co:i feien tia di cbt,accu
fat,rcprehédit,dcfendit : de quibus aCti bus D.
Paubad Rom.c.t.& D.Thom.t.p.loco citato, ¡^*A
qui vniücrfi aétus manifeftè pertinent ad intcí D-ThotB'
leäum,& díctame rationis. Durand. in. 2. d.39 Dur»ni.
q.4. aliter loquitur de con II ic tia, & di ci t, quod
confeientia eft habitus feientia?,cú inclination
ne voluntatis ad facien dû quod ra ti o di eta u e-
rit.Itaque apud Durand. con fciétia cft aliquid
conflan s ex habitu intellect us , & inclination
ne voluntatis. & probat quôd non dt actus.
^fNarn adusnonagit;fedconfciétiadidat,te Pr|ma«'J¿
ftificatur,accufat:ergo non eft actus.Rcfpóde 1 ■
tur hoc arrumen tú efle puerile,& inane; nam
fspenumero dkim%cogitatio hoc mihi dicit,
cùm tamé cogitado lit ipfamet dic>.io,&:ac do.
Щ Secundo arguit. Nam ii confeiqntia elbiua SecundemJ
diciú actúale, Tequitur neminem polie opera*
ri contra confcientiam.quod fequatur,pfoba»
tur. Ná ft ante iudicio ex parte in tellectus effi-
caci,voluntas neceflariô obedit,& paret,fcili«
cet ftáte imperio eíHcaci ex parte intellcctus,
neccfsitatuf volutas vt illud fequatur,vt fuprà
demonftratú cft.crgo flaute hoc iudicio, non
eft faciendum, nunquam faciet. A d hoc argu- So I uti*.
mentum refpondetur, non eflc eandem ratio-
nemde iudicio, ¿4' imperio efiicaci: nam impe ...
riu efficax, eftlcacitcr mouct ipfam volúntate
ti banc virtuté mouendi habet ab ipfa volún
tate: iudicium verô no habet banc virtutem à
voluntate,quin potiiis iudicium allicit,& mo-
uetvolútatem , vtfcquaturquodiudicatü cit.
*fl Sed nunquidvt quis dicaturoperari contra Vtrffrequi-
confeiétiam, requiriturquôd iudicium adua»
Jefit? Refpondetur minime, fed fat eft, quôd ^«ЙГ
preceflerit,& quod in virtute perfeuerebver- tarage*
bi gratia.habuit quis iftum errorc, non mihi Ii contra coa»
cet audi reTh col ogiam fcholafticam,& nó re- fcientiam.
uocato ifto errore audit Theologiam fchola-
fticam,peccatú eft illi; nó quôd operetur con
tra iudicium actúale , fed quoniam agit contra
iudiciû quod in virtute perfcuerat : caterum
non fat eft vt quis operetur cótra confeientia, '
quôd operetur cótra habitum erroneum. ver- •
bi gratia, habet quis habitú erroneum ex m ul«
tit »dibus collect û, quôd tenetur furari vt fub
neniar
 Qu¿ftion.XlX.
ucni.it paupcri)& vir dodus doceat ilium veri
tatcm, (i opcratur conformiter ad hác dodri-
nam, nó peccat, crcderis viro dodo,at opera-
tur contra habitum crroncú.quod eft cuidcn-
tifsimu m argumentum aduerfus Duran.quùd
Cbicâio. confcicntia non fit habitus.- «y Sed contra eft
vnicum argumentum. Nam ex-hoc fequitur,
quod pagarais qui habet i dolû pro Deo , quid
quid faciat/emper peccat; ná vel refert opera
fuá in idolum , vel non:fi refert, cuidens eft
'T quôd peccat:fi non, operatur contra confeien
!% tiam erroncam, nam habet errorem quod ido-
, ' * r " ,j lum Deus fit,in quem Deum omnia opera re-
«eluü*. ferre debet. Ad hoc argumentum dicen dum
•siu eft primo,quàd Ii paganus pietate naturali tri
buir clccmofynam,virtualiter retradat inten-
tionem prsecedenté:nam dare ex pietate natu*
rali,& propter idolú,repugnantiafunt.Sccun-
da folu rio, quôd illa generalis relatio in idolü,
fi mulrü téporis intercédât , ceflat, nec fufficit
• > .0 г v; inficere opera qua; poftea fubfequútur; prseci-
•" puè, quoniá opera bona de fua natura referun
tur in Deum verum. eft cxemplum appoiitum
ad hoc cxplicandum:Nam Ii quis ftatuat ire in
... ,j>¡ ,.;< D.Iacobum religionis gratia, & referai omnia
j.. ; opera irineris in D.lacobum, fi confumit mul
Cum temporis fpacium in alijsnegotijs imper
.- .. tinétibus, neccímm eft renoua» illam prece
dente in tentioncm,Vt opera vniuerfa referan-
tur in D. Iacobum.Eft aliud exemplú ex natu-
ralibus addudum: lapis quoniá mouetur vio
lenter in locú fuperú, vt moueatur,oportet vt
fern per afsiftat impetus proijeiétis, quo tftiTan
tc,continuo defcendit in locum (bum nartfra-
lem:ad eundem modú opera de lua natura bo
лa> violenter referútur in idolum, quapropter
vt referan tur , oportet quôd intentio Temper
perfeueret,qua ceñante referútur in Deum ve
rum, qui eft finis bonorú naturalium,& fu pen.
naturalium. Ad íftum modú définit D. Tho.
Qaoruplet confeientiam erroneam.^'Eft fecúda dubita-
£1 confeien t¡0. quotuplexlit confcicntia , & quomodo
* 4"° ^ ,diuidatur. Confcicntia quadruplex eft; reda,
"tor* -1 errone3,dubia^fcrupidofa.Reda confeiétia
CSfcientia «ft,qua; pcrvcrúfylloeifmum,veram feilten-
теОа q jid tiam cócludit; vt,mandatum omncDci ferua-
*ь dum efhde düedione Dei eft mádatum; ergo
Confciúia feru a ndum .Erron ca eft.qux per falfum fyllo-
eironea. gifmum,falfam fentenriä concludit ; vt fi quis
•Hat tb.y. 1 ta ratiocinetur: omne illicitum non eft faden
dumjiurare illicitú eft,vt patet Matth.5. Noli-
te iurare omnino.ergo iurandum aó eft. Erro
леа confeiétia eft,quse deeipitur in intelligétia
ConTdlda ilbujjNolitc iurare omnino.Vcl cófeientia err
éubi», ronea eft , quse didat efie.veram,quod falfura
cft ,vel с diucrfô. Confcicntia dubia cft,qux
Artícul. VL 301
n«caifentitur,nec diflentitjfcd mànetin ambi
guo,& in ancipiti. Confcientia fcrupulofa cft* Confdftiâ
qux altcri parti adhzret, fed cum formidine, íempelebf
& anxicrate , quse animû torquet. 4fSed vide-
tur profedô quôd nulla fit confcicntia erra*
nea.Na fi ego exiftimo me hodie teneri ad au*
diendárem facrá, quia arbitror, eflfe diem fe*
ftuca; vel teneor, vclnó tenconfi non teneor,
nó obligat; fi teneor^ ergo vera eft confcictia;
namdicit quod teneor,& ita eft quod teneor. .f>. ! -i.i'J
«{[Refpöndctur quôd faifa eft & errónea cön
feietia; nam dicit quia abfolute teneor audire
JVÎiflam* at non teneor, nifi pofito errore con-
fciétia»,quo depofito,nulla eft obligado. Dein
de nô teneor audire Miflam,fed teneor depo-« ,
nere falfam exiftimationé, qua depofita, nulla
jnanet obligatio. % Eft tertia dubitatio. Vtrú cSfdi
confeiétia errónea obliget vtfequamuream. ^"j"r°nca
Praparte negatiua fie arguoiNá nemo obliga- Âro^Lfa»;
tur cótra lege Dei:fed confcientia errónea ali*
quädo didat contra lege Dei, vt quôd fit men
tiendum pro vita hominis feruanda: ergo non
obligate Dcinde.Dcus maioris autoritatis eft Secundum;
quam confeiétia noftra : fed Deus non poteft
obligare ad peccatfi , ad mendaciú , adulteriû,
&c. ergo nec confeiétia. «jTertiô.Prjeceptum Tcrtiumj
de non mentiédo, eft: omnino indifpcnfabile,
fie vt dkátThcologi dodifsimijDßura in hao yru-.l
тело poffe di ípenfare^ergo con fei en tia erro- • v. ■.' и u*
nea non poteft obligare ad men tiendum. >
Щlté. Q¿i habet confeientiácrroneair»,&íel* Qoartianí^
fam exiftimationem, poteft earn dcponcrc.er-
go abíoluté non tenctur earn fequi. qjYkimó Vltimmnjj
cft argumcntújnam fi tenemur fequi confeié-
tum erroncam, vel tenemur ex lege humana,
vel ex diuina:primú dici non poteft; nam nul
la extat talis lex: (i dicatur quôd oritur ek lege
diuin a, fequitur magnú inconueniens, fcilicet
quod lex diuina, & eius autor, qui eft Deus»
obliget & indinetaliquandoadmendacium.
Quôd redé fcquatur,pate t : ná lex diuina obit
gat confeientiá erronéá fequi; fed confcientia ,
errónea didat quôd fit menti endú pro faluan „,.
da vita hominis.ergo.lex diuina obligat ad m¿ *
tiendum in tali caiu.^[Hxc srgumenta viden« c&ktèduk
,tur optima,fedveritas eft,quod tenemur fequi erronei to-
confeientiam erroneam : dicit en im Paulus ad °eniurfe-
Roman«i4.Scio,&confido inDomino lent) S~
■quod nihil eft commune per ipfum,nifi ei qui om,,+*
exiftlmat aliquid efle cómune. Iudajrappelllt
cibos comunes, quibus pafsim vtebanturgen
tiles,qui vtebátur cibis immundis & vctitis in
legcjcV ideo cómune,fignifi cat eibum immun
áum»:& v«tjtúiDicitergp D.Paulus in prsedi-
dafentetia,quöd iUequicxiftimatabumali«» c-' • . "'■ *J
quçmefleimmundum,fimàducat, peccatunx ...
•a

eft ilti.lïcèt faifa fit effirnaiiojquoniam opera-
tur cótra propriaxn confeiennam, & creduhtá
tem,& paulo pôftdicir Paulus; Qui difccrnir,
£ manducauerir, iam dánatus cft,qùia non cil
ex fi Je;& omne quod non eíl ex fidc,pcccatú
eíldd eÂ, omne quod fit reclamantcconfcieri
tia,& credulitate,peccat ù eft.H*c cil explica*
tioÖrigenis, Ambrofij,Chryfoftomi, 1 heo-
Ambrot. philadi.ELx quo liquet, ilbrn fente ntiá D. Pau
Chryfalt, Ii nihil valere adillam diíputationé de vita in-
Thcop. fi delium , vtrùm oranis act i o i n h d eli ú pecca-
Anruft. turn fit. Qu omodo autem D. Auguft.accom»
modaucritTiaíic fentétiam ad vitam infideliú,
videré licet . 4. lib.contra luli a.c.j .&. 4. Vale t
tarnen hxc fentcntia ad demon (Iran dû, quod
confeiêtia errónea obligat vt fcquamur earn:
3uod etiam affirmant omncs doctoi cs fchola*
ici in .i.d.35).& ratio D.Thn.in articulo. 5. ell
euidens demóftratio, que lu perms potita fait.
¿oraxL *j Sed pro maiori explications [cuojquod Du
randan. i.d.j9.q.5dicit,quôd cónfcjétia erro
nea non obligat , led ligat. quod non obligct,
probat argumcn tis fuperiùs addu et s:qu od Ii -
get,patet: nam quemadmodum ligaras nó po
teil alio tendere, fie confeientia faifa ligat vo
lúntate operantis.quod linedifformiutis de-
trimeto non pofsit alio tendere.Hare explica*'
ïmpugn*- tio Durand, mihi profectô nó probat ш, quo-
шг Duran, niam eil cótroucrlia de folo nomine; nam re
cle соли . nit inter om n es, quod ell peccatuni
г hon fequi confeientiá erroneam, cV quôd non
poílumus no earn fequi , diipuca? io eft de 110-
mine,an (it obligado^n lit ligatio.Dcindc ar.
guméta Durandi jqualiter probant quod non
ligat , ficuti quôd no obliga t.Tertio,non pla
cet quod dicit Durand.dicit с nim,quód quan
do eft confeiêtia errónea ex ignoranua nicuU
pabili , obligat, fed non ligat; qualis fuit in la-
cob. h >c elle f aliifsimum patet ex arguments
iplius.Ná lacob non tenebatur abfolutc acce
deré ad Li a m i fed ex ignorât a iriculpabih ex-
Äntentia cufabatun Alij verô dödores facilè fe expe-
rúdiffl diunt abhacdifputatiorie:dicût namq;, quôd
irapagnt- confeiêtia errónea obligat , nó vt faciamus fe
|nr. -, cundú ел m , fed vt non agamus contra eá.Hzc
explicado qua muís fubtilis videatur, & acuta,
faifa mihi videtur;nam (i dictar confeientiaer
ronca eñe men tien dum pro feruanda vita ho
minis,*: nó tencoragcre contra cam: ergo te-
л cor agere feeudum earn. Explicatur hoc eui-
denter; nam ü didat confeientia eile men tien
dum in tali cafu , & teneor non difcordare ab
ifta confcientia,& non eil aliud mediü ex mea
confeientia errónea, nili mentiri j ergo teneor
KeTolat'd . rrlcriri.flj Dicendum eil ergo, quôd confeien«
•utotit. tu rc cta, & errónea, obligent coram Deo, led
Expofan Prim^ecun.
diuerfa rati one:n am confeientia vcra,eft con-
formis legi diuini , qui vera lex eihconfden-
tia errans,putatur с i i с lex Dei, fed nó с ft; lie u-
ti lex cius quern credo p rx latum , obligat , licet
prilatus meus nó lit. Rur fus eft alia different
ti a; ni lex diuina obligat abfolutc, ¿V Ii mp hei
ter ; confeiêtia errónea obligat éx fu pp o fui o-
ne conditionaliter , fuppofito quô d ego ex iff i
то eíTc lege Dei. Ex hoc fequitur, qilód con
feientia en onca obligat vin ute prxcepti diui-
ni,ficut alfent D.Tho.in.i.d. ?s>.q.3.amagad D.Tbom#
1.& ad.j.ck in corporemá quando confeientia Cofcieotí«
di etat eíTc men t ie n dû pro feruada hominis vi цдц . Л_
ta, non dicit hoc quia ita tibi videtur, fed quiá te prxcepti
exiftimat efle praceptum diuinum.Eft excm- dioini.
plum appoluum ad hoc explicandum ; nam ü
prxceptum regis nó veniret ad populum, mit
mediate aliquo principe , fi princeps dlcerct alt
quod с He regis prxceptum,licèt Ce vera nó ef
fet, populus obedire teneretur, & contéptores
punirentur. Sequitur fecundo.efle conceden- Lex diaío*
dum, quantum vidctur,quod lex diuina india incliucalí
netaliquandoin malú,per accidens: perle ve- 4u"do f"
rô, & formaliter femper ad bonum : nam etiá fii. r|*rj
quádo* confeientiá
f Г exiftimat
i- .. Jí!<efle raentiendö,
• ГГ femper
. • im
ferrar in bonú formaliter;exiflimat en im efle
bonü, & à Dco pnceptum. Vltimó notandú le-
cft,quod in hoc articulo dicit Caicta.confcié •
tiam erroneam per fe nó obligare , nec ligare,
fed íblum quia acceptatur. Lx quo infcrtur,
quôd quantù quis ex magna racione & autori
täte iudicer erronée , poteft illa m confeientiá
crnfteá pro fuá autontate depOncrc: vt fl pre-
dicator dicat mulieri,quôd eft peccatum mor
tale vti capillis alien is, & adducat rationé qui
со nui neat m и Ii ere m, qua m г. с feit fj hiere, ipfa
tamé quia ni mis cupit, credit Iibi liecre,& por
tat capillos, non peccar, quoniám re vera non
operátur contra confeientiá à fe approbatam;
credit cnim iibi licere: vtrùm verá pecect quia
non adhibet fidem concionatori,aIia quzftio
eft. Hisconftitutis, refpondetur ad arguméta
fuperiüs adduda. «jAd prim и m refpondetur, Arg4 (¿fa.
quod ilk qui fequitur erroneam cófeientiam, Adprimum
& falfám creduliratcm,licct matenaliter faciat ,
aliquidquodiit cótra Dei lcgem,fed formaK- ?■
Cef agit fecúdum Dei legem ; exiftimat nam cj;
efle diuinam lcgé,& priceptú. tj Ad fecundú ¿¿ fccü¿S.
refpondetur , quôd IJeus non potdl obligare
ad peccandú,quiá errare non poteft; confeien
tia verá errare poteft,& ideoiimilitudo nó có
liftib Se cundo Hiccdum eft, quôd confeientia
errónea, qui Oritur ex ignorantia inculpabili,
hört obligat ad peccandum ; nam qui fequitur ,
talcm confcietiam,non peccat. «f Ad tertium \a temaif
reipondetur,quôd confeientia errónea poteft
obli-
 Quceilion-XlX.
obligare ad mcnticndumdicct Deus no pofsit
ad mentiendû obligare,proptcr rationcm có*
Ad quartû, memoratam.^fAd quart û,conccdù quód có-
fciencia errónea abfolutc non obligat, obligat
tamé ex fuppofitione , fuppofíto quod manet
faifa exiftimatio , qua creditur cfle Dei prece
Ad vhimú. ptúaAd vltimú argumctum dicendû eft pri
mo, nó efle inconuenicns quód diuina lex in*
clinet ad mendacium per accidens.Vel dicen -
dû eft , quod lex illa qus obligat vt fequamur
confeientiam, non cl t diuina, ñeque humaba,
fed exiftimatureflediuina,aut humana. Ter
tio dicendú eft.quód Deus nulla ratione ineli
nat ad mendaciú;confcientia namque ad men
daciú per accides ex errore fuo inclinât. Itaq;
hxc argumentado inualida eft ; Deus inclinar,
& prçcipit vt cius mádata fcruemus¿& ego exi
ftimo efle diuinum prajceptum vt métiar pro
feraanda hominis vita :'crgo Deus inclinât vt
métiar : ficuti no vale t, fides diuina inclinât vt
credamus religionis noftrç myfteria,& agrico
laexiftimat efle myfterium diuinú quod Do
minus nó defeenderit ad inferos:crgo inclinât
fides ad afferendú quod Chriftus non defcen
derit ad inferos,nihil valet confequentia. Alij
doctores, quos fuprà cómemorauimus, facilè
fe ab hoc argum сто libérant : dkút namque,
quod confeicntia errónea oblig at, nó vt facia-
mus fecundum earn , fed vt non agamus cótra
eá.Sed hxc folutio fuprà à me expugnata eft.
Щ Quartum dubium eft, quod peccatú lit age-
peccatú fit le cótra confeientiam, eft ne fpeciale peccatú
contra con contra fpeciale preceptum cxiftens.Ad hoc di
ícieariam
cendum cft primo , non efle fpeciale pratce-
ptum; tum, quoniam nullum extat taleprxce
ptum;tum vero, quoniam alioqui qui occide-
ret hominem , peccaret duplex peccatú: vnú,
contra praceptum,non occides;aherum,con-
tra prxceptú de non faciendo contra confeien
t lam.Secundó dico,quód G quis operetur con
tra cófeientiam , peccat contra illud prxceptú
quodexiftimat fe tranfgrcdi. verbi gratia. aece
dit quis adíuam vxorem , exiftimans efle alie
nara, peccat peccatú fornicationis, aut adulte-
iij. %Scd quid dicédum eft,fi opas eft indiffc -
ren s, vt fi exiftimo me teneri ad leuandam fe-
D.Tbom. ftucam.Ad hoc refpondet D.Thom.art.5.fo»
lutione ad tertium , quod ratio quádo propo
nit aliquid vt malum, femper proponit fub ali
qua ratione mali, licuti quando proponit ali
quid vt bonú, femper fub aliqua ratione boni
proponit. Itaq; fi quis exiftimat fe teneri ad le
uandá feftucam religionis gratia, fi non leuet,
peccat contra religioné. Item fi quis exiftimat
fe teneri ad tollédum lapidem,ne fequatur ho
middium,íi nó tollit, peccat peccatum homi-
Artícul. VI. 303
cidij : quod fi fuerit tam ignaras , quod exifti-
met efle malum, & non feiat quare malum, di-
cendum eft, quod falté peccat contra Dei obe
dientiam. Haftenus dictum eft quid fit con-
fcientia,& quomodo diuidatur, & quod obli
gee , & quod non eft fpeciale peccatum agere
contra confeientiam ; fupereft modo exphea-
re,quomodo,& ad quid obligée
Щ Eft igitur prima quxftio. Vtríim teneamur Vtrff генеа
confeientiam erroneam deponere,aut veró niur fequi
eá fequi. Explicado huius quxftionis Ьагс cft. confdentiá
Çonfciétia errónea inchidit duo: confeientiä, !"°.n/jm'
&errorem,i; ratione lecundi,tcnemuream de¿ nere 1
poneré , fi „a „
eft error 1- • ••• coram quae te-
culpabilis
nemur feire , & hoc quidem ex diuino praece- : .'
pto:dicitur namque Ephef.c.4. Deponentes ЕрЬеГ»
fecundum priftinam cóuerfationem veterem
hominem, qui corrumpitur fecundum defide
riaerroris: ratione vero.primijtenemureá fe-
qui ; nam agere aliquid' reclamante confeien-' '
tia peccatum eft,ficut fuprà dictum eft.
Щ Ex hoc fcquitur, quód qui habet confeien- QuomoJ»
tiam errantem , ex errore culpabili, perplexus Ьошо noa
eftjnáfiopcratur aliquid reclamante confeien Gt P"4^Pfa
tia peccatum eft; agere verô fecundum con« 't qufcqulj
fcientiam , etiam peccatum eft ; nam error eft íJIú, pec- ,
culpabilis,& ideo non cxcufat.Itaque qui exi- cet.
ftimat ex errore culpabili fe teneri ad fornica*
tioné,fi fornicatur,peccat; quia error culpabi«
lis nó excufatjfi nonfornicatur, etiam peccat,
quia operatur contra confeientiam : catterùm •
non eftabfolutè perplexus; poteft enim depo ■ ■• ... 5
nere confeicntiae errorem. Щ Sed contra eft ObiceUo*
vnum argumentú moleftum. Voló quód quis
habeat ignorantiam vineibilem , quod Deus
odiendus eft. Rurfus, ftatuo efle neoeflarium
certumtempus vtaftushumanuscótinucturr ' '--
nullus eni m actus durât per folum in fräs , & in
illp tempore continuation is facia t quod in fe
eft ad feiendam veritatem: iam illa ignoran tia
inuincibilis eft,& nó potuiteam vincere, licet
faciat quod in fe eft;túc fcquitur quód odium •
Dei malum non fit. Ad hoc argumentum re- Solutio.
fpódetur , efle qusdam peccata qua? ex igno-
ran tia excufari non poflúnt, vt odiú Dei:dein '
de dico, quod fi talis faceret quod in fe eft, fi
ne dubio à Deo illuminarctur. Viti mó dico,
nó efle neceflariú certum tépus vt actus huma
nuscótinuetur; nam actus hum ami s poteft in
inftanti definere efle:qucmadmodú enimillu Qupdfitmf
minado cefiat in inftanti per folam abfentiam nus perca-
corporis luminofi, ficadushumanus poteft '«.«gerefe
definere efle per
. ,.r~ г folam ceffationem
.V r ab opere.
r «un<lû.C011"
ícientia, au
de quo diiputatur dihgcntius lupra.q.io.ar.4. ej ,ieferere
ЩEft fecúda qusftiojquod fit minus peccatú, cú adert ig-
agerefecúdum confeientiam, an operari con- noritla cul
tra Pibüil!
 $04 F.B, Médinas
traeam,quando confcientia errónea oritur ex
Durand, ignorantiâ cuipabili. Ad hocDuran.i n.z.d.39.
q.5.refpondct,quôd aliquádo plus,aliquando
ininus , & refte dicit. Nam fi quis exiftimat fe
tencri ad mentiendú pro falutc hominis , plus
peccat non meritiens ; nam métiri, eft tanrùm
peccatú venialejcft enim mendacium officio»
fum:fi verô nó mentitur^ peceât peccatum ho
micidij; exiftimat enim fe teneri hoc peccato,
nifi mentiatur j ècontrario vero fi quis exifti
mat fe teneri ad occidendum homincm pro
pter vindicandá in iuri л, plus peccat occidens,
qüám nó occidens. Нзгс de fe manifefta funt.
Vtrú cófeié tV Tertiá quaeftio. Vtríim confcientia errónea
1 KiCrrO0ea obiigetplus quàm praeceptum praelati. rcfpon
~i ^V—. deturaffirmatiuè. Náconfciétia errónea obli-
preceptum gat virtute praecepti diuini, vt fupra dtetu en*
przlati. fed oportet obedirc magis Deo quàm homini
D.Thom. bus : ergo plus obligat. Sic affirmât D.Tho.in
2. d. 39. art. vltimo aa.j.Quidam autores,vt D.
Bonauent. Bonauent. & Alex. Alenf. obloquunturcótra
Aleuf.°" '^am fententiam D. Tho. fed nulla rationcap
Vtrú íitpec parenti mouctur. "JEU quarta dubitatio; Vtrú
catú cetra fit peccatum agerc cotia confeientiam dubiá.
«onfcientu Confcictia dubia eft,qiKe nec habet aflenfum,
dubií age- nec diflenfum, fed híeret in dubio; quo fuppo
tc* fítOjdicendú eft adpropofitam dubitationem
ex certifsimá Thcologia, quod faceré id de
quo dubitamus an fit peccatú mortale, eft pec
cat ú mortale , & faceré id de quo dubitamus,
an fit peccatú veniale,eft veniale.Patet hoc ex
Rom. 14. illo Roma. 14. Omne quod nó eft ex fide,pec
catum eft, id eft, quod non eft ex confcientia,
quae iudicat eíTe licitú quod operamur,pccca-
tum eihfed iftc qui dubitat, nó iudicat ex fide
& ex cogfeientia eile licitum quod operatur:
EccleCj. ergo peccat.Idem patet ex illo Ecdef.3.c.Qui
amat periculú , peribit in illo:fed qui debitat,
an quod operatur peccatú fit, & operatur, e%.
ponit fe periculo peccádi.ergo peccat.Vltimo
probatur ex lege verae am ici tic; n am ad veram
amicitiam non folùm fpedat quod caueamus !
peccata, qua; directe funt contra amicum, fed '
etiam ca de quibus dubitamus , an offendant :
Obieilio. amicum. «flSed certè videtur, & magno argu-
roéto, quôd aliquando liceat homini exponc-
rc fe periculo peccandi mortaliter. Nam opus
eft prèftâtifsima; charitatis, exportere fpiritua
lern vitam periculo propter falutem populijvt
difp utädo cum haereticis,aut communicando
cúmulieribus perditifsimis : fed nemo poteft
exponerc vitam fpiritualé periculo, nifi expo,
nendo fc periculo peceádi mortaliter; nam vi
ta ipiritualis nó perijt,niíi per peccatum mor
tale. Quód vero licitú fit exponere vitam fpi-
ritualcm periculo , prxterquam quod videtur
Expof.inPrim.Secun.
cuiden s,aflerit illud Soto.5.1ib.de iuftitia & iu Mag. Soto.
rc,quseft.i.art.6. Ad hoc ego vellc negare hoc
effe licitum, nili autoritás tanti Magiftri obfta
ret. Vel dicendum eft, quod argumentú pro- Xolutio.
pofitum non eft contra noftram fententiam;
nam noftra fentetia dicit , quôd faceré aliquid
de quo dubito an fit peccatum , peccatum eft:
in cafu verô propofiti argumenri non eft du-
bium, fed eft certum,& exploratum feeudum
diuinam Theologiá,efle opus preftantifsima?
charitatis; dubitat tarne cx fua imbecillitate &
in firm i täte, confidit verô in Deo adiutore.
•J Sed vt regula propofita exponatur diligen - Quid nï fît
tiîiSjfequitur dubium graue; quid faciendú eft faciendum
quádo ex vtraque parte dubium eft , ira vt ne- inreexvtra,
qae parte
ceflarium (it in afiam partem incidere, quid dubia.
nam fit faciendum.quid confulendum.exem-
pli gratia. Dubitat mulier, an ifte quem pofsi-
det, fit maritus fuus; quoniam audiuitiibi elle
confanguineum in gradu prohibito; vel quo
niam audiuit priórcm maritum, quem exifti
mat def unaum,ad hue viuerc,quid confulen-
dumeft?namfircdditdebitú prifenti mari-
to,exponit fe periculo fornicádi;quia fortafiis
non eft vir fuustatque etiam periculo adultera
di;nam fortafsis prior maritus viuit;fi vero nó
reddat debitum , exponit fc periculo irrogádi
grauem iniuriá marito,qui eft in legitima pof-
fcfsione , quid ergo faciendum eft? Eft aliud
excmplum.Prsecipir pratlatm vt detegá crime
fratris mei occult u, de quo ego dubito an iure
prxcipiat.Quidnam faciendum eft?nam fi nó
obedit,exponit fe periculo inobedientiç con
tra fuum prxlatum : fi verô obcdit,exponit fe
periculo infamandi fratrem fuum in re gra-
uifsimá contra ordinem iuris.
•J Pro huius rei explicatione aduertédum eft, Dubia Гре-
quôd dubium eft duplex;fpeculatiuum, & pra culatiuü, Sc
éticú.Speculatiuum, vt cú dubito hec eft mea, pra&ic
hic eft meus fundus. Prac~ticú,faciendum eft
hoc,teneorfacere.& vnico verbo definió; pra
¿ricum eft quando dubito hk & nunc, Opera
tionen! quam fació elle peccatum, vel nó efle.
Hoc conftituto,eft prima condufio.
•J Faceré contra dubium fpeculatiuum, nó eft Agere oon
peccatum. patèt haec conclutio exemplis, qua? tra dubium
nemo , nifi ftultus, inficiari poteft. ln primis. fpccuhciuü
Milites poíTunt habere dubium fpeculatiuum; nó ell pec
catum.
vtrum bellum quod geritur cum Gallis fitiu-
ílum:exploratum tarnen haben t, quôd tenen-
tur obedire praeceptis fui principis , interim
auód de iniuftitia belli non confiât ; nam hoc
efinire,ad eos nó fpeétat.fic docet Diuus Au Auguft.
füftinus.23.quaeftione.i.cap.quid culpatur.
ift alteram exemplü; pofsidet quis bona fide
fundum , interim dum non lcit efíe alienum,
licet
 • Qu^ftion.XIX;
licet incipiat dubitaré»re<5t.ifsimè pofsidet ; ná
in ijsmelioreft conditio pofsidentis.fic affir
Auguft. mât D. Augu 1 1 i n.j 4.qu xl 1. 1 .can on с fi virgo .
Itaque non valet Нзес argtlmétatio; dubito an
hic fundus meus fitjquod eft dubium fpecula-
tiuum:ergo dubito antcneor reddere,quod
eft dubiü praóticúiEft tertium cxemplum; li
vir qui celcbrauit matrimon iü cum Maria fa
na hde,incipit diibitare,an fit fibi confangui -
nea in gradu prohibito, eft dubium fpeculati*
uum tanium; quaproptcr interim dum eft iri
kgitiMápoflcfsione , iuftifsimèreddit debitú
cdniügale vxori fua»;nam poffcfsio efficit illú
fecurum. Hoc efle faciendum » défini tur in с.
Dominus.de fccun.nup ; & in с. inquilitioni.
defenterttiaexcommu.Sed eft confidefandú,
quod in his cafibus,& fimilibus,ríó agimus cd
traconfcientiam, nec contra confcientiam du
biam; nam certa & indubiá confcientia défini
mus, id quod agimus,efle faciendum.
Secâ. con. Щ Secunda propofitio. Nort folùm licitum eft
Ltcet.igcre agere contra dubium fpeculatiuum,fed etiam
côcta euidé contra opinionem, & contra euidcntc fcien -
té fcientiâ
fpecuUcm.ï tiam-.nam iudex contra propriam fcientiam&
cuidcntiam tenetur condemnare innocenté,
probatum nocentem , fecundum allegata &
D.Thom. p r ob a ta, V t opt i m è oft en dit Di uusTho m . г . z.
quxftione 67. articulo 2. & inferiùs démolira
bitur,quemadmodum licitum eft agere cótra
opinionem propriam.
Tert. côcl. ^[Tertia conclufio.Quandó pro' vna parte'cer
Indubijs turn eft,& pro altera dubium,peccatum eft fe
tutior pars qui id, quod dubium eft: hie en im habet vim
ellgêdaeft.
regula Mágiftralis;irt dubijs tutior párs eligen
daeft.verbigratia.fcit Petras q> licité ieiuna-
re potcft, dubitat verô an non iciunádo pec-
cet;teneturieiunare;namin hoc nullú eftpe-
riculum.nullú dubium.Deinde,praecipit prae-
latus vt dem operam Uteris,vel vt íéruiam in- 1
firmis,dubito ari iurepracipiat; tencorobedi
re;ná in prxftando obedientiá, nullum eft pe
riculum -.quod fi non obediö,expono me peri
culo,& rei dubix.Item dubito an contractus
quern celebro,vfurarius fit,teneor nó celebra
re contraftum ; nam in non celebrádo,nullu
eft periculum.fed eft ccrtitudo quód non pec
Regulailla co.^fSed eft aduertendum maximé,quôd hçc
<]l]Od(Utior regula non Temper eft vera, exempli gratia,
parsed eli prsecipit mihi praelatusrem difficillimam,ego
geoda non dubito an iure praecipiat, non tencor obedire
iemper eft
тега. cum tanto pcriculo,& difcrimirie,doriec con-
ftet quod iure praecipiat,licèt in praeftáda obe
dientia cerrum eft quod non pecco'.- Expltca-
tur hoc cuiden tiiis. Nam fi quis petata me
fundum,quem iure pofsidco,incipio dubita-
re an meus fit; non teneorreddere; nam in
Articul. Vt 30$
dubijsmelioreft conditio pofsidentis,licèt in
reddendo certusfum quód nó pecco-.quapro-
pter quando dicit regula Magiftrali s,quôd in
dubijs tutior pars eft eiigenda,intelligéda eft,
quando ex eO quod fequor partem tutam, no
fcquiturmihi grande dctrimcntum, alioqui
verum non dicit. .
Quarta corieiüfio.Quando ex vtraque par- Qnar cécl.'
te dubium èft,& non poteft deponi dubium , ^animu*
fcquendá eft tutior pars: quod fi neutra tutá j^mari*
fuerit* fequenda eft minus periculofa.Pro cii debet,
ius declara tione aduertendum eft, quód quá-
do dubium eft in vtramque partem, quod de
poni non potcft , diftinguendum eft- aut eft
squale dubium, vcl eft dé squali peccat o, vel
non:fi nó eft desquali peccato, regula eft cer
tifsima,quod minus malum eft fequendú : vt
fi dubito in vtramque partem, fi mentior pro
falute hominis, pecco vcnialiter,fi non men -
tior,pecco mdrtaliter peccatú hómicidij; tc-
neor mentiri,nam ex duobus malis, minus eli
gendum eft.Secundó notandú eft,quód quan
do dubium squale eft, & in vtraque parte pe
riculum squale, licitum eft dubitanti alteram
partem ampleâi; nam non eft maior ratio,
quare vnam partem teneatur amplc¿ti,quam
aliam.Idem confirmatur. Nam alioqui homo
effet peiplexus fine culpa fua:quod reda ratio
& diuiha Thcolo'gia non admittit.Tertió no- '*
tandurri eft , quod quando eft inxquale du -
bium, fed in vna parte eft periculurrt peccati
mortalis,in altera peccati venialis periculum,
peccatuni mortak eft ampieôî partem magis
periculofam. Idem etiam eft aduertendum ,
quód vbt in vtraque parte eft periculum pec -
cati mortalis,& vnú peccatú valde excedit al- -,
terum,peccatú mortale eft eligerc partem ma
gis periculofam. verbi gratia.praeeipit prglatus
ne huic conferam partem, & ego dubito quod
eft in extrema neccfsitate;fido,expono me pe
riculo inobedient ix.con tra prslatum; fi vero
nó do,cxpono me periculo horoicidij;tencor
i taque darc:quód fi fecus facio,pecco morra -
litcr,nam fequor partem magis periculofam
inreeraui.Quintonotandumeft,quôd fi in
vtraque parte eft periculum peccati mortalis,
& vnum peccatum excedit alteram , fed non
valde,fequi partem magis periculofam,eft tan
mm peccatú vcniale. verbi gratia; dubito an
tenear fuccurrerc patri extremé indigent}, an
matrijfi eligo partem minus tutam, Поп eft ni
fi peccatum venialc;quoniam excelTus eft par
uus,& periculum leue,& idcoleue erit pecca
tum. Vltimó notandum eft , quod quando
non eft squale pericuíum in vtraque parte,ve
Am pro vna parte funt ration es vrgentiores
V quant
 s
306 F.B.Mediñae
quàm pro altera, in illam pancm propenden-
dum cft,quae maioribusargumentiscófirma-
turjnam Ule excefius rationis,facit illam par
tem praepoderare. verbi gratia, mulicr quae du
bitat an ifte maritus fit fuu$,dubitat an redden
do debitum peccet, atque etiam dubitat , an
non reddendo peccet; fed quoniam funt vc-
gentiores rationes quod teneatur reddere dc-
b. turn, in banc partem debet inclinarc,licct lit
maius periculqm fornicari,quàm femcl nega
re debitú.Ex his patet explicatio quartae con-
Muiierdu- cjuf,on¡s> erRurfus patet explicatio primica
bids an ma - 1 ■■ r r ■ Ä- 1-
ritntquem WSjUiUHtio dubitationis propohn. Dicendu
Jubet.fitve namqueeft,quódüla mulier, quae dubitat an
xè fuui, ni- ifte fit maritas fuus,tenctur reddere debitum;
bilominu* nam fj reddat debitum , exponit fe pcticulo
Ч°гЫеЫ f°rn'cancK'aut committendi adulterium;fi vc
tumiJli " ronon reddat,exponit fe periculo inferendi
grauem iniuriam viro proprio , & legitimo
poífertori,& fubit periculum monis ,& aperit
ianuam omnium difcordiarum inter virum ÔC
vxorem : tenctur itaque reddere debitum.
Quod ctiam oftendo alio argumento. Nam
licèt fit maiuspeccatum fornican quam non
reddcrc,ca>terú vrgetioros rationes funt qua?
confirmant iftam mulierem pbligari ad red
dendum debitum;igitur tenetur^reddere der
bitum.Sed haec mulier non poteft petere de
bitum; nam fi pctat,exponit fc.periculo forni
. candi: í i vero non petat , nullum eft penally .
ergo tenetur non petere.Iftae;dcfinit¡ones hг^
bentur exprefsc in capitulo Dominus, de fe -
cund.nupt.& in capitulo Inquifitioni.de fen-
tentiaexcommun. . ., »
Obiefho, %Scd contra, hanc dodrinam funt argumen -
ta importun a. In primis,ifta mulier dubitat an.
accédât ad nó fuú;ergo dubitat an forniectur.
Confcquentia valida videtur à definitione ad
definir um, cum eodem addito:fic cnim défini:
tur fornicatio;quod fit acccííus ad non fuum,
vel ad non fuam.Secundo,hacc cft valida argu
mentatioj&rcélè fequitur;cft accefius ad non
fuum:ergo fornicatio. Antecedens eft dubiú
huic mulierirergo & confequens. Haec omnia
cófirmátur.Ifta mulier dubitat an fornicetur:
ergo dubitat an peccetjergo fi reddat debitú,
facit contra confeientiam dubiam.
Solutio. Ad hsc argumenta brcuiter dicendum eft .
Ad primum negatur confcquentia; nam du -
bium antecedentis cft fpeculatiuum , dubium
vero confequentis,eft dubium practicum , vc,
fuprà oftenfum cft.Secundo dico,quod pee-
catum fornicationis,quod hominiimputatur,
tantùm eft quando acceditad non fuam, &
feitur non efle fuá, vel de hac re eft ignorada
culpabilisât in cafu noftrx dubitationis,b3ec.
Expof.in Prím.Seeun.
mulier dubitat inuincibiliter, íc ignorât efl*
aben ú, & ideo nó committit fornicationem .
Ad fecundum in primis negatur cófequentiaj
itaque hsc coníequentia non eft rc<5ta,cft ac-
ícflus ad non fuam;crgo tor nicatunfed opor
tet addere, eft acceífus ad non ir un Lien ter,
ycl ex ignorátia culpabilhçrgo efi Jornic.irio.
Dcinde tranfeat cófequentia-argumenthCyra
vero infert ur,fed anteccdenselt dubiú , ergo
& confequens; dicendum eftt,quod ifta mu -
her eil dubia, quantum ad proprictaté,fed nó
quantum ad poíTefsionem: poflefsio namqug
legitima reddir illam tutam in confciétia:dcb)
de eft dubia fpeculatiuè,fed non practice.Vlti
rao dicendum cl t, non vale re confequentiam,
antecedens eft dubium; ergo & confequens:
ná ficutiexfalfo fequitur verum, ita ex dubio
fequitur cenum: fi ego enim videam à longo
homiiié,& ego dubito an difputet; haec confe
quentiaeuidcnscft,iftedifputat;ergo ens cft;
antecedens dubium eft,& confequens certifs»
mum. Щ Ex his principes façilç intelligitur, Quid facie
du lit fubdi
quid fit faqédum fubdito, ctii praelatus praeci- to, СЦ1 all-
pit aliquid,quod credit elle contraDei legem. quid prjçd
Pro huius rei expoiitionc multa doçuméta cx^ pítur^quod
çogitauerunt TneoIogi,na/nipatimAdrianu^ putat с líe
quaeftione fecuda, doctifsimus Sote in rc le ci. contra Dri
le^'êtru * '
de tegencj,fecret. memb. 3. quaeft.2. ^ylueft A.'.na.
bradât hoc diligennús¿yerbo cpnfçienria, ver Mag. soto.
bo inquilltio.^.j.verbo pbedicntia.$.4.^£ dl-,
cit quatuor; PriHH»n,fi cóftat prœktû iure pra
cipere,fubditus tenetur obedirc.S<.cundum,u.
conítat praelatum contra fus pracipere,nó te^
nctur obcdire.Tertiú,tfi dubitat an iure ¿prae -
cipiar,tcncturobcdirc;nam.mdubijs fupcripr
dtbtcelTGautoritas praelati;tura: verô, quoniá
fubditusnó eft iudex ad definiendum, v,trùm,
praslatus iure praecipiat:tum vltimo, quoniam,
prxlatus non femper debet manifçftare fubdi
tis rationé quare hoc prgcipiat,vel illud.Quar
tú,fi opinatur praelatum contra iuspraeeipere,
fi hoc credit ex leuibuscaufis, debet credulita
tern deponerc,& obedire;& ide eft ei facien
dum fi probabiliter credit. Haec fententia Syl-
ueft.pi ok ctùiiîihi nó placet in duobus diÖis
vltimis,& vera non eft.fcd vtedum eft regulis
fiiperiiis conftitutis. Nam in primis animad -
uertendum eft,quod nam (it minus periculú ,
& in partem minus periculofam inclinandum
eft. Prîecipit mihi praditus.quodmanifeftem
crimen fratris qcai!tum,coniiderandum eil,
ytrîim ex mea manifeftationepericlitetur vi -
ta,vcl fama alteriusin a:ternû;quod fi ita eft
non eft obediendum prceláto, пес iudici,quä-
do dubito an iure prseipiannam niaius dam
num eft mors alterius, aut infamia perpetua,
quàm

quàm ícm el non obcdire prxlato meo. Idem
iudicium ctfc li video pauperein fame percun-
tcm,& prila.us prxcipit ne eiconfcram рз-
nem, Jubito an iure prxcipiat; tcneor non
obcdire:nam maius damnum eft quod moría
tur homo, qti im quód non obediam prxlato
femel,aut itcrum.
Obieáio. «jfSed contrj hanc dcñnitionc m eft arrumen
tum. Nam mu lier quae dubi tat an ifte fit mari-
tus fuus,tenttur reddere debitum,vt fupra de
monftratum eft; quia vir eft in legitima poíTef
fion e: fed prxlatus meus eft in legitima poll ef
iîone:ergo fubditus in dubijs tenetur obedi -
Sotado, re. Ad hoc dicendum eft¿ mulieré illam tcneri
ad reddendum debitii, quoniam in non red.
dendo maius eft peiiculurri, quam in reddcrw
( do. .Secundó dicendum eft , quód quemad -
m od û prxlatus eft in legitima poíl*cfsione,ita
fubditus in poíicbione Гиг fama: ; propter
quod non conibt prxlatum iure prxcipcre;
non en im poflum ilium in perpetuum infama
re: verum eft tamcn,quód in his negoti js con
iideranda eft maxime qualitas prxlatijaut iu-
diasmam fi praîlatus eft vit doâjs, & pius, &
expofitaratione mei dubij adhuc prxlatus vr-
getimperando.certè tcneor obedire.
Vcrü liceat fEft alia quxftio; vtrùm fidicitum agere сб.
contra pro
priäopinio tra propriam opinionem. verbi gratia, de ali-
jagece. quo actu, vel contractu verfantur diuerfx opi
niones inter doctores,an fit licitus,an non;an
fit vfurarius.an non. côte flarius tenet opinio -
-, nem, eile vfurarium contractual ; poteft ne
nblolucrc peenitentem contra propnam opi-
iiionemlSimilis quxftio eft; Confefiarius ha
bet pro opmione,ad facramentú pcenitétie ef
fe necelfariam contritionem , vel attritioncra
exiftimatam contritionem; peenitens folùm
habet attritionem,cxiftimatara actritionem,
poterit nc abfolucre huiufmodi peenitentem
contra propriam opinionem?
A parte ne- If A. parte negatiua tic arguitur. Nam nó licet
gatiua. agere contra confçientiam dubiam , vt fuprsf
aí¿. prim. oftcnfuracft:fed plus eft agere contra opinio
: ncmpropriam,quâmcontraconfcicntiam du
, biam: ergo non licet agerc contra opinions .
Secundum «([Sccúdo. Qui opinatur, aflcntitur,& iudicat,
licètcum formidincjContraítum ilium effe
vfurarium, öcillum hominem non eíTcabfol-
ucndum:ergo íi operatur contra opinionem,
operatur contra iudiciura,&contraconfcicn»
tiam.Idem confirmatur. Nam fi quis credit
hunc eibum elfe prohibitura,& manducat il-
lum,peccatum committit,vt plane aficrit Di-«
tama.14. aus Paulus Romanorum dccirooqnarto: fed
ifte quiopinatur hunc contraChim efle vfura-
iium,iudicat ehe illicitum, Sc prohibirá, ergo
ArticuL VL 7 307
non poteft ilium approbare.
4J Pro explicationc huiuf difficultatis notan - Difrerr ia¿
dum eft,eiTe diferimen inter opinioncm,&du ter opinan
bium. Nam qui opinamr,aûentitur vni parti té& dubití
cum formidine alterius: qui vero d ubi tat, пес tem.
habet a(Tenfum,nec diiTcnfum.fed manet ani
mus in dubio. Secundó feiendu m eft , quód Optnionu
opiniones funt in dUplici diffcrentia,qUxdani duplex ge-
funt probabiles,qux confirmantur maghis ar« nus.
gumentis,& fapientium autoritateivtep liceat
exigere lucrú ceflans:alix fiint opiniones om
niño improbabiles,qux пес firmátur argumé
tismeemaiórú autoritáte ; vt tp liceat habere
plura beneficia. Tertio notandum eft,qúóci Conru
Conradus in libro de contract.quxftion e viti
ma ponit ifta m conclufionem,qux eft in ordi
rie tertia , quód alicui confeflori Iicitum eft
contra propriam opinionem abfolucre pcenl-
tcntem,qüi egit contracÜurmdc quo funt con
traria? opiniones inter dodores;altcrivcró fió
licetiPrimám partem huius conclufionis pro.
bat de cófeíTore ordinario, qui tertetur audird
pcenitentem,vt fi fit eius curatus,tenetur cum
abfolüere, licèt fit contrarie opinionis;nam fi
ñon abfoIuerit,exponit fe periculo faciédiin-
iuftitiam,& negando facramenta debita, cùm
non conftet elle peccatum mortale. Sccun*
dam partem probat de confeflario extraordi -
nario-.nam tune illa; саиГж céífánt,qux mouc
hant ordinariummon enim illi debet facrame
tum.Item probo. Nam Ordinarius confeffor,
liquidem eft minifter ecclcfiae , tenetur fequi
iudicium ecclefixj qux illum cöntraäum nó
damnauit : extraordinarius vero debet fequi
Judicium proprium. Hxcfententia mihi non
pldcèt ; vt igltur Veritas explicetur, Prima con
duüo eft.
^jSi quis agat fecundö opiníoné,d¿ qua dubi- Prim.iSc!*
tat an fit probabilis, peccatü committit ; nam Qui agit Ге
cundo opi
qui fie operátUr,dubitat an illud quod agitdi - nionem,da
citum fit.art illiciturri:crgo operátur cótra con quadubitat
feientiam dübiam:ergo tenètuf non fequi ta- an fît pro-
lem opinionem. Hanc conclufionem confti- babilis.pe«
tuit Diuus Thomas quodlib.öctauo , articulo, cat.
О.ТЬош.
decimoqüarto. Exhac conclulione íequitur
euidentifsimè,pccc'are qui fcqiíunturopinio-
nes,quas agnofcurtt,veÍ"cógnofcerc debent ef
fe omnino improbabilesj vt qüi habent plura
beneficiábales cnim non fe poflunt tueri ifta Secú.cócl .
excufatione quód lit aliquorüm fentétia-.nam LicitS eftfe
certè eft contra ius diujnum, & contra ömnes qui indiffa
reter alter-
recîè fenticntes. utráopinio
^Secunda conclufio.Quando vtraq; opinio, nc qua ,do
tarn propria,quam oppolîta,eft çque probabi vtraque eft
lisjlicitumeftindiríerentervtramquc fequi. «que pro -
Hanccócluiionem habet doctifsimusSotoli babilis.
Mag. Soco,
Y г bro
 308 frB.Médinar
bro tertio de iuftitia.qusftione fexta,articuio.
•£l, I quinto ad quartum,& ratio euidens eft. Nam
; non eft maior" ratio quare teneamur vná po-
* '"' tiüsfequi,qi«malteram;fiquidemvtraque cft
jquè probabilis.Ex hac conclufione fequitur,
* quód licet iudicialiquádo pronuntiare íenten
. tiam fecundum vnam opinionem, ¿Valiquan-
"• ; 1 do fecundum oppofitam,quádo in opinioni-*
,'"! buscftsqualisprobabilitas.Scquitur rurfus»
quód liceat medico .curare infirmos,nunc fe
cundum vnam opinionem,nunc fecúdum al
teram- Sed hîc duo funt cauenda; vnumeft,
nc iudex propter muñera , & propter affedus
, •»■" particulares exiftimetefle opinionem probar
bilem.qua; omnino eft improbabilis : cauen *
dum eft etiam fcandalum;nam fi populus fcá-
dalizatur,videns quód iudex nunc iudicat fe
cundum vnam fentcntiam,nunc fecundúop-
pofitam,non eft faciendum.
Tere, cöcl. «¡[Tertia cochino. Aliquando tenemur agere
Aliqaando contra propriam opinionemjquod patet in ca
tenemur fuc<5memorato de confcflore,& pecnkente :
tfa опЫр- fentio namque , çp confeflarius,tam ordina
te propria. rius,quàm extraordinarily, debet ilium abfol
uere contra propriam opinionem . quod fic
oftendo.Nam talis confeilbr icit,vcl fcire de-
bct,quod pcenitens in tali cafu nó peccat : er
go non poteft íHi abfolutioncm denegare .
Confequétia euidens eft,& probo antecedes. .
Nam cófe flor feit,vcl fcire debet,quod quan-
do funt dus opiniones probabilcs de aliquo
contrachi,licitü eft vtriq; adhaerere:ergo eui
dens cft.quôd non peccat. Quód vero dicit
' Conradus,cj> confeflarius Ordinarius exponit
fe periculo faciendi iniuftitiam,extra ordina -
rius miniraè;falfum dicitjnam poftquam vult
audire confefsionem,& omnia peccata audi-
re,tcnetur abfoluere pccnitentcm.Illud verô
quod ait,quôd Ordinarius debet fequi iudiciú
ecdefia;,extraordinariuspropriü ; íalíum eft:
nam vterque cft minifter ecdefia\& certeifte
autor pugnantia dicit,nam tenet quod peeni«
- tens non pcccatjcrgo confeflor hoc debet exi
Jilimare:& tamen dicit quod non debet ilium
abfoluere.
♦flCanerum magna eft controuerfia , quando
funt opiniones de materijs,& form is facramé
torura,vtrùm liceat adhibere matcrias,& for
mas fecundum opiniones probabilcs ? funt
enimviri do&ifsimi qui tenent hoc nunquá
liccre;quorum argumentum grauifsimum cft.
c 'Nam qui adhibct formas,& materias ücramé
. j torum fçcundum opiniones probabilcs, relin
querido certas,exponit fc periculo faciëdi gra
ue facrilegium. Rurfus , qui baptizat fub ifta
Forraa ргоЬаЬШДп nomine genitoris,&c.ex-
ExpdCibPrím.5ecnn.
ponit baptizatum periculo perpetua; damna -
tionistnam fortafsis non eft baptifmus,&re-
linquitccrtú baptifmü,In nomine'patris, &c. Licitum eft
Nihilo feciùs tarnen haec fentétia non videtur opiniones
mihi vera-.nam in omnibus negotijs, etiá ma- probabiles
fequi in ma
gni momenti,& in maximam iniuriam terri j , teríjs&for
licitum eft fequi opiniones probabiles : ergo mis lacra -
etiam in materijs facramentorum.Deinde in
facramento peenitentia; dicit opinio probabi miniftrîdrç
lis,c¿> nttritio.cognita attritio, ex parte mate
ria; fufficit ad facramentum peenitentis, quá
doftorcs (ine periculo peccandi fe quunturçat
certumnoneftanconheiatur verü facramen
tum. Item in eodem facramento peenitentis .oüi¡ Л
f
opinio probabilis dicit, quód per Bulla m Cru
ciatœ licitum eft eligere confeflarium.expofi-
tum à quocunque Epifcopo ex toto orbe; qui
opinionem fequimur line periculo peccandi:
1 at non cft certutn quôd conficiatur facramen*
tumrcertum eft quód cóñeitur facramentum
fi eligamus confcflbrem eiufdé dieccefis, fed
de hoc fortafsis in materia facramentorum dî
hgentiùs traâabitur.
% Ad argumentum in contrarium dicendum
eft,euidenter côuincere,quôd quando necef-
iitas,aut vtilitas non promit miniftrum.vt ad-
« hibeat form as,aut materias facramentorú fe
cundum opiniones probabilcs; fi relinquit cer
tas,eft peccatum mortale: fed ft eft necefsitas ,
aut magna vtilitas,vt ft materia indubitata nó
inucniatur,nullum cft peccatum.
•íAd argumenta in principio dicendum eft , Arg.folur,
quódquiinhiscafibus agit contra opinione
propriam,agit contra dubium,vel opinione
fpeculatiuamjcaeterüm non agit contra con-
fcicntiam; nam certus ert,cVcertum habet iudi
cium,quod quando funt dux opiniones pro-
babiles,licet vtrique adhxrere indifferenter.
«flSedex hoc nafcitur magna quaeftio; Vtrùm Vrrff teñe»
tencamur fequi opinionem probabiliorem,re nur opinio
licta probabili; an fatis fit fequi opinione pro- néprobabt
Itorc fequi,
ЬаЬПстШапс quaeftionem difncilé fatis ex - aarerb fuf
, plicat doctifsimus Soto libro tertio de iuftitia ficiatproba
qusft.6. articulo 5. ad quartum,in hune mo- bile fequi .
dum:dicitenim,quôdlicètin fpeculatiuis, 8c Mag.Sot«.
in gymnafio licitum fit aliquando fequi opi
nionem probabilem,rcliâa probabiliori,ca; -
tcrùm in moralibus, & in rebus qua; pertinét
ad ius tertij , non cft licitum fequi opinionem
probabilcrn,relrâa probabiliori. Sentiuntidé
Sylueft.verb. opinio.^. 2. Conradus ia libro Sylueft*
de contrac~r..qua?ftionc vit. & quod magis mo Conn.
uet,Dominus Gaietanus in fua fumma , ver- Caier.
bo.opinio.Patct ha?c fcntentia;nam qui fequi PrifMTg^
tur opinionem probabi lem,reli£ra probabilio
ri, exponit fepericulo pcccádi,&eligitid quod
minus
 Quseftion.XIX.
Itiinùs ccrtum cft,relinquedo qtiöd magis ccr
SecJdum. turn eihcrgo peccàt. % Deinde.lh dubijs tu -
tior pars ehgewda cft,vt fuprà derrionftratum
,<"■ -i», г elhfcd opinrb|>röbabilior,ttitiof eft.ergo fe«
qiienUa.TerïfÔ'.'Siipcrius di&fl eftvquôd quá-
do ex vtraque parte pcriculum eft, in cam par
tern eft indinandum, qua: maioribus rationi-
bus confirmatur:Scd opinio probabiliormaio
ribus rarionibus conti rmatunerao, Item in ca
pitulo,luucnis,defponfalib.dehnîturapertè,
indubijs,id quodicrtiusexUlimamus.eft fe.
Vliim. qucndû.Wimô.Iudcx qui pronùntiaret fen -
tentiam contra eum qui probabiUora teftimo
nia adducit,certèpeccaretmortalitcr,& com-
mittcret iniuftitiam,vt manifeftúeft.ergo qui
fequitur opinionc probabilem, relicta proba -
biliori,abfquc dubio peccat. .
Poflumus Certô argumenta videntur optima, fed mihi
opinionc videtur,quod fi eft opinio probabilis, licitud
probab)l£ eft earn fcquiJicct oppolka probabilior fit:ni
le^ui reli-
iia proba- opinio probabilis in fpcculatiuis eaeft,quam
bilioii. poflumusfequilinc periculo erroris,& dece-
ptionis.ergo opinio probabilis in practicis ca
eft,quam poflumus fequi line periculo pecci-
di.SccundolOpinio probabilis; ex" eo dicitur
probabilis, quod poflumus cam fequi line rc-
prehclione,& vituperatione :crgo implicat с ó
tradidionem,quôd fit probabilis, & quód nó
pofsimus earn licité fequi. Antecedens proba
tunnam opinio non dicitur probabilis ex eo,
quod in cius fauorc adducanturrationcs ap
parent cs,&- quód habcat aficrtorcs.&defenfo
resma ilto pacto omncs errores eíTent opinio
nes probabiles : fed ea opinio probabilis eft,
quam afferunt virî fapientcs,& confirmât op'
tima aigumenta.qux fequi,nihil împrobabile
/riltor. cft.lta définit Arihot.i.Topi.c.b& i.Ethico.
cap.4.Tcrtio.Opinio probabilis,e£t.cóformis
recti ration!, Sc exiftimationi viroru pruden
turn & fjpicntú:ergo eá fequi nó'eft peccatú,
coíequentia cuides eft,& probatur antecedes:
nam íi eft contra rationem, opinio probabilis
non eft,fed error manifcftarius.Sed diccs,efíc
quidem recbe rationi cóformem, tarnen quia
opinio probabilior.cft cóformior,& fecurior,
obligamur cam fequi.Contraeft argumentú.
Nam nemo obligatur ad id quod melius, &
pcrfeftius eft; perfeclius eft eflc virginem,
quam efle vxoratum* elle religiofum,quàm ef
fe diuitcm:fed nemo ad ilia perfectiora obliga
tur.Quarto.Licitum eft opinioncm probabi
lem in lcholisdoccre,&proponcre, vt ctiam
aduerfarij nobis concedunt-.ergolicitum eftf
earn confulere.Idé confirmarur.Namlicitum
eft in tcrius aíTcntiri huic condulionuergo lici,
tum eft exteriiis earn proponercltem. Nó po
Articul. VI» 309
tcftconfelTarius cogère pœnîtentem vtfequa
tur opinionem probabiliorem: ergó non eft
obligatio ad fequertdam opinionem probabi-
liorem. antecedens ex pnedidis manifeftum
eft.Vlti mô.Oppolîfa fentétia cruciat ánimos
timoratos; nam fempetoporreret inquircre,
1*4
qua? nam fit opinio probabilior;quodtimora
ti viri nunquam faciunt. j, "i íi
^Ad argumenta in contrariurn,cV ad primum Solutio ar.
Ad primü«
refpondetur,cj> cum pofle fequi opinionc pro
babilem apud viros fapientes certum lit , qui
öpcraturfecühdum opinionem probabilem ,
non fe exponit periculo peccândi. ".'
4"Adfecundumrefpondetur, verú elTequôd Adfecundá
indubijstutiorpars eft eligenda,qüádo vtra
que periculofaeft;ca»terú licet opinio proba -
bilior,tutior fit,probabilis eft fecura,&tuta,&
non habet pcriculum. ^Ad tertium argumen M ccrtium
turn reípondetu^quódillud , quod fuprà di
ctum eft , non aduerfatur noftra? fententia; ;
nam illud eft vcrum,quando ex vtraque parte -
periculum eft,fequi verô opinionem probabi
lem.non eft pcriculum. & codé pado explica
turcap.Iuucnis,fupràcommemoratum.
<q Ad vltimum argumentum dicendum eft, q> Ad vltimff.
quando altera pars litigantiú affert pro fe pro
babiliora teftimonia,nó dicit opinio probabi
lis quód liccatjudici contra eum fententia pro
nunciare;quod auté hadenus docuimus, hoc
eft, quod quádo funt dua? opiniones in iure, .
altera probabilis,altera verô probabilior, lici-
tum eft iudici probabilem ampledi : at veró
quando de fado adducúturteltirnonia proba
biliora,feeundum eapronunciandum eft.
ЩЕЛ vltimum dubium; Vtrùm fit licitú age» Vtrû liceac
re contra fcrupulú?In explicatione huius que- contra fera
pulâagcrc.
ftionisprius exponendum eft, quid nam fit Quid nam
fcrupulus. ScrupuJus non eft idem quod du- ferupulut
biumjnam qui dubitat,neutri parti aífentirur, Ct.
qui verô habet ferupulum, alteri parti aflenti-
tur,fed cum formidine,qua» animum eius ex-
cruciat.Rurfus, fcrupulus non eft idem quod
opinio;nam qui habet opinionë quôdinali-
quo opere malè agat,nó dicitur haberc¡fcrupu
lum. Scrupulus itaque eft formido,& fufpi -
cio,qu£ animû cruciat, an aliqua res licita fit,
an illicita. verbi gratia.cgo credo quôd mihi
liceat vefci carnibus in quadragelima propter
a;gritudincm,'& ita dicit medicus;fcd quoniá
non eft de fe euidens,quedam formido excru
ciat animum, an liccat;& haec formido voca-
tur fcrupulus;non fecundùm proprietaté, fed
fecundum metaphoram,ducl:am ex lapillulo ,
qui intra calceum manens, exefuciat pedej:ad
eundem modum ha»c formido in animo ma-
riens,cxcruciat,&torquet;&in hacfignificatio
V 3 ne
 jïo FjB.Medinae
пс,Ьак vox,fcrupulus,latirufsima eft, quaC^-
cero fjEpifiims vtiturin fuis. opcribus. Praetc,-
rca notandum cft,<£ fcrupulus nó eft quaecun.
que formido;fignihcat namq; fcrupulus for ¿
midincm ex lcujbus caufis exortam,&nulla ra
tionc habitam:fcrupulofi enim appelláturho-
Ex tripbei rnincs^qiH^rcpjidpntjvbi tiroor noeft.Vltimq
poPtcft°fcm notan Ju с1'>ф Ьагс formjdo e* triplici capita
puIutL - , oriri folctj primo , ex caulîs iuftis,& maxime
1 :Ч ,jA yrgcntibus,quaî faciunt alteram opinionem,
omnino improbabilem , vt dura quis habeas
plurabeneficia,fcrupulo pungitur>vtrum fitli
citum.Sccundó oriri poteft ex cauiis leuifsi-
M.i» iil ! A mis,& frequcntifsimè ex condicione naturali,
& mclancholia,ex infirmitatibusj & ifte fera -
puluspotiùseft timiditas, fiue pufillanimitas
, confcientiaj.Tenio oriri folet ex caufis iuftis,;
гчт»г\* fednonadeó vrgentibus, vr oppofitam opi
nionem improbabilem efficiant; & hxc for
mido propriè appellator fcrupulus. Hispofi-
PrJma pro. tis,fit prima propofiiio.^I Si loquamur de fera
pulo primi generis, non eft agendum contra
fcrupulum.patet hoc in exemplo dido,dc his
qui habent plura bencficia,& in multis cótra-
•i m.'i ¿ribus cambiorú,in quibus pro fcrupulo funt
adeo cuidentes rationcs,vt oppofitam fenten
nam efficiant improbabilem. Idem patet ra-
tione.Ná in dubijs quando vna pars eft certa»
& altera peri culo fa,t en cm ur fcqui id quod ccr
turn eft,vt fupr.a demonftratii eihergo etiá in,
icrupulis. PrjBterea.In his fcrupulis,dc quibus
loquitur prima cóchiiio, oppolita opinio eft
omnino improbabilis:ergo nó fequéda j ergo
agendúcft fecundú ferupulum . Vltimô. Hic
иь-м ir fcrupulus,pluscftquàm ícrupulus, imo plu.f-«
Ml 'xx'w quàm dudiûmam per rales hominçs ftat , quo,
»«. ■ Iminus ccrtiores reddantur dc eorum malitia..
r. ^Secunda propofitio.Si loquamux de fcrupu
lo fecúdi, & tertij gencrisjlicitú eft agerc con
tra ilium; imô confulendú eft hominibus mc-
ticulofis vtagant contra illumjna in fcrupulo
nullum eftfundamentum , & ex alia parte in -
quietatur confcientia:ergo confulendú eft vt
agant contra fcrupulú. Deinde.Scrupulus eft
formido temeraria,& fine ratione fufccpta.er
go non eft agendum fecundum fcrupulum.
Nota< ^[Scd in hac parte duo funtconfidcranda:vnú
cft,quod cùm homo meticulafus confulucrit
virum fapicntem,& prudente, abfque alia du
bitationc fcquatur eius fententiarn , & habcat
ilia pro euidemi ratione. Alteru eft, quod in.
hominibus meticulofis Cquod optimè aduer -
Caict. tit Caietanus injumma, vcrbo,fcrupulorú me
dicina)iliorÚ crudclitas habendaeft pro certi-.
tudine.vcrbtgraria.meticulofus homo pungi
tur fcrupulo, anreâtè cófcíTus íucrit aliquod
4 ? / nam
Expofiri Prim.Secun.
peccatum, vel de aliquo peccatojex alia parte
credit fere&è çonfeflum fuiiTe, qui folet dili-f .ft.< ! . -i
gentem adhibere diligentiam; huius creduli-
tas habenda eft pro ccrtitudinç.Sed de reme»
dijs fcrupulenim loquitur optimè Sylueft.ver syb««!
bo fcrupulu*-> quem legemos ad difficiliora
tranfeamus.,..- • '
ARTIC. SEPTIMVS.
f Vtrùm hmtas'boluntatis dependent
• ex intentionefinis. ■
-„ " . .. .. ■>
i ■ ■
SVMMA TEXTVS*
Rima Conclufio. Bo - M«»«M.
nitas voluntatisdepen-
det ex intcntionc fi
nis, quando intcntio ft
nis praecedit eledione , & eft cau-
fa illius : nam bonitas voluntatis
dependet ex boni täte obic&i,&vo
Htijfed fi j>raecedat intentio finis ¿
cùm aliquis vult ieiunare propter
DeumjCx hoc,ieiunium habet ra-
Honcm boni,quia fitpropterDeu,
fcV fie bonitas voluntatis,dependet
ex bonitate voliti , quae eft ex in-
tentione finis.
^[ Secunda Conclufio. Quan- Secu. coni
do intcntio fequitur eledionem ,
vel vpluntatem, vt quando acce-
dit aliquid voluntad praeexiften-
ti,puta , cum vellet aliquid faceré,
& pofteareferatilludinDeum,bo
nitas primae voluntatis,non depen
detexfequentiintentione^nifiqua
tenus a<äus voluntatis reiteratur
cum fequenti intentione.
EXPLICA' TIO ARTICVLI.
N hoc articulo eft graue dubium, У^.Ьоя*
vtrùm bona intentio diminuât ma- J^VmiU -
litiamprauf ele&ionisjvtcumvolo tijmpiauje
1 furari propter dandam elcemofy « deftionu.
 í. Qo^ílion.XlX.
Secûdadu- -nam. Hare qua; (lio definiri non poteft, priufc
bitatio. quam determine tur alia ; an intcntio boni ßu
An intedo ¿j¡x qUa iminratur malum medium mala
exqoa in*, mjft cum quisvHU dare eleemoiynamj&eh-
peraturma git tanquam medium committcre furtum, ad
íuinmédlcí Sandam cleeihofynam. /¿'¡'f ""-.у ."^'Л
malí ác. " ^ a parte affirinatiua quseftionis ficargumon
Prim^rg, tor.Ñam ha;c intentio mouet ad peccandum,
«atiötoo &exponitpericulo peccandi; im'o quod plus
я.гг,,д eftJef^:Caufapeccati:ergomalaw'í¡«г,•!^ '' ., '/.
ieenndum. çDeindcaugetur dubium,& volo quod Pe.
trnsvelic efficaciter dare eleemofynam, & cj>
•i. * s»! iudicet non efte aliud medium, nih furari, túc
- hare intentio neccisitat ad peccandú. ergo ma
laeft.Quodnccefsitct ad peccandum, demon
ftro euidenti argumento.Nam quando volun
tas efficaciter vuk aliqucm finem,neccfsitatur
ad medium , quod iudicat cfle neceiTarium :
quod pluribus argumen tis fuprà fuit oftéfum.
Tcrtium. % Tertio.Talis tenetor deponere banc inten -
tioncnv.ergo eft contra priccptu.confequen
tia euidens eft,& probaturantecedens. Ná ta
lis tenetur deponere eledionem furtijfed in
«afu prop ofito non potcft earn deponere, nifi
deponat efficaccm volitionem finis,& inten -
tionermcrgo tenetur earn deponere. ■
Quarturo. ^fPraetcrea. Talis fruitur Ulo fine:ergo peccat
mortaliter.cofequctia patet,& antecedes pro-
bo.Nam frui aliquo fine,& creatura,eft amo -
re illius diuina prscepta tranfgredi: fed talis
propter dandam eleemofynam cómittit fur-
tum:ergo fruitur illo fine. '•'.};■■■
% Item. Amor mundanus ea de caufa mains
eft , quoniam propter Шит diuina praecepta
tranfgredimunfed propter amorcm elecmo *
fynx,talis diuina prsecepta tranfgreditur : er
go eft amor mundanus. - plicitcr tarnen &abfolutè malus adus eft, vt".
Vltimura, ^Vltimô.Eodem adu ferimur in raedia,& in
D.Thom. finem,vt autor eft Diuus Thomas, fuprà quç-
ftione 8. articulo 3.ergo codem a du vult quis
furari propter dandam eleemofynam ifed ille
adus eft malus,& cftvolitio finis:crgo volitio
finis malaeft. 1 la eledio , ilia intentio nVala eft. hoc probant
Arg. in c5- ^flncontrariura pugnatmatora argumenta.'
atrium. . fljjn, jßa volitio eft ¿e bono obiedo , & non1
habet mala circunftantiam , liquida medium •
non eft circunftantia refpedu finis, fed è di-».
ucrforergo bona eft. Doindc poteft accidere ,
quod lit in precepto; vt fi proximus fit in ne-
cefsitate cóftitutus:ergo mala n6 eft.Vltimô.
Falfitas conclufionis no corrumpit veritatem
principij.cx quo infertur,vt apertc cóftat i er
go malitia eledionis non eíficit intention^ fi
nis malamiConfcquétia probatur ex illo axio
matecelcbrato;ficut fc habet primum princi-
pium in f«cnxijs,fic fc habet finis in pradkis.
Aiticul. Vil I.
-Reucra hxequsftio dubia efiv и» :: it. ' .11. * '-д.
«[¡Pro cuius explication e íciendum eft, q> in- Jnténtîobo
tentiobopi finis doplicicer poteft eftc caufà B*fit)i»du-
malœ elecrranls. Ittmó.Vtfiteeifkniahe ele- jjjfjjp
ilectibrHS,netefsitaos ad malíblcdionéj vt cú fa m2\x e*"
.quis vult efficaciter fubucn ire pauperi, & non clionis.
■habet proprias facultates vnde hoc faciat,nec
habet aliquod remedium, nifi furtum comic
tere;hacc intentio efficax necefsitat ad eligen,
dum mcdium,quod exiftimaturncceflarium.
Secundo modo accidere poteft, quod ex inte
tionc boni fi nis,non neceflario , ncc efficaci -
ter fequatur mala eIedio;vtcùm quisvult fub
uenire pauperi , & habet proprias facultares
vt hicfaciat,fed ex fua malitia facit,-& fu bue
nit ex alienis.His polîtis, íit prima concluíio.
^[Qtjando ex intehtione finis non^eceíTarie *f^.v? bo
fcquitur mala eledio,ilIa intentio mala nó cft.
hoc probant argumenta dudum addodaj hoc quído'iíbn
affirmât D.ThxMnasdnfrà qo*ftione ïcfc arti A юЙыШ ;
culo 2.& z.fent*n.diftin.j8.'âtti.5. & iri diftlnt aà'ttiaîiira J
40.articulo a* dicit in prœdidis locis-DWTh»- maA^ *u*
mas,quod p^ftft effe intentio bona,&eledio Sendum/
mala.Et ad rtmd argumentum, quia mouet ad
peccandum,diftinguendum eftjpcrfc negan- f,
dum eft,pefaccidtnsex malitia Opqrantis€o4 ' üäi^.A
cedendum cft,& dicendum eft, quod potiùs
eft occafio peccandî,quàm caufa* (icuti fi ego
feruo ieiunium,& inde fumo occaíionem íu-
perbiï, non ideo iciuniu m malum eft.Et ad
ülud argumentum, quod eodé adu volo für«
tum ad dandam clecmofynä;& ille adus ma
lus eft; dicendum eft, quod talis adus habet
duplicem rationem formalem; tum intentio- ■•■'■•îj ч"
nis, tum elediqriis; quatenus eledio, malus
adus cftjquatcnus intétio,bonus adusclf; lim
hicairerit D.ThÔ'.folutiooe adtertium í nam D'Thom.
verifsima eft illa fentcntia D.Dionyfij; Malú D. DionyC
ex quocunque defedu, bonum vero ex inte-¿;
gra caufa. 4 Secunda propôfirio. Quando é*'
intentione boni finis neceífario fequitur ma * г ',е*3
efficaciter argumenta in principio adduda. .
^fAd arguméta in oppolitû;& ad primum di- lotentiobe
cendum eft,quód illa intcntio eft mala ex dr- ^
ennftantia temporis;nam cùm nóhibeo vnde n¿f£qCujCtur
fui tie n iam pan peri, nifi ex alien о, non eft rein mj¡a cje _
pus kibuenicdi pauperi.Itcm dico,quodilla in £tio , mala
tentio eft malatquia inducit ad peccandû : rur eft-
fus cft mala,¿|uia inordinatus eft amor, ratio- A pnm?2
ne cuius tranfgredior diuina mandata. " tu
•Ad fecondurfl argumentú rcfpondetur , cp Adiecundû
chm non habeamvnde fubueniam pauperi,ni
fi ex alieno, non cft prçcepw de fubueniendo
pauperi , nifi fôrtafsis in extrema necefsitatc,
■* " V 4 vbi
 $i2 .l'EB.Mediflae
•Ad tënifi. vbi omnia funt communia. ^fAdtertium a¥-
oi с -t . gumcntum ncgatur confctju¿tÍ3k Ratio diferí
-bL, ! i.-i ïj "minis сЙ; nam principiuro verum per bonam
""■ tm\ argumentation em, non jflfertoonclufionem
faifa m : virtus namque argumentationisnoh
rconfiftit inmea volútatejfedin naturispéatúj
propter quod licet -ego vellé per m ala confe-
quentiam ex principio v ero códuderc falfum,
falfitas non ell: referéebin prioetpium , fed. ia
malam confequentiam: i cd iiuctio cli icax fi
nis per fc,&n cceiiai io infert m alâ electionem
in cafu fupcriiis poli to ex i n ten tione operan -
tis,& ad hoc im реп inés eft bona,aut mala có-
fequentia.Vol dicendum с Л, quod ifta intétio
non eft mala, quia infert malam clectionum ,
fed quia in fe mala eft -, &inordinatus amor
Vtrùmbo- creatura.fExbis,íi bcncintelligitur,patetvia
¿itaifintidi adexplicandá illam dubitationt propolitam;
minim ¿U- vtriim ex bono âne diminuatur aliquid dc mi
quid ma [x Utiaprauae eltétionis;eftne minus peccatú íu-
e ou rari propter amorcm vxoñs,ianproptcrlibidi
■Almayn. n nsmfurartfAltnayn. in fuismoralib. capitulo
- il. & ij.conititiut dc hac rc lorlgam dilputa-
tionem,&dick cíTccómunem fdfctcntiam , çp
. , nihil m inuiturdc mailt ia pram- election is. öc
гН?* probat in primis autoritate D. Auguilini,cu-
s iusfentétia feftmur bf.queftipnd j.cFortè.di
ci t Augultinu5,fi quis dicat apud.fe, voló fura,
rià diuitibus,vt dc paupei ibus; i Ira cogitatio
ex diaboli callidiratc íuggcritur;aá tot u quod
ablatum eit,cv datum paupcribus,oó minuit»
fed duplicat peccatum:crgo furari ad dandam
elccmofynam,non minuit peccatum.
Secundum. fjSecundo.Siex bono fine diminuiturdema
lit ia cleäionis,cofequcns eft po (Те dari men -
dacium, quod omni culpa carca t:quod affcre-
rc,abfurdu eft, & aduerfatur diuinae Thcolo -
gii'.cp vero recle í'cquatur,patet; ná ik malitia
mendacij vt quatuor, (i referaturin bon um fi-
nem,aufcrt duos gradus, & fi referaturin aliú
finem meliorem, aufert alios duos.
Tertinm, ajTertiô.Prohibitum eftdiuina lege ordinäre
malum medium in ionum fincm: ergo inde
non minuitur peccatum , fed potiùs augçtur.
Frobatur an tecedensmam eft prohibitu diui-
na lege furari ad dandam elecmofynam.
yiti». 4 Vltimo eft argumentú quod maxime exag
gerate. Qui furatur propter dandá eleemofy-
nam,peccat duplex peccatú; qui vero furatur
propter libidiné,& ex libídine peccandi, pec-
cat tantùm vnumpeccatumrergcTillcgrauius
peccat.cófequentia euidéseft,vt vidctur,& pa
tet anteccdcns.Na fuprà diâu çft, quôd quan -
do intentio boni finis nccefsitat,& impellit ad
malam clectioné,illa intentio mala eft,&pec«
catum mortale.Eodem argumento vti poffu-
Exj>ôf.în Prim.Secun.
mus ad oftendendum; cp qui omit tit horas ca
nónicas propter amorem ftudij immodcra-
tum.grauiuspeccat, quam qui omittit, quia
vult. НгС' argumenta adeo magna videntuf
:quibufdamTncoiogis,vt fehtiát cum Alawy» f ей fui
noeffe grauius peccatum farari propter alen- ¿^'°^"
dam fjmiliam,quam furari ex libídine furádi: tj^qUá pro
quibus ego non confcntiojnam oppofna fen- peer wlCeri
lentia fine dubio vera eft, quam habet Diuus coidiam.
AuguftinuSjlibro contra mendacium capit. 8. Auguft.
Peior,inquiti,cft qui concupiíccndo,quim mi
ferando furatur.Idcm habet in Enchiridio ca.
i8.&Magifterin z.diftin. 40. & allegar ibidé Mag Cent :
fentcntiam Diui Auguftini.IdemdocetGra- вгайати.
nanus гг. queftione 2. per mullos cañones,
praxipuc ш canone quünripit, primum ; vbi
congerit ofto gradus mendacij , & conférés
vnum altcri,dicit mendacium tanto leuius cf-
fe,quanto meliorem habet fincm:& ratio cui*
dens eft;quia peius eft mentiri ex libídine m ё* .к.г.-.л*
tiendi,qu am recreationis caufaj&peius recrea
tioniscaufa,quàm pro falute hominis:ergo ex
fine bono diminuitur praua clcctio.conlequé
rja nota cft,& antecedens patee ex cófen fu ho
min urn omnium. Deindc.Si quis occidac ho «
minem propter defenfionemamici,lcuius pec
eat,quàm ftoccideret abfque aliqua honcfta *
caufa:ergo conhmili rat ione leuius peccat qui;
furatur ad alenda familiam , quàm qui furatur
ex libídine peccandi,& furandi.Vltimo,quod
cuaque peccatum excufatur ex circunftantij v
vt plane conitat:ergo porifsimccx circunftan
tia hnisded hoc non fit quádo finis eft malus: >T,
ergo quando finis eft bonus. , .-.
% Ada!gumcnta,& ad primum refpondetur, Ad argum.
quodD. Auguftinus nunquam dicit.q» nun- A<1 pd«nu>
quam ininuuur furtum ex intentione dands
elecmolyna; , fed tantùm docet, quôd fi quis '■" '
ca quae furatur,tribuat pauperibus,auget pec-
caium.quoniam reddit fc impotentem adrc-
ilituendum; veluti fi quisftatuit apudfe non
dicere horas canonicas,& proijeit Breuiarium
in mare,nouum peccat peccatum, quia reddit
fe impotentem ad dicendum officium hora-
rium. Ad fecundum agumentum dicédum Adfecundá
dum eftjÇp cùm bonitas hnis finita fit,& non 1
progrediatur in infinitum,& ex alia parte mé-
dacium fuapte natura fit malum, quantumeun
que crefeat bonitas finis, nunquam ex toto ab
foluet mendacij malitiam;ficut in aqua calida,
quoniam aqua ex fua natura frígida eft,quan-
tumeunque augefeat calor,(i tarnen aqua per-
maner,femper habet frigiditarem.Vcl dicatur •
(& fortafsis melius)qiiod cft grauiùs fine illa
circûftantia, qubm cûillajquiamutatur finis»
& lie ceflat calculatio;peius eft metiri pro libí
dine
 dine mcnticdi, quam mentiriprofalute homi
ni$; quoniam h;ibctpeiofem fine: & peius cil :
peierare ex libidi ne peierandi, quàm peicrarc
pro vita propria , quonii habet peiorera finé. •
Qupd ir dicat Theologus, in qnot gradib'çra
• uius cfBdi'co,qund in duobus.Sc cum argumé)
tor. ergo ii referatur m duplo ra cliorcra finé, '
aut triplo auferetur m'ali tia : negatur cófequeni
tiajnamtanttimfequiuir quódcrit minus gra-.
ue , nunquam tarnen fcquitur , quôd non ciic
malumjnam femper habet malum fincnviitaq
Wrtte» щ \¿ tertitünargumcntnfa refpóderur, quôcji
iUa prohibido refendi furtum in eleemofynáy ;
non eft alia à prohibitione furti, & ideo nó ha
bet aliam malitkm , à malitia íurti, quae quo»'
dammodo ex bonitate finis extenuatur. ,-•! м»
Advltimú. ^ Advltimum argumentum quidam dicunt,
quod quádo intentio boni finis nenefsitat ad
.'.-.si ■■■■ prauam electionem , argumentum conuincif,
«juod augeat peccarum : quando verö non ne»
ccfsitat ad pranam electioncm , negandum eft
antecedes. Sed hase folutio m ihi nó probatur;
mm vniuerii homines indican: grauiùs pecca •
rc qui furatur ex libídine furt i,quàm qui fura- .
tur- ad alenda familiam, vel vt tribuat pauperr..
Dicendum eft igitur, quôd illa intentio nó mi
.h >5 ,i*n£ nültp'ectatú,"quía bcsnaCefti fed quia mutât fij»
Hera : Se reuera peius eft (aginare vt occidas,
quam fagittarc propter van am gloriam. Sccú-
do refpondetur,quód dúo pcccata.faciút plu- .
ra peccata , feci non femper m aius peccatum:
qui enim occidit hominem in ebrietate con-
" ftitutus,minus peccat,quàm qui occidit men*
ris compos, at qui occidit hominem in ebrie
tate, duo peccata habet, peccatum hom icidij,
D.Tboœ. & peccatum ebrietatis. Solutio eft D, Thom.
infra.q.75.art.4.ad. 2. argumentum.
ARTIC. О С TAVV-Sij
f Vtrîm quantités bonitatts bel malt-.
tU in Volúntate , fequatur quantita-
, - Um bonïbd mali in intention*.
S V M M A TEXTVS.
Ênfus qusftionis cftj ■ bonitatcm , ex magno obie<3o¿
Vtrùm tantum quis bo
ni vel mali faciat,quan-f
tum intendit faceré.
Probationes,& conclufionesDi-
uiThomae difficiles funt,&fubob-
feurae.
prfm, côcij ç Prima Çonchifio> Si confia
deretuc iritentiaper3e^°i&.èleâio л^з
per ib ex parte obieeli ,electk> vel
Voluntas л on eft tarn bona, quam ;
ipfa intcntioinam voluntas poteft f
vellc aiiquod obiectum non pro-
poiticttiuTumffiniincemQjvt-fiqirisl
daret decern libras, non poffet con,
fequi- fuam imentioném, fiinten- :
reí етего^геш VdéStemc^ttím: »аз tmJ:p
idej ue etiamcontingit:prop ter im-
pediraempm , ^üft-infentfcferetirEj
Romam,&rfubuenireamico,&:]l-
lud proponer*;; paffunji liamem
multa oriri impedimenta circa ex
teriores a<5lu s, qua: nan еП; in pote--
fíate noftraremouere¿)Serjín adui
interiori tantùm poreftiefíe defe-)
dus ex parte obiedi,videlicetquáU'
do obie&'umnon eft proporciona»
tum; vt intendd íubuenire patri,86
c<rareroo1jolürh:ca;tenim çx par- ,u^.í-í>
teimpedimenti non poteft efíeder-í
fedus , quo nia m aft ti s interiores
voluntatis in noftra poteftatefune
pofiti. *jy ' v •'• \ l':.¿.
:i i^SecundaConcIufio.Siinten^'Sécfidjtóé.
fio confideretur vt ratio , & forma
éleétionis, bonitas intentionis re-
dundat in eleÖionem , vt fi inten- i
do faceré aiiquod magnum opus,
puta,defendercChriftianamRem
pub. &do tantummodo duos ar-
genteóSjilIavolitio habet magnam
Probatur fie; quoniam intentio eft •
caufa , & ratio aßus voluntatis , &
ficpertinetadipfum adum volun
tatis, vt fuprá declaratum eft: cer-
tè ratio volendi , deriuat fuam bo-
nitatem inid quod eftproptcr talc
rationem.

Teit, cócu Ol Щ TextiajCDncluÛD. Si loqua«» ;
mur de perfeccione екраксе-лре-ц
rantisjiîcmtenfiointentionisderi
uatur adcledíonem, & ad adú ex
teriorera ritaque qúi intenté araat
fanitatem^imcaßamat medkari¿;
& curan. Ratio eir,quoniam inteil
do eft ratio, & forma eledionis. r \
Quart» сб. " í r <([ Quarta Gôclefio; Accipien-'
do conatum , & intenfranem ex
parte obieda^&non cx parte ope-'
rantis, multoties intendimus ha
bere magnam inteeiioncmi & co~
natura circa finem , & nonhabe-
mus ; vnde aliquando intendimus
intenfifsinle mereri;, 8c meremur
Gxiliter,&tenuitcr:namquantita-L
tern boni intcnti,non fequitur bo¿
nitas adus exterioris, vel interio-
ris,vtiamdidumeft. ■'<.,-. :ui
Quin. cód. ÇQuînta.GoncJufio.Non tan-^
turn boni quisfacit, quantum in
tend it faccre.Haîc conclufio fequi
tur ex didis. '.f.'T .rj: '.
EXPLICATIO ARTICVLI(;),;-
Ro explicatione «onftiruit Diuus
Fsj. diflin-
üiob.Tb. Thomas duplieem diftindionem:
Prior eft.Debonitatc ta eledióiv
quàm intentionis], dupliciterloqui
poiTumus, & ex parte obiedi, feilicet quia ali-
quis vult magnum bonum; te ex modo opera
di,fcilicet quia aliquis intertiê vult.Secunda di
Secunda.
ftindio eftjdc intentione,& eledione duplici
ter loqui poflUmus:primo,fecüdüm fe, & feor
fum; alio modo vt vna refcrtiirtad alia, cledio
adintentionem,& intentio eft ratio volendi
eledionem. His conftitutis eft prima con-
Regula ad cluüo.^lSiloquamur de bonitaté ex parte ob»
cogaofcen iedi, non eft necefle quôd tanta fit bonitas ex
dum quído parte eledionis,quàm ex parte intetionis. quç
ex intentio fententia habet verum ih eledione interiori,
ne meliori & exteriorijfed diuerfimodè;nam in exteriori
finit,crefeat
eleftionis propter duas caufas,in interiori propter vnara
bonitas. tantíim. Patet hoc , & explícame Nam in ele
Frima cficJ. dione exteriori vna cauía eft , quia non eligi-
tur medium proportionatú tált hni. verbi gra
tia, intendit quis emere rem v alenté m cét um,
ExpóEin Prim.'Secufl*
dat tarnen quinquaginta,non poteft confequi
fuam in ten t io nem :alia caufa eft propter imp с
dimenta qua: fuperucnire poífunt circa a dum
cxteriorem; vt cum qui s intendit ire Romain,;
& propter impedimenta qua; occurrunt,impe
ditur ne hoc faciatJn actu interiori folùm in- •
uenitur prima caufa,quando cligitur medium
non proportionatum tali fini. Secunda vero
caufa in adibus in ternis locum non habet;
ná acius intern i fun t in noftra po. cftate,& im-
pediri non valent. . ,: n mfi»;rn¡.!r m
4 Secunda propofitio.Qmndo[intentio tßt r»*1^' <5d.-
t io, & caufa election is, tota bonitas ifttétionis i
redúdat in eledione, vt cum quis intédit libe
rare populumChriftianum à Turcarum tyrá*
nide,& ad hoc eligit dare duos argenteos,tota
bonitas intentipmscommunkatuteledioni;- ,i:ihlv \
& quo melior eft in tent io,electio melior eft. >
Щ Tertia conclufio. Siloquamur de bonitate.Tert. cód.
adus ex modo operandi , fcilicet ex intentio-.
nc,aut remifsione, & intentio fit caufa elcdio
nis,tota bonitas intentionis communicatur.
eledioni. Itaque quan titas elcdionis,fequitur.
quantitatem in intentione; vt cum quis inten-:
цvult fanarijfi hoc vult efficacittf,int£ß vulfc
medicari. r.:',r .. ,. -niyii'ji! . !>u..-id
Щ Quarta conclufio. Quando intentio,& ele- Quir.cócL
dio fumuntur matcrialiter íécundum fe,ita vt
vna non (it ratio alterius , bonitas intentionis»
hon communicatur eledioni : fi at bene quod,
quis velit intenie fanari, & remille medicari;
quia intentio illa non eft caufa eledionis. -j-t
fl"Vltima conclufio, pro qua ftatuit. Diuus Vlti.c5du¡
Thomas fundamentum , ftat quôd intenfio
nó lit modus actus ; fed obiectum voluntatis,
vt cùm quis vult intenie operari, aut mereri»'; «т. • 'Cl
tunc intenfio eft obiectum v oluntatis;fiquidé
eft volita , & intenta , & tunc eft quinta con
clufio. Quando intenfio fe tenet ex parte obie,
di, tune quan titas clcdionis,n o fequitur quá-
titatcm intétionis: nam ftat optimè quôd quis*
velit intenfè operari, & quódnó intenie ope-
retur ; ex quo fequitur,quód non quantú quis
intendit mereri,tátum meretunnam meritum
non coníiftit in hoc, quôd quis velit intenie
operari,fed quod intenie operetuf. Hfс habet
Diuus Thomas in hoc articulo. *_ " . "^Js
%ín ifto articulo eft primum dubiUmmam vi. : Dubiú prf-
detur quôd prima & fecunda aíTertio fibi ad» mura, cue*
uérfentur. Prima enim dicitj riotTeíTenecef-" PrioreJ
fe quôd tota bonitas qua; fetenet ex parte ob fafooxù
ie¿H , communiçetur eledioni : fecunda eon-:
clufio affcrit cohtrarium ; ergo amba: conclu-
fiones non coha;rent redé. HíEcObiedio haM »
bet duas folutiones ; Prior eft , quôd prima Í
conclufio eft intelligenda dc intentione./& .

elediopc.qjujído fmnunturrr}at;erialiter, & fc,.
cundumTc,ä vni hon çft'caiifâ aírérius.'Se'cíf-
áá'veno odnclufiqintclltgitfirideüledione , 6£
i^tçnjtijbnfММРОТ iprerttie^Vcflufa eledio-j
nis & imp.eïlit ad ilfâ.Sçd hxc folutio quamuis
^erffVitua <S%tio rrtihi probarb^ha'm'D. Tho;
id.t.&il.ct*lu6»tie (vt patet inmenti) manïfo
ft^loquititfdeyMentione, pcput eitcaufaelejí
äiotm: & ideo eít fecúda expofítioí& bró (уУ
áeeldfatfoite-íciendú eft , quàd aliud eft loqu?
de bonitateintetionis, & aliud eft loqui debo
nitatc.& perfediope boni intéti-^ vt cum inté-
dic quis coll-qui tahtam glorjam,qùantàm ha
bet ХУ. DôrainicùsjobicCTum'hbiiis intltionis
eft n\agnx perfedionisjat jntentio non habet;
tantam laudem , & bonitatem, ficuti óbiedú: . nis & maias, irí hoc, quod fi intentio eft màla;'
ràtibM;inara,o,Mtàum hcVtriBuit totam flil
bonicatem adui , féd fccúdunrquod adus eft
1 çwaxbomtari^proutegreditur ab ágete perr
fedè,aut imperfedè.Certè quádó quis diligit
Deüm,iIIüdobie£hih1,Deus,nótri6uittotftrn
foam, bonitatem acini humano, alioqui dilç-
dio Dei qtjoïjibet effet tarn perfecta, ficuti di?
kdiobeataj virginis, imô íicuti diledio Dei.
HocftatiROjdicendú eft, quôd prima conclu* , illi eledioi#ïtaqucbort redèfçqv,it^r»*nten~
fiOjintclligímdsieft de bonitate,& pçrfcdion^
boniintcnti: itaque Bon tarn bona éft eledio
ÏÎmpW ,'ndít b'onum intcnturrrVft cum quis
yno ieiunio yqk f3tisfacere prq vniuerfis pec*
caris fuis,& in hoc feniù verù eft quôd non ta-
tum quis mëretur, quatum intêndit mereri,«
non tanturïi quis facit, quantum intendit face
re.SecundacQndutëoIoquitqçdcbonitatem-
tentionis, & de hac certifsimum eft,quôd со,
municat cledioni. Sed eft adnotandum,quód
quando quis intendit ingens bonum , & eJigit
medium improportionatum,Üla eledio vide-,
tur efle inditereta , & minime fobria , & ideo
quodämodo perditur meritú: caeterùm Ii quis
. * ».з' intendit magnum bnem, putà, martyrium, &
ponit media pofsibilia, & impeditur aliunde
ne illum confequatur,nó perdit magnum me-
ritumtná hîc habet verum illud ; voluntas pro
fado rep utatur ; & in lequentibus dicendum
eft, Domino concédete, quôd adus exterior
in tali cafu nullam addft bonitateñV fuper adú
Secundum interiorem. % In folutione ad tertium habet
dubium.de D.Tljom.vnam fententiam quç indiget expo
leotentix* ^"опе 5 conftituit namque diferimen inter
D.Th эт.* a<-*us mal°s, & bonos ; quôd in adibus malis,
fam mala eft eledi© , fiait jntentioj in adibus
lonis non femper hoc habet verum , vt fupe-
liùs expofitum eft. Нжс fententia viderur fal •
ïiimûarg. fa. Щ Nam contingit aliquem . intenfe. vello
adulterium , & rehiiue velle-diruerc muram,
quod eft medium neceflarium vt adulteratio
, ' ; i. j i "... * . > J
Artie IX. , 3fj
fiat, ergo ilia; fenreotia faifa eft. •j Deinde. Si Secundona
quis intendat epiere epifcopatum,& ad hçfCTa
cièndum offeVaVpreccs , ccrtura eft-quod nbnj
Ciftumpraua cjcdipjikuti intpritio. ч ,,.
4"Vltimo. Nam.ii quis pcrvnum adum adul. Tertiun^
terij,aut blafphàrijiçiintedat deiriereri,quantú
omnes d«rrjoi^sdemeriti funt,nó taqtum de
mereturç tu,qtiia,raedium eft impraportiona-
rtim ad tantu denvcritum; tum verp,quoni«ni
йап eft taritejntenlitíin àdu/icatîUMt in adi«,
bu^; omniumdiiaqnum. ej Gerte argument Solutloi
ta cuincunt, quod nó tan tum quis dem t retur,
quantum intirridlt dèmereri : Sc in hoc eadernj
eft ratio de actibús bon is, & malis. D. 'I ho. ta»
гдер, conftituit diferimé inter operationes bo
íribuit fuam mafitiäjfcmper cledioni; quoniî
malum coqftirgit ex qabcunque defedu , &
ideo fi eledio eft mala ex intentione,fímplic¡-
ter mala efttcaèterîim bona inténtio,rpon fem
per tribuir fùam bonitatöm elec'tioni, quando
çlçdio alioqui eft mala ex obiedo , vel ex cir-
cuhftát)js;ficutifurari propter dandácleeirio-
fynam,illa iniéntióbbna,non tribúh bonitaté
dit bonuth , ergo yule bonum¿ at redé fequN
tur,iftc intendit rtalum,ërgo malô agit! 11 1
..1..J л i! ~"'ÍO-: i ''С* г; _•'.<•> .
• ART I С. NON VS.
fVttùm bónitas Voluntatis dependent
ex coïifor'mitate ad Volúntate diurna,
■ s v л! M À T E X T t'S.
önclufio eft affirmans.
Nam bonitas volunta
tis cx intentionc finis
dependet; Deusauterti
eft vkimus finis. Demde,vnnm-
quodquc veré didtur bonum , dt
feâum , in quantum attingit ad
propriammenfuram : at voluntas
diuina eft menfura voluntatis hu
mana; J nam primum in quolibet
genere eft menfura ratio om
nium qua: Funt in iuo genere: vo
luntas autem diuina cftfummum
& primum bonum, habetquè pro
öbie&o iummum &c primum bo-
num.
 $i6 F.B.Medinöf
"u" ; -А#ЯТ1С. DECIMVi
f Virumneceffum fit ïohntatem hu
manan mtfötmari bolmtati dim
па ta 4>QlitQ¿bt bona fit,1 V
• ' S V M M A T E X T V S. '■
кШ^Ш ^ hoc art. D.Tho.ftatuit
mifi Sla ^uatuorprincipia, ex qui
!ЩУ1§| bus eruic tres conclufio-
nes,quibu*sadpropofitàquaîftionë
abundáter fatisfacit. Inprimisfta-
' tuit pro cerro, fi tri poiTe quodduse
volútatcs velint oppofita , & quöd
vtraque bona fit, & laudabilisj vc
cum iudex vultfufpédcre latroné,
& vxor illius latronis nó vultj vtra
que voluntas bona eft: nam diucr-
us rationibus quod с ft bonum rc-
fpe&uvnius,eftmalumrdpedu al
teriusjiudex enimyultoccidere la-
troncm propter bonum commu
ne , cuius curam geritj &: vxoc vult
ilium viuerc propter bonum шаг
familia:. Deinde itatuitfecundum
principium. Secundum quod ra-
• . tio boni apprchenfi, propter quod
. voluntas operatur, fuerit vniuer-
falior, fecund urn hoc voluntas fer-
tur in bonumcommunius, &c vni-
ucrfalius : patet. Nam voluntas fe-
quitur bonum apprehenfum. His
íubneóHt Diuus Thomas tertium
principium. Deus quicquid vult,
vultfub ratione boni vniuerfalifsi-
mi totius vniuerfi j ercatura verö
vult fub ratione boni particularis,
& proprij;& Äeo fieri poteft,quod
voluntas bona creata, velit aliquid
fub ratione boni particularis, &
Deus non V elit illud fub ratione bo
ni vniueríalisjficut filius vult viue-
re patrem fuum , quia pater eft be-
ExpoCin Prim .Secun.
nefa&orjDeus auté vult vt non vi-
uat,fed moriatur propter ordinem
naturae feruandü,& propterdebitú
:• peccati originalis:& Vtracjj volutas
" eftbona,proutfubdiucrfisrationi-
b' volut hoc effe,vel ШсгТе, Quar-
tu principiú.Voluntas creata,bona
noncft,nifi rcferat bonum particu
lare,in bonú diuinum, & comune,
quodparticularianteponitur:rario
eft; namappetitus naturalis partis
fie à natura eft inftitutuSyVt fit pro
pter bonú vniuerfale,& cómune.
Ex his principijsfequitur prima có ph^cócl
clufio.Voluntas creata vt bona fit,
neccifariu eft quod coformetur vo
Iuntatidiuinadn volito formaliter,
id eft, debet velle, quicquid vult,
propter bonú diuinú,& vniuerfale
quod particular! bono anteponi-
turjvndc cu pater moritur & Deus
vult vt mpriatur, poteft filius vdlc
vt no moriatur, & in hoc dilsidcre
ávolútatediuina in volito materia
luczterum quoniá hoc quod volo,
honeftú eft,ordinaturetiáin bonú
diuinu ,& ita volitú à me , formali
ter eft finis vltimus, quod eft obic-
<äu diuinse volútatis. ^[Sccúda con secúd.cóc.
clufio. Quaquánoftra volutas bo
na pofsit difeordare à diuina volun
täte in volito materiali, in ipfo ta
rnen volito materiali,quadá tenus
rationccocordatjquia fecundú ra-
tione volédi vniuerfalé concordat
in volito, feilicet in fine vlrimo:&
quatenus difeordat materialitcr,
côcordat fecüdúcaufam efficiétq
quia hsec inchnatio,qua volo patre :. .
meû viuere,&nonmori, eft à Deo
cffici6ter5& fie dicitur cómuniter,
quod
 .fil
'TqUod cfcbèmusconformariDeoin
! »i • eo,quodDçusnos vult effe, dado
,inclinationem,vel praeceptum.
*"'J> fTcrt.cpncI. Alius modus eft,quo
magis conform atur humana volu
tas diu inx volútati fecüdú rarioné
formalem vol en di, cjuando ex fu-
pernaturalí chántate profequitur
aliquod bonum:fed non afíent D.
Tho. quod iftam conformitatem
teneamurex fpeciali precepto cha
ritatis,fed tantumdocet, quod eft
magna&eximia concordia. ■■■
EXPLICA TIO A-R T I С V L I. '
VxQioin hisduobus articulispro-
pofita,difficillimacft,in cuius expo
Ш "ütionc variant doctores Theologi,
in primo, diftin&ione quadrageii-
©re. Arim. maocbua.Grcgo. Arimi. quxftione vltima.r.
foment, conftituit duas propofítiones. Prima
, •• eft,quódhomotcncturnódifcordare à volú-
tate bencplacitiDei.Secunda eft. Homo teñe
tur voluntati bcncplaciti Dei conformari.Ga-
ел: bri.fuper Can.le<5t.68.explicans illud,Fiat vo
luntas tua; tenet, quôd homo tenetur confor
mare fuam voluntatem, volútati diuinx in vo
lito materiali; quôd fi aliud fiat, peruerfa cric
D,Thom. voluntas. Diiius Thomas in his articulis aper-
tc docet, quôd homo nó tenetur conformare
volúntate fuam, volútati diuinx,in volito ma
teriali,nifi quando fuerit fpeciale prxceptum.
Sed probatur quod opinio Gregor, vera lit
Argu.pro optimisargumcntis. % Гп primis, qui agit ali
opiniooe quid, aut vult contra volútatem diuinam, agit
Gregoiij. contra legem xternam:ergopeccat.Confe«
quentia argumétific probatur cx definitione
peccati. Peccatum eft dictum, vel factum, vel
concupitû contra lege xternam. Probatur an
Auguft. tecedes ex Diuo Auguft. vigefimofecundo li
bro, contra Fauftum, capitulo vigefimofepti-
mo, vbi poftquam conftituic dchnitioné pec
cati , cótinuó fubiûgit; lex sterna eft ratio, vel
Dei volun tas.crgo Dei volú tas,crt lex a: terna.
Secundum. % Secundo, nolle id quod iuftura , & bonum
eft,peccatum eft: fed quicquid Deus vult, bo
num, & iuftum eihergo nolle illud, peccatuft
Confir. eft. Confirraatur hoc ex Diuo Paul o.i.adTi-
jnotheura ca.i.vbi poftquàm prxecperac fieri
- obfecrarioncs,& orationcs pro Rcgibus,cóti-
nuo fubiûgit rationem prxccptij hoc enira bo
Articul. Xé' 317
rlùm eft,& àcceptu coram Deo.ergo quod eft
acccptum, & beneplacitum coram Deo,tene-
murampledi.flTertio.vniuerfi tenemurvel-- Tertiumí
le in commuhi & vniucrfali quod diuina void
tas in omnibus, & fupcr omnia adrmpleatur:
ergo quando nobis conftatiftá effc volúntate*
diuina in particulari , tencmur velle vt ilia ad-
impIcatur;alioqui otiofx eiTent voces, Fiat vo
lútas tua.Idem confirmatur ex illoMatth.c. 6. Matth.«:
Fiat voluntas tua, licut in ccelo & in terra. Sed
beati in ccelo conformât fuam volúntate, vo.
luntati diuina; in volito formali,& etiam mate
riali, vt affirmât hic Sanétus Thomas folutióe D.Tho».
ad primum : ergo etiam tenemur conformare
volútatem noftram in volito materiali.Quar-
to,impiú eft omnibus modis;conrrà nitr, & re
fittcre diuinx voluntathfed fi pater meus mo-
ritur,euidentercognofco quôd hec eit diuina
voluntasjergo nolicet contra niti,& reliftere.
Quinto. Non minus tenerriur feruâre legem
amicitix diuinx,quàm ceterorurñ homifium:
fed lex amicitix prxcipua hxc eft, idem v elle,
& idem nolle; vt afleritCicero lib.de amicitia; Cicero!
& eft communis vox omnium philofophorú.
Vltimè. Qui vult oppofitum cius quod Deus
vultjvult aliquid contra bonum commune; er
go peccat : na quod Deus vult,femper eft pro
bono communi : ergo oppofitum cius nó eric
pro bono communi.
% Pro huius rei cxpofitione , & argumentorú DopIexDcf
confutatiónc* fc&hdum eft, quod in Deo eft TolJtjs, be
duplex voluntasjnam vnanominaturbenepla neplacití U
citum Dei,& hxc1 eft тега voluntas, qua Deus figo!.
vult aliquid fien, vel non fieri : & hxc volutas
femper impletur.iuxta illud Rom.9. Volútati Rom. j.
cius,quis r efiftet? & illud ex Pfalm .134.0m nia Pfaltn. IJ4Í
quecúquc voluit Dominus fccit.in ccclo,& in
terra:& hxc volutas inn otefcit nobis perdiui
aas rcuelationes, & ex effeñibus. Nam ftatim
atq; vidimus aliquid fieri in rerû vniuerfitate,
colligitur euidéter, quod illud fiat aut Deo vo
lente,aut Deo permittéte.Aha eft voluntas il - Vol unejg
gni, & hxc nó eft vera voluntas, fed figura,& íígni cjuitl
innote feit nobis per preccpta, & corifilia diui fie.
na; quemadmodum literas principis,vocamus
eius volúntate, cùm potiùs cius rei figna fint:
eadem figura fceptrú dicimus Imperium, quo
niam eius rei fignú exiftit.ad eundem modurtv
'dicimus volútatem Dei efle ne quis furetur,vt
Vniuerfi diligát Deum. Sed eft aduertendum,
"quód hxc volkio , nóeft vera volitio in Deo;
nam fiDeus haberet iftum actú.volo vt nullus
furctur,ccnè'nullus furarcturçep fi Deus habc-
retiftü aâù;Voiç>Tt vnitrerfi me ditígát, certè
Vniuerfi diligerét.Aduertédú eft feendo^prf
ceptú,aut confiliú diuinú,DÓ el't fignú alie u i uî
YOÜ»
 318 F.B.Medinae
volitionis beneplaciti,quç inDco exiftatmani
fi effet tale fignum , cîim effet verax; & non
fal!ax,Deus habcret ilium áclum, volo vt nul-,
lus furctur, äic.üc Yólo vt vniucrfi fcruent má
cbtá mea : hunc actum tamed non habere,
fatis demohftratum ell. Prsceptum itaque;
& conlilium diuinum , dicirur lignum volun
tatis ditiinx , per figurám Sc rrietaphorim4. &,
hsc metaphorâ confiftit in hoc, quód quem-
âdmodum inter homines, quando quis confu
lit, am ргл ci pit, fignum eft quöd velit illud
quodprxcipit, aut confulit; adeundern mo-
dum Deus quando iubet,aut confulit, ha
bet fc admodum volcnris; vclutidiciturira*
lci, & pecnirere, quoniam (e habet ad modum
irati hominis , & pecnitentis. Vel dicitur von
Juntas ligni , quia fignificat quid ab omnibus
faciédum (i t, non tarnen fignificat quod Deus
efncjcitef velit illud fieri. Quidam Theolo«
gi ponunt aliam voluntatem id Deó, propria
quidem,fed in fignificatiofle minus viitata,
Îro cupere , & optare :& in hac fignificatione
oc vocabulum repent ur in Iiuangelio loan*
nis,vt in illo; Domine, volu mus leí um vi dere,
& in illo ; Pater,quos dediíii mihi, volo vt vbt
ego fum, illic fint. & in hoc ienfu explicant il
bTimo.i. lud ad Tim ot hcüm capitule* fecúdo. Qui vult
omnes homines faiuos fieri;! en fus eft, De um,
quantum in fe eft, cupere omnium falutem.
Ii tu m a tic ctu m explicant ills feripturs. Nolo
mortem peccatoris;&,Quotjcs volui congre
gare filios tuos, &c. & illud Cfais. Vtinam at
tendirent ad mandata mca.Quomodo autem
hic a ífc cuis Deo tribuatur,tractat ur diligétiùs
prima partp,quxftionc<i 9.
f His conft ituti $ i que vefifsima funt, in hac
explicando quxftionc primo fcparanda funt
certa ab incertis.Prímum omnium verum eft,
quod tencmur conforman diuinx voluntati,
tarn in prxceptisaffirmatiuis,quam oegatiüis:
Тепепниг ham omnes tencmur colère Dcum, non fura*
conformait ri, &c. Prsterea exploratum eft quod nort te-
diuvnx vo- nemur fcqui virginitatem , aut vitam caiibc:
luntaiiin de hoc cnira Dominus in Luagelio dicit: Qui
pr.cceptii
affiiirutials potcft capcrc, capiat. & Diuus Paulus prims
& negati Corinthiorum fcptimo. Prsceptum Domini
ng, nonra- non habeo , confilium autem do, See. Rurfus
men in con non minus euidens eft quod nó tenemur con
ill IIS.
forman d iu i ni' v o!u n rati,quantum ád cá qui
i.Cor.7i
Non tene- пес pre<j¿pit,neceonfuIir,nec vult,fed permit
mur cSfor- titjeiufmodiiuntpeccata: riemaenim tenctur
mari dmi- vclle vt peccata fiant ; imo tenctur ca impedí»,
D r vol litar i re. Item dico efle certum quod tencmur <ron>
quícum ad formari diuinx voluntati in volitoformali , id
ea <jux tan
tú perrait- eft , quod quetnadmodum Deus omnia rule
tiu fub ratione boni veri, ita с ti am homo , quid-
Expcf.in PrimiSecun.
quidvult,velit fub rations veri boni Sc quem-, Тепетиг
admodum Deus vult omnia propter vltifflum »nfotmari
finem. ita etiam homo.quiequid vult, tenetur TO,1.í
и ■ й. _? tau ib volt-
vclle propter vltimum h hem. ., ; to formal!.
•îQux fententia vt ampliùs ехрЬсешг^ fden- qbí4 fit cS
dum eft,quôd volitüni formale, refpedu diui fomari
пае voluntatis , eft ratio propter quam Deus DeoinvoH
omnia vult,& hsc eft fumrna eius bonitas: te- t0 fo™*1*»
nerí ergo hominem in volitoformali adiftam
Cohformitatem, eft teneri vt vniüeríara fuam
Operationen! refcrat in finem vltimum , & ia
fummum bonum. . . ..,/
4iï Sed aduerfus hanc doftrinam offerunt fe Obie£ti5et
düo argumenta. In primis fcquitur ex hac do» do*,
¿trina, quod omnis operatio infidelis, potif-
fimè qui ignorât Dcum, mala fit. quod re
de fequatur,ofterido. Nam talis infidelis non
fefert opera fuá in finem vltimum , ncc in
Deum , quern peflitus ignorar. Secundo fc
quitür ex eadem dodrina, quôdquicunque
irangit diuinum prsceptum , peccet duplex
peccatum. qudd afferere abfurdum eft. quod
fequatur , probo. Nam qui furatur, peccat
vnura peccatum contra prxceptum negati-
uura de non furandó, & peccat illud pecca- >
tum contra prxceptum affirmatiuura de con-
formitatc ad diuinam voluptatem. Hxc ar- Solmlo.
gumenta confutan tur íacUlimé: nam adpri-
mum iam fuperius dictum eft contra Gregor,
de Ariminó, quod vt operatio fit bona тога-
liter, non eft neceûe quod explicité referatur
in Deum , aut in finem vltimum , пес forma
liter , пес virtUalitcr , fed fatis eft quôd impli
cite. Implicite autem refertur , ciim quis vult
bonum Honeftum , & nullam adhibet malam'
circtlnftantiam : bonum autem honeftum fu-
apte natura in Deum rcla turn eft , & in hoc
fenfu con form atur etiam diuins voluntati in
Volito forñiali. Ad fecundum argumentum
refpOndctur negando feqüelam ; nam illud
Î>raeceptum de conformitátead diuinam vo-
untatem , non èft praeceptum fpetiale ab
alijs diftinctumjcd eft generale mandatum
quod per omniaa diftunditur. Vcl dicatur,
quód non eft vnum prxcepturrl j fed multi
plex : in materia furti eft prieeptú quod con»
formemur diui ni- voluntati non Airando, &
fie de exteris : & ita non committitur duplex
peccatum, furando,ad eum modum quo tenc
mur femare diuinam amicit iam , & prxftare
Deo obedientiam femando prxcepta dccalo-
gi; & ideo qui furatur, n on peccat duplex pce»
catum;altcrum,con tra prxceptum de non fu«
randa; altem m, contra prxceptum de feruáda •
. obedientia. Ex his patet quoraodo tcneamur
conforman diuiux volútatiio volitoformali.
Illud

Illúd ctiam ccrtifsimum eft, quôd terieturho-r
mo non repugnare diuina: volimtatiiv fLÍliceí
non murmurare : nam qui murmurât contra
Dwm impatienter agit,&quodommodo cul-
pamin Deum reijeit, &detalidicitur. Quisei
rciritit; & pace habuit? & Diuus Paulus.O bo-
- I ». mo tu quÍ5es,vtrefpódeas Deo?& in hoefen«
fu verifsimè dicút '1 heologi,quôd tenetur ho
' . ob' по mo in nullo difformari diuina; voluntatis
Qnomodo HC.Sedilluddifficile eft ad explicandum, quo-
reneamur mödo tc-neámurconformari diuina; voluntas,
coformari
diuina: vo ti in volito matcri ali. In cuius rei expoiitionc
luntan in fit prima conclufio. , . • ■• ".'j
volito ma Щ Vbinon conftatdc diuina volúntate bene-
terials placiti in aliquo negotio particulari, non eft
Prima c6cJ.
peccatum agerc contrarium eius quod Deas
a.Rcg.7.
Yült. Haecconclufio ратегсхШо.г. Rcgum.c.
7«vbi fcribitur, quod Dauid volucrit aedifica-
re domum Domini; cuius voluntas maxime
j.Reg.8. laudatur. 3. Rcgum.S.at volutas diuina bene-
1 " ■- L placiti erat in contrarium, vt aflcritur locis al-
legatis, quod Dauid penitus ignorabat. Idem
Dan. 10. oftenditunnam Dan:el.cap.io.fcribitur,quôd
ángelus regni Perfarum volebat detincre ea-
ptiuum populum Dei , nitebaturquealius án
■И ., i gelus in contrarium, & vtriufque voluntas ftu
*' V ¡"i dio fa erat,quamuis ex necefsitate,altera debe-
h .
bat eflc contra voluntatem diuinam benepla-
citi,quam ángelus Dei ignorabat. Vltimó pro
batur. Namomnes tcnemurvelle & orare vt
omnes fidclcs falutem confequátur œternam,
quoniá ignoramus qui nam lint pradeftinati,
qui vero reprobatij& tame certifsimum eft de
fide , quod Deus aliquibus vult denegare vita
atcrnam: ergo noftra conclufio verum habet.
SccûJ.côc. Щ Secunda conclufio.Quamuis nobis conftet
de diuina volúntate bcneplaciti in particulari,
oontenemur iHi conformari fecundum зрре
titum feBiitiuum,nec fecundum voluntatem,
vt natura quxdam eft.Probatur fic:Nam qua«
do quisinfirmatux,euidenrer cognofeit eile
voluntatem diuinam vt infirmetur , & tarnen
non tenetur fecundum appetitum fenfitiuum
complaceré fibi in illa i n firm i rate, & earn ap-
petere; quoniá appetitus fenfitiuus naturaliter
refugit nociuum,& deftructiuum fuppofiti;&
ha*c indinatio bona eft, &àDeo:eodem pa-
ôo de volúntate vt natura eft; nam voluntas
vt natura eft, naturaliter fertur in bonum fup-
pofiti,& detcftatur eius nociuum, & deftrudi
uum. Propter quod Chriftus Dominus, cuius
reftifsimsefuntoperationcs, fugiebat morté,
cùm tarnen certó feiebat е(Ге diuinam volun
tatem bcneplaciti vt morereofc
Tcit. cöcl. «rTcrtiaconcluiîo.Quamuijpobisconfretde
diuina volúntate beneplaciti in particulari,
Artic. X. 319
non tenemur conforman in volito matériau",
idçftjUon tenemuf yelle quidquidDcus vult,
&fecundum voluntatem dpliberatam poflu-
mus contrarium velle,Ha:c cortclufio,quoniá
difficillimaeft,& habet adilerfarios,magnisar
gumentis confirmanda eft. In primis Diuus
AuguftinusjnEnchiridio capit.ioi.manifeftè Augufh
habet noftram fententiam rdicitenim, quod,
homo aliquando bona volúntate poteft vel
le oppofitum eius quqd fieri vult Deus; vt
cum bonus fil in s dolct de morte patris. Idem - ч
habet fuper Pfalmum centclimum explicans
illud.Non ad h .V fit mihi corprauum. Eandem
fententiam habet Magifter in primo , diftin- Mag.fentSj
£fione quadragclima octaua,in exordio diftin
ctionis. Secundo probamr exemplisfandorú.
Patrum. Dauid optimè fciebat eflc volútatem
diuinam vt viucretjat vero orabat diccnsjHeu
mihi quia inçolatus meus prolongatus eft.Di-
uus Paulus ad Philippenf. capjtulo primo aie» PbiHp.x.
bat; Cupio diflolui,& effe cura Chrifto; cha
men certô feiebat cfle diuinam voluntatem vt
in carnç rnaneret: fitbiungit nam q ne cotinuo;
Petmancre autem in carne, neceflarium pro
pter vos. Sanclus Aiiguftimrç. cùm diem vlti-
mura ageret, certó fcicbatefte diuinam volun
taté vt ciuitas Hypponenfis à barbaris obfide
rctur,at verô hocaegerrimé idem ferebat. Et
quôd ampliùs mouet, Chriftus Dominus feie
bat optimè eflc voluntatem diuinam quôd ci
uitas Hierufalé penitus deftrueretur,at videns
ciuitatcm fleuit fuper illam; Tcrtiô probatur
argumentisqua? funt infolubilia. Nam ex op.
polka (èntentia fequitur,quod exiftens in pec
cato morralijteneturvelle carerc gratia; fiqui-
dem Deus vult quôd peccator careat gratia.
Rur lu s fequitur, quôd fi Deus reuclaret alicui
fuam damnationem , tenerctur earn velle; .
quod eft contra charitatem propriam.Praeter-
ea fequitur, quôd fi viderem patremmeum
mori, Sc perirein fempiternum, quôdtcneor
illud velle,& de eo gauderc;& fi video çitiita-
tem incendio arderé , teneor illud velle r& fi
cognofco quôd peftis omnia deuaftat, teneor
illud velle; nam vniuerfa ha»c mala certum eft
ex diuina volúntate prouenire. Nullum eft
enim malum in ciuitatc С loquendo de malo •
peena;) quod Deus non facit , inquit fcriptura
diuina. Prsterea fequitur, quôd nullum fit
opus confilij : nam fi ingrcdior religionem,
iam eft voluntas diuina quôd ingrediar; ergo
teneor ingredi. Item fequitur,quôd tcnemur
vellc omnia qua; fiunt in múdo.quse ferè funt
infinita; pifecs natare,aues volare,&c. Prjeter-
éa fequitur, quod quilibet poteft mihi impo*
ncrc prsceptum diuinú : nam ii Petrus fedet,
téneor
 320 F;B.Medinae
terieor velle quód fedeat;fi furgir^tcncor vclíd
quód furgat;Prxterca fequitur,quôd idem ho
mo tencátur velle, & nolle idem pro tempore
eoderri. Quod reefce fequatur,probatur. Nam
pono cafum , quod me noléte quôd pluat an-
tequa pluat, dcindc veniat pluuia mc perl ene
rante in eadem noli t ion c, tunc teneor nolle
quôd pluat : ná Deus vult me nolle, & teneor
velle quód pluat; ná Deus vult vt pluat. ^ Ad
eandem veritatem demonftrádam valent duo
Durand. argumenta , qux habet Durandus in.i.diftin*
ctione vltima, quxftionc.i. quorum primum
eft.Nam nullum extat prxecptum dc confer,
mitate ad diuinam volútatem;nec enim Chri-
ftus iuueni interroganti, quid faciendo vitam
xtcrnam pofsidebo.rci pundit vtfe conforma
ret diuinx fux voluntati,fed ferua mandata,&
mandata nofti,nó adultcrabis,&c4 Sccúdum
argumentum;quoniam Deo eodem pa&o te-
nemur obedire , quo tencmur obedirc prxla-
tis , per quos поз regit , & gubernat. Sed licet
ego intelligain effe volúntate prxlati vt legá,
aut prxdicem, nó teneor obedire,donecprx-
cipiat mi hi; ergo codé paéfco licet intelligá vo*
luntatem diuiná,nó teneor obedire doñee ac
cédât prxceptú. Sed quidam Grcgoriftx glof
fant Grcgoriú dicen tes, quod nó teneor velle
quicquid Deus vult,fed teneor velle quicquid
Deus vult me velle. Verum hxc explicado fal
íifsima cil; ná Deus modo volúntate bencpla-
citi vult me legere, & velle legere, at nó teneor
velle legere. Rurfus fi ego babeo iftam volitio
ncm, voló со medere, cuides el t, me comede-
re,Deum velle, at non teneor comcdere.Vlti-
mó. Hocprxceptum in tali fen fu nemo horn i
num poteft trartfgredijergo ridiculum eft. Pa-
tet antecedens;nam (i Deus vult volúntate be
neplaciti me vellc,neccffe eft me velle;impof-
fibile eft enim quód Deus velit mecurrere,
quin curram. Quapropter moderniTheologi
fermé vniucrfi errant, dicete s , quôd tenemur
nosvellc quicquidDeus vult nos velle,nifi ad-
dant de volúntate prxccptiua, & Diuus Tho
mas in. 2. concluf.non dicit quôd tenemur ad
iftam conformitatem.
Quarta сб.. % Quarta concluí io. Non ten etur homo quic
Non quic quid vult, vcllc ex chántate : nam modus cha-
quid Ii о mo ru at is non cadit fub precepto. Certè hxc có-
V ule , rene-
tur es cha- formitas fecundum charitatem,eft neceffaria
ritatcvclle. vt opera fint meritoria coramDeo,fed non ad
prxceptorum i mpletion em : ná fi quis irt pee-
cato mortali exiftens,ieiunet in quadragefi-
Arg. dilnu- ma , verifsimè imple t prxceptum ieiunij. His
tur. conftitutis,ad argumenta propofira refponde
Ad primú. tur. Ç Ad primum negatur antecedens , & ad
eius probations dicendum eft,quôd lex xter-
ExpoCin Prim.Secun.
ná, eft diuina voluntas, non vtcunque, fed vt
precipicns.Et de hac volúntate fátendum eft,
quód qui agit contra earn, agit contra legem
xternam. Hxc eft explicado Diui Augulli ni . Auguft.
Lex, inquit, xterna, eft voluntas diuina, ordt-
nem naturalem leruari iubens, perturbari ve
tans. Щ Ad fecundum argumentum пецашг Ad fecúdú.
maior,imô aliquando licet nolle id quod fan- Licet ali
dum eft ; vt patet in conti Ii j s di u in is: licet na quando roí
le id quod
que nolle е(Ге virginem,nolle eíTe religiofum; ianûù cii.
at eíTe religiofum, optimum & i u Hum eft. Ad
confirmationcm ex Sancto Paulo , refponde-
tur, quôd illc locus poteft dupliciter intelligi;
primó , vt fit fermo de obferuationibus quae
funt in prxcepto:& tunc fuppofito tali prxce-
pto, ratio Diui Pauli eft, quia hoc eft bond, &
accepta de prxccpto:li vero fiat fermo de ob
fecrationibus, & petitionibus,qux funt in có-
filio, tue ratio Diui Pauli non ducit ad Obliga
tionen! prxccpti,fcd ad perfeccioné virtuos.
% Ad tertium argumentum refpondetur,non Ad tertium
effe mihi certú, пес explorât um, quôdtenea-
mur velle in vniucrfali quôd voluntas diuina
in oranib9 adimpleatunfortafle fatis cft,quôd
diuina voluntas prxceptiuaadimpleatur. Se Non tene
cundo, quicquid lit dc hoc, dico quôd non te mur velle
in panícula
nemur velle in particulari quicquid De' vult, ri quicquid
nam poteft contingerc quôd id quod Deus Deus vult.
vult in ordine ad voluntatem diuinam , & in
ordinc ad bon it commune , bonum fit; fed fi
referatur ad volútatem particularem , & ad fi-
nem particularem, mal û lit, ficut patct in c\c-
plo fuperiùs addu£lo,de iudicc,& vxore latro
nis. Ad confirmationem rcfpondetur,quôd il
la fententia varié explicatur; primo, de voluta
te prxceptiua: dcindc vt fiat volutas Dei, quae
(autore fanéto Paulo ) eft noftra fanctificatio.
Itaque feu fus eft , diuina volutas in ordine ad
noftram fanclificationem, prçualcat& vincat
noftram volútatem. Tertiô, Vt intelligatur de
volúntate diuina, quátum ad volitum forma
ient quicquid homo agat,& vclit,cedat in di
uinam gloriam,& honorem.
Щ Ad quartum argumentum dicendum eft, Ad quarto*
quôd filius qui dolet de morte patris , non eft
impius,nccftultus:tum, quoniam Deus vult il
lum de morte patris dolere:tum vero , quoniá
licet cognofcat effe voluntatem Dei vt moria-
tur fuus pater, propter ratióes vniucrfalcs, fed
propter ratióes particulares , & propter picta-
tem videtur effe dolcndumuum tertiô, & po-
tifsimc, quoniam bonus filius non habet volii
tatcm efficacem, & abfolutam vt paterno mo
riatur , fed habefcaftam volitionem, vellem li
pofsibilc elTct:»iifmodi habuit Chrillus Do
minus:Pater fi pofsibile eft,tranfeatà mc calix
- ifte.
 Qua?ftion.XlX.
Ad quin tú, ifte» flj 'Ad'quiotum refpondetui^quöd illud
«t feitum. prouerbium nop eft tarn crafle intelligendú,
quôd Ii amicui meus haber paràtum cibum
dotmfux , quo libenter vefcitur, vt amicus
comcdat ilium cibum; $di amicus febricitans
pctat aquam,ñon eft lex amicitix, vt ei confê-
ratur.Itaque vera intelligenriahxc eft, quôd
amicus nihil agar quod vera; amicitix aduer -
fetur,quôdgAudcat de bonis amici,& de adr
ucríis triftetur,quód nihil cidenegct petenti,
dum tarnen iuftum petat. Adfcxtum argu
mentum ex dictis patct quid fitdicendum.
Virúih 6c- «J Sed ex his omnibus oritur magna con tro -
liuciabilc uerfia ; vt rum ialtcrn fit laudabile Telle quic i
quid Deus vult ? Pro patte affirmante funt
quiJ Dctít
optima argumenta. Nam bcati volunt quic-
ui quid Deus vult, & concordant in volúntate
diuina,t um in volito matcriali , turn in volito
D . Thom> formali, vt con ñanter affirmât Sanétus Tho
mas ad primum.crgo hoc laudabile eft. Dein-
dc.qtiicquid Deus vult , fandu m , & iuftum
eft, vt apertè conftat: ergo velle illud, eft lau u
Tertiun. dabile.Tertio.Diuina voluntas.eft regula no-
D.Thomas ftrx voluntatis, vt apertè afleritS. Thorn, in
articulo nono huius quxftionis: ergo illi con-
cordare,bonum & laudabile eft . ^[ Contra -
Abulenfis. rium docet Abulenfis fuper Iofue capitulo г.
quxftiont jgJbper libro Iudicú.c.j.q. j. dick
Aliquando Abulcniis, quod aliquando eft peccatú mor
eft peceatú
»brtalevel tale conformare fe diuinx voluntati in volito
lequlccjiiid materiali.In candem fententiam inclinât do-
Dem vule. difsimus Victoria fuper hunc articulum , &
Vifloria. probatur optimis argumentis. Nam voluntas
diuina bcncplaciti eft , quod cxiftens in pec -
catomortali carcat gratia; at non eft lauda
bile peccatori vt velit carerc Dei gratia. Rur-
fusliquisvideat pattern fuum mori , & in-
terirc in fempitcrnum, cognofcit cuiden ter
eile voluntatem diuinam vt pereat in Tempi -
ternum;at non eft laudabile quod filius velit
pattern in fempitcrnum pcrire;imo teneturex
charitate de hac re doleré , & contriftari.
Item , ii quisvidcat ciuitatem incendi , co
gnofcit certo eiTc diuinam voluntatem vt in«
cendatur; at verô non eft laudabile , velle
quódincendatur, quin potiùs tenetur incen-
dium extin guère , quantum potcft . Vlti-
mo. Si Deus mihi reuclet propriam damna -
tionem,certus fum efle diuinam voluntatem ,
vt condemned at non eft laudabile velle pro-
Eriara damnationem, quin potiiisdc eareve
emenrerdebeo triftari. Et quod in eo cafu
non fit laudabile velle propriam damnatio-
ncm,alio argumento oftédo . Nam quicquid
volumus,volumus vt finem, vel tanquam me-
noni
Articul. X/ . 321
mus velle vt finem noftrum,quandoquidem -
de fc bona non eft; nee verô vt medium ad fi -
nem vltimum,quoniara propria damnatio, &
vltima mifcriaopponiturfini creaturx ratio-
nali debito.Certc hxequxftio dubia eft.^fIn *«orlsre-
expolit ioneeius dico primo, vt voluntas no- lolu»°«
ftra bona fit,non fat eft quôd conformctur di
uinx voluntati in volito materiali , nif i adíit
bona circunftjnua : Nam Iudxi cruci figentes
Chriftum, conformaban tur diuina; voluntati
in volito matcriali; at itlorum voluntas mala
erat-, quia facicbant hoc ex mala intentione .
Secundo dicó-, quando res volita à Deo non
habet ration em malt , nee in ordine ad finem
vniucrfaiem,nec in ordine ad finem particula
rem,Iaudabik eft cóformari diuinx voluntati
in volito materiali.Vig.cùm quís fcribir,autle-
git,haec opera vult Deus volúntate beneplacU
ti,& in his opertbus nullú eft incommodum;
dko', quôdinhisconformaTijlaudabilc eft.
imô lit rçgula generalis; Quando eft conii- Quando fit
lium,vcl prxceptum diuinum de aliquo voli- laudabile
to in particularijin ea re cócordare, laudabile f'B'atJ[TO*
eft.Vltimô dico. Quandö res volita à Deo ha formir¡.
bet rat ion em m ali,li referai ur ad finem part i <
cularem,non fçmper eft laudabile cóformari
diuinx voluntati in volito materiali. hoc pro
bant argumenta fecundo loco adduda, qüx
mihi funt probabilifsima. ^[Ad argumenta in Solutio ar«
ebntrarium ; ád primura dico, efle diferimen gu™«0'"«
inter homines beatos, & viatores;quódhomi Р"ш*«
nés bead cognofcunt omnes fines particula -
res,quos Deus intendit in eo quod vult,& vi-
fionc beatifica & diuina dirigütur in fuis ope-
ribus: viatore* verô non cognofcunt omnes
fines particularcs,ncc diriguntur tali cognitio
ne.Item eft aliud difcrimen: nam motus volú
tatisin viatore, perturbaturcx motibus infe-
noribus ; & ideo fi Deus vult pattern meum
damnare,fat eft quôd non contradicam,& pa
tienter me habcam, ficut dicít Arift.3.Eth. de Ariftot.
viro ford , fatis eft quôd in periculis mortis
non vehementer contrifterunbeati verô quo
niam perfedum volúratis adum habent , пес
perturbantur ex inferioribus , conformante:
diuinx voluntati pcrfcdè,etiam in volito ma
teriali.Vlti mo dico, quôd in viatore habet lo- ,tr ; .
cum compafsionis attcctus cum quadam tri-
ftitia ; in beatis verô non habet locum hic
arTedus cum triftitia , & ideó perfedifsime
conformintur kimd diuino,& omnipotent.
«J Adfecundum argumentum refpondetur , Aifetuod¿
polie optimè accidere quôd operado, qua-
tcnusegrediturab vno.bona íit, Sc quatenus
egreditur ab alio, bona n on fit ; ficut patet in
-excmplo addudo dc iudicc.&vxore latronis.
X 4fAd
 1%г F;B.Medinae
eg Ad terjtium argument um, ad mitt o diuinam
voluntatem elfe regulam humanx volunta
tis , fedDcus non vult quod ego velim partis
mei condemnationem, & interitum , & ideó
non eft laudabile illud vcllc. Arque hxc de
quxftione ludida fuiEciant , ad quiftionem
io.progrediamur. • с fl: in execution e operis, feejuitur
CLVAESTIO XX,1
De bonit ate &malitia aftuum
exteriorum,in fex articu-L ' ¿
los diuifaw
AR TI C. PRI M VS. [
f Vtrùmbonum (y malum prias mue-
nuit иг iuattu exteriorirfuàto in аНй
interiori {•'..
S VMM A T3XTVS.
Rima Conclufio. Bo
PrfaaücScl.
nitas vel maliriaqux íu-
miturcx fine, primó &
. .-'Oji- Ii-. per fe conuenit adui in-
ь* teriori,&perijlumcompetitadui
exteriori : nam ill í adui per prius
conuenit bonitas quae eft ex fine,
qui habet immediatum ordinem
adfinem:fed adus interior volun'
tatis eft, quiimmediatèrefpicit fi-
nemjfinis cnim eft proprium obie
. K dum voluntatis : ergo bonum ve!
malum ex fine, per prius inucni-
€ tur in volúntate, fiquidem media
te a$u interiori , adus exterior te
die in finem.
secunda. ^[Secunda Conclufio. Bonitas &C
malitia adus cxterioris ex qbie-
ä do , & circunftantijs, fi confide-
Ш returfecundum quod eft in ordi-
natione, S¿ apprehenfione ratio-
nis, eft prior quàm bonitas , ve!
malitia adus voJuntatis5 nam Ьгс
Í
ExpoCin Prim.Secuñ.
bonitas non deriuatur á volunta- -^
te,fed potiùs a rationcf. ". * ' "}f
Щ Tertia Conclufio. Adus exte- T"tia;
rior,fi confideretur fecundú qtíod
bonitatem vel malitiam volunta*
tis,quar cft eius principium.
FXPLICATIO A R T I С V L I.
Vbium eft, vtrîi m bonitas vclmali- VníH>»ní-
tia priùsconueniat adui exteriori, м»*1п»«™
Ш quàm intcriori.Iit videtur primum ~? P"**
elle veru :na cum voló dare eleemo aftui Cltei
fy nam, ideo cft bona voluntas, quia dare elee riotï qulm
люГупат bonum cft;& rationi confentaneü; ioteriori.
& vellc tollere alienum, ideo mala eft volun*
tas,quia tollere alicnum eft malum, & contra •
legem Dei. In contrarium cft quod adus ex
teriores non funtliberi , needigni laude aut
vituperio,nec capaces vitijautvirtutb,nifi ex «■
libera volúntate :. ergo ex volúntate libera, '- Á
adus extern i haben t отпет bonitatem vel
malittam;de qua verifsimè dicit Auguft.hb.i. Aaguft.
rctracxationum, capitulo. nono. Volúntate -i.*.v.í; К
peccat ur, aut recle viuitur. In bac quxftione
eft vari et as dodorúxnam Gabriel in fecundo, Gabriclb'
dift.41.qu1it.10ne t.tenet , quôd bonitas aut f.-otenti*.
malitia primó cóucnit adui interiori, & dein- tfoba* ,
de ad actum exten о rem deriuatur. Probat fuá • - ■
fententiam ex illa ratione fuperüu adduda. 1
Deindc.Quontam adus exterior , eft eôcdus SecmaJo.'
adus interioris : fed bonitas prius eft in caulk
quàm in cffediucrgo priùs eft in л du in tt rio.
ri.Terti ó,cx illo Matth. 5-argum en tatur, Qui Tertio.';
viderit mulierem ad con cup i fee n du m cam, Mircf.
iam mccchatus eft in corde luo.fV primae loa. Uoan.3;
cap.3. Qui odit fratrem liium, homicida eft.
jn quibus lententijs manifeftè malitise mec-
chiae, & homicidij in voluntatem referuntur
interiorem,veluti in primum fon rem .Quartö Quarta ar-
fie exilio Matth. 7. Bona arbor non poteft gun»entnm
malos frudüs faceré, cYc.in qua fcntentia,no- M,t,ll,7-
mine arboris, ex int elligen tia omnium fando
rum patrum 1 ntclligitur bona, vcl mala volun
tas; nom ine fruduum.intclliguntur operatio-
nes exteriores, qua; ex vuhintatefuam perfe-
dionem habent. Их his argumentis Gabriel
duo concluditj vnum eft,quod vniuerfa prx-
,<cpta Decalogi dantur primo , & per fc dt
adibus interioribu secundario verá de adi -
;bus exterioribus : nam prxcepta affirmatiua
praeeipiunt bona , negatiua vero prohibent
-mala . Sed Ьовш» & malum precipuèmuc-
oiuntui

niuntur in adibus internis : ergo praecepta
prscipue dantur de adibus internis. Altc-
rum eft, quod actus exterior nullam addit
bonitatem fuperadum interiorcm, Contra-
r.Thora. riam ícntentiárri habet S. Thöm. in hoc arti-
Quid no* culo fecunda conclufione. ^Procuius cxpli-
mineiftiu catione aduertendum eft, quod nomine actus
intelhgi. jnterioris S.Thorn.in prsfentia tantùm intel-
; ligjtadum voluntatis eheitum; ceteros adtts
non folùm potentiarum fenfitiUarum , fed
ctiam intelledüs , nominar actus exteriores.
Secundo notandüm , quod merisS. Thom .
tantùm eft inucltigarc,quid bonitatis aut тф
litis habcant adus exteriores; vel interiores
ex fe,non ex p3rticip¡o,&cómlinicatione alio
.;! -¡u-.s? mm.Tertio eft aducrtendum, quôd hic non
quxrim us dc priori tatc temporis, fed de prio-
ritatc natura;. Itaquc fenfus quxfttonis eft,
an furari malum lit ; quia furari vellc , m alum
eft; vel potiii s ècon erario, vclle furari, malum
fit,quia furari malum eft.His conftitutis,Co *
Conradus. lonienlis in Commcntarijs multa inuoluit,
fed in fumma videturdicere, quod adus du-
plicitcr eft bonus, vel malus;in choatiue,& có-
plctiuc.Inchoatiuè eft in apprehen fione; com
pletiuè, in execution e. Itaquc actus exterior
, in effeapptebenfo, tribuxt boTHtatero realem
a ft и i exteriori; in execution с vero èdiuerfo
adus interior, tribuit bonitatem realem adui
extcriori,& côfequçter videtur diccre , quoi
actus qui primo , tk formaliter bonus eft , eft
actus interior voluntatis,à quo a<5tus exterior
habet bonitatem omnem realem.Sed ifte au-
Cefct, tqr omnia inuoluit. Dominus Caictanus in
hoc articulo , & fequenti , etiam obfeuri fsimc
loquitur : in fumma videtur docere, quôd
^uj.gxjjñorpofjjft confidcrari duplíciter;
vno modo, quatcnus eft obiedum interio-
ris; & íic bonitas. priùs rcperitur in adu cxte-
riori,quàm in adu interioritalio modo , vt eft
adus humanus, & liber; & fie fe habet res
ècontrariomam adus exterior nihil aliud eft,
quam effedus adus intcrioris.Tandem dicit,
quod bonitas primo & per fe conuenit adui
- :ci*p tfûofi,i5>ç jj^cr ilium volun^vwtoi.in exe»
cu tionc. quod often dit óptimo argumento,
Kaftí VeÜÍ&ire' decmofyriani1 i \dc6 Domini
eft V quia dare elccmofynam bonum eft , M
Î elle tollere alienum; ideo malum, quia tollc-
í alienum n£anim,'jk contrálcgém.Do&îfsij
Vitoria. ihûsNUdrjrtliàlfcbMînhuficmoaumj АёШ
ijifÁñp* dypj^iiw.. p>teft artejligr quôd Л»
C2ufy exterioris. adus ; prjmô . caufa fii
tfíó\?*fflS>W W ferum nâtûrij Щ quôd' fit
moralis;& in hoc fenfu non dubium eft quin
actus interior lit caufa, vt actus bonus (it , &
Articul. L
14
moralh fît. Secundo poteft intclligi , quôd
actus interior lit caufa quôd a ¿tus exterior
bonus (it, aut malus ; & hic fenfus eft falfifsi -
mus:Namloqucndodc bonitateex obiectd, •"■
& ex circunftantijst dare elccmofynam , ideo
bonum , quia Deus praxi pit , & recta ratio
dictât; & furtum ideo malum, quia eft contra
legem diuinam , & di fient an eu m reda; ra-
tioni.Confcquentcr dicit, quod bonitas pri- • r>
то rcperitur in a¿tu interiori , quantum ad
executionem , & exiftentiam ; in actu vero
cxtcriori.quátum ad rationcm obicdi,id eft,
quia actus exterior malus eft, actus interior
malus cit.Scd quanquam hare acutifsima vi-
deantur,non vident ur efle ad menté S.Thó¿
Щ Pro explican on с huius dico primo , quôd Aurodife»
ádus externi dupliciter pofltmt confidcrârij
,vno modo , ex obiedo fuo ; & éx fuá fpeeie, p0fitio r
etiam li nulluscos exerceat. verbi gratia, dare Aftuscnci
cleem ofy n am,ex fuá natura bonum opus eft , ni duplex
quia eft confentancum reda rationi: rurfus 2
furari,ctiarnli nemofuretur, malum opus eft uo*
dc fua natura,qull difforme eft reda; rationi,
& regula? diuina. Secunda conííderatio ifto-
rum aduu m eft , quaten us fun t in cxerritio,
& in vfu voluntatis aman tis, vel non amarilis:
& h jcc dift initio eft lux ad propolît am dubi -
tationcmexplicandam. т •»>••>?:;"•. . ..;
% Secundo dico,quôd in adibus frumanis du Sccfidapro
plcx eft bonitas, vel malitia: vna eft in cíTen. Pofiîio\
do , quae nihil aliud clt quam conformitas, nitjITejm*
Vcldirformitasad rcdamrationem: altera eft iitu ia «ÍU
in excrcitio, vel in vfu.amando vel non aman bus.
do;qucmadmodum metaphylici folcnt diftin
guère dupliccm veritatem ; vnam in cflcn -
do,quxcompetit vniucrds rebus; alteram,
in cognofcen do y & dicendo ; & I folùm h x с
competir intelledui : intclleâus namque ío-
lus cognofeit ,& dicit veritatem: ad eundem
modum fola voluntas eft bona in amando, .а-Ы7
it in exercitio*. V j. . .. 'y>,^r.v: •." ■ .oínal
«jTcniô dico, quôd bonitas,vclmalitia actus ^»u«8A
exterioriKqttaflst go vooa bonitatem velma
ÍÍBemiaeifei!do>njhil aliud eft: quàm confor ^J3ÎJ
■mitas » aut diftormitas ad redam rationcm:
хлхта igitur voluntas vult aliquid con forme
retioni,efficitur bona, & fludrofa irracTcu exer
cito , & habet formalem bonitatem virtu*
tis : cùm verô vult aliquid difforme reda; ra
tioni , efficitur vitiofa. lix qua doctuna fe - Primúfub-
quunturiduo ;:fllicrum xífc , qfflod primum |«авп' Ьо
fubiedum bonitatu in aânexerdio éft ^"^*d
luntas t fequitur fecundo , quod adus exte- tç> çft Tofe
rior eft veluti cania sEquiuoca refpedu bo- bfftvf a
nitatis, quam, uiburt adui in tenori; nam dot
bonitatem virtutis , quam ipfe поп habet,
X г veluti
 524 F. В. Medirle
veluti medicina caufat fanitdtcm , quam
habet, & res exteriores taufant veritatemin
intcllccbi. . '. '* « ■' >
Quarta af- Щ Quarto dicradum eft ,quod bonitas coni
fenio. Jiderata ex obiecto,& ex natura fua , priùs-re'-
Boniuj ob pCriturina(auexteriori-,quàm in adu inte-
ma ft*" riori. Quod patet:primo cxfententiaomniú
piiusrepe- philofophorum diecntium , vclle furarí,e(íe
xitur in a- malum; quia furari malum eft.Deindc. Actus
íbi «te- interior voluntatis habet primariam bonita-
non. <tcm aut raalitiam ex obieéto , vt fuprà defini-
rum eft: fed actus exterior eft obieclum vo-
luntatis:crgo.R.urfus. Furari, etiamfí nullus
■furctur , aut veüt furari , malum cft;quia cft
difforme rationr: ergo malitia actus exteriö-
ris.nonvcnità volúntate interiori, fed ècon-
trario venir. Praeterea idem probatur ex illo
Oler nono, l atti funt abominables ficut et
qui- dilc-xcrunc . Vltimo probatur ex forma
1 . decalogi : .vnmerfa naraqac precepta deca-
• lngi prxcipuè referuntur ad actus exterio>
jcs;fabbatha fanctificcs,honora par entes, &c .
Quaproprcr ■ innpinabilc eft quod dicit Ga
briel V prajccpia decalogi pracipuè referri ad
actus in tenores ; nam prarcept я qus refpi-
ciunt pro.ximum , vtilitafem proximi con-
fpiciuntjiitd'proximis'potifsimifumus vnlcs
per actus exteriores, in tantum ,quod fi vo-
ov *iù^7 litio furaritii non effet de íe cauía aäus ext
1 *°M « te"Qr's 'n^erent's damnum prcotimi , mala
X'»m"n n°n effet.Ct-hiceit legitimus fenfus illiusfen
Mattheit tentiae Matth. 5 . Qui viderit mulicrem ad
.z-ji concupiiccndum cam, &c. fenfus cft , quod
Iudxi arbitrabantur fornicationem cMcrio-
fem m ahm eife tan tum ; banc fententiam
/damnât Dominus , ¿Se dicit , quód coneupi-
feentia muüeris mala cft;'' tum ,'quoniam eft
de obiecto malo; tu m,quoniam cft caula ope.
cationi9maks.' -is:iuv jblb >& t иЛои.ч., sJ.
Vltima af- .f^íltimoídicendum cft; quód actus exterior
fertio. in cxccutionc,& vfu , habet omnem bonita-
Aflas «>.e íem f & Jaœdfenv ex adü intejiori .- Probatur
ciaria *xe hoj^tum^qooniam a dus exterior tantum
ЪлЬы boni nQbi»jmpiitaturadmeritums & demcritum,
Mtcabinc« quantum' actus intcriormcrctur, &: non am-
riori. filias , vt con ftat ; tum vero , quoniam aétus
exterior nulhm addit bonitatem , aut mali
tia m fuperaâum interiore m , vt poftea de-
monftrabitur: mm tertio, quoniam a ¿tu s cx-
-cb"* 3mt«4 -tenor de fe nullam habet libcrtatem.vt often «
u4 (П"Л»1 ßimfui^ àetc?,, quœftionodçcirnafcptima»
ш Mieiid «myit^ôiq'ijoniamaftus exterior, eft*ffc¿
Ojtf<£r>r¿: jâusjaânjtieseàoris.. Hanc fententiam pro-
6и GW? ^ЗПГ Ч^иФеп'а Чаав font addáíhv m faueetf
mcM " .Gabritlis¿Exijsannotatiouibuspatct explica
tio huius-articuli. enuniv anlt.'.ujd
ExpoLin Prim.Secun.
AR T I. S ЕС VN D VS.
y Vtrùm tota bonitas J>el malitiaailHS
exteriorts defendeat à Volúntate.
S V M M A T E X T V S.
Rima Conclufio . Во- м».свА
nitasquxeftex fine,to-
ta depender ex volunta
tc,prout probatumfuit
in praecedenti articulo. ■ ->
f Secunda Conclufio . Bonite Seeun,u-
adus exterións,qux eft ex ob-
ie&o , &c circunftantijs , non de-
pendet ex volúntate , íed ex ra-
tione ; ex hoc #nim dependet .<uî. . э
bonitas voluntatis , fecundum
quod ferturin bonum rationi con
forme. ».{■; ■ ..-:.;.«•../■-
^* Tertta Conclufio . SÍ Voluntas Tertia.
fit bona ex obiedo proprio , &c
fine,& debitis circunítantijs, con-
fequenseft adum exteriorem elft
bonurrv.namad hoc quod adus fit
fimpliciter bonus , requrritur inte-
gritas bomtatis. ]";,] '/ "ri
f Quarta Conclufio. Non fuffi- Qumfc
cit ad hoc quèd aduS exterior fit
bonus , ; ¡bonitas voluntatis qua?
eft ex înrentione ; nam ad ma
lum fuíficit vnus firigularí$ cîefe-
âuS« •.•-.ю-; * : ■ ■' . '¡> л.о ..»u»rj"
Quinta Concluficr;1 Si vokhtas Q«i«a.
t mala , filie çx in^çritipnç è nis!¿
ue exaótu volito,confequcns eft^
adum exteriorcrri tädltymtfäi fuf
ficit e¿im' vel mala voluntas ex •' ' '
parte operantis,vel matitia- ex obie
Ä05 mauím ^nimeor^furgitexfi^-
gulari deffiûu. п-л wf.r.i : i- ¡
52
 Qu*fHon.XX.
EXPLICA- TIO A R T I С V L I.
N hoc articulo dubium eft dc pri
Vtru Prior
conclufio ma concluiione. Nam videtureffe
D. Thom. falla,& quód non rede confentiat
тега fit. çum fecunda códnfione.Qupd fit
falfa,probatur fic. Nam omnis bonitas actus
humani,iiuc ex obiedo, fiue ex fine , depen
der ex ratione; ergofalfum affcrit prima con-
clufio,quód bonitas quae fumiturcx fine, to
ta dependet ex volúntate. Antecedens proba-
tunnam licut dare eleemofynam , eft redum
opus;quia eft conforme recta; rationi; & fura-
ri mal um, quia düTonum rationi: ita fané dare
eleemofynam propter Deum , bonu m eft ex
fine,quia eil conforme redas rationi ; & dare
eleemofynam propter fornication em , ma
lum eft ex fine, quia eft diíTentaneum reda;
rationi, & regula: diuinas.ergo bonitas*& ma-
lui a, qua? ex fine eft, cx ratione dependet , &
non ex volúntate. Secundó,quodhsc con-
clufio non redé confentiat cum fecunda , fic
probatur. Nam fecunda dicit, quod bonitas
qua; ex obiedo , & circundan tij s eft , depen
det à ratione , & non à volúntate: fed finis eft
prœcipuû circunftantia adus humani ; ergo
bonitas finis dependet ex ratione , & non cx
volúntate. Haec duo argumenta diíToluit hîc
Caietanus obfcurifsimè,cùm tamcn,mea fen-
tentia , perfadlem habeant explicationem .
Namadprimumdicendum eft, negaiinon
poCTe quin bonitas vniuerfaadus humani, ex
ratione, tanquam ex prima regula dependeat,
vt argumentum primum oftendit : cxterùrn
quoniam bonitas ex fine, qua; inuenitur in
adu exteriori , non folùm pendetà ratione,
fed ab ipfa volúntate qua; dirigit Operatio
nen! in talem finem, ideó hxc bonitas reduci
tur in voluntatem,tanquam in proximam re-
L
■i: V gulam , non in rationem , qua; prima regula
cft.Ad fccunduni argumentum* refpondetur,
Suodadus exterior non habet alias circun-
antiasà volúntate, vt quad oeeifio fit mala,-
quod fiat in templo, &c.ca:terùm quod fiat
propter furtum, hoc habet à volúntate ; ficut
ii quis occidat hominem,vtilliusbona fure-
tur. certé ire ad agrum fanitatis gratia , non
effet opus rcdum,nilï ratione finis,quem vo
luntas pofuit: itaque non eft idem indicium
de alijs circunftantijs, & de finev jGaetera qua;
hic Caietanus dicit,&obfcura fiint,& mini-
mèneceffaria. - . .. •••>*: •>!..•• ■.,!'.>.'
ART I С. ТЕ Я tí V S.
f Vtrum bonitas 1>el malitia fit eadem
exterioris interioris alius.
Articul. III. 3*5
S V M M A TEXTVS.
RimaConclufio. Adus Prim. cocí,
interior & exterior in ge
nere morís -funt y nus
adus , prout expofítum
eft in quaîftionc decimafeptima.
& ratio eft : nam adus interior eft
veluti forma adus exterioris:vnde
quamuis íint diuerfí adus in gene
re natura»,exipfis tarnen conftrui-
tur vnusin genere morís,
^f" Secunda Conclufio. Fieri po-
teft , vt vnus adus habeat plures
bonitates vel malitias , quandoq;
verô vnam tantùm j vt curo quis
occidit hominem propter deprae-
dandum, tunc & homicidium eft,
6c latrocinium.
%Tertia Conclufio.Quando adus TeKb;
exterior eft bonus vel malus fo
lùm ex ordine ad fínem, tunc ea
dem eft bonitas vel malitia adus
exterioris , & interioris j vt potio
amara,qux nihil appetibile habet It. S ù i>
nififanitatem.
^ Quarta Conclufio . Quando 0н*1И«
adus exterior habet bonitatem
vel malitiam per fe , fecundum
ôbiedum.vel circunftantias , tunc
bonitas adus exterioris eft vna,
& bonitas Voluntatis , qua; eft ex
fine , eft altera ; vt potio dulcis
qua; eft dclcdabilis , & fanatiua .
Certè quando r.quis dat eleemo
fynam propter Deum fummè di-
ledum,duplicem bonitatem ha
bet aduSj&duplicém laudemme-
returjek: quiafubuenitpauperi, &
quia id refert in Dei honorem S¿
gloriam. .. V'V jL'.. 3', ..
X 3 4 Quinta
 :
326 F.B.Medinae
Quinta Conclufío. Licet funt
Quint».
diuetíaebonitatesvelmalitiae, bo
nitas voluntatis qua? eft ex fine,
redundatin actum exteriorem, Sc
bonitas actus exterioris,redundat
in voluntaterh.
EXPLICATIO ARTICVtl.
Aimar. TL qua? ft inn с huius articuli diflerúr.
Theologi in fecundo, diftinetione
quadragelirnafecunda, & Almay-
* n nus in fuis moralibus traäatu. $.
capitulo dcci mofepti mo,&. 1 8.Scd in alio Ten
fu,& in alia fententia quam S.Thom . Nam
S.Thom.vocat hîc bonitarem actus interio -
ris,bonitatem qux ex fine dimanat, & ortam
habet:bonitatem autem actus exterioris , ap *
pel! at boni: .item ex obicrfo,& circunftantijs.
Sed moderni Theologi in alio fenfu hanc quç
ftionem traftantjvtrum vclle occiderc,& oc -
cidere actui intcriori coaiuncxum , Tint duo
Gregor. peccata?Gregorius Arimin.in quxftione ykl
Gabiiel. ma fccûdi tcnet,quôd funt duo peccata : nam
oecidereeft peccatum , & non eft vellc occi-
dere , ergo diftindum peccatum eft. Gabriel
in.i.d:ftm.4i. quxftione vnica, tener , quod
funt plüra peccata.Çi quôd plus peccat exten-
iiuc qui V ulc occidere , & occidit , quàm qui
îftrguitur vult occ«dcre.& probat-.Nam. funt duo actus
pío iftoru realiter diftineti, ab inuieem feparati; ergo
femcotia. funt duo peccata. Confèqucnria videtur elle
yrira.arg. valida. Nain peccatum nihil aliud eft, quàm
aCtus,contra legem :crgo Ii fint duo actus ton
Se сJd urn. tra legem,funt, duo pcccara.Item areuit Ga-
briel.Namdato quódeffetVna'álbédo in duo
bib lubiccti4,ílTcnt duo plb.v. eryo dato quod
с 11 et vna :n aliria in actu imeriori & extenori,
Tertiue. eflent duo peccata. p/afrereà.iira qua; prohi ■
bentur d iueriîs prxcôptts, futïf dilierfa pecca-
taafed actus interior & exterior prohibentur
diucrfis praceptis : ergo funt plura peccata.
Probatür Minor; rram acéús exterior t'urti pro
hibetu r jilo prsccepto,nó furtum fecies : actus
yero interior prohibetur abo precepto , non
concupilces rem prbximi tui.Item, nihil pu-
nituriuftc , nili tantùm peccarum : led Deus
punit actum тсегфгет, tametU rcpeiiatur
iîne actu exteriori , iuxta illud Euangelijj
Qui vident mulicrem ad concupifeendum
eam,iamnitcchatusettincorde fuo. Reípu
blica verô punit actum exteriorem (ine aciu
intcriori; närri de intcrióribus Ecclefia non
iudicat: ergo actus interior & exterior lunt
Expof.in Prim^ecun.
diftincta peccata. Vltimô. Caufa & cfteétus Vltim.
idem elíc non pofluntmihil enim eft caufa fui
ipfius: fed bonitas & malitia actus interioris,
eft caufa bonitatis& malitia; actus exterio-
ris,& ccontrario , vtfxpè dictum eft : ergo
impofsibile eft, quôd actus interior & exte
rior habcant candem malitiam , & lint idem
numero pcccatum.^Contranum docent Do
ctores in primis graues; Magifter in fecundo , Mag. fent,
diftinetione. 4г. Durandus in cadem diftin - Durand.
ctionc,quxftione prima. & Bonauenrura ibi- BODJUCO.
dcm.S. Thom. quxftione prima , articulo. 1. D.Tbom.
hk,& probatur.Nam nemo hominum expli-
cat in confefcione Ii occidit , quôd volucrit
occidere , fed tantùm explicat fe occidiiTe .
ergo argumentum cuidens eft, quôd actus
interior, & exterior ipil coniunctus , non funt
duo pcccata.Ueindc. Actus exterior de fe non
habet mcritum,aut demcritum, non laudem,
aut vituperium ,nifiratione actus interioris,
veaperte confiât, ergo actus exterior non eft
diftin ctum peccatum ab intcriori. Idem con-
Brmatur.Nam actus interior, & exterior ipfi
coniunctus, eodem precepto prohibentur,
vt videre licet in his prxecptis , non occides ,
non adulterabis:& ratio ci t cuidens, quoniam
3Ctus exterior non prohibctur , nili quatenus
eft volunt arius. Similiter code m precepto
prxcipitur actus interior, & exterior ipfi con*
iunäuüjVt animaduerrerc licet; fabbatha fan-
ct. fices,lion ora parcntes.Prxterca.Vbi vnum
eft propter aliud,ibi eft tantùm vnum, autore
Atiftotele fecundo topicorum , capitulo fe Ariftot.
cundo. Sed actus exterior eft bonus vel ma
lus propter actum interioren» , vt fxpc de-
monftratú eff.ergo tamùm eft vi;u peccatu.
4Sed explicare quomodo in diucrlis actibus Quomodo
lit eadem malitia numero , & idem pecca eadem ma
litia Dune
tum, dillici]li:i\um cft.Id quomodo hen pof- ro fit in ái-
fit , explicarte Doctores dupliciter.Durandus 11 er lis ;ûi-
in loco citato lie explicat. Peccatum , inquit , but.
nihil aliud clt,quam defectus actus , vel actus Expofiti»
defcttuofus , & dilíormis ad к Cía m ratio-' Durand.
nem.ltaque peccatum eilentialitcr nihil aliud
eft, qu.im defectus, fiucdeformitas. Lx hoc
lbtimfcqui¡ur,qu6d iiinal quo actu rcpe-
riuntur dux dcformrta.es , ncceflum eft in
eodem actu inueniri duas malinas; vt cum
quis cognofcit alienam muliercm in loco la
cro; in tali opere inucnitur duplex malitia:
eft enim vna dcformitas cognolccre alienam
vxorem,qux rçducitur adipeçicm luxurix;
cftalia diftormitas, nam inferturiniuria lo
co facro,qux reducitur ad fpeciem facrile-
gij.Sccundofcquitur quôd Ii in d-uerlis acti
bus potcft ciTe eadem deformitas numero ,
confe-
 Quaeftion. X Xí:; , •
çonfcquens eft quod erit idem peccatum
numero: id autem quómodo fît pofsibile,
iritfeftigandum eft \ Pro quo fcieridum eft,
phira & diftinda fubieda non pofle deno -
minari ab eodem accidonti fecundum numc
rum,denominationc intrinfeca , bene autem
donominatione cxtrinfeca. Vocat Durandus
denominatioocmintrinfecam , qua; eft per
jnhxrentiamjcxtrinfecam vero, quae non eft
pcrinhsrentiam.verbi gratia.aër dicitur caK-
dtis,& animal fanum , denominationc intrin
feca; quia eft per aliquod fibi inha;rens:&hoc
modo impofsibile eft quod plura & diftin -
da fubieda denominenturintrinfecè ab co-
dôm accidcnti/ecundum numcrumrnam im
pofsibile eft. quod idem accidens fit in duo-
bus fubiedis diftinctis.Rurfus.Sol dicitur ca -
lidus, Se medicina dicitur fana,denominatio -
; ne cxtrinfeca: nonenim dicitur fol calidus,
propter calorem-.& idem eft iudiciu m de mc-
dicina,refpcdu fanitatis:& in iftofenfu plura
acdiftin da fubieda ab eodem accident! de
nominan valent: aer namque dicitur calidus ,
& fol itidem calidus,ab eodem calore nume
ro, qui in aere eft fubicdiuc ; & intrinfccé¿&
in foie cftectiuè: fimiliter animal , medicina ,
dixta, vrina , denominantur vniuerfa haec ab
eadem fanitate,qux eft in animali, quam me
dicina caufat i dixta conferüat , vrina fignifi -
* • ' cat. Ad cunde m modum, actus interior Sc
exterior denominantur boni vel mali.eadcm
bonitate,vcl malitia, qua: in adu interior i in>
trinfecè eft, in adu exteriori extrinfecè,&
obiecliuè. Et quod i ta lit, probat Durandus :
nam nulli adúí humano póteft competeré
bonitas vel malitiá moralis , nifi quatcnus eft
Anguft. yolunjtariusjdicéte Sando Auguftino,pccca -
iura adeóeft vqluntarium , quod fi non eft
vomntarium.jpcccatum non cft.Scd aduiin-
tériori conu'enit voluntarium intrinfece; vel-
le enim,eft in voluntatc;adui vero exteriori,
obiediuè,^ extrinfecc; àdus eriim exterior
ideó eft volfâtârius, quia eft obiedum vo
luntatis, ergo, bonitas vel malitia competir
aduiratcr¡ori iritjinfecc,&fubiediuè, adui
ûçrô exteriori extrinfecc & obiediuè : talia
Vërôpoftunt ab eodem denominan , vt dii-
■dum cft.Idem confirmatur; Nam pofito folo
adu voluntatis.habetur vera ratio culpse , auc
virtutis ; pofitis verô adibus exterioribus
•abfque adu Voluntatis, nihilinuenitur culpa -
bile:crgo cuidens eft , quod adus exterior in
fe nullam habet bonitatem aut malitiam,alio-
'^ui maneretin ipfo, feclufo omni adu voliirt
taris. Hœccxplicatio Durandi mihi ex omäi
parte non placet : nam licet dicat verum in
Articul. IIL
Vi
adu exteriori, qui inmembrif, & potentijs
cxecutiuisconfiit.it, in quibus nulla prorfus
eft libertas ; fed non dicit verum- in adibus
intclledus exterioribus , & etiam appetitus
fentitiui, in quibus oportet exponerc, quo-
modo fit eadem bonitas,credere,& velle ere..
dere,vouere¿& velle Vouere : idem peccatum
numero,crraré contra fidem,& velle errare }■'. ¡* La
& temerariè iudicare,& velle iùdicare. Vtcrq;
«nim adus, tam interior, quàm exterior, eft
bonus formaliter, & malus ,& non tantùm
denominatione extrinfeca : oportet ergo ex-
ponere, quomodo eadem malitia fit in duo *
bus adibus malis formaliter. Quare S.Thom. b*Tbom.
in loco allegato aliter explicar propofitam ¿*p'ic*tio.
difficultatem, diccns,quôd adus non confti - - .n,,„, t,^
tuitur in genere moris, nifi propter volunta -
tern , in quantum à volúntate eft clLcitus , vel
imperatus.Ex quo ftatim fcquitur,poflc acci-
dere,quód idem adus in genere natura; lit
multiplex, & diuerfus in genere moris; vt ciira
quis incipit motum continuum bona inten -
tione,& finit mala intentione , variatur adus
in genere moris,quia! variatur voluntas. Rur -
fus,poteft contingere quod tint multi actus
in genere naturte,& fint vnum in genere mo
ris: vtpatetfin eoqui furaturi omnes enim p.„;»
adus qui ordinantur ad furtum, qui pofiiint • •
efle valdc multi,reputantur vnum peccatum ,
propter vnam volumatcm , à qua referuntur ^ '"
in hnem fui ti peruerii : ad eundem modum
adus interior^ exterior ipfi coniundus > rcr . -, :
putantur vnum peccatum, propter vnitatera ■>■ -л-.п
voluntatis.^ His pofitis,ad argumeotú Greg. Arguméta
negaturconfequentia; non enim rede fcqui- ^5°"'
turjmedicinacfi fana, &non eft idem fanumí t ° aua "
quodanimal,ergodiucrfafanitascftinmedi- да pri-nff.
cina,atquc in animali. Secundo , alia' de caufa &. iecunJJ.
negatur confequentia: nam poteft contingc-
re quod aliquid lit multiplex in vno genere,
& vnum in alio genere ; licut domus in gene-
re fubftantiae multiplex eft, habet enim plu-
res lapides,& plura ligna,fed in genere qualira
tis vna ett;nam dicit vnam figurant, ad quam
conficiendam vniuerfa haec ordinantur. Non
difsimiliter , adus interior , & exterior in ge- >
'here natura; díüerfi funt, fed in génère moris
vnum funt, propter vnitatcm voluntatis , fi-
cutfuprà dictum eft. Ex hacfolutiono cpri-
futanturduo argumenta Gabrielis.^f Ad téV- Adtertium
tium argumentum dicendum eft, quod adus
interior,& exterior ipli coniun ctus,nó prohU .;■>?.? ;Ml J
bentur diuerfis prçccptis,fed vnoVvt eft illud,
iró furtü fades,rió occides:& ratio euidés eft;
-nam adus exterior nó prohibctur.nifi quate-
nus eft volütariusätaq; homicidiú voluntariü
^ X 4 vno
 5.2B F. В. Medinaí
vno precepto prohibetur. Verum eft tarnen ,
quôd actus interior,non prorumpensin exte-
rioré,& ipfe exterior,diuerlis prxccptis pro -
hibêtur,& funt p!ura peccata;non propter di-
ucrfitatc actus inte ri oris, & extcrioris,fcd pro
pter diueriitaté actus in t с riori s. Sed de expli -
catione horú praeceptoru in articulo fequéti
Ad (jnartû. .diligemiùstraâatur. % Ad quartum argumen
turn dicendum eft, quôd necDeus, nec re-
fpublica punit actum exteriorem fineinterio-
ri,fcd Deus qui in tuet ur corda hominu m, pu -
nit interiorem line exteriori , refpublica vero
punit interiorem, quart nus prorumpit in ex
teriorem; ex hoc verô non eft confequens,
quod actus interior ,& exterior ipfi coniun-
fii quinte, ¿tus, ílnt duo peccata. Щ Ad vltimum argu ■
mentum refpondetur, quôd licèt effet diftin-
cta malitia in actu interiori,& exteriori, nihi -
lofecius computaturvnum peccarum, pro*
pter vnitatem voIuntatis.Secundô dico,quod
eadé eft malitia in actu interiori,& exteriori ,
fed in actu int€riori,intrinfecè, & formaliter,
in actu vero exteriori,extrinfecè & obiectiuè.
Sed hxc folutio petit grauem difrîculta -
tem , vtrùm actus exteriores dicantur boni
vel mali tantùm extrinfeca denominatione ?
Vrrùm a- Ad id explicandum , dico primo , quôd actus
öui erte- exteriores dicunturboni vel mali formaliter,
"r'b'on" intriniccè, ad hune ГешГцт; quoniam funt
yel mali ex c°ni°rmes,aut difformes rationi rect* ; quá
XTiníeca tâ- bonitatem,vel malitiam, ego in iuperioribus
tam deao- appcllabambonitatem,ve4 malitiam in eflen-
штлпопе. do.Secundô dico, actus exteriores funt boni
Mifoc^ïA vel mali caufaliter, quoniam caufant bonita -
tcm,vel malitiam in volútateúdeo enim vclle
njul
furari, malum , quiaiùrari malú.Tcnió dico,
-■:«• . A actus ex ter ni in excrcitio,& in v (u tan tùm di
. ..1Л eu tur boni vel mali denominatione extrin fc~
ca,à bon i rate vel malitia quae eft in vol utatс,
nam actus exterior non eft librr,niil à volun
tatis libertate:rarfus non iraputatur ad meri-
tum aut demeritum, nifi propter actum vo-
luntatis.Ex his con ftat, quôd bonitas in exe-
cutione, tantùm competit actui interiori vo
luntatis per intrinfecam denominationem.
AKT 1С. QVART V S,
fVtmm actus extertor aâdatde boni-
«ninsibí. Jate Ifel malttia ad actum interiorem.
S V >í M A TBXTVS. . ., i
Prim. cód. Rima Conclufio. Bo
nitas actus exterioris,
qua; eft ex bonitato fi -
nis,non addirad boni-
ЕхроПш Prim;Secun.
tatem , nifi contingat meliorem
fieri bonitatem in bonis,&in ma-
lispciore. Quodtripliciter occur-
ntjvno modo," fecundum nume-
rum, vt fi quis bono,vel malo fine
vult aliquid faceré, tarnen tunc
non facit, poftea vero & vult, 6c
facit,duplicatur tunc actus, 6c eft
duplex bonum,& duplex malum :
alio modo, fecundum extenfio-
nem, vt fi vult faceré malum , &
defiftat, alius verô cogitat , & per-
feuerat , tunc quantó cogitado
diuturnior, tantö eftpcior: tertio
modo , fecundum intenfionem ,
quia in quantum actus funt poe-
nofi , vcl delectabiles , in tantum
intendunt,velremittunt volúnta
teme prout intenfiùs tendit vo
luntas, meliorSf peior dicitur vo
luntas.
<f Secunda Conclufio. Siloqua-
mur de bonitate actus exterioris,
qua; eft ex obiecto, & circundan-
tijs,ficomparatur ad voluntatem,
vt terminus & finis , hoc modo
addit ad bonitatem voluntatis:
quiaomnis indinado, vcl moms
perficitur,in quantum finem con-
fequiturjvnde perfecta dicitur vo
luntas , qua: opportunitate data
operatur.Scd no decipiaturTheo-
logus,vt exhac conclufione colli
gat côtra veram doctrinam , quôd
actus exterior addit ad bonitatem
actus interiorisjinfpiciat diligen«
1er quomodo probatio procedat:
tantùm enim vult docere , quod
quandó fit confenfus efficax in
actum cxterioreir),tunc complc-
tur,8cpcrficrtur actus interior, б*т
fit peior

fit peior quam fit ante confenfum:
veluti cum quis incipit dubitare,
an ne occidat inimicum ; & fit iam
Ëua feducb ( vt vtar verbis Diui
Auguftini) 5c poftea fequiturilla
conditionah's,occiderem, fi non ti
mere, cuiufmodi opera malafunt,
Se* iâepenumero peccatâmortalia;
& tandem fequituf confenfus effi-
cax , & abfolutus in opus exter
num ; & dicit, volo occiderc : & de
hac efficaci volitionc aiTerit S. Th.
in fecunda cóclufione, quod eft pe
ior pracedentibus , 8c* quod aftus
exterior efficaciter volitus , addit
bonitatem vel malitiam ad aâum
« Voluntatis intcrioren^reddendo il
lum efficacem,&ferium.
Terri* ^[Tertia Conclufio. Si deeft fa
cultas operandi, volúntate perfe
cta exilíente, talis defeäus perfe-
étionis , qui eft ex aéhi exterior^
eft firapliciter inuoluntarius , Se
ile nihil tollit de premio , autde
pecna. , tis,& charitatis habet remittere^eccaram, &
Quarta. if Quarta Conclufio. In cafutcr«
tise conclufionis aäus exterior nul
lam addit bonitatem,aut malitiam
fuper actum interioré. Hace concia
ytrùm то- fioliquidöconcluditurextertia.
Janus effi- * velle verô rédpere nó öft facràmtntum. Iteni
Caz ad all- EXPLlCATlO A R T 1 С V L I. i
quid opera
du, ram bo Equaeftionc huiusarticuli eftin-
gens concertatio inter Theolo-
na fit , те!
mala, quan gosin.2.d.4z.&ha;c concertatio
do об poní I]^ commet hánc qua;itionem prs-
rar act ' ex eipuam; Vtrùm quando eft voluntas efficax
terior.ex
to quia n5 perticiendi aliquod opus,fi non datur facultas
darar facol Hlud perficiendi,tam bona, vel mala fit, atrjue
uj/ïciîpo fi a&us exterior poneretur. Арапе negattiia
aeretUr ti. huius qusftionis , quam folus iuftinet Scotlis
Scot ta'' 'n quodfibetis,qua>ft.i8.exiftttni optima argu
Prtffl'fiarg. mcma» 4" In primis. Actus interior, & exte-
ïxod,io. rior in diuina lege diuerfis prarceptts przci-
piuntur:habeturenim Exod.20. Non- furtum
Articul. iîtï. 31g
faciès , & itemm ; Non coricupiTcft rem pro-
ximi tui; ergo éuidens eft,qirod actus exterior
fecundum diuinam legem, habcatdiftinftam
malitiam. Heinde. Autore Diuo A ugufti-- Secundum
no.ij.deTrinitattî.cap^.miferefficirurhomo' аг8ц*
mala voluntate,fed miferior poteftatejqüa ma- AuSuft*
lum defiderium adimplet. ergo autore Diùo1
Auguftino aftus exterior , addit magnam rnv-1
feriam ad aétum intern um.^f Tertiô.Inter er* Te'tlum
rores ab Ecclefia damnatos Petri Abailardi,; ar8u*
kic eft praecipuus,quôd Deus fôlùm prsmiat,
aut punit volunratem , & quód propter opera
non efïîcitur homo melior, áut peior, nifi for
tè in ipfo opere voluntas augeatur. Quarto. ' Qujrtum
Qui moritur pro Chrifto, melior eft quàm iI-: argu«
le qui habet volúntate m efficacem moriendî
p/o Chrifto, nec hoc afleçjtus.eft; ergo aftuS
exterior magnam addit bonitatem ad aéhmx
internum.Patet antecedens: tüm,quorifam hV
le qui moritur pro Chrifto /eft veré martyr;
alius verô minime: mors en im eft decflentiá
martyrij :ergo qui moritur, melioreft; acras
enim martyrij eft actus virtutis prseftantirsi^
mus : tum deifidc , quoniam í lie qui morinA
plus praemiatur; habet eríim coronain martyi
rij:tumvlrimô, quoniam iüeqüI'möTitui'ip.ei
opus martyrij habet remifsiönem omnirmi . '
peccatorum fine pcenitentia, vt fentium pió "'¡ '
ri que Theelogi.Sed voluntas cfficax morieit*
di pro Chriftb,non obtinctremifsionem peW
catorum fine' pcenitentia: ergo qui m oritur*
pro Chriftoyrhelior cft,8c melidrem virtutéfti
nabet.Hoc argumentum eft mágni momcntlj
fi fentiamús qüód martyrmm ex opere' virt«i
non ex aliquo priuilegio. ^ Quinto. Recipe- Qnintum
rebaptifma meliuseft quàm velleTecipere,íi argu,
recipere Euchariftiam melius eft , quàm viétfe
iùfciperejquodoftendoeuidenti arguméritôî
nam hic facramenta aCtu fufeepta , conférant
gratiam ex opere operato , 8¿ illam augefiti
occidere deriçum
cuiden,s peius eft' quaméftmam
vclle occF-
dere; curüí argtfmeritüm qui •• "•{■••»•**
occidit,eft excommunicatu», Sc irtegularis*
qui vero vult occidete,non éft excommunicá
tus,necirrégularis.^Pra;tereai Quioccidit hó SextS arg.
Vninem, deditdamnum irreparabire; qui vetó •,ntf"ÍS
Voluit efHcaciter óccidere,& norr occidit,non
íntulit damiram irreparabile , rice aliquam ii»i.
iüriam:ergo minas рессаг. Щ Vltimô. In con- Vlrimom''
firmationemllüiusfcntcntiaEadducuntur va« iT&^
ria rerum exempla. Primum. Conftituamus,
inquiunt Scotífta? , duos hommes-, qui aequaH
volúntate conftituant in teííarrknto decern
mitfarum facrificiápro fe celebratnda.pro vhb
X 5 cele-
 зд* . p.ß-Medinaf
celebrantur,8cexijt à purgatorio, pro altero
non celebrantur , & non exijt ex purgatorio:^
ergo opens executio addit bonitatem ad adú
, interioren). Proferunt aliud excmplum.con-
.1 и ftituamusquôd vnus vult iciunare, velfcfla-
"••'V' gclíare in fatisfadioncm fuorum delidorum;
led non iciunat, nec fe flagellât : alius vero
opere complet; euidens cft, quôd irte vltimus
ю. ¡j' Л plus fatisfceit pro fuis delictis coram Domi-
• "-. no. Aliud cxemplum proferunt de peccatrs
ebriorum,'quorum adus exteriores mali funt,
interiores vero minime; quoniam nullam ha-
bent libertatcm.Dcnique adducút cxemplum
„,■ ,i de liul.ro hominc , qui arbitrabatur ex erro-
re, adum exteriorem efTc malum, interiorem
verô minime :,cx quo tale concluditur argua
mentum. Actus exterior apud Iudxum ma
lus eft, interior vero nó erat malus: ergo adus
exterior addit malitiam. Quôd liquis refpon-
deat , actum interiorem apud Iudzum eife
çtiam malum, quoniam illa ignorantia erat
çulpabilis. contra; ignorantia culpabilis licet
non exeufet a toro, exeufat à tanto , vt habent
Thcologi.:,crgo adus exterior peior erat.
Quöd fi Theoíogus non admittat aliquam
exeufationem in ludio , falte m Scotifla , qui
arbitrât ur actum exteriorem elle uei oré act и
D.Tho có- ipteriori,aliqutí modo excufabitur. ЩСомгл-
trarlum do ^m jocct §. Thorn, in tertia condulione hu
ins, articuli , cuius fententia magnis argumen-
Auguft. tts «ft con ii r m a n da. In primis ü. Auguftinus
primo lib. de libero arbi tri o.e. j.fcribit in húc
modum. Siquis habet voluntatcm concuban-
di cum V xore alie na, & non datur facultas,co-
ram Deo tamrcuseftatqucü opere comple.
fljJ I(1f mfTct.R.eferr,ur h¿ec fententia D.Aiiguftini de
" ,и *t petnitcntia. d. i. idem docetconftanter idem
ь ¡Auguftinus Epjflola.49.in expofitione quar-
tae quill ionis,c xponés illud Matt h. 7. In qua*
сип que m en fura men Ii fueritis, remet ietur vo
bis,ideíl, inquacunque volúntate feçeritis,
remet ictur vobis. & in lequétibus dicit; quod
voluntatis affedus, efl menfurafadorum , &
Cbryfofto. meritorum omnium» Idem habet Chryfoft.
homibi^fin Mattha?um,dicens; Sola volutas
fcmuncratqt pro bono, aut condemnatur pro
.» t,v." malo: opjerjt vero exteriora, funtfignahuius
ietaui. flplumarisrf Idem probatur ex D. Bernardo
bpiftola.77. vbifcribit; Quid plenius^quain
.quôql volutas pro fado reputitur, vbi fadura
Gregor»' sxcludit neccfsitas.Idem docetX5.Grego.hor
••- : • milia. 5 fupcr Euangclia : Nemo dicat, imitari
volo huius mundi contemptores, fed quod
rcltnquam , non habeo:extcriora cnim noftra
Domino, quantumlibet parua, fuffiçiunt; cor
namquc, & non fubftantiam pcnfat,neq; per-
Expofin Prim.Secun.
pendit quantum, fed exquanto profertur.Sa-.
nèvidetur ha?c fententia confirman exfacris
fcripturis¿ex Apoitolo.i.Corinth.8.Vt quern *• Corin.8.
admodum promptus eft animus voluntatis,
ita fit & perficiendo ex eo quod habetis : (v
enim voluntas prompta eft, fecúddmid quod
habet, accepta eft, non fecundum id quod nó
habet,<d eft, non minus acceptatur à Deo eius
promptitudo , ctiám fi рзиса operetur , quàm
Ii magna,qua» vUlt.operarctur; quia nó poteft
maiora operari. Idem habet Rieh ardus dé Ricbir.de
Sando Vidore.lib.i.de facramentis^.. р.с.б.
dicit in hunc modum ; Quando tanta eft vo
luntas in eo qui non operatur , quáta in eo qui
operatur , diisimile meritum efle non poteft,
Quod fi quis obijeiat; fiita fe res habet, vt
quid Deusexpoftulat opus poft voluntatem?-
reípondetur, quód in ipfo opere exardefeie
voluntas, fe augetur. Deindc dicitur,quod fo-
la voluntas remuneratura Deo, autdamna-
tur: fed fi facultas datur,& non operatur, non
eft perfeda voluntas, fed v.ellcit as. CumD.
Thorn. tenent omnes Thcplogi fjiolaftici in
a.di L^.Grego.quiftione vhima.Durandus G egor.
queft.i.&.i.Gabriclquiftionc vnicavbi opti
roè*,& fufifsiraè de hac rc d.ciesfolus Scotus te • ' ne ' .
net oppolitú. »jPfiterea probatur noftra fen- Primapro-
tentia arcumenris ex diurnal hcologia addu- bitl° £.nte
dis.Pnmó. Vbi non elt noua ltbcrtas,non clr
nouum meritum, aut demeritum, vtapcrtè
conftat:fed quôd in adu exteriori hon Ы no"-
ua libertas j fic oftendo. Nim actus exterior
necefiario fcquitur ex eificaci volúntate, fic
quôd membra exteriora obediunt voluntati
ad nutum,& refiftcre non valent.^ Deindc.Si Seeondok
adus exterior addit aliquid de bonitate & mft
titia fuper adum internum, confequens eil, in
facúltate altcrius effe adimerc bonam partein
hoftrorum meritorum nobis inuitrs.quod af-
fererc , aduerfaturfans doctrina-. Bona enim
virtutis ea de caufa appellantur maxima bo-
na,quia nobis inuitis eripi hori poííunt: in qiii
bus habet vnum illud ; nemoltiditur, rrifi à fe--' '
ipfo. &illud;omnia bona mea mccifjm porto.'
Quod hoc redé fequatur, pajcunarh in ¿acul* Sv
tatealrerius eft impediré adum -Jtteriorem; '. . " ... «
ergo fiadus exterior, addit bonitärim \xl ща • J .
litiam ad adum interiorem , in facúltate alte,- 1 *■
rius eft adimere bonam partem noítrorú me-, y '"'"
ritorum nobis inuitis. Hoc argumentum am-
. plificat maxime D.Tho.in articulfl.^Tertiô. Tertio.
Elcdio medij,quádo eft mala tantùm ex fine, Ь.ТЬош.
non eft pe^ior quam intentio finis; vt cùm quis
vult dare eleemplynam propter manem ь;1о-
riam, non eft maius peccatum, quàm inanis *T\ ^
.glori* : fed acius exterior non imputátur ad
meritum,
 Quseftion. X X.
mcritum aut dcmericum , nili ratione aftus
intcrioris, & propter actum intcriorem ; ergo
adus exterior peior non eft, quam actus inte-
Quirto. rior. ^Quarto.Sanum quod eft in vrina, non
addic aliquam fanitatem ad fanitatem anima-
lis; quia vrina dicitur fana, den ominatione cx-
trinfeca, quia eft iîgnum , vcl éfledus fanita-
tis:fed adus exterior (vt antea didum eft) di-
citur bonus vel ma! us,den ominatione ex cr in
fera; quia eft effedus bona?, vel mala: volun
tatis libers: ergo non addit bonitatcm aut ma
litiam,&c. Item. Si addit bonitatcm vel mnli-
tiam adadum interiorem, vel ilia malitia eft
sequnlis, vel maior, vcl minor. Non maior; ná
fí occidcre eft malum vt quatuor, vclle occi-
dcrc eft malum vt quatuor : bene enim valer,
Volo vt quatuor peccare, ergo pecco vt qua
tuor. Ncc minor, propter eandem caufam;
quorriam fi occidcre clt malum vt tria , vclle
occidcre eft malum vttria. Quod vero non
Iii ttqualis,probatur:nam lia.>'qualiseft;fcqui-
tur quod actus exterior ^addat duplammali-
tiam cum aduinteriori; quod cftinopinabi-
lc, quod ille qui impediturncaudiat rem fa-
cram contra fuam voluntatem , in duplo mu
nus merca:ur,quàm qui audit rem facram.
"Vlrimo. % Vkimô. Ad inrclligcndam dodrinam Diui
Thoma? , & Thcologorum omnium, oportet
conliderare actum interiorem coniundum
cum achí cxteriori , & tunc facile eftintellige-
re,quemadmodum adu s exterior omnem fui
JtdargumS bonitatem habeat ab adu interior!. % Sed ad
carefponde argumenta in contrarium.ad primum rcfpon-
sur. detur, hoc с (Te peculiare in his prsccpt is, non
Jid primú. furtum faciès , non concup.fccs rem proximi
tut. non adulterabis , & non concupiiccs vxo»
rem proximi tui:tú , ne quis arbitrai etur opus
tant um ctTc prohibitum , & non operis volun
tatem;quem errorem condemnat Dominus
Mattb.j. Mat h^.diccs; Ego dico vobis,quicúq; vide
nt mulierc ad concupifeédum tá, iam mcecha
tus eft in corde fuo »tum veró oportuit eíTc in
his feciale prsceptnm , quoniam homines
natura trahitiur ad res venéreas , & ad res alie
nas a^petendas:m rcliquis vcrôeadcm prohi*
bitionc prohibentur adus interior, & exte
rior. I raque longé .diud indicium eft de appc-
titu homicidij, de volúntate dchonorandi pa-
rcntcs,aut diffamandi próximos: quáuiscnim
non inférant iniuriam dum folum manent in
corde, tendunt contra naturalem inclinar o-
D.Thom. nem hominis. De qua re lcgêduscft. D.Tho.
2 î q.m.articulo vltimo,ad vltimum.Sccun-
do dico,nó redé fequi.hoc prohibetur diuer»
fis pracceptis ,crgo dicit diftindam malitiam,
nili diuerij pracceptatrahant actum ad diucr-
Artic. 1 1 1 T.
fam virt titcm : furtum namque prohibetur le»
ge diuina, ecclelîaftica ,& ciuili, & non habet
propterea diftindam malitiam.
% Ad fecundum argumentum reipondetur, Ad Г:сШ.
quàdfrcquentifsimè & rcgulariteFaccidit id
quod argumentum probat: nam ( vt redé ad-
monet D.Thom. in articulo) in operis execu D.Thom*
tione exardefeit voluntas, & intenditur , vel
continuatur , vel rcduplicatur. Secundo dico,
quod ex adu exteriori fcquuntur maiora di-
na,quam ex adu interiori,lc3dalum,damnum
fratris, & aliquandomalcfador fufpendirur.
Tertio dico,hanc efle fententiam D.Augufti. Angui^
ni, eñe infelicifsimum quôd homo adimpleat
deliderium fuum; hoc enim lupplicio Deus
punit eos quos maxime odit, vtpatetcx illo
Rom. i. Tradidit illosDcusin delideria cor- Kota.ù
dis eorum:itaque fumma felicitas eft non ha*
bere poteftatem, nec occallonem peccandi.
Щ Ad tertium argumentum refponderur , efle Ad teitium
impudentiam aflercre fententiam D.Thom.
efle damnatam in Ucçlefia, cùm lit etiam fan-
dorum Patrum,& Theologorum,vt ante a vi- ,
fum cft.Secundó.Non eft certum quod Abai-
lardus docucrit harte fententiammam D. Ber- Beroar.
nardus, qui in Epiftola. 187. & in Epifto.104.
diligenter refert errores huius hsretici, non
meminit huius dogmatis;& Alphonfus de Ca Caftreí '
ftro , qui in recenfendis hsreticis diligentifsi-
mus eft , non meminit huius fementis : fortè
docebat i ft e hxreticus , fatis efle ad falutem
sternam habere redam intentionem , quod
eft dogma hsreticummam (iquispeieratpro
falute hominis feruanda, grande peccatú com
mittit: vcl fortafsis docuit,fatis efle ad falutem
aeternam habere volúntate flerikm fine ope-
ribus,quod dogma hxretiium cit.f Ad quar Ad «panfi,
tum argumentum reipondetur , quod il le qui Vo'un"«
moriturpro Chrifto, non eftmelior coram ^qJJ^L
Dco, quam illc qui non moritur, fi hoc nó cft {; DOD aJe£
confccutus,quia non datur facultas : itaque vo faculta* , tá
lunfas moriendi pro Chrifto, linón datur fa- bona eft fi-
cultas, taro bona & laudabdis eft, atquemarty cut «narty-
rium opere confummatum. quapropter de nem* >_
Diuo Martino cantat Ccclciia,0 beata anima,
quam etil gladius perfecucoris non abflulit,
martyrij palmam non amilit . & de D. Ioanne
habetur in Euangelio, Calicem quidem bibe-
tis. & dc Virgine Maria; Tuam ipiius animam
pertranfibit gladius. Verum eft ramcn quod
qui opere complet martyrium, habet corona,
& inligne martyrij , fed hsc corona ad pre
mium accidéntale fpedat, nonadprxmium
ellcntiale, quod in Dei vilioneconliflit : tal«
enim squale eft in eo qui volúntate martyr
eft,vt dicuntTheologi in.4-d.4p. Hlud etiam
dicendura
 331 F. В. Medinae
diccndum eft pro confutatione argument!,
quod forraflc martyrium opere confumma-
tum , habet ex priuilegio remitiere peccatum
line pecnitentia , quod non habet voluntas
martyrij efficax.Si verô teneamus quod mar-
tyrium opere confummatum, habet remitte-
re peccatum line poenitentia ex vinute chari-
tatis perfecta; , magnum eft defenderé quo-
modo voluntas martyrij efficax fit tarn perfe
cta , ciim non pofsit remittcre peccatum fine
pecnitentia : dicendum eft tamcn, quod mar-
tyrium opere completum , eft actus perfectas
charitatis, & fortitudinis, etiam lición habeac
adiùnctam pecnitentiammam tempusmoricn
diproChrifto, non cittern pus pecnitentia?,
non rcquirit planchan , fedanimi fortitudi-
nem : voluntas vero efficax martyrij, qUando
non premit perfecutoris gladius vt fit actus
charitatis , requirit peccatorum pcenitentiam;
nam nulla ratione à peccatorum pecnitentia
impeditur. Itaque quod hactenus docuimus,
hoc eft, quod martyrium opere confumma
tum , non eft plus meritorium , quam volun
tas efficax martyrij; fed voluntas efficax mar«
tyrij non eft fine pecnitentia peccatorum, pro
pter rationcm fuperitis commcmoratam.
Ad qaintfl Ad quintum argumentum refpondetur,
*rgum. quôd fi confideremus opus virtutis ex parte
operands, squale eft meritum , non eft difsi-
milis bonitas : cxterùm quoniam facramenta
in actu fufeepta ex opere operate conferunt
gratiam,fàtcndum eft,meliùs effe fufcipere fa-
Ad fexram crament a,quàm velle fufcipere. Щ Ad fextum
argumentum refpondetur, quod illc qui occi-
dit clericum, excommunicatus eft; illc vero
qui voluit occidere , & non occidit , excom
municatus non eft : nam ecclefia,qux tantùm
kidicat de exterioribus , excommunicat pro
adu exteriori, & non pro interíori; Deus ve-
• ro,quiaqualiadelictaa:qualipccnacompen«
fat,squali fupplicio vtrumqtie punit.
Adfepr» ^ A¿ fcPtími>m argumentum refpondetur,
Vttùm ос- cíTe valdc difficile: nam ex eo colligunt quidá
cidés homi Theologi non iildocti, quôd qui occidit altc-
nem corpo rum fpiritualiter , pcrfuadendo illi peccatum
ui» 'pecle* mortale>mir,us peccat , quàm qui occidit cor-
qulmocci- Por''litcr: nam qui occidit corporaliter, cft ef-
dens ípirí- ficaxcaufadamniirreparabilis: qui vero occi-
taaliter. dit akerum fpiritualiter , non cft caufa efficax
damni; nam id non poteft fieri fine alterius
confentu , & tandem damnum eft reparabile.
Nihilominús diccndum eft, con fequen tiara
argumenti nó valeremam damnum in re fub-
fecutum , non imputatur nobis ad peccatum,
nili ratione voluntatis interioris : quapropter
fi ego inuoluntariusintuli damnum, nihil pec
ExpoCin Prim.Secun.
caui, nihil tcneor reftituere : itaque tota mali-
litiadamnifubfecuti, in volúntate conftituta
eft. Ex quo ftatim fequitur , apud Deum efle
idem demeritum, velle eflkaciter intulifle dá
num,& aftu intulifle. Illud vero quod inferút
Theologi ex hoc argumento , non eft adeô
certum,imo contrarium docet Caieta. infrà Caier,-
q.73.art.8. Sed licet verum fit,non militât con
tra noftram fententiam.de qua re forrafsis erit
fermo in articulo fequenti.^j Ad exempla qui-
bus Scotiíbe nituntur fubuerterc doctrinam
D.Tho.fatisfaciendum eft. Ad primum exem Ad exípt».
plum iam di dum eft , quod milTarum facrifi-
cia ex opere operato habent valorem, licut fita
cramenta : & ideo hoc exemplum non militât
contra noftram fentcntiam : loquimurenim
de valore operis.qucm habet ex ipfa virtute.
q Ad fecundum exemplum dicendum eft,
quod voluntas pro facto reputatur , quantum
ad prxmium eúentiale; cxterùm quantum ad
alias vtilitates , & quantum ad prsmium acci
déntale , non reputatur pro facto , vt antea di-
ximus de martyrio :Tatisfacere vero pro pec-
nis,cft premium accidenrale,fícut dicunt vni-
uerfi Theologi in materia de indulgentes.
Щ Ad tenium exemplum refpondetur , quôd
quemadmodum aâus exterior malus eft, lie
& interior : fuit enim liber in fua caufa , quan •
do liberé, &voluntariè feincbriauit. f Ad
quartum exemplum refpondetur, quod Di-
uus Thomas loquitur cum fcientibus, & non
cum ignorantibus,quando non excufantur ex
ignorantia. Vcl dicendum eft, quod hie eft -
vnus cafus,iR quo ignorantia non excufat : ná
certè lî quis arbitratur occidere cflc malum vt .
quatuor , confequens eft vt fentiat , quôd qui
vult occidere, vultpeccarc vt quatuor; itaque
ignorantia excufat , quando arbitramur obi c*
ctum cflc bonum, vcl minus malum, qua: ex-
cufatio in prafentia non habet locum. Ex his
omnibus patet, fentcntiam D.Tho. & Thco-
logorum elle veram. Щ Sed adhuc non quie- Obieftlo.
feit animus difputantis, & arguit in hunc mo-
dum. Nam maximum argumentum in mora-
libus, cft communis lenfus omnium hominú:
fed omnes homines magisdeteftantur actus
exteriores, quam interiores; detcftamur ma-
gis cum qui occidit , quàm qui voluit occide
re ; puellam qua; commilit ftuprum , quàm
quae voluit committere; & maiorem imponi-
musfatisfactioncm in pccniteniia, feclufo vin
culo reftitutionis: ergo euidés eft quôd a&us .<■,-...
exterior additmalitiam ad actum interiorem.
Et confirmatur ; nam qui dicit in confefsionc
fe occidifle , fatis explicat quôd volueritocci- <
dcre:fed qui dicit in confefsione fevoluifle
occidere,
 -Quaéftioií.
xr octiderc , np^ f^tis explicit' quod occident:
Soluti'o. crgoaddit. «XAd hoc rcfpondetur,rarifsimè
cuenirc quôdquis habcar vdhintafcm dftica*
cem ante operis executiancmimulti enim ari
bitfantur fe habere voluntatem efficacy , & in
articulo operis deficiunt: facile eft dicere .in lé ellipraemium adimere non valet. % Sed ad tu lîîî"^
dulo, voló mori pro Chriílo, Se pnfente <y«
' ran no fugimus ; & qui decreúit pecidereini«
micura ,.videns illum, terga, yertit ;dequibus
p'oteft dici íllud , filij venerum ad partum, &
virtusnon ell paricndi.ltem difficilius cil mo
дрго Chriílo pr«fentc tyr-anno, quàm vellç
raori in ledulo proChrilto г & ideo regulärs
ter addit magnum mefiturri.í'rbpter quod di-
Êsbac quidam clericus,qui ab Epifoopo repre-
endeba tu r quôd négauerat Chriit um , Ii tu
habuifles 'caput ínter faxüm, tícútl ego паЬиГ,
¿at°eñin a''tcr ^ent'res* Itemdicendum eft-proargu*
<5Fefí¡onc menti confutatione, eífe omnino neceííarium
aftas citer «xplicare in cófefsione aflura- externum ; tum
ям*; propterfatisfadion cm, & rcllitut io ne m iniú-
gendam, cuius vinculum ex aclu exteriori exo
.ггл'.т" г"иг1 non ex interíori:tum vçrô, quoniam(vt
rede admonct Diu us Thomas in articulo ) езс
adu externo voluntas mutatw fajpiisimè. jfe)
fecundum inte ni ion cm , v с Неси n dum conti-
nuationcm , aut etiam fecundum numerum.
JUrera оЪт Secundó, üc argumentor.Quj efîkaciter vult
' vno! odio voluntatis tantum demercri, quan
tum omnes da-mones , non tantum demerc-
tur,quantû omntSjVt diximus fuprà: ergo vdr " priorem habituel ne m dicit ur quis v tile perfe
Jolucio. Juntas non Temper pro fado reputatur.Re>
fpondetur quôd non tan tum demeretur: nam
i lie aClus voluntatis interior , non habet pror
portioné cum tato demerito , & idem pror&is
âccidit in adu exteriori : n am Ii quis vno per*
iurio aut homicidio vult tant й dem creri,qu an
tarn omnes da; moues, nó tantum demeretur,
propter ratiooem fupra afsignatam. Их quo
cuidens ей., idem effe iudicium de adu exte>-
Tenia ob- ^or¡ t & de adu interior»..^ Tertio fié argüir
,e ,0* ^r.VeUeiurari,maIumcQ;,quiafurarimalüte
Atiño. *ftftrg° petfis,eft.Confeqoentia pfoba>
tur ex illor axiornate Ari"ftotela;o; çreptcf
Solbtlo. quodvnümqupdque taki.& wladieaagis* &é»
fpondetur, quod íurarteftiijaluro>caufflliteri
:/ &obiec^ué,&«ó»'formí»Hter,&ideó.argu*
men tat io non proeedit:fieutnpnfeqmtur,côr
pus eft album .pj^ptéraHjedmem.írgO'albcde
Qnartaob- nwgh albájnanr^lbfido^oneJbaiba.flf Vkiii
ieftio. TOo.Quaoekindq dátur. facukaf,Voluntas efii*
carnon eib i'dj&uei eftenim inTuperioribusk
quod volantaíueájricax OQn:eíbctr'ca,'tfcm in>
polsibilem : ergo non eil taro meritoria,íuuti
quandoadiuqgitur opus.'Cbofequentúpro*
batur : n*ra quando iequitur operáiio, volun»
ЬА f
Artk; IUI. ж
tascfficax eil. Ad hocargumCtum dietndum Solutlo.
ell, quod conatus voluntatis de le eftkax ell,
& alioqui ierturin rem pofsibilem ¿ cxaliquo
accident! , quod non datur opportunifas , ca
ret cilcdu; hoc vero quoniam i nuoluntarium
nem huius difputationis explicandum eftj Tbom.
quid eil quod afTeriTDiuusThomas,quod от
nts inclinatio,& mot8 perficitur ex hoc, quod
confequiturfinemfuum & terminum;& poft
pauca dicit , quod defedus pcrfedionis , qus
eft ex adu exteriori , volúntate exifténtepeí-
feda nontollit aliquid de merito, vel de prci
mio.inquibusfcntcntijsvidetur efle euideos vtrtjiLWif
contradidió,qua; viexplanctuc quieilioeftj 1ипмауога
Vtriim voluntas parata fecundum fead opus opus,
perficiendum, & per impo^entiam hon perfe l"0^ ex '™
cj<ms,opu5r,fitperfedavokintas.In:huius.rei ^
ftxpofitipncim notât Caietanus c?t fu^riorir peifeaá.
bus, quod duple^eftJiabitude Viohmtatis ad caietann».
bon um am a tum ; altera eib, fecundum quod
âmatum eft involente fecundum quandara
proponionem,vclordinem, &coaptationem
ad bonum : & illahabitudo completurin ele'-
dionc , quae eft vlti'ma propomo voluntatis
appctentis aliquem fincm : fed ifto mödo hàr
^rqfineriTieftinjperfed^haber« бпеш. Seá ,¡} x:¿jtr
eft altera: h.abitudo fçcundum quam finis aw-áhslri" -
in reali aiTccutionc, &, hoc eft perle et è habere »J Ьг тъ •
fin ст. Dicit ergo Caietanus,quod lecundum
<з1е , iuxta pofteriorem dieitur habereperfeti
de. ExquoKdaj« deducitur, quod yelle.perfv-
citur per lccundain habitudmem, & fie nulla Ami' '1
jeft çpntradîc^pîiq .Podrjiia- ^Diui. Thorae*
^«lfeoindj№}^e«fvha^d¿^s^oluiitM
dicitut pçr^A'^jiî^erfedAîy/erum «ft
men,quod lîmphciter,& abfolutè vofuntas di
c¿tur nrigeriipd^,quand9 nonneaiéBit hoc
vt realiter habeatbomim quod dcfiderat.Hec
fo¿(ift <ä«tta4i\viHis dodisWOT^cèatuç,
nam H9P,Çxr^jiçat diftindimeMf ».Tho.
& qûdniôdononlïfcontràdîdid 'ü,s.fcn- Alia explli
tentijs ; & ideo alia explicado eft , quôd iuxta ja*tj"0*
dodriruntU.Thoûiilla Voklntas ell-perfeda Voluntaf
póísibllitai. V.''givtít árrqBi
fynamJk, non; huiçnit.pecunias quàs exiîllma-
^t fecum deJçrre^vobntajSjlljrrtperfeâa ett. J^P1^ »•
íjfSed duplex bpfrcdió voluntatis confiderari ^а[0*реГ"
j¿Melt,'Vna m PhÄisyalia ríatúralis". -M brails cqn
fwrgîf ex ^èFaartu5rio,-^i ex mtéfîône adus,
.Sf ex obiedo bono. Naturalis vçrô con'íurgi.t
jfrqbannairrTncimárió volûritatis'çft quidarn
motus rcalis , ficut motus lapidi s ad centrurrü,
Dice
 F.B.Medinae
Й4
Dico itaque , quod fecundum priorcm confc
dcrationcm , voluntas perfecta eft in genere
rao ris, tametiî bonum non foerit confecuta,
ex со quôd non eft Opportunität , vcl pofsibi-
. .. liras operandi : & propterea dicitDiuus Tho
mas, quôd nullam iaCturarn aut detriment um
habet in mérité , aut prxmio, etiam fi non fit
operatio exterior , quia Шс defectus eft inuo«
luntariui, & ideö ПОП facit v oluntatem imper
fcäam : cs-terùm naturali t er non eft perfecta,
íiquidem realiter non peruenit ad id quod
deliderabat, & ideo doler quôd non fuerit fi-
hem aftecuta, hase eft fecunda explicatio pro -
Refolerld' pofitx dubitatíóni$j Sed verá, & germana ex-
autorif. pHcatio eft, quam nos fuprà infinuauimus,ni-
' ' mirum i quôd qüartdó Voluntas non feexerit
''^y* in opui cùm pdtefti cuidenter concluditur
quôd (it imperfecta, & quôd fit vcllcitas quse-
dam,quaB explicatur his verbis¿vellem hoc fa-
... cere; & non fort is & déterminât a voluntas:
perfefta en i m voluntas , & in vniuerfum mo-
tus perfeétus rune eft , quando peruenitur ad
terminum : cauerùm fi voluntas ab opere ad«
implendo impeditur per impotentiam , non
cius imperfeftioni, autimbccillitati tribuen-
Dubia eir- *4TIn foiutlotlC ad tertium dicitDiuus Tho-
ca foluiio- mas vriaffi fcntctitiam , que habet diffidlem
i ad ter explicationermdieit enim, quod vniucrfa bo-
nitas creature nihil iddit fupra bonitatem di-
«in am $ quoniá vMucrfa à bon itate di uina de*
riuatur. Ex quo con fequeП s eft,quùd Dcus,&
vniuerfum , non lit aliquid perfedius quàm
Durand. Deus. Contrarium huitis docctDurandus in
Ldift.44.q1 de cuius fententise impugnatio-
ne agttur plcnifsimè. i.p. q.4. quapropterab
cius impugnatione fuperfeaeridum eft.
A R T I С. <^V I N;T T S;
f Уtrim etientиs fequens addat ad bo-
НШетЫ malitïam'boluntatts.
SV M MA ÏE X T V S., ¡o- Ai
Rima Çonclufio.Siéûé'
tus. eft pramifus , mani-
fcftum с ft quöd addit:
nam fi.aliquís cogitai
quod ex opere fuo multa mala feT
qui poffum, nec propter hoedimit
tat, patet VoluntatemeiuscOe y4т
deinordinatam.
ExpoCinPnm.Secun.
f SecundaConclufio. Quando ,ecttn¿a:
euentusnon eft prseuifus, fi fequi-
turperfe, & vt in plurimum, ex
tali opereí manifeftum eft quod
addit.
f Tertia Conclufio.Si euentus Tenfa*
hon eft prauifus, nec folet fcqui
frequenter ex tali opere , non ad
dit. Ambae concliifioncs proban-
tur eodem medio : nam res iudi-
catur fecundum quod eft per fe,
& non fecundum ea quae funt per
áceideñ*. ; ; ;
EXPLICATIO А К. T 1 С V L I.
Efinitiones huius articuli funt cer Vnfi prior
tifsimae regule in moralibus. Sed cócluno fie
videturquod prima faifa lit.N am tera, &ar-
gu-tur COS
_____ ex eafequitur, quod mulierquae traillam.
folatij gratia egreditur in hortum, prxuidens
quod am afiuî debet in earn exardefcere , pec-
ret mortalitertquod aflerere abfurdum eft;
alioqui femper deberct domi manere. Idem
fequitur de his quiYcndunt arma factiofis ho
minibus, & de his qui vendünt charras Info- 1
rias, & taxillos:atquc adeo idem crit judicium
de his qui vendunt res infidelibus , quibut
fciunt abufuros ad immolandum fuis idolis.
Simile erit de vxorc, qua; reddit debi tu m ma
nto pètenti, quando feit ca in re maritu m pec-
carc, propter voturri caftiratis quod habet. Si-
mile èft quando quis petit iacramentum à fa-
cerdote, quem feit in peccato mortali facra-
mentum adminiftraturum. Prarterea Apofto-
li Domini pracuidebant ex prsdicatione Euá»
gelij grauifsima incommoda peccatorum ef-
îe fubfequu tura, imo Chriftus Dominus pnz-
ùidebat quia ex fua manifeftationc grauifsi-
mà fcelera Iudsorum cflenc fnbfequurura.
Ergo prima regula Diui Thomae falfum cU-
cki Secunda regula *tiam videtur faifa opti ■ Dubium ie
íecüdx coa
mis arguraentis. Nam ex venditione officio, cluiîoni»
íurt publicórum in rcpubKca frequentifwmè veritace.
fequuntgr-gfauifsima incommoda , vt apertè
conftat: ea tarnen venditio, iniuil a, aut illicit*
non eft. Dein de. fx matrimonio clandeft in о
ante Concili Trident, vt ih plurimum feque«
bantur grauifslma incommodai/ed matrimo.
nium clandcftinum íllicitú non crat:crgo,&o
Vltimó»Beliumin rcpublka'iuftum eft,atqu4
neceflariun>ifed rx bello femper fequuntur
f Ad

Eiponltur Ad argumenta contra primara regulara dí¿
CnTk8" <:enduim cftiquödillarcguli-habettriplicem
commcntariurn* Primus eft, vt iritelligatuf
quando euentus eft ргя uifus , & internus. Ita
D.Thom. fe expon it D. The?, in lolutione argument. Sc
infrà.q.73d«i.î. Q»apropter Dominus Caic.
cxiítimac efle mendacium in litera articuli;
лагА nam vbi debebat legi, prsuiíus & intentus.dc
íuencus vo ficit,intcntus. Sccundus commentarius eft,vt
litas dite- in telligatur , qdando euentus eft volitus dire
cte, yel"»- âè,vcïmterprrtatiuc. De direâè volito, eui.
n//" ' dens eft. Sed ille euentus dicitur interpretati-
uè volitus,qui licet non intendatur , placet ta*
.1Э20Э raen: vt cum mulier exit adaudiendam rem
facram,non intendit quidem adamari, fed pla
cet adamari:ha:c complaccntia mala eft. Rur-
£us in alio fenfu dicitur euentus interpreta»-
«Ьмэас ВС volitus, quando tencor cauere , & poflum,
Sc hon cauoo. vcrbi gratia. Si ego do gladium
furiofo , vcl parato ad homicidium , mihi im-
putatur; nam teneor illud cauere ex charitatc.
Rurfus,ii Praetor it dormitara prima node, Sc
fequuntur in república furta , & fcelera alia,
haic omnia imputantur illi ad delictum, quo»
niara. tenetur ex officio cuftodirc ciuitatcm.
Tertius commentarius eft. Si euentus malus
eft prxuifus, quern potes cauere tine tuoin-
commodo;fi non caues, imputatur tibi ad pec
EuStuj ma- «atura. Quod haec fir mens Diui Thome, pa«
lm pracul- ^с fintnenti literam articuli : & quôd fit vera,
tux dJT demonftro. Nam fi quis poteft cauere iniuriá
«um ficilè "u amici fine aliquo incomraodo , & non ca-
potucric ca uct, certe Lxdit eius amicitiam. Rurfus.ii quis
неге вб ca- poteft cuitare homicidium futurum vel folo
Bit* ^rerbo,fine incommode, fi nó vitat peccatum
committit : ergo fi quis poteft cauere iniuriá,
& oôenfam Dei fiee aliquo fuo incomrao
do, fi non cauet, chantas Dei nonmanctin
•illo. Ex hoc ftatim fequi videtur, quod fimu-
her, quat fat fe amâdam à fuo amatore, quan
do egreditur do mum , fi egreditur fine caulà,
peccat mortaliter ; fi vero ex aliqua necebita-
jgs: . tc.velvtilitate, non peccat: nam malkiaalte-
rius,non debet cfle bonis grauamen. Sed qui-
bufdam hase fêtent ia dura , & faifa videtur,
& dicun t,mulierem illam peccare tantùm vc-
• nraliter , dum otiofe exit fpäciari; quia non t&¿
netur vitare fcandalura quod fequitur ex ma-
litia aliorum , ñeque fe priuare fuá libértate
excundi domo quotiesvoluerit,etiam fi exeat
adfuranduro* Eft tarnen aduertendum,quôd
..i. ._• quando eiTet euentus, qui fcqueretur ex aâu
exteriori fecundum quod abillamuliere exef
cetur#fiue ex natura ipíius acrus-, vt fi afpicc-
iet oculo impúdico, & impudicis nutibus, vel
i ex conditionc indiuiduali ipfius aâus
Л.
Artîcuî. ' V £
exterioris , vt fi aliquis equitans tranfiret per
viam, & conculcare! dormientem , au ttran-
iranterh", tfmc maids'iictóéritíús faceret actum
peiorem , fi malus erat ; aut malum faceret, ii
erat bonus. Idem ctiam,li feandalum eíTct pu-
filiorum, vcl in fn morum, tunc't enerctur mu-
lîfc? non apparertin publico omata/ectoccnl-
tarc faci e m , Il credit probabilité r fu tu ru m fcá«
dalumalicuiusinfirmi: &|n tali cafu etiam te-
nebitur miffam non audirc.Cxtcrùm quando
tencatur homo vitare feandalum proximorú,
St cum quanto detrimeneo proprio^ non eft
huiuslo.ci,fcdagiturdehacmatena.2.2.qutft.
fâûfâbtj.'éci ».'et cfcjrtè Ьогаш>те£т^йп&?
quaquamim probabils-n obis videtur. U t О ГП
%Ex his foluuntur argumenta contra. primara Quomodo
rcgularn rafla. Nam a'd argumenta contra (e- fecunda P«r
- Stfarhfreêùlâm^ic^um cft, ггсДаяпГга? ? b. reguU
rheólogi,
intrinfecè malarriyqüoniam ex tali opere per
ffl fequitur damnum pfpli iwfcitura: : quamuis
aliquandopcr accidens continuât , quod pro
les ex fornication с fiiftcpta , mult 6 m eliùs ftU
ftituatur qoàra ea.qua; ex legitimo habetur
matrimonio. In cafibus vero commemoratis,
incommoda non fequuntur per fe, fed ej exma-
litia hominum. a
imm idehraÜHs exterior
fe bonus er mains. . ..г (....i
.->»
i". í
S V «lii'Ä' TEX TV*.
Rima Conclufio. Idem
aâus 11 muí non poteft
elTc bonus Ъс malus.
Hxc conclu û о habetur
in argumento, fed contri, & patee . . .«г
cuidentidemonftratione.Ná con
traria non poflfunt eiTe in eodem
fimul:fed bonú & malum funt con
traria , ergo vnus actus non poteü , .r
eííe bonus & malus.
Щ Secunda Co nclufio. IdemaÄus
in genere natura? potclt eUe bo
nus & malus fuccefsiue. Pro cuius
declaratio ne aduer tendú eft, nihil
probiberc
 F.B.Medma»
33?
prohibere ali(]uam actionem effe
vnarn , .fcfundum quöd refertur
ad genus natura? , quae tarnen fit
rriultipîex , fi referatur ad genus
m or is: vt ambulatio continua , с ft
vnusaclus fecundum genus natu-
Ф*Ш PÇfTcft çôntingçrc cjuod Îînt
plurcs fecundum genus morisj vt-
flote^ft mutatuf ambulantis vo-
luntas,quGE cft principium a&uum
moralium.Vnde G accipiatur vnus
»O i: I.-.D.: á^ti^próut eft in genere natura?,
eiuT.'îi ri Г poteft cue bonus 8c malus íuc-,
■i-i
ceísiuc. • '-»Ь.
Tertia. ÇorçcjuOô. .Idem aâus
ш genere morís non poteft eííe
bonus & malas fttccefsiuèrnam fî
mutatur de bono in malum , aut
ècontra,iam non eft idem actus in
EXPLICATIO ARTUILV.li
Vtrú тот N hoc articulo prima dubitatio
асе til poísit «ftiv^uBvi4leiaadu$ pofsit eíTc
efle bonus iimul Ьопц*, & malus incodem
3í malus ti -
i. ■■
rnul ia eo- i „ tènlpgrc. Qj&uiónem hanedi-
dem cipo,Iputai Almayn. in luis moralib. tract.i.c.i?..&
re. fuftinct afHrmatiuam partem quxftionis efle
Primo, verл m ; quae (uadetur his argument is. % Nam
fi quis babea t duas inten tioncs.placcndi Deo,
SÍ confequètn vanam gloriar», Л iudicat clee-
mofvnam cflTe medium conucnics ad vtrnm-
que,U cortferat eleemofynam ex.vna, Sc ex al
tera intcntione, tunc iüa elecmofyna.eftbfcna
& mala:ergo idé actus nuuiero,i imul & femel
Secundo. CÍI bonus, Sc realus. «jPraterea: nam ü feruuc
dat eleemofynam ad mandatum dorrrini lui
prbprefvanam glorram,quam Dominus iufiit
recta intcntione conferri,talis eleemofy n a ma
la с It, liquidem à mala intcntione procedí»
rurfus bona eft,quoniam fatisfactoria eft,
Tertio. Щ\ Idé demon ftro de mifla mali facerdotis : nl
certè quôd malus facerdos celebret milTam,
mala operatic elt;rurius ex alia parte milla ma
li facerdotis bona eft , liquidem fat islaftona
D.Thonu eft.Profèclô D.Tho. folutione ad.i.&.j. a per
tè docet, quod idem actus (imul lk bonus 5c
malus àdiuerfa voluntatc& in. 4. fcnten.difK
4J.q.i.artic.i.qusft.3.dicitde eo qui facit fuf-
Expofan Prim.Secun.
fragiain peccato mortali, ex mandato exilien
tisin gratia, quod illa operario eft memoria,
& non eft meritoria. Idem habet in.2-d.40.
articwf^id.4. Щ Sed probatur maioribus argu-
mentis quôd idem actus 1 imul lit meritorius - ".
& demeritorius : ex quo euidens eft , eundem
actum numero , il mul efle bon u m & malum.
In primis.Qui dicit ot hcium diui num,rcferés Primo."
inDcum,proutdebet,fipoft«ifubintratque- -■■ .мм
dam leuts incuria, aut dill radio mentis, hoc
opus demeritorium eft , liquidem peccatum
veniale eft. Rurfus ex alia pane meritorium
eft, liquidem refertur in fincm fupernaturaU
ex vera cbaritate. % Idem conhrrnatur. Nam Confir.
hkdeuis incuria,& negligentia, non toUit ге-
lationem aftualcm,aut veró virtualem, in finé
fupernaturaiern : nam peccatum veniale non
contrariatur fini charitatis. Щ Secundó . Dcus
pronior eft ad miferendum, quàm ad punien-
dum, vt habet prouerbium Theologorum
omniú : ergo fi punit propter îllud opus, quia
efricitur peccatum veniale, cené premiabit
illud opus, fiquidem ab cftcctu charitatis pro.
ficiicitur.Cuius rei cxemplum in humanis in*
uenitur : nam Rex maximis benefices afficit
milité, vel eum,qui cum ingenti vite fux perí
bolo libérât rem publica , quamuis non nul lam
iniuriam leuem contra Regem commiferiu
ergo Dees mifcricors ilium bomin em qui pro
Se m oritur afficict premio vitje aetcrnx , licet
aliquam leucmculpam in iuo martynoadiun •
dam habeat. Ч"Гсг ti o. Omnes ferè Theologi Tenia,
in materia de Éuchariftia conftanter affirmât,
quod fiquis ad hoc facramcn turn accédât cú ' « "
imperfecta difpolitione , ficquodille adusiit
veniale peccatum , ai hrmam inquam,quod ta
lis acccfius non impedir gratiam facramenti.
Ex quo tale conflcio argumentum. Ifte acccf-
fuscft peccatum veniale; ergo demeritorium
opus. Rurfus. Ratione huius acceffiis,& rece-
prion is facramenti , datur mihi gratia, & pre
mium vita? aetcrnae.ergo eft meritorius.
Щ Vltimo. Ex oppolita fententia fequuntur vlttme.
grauifsima incommoda. In primis fequitur,
quôd vt in plurimum vix homines habeant
aliquod meritum coram Deo: nam(vr pretcr-
mittamus viros fanctifsimos) illi qui non ad-
modurn fexuidi funt,rariisimè fe gerunt in bo
nis opcribus fine aliqua negligentia : cuius rei
efheacius argumentum non inuenio , quàm
quotidianum expenmentum . Hoc autem vi-
deturfjgniricjreEfaj.vapit.64. cum ait, Facti Ehi.tf*.
fumus immunth omnes, & quafi рал nus men
flruata: vniuerfx iuftitia? noftrs.ln qua fenté-
tia oftendtturaperrè,quàdvniuerfx iuftitic
noftr* , qu* apud Deum laudem merentur,
maculara
 QuseíHon.X Xv '-T
maculate funt,& infects, & leuibus culpis re-
fpcrfae.Huic concinit alia fementia lob ca. 9 .
Vercbar, inqui t,omnia opera mea,fciés quod
nonparceres delinquen ti. Si lotus fuero quaíi
aquis niuium, & effulferint veluti múdifsimx
manus теш , tarnen fordibus intinges me , &
abominabuntur me veftimenta mea: id eft, in
operibus extcrnis^uamiiis mundifsima appa-
reant,inuenit Dcus quôd correctione indi-
gcant,& quod culpabilia lint. Igitur quamuis
in operibus bonis macula: fínt , vcl ex conçu*
pilcentia, vel ex negligentia,non perdunt mer
cedem fuam. Sequirur fecundum inconue-
niens,quod in orationibus negligentcreffu-
iis,& in facrifieijs aliqua negligentia celebra-
lis, nullum fit mcritum.quod aflercre,durifsi -
mum eft. Vltimum fequittir inconucniens ,•
quôd adultus pofsit confequi vitam astern am'
abfque aliquo bono opere & mérito , recia -
mantibus vniuerfis fcriptufis , in quibus legi -¡
tur;Quircddet vnicuique iuxta opera fua : &
iterum; Et procèdent qui bona egerunt in re-
furrectionem vitx.& rurfus; Omnes nos ma-
nifeftari oportet ante tribunal Chrifti,vt réfé
rât vnufquifquc propria corporis, prout gef-
fit,fiue bonum, fiuc malum. Quod recre fe-
quatur,probo. Nam volo quod aliquis accé
dât ad baptifmum cum dolore, qui ex aliqua
negligentia adiunéta efficiatur peccatum ve
níale, non impedit talc peccatum с {tectum fa-
cramenti,vt affirmant Theologi: quapropter
fi ifte continuo ab hac vita difcedar, coltque.
turvitam xternam abfque aliquo bono ope
re & merito.His argumentis,& alijs huiuimo-
di, facile oftenditur quôd idem opus fit men -
torium , & demeritorium fimul ; ergo idem-
opus eft fimul bonum, & malum.
Pilma сое. ^fPro huius dubij explicatione fit prima afler-'
Idem aftus tio.Idem aftushumanus,fiue exterior,liue in
prou tabeo terior fir, non poteft efie bonus , & malus fi-
dem egre - mul,prout ab eodem egreditur. Sic docct D »
di tur , non
pót fimul Tho. hie conclufione prima:fic habet Duran,
eíTe bonus, in.i.d^o.q.j. Probatur ita fcfie;tum,quoniam
& malos. bonum & malum funt contraria , & mutant
D.Tho. fpeciem,vt priiis diiftum eft; turn veró,qUoniá
Duran. idem actus intcllechis non poteft cflc vcrus,
& falfus fimul, vtapcrtè conftat: ergo idem
aétus humanus non poteft effc bonus & ma
lus fimuhtum vltimô, quoniam bonum cófur
git ex integra caufa,vt habet prouerbiúTheo
îogorum:crgo G opus ex defe&u alicuius cir-
cunftantia: malum eft,licèt ex alijs mille titu «
lis bonum fit, abfolutè& fimpliciter malum
eft. De hac conclufione plura dicenturin fe-
со. quentibus. Щ Secunda conclufio.Idem aflus
exterior reípectu diuerforam, prout à di^erf*
I
Artîc. VI. 337
volúntate egreditiffj poteft с fie fimul bonus ,
& malus.Patet hoc in pafsione Chrifti Domi- 'dem aftuí
prout à di"
ni, qui refpcctu Iudaeorum inferentium,ma - uerfij egré
la fuit,refpe<ftu verô Chrifti patientis,ftudio - ditur, po-
fa fuit, ik noftrx redemptionispretium.Idcm ceit effe fi
patetin feruo quitribuiteleemöfynam pro mul bonus
pter vanam gloriam,quarn dominus recta in- & malus.
tentionc prxcepit dare; atqlicadeô de со qui
in teftamento infiituit opera bona & pia,qus
hajredes propter vanam gloriam ádimplent:
denique patet in facerdotc., qui in peccato
mortali offert facrificium; huiufmodinamq;
facrificium,quatenusà facerdote egreditur,
non eft Deo acceptum, fed quatenus nomine
Chrifti,& Ecclcfiae offertur,eft Deo gratifsi-
mum.^fTcrtia conclufio.Idem opus non po« Tertiacöc-
teft fimul elfemeritorium , & demeritorium . Idem opus
Pro huius conclufionis intelligentia aduerten- non poteft
fimul efls
dum eft primo loco, quôd haerctici Luthera - mentorm
ni affirmant,omnia opera noftra , quátumuis & demeri
iufta,c{Te peccata mortalia;fed quoniam ex di torium.
üina mifericordia non imputantur nobis ad
damnationcm , funt grata, & accepta coram
Deo. Sed hsecfententia omnium Sanétorum
Patrum fuffragijs, & facri cloquij tcftimonijs
confutara eft in Concil. Tridcn. SeíT. 6. cano. Cond.Trí(
25.de qua re Hos fuprà diligentiùs metionem
fecimus,qua»ft*i8.artic.i.Alij verô Theologi,
qui inter catholicos computantur, opinati
funt , peccata qua; nominantur venialia , ex
proprijs meritis efle mortalia , fed ex diuina
mifericordia imputari tanquam vcnialia.Hxc
fententia ab vniuerfis Theologis vno confeti
fu reieéta eft,vt in materia de peccatis videbi-
mus.Sunt alij Theologi primarij, qui arbitran
tur, quod opera alioqui egregia, & illuftria, li
cet ex adiunäa negligentia inficiantur,& effi-
ciantur peccata venialia,habent meritum ma
gnum coram Deo. 4fPro cuius declaratione
iciendum cft,quod fi quis exerceat opus alio -
qui egregium propter vanam gloria, fic,quôd
illa vana gloria fit finis illius operis, (ine du«
bio talis non meretur premium, fed fuppli-
cium; qüonram ilíud opus caret debito fine ,
& non progreditur ex charitatis afFcôu , fed
ex vanitatis cupiditatc. Quod apertè teftatur
Dominus Matt.é.cùm dicit; Attenditeneiu» Matt.¿-
ftitiam veftramfaciatis coram hominibus , vt
videamini ab eis,alioqùi mercedem non habe
bids. Cxterùm fi quis exerceat opus alioqui
egregium propter bonum finem, & ex affeétu
enari tat is, habet tarnen adiunétam negligen -
tiam , vcl mentis diftraétionem, habet haec opi
nio, quôd non p erdet mercedem fuamcorá
Deo.Hancopinionem fubuertit tertia noftra
conclufio, ciim dicit efle impoisibile vt idem
Y áctu»
 F.B. Medina
Iß
adus fimul fu meritoriir?, & demeritorius
coram Dco.Patct haec condufio in primis au-
Ciltta, toritatc maiorum.Dominus Caieta. in opufc .
decern & feptem quaeftionum , refponfione
I4.dicit hanccóclufioncm eíTe fanam dodri -
nam,& oppofitam fauere haerefiLutheranae;
nam exea fequitur, quôd iuflu$ in quolibet
bono opere proprer inridentem imperfeccio
né mereatur fimul,& peccet venialiter . quod
folusLutherus affirmat,& proptereacódem-
naturin Concil. Trident. SeíT.6¿ cano. 25. Et
tandem ad finem refponfionis Caietanus con
dudit, mcrirum , & peccatum venialc in eodé
aduinueniri non pofle : nullus enim peccan -
dp meretur.Eft fiquidem tant* vis peccatum
veniale, vt abadu quem afHcit , tollat prae «
mium vitae a? tern л? , non tarnen tollte meri -
tum vitae aeternae à perfona: viri enim faneti
abfq; eo quôd perdant vitae aeternae meritum,
peccant venialiter , verum per adus , qui funt
peccata venialia, vitam sternam non meren -
BaÜltas. tur. Eandem fententiam confirmât D. Bafil .
in fcrmo.î.de Baptifmo,pra?cipuè ca.y. &. 8 .
vbimultis argumentis demonftrat, quôd vt
opus fit gratum coram Deo, nece (Te eft,vt vn
Г . . dique bonum fit ; quôd fi deficiat vel ex cir-
cunftantia finis,vel temporis, vel loci, vel ne
gligentia: , non cil acceptum coram Deo. In
Hiere. 41 i huius rei confirm ationem adducit illud Hier .
48.Malcdidushomo qui opus Dei facte nc-
gligenter. Ex quo concluditur, quôd opus
alioqui egrcgiu m,fi negligenter fiat , maledi-
dioncm meretur , non laudem. Item adducit
illud Euangelij ; Nemo pencil duobus domi>
nis feruire.& iterum; Nori poteftis Deo fcrui »
t.Cwln. el rc & mámons<Praeterea citât illud л. Cor. 6.
Quae cpnuentio lucis ad tcnebras?qua? parti -
cipatio iuftitise cum iniquitate ? Quibus ver
bis dedaratur efle omninô impofsibile quôd
idem opus fit gratum Deo , & quôd malum
ft.Corin.7« fit.Denique illud.2. Corinth. y.Habentes has
promifsiones charifsimi , mundemus nos ab
omni inquinamento carnis,& fpiritus , perfi
cientes fandificationcm in timoré Domini.
In quibus verbis manifeftè dedaratur, quôd
opus, quod fuerte infedum aliquo inquina
mento carnis, aut fpiritus, non erit gratum
Auguft. coram Deo.D.Auguft.in fuá Regula fcribit,
quôd inanis gloria maxime cauerida eft, quia
bonis operibusinfidiatur,- vtpereant.& D.
Chry fbflo. Chryfofto. homil. in Matthaeum in opere
impcrfedo dicit, quôd inanis gloria ingredi-
tur occulté , & omnia quae irttus funt infenii -
bilitcr aufert. Ergo opera alioqui egregia , fi
inficianturcx vana gloria adiunda, meritum
D.Thom. oon habent coram Dco.D.Thom. eft perpc-
Expofjn Príra.Secün.
tuus in ifta fententiajnam fuprà quaeft. 18. art.
4.ad.j.& quaeft.i9.articu. 7.ad:j.dicit , quôd
Vt operado bona fitjdebct habere omnescir-
cunftantias debitas: ex quocondudit, quôd
opcratio, cui deficit aliqua ex circunftantijs
adiundisjfimplicteer mala eft. Etallcgat in
fuum patrocinium D.Dionyfium, diccntem , ^■Чч
bonum confurgere ex integra cauOt, malum
verô ex particulari defedw. Prsterea eft lingu
laris locus D.Tho.i.z.quxft.ijl. artic.j.ad.i .
vbi dicit, quôd nullus neceando meretur vi.
tarn aeternam: ex quo ftatim concludit , quôd
opus alioqui ftudiofum,fi vana gloria infida -
tur,amittit merédi virtutem. Certè dominus
in Éuan ge lio tan tum proraittit regnum cce-
lorum bonis operibus; at iuftitiae noftrae quae
ex adiundo habent maculam , fimpliciter nó
funt bona opera , fed mala , & peccata : ergo
pro illis mercedemnon habebimus apud pa
ttern. Secundó probatur noftra conclufio ex
rationibus euidentibus , quas adduxtmus in
probationem,& confirmationem primae coa
duiionis , ad oftendendum , efle impofsibile
eundem adum fimul efle bonum , & malum .
Tertiô demonftratur : nam ex oppofita opi-»
nione fequuntur grauifsima incommoda. In
primis fequitur , quôd idem bpus fit bonum
& malum umul,meritorium, & demerit oriú .
quod eft manifefta contradidio , vt antea di
ctum eft.Rurfus fcquitur,quód idem opus fit
fecundum legem, & voluntatem diiiinam , &
idem opus fitprbrfus contra legem,& volun
tatem diuinam. quod eft cui dens contradi -
dio.Pra.-tc rea fequitur , fi illud fit bonum , &
meritum vitae ас terna?, quôd illud Deus amet i
quôd fi idem opus malum eft , cuiden* eft
quôd Deus illud odio profequteur. f Quôd
fi dicat Theologus , quôd illud opus ex prse -
cipuoobiedo eft pra?darum ,& ideó mere
tur laudem coram Deoj quoniam verô habet
adiundam malitiam , meretur vituperium .
Comrà.Nam vt opus fit gratum coram Deo,
neceflceft vt vndique bonum fit; auteonce •
dere oportet, actum quiexvna parte habet
bonitat cm , & ex alia malitiam , efle meritum
coram Deo; vtcùm quis furatur ad dandam
eleemofynam.quam fententiam aduerfari fa
na? dodrins demonftrat optimè Magifter
Sentcnuarum in.2.dift.40.Item fequitur alia
abfurditas , quôd homo iuftus in quolibet
opere bono propter imperfedionem inciden
té mereatur lim ul,& peccet venialiter. quod
damnaturin Concil/Triderit. Vltimô fequi
ConeLTdi
tur, quôd idem actus prodcat à virtute, & à
vitio, augcat virtutcm,& vitium fimul.Sequi-
«uí^iamjquodopusmalumjliquidem meri-
torium
 .QuaeíHon.X xl
torium eft, proñcifcatur à chántate, & diuinô
auxilio fuperrwíurali : omncnamque racritú
proBcifcitur à charitate, & diurno auxilio fu -;
pernátúfali. -, . . ,..iti:HCcí»r4i .
Argumíto «i A d argumenta ¡n principio , ftadprimum
lúlolucio. rcfpondctur in primis , quod talis actus ex-
Ad prima. terior, eítfimul bonus Síjcnaius ¿ quia pro -
ficifcitur à diuerfa volúntate ; & tune non
cíTc inconueniens cundan adum efle bo-
aum & malum fimul, didum eft in fecunda
conclufione 4 Vel dicendum eft , quod in tali
cafu actus non eft bonus < fed iimpliciter
malus: nam licet adus fit de bono obiedo,
fi referatur in malum finem , malus eft fim-
pliciter; vt dare elcemofyriam propter ina -
nem gloriam : ergo licet adus fit de aliquo
bono fine , fi referatur in ahum malum fi -
nem, finipiiciter malus eft. certè dare elee-
m ofyn am propter Dcum , & propter van am
gloriam , to tus iíte adus non eft conformis
redoiudicio". '"- "r
Ad argn- •(Ad alia tria argumenta dicendum eft bre-
menufecS uiter , confirmare maxime noftram fecun
do loco ad dam conclulionem ; in ea nam que dictum
m&M, cn¿ j quàd1 idem adus exterior refpedu diuer-
forum *fi addiuerfam voluntatem, referatur,-
fimul eft bonus & malus, mcritorius, & dc«
mcrltorius.•■ f-, . .-. .. » JS •.
•J Ad alia 'argumenta , quibus probabatur curi
dem adum efle meritoriüm , & demerito -
rium fimul , diligentiùs fatisfaciendum eft.
Adprimfi. Etadprimum dicendum eft, quod quando
quisfundit preces ex incuria, vel dift radio -
ncculpabili, vel dicit horas canónicas , fine
■•зд dubio durante illa incuria, perdit meritum:
nullus enim peccando meretur vitam aeter-
nam.Et cùm dicitur , quod peccatum venía
le non contrariatur charitati , verifsimè dici -
tur, ideo enim non tollit meritum vitx ster -
пае à perfona,nec facit cam Dei inimicam:
ester ùm ab adu quem afficit , tollit meri
tum vits sterns: nullus enim peccando me
retur. Itaquc cùm dicitur, peccatum venia -
le non contrariari charitati , fenfus cft , quod
non tollit,nec dimmuit charitatem,nec auer-
tit ab vltimo fine : fed non cft fenfus , quod
mereatur augmentum charitati s , aut gloria: :
пес vero quod fit medium quad apte re-
ferri pofsit in vltimum fincm charitatis. Cer
tè fi Hoc argumentum aliquid probaret , pro -
baret fubinde , ^uod meridacium ofncio-
fum in homine iufto effet meritorium vits
sterns , atquc ctiam quod dare cleemofy-
nam propter i nanem gloriam , сAct meri
torium coram Deo. quod contrariatur fen-
tentis Chrifti Domini, dicenris; Attcnditc
Articul. VI* 339
he iuftitiarn veftram faciatis coram homi-
nibus, vt viaeamini ab cis,alioqui mercedera
non habebitis.
ajEtpfo argumenti maiori confutatione fcié N0**0«*«
dum eft, quod cùm qüis incipit fundere pre
ces ex bona intencione, & ingreditur occulté
vana gloria, hsc vana gloria non perdit meii«
tum prscedehs, пес verá (ubfeqùcns, fi re* л „ :(
t ra datur ;fed tantùni inficit iüud opus inte
rim dum durât vana gloría.
•J Item feiendümeft, quod cùm quisfundit Nomm»
preces ex reda intetítione j vt debet , .& ex
alio incidenti ingreditur vana gloria , tune
reputatur gemina operatio in genere morís;
vna eft fundere preces reda intcntionc ; &c
hsc non perdit, meritum íüum : altera eft
vana gloria commoueri • & hsc quoniam
peccatum cft , nort eft meritoria coram Deo.
Quod hadenus docuimus, eft, quod quando
opus alioqui ftudiofum in íuitur ex vana glo-
ria,vcl ex aliquo adiundo, non habet mcrce-
dem coram Deo. . ;i ' rÀdf fidf
^Ad fccundum argumentum reípondeíur'4 ec '
quod ex eo quod Deus fit pronior ad mife 4
jendum, quam ad puniendum,non eft con ■
fequens quod illi lit grot um , & acceptum,
quod reuera malum, cft. Et ad exemplum
ex rebus humanisaddudum, dico,non con-
fiftere limilitudinem ; nam Dei oculi muri,
difsimi flinty & ad iniquitatem refpicerc. пол
valent; homines vero ab hominibus piro tur?
pi obfequio mercedem merentur , vt patet
in meretricious; , -,.<.- ¡¿ . r.ú t-j_^
«fl"Ad tertium argümentumréfpondetiHvnon Ad tertl*A
confiare inter Theologos de ifta qusftio-
ne, vtrùm quando qüis peccat Jicnialiter in
fufeeptione facramenti, prsfertim Euchari»
ftis , conferatnr gratia virtute facramenti. .
Caietanus id negat tenia parte qusftione.79. Met'
articulo primo : negat rurfusDurandus im 4« Du"n^*
diftindione duodécima ¿ qusftiorie qüarta, palni
âd fecundum argumentum i idem Palüdanus u
in.4. diftindione quarta j qusftione quinta ,
& D. Bortauent.iri>eadem diftindione. Soto \¡¡¡¡¡¡¿
dodifsimus tenet contrarius! in.4. diftind. •*
fcxta , qusftione prima , articulo fcptimo, &
diftindione vndecima, qusftione fecunda,
articulo odaiio. Sed definiré , vtra iftarum
opinion um probabilior fit, non eft prsfen •
tis ínftituti . Nunc pro confutatione argu-
rheriti dicendum eft, quôdfi fentiamus cum
PatreSoto, afTcrendum eft , quôd peccatum
veniale non eft meritorium vits sterns: non
enim confertur gratia ex mérito peccati ve .
nialis fed ex virtute facramenti , cui pecca
tum veniale obicem non ponit: & lie con.
Y 1 futatur
 34° F. В. Medina;
futaturargumentura.Etquod hoçargumcn -
tum nihil lAiic.it propofitae opinioni , patet
euidcnti rationc. Nam doffcifsimus Soto af-
* . firmat,quod fi quis fufcipiat baptifmum pro*
ptcrvanam gloriara, recipitcfícctum facra-
mcnti:at recipcrc baptifmum propter vanam
glomm, non cd meritorium, vt teftatur Do -
Мм*» minus Matthen. 6.
Ad %<ипй ' Ad quartum argumentum refpondetur ,
. quod ex vera & fana doctrin л quae fuperiùs
poíita fuit, nullum fequiturincommodum.
Nam ad primum quod obijeitur , dicendum
eft, quod homines iufti fxpenumcro ope-
rarttur opera ftudiofa , quae vndique bona
funt i & haben t circunftantias debitas , quan
go oportet, ficut oportet, 8cc.Sc contrarium
non probat quottdianum experimcntum. Ad
ülud Ifaiae refpondetur , quod loquitur de
iuftirijs operum , quas populus Iudaicus ex
obferuatione legis libi conquirebat , alioqut
jmmundus , & extra gratiam Dei longé poG-
, t tus. Et quod hace fit explicatio debita, pate-
bit legen ti . Alias expllcationes dedimus huic
fentencia: fupr.i quatuionc.i8.arti culo. i.
Ad tcftimonium bcati lob dicendum eft^
fentcntiam huius dictieffc iftam, quod ho
mo opcrans ex facúltate naturae fuae , non
potcftapparerciuftus coram Domino. Rur-
iusjhomo iuftus,& haben s gratiam in hac
vita przfenti, quoniam multis defectibus , &
peccatis venialibus inuoluitur , compofitus
Deo potiùs debet diet iniuitus.quàm iuftus :
cztcrùm fi confideretur iuftitia fidcidiffufa
in cordibus noftris per S piri tu m fa net um ex
mérito Chrifti, multùm valet in confpeâu
Dei; па m eft iuftitia filij fui, qua; eft iuftitia
de omni ri gore.
Ad fecundum incommodum refpondetur,
cfle verifsimum/quod qui opus Deifacit ne*
gligenrer , mcrctur malcdictionem , & non
liudem apud Deum. ita affirmât Hieremias
capítulo quadragcii moodauo.^J Ad vltimum
incommodum refpondetur , quod fecun -
dum fententiam eorum qui dicunt , quod
quando quispeccat venialiterin fufceptione
facramenti, recipit gratiam facramenti; con-
cedendum eft quôd in aliquo cafu adultus
confequitur gloriam , (ine proprio mérito,
bt quod fit conccdendum fine dubitatione,
patet : nam fi quis adultus eatdormitum cum
«ttritionc , & volúntate recipiendi baptif
mum , fi baptizctur dormiens , ic continuo
ab hac vita difecdat , confequitur vitam
artcrnam , & tarnen nunquam habuit meri«
tum vite aeterno . Ad idem confirmandum
eft aliud cxcmplum. Nam fiquis in peccata
ExpoCîn Prim^ecùn.
mortali cxiftens eat dormitum cum aliquo
dolore imperfecto , & cum volúntate mo -
riendi pro Chfifto imperfecta , fi occidatur
dormiens pro Chrifto.fentiunt pleriq; Theo-
logi quod con fcoui tur gloriam; non ex meri
to fui opcris , fed ex martyrij prioilcgio. Eft
alia dubitati о ; vtrùm idem actus interior vo«
luntatis in genere naturas pofsit cfle bonus it
malus fuccefsiuc: nam de a&u exteriori nulla
potcft cfle dubitatio. Difficultatcm huius
quzftionis elucidauimus fuprà quifiione dc-
cimanona, articulo primo, & fuftinuímus par
tem affirmatiuara quseftionis:recolcnda funt
quae со in loco funt adducta ; hxc с nira pro
ifta qusftione dicta fufikiant. ••
QV AE ST I О XXI.
De his quaeconfequutur a&us
humanos rationc bonitatis
& malitiae ,quse habet
quatuor artículos. -,
> ** k.
ARTIC. PRIMVS.
f VtrumaHus bumanus, in quantum
eft bonus 4>cl malus, habeatratlonem
reftitudtnispelfeccatu
S V M M A TEX TV S.
Onclufío eft afñrmans.
Nam in tantum adus
volun tarius dicitur ma*
lus , in quantum rece-
dit ab ordine rationis , ¿V legis
sterns; & in tantum bonus , in
quantum his concordat. Malum
cnim eft quaecunquepriuatiobo-
ni,qus in plusfe habetquam pec-
catum,quod propric eft cum ali-
quis deficit á debito fine ; quia
non fequitur regulam fuam : re
gula veto in his qua* natural! ter
agunt, inclinado naturalis eft; in
rationalibus , ratio , &lex sterna.
Ex his confequitur, quod adus hit
manui
 Qua?ílion.XXI.
manus, in quantum maluseft,ha-
bet rationem peccati; & in quan
tum bonus, habet rationem re&i-
tudinis.
EXPLICATTO ARTICVLI.
N hoc articulo aduertendum eft ,
quód hîc non inquirimus de boni-
tate,aut malitia actus humani natu
ralised de bonitate aut malitia mo -
ralimaminue (ligare de boni täte , aut malitia
naturali , non pertinet ad dodrinam mora •
lern. Secundo aduertendum eft ex doctrina
Vtâoiia. doctifsimonim hominum , Vic"torix,& Soto,
Soco. quod licet opus malum morale, & peccatum,
Opus ma- re idem tint, & pro eodem valeant, nihilomi-
jum mora-
le&pecea- nusdiifcruntrationeformali. Dicitur naque
uro diffé opus malum morale , quia eft diflcntaneum
rât racione fux regulx:pcccatum vero,quia eft contra le -
gcm,& regulam.Ex quoprxdiäi autores eli-
ciuntduo dogmata, vnum eft , quod ti nulla
effet lex, & homo non haberet fuperiorem, ti
diceret men dacium, faceret opus moraliter
malum, fed nonpeccaret; quia vbi non eft
lex,nó eft prçua'ricatiOjVt afferit Pau.R.om.4.
rurfcis,vbi non eft fuperior,non eft inobcdic-
tia.Secundum eft ; quôdfi quis ignoraret in-
uincibUiter Deum , & legem aliquam confti-
tutam,ti diceret men daci um,faccrct opus mo
raliter malu m; at non peccarct, propter ratio -
nés fupcrius adduftas.Contrarium huius ha •
CThom* bet hicD.Thom.cxprefle : nam dicit, quod
actus malus,ca ratione quia eft difformis fux
regula?, habet rationem peccati;& nos in fupe
rioribus,qusftione.i9.articulo.4.apertifsimè
oftendimus , effe marnfeftam contradicho •
nem,quod tit opus moraliter malum, & quód
peccatum non ut : quapropter iftorum auto*
rum fententia amplectenda non eft.
Obieñio. % Sed contra condufionem eft vnum argu
mentum. Nam ti Dcus nullam ftatuiffet pce -
пат,пи11ит effet peccatum, vtapparct; tiqui
dem nihil effet fupplicio dignum. ergo aftus
hum anus habet quod tit peccatú, ex eo quôd
ad pœnam ordinatur, & non ex eo quôd ma
Modo. lum fit.Ad hoc argumentum refpondetur, fal
film eile antecedens : nam ficut dantur aftus
boni tine premio , vt pát et in beatis; ita dâtur
peccata tine nouo fupplicio , vt patet in dam -
natis . Et quanquam nulla effet poena ft atura,
odium Dei eflet peccaturri, & vituperabile:
quapropter peccatum veniale non clt ordina-
tio ad poenam temporalem, vt falfo arbitrator
Scotus. Dc qua rcdihgentiùsdiceturin ma -
teriadepeccatis. '« -.ij-'ivU
Articul.I L 34t
A RTL SEC VNDVS.
<¡[Vtrum aSlus bumanus , in quantum
eíi bonus , "bei malus , babeat rations ;*1
laudabilis^el culpabilis.
S V M M A T E X T V S. .
Onclufio eft. In folisa- Concî«fio.
ótibusvolútarijs eft laus,
vel culpa. Dicitur enim
actus laudabilis , vel culpabilis , ex
hoc,quód imputatur agent! : nam
nihil aliud eft laudan , vel culpan,
quam malitiam , vel bortitatem
fui actus ahcui habed cum in fuá
poteftate imputare . Sed homo
pervoluntatem dominus eftfuo-
rumacbumjvndein folis actibus
Voluntatis conftituitur ratio lau*
dis,vcî culpar. .. .
EXPLICATIO ARTICVLI. .
I X his definitionibus colligút Theo Dnoaxlo«
' logi duo axiomata ; alteru eft, quod Ш4и*
i ncceffaria,& naturalia non funt lau-
' dabilia,vel vituperabilia: alterú eft,
quôd opCra,quz progredtuntur ex libero ar .
bitrio hominis , qui habet dominium fuorum
actuum,laudem,vel vitupcrationem, meren -
tur. ^fVideturcertè quod primú axiomaafal- Vn*™tt*t
fumfit.Namvifio beata eft laudabihs,& om- J ^„J"
Di laude djgna; at eft neceffaria, vt Theologi геацГцг. ."
affirmant; ergo internum. Rurfus, amor Dei Primo, -
in patria,laudabilis eft,& omni laude dignifsi- Secundo.
mus:at neceffariuseft , vt conftat ex Tneolo-
gia. ergo. Prxterca , Chrirti opera laudabilia Tcrtio*
funt,& laudem promerctur;at neceffaria fue -
runt: tum, quomam non potuit peccare ; turn
vero , quoniam non potuit diuinx voluntati
contradicerc ; turn vero , quoniam vniucria
opera ChriftLprocedebant exdilcctione Dei
beatiticA,quxin bcatis neceffaria eft.ldcm are »
gumentum potcft fieri de confirmât is in gra- ; '. : :— 1
tia, qui noQ poffunt diuina mandata tranfgre
di,neq;peccare.Quartô,pueribaptizati, qui Q**W
continuo difecdunt à vita , habe m laudem со
ram Deo; at non habent actum libcri arbitri j .
R.urfus,pueri non baptizad, qui difcedunt ей
peccato origina li,condemnantur,& vitupera- à . "aaj
xioné habent, & tamé non habent aâû libcri
arbttnj. «fl Нес argumenta, confutanda funt , Neceflanjt
fipriusoftendamus axioma illudejlb vejrum. °°"mere*
Yj la
 34* F.B. Medina?
•In primis illud aflcrit Arift.3.Ethi.c-ç. quo in
fcriftot.
loco cíc¡t,naturalia, & neceflaria,non eflc lau
dabilia,aut vituperabiliaXonfimilem fcnten-
tiarti repetit D.Aug.Gepcnumero in fuis ope -
tafuft.
ribus, cuius eft ilia Celebris fentemia. Peccatú
adeó voluntarium , quod fi non eft volunta -
rium,peccatumnoneft, ñeque vituperado -
лет meretur.Simile eft illud in eodem D.Au
guft. Nullus peccat in eo , quod nulla ratione
caueripoteft. Ex quo condudit Aug. pecca-
tum eft;caueriigitur poteft. & item ; peccatú
eft faceré quod iuftitia vetat , in quibus libe»
rum eftabftinerc. habet D. Aug.hasc teftimo«
nia.i.dclib.arb.c.u. 15. 14.16. fecundo lib. de
lib.arb.c.i.&.icT.&.j.de lib.arb.c. 1. 16. 17. 18 .
&.'. i.rc traeca. 9. &.i 5. & lib.de duabus animab.
cap.io.&.n . & rationcs euidentes fuifragan -
tur.Nam actus , qui expers eft libertatis , non
eft adus vitij , aut virtutis : ergo non meretur
laudem,aut vituperationem.Rurfus, opera ne
ceffaria, quae non funt pofitain noftra facúl
tate, im pofsibile eft quod mereantur repre-
heniionem , ergo irapofsibile eft quod laudé
raereátur. Tertiô,certèillenon peccarct.neq;
mereretur reprcheníicmcm , cuius dormien»
tis manu alius fcriberet aliquid flagitiofum .
• ft1 г Rurfus. Si homo valcntior apprchenfa mea
manu meinutto percutiat alium , non mere -
xer ego ali quam reprehenfionem. Prasterca fi
quis reprehende ret lapidem, v el laudibus pro-
fequcrctur, quoniam magno ímpetu in fuum
locum defcendit, ipfo bpidcftultior effet; ea
nimirum de caufa, quoniam lapis neceffario,
& rton liberé defcendit in locu fuum . Verum
i i : eft igitur illud proucrbium, neminem merci i
laudem aut vituperium , nifi in openbus übe«
ris, & volútarijs.Ccrt è Roffenf. opt imè argu-
metatur aduerfus Lutherú , afferentem quôd
omnia ex necefsitate cue niant , Sc non effe in
facúltate hominis vías fuas bonas , aut malas
faceré. (1 ita res fe habet , inquit , quid nos re*
prehédis,quod fimus Papiftat.quôd tuis dog-
matibus contradicimus i fíquidem aliter fieri
non poteft , & in his operibns necefsitamur .
Hadem ratione poteris componere inuecti*
Argotnen - uas contra igncm quôd comburit.tjAd argu -
coram folu menta in contrariu m,& ad primum refponde
tie.
tur.quod vrfio beatifica.quanquam eft immu
Ai primú.
tabilis,& neceflaria,eftlaudabilis,& omniglo
ria dignifsima , quoniam in fua caufa fuit vo
luntaria^ libera : liquidem adtibus volunta
ry's, & liberis fuit acquifira vtpramiú noftro-
Adfacfidú. rum laborum. «jAdfecundum argumentum
iderri dicendum eft dcdilecYione beatifica.
AdteitiÚ. «jAdtertium argumétum refpondetur,quod
•Chriftus Dominus non meruit nobis per di-
Expöf.in Prim.Secun.
leeb'onem beatificam , qua: in illo neceflaria
erat , fícut in ahjs beatis -, fed per dilcctionem
illam,quam habuitin quantum viator; led de
hocdiUgentiùstraâaturin materia de Méri
to. De cótirm aris in gratia dicendú eft , quod
abfolutè,& limpliciterpofiuntpeccarr,& di*
uina mandata tranfgrcai: verum eft tarnen»
quôd fuppolito priuilcgio confirmationis, nú
quam peccabunt mortaliter.ejAd vltimum ar h¿ rltimfi,
gumentum refpondctur, quod fícut pueri da
ñan tur , & vituperantur ex malo mérito pri -
mi parentis , ita faluanrwr , & landantur ex bo
no mérito Chrifti Domini, quod in baptifma
te illis applicat ur.Scd de his omnibus diligen-
tiùs in materia de m crito.De fecundo axioma
te,quàm verum fit,diöum eft fuprà .q.i.ar.f.
ARTIG TERTIVS.
fVtrùm aflus humanas , ht quantum
eíl bonuspel malus, babeat rationem
merittyeldemeriti.
s v M M A T E X т v s.
Onclufio eft affirmans . Co«d««jj
Nam mcritum , vel der
! mcritum , dicuntur in
ordine ad retributio -
nem, quae fit lecundum iuftitiam :
talis autem retributio fecundum
iuftitiam, fir cx со, quod quis agic
in nocumentu, vclprofedu alte-
rius: vndeprout aliquis in iocieta-
te viuens,eftaI.quo modo pars, &
mem brú totius (ocietatis, ita quod
agit in bonú vel malú alicuius cxt- >
ftentisin focietate,in totam focie*
tatem redfidat: ficut qui lafdit rna ¿
nú, per cóíequcnstotú lardit horn i
Лет. Etfi aliquid agit in bonú vel
malú alicuius Angularis perfona»,
duplex cadit ratio meriti, vel de
menti: vno modo, fecundu quod
debetur ei rettibutio à fingularí
perfona,quxla?ditur,aut iuuaturt
alio modo, prout debetur á toto
coIlegio:namfi direâè ordinatur
inbonura
 Quceílion.XXI. ' t
inbonum vel malumin totum col
legium,debctur ci retributio, prin
cipaliter â toto collegio,& fccun-
dariè ab omnibus collcgij parti-
bus. Sed fi in bonum vel malum
proprium aliquis operaturs ei de -
betur retributio , in quantum ver-
gitin bonum coraune , prout ipfe
pars eft collegijjicètno debeatur
ei retributio in quantum eft bonú
vel malum Angularis perfona?,que_
eftcadéagenti,nifi fecundú quan -
dam fimiJitudinem,prout eft iufti-
tia hominis ad ieipfum.
AR TIC. QVARTVS.
fFcràm aflus bumanus,in quantum eíl
bonus , "bei malus , babeat raúonem
mcritip>el demeriti dpudfDeum.
s V M M а т £ X т V s.
Condufio. Onclufio eft affirmans.
Nam quifacita&uma-
lum,non fcruat Dei ho
nore,quiei,vt vltimofi
nijdebetunipfe emm eft vltimus fi
nis, ad quern omnia referri debet*
Etiamexpartecommunitatisperti
net ad Deumretribucrc de his quç
bene vel malè fiunt,cùm fit ipíe
reâor, Sc*gubernatprtotius com -
munitatis. Et quamuis ex noftris
acribus nihil ei accrefcat, veldimi
nuaturjtamcn homojin quantum
in fe eft , aliquid Deo fubtrahit,
cùm non feruat ordinem > quern
ipfe inftituit.
EXPLICATIO AR.TIGVLORVM.
Tiftiarticuli cxplicentur, non eft
neceíTc explican à nobis de mentis
bonorum operùm in ordine ad ho
mines, aut rcmpublicá. Demeritis
veró bonorum operum in ordinc adDcum,
multas Theologi mouent quœftiones.In pri-
Artîc. III. & IUI. . 343
mis difputant; vtrùm homo ex facúltate natu
rae pofsit merefi apud Dcum ; Rúrfus, vtrùm
homo exiftensin gratia, propriè mereatur со
ram Deo. Tertio. Vtrùm omne opus bonum
exiftentis in gratia,fit meritoriû vita» anerna».
De his quajftionibus diligent. ùs tra&atuf in
qua»ftione vltima huius partis iri mat. de me*
rito, propter quod in ilium locum referenda?
funt.^fln hisarticulisduo folùm volo difpu- Vtrfi °pu*
tarejvnum cft,Vtrùm opus malum lit mérito |^a¿ü fit co
rium coram Deo. Pro parte affirmatiua funt titOT^„e
optima argumenta. In primis, acccflus Iacob prjmo.
adLiam fuitmeritorius, vt plane conftat; led
fuit actus malus, liquidem obiectû reucra erat
malú,& prohibitum a<itu$(aütöre D.Th.) ha %™**0t
bet malitiam ex obiefto; ergo actus malus eft
meritorius apud Dcu.Idem oftédo ex fanctis
fcripturismam Ezech.c.29. fcribitur. Fib ho- Etechuij."
minis,Nabuchodonofor rex Babylonis fenii-
rc fecit exercitû fuum feruitutc magna contra
Tyrum:& rherccs nó eft reddita ei.ln qua fen
tentia manifeftè lîgnificatur, Regem Babylo-
nis,alioqui iniuftu,& qui mala intctione obfe
deratTyrum,mcrcedem meruiifcapud Do-
minum.imô dicit tcxtus facer, quod decreuit
illi Dominus jígyptú in mercedé.Idé demó-
ftraturExod.c.í.quo in loco narrât textus fa- Eiod.i.
ccr , qubd obftetricibus Hebráns bencfecerit
Dominus,& xdificauerit domos illarum , pro
mendacioquo mentitae funt. Idcargumentú
fieri potcft deRaabmeretrice, qua Dominus
proniédacio,quo occultauit filios Ifrael,prs>
miauit mercede magna , vt habetur Iofue. 2. bfii.n
Hoc argumentum adduâù ex facra feriptura Auguft.
exaggerat multùm D. Aug.lib. contra medac.
ca.15.16.cV: lib.quaeftionum Exod.q.i. Tertio Tertio,
fie argumentor.Idë Aug-5.de ciuit.c. 12.&Л5 .
afleritapertè.Deum concefsiffe Romanis Im
perium propter eximias virtutes,amorem pa- . ,
tria:,zclum iuftitis.bencuolentiam ciuilé : at
idem Aug.fcribit eifdem locis,Romanos non
habuifle veras virtutes , fed omnia cgifle glo .
riae cupiditate,& ambitu: Ergo opera mala ha
bent mercedem apud Dcum. Нгес argumenta
ftatim confutanda funt; nam non eft necefle
probari à nobis,quód opus malum nó habeat
mercedem apud Deum, cùm euidésfit,quód
mereaturfuppliaum coram Deo.Ccrtç ргаг-'
claré dicit Augu.Quid merebaris ô peccator?
peccator quid merebaris ? vide G tibi oceurrat
nifi fupplicium,fi tibi oceurrat nifi poena.
Щ Ad argumentum primú multa dicuntTheo Argomen ♦
logi;quidam dicút, illum a&um fuiffc malum totum fo,tt
moraliter,fed non fuilfe demeritoriú ; liquidé 'A¿"pr¡e
ianorantia inculpabili fuerit excufatus. Alij
cuçuntjillum actum elle rectum & ftudiofum; ;
Y 4 nam
 344 F.B.Medinae ?;Ч
nam volitio,qua quis vultreddere debitum
vxori fua;,ftudiofa eft; ex qua neccflario pro -
cefsit volitio , qua Iacob congreffuseft cum
Lia ; fiquidé exíftimabat bona fide cffe.vxoré
legitima. Alij verö dicunt.illum fuifle rectum,
nam erat conformis iudicio huic re£to,rcddé-
dum eft debitum vxori, quam bona fide exi-
ftimo effe legitimam vxorem. Et hxc eft vera
folutio argumenti:nam,vt anteà diftum eft,
Veritas inteUeâuspracticï,nô fumitur ab eo,
quod res eft,velnoneft,(edex со, quiadiri
git ad re&am operationcm, fecundú prüden -
tiam, & eftconformis redo, &fanoappeti-
AdfecúJú. tui.quodfupcriusdeclaratú eft. Ad fecundú
argumentújdc rege Babylonis,in primis dicc-
dum eft, quod quoniam in illo opere fcruiuit
Domino, promifit Uli Deus mercedé tépora -
P«ra£tum lem,ncmpe terra iEgypti. Nonenim habent
malum po- Theologi pro incómodo,afferere, quod pec-
teft quis catorcs,propter opera qua; faciút ex motione
mtum'um diuina,licèt mala intentionc faciant , mercan-
ponle. tuf à Deo mercedé temporaléJta vidctur äffe
D.Tho. rere D.Tho.q.vlt.artiVlti.huius partis. Alia fo
lutio cft,quod Deus tribuit in mercedé tcm -
poralem terram iEgypti.non concedido, fed
permitiédoiufto iudicio, vt illo Imperio poti
Mitth.fi. retur;quemadmodú dicit Dominus Mattn.6".
Receperunt mercedem fuam, nimirum ab ho
minibus , Deo permittente , iufto iudicio.Ec
hoc modo contulit Dominus Romanis Impe
rium , non quidem concedendo ex muñere
fuOjfcd permittendo.Illud vero quod eft fcri
ptum de Hebrxis obftetricibus , & de Raab ,
non ideo factum eft , quia funt men ti tx , fed
quia in Dei homines fuerunt mifericordesmó
. • . itaque fuit remunérala fallada mentientis,fed
benignitas mentis. Verba funt Diui Auguftini
loco citato contra mendacium.
Ad renin. 4Ad tertium argumentum iam antea dictum
cft,cùm de Imperio régi Babylonis cóceffo ,
difputatum eft. ^[Sequitur aliud dubium bre-
Vtrùmope ue; Vtrùm opera bona cxiftentiuminpecca-
rapeccato- to mortali,mc'reantur aliquid apudDeú?Pro
us ahquid affirmatiua lunt haec argumentaJn pri-
mereantur r . ... . , . „ ° .. Ï offert fe Deus arguendum , fi non dimiferic
corí Deo. mis llludprouerbium; Deus nullum opus bo-
Primo. num relinquit irremuneratú:tum vero, quo -
Secaedo. niam li opera bona impiorum nuUam habent
vtilitatem , non effet cófulendum hominibus
impijs vt darent operam ftudiofis operationi»
Tertio. busuum vltimo,quoniam omnis actus bonus
D.Thom. (autore D. Tho.in hoc articulo ) eft mérito -
rius coram Deo. ergo opera bona impiorum
merentur apud Deum.In contrarium eft illud
i.Cer.ij. ï» Corint.13. Si tradidero corpus meum ita vt
ardeam,charitatem autem non habuero,nihil
mihi prodeft.ergo opera bona,fine charitate ,
Expof.in Prim.Secun.
nihil valent coram Deo. Hanc quxftioncm
propolitamexponitoptimè Dominus Caiet. Cùtu,
in opufculo de fide & operibus.c.io . % In hu
ius rci expofitionem dico primó , non omnia
peccatoris opera,mala funt , fed aliqua bona ,
& ftudiofa.Sic définit Concil.Tridér. Seff.6. Cc**-Tä?
canonc .7. idque in fuperioribus oftéfum eft,
& rationibus confirmatum.Secundo,pro сег- Peccaror
to ftatuendum eft,quod opera bona exiften - non mcre-
tium in peccato mortali,non merentur vitam |" ?lUm
.. , , " -г- xtcrnain»
attcraam , ncque peccatorum rcmustonem .
Hoc effc verum; velvna autoritas D. Pauli
fupcriíisadduóta apertèconuincit. Tertio di- Opera pee-
co, opera bona exiftentiúm in peccato mor» catorü bo-¡
tali,cff« valdc vtilia ; tum , quoniam excufant «".nilia.
noua dclicta:qui enim fe excrcet in bonis ope
ribus , non inuoluitur nouis delictis : tum ve -
rô , quoniam hic opera mercedem aliquant
temporalem merentur, ficutfuprà ex verbis
Ezechielis oftenfum eft;potifsimc verô, quo- e
niam hxc opera funt vtilia ad confequendam,
&c impetrjandam remifsionem peccatorum ,
non per modum mcriti , fed per modum im -
pctrationis , & fupplicarionis.Dc orationibus
quidem teftatur Dominus Luc. 18. inducens Lnc;il#
publicanum orantem,Propitius efto mihi pec
catori; &ficfeniam confccutuscft.De ieiu-
nio teftatur loci .c. 2. dicens in pcrfona Do - Ioel.i. '
mini,Conuertimini ad me in ieiunio, fletu, &
pbndu;quisfcitficonuertatur Dominus, &
ignofcat? De eleemofynis teftatur Daniel. 4. Daniel.4»
corltulés Nabuchodonofori,Peccatatua clee-
mofynisredime.&D.Paul.adHcbrae.i}. Be- Hebrx.iji
neficicntix,& cómunionis nolite obliuifci:ta-
libus enim hoftijsreconciliatur Deus. Eft in- E£u.u
fignc teftimonium Efa.capite.i. ad oftenden-
dum, quantam vim habeant opera miiericor-
di£ ad remifsionem peccatorum impetran -
damrhabet in hunc modum;Lauamini, mun-«
di eftote,&c.fubuenite oppreffo,iudicate pu-
pillo, defendite vidflam. & venite,&arguite
me , dicit Dominus . Si fuerint peccata vcftra
vt coccinum , quafi nix dcalbabunrur. Ecce
peccata praeterita propter opera mifericor-
diaî . Habcmus ergo ex diuinis reuclationi -
bus, quod opera bona impiorum non folùm
conducunt ad impetrandam remifsionem pec
catorum,fedctiam habent comitem diuinam
mifericordiam,ita vt veluti lege infallibili im-
petrent illam. Certè de oratione dicit S. Do - D.TW
cT:or.z.2.q.83.art.7.cV.i6. quod pcccator,fi pe
tit pro fe neceffaria ad falutem,piè,& períeue-
ranter,infallibiliter exaudietur.Idcjue confir -
mat automate D.Aug.& Chryfoft.Ex omni
bus his patet , inducendos effe peccatores ad
opera
 Praefatîo JnTra&atum de Pafsionibus. :i .
opera bona, quandoquidem maxime condu-
cunt ad remifsionem peccatorum impetran-
dam. ¡Cum ergo dicic D.Paulus , quod opera,
extra charitatem, nihil profunt', intelligendus
eft per modum merit i; at vero profunt, rnodis
iam expofitisexdhiinaTheologia. Ex bis fa-
cilcexplicanturpropofitaargumenta« n: -,
Exponütnr Л Sed operspretium erit explanare , quid eft
q us dam D. quod dicit D. Tho. ad finem art. quod omnis
TLvertu. adus bonus, quátum eft ex ipfa' ratione adus,
meritorius eft coram Deo ? ad hoc elucidan-
Ciiet. dum cbcit Caieta. adum bifariam dici mérito
"i rium; vno modo,ex ipfa ratione adus,qui bo
nus eft ex obieclo , & circunftantijs : alio mo- . pulfione, & iadura altcrius t quodquidem
do,ex parte agentis, quatenus eft in gratia, vel
non eft in gratia. Priorimodo, omnis actus
bonus , meritorius-eft coram Deo : pofteriori
coniiderationc, non eft meritorius cora Deo,
fed iolùm actus boflus exiftentisin gratia.
OblcAio* 4 Sed contra eft breuis obiedio. Nam nullus
•adus videtur efle meritorius, nifi opcrans me-
Teatur:fed nullus,niii exiftens in gratia, poteft
.•j jb-.:?!! mereri apud Deiim: ergo non omnis adus bo
Soltttto; nus,de fe eft meritorius apud Deum. Refpon-
lio eft, quod quemadmodum albedo non de-
nominat fubtedum album, nifi fit cxtenfa per
totum, vel per maiorem partem, fîc aâus m c-
ntorius, quantum eft de fe, non denominat
agétem, qui eft auerfus ab vltimo fine, & Dei
inimicus,& donaimpiorum nc> probat áltifsi-
mus. Qupd fi darctur homoinpurisnatura-
libus, & operaretur bon um morale, & ftudio-
fum opus , certс mereretur aliquod prsemium
à Deo,licèt nó vifionem beatificam:hoc enim
eft prxmiú fupernaturale , ad quod bona mc«
«i i Tí rita hominis ex gratia deftinantur.
— IN TRACT AT VM
D.Thom.de Pafsionibus
Praefatio. . .
О : • '< .'
Operis Ji- Niversam tradationem
ftributio. de pafsionibus anima: diuidit
D. Tho. in partes quinqué : pri«
mùm docet , quidnam pafsio
-^»r fit j deinde quoin loco fit po-
nenda; mox quomodo diftribuatur , pranerea
vtrum omnis anima; pafsio fit laude,aut vim»
peratione digna; poftrémô,de fingulis animae
pafsionibus difputat , ac fufifsimè diflerit.
Quoniam igitur de pafsionibus futura difpu-
QuidpaC tatj0 cft inftituenda , opersepretium'erit, quid
fio fit, & pafsjo fit,definire. V Pafsio, feu animi affedio
lUf . (Яиат Graeci«-«<«í vocant) non eltvmusii-
gnificationis ? fed multiplicem habet fertfum.
-
345
Primo namque id omne quod qúis patitur,
pafstonem vocare folemus , fiue in fubiedi
ruin a m ten cl at, fiue ad cius falurem, &pef-
fedionem fpedet. In hac fignificatione, Una
tire, & intelligere , pafsiones nuncupantur,
quas fane affediones ad fubiedi perfedio-
□cm tendere compcrtum eft. Huic fignifica-
tioni , qua; comprehendit omnes pa&iones,
.turn noxias,tum falutares,correfpondetalia
exparte, quam Gra»ci mçy»'«' vocant; banc
nos operdtionem, vel efficicn ti am , aut actio
nem appcllare folemus. Vfurpatur itidem
pafsionis nomen pro receptione , cum ex-
.duobus rhodis accidit.Quandoque enim abij-
citur , & deperditur illud , quod in lubiecti
.nocumentum erat ; vt cum quis famtatem
adipifcitur cum morbi expumone : aHquan«
do vero deperditur illud , quod erat in fahl« .^nni All
tcm, & fubiedi pcrfedionem: & hoc mo- * ot»4 ■
do, aegrotare, & morbo affici , pafsiones funt;
nam abijeitur illud r quod ad fubiedi perfe
dionem maxime conducebat-.ifteque cíi mo
dus proprijfsima; pafsionis. Et quod omnes
ift£ pafsiones in anima rcperlantur ,;mani-
feftum eft : etenim fecundum rcccptionem
tantiim fentire , & intelligere pafsiones vo-
cantur. Pafsio verá cum depcrditione altc
rius , atquc abiedione illius, noncontingic
anima: noftrae , nifi fecundum corporalem
tranfmutationem j & ideo in hoc fenfu,paG»
tío animx noftrx competeré non poteft, nifi
ex eo , quod corpori eft coniunöa , cum cor
pus patitur. Eft tarnen differentia : nam quan-
do eft tranfmutatio in deterius aliquid, pro-
prijfsimè eft pafsio; quando vero in melius,
non ita propriè pafsio cenfenda eft. Mine Ari- Ariflo,
ftoteles 'primo de generatione docuit , quan
do ex ignobiliori nobilius generatur , gene-
rationcm efle fimpliciter , & fecundum quid
corruptionem ; quando vérô oppofira ratio
ne, ex nobiliori, id quod ignobilius eft grgni-
tur , fimpliciter quidem corruptionem , fe
cundum quid autem generationem efleexi-
ftimandam. Notandumeftinfupcr, hoc no-
men pafsionis non folùm pro affedibus im-
modcratis , fed etiam aliquando pro rede
compofitis vfurpari. Qua in re Stoici lapfi
funt , pafsioncm definientes , & earn dicen- -» -
tes animi perturbationem , à reda ratione •* л
auerfam , & contra animi naturam commo-
tionem. Alij brcuiiis definiunt , effe vche-
mcntiorem appetitum ; vchemcntiorem au
tem appetitum ilium efle volunt , qui à re
da ratione rccedit. Exqua nominis defini-
tione minus aptè colligit Cicero in quarta
" ' Y 5 Tufe.
 F. В. iVledinge . ExpoCin Prim.Secun.
Tufc.in virum fapicntcm haud quaquara ani-
mi pafiioncm cadere.ita namq, arguinctatur.
-In quem cadit pafiio, in со animi perturbatio
cà tecta rationc auerfa inueniri valet: at in fa-
, pienti viro talis perturbatio à reda ratione
auerfa minime reperiri poteft;non igiturin
cum cadit aliqua pafsio. lncptum quid? argu -
mentum : hoc etenim pafsionisnomen ,non
: rantiim immoderatos affedus, fed cos qui
optimè orchnatr,atq; compolîti funtquando»
-que dclignat. In eodem falo harret Seneca lib.
Seneci. t j. de tra ad Nouatum, cum probare nititur, irá
-infapientem virum cadere minime pofie. Ira
etenim , breuis infania eft , & quidam animi
temeraria perturbatio: fed infania virum fapié
itcmtîncrë non pbteft; ergo ncqueirain со
¡inueniri valet. Failax equidem argumentatio,
quippè quœaequiuocumnomen nequáquam
Hierony. diiiinguit. Verum ¿ft tarnen D.Hiero.in illud
pafsio St . »erbum , quod habetuf Matt. 5. Qui viderit
prepafilo. -jxjuliercmj&c. diftinguere inter pafsionem.S:
- propa(sioncm;quùd pafsio pcrlecta iit,quan-
do rationi dominarur; prop alsio verô,quando
« inchoata cil in appetitu fcnlitiuo, neque vltc-
-riu$ progredîtun Hadem diftinetionem ap-
D.Thom. probatOiuusThomás^.p.q.15. art.4.& dein-
cops vfque ad vltimum* Hactenus de nomine.
Proximum iam cft,vt quid res ipfa (it,defïnia-
j mus. Щ Pafsio eft qurdam indinatio , fiue со-
aptatio qua:dam,reliäa ab agente in paiTo;aut
- vero eft indinatio, & impetus, quo agens tra-
bit pafium ad fe.v. g.Tgnis.ignem gcnerans,re
finquit calorem , & leuitatem in ignegenito,
quibus qualitatibus , impetu quodam in fupe-
Tum ducitur locum , quem fubftantia: ignea;
/inhabitant, & dum illiceft,quiefcit,dum vero
.» illuc tendit, impetu ducitur naturx , oditque
Jocum inferum , tanquam aduerfum , aclibi
minime confentaneum : Mon aliter homo ali»
cui atfeftus bono, il illud eft iam adeptus,lx-
. tatur, & quiefcitjlîn minus,cupit & defiderat,
inimicitiaque côtrarium profequitur.tanquâ
fibi aduerfum, & minus aptum , odioq; habet
appropinquare i Hi : quôd fi aliquando fortè
fortuna appröpinquat, dolet, & mecroreaffi-
citur. \l\x funt animi noftri pafsiones , quas
quidem nonnulli perturbationcs , alij inclina-
tiones, docliores verô affcclus nunctipare fo-
Omni» piflcnt. Щ Sed1 vtha-'cdefinitioexaftiusclucidc-
iiocogni - tur,cft aduerrendum,omnem pafsionem, fiue
попет a'i ir^linationem, cognitionem aliquá fequi,liue
quam e^ui conit)ncbm, vt in rebus cognitionepraeditis,
tur,
fiue feparatam , vt in rebus tali cognitionc ca-
rentibus.Habet itaque vniucrfanatura,quan-
tumuis rudis l)t,& cognitionis expcrsjfuas in-
clinationcs naturales ab ipfo natura; autorc
inditasroperatur etenim Dcus in omnibus rc-
bus,tanquam fumnuim bonum fui diffuiiuñ,(
& omnia propter femctipfum conftituit, vt-
potc qui finis eft rerum omniu vlrimus. Qua-
propter in omnibus rebus rcliquit Deus inch*
nationem , & impetum, quoin finem vltimü,
per próximos, & immediatos fines ducantur.
Hjc autcm naturalis indinatio varijs nomini-
busappcüatur inunc liquidem impetus natu-
ralis,nunc naturas pondus,nuncimpulfus, n<5-
nunquam vcrôinllinftus,& aliquando lex na
tura; dicitur & vocatur. Dc quibus nominibus
videndus eft Cicero lib. i.de finibus. Щ Eft ta- Cicero,
men mente repetendum , impetum huncna.
turae, non ciïe accidés,neque verô qualitatem
aliquam, ipfi naturx fuperadditam, qua in fui
trahitur commodum, fed efle ipfammet natu-
ram, fie à Dco inftitutam.vt finem fuum con-
fequi valeat ; quem fi adefle confpiciat , quie-
fcitjfi abciTe contempletur,in illû fertur,odi»-
3'ue contrariû profcquitur;quod li ei aliquan-
oappropinquet, inquieta manet. Et in hoc
fenfu dixit Heradyrus Philofophus , omnia HeradyA
pcrlitem,& amicitiâ ficri.Pafsio verô quae có-
îundam fequitur cognitionem, eft tantùm in
natura cognofecnte; Et in hunc modum dcfU
nitur. Eft indinatio, (îuc morus,ex ali cuius có
ucnicntis , aut difconucnictis cognitione pro.
cedens. lftumautem fcruatordinem, &pro-
portionem, vt linaturam confequatur,non
cognitione, fit naturalis pafsio , fi vero cogni
tionem fcquatur fenfitiuam, fit aniinalispaf-
fio;fi cognitionem rjtionis dcliberantis,ratio-
nalis fit;fi vero cognitioné fupernaturalé, fiue
fidei,fiuc diuinx lapiétix fcquatur , crit pafsio
diuina. Paflones itaque omniu hominum, in Homin*
quatuor diftribuuturgencrajn naturales,ani- p»i»iooU
males, rationales, &diuinas. E.v his iam fatis ,iio'fiв•
definitiopafsionis confiare poterit. Hxc pro
huius difputationis introduftione dicta fint.
QJV AEST I О ХХИ. •
De fubie&o pafsionum , qua?
habet artículos tres.
AR TI С. PR I M VS.
tfFtrùmaltqua paßiofu mamma.
SV M MA TEXTVS.
RiorConclufio.In ani- prior comí
manoürareperiturpaf-
Г10, improprie acccpto
pafsionis nomine.
«IfPofterior
 Expofitio Quseffionis.
Pofterior. ^Poftcrior Conclufio. Pafsio рго-
priè fumpta , non reperitur in a ni -
ma,niii per accidens, ratione cor-
poralis tranfmutationis.
ARTIG. SECVNDVS.
yVtrùm paßio magisfit inparte appe-
tttwa,<juàm in apprebenfiua.
ЩConclufio cftaffirmans.
ARTICV. TERTIVS.
fftrum paßio fitmagis in appetttu
fenfitiuo}qudm in inteileftiuo, pi di-
■ citur Voluntas.
fConclufio eft affirma ns.
EXPOSITIO HV IV S
Quxftíonis.
V M in anima noifa-a varia; inue-
niantur potentix inter fefe diñin-
âx atque diuerfx , vtpote appctiti-
ux,intclleâiux, fcnfitius,atq; alix,
í oni,6¿ vegetationi deferuiunt,pre«
cipuum quod in tota hac quxftione D. Tho.
vocat in controueríiam , eft, an pafsiones ani-
ins inueniantur Tantum in parte appetitiua
fentientc, an verá etiam in voluntate,& intel»
Vtr5 pafsio leâu collocari pofsint. «jEtquidcm quôd in
nes in Intel intelleâu pafsiones fi tum habitant , & locum,
lefcb repe- manifeftum apparet; tum,quohiam intellige-
riancur. rc, quoddam pari eft, fi Arifto.fides adhibca«
Arifto. лиг. 3>de anima, cap. 4. tum verö,quoniam D.
Pionyf. <Di0nyf.c2.de diuinis nominibus,laudás prx-
ceptorcm fuum virum fanâifsimum Hiero-
tbzum, inquit,ipfum diuina didicifie,cùm di
urna paterctur : ac diuina patinen poteratin
parte fentiente,quippe qux diuinx perpefsio-
nis capax non eft : ergo pattebatur fecundum
.partem intelligentem. Щ Deinde. Paísio(tcfte
Dam afc.lib. z. с. i г .) n ihil eft aliud , qui motus
Secundo, quidam ex vno in aliud : at intellcâus ex vno
.in aliud raouetur,cùm ex principes ad côclu-
fioncs difeurrendo, & fyllogizando progredi
Tertio. tur; igitur , &c. % Prxterea,pafsio ctiam pro-
prijfsimè fumpta, ibi locú habet , vbi receptio
vnius , cum altcrius expulfione inuenitur : fed
in intelleâu receptio vnius,cum akeriusabie-
âionc confpicitur , vt cum deftruâo errare,
Jcientia reci pitur , & vitiofis habitibus défini*
âis, ftudioU gignuntur ; ergo, &с..Щ lnfuper,
potentix rationales (teile Arift.) habent fc ad
oppofita : fed in intelleâu reperiturfurama
XXIi
H7
beatitudinis deleâatio , vtdcmóflrat Arift.i.
&.10. Ethic. ergo in intelleâu pateir reperiri
triftitia , & conlequenter in eo eft conftituen-
da pafsio. Щ Tandem , anima noftra in opera Vltimo;
tionibus intclleâus , in quibus moue tur per
dona Spiritus fanâi, vtpote per donú fapie».
tix, intclleâus, & conlilij, in his inquam ope«
rationibus potiùs mouetur quodam Spiritus
fanâi impetu, quam femoucat, potiùfq; diri-
gitur , quàm feipfam dirigat: ifti ergo Spiritus
iànâi impetus inter pafsiones recêfendi funt.
Idem demonftratur de prima intelleâione
noftri in telleä us,qux an tecedi t ora né volun
tatis actum ; fi etenim alius fuiffet voluntatis
actus , iam prima intclleâio non effet; nihil
namquc volitum eft,- quin pnùsfuerit cogni«
tum. In hac crP> in tclleâion e, n oiler intelle-
âus potiùs mouetur , quam feipfum moueat,
& agitur potiùs, quàm fe agat. % Quod vero Vrrflin vö2
in volúntate pafsiones inueniantur,manifeftú luntate col
apparet : in ea liquidem reperitur deleâatio, locetur paf
& gaudium; deleâatio vero(aurore A rilt.)nó ño.
eft operatio, fed pafsio operationem confe- Primo.
Anlto. •
quens. Huiufmodi argumento Scot, in.i.d.i. Scocus.
q.3.&.4. d.45>.q.2.1abefaâare conatur D.Th.
fententiam , qua afferit in hac quxftion e, paf
lones tantùm inueniri in parte appetente fen-
fttiua. «Ц Idem ex lacra Theologia com proba» Secundo,
tur.qux apertc doect, ex aâu, iiuc amo. с v o -
luntatis, nafci quendam impt rum , & afflatum
erga rem amatam. Ex quibus probant Theo-
logi, patrem, & filium fc amando , prodneere
impulfum,& fpiritum, quo mutuo le amát. In
volúntate ergo, prxter aâum,eft quidam im .
pulfus quo trahitur in rem a m at am. In con tra-
rium eft fententia omnium philofophorum,
tarn Peripateticorú, quàm Stoicorú, dicentiú,
pafsiones animx ram um in parte fentiéte с (Te
collocandas. Subfcribunt etiam his fanâi Do
âorcs, Damafcenus , Gregorius Niffcnus, O. Damafe»
Tho.vt in hac quxftione videre eft.Sufi'raga- Gregor.
turetiá fanâa feriptura , qux appcllat pafsio D. Thorn.
nes carnis,qux operan tur in membris n oïl ris.
«RPro huius quxftionis expofitionc recolen-
dumeft ex hisquxdiâafunt, Pafsionis no-
men multiplicem habere iigniñeationcm.
. Quó ergo dariùs qux 11i o ehicidetur , fit pri
ma conclufio. % Si pafsio vfurpcturpro qua- Quomodo
uis receptione , in intelleâu noftro pafsio* pafsiôes 19
nés inueniuntur : intelligcre namque , quod periâtur ¡o
dam pari eft, & recipitur in intelleâu, à quo jntelleâa*
proncifeitur : & incadem Ognificationc, vtl- Prima i
lc , eft quoddam patijimo omnis aâio imma-
jjejos hac ratione eft quxdam pafsio; recipi
tur enira in agcnte,àquoproducitur. Щ Secú-
Secûd.cfeg
da códiüio. Si pafsio fumatur pro receptione
vnius
 348 F.B.Medinae
vnius, cum abiedionc contrarij, certikimè
in intellcdaconftituitur: nam, vt demonüra*
tum eft, intelledus alicjuando abiedo errore
rccipit fcientiam, & dertrudis vitijs,fufcipit
Твгаасбе. habitus ftudiofos. ^Tertia concliilio.Si vfur-
p*ctur pafsio proinclinatione,& propcnlione,
qua res naturae ift proprium commodü indi»
nantur, hac ratione pafsio in quauis natura in-
uenitur, fiue cognitione prxdita lit, (Sue illius
lit cxpers. quod in fuperioribus demóftratum
Quart* có. eft. «J Quarta conclufio. Si pafsio accipiatur
Qux nam pro pafsione animali, ex cognitione cóuenié-
paftionei tis,autdifconuenientisprouenicntccum qua-
latum repc dam corporis tranfmutatione,tantuminueni-
nanturia ' ■ • r r • » j j•
appetitu tur 10 Parte aPPet,t,ua lenlitiua. Ad quod m-
ienficiuo. telligendum, cóliderarc opcuyt,animam no-
•ftram,licèt fpiritus fit proptcrxoniundionem
quam ad corpus habet , compati ipfo corpore
Clarean i- patiéte & perturbato. Quod quidem duabus
шараги- de caufis cuenire pote ft : Prima,quoniam ani-
tnr cú cor- rna,forma eft,qua» corpori vnitur.quare debi-
putpatitur. 4itato corpore, debilitatur vnio anima; ad cor-
pus , ac fubinde ipfa anima. Et ita hoc pafsio-
{lis genus, initium fumit à corpore,&in anima
habet finem& term in um : cóburitur corpus,
mccror tranfit adanimam. Itaque prxdida
{>afsio ingrcditur vfque ad potentias rationa-
es : rationales namquc poten tix radicátur, &
habent fundamcntum in cflentia animç:dcbi-
litata igimr effentia animar, debilitantur fub
inde potenrix anima-, alio modo pafsiones
corporis ad awwnam tranfotmt ; nam lxfo , 8c
perturbato órgano , perturbancur facúltales
potentiarum , quae à tali órgano dependent,
ac fubinde peraeddens, & ex confequenti Ix-
ditur facultas rationalis , in quantum rccipit
auxilia à poten ti) s, que órgano corpóreo vtú-
tur; nihi I enim eft in intelledu.quin priùs fue-
rit in fenfujà neceíTum eft intelligente phan»
tafmata fpeculari ; 1аИа ergo parte feniitiua,
lxditurintelledus , fequunturque dcliria,&
infanix.
«J Secunda caufa ob quam contingit animam
noftrarn pati cum corporis pertuibatione , ex
pon en da eft ; haec nam que ad noftrum infti-
Uttum maxime fpedat. Eft ergo aliud genus
pafsionis, quod quidem initium fumit ab ani
ma, & tinitur in corpore; & hxc pafsio voca-
tur animalis:oritur enim ex apprehenfionc, &
appetitione animalis , ad quam confequitur
Eerturbatio corporis; liait tranlmutatio mo
llis, fequitur ad operationem motoris. Qua-
reex diuerlis animalis affedionibus, varia: in
corpore oriuntur perturbât iones. In lasticia &
gaudi о dilatât ur cor , qua Ii vclit ülud bonum
fuis manibus fufeipere; in mecrore ic triftiti»
Expo fin Prim.Secun.
conflringstur, & retrahitur, quafi vclit illud
malii fugere : in ira feruet ; in timoré frigefeit.
Quare aütem tarn varix cordis palpitationes
ex animi noftri affcdibusoriantur,aliaqux-
ftio eft, qux in alio loco commodiùs expone-
tur: Nuncrcm condiidentcsjdicimus hoc ge Dccifie
nus pafbionis in parte rational! collocari non quxlUó
pofle;nam facultas rationalis non vtitur órga
no corpóreo, ñeque etas officium eft immuta
re corpus immediate. Hoc igitur genus paf-
fionis, quod fecum affert pert urbationcm cor
poris, in parte rationali non debet collocari.
Rurfus dico , hoc genus pafsionis in facúltate
nutritiua , aut vero vegetatiua collocari non
polfc; nam hxc facultas tantiim eft in interio-
rem materiam agens. Mox definio,hoc genus
pafsionis in parte apprehenfiua feniitiua non
pofle conftitui. Í Pro cuius explicatione no-
tandum eft , Organum enrporcum dupliciter
pati; V no modo,tranfmutatione fpiritali,velu-
ti cùm vifus rccipit intentionem , &fpeciem
coloris,non recipit colorcm,fed intentionem
- colons: alio modo , tranfmutatione mturali
tranfmutatur , vt cùmcalefdt , autfrigefdt
plus nimio : & hase tranfmutatio per accident
fe habet ad operationem partis fen (mux ap-
preheniîux. Cxterùm hoc tranfmutationis
genus per ft fpedat ad operationem partis
appetitiuxjquaproptcr in definitionc motus
appctitiux partis ponitur hxc tranfmutatio:
definiturenim ira, quôd fit accenfio fangui-
nis circa cor. Alia huius rei demon ltratio eft.
Nam cx apprchenfione facultatis feniitiux
nunquam (cquitur corporis perturbatio , nifi.
ratione appetirionis , qux eft veluti primus
motus. Quamuis enim cxiftimemus malum
mortis efl'e terribilifsimum , nunquá iiigimus,
& time m u s , nifi adfit appetitus , qui ad 1 11am
rem fe habcat tanquam ad terribrlifsimam , 8c
maxime incommodam. Vlrima demonftra-
tio eft. Nam pafsio nihil aliud eft, qua m qux-
dam indinado , qua agens trahit paffum ad fe:
fed anima noftra magis trahitur ad res ipfas
per vim appetitiuam,quà m per vim apprehen
fiuam ; trahimur enim appetitu ad res ipfas,
Erout funt à parte rei ; in cognitione vero tra-
imur ad res ipfas, prout funt in cognofecme.
Ex didts confiât, hoc genus pafsionis t an tum
in parte appetitiua fenfitiua effc collocan-
idum. Sed quanquam ifta certifsima fint, &
Philofophorum , & Theologorum fentcn tijs
confírmate, & ea vera efl*e,& ratio, & fides
conuincit j dicimus etiam in parte rationali
inclinations quafdam cflc , quas iure Opti
mo pafsioncsappellare poflumus , & iftx funt
potifsimx. .. : .
^Pro
 , .:. • I. :.* ExpofitiôQua?ftionis. XXIL '
Щ Pro cuius expofitionc notandum eft, qua-
principb túor efle principia quibus homo dirigitur, &
<,UÍbo*ft^* ordiiutur in fuis operationibus ex parte fa*
"rnfcióe с*1"3"* cognofcentis j fdlicet , fenfus , ratio, intclligitur illud; Fortis.eft vtroors dilc&io, .
¿ifjgi p¿f fides j Spiritus fan ¿ti infpiratio extraordina-
ria , & praeter legem communem. Primum
principium, nobis, acbrutis commune eft-.fe-
cundum conftituit nos homines : tertium
conftituit nos chriftianos, & pios: quartum
conftituitños diuinos, & Deos. Przterea eil
notandum, vnumquodque iftorum princi-
piorum habere fuum regnum , & imperium,
vitra quod nonprogreditur. Senfusextendit
fe vfque ad fenhbilia ; quod li in perceptione
fenfibilium fallatur , à rationc corrigitur , &
emendatur, vt eft . vidcre in báculo in aqua
immerfo , qui fradus apparet , cum reuera j>erhibet fpiritui noftro , quàd.filij Dei »WWM'Ro'e^g,
non fit. Ratio Yero extcnditfe vfquéad ve- ' reftimonium vero Spiritus fanât eft infalli- Secundo. 1
litases humanas : quód fi in carum cognitio-
ne erret à fide corrigitur , quae intelledum
captiuat in Chrifti obfcquium , & deftruic
omnem feientiam, quae aduerfus Deifcien-
tiam fc cxtollit. Tertium extendit fc vfque ad
ecelos , & vfque ad interiora vclaminis, &
vfque ad ea, quae nemo nouit , nififpiritus
Dei qui in ipfo eft , nobis autem reuelauit per
t fpiritum fuum: de quo luminc dicit Paulus;
Iuftus meus ex fide viuit. Quoniam autem
hoc principium imperfcûc à nobis partid-
patur , neccfùm fuit vt à Deo varijs illumina-
tionibus illuftraremur , ficati pupillus à p*da-
gogo dirigitur. Qua de caula oportuit quar-
tum flatucre principium , fcilicet diuinam in-
loais.1* ipirarionem , de quo Paulus ad Romanos.8.
Quicunque fpiritu Deiaeuntur, hi filij Dei
funt. щ lllud infuper confideratione dignum
cft, quodqucmadrnociumcxcognitioncfcn-
fitiua oritur inclinado, & propenfio adfen-
fibile bonum , quam pafsioncm appellate fo-
lemusjitaexcognitionerationishumanseori-
tur in nobis quídam inclinatio lcngè purior,
qua natura trahimur ad beatitudinem appe-
tendam,addiligendum Deum fuper omnia,
ad omneque genus virtutis colendum. Vn-
de inférant Theologi , virtutes efle fecun-
dum indinationem naturalem, vitiaverô con
tra naturam. De his indinationibus animo
noftro infitis ab autorc natura , vide Diuum
Bafil. in afceticis capitulo fecundo y& tertio.
Ex cognitione fapienris diuina , aut ftdei fa-
pcrnaturalisoriturin nobis, libere tamen,qui-
damaffeâus amorisdiuinus, quo in flamme-
ta fponfá dicebat ; Quoniam dilcâione vul-
nerata fum. & iterum ; Quoniam amorelan-
gueo. Simili modo affeäus dicebat Regius
vates; Heu mihi quia incolatus meus prolon-
t: * "
34$
gatus cft.6i iterum , Sitiuit anima mea ad Deú
fontcm viuum, quando veniam,& appare-
bo ante faciem Dei raci? De hoc incendio' ,
dura licutinfemusxmulatio. Pratcrea ex in-
clinatione diuina extraordinaria, & praeter le-
gem communem , oritur in nobis quidam,
Spiritus fancti impetus, quo ducimur in ope-
ribus nollris. De hoc impulfuintclligituril-
lud, Trabe me poil te. , & curreinus,&c.& il-
lud Ll.omanorum.8. Qui fpiiitu Dciaguntur, Rama.»;
hi filij Dei funt. ; : ■ --,q
%Scd de his impulfibus magna contfötierfia Vcrfipofii-
eft , vtrùm pofsimus cognofecre quod à Deo mus cogne
fint. Et videtur cognofei poflfe.: nam ad Ro- ,feere Dei
manos. 8.dicitur; Ipfe fpiritusteШmonium;p™^íu,•
bilc.ergo. Deindc.i.adCorinthios.í.dicimrj л.Сог i.
Nos fpiritum Chrifti accopimus , vt feiamus
quae à Deo donata funt л obis : qrgo per fpi-
litum Chrifti qertifsimè cognofçcrc poilu-)
mus Spiritus fan&i dona , quibus mouemur. Tertio:
Prxterca. i. ad Corinthios. 12. .dicitur inter; i.Cor.u,'
fidèles cflefacultatemaddifcernédiim vtrùm vlcimo.
fpirütus ex Deo fint. «V. 2. ad Corinthios vlti» t.Cor.rU,'
mo. Vofmctipfos tentate lî eftis in hde,ipli
probate : an non cognofeitis quod Chriftu*
habitat in Vobis ? niti forte reprobi litis. Cul
confonat illud. i. Ioannis. 4. Probate fpirims x.loia.^
Vtrùm ex Deo lint. In con trari uni militât il-
lud quod dicitur. 2. Corinthiorum.n. Ange. i.Cor.ii.'
lum Sathanae faepenumero transformare fc in
Angelum Iuris«. .
ç Pro huius quaeftionis expoGtione fit pri- prfma №£
ma condufio. Qujlibet fidelis certo & infal- Fidelis cet
libi liter cognofeit fe illuminari à Deo fide Jp cogaos
fupernaturah . id eft , certo cognofeit fc han fcigí Ь*
bere fidem fupernaturalcm. Probatur ex illo rc em"
D.Pau.2.adCorinthios vltimo. Vofmctipfos . f»rTlTfrM
tcntate fi eftis in fide. Probatur infuper ülu-
ftrium virorum autoritate. D. Thorn. in ilium о.тЬопЦ
locum Pauli docct , pofle nos cognofcerc ,
quod fidem informen) habcamus. idem afle-
rit infra quaeftione.. 112. articulo quinto ¡ ad
fecundú. D. Ambrof. Diuus Chryfoftomus, AmbroC
Theophilaétus , Lyranus, explicantes addu- CUyfoft,
étam fententiam , dicunt nos pofle ccrto cq ■ Theophi.
gnofcere fidem miraculorum. , qua? non mi- ьУгааи*«
'nus diuina eft * quam catholica, Deinde ог.ь
nés Doctores qui noftra «täte fcripfeiunc
contra Lutherum pro compcrto liabent,
quod fi homo effet tara certus fe, habere gra-
tiam , ficut eft certus Deum efletrinum&
vnum , certo & iofallibilitcrcognofcercc fe
habere gratiam. Prütcrea homo cluiftianps
pararas
 F.B.Medinae
3*°
рагаш$ eft negare omncmfenfum, fcientiairij
& eutdentiam , potiùsquam à perfiidfiöne fw
dei difcedat. ergo habet in fe certitudincm,
omni aliaCertitüdinecertioremj alioqui qua
potefit rationc ánimum ita habere prxpara-
tum? Sed & illüd videtufeuidens argumen
tan! ad idem cbnfirmándum.Si namque chri
ftianus non habet certitudincm infallibilcm,
fe habere fidem fupernaturalem,fcquitur pof-
fe illum mérito dubitare g vtram fuus aflenfus
i TS fit faillis; quod quidem falfum clTc , ex со
patet: quoniam dubiusinfide, infidelis eít.
•■r<''7QuÔdbcnèfequarur,patct. Nam chriftianuí
• • 1J--r-potéft dubitare , an fides quam habet , fit di-
;'ч,*:,* 'ruina, an humana; qua; fallax clTepoteft: er.
o. poteft dubitare , vtrum fuus aflenfus fit
»s ... í^lla*. Sidicas, chrhtianum dubitare pofie*<#
uí4! vfriim credat tanta firrílitate & certitudinc,
«* ■ qnantam reqtlirit fides diulna;cçterùm ex par
te obiefti certum efle , quôd Deüs eft tri-
nüfs &vnus: Contra ; nam rogo , quifnam
cofïfert earn certitüdinem , omni certitudinc
jL.-ní m aiorem , qua chriftianus credit ex parte ob-
- J- 1 it&i Dcum -efle trinurti íc vnum ? certè tan-
•о"тг • temmddo alumine fupernaturali , & diuino
poteft talis cenitudo prouenire. Mox , ab eo
quôd res eft , vel non eft, propofitio dicitur
▼era vel faifa , allen fus dicitur verus vel falfus:
&dqu41ibct Chriftiamrt eft certus abfque hz-
ïh fitatione & infallibiliter,Deum à parterei efle
trinum & vnum : ergo habet certitudincm
■! ) infalübilem , qua certus redditur, aflenfum,
fuuin efle certum, tc infalübilem. Denique
lumen fidei fupernaturale ad hoc ponitur, vt
- . ' " prxftet nobis certitudincm , qua diuinis do-
I quijs adhxrere pofsimus ; prxcepit namque
nobis Deus vt diuinis rcuclationibus certo,
& infallibilitcr hxreanms : ergo concedit
etiam nobis lumen aliqtiod in nobis talem
certitüdinem producens , alioqui deficerct in
neceflarijs.
^[Scd contra i (tarn fentcntiam funt magna!
argumenta. Fides tantùm reddit nos certos
de his qux proponit Ecclclia credenda ; eft
enim fidei magiftra: fedEcclefia nonpropo-
"• '* ííit , quôd ifte % vel illé habeat fidem diuinam:
ergo non eft certitude infallibilis, qucmlibct
chriftianum habere fidem diuinam. Deinde,
quôd habeamus fidem diuinam , non pendet
folùm ex dkiina reuelatione, fed exnoftro
corde , & ex noftro confenfu , atque ex fir-
mitate quacredimus :fed nemopeteft certô
Cognofcere , fe credere ea firmitate qua opor
tet; fx-pe enim mens humana mentitur fibi,
vt patet in hxretico, qui conftantifsimè cre
dit fe habere fidem chriftianam: atque etiam
Expof.in Prim.Secun.
patet ; quoniam aflenfus fidei humanx, eft
fimilis maximè fecundum fubftantiam , ai*
fenfui fidei diuinz . Przterea , peccatum
infidelitaris ex ignorantia culpabili proco. ^
dens , difsipat fidem , vt patet in hxretico,
t ч
qui arbitratur fe habere fidem diuinam : fed
nemo hominum cognofeerc poteft fe non,
verfari in aliquo errorc culpabili circa fidem,
iuxta illud ; Delicia quis intelligit ? &c. De
his peccatis loquitur Paulus, quando in quit;
Mifericordiam confequutus fum , quoniam
ignorans feci in incredulitate mea. Infuper
potifsimum teftimonium ad cognofeendum
nos habere fidem diuinam , eft , mortem
oppetere pro ea : fed hoc teftimonium eft
fallax , vt patet in hxretico , -qui pro errore
defendendo moritur. ergo. Poltremô, pro-
babiliséftTheologorum opinio, quôd fides
nunquam infunditur fine fpc , & chántate:
atque adeô certum eft fidem diuinam fem-
per comitari fpem , nifi per defperationem
auferatur: ergo Ii chriftianus eft certus cer
titudinc infallibili fe habere fidem , aliquan»
do erit certus eadem certitudinc fe habere
charitatem, & fpem; quod eft hxreticum : Re
tad enim feit , vttùm odio , vel amore di-
gnuslît. ■ . •¡•■••i . •
Щ His arguments refpondetur primô, cuique Soluttëei.
chriftiano euidentifsimum elle fe credere,
nam hoc in le experitui: vndc Auguftinus.13. Anguft.
de Trinitate inquit ; Video mrcredcre,fi cre
do. Secundo refpondetur 4 non efle certum
Certitudinc infallibili quôd chriftianus cre
dat per i n fu fum fidei habitum : non enim eft » M •
certum certitudine infallibili talcs habitus ef-
fe conitituendos , vt infrà demonftrabitur.
Tertiô refpondetur , efle certum quemque
chriftianum habere aflenfum fidei diuinx,
quaproprer non petimus à Deo vt det no-
bis fidem , fed vt augeat earn nobis; ñeque
deprecamur ilium vt iiluminet nos , cùm
iam veram habeamus fidem , fed vt radicetur,
& confirm etur in nobis fidei coy ni ti o. Dico
quartô , inter gratiam , & fidem , efle latum
diferimen quoad certitüdinem : primo, liqui
dem fides habet regulam extemam,per quam
examinatur an lit vera, feilicet, Ecclcfiä Chri-
fti vifibilem : at gratia non habet eiufmodt
regülam per quam expendatur, & examine- -!i¿<
tur. Deinde, fides conftituitur in intelleâu
ad dandam certitüdinem , . exterum gratia
non collocatur in intcllcrîu , ñeque ad illam
attineteertos nos reddere. Przterea , gratia
depender ex Dei acceptatione , fides vero
minime. Hxc tarnen cum in difputationem
de gratia iucidcrimus,fuuus expon cniur.
Secunda
 .m1 Expöfitio Qugeftionís.
Secúd.coc. fpSecuhda concluíio-De alijsimpnlfibus>qui-
De quftus DU¿ anima noftra à Spiritu lando mouetur,
impulûbus non p0teit nobis cenó conftarevtrùm à Spi-
firaus° Pco-"tu ^an<^° fint, nifi per reuelationcm j vt pa-
co-
gnofcere tet ex ílío íoaniifis. j. Spiritus vbi vuk , fpirat,
eos effe i & vocem eiusaudis, & neícis vnde veniat, aut
Deo. quo vadat. cui confonat illud lob. 4. Quafi
loan.), furtiuc fufeepit auris mea venas, id eft vias fu.
lob. 4.
furrleius. & itérum capitulo nono. Si venerit
ad mc,non videbo cum, & fi abicrit,non intel
Ijgá. rurfus; Si fuero fimplex,hoc ipfum igno-
rabit anima mcji. Denique, íialiquademon-
ftratione poflet nobis confiare quod Spiritus
fanéli habeamus impulfum , eflet prxcipuè
quando paratïfumus proDeo fubire mortem:
x.Cor.13: hoc autem fignúfallaxcft;diatnamquePaul.
Si tradidcro corpus meum i ta vt ardeam, cha-
ritatem auté non habuero , nihil mihi prcidcíl
i. ad Corinth. 15. - -
Ten. e8el. щ Tertia conclude In fpirituum approbatio-
Oportet vi nc oportet virum prudentem cautifsimum
Sentóinn c^e' tumj4uomam AngelusSathahx fepifsi-
ii'tuum ар. ft in Angelum lucis transformat ; tum ve-
ptobatiôe, rà ob multorum vtriufque fexus experimen-
tum, qui dxmonis illufionibusfunt deeepti,
varijque Theologi graues in eorum appro-
batione fuerunt infckcifsimè lapfi, fpiritus di-
feernere nefeientes : tum etiam propter fan-
dorum Patrüiri doebinam , qui experientia*
& bellis fpiritualibus maxime fuere inftru&i:
iltí autem grauifsimè admonent , huiufmodi
fpiritus , & impetus , communiter efle repro-
bandos : tum prxterea, quoniam fpiritus ni, it
funt diuini, debent efle fupernaturales, & mi-
raculoíi,quaado funt extraordinarij: miracula
autem non fiunt à Deo nulla neccfsitare po-
fita,neque publice patrantur,nilî in fidei con-
firmationcm:ifti veroimpulfus praeter com-
munem legem, funt fecreti, iuxta illud; Secre-
tHm meum mihi. Prxterea , perfon.x quae pa-
tiuntur hos impulfus, fxpifsimc eos alijs mani
feftant, qua; manifeftatio eft contra diuinam
feripturam , contra fanftorum doftrinam , &
contra humilitatis virtutem.
Triplex äx щ pro maiori huius explicatione feiendum
nionaxnim eft,impulíum dxmonistriplicemefle;violen-
tu U9m tum, iraudulentum , & malignurn» Impulfu
violento afflixit lob permifsione diuina,i
qua violcntia fola humilitatc eft liberatus , vt
patet; Dominus dedit, Dominus abftulit, &c
& exillOjNudus egrefius fum devtero ma-
* tris тех , & nudus reucrtarilluc: atque etiam
ex illo; Si bona fufcepimus,&c. Eadem ratio»
ne liberatus eft Paulus à dxmone colaphi-
zante eum. Fraudulentus impulfus, violento
perniciofiore'ÎT>cùm fitmagjs occultus. lftç
XXI L
55«
ve'rô impetus fallit hominem fecundiim от.
ne genus deeeptionum dialeäicarum, & iux
ta quemque ftratagematum modum,atq«tf
omni induftrix & nequitix differentia ; celat
fc.nonnunquam fei heologum oftendit,ali*
quando prxlatum, itcrum confclhrium , &
nonnunquam folitarium. Quando Euam de»
cepit , perfonam induit Theologi; & (imili
rationc quando allegans feripturas Chriftura
tentauit: in actibus etiam Apcftolicis Yirum*
agebat Thcologú ciim in pytnoniffa dicebat;
Iftihomines funt ferui Dei excelfi, quivobb
annuntiant falutis viam: quant prohibuit Pau
lus, faciebat enim hxcpythoaifla m2gnum
domino fuo quxftum. Itaquc dxmone im-»
pellen te , & Deo permútente , alijs datur fer , л" •
mo fapientix , alijs fermo feientix , alijs verá
donum linguarum, &c. Qyod vero dxmon
pofsitiftainducere, D.Pau. loquens de An* Paului,
tichrifto doeet; Quapropter diabolus habet
fuos Apollólos , fuos Prophetas , fuos Euan*
geliftas , & Doctores , Martyres , & Virgines
ad confirmationcm corporis reprobi: Quó
verô Sathanas transformeturin AngelumJun
eis, Sc pofsit opera fuaexecutioni mandare,
primum feminat fpirirum fuperbix,vt deci-
piat hominem, aceum ambulare efficiat in ,4,"э
magnis,& fupra fe mirabilibus : hac fraude Sc
dolo femetipfum deeepit , cum dixit ; Similis
ero altiGimo: eadem que nequitia primos de
eepit parentes, cum dixit ; Eritis iicut dij , &c¿
& alios miferosita infclicifsimè decipere con-:
lueuit : quibus ciim lint innumeris complican
miferijs , prxcipit vt femetipfos tanquam
Deos adorent, & colanf. Alio modo decipir,
inducendo, & fuadendo carnis peccata ; quod
û expulfum femetipfum viderit , prouocat ad
peccata fpiritualia , fçilicct ad fupcrbiam , &
inanem gloriam, Sec. Aliam prxterea frau-t
dem ncciit ; reficit namquc fuos cibis dclica-
tifsimis, & ex ad ¡pe fanctarum fcripturarum,
& meditationum : hoc autem prxftat,vt in
fuperbix fpiritum indu cat; atque hum (modi
infinitisvtitur captionibus. Malignus fpiritus
eft ,quando ex pura , & cogitata malitia prouo
cat hominem ad peccandú. Illud tarnen aduer
tendum eft,malignum fpiritum non pofle fer
ri in malum fub mali rationc; quoniam nemo
intendens ad malum ( vt ait Dionyf. ) opera. DionyC
tur. Hoc igitur impulfu dxmon malignus
quxrit phantafticam,& fuperbam libertatem.
Exponit hoc D. Auguft.:. confefsio. à cap.4. Argum.
vfque ad.8.de pomoium furto,quod cum ad-
huc puerulus effet, commiiif rcondudit eniro;
peccatum haudquaquam deledationi iibi
fuiffe, fed libertatem ¿alian 1 peceádi. ImpuHu
ifto
 351 F.B. Medina? ExpoCin Prim.Secun.

ifto trahuntur, qui cùm malefeccrint , dclc- CLVAESTIO ХХШ.

¿tantur, & exultant in rebus peísimis. Atquc
hice de dsmonis impulfu dicta fuíficiant.
Quar.eócl. ^ Quarta conclulio. Impetus, temeré, & line
ípuitus nú ratione, non íunt reprobandi : dicit namque
íunt teme Paulus.i.adThcffalo.5. Spiritum nolite extin
ré reproba gúete , prophetiarn nolite contemoerc , om-
ai.
i.TheíTj. nia probate, quod bonum eft tenete , ab om
ni fpecie mala abftinete vos. cuiconfon.it il-
i.Iojb 4. íud. ti loan. 4. Probate fpiritus vtriim ex Deo
lint. Et certc negari non poteft, quin aliquan-
dohuiufmodi impulfus à Deo deriuentur.
Qu|n.e5cl. 4 Quinta conclulio. Adprobandum fpiritus
Rcgulz ii vtriimcxDeolint, multisrationibusvtuntur
probandos fan&i Patres. Primumeft,pcrdoârinamfi»-
fpintus. crarum feripturafum: docent cnim Гасгав feri-
pturx quemadmodum fpiritus difeemantur,
& quo nam modo veri prophets à fallís di-
• • :- : feriminentur, Secunda via eft , per infp iratio-
ncm quandam internam , de qua loquitur co-
Aupiift. piofe D.Auguft.j. confefsionum.c.ii.&.iz.&
Hugo de Hugo de Sancto Vidore , in foliloquió de
s.v»a. arrha Inima:. Admonent tanien Doctores,
hoc cílc manna quoddam abfconditú , quod
nenio nouit, niti qui accipit. Tertius modas
E;rtinet ad officium hierarchicum , nam in
i.Cor.ii. cdefia(vt ait Paul.i. Corinth. IS.) alijs datur
fermo feient ix, &c. Quarta ratio ad exercitiú
afsiduum in opere virtutum , & in fpirit uali-
bus pugnis attinet : oportet enim diferetorem
fpirituum experiri in fcpugnam diuerfarum
affectionum fpirrtualium , & quod nunc in
co.1u.ti afeenderit, nunedefeenderit inaby-
fos , & viderit mirabilia Dei in profundo ; qui
enim n3uigant mare, narrant pericula eius:
qui hic experimento minimè comprobauir,
quid nouit \ lllcitaque iudicatur idoneus ad
fpiritus difeernendos, qui in facra Thcologia
apprimt- cruditus, in primis fpiritualibuseft
optimè verfatus. Quintus modus eft ex operi
bus; dicit namque Dominus; A fructibus eo-
lum cognofectis cos. Ifta; regulx generales
ргзЕ oculis habende funt in fpirituum difere-
tionc: regula; vero particulares , funt infinita;,
Gerfon. q»as profequitur Gerfon in trafta. de im pul-
libus , & in alio tracbtu de approbatione fpi
rituum , & de vilionibus , & de veris , & falfis
rcuelationibus. Atquc haclenus depafsionú
fubicdo. In cuius quxftionis difputatione,
alij nonnullas immifcent quarftioncs , vt vtrú
in Chrifto Domino fuerint pafsiones ; vtriim
anima corpore exuta veré patiatur,atq; adeó
vtriim anima in corpore exiftens, veré ex cor
poris coniundione patiatur. Hastamen qusc-
ftior.es óptimé pertraétat D. Thorn, de voit.
quïft.26.ar.i.2.&.j.
De differentia pafsionum ab
inuicem,quae habet articu-
los quatuor.
ARTIC, PRIMV§.
f Vtrùm paßiones , quafunt in conçu*
pifcibtli, diuerfitftnt ab bis quafunt
in irafctbtli.
^[Conclufio affirmatiua.
ARTIC. SECVNDVS.
fVtritm contrarietas paßionum ira-
fctbilisyßtfecundum contrarietatem
boni ir malt.
^fConclufiocft affirmatiua.
ARTICV. TERTIVS.
y Vtriimfit aliqua anima paßio non ha-
bens tontrarium.
^fConclufio eftaffirmans.
ARTIC. CLVARTVS.
fVirum ßntaliqua paßiones différen
tes fpecie in eadem potentiation con
traria ad inuiс cm.
COnclufio eft affirmans , tarn
loquendo deirafcibili, quam
de concupifcibili.
CIRCA TOTA M HANC
qusftionem annotationes &
argumenta.
Ifputat D. Tho. in hac. q. X X 1 1 1. De numere
de numero, & contrarietate pafsio-.P»f*i°nU11»»
num. Vt verö pafsionum nume
rara inuenire pofsimus,eft primo
intelligendumjPafsionum quafdam effe fum
mas,acvelutiin ifto genere primas; alias verá
fub his fupreinis pofitas*, & conflitutas. Qui
dam fané duastantîun pafsiones ftatuerunt,
völuptatem fcilicet, & dolorem; alij,vtStoici, staid.
his alias duas copulantes, metum , & cupidita-
tem , quatuor pafsiones intellexerii t, & quidé
hoc confilio : Nam vniuerfam pafsioncmex
boni & malí opinione proficifci diccb an t , ita
fané,
 Ех^ЖоОижШош^ХХШ* : ЛЯ
•fêi 5t:V fané, vt ex opinione boni pra:fentis,volupta«-
ip : ï л silk tem procederé prsdicarent; ex opinione abfen
- .J!»liqi» (jj k cupiditatero ï ab ea veto qüar eil mali peat*
" 'ill ^entJS> dolorem , ficuti ab ill â qua; eil abícntis,
metum. Galcnus, quinario numero pafsiones
complexus,easdiccbat;dolorem,iram, excan-
. defcentiam,metum , &c cupiditatem ; qua verá
ratione pafsiones di uiderent ur , intad um reli-
D.Tho. quit.Diuus Thomas,paísiones,furoma ingenij
dexteritate , part it ur ex earum fubiedo , obie-
PaWones do, & ceteris adiundis. A fubiedo quidem
f^JbS diuerfi^em-^fvoôes fortiuntur ; quoniam
* earum,quEdaminconcupiícentia, feuconcu-
pifcibili,alix in iratcibüt locantur; inter fe di-
rebanv- ucrfe,quippècùm fubieda diítinda fint,vt pri
ma parte , deraonilratione comprobar um eft}
diuerfarum namque potentiarum,diuerfi funt
adus,vt in vifu,& audit и contemplan quit-pee
teil. Hadem diftindio alia confirmatur ratio
ne : diuerfas namque potent ias , in diuerfa ob«
iedaferri eft neceüe.vt liquido conftat. Ergo
•efe»!' diuerfarum potentiaru m pafsiones , in diuerfa
obieda tendere debent : pafsio namque in ob»
iedum fue potentia; fertur : fed luce clariùs
apparet , pafsiones obiedo diisidentes , fpecie!
etiam diftinda.s eile, vc amor , & odium : ergo
t pafsiones in diuerfis potentijs fits , inter fe
. . dtucríe , ¿V cond iiiin et з? funt. Idipfum tertio
probatur : Adus enien diuerfarum potentia«
rum, noafoliim fpecie , fed genere etiam di«
ftinguuntur, vt viderc & audire, velle & inn
telligerc: velle liquidem & inttlligere , longo»
ínter fefe diilant , quàm intelligefe homine m¿
& leonem; qua; opera cum intra eiufdemob-
iecti amplitudinem contineantur, tantum fpe
cie diilinguuntur : at pafsiones ira fe ¡bilis, &
concupifeibilis , (unt actus diuerfarum poten-*
tierum: non ergo fola fpecie, fed genere etiam
diftindsefunt. Ex quibus facile difcrimen in
ter fpem,& defiderium percipietur. Sp
que in irafcibilt coniUtuittuVdefideriurn
Porifílm* foincoacupifcibili collocatur. Prœcipua ta.
d liferent!* píen pafsionum differentia ex obiedo iumi-
patsiorium
fu mitur ex tur;"nini$ cni m animar arîedio , adió qua»-
obieâo. dam eil adió verô , à principio agente fpe-
ciem(umit,vtà calore calefadio, & illumi»
natio à lumine. Rurfns , omnis anima* äffe-
.«и»? óio,paJsio"quaedam eil ; paftioni vero coro-»
petit ex obieâo , & fine ipeciem fortín;
Vt calefadio pafsio nihil aliud cd , quam
motus ad caloran; amor nibil eil aliud, quàm
motus quidam, & inclinatio in bonurn. Ita-
d.ue pafsiones anima;, fiue vt adionei cönfi-
derentur , fiue vt pafsiones , ab obieâo dif-
ferentiam vbique retinent. Obicdum fiqui-.
dem appétit us noftri eil fenhbüe bon um , U
m
confequentcr ratio, &caufáipí
moucns. Rurfus comperrum eil , finera ef«
fe ilium, cuius adipifeendi gratia laboramus.
ergo pafsio animar * fiue vt sdict »fiue vt paf-
fio confideretur, ab obie¿to fpeciem fumhv
Eft deinde aduertcndum.adiuorum differea«
tom duplicem habere coniiderationem; coni
fiderari enim poflunt iuxta natúram fuá»,
qua ratione ignis, ab aqua driiert ; poflunfc
etiam confiderari (ecundumdiHirvdurö ope
randi modum : & ex v traque dtftertntia , di»
uerii proficifcuntur effedus; idem enim ob*
iedum diuerfis confiderationibus propoli*
tum,diuerfas animar producir ра&опс$.:СопА •
fideratione priterea Ulud eget, diuerfnaten^
aduum ,ve] motuum,qtiaaiccuncrum diueri
fam о perandi virtutem defurhitur,pofle герел
riri in pafsionibus fecundum agentium auf
turalium fimilitudincm : omne Íwjyidem náq
turale ágeos, trahit ad fe pafrum ¿ & à СCOM
trario expellit -.Trahendo effedum, tria cir
ca ilium о peratur ; ignb namque generan* igi
nem, in igne genito, caiorert, SrieuitaTcm
producit , quibus in locum fnperum ilkiftt
pertrabere valeat: deinde ilii motum , & ima>
petum tribuir , quo in locum naturalem,ü
extra illum eile contigerif,- fcrAur rtanderü
ft locum naturalem eil adeprus , vt in Шо
quiefeat concédât. Eadem rations in «xpuè*
fioneresfc habet): nam ignis generan s , igni
genito intlibnionem quand a m tribuí t , qua
veluti implacabili quodam odio locum infe-
rumprofequatur ,qua iníiiper illi appropin«
quare horreat y& fî aliquando appropinquer,
q из fi m cero re atficiatur,& triftitia. Nonali-» Qupmode
ter deleófabile bonum ,8c cius voluptas mk dclcft*bl)e
hit vnumquemque ad fe appetitum , fi<ü> bonúcx «U
ti ex oppoiito malum , Sc difeonueniens il- ¡J^feJ?^
lu m à iemetipfo repellit. Deíedabile igitur ¿¡¿f^u
bonum fub ratione conuenicntis»appetitui fifsionw.
obiedum,allicit?c mouet illum, &in amo« И". "
rem fui trahit , etque ad taie bonum confe- '
quendum , inclinationem concedit. Hafc eft
prior appetitus pafsio , quae amor vocatur.
Quod fi tale bonum adeptum minime fue-
rit , indinationem ei confert vt illud confe»
quatur & aftedio hace defiderium appeUa*
tur :fi vero bonum confequutUra iam merit,
confurgit in appetitu pafsio gaudij , atque
deledationis. Ell tarnen »duertendum , ad
gaudij pafsioncm non referre quôd borium fit
adu prarfens,- sut verô fit propi nquum y & cer-
tum quod pofsidetur : nam ( iuxra Ariftotcli»
fententiam)quod parùm diftat,nihil diilare vi*
detur. His tribus pafsionibus, correfpondent
tres aliz,quac circa malum verfantur: nam cum
Z obijeitur
 #4
obijcitoT aopetitui obicäum difconuenien»,
moutturquidá diípliccnti.i,cV auerfione , qu*
pafsio odium vocatur: cum vero diíconucnics
illud non aduenit,(ed rmminet, & propc eft vt
veniar.alu in appetitu oritur pafsio, qua? eft fu
ga:cù m verb malum ill ud pre fens ext i u rit ,ca tf
fcrt in appetitu pafsioncru mrcrom & triftitiav
Exemple id dar iùs apparebit : canis namq; vi
deos ЫЦиат flagella adduccntemad i H Q very
bmndum, primo afpeéhi odit , & aucrtitur;
quôd fi aducttb bare fibi parari , fagam ar ripir;
cixra autcm iam fbgellum in caput fuerit expcr
•us.doloreafncitur Sc trift itia. Hi funt pacio
nes qua: in concupifcibili coilocantur. «J De
paísionibus vero irafeibilis ad- Кипе modum
cenfendumeft; пат in eis fempcr prxfupponi
turindinatio ad bonum fedandum, &: ad ma
lum fugiendum , qui ic tenet ex parte conçu-
piícibilts. Eft с ni m irafcibih\,velu t i propu gna-
tñxconcupifabilis. In hac igitur parte qumq;
parsioncscollocantur;fpcs,defpcratio,audaci.i,
timor,& ira;à qua , vt a manifeftion, irafeibilis
Bominatur. Orones ifiaî p.ilsiones obiectum
habent агсгаитД- difficilc:refpedu boni non-
dum confcquuti, éftfpes , quai i amor boni ar-
«hii , & difftcilis , defperat io v eró quafi odium
te auerfio ardui propter rei difficü!tatcm:fi ve
ro malum im minens fit, fed nondum praefens,
verfant ur dos pafsioncs circa ¡llud , ti m or fei«
beet , at que audada : timor eft vcluti fuga mali
ardui;aud.icia, profequutio ad malum arduum
fuperandum :catterum ex malo iam pratfente
oritur ira , qux eft triftitia mali ardui ; з t verá
ex bono praefenti etiam habito, nulla in ira-
fdbili nafcitur pafsio; nam bonumcum pre-
Ь fens eft* nullam habet rations m ardui,neque
-dUBciJifcuiib' пд - • ь
Vndecîm q Ex bis confiât, vndceim a ni m a* pafsi ones in
aolmx par- appetitu reperiri; icx quidem inconcupifcibi-
1шЙ1П liiquinqu#veroœirafcibUi;quarurhdiftinâio
fer ц"! и™. cornmodiùs exponatur , übet ea m breuibus
comprehendere. Cum ergo bonumeft appé
tit ui propoiitum,fequitur in appetitu fenfitiuo
amor,f»vero vt incommodum, & noxium,
odium. Exfuturi bonieflimatione oritur in
appetitu icnliriuo defiderium ; ex mali verá
•bfenris efhmationc procedit fuga ;atque adeó
cx przfentis boni opinione oritur voluptas,
ic mali prefentis, triflitia.Siinili raethodo funt
pafsiones irafeibilis diílribuend.v. Arque hrc
ratio eft i qua artifi ciofè DiuutThomas от-
re. genus pafsionum animx diilribuit. Eft
alta diuiiio pafsionum exadiundis, ficutizc-
lus eft vehefnentifsimus amor, atqueexcan-
defeét ¡a eft furor irx;cacterùn касс diujfio, ас.
eidentariaeft. .»v./i-.- a • s>iií*.:p.v :. ;)
1'J)
%Scd opererpretium eft vt ca qui diximus di» Vtr ó JraTd
lrgennkimè epwrnmemus. In pnmis namque bilii * см
eirca primam^iotöonem fubiectitft difficuL- jg¡¡¡f¿
tas, vtr um iraícibilis , Se contupiícrbilis (i nt di* ^Hf»
ftindx vinotes^ Apparet liquiden» non eiir.: семГаГ.
ajNam vna &eadcm anima: Jacultas eft circa Prime,
mam contraríente m ,d ice me Ariftotele. a. de Ariftat.
Anima, lie ut viíus,albi & nigrteft: fed comma
dum & incommodum, aut difconuenien:>,iunt .< лт.а
contraria; ergo cadem anima: vis circa vtrum«
que v erfatur; fed con с и pife; bilis verfatur circa
bonum.ilhíd profequendo, ir.ifcibihs autem nttitrobnb
-<Ы I* i •
circa incommodum , illud fugiendo : ergo cil
eadeAJamatiacsfcas.1: ni xtk.
tjDcinde, per cande m potential vim abfeedit Seeaal
quis ab Vno cxtremo,& jd alteru m accedit; Ii«
«uti graue , (ea grauitate deferir, locum fupe-
rum , & appropinquat dcorfum : led ir a (cibiJis
difceditab incommododllud fugieodo,concv
pifcibilis verà ad commodum acccdic, illud
profequendo; non ergo funt dincrfa: potentiç.
ejPraetcrca, per eandem virtutcm appetimus fent*.
aHquid , fugi mus contraria , cV oppoiitis repu
gnan t .bus validífsim¿ refiftimus , v t in natura«
hbus videre eft , atque in moralibus. Nam ea*
dem chantas, cadem q uc amicitia , 6c a rnicnm
diligit , & dect lb tur cum oii endtre : Sc cadem •
iuftitia reddit iullum vnicuique , & csuet alte-
rius iniuriam. Ergoin appetitu (enfitiuo non
eil ponenda vna potent ia quae bonum profc-
quatur, & altera qua? contrarijs obfiftar.
•jAdhec, fenfitiuus appétit us, fupponitco- QUirf#
gn itionem fcnfitiu am ; mouctur eni m à bono *
apprchenfo per at ÍHmat iuá: fed eadé eil vis am
m* cognofeitiua fcnfitiua, quat apprehfdit c6
modum & incommodú,6V quae apprehédit bo
пит & arduum : ergo in pot ¿tia appetitiua n&
eft nifi vna facultas. Et tófirmatur. Nam in ap- с#пйг4
petitu intelleôiuo (vt apud omnes eft not urn)
non conftitnuntur duae facultates, vna ad bo
num profequendú, altera ad con trarij s obuiao
dum. «J Infuper, potét ia? ex aflione , 8c officio Qulnre,
diflinguuntur,vtconflat:fed in officio irafcibi
Ks,contineturiemper formaUteroencupifcibtrf >
Ks m и nu s & officiú; ira cnim,quar maximè fp* ^âaite
etat ad iraicibilem,indudit formaliter in fe 'vin
diebe appetitum; fpes includit in fe defiderium
praeraij;nonigiturdiilinguuntur. Щ Tandem, Sexto*
animas potenti ae ex obi cdо diffingutintur; fed
conçu pifcibilis,cx irafeibilis , habit prorfus idé
obiedum:ergo non diftinguútur.Probatur mi
nor. Ná vtraque potétia habet pro obietto bo
nú. Quod fi refpondeasconcupifcibilc habere
pro obicilo bonú deleâabile fecundo fenfumV
irafcibilc vero bon ú arduú. Cótra;itá in appeti
tu intcllettiuo eft bonú fecundú incollç ¿tum,
SC

& eft bonüm ifcTuiimД ïartiéHb druerfas-pdi
tentias haud quaquam cxpofcunt..-ergo¿-&c-.''
Jo fVtquxftiohaKi cxadîùs c*p'Onî pöfiit,dtio
Irifcibiiii dedaranda funt; alterum cil, qnonam modo
* ^"'"P.Hftse potential díítinguamur; fecúdumeft,qúá
fa^" ' rationeinterfeinuicemarTedaefinr.'lttprirm"
Hippocrat. quidem probatio non eft dtôMlis t Nam qua
racione Hippocrates , MedicOrum princeps
demonftrauit corpus humanum ex pluribu*
, . e)ementiseftecompofuum,eadern rationeid,
quod probare intendimus, confirman poíTet.
Siî namque iíbs potential diuerfa* non eflent,
nequáquam in anima noftra tarn varia» per-
.turbationes inuenirentur:ineaautem infini
tas pené confpicimus perturbationes: illa; ergo
in diuerfa principia ftint reduéèndse. Aliam
Plate. p'rofequitur demonftrationem Plato quarto
libro de Repnb. in hune modüm.Manifefturrt
eft, idejn , fecundurn idem , ¿V ad idem , corîi
traria fimul pati non pôfTe: fed appetere , 2¿
contemnerc,alIicere,&: depellere; tum contra
riait conftat:nohefgc^poiTunr ad idem pep
tinere, fecundum idem. Inhuius rei confié
matiohem varia ac diuerfa afterens Plato , in
hune modura concludit. Àniitiai'gitur ferf*
tiens, quatenot fitit , non qtraerit aliud ,-neqtrè
àppetit nift bibêre : ft ergo in anima noftra allí
quid eft, quocteanrà potu abduc'af, máriift1
from eft, efiV diftih'cjtum j vf timor , triftitia;
• &c. Itacjue (icut in fagittario non red? cM:
fur , ipfum eadem manu prOpdlere firoul , &
abducere arcum , fed vna propellere, & altèi^à
f. г. abducere ;' irá in manu noftra , vrVa faculta?
çftqux retrahit à bello , altera qua» adpugî
rraiT| prouocat.PtórtttalíucTexemptimi PTatd
de quodam Leontio Aga fonis filio, quicunt"
laeentibus apud carnîficem ca'daueribus VM
luiífet ea videre'jíimtjl indignabünduS odri
lets' aumit ,€c tándem tupíenme vidus\ OéàO
fisapeftfs dtyitj! Ecce mifcri , fattíramini tañí
pulchro fpeítacültí. Et qua1 ríHohé"cöndtidW
tuf , in anitoà noftra , cupfdhatjWrJ & iraícibtí
km, qui fibi opponuntuf,inuetíiri. Alijin de'í
иЛ LAlmonftrationem habef irt eodcmTbco.'Sayplí
inquit , adaértirrius cüm Voluntas famtquejrfti
Ïiam corífra гаНопеф,Те increpire.'fibicîû"
áfd,& qüaTrfint duó dWdcm^iráTcibi
reda* ratíoni Fatrerc. ïtâ^uè^pemidmôv
In républfca fuhfhomineVcjn'tífqárij, ku*
/es, & cönfufatrsj; fta in ámnü^roiiyMafBiftfi
<x—f. üi i** ¡nn*>iW и ywwtt¿ CrUHjiixa »r^^i
"* — •• ut t ПИП 1 1 1 alquilV J ,V|UiL u ibMh. vumiuvi will.
V,oi!iT a <*ntlmíTánr|otíicae :fi
Vmk m» w áunt demönfttatent, oftendéWIPetíaitn irt töö
' ' ' '. !ю petitu mtflfccwö efle dïis ШйШеа' спрШ=
ionis.X /Г ЯЛ
tatem , & irafeibilem, quod falfurn eft. Arillo. Arift.
teles autem harum pafsionum diuerfiratcm in
îinnc modum oftendit. Primd,poteHtia;di- •lr*,ïjA
ftinguuntur per attus:fcd iraícibilis, cV concu-
pífcibilishabent diueríbs aélus. etgo. Minor
probatur; namappetirus (enlitiuus, (jmiliseífc
appetitui naturali ; vterque enini tendit in ap-
petentiscommodum. Praterea,appetitus na
turalis duo habet officia; vnum eft j tendere in
id quod fibi eft commodum , vt illud acqtii-
rat, ficut graue deorfu m tendit ¿Vt ibi confer*
uetnr: alterum officium eft, ea-qua; tendiint
inperniciem appetentts deftrüere ,quód pef
"qualitatem aäiüam, quam ab autore natura:
ÍUÍcepit, príftat. Et hoc quidem rei corru -
ptibili perneCéíTarium eft : nifi enim virtu-
tern haberet, qua contraria fibi, & reptfgnan*
tia deftrueret , aftum eíTctdeilla. Priusoffi*
tnrrn appetitui ebmpetit per modum 'rece-
ptionis, pofteriusvero per modum aâionisl
qua de caufa diuerfa requiruntur principia;
feíipere namque , 8c agere , abeodem prin
cipio nequáquam procedunt : Ignis ehim le-
ùitate furfum tendit, vt commodum fibi lo-»
cum pofsidear , at cbmburit, & opeMtur ca-
Rttítíate: non aliter Ьгс duo officia repcriurj'i
ïtrtm'fenfitiuo appetitu ; animàf emm рй
cupiditaterti defiderat fibi com'modurn V ç«4
füSbbieétám bonüm eft deleÂibflë^'cup'rt»
íbeTvincere', ^Túberare per wafcíbrfiííri-Fai
emtatera , cüi'us' obiedum bonum arduum
Iftî' Secunda ratio ita habet» Diùcria óbie4
cia,'diuerfàVexpoftulant poteittías-'; irt iràltii
ЪЩ & concu'pirçibilrs habent diïliric^a ЪЬк}
fta. ergo. Probatur minor. "^ani aKhn rat*
jar^ijiSii-L^jai^.-íij I .:J;iiA l-íiLhjtf fOÍU:»*.
faept'énim arduum auertr^-ài
í iÜdunditáte'perdpiénda, ¿k:corrftiroit еип4
in magnas anguftias : taurus cnim !ucundi.:
fare relicía ; aggtédftúf cüm1 ¡iltéreV p4ignatni{
ftè^ob niWi^ dolcrrem delefcíáttórrfr príae*
tur. Tertia ratio; Cüpidi{as ,áut cofteapircií
ÛÏÏs t videtur effe condrta íd r<
fábo'r'át tíanidtle vi fibi commddrM toniuri»
éStur";"' át hStföbi!)s;"etfe]äa VfcîetJFaa ageff?
Шрп v& fupefandüni: с^аргЬгЛсг íh^áfríbilí
¿óhftiíuiTW fortitudo , Se cottfta^ffl^tíimf*
enlise1 VirtùteV ad bellürn psÂak^Îftt!?'<p«trf
vferö in córic'upífcríbiii ponimúsr diratátioriem,
g¿ conftriciicirieui',!qux ad rèdplè'ntlùm'idbii
neas funt. .Quarta , irafeibilis,, animanti eft
tïibuta % vt partem 'concuplícibífejrt'tueatui? ««"bjh J a
ad hóc énith perttcéffiriu fuVamanti vi-
Äoriam de fuis, âdiierfarijs cónfecjúi , vt cupi*
ditas abfque impedimento defideratis poti-
Z l returs
 #6 F.B. Medina^ Лпо1Л J-' \f föpofon'Prim.Sccun.
retur : quapropter funt implacabilcs pugne
inter animantia , propter veneris, & eibide«
Àlexànd. ledatio nem , vt autor «ft Alexander, fexto de
an i ma 1 i bus capitulo décimo o ¿tau о. £х quo
demonftratur, omnes pafsiones irafcibilis , ex
concupifeibili originen» trahere, & in ea ha
bere terminum . Ira namque ex triflitia inU
Jtium fumit , qua? in concupifeibili moratur,
qua; vidoria parta , vindidaque fufeepta, in
gaudiuçn terminatur. Spes fimiliter initium
ex amore habet , & terminum deledatione
' fortitur. Quinta , vires animi , vt fuprà di-
dum e ft , ex obied is pot i fsi m с dift i nguu n t un
fed iraícibilis , & conçu pifcibilis habent diftin-
da obieda. ergo. Probatur minor. Conçu-
pifcibilis habet pro objecto bonum per fen
fum dcledabile » irafcibilis verô tendit in bo
num infenijbile.
Щ?го cuius expofitione eft notandum , ani-
mantibus,tum ex parte potentiarum cogno«
fcentium , turn ex parte potentiarum appc-
tcntium, duo conueni re pofle:vn и m eft, quod
competit anima; fen ft ti иг ex propria natu
ra; altcrum verô , quod libi ex coniundio-
nc ad fuperiorem naturam tribuitur. verbi gra
tia, facultas imaginatrix competit natura? ícn-
ilfiue iuapte natura ; nam in ca forrea; récit
piuntur íenGbilcs ; cxterùm cogitatiua , Hue
aeftimatiua , per quam animal confequitur in«
tcntionem , per fenfum minime acccptam; vt
ouispercipit amicitiam filij ,& inimicitiamlu-
pi:hxc quidem potentia competit natura: fen«
fitiuac, quatcn us particeps eft cui uidam ratio«
nis imperfedejeutus -rit i ma tion is eau fa,que-
dam animaba prudent'mm habere dicuntur,
Aliño, vt docet Ariltotclcs primo Mctaphyficor, in
principio. Hinc prouenit.cogitatiuam , qua: in
hami ne eft, cx participations rationis quam
abet , dii'currcrc , arque ex fingularibus fyl-
'gifrnos conficcre. Nonaliter fe res. habet
in apperitiuis potentijs : nam quod animal de«
{iderat bonum delcdabile fecundum fc acce-
ptum , naturam fenfitiuam non exuperat ; at
quod relido bono delcdabilí,appctat aliquid,
quod ad yíftpri3n^fpefnn«ft , & Cflm dolore
çonfequji4r,,]ip.9C^inppta appert ex.com^
mere io najuça^ imperio "*tifti q4§«nus babeg
taie pjrpçipiflin. rationis imperfedae. Ex Щ
definition^uspatei:« qupmodoiftse potentiae
diuerfa: fint , & quod nam fit illarum obiedú,
quod officium , &: qua rationc fint inter fe af-
Ad ЩArgument« fatisfactendum eft. Ad primum,
A4 pi reípondetur,concupifcibiIem ,cóucnicntisef-
fe , Se dilconuebAeptis", (\ç a|f$rui%
profequat¿^Üf¿rum,°^»ô'1h>^t,j^teruflj
. . .*\ г V
irafcibilis munus & officium eft, pugnare, Se
vincere ea qui aduerfantur.
•ÇAd fecundum refpondctur, can dem efie far Acifeeödü,
cultatem qua: accedft ad commodura, Sc ab * tertimn*
incommodo reccdit, fed habere altitudinem ■ . a
quandam circa vtrumquc,& vincere rerum
difficultates vt contraria fuperentur,& vt habt
tum bonum fccuriùs pofsidcatur , hoc ofHciü
eft irafcibilis. Ex quo adtcrtium quid diccn-
dum fit.patcr.
•J Ad quartum refpondetur.etiam in virtud. Ad quanJ,
bus apprchenfiuis partis fenfitiux geminara
effe potentia m : vna eft corum , quae non im
mutant fenfum, & heceft a-ftimatiua; alte,
ra vero eft illorum que fenfum immutant,'
qua; imaginatiua vocatur. I -..idem ratione fta»
tuimus duas in parte apperitiua fentiente itm
» 5:ultatcs,irafcibilcm fcilicet,& concupifcibi-
em : banc conftituimus ad bonum delectas
bile fecundum fenfum , lílam vero adinlenfi.
bile bonum , ftcuti paulo ante cxpofitum eft.
Eft tarnen att enden du m , non tot eile poten-,
tias , ac facultares in p*arte appetente lenhti-
ua , licuti in apprehcnliua : appetitus namque,
pon ordinatur in bonum potentia; apprehend
fiux, fed appétit iua'.Rurfus, inter ca bona qua?,
in fennbilibus appeti pofTun^tantîim duo ge
nera inueniuntur- \nurn eileorum.qiiïfen-
fu percipi poilu nt ; alterura corum , quae lcn*
fum non immutaor ;&c ideo duc tantùm сопч; .
ftituunturpotcntii in parte appetente ienfi-
РД* ',';.! f". J '±
Щ Ad quintum rcfpódetur , in definitionc paf- Ad qulnti»
fion и m irafcibilis , po n i a et um pot en ti г a ppe -
titiuae corn muncm,non qui tantùm fpedet ad
coneupifcibilcm , irafcibilis enim etiam appe
titus cfi: verum eft tamcn,aljquan Jo in defini
tionc pafsiqnum irafcibilis ,poni aQum perti-
nentem ad concupifeibilem, antecçdfnter , vel
fpnfcquenterj vt h quis iram dejipi^t eile vi n»
dic'tï appetitum , propter precede ntem triít i-
иапц&: fpem efte «morera p^emijipiopter dé-j
leftatiorwrahabendam. • м 1 ¡ . \.'..",|
•JAd fextumrefpondctur,demonftrafjm iam Ad ferma
cíTe,quonam pado pafsioncshx, obiedo &
officiodû^çriminentur: \íiác tamen Dominurn, •
Çaktanum io hac quef^one^rtí. t. vbi refelli¿ Caicu
Scot и m , aíTe ren t с m ob ie d um irafcibilis a on,
effe bonum ardüum,fed offendes. Quomodo
futemulç duc potentia; diuerfa; non fint in
îppetitu intelleôHuo^explicatcopiofèD.Tho, D.Tho.
^p.q,8¿.art.vlt.8cdeverit.q.t5. . „" • „'^ 0Ые0{5£1
•jCircarationçm fecundan) , qua Diuus Tho- e6tra fetú-
rças diuidit anim* pafsiones, funt ingetes diffi ¿í racioné
cultates.Prima^quidCjq'Joniâ P.Tho.tupponiR D-Thom.
a^Oibile moucreap^titú noftru^tfet« VnmM:"
cal.
6¿

ExpofitipQuailionis.
Sc aftiuc^quöd maxirnècpntrouerfum eft.
jeai-da. ЯГ Deíttee f'üpponit,a¿tionem,(pecicm habere
ab actiuo prindpiojquod efle falfüm.pfobatü
eft (ирга quá?ftioncprima,árt¡cülotcnioínani
ignis per calorem comburit * & Hquefadt cé
ramique eriarn lutum indurar , & tarnen iftae
operationesà principio adiuo fpeciem non ha
benr,a!ioqui lpecie hon diftingüerentur. Pras-
terea compertú éftápüd omnes philoföphosj
adionem^ab obteétioipecicrh hàbere,ergo nó
ab adi'jo principió.
Teitixi ^[Eft tertia difficultas.Naro Diuus Thom.a jfe
rit,diuerfitaternaetionum anima: noftrar, pen-
fandam efle ex principij aftiui diuerfitate, fecü
dum ditierfam vit tutem : at non explicat quai
ht ífta virtus diuerfa operandi.
Q^irca. Щ Quarta difncultaseft.Ná in haturalibus ei*
dem eil inclinado , qua res in fuumcommo*
dum acccdit, Sc qua ab incommodo rccediti
ignis eriim eadem leuitate afcendit furfum , Sc
locum inferiorem deferit. ergo in pafsionibus
amrnaüs eadem eil inclinado , qua in bon um
fertur,& qua contrarium fugit . Itaque eadenl
pafsio erit amor boni , 8c odium contrarij ; fi-
cutieademindinatio eft in leui corpore amor
fupcrioris,& odium inferioris loci. Et confir«
matur. Namcfüae in inferioribusfunt difper*
• la in fuperioribus funt Vnita ; fed ágens natu
rale eadem appetitione fertur in bon um, & fu-
eit contrarium: ergo in pafsionibus anima; no
ftrae eadem erit inclinado , qua in bonum ten -
dimus& contrarium fugimus. Idipfumcon»
hrmatur. Nam eadem eft in nobis virtus qui
«liquid appetimut , & odio contrarium profe«
quimunfieuii eadem amicitiá,& amat amicum
¿caueteiüsofTenfam.'
Quino, aj Quinta diftkultas eft. Nam Diuus Tho
mas docet , malum repeliere à fe , & abduccreí
contrarium cuius manifeftum videtur : nam
omne3gens trahit ad fe paflum , & nititur il-
lud fibi timile efficcre. Et ipfe Diuus Thomas
tertio, diftinctione vigefimafetta , quxftione
prima, articulo fecundo ad tertium & quin-
tum,dicit, deledationem collocanda-fn cflè iri
ira fcibili: at iri diüifione düft u m eft , collocan -
D.Xhem. ¿itu iri concUpifcibili. ergo Diui Thorn* do -
5e»a. Ôrina non fibi cottftat« Atqne-âdeèScot. in p
diftinôiorfe 54.opinatur,tri(titiam in iraicibi-
li eíTe ¿onftituendám , diftribuitqué düplicent
• triftitiam}quaftdam,quà;inconcupifobili fe-
dem habet . quae in cordis conftrictíonc con-
fiftit;3lteram,qua? in íraícibíli collocatur , qua:
in accenfione fanguinis circa с or opera tur.
Soltttlonet <í Prima: difficult atisexpofit i o tradita iam eft
Adpiimam fuprà qua; Шопе nona.articul.i. recolé qua: ibi
dicta iunb
n
X X Í Í Í, i
iff
«j"Ad fecundam verödifficultatemrefpöhde- AdTe«a4S
tür, in moralibus idem с Ce actionem habere
principium ex adiuo principio, & ex obicäo:
hartt ob iedu m, feihec t appctibile bonum , eft
mío quae mouct,& appetitum allicit; & rurfus
eft finis,cUius ádipífeendi gratia laborànïus. vi
de qua; dich funt fuprà quseítionc prlma.arti-
culo tertio*
4 Ad tertiam difficulratem refpódetur, ááiui A4 urda*
dupliciter inueniri ; tum in efle natura:, tura ill
eil e apprehenfo. Et in agehtibus qiridem natu
talibusmanifefturheft, aliamefle diftinäio«
nemíceundüm nauiram,& aliam fecundum
virtute m operan di; vr con ft at in dementis, &
animalibus : in agentibus vero per apprehen-
fionem , dißinäio fecundum naturam aperta
eft; vt cum talis eibus ab alio fpecie diffcrens, «
mouet appetitum . Diftinctio vero fecundum
virtutem,ex diuerfa ratione apprehenfidnis iu
hienda eft , & dolí fub quacuáque diuerfitate
fed fub diuerfitate bonitat is, aut malitic futu-
ts,aut verá pra? íenth.Prefcns namque malum
alia ratione mouet ,'quam malum futurum;
lllud mouet ad trilhtiam.hocad timorcm,&fu
gam.Iraquc pafsiones odij, irx, Sé tiroofis Поп
funt diu erfa?,exdiucrfo malo.circaquod ver-
faritur, verb gratia ¿ mortis , aut carceris , led!
ex diuerfa operandi virt utc : hoc enim vult fi-
gniflcare Diuus Thomas cum inqiiit , diuerft-
tàtem pafsionum non efle fumendam ex agen
thini diueriitate.fed ex diuerfitate virtue mo
Uentium* "".'
Щ Sedqu«reta|iquis, qua nam ratione agens öbieüio.-
hatur„le,diucrra virtute trahat pafluffl ad (e,cu
ius fimilitudfne vfus eft Diuus Thomas hoc in
loco. Pro huius expofitione eft annotandum, SoI«i*i
agentia naturalia dupliciter conflderari pof-
ie,& quatenus agun t,& quaten us trahunt paf-
fum ad fe.Si quaten us agun t cóíidcrcntur, eo-
dem modofe habentiaicfüdúfit Ombia-^ré
ignis, gen era ns ighem, eadem adione produ«
eitleuitatem, & mötum quo in fuum fbcbrrt
tendat* &indinatiöncm, qUa ibi deíeá-etúrj
At vero'fi cóíideretur quatenus trahit paíTum
ád fe i alio atqüe alio modo fe habet ? nam ab-
folutè c6fid'.Tatus,trahit ad fe paífum per quan
dam cohueniehtiam, & coapta tic ne m ; confi -
deratus vero v t abfens , trahit paflum ad fe per
mot um i Ii vero vt prafefens ¿ trahit ád fe per
quietem.NOn aliter boftum apptehehfum , íi
abíoluté confideretur , efficit in ffbbís'pafsio-
hem amoris , apprehenfum vero tanquam fu*
turum i efficit in nobis pafsionem defiderij,
fed vtprjElenj efficit gaudium э & deleftatio-
hetri.
Щ Ad quartana difficult atem exponendam, nd atmti«
1 } tandura,
 F.B.Medina?;
3S8
, tandumj quôd ficut anima eft íupcr agcntia ña
turalia,ita modus tendendi in contraria in ani -
mantibus ell fupra modum quem habet natu
ra in fuis operationibus : natura cnim non de«
ítrujt inco rnmodum , nifí profequendo com«
modum. Itaque natura non eft conuenicntis,
aut diíconuenicntis,fcd t an tum id quod cóue*
niens e ft.pr o (cquit u r:ex quo aliquaodo confe
quitur.vtdifsipetdilconucniens. Ignis namq;
tantùm cakf.idionem profequitur, & ilia pro
fequendo deftruit frigus , & iurfum afeenden«
do, mferum locum relinquit. Ratio huius eft;
nam natura ell ad vnum dcterminata.&opcra-
tur.quia cfhnaturavero fcnfitiua,que operatur
quoniam apprehendit, nú eft ad vnum deter
minate ,& quoniam apprchédit fub ra ti on с bo
ni.eflicit in nobis pahioncnj amoris;quoniam
verá apprehendit aliquid fubratione mali,cffi
cit in nobis pafsionem odij.Et cü ditis, ea quae
íqinferioribus (unt difperia, in fuperioribus
Гит vnita. Rcipondetur verum cite, fi caetera
íínt pari à; at in propofito non funt paria , quo
niam natura tantùm profequitur conueniens;
at natura fenlitiua fequitur vtru mque contra»
rium per fe,commoduro fcilicet, & incommo-
dum.Et cum dicis; cadem appetitione appcto
vnum,& eiuscontrariumfugio. Refppndetut
falfum с (Te formalirer loqúédo; nam accidie vt
«xcólideratione boni pulcherrimi exardefcat
in nobis amor,&tamen non remittatur odium
с an t rar ij formaliter, quoniam non confide ra-
ти"фзс! contrarium.
Д4 quiflti. щ Adquintam difficultatem refpondetur,aâi
uorum diftinétionem , manifeftè quxftioncm.
folucrejagcntia enim naturalia, quoniam fuap-
i te natura l unt determinata ad producendú ft.
bilimile, non opcrantur, nilitrahendo adfe
paffumjatea quae per apprehenfíoncm agunt,
non funt deftinata in bon и m obiecti apprehen
U,fed in bon um appetétis , quapropter malum
abduci.t,& à fe repellit,quoniam in hac expul-
■jonum & perfectio appetcntis confiftit.
% Ad fextam dico mtiraflc fcntentiam,vt vide-
recft infra quxltioncji. articulo 3.ad:. . ..\
4$ Ad Scot и m dicitur.in hac materia feruandft
effs illud,quolibet preferente contraria folhci-
tumeiïe,IUiltum eft. ■ tt' . г.. ■ \»
Cfitrorfetas aj Sequitur iam vt de pafstonun. contrarietate
sUpliciter difputcmus. Adquam percipiendam , obfer«
actidit. uandumeft, contrarietatem bifariam accider-j
pofle ; vno modo , per acceflum , & receíTum
ab eodem termino.ficut i conftat in generatio-
ne,& corruptionej, alio modo, ex terminorum
cótrarictate, tient patet in dealbat ione & dent*
gratione. Deinde animaduerfione opus efi,in
. concupitcibiii tantùm inueniri contraria^x ter
. ».¿1 . •
ExpdflnPrím.Secun.
minorum contrarient e, v t conftat in amorc 8c
odio,in gaudio arque triftitia: in iralcibili vero
reperiuntur contraria , per acceflum , Se recef
fum ab eodem termino.vt conftat in fpe & de-
fperatione, arque etiam ex terminorum cótra-
rieta te, v t videre eft in fpe & timoré.
«¿ Addit autem Diuus Thomas efle pafsioncm Irá non bí-
quandam,nullum habentemeontranum, iram bet coira«
fcilicet; quod probar,tum autoritate Ariftotelis tium
quarto ethicorum,tum etiam ratione ; nam ira
circa malum adiacens veríatur,malo vero adia
c|nti tantüm aduerfatur bonum adeptum; bo-
numveró adeptum,rationem ardui non habet,
quapropter non excitât aliquam in iralcibili
pafsionem,(cd tantùm delect «ionc m, £V gau.
dium in cöncupifcibili.
% Sed tarnen apparet , triftitiam & gaudium An gicdi^
non efle contrario; n.rn duo contraria in gradi- & criñiciat
bus fummis tile non poflunt:fed animaChrifti OppOLitUr.
Domini (urnma fuit triftitia aflccia.vt patet ex
illo.Triftis eft anima mea,&c.& ex illo.Reple-
ta eft malis anima mea : ex alia auté parte lum-
mo fruebatur gaudio,ob v i il on cm beatificam;
cratcnim beatus. 1 git иг non i unt contraria«
<Ç Refpódetur concedendo quidem contraria Refp£.prL
non pofle efle in eodem fubieä» in gradibus
fummis per fe.bcnc tarnen pci%ccidens; vcluti
cum quis ambulans in naui*mouetur in cótra-
rium eius ad quod mouetur nauismon aliter in
anima Chxifti per fe erat gaudium, fcilicet per
actum proprium, per accidens vero erat dolor*
fcilicet per corporis pafsionem. % Secundo re. Secunda.
fpondetur,illa non eile contraria,quoniam nó
erant refpcäu eiufdem.Hae fnlutiones funt D. Q.Tbom.
Tho.de v critate,qua i Hone vigciímaítxta, arti
culo décimo ad пои ú. «j Eít tarnen tenia Tolas Tercia.
tio.qua dicitur,ha*c contraria non iuifle in eo .11" иJ
dem fubiecrojnam fummum gaudium erat in
fupcriori parte, fcilicet in voluntate.dolor verá
in appetitu fenikiuo. Etquemadmodum pee
miraculum fiebat , vt gau,diú partis fupcrioris/
in gaudium partis inferioris non redundaretj
ita etiam per miraculum fiebat, vt fummus do
lor appetitusTenfitiui,ad partem animar fupe-
riorem non attingeretHaec folutio videturef-
fe Diui Thorns parte, quaeftione if.articu^ ОЛЬЛС
I0.4..& 6. Sc quaeftione i8.articulo6.& prxci-
puè,quxfiione 46. artuulo -.tk 8. Цио in loco
Dominus Caietanus tuetur banc folutionem Calera.'
contra Scotum.tJ Quarto rc(pondetur,interce Quarcj.'
dente miraculo poiTe duo contraria eflc fim'ul
in gradibus fummis in eodem fubie&o.
Quemadmodum ergo miraculum fuh , vnum
eundemque hominem efle viatorem,ck com-
prcbcnlorem; itactiam miraculum fuit, vt in
cadem anima gaudium, & triftitia exifterer.
Quin»
 Ëxpôfitiô Quaeftiónis. X ХИН, ... $J9
Qujnti. Quinto relpondetur, qucmadmodum Chri- ARTIC. TERTIVS.
11 us Dominus per tot л m fcrè vitádetinuitglo
f Vttwii omuls paßio addat , "bel dt- •
riam anima^ne in corpus rcfultarerjita in cruce
filtern detinuit gaudium , quod ex clara Dei mimlat ad bomtatem 7>cl mahtiam
vifione proditurum erat. Concedendum tamé
e(t,ex clara Dei vi fi one gaudium neceffariô с 6 aiïus. . ;.; :'.{;í¡¿
feqiii.qiiemadmodum ex fule lumen, & ex ig ^"Conciufio cft neganS. .г-.ц-' , * Conclufio.*
né calorcnvat fol aliquádo retraxit radios fuos, ARTIC. QVARTVS*
& ignis quanddque à calore fuit deten tus.vt in
Babylonico fornace accidit. Hanc folutionem fPtrum aliqua paßiofit bona W mala
ad vnguem examinare ad tertiam attinet par* eiè fiiâfpécie. •»»»:■• -л
tem,& ad eum loçum.quem nuper citauimus.
•S V M M A T E X T V S.,, r
Щ Eft aíiá dubitatio in hac quxrfione explican
da. Ham inqüit Diuus Thomas ira m contrario RiorConcluflO. In ge- Prior côeU
carcre-.quod ex eo falfum apparet,quoniá man nere naturae pafsio nô
fuetudo & pat ic ntia its opponu nt ur.Re Гроп-
detur,manfuerudinem pafsidnem nöne cft bona vel mala mo-
virtutem, quae ira m moderatur. Refpondetur ТГ - ..<; ». , raliter.
jecundo.etiamii manfuetudo fit paísio,nó op-
4§ Pofteríof Conclufio.ïn gene Pofte.cSci,
poni contrarie irx,(ed priuatiuè , aut ncgatiuè.
re morís, vt ícilicet participât ali
QJVAESTIÖ ХХШЬ quid de volütario* & iudicio ratio -

De bono вс malo in animi nis, eft bona Vel mala moraliter.

pafsionibus , quae habet CIRCÀ T O f A M I S ±Д p.

.. ' ' quxftionem anñotationes. .It' ' Г
artículos quatuor.
Va: (lio ha?c precipuum hac in parte Vtró fir na
obtinet locum ; in cuius expoiitio- turalis in-
ARTIC. PRIMVS, nem ftatim offert fe quaMtio illa; cllrutio ai
vtrùm lu aliqua indinatio naturalis malum. '
f Vtrum bonum &r malum morales
creaturx ¿qux in malum inclinct. Et videtur
poßit in paßionibns anima inut- quidem effe. ^Nanl habitus iniuflitie eft qua* Piimú arg,
niru litas quxdá noftris operibus acq uifita , que in
predicamento qualitatis reponitur ; hzc verô
S YM M A TEXTVS. fuapte natura in malum inclinât : quemadmo-
Prior con. Riór Conclufio.In paf- dum enim habitüs iuftitiae fuapte natura in bo
fioriibus, vt íunt motus num inclinât , fie iniuftitix habitus ex propria
natura ad malum inducit. Щ Deinde. Habitus Secundum;
quidam irrationalis ap- opinionis eft quxdam qualitas intelleâui no-
petitus,noneft bonum ftro inhfrens,noftris operibus parta ; hxc verá
fuapte natura inclinât ad falfum , quod malum
vel malum morale.
quodda m eft intelleä us. Щ Pr s terca. А рре ti- Tertium.
Pofterior. ^fPofterior Conclufio.Si huiuf- tus fenfitiuus, eft quxdam potentia anima; no
modi pafsiones COnfiderentur , Vt ftrx qui; fuapte natura iri malum nosducit,&
- - * « v a « * **ЛшЛ»—л virtutem
contra MiTa^l'a I ill :■ ohiectum
kL!-Am m ehim
-Nim eius
Allié eft
Г<{\ dele-
A t* î _
fubduntur imperio rationis , irí dabile bonum , quod vt jn plurimüm rationi
eis bonum vel malum morale in- aducrfatur. quod Paul. ilgniticat ad Roman.7. Rom. 7. ,
Sentio aliam legem , &c Et aíibijSi fecund um
uenitur.
carnem v ixeritis , moriemini. Et iterum , Spi
rit u ambulate,& defidcriacarnisnon perficie-
ARTIC. SECVNDVS, tis : defidefia vero carnis naturalia funt. % Ad Quartum.
yVtrùmomnU paßio animafit malcu hxc,fomes,fiue fenfualitas fuapte natura incli
nât ad malum , vt deftniunt Theologi in fe
moraliter. '" cundo: fed fumes nihil aliud dicit prxterna«
ceneiufio. ^Conclufio eft negans. \. , turar» ,& potentiam dono originalis lufti-
Z 4 tis
 Збо F.B. Metlinse г':'
tue deftitbtá<ñ:cfgo potentix dono iuftitiç orí
ginaiis dcítit utr.inclmant ad malum. Confir-
matur.Ñdm fi homo conditus effet in puris ni
t uralibus, fcili ce t abfque peccato & gratia, со «
dem modo ex parte appetitus fenfitiutindina-
Quintum. rctur ad malum,ficuti mod o.«J Q ui n to,t a m in
i volúntate , quam in appétit u fcníitiuo со níur-
gunt ;m"otus quidá in malum , quos Theologi
vocatif primo primos, & i(H motus nihil aliud
funt,quàm quedam in malum inclin ariones-.cr
go.Probatur m i nor. Nam ifti motus ve! fu n t li-
beri,vel naturales.fi liberi, ergo imputantur ad
culpam, qííod eft falíumjergo funt naturales.
Sex;ura. «¡ Mox,quando саго concupifeit aduerfus fpî-
ritum fine ipfius confenfu,vcl il! a concupilccn
tia, aut contradict io cft naturalisât libera : Sc
certènon eft libera; quia non eft peccatum:er«
go naturalis. Et patet hoc raanifeftè; nam (i ho
mo confentit in jllud quod caro concupifeit,
pec cat; igiturifta naturalis concupitcentia car-
nis erat in malum. Dc hac naturali inclination
ne,& qux non eft in hominu m poteftate,cpn-
Rom.7. qucritur Paulad Roman.7.Si quod nolo,ope-
ror.iam ego non Operor illud.fed quod habitat
in me peccatum ; too enim quod non habitat
Septimum. in carne mea bonum.«^ Expericntia infcpercô
ftat,multos homines prodiuiores effc ad vitia,
. '.'.■'! & hoc ex propria complcxione,aut vero ex iyw
■ •' ' derum conftcllatione: crgoeft in hominc pra-
Oftauum. ua in malum indinatio fibi congenita.ojOâa-
Ariíto. uó,virtus(autore AriftoM.Ethic.) verfaturcir
ca di fucile; at ft natura humana dc fe nos trabe»
retad bon и m virtutis, huiufmodi bon um non
effet difficile , neque molefttim nobis, atque
adeo non client nobis neceffarix virtutes fu-
peraddite: proprium enim vtrtutum munus,&
officium cft,redderc facile & iucundú id quod
in opere virt ut um erat d 1 i he ilc.Certc qui pro-
." babiliùs philofophantur,docent , virtutes non
effe neceffarias ad ea , ad qux natura dueimur,
& trahimur; nemo cnim elham hebesingenij
qui exiftimet virtutem effe neceffariam vt ho
mo defideret felicitatem , & odiar miferiam.
NoDura. 4 Infuper Theologi omnes hac de caufa con«
ftituunt originalem iuftitiam in parentibus pri
mis vt contineret in virtutum officio appetitú
fenfitiuum,& vt pareret rarioni fine dificúlta
te : at fi appetitus feniitiuusfuapte natura non
ad и erfaretur rat i on i, neejue virt иti, non erat ne
Dccimum. ceffarium tale donum.ergo.&c. *UTandem,fei-
cundum virtutem, & fecundum legem Dei te-
netur homo diligere Deum plufquàm fe,& bo
пит commune preferre priuatotfed homo fu-
apte natura in bon urn proprium inclina tu r: er
go in homine eft inclinado naturalis contra le*
gem Dei. Et in huius confirmationem font
r Expof.in PriimSecun.
quàm plurima feripturx teftiroonia, vt eftil«
lud Genef. 8. Senlus & cogitatio humani cor- Gen t,
dis prona funt ad malum ab adolefeétia lua , id
eft,ab origine fua.& Sapien.u. Naturalis mali- Sap. 1 1.
tia eorum.Ec illud. Spiritus quidem promptus
eft.caro autem infirma. ÍV rurfus funt teftimo-
nia D.Paul.fuprà citata.Eft etiam Ariftot.teftl А«Лоь
monium.j.Ethico.diccntiSjOporterc vt homo
fit ftudiofus , quöd fe abducat à viti js , ad quas
natura 'maxime inclinatur. Hoc teftimonium
refertD.Tho.i.2.q.i66.artic.i.ad 5. Hii ratio- D.Thom.
nibus,& teftimonijs quidá autores innixi , fen-
tiunt naturam humanam de fe inclinare ad mt
lumrvnde aduerfus earn millreXorrx funt que
rcla?, vt dicant earn effe nouercam , & inimicä«
fcelerum effectricem : vndc ctiam ortúhabuit
illud abominandum dogma , hominero deft
non poflc,nifi malun>:& etiam aliud ; omnium
hominum vniuerfa opera peccata eife morta«
lia^erpetuo^uefupplicio digna. Item Sc illud
naturx humane iniuriofum,cV cius autori.quo
dicitur, Deum nos ad peccaodurn necefsitare,
& inducere ad malum, Deumquc nobis irtipof
fibilia przeipere , ac contra naturx indinatio-
nem. _ ..
•JIn huius quxftionis explicationem , fitcon- f * •.
dulio.Ocnnis indinatio naturalis, cüiufcúque eb>w*i. —
creaturx,eftbona,nequeinclinatinmalum,ne 1»г^,,»Ьо"
querationi adu tría tur. Probatur primo. 1псЦ- ConcjBfi0e
natio naturx eft à Deo; ergo nó inclinât ad má pnmo.
luro. Antecedens eft notum,*nam cum Deus fit
autor naturx , confequenter etiam eft eorum
quae naturam confequuntur códitor, & produ
¿torjqui enim dat formam, dat etiá confequcn
tia ad formam. Confequentia probatur; quo«
niam motus naturalis, etiam qui ex indinatio-
ne natura; procedir,autori naturx tribuitur, vt
probat Ariftot.8. Phyficor.Grauia enim & le- A ***
nia, bac fola de caufa à generante, & а и tore na
turx mouentur,quoniam à Deo tale m fufçepe
re indinationem, & necefsitatem talem ad mo
turn. Itaque fi peccatum effet lapidi deorfura
defcendere,& igni tendere furfum,in autorem . . -j
naturx effet retcrcdum.Simili ratione, (i homi
ni effet peccatum felicitatem apperere,m auto*
rem naturx effet referendum,qui fecit horniné
cum tali indinatione. Hxc ratio efficax eft ad
demonftrandum, actum ilium non effe pecca
tum y qui ex indinatione à Deo tributa proce-
dit:qua ratione vtiturD.Tho.adprobandum, D . ' 9-,
primum Angelí aduna non potuiffeeffepec-
catum;ná primus aâus eft amor fui , qui ex in »
clinatione nature progreditur.#jDeindc,Deu$ Sç».
non poteft prodúcete in anima habitum inclín
nantem ad peccatum; hoc enim diuinx bonita
ti répugnât, vt ad peceádum inducat : ergo ne-
que
 •л
ill'-. f.i ISirfpoTiriö фиайюпк X X I ГШ
îjue inclín ationêm naturalem in malum.Proba
ttir tonfcqtientia . Nam non miniis caufaeft
aéhtsvitiofi inclinado naturalis,quàm habitus
Tenia vitiofus. % Tertiô.DeUs nonpotcftin intd«
îcérii condcre habitum inclinantem ad fallum:
ergo nequcpoterit inclinations in malúpro-
ducerc.Probatur anrecedens.Nam hac ratione
demonftrant omnesTheolegi,fidei diuinf fió
poffc falfum fubeffe,quia à Deo infufa eft, qui
nequefallere,nequefalli poteih Et eadem ra
tione poffumus demonftrare , prima principia
nan poffe effe faifa ; nam fi refpiciamus Deum
failure non pofTe,aut vero falli, arque etiam h и
manam naturam ab eo cum necefsitate hac, vt
primis affcntiatur princijs, effe códitam, hac ra
tione manifeftè concIuditur,prima principia ef
fe veraifi enim faifa cffent,& Dcus necefutate'
intelledui humane imponeret vt eis affentirc-
tur,manifefteconftaret Deum hominem fallc-
Quarto* re. Prsterea,fi homoinduceretad peccan-
dum,pcccaret vtiq;,ergo fi Deus induceret ho
minem ad peccandum.etiam peccaret : quam«
uis enim ha?c conlequutio non valeat.Deuscó
currit cum homine ad peccádum,ergo peccat:
nihilominus ha»c confequentia bona eft; Deus
fc lolo inducit hominem ad peccandum , ergo
peccat,licèt antecedes fit impofsibile.De\isaút
fe folo producir inclinations hominis ; ergo fi
illa inclinât ad peccandum , Deus fe folo indi »
Quinto. nat ad peccandum. Щ Quinto , fi eft inclinatio
natura bona;ergo confcntanea eft rede ratio -
ni;ergo eft re&a,& per confequens non in ma«
lum-.tum vltra.illa eft confentsnea reda? ratio-
ni,& diuinae fapientia?;ergo operari (ecundum
cam,erit diuinx fapientix confcntaneum.crgo
SextùJ bona. Щ Ad ha»c,operari ftcundum ímpetu m,
& Dei impulfum,eft opus redum ; Dem enim
non inducitad nullum: fed inclinatio naturalis
eft Dei impetus naturae impreflusjergo operari
fecundum indinationtm naturalem , non erit
Sepdmô. malum, Щ Septimó,Dcusvult,&inltituitvt
omnis natura coníequeretur iliud, ad quod na
turalem habet indinationem; nó ergo inclinât
lad malunualiàs Deus voluiffet malum.
Щ Confirmatur ha»c fententia lacra? fcripturae
teftimonijs.Primùm ex illo lacob.i.Dcus inté*
tator malorum eft:atli Deus tribueret tale in-
clinationc ad malum,profc¿tótentaret , cV in
duceret ad malum.Ccrtè íi demon tal cm indu
ceret indinationem ad malum,effet pcrfuafor,
&tentator ad malum;ergo fi Dcus hecfacit,té
eator malorum eft. Preterea Ecdef. 7. Fecit
Deus hominem rcctum,&c.at fi homo condi
rus effet cum pcfsíma indinatione , ncquaquS
Sap.8. reâus effet.Üc Sapient.S. Attingit à fin* vfquc
ád finem former , & difponit omnia fuauicer.
At non effet fuauis Dei difpofitiô, condcre ho
minem vt euro diligerct, & tribuere naturalem
indinationem incontrarium. Architeíhisfa-
picnsquando opificiumeonficit, tribuir me
dia accommodata ad finis confequutionem;
quemadmodum fi facit (crram,quoniá inftru-
mentum eft feindendi, facit eam dentatam,ne«
que in contrariuminclinationé confcrt.Huic
fententiae confonat id quod habetur Genef. 1. Gen.t.
Vidit Deus cüäa qua; fccerat,& erat valde bo
na.cV illudjDei perfecta funt opera , atq¡ illudj
Omnis crearura Dei bona eft . Certè fi inclina
tio nature humane effet peruerfa, natura huma
na effet perucrla.
Щ Ad argumenta , & ad primum refpondeturi Arg. foluN
habitum iniuftitia* die qualitatem quandarh Adpnm.âe
deficienreni,quapropter nó eft à Deo,fed à vo Adlecúdu»
luntate noftra deticientc,& ideo non mirùm ft
ad malum indinet. Щ Reípondetur fecundo,
magnam eile interThcologos quçftionem, an
malü morale fit aliqua natura politiua : de qua
infrà, in materia de peccatis. Hoctamécerturtl
eftjDeum (e folo habitum iniuftitia? produce*
re non poffe,qucmadmodum neq; poteft pro*
ducere actum iniuftitie.Ratio cft,quoniam eft
quídam natura dcficiens,& talis natura in can
Jam deficientem eft refcrenda.Itaque quemad
modutn operario homicidij ей à Deo, qitate-
nus habet aliquid de perfect ione,qu3tenus ve»
rô in malum ttndit,ä deficiente caufarfi militer
de iniuftitfa; habitu dicendum cft; & ficut ope
ratio homicidij non eft à Deo immediatc,licèt
concurrat Deus ad fubftantiam eperis ей cau-
fa fectinda deficientc;fic vt perfedio Deo, de-
formitas vcrôpeccatoritribuatur: hoc modo
de iniuflirijB habitu cenfendum eft. Itaquc ma
lum morale intrinfecè indudit ordinem ad can
famdcficicnrc^ficuíadio Vitalis ad principiúvi
talc;vnde fient Deus fe folo non poteft produ
cere adtionó vit3lcm,ita пес peccatum, feu ma
lum morale.Ad fecundum idem rtfpondetur.
Щ Ad terriû rclpondttur primô,licèr appetitus Ad ter.vfq;
fenfitiuusinclinctad malum, illam indinatio adícxtuin»
nem non eile malam morali màlitia, fi intra ip-
fius appétitus términos cótineatur : (icur enim
appetitus fenfititius inclinât ad malum, ira bo»
num dc!e¿tabile,vt vintim fuaue,&c. ¿V tanun
vini natura bona eft,& nemo conqueritur,
quôd erfcceritDeus vinum fuauc.Itaqueiirxta
íolutionem banc iudicandum eft de oppetitü
fen(itiuo,ac fi effet à nobis ieparatus,ve!uti mû
dus ac da»mon;curas proinde inclinât io nobw
non imputaturadculpam,nifiadfit voluntatis
confenfus. Secundo refpondctur, appetitum.
fenfvtiuum nóindinarr ad malum ipdirsappe»
tiiusjícd uomÍR¡s;omnis enim appetitus eft bo
Z j ni,
 ¿di F.BMedinae
ni,& conuen¡entis,vt fuprà demonftratum eft,
quando lupus occidit ouem,ille appecitus non
eft in malum lupi,fed ouis.Tcrtiô rcfpódétur,
Deum non creafle homincm cum ida indina*
tione,induit enim illum iulUtia originali , qux
habebatcontinere in officio appetitum fenfiti
uu m in opere rationis,quód П poftea homo in
hunc irícidit laborem,fib¡ potins quam diuinae
íapienux imputandum èft,quemadmodum fi
oculos fibi eruiflet. Quarto reípdndetur.appe-
titum fenfítiuum inclinare fuapte natura in bo
Dum hominis, & eíTe inftitutum vt rationi obe
diat.verum eft tarnen fxpe illum inducere ho-
minem ad malum per accidens, ex noftrx natu
ix defect u,8c ex abufu nortrç confiderationis.
Щ Pro cuius ex poli t ion с notädüm eft.quèd li
ent potencia; fenlitiux fuapte natura ordinan-
tur ad perfectam hominis irítelle¿honem,&co
gnitioncmjomncs nam que (cnlus, tam interio
res.quàm cxtenorcs,intellcftui deleruiút; acci
dit tarnen nonnunquam vt fíntoccafío errádi,
vt patet in eolio col umbx,& in báculo immer-
fo in aquamjiudi'camus enim per (enfum aliter
quam iunt. Et ficut natura; corporales funt à
Deo inrtitutx propter hominis bonum, que ta
, men hint aliquando in ipfius tétationem,& la-
Sap.4. queum,vtdiciturSapien.i4.non aliter appett-
tus fen d tiuus natura fun eft inftitutusad of ficia
feniîbilia,& corporalia.in quibus omnibus pa-
rat us eft rationi obedire : csterùm per accidés
fxpcnum'ero in malum indue it, & per nimiara
adhxfioncm ad bona fenííbilia , ей quibus na-
fcimur,alimur,& crefcimus, arque etiam pro
pter imperfedionem nortrx conditionisJtaq;
iecúdum diuinam Theologiam definiendura
eft, omnem inclinationem appetitus fcnlitiui
naturalem,cife in hominis bonum. Quod pro-
batur.Nam in hoc appetitu eft inclinado natu
ralis ad congreííum cum muliere, qua; optima
eft , & ad fpeciei conleruationem neceflaria:
quód vero inclinet ad aliena mulicrem, hoc ex
noftro defectu eft. Rurfus,in hoc appetitu eft
impetus naturalis ad refiftendum cótrarijs, qui
ad conferuandam rem corrüptibilem pernecef
farius с ft; quod П inclinet ad vindica ndam iniu
riam propria automate, hoc nobis imputandú
eft. Щ\ Quod Ii dicas, motus fubiros in malum,
efle naturales,& non liberos.FLeípondcturefle
naturales,id eft,non libero«,non tarnen eile na
turales quia à naturali inclinatione proueniút;
quemadmodú errores intellcftus, & fenfut ali
quando funt naturales, id ert,non liben,' cste
rum non funt naturales, quafi à naturali incli
natione intcllectus dimanêt. A tq; hsc fufficiât
pro argumentis,q их ad inclinationem appeti-
Adfeptimû tusfenfitiuipertincbant. «J Ad aliud, de in?
Ëxpof.in Prim.Secün.
clinationibusquascontrahimusj velex confue
tudinc, vcl ex conftéllatione (yderum, refpon-
det Dominus Caietanus 2.2.q.i4i.artic.l.indi diet,
nationem fpeciei non eíTe ad malum, cxterùrn
indiuiduantes inclinationes fxpenumero trahc
read malum. Qux opinio non eft abfurda ad-
modummam iftx inclinationes non prodeunt
à Dco immediatc,fed median tibus eau lis (ecu
dis deficientibus. Veritas tarnen cft,omné in
clinationem , hue fpecifica fit , fiue indiuidua,
dummodô lit naturalis, & ab autofe nature; in
dita, non poiïe efle in mal uni, vt probant argu
menta fuperiùs fáftajfóla inclinario peccati eft
ad malum. % Ad oâauum vero argumentum Adocbuff.
vt refpondeatur,ndtandum eft, horaincm có-
politum efle ex duabus natu ris repugnantibus;
rationalist*: (enfitiua,quas Paul.ad Roma.7.ap Kom.7.
pellat interioren), & exteriorem hominem.Elt
infuperaduertendum, quod quia homo eft,
quatenus rationaliseft,nó quatenus fenfitiuus,
illa inclinât io qux competit homini quatenus
rationalised, competit homini quatenus ho
mo eft;cxterùm illa inclinatio.qux homini có
petit quatenus fen(itiuus,non competit ilh niíl
fecundum quid. Sentimus igitur difficultatem
in opere virtut um,nó quod homo ex rationali
inclinationc in operavirtutum non inclinetur,
fed propter pugnam,qua caro concupifeit ad»
úerlus fpiritum. % Advltimum, quanquam Adnonum.
viri dócii Icntiantjhominé indinan ad diligé-
dum fe plufquàm Dcum,id tarnen à veritate vi
detur deuiarejmembrum namque magis indi*
natur ad bohum totius , quàm ad bonum pro -
priú;periclitatur enim manus pro corporis falu
te;ergo homo qiiem Deusconftituit Rcipub.
partem , plus indinatur ad bonum vniuerfale,
quamadpnuatum , & magis ad diligendura
Deum, quam feipfum.cüm Deus fit vniuerfale
bonum ,tine quo creaturx fubfiftere non pof»
funt. Non enim confentaneum eft , Deum re-
bus inanimis,& mrmbris extérnis inclinationé
fuo fini conuenientem concefsifle,& vnico ho
mini earn denegarte. Quód vero homo cura
dificúltate & mcerore,vitam, aut bona tempo
ralia exponat pro Dco,non oftédit hanc incli
nationem naturalem non efle; nam mercator
máximo cum mcerore proijcic merces in mare
pro vita tuenda,quem tamé plus amare vitam,
quàm diuitiasjcompertum, atque manifeftum
eft.
%Ad teftimonia feripturarum refpódetur,op«i
timé ea pofle interpretar! de appetituíenfitiuo,
qui de fe ad fenfualia bona ducit, qux vt in plu
rimum aduerfantur rationi; vel de appetitu ra-
tionali,confuetudine fcclerumdeprauato; соя
fuetudo enim altera natura eft. Quod vero
Paul.
 Expöficio Qü*ffionís.
Paul. appellat concupifcentiam malam, non eft
íeníus,quod fíe mala formaliter.fed quoniá eft
cíFcdns ma!i, fcilicet peccati originis, vel quo«
niam eft origo,& (omentum malorum.
Vtrúóeir.b <p Alia fe oflçrt quaeflio ; vtrùm omnis animas
paísio mala pa|s¡0,fit mala moraliter^quod alijj verbis phi
toa,ct loíophi antiquijnterrogabant f dú quaerebant,
an in virú fapicntem с äderet anime pafsiones.
Primo. Et primùm probatur, omnes anima; pafsio-
nes.neque bonas cffc.neque mabs:tum , quo- • in e um cadit animi paísio,in quem cadit animi
niam bon um aut malum hominis eft fecundú
rationem efle,aut eile prater rationem , autore
Dionyf. D.Dionyf.4.cap.dc diui.nominib. Sed pafsio-
nes anime non collocan tur in ratione, fed in ар
petitu fenfitiuojergo non pertinent ad bonum
vel malum hominis.Deinde,pafsiones tantùra
collócáturin appctitu ícnfitiuo, vt fuprà expo
iîtum с II; led appetitus fen fi tiuus non habet Ii ligit Seneca lib.I.de Ira ad Nouatum,iram invi Senecau
berta tern :ergo nó eft сэрах boni aut mali mo*
.raüs.Probatur minor. Nam fi appetitus fenfiti-
1 uus haberet in nomine libertatcm, in со poflet
efle virtus, aut vitium line rationis confenfu,
AtlRot. quod eft fal(um.Tertiö,autore Ariftot.î.ethi»
cor.pafsionibus ncquc vitupcramur¿neque lau
damur: ergo pa/siones non iunt vituperio , aut
laude dignç. Quod autem in viro fapiente paf
fiones nequáquam inucniantur , ita probatur.
Pafsio en 1 m dt quxdam animi perturbatio,à re
eta ratione auerfajid namque fignifícat hoc no
men,Pafsio:fcd in virum iapienrem non cadit
animi perturbatio^ reda ratione aucrfa. ergo.
Seeundó. Щ Dcindcomnis animi perturbatio , & pafsio,
eft motus praeter naturain:fcd huiufmodi mo
tus in virú fapientcm nó cadit. ergo. Probatur
maior.Nä in omni animae pafsione additur ali-
quid, V el min uitur à motu naturali cordis: mo-
ueturcnimcor,vcl vehememius.vel remifsius,
dilatatione,vel cóílridione. «fjTertiô,id quod
perturbât retionis iudicium, íapienti viro non
euenit: fed omnes animi pafsiones perturbant
rationis iudicium, vt experiemia conítar,& Sal
salluft. iuftij fententia cófírmatur.qua ait; Omnes qui
de rebus dubijs confuí tanr,ab ira, od io, &c.va
cuos effe deberé, % Quarto, idpmne quod
Л os in malum ind uci t,ca u cd u m eft; fed pafsio deberé nt.Ex his argumenta primo loco fada,
nes inducunt ad malum,qua de eaufa 3d Rom.
7<vocantur pafsiones pcccatorHm.ergó^Hoc
ctiam facrs liters videntur defign are, vt ex fu-
Ma:.?. Îrà didis confbr.atque ctiam Matth. 5. ira pro
iberi vidctur,dum elicit ur ; Ego autem dico
vobis, omnisqui irafeitur fratri , reus erjt. & c. biles eile . Qupd f ecundum fídem verum elfe
SenrêniPe %\n huius queft ionis foluvionem dus? funt fen
xipfttctico- teniiar:vnaaflcrit pafsiones cadere in virum Га
»«st,&Stoi pjentem,fed moderatas , rationique fubiedas;
rn 'm qua; fententia Peripateticorum eft. Alia dicit
pafsiones in virum fapicntem haud quaquam
X XII It 3*3
caderc.qux fententia Stoicorum èft. Sed quá-
uis hs fententia; differre videantur.potiùs ha-
bet de verbis , quàm de rebus ipiîs controucr-
-. iiam.Ita docet D.AugufHn.cj.de ciui.cap.4. & дв^4
lib.i4.c.9.Stoic¡ enim arbitrantur, hoc nomé,
Paísio , tantùm fignificare motum anima: no-
ftra» turbulcntum , & à reda ratione aucrfum.
Ex qua fígnifícatione colligit Cicero 3>Tufcu« Cicero«
la. pafsiones in virum lapientcm non caderona
perturbatio à reda ratione auerfa.Ruríus,ineú
cadit pafsiojin qué cadit morbus,& animi fgti
tudo;ha?c verölapientiaccidere non poflunr.
Simili argumento concludir.mcdiocritatc paf-
fionum noneffeapprobandâ; nam mediocrit
morbus,mediocre malum eftj& mediocris egri
tudo.a-gritudo eft.Ex eadé fígnifícatione col
jum fapicntem non venii c.Cxterum Peripate
tic! fentiunt.pafsionem effe omnem motu ap
pétit" fenfitiui,qui fi moderaraine rationis fut .'....I
ht çompreffus,laude erit dignus,fin minus, vi
tuperio.^; Vt verô materia haec exadiùs íntel-.^*'?06*y .
lieatur,notandum eft.pafsiones duob'us modis <*™е*ж*"
conlideran pofle; & fecundum fe, & quatenus ¿um(e vt
fnbduntur rationis imperio,& deliberation! vo & fubdútót
luntatis.Prioriratione,nequelaude,ncquevitu ranonu i
perio digna» cenientur, quoniam funt motus
quidam appetitus irrationalis,qitibus cum alijs
animantibuscommunicamus.Si vero fecundo
modo eonfiderentur, funt laude,aüt vituperio -:
dignx: appetitus enim f cnfitiuus, propinquior
efl rationi.quàm exteriora mcmbra.adus aut¿
exteriorum membrorum, boni funt , aut mali,
ea rationc,qua volunrarij funt:crgo etiam mo«
tus appetitus fcnlitiui. Praetcrea.licct appetitus .;" -.T
fecundum fe libértate careat , ex coniundione
tarnen ad rationem.libertatem habet; quapro-
pter in eo virtutes collocantur^vt fbrtitudo, Se
temperantia,&c.Paísiones itaque, quatenus vo
luhtaris funtjlaude-m merentur,vel vituperio.
Sunt autem voluntarias bifariam; direde^quan
do imperantur à ratione«aut vpluntatc;& indi-
rcdc,cùm nen prohibent ur quando prohiberi
quibus probari videbatur, animx affediones
ñeque laude, aut vituperio dignas с fíe , foluta
manent. _ . i . . .-.r-
^[Eft prsterea annotandum, pafsiones anima;
noftrx moderatas,rationique fubiedas, lauda-
probatur; quoniam ipfa docct.ChriHü Demi-
niím,qui peccata non fecit, пес dolus inuentus
eft in ore eius,humanos habuiite affedus; e(u-
rijt cnim,& fitiuit.cVe.ccepit pauere , ac tide re,
& turbat us eft. Huius rci demonihationem vi
de
 F.B.Mè<Sn«.
Ambtol. d« apud D.Ambrof.tracia. de obitu Grjtiani,
Ы lib.deincarnatione Domini c.7. & comme-'
tariji futfcrLucan. lib.io.exponcns illadjfi pof
, fibile citttranfeat à me calix Ше. & in tfada.de
prima interpellation* Dauid,&lib. i.de fid« ad
A^e*i Cratianum cap.j>Et D. Auguftin. 14.de ciuita.
1 y.ta loquitur} Quamobrcm ctiam iple Do
minus in forma ferui vitam ágere dignatus hu-
manamjed nullum habensomnirtopeccatum,
adhibuit eas,vbi adhibendas eflc iudicauitme-
que em m in quo erat verum hominis corpus,
& verus hominis animus , fàlfus erat humanus
arfedus . Apud Chriftianositaque,qUi iuxta
fcripturasfacras fanam doctrinam bibunt,me-
tuunt,cupiunt.dolent,gaudct; metuunt poena
xternam.cupiunt vitam perpetuam, dolent in
re aducrfa,ingemifcunt expectantes adoptio-
netn,& rcdemptionem corporis fui* gaudét in
fpe.quia fict íermo.abforptá eft mors in victo
ria: dolctprepter alios li periefint,& gaudét ft
tul. liberantur.Qna dccaufi admdnetPaul.gaude«
rc cum gaudcntibu;,& rle.ee cum flentibus.
Irim.№>; «flProbaturinfuperhaec Veritas rationibus. PrU
Qua/epal- mo.ex communi omnium hominum confen-
fonetani- lu.Quisenim humanos aiFedus,quibus ad vif
(atr'uaJa tutem exercemur,damnabit?dolor enim de ma
bilcîfint. lo,timordcfupplicio,defidcriûdc promiflo,
gaudiumque de pra?mio,qU<dam funt exerci-
tationcs virtut um. Propter hoc datuSeft nobis
dolor,vt turpi tudinc dcteftemur,& timor , vt
malum fugtamus. Щ Dcinde.Omnis virtus eft
produftiua reetz arTectionis:non autem eft iu
ftus,qui iufta operando non dcleótctnr; nó fo
briùs , qui fobrie operando non gaudeat , &c.
igituf virtus non exc ludit anime pafsiones.
Tema. «flTertiô.Virtus nort exdudit fuum obieftumj
at obieâum virtutis circa quod negotiator,
funt anime pafsiones , quas moderat ur. ergo«
Cófirmatur.Ná virtus moralis « qua* circa paf«
(iones verfatur.abfqí pafsionibus eflenortpo-
teft,alioquifacefetappetitú fenfitiuum ocio*
fum.Rationi auté confortum nó eft, Vt ea que
ratîorti fubieda funt,à fuis operationibus défi*
ftantTedvtexequamuf fuá officia ex imperio
rationis.ItaqUe quemad modüm virtus mouet
exteriora membra ad actus débitos ; ita mouet
appetitum fenfitiuum ad adüs ordinatos fecú
Qearta. dum rátionem.^Pra;terea,appetitus fenfitiuus
datos eft nobis ab aurore rtatuf*;fcd virtus пЛ
difsipatnaturam.imàeâm perficit;ergo nótol
lit funditus paísiones,íed moderatur , & regir*
Quinta, «j- ^dhxcjVirtusnódeftrtiitidqUodeft ratio-
ni confenraneu m; fed eft confentancu m recta:
rationi,vt compatiatur homo amico do!éti.er-
go.Concludimus itaque,eos qui nullo excitan
tur affcâujhumanitatcm totampotiùs amifif»
• qui*
Expo£inPrim. Secun.
fè,quamanirnirranquillitatem pofsidere. In
hac re optimc loquitur Cicero in oratione pro Cicero.
Murena, & Galenustrada.de curationc äffe- Galeout.
âuû Sc cognitione , & Plato primo de legibus PUto-
air,huiufmodi affediones humanas.efie veluti
neruos,& mufeulos ad contrarias actione; t ra«
hentes & retrahentes. Qucmadmodum ¡taque
iunt ncrui quidam in brachio ad eiusdilatatioa
né, (un t & alij ad eius contraction* ; nó alier in
anima noftra funt affediones all« ad illas ope-
rationes^aliz ad alias inftitutxjomnes tarn«, fi
modú feruent,fuo tempore,&loco vtiles funt.
Quod optimc expon i tHoratius his verbis;Spe Hoút.
tat infeftis,metuit fecundis, alteram fortem be
rie preparará peel us. Alius philofophus pre
ciare docet an 1 mi a fleet us non elle totaliter dif
iîpandos*fed potiiisad mediocritatem cfîe re-
ducendos.Neque enim fanitas in eo podra eft,
vt calidum & frigidum, humidum & (iecú ext
mantuf.fed in iUorum temperie , ti cópofitio-
ne confiftitjeft enim eorum temperies. Ñeque
Vero mu Псе concent us tunc repentur,quan* . . .
do acut ú exi mitur,& graue,fed in acuti,& gra-
и is foni cóucnientia continetur: non aliter vir-
tus nequáquam in pafsionum extirpât ione eft
conftituta,fed in ear urn modera mine, & copo
ímone. Loquitur optimè hac in caufa Arift. 1. jAiüt
ethicor.c.j.b 6-quo in loco dicit eflc quafdanv
animi paisioncs,quae ipfo nomine,malum & vi
tium pre fe fer un ц vt impudent ia, in uidia,ma-
leuolentia: alias verô efle,que ipfo nomine bo
fiitat¿,& laudem declarant,vt mi fericordia,vc-
recundia,&c.aliascffe,que indifferentes appa«
rent, V t triftitia.concupifcentia. vide ibi qua; ad
hanc attlnent difputationem. fEft vltimo ad* PaWon«
ucrtendu m,anime no (ire pafsiones meritorias
eiTc.aut demeritorias; tum, quoniam adusex- meiu#ii».
teriorum membforum.fi voluntarij fint* funt
tneritorij; ergo fi aflectus humanus volun-
tariuj fit,meritoriusaut demerit oriu« erit;tum,
quoniá appetitus fcnlîtiuus,vt fupra diâû eft, r w-t, ,
habet libertaré quandá participafâ.quapropter
in eo coUocari quafdá virtutes di x i m'. Ergo in
Opete appetitus fen fit iui poteft cfTe merit ú aut
demeritum. Щ Quod yt percipiatür,eft intclli* TripKcrrar
gendum, pafsionem in ordintad voluntatem ГерокЛ h*
trib' modis poíTe fe habere. Vno modo, v t ob- berèpartte
icétum; qua ratione pafsiones meritoria; funt, *** vo1"
aut demeritoria;, quatenus funt volite j Alio
modo, vt principiú; palsio enim appetitus fen -
fitiui nonnunquam mouer,&eAitat volunta
tem,vt cum quis ex concupifeentia trahit ur ad
coníentiendum ipil concupifeentiar , & ira ad
appttendam vindiöam.Tertio modo, vt t ffe-
ôui;aliquando fiquidem ex efficaci volunrar«
excitatur pafsio in appetitufenfitiuol vtci in
 Tit Quaeftlonîs. X ft М.ЯД
quis volúntate deteftatur pcccati turpitudiné,
, naícitur contin uô ip a ppcritu verecundia. Ac-
que his omnibus modis pafsiones animx Гипс
mcritorie,aut demeritone,icd potifsiraè tertio
modo. Quaautem racione pafsioaugeat, vel
min uat voluntarium, quo item modo augeat,
Vel minu at liberum,fupra.q.6. cxpefitum eft.
Adargum. ejHis conftitutis,ad argumenta fecundo loco
oppoíi ta,quibus probabatur pafsionem in vi-,
rum íapientem non cadere, refpondédum eft.,
Ad primíb •jAdprimúrcfp6dctur,pafsionisnomen non,
tantù m eas de ( ig nare pafsiones, qu ae i m m o d e- deíünantur,fiue in concupi (cibili fus lint, aut
ratx funt,& à rcäa rationeauerfa;ríed modera
tas^í rat'ioni etiam fubieBau Cuius nomini*
xquiuocatio^ccafionemerrandiStoicis prx.
AdCecááü. buit. «J Adfccurldumreípondetur, quamuis
omnis animi pafsio,mo tusnaturalis limites ex -
eat.non proinde omnem pafsionem nocuam
eflc.aut contra naturam: nam coníentaneum
maxime naturae eft,vt motus cordis varius fir.
Pico infuper, confentaneum eñe vt inferatur
aliquod detriment um corpori propter bonum
Virmttsjin.ämbulatione enim»&exercitijsi bellt
cisjvehementior eft motus cordis^quàm effct¡
naturalis ipfe motus , quae tarnen exercitia ne-
Adtertlum rjaodamnare ppteft. •J.'A.d terjium rcfpon-
. detur^aisioncs.quxanteuCTtUPtvfum ration
nis,perturbare naftrum intcttejâurpи cxterunj
jllx сшарга^и&шфештTequuûtur , ßc mch
denn se funtjäc ¡ afion» J$Í駿 ». non pçitUTj
bant rationis iudiciiim , itrio funt ei obedien-
M фипв. tes. *J Adquartum refpondetur, pafsiones
immodératas induceread peccanduim, at paf-
fiones bene difpofitx ad v(rtyris, officium та- ^•flInuenimuspreterei,omnes pafsiones ad qua (Weer
ximè conferunt.Diuina vero fcriptura поп сб
demnatomnes pafsiones , fed pafsiones car-
nis cas.qux ratione moderatx non funt : iram
etiara non omnem imnrobat,(
lu< ffi 'ÂiôhnîiÏF ,aWJ^Wmtit»ÇjprooV ad duas redu
catora s,& с or u m pe ccata ira ici m »»»
ur,
QV AËcSs^T I О XXV.
^гЧ J* Г "; :idi2Îic,'JiTfi3 1 J
V$Qt£iX\C- patSíOnÜíll ßd Œft5)eWjimm.rior pafsio fit dele tio.hunc amo
ínuicem. i
ANNe^+tO BREVISSI-
ma circa totam (^xftiong
T vniuerfa
ôionum defç
âuponatur,
riendas duximusjcxquibusfacf
lè erit intelligere , quem ordiné
inter lele habeànt, & qux nam fitt,i|tyer cas
prxcipux:quasvtcommodfus qu^Étin ;ell^;¿ijftú»^ftédamu* qua,tuór eue precipuas animas
Uli-1
«Ьпг-,э1
gerepofsit r quíeléquimi^s«fñfíeTnda fur)?,,
Щ Pafrionum animx qrigo prima,r«ft ampr^ Ames •*£»:
amor enim eft animalisquçdaro inclinatio» f*, fionum ori
boni apprehenfione confurgens, atque in b.PrbS°*
numtendens. Cum igiturbepum та1орадр| ,¡„«¡.--1
Ht, (malum namque non die itur , nifi priuatio , u^„ . ,..
boni,& habitus perpetuó priuationem antece-
dit; qua de caula n i nil odio habetur , n ifi quia
alicui bono quod diligitur,contranum eñe in-
t clligit ur)fupere ft> vt omaes pafciones» quae in,
bonum tendunt,pra:cedan t eas,quœ iqmalum
vero in irafcibili. Inter eas autem qux in bonú
tédunt.vt funt defiderium,deleftatio,fpes,de-.
iperatio X amor, primum tenet locum , quippe
qui abfolutè in bonum fertur. Ex quo coníe-
quens cft,eum prscedere eas anirag pafsiones^
quae tendunt in bonum, vt abiens , vel vt iam.
adeptum,vcl vt fut urum & arduú, aut fub alia
quacunque liraitatione.Ex hiscolligi etiam po
teil, си с и pife ibilem, pri ore m eue or¡ gin c,at q;
etiam dignitate,ira(cibili. Quod prior origine
fit,patet:nam amor,qui eíl potentise concu.pl-!
tcibnis.pripr^j^antiquiorquequaroirafcibjjj^
operado, vel affec&o. Qjmmvcxó dignitate
prior.li qu et:n am irafçibjlis vniuerfa, cú omni»
bus fuis affeclibus.i nftit ut3 eft propter conçu
pifeibi!cin,vtconcupifcibilis pbtineat bonum
quod défilerai jfccoftu^tu¿ j^ndq.prqueruVj
quôdpàisiones irafcibilis^d paflones concu-
pifcibilis deuinantur , vt (pes atque audacia ad
deleñarionem terminantur,fi vincant; defpera
rio & metus ad triftitiam cadunt, fí vincantur.
tuorprxcipuas re'duci pode; quarum dux in piísionum
concupifcibilifunt,quxfuntdeleétátio,&do« pifcipuar.
lor;& dux in irafcibili,quasjpem & metum ap
pellamus.Prseterea etiam fub quadam amplío
licemboni,&
mali rationem ; iftx funt, dele¿ atio, & dolor:
imô;Vero ad vnum fit omnium afsionum re*
ductio^cilicetadamoremjicèt rineipalior, &
fem confequens, quainre amala quiefeimus.
Ampliùs verô.licèt artior fit prifna pafsionum,
fortitur tarnen concupifcibilis nomen,h conçu
pifcentia,fiue cupidine,fic adeq, vt «iam íecúf
dum fidionem poéticam.CupidoDeus amo»
, „ w .
aniniuseitiscarentiatriftatur ,|atque ampliùs
eius ienfif^^e^^fodefe^jn , licet in cor.
poreinorVita res perpetrofcjgm.Sed diligen
pafsio«
 F.B.MàGné .гшоШъ-иГБх.
piftiónés,TchiVrfái^atíoniem,dolorem,rpl,
Boitins* & timorém*v ödellradBoetíj decaritatú; Gau •
" : Lisino': día peIIe,pelÍé4$íabi;«B,fpémque fugato , nec
dolor adfit.HaíHtóífíflft funt pafsiones prsci«
Pifsionís pus.^J Pafsiones fiquidem prjccipua:,duas con
prxcipuc ditiones expoftubntjprima eft, vt fin t per fe,ni
códúionei hilque accidentan] admittancquod ftatim ex»
ponetur . SecSda éft;, vt fiht vhims m fingális-
generibiH.Sfit áütem'.fi res expédatur,quatuor
pafsionura genera,fcilicet motus in bonú, mo
tus à malo.quies in bono,i nquictudo in malo.
Vltima in priori genere eft fpesfinprimisenim
ex bono generätur amor, dein de défiderium,
tandem fpes äccenditur ad vincendum bonum
arduum. In iecundo,timor;nam malum, quàm
primum confpicimus,abominamur,& tandem
fequitur tiraor imminentis mali.In tertio gene
réjvltimas 8c pffcipuas partes tenet deleftatio;
nam orones concupifcibilis pafsiones, imô &
irafcibilis , ordinantur ad dele&ationem. In
quarto genere collocatur triftitia. Omncs iftai
pafsiones funt per fe.tam in fc,quàm in fuis call
fis:quod propter iram diélum eft.quas vlterioi
motus in bonum eft,quàm fpes , & exiftit poft
j^em,fedira confurgii veluti per accidensj eft
enim efFeâus quidam audacia; , & ideo non
poteft efle precipua paísio . Dicontur i ta que
predicts pafsiones, principales, quia vnaqux-
que in fuo genere precipuas partes pbtinet.
%Sed antequá hinc difeedam us,aduertat theô
п.."'' 1 ;tnt'>nt/ il.iyj; .' "¡iTjJmaií. ; - .V>
.■» i>u.>-..7.tt ,7r> i!jt"» " '-Jthj '.t ■>{}'. i л ch
-uoo<!ú1¡ ai --. b .Nv^j,; Trim tabularfua paßtonum ordo defcribttur.
»s,¡, . . \i:j)',A¡ • •,,*niii :luí; , ; .wv.
qR rn ; . д .'i rroqV* , ■ : ■)«-" • " ;4-j
-oi'í"'-.; агсЬьири;;. ..: : < r wi jvf >
rpefquietímsqus fbnt priores in
ah. f feruntur acíbórinW; ex 1 i ntentione,& pofleriores in exe- \ gaudium.
" quibus alis feruntur in cudone,vteft
■n
lui i-rinni
с t'A .. i :-t munvba:n". mi
i .Ii мЬ
o:nr.
Ли • ,«1г>ЧрЭ!П<.ЗГП91
.Í/.L-
[•/mol íiíi':!-'i JJti'Jjnsualliiieiel
yafikMiüaÍia>¿^>i. \ • .UjO-jw.i.r.i .-ij^iq
ú..¿j'V!' ■ -.iwwJíoqnwiroiúámab
• ii Ti.i ',<>d 1 1
l^cupffcibil».
1 1, », ..i:»j'.Jeil ohíbíbb la
oib.! j.usnajjomint n. db-íoi
, iíj! .íli .i kmiài .'JtLII-J.J
44 1 feruntur adr Íwl3
,/'■1
autftint^*"-""
" 'euqoiiqoiiîtouîijpiuait.L irafcibilis. -jaudaci^ 'ü:L-
rim.Secun.
logus.quàm incongruè\ne dicam ineptè,de paf
fionibus animsediiTeratScbt.in i.d.i.q^. feri Scot,
bit enim,in appetitu fenfitiuo amorem propriè
non collocariicùm namque amor fit prima paf
iîo appetitus fentientis, il amaré non conuenit
propriè appétit ui ientienti,ergo nec deleétari,
neq; timere propriè conuenietjab amore enim
estera pendent ,: & amorem esters pafsiones
includunt; nam deleâamur amato, timemus
malum amati.'vnde fi amor eft inipropriè, cete
rs érunt pafsiones impropriè. Sed & aliud in." •*"a:'s5 *A
/ommodum fequitur longé maius;nam fi paf-
fiones propriè non funt in appetitu fentiente,
& in appetitu intelleâtuo fecundum rei verira
tem non rcperiántur,nuHibi propriè erunt. II-
ludetiam aduertat Theológus, quo*d dicitur йЬЬ^йЬа
omnemappetitumefleboni, & neminem ad
malú intédendo operari,nó opponi ci quod in
litera dicitur,obieäum concupifcibilis ейе bo
num vel malum. Diccndum fiquidcm eft, ma-
linn non eíTeobiéétum appetitus Vt profequé*
dum, fed vt fugiendum, & eadem ratione qua
bonum txpetitur,raálum refuta tur.Vel dici po
teft.bonum èfle ôbieâum appetitús per fe pri-
mo,malum vero propter bonum.ná ideo refu-
tamus & odio habemus malum,quia bono ef* "
fe contrarium exiftimamus,quod bpnum nos -
dlh'giráus^fefúfírciant pro principiorum de-
clarationemunc fequitur duplex tabula, vt ifla
memoria pofsint retine ri.
T!4jpbA *
Ji: l LuI-ÍLÍC Iii <.'! '. Ii
■ i;; I » .'¡ - ..'C!t i.'.!
Л
mtu> i
"/"
» i^"- - •
.VXX Ol'jfJLiAVD
. irafcibilis. eí,
-i г з i y л л a nilfperatie. И ^ A
,ift.ïili.J "I.'OJI.J|Í>n.l
odiumf
■ :r4'' ■rli)d:)tt.,;,,'!,!.'', .'(:¡,,i v, / ^
5í.-'. !' fr"Jl!0 , S:-.!;!"
fecund«
 •V»"•'i
M I Л 4 .Э T л
.2 V T X 1 1 autfúnt priores.
<*Я ¿TA
b-'-íí-iHivi
-o >:'■'• i Гщ
*;..>) ií.'ji?
Oj /} 'y. У,
't'A í.bn¡JfÍ ■^..»ttótír»Í*>;«-:T»0:> ;р0Л,П5О>"< <í.»qms>í Wl.HvIoq
Mis г 'i-
i-i
i; l.M )i.¿i
fconcupifcibihs J
CJK. -Ti;: Л
:.; "ч .?» luí Гитара* TJ'S-J íb«ÜI! ?< t
. ГЬЛЬ*-..Ч ?:.TjU»ií>nÍ.Í>np
Г £d Pf¿ftabit,breuiterAdift¡na¿numcrú,
0& ordinera pafsionum anime noltrx hic
«pítituercEx documcntisTupcriüs pofit is со-
ftat.vndecim anim* paftiones in appetitu repe
riri,quarum tíuifferus dctífÚo fie cáiHgitur.NÜ
eùro bonura «ft appet itui propoíí t ú , fcqui tue
in appetitu fcnfmuo amor; fi veto vt incommo
dum,& noxiurh proponituf/cquitur odiú : ex
futuriboni 5ftiiriationc,oritur in appétit u ícnff
tjuo deíidefiú:ex mali vero abfemis efti matio
ne,procedit fuga; atque adeo ex pn fe nt i s boni
epinione oriturvohiptas,cV mali praefentis.trí
ftitia.Sex ifte pafeiones collocan tur in сочи pí-
fcibili.Similiforjoa pafsiones que cófti tuuntur
inirafdbiU^unt diílribuéd<¿.Ná refpeâu boni
nondú confecuti quod h abe t rationé ardüi, eft
fpes,qu«fi amor boni ardui,&diffkilis,dcfpera
tio verô,quaû odium,& auerfip ardui.propter
eius difficíultáté:íi Verá maíú i m mine'ns fit/ed
nóndú priftrti. Verfan tu r áá ifn аГч obes circa;'
illüd,timor fcilicet,& audacia ; ti morrír
tur ira,quit cftmftitu.malL ardui; led ex bori^
-ido'VuJblfin mual:tíun:ii»iRBn:rmaj ¿,í:n:b
Ьл.чЬЬ-отгЛ
I quod importât г. it iv
►tig-'Vj i 1э Л quietemin bono ci
.tí.'jf «Jaul ennui.':} хвр иитсиоэ» зир
-ru i ♦ Yittnof,& defideriuto; )tH
_ M :qué Acuris _
• slobt,4iJliífi ratJD*id</¡:J:a tî£fi muflidoл .ií-j .«пою1
os! V ПОЛ 31DvihR!ïn03 ÍltTV»¡¡ WV»¿f-fÍ
«ллтг ffitnoisDoubt tun i^ifgon iiífe ti'.e';g£
iov A,íbioÍ3cqc3,¿30i3:nizhb!
or. ÏOOT» л\ ;3ibu!iiti iS,í3.:Íjaoo3! niíails.'tíi ju
3v(]tbnsdaiqmo3 o} ni гъСВьгоНв ?ó: ix».r/
iñvCi! b;iiÜíp.luJ3T3'Su'..jr'¡:toiqoJ¿Uf¡Jl:.;i.p
tri(Íílk^lBthM)i2 3"!tuTs"jdo jni.-niJ ijámu^n Ntd
/л ¡n > ; !сгпстг ofir.isiànifcToniii,'.:^::*!
К :< -M
«4Íu!t»/4Híil!jX3 0}JJív)ai¿jr{in3Íl 2U¿-:ici ^:;|
nicib i ni ssïsmlirnbo-.îf.'î.r.ineûljli'.ib mu»
prajfentietwwb^b^ftüBainifjIcibinpooi-
tur pafi,io¡n*m bonum,cùm pr*k«s*fl , nullá
habet ritionernirdtrf^quc dlí%cyiw> лаЛзд
»irf- '. -j -чпЬьэирзаи. j-dbiàlcJhub ли ;
o:*j'. J • JiJ»ic3J,Pí*fi¡tí<fc-'u-' A>'3Uii ll:iv.-<
Vlti dodifsimi frripTOrti «xiftima-
rút re «ño difficillifná de amore ф(*
ferere í quippe qui babear obfeura»,
№ occultas fe nrét i as , pluraq; cópre-»
bédat myRerWfquáqtff fermoné-explitari ra-
leanr.Rurfus arbitrad íunt.huius rei diíputatio
nf Ife p|íncfflofi(staI : П
amatoria tatummodo^pprehendes,inde-occa-
fioní pcrnidofëerrîdi aucupatw íluxuriófui,
& libidini decbt us,l их uriaq di,& turpibus amo
ribusinfcruiédi.Sed amoripfc ab ytroq; incó
modo nos-Rbè%^,àc3efeiidir»'hïlex fine amor
vçl«tnpvatu>^ha[bjt,v«l budí^íosdf am#>
re'Kehéfto di ttèreré curabímu's,red & ele $rnom
turpi paöca ín'áicabi mus.non vt iflú fequa rour,
^Ed.Ví yeJieççAUf f^Umuv^Yvyt^quàa^
n'ccViTarja fit riiuusrc,i difptitano,deprehend*-
twr^llud eflr'^rrendú.qüód e**morc cxcöt
 5^ F-MWÍ* ^поШхиС^^б^^т^есип:
ornees cogitat¡ones,^tácdj^p$^ йтог'и фпл
prodeuntopcrationesv'níüerlfjViamore ten- VjJ/íÍJj*
dunt,& tcrminantiinnobifciim nafcitur.nobi edijjertt.
Гейт aefcir,nofq; femperepmitatur ; fíe adeô
vt natura nditra tone RTIC. P R I M V S.
ra nunquaneuífocAmornbs docet vt fugia« or lit m concupilcibilu
mus quicunq; incómoda fu nt , & nociua , vu iiH»,i:!idijl:aiijC'î,fr * >
que fequamur quat falutaria funt , & arnica. 1 ^Mr&jfejTEXTVS.
Hrc cIUexiibrhàtabili$vnô*b ^minibus in- * '* Rima Cócluílo. Amor Mm «s*
ucnta.neqjàlcgiilatoribu» feripta, nó ex cade*
eft aliquîd'pîrtinens ad
Encomium Aibus infpirata,Ma ex alioriim cxemplo dedu я appefitûjvtrkifcj; enirn
amorii , da, n obi feu m nata eft,nobifcum alitur, adolc
fcit,& vfq; ad feniú perfeuerat. Itaq; vt quifqj 0*yíé&um,b$nú eftjco-
fe amet,Uxeft,qux nulla perfualîonem rcquiicbrrj*'.: -< < . ...
rit,neq; rhetorical artificiofa oratione opus cmm « ЬОГШ apdctltUl obU
habet,cui literati contradiccre non valcnt.neq;, Ьл tum eit,m0UCt etí,& all jut ad íe CO
ignauia aut negligentia aduocatorum amittty ^ittt^U^tn^^^ptation^uadl na.
teft,nec tempus nocer,neq;
iteft,i idîlsimâ
cótradiáiode-
claritatê ob* 1
,ncq; f alfiras ei us fplédidi ralijqualis
"reftineli
опит.
plex eft »teW-ci«.
omnium ongo,&fon$pñ^,d^om^
quentibuscopiouusedtfleretur.^Jllludranein ..?i3jf¿A«)i 1». j-rrj. •
hui» arguméti limine obferuare oportet,qii¿4. : .2 ^tuallSjfia iccUndu dlttCtcntiamap
fanato,&in ordiné redaôo amoris affeäu,vni- pCtitUÜjCft etlá difi cirnfia ainoris:

gumur,& morigeri cfficiuotmuHdciaoè Spitt г,т perkjuem res naturaliter appetunt

tus fa n et us fígniiicare(vt ego exiíhmo) vol uir, ' q uod eis
quod CÍí couenit fecundu natura,
cum dixit Can t.î.lntrodux it me rex in cellam
vinariamA Drdinaüit in me charkatem, id ert»
introduxit roc in penetralia, & arcana filaren perapprchenfioné inítituefltis na
uelauit гшЫ,& in primis,& precipuc ordinauit tura. AfcífT^íppcti^
in me charitatéydocuit тс quéadmodú amare
ilium dcbcam,& in quo.charitltcm , & arhoré brutorú,quifequíturapprchcnfio~
conít it uer e,& coUocare oport cat,quo reit è сó n ë,& cogmtion é ipfor n m app cté-
Itituto&compofuo.omnia tranquilla funt, &
tiüiexfteceßitäfe ЫШ^^р^Щ
quietjjgaudiBra & pacein afferut incfîabilcm.
AmoceniiniríorcÜnatus.noilra turbatio eft,in hero iudic io,qui in hominibus altf
x ietaüs,Sí< i moris píen a.ordihatus чего,&гсд&
cóftitwus^gaudiú cft, & pax in Spirit и fanfto*
•_;i:1iiqlibb'i»:J¡t;'!<i..uUui''d'e *•: -a' v:t,a(
XXVI.
. j is* ahwre,habecarticulos «o!»

£<n¿) Introuuäioqui-itionii.

pote ft operari,& nó operan ad ra-

woiiis preferiptß.Aljüs eft'áppétftj
traftatuni ЪграгШ ëJlfiHit : ргШЩ t^s cÓítfqüen^appre^éhí^pe^i
çognmoné'fecûdù liberó iucj'ciú,
qui
 Qua£ion.XXVI. *
qui rationalis appetitus,fetf Volurf
tas dicitur;$:in vnoquoqjhorúap
petituúamoreftid^quod eftprin -
cipiú motus tcdétisin finé amatu.
NI in appecitu naturali^principiú
mot us cft cónaturalitas,& côgrué
tia appentis id in quod tédit,& di-
cituramornaturalisifed aptatio api
petifus fcníitiui , vcl voluntatis ad
:'t àliquod bpnum,çft cóplacétiabo-
ni,quse dicitur amor fenfitiuus, vcl
intelleftruus.Qui fcníítiuus eft,eft
in appetitu fenfitiuo,Gcut intclle-r
&iuus,in í ntelleâiuo. Ex quo dif-
сцгСц fçqujtur tríplice effcamoréj
naturale, fenfibilé,&:intellcdualé.
TçrxppçU ^Tertia Conclufio. Amor ad con-
çupifcibilem pertinet, non ad ira -
fcibilemjquia bonú abfolutèrefpi-
dt,8r no per refpeclü ad arduum.
EXPLICATIO AÍTICVtíí'
Icaggreditur D.Tho.ad explican-
dum,& dcfiniédum quid fit amor.
Quid fit, & Vt vero ex nominis etymologia ré
▼adcdica-
tur amor. exordiamur,intelligendú eft, quod
amor Grace vocatur Eros,fcriptum,o,paruo,
aut magno,tignificatque dcfiderium boni,aut
pulchn:deduciturque(vt exiftimatPlato)àver
po quodá,quod iígnificat furarí,liue praedari,
eo quôd amantis cor deprxdetur,&in potefta
té alterius traducat:aut vero dcducitur ex alio
verbo,quod fignificat obftringere,fiue vinci-
re,aut ligare,eô q> amates vinciat,& in vincula
trahat : Aut ex alio verbo quod fequi fignifi -
cac,eo cp amaos rem amata vehementer fcqua
tur.Alij vero deducun t ex alio verbo quod for
titudinëde{îgnat,vt fignifiectur amorc fuper
omnia forte eile. Nónulli vero aliam huius vo
eis etymologtá fcquútur, dicuntq; trahere ori
giné a verbo quod diccrc fignificat; amor em
amantcs,d¡caccs,& eloquétcs facit.Scd & aba
commémorât deriuationern,dcducútq; à ver
bo,quod eft videre;amor cm ex vifu nafeitur.
Flaca Plato in Cratyllo difputás quid figoificetEros
qui amor interpretatu^dicitnó dTcdifñcilem
hui^rei inueftigat ionc;n á deriuatur abJirot os,
vnde deriuatur nomé,Hcroes,id cftJiomincs
di ui ni, maxi ra i pre tij, qui oes alios excellant,
q<ú ex amoregmti font, qué Dij erga muhe*
Artícul.I. i6p
res habucre.Fortafsisalluditadillud Gcne.6. Gen,¿.
Vidctes filij Dei filias hominum.cj» eflent pul
chrs,acceperút libi vxores ex omnibus quas
elcgerant.& paulo inferiús. Poftquá ingrefsi
fimt filij Dei ád filias hominum,ilIxq; genue-
rúnt,ifti (un t potentes à feculo vi rifamofi. t "
<|[Hebraei deducunt hoc vocabulú à vcrboHá
haba,quod eft amo.Latini,à verbo amo,quod
fignificat veheméter amare. Ex hoc deriuatur
nomé Amieitix facrofandú.At quae na fit pri
ma origohüius verbi,amo,àLatinis pforfus
ignoratunlioc tamé certifsimü eft , quoties
volunt aftectú, vel defideriú appetitus expri -
mere,hoc nomine declarát,& patefaciút.Gras
ci dicunt,Eros cum,*, ícriptú , in malü accipt
parte,pro turpi amore.Erosverô per,»,pro ha
nefto,& laudabili fúmi.Ex hoc verbo phileo , /
quod pro amare accipiunt, mille conficiunt
verborum compofitiones,philozoos,amato-
rem vitae.Sed iam de etymologia nominis fat
fit,nunc rem ipfam aggrediamur.
Щ1п omni rationis difeurfu optimè difpofito,
inueftigari tria folét; fi res lit, quid & qualis fit:
adha?cqua?fita,omnia referrifolét. Siquífpiá
percótetur an am or fit,rerú omniú vt ignora- '
tia eú tencat,necefle eft:eft en im luce ipfa cía »
rius,amoré effe. Quid vero fit amor,difficilc
habet explicationé.' Stoici dicút amoré efle cu
piditaté boni, & pulchri. Academici vero cíTc
defideriú fruédi со quod qüiíq; iudicat bonú,
& pulchrú éfle.Theophraftus inquit; Amor
eft animi côeupifcétia,quç célere habet ingref
fum,tardú vero regreflum.Alij vero dicút, q»
eft impet%& inclinatio ad id quod pulchrú, &: .
formofum eft.Sed nónulli addúthác definitio
nê,efle delideriú obtinédi id q> pulchrú eft, &
eo fruédi. At omifsis his definitionib',quç pía
nè &: exacte ré nó explicant, Amor line dubio
èft guftus ille,& cóplacétia,illa(inquá) inclina Definitio"
tio,qu£ manetpoftquávidemusréaliquáquf amoru«
nos recréât & deleâat.Hic eft amor defiderij,
&fpei pater.Cuius rei definitio vt exaftiùs ex-
plicetur,fciédú eft ex D. Aug.q» amor eft prin Au8*
cipiú omniú noftrorú afteétuû,& actionú, ha
betq; claué & gubernaculú noftrae volútatis ,
qui nihil aliud cft quá immutatio prima, quas
in animo noftro imprimir, ex re appctibili , &
deûderabili qua; attrahit,& mouet ad fc appe
titu noftrújqus nihil aliud eft quá cóplacctia
appetibilis,ex qua quidá motus in animo nfо
oritur,qui defideriú appellatur.Grxci(fecúdú
Píatonc) vocát hymeros, qmimpcllitanimu
im pulfu, & i m p etu lu о , facitq; v t ve he ra é te r ad
ré amata deferarur,Sc ex hoc impetu hymeros
appeltat.Defidcriû.lecûdù Theologos,eft m о
tus in bonúy&veHc quod abfens eft, & n ondú
pofsidetux.Lx quo fcquitur,quod amor & de
Aa fiderium
 yyo F.B.Medinaé
fiderium, mutuo feconfcquútur circa rertí ab»
fcnté,& fraterna nccefsitudmc cóneduntur,
ex eodé femine procreátur,fed in prímis amor
Differentia producitur vt defiderij caufa.«J¡ üiffcrtq; inter
intet amo- defiderium & amorémá defideriú fertur in bo
fé&deúdc
num. nú nó habitum; amor vero & in rebus pollcf«
ils,& habitis,& in rebus abfentib" locú haber.
Ex qua dodrina,fi redé infpiciatur , cófequés
eft,omé affedá animi nfi ex amore habere ori
giné. Amor primus impetus eih^peedit per de
fideriú,& per fpé vires accipit,& fände in dele
datióe feclatur,&quietê habet. Quód vt expli
catiùs intclligatur,aduertat Theologus,cj> bo
num,f imul ac appetirui eil oblatü , mouet cü
córinuo,& allicitad fefe.Motus hic apperitus,
exhilaratio illius qusdá cft,qua appetitui pla
cet illud,quali bonü,& fibi cógruens : allube-
feentia appetitus poterit appellari:itaq; allube
Д!1иЬс£сс- feentia cófirmata,amor eft. Hunc licet défini-
ti*. re,volútatis, Hue appetitus inclinationc, hue
Erogreflúm ad bonú:exijt enim volutas obuiá
ono venienti,vtid compledatur, vnde nafci
VtrS adep tureóiunctionis expetitio. Sed ex hoc illa na
ta re amata feitur quaeftio nó cótemnenda, ea cft; Vtrùm
ceíTet amo poftquá ré amata adcptifumus,ceiTet amoris
Tis impetus impetus? Videtur quod ccflet.*]Ná omnis mo
Aug.
P|;mo. tus habet fuá t ermi n ú,& finem , quo adepto,
Secundo. quiefrir,& vltrà nó progreditur.f Dcinde,re-
rú naturaliú augmétum,terminú habct,& finé
ad qué ciim acceflerint,nó vltrà crcfcút,fedft*
ttmdiminutio fucccdit,& paulan m, & fenfim
Tertià. dcficiunr,& exiccätur,& tandépereút. *|De-
mùprouerbiùcft,çj» omnis adió adepto fine
Oblcôio. quiefcit,& finé habet. Quod fi quifpiä dicat;
hare omnia probare,^ delideriû animi debili •
tetur,& denciat in rei adeptionc^quod cft ve-
rifsimú;at nó probare clamor dclit,&diminu
tioné habeat; Huic obijci potcft,çp imminuto
defiderio , imminuimr fubinde amor, qui eil
Explicitur. delidenj fundamcntúcV patcr.Hzcdubiratio
flccxplicatur;náq; dicendúeft, exempla efle
optima.fed in noitro propofíto minime con-
cludcre. Náfolú códudunt in rebus naturali-
bus,qux femper habet eu n de, 8c vniformë te -
noré;fed in amore,& défiderio nó fie accidit :
amor cnim eft ignis quidá ardctifsi mus, qui tá
tômagisinflâmatur,& ardet,quâto de re ama
ta plusguftamus. Quôd fi ardct,& incenditur
in abfentia,quomodo nó ardebit in prçfcn tia?
Socrates. Propter quod Socrates fcribit,amoréefle mor
talé A' immorralé,iuuené,& fené, ré nouá, Sí
veteré,ficut em port ftomachi repletioné fe •«
quitur fames, & ciufdé vacuitas;&poft potum
quo homocxtinguitfitim,recurriteadé,&de-
ííderiú,&cupidiras iterú bibédi; nó aliter défi
deriü explct fruitione rei quácxoptabat,cuius
rci guft» íncédit dciidcri u,& cupiditaté ciufdé
Exjtofin Prim-Secun.
boni:& fie cóclud¡t,cp adeptio rei amatx,amó
ré & defideriú nó extinguat.Cuius rci alia ra -
tioné ex diuinaTheologia demóftrare poflu
m'.Certc nó eft cur amor in adeptióe rei ama
tf deficiat, &interrúpatur,quin potiùs crefeit,
Ná amor(vt didú eft)à defiderio fie differr, çp
defideriú eft rci abfentis,amorvcró potifsimü
eftreiprxfentis:cftcm amor cóplacétia ex re
amata, quç i me dubio in rei adeptione m ai or,
& fuauior cft:fed & defideriú crefdr,nó vt ha-
beatur,fed vtin perpeiuú,& fine intermifsióe
(»pfsideatur. Haden* de rei definitionc,quein
équentibus articulis accuratiùsexplicabitur. дц,^ «
щЪе diuilione amoris nónulla cómcmoratD.
Tho.in hoc ar.vt definitions amoris nobis ex
plicet.Eft quidá(inqu it) amor naturalis, qui ni
nil aliud cft,quá qusdá naturalis inclinatio ad
id quod tibi cóucni t,& cófentaneum eft fecú
dû natura fuá;quo amoris Ímpetu fertur lapis
in locú fuú. Alius cft amor ieniitiuus,qui cft in
dinatio in id quod fenfus iudicat eile bon u m .
Tertius eft inttUedoaRs.qui fèquitur rationis
iudiciúj&ai bitriú. 4; Sed jjbet híc annotate dif ^ ^ ^
ferenda« quae verfantur inter amoré naturale", гиг,114 dif-
& animalé,qaiperfen(itiuú,& intellcdualcm feteoüx. '
diuiditur.ln primis differut.N á amor naturalis
cóuenit omnibus rcbus,animaLs vero tatú со
gnitioné habétibus.DeindcdiifcrútjCp natura
lis fequiturformam naturalc-,animalis vero fe
fequit formápraecóceptá, & apprehéfam. Ter
rio diftát,q> amor naturalis in add ,pdir abfq;
aduali cognitione,vel apprehefione , fed per
folá naturá:animalis vero nó fe exerit in adú,
nifi prxeúte cognitione.Sed & alio modo dif
ferút:Náamor nauiralis non cft operatio, &
quod dicút Theologi,nó cft adus elicitus:gra
uitas tm lapidis,c\ inclination ius amor ap pel
la tuna mor veroanimahs,eft operatio,&adus
elicirus,à volútateprogrediés. Quintó ditTe«
rút:Náamor naturalis eft ad vnü determina -
tus,cV lempercodé modo fe habés,& neccíla-
rius:animalisvcràpr»cipuè in homineeft fi»
ber,quippe qui icquif ex dcliberatióe,& cóful
tatione rationis.ln brutis verô Hcctvarius fit&
incôftans:nûc cm ouis carpir hác herbá, nunc
verö altera, nue cupit bibcre,núc comedcrejli
bernó cftjná fequit ur ex Ímpetu, ¿s inllincíu
natura:, nó ex rationis deliberation! .Ratio ha
ius differct ia? efl.Ná amor naturali>, fequit na
turá,quseft determinata ad vnúranimalis ve
ro fequitur cognitioné,qux varia cff,& ad% nü
minimèdeterminata.Ex hac differéria conte-
quit &alia;quia naturalis amor cft ab extrinfe
cojfcilicet ab autore nature ; animalis vero ab
ipfo aru'malhoportet enim cj; amás cognofear,
& inbonü cognitûdefcratur.VltimôjdirTerûc
maxime :ná appetitus naturahs>eft potcntia re
fpedu
 Qua?ÍHon.XXVI.
fpèdn rei cóuenicntis fibi; animalisVerô eft rci
cóuenicntis toti cópolito.Sicvifus appctit natu
raliter viíibiJe ad adú fuú.vt cohfentaneú,&có
ucnicns vi fui: fed appetitus an im л lis appétit, &
amat vilibilc ad bonú amátis. Quomodö auté
omncsifti amoresfint collocádi i n cóoipifcibi
Ji,& nó in irafribili.ex didis in fuperioribus ma
nifcftú cuadit:fulîfsinrtè em explicauimus quo
modo diuidatur appetitus, in concupifcibilé,&
iraicibilé,&quç lint vtriufq; partis offtcia&mu
пега : confuía t le Дог qua; ibi annotata funr.
Nos vero ad ahá quarftioné difficile trâfcamus,
О.ТЬо. quá infinuat D. Tho.fol.ad 2. ^Vtrú amor fit
omniú aliorú aftcduú,&pafsionü animi prima
caufa,& origo. A parte negatiua fic arguitur .
Vtrú amor 4Ná amor left qusedápafsio animi nn vt plané
Ctomnrofn cótUftfed nó Omnia quç agit homo.agit ex paf
pafiionum fione,fed quxdá ex eledione,qua;dá ex ignora
prima c»ui* fjj^t dicitur in 5. «h. c. 8. Ergo non oía quae
vtf£?' komo agit,agit ex amore. Щ Pnterea, appetitus
Primo
Arift. cft principium motus in animalibus,vt tefhtur
Secundo. Ariil.3.dc anim. tex. 48. íi igîtur oía qui agit
Arift. homo, agit ex amorc, aliï pafsiones appetitus
Tcttii. crútfuperuacane£,& óciofse. fDcinde, nihil
caufatur fimul à cótrarijs caufis,fed qusdá fiút
Quarto. ex odiomó ergo omnia funt ex amore. ^Dein
dc,caufa eft prior cffcdu;at dcledatio eft quo-
que caufa amoris; quidá enim propter delecta -
tioné amá t, V t dicitur 8.eth.c.2.& 3. ergo dele •
Ariftot.
datio eftprior amore.Nó ergo prima inter äffe
Quinté). ejiones eft amor. % Dcindc,amor vn ioné quan
dá importát:eft erñ visvnitiuá vt dicit D.Dion.
Dlocyf.
c4.de diuin.nominib. fed delideriú eft motus
ad vnioné rci dcfideratç-.ergo delideriú eft pn'
amorcé Vltimo,nó v tdetur planá intelligiquo
modo odiú,& dcfperatio ex amore nafcantur .
CScl.refp. %la huius rei expo fi tioné cft cóclufio certifsi -
Omaes paf ma,quód omnesalis dfiedioqésanMTiçéx amó
"°" re nafeátunfic probat D.AugJi.i4-deciui. Dei
amore na c.7.Amor,inquit, inhiás habere quod amatur,
feuntur.
cupiditas cft-.id aút habés,cocj; Гrucs,lçritia cît^
fugies quod ei aduerfatur, timor*ft,ici& fric1
derit fentiésjtriftitia cft,proindc mala |
fi malus cft amor;bona,(i bonus.& ifï alifclóco
dicit; Amor effieit vttimeamnsnópofie r/ósac
quircre id quod dcGderam^amor «ffick yt ípe
remus nospofle obtinere id quod delîdcrarn'.
fi hoc accidit, voluptas fubfcquirfjf.Ti cbrArárid
eucnit,dolor.Huiusverô cófclufionis chcmóftrá
tionesvariasfcxcogitauitD.Th.Prima fie habet.
Omnis alia animç noftra; affedío importât mo
tú ad aliquid,vcl quieté in ali'quo,omhrs autem
motusin *t¡4bod,9el qaics in aüqaojexaKqua
connaturalitate, vcl coaptatioqe^rojcedk,qufe
pértinet ad rationc amoris.Vñiucifá ergo ani -
mi affeftloex amore procedit^êi cófurgit. Sed
Artîcu. I. 37*
fi cui ha>c ratio nó fàtis perfuafit, adhibet feeun
dá rationé D.Tho.dicés.Ômnc agés,agit pro -
pter finé aliqué, vr fuperiùs didúcft;hnis auté
eft bonú defidcratú,&amatú vnicuiq;vndema
nifeftú eft.quód omnis affírdiO,& Opcratio ex
amOreprocedit.Sedmariifeftioré & euidentio
réperfcquitürD.Tho.deirfbnftrationé, dú in -
quit; Affcdíones,quarú obiedú eft bonú, funt
illis pricVres,quarú obiedú eft malú : bonú cm
prius eft malo.cü malú. fit priuatio boni; priua -
tio auté pofterior cft perfeccione quá priuat: íd
quodmanifcftépatet.Ná quia bonú quamtur,
ideó refutatur corjtrariú malum: ynde fit quôd
amor fit prior odio,triftitia,&ca?teris affedib*,
qui malú rcfpiciüt.Ideó erñirafcimur,quia im.
peditur bonú quod defideramusjfriftamur , &
dotemus,quía bonis optatis priuamur ; & nihil
odio habemus nilí per hoc quôd bono Secoue
nienti cótrariatur.Sed pcrgitD.Tho.demóftra
rc,quód in affedibüs,qúi circa bonú verfantur,
prima origo fit amonNá bonú habet rationem
nnis;manifcftú cft autem çp omne quod tendit
in finé aliqué. primo habet aptitudinc ad ipfú,
•fecúdó tendit in illú,tertio quiefeitin ipfo. Sed
aptitudo,feu proportió appetitus ad bonú , cft
amor, qui nihil aliud cft quá complacen tia' bo
ni: monis auté ad bonú^udefideriúrquiesverá
in bonO,eft gaudiú, feu deledatio.Ex his ergo
■liquet qüéadmodum amor fir omniú affedío -
nú anima; noftne fós,& origo.fEx qua dödri Arao^' am
na íequirur,amoré cite generale vocabulum ad " ltu °*
■vniuerfam affedioné,& appcthioné; nometan
tsamplitudinis & capacitatis,vt omnia defide-
tia,omnes animçnoftrai affedionescótincat;
quidquid homo deíidcrat,& ab homine defide
rari poteftnn amore occultufrr, & abditum eft.
Amor omniú defideriorú& afféduúcIauis,ori Ъетл'
go,fons,& finis eft.Imô ap'ertè fequitur.homi- Q™t*1' ш
né in omnibus fuis cffedibus,& adionibus,ni-
hil cogitarc,nó aliud èfficerc quá vt amet, & fe
.licítate fuá amore^fequatur. Vndc/cdifsimè
& verifsimè D.Dion.c.4.dc diui.noml.fcribir, Dlonyü
о» propter amorem boni, omnia agút, quascun
que agút.Ex eadé dodrina confequitur , quôd
origo,fons,& principium omnium bonorú,eft
ámor.Rurfus,tínis,& feopus omniú operú hu
manas vite eft arnor.Itaq;eft principiú,mediú,
fiflis.Si igitur cupitChriftianus vitá fuá redé in
ftituere,id curetin prjmis,vt charitaté& amoré
redé cóponat;nl Verá & breuis dcfinitio'virtui ''
rts^eft ordinatus irhor;fic vt Aug. definiré non Aug Üb и
dubitct,qu6d téperantia fit amor intéjgrúfe prç de mona*,
bései quod amatur:fortitudo, amor facile tole ^P-1'*
ris omnia jppter quod ämatur.Iuftitia amor, Щ ■
Ii amato feruiés,8í pro ptereá redé dofríihansf
prádetia amor , ca quibus adiumtur, ab his à
Аа г quibus
 Ij-L F.B.Medinae
quibusimpeditur,fagaciterkligens. Щ Hihc .
Vtrú amor etiam facile cftdiflolucre qusltionem illam,
fitptinci-_ qujcftiicifiinjainjjenia vchemétcr toriit , vtrú
aamalorû. amor ut pnncipiu,«ongo omni umaloru, an
veróomniúbonorú?Ná.lidifputatio inlbtua-
turdcamorc l ui un modi со, Sc inordinato; qui
philautia foktappellari, omnium malorum , Se
amaritudinum origo,& putcus eft. Hinc enim
inimicjtix,iniurix,ambitiones,& cxtçra pecca
torum lues oritur,& nafciturjcuius anions infa
nià,pukherrimè deferibit Plautus,durn inquit.
Pliutus In Çrcdo ego amoran primum avud bomincs urnifici
', .', nam commentum,
Hatte ego de me coieäura domifacio,neforas qu/rS,
Qui omnes hommesfupcro,atcj¿ antideo cruciabilta -
tibus animi, (tamtfer,
lañor, crucior,dgitor, flimulor, verfor in amoris rp
¡¡.xanimoryferorjifferor, di&rahortderipiorjta nul-
lam metttem
Animi habcowbifm,ibi nofuivbi noß,ibi cñanim*.
Ita mihi omnia ingeniafmt , quoi lubet, non lubet и
id continuo. * (petit,
Itameamorlapfum animi ludificatfugat, agit , ар -
RaptatyretinetjaäatyUrgitur, $ dat,nÓ doty dclttdit.
Wiodb quod fujfitydijjuajhiquod diffuafit,id ofientat.
Theophll. ^fThcophilusdicitamorêècxIo àDijs, quod
feditione inter ill os agitarct,expulfum fui lie cf-
f: actis alis,nerurfus ad fuperiora vol.irct.Scd ii
dc am ore lu m m i boni fermo habeatur,omniú
bonorú Tons eft,& oí igojex со namq; naícitur
'• • gaudiû,pax,qiiies incffabms.Sed quoniam hoc
ad recóditiorc Thcologiá fpecbt ,i n aliú locura
AcUrgum. difkramr.^jNúcreftatargu.obieftis fatisface-
Ad prima . rc.Náad^primúdicendú eft,quod obiectio illa
procedit de amore, qui eft aftectio appétit* ièn
ti£tis;iios aútcú diximus amoré efle fonte. &
origine omnia arFeétuú in anima nra,Ioquuti
fum'de amore in genere, & in cómuni,vtcó-
prehédit fub fe amoré intelkc~cualé,rationabilc
DiooyC fcnfibilé,naturalc:fic emloquitD.Dio.de amof
Adtecuadú rc. c4.de diui.nomi.tj Ad .fecundû dicédú cft,.
quod еж amore,vt iá didú clt, eau fat ur&dclide
riú,& tri(titia,& dckétatio,£k invniucrfum alie
aï? nfe affcctioncs.Ex quo cofequéseft , quod
omnis ac1io,que ex quauis affectione progredi
tur,jpgreditur etiá ex amore.veluti ex caufa pri
maria: vn de alia: anima? aftectiones otiofa? non
funt,ncc fupcruacanexjquippè quae finir aetio-
nis proximx caufx,licèt amor pri m at ú teneat .
Adtertium e,¡Ad tertiú diccndú,qu0dodiúetiáexampre
caufatur,ficut iá diciú eft,& in fequentibus dili
Aicpurtt' gétiiiscxplicabitur. % Ad quart ú diced ú,quod
eu quis amat aliquid^ppccr dekdationé, amor
quick ilk caufatur,ex dele datióe, fed rurfus dc
ler'ta;io caufatur ex alio a m ore prxcûte; aullus
enim dekcUtur,niii m и emodáraodo amata, .
Expof.in Prim.Secun.
& dikíra.«J Ad quintú fie dicendú eft , duplicc Ad cjuintú»
eiTe vnionem amati ad amantem; vnaeft rcaüs, Duplex
fecundú cóiuncrioné ad ré ipfam , & ciufmodi тою
vnio adgaudiú,vel dekciationé pertinet, qux
ad detideriú cófequitunAlia auté eft vnio alie ■
£tiua,qux nafeitur ex hoc, quod aliquid habet
aptitudinë ad alterú , & inclinations^ x qua re
iá participât aliquid eius;& líe amor vnionéim
portar,quç quidévnio prçcedit motú dcliderij.
V Ad vltiraúiápatet ex dicen , quo modo odiú
ex amore nafcatun&quidefperâtes fe rn ort i tra
dút,hoc ipfo fe amát;tiá idfaciút,vt à miíeria,&
calamitate aliqua alTerárur,fugcrc verá milci iá,
quxdam portiofelicitatis ab iplis exiftimatur.
41 Sed antequáhinc difccdamus,opcrçpretiùeft
explicare, quo genere caufx amor lit oiïgo , &
fons omniú anime affeclionú. Certè in genere Arror ínge
caufx efriciétts.Sicutenim cognitio principio - ocre caufe
rú,cft caufa cognitionis cócluiionisjiic amor fi çfficictiscft
caufapaíii*
niíjCÍt caufa omniú aliar ú affection ú,qux ex 6 cum.
nis amore nafcútur.Sicm cm intclledus ex со.
gnitione principlj colligit conclufionc,i1c Cmè
voluntas ex amore Gnis,inducit к in volitioné
mediorú.Sed &alio modo eft caufa cflicíens,li
cut fubieei ú eft caufa efHciés pafbionü,qux jn-
de deriuátur; & ficuti cffecrus prior}eft caufa al
terius cfFectus,qui ex priori dcriuarur.cV quead
modum vna potentia anima.-, el t cauta alterius .
Agés cnim nulla ratione pofiet produccre fecú
dü effcáú, nifi primo produéûo.Dt hoc habet
nónullaCapr.ín i.d.i.q.i.ad argum.cótra tertiá Capr.
cóclufiorié.Nó trñ hoc,fed cVamor eft caufa im
pcllcns ad operandum vfq; dum finé fuum cóv
fequatur.Sed & .llud veru cft,clTc caufam finale
omnium, vt fupcriùs demonftratum cft.
ARTIC. SECVNDVS.
ffffrum amorfu pafsio. l7. -'. ■1 • I
sVw MA TEXTVS.
Qnclufio cft.Amorcftpaf Conclufi^
fio,propriè quidé fccüdü
qüoci cft in cócupife ibili ,
comunítcrayté 6c extenfo nomine
fecundú quod cft in volútate. Pro-
baturfic.'Ná pafsio cft cffedus agé
tis in patiéte : fed amor,tá fcnfitiu%
qua intcllcâiuus,efteffcclusagen -
tis , feijicet appctibilisj^c appctitus
fenfitiuus habet annexa tráímuta -
tioné corporalé , no vero appctitus
intcllc^uajis jfolûniçrurn inirnut*
"* . tur

tar ab äppetibffi.Igii amor vniuer-
fus,pafsio eft:pra»cipuè vero & pro-
pric amor appetitus fen fi tiui,qui há
betadiu&á trâTmutationê corpora
tif nam lê. Vt verô hase probatio explicetur
Vberiüs/ciédú eft , q> agés naturale
duplice eftóum inducit in patiés ;
primo dat for ma,fecudo dat motu
cófequéftS ad formaj fie vt generás
dat corpo ri grauitatéj & motú côfe
quenté ipfam; & ipfa grauitas, quae
eft principiü motus ad locú conna -
turalem,poteftdici quodammodo
amor namraHs:fic etiam ipfum ap -
petibile dat appetitui primo quidé
quandácoaptationé,&cógruentiá
ad ipfumyyiae eft qusedl complací
tia appetíbilis * ex qua féquitur mo-t
tys ad appetibilqn ä appetitiuus mo
tus circuro a^itür,vtdicitur3.de arrf»
tex.55. appetibile ernm mouet ap-
petitü,& appetitus téditin appetibi
le realicer confequendum, vt fit ibi
ia.440 côfi finis motu'SjVbi mit principium.Pri
" ma ergo immutatio appetitus ab
appetibili,vocatur amor, quse nihil
aliud eft,quacôplacentia appetibi -
lis,&exhaccomplacentia féquitur
motus inappetibile,qui eftdcfide-
riü,& vltimo quies,qua; eft gaudiüi
— f"W ~~Г*~~ ТГ" " г г—т—
mantfeftu efl^qjamoreftpafsiöjprö
{>riè qdé fecúdú <j eft' incocu pifcibi
i;n á habet tráfmutationé corpora-
léadiun&ájCp cftneceffariu vtpro'
prié Ы veré pafsio fityvtvifum eft vá
tro q.ii.ar.^.Comuniter auté &ex
téfo vocabulo,eft pafsio in voluta ¿
te,fecúdú q> appetibilc immutat ap
petitúj &reducit depotétia ad aä&
*
Amcul.II. 171
EXPLIÔATIÔ ARTICVLl.
ID quo d dich D. Tho. ap pe tibi le с ffi cien ter
mouere,& allicerc appetitú,á plerifq; nega -
gatur:quod certein magna conijeiebat nos
d¡fputationé,nifi iá de hoc fenfummeú aperte
explicuiíTcm. «r Sed & illud habet dubitátioné, Quomodo
¿uomodo'ftatuat DiTho.pro certà, çp amof amorcóplá
fit cóplacentia;ná exeo videtur fequi , amoré , centia die*
& dclecbtionc nihilo difFerre : Complacentia tur.
en im nihil aliud videtur eíTe quá delectado , Sz
guftus de re amata. Non défunt Theologi qui
arbitrentur deleâationé,& amoré, idé prorius
e0e,idq; confirmant autoritate D.Tho.fed fal - D.Tbora.
Iuntur omnino.Ná D.Tho.exprefsè hoc negat
in in numeris locis, & in hoc art.m inimè obfeu«
rèufferit enim quod cóplacétia, que eft amor,
eft prior ipfa dcleäatione: amor enim per defi
deriû procedit, & ad dele dat io né vfq; perue-
nit.Quod idé confirmatur exçmplo rem natu- DlfFerentii
raliú.Ná(autore D.Th.) grauitas in lapide , eft inter copia
àmorrefpcâûloci inferijqùies verô in naturali centii &tle
leâationé.
loco,delecbtionis ratione habet. % Quod auté Amor non.
hqn fit idé complacétia,& delcäatio,patet fie. eft deleita
In primis,dánati cóplacent fibí,& amant fe ma tío.
ximè, tanquáin fe condimentes fine vltimú,
& tamen in feiplïs non deleáátur, neq; vlla af*
ir : .: 4
ficiuntur iucun ditatc.Rurlüs. Beata virgo tépo
ГС pafsionis Dominica; fummè diligebat Chri-
ftum;at cortar quód nó fummè delect abat ur .
Cólimiliter fanôi martyres fummè amabát:ac
Earú,velinnullodeleetabátur.SedcV fortis ve
eméter diligit aäum fortitudinis in periculo
mortis cóflitutus.at ea in re parü delccbtur.Ex
hts cóftat,falfum efle quod amor fit delectatio,
quin potiuscx amorerei praHenris féquitur de
leâatk).Vtra ver6affeâionù videlicet amor,
añ deledatio,principalior íitj& poriorjin ícque
ti bus expHcandú eft . Núc vero ad expofitioné
litera redeamus.*;; Scribit S.dndor, quod appe Атофгао
titiuus motus circulo agit ur: i úq; cóhrmat auto tUS CÍKUlO
TÍtate Arift.5ideani.tcx.55. In cuius rei declara^ aeitnt...
■tioné dixit quidá magnus phUofophus, amoré ArllC"
eíTecirculú,ábonoác pu!chi o,in pulchrú pro-
£edé%& in pulchr« cóm orans.A mor enim eft
Ïiaeda fafcinatiojqux per oculos ad cor ingre*
tur;eft ignis qui intrat per vifurn,& poftmo -
-dû interné adun; :efl fplédor pOtétifsimus,qui
pénétrât vfq; ad cordis intima, & ea arderé fa -
cit,neq; quiefeit vfq; dû bonû jpfiim, à quo di
manauit,ample¿tatur,cófequatur,(X teneat. Ita
que à bono,&pulchrocaufatur amor,& inr
-quietus manet, vfq; dum ad Ьлишт,& pulchrú
perucniot,& in со commoretur:& fie ibi cit fi
nis motus,vbi fuit principium . , r:
ART 1С T ER T I V S.
rr fit qutedam ШеЯм. . '
"1л» i
 FJB.Medihae
S VMMA T E X T V S. ' dilc ft i o vero pra?rcquirit rationis noftrz iudi -
Conclufio. I Onclufio eft. Amor, dile-
ill clio , charitas , & amicitia ,
'nonfunt idem. Na amor
magis commu niter accipitur , qua
charitas,&: amicitia, qua? quad habi
vriftot. tus eft fecundú philofophú.8. eth.
2fte™nt° c.5.dileâ:io autéadditfupraamoré,
î&iJ&in prafcedentem ele&ioné; quare in
4uo coauc volúntate eft, Se non in concupifci
bili.Sed amor,8tdileâiomhoccon
ueniunt, quod per modum aéhis¿
vel pafsionisfignificantur; charitas
vero addit fupra amorem, quandá
amoris perfedionem, in quantum
id quod amatur,magnipretij«fti-
matur,vt ipfum nomen defignat. j
«OtlCÀttO ÁKTICVlb!''
Amor ft di N explications hüiusart.illudin pri¿
Icillo inbo m mis advierte ndú eft, a moré,& dilc -
r.u Sc malü díonem , indifferenter S¿ in bono;
fumuntur, & in malo apudfacras literas inueni-
Aug. iu Quod coniiiHcit efTe verumD.Auguft.14.cl*
ctüúDci.c.7i<iiíem locum- in<pici«naú cíTe om
Pfil.IO. *ino cenfeo.Pfalno.Quiautem diligit ini quita
Ibid. tc,odit anima fui.& in codé Pial. luitus Dñs,&
iuftitiam dilcxit,vbi diligere,aliqüandoin bo *
i.Ioan.i. flú,aliquando in malü accipitur i.Ioá.i.Si quis
diligit inundó,non eft charitai patris in eojvbi
diligere accipit in malú,charitjsveró in boncu
Quôd vçrô amor et iam indifferenter fu mat ur,
Ioan.tt. probatunná loan.ii.dicitur; Simó Ioánis amas
me! vbi accipitur in bonum:ccontrnvcro in ma
а.Тшъз. lü accipitur 2.adTimot.$.Erunt homines fei«-
píos amátcs:& ftibdit ftatim,vohjptatis a mato-
res magis quá Dei; vbi & in bonú,& in mal ú ас
cipitur.Sèd & ilhid aduertendú eft quod dicit
Orig.hom.t.in Cant.quae habetur to. 7. opcru
D.Hieron. Videtur,inquit, mihi, quod diuina
feriptura volés cauere ne lapfus aliquis legen ti.
bus fub amoris nomine nafcerer, pro inhrmio
ribus quibufq;,eû,qui apud fapictes feculi,cupi
do,feu amor dicitur,honefttorc vocabulo,cha •
Dion yf. rifaté.vel dikftioné nomin auit.Dionyf.quoq;
-4iC.de diui.nom.dicit,quôd quibufdá fanfto .
tú vifum eft,diuinius cflc nomé amoris, quá di
lectionisrcuius (audi patris fentcntiam in hunc
D.Tho. jbodú cxplícatD.Tho. Amor, inquit, quand»
pafsionc,iiue afiectioné anima: noftrae impor
tée veluti impulfum ,& afilatú cordis noltre
Expolliíi Prim5ec«íi.
cium,&dcliberationem;cftenim amor cu ele*
écionermagis aurem in Deum homo poteft té-
dcrc,& ferri pafsiuc.quodammodo ab ipfo at-
traftus & infpiratus(de hac enim traftione di 1
cit Paul.qui ípiriru Dci aguntur.ij filijDci funt) i 4
quá ad hoc cú propria ratio,& deliberado pof« « .■ . «
fit ducerc, quod pertinet ad rationcm dilcftie-
nis,vt dictum eft; & propter hoc diuinius eft
amor,quá diíectio. Rte diuinifsimi Theologi
dc amorc,& dilección с Dei excogitaban t. Alia
Latin i (crip to res lógé diucrfam faciunt in i It is
vocabulis differctiatt),vt diligere fit rcmifsiùs,
amare ardentiîis,vt apudCicer.Dolobcllam art Çiceroi
tea diligebam, nunc amo. Sc ad Brutum арег-
tiùs;Clodius Tribupus plcbis defignaîus,valde
me diligitjfeil vt tfmphaticotcron dicam,valde
me amat.Sed przffat fen tire cum p atribus, lo «
qui vero cú mult is. Qu о m odo au té amicitia, &
charitas intet fefe difterát^nó eft prarlcntis infti
ttiti: ná de hoc competemiusïn'matcria de cha
rítate ediflerendum cft,qwo in loco épia, vident
dum eft,an amicitia fit habit 11 s,& i 14er vi nu tes
cónnumeratus:propter quod his dimi fs is,ad le
qúentem aticulum vepiamus. :..'u!3'*v1 l'r>t
AR T.ip. ;qv a % t;y 5;
fFtrw amor diuidatur wmerfi mi-i
i chûttfp cQncvpifeenïi** ql л, •"¡ . i : - :
S У М M A 5I ¿U.iTyiS*V:}-- I
Onclnfio eft^Amor couó
piéterdimdimrdn^raat
re amic.it ix, ¿V с óc u piícé
t tiaî.Probaturfic.Niraoà
tasamork ín duo téditjin bonum
quodquis vultalicui, velTibi, & in
illud cuivulc bonú.Ad illud lionum
caquis vúlt^íceri^babeturamqrcó
c*opircentÍÉt; ôemotus iUé,; vt refpi 1
cit jllud boàntiDçrdiçitur ámof con
«tpifcenöae* AUillud aute^ui qúi^
va¿t booüm ^habetur amor amici
tiae,&: mdtu&Hbe dicit агйог amici 4
Ús¿i atrqué id^qúbd àmatur amorç
amicitia;,ftro'plicitér ,S¿petfe ama
tiujquodautem amaturamore con
OBpícentiavntm iîmpUcuéï,^ fe-t
cundum rearaatur,fed ál't-cci^fj ? í ■. .j
EX.

EX P LI С A T I О A ICVl hi
jjiuilio arti BfcructThcologusin primis, quod
culi nó ell hxcdiuifio amoris nó eftdiuerfarú
in diuerfas rcrñ,fcd fecundú diuerfas raciones ,
rei,fcd indi
uerüs ratio vcl habitudines ciufdem actus ad di*
MS. uerfa obiccta,in qux fertur. С ú enim voló ali -
cui bonú,refpeáu ill ins cui voló bonú , dicitur
amor amicitix,fed refpeâu boni quod alterivo
lo & cupiojdicitur amor cócupífcentix.Et pri
ma qui dé cófideratione dicitur amor ami ci tig,
nó quôd Temper quádo cupio alteri bonum, lit
amicitia,fed qiioniam habet fimilitudiné amici
tix.In amicitia enim perfe¿ta,amicus vult bo
nú amico propter feipfum,& amor eft actus il-
le quovolumus bonú alicui propter feipfum,&
vocatur amor amicitix, nó amicitia: quia iuxta
Ariflor. philof.8.eth.c.5.amor aétú amádi defignar, fed
amicitia fignificat habitû .Illudverô bonúquod
voló alteri;dicor amare amorc cÓcupifcentix ,
nó cp 11 1 cócupifccntia,fed çp habeat fimilitudi-
ncm cú concupifcentia:illud náq; dicimur con
Nu in bra* cupifcere,quod volumus nobis. «flSed ex hoc
tit fit amor
amicitix 8c exiftimabit aliquis, in brut is e(Te amoré amici -
côcupifceo tix,& cócupifcentie;ná brutú, alteri bruto vult
tiar. bonú.Sed profe&ó exiftimatio hçc nó exvcrö
eft; n á cú amor amicitix,ex amicitia deriuotur ,
que brutis cópetere nó poteft,ideó quantú ad
nominis appellationé,hxc diuiíio tantúmodo
cóuenit am orí humano,fíue intellcctuali,quan
quam &appctitus brutorú appetat bonú libi,&
Amor ami alijs.Deindcobferuandúeft à viro Theologo,
citia: & cö- quód de amorc cócupifeen tic, & amicitif,in di
cupifcentiç
quid. uerfo fenfu folet àTheologis,&fapiétibus inué
ftigari.Ajnor cnim cócupifcctice appellatur,cú
amamus aliquid propter nos,&in noftrú cómo
dú,& bonú referimus.Amor amicitix núcupa-
tur,cú bona amato cupimus & procuramus /p -
pter feipfum,& nó propter nos.Hic eft germa-
nus amicitix amor,qui núqui eft mercenarius,
nó petit prxmiú fui,nó expeftatjquod effet có
tra amoris ingcniú,&proprietaté.Ná íi expeóta
ret,iá nó amaret amicú,quia bonus cft,fcd quia
íibi expédiés, confiderationé boni habet amor
in amico vnde nafcatur,nó vtilitatis quô tédar.
Excplú eft manifeftú in filijs,quos parétes abf-
q; vilo prorfus refpeâu fuarú vtilitatú m cree -
dis,frudus,amár propter ¡píos tantú. Talis eft
amor Dei erga nos,talis debet efle nf erga illú .
Obieâio. % Sed fi quis dicat,quod vnionc,& coadunatio
né defiderat amicus cú amico; iá ergo videtur
quód amicus ex amico cómodú aliquod requi
Solutio. rat & expeétet. Rcfpondcndú eft,quód hanc
vnioné nó defiderat,táquá amoris,& opens fui
mcrcedé,fcd eft mett,& finis ad qué amas fuá*
pte natura ferttVt vnus efficiatur cú amico , nó
propter vtilitat f,aut fru¿tú,fed propter amoris
АшсиЫЛЙЛ ^75
ingeniú,& proprieraté. Queadmodúenim'-nó
amaste vttibi proíis, fed prodes , quia amas-
lie nó amas vt velis cóiungi, fed vis coniungi ,
quia amasjnec defideras cóiungi vt delecten s,
fedad id fequiturdelectatio, ex poííefsióe,atq;
cóplexu boni noftri.Scd ex hoc magna fequi- Numamor
tur controuerfia, quis iftorú amorú primaste-» cócupifeen
neatjamorn с cócupifcétix, зп amicitix? Nam Ргас1*с*
quanqua amor cócupifcétix male audiat , & à c¿tlx>
plerifq; vtinfamisreprchédaruf,quódispottf- t?¡ ¡\, . .., .
limuslrî,&primastcncat,hecargumétafuadcr. ,'—.v,¿
Щ1а primis,Dcus qui in amado principatú' ha- p[^™* •
bct,& leges verx amicitix prxcipuè obferuat , "
amatomnia,amicos quoq; propter femctipfú,
quod ad amoré cócupifcétix pertinct,& quód
hoc ita fit,planè cóftat; tú ex fanétis feripturis,
ex illo; Vñiuerfa propter femetipfum operaras
éftDñsj tú vero euidéti rationc. Deus enim cft s«nndú.
vkimus finis, Alpha&,0,principiú, & finis, &
in ipfo,& per ipíum,& ad ipfum Omnia referú-
tur:hxc enim eft proprietas vltimi finis,vt,ame
tur propter fe, & omnia propter, ipfum. Igitur ¿1:«*' "
Dcu» am at omnia amorc concupifcentix. Ex
quonó obfcurè infèrtur , quód amor concupi Tertium.
Cétix,prxcípuus fit.^Id ipfum dcmonftrat fe = Arift.
qués argumentú.Ná(vt inquit Arift.g.c^.echJ
& eft prouerbiú omniú ore decátatum, Amabi
le quidé bonú^vnicuiq; auté proprium.Cui fi-
mile cft illud quod vulgo etiá iaétaturj Arnica •*
bilia qux funt,ad alterú veniút ex amicabitíb*,
qux íunt ad fe.Ex quibus fentétijs liquidó con
ftat,quód amor hominis ad feipfum,maior fir,
& potior qúá ad alterum:caufa enim potior cft
faoeffeéra. f Quartó,vnúquodq; diligitur in Qu*"um *
quátum eft bonum propriú:fed id quod eft ra
tio,& caufa diligédi in amorc, precipuú locum
tenet; prçcipuè cnim diligitur id quod eft ratio
diligédi, quá id quod propter hác rationé diligi
tur.Igitur amor cócupifcétix primas partes ob
tinet:amare enim bonú propriú, ad amoré con
eüpifcétix fpeâare certifsimurn eft.fVltimó , vicim.'
quátóquismagisdiligitamicújtátó magisdili- Dupiez
git frai eo:fcd qoaritô aliqùn-magis diligit frui amor lui«
amico, t ató m agi s diligit feipfum, hoc enim eft
íúmmúbonú,quod aliquis, fibi optare poteft,
frui icilicet amicorergo in amorc amicitix prx-
cipuè quçritur bonú propriú, quod pertinet ad
amoré cócupifcétix. Ad huius rei expoiîtio
né feire oportet, quód amor fui poteft cfTe duo г?:~ j.
busmodis;tú,fecundúpartéirrationalé,&bru- -.».1-э.
tâ,qux eft vis anime fenfitiua,qua cú beftijs có
üenimus;tú veró fecundú parté intellecriuam , .fijo;:
qux in homine primatú tener.IIli maxime fcU
pfos amant fecundú pané irratiónabilé,qui qug
rfit fuperabundantiá bonorú corporaliú, vt pe-
cuniarú,honorú,delecl:ationú, circa quas eft in
Aa 4 tema
 l?6 EB.Médin»A
tempcrantia«&lihfdo;&hancíúpefabundantíá
fi adipifci valen t,applicát ve fuiscócupifcentijs
fatisfaciantj iî âdiphci hon valeur, côucrtunt le
ad Iites,& pugrta$:& quoniam homines prope-
modú ex maiori part e feqüútur bona hxc fcnii
r.'iv biüa&caducaCviuüt«nim lecundú l'en fu m , &
nó fecundú rationé) ideó homines pro maiori
parte amát feipfos íecundúparré. irrationabilé :
propter quod amator fui ргж fcferr raalú,&nó
Quis nï et bonùillleverô eft amator fui fecúdú parte intel
amator fai. lccciuá, qui ftudio virtu:ú,fcientiafú,bonarúqi
- artiú tenet ur,labóratq; in omnibus viucre fecú
dû norma recti- rationis, & legis diuios. % His
с ó ß itti 1 1 s, la cil с eft intelligere, quom odo amor
fui lit vituperabilis,quOmodô verô lit laudabi-
bs.N'á amor fui, fecundú parte irrationabile , 6c
fçnfitiuà,vituperationcs merctur:nam appétit
../.noiij plus iufto bona hectéporalia,& caduca,&cupit
exccücrc in his bonis,qua; brutorum funt,non
propria ho mini s; & de hoc am ore loquimur,cú
vjtuperamusamátcsfemetipfos»&: ей dieimus,
Philautia, quôd amor fui.qui à Gracis Philautia apptlla-
tur,cftprincipiú,&fonsmalorúomniú. Verum
j:í i*'í enim vero amor fuijfecundú parte intellediuä,
.lihA laudes promeretur egregias; quienimeupit щ
bonis лини intellect uabbus excellere , qui in.
exercitio virtutü.gnauiier laborat, amat femet-
ipfum;at hic laudes mere tur infignes.Certè qua
to quis magia abundat bonis fpintualibus , tato
melior ab omnibus «xiftimdtur, cd quôd qua? -
rit,& pofsidet ca,qux Hint ablolut e, & fimplici
ter bona.I mô h ré accurate examinamus, vide-
mus apcrtè,quôd qui quaerit abundantiâ bono
1 '' rú fpiritualiújeft magis amator l'ui,qua qui quae
rit bona liacfcalibilia, voluptatflbhonores, qUt
ur.ias;ná dcliderat Ubi rnaiqrajqmn potiùs opti
ma bona,qualiafunt virtute>,& caí и opera, &
in eis exccllcre.Et quod lint optima bona , vel
ex eo maxime demófti atur,quud quáto magis
habétur.magis pronciút,& nunquâ nocet, & ne
;-т,'.-'У mo eis malevtitunbona nute corpor.ilia,li exce
V j ditccrtútcrminú,adniodü nocétcvnde qui fc-
•'■>: мм* ftinàtditàri,àut:deleftari,autiBhôrjorib* exaU
t*ri)perierúr¿ fProfectô vnuqiwdqtvideturef
fe illud,quod in eo primas tenet :"at in homme
ratio.öc intelleétus, primas tenet. Qn_i fequjtut
èrgo rationisjôi intelleftus regula , & fecundú
eá*iuere ftudetdf maxime,&prfcipuè fe amat»
Peccatoreí Côtra vcrô,prauusy8£ carnahs , diligit fenfum ,
non fedili- obedit ei,vimt fecudùip{uœ,& jdeô nó eh ma
gu°t« xim* •amator fui;vthomo cft,quin potiùs vt be
D.Thom. ftia eft; qua decaufa D. Tho.in locis fuae doclq
ne minime p.HiQ3,docct,quôd qui amat anima
fuá fecundú parte 11:nfibilé,odit eá,& quod pec
¿atores , qui videntur fe maxime amare , \ещ
odiofe profequuntur. Patet igitur,quôd «mare,
ЕхроШ Pnm.Secutí¿ ;
feipfum fecundú parte intelleétiuá, eft maximè
hudabile.^Sedvidcbiturfortafsisalicui, quôd «. .
ß vir h Lidio fus , eft fui amator maximus , quôd
vir ftudiofus fibiprécipuè intédit, fua bona po
tif sime amat,& cupit. Sed errat toto cáelo , qui
fie exiftimatmáamás feipfum fecundú virtuté,
multa agit(vtinquit Arift.)gratiaamicorum,& Arift.
patriate* lioportuerit proillismori,nó deferet
amicú,nec patria prodet;pecunias, honorcs,cs
teracubona fortuna? pro illis abijciet,& pro ni-
hilo habebit vt amicú à péncalo eripiat , & afle
rat: & in his omnibus procurât fibi m ai и s b on ú
feilicet bonú honeftú, & virtutis, quod mai us
eft omnibus przdiâis,& fie in omnibus maxi -
mè fe amat. Hxc dicta funt ex fentétia Ariftote
kca.quá Arift. fu m m и s philo fopluis docet pic- Alift;
nifsimè 9.I1. et h. Cui fentétia; fimile docet do -
ótrin a Chriftiana,quádo praecipit vtdiligamus
proximû ficut nofmetipfos.Regulaitaq; amo-'
ris proximijeft amor fuiipfius:ergo amor fuiip-
fius primas tenet. Et fane in bonis fpiritualibus
adeo с crt ù, & с xplorat ú eft hoc, v t v i tá fpiritua
lé propria praeponere oportcat omnibus rebus
múdi,lic vt pro femada vita fpirituali toti' rcip.
nó liceat vel m £ daciu leue dicere, neq; vero bo Amafe ^ •
porú fpirituali ú aliquá iaíturá facerc.qfSed hoc ^™а™ге(^1
explicato,& jabato, operaepretfú erit explicare nturad a-
vtrú amare leí pftim, releí aturad amoré amici- moréamici
tif, vel ad amoré cócupifeentie^in cuius rci ex» tia:,vel coa
plicationemulti decipiútur.Dicendú eft ergoy -иР,Ссе"*»
quóddiuifioamoris,inamoreamiciti£,c\;cócu - • '■ '
pifcéti£,nó tá eftdiuilío amork, quá amatorú :
ícUi& inidérodit,nóéftd¡uilioámorisfecúd0 1 '
fe,fed fecúdú ditievfimodè amata.Cúcnim om
ne conçu pitú,alicuicócupjfcatur, nullus amor
cócupifcétiafcfttine amorcamicitiacillius, cui
cócupilcitur.3í rurfus, cú omni amico aliquid
bónúvelimuSjnull^íi amoramicirir,fine amo
re cócupifeeatia; boni i!Iius,quod amico cócn-
pifcimus.Hxc Caichic fubobfcnrè: led adnitar
jdexplicarc&.cliítHictécópledu^Gúm cninl Auto.expU
amare nihil aliud fit,quá vcllc bonú;cú quis fe-
ipfiim amat,ivuUfibibonú,putá; honoré volu-
ptatéibenc valer<,pcctiniá:hic amor includit in
ft amoré cócupttcehtía»,quo cócupifeimus bo-
num, & <ommodú:adilludergobonü quod
quiscupitjbabeturamorcócupifcentiae ; ad me
auté: cui egc*v^lo Ьсш üjhabetuT amor amicitiç.
Çélîmili cajtio.nevcû quis amar árnica , vult ilM .óiftvrtO
bonú, pu tà,honorcs. diiutias,rcäe vaiere,ad il»
lud bonú qubdicupit amicojhabetur amor con
cupiiceti«;ad'ar|)icü v«rô cui tuk bonú, habe* ,c¡r¡l-Z
tur amor a mici ti.-eia ¡ti ¿re ergarneipfum,nó re¿
ferturad araoré conctipifcenriat rléd potiùs ad
amoré amicitjçjimô amare feipfum,eft regula i
§t aorma araorjs ej'ga amtcú;aoportct enim crilj.
gere
 QuceíHon.XXVI.
gcre amicum vt nos diligimus. Vndc prjeccptú
diu i na: legis fie habet ¡Diligeproximum, ficut
teipfum:quemadmodum cnim non amas te, vt
tibi pro.fi s , & vtilitatem inde capias , ñeque ve
mercedem recipias, neq; vero vt delecteris, fed
prodes,deleótaris,quia araas;fic non amas amU
cum, vt velis delectan, vt vtilitatem accipias,vt
opere mercedem expoftules,fed vis coniungi
amico, deleitan, mifeere fermones cú illo,quia
amas illum;& in hoc confiftit quôd amemus
amicü propter feipfum , ficut nos amamus pro«
Obieftum pter nofmctipfos. % Ex his infertur differentia
araoiis ami jnter obieftum amoris amicitiz, & amoris con-
cui* & con CUpifcentiç:Nam obieäum amoris amicitiae,eft
cnpi(cenct;
diíerunt. âmabile fecundum fe,& bonum fcparatumfub-
iec~to,& per confequens bonum per fe am amis,
vel am ici; non cnim diligimus amicum propter
aliud bon ií , ficut diligimus equum propter bo
num vtile quod fperamus:& fic etiam amico vo
lumus bonum propter iè, ficut volumus nobis:
abfolutc cnim volo amico honorem , non refis- '
rendo in me, vel in aliud; fed ficut volo mihi«
Obieâum autem amoris concupifcentias, non
ell abfolutc propter fe amatum, fed amatum al-
teri.Itaquc concupitum amore concupifcentif,
habet rationem finis , & termini , non fi mp lid-
.c» Im ter > ícd fecúdum quid;ficut quodlibc t medium
in motu , habet rationem termini , & finis, non
firapliciter,fed refpeétu partis motus preceden
tis,rcfpec~tu illius cui concupifcitur,habet ratio,
nem medij : fçmper enim ille cui concupifcitur
aliquid, eft finisillius quod concupifcitur: fem-
per enim oportet faluare in omni concupito
amorem amicitie,quo magis amatur cui conçu*
Obicftio« pifcitur, quam concupitum. % Sed contra hanc
doctrinam eft argumentum. Nam poflumusali
cui dare aliquid, non propter ipfum, tanquam
propter finem: ergo etiam concupifcere aliquid
alicuinon propter ipfum, tanquam propter fi
nem. Antecedens patetjquia Deus dedit vnigc-
.-.ilà'i.ii »itum fuum hominibus, & in hoemaximècom
mendatur charitatis dipinx схсе11спйа;& Deus
dat feipfum beads, & tarnen non datur Deus ho
minibus tanquá propter finem, vt certum efi:er
go cadem ratione potcft concupifci aliquid ali-
cui.non tanquam propter finé.Hoc ipfum con-
firmatur. Nam poflum ego concupifcere ami-
co,& mihijfincm vltimum,abfque derogatione
illius finis, quae fieret fi ordinäre tur finis v hi,
mus in m e, v el in amicum, tanquam in finem :er
! СП'
, Г "i go aliud eft concupifcere aliquid alicui, & conr
, i4
cupifcere aliquid propter akcruro,táquam pro-
* pterfinem.Hoc ipfum probat cuiden s argumc.
;!s lî tum ex diuinaTheologia erutum.Nam per vir?
tutem fpei quifque Çhriftianus defiderat fibi
D tum , tanquam bonum doftrum; at non défi»
AvúcuUUli.l 177
derat propter fe, tanquam propterfinem. ЩAd solutio,
haec argumenta dicendum eft, quôd femper Шс
cui concupifcitur aliq uid.cft ri n is illius quod cd
cupifeitur; vel fimplicitcr,fi fecundum fe fit or-
dinabile in illud; vel fecundum quid , fi non fit
ordinabile, itaque fi concupitum no eft ordina-
bile in ilium cui concupifcitur,tanquam in finé,
ordinatur in illum non fecundum fe , fed fecun
dum aliquem effedum deftinatur. exempli gra
tia. Filius Dei ad homincm,non tanquam ad fi
nem , fed vt ilium liberet , redimat , deftinatur,
tanquam caufa ad eficfium , tanquam medicus
ad infirmumi& ficpatct,quèd concupitú amo* p.
re concüpifcentiaé , non dichamatum propter ' ..
aliud abfolutè, fed amatum alteri , quod amatur
amore amicitis. Ex his patet, quid fit amor
con cup ifcentias,quid amor amicítia», & quomo
do amare feipfum fecundum reétara rationem, -••
non fit amor con cupifcenti x. Nunc vero argu
menta in contrarium confutanda funt.
Ad primum , quod Deus amat omnia amore Arg.folnc.
concupifcentiae , liquidem amat omnia propter
fe:dicendum сft,quod Deus non amat nos ami-
citia vtili ; liquidem bonorum noftrorum ñon
indigct. Rurfus,non amat nos amicítia iucundi}
ex fe enim habet omticm iucunditatcm , relin*
quitur ergo quod nos an,at amore amicitia;:fc4
quoniam eft vltimus finisrerum omnium , fieri
non poteft,quin omnia amct propter fe.Itaqae
fic ego decerno; quôd Deus nos amat amore
amicitis , & amore concupifcentia? eminenter;
fic enim amat nos propter femetipfum, vt excr-
ccat omnia opera propter amicum , ac fi opera*
rctur tátum propter amicum :'& quidem vt cgq
iudico , fuit fingularc, & indicibilebcneficium,
quôd Deus amet bos propter femetipfum irj
laudem gloria; gratix fuse : fi enim nos diligerct
propter nos, cum innumeris defe¿tibus,& infir
mitatibus,& impuritatibus circundemur, fxpif-
fimè amorem,& beneficia denegarct. Ad alia A¿ »H« «*
argumenta dicendum, bene, & cópetenter pro- gumen«.
bare, quôd homo poft Deura plus fe debeat d¿-
ligere, quàm v niuerfos alios homines, etiá ami*
cos: vnde amor fui ordinatus, & itudiofus,eft t- ......
regula, & norma dileftionis crga amicos. Щ Ad Ad fltimd.
vltimumdico,quôdamicus,nôquiaamat,quœT-.;j a.' <
rit conuiuere amico.deleótari cum amico,rmfce
re fermones cum amico , deniq; frui amico; fed
vult coniungi cum amico, & dele ¿tari cum illo,
quia amat : dclcctatio vera , & fuauitas qua: in
amicitia eft maxima , confequjmr ex amicjfia,
non quaeritur praecipuè, coniunçlioncm rur«»
fus quasrit amor,non tanquam operas mercedé,
fed eft veluti meta, & finis amoris, quo amor
fuapte natura fertur,vt ex duobus fiat vnuro.: : л
 V
37В F.B.Medina?
QVAESTIO XXVIÎ.
De caufaamoris, habet articu-
: . los quatuor.
AR TI С. PRIMVS-
f Vtrum bonum fit filüm caufa amo
ris.
SVMMA TEXT VS.
Concluiîo.
Onclufio cft affirmatiua,
quam probat Diu us Tho
mas in primis autoritate
Auguft. magni Auguft.8.de tfinitate, cap.3.
Non amatur certc niii bonum. Sed
& ratio idem demonftrat. Nam bo
num, eft proprium obieéhim amo-
ristergo eft propria caufa motus,vel
a&us ipfius. Amor autem eft aâus
potential appetitiu3e,quae eftpoten-
tiapafsiuajtrahiturenimád obiedu.
Antecedens vero probatur. Nam
amor importât quandam connatu-
ralitatem, vel complaceritiam ama-
tisad amatum: vnicuique autem cft
bonum,quod eft fibi cönnaturale &
proportionatum: igitur bonum,eft
proprium amorisobiec^um.
EXPLICATIO ARTICVLt.
-ïpifsi mè mihi de amore cogita*
ti , maxime illud con (i deran du m
videri folet , quod & D. Tho. in
hac queftione inueftigare adniti-
tur; vnde nam amor originé tra-
De caufa hat, & qua; huius vera caufa exiftat. Quidam
am oris »»- caufam huius diuini affectus in Deum referunt,
rix fenten- qui vniueriis rebus inclinatione$,&impulfus na
tu. tura? confentaneos diftribuit. Ñeque vero haie
(su tétia à veritate omnino videtur aliena.Quod
cn im à natura oriatur amor etiam in beftijs quia
bufdam animaduerti poteft, quae ex fe natos ita
amant ad quóddam tempus, ab eifque ita aman
xur,vt facile earum fenfus appareat. Qupdidem
in homine multo eft euidentius. Primum ex eo
nm ore, qu i eft inter n at os, & p aren tes: dein de ad
mirabilis quidam exardefeit amoris magnitu-
do, ex bonitate, & pulchritudine perfpe&a, cu-
ExpoCin Prim-Secun.
ius inclinations vim in folum autorem natura
referri poffe certum cft. Neque enim poreft cer
tior caufa reddi,quare amor ex bonitate, & pul
chritudineperfpecta ftatim gignatur, producá,
turque. Hoc ipfum euidenter demonftrat amo.
res, & cupiditates diucrfae , atque varia: indina-
tiones,quas hominibus à natiuitate infitas efle
cernimus : alios cnim ad M u ficam, alios ad Dia-
lcdicam, alios adGeometriam inclinatos eue
contemplan licet. Scd & illud admirabile vide*
tur, & in folum autoré natura; referri pofle ma-
nifeftifsimumeft. Nam in quibufdam homini-
bus tanta animorum congruentia eft , qui illos
occulto quodam naturae concentu ftatim con-
iungit , vt quos antea nunquam videramus , ad
primum con fpectum diligamus : ficut cót ra in-
conuenientia , & incómoda auerfamur, & odio
profequimur quofdam prorfus ignóralos : alios
etiam de nobis beneméritos , adduci nullo mo-
do poflumus vt bona fide diligamus. Ex hispa-
terc arbitror quomodo à natura amor originem
trahat. I taque an ti quifsima, & pule herrima eft
amoris caufa, Sc ab autorc naturae noftris animis
infíta. ff Alij referunt caufam amoris in fydera,
& ftellarum conftellationcs : alij verá in paren
tes, & progenitores reducun t. Sunt qui in recta,
& prauam inftitutionem. Diuinus Plato in fimi Plato*
litudinem , & congruentiam animorum caufam
retulit : exiftimabat namque magnus Philofo-
phus,animam noftram efle harmoniam,fiue nu
merorum cócentum,Gcq; inter animas, alias ad
primum gradum, alias vero ad fecundum perti-
ncrc : porro quae magis in fe conueniebant, ma-
ioris amoris glutineconiungebantur. Quo fit,
vt non raro homines diucriifsimis ingenijs, ma
ximaque contraria corporum conftitutione, fi-
delifsimè fefe amauerint. I taque inter cas ani
mas conciliabatur amor, inter quas harmonía
maxime conueniebat , qualis eft fonorum in
concentu mufico,& proportionis humorum in
fano corpore. Diuus Thomas excellentifsimus p.Tbom.
tum Philofophus , tum Theölogus, in hoc arti
culo caufam amoris in bonitatem, & pulchritu«
dine m fapientifsimèreduxit. Amor enim ex bo
no gignitur,& in bonum tendit.Ex hac opinio,
num varietate liquidó conftat, quam occulta
íit,& recóndita amoris caufa : propter quod de
amore Plutarchus re&ifsimcinquir;Ncfcias vn- Placard,
de venerit,aut quomodo irrepferit. In huius rei
expofitioriem eft prima conclulio. % Prima, & Prima cóel.
prxcipua caufa amoris , eft bonum; itaq; gigni- Prima , &
tur amor omnis ex bono,& in bonú tendit.Hu- precipua- -
ius probationem cuidentifsimamaffertD.Th. ^Jj^?
in art. Sed & aliá non minus cuiden té produce. *C
re in medium libet. Deus namq; qui omnia cort
didit in numero,p6dere,& mffura^niuerlis re.
« bus
 Quaeitö>n.XXVIL:'
bus fuas leges,atqùe in cl in a: iones diftribmt/ïri»
ti.ll- :t u dedit ad in teilten dim veri täte natura
lux indínationem:Voluntati verô^uius patifsi
mus adus eílamor,hanc! inclinationem tribuir,
& conccfsit* vt bonum,& pulchrú amarct.Itaq;
íkut obiedum vifus,color eft.obiedú vero au*
difus,fonus;fic fané fcopus,&obiedúvolútatisi
eft bonú quod mouot earn, & allicit ad fefe con
gruentia quadam naturali, qualis eR inter verú,
&. mentem,& inter pulchrú,©: oculum : tantaq;
eft coniundio inter voluntatem , & bonum , v«
nunquam voluntas; ettam (i velit, pofsit ample»
di,nili bonú, necj, in alto poteftaftedú amoris
fui с б ü i tu; rc. Quod iï àliquâdo conttariú agit,
& malum amplectitur, & contra volúntate adul
terium comittit,,id fitfub fpecie pulchri, & bo-
ni. Ex hac indinationc prorkifcitur , vt diliga-
jpus ctiam ignoratosiiomines^uando eorú vir
tutes nobis cómendan tur. Bonum autem homi
nb ,& ver ú ,& folidú,elf Dctis.lt aq; vfq; adDeú
am^ndú fefe attendit volutas i'qui,quoniam eû
imm en fus, fît vt amoris noftri affedûs fit imm£
fus,neq; rcaliaexpleri qucat, prxterquam D'co
ipfo.ibique demum fiftir, & cóquifcfcit. Ex hac
rurtus indtnationeoritur,vt res, quxjmelior vit-
de;ur,& pulchrior.bícc увЬстспишехрегагиг4,
ic diligc ti ii % ame tur: Sed m bo'nitate rer ü iudicá
da variant hominú fent étix:i uuenili animo op»
timú bonú videtur vélapras ; viro pbr&do, do*
cus;sgro,fanitas;feni,vicíus}principi,gloria;cui
quej vteft vel corpore, vel ánimo afrecíús. De
his auté amoris aft с et¡bus quareki in linitú varij
fintfdiflerit optimiè Arift.in fuá Rhetprica. Sed
îi*u> nos ad noftram conclufionerh confirmando re -
ucrtamur.Ccrtc bonitas eft obiedú voluntatis:
bonitas auté ex operibu s colügi tur.Bo nos cefe-
- ^useos,qùiprôbefùWôrÎidô%opçrfunâi er
-gaDcií, patria, parctcs,princ¡pe\ únicos: habeh-
►finA
.quoliquidè cóftatj qjjqij arrîor pnrprs ex bono
Pulchrufn gignatur,& ¡nbqnútíndatf fj Secúdi cóclufíq.
cauta eft "Pulchnim cfiS efttáúfa amófft óVscipüa.'fic do
amorte.
Dionyf. fcef Di0nyf.ci4.d0 diui.nom» ficetiá D. Tb.Hfc
#{bLad.|r& râtiq éft. manifefta:Nápuk'hrú,idem
P.Taonj.
eltcú bono,fola ratiqne différés ; cú^enim bonú
"ÍÍt'quod omnia appe'tût, dt ratrdncbonl ¿fc ytp
•in eo appétit qs qutctctur,&: quiefeat. Sed nd ra
tion é pulchri pertiner, quód ¿n.ciusafpectu, feu
'^ognitione quictetur a'ppeti.tus : vnde illi lentas
"pFtecipùè relpid'út pu'ícnVú, qui hiífífffé'&gm)
Jçkiu i funtjnépe»Lvifus,au ditu 5»/aíiojii defénjic
tes: dicimus, enim pulchra vifibilfa,» & ЬиДеЬго^
*fôhos;non autem 'did mus puldirós iapbres,aut
odores. Ex quibus patct,quod bom* dacimr'-id,
qüdd fimplidoer placet appetituií puIcHrú auté юи.лб .
dick и r id, cuius ipfaapprehéfioplacet. Sed fun t '-■
erií cauf« alias cur amoré ad íc pulchritudo at-
trahit,quascxPlatone, & Platonicis defumem'. Plar»^,,". ¿
«J Ná pulchritudo eft Veluti radius quidá,& ve¿
ítigiúimméfs illiuspukhr¡rudinis,ob idq; pro
magno bono accipitur,ilUmq; admira mur. Sed
&pulchritudo corporú,pnlchritudiné nofcrorú
animorú refert: perfectio enim interior, perfe-/
ctioné exteriorem gignit; illa vocatür bonitas,
ЬзЕС pulchritudo, qux cft veluti flos quidam bo
niratis. Prxterea, animus nofter in pulchritudi-
né,tancraam in fimilé, propédit; afpematur de» .w£T <1
formitaté, tanquá disimilé, & à fe alienl-eft eñv
in animo cuiufq; fpeciesquidam , vel à natura,'
vd ab arte, vel à cófuerudine depida boni tatis,
aut pulchritudinis,& cñtrá, malitie,aut deformi
tatis.Pic'tura ergo rei exterior,pióurá Шат inte
riorem contingcns,fi congruit cú noftro bono,'
& pulchro,amaturificñ malo.S; turpi, rei jeitur?
vnde cxiílit tanta in iudicijs, boni & mali, pul-*
ehrt 5c deform is varietas, & diflenûo. Vnde illí
fentétia Hieronin prolog.fLtper.Tucórrrtn.Efaa Шегвсь
Difficile, imôimpofsibiieeft placeré omnibus,
пес canta vultuii, quáta fentétiarú diuerlitas eft^
Ad huncmodúphilofophantur Platon ici pliii ...
lofophi,diuidùntq; pulchritadinli.iB-piilchritui Lt. .)t(.!¿.'£
dine corporcaiw, quae vifu percipitur, qux оси- <i oir«
los^feattrirñivwroouBií&inpulchritudiftil Uitc- 10!"4
vods & foní,qaxáüditumad fe pertrahunt; & **
pulchri tudirui anima-, qnte animú ad I efe allier;
Plotinus veroduastantu.ni fpecieS facit, frilicetj PImído^
pulchritudirvé córporis, & fpii itus. Pulcbritudii
lié corporis ira de h ni t Cicero. 3 .Tuldila. quxftj Cicero:
Pulchritudo eft part iu congruentia, cum qu a'cK
coloris fuauitatcH pie V eró Ckcr. i;oHi .düo pul
ihtltudini^côftiunPgënerSi.i» quovüwhöre V»
«trftu inhtdndtcroeoté d^MitA.8ediAfrtftb;n А1Ш01,
Khero.c.5. varias pukhntudinis cóítituit raticr- .cTi? rçn*
:nes¡ alia clHiquiotem puer* pufchfimdo, alia vi--3 ^*iu01 »
^lh¡a«tenV№fle;'Vfcnisama^or,yklen's corpou 1
Ш pulchrittidinem, exi ilimar, quod reliera eft,
illam с fie radium i rrtme n la?, ¿k inri n ira? pulchri'-
tadifiis,quae eft-arcbety pus &: exemplar, e\ quo
от nis pulebr it udo exterior ctariuara eft, e t quo
ft atim exardefeit ah imus ad a m.anctanv ijlam- im
Imerifani ¿í& тлпийЬПвт pulchri^udirrçTf>,,ai-
ius' comparâtkynee*fera puichran»ih(funt.De
-^ва^ diuinus Phto eleg^tiC«*nè'm brimis diftb Fl«o2
rit in Dialogo,qui cort uiuium appelbtur, vbi va
•rijs.oftcnditârgumétis, veram pulchriîudanem
iirfokj DeotnotrnMpoiTeLSedde hf}<aliàs^nunc
ènim rantii-m' cxpliCatirm eit , quemadmodum
bonum , & pulihrum fint caûfaeamqris praîcv- Ae%nt
^ueJfS^íctóo^xplKareepbru^anbonúrn, Sïor^
;&pulchrù,c*jf«ncaœoreinqiuciw^an folurn
ad-
%
 P3.Médinae
Ad booum ad modùm caufx tin al i s. Qu tftio eft,qu.r folet
taufet amo yjrös ш pximis dódós remorari fatis, ac detinc-
tê eüícien- rc>3¿ jn cu¿us explicationc vaiiát corn m fentcn-
Caietafi. tla»*Caictan.pre ccrto habet in hoc artic. (quod
mihi magnodere placet , & Temper placuir) bo.
nú cau fare ciricicntcr amorc , rápercq; efficaci.
ter ipfam volutatem.Itaq; bon ú, vt imprimitvo
lútati inclinationcm, ad fe moucr ei'licienter;vt
verá tcdit volutas Tic aíf.-cta ad boni confequu-
tioné, mouet per mo d ú finis; iicq, amor ora nis
ex bono gignitur, & in bon um tiditj & circulo
quodá peragitur.Hác fententiá cólirmat Caiet.
Р.ТЬош. ex his quas dicit D. Th. in ifto art.fcribitq; qua
tuor elfe memoria; cóm andada, videlicet, quod
vis appetitiua, eft potétia pifsiua, & quod obic-
dú eius,cft caufaadiua; in fu per quod bond ef-
fectiuc caufat amorc, & quod in vniucrfum ob*
iedú propriû cuiufcúq; actus appetitus, eft eau»
£t a5iua îllius. Ccrtc niû bonú pcrfpedú caufet
efticicter jmorc,non poterie Thcologus vnqui
demóírrarc,qux ná iit caula am oris ci ficics.nilî
velit fingere, aut l'y dera,aut humana complexio
. -111 né, am oris caula m exiliere; quod philolophádi
genus à vera philofophia,&Thcotogia alicnum
çfle,m an if с 1 1 ú eft. Vide de his 1 upri.q . 9. arti c. 1.
Tea cone 4Tert.cóclulio.Abfq; dubio çaufa prima amo.
Ptimacaala r>s noítri eft autor natura;, qui dedit iliá inclina,
amo; is eft tionc noftrx volûïati, Vt bonitJtc amct, & dili»
autor natu gat;quá etiá inclination* ex fyderibus, ex reda,
'* aut praua inftitütione, Si cóíuetodinc,& benefi
cijs accept is augeri,certifstmüicßJrläcc0clüiio
~:. :-í !" ne manifefte probat argum. quar initio difputa*
tionisiurtt poiitu. SedantoquáhiAc difeedam*,
.■os o non abs re crit explicate myfteriuro ш diurna
Xhcplogia jreconditúí Deú talc naturae noftr*
cótuliíTe adfuromi boni amorê in dinanonê » vt
nulla ratione in re quapumcóquu lcci c valcflt*
.icñhA niitin ip(bmet,qui talé cckeGjc proptnlioncin.
Aug« lib. Qua de caula dicebat AUgU< Fociûi nos L>ne ad
i . eoufcr.c tc,& in quiet ú с ft cor n oll ru m donee requitfeae
*• in te. Шо nací; fapiétifsimus conditor in noflro
junmifit pedore fpiritú quendá,vt ita dicâ,& de
üderíú fummi boni tale , vt in quieter, Si follicV-
«tú reddati|)fumhominé,«|UQd,qutdé quafi vi-
¿cera eius perpetuo corrodés, nunquá quiefeere
rvalet, quoad vfq; in fuú perueniat tcrminum.ac
m propriû deueriiat centrû. Ná etiá fí oes limul
adiüccx, 6c in vn ú redacta; crcat ura; íibi otfcrré
faisí-1. tur, neq; decimáquidécordisfüi portioné ad-
implcrc vaiet: vn de etiá li maria nauigcs,tcrram
ipcrcurra», omnia perlufttcs loca,nufquam mue
.11 íes region í vbi quietus huiufcemodi mancat
•appetitus. Id qued elcgátifbimisfcntcntijsexpli
A uguft. cat O. Au g.in m ul tis locis í uarú con fefsionú, vt
de amore <т li,j, Amare* de vena amicttbe eft; 'fed quo vt
feeteutia-. ¿tf ццо fluid y t quid decuràtr А
E^pof.inPrîm5ecun.
büTliétis,& in a; ft us im manes libidinu.in quo ip
fc homo mutatur , Sc vertitur per nutfl propriû,
de cccleft i ferenitate det or tus , arque deiedusí
ôdi.^.Mifer erá,& mi fer eft omnis animus, vin
ctusamicitiarcrú morraliú , & dilaniaturcú cat
amittit, & tunc fentit mi feria, quia mifcr eft, &
antequá am it ta: eas. & it cru m in eodem lib. lo
ques de amore erga amicum lie fc rib it; Iraq; lu»
{pirabam,xftuabá,rlebá,turbabar, neq; requiet
erat,neq; cófílium. Portabam enim confciflam,
at q; cruenta anima meá, i m patientem à me por
tari, & vbi card pónete non inueniebam; non
enim in arricenisnemoribus,non in ludís, atque
cátibus,ncq; in fuaue olcntibus locis, neq, in со
uiuijs apparatis , neq; in volupratccubilis, & le.
di , n ó den iq" ; in libr; s, atq; car m i n 1 b us acquie.
fecbá, nó in te vera requiesmá li conabar eá ibi
poneré vt requiefeeret , per inane labcbatur , &
iterú ruebat lu per me & ego mihi remanferam
infelix locus,vbi neq; с (Te pofíem ,rieq; inde di.
feedere. Ccrtc elcgantius deferibi nó potuit no
ftrü amoré,noítrum pectus in a mora rerû mor.
Calium nunquá quiefeere. Idé profequitur hb.frw
cúinquit. O tortuofas vías j va» anima? audaci,
quae fperat, ti a te rece (Ter ir, fe ahquid melius ha
bit ui am,vcrfa,cV reuerfa in tergú, & in latera, &
in vet re, de dura funt omnia, & tu folus requies.
ARTÍG. S EC VN D V S.
f Уtrùm co^nttiofit сauja amorts. r 1
S V M MA TE XT VS.
'Oâçïûiio arajmát i &q¡uoti CoackC*.
iti^t?, probat in primis Diu*
jfíijSffÁüio^i Augu.ió.detrL Auguft,
ftatim in principio Tu. fJicentis; nul-
Itili öote ft adiare id ф:рс1 incogrif-
ûo corporate , cil principium amo-
д>этг?:.а1
íis ienfitiuí. côntçm pUtio fpirt-
j.4 ■ J' .4
.■10 •
tual i s pulchritudinis ^ v«J bonitatis,
'I
eft principiiim аггШЦ fpirituaus.
^uife^fentix ratio eùidens fufFr^-
gdtur.ßonum enim efteaufa amo-
iyro^oniarrj eft arnonsofciefhinfi,
feopus; ГсДЬопжф xiçn poteft elf
fe fcopusi tfeobiecium amoris,nei:
Voluntatis , ,nifi ftc jdppfeheníum,
, & cogmeuni -y &c i4eu amor requi-
ric
;
 Quaßion. XXVII.
rit cognitionem boni quod amatur.
£ X PL I С A T I О ARTICVLI.
Multx Ьп- IN illo articulo non parus qusftiones fefe
iui areiculi offerebant , nifi alijs in locis iam e lient à no
diíEculu- bis expofits. Inprimisnamque occurrebat
ilia quaeftio; vtrùm cognitio lit caufa amori s per
fe,an vero per accidés,ita vt cognitio fe habeat,
veluti approximatio ignis fe habet ad combure-
dum. Res enim explórala eft, quod hxc appro
ximatio eft caufa per accidens combuftionh:ca
lor vcro,& forma ignis, funt can fx pnscipue со
buftionis. Ad cundemmodum quidam philo»
fophi,& magni Thcologi conftanter affirmant,
quod bonitas eft caufa amoris praxipua; cogni
tio verô eft caufa veluti proponens, & quali per
accidens,veluti conditio requilita: quortm icn-
tentia in fuperioribusà mevehemcriterconfu-
tata eft,& ex hoc art.non ineuidenter refellitur.
Nam cú D.Tho.numerat caufas amoris,certum
eft, eú nó numeraire caufas per acciden s; n am ea
qua; funt per accidés,arté,& ícictia compre-hédi
nó poffunt. Igitur cognitio, caufa amoris eft,nó
P.Tfaom. per accidésjfed pracipua.Quüd fi D.Th.dc ve-
rit.q.z5.ar.i.ad.6. videtur dicere.quod apprehé-
fio per accidés fe habet ad appetitiuás vires- illud
intelligitur de apprehcfione fecundú íbná li ap
prehenlio cófideretur fecundú qu od eft via ad
dilc&ionc, fie per fe cócurrit: & ita illc locus po
tiùseft pro noftra fcntétia:dicit enim, diuerfitas
apprehenfion ú per accides, fe haberet ad appeti
tiuas vires,nifi diuerfitati apprehenfionú, cóiuo
geretur diuerfitas apprehenforú.Itaq; cognitio,
á'ccundú quod eft via ad oftendtdas diucrfas bo
nitates,pcr fe cócurrit. quod clegátifsimé cxpli-
Ю.тЬот.' catur à D.Th.2.i.q.2(T.ar.2.ad.i.vbi dicit, quod
duplicitcr eft aliquidcaufa dileftiois : primé, fi
ait id quod eft ratio volcdi: & hoc modo bonú
eft ratio voltdi; vnumquodq; enim djlieitur щ
quantú habet ratfonébonuSecúdó modo, quia
èft Viaquadáádacquiw'ndá dile6rion65"& hoc
modo cognitio eft caufa dilcctionis, non quidé
quôd ea ratíone fit ahquid diligibilc, qu.ia<ft cp
grtofcibile , fed qàiâ per cogmtioncm ducimur
ad dilcdionem.^Scd cx hoc alia oriebatur non
pama cótrouerfia, vtrû ad caufandú am ore lu f-
ficiat fimplex boni apprehéliojan vero reqúira-
tur cognitio iudicatiua,quaiudiccmus aliquid
cue bonú,&:nobis cóufn iens.Sed de hoc alio in
loco copiofifsimè, & fufifsime à me difputatum
eft, & definirá verifsirriè, ad caufandum amorc,
nó fatis effe bonifimplicé* apprchenf)oríé,fedef
fe perneceffariá cognitionê boni, & púlchti iu-
dicatiuá. Ex hoc verô quôd amor ex judie io bp
ni oritur, & nó aliàsjfcquitur in prirriis, irr mdtiu
noftra efle eú nó admittere: nihil enim eft tá ex
4л
Arcicul. IL 38t
celléti , & pura bonitate praeditö, quin admixtú
habeat aliquid,quod nobis pofsit difpliccrc, aut
nó expediré; qua in rationefolú Deû excipio,in
qué bcati,qui vidét illúficuticft fummíi,& infi-
sátú bonú,abfq; nocuméti vlli" adraixtione, ve :t a
heméti amore & neccílario ferútur; cañera от-
.nia aliquid femperprç fe ferut»aut inclufum có-
tinct, propter quod pofsint vel iudicari incómo
da, aut minus bona: fed &.quantúcunq; aliquid г
-bonú iudicetur, poflurousnihilominusabcius
intuitu, & cognitionê auerterc animi attétioné,
& quud aiût Thcologi,fufpédcre actú.Quocir-
-caelici amorpoteft,vt ¡He dixit,exprimi nó po-
teft:& Claudianus dmt.Nó cMorquebis amari. Claudiinas
*J Ex eodé principio facile eft inteliigerc, quid
eft, quôd cupiditates, & amores rerú natural! ú, Quare
amor no-
terminú habét aliqué ; amores noftri,& cupidu fter termi
nes in infinitó tendát,& nullá habeát metá,nul- nú non ha
Jú modú?Hasc eft euidétifsima caufa; na amores best.
noftri nó ex namrajed ex noftro iudicio,& со-
gitatione,alioqui fallaci,oriútur,& prodeút: qua
de caufa, non vira: necefsitatcs pariút, & augent
amorc9,& cupiditaté, fed falla noftra de illis per
fuafio:quéadmodum CatoCiccronianus méri Cate.- Л
to obiurgat fenes, q> parent cô plus viatici ,.quô
minus reitet vi.rjfed tnetus id facir,& opinjô fifl
fox necef>itatü;cV fir cupiditas nullü inuenit exif
tö,nufqu3 cófiftit.*[F.x codé principiofequitur Qoire
huius dubitationis expofitio; qnid ná fit in сш* amor dtca«
fa, quôd amor esecus dicatur , cú ex cognitionê turexcuj.
Ottú & originé ducat ? Cerré amor, vt diclú tft,
ex" cognitione'gigniturf.fedgenitus ac produ>
Ôusyiùdicifi perturbat!,efiicitqi»vt res,quá dili^
-mus.pulc^ior appareatvquáre ipfa lit.Sciíit.qui
dé amatores quoddiügorit, fed quid fibi ехрел
diat,ignoránoffufcat amor interiores fenfus,fcd
nó exteriores-Haec itaqj duo inipfum cóueniúx
& CQÍungiintnr,quódcecus fit,atqj ex cognitio
ne oriatur.EtfirtitflmcH-ex!i«dici°, & cbgnitio
ne nafcitur,ita vbi vires eftnactus^e ipfum iu-
diciñ corifirmat,vt jam ampüusftatuere nó poí
fit debono,3íit pulchroquod amat» Hinc etiani
amansapud animú fuum , ft amáti bona auger,
•cV^ttia^-veldeförmitatcs exteriBat: & fiemi ex
crebra copitátione augetur; ita fi animi attc.ntio
ncrn'alirN:diüertas,omnfno depelíitur,vtin occu
pârî6nib*,& ncgbtijs varijs.Qoôd fiin vei ama
tar fcrutatione,rrralitia ínfignis ocenrrat arjiantb
«frîçcfcjtaroci'VcV retardanirimpettwv & tandé
eumtTiffolul nccéíTé eft. ■
^Clarifsinie deindernfèrturexhis,non fecus
amore.diuinarú rerú ?n anima rróftragigni , ouS Quomode
íénffrinWsam'ór in eádé producitiir. Qticadnm- amor d'iú-
narú reruni
dúenim corporeus viftts, amorisfenfinui caufa in лоЛга
cft,&* tr. îïïé tnitiú,ac exordiú eccfpit: eadé pem anima ,;ig-<
tusraüóne, añimaenoftra5 coghüio, fpiritualís natur.
amoris
 38; F. В. Medina?
amoris eft principiu,caufa,& origo. Qua de cau
fa, his, qui paru, aut nihil res contéplantur diui-
nas, & nullü in carú cognitioné tepus infumút,
amorem ipfarüin fcmctipíisncq; experiuntur,
О.тЬош. neq'; verá habere poflunt. De qua re oprime D.
Tho. loquitur, и i. q.8i.cum de deuotione di-
CaieMn. fputat, quo etiam in loco legendus eft Caietan.
Vcrú cogni Illud tamé dubitationé habet non paruá, v trú
tío fie amo cognitio fit amoris caufa, fie vtcognitiomaior,
rif caufa. m л: ore caufet amoré, & quód maior amor,ma-
Argum. jor- cxigat cognitioné.Ratio exquirédi eft : Ná
in vita przfcnti magis Deus amatur,quá cogno-
feitur : in hac cnim vita Deus per fcipíum ama-
tur, cú tarnen perfeipfum haudquaquá cogno-
fei pofsit.Idc aduertere licet in fciétijs,quas qui-
dá amát propter aliquá fummariâ cognitionem
quá de eis habet , videlicet quia fciút Khctoricá
elle feientiam, per quá perfuadere poíTumus , &
in hoc Rhetorica amant. Incótrarium eft; nam
ей cógnitio amor» (к caufa, videtur profeâd
minoré cognitioné , minore etiá amoré produ-
cere, íicuti maior, maiorcm producere videtur.
Huius ret caufam el egj ter in prim is ex plica t D.
Tho. fol. ad. ï.fcribit enim diferimen efle inter
cognitioné, & amoré, & inter poten tiá apprehé
ííuá, & appetittuâ. Cognitio cnim ad rationem
pert i net, cuius eft difcerncrc, atq; diftinguere in
ter ea,quf re ipfa coniuncta funt, & coniungeic
quodamodo,ea quae diuerfa funt, vnú alteri có-
íc rendo: & ideirco ad roi exacta cognitioné ne-
«ceflum eft vt cognofeatur iigillatim quidquid
«ft in re,fiuc ad fubftantiá, fiue ad virtutes,pro-
•prietates, aut partes pert i neat. Verü rñ amor eft:
in vi arTeÄiua, Sc appetitiua,qus fertur in ré, fc-
cundum quod in ieeft : vndc ad penectionem
amoris fat tue ri t, qüád resjproüt in fe apprehen
ditur, & cófpiátur,ameturatq; diligatur. Haec
igitur caufa eft quôd aliquid plus amatur, quàm
cognofeatur : quia poteft perfedè amari, etiá Ii
nó perfeftè cogfïqfcaturj/icut maxime patet in
exéplo llicnturú, quo J fupracómemoratú eft.
ОЫс£Но. ^r^edramé Ii obijciatl healogus in hue modû:
Cognitio eft propria caufaamoris rergo minor
Solutio cognitio>minorécaufabitamoré. Diccndú ell,
amoris perfeccioné duplici ex capitc prouenirc
poiTc;cx parte fcilicet,amátis,& exporte reiama
ta?. Forro cognitio eft caufa amoris, ex pu te rci
amatç,& fie perfpicitur, quo modo abfqj augmÊ
to cogniiioni:, poteft augeri amor ex parte amá
tis. Nó igitur bonú,neq; bonú cognitú,cft pro
pria caula amoris , niti ex parte reí amata?. Qu£
de caufa.alia caufa amoris ex parte'amaris exigi-
tur,& ideo minor cognitio, nó caufat.minorem
amorc. explicatur hoc fubiedo&adhibito exé
pIo.Ná pafsio,abfq; dubio auget amoré, & cupi
ditatc, cfticitcy vi amás vehcmétiùs in ré amatá
ExpoCin Prim-Secun.
propédeat,& feratur. QuaproptcrdicûtThed;
îogi, eá augerc voluntariu:idq; verifsime; quip-
pè quç auget volútatis inclinationé.cú tamé paf
lîo perturbet iudiciû rationis,& cognitioné i ni»
minuat. Itaq; amor nó folú crefeit ex cognitio
né; fed potiisimè ex voluntatis indinan one. Ex •'■
Зио cófequens eft , hac argumentât tunc inuali-
á efle:cognitio eft caufa amoris; eft minor co
gnitio, ergo eft minor amor.Iudico hác cHicaci
ternócócludcrc, quáuis cótrauú a Herat Caiet. Ciic^
hoc in loco. Cognitio eft с au la amoris; eft ma
ior cognitiojergo maiorcm gignit amorem, po
te!\ cnim accidere vt maior cognitio non infé
rât maiorcm amerem, propter minorem volun
tatis indinationem.Hcc de ifto articulo.
ARTICV. TERTIVS.
f Vtrumfimdttudofit caufa amoris. Jt
SVMMA TEXTVS. «
Onclufio eft affírmatiua, coetw*
. quam probat potifsimè ex il
И
'illo Ecclef. 13. Omne animal tcdtLtj.
diligit fibi fimile,fic & omnis homo
proximum Ubi. Vt igitur Salomon
oftendat,qua rationc limilitudofit
mater amoris adducit animaíiú exé
pía, qua:docent,id maxime efle na
turale vt fimilia iungantur, non dif-
fimilia.Omne,inquit,animal diligit
animal, fecund um genus Tibi fimiie,
ideocjueiungitureijSc" eongregatur
cum illo : nó cnim gallina cú aquili
no genere confociatur, fed cum fuo
genere; vt dicitur, a,ues concolo
res íimul volar; & con ueniunt pecu
des,&rüncía» pabula carpuntvVtitur
hac ratione CiceJib.deamicitia;Sj cic«reí
(inquit)hoc apparetin bellijs,vtlre*
quirant, at¿¡; appetant ad quas fe ap
plicent animantes , idque faciuht
cum defiderio, &.cum quadam fi->
militudine amoris humani, qúán-
to id magis in nomine \ & in eo-
dem libro ; Dhpateá mores, dSfya-
riaftüdiafequuntqr; quorum diísi-
militudo diflociataroicirias: ñeque
 ■Qüáeftioñ. XXVII.
ob aliam caufam vllam boni impró
bis, improbi bonis amici effcnon
poííunt, nifi quöd tata eftintcr eos,
quáta maxima eííe poteft morum,
¿ludiorumque diftátia.Haec illcCer
té illud inveteribus celebratum,in
omni animantium genere vim tià-
bet;fimile,amicum fimili;vel fimile
gaudet fimili.vnde eft & illudjSimi-
litudo mater amoris.
EXPJLICATIO AíTICYtb
Vôd fimilitudo fit mater amoris, Га*
tis fuperq; velfolaexperientia expío
ratú eil. Sed quena fit huius rei ratio,
nó facile expíicantdiuiniTheologi.
Caiet. enim mirú in modú fe torquet, & in ora
tdet.
■fcxpofîtio. ne latus vcrtit vt. rationé huius rei nobis patefa
ciat. Quinqué, inquit,modis intelligi poteft fi-
Quinqué
modis po- militudiné cffe amoris caufam:In prímis , vt bo
tcftintcUL nú quodda particulare,ficut cçtera bona, veluti
gi Gmilitu cú quis vult afsimilari alteri, vel alterú fibi fimi-
dmem cffe lé emccre:& lie fímilitudo eft mater amoris, Ii»
canfam cut quod vis aliud bonú. Quo in fenfu nó affe-
amoris.
runt doctores fimilitudine ene caufam amoris,
vt plané cóftat. Altero modo poteft intelligi vt
fímilitudo fit caufa amoris,fic,vt bonú non cau
fet amoré, nifi fimile fit. Itaq; fímilitudo fit ve
luti ratio efficiés , & determinas bonú vt caufet
amorc. Sed neq; hie fen fus verus effe poteíhná
bonújfecundú fe amabileeft,& defiderabile,vt
omnis philofophia teftatur. Tertio intelligi po
teft vt fimilitudo fit caufa amoris.quafi determi
nás bonú vt huic cíficiatur amabile. Itaq; bonú
vt fie fit amabile, & defiderabile, fed in quantú
bonum fimile,fit huic amabile: iuxta illud A rif.
Ariftot.
Amabile bonúvnicuiq; auté propriú:ficq; dicé
dú eft, bonú effe amabile abfolutè, & fie abfolu
té, & fimpliciter effe obiedú amoris; fed bonú
fimile, effe amabile huic. Sed neq; haec expofi-
tio cófentanea videtur,fiquidé hîc D. Tho.cau
fas amoris perucftigat, in genere,& in cóm uni.
Propter quod Caic.adhibet quarto» vt fimilitu
Са1есш.
do fit caufa amoris,vt códirio requifita ad ama-
dújficut fingularitas eft códitio vniuerfs caufa?
» ■ naturalis:que expofitio neq; apparenté rationé
.i pra fe ferre videtur. Poftremô intelligi poteft,
yt fimilitudo fit veluti difpofitio ex parte fubie
¿ti, fie vt bonú fit propria caufa amoris ex parte
obieâi ; fimilitudo ad bonum fit propria caufa
amoris , vt propria difpofitio ex parte fubicctt:
propter quod obiedú idé,caufat modo amoré,
modóodiúineodé cUuerfimodè difpofito, vt
AraniLni.&IIIL 383
patetdcThamarrefpeâu Ammó. Нас vltimá
expofitioné ampleditur Caict.Sed vir acutifsi-
mus dú ré in tá varias partes diílinguit, & diui-
dir, veriratis cognítioné mihi adimere videtur;
náresipfacuidétifsimaeft.^Cúemvnufquifq; Autor» еж
fibi fit charifsinius , pra?cipuè feipfum amat; at- plicatio.
tjui ex hoc amore noftri,oritur amorerga cófu
miles:fimilitudo enim,amoris caufa til, tanque
in alterú ipfum: quoniá fimilitudo idé quodam
mo'dócfhcit,eóq; animates ömnes ad fimiles fi
bi formas facile aggregátur,& püeri cópl e dun-
tur,ac deofeulátur fpecula,in qutbus imaginen)
fui afpiciút,quoniá ineffc intus arbitrantur puc-
rú áliqué (ib! fimile. Quantá exiftimari cóuenit
fuiffe illa amoris flámam,qui in an imoA di ad
primú Eue cófpcdú excitata eft ? in qua Ule ve
lut femetipfum eft intuitus nouo penitusafpe-
éhi. Sed ad amoré cóciliandú fortior eft animo
r'ú fimilitudo quá corporum.«ÇAddit tarnen D. P-tbowi
Tho.in hoc artic.quod fimilitudo nonn un quá
«ft difeordia» caufa, & huius rei elegante rationé
reddic.N á amans,pracipuc feipfum amat, &ma
gis qüá aliú;quiaiibi vnuseftin fubftantia,altc-
ri verô in fimilitudine alicuius formç,&idcirco
fi ex eo quod quis eft fibi fimilis in participatio
ne forma?, ipfemet impediatur à cóícquutione
boni quod amat,odiofus, Se inuifus ei efficitur,
nó in quantú fimiliseft, fed in quantú eft pro-
rij boni impedimétum: & propter hoc figulus
I igulo inuidet,quiá fe i nui сё impediunt in pro
prio lucro; & inter fupcrbos fun t iurgia, quia fe
inuicem impediunt in propria exccllentia. Vn-
de eft quod Prou.ij.dicitur.Intcr fupcrbos fern Ггс-.rj.
per funt iurgia. Hic de ifto articulo.
ARTIC. ОУ ARTVS.
у Firum aliqua alia paßionum animaßt
caufa amorist
S V M MA T E X f V S.
RiorConclufio. Impof- prior c5d.
fîbilc eft quod aliqua
alia pafsio anima: in vni-
uerfum fit caufa amo
ris: neq; enim aliqua alia pafsio ani
ma: eft,quae non fupponat amore m
aliquemj quia omnis alia pafsio im
portât motum adâliquid, velquie-
tem in aliquo, exconnaturalitate,
velcoaptatione, quse ad rationem
amoris pertinet : &hinc eft, quöd
omnes altas affcäioncs anima; ex
.amore

384 F.B.Medinaî
*»suíb amorc caufantur,vt dicic Augu.14.
deciuit.Dei,c.7.&. 9,
Pafte.cöci. ^Pofterior Conclufio. Accidit
aliquam aliam pafsioncm eíTecau-
fam amoris alicuius, ficut ctiávnú
bon urn eft caufa alterius, veluti bo
nus artifex^tRhçtor^vclDialeâi-
cus, caufac dele&ationcm,&dele-
datio amata, amorem artificiscau-
fatjSc bonum defideratum ab ali-
quojgignit amorem eius aquo illud
bonum obtinetur.
Ъ X 1' t. I С А Т I О ARTICVLT.
X hoc articulo , Ii rcctc infpiciatur,
cumore inucnict quilibct, qua ratióc ex amo
oronei affe reomncs âffectus animas noftraeori
âusnafcao ginem habeant. Scquimur,& conçu
tar. pi il im us videlicet quae amaraus;fugimus,&
odimus contraria ij$ qua; amamus; vt morbum
quia diligimus fanitatem; dedecus, quia diligU
mus dccus. Ideoq; qui пол norunt bona , пеф
ca diligunt, neq; contraria mala vel oderút, vel
fctormidant.vt pueri gladio%aut prxcipitia : Sc
>Uc Saty rus, qui cum igne volebat ludere, nun-
quam antea Tibi vifo, ignaru* nocumenti illius.
Sed de hoc diligentiùs in quçiïionc fequenti ar
D.Thom. ticulo vltimo,quoin loco percontaturD.Tho.
vtrù m amor lit caufa corû qua; amans agit, núc
enim tant um inueftigatur, qua; fint vers amo
ris caufejquas D.Tho.ad tres fontes precipuos
rcduxitjad bonum, cognitioné, & fimilitudine:
hoc aduertat Thcok>gus, ne «íftimet D. Thq.
iufcepiffe negotium enumçrandi prunes caufas
amoris parcicul arc s.Ccrtc inter particulares cau
fas.praecipua eft ipfc amor: nihil cnim eft amo
rt tordus, ac validiusinihilq; amorc xquè cóci-
liat , vt amor; nulla certiora funt.aut potentiora
philtra. Quaproptcr oprime inquit ille in Epi-
grámate; Marce,vt ameris,ama.quod priùs cö-
Seneca. mcmoraucrat Sen«ca.Mcdp vetc,ac bona fide;
ná ficta, & fimulata, nihil obtinent virifi. IgnU
in tabella p ictus nó calcfacit, neq; rugit,aut fa»-
uit Leo marmol cu i.%¡Sed vnde hare amoris re-
Quare ex
amoie ci proc л gen«ratio originé habeat , nó facile ex-
vnius ad al plicant '1 hcologi. Quidá huius rci caufam red-
lerum, reci dút. N á 3 quo nos amari cognofeimus, húc bo.
piocusoria nú elle virú arbitramur, caque de caufa vt bo
cut amor. nus re damatur: qua de caufa amans ijepenume-
ro. non redamatur, quódamatus amari fe non
Platonic). fentit. Pbtonici vero huius àltiùs rat iones h*.
quirun t; aiuu t cnin^matrem am oris,clle timüt-
-i
ЕхроГлп Prim.Secun.
tudincmdiincqtie fcquitur , vt qua» fimilitudo,
te , vt me ames , inducit , eadem ipfa, me ad te
amandum, adducit. Hisaccedit,quôd amans
amanti faciem atque imaginem in animo fuo
infeulpit : qua de caufa amantis animus , fpecu-
lum quoddam redditur, inquoamati rclucet
forma : ciin* ergo amarus in amantis fe animo
intuetur,& recognofcit.amare illum compclli-
tur, quemadmodum infantes imagines fuas in
fpceulis deofculátur.Ad haec amans feipfum ü-
biaufert, & dedit, ac mancipat amato: nunc er
go iam amatus, vt rem fuam,charani habet, cu«
ratque. Si confpici à nobis voluntas fua poffcti
ex ea deamore iirdicaremus , quod folus facie
Deusfcrutatorcordium : fed quoniam volutas
n oiti a multiplicibus eft inuolucris con tecta, ex
operibus deilla ftatuimus,proutfunt magna,
crebra, gratuita, prompta. Sed quanquam varias
huius rei caufas adduximus, nondum vera & Ie
gitima huius rci caufa expofita eft. Pro cuius AnSifetp-
rci explicatione illud przmeditandum cft,ali- fam «na»
quem alium diligcrc, nihil eile aliud, quam tra- п*"Ч .
d.tioncm cfhccrc quandam , qua amans credit
femetipfum, ac bona fua amato; qua inquá,fibi
femetipfum aufert , vt fui totius poQeflefsione
res amata perfruatur. Huius quidem vcl illud
magnum eft argumentum, quód amor eft , id,
quo voluntas amato conceditur, creditur,ac
traditur; quo quidem dono, nihil melius,aut ex
ccllentius amato rcftat communicandum. Eft
namquc voluntas, regina, ас princeps, hommé
mouens, atquc dirigens, & mutans cundía que
in ipfo homine inueniri poffunt. Quapropter
amare dicetur ille, qui femetipfum totum ama
to tradidit;illi enim fuam contulit volunratcm,
quae omnium fuorum rationem habet, atque
virtutem.Et quidem fi rerum communi vti ve-
limus experimento, idipfum luce clariîis agno>
feemus : amantem cnim non m le, fed in amato
viucre, continuó de amato cogitar«, cum illo
perpetuó colloqui,voluntatem fuam cum illius
affeciu habere ¡ta coniun&am, vt nihil velit,ni-
fi quod dilectus amat, nihil odiat, nili quod di
lecto malum ар pare t, cuidenrifsimè oftendit,
amantem,nóiam fuidominiú habere, fed a m д-
ti poteftati iam fubdirum effe, ac omnino tradi .
rum.Hinccbccrepoffumus,quamfîtàr-atione Rationi «НГ
diûonum,non redamare eu m, qué qu is fui ama fentaped
toremintcUigit: qui namquc ita eft, voltitatem пв ™*'т*
amantis accipit,ac in fcmetipfo rctinct,cù m ta- re '
men nullam amato référât condignam fathfa-
ctionem , aut reftitutionc m ; quod non módi
ca m in amante pcenje habere rationem dicitur.
Si náq; cuiq; moleftú eft maxime, femetipfum
honoi e,ac proprijs bonis deftitutum contépla-
ri, quoaá aequo animo fèrr»poterit,cu omnib»
bonis
 QuaeftiomXXViri.
bonis fuis orbatum , зс eorum principio, pro
pria fcilicet volútatc , deftitutum fcmetipf um
afpiciet?Huiùsfanè doloris caufam auget , lî
amans , continua animi mcditatione , intelli*
gat,ii non propria culpa, fed alcerius virio , ас
, • r íngratitudine prouenire , qui oprimís ácceptis¿
. . nihil reddit, aut vèrô reftiraere curat. Vnde
■ compe rturb efle potcft , quàm fit rJtiont abfo-
num,amantcm non reJamare , aut vero ipfum
dc noftra ingratitudine certiorem non redde-
re,vr fc, &: omnia fuá, qua? apud nos, male, ic
iniultè rerincbamus , iterum accipiat , atquc
recuperet. Si namque pefsimum eft facinus, al-
terius apud nos pallium, honorem, hmam , aut
aliud quoduis iniufte retiñere bonum , quàm
.qqxfo intolcrabilc crit alterius in nobis dcti-
nere, iniufte quidem ,ac impie , voluntatem,
qua; tarn longo intcruallo omnia alia excedir,
acque extiperat ? Qui namque ira eil , alterius
famam, vitam , animam , ac ahajyna in fc ha
bet , imo & totum amantem inffltè pofsidct:
îpfe namque amans, liber à ñatiuitate ortus,
huic fc totum m'ancipauit , cùm fuam volunta
tem ci tradidit , vt hoc dato prctio , iftius eme-
ret amorem, ac redamatíoncm : ifte vero аСce*
pto dorto , nihil de mercedereddenda cogitar, ■ rependat vices:imo experientia docente com-
led veluti iniquus v onditor,pretiura, ac m erees
.fibiaccipit, & retinet. Hoc fane vile quid eft,
nobilitati maxi mi oppofiram . Eft namque ' nerri, & creaturas , & fieri poiTc ( quod fsepifsi-
.jjsu.h:.*. -nobilitatis veré proprium, non folùm cogni-
tos,& nobis comuneros, verùm ctiam inui*
>ы' ■'. íos,& ini micos diligere, eis benefacere , atque
" .«--д bona opera impenderc:ignöbilitaris*ergo,imd
& beftialitatis crit , amorem al tcrius,odio, aut
non sequali amorc coaequare , ñeque redama
re amantem , fed mille cauillationes,& fophif-
mata pro amore cäilo reddere. Нас certc de
caufa omnesin squali fumus volúntate con-
ftituti, licet varié exteriora fortuna; bona fint
diuifa, vt sequum redderemus bonum * cum
alterius apud nos pofitam voluntatem confpi-
ceremus, ipfani feilicet voluntatem noftram,
quae sequalis eft valoris , ac libertatis , cum ea,
quam acerfpimus ab alio , volúntate, animique
Den* «Uli- affectionc. Quod quidem adeo verum eft, vt
tesfedi- quamuis Deus ipfcab hac fepoflet contincre
i regula ; quippè qui in infinitum excedit vo
luntatem noftram, cùm fit totius boni fons, &
origoj nihilominus nobis femetipfum in hac
- :-. ..' lite aequalem reddit , iufteque fibi fatbfa&um
iputat , cum voluntatem fuam , pro noftra
• conceda, ac mut uat: qua de caufa dicit; Ego
diligentes me , diKgo. & alibi ; Qui diligjt
me, diligetur ctiam à me. Liquet ergo , ac fa-
, tis ex his confiât, quamobrem amor, amoris
. caufa fit. Cùm emm quis alterius in femctipfo
- Artîcul. I; 385
voluntatem contemplatur , imo totum alte
ram in Yèipfo videt , vt aliena bonâ iniuftè
non retineat , vtqiie dato pretio mercedem
reddat , fuam akeri tradere voluntatem , ac
iuxta Terentianum praeceptum , par pari re- Terent»
ferre tenetur. Verá igitur, vtin cadem perfi-
ftamus fehtcntia , amöris caufa eft , amare.
ЩCoram Alphonfo Rege Tarraconenfi ven- Rex AlpbS
tüata fuit qusftio grauis , à grauifsimis viris; íus-
an fententià illa, & regula, quam tradidit' Se- Seneau
ñeca, cum dixit; Si. vis amari , ama; aliquam
£ateretur exceptionem : an feilicet poiTct quis
iueniri , qui amatus , Поп redamarer . Alijs
autem fententiam tanto autore dignam , ac
maiori ex partef veram laüdantibus » ас pró-
bantibus, tandem rex ; Salua (in quit )a:ftima-
tióne veftrar "emuterue fententiae oftendam • •
egó vdbis ápertéyvbrnam regula fallax ínue-
niatur,&vbi nam reperiatur, qui non ama
tus amet. Num qiiis repcrietur , qui vcriùs , &
perfeùriùs quemquc amet , quàm ipfc orbis
conditor creaturam fuam , prxfertim homi-
nem , cuius gratia csEtcra cunda creauit? cùm
igitur res ita fe habcat , vt nemo cam igno
rer , aut de ea dubicet , Поп eft tarnen qui ilb
-
perimus, Cquod mirabile didu*eÎt,.vclpotiùs
horrendum , & deteftandum ) amare homi-
uiè conti ngit ) vt fraudetur , ncc .fimilem g*a-
tiam recipiat: cùm autem fciamus , & certifsi-
'rhi fimus,fiDcumamamus,non folùm ipfum
,redanlaturum 00s , fed maximis bénéficias
.affcéturum , adeo fumus obdurati , aut caeci,
"vtnec ipfum amati redamcmus : quod haud
dubic ex debilitate fidei noftne piouenit:
Nam voluptatibus prefentibus capti , поп %-м д
folùm negligimus ccclcftia , fed vix fidera
Ulis habemus, illorum fimilcs, qui fitibundi
ma!untturbidam,& ccenofam, modo prxfen-
tem , aquam biberc , quàm longiufculè ire,&
diu: i nam fitim , ameenifsimo fonte fedare.
НгсШе. 1
QVAESTIO XXVIIL
De ef&£tibus amoris ; hsec
quaeftio habet artieür, ;
losfex.
. ARTIC. PR.IMVS,
fVtrùm Ъшо fit ejfeftus amoris.
; gb " •■ SVMMA
 38¿ F.B.Mcdinae
S VMM A TEX TVS.
cooeiofio- Onclufio eft. Amor eft
Ду§К5р9 virtus vnitiua: Nam du-
evJfiSifee plex eft vnio amantis
adamatum ;vna,fccun-
I diim rem , vt ciim amatum prae-
fentíalíter adeft amanti , quam ef
fectue facitamor ,quia mouetad
quasrendam praefentiam amati,
quafi ad fe pertinentis : alia vero
lecundum affectum , quae vnio
ф . confideranda eft ex apprehenfio-
ne praeccdente : omnis enim ap-
petitus fequitur apprehenfionem.
Cum ergo duplex fit amor , con-
cupifcentiae ,& amicitiae ; vterque
procedit exquadam apprehenlio-
N ne vnitatis amati ad amantem.
• Nam cum aliquis amat aliquid,
& illud concupifcit , apprehendit
ipfum quad pertinens ad fuum
bene eflc : éodem modo cùrn ali
quis amat aliquem amore amici
tiae J vult ei bonum , ficut & fibi
vult bonum ; apprehendit enim
cum vtaltcrumfe:&inde eft,quod
Auguft. amicus dicitur alter ego. & Auguft.
in. 4. confeíT. capitulo fexto. benè
qiiidem dixit de amico fuo , dimi-
t jdium animae mcae. Et banc vnio-
nem fecundam facit amor forma
liter; prímam vero facit efficienter,
rMê*K vt dictum eft . Vnde Auguftinus
fcribitocbuo de Trinitate capitulo
vltimoi quod amor eft quafi iun-
clura qusedam ', duo aliqua copu
lan s , vel copulare intendens , fcili-
cet amantem , & quod amatur.
Quod enim dicit Auguftinus co-
pulans , refcrtur ad vnionem affe-
ctus; quod vero dicit , copulare in-
, Expof.inPrim.Secun.
tendens , pertinet ad vnionem rea
lem jhoc ipfum accuratius explica*
Diuus ThomaSjin folutione fecun- о.тьот.
di$ dicens > quod vnio triplicitcr fe
habet ad amorem: quaèdam enim ¿¡¡J^JJJ*
vnio eft, quae eft caufa a moris , & Ьесткы
haec quidem eft vnio fubftantialisj ашогсш*
quantum ad amorem , quo quis
amat feipfum ; quantum vero ad
amorem , quo quis amat alia , eft
vnio fimilitudinis, Vt didum eft.
Quaedam vero vnio eft eflentiali*
ter ipfe amor, & haec eft vnio fecun
dum coaptationem ^ffe&us , quae
quidemafeimilaturvnionifubftan-
tiali,in quantum amansfe habet ad
amatum ; in amore amicitiae , vt ad
feipfum;in amore concupifcentiae,
vt ad aliquid fui. Quaedam vero
vnio efterFeéhasamoris, & haec eft
vnio realis, quam amans quaeritde
re amata : vt enim Philofophus re- ah/Uka
fert.2.Poly ticor. capitulo ¿cundo.
Ariftophanes dixit , quod amantes ¡¡™4|>í
defiderant ex ambobus fieri vnumj
fed quia ex hoc accideret, aut am-
bos,aut altcrumcorrumpi,quçrun t
vnionem quaeconucnit,&decet,vt
fcilicct fimul conuerfentur , fimul
loquantur,& in alijs huiufmodi co-
iungantur.
E X P t I CA TIO ARTICVLI.
l^feSM Ertc amor vnit, vnit & intclleftio; Venios 01a
w/^iaSI fed in dubium reuocaripotcft, vtra §,s T"'ac„
magis vnint . Et quod intcllcctio |^j^J#
magis vniat, hoc argumentum fin
det. Nam ( autore Ariftot.j.de anima, tex.17.) Aiiflo.
intellectus in actu , eft intelledum in a&u : &
Auerrois dicit, quod magis fit vnum cx intel- Aueiro/*
leftu , & intellecto , quam cx materia , & for
ma: At amans in aâu , non fit amatum in actu:
Ergo intcllcctio magis vnit , quàm amor.
Njhilominus tarnen aíTcrendum eft , quod
& etiam
 Quéeftion. XXVIII.
& etiam aflerunt vniuerii fapientes , amo-
rem efle virtutem vnitiuam pracipuèramoris
enimfinis,&meta eft,coniungi vfquead vni-
tatem, quantum effici poteft. Quapropter fa-
PliCO. pienter admodùm, & apte à Platonefida eft
fabula , quôd cum Vulcanus duobus inter fe
amicifsimis occuriflet , quique amoris mutui
magna ederent figna , delegatus illorum in
ter febcneuolentia ,iufsit àfe petere donum,
Dei mufiificentia dignum : cui refponderunt
Hli; О Vulcane , faber Deorum , oramus te , vt
tuis iftis ïnftrumétis , & camino , refringas nos
ambos, & ex duobus vnum facias. Sed diffe
rentia eft : nam corporis amor , corporaliter*
vultiungi; amor animorum , animis , vtfitin
duobus corporibus animus vnus; vnde exi-
ftit idem velle , & idem nolle ; & amicus eft al
Hondos. ter ipfe. Aptifsimè Horatius , dimidium animi
fui Virgilium appellauit , cui erat amicifsimus.-
Angab. Cui confentiens D. Augu.libro quarto, conf.
cap.6*.& libro.i.retrad.capitulo. 6. vocat ami-
cum fuum, dimidium anima» fuaej quam fen*
tcntiam ídem Auguíh fieexplicat; dum enim
de amico morte lublato , dolet grauífsimé , in
haec verba prorumpít. Nam ego fenfi animam
meam,& animam illius, vnam fuiffe animam
in duobus corporibus , & ideo mihi horrorí
trat vita , quia nolebam dimidius viuere ; Se
с. '■(.i ■ : ■ ideo fortè morí metuebam , nétotusille mo-
reretur,qucmmultùm amaueram. Hinc pro*
uenit , vt quaecunque ad amicum pertinent^
Tythago- amicus vocet fuá. Vnde Pythagofaeorum lex,
ixoiû lez. Amicorum efle communia omnia. Ex quo
S о erat i s proucrbio Socrates colligebat, omnia bono
«ollcctio. rum efle virorum, non íceus quàm Deorum.
Dcorum,inquit,funt omnia : boni viri Deorii
funt amici; & amicorum inter fe communia
omnia; bonorum ergo virórum funt omniai
Hinc etiam anginem traxít prouerbiú illud;
Amicitia , asquafitas ; amicus, alter ipfe : hoc
quoque prouerbium ad Pythagoram auto-
rem reièruntjfigntficatque $ in ámícis efleean-
dem animam; & amicum , alteram ipfura>
Ncque enim, quiequam non commune , vbi
fortunarum áequalitas ; nfec diflèhiro, vbi ídem
animus; ñeque diuortium vbi coagmerítatto
Ariñoc. duorum in vñum. Ariftot. magnorum mor.
libro.2.Vna,inquit, anima eft in duobus attii-
cis.Idem in eodem libro.Eft enim , vt dicere
PUto* folcmus,artiicus, alter ego. Plato libro deLe-
gib.<S.cittf.tanquam vetas didum,& ceu pro
uerbium iactatum; Amicitia ,aBqüalitas| atnu
tus , alter ipfe. Sed radones^ Sc^äufas hui*
rei demonftrare, cuiquçnoniip promptu eft.
tyuie a- -jJInprimiSvAraor eft appetims fnicndibó|JO,
»or valu. ldeft/еШ ádi^gcndí/vfipfttmamans , sima
W.u. Г И"Э
Articul. V 387
ti, hoc eft, boni contadu futbonum : amor
concupifcentla; ,• adiuhgi vulteá coniundio-
ne,qua fatisfiát, veldcfidcriOjvddetentioni:
virtum bibo,¿cibú edo : quod olfadurus fum,
non tarn propè admoueo j longius etiam fo
nos, & quae afpicimus, applicamus; veftem
ädiungimuscorpori,aut feruBffius in veftia-
rio: amici , qua datur , adiunguntur pra?fentia
corponim, confpedu,colloquio , conuerfa-
tione, mentione,memoi ia: ciim non poflunf,
quantum cupiunt > vnà efle , ac conüctfari , fe-
quitur moleftia, & mceftitia : atqueeo maior,
fi parùm fit quod coniundioni obftet : ita,
quo abfunt propiùs , & deftineníur , hoc
segriùs , atque impaticntiùs ferunt íéparatio-
nem. Quin etiam qui defu netos vita dili-
gunt , quaterjus datur,cúm illis Verfantur, cre-
bra illorum recordatione vifendo loca_vbi
foliti crant cdnuiucre , & congredi ; afpedu
denique earum rerum , quae mcmoriam illo
rum renouéntíquae omnia,erga abfentes ami-
cos facimus. Iftha>c in amore coniundionis
expetitio data eft Domini, vt cum vero bono
fuo vniri velit,qul eftDeus:;quö-, velut Deus
quidam effedus ( vt fic loqiiar ) confors fit
iempiternse beatitudinis illius. Нагс demura »*'»'•
veraeftjfolidá "; Sx fruduofa coniundio:con~
iundiones1 reliquat j inanes funt , & abfque
frudu; vt fi qüis ad exártwn' reuocet , quid
amici in rntfruo illo amore quadrant , nihil in-
ueniet efle nWgis vaculim nerripe efle vna\
confpicerë fe, colíéqui. ЩHuius ¿tiám rei alte^-
rám rationem afsignant Viri fapientes. Нэеё, Differentia
ihquiuntjdiffcrérttiá eft inte* intelledum,& »0"rint«»-
volutitatem ;'qùod cognmo ptírrkitur per ?0i¿utera.
■htic , quôd ifmtüt 'cögnofccnti fecundü fuam
íimilirudiflettltitáque intellcdus! y cum resln-
felligit , efHcit tes fibi limtllimas , fic adeo,
vt ex rebus matcrialibus , cfficiat fpiritualcsi,
& iateltedúátes , áptáfq; vt intelligjntur : fed
voluntas quando rem amat , fertur ad rem, --
tpfam fequitur yin cam fe transformât , еам
ampledendo , illique (t copulando. Ex quo
tonféquëns eft; qiiôd intelledui afsimilatur
figillo , quod certè omne quôd tángit , fibi
finiilc? efficit: cneterúm voluntas- сегаг limilis
éft , qua» ftatim figuram recipit ems rei , ad
quam adiùngitur. Propter quod fipientifsi-
mè dicit D« Augtift.idque crebrerrirae; Si te» Auguft,
ram amas,'térra ësjfi Deum amas , quid vis -Vt
тйсзтЗ Delink • 'ЩЪей Vt ëXadiàs res hare dc-
ihonftret#r^íntetíigeífiin» eft ,quôd Ьжс vnioi
•ei transfoViîiafiô^fflàhtis^in' mutvfn , rratuf*
fis non eftj ícd'fpitilúalíá : riegue énim amor
vnam natWamin aiiujntràliWikatific vt metai. •« •«" О
morphoíim naturarú effici at, fed transformât ;
Bb г "~ corda,
 388 F,B.Me¿inae
corda,hoc eft , affedus 4 dcfideria , yitam om-
nem. Die mihi obfccro , qu;d facit filius fui
алюгс , quod mater eius non faciat propter
ipfum?.filius, quoniamfe amat, femperquod
fibi commodum, & vtile eft , procurat,& vni-
uerfam vitam inea re infumit : nihilo minus
mater facit % qu* cum charum habet, de illo
cogitât, pro illo laborar, quod ЦЦ commodú
& vtile exiftimat , diligenter curat; dolet, fi
quid trifte accidat, folicitudo illius earn vrir,
afflieunt jjlam illius dolores, Act cum fíente,
gaudet cum gaudente , iniurias filij , vt pro
prias exiftimat, infirmitates, vt fuas fuftinet.
Itaque quemadmodum vmbra fequitur cor
pus , facitque & imitatur id , quod ipfum cor
pus facit , fcquiturque illius motum , & figu-
ram; fie fanè,ii corda duorum amantium con-
fpiceremus , inueniemus abfque dubio , quod
quemadmodum & vnum eft , fie & alteram
fe habet,quodque vnum, alterius affedus,&
motus alterius fequatur. Qupd adeô amanti
eft naturale, & confuctum , vt facile appareat,
quôd amans prorfus fui fit'obbrus,totus ex
tra fe fit, totus in amato; & am.ins paulatim
moriturin fe , viuit autem in amato. Preclara
51»t«< illa Piatonis vox ab omnibus com mendatur,
quod amator animus in proprio corpore
mortuus eft, in alieno viuit. Haec transforma-
tio amantis in amatum , alia rationc demon-
ftratur. Nam ita comparatum eft natura , vt
homines fummè adnitantur mutari, & con
verti in ea qua? amant : vnde qui nimis amat
. minutes , adnititur vt ftudiofus euadat ; qui h>
'"'] teras,vt literatus j quifanftitatem , vt fanctus
cfficiatur. Hoc ipfum euidétiùs patebit:Nara
voluntas eft animi vniucrfi dominât rix , & rc-
ctnxiquod cnim eft Rex in rcgno,hoc fftvo?
luntas in animo : propter quod quando vo
luntas in aliquid propendct,& indinatur, fe
cum rapit omnia qua; in fuo regno exilant.
íimil«« Cené quemadmodum primum mobile fecum
trahit, & rapit omncs alios с ocios, & fidcra
vniuerfa; üc voluntas fecum rap.it vniuerfas
animi noftri potentias , Sc vires j rapit fecum
intcllcctum , memoriam , defideria , membra
etiam corpórea ,& omnia que in nobis funt.
.Cumigituf voluntas fit animi noftri domina
tri X , Sc rectri x , Sc voluntatis am or; in id enim,
. ad qnod amor inclinât , voluntas propen-
dct; fcquit ur.quod id,ad quod amor inclinât»
voluntas luben ter am plccbtur; hoc ipfum fe
quitur homo , & vniuerfa:.. vires qua; in nomi
ne funt profequuntur, ficque accidit T vt vns-
ncrfus homo in ea, quae amat, transformetur.
Ofe», j; Quamobrem dixit Propheta Ofcas cap. 9. de
iœprobis horainibus; Faäi fug; aboralnabi-
Expof.in Prim^ecurt.
lesficut ca quae dilexcrunt. Ex hac transfor-
matione amantis in rem amatam , fequitur
quod habeat amas idem velle , & idem nolle,
& id prorfus difpliceat, quod amico difplicet,
& quod amicus odio habet, amans ipfe odio
profequatur: fi ait,ait; fi negat , negat ; & fie in
omnibus, & per omnia habeat idem velle ,8c
idem nolle , & vnam prorfus voluntatem : &
volúntate in hunc modum tranfmutata, con
tinuo vniuerfa vita tranfmutatur, & inucrti-
tur,& alios mores habet. «jSicuti enim abicif-
fo arboris ramo , alteroque illius loco infito,
fruchis,qui indc nafcuntur,naturamhuiusfc-
cundi confequuntur , & eius habent fpeciem:
cadem ratione , volúntate hominis mutata,
atque in volúntate ipfius amici infita , opera
quae inde confequuntur, non hominis natu-
ram, & mores fapiunt , fed amici confuetudi- < .*
ncm , ac modum redolent : quemadmodum
ignitum ferrum, licèt ferrum éfle non finat, \
proprietates tarnen & conditioncs ignis in fe
pofsidct. Vcrúigitur eft quod D. afierit Dio- XMe»yft
nyfi. amorem clic virtutem vnitiuam. Cuius
rei breuifsimam rationem tradit D. Thorn, in D.Thonu
hoc articulo refcrtquc vniuerfam caufam in
rei fimilitudinem ; quoniam amicus, in quit,
eft alter ego. Inde probat,quod fit idem velle,
& idem nolle; & quôd amor fit nexus , & vnio
quxdam. ^[Argumentum vero quod de in- Ärg«^ee*
tellcctione adductum eft in contrarium.ex di- 1 ^tfi°ui-
ctis,ni fallor, habet folutionem : & addendum ^1ИГ"' "
eft quod hie fcribit Caieta. Dicit namque,
quôd cognitio videtur magis vnitiua forma
liter , amor autem effectiuc : qusritenim pra;-
fentiam amati , & ei copulan realiter :& quia
vnio apud omncs nota non eft , nil! rcalis , di-
citur quod amor eft vis vnitiua ,& quôd vnit
magis,quam cognitio. Quae omnia funt vera,
fi referantur advnionem realem. Vel dicen-
dum , hoc differre inter intelledionem , &
amorem, quôd intellects vnit res fibi., amans
verô , extra fe exiens, adres amatas feadiun-
git,&copula.t, . ,
ART 1С. S EC VN D VS.
yVtrum mutua inhdßo fit effeftus
_ amorisу
SVMMA TEXTVS. m»»U
Onriufio eft affirmati* Coa«ieie>
ua.Itaque effeäus amor
ris eft mutua inhaefio; %„iaQ
quae intelhgi poteft , "з
'quantum
 Qu¿ftion.X}CVní;
quantuadvim apprehcníiuam
quantúadvimappetiuá.Namquá-.
tum ad vim apprehenfiua, amatum
dicitur efíe in amante,iri quátum a-
matumimmoraturin apprehenGo
ne amantis: amans vero dicitur ef-
fein amato, fecundum apprehen-
fionem,in quantum amans non eft
contentüs fuficrficiali ajpprehenfitf
ne amati , fed fin gula ad amatum
pertinente hititur difquirere,& fic
àd eius interiora ingreditur. Quo
ad vim auté appetitiuam , amatum
dicitur efTe1. irlJamante , pro.ut eft
pier quaridam complaccntiam in
aus affecfctiyvt vcldele&éturin eo^*
äutin bonis eius apudprarí^tiam^
i yçf in.abfentia.p.er defiderium tcn-í
dat in ipfum amatum rter atriorertí
concupifcefttiat ,¿vel in bdná> qua:
vultamato ,^e^ «topk^m^iiwicitiaij
non quidqm ex aliqua rextrçnfeca
^ caufa, fiçuç^umpaliqyi^ defiderat
hacO
!• aliquid propter alterurn',; vel tùm
ajiquis vult p.pñum alteri propter
; :u,,alíqüíd afiuií).íéd propter compla-
• ; rcehtiam amati interius. radicatamj
Ecönuerfp au tèm amans eft in ama
tOjâliter quídem per á'morem con-
cupifeentfie J aliter verô per amo-
remamicitise.'Amor enim conçu-
pifeentiae , non requiefcft ín qua-
cunque extrinfeca adeptione ama?
ti , fed quserit . amatum /perfeétè
habere , &c quafi ad ínfima illius
peruenire :.in ¿more -Verp amici-
tiae amans eftiju amaïçj^iin quan
tum rcputat bona , vel mala ami-
ci, vt fua. Poteft etiam mu,tua in-
ha?fio intelligi in amore amicitia?,
fecundum viam rédamatîonis , in
Ärticul.li. з^с^ :
Quantum mutuo fe amant amici¿
& fibi inuicem bona volunt , & o-
perantur.
ЬХ PLICA TIO A HT.ICÏ L I."
Nhoc articulo explicat D. Thom¿ D-Thoml
eleganter , quemadmodum amans
fit in amato; tum , fecundum apprêt (
henfionem; tum verô , fecundum ... ,
appetitionem : & mutua conuerfionc amati .
iq amante:quam fententiam açcuratiùs,& dij ~aiet' . -
ligentiùs
,v élucidât ....
Caiet. Sednos tantummo.
-, . л?inter a-
r ne
do exponaihus , qua ratione inter amicos Itt micos líe
mutua adhaefio , & arooris reciprocado'.' Hoc mutuus *-
exphcauit eleganter in primis diuinus Plato; mor.
Amator , inqüir, animus, in proprio corpore Pl4t0*
mortuus,in alieno corpore viúit,acinfe mor-
tuusyin alio reuiuifcit, Vna verô duntaxat in
апцк'ге rautuö moirs'eft,reuiuifcentia duplex: . Л:ьН
mbífturémm qui -amat in feipfo íémel , ciini
fe negligft ; reuiuifcit in amato ¿ cum ftatirrl
amatus cum_ardeûti xogitatione xomplcdi«
tür.Reuuiifcit-iterufn ,cùm in amato fc. reco-
goofcií» & ¡arnatum fe efíe nóridubitat. Félit í&rulí
ccmicrcèmortc!ror quam du¿ vita? fequun*
tu« .mùjunx cöiörnortium ,-' -quo qui? feipfum
traditproralio ; ncque habet, ñeque haberefe
définit: insfljrriabile lucrum , quando duo ita
ynum fiuntjVt quifque diiorumipro vnofolo
duo fiat, & tanquamgeminatus, qui vnam ha*
buerit vitam, vna interueniente "morte, duas
habeauScitèadmodimu &.fapienter à Thcmi- Tbemifli».'
ftio fidta eft fabula , quód tépore , quo Venus
gçnuit Cupidrottn , puer nimis gratiofus erati
& pulcher,fupià.quàflvdici, aut intelligi pote-
rati veniiftatemq;- roatris exuperabat, verùm
femper erat ftatürá pufillus. Mater verô defi-
dcrans Vtin conuenientem exurgeret ftatura,
araculum Apollinis pctijt ,&de remedio in- ** : ', '-'
tcrrogans, huiufmodi habuitrefponfum; Po
teft quidem amor folus enafci: at crefcerc fo-
lus non poteft , & ideô fi vis vt erefeat , necef.
fum eft vt Anterotem habeat , qui amore recï
proco beneuolentise corrcfpondeat , eritque
conditio, & proprietas fratrum talis, vt alter
alterum adiuuçt, & crefeant pariter:ficque Ve
nus peperît Anterotem, quo vix nato , conti
nuo Cupido creuit. Quo fignificatur, quod
amor, vterefeat , debet eífe mutuus, &reci-
procus.Sed hác mutua adhaefioné inter amán
teme amatû, perfeétiùs multo exponüt diui-
пзе litera.In primis, Ioánes'ille dileotus lie feri- í.lo<m.¿¿
bit in prima Epift.ca. 4; Qui manet in charira-
tejin Deo manet , & Deus in eo. Nam animus
Bb 3 Ycri
 Зро. F.B-Medinsç .,
veré amatp^definitHifecffc , de fe cogitare,,
fe curaré , fibi proipicere , de amato cogita*,
illum curït,naiâto profpicit,ad gloria m amatí-
viuit; morirur vbieft, & viuit vbi non eft;fuus
cogitatus , deíidcrium , fuum cor in amato eft.
Veré ergo dicit Ioannes ; Qui manet in cha-
ritan:^ Doo eft-Sed audi mutuarn, & admi-
rabilcm adhajfionem, quam mens Angelica,
.1,-io.í Т. С- nedum humana, comprehehderc minime ya^
kt;EtDeus(inquit)inco:Nam Deus de'ami-
co cogitat , at que il nihil aliud con fide ran -
dum nabercbltaque totus ipie , toto tempo:
t re,& ante tempus, queralibet fingularem ami-
cünvftmul,femperque confident, ас fi nihjl
aliud confiderandum habeat, ficutfi omniú
oblitus fit , & cuilibet fingulari foli intendere
•:. ? .„„.-.л vclit.Rurfum, quemlibct amicum amat amo-
. Ill il revnfco& fingulari : quapropter ita fingula-
riter quemlibct curat , ac profpicit,ac fi totius
creature,.cccli,& terrae oblitus , tantum fingu
larem quenquam amet , vt nihil ci (it curx de
Huge. aHji.QÍia'dccaufa ven erabilis Hugo fie digit;
Nihil.p'riuilegio fingularis amoris tai , fócie-
Us aliorum proeferibit , quia fponíus tuus in
omnibus diligit te , quoi &quae diligit pro-
{>tertc,acper njc,&fingulariter, & vnice di-
igitte, quia nihil diligitiine te. &D. Auguft.
in libro conf. fie habet ; Vnumqucmquc cu
ra t, t anqu a m fi folum curet, & fie о m n с í , tan-
quam fi vnum: cuius do ni magnificencia ex
alio manifeftatur,qHÔd non ab aeterno habw
tualitcrnos amauerit , & de nobis cogitauerit,
fcdfemper a&uali amorc ,& perfeueranti co
gita tionc , ablque vlla momenti interpolation
'.•lajjijt.'v nefuper nosfertur, alioqui non effet Deus,
nequeacT:uspurus,*& haberet aliquid imper-
fectionis àdmixtum , amatqne nos ab aeter
no, amore infinito, amoreex tota voluntare,
& ex toto corde, omni conatu , & virtute fuat
ncque enim diuina fimplicitas partitionem
admittit. Sed & D. Pau. explicar, eleganter,
Gilit. г. quomodo amatum fit in amante , ad Gabt. 2i
cum inquit; Viuo ego, iam non ego, viuit ve
ro in me Chriftus,ideft,ego iam Chrifto coo¿
fixus fum cruci , & mortuus , fed pro morte
hac,vitä habeo: non enim iam viuo , fed viuit
in me Chriítus; id eft, aftiones vitales тезе , in
telligere,cogitarc,amare,delecbri, triftarij cu*
pcre,defiderare, iam non fun t тезе, iam non
proceduntà me, fed ex Ipiritu Chrifti qui in
meviuit,qui mcregit,mepafcit, mealit. Bea
tus qui tarn bono , tamque diligenti paftori fe
cuftodiendumjpafcendumjimo viuificandum
Philip, il tradiderit. Eiufdé fentetia: eft illud ad Phil, и
Mihi viuere Chriftus eft ,& morí lucrum. Sed
& in Canticis hanc mutuam adhatfionem 7 inj
Expofin prirnSectin.
ter amantem,& amatum,explicat Spiritus fan-»
ftus duobus in locis. Nam cap.2.inquir. Dile- CantLi*
ôus meus mihi,& ego i Iii. &. с. y. Ego dilecto Caati.7*
meo,& conuerfio illius ad metfenfus eft. Dile-
¿his meuSjcft mihitotum quod amo,quod
Cnpio,quod quero,fiuequod cogito.& rurfum.
Ego Uli fum totum quod amat, quod cupit,
quod quaerit. Vcl alio modo . Dilectus meus
mihi,id eft, tota eius vita , vniuerfus cogitatus
eft propter me: & ego illi,id eft , ad gloria eius,
& honorem, viuara. Vel in alio fenfu;Omne
bonum quod in me eft,& jcfle poteft, fcruit di
lecto meo,totum ci debetur , totum ei dedico,
fiquidem omnia ab ¡lio habeo ; ñeque eft cur
amorem ratura in alium conftituä ; fum enim
illius tota, ac totus meus eft ipfe , & in eo quod
me amat , vniuerfum bonum meum confiftit:
hocigitur pluriraifacio,quödrae amat , quod
conuerfio illius ad me, & conuerfio mea ad
ilium. Vel vtfit fenfus planifsimus, Dilcctus
meus mihi, & ego illí,id eft, meus dileítus , &
meus amator , He ego vicifsim dilecta fuá , 8fl
èius dUeârix. Hanc ctiá mutuam adhxfioné
ínter amantem, & amatú , agnofco in illis ver
bis Domini; Qui manducat rneam carnem ,irf lea,*
mcmanet,& ego in illo. .,.}"'• .•• ЗьБ
ART I O TERTlVSco
tritmeeñafisfit effectus amor is.
£ - $ y M TA a ^T^i к T V s.
Onclufib ell affirmant Conclufle.
"Pro cuius deelaratione
«—«е-™, ooferuandurrí eft ex, D.
Tho. quod eçftafim patî áliquis di- Qn]<! fit
ecftafimps
citur,cùrii extra fe ponitur : quoçf ti & qnot
quidem contingit,& iecufidu virri modis coa
tinga^
apprehenfmam , & fecundum virri
appetitiuam.Secundum vim appre
henfiuam aliquis dicitur extra fc
poni,quando ponitur extra cogni-
tionerh, fibi propriam ; vel quia ad
fuperiora fublimatur j ficuti homo
dûeleuatùr ad apprehefidenda ali-
qua quae font fupra fenfum, & ra-
tionetri,di¿irur ecftaíím pati,in qua
tü ponitur extra cbhhaturalé appre
henfioriem rationis y& fenfus ; veí
quia ad inferiora deprimitur , vt
' t ' • '•*'"■ .cum
 Quseítíon. XXVIII.
cum aliquis in furiam , vel amen-
tiam cao4t, dicitur ecftafim paílus.
Casterum fecundum appetitiuam
partem dicitur aliquis ecftafim pa-
ti , quando appétitus alicuius, in al-
terum fertur, exiens quodammo-
do extra feipfum. Primam quidem
ecftafim facit amor difpofmuè , in
quantum fcilicetfacit de amatóme
ditari, vt di&umeft. Intenfa autem
& vehemens meditatio vnius , ab-
ftrahit ab alijsr&fecundam ecftafim
amor direde efficit,fimpliciter qui
dem amor amicitise : amor autem
concupifeentise , non íimpíicitcr,
fedfecundum quid. Nam in amore
concupifeentise, quodammodo fer
tur amans extra feipfum, in quan
tum feilicet non contcntus gaudc-
re de bono quod habet , quxrit fruí
aliquo extrafe:fed quia illud extrin-
fecum bonum quxritilbi habere,
non exit firapliciter extrafe, fed ta
lis affe&io in fine ad feipfum con-
uertitur.Verúm in amore am icitia?,
affedus alicuius fimpliciter exit ex
tra fe , quia vult amico bo n um,& o-
pcratur,qua(i gerens caufam,&cu-
ram,atque prouidentiam ipfius pro
pter amicumipfum.
EXPL1CATIO AKTICTLt.
E eftalîi. Vid noroen hoc ecftafis fignificer^
quid. in primis exponendum eft ; dcinde
adreiexplicationcm deueniendum.
Ecftalis , eftaife&us eorum , qui
Laftant. mente funt cmota; vt inquit Lacbntius; quos
Pli ai us. Plinius mente commotos appellat Hb.2$.cap.r.
Ecftafis nomen variât interpretatíonis efle
EpipbiaÍ4 feribit Epiphan.lib. 2. contra haeref. capit. 48.
In primis, dicitur ftupor, propter admiratio-
nis cxccllcntiam ; dcinde dicitur infania , c<V
quód à propofito, & libértate emoueat : figni-
ficat ctiam foporem grauem,qüalem immifit
Dominus in Adam, Nam dum dormit ho«
à
ArticuLIII. 391
mo, transferuntur omnes fenfus ad quietem
conuerfi.D. Augu. in Pfal. 30. in principio fie Auguft.
inquit;Ecftafis, vocabulum Graecum eft , Lati
né dicitur exceflus, qui fit duobus modis; vcl
pauore terrcnorum ; vel mente rapta ad fu-
perna , & inferiorum oblita. D.Hierony. in Hiero.
EpiltadSuniam & Fratellam,ccftafim , tranf-
fert mentis exceflum. Alij verô interpretan-
tur pauorcm. Sed iuxta Hebreos dicendum
eft, in ftupore , &admirationcmea, vbi nos
legimus in exceflu meo. Sed iam ad rem ipfam
expiicaiidam proficifcamur. In primis qusri-
tuf; Vtrùm ecftafis pertineat aa virri cogno- •
fcitiuam, an potius ad vim appetitiuam ; dein-
dcexplicádiim eft,quomódó inter fefe ecfta
fis^ raptus différant; Vltimdj vtrùm in Dei
amore erga nos ecftafis inueniatur. ^fVt ergo Prima qoe
prima quajftio explicetur, videbitur fortafsis ßio-Vtnlm
alicui, ecftafim pracipuè ad vini cognofeiti- ecftafi* P'r
uam pertinere. Nam ecftafim pati ¿ idem eft "^""gno
quod extra feponf.Atperinteuectürá,& men fcitiuam.
tem ponitur homo extra feipfum , cum fer- prim.arg.
tur videlicet in aliquod obiccbm , quod non
eft intelle&ui connaturalc,& proportion atúí
Щ Dcinde, prophets, in prapdicendis fùmris, Secundum^
& in myfteriorum reuelatione.ccftafint^iöe-
bantur: eleuabantur enini eorum mentes ad
abditifsima arcana , & occultifsima reuelatio-
nis myftcria : & prophctia ad intelleftum per-
tinet; nam eft occultarum rcrum, & futurarum
referatio. Vnde ecftafis ad mentcm pertinere
videtür.^Tcrtio, ecftafis, &raptus> nulla ra- Tertium."
tione Videntur diffcrre , fi v triufque natura re
dé confideretur: fed raptus mánifefté perti-
net ad vim cognofcitiuam , vt apertè docet
D.Thom.2. 2. q. 175. ergo. In oppofitum eft D.Tho.'
D.Tho.fententiain hocarti. dicétis, ecftafim
eíTe amoris effedum : fed effedus amoris in
volúntate confiftunt, ficutiipfe amor, à quo
originem trahunt. Certè ecftafis, tarn ad vim Ecftafis ad
cognofcitiuam,quàm ad vim appetitiuáperti- vim appeci
ncre dignofcitur-.amorenim facit, vt amans
paulatim moriatur in fe , viuar autem in ipfo 5~|Г*ь*
amato. Itaque moritur , vbi eft,& viuit , vbi
non eft. Viuoego, iam non ego , ait Apofto- Paulua,
lus, viuit autem in me Chriftus: définit enim
de fe cogitare , fe curare , fibi profpicere ; de
amato cogitât, amatum curat, amato profpi-
cinqua; omnia intelledus eíTe , non volunta-
tis,manifeftum eft. Sedhxc omnia, vtferibit
D. Thorn, pertinent ad amorem difpofitiuè: D.Tbo*
amorenim vrgetvt hascfiant. Illa verô ecfta
fis ad volútaté propriè, & diredé pertinet, qua
volutas ardet,vritur,séftuat, fie aded, vt in fe
deficiat , à fe exeat cor , optet , defideret pro
amico morí , apud ipfum cómorari , & viuere,
Bb 4 nullam
 39* F.B.Medinae- i
nutlam requiem in fe babear, in amato folùm
.-' çonquiefcac.Hasecftafis differentias exponic>
frCoti«. %. D.paul.a,Corinth¿5.cíiminquit; Siue mente
exccdimuSjDco, fiucfobrij fumus vobis;cha-r
ritas enim Ghrifti vrget-nps. In qua fentcotia,
duplex eeftafis commemoratur; tum volunta
tis} tú intelle&us. Chantas ecftafim habet, &
charitatis eeftafis » métjs exceífum caufat. Hu-
ius fcntentiaeD. Pauli explioatio , haec eft. Si,
quid,inqutt , fublimc hadtenus furo loquutus,
(ecftafim eriim fiuc infaniam hoc vocat, íkut
in aliquo loco vocat injipientiam ) propter
Dcum hoc facio,cuius amoreinfanio, qui non
in me, fed in Chrifto vino : fi vero modeítum,
Si humile loquor , propter vos hoc fació , vt
difeati s b u militer, & abiettède vobis fen tire.
M-i -j- Vel alio modclnfankcquis nos cxiftimet, ni
Ы1 mea refert , fobrij , an in fipicntes , & infant
'"• • iJ' *"~ ab hominibus iudicemur , nihilintereft : chari-
£_ ".' tascnimvrget nos,iudicantes,& fcictes, quo-
\ .. - niam fi Chriftus pro¡ omnibus mortuus eft:
.« . ergoomnes mortui funt;& pro omnibus mot*
tuus eft Chriftus,vtqui viuunt, iam non libi
viuant,fedei qui pro iplis mortuus eft, & re-
jauhzm. iurjit»it.Quis, inquit Paul. non extra fe exeat?
qui%#en amorc ardeat,infaniatquc hoc bene*
ficium coniiderans''. Chriftus pro impijs mor
tuus eft, vt impij vltam habeát: ille vitam , ani-
mamquc pofuit , propter illú impij viuimus,
quia pro nobis mortuus eft; quomodo non
ipfi viuimus propter quem vitam habemus?
.etm.T quomodo non ilium dclidcramus? quomodo
non cupimus diiTolui,& cum illo effe? quomo
do videtur vobis miraculura quod dixerim;
audco, & bonam voluntatem habeo peregri-
b»¿T." nari à corpore, & prefens efle ad Dominum?
Prxtcrea,fi tanta re oftenfa , fi tata redemptio-
ne oblata , fi tam pretiofo fanguine redem-
ptus eft mundus , quomodo non extta me
bt ,7 * - exeam? quomodo non ardeam? quomodo nó
la- * г vrar? quomodo non cxxftuem amore ineffa-r
«■» ¿ ri bili,infania amatoria, defiderans quod tam cq-
'•«' IP piofa redemptio , quod tam grande pretium
ad cuneros nomines deriuctur? Q quantum
j. ! -i defidero! ó quantum opto , in (anus licet iudi-
cer,pro mundo iftomori,pro quo Dominus
meus in cruce pependit. Vcniat mors , veniat
crux, veniat aculcus; veniat fárrago, veniat in-
fern u s ; nihil timeo , omnia fubibo diferimina
pro amico Chrifto, qui dilexit me , & tradidit
•í ' femctipfum pro me. Ex his paterc arbitror fa-
tis, quemadmodum ceftafis , intellects fit, Se
voluntatis. <(íSed&in aliofcnfu dicituràqui-
bufdam,ecftafim eífe effectú amoris, qui non
cftindignus, vt à me eommemoretur. Amor
ecftafim fàcit, id eft ,míbiam, & raemjs ex-
EippCiii Priai,Sectm.
ceffum caufat: vnde prouerbium eft, Amare, .
& íapere . víxa 'Deo concedítur. Hxc de pn-
mkdubítarione-dixiílc fufficiar.
% Vt ergo fecunda dubitacio txponatur , intcl- Secúl» <¡ug
ligenduraieft ex D.Thom.2.z. q. 175. articu.i. ftio.Qjiar*
&. 2. quôd raptus addit aliquid fúpra cefta- ™"
fim: Nam eeftafis importât fimpüciter excef* '¿edUfiiT*
fum àfeipfo>non per violcntiam aliquam » ftdro.Tiom.
per quandam irtelinationcm , & propenfioné
voluntatis ', cui nulla vis inferripoteft: at ra-'
ptus, fu per hoc addit violcntiam quandam.
Violentum autem dicitur , cuius principium
eft extra, nihil conferenté eo quod vimpati-
tur,vt dicitur.3:Ethico. & ideo oportet , quod
ille qui rapi tur, ab aliquo extenori rapiaturin
aliquid , quod eft diuerfum ab eo m quod
eius inclinarlo tendit. Quae quidem diuerfi-*
tasattenditurduplieiter; vno quidem rhodo¿-
quantum ad finem inclinationis , vt fi lapis,,
qui naturaliter inclinatur in locum inferum,
proijeiatur in fu perum. Alio modo , quantum'
ad modum t enden di, vt fi lapis velociùs proij
eiatur quam fit eius motus naturalis. Sic igi-
tur & anima hominis rapi dicitur in id quod
eft praeter naturam; vno modo*, quantum ad
terminum raptus,puta, quando rapitur ad pec-
nas.fccundum illud Pfal.Ne quando rapiat , &,
non fit qüi eripiat. Alio modo , quantum ad
modum homi ni conn atúrale m, qui eft, vtper
fenfibilia intelligat veritatem ; ¿Video quando
abftrahitur à fenlibilium apprehenfione , dici
tur rapi, ctiam fi eleuctur ad ea,adqux natu
raliter ordinatur; dum tarnen hoc non fiat ex
propria intentione , ficut accidit in fomno,
qui cft fecundum naturam. ^fHuiufmodi au- Abftraftle
tern abftradio , ad quxcunque fiat, poteftex ifenfîbu»
quadruplici caufa contingere : Vno modo , ex IJjj u*
caufa corporali , ficut accidit in his, qui pro- g,t> 1
pter aliquam infirmitatem, alienationé patiun-
tur.Secundo modo , ex virtute dxmonum , fi
cut patet in arreptitijs. Tertio modo , ex virtu
te diuina. Quarto modo,ex vehementia amo
ris, line intentionis animx: loquimur autem
nunc de raptu , prout feilicet, aliquis fpiritu di- . ,»
uinû eleuatur ad ahqua fupernaturalia , cum
abftradioneàfenfibus,fccundùillud E7cc.8< Execb.t.
Spiritus elcuauit me inter cœlum , & terram,
& adduxit me in Hierufalem in vifione Dei. ... . «
Sed prareipue , & antonomaticè dicitur ra
ptus , quando homo corporaliter eleuatur à
^erra, cuiufmodi rapms&T). Paulo, & Diuo R»pn»P*4
Thomaecontingiflecertifsimumcft.Sedexpli 11 Ч"0™0"
care, quomodo hic raprus fiat, difficillimum ¿xho!
eftjhoctátumfcimus, quod fit virtute diuina:
Deus enim tanta virtute , & fortitudine ani-
raum ad feie trahit , vt (»cum etiam corpus
déférât,
 QiL^ftioó.X'XVIH.
déférât, non alitor atque Sol с terra vapore?
co"lligk,8c aquila fortis & magnarum alaram г *■
limalaliqnodfccum trahit. Hüicautem tra- tra
ion i nullo modo anima rciîftere valet , quan-
quamraptus,^ruai^simr?>.^4^^sim^ßar»)
marietque toYplls Vclûtt' emorfuum , calore
Jbgd.' áfcftitutum : Gc^uécleuâtus 'homo à terra, m-:
troduciturinoellam vinariam Domini, ibique
often duntur M fecreta ccclefiia , & ordinär
tur charitarssriîc^t vîlèfcâi rarrí mùh dus' omnis"*
cum ftii$dííe<áati<3nibus»!áed hoc nullus ex-"
phçarc , vt pareft,,poterit, nifi qui rem ipfaro;
experrus fuérit \ & ideo huíus reiexpofitionem,
»tUrvbS Doccioribusrelinquentes, adrertiam dubita-
Teítíaqu*1 tionem explicandam procedamus. Hanc lie1
aímórr cxP"ca? D.Dionyfrca.4.de diui.nom. vt dicat^
erei'nos,"' qüöd amo're éeftático Deüs créáturás. diligat,
fit ecihlîV. cuius verba fifc habent. ^ Audendum autettv
DionyC- Sc hoc pro veritate dicere , quod otiam ipfç,
omnium cáufa,pulchro, & bono omnium amó.,
re per abundantiam amatiug bbnitâîis extra
fcipfum fit i ad omnia cxiftcntia -proûidentijs,1
Sc ficut bonitate,& diledionc, Sc amorc trahi-
tur, Sec. In quibus verbis manifeftè déclarât,
qua rationc ecftafis ad diuinum ambrem com«
paretur: exeocnim quod virtus diuinain va
rios effectus dcriuatur, per crcationem , & gu»
Бега ation em , vet per íuaüem' omnium rerum
difpofîtionem,ideô ecftafis in Deo inuenitur,
quia extra Гс fit per boni proprij communica-
tioncm. Sea non eft ecftafis in diuino amore
. fit intelligence , vt in Dco^fumma fapientia,
fit aliqua mentis alienatio, neque aliqui effe-
ctus , line pneuia confiderationc, difpofiti, fed
tan tum quod fe exerit diuina virtus, vt exte-
xiiis fir coramurticct , Se res croatas amare ve-
lit.Non eft prsfentis inftituti diflercrc , quem-»
admodumin Dei amore, quo voluit fieri ho
mo propter homines, ecftaticus amor prsci-
pucreperiatur; hocenim explicatur à diuinis
Thcologis,cum demyfterio incarnationisDo
minies difpbtationem inftituunt.
'Argumen- <çHiselucidatis,ferc omnia argumenta in pria
totum folu cjpjQ pofiia^onfutata funt, nih quod in fecun-
tio.
do' argumento quxdam mouctur qucftio,
Vtrùra Pro quam explicare oportet ; Vtrùm Prophètes, in
рНсг.-rcciU fuispraediélionibus,& vaticinijs , ceftafim paf-
lim fuerint fi fuerint , faitean illam,qus advim cognofei-
Propan- tiuam fpedat. ^Parsaffirmatiuaíuaderivide-
afrirmanui tur ex fandis feripturis. Nam D.iuid , eximius
arguitur. Prophcta , ceftafim patiebatur, cùm dicebat in
Dauid. Pfalm. Ego dixí in exceflu meo , omnis homo
mcndax.&illud. Ego dixi incxceíTu mentis
mcs,proie&us fum л facie oculorum tuorum.
Se iteium jnaljo Pfalm.6j. Berúamin adolcfcé-
tulus in mentis execfiu.: hunc autem mentís
Articul. III.
39$
èxceflumïeeftafim mterprctatur D. Hieron. in HicrOQf
loco fuperius citato. Deinde.Prophetia fspe-
numero facbeftin fomnijs, vt patet ex muj-
tis faers feripturs locis,& ex omnium auto-
nim fententia:.ai in fomnijs maxima eft men
tis alien atio,quam ecftafis importât : non ergo
eftabfurdum concederé , qudd Prophets in
ecftafi vati cini a fuá cloquebátur.^Oppofitunr
hmusaifericD-Hicronyjn Prolog, fuper Efai.. Hieren:
contra Montanum hsreticum fie feribens.'
Non , vt Mohtanus fomniauit ¿ Prophets in- Joluitur
ceftaíi loquutiiuBtiVt nefeirent quid loquereff
tur , & cum alios 'erudirent, ipfi ignorarent
quod dicerent ; de quib. Apoftolus ait. i. ad
Timoth. i. Nefcieûtes qux Ioquebantur , nec
de quibus affirmant; fed, iuxta Salomonen!,'
fapiens intelligitqua? profert de ore fuo , & in
labijs fuis portabit feientiam. Itaque ipfi Pro
phets fcieDant,quid dicerent. Loquitur etiam
de hac re D.Hierony.fuper Epiftoí. ad Ephef. Hiero*.
capit.3>& in Prolog. Abac.& quoniam longum
effet nimis recenfere ca quae ad hoc propofi-
tum referunturrvideatur D.Thom.i.?. qua?ft.- D.Thora.'
i7J.articul. }. Nos etenim in huius reí explica-
tione approbxmus earn fententiam , quam ha
bet D.Auguft.lib.q,in Genef. qua&ft.l8o.quod AugulW
çùm ecftafis fieri foleat in magnarum return re
uelationibus, nemini dubium effe debet , quin
Prophets ecftafim nonnunquam paterentur.
Sed D.HieronyJicgat Prophetas eflepaffos,fic
vtomnino nefcirent quid loqucrcntur :nam
hxc fuit Moncani infania , de qua legendus eft
Eufeb.lib.5'.hiftor. Ecclcf. capit.16. Sc 17.8c D. Eufebius,"
Thomjn locodudum citato. Hic de ifio arti D.Thom»
culo dixiffe fatis erat.^TSed fortafsis non ab re Ecftjfii cf-
erit hic commemorare effeftus,qui in am'anti^ feftai.
bus ex hac ecftafi oriri folent. Nam ex co,quod
amans in perpetua eft cogitationa de amato,&
cura,auocatur calora ventriculo,ad cerebrum,
vnde fcquitur cruditas,& fariguinis exhauftio;
&in ore pallor, fimulac in toto corpore anhe-
licus,itcm comprefsiojtum ex intentione vehe-
menti animifufpiria,pötifsimiim vero ad afpe«
ftum,aut mentionem rei charx,tanquam videa
tur fpirîtus , rtu graui onere , leuari : accedunt
quoque non rarô lachryms , quoniam ex ca -..\ : T
lore illo capitis eolliquefeit humor à cerebro
diftillans per oculos : cantillant fvpc amantes
ad refocillandum animum contcntione ima-
ginationisdefeflum: intentifsimè, Siinconue-
nienterexpedant rem chararn , ñeque alio dc-
fleâunt oculos,vtique he cogitationem:eaídem
de caufa,modo feruent,modo fiigent,ncfciunt
loco confiftere , perpetua querimonia , lauda»-
tiónes importuns , atquc inepts. In amore,
inquit Tcrentius,hsc omnia infunt, iniuris, Tereatiai
Bb 5 fufpi-

594 F. В. Medina?
fufpition es, in i mic itir, in ducia? , bellum , pal
fliaras* rurfum : &qux à Plaut o in Ciftellaria dcfcri-
buntur amoris aciones, & opera : Credo , in-
quit.ego primlira am orem apud homines car*
nificinam commentum. Iaáór, crucior , agi
to r , ftim ulor , vertor in amoris rota mifer , Se
qux fequuntur , Sunt quibus vel perturbara,
Tel nimlum intenta mens non íínit longos fer-
mones faceré , vnum, aut alterum verbum di-
cunt longis interuallis , vt,ó amores, vita/pes,
fuauitas,óformam cœleitem,ac diuinam. Mi*
rabiles funt huius amatoria; infama: effeftus,
& inter fe veluticontraríj. Homines grauifsi-
mi,G quid valde amant , feruiunt etiam indig-
nis ; & fortifsimi riment , & impudentifsimí
reuerentur, & auari mittunt muñera, & demit-
tunt fe fuperbi : cupiunt enim quacunque ra-
tioneanimumexplere ,& defiderió fatisface-
Aufooiw, re. Dominan vt pofsio t ( ínquit Aufonius) fer-
uire volunt : anales funt qui in Principum co-
mitatibus miferrimam patíuntur feruitutem,
vt aliquando dominatum exerceant. Reges
quoque ipfi exercitibus fuis , hom inibus info-
lentífsimis , éc perdit i fsimis feruiunt , vt per U-
loslatius pofsintregnarc. Praetereá.dum amor
tft in fqualorc illoingcnti, impellit ad gran*
diora opera edenda, & admiranda, que vires,
ingenium,& facultatem ezcedunt; aggrcdiun-
tur res magni animi , pericula fubcunt , atque
fuftinent,profunduntpatrimonia, nec pluris .
faciunt quam ftipulas; & ii dederit homo vni-
Uerfam fubftantiam pro chántate (ficut eft in
Canticis Salo mo nis) hoc pro n ihilo xftimabit.
Augct idem calor ingcnium,excogitans ratio-
ncsacutas.inucniuntconfilia, fundunt verfus,
exiftunt repente facun di. Hacc,& omnia alia
opera,eftlcit haec infania amatoria , de qua D.
Tho.cdiflcritin hoc articulo.
ART 1С. QVARTVS.
fVtrùmiylus fit ejfefins amoris.
S V M M A TEXTVS.
Onclufio eft affirmans
quae probatur in primis a u
Dionyf. toritatc D.Diony f. dicen-
tis capi t .4-de diui. no m. quod De us
appellatur Zelotes,propter multum
amorem quem habet ad exiftentia.
Eadem Veritas comprobatur eui-
demirationc: Nam quanto virtus
*
Expoílin Prim.Secun.
aliqua intenfms tendit ad aliquid,
fortius repellit omne contrarium,
¿krepugnans. Cumigituramoriît
quidam motus in amarum , vt Au-
guftin.dicitlib.83.q.q-35.&:^6.hinc
nt,quöd intenfus amor, & fer uens,
quaerat excluderc omne quod fibi
rcpugnat.&aduerfatur. Sed aliter
hoc contingit in amore concupi-
feentiae . aliter in amore amicitia?. Zei«»ji-
- T . ./• » ter eft de
Nam m amore concupilcentia»,qui lMOre atDi
Vchementefj&inteniè aliquid con- f¡5¿¡¡?
cupifcit,mouetur contra id omne, ««cupuc*
quod répugnât 6c aduerfatur con-
ícquutioni , vcl fruitioni, vel etiam
quieti eius ^iod amatur : & hoc
modo dicuntur viri zelarc vxores.
Si eft amor amicitix , praecipuè
quserit bonum amici; vnde Ci vehe-
menseft,& intenfus , facit homi-
né moueri contra omne illud quod
répugnât^ aduerfatur bonis ami-
ci, & iuxta hoc dicitur aliquis zela
re pro amie o,vcl pro Deo , quando
ca quae funt contra honorem , vel
volun tatem Dei,repellere pro virili
conatur.
XXPLXCATIO AtTICYLI.
Rticulus eft perfacilis , & qui no*
ftrae explicationis non eft indigus;
oportet tàmen explicare , quid fit
2elus t & vnde originem trahat , &
quo mod о à zelotypia différât, & vtriim Dco
noftro competeré pöfsit. f Zclus dupliciter Qoi¿ zel%
fumitur,vt hic fcriblt Câicta.caufaliter,pro fer- Caie.
uenti dilec~Hone,& formaliter, protriftitia de-
ficientium fibi,vel amicis.fic définit Ariftot.z.
Rhetori.c.8. in hoc vero articulo fumitur for
maliter, & propriè; ad huiufmodi namque tri»
ftitiam fpectat & zelus concupifeentia- ,& ami-
cirise.Ille enim triftatur de defeâu fingularita-
tis, vel exeellcnria» , vel fruitionis , aut quietis:
ifte de defeftu alicuius boni in amico ; &
ytriufque triftitia, ex amore oppoliti boni pro-
ficifeitur.

êçifwur^contraingerentés huiufmodi ma
la lolicitat. Itaqjue zelus concupifcentiz, eft
trifthia. an im i, hue metus, vtaliquis potiatur
со, quod ille ipfe eoncupierit. Zelus vero ami-
cjt¡ae,eft triftitia animi , fiuc metus, ex ce,
quod aliquis bonum animi i m pediat , vel im-
pugnct. Differtque inter zelum concupifecn-
tix',&araidtͣ:oam zelus eoncupifccntia? ca->
natur repeliere omne illud quod contrariatur,
&impeditfruitioncm, & plenam delectation
Dem boniamati,in quantum eft bonum fuum;
&ficviri dicuntur zelare vxores fuas,v.el alias
geminas. Sed zelus amicjtia;, quoniam precia
puc quserit bonum amici , adnjtirur repeliere
omne quod contrariatur bonis amici; non pro
pter fc, id eft-proptervtilitatem aman tis , fed
Duplex bo propter bonum amici. ^"Sed hie obferuan dum
'eft, quodbqpám, quod quisamat, geminum
eft; vnum eft perfecîum ,quod poteftàmul-
tis pofsiderifimul, & ex amore eiufdem bo-
ni,non caulatar zelus inuidias , vel indignado -
BÍsmulíus enim aïteri inuidet çognitionem ve-
.!;'-з titatis, vclvifionemlucisiquat,umul à multis
cognofci videri poííunt : verum tarnen de
cxcellentíahuiuímodi côgnitionis poteft eile
eelas ,exeo', qiîcVd-vnus prse alijs honoraturi
Jcd hoc iarrrperttnet ad bona imperfecta «
tcmporaüa, Aliud eft boniyn imperfeftum.
"& deficiehsjatqye exigüüm quod limul ä niiu>
Iis pofsideri nen-poteft , & ex am ore tàlis bo
ni, quändo eft immodicus , & inordiaatiis,
gignitur zelus , vt de bonorjbus, & delectatjo-
Qnarjtio- nibus,ac c'aetèrrsid genus. f"Q¿úmodo airrem
ne différât différât zelbs,ârzelotypia, VEl ex ipfo nomi-
«1ns Be ze ne eiiidcntifsimum eft,: Nam zelotypia, vt no-
otyp *4 men ipfum' fonat", zelus eft de forma : itaque
"eft triftitia ex eo , quôd quis potiatur forma
ali qua , quam ille ipfe concupierit. Zelus verô
nomen commune cft ,vt fignificettriftiriam,
qua: caufatur ex eo , quôd quis potiatur bono
quod nos ipfi concupifeimus. Et qui dem ze-
lo mouemur,tumproDeo,tum pro amico,
tum pro bono proprio. Et pro Deo quidem
.V s .by. . dicitur quis zelare , quando ea qua; funt con
tra honorem , vel volun taten» Dei repeliere
pro virili conatur ; iicut legitur de Helia.3.
3. Reg. 19. Reg. 19. Zelo zclatus Tum pro Domino exer-
cituum, quia dereliquerunt pactum Domini
Numeny. filijlfraeL&Numer.j^. dePhinees dicit Do
minus ; Auertit Phinees- iram mcam à filrjs
Ifrael , quia zelo meo fuccenfus virüm Ifracli-
tam,& mulierem Madiariitam intérfecit,coënn
tes limul. Ad idem pertinet illud; Zelus Domi
ni exércituum comedir me. Pro amico autem
zelare dicitur aliquis , quando ea quae fiunt,
Y el dicuntur contra amicum. , depellere , &
ArticuMIII 395
auertere ftudet. Zelus tertij generis oritur pro
bono proprio , quo quis indignatur aducrfus
ebs, qui haben с , vel qua;runtnabere confor-f
tiüm in re amata : & ifte zelus eft fufpitioni*
busplenus,& propriè zelotypia nuncupatur,
de quo dicitur Numer.5. Sifpiritus zelotypias Nomen
concitauerit virum contra vxorem,&c. %Sbd
iam ratio expoftulat vt expliccmus ; Vtrilm Vttf 2e^a*
zelus Deo competeré pofsit. Et quidem fiac- Deo COB^3
cipiatur zelus propriè, pro triftitia , &a»gritu- *>еШ"
dine animi, qua; caufatur ex eo, quôd quis po
tiatur illo, quod ipfe concupierit , euidentifsi-
mum eft quôd in Deo non inueniatur; liqui
dem in Deo nulla eft triftitia , nulla animt
aegritudo : fi verô zelus accipiatur pro feruenti
amore i abfque dubio zelus proprijfsimc in
Deo inuenitur, imo Dei proprium cpithetum
eft ,& appoiitum , dici Deus zelotes. Ynde
Exod.10, ait Dominus. Ego Deüs zelotes, vi? Exod.ioJ
fitansiniquitatempatrufnia fiüos, intertiam
& quartam generationem , & faciens miferi-
pordiam in millia his qui diliguntme. Sed ze
lum hu ne araoris diu in i erqa nos explicauit
Dominus C.anti. vki. cum dicit ;Fottis eftvt Cu«í»t1»Ij
mors dilectio, dura ficut infernus ¡emulado,
lampades cius Iampades ignis arque flamma-
rum; aqua; multa; pon potucrant extinguerc
charhatsm , necj flumína obruent illam. Si dce
dent homo omnem fubfhntiam domus fus
dileÄione.».quafi nihilum defpiciet earn.
^Ji.s- vcrbl4expliçatelegàntifsimè fandam ze»
Jotypiam erga genus hum anum , & fponfam
fuam Eccleiiam . Quorum verborum fenfus
vt nobis in notefeat , aduertendum eft, fpon-
fum, vfque in hunc locum , non oftendifle,
ñeque verô manifcíhfTc fponfte amorenr,quo
-çam profeqUebatur,quin potiiis inter nonnul-
la dilection is, & fuauitatis verba, quídam alia,
non ita fuauia proferebat , vt paulatim ipfa
.{ponía amorem , quo à fponfo diligebatur,ad-
uerteret , & contemplaretur: poftquam autem
id iam fpenfe animo manifeftum agnouir,
decreilit clarifsimis verbis , omnibus relegatif
ambagibus , dilectionem fuam patefaccre, vt
abincepto amore fponfa non defilieret; qua
•de cauía ante p rxdi cía verba fubiungit; Pone
me vt fígnaculum fupra cor tuum, vt fignacu-
lum fupcrbráchium tuum:qua(l diceret; Atten
de iam,quzfo, quibus te dileétionis (ignis fuc-
rim profcquutus ; memento qua rations te
ipfam dilexerim; in cuius rei rationemid à te
exopto, vt nunquam ab ineepto amore retro
cedas, fed rae ipfum in corde гцо deferiptum
Jhabeas,in eo mei (imilitudincm , ac imaginem
geras, atque nullius alterius eftigiem ibi repra;-
ßntari permitías; ita effigiem mcam in corde j
WO
 &¿ EftMe&As
tuo vt fcribas, ai depingas voló , quali tigilli
figuram cera; liquefacía; Ькгеге videmus : Si
fieut à figillo in ceram vná tantùm prouenit
imago, atque figura,qua; fcilicet in ipfo figillo
fculpta , ac depiéta cil ; ita in te mea tantùm
.- „ ; ' effigies locum habeat,nullam admittas aliam,
&*meamitainteha:rere volo , vt potiùs cor
tun m in diuerfas partes diuifum lit , quam ab
eo m ci fimilitudo feparari pofsit,in coque alia
imprimi,atque deferibi ; pone me igitur vt fi-
gnaculum fupercor tuum. Ñeque noc cóten-
tus,eodem amoris mérito defidero , atque ex-
opto, vt ponas me tanquam fígnaculum fu-
per brachium tuum j detldero fiquidem vt
non folùm cogitatione mihi Temper adfis, fed
etiam vt operibus exterioribus me ipfum quse-
ras,ad me tendas: quod praeftare poteris , fi me
tanquam fignaculum fuper brachium tuum
icijb.oïl ponas, ac déferas.' Qucmadmodum qui lite-
ris,aut feriptis fuis Iîgillo fidem faceré confue-
uerunt , fecum lîgillum in manu deferunt , ne
alij literas falfificarc, aut immutarcpofsint; ita
à te peto vt mein operibus tuis, tanquam fi-
Aiii jtrtj guram ,& effigiem, imprimas:& ne alius his ft
^dmifeere pofsit , in man и mc, in lignum , dé¿
fcrto,iámanuinquam , qua; icmncr nobis ad-
*ft, pnrfto confpedui reprefentatiir : pone
m: ergo vt fignaculum fitpeVi brachium tuum:
•Nequeunmerito idme 'àî te*xjgere intelliget
amor namqub tuus ita cordimco impreflus mä
net , itá introo meo mhsílt, vt necmortcm>
i|uam nullum roortalium fupcrare poiTcinteli-
ligis,cofortiórem cue videam :imomeipfum
eafubiecit catibnei qua mors'tíunftos viucrfr
iesfolet,in omnibus voluntatis' fuse decreturh
opere raandarfs, abfqueeo, quod eius-visab
aliquo refcindatur: Fortisenifireft vt mors di-
lectio. His vt adiungas vnicum crga me amo-
rem volo,ac defidero :Dura cftcnim ficut in-
fernus xmulario. Amatoribus namque id com
mune eft , vtmolcftifsimè fcrant amqris habe
re confortem. Qua de caufa maiori laetifia
erunt affecti , & magis pacato ferent animo , fi
eis dicatur, eccc fepulchrum vbiftatira es ftf-
peliendus; quàm fi audiant, quarrt diligis,alio-
rum deleftaturdileétionc , atque amore. Нас
igitur de caufa me folum amato , ficuti etiam
amormeus,qucmergatehabeo,id ipfum me-
retur,& expofeit. Vt autem amoris fuimagni-
tudinem exponerct , fubdidit ; lampados eius
lampades ignis atque flammarum : ac fi»dicc»
ret ; funt carbones , non cuiufuis ignis, fed for»
tiftimi ,igncm noltrum longo fuperantis in«
teruallo: ignis fiquidem nofter, aqua extinguí-
tu r; amoris autem ignis nonfuperatur, fed oró;,
nés exuperat aquas, ас vincit : imo vecô aquw
. ЕкроГлпРдтЗесиЫ
aduenUtibus magis ac magis accenditur.Àqua
fiquidem multç non potucrunt extinguere cha
fitatem , ñeque ilumina obruent illam. Aded
eft amoris ignis fórtis, vt nec etiam donis , aut
muncribusfledi vllaratione pofsit: nonenim
adhaecínclinaturqui magnificuseft,atque no-
bilifsimus ignis : qU3propter fi dederk homo
omnem fubftantiamfuam pro diledionc, tan
quam nihilumdcfpicicteá. Cum igitur amor,
quo te profequutus fum,ait fponfus,has habeat
pcrfeétionesjiuftifsimum exiftimo íuturum,fi
a;quo animo vicem reddas. Optimè ergo di&ú
eft,zclum,pro araoie feruentiísimo accepturo,
in Deo inueniri.
ARTIC. QVINTVS.
yVtrum amor jit paßio Ltßua aman*
its.
SV M MA TEXTVS.
î^^^g Rima Conclufio. Amor лЦйА
Э Щ/ bonrconueniétis5eftper-
¿ fecbuus,&vtitadixerim,
• melioratiuusamantisrvn
de homo maxime perficittir,& me-
lioratur per amoiem Dei. Probatur
hxc Conclufio. Amof enim figniS-
cat inclination m rvèl coaptation „•., , . ,
nem appetitiua» virtutisad aliquod
bönum, vtantcà di&um eft: nihil
autem exco,quodcoaptaturad ali-
quid quod eft fibiconueniens,laedi-
tur,aut detrimentum habet,fed ma
.gis,!} fit pofsibile,perficitur , 8c me-
lioratur.
[r ^Secunda Conclufio. Amor bo- Seca.côci,
ni,quod non cft conueniens aman
ti , eftlsefiuus , &deterioratiuus a-
mantis : vnde maxime laeditur ho
mo per amorem peccati,fecundum
illud Ofeae. 9. Fadi funt abomina- ofe*.«¡
biles ficut ea quae dilexerunt. Haec
conclufio patet manifeftè : Nam
quod coaptatur ad aliquid , quod
non eft fibiconueniens,exhoc ipfo
lxditur,
 Quseffion. XXVIII.
Jaeditur , & detrimentum haber.
Itaque fi fit fermo de amore, quan
tum ad id quod in eo formale eft,
quantum fcilicet ex parte appeti-
tus,vtraque conclu По fu per iü s po-
íita, verum habet: fi vero fiat fer
mo de eo quod eft materiale in
pafsione amoris , quod eft immu-
tatioaliqua corporalis, veluti dila-
" \ .; :. tatio cordis , aut conftriétio , acci-
dit,quèd amor fit Ixfiuus, propter
exceffum immutationis ,iicut ac
cidie in fenfu , & in omniadu vir
tues anima; , qui exercetur per ali-
quam immutarionem organi cor
porate.
t«i.cs«l «çTertiaConclufioquam habet D.
Thom.in folut. i. Amori tribui pofc
Quwe^ funt quatuor efteétus proxim i,fcili-
cet,liquefa&io,fruirio,languor,&
feruoninter qua? primum eft lique-
£aétio,quaeopponitur congelatio-
ïii:ea enimquaî íunt congelara, in
ieipfis conftriâafunt,vt non pof-
fint de facili fubintrationem alte-
lius pati. Ad amorem autem per-
tinet quod appetitus coaptetur ad
Tcceptionem boniamati , prout a*-
matum eft in amante, ficut iam di-
§ЬЩ ф': vnrde cordis congelado,
vel duritia,eftdifpofitio maxime a-
morirepugnans:Sed liquefacto im
portât quandam cordis moljifica-
tioriem,<júa exhiber (k dor habile
ift amamm in ipfum iubintret. Si
ergoamatumfueritpraefens^S¿ ha-
©eie<ftatb. bitum,caufatur delecbrtio,fiue frui-
tio; fi autem fuerit abieps , confer
^untur<íü¿pafsióhés,fciÍicet trt-
■ftitia de abféntia , qua» fîgnificatur
unguer. "^¿rlangüorem. Vnd^TniÜiiisin.^.
.- ■
ArtícbLV. r. ft?
Tufe, maxime triftitiam , «gritudi- Gcdi
nem nominat. Deinde etiam con- ■
fequitur ex abféntia amati , defide-
rium intenfum de confequutione
ámati,quod fîgnificatur per feruo-,Fere<,$
гет.Нгес D.Thom.
EXPLICATIO Л X T X С V t fc
Л qua* hic ab aurore dicumur , fácil-,
lima funt , 8c cuidenter explicate.
>ed non critab re paucis explicare,
quómodo languor fit effectus amo-
ris;hocenim&ad sdificationexn morum prit ■
n.ceííaiium , Sc ad inttlligentiara articuli non
inutile. •
ЧУ Quod languor fit effeebs amoris , patet ex Quomod»
illoCant.î.Rilcitemefloribus, ftipate те та» languor fie
lis, quia amore langueo.&.ca. 5. A diuro vos fi- *fnorts
liae Hierufalem fi inueneritis, calcium meum *"n*" г
vt nuncietis ei, quia amore languco. Hic elfe- ctnri.ij
ctuscx amore nafcitur, vel ex eo, quod vulgo
dici folet,& in prouerbium iam ore decanta-
tum afleritur; Animam potiùs ac prxcipuè cfle
vbiamat, quam vbi animât. Quando ergo id
quod diligitur,longiùs ab amante recedit, ma-
gifque ab eo el'ongatûr,amans,dcfidério,mcn-
te , ас cogttatione rem profequinir dilecbm*
& ideó minus corpori fuo co'mraunicat : quin
potiùs amatum profequendd , ücorpore fuo
elongatur,atqueita ipfum corpus yel derclin-
quit, vel faitem ita la n gui dum , ас infirmurrt
reddit, vt id fcnfibilibus , ac perfpieuis appa-
jreat figriis. Id enim oftendit faciei pallor, cor
dis fubiti motus , & alia qux ab hac alienatio-
ne procedun t.Hinc proucnit iUud,quod aman
tes de re amata conquercntcsfdiccre folent,
quod &apud Poetas viitatumefi , cura rem
■amatairi, animam fiiam vocaht , ac profitenruí'
cor fuum à ft fiíbftraftum , libértate -fuá cfle
deftitutos , vifeeradepraedata : qUod non hy-
perbolicèdi^nieSiuimcs, fed veré ¡ta acçi-
ditadmodumà me füperius explicatúm. Ex
quo confequens eft, proprium huius animi de
liquij , & infirmitaris,atque languoris medici-
;nam efle , praefemiá reí amaré frái : Ьз?с föli
poteft tanto malo mederi. Sed iam орегагрге*
tium crit verbàÉjponfa? fuperiùs poli ta breui
exponere. Fulcrrc, inquir,mc floribusl Hebrau
legùnt,fuicite me vinis:fçd quo ad fe'nfum , ni*
Iffl fefert; nam odores, & vinurri, reuoeant dé-
liquium animi :vnde per metaphoram dicit,
illicite. Si legatur,fuîciteme vinïs, fiuc vafis,
forte alludit ad vinumülud , quod gufiauit in
conclaui
 398 F.B.Medinae
conclaui fuifponfi.Stipate me malis,id eft , roí*
borate me malis,quia amore tangueo : hie lan-
guor,propriè corporis non eft, fed animi gra-
uisafniftio,&hinc fcquirur corporis infirmi-
tas,& dcfcct\o:&quódhuius languoris reme-
dium prxfenraneumfir, prxfentia rei amatx,
cxplicat Sponfacum fubiungit; LxuaeiusfuB
capitemco,& dcxtera illius amplcxabitur me.
Hoc,inquit,eftmei languoris remcdium , hoc
antidotum cfiicax, fi dileexum meum coram
mehabeam ,fi ligna dilcctionis oftendat , fi
mihi ex animo condoleaf; abcofalutem , &
vitam expecb, fi venirct , ó fi me fuis brachijs
ampleâeretur. Ñeque Sponfus , videns Spon-
fx fux animi deliquium , diu diftulit rcme-
dium, continuo adfuit, 8c brachijs eft illam
amplexatus; quod cùm feciffet ,Sponfaintcf
arnplcxusfunuitcrobdormiuit: at Sponfus, ne
quisillamà fomnoexcitaret,his verbis admo-
nmt.AdiurovosfilixHicrufalem per capreas,
.t . Adiuro vos,inquit,per capreas
riumiuramentum :ne fufeitetis dilecbm , id
eft, amores mcos, dclitias meas. Hxc de ifto
articulo dixiflefatiscft,adalium articulum ac«
cedamus;.'
< "_■ u¡-¡." O ■ . :.. . »' . . •
ARTIC. SEXTVS. ; guis effluar,& nouus fuccedar.vnde & noui fpî
fftrùm amorfit caufa omnium qua л-
, mans а о it.
О .- г, "
. S V м M A T E X TV S.
Conclude. Onclufio affirmât , quant
probat D. Tho. in primis
DioDyf. S! ex autoritatc D. Dionyf.
quica.4.d?diui.nomi.fcribit,quôd
propter amorem boni omnia agút,
quarcunq; agút. Deinde fie probat:
Nam omniságens,agitpropter fine
aliquem,vtantèdidumeft:finisau-
tem eftbomimdefideratumj&ama
tum vnicuique j vnde manifeftum
elT,quod omne agens^uodcunquc
aj>it,ex amore а^кУЩ'
FJLLL! C A T' 1 Q 1 0 v h т. i
N hoc articulo explicandum erat,
quemadmodum omnis motus ,
Si arfectus animi noftrj ex amo-
! re gignatur , & in -amorcm ten-
Expof.in Prim.Secun.
dat,nifi prolixe fatisfuperiùs effet à nobis ex-
plicatum. Ex qua do&rina fequifur ( quod
nonnunquam docent& diuinx liters, & fan-
âi Patrcs)quod ordinato, &benc conftituto
animi amorc,omncs exteri animi noftri äffe»
ôus morigerati funt , & ex ordine conftituti;
verîim fi hic affectus animi noftri non fit re-
ctè compofitus , omnia noftra tara interiora,
quàm exteriora, perturbatafunt , atque con
fufa. De huius amoris inordinati remedijs,"
pauca documenta , ex multis , qux apud auro -
resinueni, proponam. Щ1п primis minuitur RemeíU
amor , inter initia, haud magno negotio : ideo гА imme-
amorum maeifter principijsmonctabftinere; deratnmi-
&in Tragccdia; Quifquis primo obíhtit ,pe- nnena„m.
pulí t que amorcm,tutus,ac victor fuit. Dein de.
Sicut crebra cogitationc augeturamor; fiefi
alio conuertas cogitationc m, minuitur , & tan
dem deterirur.
Of¿* fi tollas ( inquit illc ) ptrière Cupidinis arcus.
AmatorijCuius pre amore mens fere cmota eft,
opus eft vt paulatim animus, tanquam ex pcre-
grinatione,domum rcuocetur,per muficé , ре» Г..." ..-i?
conuiuia,perepulas ,pcr vinum ferè vfque ad
ebrietatcm,vtnonimmeritó dixerint veteres;
Sacra Liberi pertinere ad animi purgationem;
per omne genus lufionum ,& exhilararioois.
Conducit etiam aperire venam, quô prior fan-
xhu$ oriantur.Çonduch etiam ranimé réamg '»V- "l
tam nunquam videre,dc ca nûquam proloqui,
& omnino ab ea fugcre:adiuuat ctiam,& potif-
fimùm,Deum prccari.Hxc de amore,qux po-
tuimus;cuius vires vt funt magnx,& incredibi-
les,ita Si nobis inextricabilcs. Amorcfumusco
diti,amore pcrficimur,amore beamur,maxima
funt amoris,profundifsima , reconditifsima, &
incompreheniibilia myfteria:Sin: tamen à no-
bis ha»c in prxfcntia cxplicat a.
(XV AESTIO XXIX;
De odio-Ьгес quaeíHó habetf f
■ . artículos ícx.
ARTIG* PRIM VS^j
fVtrùmcaùfa^ obieBHmodu\fit ma*
S V M Ъ1 A T E X T V S. i i
Onclufio eft affirmatiua ^омЫ°:
qua: probaturin argumê-
to,Sed contra^Qptima,'^
ь tiontf. M « ■*
 Qu3eftion.XXlX.
tione. Nam odium, amori oppofi-
turn eft,atque contrariumcfed obic
dum amoris eft bonumrergo obie-
dum odij,malum eft. Exponit D<
Thorn, hanc rationcm in corporei
ficutenimamorcftcófonantiaquaí
dam appetitus,in id,quodvt conue-
nrens , atque confentancum appre-
henditurjtta odium eft quaedamip-
fius appetitus diiTonantia , erga id,
quod vt malum,& nocuum concipi
tur. Qua propter ficut om ne quod
conueniens iudicatur, boni ratio-
nem habere dicitur; ita etiam quod
diflonum,&: nocuum videtur, ratio
nemhabetmali i&proptereà ficut
bonum,amoris obiedum conftituj
tur,itamalum,ipfiusodij nuncupa-
turobiedum. .. . f , differunt fecundum boni, Sc mali
ARTIC. SECVNDVS*
yVtrum odium ex amort caufetur. 1 ;
S V M M A T E X T V S.
ConÉufio. Onclufio eft affirmans,
cuius rationem breuifsi-
mam D. Thorn, afsignat.
Nihil etenim odio habetur , niíi ex
со quod contrarium iudicatur rei a-
mata?:ergo odium ex amore, quem
ad rem aliquamhabemus , oritur.
Qua de caufa dixit D. Auguft.14.de
Auguft.
ciuita.omnesanimae affediones e*
amore,tanquam ex caufa,originem
habere.
ARTIC. TERTIVS.
fVerum odium fitfortius amore?
' - S V M M A J« T E X T V S.
л rfL^ Rima Cóclufio. Odium
fringe!
non poteft effe fortius
amore. Probatur» Nul-
1 . ~> lus effedus fortior eft
ÁmcuÜL&IIÍ. jjpj
fua caufa efficienterfed amor eft cau
fa odij,vt didum eft: ergo odiú non
poteft efte fortius amorev y
^[Secunda Conclufio^SimpIicitef ^
loquédo,amor fortior eft odio.Pro-
batur:quoniam fortius mouerur ali
quid in finé ipfu m,quam in id quod
eft circa finem: fed amor eft motus
in ipfum finem, & bonum j & odiú,
quod eft receíTiis á malo, ordinatur
ad confequutionem finis:ergo fim-
pliciterloquendo , amor odia for
tior eft.Confira.at hanc conclufio, ""^
D.Thom.in argumento, fed cótra.
Nam bonújfortius eft malo, quip-
pècùm malum non agat,nifi in vir-
tute boni,vtdocetD.Diony. с a pit. pionyC
4«de diui.nom.Sed odium,& amor
dirTerentiamrergo amor fortior eft
Odiöi Hj.L'k . i ..г,, .....
^Tertia Concluîîo.Aliquando for- те»Ьц'
tius videturî odium ipfo amore:pri-
mo quidem , quia odium eft magis
fenfibile, quam amor , cum perce-
ptio fenfus fit iq quadam immuta-
tionc ; &quando aliquid immuta-
tum eft,non ita fentitur, ficuti quan
do immutat ur; & ideó repugnan tia
ciusquod odio habetur, magis eft
fenfibilis , quam conuenientía eius
quod amatur,vt patet in febre hedi
ca,cui us calor,quam uis maior fit с a
lore tertians , non tarnen ita fenti
tur, quoniam calor hediese verfus
eftinhabitum,&quafiin naturam.
Deinde , quia non comparatur o-
dium ad amorem fibi correfponden
temmam fecundum bonorum di-
uerfitatem,cftdiuerfitas amorum,
inmagnitudinc , & paruitate,qui-
bus
 4öo F;B.Medinae
bus odia oppofita pToportionatun
vndc odium , quod maiori amori
correfpondct , magis mouct quam
minor amor*
artîc. qjtartvs::
уAn aliquis poßit odio habere feip
i r
fum.
$ V M MA TE X TV S. Ol. и
RimaCoclufio. Impof-
Prlm.cSd.
fibilc cft vtaüquispcrfc
loquendo , odio feipfum
profcquatur. Probatura
Vnufquifque cnim ap petit,id, qu od
Tibi bonum iudicat, adeo vt nihil ni
fi fub rationeboni pofsit appctcre,
vtdocet D.Diony f. capic4.de diui.
Dloayf.
nom. Ergo vnufquifque amat feip-
fum , Sc ex confequentinon pot eft
Ii . feipfum odirc
fSecunda Conclufio.Per áccidens
Secúd.cóc.
pote ft feipfum aliquis odio habere:
primó quidem, quia per accidens
poteft aliquis fibi malum velle, at-
que defiderare , ex eo quod illud,
quod reuera malum eft fibi,tanqua
bonum fibi appétit. Deinde veró,
quoniam hominum aliqui amant
id quodnon funt,6codioprofequu-
tur id quod funt:homo enim prxci
pue eft mens, 8¿ anima, ea ratione,
qua id quod praîcipuum eft in ali-
quare,dicitur ipfares, ficut ciuitas
dicitur rex , quia eftin ea precipua
pars:pra?cipuaautcm hominis pars,
eft mens,& anima. Aliqui veró exi-
ftimantfcefíeillud,quod funtfecu
dumcorpoream,&fentibilem na-
turam,& fecund urn hanc rationem
Etfpofin Prim.Secun.
amant feipfos , & fecundum aliam,
iuxta quam effe dicuntur , fcipfos
odiohabenr,dum volunt contraria
rationi:& vtroquemodo,illc quidi
ligit iniquitatem, odit non fol ùm a-
nimamfuam,fed etiam fçipfum.
art ijc. qVintvs.,;
fFtrum aliquispoßit odio habere 1>tri-
mem.
i v'aí a a TixTvs.
..гкпо J. 14V .''.-j
Rima Conclufio . Bo- Mm. ль
num,cumipfum omnia
appetant , non poteft o-
dio haberi , neque in vni-
üerfali,neque inparticulari. Vndc fi
quifpiam odio habeat bonum ali-
quod in particulari,ex eo prouenit,
quia habet aliquod malum admix-
tum, t ..;< • V- ....
^[Secunda Conclufio. Neque ens^ seeú, c8d,
neque verum poteft odio haberi
in vniuerfali : quia diflonantia , eft
caufa odij ; confonantia vero , eft
caufa amoris : in ente veró , & in
veroinvniucrfali,omnes conueni-
-mus.
^[Tertia Conclufio. Nihil prohibet Ten. csct
inparticulari quod dâ en s,& quod-
dam verum odio haberi: nam con-
•tingit,quoddam ens,& quodam ve
rum tripliciter voluntan repugna-
rc,velcontrariaribono amato: vno
modo,prouteftoriginaliter inipfis
rebus, Sdic homo odit aliquam ve-
ritatem,dum vellet non eíTeverum,
quod cft verum: alio modo, proat. ..->.„• ,ц
Veritas eft in cognitione ipfius ho
minis, quaîimpeditipfumàconie-
quutioneamatijVidelicctfi velit no
cogno-
 Quseftion. XX IX. ArticuLVI. 40t

cognofcere fidei vcritatcm , vtli- per refpicit aliquod obiecbm par-

beriùs peccaret : tertio modo,odio ticulare.
habetur Veritas partie ularis, in quá- fTertia conclufio. Si fermo fit de Tenia сб.
tum eft in intelleâu alterius , pu- odio partis intelleétiuae , potcft efle
tà , cùm aliquis vult iacere in pec- vtroque modo refpeäu vniuerfalis:
cato, & odit quod aliquis veritatem nam intelle&iua pars,vniuerfalium
circa peccatum fuum cognofcat, comprehenfionem confequitur*
be ipfum redarguat , vt fcribit D.
A 1 л • ÉXPLICATIO ARTIC V LOR V M.
Auge». Augure. . i ,
0 > ffi^^ä T ea qua: hie ab autore dicuntur, ' : ';
AD T T С E Y T V Q (^^Ш me^us intelligantur , paucis expli- ' \
К 1 1 L,. Ь fc Л 1 V Ь. candum , quid fit odium, & quo-
fVimm Twiuerfale pojsit odio haberi. ™ modo diuidatut, & in qua; fcfe pof- " ■ i -
SVMMA TbXTVS. fit extendere , tandem in quibus pofsit inueni-
_ " 1 Г " с r ri ; anne Deus propriè aliquem odio habeat.
*rimicon* HSrOT Rima ConclUilO. bl lit Vtigituràdefinitioneexordiamur,odium va- "
fermo de Odio, quod eft riècfefinimr;Odium(inquit D.ThoOeftdif. Qddodiü
apperitusfenfitiui,tunc ЙЙЯЙ£ арр!йТ' tf**?1 ар'
,ГГ \ prehenditur yt repugnas, &посшит: fie outs
dicendum eit , quod (i oditlupum,quatenusapprehenditeumvtfuai
Vniuerfale capiturpro eo,quod ab- natura; repugnantera, & nociuum. Sicutiau-
ft.,A.mj«Aniluii..t... :nJ:.,¡J..í tem omne conueniens , in quantum huiufmo-.
foaétumacondltionibusindiuidua di habet rationem boni; ita omne repugnan*,
tibuS, & feparatum Ut á materia in« in quantum huiufmodi habet rationena malí;
diuidualün quod milla potétia par &too,Gcutbonum eft obieSum amoris, fic
. r r / *• n j- • malum eft obiectum odij. In hums definitio
ns ientltiuae pOtelt , Odium appetl- nis explicationem fcribit Caieta. quód obie- Cai«;
tUS fenfítiui , ПОП poteft effe ad ali- ûum , & caufa odij , non eft malum fimplici- JJÏÏÎ*
quod Vniuerfale. 1 tcrȒedmaIuf buk, quod eft quoddamens, odjj.
ruu vijiuciwic. . . quod non eft malum huic, m quantum ens,
Seconda, ^"Secunda Conclufio.Sl aCCipiatur fed in quantum tale ens , quia fie répugnât;
Vniuerfale pro eo , cui poteft accide percutiens enim me , quoddam ens eft , repu-
i_n. л* - г v. с it cnans mihi; non in quantum ens, fed folum
reabftra<aiOVniUerialltatlS,flCUtdl fn quantumtale,fcilicet offendensmcjficut
Cltur de colore , quód fecundum aqua eft mala igni, in quantum contraria igni,
genus eft obie&umvifuS,nonVt ™n ™'q^ntuinens. f Illud etiam obferuan-
». . r j. г r • dum eft, autore Caiet. quod in rebus, qua; со- Caíet.
hlC COlor; lie Odium lenlltlUX par- gnitione carent,& habent tantummodô appe-
tis poteft refpicerealiquid in Vniuer titum naturalem,vt lapis, & elementa, eodem
r i: c. r»1.»„- „„• üSta numero difçcdunt à loco lîbi difeonue-
fall , fiue vniuerfaliter; quia ex natu tófiJ . & acccdunt ad locum fibi confenta.
racommunialiquidaduerfaturani- neum; lapis enim eodem motu deferit locum
manti , & ПОП folùm ex eo quöd fuperum,&acceditadbcum inferumzitaque
n • 1 • r' m his rebus eadem elt conionantia ad bo?
eitquaîdâm natura partlCUlariS, 11- num.&.diffonantiaadmalum.At res qua» co-
CUt Oui lupus , Vnde fempcr eum gnitioncm habent, & fequuntur apprehenfio-
fugit : & furem , & calumniatorem P.em ?°™ix cognofcitiux alio acb amant
j? > Г т г J a id, quod libi conueniens exiftimant, alio actu
odit Vnufquifque , fecundum A- edio habent, quod fibi nociuum efle arbitran-
Artft» rifto. 1. rhetor. Sed ira femper CaU- t"r » ficut copiofè didum eft , cùm acbm eft
с i» п. • 1 • i_ de pafsionibus in vniuerfali, & incommuni, \
fatUr ex aliqUO aCtU partie Ulari,lae- AH[rcro Doa0res fie ( & id quidem explica- Alia défini
dente , & iniuriante J & flC fem- йщ) definiunt odium ; Qdium eft offenfio "°°*>'h
- Cc animi

-• --У
 V.
40z EB-MedinsE
ani m i ex malo apprehenfo : eft porrô malum,
quod nos offendit,qu¡cquid eft aduerfum no
bis, ас inconueniens, & congruentia: noftrafc
inimicumjquemadmodum otfendimur, cum
deforme aliquid intuemur, vel abfurdos fo
nos audimus. Congruentia autem hzc , vel eft
in corpore , vel in animo. In corpore con-
gruentia,eft harmonía illa , & congrua compo
litio, qua rc£tè valemus ; qua: cum aducrfo
motu atringitur,offendimur,vt plaga , vulne-
Prima con - rc,fame,fiti, & eiufmodi. In animo vero con
gruëtiaani gruentia eft, primiim in fenfibus-.habent cnim
mi quomo imguli fenfuum, cum certis rebus conuenien-
do Cu ia
fenIi bus. tiam, à quam in contrarijs ,& repugnantibus
offendunrur, &(icca auerfantur,& odio ha-
Secunda со bent. Eft altera congruentia in interioribus
gruentia in fcniibusjvcluti in imaginatione , atque xftima
íenfibus in
terionbus. tiua:vndein fomnijs &• dclectationes ycrfan-
tur,& terrores,quos, vt res à natura noftra alie
Tertia coa nas , refugimus, & auerfamur. Eft item con
gructú m gruentia in ratione,& haec duplex : altera, cir
ruione. ca verit a; cm , & id quod foliim fcitur; altera,
circa id quod agi t ur, quod verfatur in admini-
ftratione, & vfu prudentiz. Mendaciú omnes
odio habemus , & со offendimur, alioqui au
tem dele etat com polk io, Se arti fîcium in mcn-
tiendo.Circa vita: act iones , in quibus pruden
cia potifsimè locum habet , & imperium , tanta
eft diuerfitas in iudicando , vt fit incredibile
dictu, quàm varié exiftant ex eo offen Hones,
vt vix duos reperias , quibus idem placear.
Quarta c3- Quarta proportio, &confonantia, eft volun
iooantia eft taste eo quod iudicatum eft cui que bon um:
»oluotas. ex quo fequitur offenfio ,& odium in contra-
rium,tanquam damnofum,& rcpugnansno-
ftro bono.Odium autem , & offenfio volunta
tis eo eftgrauior,quo interiùs pénétrât : praeci-
puaenimpars cuiufcunquc eft , quod eft in ea
intimum ; voluntas autem,& cor, in nobis in-
timumeft: vndc grauifsimx omnium offen-
fiones funtin volúntate, minus graues in ra-
tione,tumin fenfibus , poftremo in fenfu cor
póreo: vnde etiam eft , quod neque offendi
mur ijs qua: lzdunt corpus , (i voluntas non
auerfctur. Щ In fenfatione eft offenfio , vel
odium:quod enim non fentitur , neque offen-
dk, neque diflonat : vt homo mufcis offendi-
tur.non elephantus, qui eas non fen tit. Ex his
paterc fatis arbitror,quid fit odium, fiue offen
fio animi noftri. De varietate autem iftarum
offenfionurn dicemus dtligenter in fequenti-
Odij dfiil- bus. ejNunc oftendendum eft , quemadmo-
fiones. dum odium diftribuatur , & in varias fpecies
difcindatur. Proquofciédumeftex Domino
Caiet. Caiet. quod quemadmodum amor diuiditur
in amor em araicitiz, & coneupifeenti« ; ita
Expof.iil Prim.Secüil.
odium , in odium oppofitum amori concupi-
fcentiz , quod nomen proprium non habet,
Sc vócatur hîc à Domino Caie. odium abomi-
nationis; Se in odium inimicitiz.Et ficut artïa-
re, eft vellc bonum alicui , ex quo duo in fc in-
cludit, bonum quod amatur,&araicum cui
benèvolumus: fie fané in odio duo includun-
tur, malum , quod abominamur , vel auerfa
mur , & perfona,cui illud majum cupimus, vel
à" qua illud malum abefTe defideramus. Odium Odifioffe*
igitur, quod opponitur amori concupifeen- fionis.
tiz , eft offenfio animi , vel diffonamia ad id
quod apprehendimus vt repugnans,& noci-
uum; & fie odio habemus ñagella, vulnera , fa
me m, Ii t im : &de hoc odio potifsimè loqui
tur D. Thom.in prxfenti quzftione,quôd eft
pafsio animi, contraria amori; dataque cft ho-
minihxc animi offenfio , line odium, vt ad
primum velutimali guftum,& apprehenfîo-
ncm, ftatim refiliat , & non progrediatur vltrà,
ne in .perniciem fuam , & exitium pergat.
Odium verôinimicitix , eft diffonamia ad id Odium iol
quod apprehendimus vt malum , & nociuum: mwiiix.
fed id quod apprehendimus vt malum, & no
ciuum, inimico volumus , qui maximè nobis
diffonat , Sc quem maximè auerfamur. í taque
diffère inter odium concupifeentix , quod vo«
catur offenfîonis, fiue abom inationis , & inter
odium inimicitix ; quod in odio offenfîonis
auerfamur, fugimus , nolumus malum quod
exiftimamus nobis nociuum , aut repugnarrs:
in odio inimicitiz, volumus malum, & noci
uum inimico,quem maxime auerfamur, dete-
ftamur, fugimus. Qua: fi recle intelligantur,
perfpicietur facilè , quomodo odium femper
in diffonamia , & offenfïone confíftat. Sed
nunc С vt ego iudico ) non difputat S. Tho. ex D.Tho.
Îtrofeffo de odio inimicitiz , fed de odio of-
enfionis,fiue abominationis. Offenfiones ve
ro cuique peculiares, in infinitum variz funt;
alij ferrz ftridorem ferre non poíTunt,alij grú-
nitum fuis, alij morden linteum , alij frangí
prunamardentemforcipe; funt quosoffendit
geftusadcertum modum compolítus, fcfsio,
inccfTus,motio manus , locutio ; funt quos ru
ga alienz veftis : quis valeat explicare faftidia,
Se odia huius animantis?nec ipfe tolerabilis cft
cuiquam, nec poteft alia tolerare. %His cx- Qux íinr 11
plicatis , proficifeamur vt explicemus , quz la,qux o-
funt illa, quz odium , aut faftidium generare do dio haberi
polí'unr.
non pofsint , quibus nunquam homines of-
fenduntur? Paucifsima funt illa,& quxpau-
cis enumerari poffiint. In primis , nemo po
teft odio habere fcipfum , per fc loquendo:
naturaliter enim vnunquodq; appétit bonum,
neque poteft aliquid fibi apperere , nifi fub
ratione
 .Г' Expofitio Quseftionis^
miotic bonhham malum eft praeter volunta-
Dionyf. tem,vt Diony.dicit capitulo quarto, dcdiui.
nomi. Amare autem aliqücm.eft vclleci bo-
num , vnde necefle eft quod aliquis amet fe-
. -f. ti.';. î ipfum , & impofsibile eft quod aliquis odiat
feipfu,n^per fe loquédo. Vnde eft quod Apo-
g 1. «I »\ ilolus dixit ad Ephef.5. Nemo carnemfuam
)':''» • odio habuit. Deinde, nemo poteft odio habe
. .5 ..íiii'.: re bon um fub ratione boni; quiabonum eft
quod omnia: appetunt : & ideo quod appeti-
tur, fub ratione boni appetitur. Ex quo liqui
.vu do concluditur,quod bonum, (ccundum ratio -
ncm boni,non poteft odio haberi,ncq; in vni-
Aliud eft uerfali,nequeinparticulari. <|[Quod vt intelli-
odio lube -
n.aliud no gatur apertè, obferuandum eft , quod aliud eft
anuii, odio haberi, aliud non amari:quodcunq; enim
bonum poflum non amare; at bonum íub ra
tione boni,non poteft odio haberi : non enim
habet dhTonantiam , aut repugnantiam pro
pter quam odio habeatur. Item obferuarc
opor(¡et,quód aliud eft per fe, aliud eft per ac-
cidens : nullum enim bonum , quantumcunq;
bonuro,vel minutifsimum, fub ratione fuç bo-
nitatisrepraefentatum, odio habetur, per felo-
quendo ; quia odium in malum refpicit : ex
quo fequitur , quod odio contrariatur vniuer-
fa boni latitudo.Per accidens verô poteft par»
ticulare bonum odio haberi , per adiunctam
aliquam imperfection cm, aut malitiam , quam
Bonum fub fecum affert , vt quotidie experimur. In vni
racione bo
si non po- uerfali vero , odio haberi bonum impofsibile
tefl odio eft; qui л quilibet odiens , aliquidamat, ac per
baberi. hoc non omne bonum odir. «flSed & aliud eft
in rerum vniuerfitate , quod nemo hominum
odio habere poteft, neque auerfari , nempè
ens, & verum in vniuerfali: cum enim diflo-
nantia, fitcaufa odij, & conuenientia, caufa
amoris,ens autcm & verum in communi, om
nibus conucniant, & confentiant , inde eft
quod vniuerfi homines amant veritatem lu-
centem , & etiam mendaces homines nollent
quod alij fibi mentirentur, quamuis quidam
homines odio habcant veritatem redarguen-
Ausruft. tcm,vt optimè dicit Auguft.io.conf. capit. 23.
Tandcm,vt fi niamus, nemo poteft odio habe
re beatitudinem in vniuerfali ,& in communi:
omnesenim beatiefle voUimus & miferiefle
Auguft. nolumus , teftante DyAuguft. 13. deTrinitate
capit.j.&inalijs locis , minimè paucis. quod
quemadmodum verum fit , fuperiiis fatis pro
lixe explicatum dcdimus.^Sed hie duae qua*
ftiones funt explicanda*; Prior eft; Num Deus
o,dio haberi pofsit:Pofterior;Num ipfum ef-
feodio haberi queat:ficadeo, vt damnati ve-
ljnt non eflè,& melius fit illis non efle , quàm
fie efíc. «([Quaeritur itaque, vtrùm odio ha-
XXIX. 403
béant, & abominentur ipfum eiTe. Vt prima Prima <ju«e
Quaîftio explicetur , feiendumeft , quôd ea ft'o-Num.
habet varias fententias inter Patres; &à parte D*U5Poftit
affirmante fie arguitur ex diuirtis Uteris. Nam ° lohabe"
Pfal.73. feribitur, Et gloriari funt qui oderunt Pr¡ra. ar».
te in medio folennitatis tua». &in Pfal. 138.-Pfal.73.
Nonne qui oderunt te, Domine , oderam? & P^.'j».
illud quod precipuè confirmât noftram fen-
tentiam Pfal. 73. Superbia eorum qui te ode- РЫ.71*
runt, afeendit femper. In huius rei confirma- Confian»*
tionem D. Auguft.libro.i.retraft. capit. 19. ita
loquitur; Qupd dixi (fcilicetJib.2. defermone Ug*^ *
Domini in monte.) Nullius enim ferc confeié
tiaDeum poteft odiiTe ; Video non fuiife di-
cendum; muki enim funt de quibus feriptum
eft; Superbia eorum qui te oderunt , afeendit
femper. & explicando in Ioannem haec Chri-
fti verba;Quimeodit,& patrem meum odit;
oftendit, damnatos, propter aeterna fupplicia
quibus plc&untur , odire Deum, quem arbi-
trantur efle iniuftum. %Neque défunt ratio- Secúdó ar
nés ad hanc fententiam comprobandam : Po- guitur r*"
teft enim intelledus damnati errans , appre- tlone*
henderé , Deum fibi eiTe nocentifsimum &
iniuftifsimum , qùôd pro vno peccato mor-
tali, xternam infligat pcenam,àqua liberare-
tur, fi non eflèt ; & erroneè credit pofsibile
Deum non eife; cuius iudicio voluntas con-
fentit, nolens Deum fubfiftere : hoc autem eft
odium Dei. »jAdde, quod poteft damnatus TertJunu
vindidam appetere , volens malè e(Te Deo,
quod pariter eft odium Dei. Sed efficaciori-
bus argumentis hoc ipfum oftendit Caicta. Caiet.
2.2.qua»ftione. 34. articu.i. ^Nam poteft ho- Quartum«
movelle exiniqua volúntate quod Deus non
fit , quamuis cognofcat id efle impofsibile:
voluntas cnimperuerfa, eft eriam impofsibi-
lium : mquit enim peccator , quamuis fciam
hoc non pofle efle, tarnen ego vellcm , & ex-
opto quod fie effet. Nec obftat quod haec vo
luntas i mpofsibilium , fit vellcitas, & non effi-
cax voluntas: nam haec vclleitas, & voluntas
optatiua , maximum peccatum eft , & teftifi-
caturquàm mala voluntas çflet effieaciter, fi-
poflet, vtpatetindamnatis. "flDeinde, odium Qumtunv
Deiopponitur, & aduerfatur charitati,vt de
fe patet : confiât autem oppofita vcrfari circa
idcm:conftatrurfum,cliantatem amare Deu
propter feipfum : eft enim amor amicitia? : er
go odium , tali amori oppofitum , eft velle
malum Deo propter feipfum, & in feipfo,&
proptereà eft maximum peccatorum , ficut •
charitas eft maxima virtutum. «[fin contrarium
pugnant Ьагс argumenta quae fequuntur. In
primis,D. Dionyf. capitulo. 4. de diui. nomi. Dionyf*
dicit, quod omnibus,amabile, & diligibile , eft ,
Сс 2 primum
 404 F.B. Medina:
primum bonurti ,& pulchrum : Sed Deus eft
ipfa bonitas , & pulcnritudo : ergo à nemine
EfJus. odio habetur. Dcinde. In Apocryphis Efdrse
dicitur, quód omnia inuocant veritatem, &
diliguntillam: fed Deus eft ipfa Veritas, vt di
loan.! 4. citur loan. 14. ergoomnes diligunt Deum, &
à nemine odio habetur. Pmerea. Odium eft
Dionyf. auerfio quaedam : fed ( ficut D. Diony.dicit.b
cap. dc diui . nomi.) Deus omnia ad fetpfum
conucrttt: ergo nullus eum odio habere po-
teft. 4Huius quaeftionis difficultatem fic ex-
D.Tno. ex plicat D. Thorn, vt dicat , Deum , fecundum
plicitio.
fui cflentiam ab homine apprehenfum , non
poíTe odiri; quia Deus perfuam effentiam eft
ipfa bonitas , qua nullus poteft infedari odio,
quandoquidem ratio boni efflagitat vt ame.
tur, & ideo impofsibile eít,vt qui Deum vi
dent per elTentiam,cum odio habeant. ^fldem
confirmatur: Nam in Deo nulla eftimperfe-
dionis , aut odij ratio , fed totus Deus , eft to-
tus defiderabilis , & amabilis : Si verô appre-
hendatur ab homine pereffedus, qui volun-
tati humana; poíTunteíTe contrarij; ficut infli-
ôio pocnarum , prohibido peccatorum perle
gem diuinam ; nxc autem refugie deprauati
hominis voluntas , & quantum ad huiufmodi
eflcdus, Deus poteft odiohabcri, vt inflidor
pocnarum, prohibitor peccatorum.ЩНхс fen-
tentia D. Thom. vera eflevidetur; fed vt me
lius intelligatur, intelligere oportet cx Domi
diet. no Caictano , quôd voluntas hominis non po
teil cxire in actum odij Dei,quando homo
videt Deum, clara Dei vifione, & faciali , quod
dicuntTheologi ; quia tunc obiedum quod
mouet voluntatem , eft vndique bonum, &
ratio boni fiimmi apercé videtur , & intuitiuè
cognofcitur: fed ex apprehenfionc ipfius Dei,
vt autor eft efteduum difplicentium , poteft
voluntas hominis viatoris exire in adum odij
Dei.-itaque apprehenfio fumit exordium , turn
ab effectu , tum à Deo , vt caufa talis effedus
eft: odium tarnen terminan poteft ad ipfum
Deum , fecundum fe, & prout in fcipfo eft , &
tunc propriè eft odium Dei. Quia igitur odij
obiedum malum eft , vcl malum apparens,
ideo ratio, vel caufa quare Deus habetur odio,
redditur ex eo , quia Deus homini improbo
apparetfeuerus, & rigidus iudex, & inflidor
pcenarum-.fed exhocmotiuo mouetur homo
improbus vt Deum ipfum odio habcat , &
velit non efle. Itaque ( vt in iumma fenten-
Sententia tiam D. Thom. referam ) Deus , fecundum fe
D.Tho. in ratione motiui , non poteft odio haben,
q non i a m fecundum fe, eft ipfa bonitatis eflcn-
tia , prsehabens in fe omnem perfedionem;
fed in ratione terminatiui poteft odio haberi,
Expof.in Prim.Secun.
exeo,quôd concipiturvt caufa effectuum ho-
minibus difplicentium , propter quam caufam
ipfemetDeus fecundum fe odio habetur. Et
hxc de ifta quxftione fufhciant.
^fSed proximum eft, vt exponamus; An dam- Secú âi äug
nati odio habeant ipfum efle, fic vt velint non ftio.Vtrdm
effe, potiùs quam miferi efle. Haec qusftio damaatt 0-
non habet paraam dubitationem : potifsimè dio lubeit
ipfum еЯе.
enim redditur dubia propter autoritatem Ma-
gni Patris Auguft.fcribit enim Auguft. lib.3. EzAng.ar-
de lib.arb. capitulo.7»&. 8.Confidera,inquit, guicur pri
quàm magnum bonum fit ipfum efle , quod mo.
etiam beati,& miferi volunt. Ñeque defuerút
Auguftino radones ad fuam aflertioncm con
firm andarn. 4Tls qui defiderat efle , etiam per« Priman*
petuis afHidus tormentis , ei qui fummè eft, do. . '
appropinquat : is autem qui abfurdè appétit
non efle, non cupiteiqui fummè eft, propin-
quare, fed ab eo quàm maxime difeedere ; &
per confequens,melius eft appeterecfle,etiam
in miferia, quàm non efle. Àdde quod nemo
poteft redè cligere quôd non fit, quandoqui
dem eledio eft eorum qua; funt : non igitur
quis poteft redè eligere vt nihil fit. «jHoc ip Confirma,
fum confirmatur. Cùm quis aliquid redè eît- tur.
git appetendum , & ad id peruenerit , melior
efficitur: melior autem efle non poteft qui nó
erit :nemo itaque redè poteft eligere vt non
fit. Amplius libro.it.de ciuit. capitu. 27. dicit Auguft,
naturam refugerc, non efle; ex aduerfo igitur,
natura appétit efle : nemo igitur odio habet
efle ,îta vt defideret non efle. ^fSed euidentio
ribusargumentisconaboreandem fententiam
confirmare, fi priùs ftatuatur pro certo , quod
idem eft defiderarc non efle,& fugere , & odio
habere ipfum efle. ^fNam qui vnum oppofi- Ratione *r
tum defiderat , alterum fugit , & auerfatur: guicur Сс-щ
Cùm igitur perfuafum fuerir, neminem pofle cundo.
vclle non efle , ex confequio neceflario pro-
batur,neminem pofle odio habere ipfum efle.
Hoc autem fic often do : Nam nihil appeti po.
tcft, nifi fub ratione boni, faltim apparentis:
in eo autem quod eft fimpliciter non efle,
nulla poteft apparere ratio boni ; nam funda-
m en tum bonitatis eft ens: id igitur quod non
eft , nulla ratione appeti poteft. % Deinde , fi- Tertian*
quis defiderat non efle , defiderat fubinde
non efle beatus: at nullus poteft vclle non efle
beatus, omnes enim, natura duce, volunt efle
beati,& miferi efle nolunt, ficut docet D. Aug.
Ашивь
in multis locis fus doctrina; : nemo igitur po
teft velle non efle. ^fPratcrea , quicunque Quartum.
vult aliquid, vult fubinde illudquod fcit cx
necefsitate inde fubfequuturum ; Sed quili-
bctcuidenter intelligit,quàdfi non eft, non
poteft efle beatus : ergo qui vult non efle, vult
fubinde
 Explicatio Quseftionis.
fubinde non efle beatus. Hoc ipfum confir-
matur: Nam efle accidéntale, praefupponit efle
fubftantiale : itaque effe hominem beatum,
praefupponit hominem cfle : ergo qui defide
rat fe elle beatum , defiderat effe : ergo à con
trario , qui defiderat non effe , defiderat non
Qiíincufn. effe beatus. ç Sed & hoc argumentum de-
monftrat, quod nemo pofsit defiderare non
effe : Nam remoto effe fubftantiali , remoue-
turex confequio effe accidentarium : ergo qui
cupit non effe , cupit non effe bcatus ; & qui
odio habet effe , & beatitudinem odio profe-
Sextum. quitur.^fltem quicunque cupit aliquid, cupit
illudvt beatus efficiatur: itaque quicquid cu
pit , cupit Tub rationc beatitudinis , vt voti
compos reddatur:Sed hoc eftprorfus impof-
fibile, fi 'defiderat non effe: nam impofsibile
eft prorfus,quod fi homo non eil, beatus fit,
Septiraumi & beatitudinem fibi acquirat. % Sed ex alio
principio fie argumentor. Eft cnim thcolo-
gorum axioma , quôd Deus punit damnatos
citra condignum. quod axioma fie exponitur
à diuinis Theologis ( ñeque enim potcft ha
bere aliam cemmodam explicationem) quod
peccator offendensDeum ,meretur annihila-
tionem: vnde, quia mérito potuiffet cum in
nihilum redigere , & accrbius hoc fupplicium
ftatuere , nec iacit , dicitur citra condignum
puniré. Ex quo axiomate , & eius explicatio.
ne , euidenter concludituf, quôd effe , miferis
& damnatis eft melius , quam nihil effe. Igi-
turdamnati non redé cligunt non effe; nec
vero quifpiam recite eligere poteft. Ex quo
rurfus confequitur , quod nemo odio habet
fuumeffe. • ;
3n oppofi- In contrarium pugnant maiora argumenta,'
tum. qua; probant , non effe , melius effe , quam in
perpetua miièriaeffc, atque adeô recta ratio-
nepoflc appetinon effe. Ex quo confequens
eft,quod effe, odio pofsit habcri.Hoc probat
Hieron. D.Hierony.validifsimis facrae fcriptura; argu-
mentis, ^fln primis cnarrans ilium Hierem.
Hiercmkj locum; Malcdicta dies in qua natus fum , dies
Дп qua peperitmc mater mea non fit benedi
cta. Maledictus vir qui annuntiauit patrimea
dicens,natus eft tibi filius mafculus ; fic fcribic
Hierony. Qui putant animas fuiffc in ccele-
ftibus, &de mcliori inpeiorem ftatumprae-
cipitataSjhoc, & huiufccmocK vtnntur tefti-
monijs,quodfcilicct melius fuerit in ccclefti-
bus,quàm in terrenis commorari, & corpus
humilitaris affumeremoua qüxdam , imo ianv
Vetera haerefçôs Гиж argumenta quaerentes.
bb. Nos vcrplçgentes illud Bcatilob; Maledicta>
dies in qua natus fum,& nox Шз,Ьп qua dixe-
runt;Ec<eroafculus:& malediclus homo qui
r ,j
XXIX. 405
annnunciauit patrimeo dicens, natus eft tibi
puer;huic teftimoniocoaptamus, quôdfcili-
cet melius fit non effe, quàmviuere in fuppli-
cijs, iuxta illud quod fcriptumeft; Mors viro
requies , cui claufit Deus viam fuam : & ite-
rum; Quare data eft mifero lux,& vita his, qui
in amaritudine anima» funt? & in Euangelio
fimpliciter dictum legimus; Melius ei fuerat
fi natus non fuiflet homo ille; quia melius fit
non effe, quam male effe. & in Matthaeum ,
eundem de luda proditore locum exponcn-
do, dicit ; Multó melius eft non fubfiftere.
Eandem fententiam videtur approbarc Ori- Origines,
genes, explicans idem Euangelij teftimoniú.
Haec omnia conflrmantur argumentatione ex
diuina Thcologia eruta. ^[Non efle , bifariam
confiderari poteft; vno modo, per fe, & abfo-
lutè ;&fic non eft eligibile, quia nullam ha
bet rationem boni , ñeque inillo apparcre po
teft, quoniam eft mera priuarib, & merum .' ■
nihihalio modo poteft confiderari, tanquam
remedium , per quod homo \ miferia eripi-
tur, & iic, non effe, accipitillam rationem bo-
ni,nempe carere ilia miferia: Nam ( vt quinto Anfto.
Thyfi.ait Philofophus) carere malo,bonum
eft : & fic poteft etiam reda rationc optari.
Itaque cùm quis defiderat non effe, & in ni
hilum redigi vtàfumma miferia libererur, bo
num defiderat , & quodammodo defiderat
effe. Videtur enim effe euidens çontradiétio,
quôd defideret bónum , & non defideret cf¿
fe, cùm vnumquodque fit bonum,in quan
tum habet effe. Vnde fie ftatuo , fortafsis ali- Sentent!»
cui res incredibilis videbitur , quôd cùm dam- autoris.
natus defiderat non effe, quodámmodo de
fiderat cfle ; defiderat enim fe miferum non
effe,& abijecre effe , miferia; coniunftum ; &
quia euidenter cogrvofcit fc non pofle abij
ecre effe miferia; , nifi definat omnino effe,
defiderat non effe , vt miferum cfle abrum-
pat , & fic quodammodo defiderat efle abfq;-
miferia coniunclum. Q_ui cnim odio profe-i
quitur efle' miferia; coniunftum, cónuincitur
fcvellecffe abfque miferia , & ae'rumna ; qui
ergo définit efle, vtmifernon fit , certè non
eft; verùm hoc,quod eft non efle,vt careatmi- >£тз-- ?
feria, eft quodam mrodo effe abfque, miferia , &
meliuseft non effe,quàm miferum effe.^f Ad Argumen-
argumenta in aduerfum, & ad D. Auguft. du- torumfolu
plex eftrefponlio; Altera eft,quodd).Auguft. tio«
fequutus eft contrariam fententiam,' qua; от-
ni dubio procùl , probabilis eft к Altera eft,
quôd cùmdicitD. Auguft. quôd efle , adeo^
perfebonumeft, vtetiam miferiilludcupiát,
loquitur tantùm de mifcria huius vitse,&' pre-
cipue loquitur contra cos , quifc interficiunt:
Сс 3 fed

406 F-B-Medinse
fed illud efle , quod tanti facit Auguft. vt ab
omnibus appetatur, non eft intelligendum de
Arifto. cq-c maj0 miferiae,& зггитпзе , vt. 9. Ethicor.
aitPhilofophus,fcd de bene eiTe, & bona vi-
Ad priml ta. %Ad rationes breuiter refpondendum eft.
rationem. Adprimam' dicendum, quod mifer, & infe-
lix, qui defiderat non efle vt ab vltima mife-
ria liberetur, magis appropinquat Deo , quàm
3ui in vltima mhcria conftitutus manet: nam
cfiderat carere fumma miferia ; carere autcm
malo,bonumeft; & carere fumma infclicita-
te , beatitudo quaedam eft.Scd & illud adden
dum eft in argumenti confutationem , quod
~r .. s non femperille qui magis appropinquat Deo,
fecundum eiTe natura: melior eft ; nam qui
moritur pro Deo , melior eft eo , qui in vita
hacmortali perfeuerat : at qui in vita mortali
perfeuerat,fecundum eiTe naturale magis Deo
appropinquat, quàm ille qui vitam pro Deo
Ad fecfidl. profundit. Щ Ad fecundam rationem dicen
dum eft, ( & hxc confutatio fecundi argumen
ti accurate animaduerfa , omnia argumenta
euidentcr enodat , & diíToluit, excipio vltimú)
dicendum itaque eft , quod cum aliquis vult a
femiferiam fummam remoueri , vtitur fe vt
termino I quo, qui non eft neceflè vt perma-
neatinmotu; &idcopoteft aliquis appetere,
& eligere non eiTe , vt careat mifcria : fed cum
1 aliquis appétit aliquod bonum fibi , vtitur fe
fanquam termino ad quem ; huiufmodi au-
'tern terminum neceflùm eft faluari in motu,
& ideo non poteft aliquis appetere , aut elige
re fibi aliquod bonum , quo habito , ipfc non
D.Tho. maneat. Solutio eft D. Thorn. in difput ntis. q.
16.de Darmonibus arricj. ad quintum ; fecun
dum quam dicendum eft , quod cùm elcctio
eft eorum qua; ducunt nos ad alicuius boni
confequutionem , femper eft eorum quae funt:
at cùm eleftio eft, vt miferia, vel malum re-
moueatur, non eft neecíTe vt fit eorum qua?
funt, fed poteft quis eligere non eflc.vtà mi
feria liberetur. Vel dicito , quôd cùm quis eli*
git non eile vt miferiam cftiigiat , eleótio eft
eorum quae funt ; nam eligit inter ea qua; funt^
deliberatque vtrîim fit melius,non efle, vel mi-
Ad tercia. ferumeíTe. «[fAdtertium argumentum dicen
dum ex fuperiori documento, quôd cùm quis
eligit aliquid appetendum ad alicuius boni con.
fecutionem, cùm illud obti net, melior effici-.
tur: at cùm quis appétit aliquid vtà miferia
liberetur, non eft necefle vt melior efficiaturv
AJquartî. fed pro bono habet à miferia Iibcrari .^f Ad
quartum argumentum dicendum , quôd na
tura omnis refugit non eflc , & appétit eflc; &
bonum quod omnia appetunt,eft efle: & Ari«
ftote. to. Ethicor. capitulo. 7. dicit , omnibus
Y
i
Expof.in Prim.Secun.
deledabile eft efle: non oportet autem acci-
pere malam vitam, & corruptam in triftitijs;
haec cnim eft mala fimplicitcr , & fimplicitcr
fugienda. Itaque, efle, miferijsconiunchim,
detèftabile eft , & omnino fugiendum. % Ad
omnia alia argumenta ( excipio vltimum) ft
documenta fuperioraexquilitè funt animad
uerfa , euidens patct confutatio. Nam cùm
quis appetif fummam miferiam àfe remoue
ri , non eft omnino impofsibile quôd appetat 1
non efle vt à miferia libcretunin appetitu enim
remotionis miferia; , non eft neceflc , vt qui
appétit à fe malum remoueri , permaneat ; cae-
terumin appetitu profecutionis , quando ali
quod bonum pofsideri , & confequi appeti-
mus , fieri non poteft quôd appetam aliquod
bonum per modum profecutionis ¿V quôd
defiderem non efle. Cuius rei cuidentifsimam
rationem demonftrauimus fuperiùs ex doctri
naD. Thom. argumenta veropropofitapro-
cedunt de appetitu profecutionis , quo quifq;
defiderat fibibonum.^Ad vlrimum argumen Ad rlrimL
turn non eft omnino facile fatisfacerc ; ncque
enim facile explicatur illud proucrbium;Quod
Deus punit citra condignum. Citra condi-
gnum ab aliquibus Deus puniré dicitur , ex
eo,quôdcurn iuftè nos eodem temporis arti-
culo,quo delinquimus , pofsit in tártara conij-
cere, indulget nihilominusprofua mifericor-
dia tempus vita? , quo pofsimus refipifcere. At
vero haec interpretatio non confiât in Ange-
lis,qui fimul&in culpam lapfifunt,& fuppli-
ciotraditi: ob idque fecunda poteft adhibe-
ri cxpofitio,quód quamuis in inferno, ex lege
iampofita, adiuftum Deus agat cum rcpro-
bis , nihilominus quia mérito potuiflct acer-
biora in illos ftatuere iupplicia, dicitur citra
condignum puniré.
«flSed fupereft iam vt exponamus vltimam Qizfti«
quaeftionem ; An odium in Deum cadcre pof- «"«*,Vtrfi
fit? Quaeritur ergo ; Vtrùm Deus fic omnia j{| °"
amet, vt fceleratifsimos etiam homines odio ^^.^
vero non profequatur. Certc D. Tho.i. cotra D.Tbo.
gent. c. 9 6. multa argumenta producit, vtde-
monfiret , quôd in Deo non eft odiú , nrfi per
metaphoram : in quam fententiam ipfe lubens
dcfcendit.Sed in.T.p.q. го. art. 2. in folut.j vlti.
diftinétt'CÓcedit,quód Deus odio habcafpec-
catores,&ficfanc"tsB fcripturae loquuntdf, &
ka ratio perfuadet. Nam Deus vult homines
reprobos fuhditus perire, & vult Ulis malum
fub ratione rruli,& vt male habeant : ergo ve
né illos odio habet. Fatcor tamé , quôd odium
ек maleuolentia , & indignatione , in Deum
non cadit: fcd.de hoc irtfrà crit abundantior
fermo. Hxc de ifta quseftione dicb fi nr. .
 " ExpHcattoArticulor/Quseftioms,
CIV AE S T I О XXX.
De concupifccntia; hsec qua^
ftio habet artículos qua
tuor.
ARTIG PRIMVS.
fVtrum concupifientiaßt in appétitù
fenfitmo.
t s V m mл te.i'tvs,
СопсЫб. OncluflOcft-ConcUpifcC
tiapropric eft in appetitu
fcnfitiuo, &in vi concu-
pifcibili , qua» ab ea denominatur.
Nam ficut duplex eft deledatio}
vna , in bono intclligibili , quod eft
.t г
bonum rationis,& bec eft animas
tantùm i fie alia eft in bono fecun-
dum fenfum, quae eft аштаг,& cor
poris, cûm fenliis fit virtus in órga
no corpóreo ; vnde eft totius con-
iuncli : Sc talis delecbtio appetitus
fenfitiui , dicitur concupifcentia.
Interdum autem fapientia*, vel fpi-
ritualium bonorum appetitus flc
nominatur , propter quandam fimi
litudinem,vel propterintenfionem
partis fuperioris in inferiorem , vt
•»i<
etiam in fpirituale bonum tendat,
6c ipfum corpus in fpiritualibus de
feruiat. Vnde in Pfalm. 83. dicit
Dauid 5 Cor meum , & caro mea
exultauerunt in Deum. Itaque vt
fiimmatim fententiam P. Thom.
D.Tho.
complecbr , concupifcentia bono-
rum fpiritualium , eft animae tan-
túm;conci>pifcétia verôbonorum
fenubilium cum quadam tranfmu-
tationc corporali,eft totius coniun
<äi , id eft j animacjôc corporis , refi-
»-í'-'ú
XXX.-' 407
detájue inappetitu fcnfitiuo , cu-
ius officium eft ¿ bona fenfibilia
profequu
AR TIC. SE t VN D VS.
fVtrum conçupifeetiaßtpafsio¡pe с talis.
? s V м м A T E X t V s.
Onclufio eft affirmans. conciufio;
Nam refpicit bonum fen
fibilcjfecundum fpecialé
rationem , prout eft abfens, & tra-
hens affectum vt tendat in ipfum.
Bonum enim fenfibile, quodeft ob
iedum appetitus fenfitiui , aliter
mouet appetitum,in quantum eft
pra»fens,'c¿aliter in quantum eft ab»
fens. Nam quandoeftpraefens,fa-
cit quifeerè appetitùm in ipfo ; fed
quandoeft abfens,facitilluminfe
tendere,quod adconcupifcentiam, »
feu dejyferium fpecbt. •? •il.** • í1
AÄIC, T E R T I V S, /
qVtrum concupifcentia diuidatur in ndi
twtalemjjr non naturalem.
S V M M A TEXT V S.
Ffirmans eft Conclufío. à
Nam naturalis eft,quíe eft
conueniensnature anima
Érs,vt cibusjp9tus,& fimilia : & Шаг
eommunesfiiirrchoroinibu^ôc alijs
animalibus^, cum vtrifq; fit aliquid
conueniens,&delccbbile fecundu
naturam:fcfcinhisomnes homines
conueniunr. Non naturalis conçu-
pifeentia dicitur, quae proprièhomi
niseftj&magis cupiditas appellari
folet,cùm excogitatur,& apprehea
ditur aliquid , vt bonum, &conue*
niens,pra; ter id , q» natura re q л ir i r.
V Ce 4 ARTIC,
 4o8 F.B.Medinae
ARTIC^QJARTVS.:",
yVerum concupijcctttia naturalis pofsit
ejp infinita in aBu.
S VMM A T E X TV S.
Prims can.
RtmaConclufio eft ner
gans. Na concupifcécia
naturalis , eft ei us,quod
natura requirit : natura
verö Temper tendit ad aliquid fini-
tum,& certum: vnde nunquam ho
mo infinitum cibum,vcl potum со
cupifcit.Sedficutin natura contin-
gitefle infinitum in potetia perfuc
cefsionemuta talis concupifeentia
feeúduinfuccefsionem ,poteftciTe
infinita,vtfcilicetpoft adeptum ci-
bum iterum alia vieequis defideret
cibu m,quia eiufmodi corporalia bo
na,cùmadueniunt,non perpetuo
rnanent,fed deficiunt. ? qui militant aducrfus fpiritum. Sed in prefen Cnpiditaf
^SecundaConclufio.Goncupifcé-
tia non naturaliSjOmninoeîr infini
ta,ciim rationem fequatur, quae in
infinitum procederé ppteftjvnde
diuitias fine termino aliquis con-
cupilcit: " 1 1 pellatur. flTtaqtie concupifeentia fie diftert ab Cóeapifcí,
Tenues. %Tertia Conclufio. Concupifeen
tia finis, eft infinita: hoc afferit A-
Atift.
rifto.i.Politi.cap. б.& rationem hu-
ius hanc demonftrat 5 quia finis per
feappetitur, vt fanrtasj vnde maior
fanitas,magis cócupifeitur, &,quif-
que appétit fanicatem fine termb
noiconcupifeentiaveroeorumquas
funtad finem,noncftinfinita¿narrt
fecundum illammenfuram appe-
tuntur,quse conuenitfini. Quare,
qui appétit diuitias , vt honeftç VÍ4
uat,íufficientes ad id cupitjfecUs,
autem de his, qui concupifeunt di*
Expofán PrinbStcun.
uitias , fincm in iljis ponentes.
I X P L I-£ Л T \6 QJT At STIONI J.
Oncupifcenti* nomine multa figni Qhí¿ *«-
ficanrur, qua? oportet diftindè е» ш'п5 с6с"
л , j • • pifccciac ta
plicare, ne quis ignarus decipiatur. ítUigaítar.
In primis, intelligitur nomine conçu
pifccntia?,vis concupifeendi, q'uat concupifei-
bilis appcílatur , & eft precipua ponió appcti-
tus fenimui , quae ab irafcibili diftinâa eft,'
prout fûperiùscxpofîtum eft.Dcindc intelligi
tur hoc no mine (& hare efthuius nominiscrc-
brerrima vfurpatio in diuinis litcris ) prauain-
clinatio natura; corrupta; , quam nos fomitem,
D.PauLvqcatpeccatumhabitans in carne, auc
lege membroni, repugnan tern legi mentis no-
fire: ad Rom. 7. Eiufmodi etiam appellation e R.onu.7.
vocantur affection es, line actus eiufdem prauje
in din at ion is, quibus caro conçu pi feit aducrfus
fpiritum,aut aducrfus iufsioncsaiuinas , qus>
rens qua: fua funt,non qui aliorú. De hac con-
cupifeétia dicit I acob.c.i. Concupifeentia cùm Iacebui:
conceperit,parit pcccatum.&.i .Ioan.ca.i.Om- iJoia. ».
nc quod eft in mundo, aut eft concupifeentia
car n is, aut concupifeentia oculorum.&c.fermo
eft dc affectibus , & cupiditatibus inordinatts
tia , concupifeentia vfurpatur pro dcfiderio,
Hue cu pidi tarc,c]iix' non ft m per mala eft ; <¡ наг
ad hunc modín) defínitur; Concupifeentia,
fiue cupiditas,eft appetitio boni , quod condu-
cibile videtur, vcl aiTcqucndi , fi abfit,vel cófer
uandi,cùrp adeft. Vel alio modo, Concupifcen
tia, с if appetitio boni fecundum fenfum, quod
abfens eft , & fie defiderium, fiue cupidii as ap-
amore&deleétatione ; quod amor eft prima tía diffère
indinado in bonum, primus illeguftus, vcl c6« »bamore
placentia,qüaeexbono, pulchroquc nafcitur. &dele^4
Ex hacinclinatione amoris in bonum, nafcitur tl0nc*
defiderium , fiue concupifeentia adipifcendi.
illud; poftmodum fequiturfpesconfequutio-i
nis,& tandem fequitur délecbtio de borro
iam adepto. Vcl alio modo diffcrunt; qudA
amor eft prima indjnatio in honü, & pulchrú,
cui accidentarium eft quod fit prefens , vcl ab-
fcns:concupifceritia , fiue cupiditas , eft in bo
num abfens; deleöatio eft de bono iam ade-, *A1
pto.^fSed certè exrhoc non omnino facilis ori- Obieftio-
t'ur dubitatio.Nam abfens,& pra?fcns,videnrur vnei.
fe. habere vt ekmgatio , & apptoximatio miArS",tet
agentibus naturalisas , qui funt vtluti condi- f
tioncs fine quibus aâio non fitxrgo ex abfen-
tia boni, Se preftírlria, nondifferum defîderiû,-
&delecbtt«9|^$qac enim Ьрпцщ abfens ?
bonum
 .il'! .? a Explicado Quaeílionis. XXX*
bonum prœfens , habent fe ficuti differentia!
•ipecificï , fed ficut condiciones fine quibus
Co citrina : ■ adió non fit.Hocipfum confirmatur : Nam
ter. .videturomnino quód bonum abfens nonpof-
■fit prebere defiderio fuam fpeciem,fic , vt dé
fi derium habeat fuam fpcciem ex abfentia bo-
ni.Quodenim bonum fit abfens,eft ens ratio-
nis , ficut quod fit futurum : fed ex ente ratio-
nis , non poteft haberi fpecies entis realis , cu-
Argirimr iufmodieftdefiderium, & cupiditas. ЩЕх alia
fecundo . etiam parte augefcit dtfricultas.Nam D.Thom.
Ю.Ткогп*
in artic.i.ftatuit pro certo,quód bonum appre
henfum agat in voluntatem, & quôd aliter tra
hit quando eft abfens , aliter quando eft prse«
fens,quod magnoperedubium eft.Nam pleriq;
Doctores fêntiunt,quod bonum apprehenfum
Hon agat in voluntatem , neque moucat illam
cfficienter,fed tantùm concurritin genere cau
net fie finalis.^f Ad huius rei expofitionem,non eft
necciTeediireriànobis,quomodo fit de eflen*
tiadefiderij bonum abfens; hoc enimnotiùs
eft quàm vt confirmatione opus fit:quodcnim
Jiabet quis,non deiidcrat: fed aduertere opor-
tet,hoc in vniue.rium verum cfie,quôd prinri-
pium adiuum oportet vt fit prsfens vt agere
valeat,neque ab hoc abhorret bonum,cùm tra
bitappetitumjprsfensenimeft fecundum ap-
prehenfionem,& intelledionem. Illud etiam
confiderare oportet , quod haec approximatif)
agentis ad paflum, quicquid fit, non eft virtus
adiua,neque verö ratio agendi , fed conditio-,
jGnequa, adionon efler.quod cnim ignis ap<-
plicctur ad comburendam ftuppam,non eft vir
«us ad comburcndum.Sed & illud non eft prae
tereundum,quôd híc loquitur D.Tho. de pracr
ientia, & abfentia reali: définit namque , quôd
bonum abfens aliter trahit appetitum,aliter bo
num praefens ; & fie habent fe veluti partiales
rationesagendi,qua: diftinguunt animi noftri
pafsiones : integrator enim ratio pafsionisap-
petitus fenfitiui , ex bonitate, vel malitia,quod
alia affediofit ad bonum , aliaad malum ; &
bonitas cuidem , vel maliti a, ex natura appe ti .
tusexigitur: omnis enim appetitus:per fe appe
tit bonum, & refugit malum*. Rurfus integran
tur ex rei prsfentia , vel abfentia, vel indiffe-»
rcntia:amor enim indifferens «ft ad abl с n t i a m ,
i. yelprxfcntiam:defiderium eft boni abfentis,
deledati» bonipraefentis. Denique aduertat
Thcologus , quad hic cft ferino de diftindio-
ne pafsionum in genere:nnturar, non ¡ in genere
morís : concTJpifcere enim dßledabile, in alie-
_^
na,vel in propria vxore,in genere naturas non"
diftinguútur nifi folonumero.&fub eadem fpts
cié pafsionis exiftunt.Sed in genere moris,funo
diuerfarum fpeciçrum , imo pertinent ad di^
4<*9
uerfa genera,fcilicet ad virtutem,& ad vitiurm
Exhac dodrinafcquitur,quim abfurdè erm
uerit Gregor.in.t.d.i.q.i.artic.2. dicens, quod Gfegor«
nullus Dodorum , quos vidit , tenet cupidita*
tem , feu dcftderium diftingui eflcntialitcr ab
amore.^f Ad argumenta in contrarium.Ad pri; Ad.prianú
mum argumentum,iam didum eft, quomodd ,;;/Л^,-,
abfentia , vel praefentia boni non fe habeant
velutiapproximatio,velelongatio, fed vt ra»
tioncs partiales boni: quodattrahitappetiturm
% Ad fecundum dicendum , quod bonum mo- Adfccüdí.'
uet,& trahit voluntatem, feu appetitum , vt fi- •ti», .
nis; vt vero finis moucat, non eft nccefie vt fit
in rerum vniuerfitatc,imo quádoiam finis ad-
eft, celfat motus , fed fat fuerit quod fit in ap-
prehenfione.Certè negari non poteft, quin bo
num futurum fit deeflentia fpei:obiedú enimr
fpci,cft bonu futurum arduú.ficdubitari nulle»
modo potcft»bonum futurú eflTe de eflentia, &
deftnitione delidcrij.^i Ad tertiú dicendum.cj» Adtertíiw^
quáquá bonum nó moueat adiuè,trahit támert
appetitum,aliterabfens,aliter praefens:& hcc
tradio eft per mo.dú finis.nó pjer modum adi-
uiprincipij;conftat autéquód finis aliter finali
zat,quádo eft prefens,alitcr,quando eft abfens.
^Conftitutaigiturdefinitione.proximum eft 5^еп??л!"
vt diftribuamus genera,& fpecies concupifeerr
tiae.Diftribuitur itaq; concupifcentia,quod alia
•b.wf I.' vt
fit fpiritus,ajia carnis.Nam fpiritus concupifeit liiMj ■ '"4
aduerfus carné,&caro aduerfus fpiritú. Conçu
pifecntia fpiritus,perfcquitur bona fpiritus, &
animijeoncupifeentia carnis,pcrfequitur bona
corpqriscaduca,& incerra. Rurfus, alia eft na-
turalis,alia prêter naturam.N3turalis cft eorum
bonorú,quaj pertinét ad necefiitates vitas tuen
di,ac propagandsr.cuiufmodi fimt, cibus , po*
tus,potio mcdirina,ignis,tedú,indumétü : qui
appetitus,potiùfdiciturconcupifcentia, quàm
cupiditas : in quibus rebus appetendis impetu
rapitur animus, tácito natura: ftimulo incitai,
tus,& commótus.Nó naturalis eft,cùm excogi
tatur,& apprehenditur aliquid vt conueniés, Se
conducibile, praeter id quod natura requirit, vt
cibus apte apparatus, vinû in por ion cm, Inn л, &
linütextújtum voluptates,& delicise;confingi+
musetiam nos,multa,& innumerabilia,vt nobi
litaté,dccus,famá,dignitatem,opes, groriaro;&
Ьагс omnia nó folum numero,fed ingenti moJ
le ac magnitudine adauximus : vnde examen
crupit cupiditatum.fine termin'Ovllo,ac modo; 6l»oaio:''j
vt mérito dicat Plinius II. Nulli animátiú libi-i
dinécííe rerúomrmimm?ioré,quámhominiv .\Vi .1
cinnalioqüipaucifsimisindigeat.Ue haccócu*-
piíiétia nó naturaü dicit S.Tkquod eft infini ' $. Thorn.'
ta,& fine terminóla fequiturrationem,que in
infinitú procederé poteft.Pra:icrea,c0cupifcen;
Ce j tia alia
f
 410 F; В. Medina:
m alia eil mcdierura , alia finis. Mcdiorum
concupifcentia,finita eft; nam fecundura earn
' menfuram appewntur, qua; fini conuenit; fi
nis verá concupifcentia , infinita eft; nam fani-
tatemquifquc appétit fine termino , ncque in
Dobian« hacappetitione modum adhibet vllum. *[Scd
Obicftio. bine nafcitur non parua du bi tatio : Nam con
cupifcentia finis , eft naturalisât concupifcen
tia naturalis , infinita non eft, it vera fun t quae
in his arriculis docuit D. Thorn. Ergo conçu»
«- '• • pifcentia finis, non eft infinita, aut naturalis
Caie« non eft. V t hanc dubi tat ionem explicet. Caiet.
producir non nulla , qua: explicationis indiga
funt. In prim is docet , dupliciter poffe intelli-
gi coneupifeentiam e(Te infinitara, velex par
te adus^vel ex parte obieâi. Ex parte adus
poffet effe infini ta, vel intcniiuè,vel fecundum
fuccefsionem : & quidem in prxfcntia non
quatritur de infinita concupifcentia ex parte
■'•^ actus -, nam hxc infinita concupifcentia, com
munis eft etiam naturalibus. Ex parte autem
obiedi effet infinita, fi haberet obiedum in
finitum , vel fecundum perfedioncm, vel fe
cundum numerum ; & in hoc fenfu quxrirur,
num concupifcentia fit infinita, »flllud etiam
notare oportet ex Domino Caietan. quód du-
b.Tboni. plex ratio infinitatis concupifcentia? à D.Tho.
Duplexem dimonftrata , duplicem caufam infinuat in
* ° obieâo concupifcibili; altera, quae fe tenet ex
pifccQtú-. parte concupifcentia;; altera, quae fe tenet ex
parte concupiti. Et ex parte concupifeentix
duplex caufa deiignata eft; difpolitio natura;,
& difpofitio rationis , ex differentia inter na
tu ram , & rationem : quia natura determinate
eft ad certura , ratio in infinitum procedit , &
lie obiedum correfpondens rationi, infinita-
tcm compacitur , qucmadmodum ratio appre-
henderc poteft, vt conducibill, & bonum, in
finitum honorem,infinitas diuitias , & fimilia.
Ex parte vero concupiti, duplexed obiedum
przdeclaratum , videlicet finis , & id quod eft
ad finem : & ex coram differentia , redditur
ratio infinitatis concupifcentia? , quae fcqui-
tur rationem. Exeo cnim quod id, quod eft
ad fincm,dcbet efle commenfuratum fi ni,om-
ne concupitum propter finem, eft finitum ; ac
per hoc omne naturaliter concupitum, eft fi ni-
tum,quia propter naturam,vt finem. De finis
P .Thom. verô concupifcentia fie définit D* Thom.vt di
Qupmodo cat, quód finis fine menfura appetitur ; addit
appetatur jnfUper f qUocj cum rat¡0 ¿e eo qUQj cft aj flv
nem,ficiat finem,confequens eft,quôd conçu-
pifcentia ntionalis fit quandoqueinfiniti. Sed
.«,...■£ : .: aliter eft infinita cócupifcentia,cum quis appe*
tit honorem in finitum,& cum quis appétit ho
norem vtfiné:primo cnim modo infinitas eft
ExpoCin Prim.Secun.
veluti pars reí appctitx ; in fecundo modo с ft
veluti quidam modus, quo res terminât appe-
titú;nam cum res appetitur vt finis , appetitur
fine méfura,fine determinatione , aut termino.
•çHis explicatis,& cóftitutis , ad dubitationem Ad ¿ubiü
propofitam refpondet Caieta. quôd concupi- «fponác-
feentia naturalis tendit in aliquid dupliciter,
feilicet vt apprehenfum,& vt inditum à natu-
ra.certè hirundo appétit apprehenfam paleam,
vt bonum vtile ad nidum; appétit vero bonum
dclcdabilc in eibo , Sc generatione , propter
fc,& vt finem. Ex quo confequens eft , quód ' '
confiderando bonum deledabilc propter fe,
tendat in finem, fed non totaliter exercentem
rationé finis,que omne bonum quod apprehé
dit,fubordinat naturx, vt fini; & proptereà con
cupifeentia naturalis infinita non eft ; concupi-
feit enim bonum deledabile , vt finis natura
lis concupifcentia; , modificatum tarnen com-
menfuratione ad naturam , & fubordinatum
fini indito,qui eft natura.propter quod concu
pifcentia naturalis ipfius dcledabilis fatiarur.
Concupifcentia vero qux fcquitur rationem,
& i ntcllcdum , infatiabilis eft , vt patct in per-
fonisdeditis Veneréis. %Ex his documentas, Ad arguai
ad argumentum fie refpondeat Theologus, tttm*
vtdkat,quod concupifcentia finis,qux fequi-
tur rationem, non eft naturalis, qui i поп fcqui
tur in ftindum, Sc impetum natura;; fed eftra-
tionalis , quia fequitur rationem concupifcen
tia autem qux fcquitur rationem ,dirigitur à
ratione,qux poteft procederé in infinitum: ex
eo cnim quod involuptatc conftituit quis fi-
nem,voluptas non commenfuratur ilfius ratio
ni, vt appetibile , fed vtinfinitè appetibile, vt
patet.Eft igitur di (crimen inter obiedum con
cupifeentix naturalis, & eius, qua* fequitur ra
tionem; non quôd alterius finis , altcrius verá
id quod eft ad finem, obiedum fit, fed quod
concupifeentix, qux rationem fequitur , obie
dum eft finis, & habet totaliter rationem finis;
concupifcentia; vero naturalis obiedú eft finis»
non tarnen habet totalem rationem finis : tum,
quia habet modificationcm,&limitationem ex
natura; tum,quia ordinatur ad alium finem, in
ditum feilicet ad naturam.Haec Caietan. obfeu-
rifsimè ,qua2 egovix intelligere pofTum. Sed Autorii fo
breuiter compledar ego fententiam D.Thomí lacio,
cum dicit,cócupilcentiá nó naturalem, efTe in fi
nitá; naturalem vero finitátfenfus ci t, quôd ap-
petitusbonorú,qus funt neceffaria ad vita; có-
feraation¿,&propagarioncm,eftcócupifcentia
nat uralis,qux paucis, & défi n i t i s bonis determi
nata eft,acdefinita.Ca;tcrú appétit i o bonorú,
qux nos con hngi mus vt códuábiliaad finem
coQfequcn<fcmbmfiniu eft, & termiuú non ha
bet:
 Explicado Articülor. Quaeftionis.
bet; ficut ratio, & excogitado noftra, tcrmi-
num non habent : quod nunc fingimus eíTe
conducibilc, portea refutamus vt malum, &
nociuum,&in horas,& mométa examen erum
Îitdiuerfarum cogitationum ,& diuerforum
onorum , qux nos nobis con fingimus , ex
quo examen e,rumpit cupiditatum , fine mo
do, fine termino, fine menfura. Concupifcen-
tia vera finis dicitur infinita , non quód non
fit determinata à natura , fed quoniam appeti-
tur finis , fine terminojfinc modo,& menfura.
Itaque appétit homo fanitatem , & quidem
naturali appétitione ; ñeque enim ha?c appeti-
tio, ex noftra cogitatione,aut fiétione enafei-
tur; fed dicitur infinita appetitio, quia eft ap-
petitio finis , cuius proprietas eft, Vt appetatur
line termino : quod potifsimè verificatur de
fine vltimo omnium rcrum,qui eft Deus. Itaq;
noftra anima vfquead Deum cócupifeendum
fefe extendit , qui quoniam eft immenfus , fit,
vt cupiditas noftra ctiam infinita lit , ñeque
aliare expleri queat, prseterquam Deo ipfo;
ibi demum fiftit , & conquiefeit. Sed perga-
mus,vtexponamus varia cupiditatis genera,
& eiufdem proprietates defignemus. *jf Certè
cupiditatis obieftum , bonum , & conducibilc
eft ; & qua: res nobis conducibilior videtur,
vchemcntiùs concupifcitur,& diligentiùs con-»
feruatur. Sed in conducibilium exiftimatio-
ne variant hominum fententix : iuuenili ani
mo conduribilifsima videtur voluptas ; viro
decus ; aegro fanttas ; feni vi£his ; principi glo-
ria.Ex parte etiam fubie&i variant animi cupi-
ditates;calidi,acutas habent cupidi ta tes, vehe-
mentefque &quas celerrimè vellent explere,
fedmirabiles & varias; frigidi autem, paucio-
res, & fegnes, fed pertinaces , intenti in illarri
Vnam quam fibi delegenint. Qui fecuri funt,
concupifcentia rerum non follicitantur, velu-t
ti adolefcentes , & viri animofi , & ebrij, qui-
bus multus , Sc feruidus eft fanguis circa cor.
Adde etiam eos , qui necefsitatem non funt
experti; fed metusauget cupiditatem ; vnde
3ui metuunt ne défit, auidè qua?runr,& cufto-
iunt. Denique,quibus fanguis ad cor eft exi-
guus , & rârus , & tepidus , naturaliter hi anxij
funt, & folliciti ne délit, metu; & follicitudirft
premente cor; quofit,vtexleuifstma, Scpro-
fufifsimaiuuerita,nafcatur faepenumero icn¿
ctus perparca,& nimistenax: fobrij ,& auari,
liberales fiuntcùm mero incaliierunt. Praeter
hos omnes,qui quod cortcupieranr,nó abfque
magnislaboribus comparárunt^étiusid re-
tinent , veltimorefufcipiendi rurfus labores,
feu quod cum labore parta,chariora funt, quafi
ih3gno eropta;ficut induftrio mercatori pecu-
XXXI. 411
niajmatri filius,& nos Chrifto,qui redemit nos
vniuerfo fuo fanguine.Porro cupiditates acce-
perunt ex rebus nomina particularia , veluti ex
jere,auaritia;ex honore,ambitio-, ex guftu , gu*
la;ex venere,libido. Vniuerfas has coneupifeen
tias D.Ioan.paucifsimis verbis comprehendit, Ioan»
dicen sjOmne quod eil in mundo, aut eft con
cupifcentia carnis, aut concupifcentia oculorú,
au t fuperbia vitas.
CLVAESTIO XXXI.
De dele&atione, & habet
artículos oílo.
ARTIG. PR IM VS.
yVtrum dele&atiofit paßio.
S V M M A TEXTVS.
Onclufio affirmât. Nam Conciufo.
eft motus quidam in ani-
_ mali, confequens appre-
henlionerr)fenfus:& ficut cum res
naturales confequuntur fuas perfe
cciones naturales,quiefcunt,quauis
id nonfentiantjita ani m alia , quan-
do conftituunturineo,quod eisco-
uenitfecundum natura,idfentiunt,
&«x hoc ferifu caufatur quida mo-
tusanimœ in appetitu fenfitiuo: ta
lis motus deledatio dicitur,quae paf
fio eft; fit enim cum quadam tranf-
mutationecorporalijfiquidem hila
refcit cor,& dilatatur.
ARTIC. SECVNDVS.
fVtrumdetettatiofit in tempore.
^SVMMA TÉXTVS.
RimaConclufio. Dele- Prim.çsd.
chatio fecundum fe, non
eft in tempore ; quia in
bono adepio confiftir?
quod eftquafi terminus motus.
^"Secunda Conclufio. Deledatio secunda,
per accrdens, eft in tempore : nam
fiillud
 411 F;B.Medinae
fi illud bonum adeptú fubiacet tráf-
mutationi,talis delectatio peracci-
denseritintemporetquiain tempo
reeadicunturefle, quorum effe eft
fuccefsiuum ; & de eorum ratione
eft fuccefsio,vt motus,quies , locu
tion fimilia.Peraccidensvero id in
i tempore eft , de cuius ratione non
eftfuccefsiojfed tantùm alicui fuc-
cefsioiii fubiacet, ficuteífe homi-
nem , cíe fui ratione non habet fue -
cefsionem,cùm non fit motus, fed
terminus generationis ipfius : fed
quia humanum eífe fubiacet caufís
tranfmutabilibüs,fecúdum hoc ho-
minem in tempore eífe accidit : fic
de deleórátiortedecernendumeft.
T«ri* fTertia Conclufio* Quando bo
num adeptum omnino eft intranf-
mutabile,delectatio talis,necjue per
fe,neque per accidenseritin tempo
re,fiquidem nulla ratione fubiacet
tempori.
ARTIC. TERTIVS.
fVtrumgaudium differat à delefiatto*
ne.
SV M MA TEXTVS.
toneiufîo* I^Uä^i Onclufio eft affirmanSé
Sicutenim dictum eft de
concupifcentijs naturalis
bus, &r non naturalibus, quae à ratio
neproficifcuntur,ficde delectatio-
nibusdicendumjquia quaîdarrffunt
corporalesjcùm delectamurhis,que;
naturalitercôcupifcimusj&hefunt
comunes etiá brutis: alise vero funt
animales,quaerationé fequútur ;&
iftse gaudij nome fortiutur,quç bru
tisnon tribuütur jVndelatiûspatet
ExpoCin Prim.Secun.
dele&atio,quam gaudiumam quan
dofentitur aliqua delect atiofecun -
dum corpus,dequanon gaudemus
fccundumrationem,eft delectatio,
fed no eft gaudium:fed tarnen om-
negaudium eft delectatio , non ta
rne omnis delectatio , gaudium eft,
vtexdictis patet.
ARTIC. Q^VARTVS.
fVtrum aliquadeleflatioßt in appetitu
Jenßtiuo.
SV M MA TEXTVS.
Onclufio eft affirmás:Ná Conclus**
delectatio, qu e fequi tur ra
J tionem,eft in appetitu in-
telÍectiuo,qusdiciturgaudium:ná
ad apprehcnfionemnonfolumcó-
mouetur appetitus fenfitiuus per
applicationem ad aliquod particu-
lare,fedetiam voluntas ,in qua eft
gaudium.Hsec autem eft differentia
inter vtrumq; appetitum jtjuód de
lectado appetitus fenfibilis fit cum
aliqua corporali tranfmutationejde
lectatio verö appetitus intellectiui
nihil aliud eft,quám fimplex motus
voluntatis , qua* lie fumpta, eft in
Deoj&in Angelis.
ARTIC. QVINTVS.
ffPtrùm deleciationes intelligibilesfwt
mdioresfenftbilibus.
SVMMA TEXTVS.'
Rima Conclufio. De- Prim-tód.
lectationes intelligibi -
les, maiorcs funt ienfi-
bilibus , fi comparado,
fiat proutin earum actionibus de-
lectamur , videlicet in cognitione
intellectus , & in cognitione fen-
fus:
 Quaflion.XXXI.
fus:nam multo magis dcledaturho
mo de hoc quod cognofcit intelli-
gendo,quàm de hoc , quod cogno-
fcitfentiendo;quiaperfedioreftin-
telledualis cognitio,& magis refle-
diturintelledusfupraadUmfuurny
quàm fenfus,& eft etiam magis de-
ledabilis;qüia nullus eft qui no vel-
let magis carere vifu corporali, qui
intelleduali , eomodo,quobefti3^
velftulticarent. с n-.-.n .
^fSecunda Conclufio. Deledatio-'
nes fpiritualcs,fecundumfe, &fim-4
pliciter loquendo,funt maioresfen
fibilibus í nam fpirituale bonum,
maius eft, & magis dilcdum: quod
patet ; quia à maximis voluptati-
bus corporalibus abftinent homi-
nes,ne perdanthonorem,quoniam
eft bonum intelligibile , nobilior-
4ueeftcognitiointellediua,quám
íenfitiuajatqueintimior; cùmfen-
fitiua confiftat circa exteriora acci-
dentia,intelledus veröpenetret vf-
que ad rei cifentiam : е(Цис etiam
pcrfedior, quiacognitioni fenfiti*'
uae adiungiturmotus, quieftadus
imperfedus . Vnde deledationes
fenfibiIes,nonfunttotaefimul, fed
in eis aliquid pertranfijt, Sc aliquid
reftat confummandum, vt patet in
deledationeciborum, & venéreo -
rum. Sed deledationes intelligibi-
les funt totas fimul,& fine motu.Eft
etiam firmiorjquiacorporalis dele
datio cito deficit , & corrumpitur,
bona verö fpiritualia funt incorru-
ptibilia.
Teni«. ^[Tertia Conclufio. Deledationes
corporales,quo ad nos, funt magis
vehementes,propter tria:tum,quia
ArticuLVL' ^- 4ij?-
fenfibilia nobis magis nota j tum,'
quia deledatióneífen fi bil es femper '
funt cum aliqua trafmutatione cor-
porali;quod non contingit infpirir
tUalibus,nifi forte per quandam re-
dundantiam à fuperiori appetitu;
tum vltimo,quia deledationes cot-,
poralesappetuntur vt medicina: со
tra corporales moleftiàs, veldefe-
dus;quare contra triftitias aduenie
tesmagisaeeeptantur, quam fpiri-
tuales,qu2E non haben t triftitias e 0-
ART 1С. SEXT VSJ '
fQtu namfit potior inter deleSiationes
corporales ¡ . • . . . . »ñ:.Jt x '.о
# S V|M M A Т E X T¡ V Sf у л'
Rima Conclufio. Contin шда;
git deledatio fecundum
íe nfum,& propter Cogni
tionen!^ propter vtílita
tem: vnumquodque enim catenus
deledabile eft ,quatenus diligitur;
diligitur autem fenfus , & propter
cognitionem,5¿proptervtilitatem.
^Secunda Conclufio. Deledatio 1
fenfualis,quae eft fecundum cogni-
tionem,eft propria hominis,quate-
nushomoeft:ea autem quae eft pro
ptervtilitatem, communis eft om-
nibusbrutis. . .: i!
^[Tertia Conclufio* Deledatio , т«к
quae eft rationecognitionis , prouc
intelledui deferuitjinaior eft fecun
dum vifum,quàm fecundum alium
fenfum ; ficut & deledationes in-
telligibiles,funt potiores ieniibili-
bus. *! .. V ...ivL.
Quarta
 4»4 F» В- Medinae f ■ ■' .
Quirn. С Quarta Çonclufio. Delecbtio
fcn{u4,quae clt ratione vtilitatis,ma
ximadelcctatiocft fecundum tadú:
quiavnlitasfcnfibilium attcnditur
iecundu m ordincm ad conferuatio
ncm natura? animalis,ad quam pro-
pinqui us fc haben t fenfibilia ta&us:
vnde animah 3,qua? non habcnt de-
ledationcm fee u ndu m & afum,nifi
ration с vulgaris , non delcctantur
fecundum alias ienfus, nifi inordi--
ne ad ipfum ta&um ; idcoque non
gaudentcanesodoreleporum, fed
comeftione ;& leo non dcle&atur
vifu cerui,fed çomeftione. Deleâa-
tioigitur гайи s, eft maxima, fimpli-
citerjquia quod naturale eft, in vno
quoque eft potiisimu m.
ART 1С/ ÜEPTlMVS.
w ., ^ fVtrtm aliquaddeftatiQ ßt non natu-
S" V M M A T E X T V S.
Prim, cod* Rima Çonclufio. Natu
rales delccbtiones ho
minis dicipoffunt, quae
conueniunt hominife-
. . cundum rationalem naturamjvtde
le&ari in acbbus virtutum , & con-
templatíoneveritarisrquiafecundü
rationalem naturam,hamo infpe-
eieconftituitur, & hace eft propria
hominis natura,
se»*}*. ^"Secunda Çonclufio. Ea qua» per
tinent ad conferuationem corpo-
ris;vel fecundum fpeciem, vt vene-
reorum vfusjvel fecundum indiui-
duum,vt cibus& potus, & fi m ilia,
naturales caufant dele¿tationes,8e
aliquando non naturales.Dicuntur
ExpoCin Prim.Secun.
Caufare naturales dele<âationes,quâ
do funt commoda, & apta ad con
feruationem corporis. Etvocantur
naturales à natura , vt condiuiditur
rationi,fecundumid quod eft com
mune homini,&r alijs,praecipuèquç
nonobediuntrationnfed feire opor
tet,quod id,quod eft contra homi
nis naturam,vel quantum ad ratio-
nem , vel quantum ad corporis fu-
ftentationem , fit huic homini
conn atúrale, propter aliquam cor-
ruptionem natura: in eo exiftétem,
quae corruptio poteft efTe ex parte
corporis,(icut exaegritudine , vt in
febricitantibus , quibus dulcía , a-
mará videntur, &c contrá:& ex ma
la complexione , vtin his qui dele-
cbnturcomedere car ncs, tk fi miliar
& ex parte animas, vt in his , qui ex
confuetudine comedunt homines,
coeunt cum beftijs , aut cum ma-
ribus ; quia corrumpitur in aliquo
indiuiduo, aliquod principium na
turale fpeciei : vnde id quod eft
contra naturam fpeciei , per acci-
dens fit naturale huic indiuiduo; fi-
cut h uic aquae calide,calefacere,q uç
fecundum naturam propriaminfri
gidaret.
ARTIC. OCTAVVS.
yVtrum deleclatio poßit eße altert con
traria.
SVMMA TEXTVS.
Onclufio eft affirmans: conciuß«:
proportionaturenimde
leebtio quieti corpo-
rum naturalium. Sunt
autem
 Explicado QuäeiUonis.
a ütem contraria:* quietes , in con-
trarijsterminisj videlicet ea quae
furfum eft , & ea quae eft deorfum.
Quod tamen in bono virtutis efle
non poteftj quia bonum virtutis
non capitur , nifí per conuenien-
tiam adaliquid vnum; in alijs nihil
#prohibet duo bona efle contraria,
vt calidum, bonum eft igni,& frigi-
dum,aqua% J debet accipi fecundum quod eft in via , fed
EXPLICATIO Q_V AE S T Î O íí í Sé"
Niuerfâm explicationém Queftio-
nis in partes quatuor diftribuo:Nam
prim urn,quid fit deleftatio,fiue vo-
Iuptas,demonftrabo : deindeverô,
in quo fubiefto conftitUatur , oftendam : ad
hie, quomodo différât à gaudio,Iztitia,iubila-
tione , perquiram: ad vltimum , decompara-
tione deledationumfpiritualiüm, & fenfibiliú
inueftigabo. ;
Deleftatio 'ÇQuod igiturad primum attinet, fcire opor»
quid, tet,minimè fatileefle delcftationis dcfinitio-
■ лет inuenire : Quidam enim fie definiunt dc-
leftationem. Deleftatio , inquiunt , eft quics,
feu acquiefcentiá in bono fibi congruenti. Ve
rum hay: defihitio , exacta non eft : nam lápis,
ignifquc,& caetera; res inanima;, quiefeunt in
fuis loci s conuenientibus : at res inanima: non
dcleftantur :quies itaq'uc latiùs patet , quàm
dcleftatioromnis enim deleftatio eft quies , at
Cicer» non omni^quieseft deleftatio. Cicero varijs
modis définit deleftationem , fiue volupta-
tem. Voluptas eft qua; füauitate aliqua natu-
ram ipfam mouct , & cum iucunditate quadam
percipiturfenfibus.&alioin locó.Voluptas eft
cùm percipitur ea , qua; fenfum aliquem то-
Heat, iueunditas. & alibi. Voluptas eftiucun-
Ari&a* ' dus motus in fenfu. Ariftotela. rhetor, capitu
lo décimo, fie définit delectation em ; Eft qui»
dam motus anima; , & conftitutio , fimul tota,
& fçnfibilis, in naturam exiftentem : quam de-
D.Tbom. fînitionemcxplicatoptimè Diuus Thomasin
articulo primo dicens. Sicut contingitin natu«
ralibus aliqua-confequifuas perfecciones natu
rales, ita hoc contingit in animalibus:& quâm-
uis moueri ad perfeftionem, non fit totum fi-
mul,tamcn confequi naturalem perfeftionem
eft totum fimul. Ha*c autem eft differentia in*
terres naturales, & animalia; quôd aliae res na
turales, quando conftit uun t ur i n eo,quod con-
XXXI. 4'S
uenit eis fecundum naturam fuam , hoc non
fentiunt , fed animalia hoc fentiunt, & ex ifto
fibnfu caufatur quidam motus in anima in
appetitu fenfitiuo , & ifte motus eft delefta-
tio. His igitur principijs ftatutis , explicatur
definitio Ariftotelza. Nam in eo quod dici-
tur , deleftationem effe motum anima; ; de-
claratur genus deleftationis : eft enim pafsio,
fiue motus anima; t cum vero dicitur, & con
ftitutio in exiftentem naturam ; fignificatur
caufa deleftationis, feilicet praefentia conna-
turalis boni. Per hoc autem quod dicitur, fi
mul tota ; defignatur , quod conftitutio non
prout eft in 'termino motus , prout iam bo-. .i- Дцд
num connaturale eftadeptum. Non enim de
leftatio eft gencratio , prout 'Plate exiftima- Platoi
uit, fed magis confiftit quando iam bonum
eft adeptum, vt docet Ariftotel.7.. Ethicor.ca - 4*Щ
pit.n. & libro dacimo. capitulo tertio. Per id
autem quod dicitur , fenfibilis ; excluduntur
perfecciones rerum infenfibilium quarum ade-
ptiones non caufant deleâationem. Ha?cD.
Thorn, in explicationém definitionis Arifto-
telicz. %Scd contra hanc défini tioncm obij- ОЫеШов
citur , in hunc modum. Nam Ariftot.io.Ethi-
cor. capitulo quarto, vbi diftmftè, & exqui-
fitè inueftigat definitionem deleftationis, de-
monftrat mukisargumentis,quod deleftatio
non fit motus; & tandem conftituit definitio
-. -J
nem deleftario nis. Deleftatio , i n quit, fiue vo
luptas , eft operationis perfeftio , non ficut
habims, qui intraneus eft, & forma, & prin-
cipium operationis , fed veluti finis,qui ex o*
perationc proficifcitur, ficut decor ex iuuen*
tute. Vnde Ariftotel. fcribit , deleftationem
efficcre operationem humanam perfeftam Л n»
deetiam proficifci ait, quod homines perfi>
ôifsimè operen tur ea opera, in quibus dele*
ftantur. Ex quibus confequens eft, quod de- ; :;
leftatio non fit motus. Propter hoc argument
turn quidam dicunt , definitionem illam in lio
brisRhetoricorum politarn , non efle Arifto«
telseam, fed Platonicam,eamque fecutum fuif-
le Ariftotelcm eoin loco, quoniam eratfamo-
fa , & in ore omnium peruagata ; quam argua
mentis fubuertercnon erat inftitutum Ariftot.
in libris Rhetoricorum , impugnauit tamen
in libris Ethicorum vbi fuprà. Sed non eft ne-
cefle propter argumentum leue, definitionem
illam reprobare, quod facillimam habet fokt-
tionem.
qrDicendum nam'quc eft , quod in animaK Solution
•duplex motus confidérari poteftjvnus, fecun»
dum intcrftionem finis,qui pcrtinet ad appett*
toift;alterjlecúdum executioilem , qui pertinet
ad
 4i6 F.B.Medina:
ad extcriorem Operationen). Licet ergo in со
qui iara confc quutus eft bonum, in quo dcle-
datur, ce Oet motus execution is, quo tendit in
finem,non tamen cciTat motus appctitiuae parJ
tis , que ficut priùs delidcrabat non habitum,
itapofteàdekdatur in habito. Et licèt dele-
dado lit quies quidam appetitus , confidcra-
ta preientii boni deledands , quod appetis
tuifatisfack , tarnen adauc remanet immuta-
tio appetitus, ab a ppetibili , ratione cuius de
ledatio, motus quidam eft, & rit cum quadam
corporali tranfmutadone. Exhispatct, quo-
modo deledatio fit motus , & non fit motus,
& quomodo lit perfedio opcrationis. Sed &
aliam definitionem pofuit Ariftot.io.Ethi.cj.
Deledatio , eft operatio non impedita : que
definido hunc habet fenfum : Delectado, eft
perfedio opcrationis non impedita;. Vel dc-
Jl ' •"• ledatio eft pafsio qua; fequitur ex operatio«
se non impedira.l taque cum dicitur, deleda-
do eft operatio non impedita. non eft predi
cado per cflentiam, fed per caufam ; quemad»
modum dicimus eclypiim lunx cflc interpo-
fitionem terrae , inter Solem & Lunam ; hoc
■•• " . eft , Eclyplis caufaturex interpofitione terras
inter Solem & Lunam. Vt igitur in pauca ver
ba definitionem dcledationis comprehends-
Definido mus,fic dchnitur deledatio. ЩDeledatio , eft
dcleâatio- quies in bono congruentiiam adepto ^fcnli-
c "• bilis , id fcft « qua; fenfu pcrcipitur : quod alijs
Cicer. verbis dixit Cicero: iucundus motus in fenfu.
Itaque ad dclcdationem ifts condiciones re-
quiruntur. In primis,coniundio,& adepdo
bonicongruentis, vel quod cxiftimetur con*
iundum , fiue adeptum. Saepeenim admonui,
ad eftedus, & animz noftrs pafsiones non
referre rem ita eflc,necne, modo eflc exiftimc-
tur. Quidam en i m fol л phan tafia; adione id со
fcquuntur, vt in maximis fibi bonis videantur
Horadas. vcrfari:ficut ille apud Horatium.
Hdtti ignobilis, krgit
Qmfecreiebät miros 4udireTragadost
1» vacuo folus fef[or,pUuforc¡i theatro.
Nota eft fabula.Dein dc cxigitur, quod bonum
adeptum fit congruens : congruentiam verô
inuenire fine proportionc non poffumus.
Itaque debet efle propbrtio , & congruentia
inter facultatcm anima; , & obiectumjvt quas-
dam fit quafi fimilitudo inter ilia; turn , ne no-
tabiliter fit maius,quod adfert deledationem
nequc notabiliter minus, quàm ci vis quae re-
cipit voluptatAm . Ideo mcdiocris lux gratior
eftoculis,quJfhingens,& fubobfeurafunt gra
tiora hcberi*^ifui : eundern in modum de fo-
nis;qu6 fit,vt notis carminibus voluptatem po
dus capiamus,quàm ignotisjalijs auribusijdem
Expof.in Prim.Secun.
fonivafti funt,alijs moderad. Requiriturpr*-
tcrea ad deledationem , vt cognofcatur , rum
bonum adeptum , tum eius congruitas , tum
verô eius adept io; nam fi haec latent , deleda-
tio non caufatur. Vltimô requiritur immuta-
tio appetitus, cum quadam fuauitate , qua; eft
delcdationis cflcntia. Et dc definitione dele-
dationis ha»c hadenus. Щ Proximum eft vt 0."°^ ffc
txplicemus , in quo fubiedo deledatio animi ,¡]*^|"
noftri confiftat. Certc deledatio , & voluptas, Ацщ, ~
in appedtu fedem habent:appctitus enim ver-*%
fatur circa bonum ; voluptas autem , & dele
datio, maximè circa bonum verfantur , & ex
boni confecutione caufantur : ergo deleda
tio, & voluptas,in appetitu confiftunr. Sed du
plex eft appeôus; intcllediuus, &fcnliduus:
illc , gaudet de bonis fecundum rationcm , Sc
intelledum apprchenlis ; ifte , dc rebus que
fenfu pcrcipiuntur. Inter quos eft etiam alia
euidentior differentia, quod deledatio appe
titus fenfibilis eft cum aliqua tranfmutatione
corporali ; dilatatur cnim , & exagitatur cor
cum hilarefcit,& cùm repentè deledatio con-
tingit prster opinionem , vel expedationem
hoftram,cxagitatur & dilatatur,adeo, vt et i л m
mors interdum confequatur , veluti in illis
mulieribus bello fecundo Púnico , que cum
filios fuos, quorum effet mors n uno ata , rt-
pentè yiuos afpcxiÛent , с x an i mata; funt: cele- ,
nùfque ex ingenti deledadonc expirauerit
quis , quàm ex immodica aegritudine. Cxte- •
rum deledatio voluntatis nihil aliud cil, quam
fimplcx motus voluntatis, quo hilarefcit ani
mus. %Scd cx hoc quaeftio nafcitur non par- Vtrùm Je«
ua; Vtrùm deledatio, & triftitia in volúntate, leâmo yo
pafsiones fint,an operariones. Scot.in.3.fen- 'u°""5 »*
tendaram.diftin.n.cx propofito »obareni.i- pJ
tur, quod deledano, & triftitia animi , non jcolu*.
funt operationes voluntatis , fed pafsiones:
ponit enim hie autor in volúntate, tum ope
rationes, vt amor, odium; turn pafsiones, vt
deledatio,triftitia:operariones dicit eíTe libe
ras ; pafsiones naturales eue docer. Cuius opi
nions haec funt argumenta, f Primum;Si tri- Prim.irgu^
ftitia eft operatio voluntatis , aut eft v elle ; aut
nolle : fed non eft velle, vt patet: neque. nolle,
quia Deus, & bead , poflunt nolle , attriihri
non poflunt. füeindc. Summe noléte aliquid Secundum.'
Petro cue ni re , fiilludcueniat,trifiabitur;atin
со non fit aliqua operatio , quia iam ponitur
quôd fummè noluit. ^Tertio. Operario c't Tcrtium.
immediate in poteftate voluntatis & domi
nio, vt patet dc volitione, & nolitione: triftari
autem noncft in poteftate voluntatis, dim id
quodnolumus,aduenit. Щ Den i que. Operario Quarcum.
voluntatis, eft à volúntate л Sí in volúntate:
^ triftitia
 Ëxpiicatîô Quseffiönis. X XXL
Уш autem eft quidem in volúntate , fed nó
à volúntate; eft enim de his,qus nobis nolcnti
bus accidünt. %Ad cxpolitioné huius difficul-
PHm. C5c. tatis eft prima códufio.Tam deledatio , quam
Delectado triftitia voluntatis,eft à voluntate,& in volüta-
*°иС«иг1* teJnant omms motus voluntatis , eft ab intclle-
«olttnute. &u proponente bonum , & à volúntate exer-
centc,& pfofequente, fiue refutante:crgo om-
nis motus voluntatis,caufatur à voluntatejquo
ad exercitiura;& ab intelledu, quo ad fpecifica
tioncm , fiue apprehcnllonem. Delcdatio igi-
tur,& triftitia,cùm fint animi motus, fecüdum
appetitum intçlléâiuum,à vol ú täte Amt, & in
volúntate; funtenim adus immanentes. Hoc
ipfumconfirmatur. Nam voluntas eft indina
do,& appetitus ad bonum propofitum per in-;
telleftum; ficut appetitus fcnfiuuüs eft inclina-
tio ad bonum propofitii per fenfum: ergo om-
nis motus voluntatisjcuiufmodi eft deledrario,
fiue triftitia,eft adus exercitus voluntatis circa
bonum apprehéfum per intdledu/n. Cerré in
de finit ion e deledationis probatum eft, quôd
vt in volúntate fequatur delectado , neceflum
" eft vt cognofcamr bonum adeptum , & eins
adeptio : ergo deleftatio eft adus voluntatis
exercitus, fequés intelledus apprehenfionem.
Seen. cócl. ^[Secunda conclufio. Ddcctatio, propriè Io-
Ueleftatio qUcndo,non eft velle,nectriftitia,nollc.Probt
proptiè nó tur flc> Nam fru¡ti0(vt ex ¿¡ais patet) eft adus
eft Teile.
diftindus contra velle j conftat autem quod
fruitio in voluntare, aut eft d de cht i o , aut eius
fpecies: & conii m ili ratione , triftitia diftingui-
tur à* nolle, fi propriè loquendum eft; nam lar
go vocftbulo,per velle,omnis acceptatio votun
tatis; & per nolle, omnis refutado fignificatur.
Auguft. Vnde Auguftinus decimoquarto de ciuitate
Dci,capit,ulo fexto dicit,quod lctitia nihil aliud
dt, quàm voluntas in eorum cófecutionc , quae
Ten. çôcl. volumus. Tertia conclufio.Tam deleâatio,
Deleftí rio quàm triftitia eft à volúntate, vt natura feu па
ев a voluta turaliter,ad eum modum , quo fuperiùs cft di-
tcvt natu ¿tum,quod aliqua operado voluntatis eft natu
ralis.vt velle beatitudinem , & amare Deûm in
patria,& fruitio Dei daré vifi,eft ctiám natura
lis. Probatur conclufio: quia non in poteftate
noftra eíTe videtur,triftari, vel deledari appre-
Quar.e5d. henfisdeledabmbus&triftabilibus.'Ç Quarta
conclufio. Ddeiftatio,& triftitia,habent magis
de ratione pafsionis,quàm amor, odhirave : ná
deledatio,& triftitia,femper videntur efle à vo
luntate,vt natura; odium vcrcV, &amor , mini
me: & ideo voluntas ad amorem , & odium fe
habet magis adiuè, quam ad triftitiam, vel de-
ledationem;& adamorem,& odium, cum do-
minio;ad deledationem, & triftitiam, fine do-
Quia^cScU minio.lfQuinta condufioJ)ele<äatio,& trifti'
4*7
tia voluntatis, propriè pafsiönes appellari non DelcAtf»
debentmam pafsio , fi propric loquendum cft voluntatis
(vt ex didis conftat ) femper fit cum tranfmu- propric paf
tatione corporali:at deledationes,fiuc triftitias fio поп eft.
voluntatis , non funt cùm tranfinùtationc cor-
fiorali,funt enim in anima feparata, & in ange-
is:ergo propriè pafsioncs non funt. ЩЦ Ad argu Soliir arg.
menta Scoti:ad primum dicendum* quôd trifti A<1 primât
tia, propriè neq; eft velle,ncq; nolle, fed opera
tio-voluntatisjContraría fruitioni: communiter
loquendd,eft nolle;non tarnen fequitur, quôd
pofsit efle in Deo;quia non eft omne nolle: nó
enim fe habent cóuertibiliter,fed ficut animal,
& hdmo.^fAd fecundum dicendü, quod fum- Adfecfidú.'
mè nolente Petro aliquideuenire, euenide eo,
triftabitur certè, refiiltantc ex cuêtu apprehen-
fo ih volútate nouo motu triftitiaî.Neq; incó-
uenit,communicando cum Scoto in abufu vor
cabuli,quöd cum fumma nolitione obiedi,ab-
folutèjvel futuri, adueniat alia nolitio eiufdem,
jam praefentis, fie enim caufat triftitiam ; aliter
enim mouet prçfens,aliter abfens obicdum,vt
didum eft.^fAdtertium dicito,e(Te negandum Adrertiam
quod omnis operatio voluntatis fit immediatè •> Л.
in poteftate voluntatis ; imo aliqua nunquam,
vt prima;aliqua mediáté,vt deledatio,medráte
fdlicet apprehenfioncjvelamore bbiedi.^Ad Adcjuafti!.
quartum dicendurn ,quod cum hoc,quod trifti
tia fit dc his,quae nobis nolentibus accidút, ftat
quod fit à volúntate, vt natura immediate : his
addo , quôd cùm adueniút ta quae nolcbamus,
triftitiam voluntarle fufdpimus, & in ea volun
tarie immorarnur. Atq; fic explicataquzftione
fecunda, ad tèrtiam veniamus , in qua de difte*
rentia inter dcledationem,gaudium, laetitiam,
agebatur. Щ Sane delcdatio, & gaudium in hoc Quomodo
differunt ; quôd dcledatio fequitur quamcun- ¿ ifferît, de
que cognitionem ; gaudium vero fequitur co- leâatfo,
gnitionem intdleitualem. Vnde gaudium eft gaudium, & lanicia*
aftectio appetitus intelledualis inearum rerú
confecut ion e,quas volumus. £x quo fequitur,
quod delcctat io latiùs pateat , quam gaudium;
omne enim gaudium eft deledat io, at non om
nis delectado gaudium. Veruntamen inter gau
drum,& letitiaii), fecundum nominum propria
fignificationem,hoc dirfert, quôd gaudium eft
attcdio anim i,dum ad men fu ram rationis cxhi
taratur,& i ucundatur:la?titia vero, cùm ka rao-
uetur animiiSjVt extcriús,praecipu¿ in vului,im
modicè appareat , & egrediatur. Vnde Stoici, Scoicfa
qui omnes animi pafsiones , vt noxias , retjeic-
bant, gaudium permtttebant viro fapienti;lxti-
tiam verô in virû fapientem cadcre omnino nc
gabát.Vndc Cicero quarta Tufculanarû. Cùm Cicero«
ratione,inquit,animus mouctur,placidè,atque
conftanter, tunc gaudium didtur'; cùm autem
Dd ina~
 4i8 F.B. Medinae
inanitcr , & effufc- exultât , tunc lactitia nun-
AlUfentct. cupatur.Sed & alij viri bencdocti dicunt, dc
lecbtioncm , & lititiamin hocdifcriminari;
quod laetitia eft vcluti primus aducntantis bo
ni motus,poft ilium autcm , cum refeditani-
mus,cV boho libi congruenti fruitur,& acquic-
feit, delectado , fine voluptas eft. Scd quid-
quid fit de hac vocabulorum differentia, cer-
tum fit , & exploratum , quôd haec differentia
nonfcruarurindiuinisliteris:illa cnim exube-
^ , rantia gaudij in patria1 ccclefti , nunc appcllatur
* litiria,nuncdcleflatio. Dicitureñim in Pfal-
, mo.Delccbtiones in dcxtcra tua , vfque in fi-
nem,&inalio Pfalmo.Adimplebis me lartitia
cum vultu tuo.Hxc de tenia quaeftione dixif«
fe fufficianr.
Qnatnimi ^Adquartam progrediamur; cuius cxplicatio
iorfit dele }n dunbus,aut tribus afíertionibus confiait.
Prim°cód ^P"ma conclufio.Delccbtioncs , qui
ПШ,СОС ' appctitu intellecriuo , fecundum fe funt funt
majoin
res,öc fuauiorcs,quàm quae funt in appetitu ferl
Pfabiit. fitiuo;vndcdiciturin Pfalmoii8. Quam dul
cía faucibus meis cloquia tua , fuper mel ori
Jlriib mco.& Ariftoteles dicit décimo ethicorum câ
pirulo fcptimo, quod maxima dekebtio eft;
quse eft fecundum operarionem fapientis: &
in facro libro Sapientis,de iucunditatc , & fua-
nitate fapientia; mirifica dicuntur,capitulo fex-
Sapif. 6. 7. to,feptimo, & octauo. %Ъх probatur rationc
* 8. cuidentifsima.Nam ad delcctationem tria erf-
Probitar guntur.fcilicct bonum coniun&um , & id , cui
conclu, га- О * . - ai - râ
íione. ' coniungitur,&coniuncho vtriuíque, quae rc-
quiritcognitionem ; vtad delcctationem gu-
ftus requiritur cibus dclectabilis , & guftus be
ne difpofitus,atquc adeo coniunétio vtriufque
cum cognitionc:fi cnim res delectabilis coniun
gerctur guftui dormicntis,non fequeretur dc-
leCtatiojquianon cíTet cognitio. At verô bo-
nú fpirituale,ex cuius adeptionciucundaturvo
luntas , êft preftantius omnibus bonis fenfibi-
libus,& eft magis dileéhim; cuius indicium eft,
quod homines, vel perditi , nónunquam abfti-
nent à maximis voluptatibus coфoris, propter
honorem, qui eft bonum intelligibile. Ilur-
fus,pars inteUcc"tiua , cui fit coniunctio , perfc-
¿tioreft , & nobilior , quam fit pars fenfiti-
«Ш; atque adeó operario , quam fequirur dcle-
£tatio,nobilior eft in parte intcllcctiua , quàm
in parte fenfitiua. Similiter coniunctio vtriuf
que inrimiorcft,perfe<5tior,& firmior,quàm in
pane fenfitiua. Intimior quidem, quia fenfus
perfiftit circa accidétia externa,intellectus ve
ro penetrat vfque ad rei effentiam, & vfque ad
medullam cedri. Item perfeftior eft.quoniam
coniunérioni fenfitiua; admifectur motus , qui
eft imperfedus.Item eft firmior:nam bona de-
Expof.în Prim.Secun.
le£tabilia,funt bona corruptibilia , & cito defi-
cmtjbona vero fpiritualia,(empiterna,& perpe
tua.Cerrèvclcxhocdcmonftratur , quàm te
nuis^ caduca fit delcétatio fenfualis; nam du
rât tantùm per inftans,& fubitaeftmó enimcft
in teiripore.vt dictum eft artic.z.Delectatio ve
fôfpiritus,defc perpetua eft. Et confirmatur. Confie.^
Nam iudicium dercbus,debet fumi ex decreto
fapientum-.fcd voxilla eft viri fapientis,& iufii; '
Melior eft dicsvna in atrijs tuis,l«per miHia.ac
illajRcnuit confolari anima rhéa, mcmor fui'
Dci,& dclcftatus fum. Quôd (i haec non videá
tur vera hominibus carnalibu^nó cftmirandúi
nam homines carnales non fufeipiunt delecta-
tiones fpiritualcs,ncc guflár quàm fuauis fit fpi-
ritus Dominjrfed laucntur peccatores , & múdi'
fiant,auferát malum cogitarionum fuarií,quie-
fcant agerc pcruerfc,& âifcantbcneagcr^&ve»
niant,& arguant nos , nifi ca quar diximus ver*
efle comprobaucrintreertè narrant iniquifabu-
lationes,& delcctationem fuas,fed nó vt lex Do
mini Dei noftri.^fSccundacondufio.Delcch- Secí.cócL
tiones fenfus,quo ad nos,vchcmenriùs mouérl ^'Т^*
Primo, quoniam bona dclcctabilia funtnobi* уС^етео.
magis cognita,nobifcum crcfcunt,nobifcú DU tías DOimo
triuntur, & coalefcunt.Secundô,quoniam ргге uent.
miu boni dclcétabiliSjContinuôguftatur, & ob
ieétum praefens magis mouct.Tertiô,qupniam
homines indigemus delcftationibus, tanqunm
medicinis,côtratriftitias,&diuerfos mecróres.
Cúigirurplurcshomines nópofsintpertinge-
re adaelcétationesfpiritualcsjcleclinantad de-
ledationescarnales. Quartôjhomines mortales
ínchoamus noftram perfeérioncm à bono fen-
fus,& confummamus illam in bono fpiritus: &
cùm fint plures inchoantes, quá confummátes, - 4
plurcs funt qui dele&ationes fenfus fedantur.
^[Tercia conclufio.PlatOjôc vniucrfi phtlofo- TertUeS«;
phijtum ethnici.tum Chriftiani , efeá omnium PUco.
malorü.voluptatem fenfus appellant.De qua re
fenrétias philofophorum in medium produc¿-
rclubct.Senecainquacft.fic feuerifsimè pronú Seneca.. •
ciat.Pleriq; etiam nunc ex hominibus ira volu-
ptatis imaginem concipiunt, vt illam in folio
itatuant regio.veluti humanarum plané regina
rcrum.Quod vero ferédum minus eft, virtutes
ei fubijefunt, vt fámulas; nutum quoque, ne
quidindignationi defit,obferuantes,- vt è vefti-
gio , quidquid vifum illi fuerit , exequantur,
tanquam illud demum productio hominis fpe
âetjVtcibum, potumque, dclectamentis im-
plicitus,percolat. Ha<ftenus Scncca. Anrifthc- Antiftben.
nes aiebat libro feptimo apophthegm. tertio,in
fanire fe malle,quàm voluptariè deliniri : & re-
ctèillc quidem. Nam libro decimoquinto apud
Siliumltalicumlegimusj .
 Explicatio QusefHonis. XXXL
Qwppenccira Deùm tant н,нес tela,nec hoftes.
' Quantumf3Í4 noces animis dlipfavoluptas.
hbrietas tibifid* comesytibi limber «tris
circum tefempervolitans infamia permis.
Ariftor." Ariftotcles;Voluptatum initia obíiuioni man
dada funt,& foli cxitus memorandi , pœnitétia
Prou.ij. pleni.Cuicpnfonatillud Prouerbiorum. 25.
Ne intue'aris vinum cùm flauefcit ', cum fplen-
duerit in vitro color éiusnngredkur blâdè , fed
in nouifsimp mordebit vt coluber,& ficut rc-
gulus venena diffundet: loquitur devolupta-
Arlft. te per vinum tignrficata. Idem Ariftotelcs pri
mo ethicorum capitulo "primo fcribitjVita vo-
Socrates. luptuofa, eft vita pecudum. Socrates dicebar,
eos.qiii fe ad contmentiam,& frugalitatcm ex-
ercuiflent, & longé plus habere völuptatis , &
minus doloris,quam qui fummacura vndique
pararenr obledamenta : quod vohjptates in-
temperantium,propter animi fibi male confeij
cruciatum,propter infamiam, ac paupertatem,
frequenter ipfi etiam corpori plus aifcrant mo-
lcftiae,quàm deleâationis. Contra verô , quae
funt optima, cadem funtiucundifsima, fi quis
afluefcat. Aiebat etiam eíTe turpe , fi quis fua
fponte feruiens voluptatibus , talem fefaceret,
qualcs nemo domi fua? vellet habere fcruos.
Talibus autem nullam falutis Ipem reliquam eT
fe,nifi pro eis Deps comprecarentur alij,vt bo.
nos dominos nan fei fei poíTcnt , quando pror-
fusdecretum erat feruire. Exiftimabat enim,
nullos fœdiorern,miferioremque feruire ferui-
tutem,quàm qui, & animo , & corpore ferui-
rent voluptatibusdibro tertio apoph. ocbuo &
nono. Idem,со dic,quo bibiturus efTet vene-
num, cum detracts compedibus ex fricbi fen-
fiífet voluptatem, dicebat amicis; quàm miré
hoc natura comparatum eft, vt ha: du«e res fefe
inuicem comitentur, voluptas, ac dolor ; nili
enim praecefsiflct moleftia,non fentirem hanc
voluptatem. Apoph. libro tertio , idem ad-
«monebatjVoluptates non aliter, quam fyrenas
effe praetereundas,ci,qui properat vt virtutem,
velutiprimam confpiciat : allufit ad Vlyflcm,
qui cera obturatis au ribas praeternauigauit fy
Diog. renas , vt Ithacae fumum fubíilientem cerne-
ret. Apoph. nono Diogenes aiebat , quod qui
feopum non attingunt, ni vulgô, *™%\Ъ id eft,
fruftrari dicuntunatipfe negabat illoe fruftra-
ri,qui aberrarent ab fcopo , fed eos , qui curas
fuas ad V oluptates, velu t ad feopû dirigèrent: ná
ab his petuntbcatitudincm,cum percas deue-
niantinfummam miferiam. De hoc fcribitiir
libro tertio apophtheg. nonagefimoièxto poft
Alexand* primum centenarium apophthegm. Alexan
der Darij Regiam ingreflus, cùm vidcret fub-
lim'e cubkulum,& in eo ftratum, menfas , саг-
4191
teraque omnia mirifico ornatu inftrucb;Hoc-
cine,inquit,erat impcrare?fentiens non eíTe re-
gium habitum.delicijs indulgere. Idem ledum
ingrciTus,excufsis accurate pallijs, dkcrefole- ;..„ ■
bat;Nunquid hîc delicatum,aut fuperfluú mar
ter addidit&dco abhorrebat à mulicbribus de-
licijs.Apoph^qumquagefimoprimOj&quinqua .;;.«:V ,
gefimo fecundo, libro.4.folio.247.pag.fecun-
aa.Hieronyraús libro fecíndo contra ïoui ni л- Hieren.
num,tomo tertío/olio 54.6e 35.Horatius irri- Horat.
det appctitum ciborum , qui confumpti relin-
quunt pecnitentiam. .
Sperncvoluptatest nocet empta dolore voluptad.
Et cum inamcenifsimoagroinmorfum volu-
ptuoforum hominum fe pinguem,crafliimque .* ••и... :
defcriberet,lulk his verfibus; г. z\
Me pingucmt? nitidum bene curatл cute vifeSi
Cm videre voles ipicuride grege poraim. \
qSolon,vnusdc feptcm fapientibus,dixit, vo- Solon,
luptatem fuge ; ipfa namque poftremö dolo- ^ ;
remparit. Et vide fi nonhaec fentcntia cum
Proucrbio Salomon is conueniat ,qui dick de Salomon.
vino,velmagis de voluptatc,per.vinum figni»
ficata; Ingreditur. blande , & in fine mordet
vt coluber. Periander, exeodem numero, volu Periander,
ptates mortales efle dicebat, veritatcm autem '-'•»» a ;
seternam. Epiótctus; Nil,inquit, vilius,quàm Epiäcttis.
amare volupjatern, aut quaeftum , autiadfao-
tiammil magnifkentius mahfuetudinc , & hu-
manitate. Dionylius in libris , quos de regno Dionyt
fcribit , infer cetera prccipit rcgi , vt labores
amplecbtur, fpernatque voluptatem , quae in
ter caetera mala, pofsidentem fe noo diu pec-
frui finit ; at labor , diutiùs laborantcm fu-
ftinct, atque adiuuat. Ifocratcs ;. Ducas , in- Ifotrac.
quit , non ducaris à voluptatibus. Volupta-
tesmundanx,furit opera Iuti , & lateris , quU
bus affligebantur filij Irael in JEgypto , ad-
mixtis palcis,id eft, fubftantiatemporali,quam
vndique conuertunt,vt pendant penfum Pha-
raoni regi iEgypti.id eft, daemoni , Rcgi tene-
brarum.quia lie adniifcent,& perdu nt peccato
res in opere lúteo fubíbn ti a m ,i d eft,invoIupra
tibus obfcceois,vt aedificent Pharaoni duas ci-
uitatestabcrnaculorum, vtdicitur Exodii.vel Exod.i.
thcfaurorum,fecundum aliam litera m; quia ibi
recon dit daemon vniuerfam annonam fuam.
Sunt autem nomina ciukatum; Phyto, quod in
terprctatur,os abyfsi;& RamciTcs,m ali tia. vide
quàm quadrant nomina ; quia fie peccarores
per opera fua aedificant os inferni , in quo funt;
a cuius ventre non abfunt , nifipafium mor
tis vt glutiantur , & malitiam tineae : hoc
eft , vermis confeientix , qui corrafurus cfh
vifeera eorum in perpctuum : quia vermis
eorum non moritur , vt ait Prophcta. Ibi in Pro¿heta»
Dd г operi-
 420 F;B.Medinae
operibus luti conlîftit annona,& reditus demo
nis rccondcndi in infcrno,quem xdiricant illi,
tanquam in hórreo proprio. Huius eft naturç
Mofonius. voluptas(aitMufonius)vtpaulatimillecb , &
fubrepensquotidiemaiores campos acquirar.
priufque totum occuper, quam ex parte fen-
tiatur. Epi&etus apud Arrian. Quod fi te va.
Epiftetus.
luptatum phanrana forte rapuerit, eam alijs de
le phantafijs, vt fpatîo interpofito,pofsis remi-
nifci vtriuíquc temporis -y cam videlicet vi
chis quádoq; à voluptatc fiieris, magnopere te
pecnitebit, & ciim abíhnueris , magnum fuifti
gaudium aflcquutus. Siautem voluptas ade-
rit tolerabihs,ea lie vtere,vttuifiscompos,ha-
Epicurus. benafquemanibus tencas. Epicurus apud Dio
genem.frugalem vichim,pane, aquaque con
tenais amabat^non vt aduerfus voluptad , fed
quod tiaiorem voluptatem in minima victus
> curarcpenret:fumptusenim,&dclitias,animi
jCíeeroi. dolores,ac moleftias gignere. Cicero de fene-
ftuteinquit. Sequitur tertia vituperado fene-
•с ,.¿.- éhitis , quôd cam carere dicunt volup tatibus.
0,inquit, pra:clarummunusa*tatis, liquidem
id aurcrt nobis, quod eft in adolefeentia vitiofif
fimum.Accipite enim,optimiadolcfcentes,ve>
'Atehiuu terem orationem .Archita: Tarentini,magni in
primis,& pra;ciariviri,quç mihi tradita eft,cùm
cflemadolçfccns Tarenti cum Quinto Maxi-
momullam capitaliorem peftcm,quam corpo-
2-.;. i xisvoluptatem hominibus diecbat à natura da-
tam:cuius volupraris auidae libídines , temeré,
-ic effbenatc ad potiundum incitarent. Hinc
patria: prodiciones , hinc Rerumpublicarum
eucriiones;hinc cum hoftibusclandeftina col-
*'•:;*!! loquianafti dicebat : nullum denique feelus,
nullum magnum facinus efle , ad quod fu-
feipiendum non libido voluptatis impelieren
ftupravero,adulteria,& omnetale flagitium,
nullisalijsilleccbris excitari, nifi voluprate.
Cumque homini, fiue natura, fiue quis Deus
nil mente prçftabilius dcdiflet,huic diuiuo mu
л cri , ас dono , nil tarn efte iniraicum, quam
voluptatem. Ncc enim libidinc dominante
temperantix locum elfe, пес omnino in volu
ptatis regno virtutem pofle confiftere. Quod
quo magis intelligi poflet , fingere animo ali-
quem iubebat , tanta incitatum voluptate cor
poris , quanta pereipi poflet maxima , nemini
ccnfebatforè aubium , quintandiu, dum ita
gauderet,nil agitare mente, nil ratione, nil co
gí ratio ne cófequi poflet.Qup circa nil tarn de-
tcftabile,tamque peftiferum , quam volupta
tem: fiquidem ea cùm raaior eilet , atquelon-
gior,omne animilumen exringueret.
ExpoCin Prîm.Secun.
QVAESTIO XXXII.
De eau fa dele£tationis,ar-
ticulos habet o&o.
ART 1С. PR IM VS.
^ytrum ddeUat'to confeqtiatur opera-
t'tonem.
S V M M A TEXTVS.
Ffirmans eft conclufio."
Nam ad dclectationem Concluí!О'
■ э
duo cxigunturjconfecu-
tio videlicet boni conuc
nientis,& cognitio confccutionis.
Vtrumcj:autem iftorum in quadam
operatione confiftit:cognitiocnirn
aâualis, cft quxdam operario ; bo-
numcjue adipiícimur per aliquam
operationcm.
ARTIC. SECVNDVS:
trùm motus fit caufa deleEiatioms.
SVMMA TEXTVS.
Ffirmans eft conclufio.
Effícitur nácj; delecbbi- Condom;
Iisfecundum illatria,quç
concurrut addelectatio-
nemjbonú videlicet dele&ans, con
iundio delc&abilis, & ipfa coniun-
dioniscpgnitio.Naturaautcm no-
ftra líe inftítuta eft,quod motus eít
fibiconueniens; &ex parte noftra
tranfmutatio effícitur deledabi'is,
ita quöd aliquid nunc conuenit,
quod non conueniet poftea j ficut
in hyeme calefieri ,quod non con
ueniet in aeftate.Patet etiam ex par
te boni deleâabilis , quod cóiungi-
tur nobis:ex hac enim parte fit dele
dabilistranfmutatioznamadiocó- . .
tinuataalicuiusagétis,augeteffecltú:
quatöenim quis diutiùs appro pi n-
_quat
 Explicátió Äitkulor. Quaeftionis. XXX IL
quat igni tanto magiscalefit. Natu
ralis autem habitudo in quadá men
fura confiftit ; vnde fi a&io cxcedit
menfuram,dele&abiletranfiret,&:
fcqueretur labor,& fie remotio effi
cereturdele&abilis. Patetetiam ex
parte cognitionis , quöd defider^t
homo cognofeere aliquid totunj,
&perfe&um ,quod cum totum fi-
mulapprehendinon poteft j dele-
datinhis tranfmutatio, vtvrium
tranfeat,& aliud fuccedat , & fic to-
tumfentiatur, » fa delc&ationis , in quan
Ii-Aal! MV TERTI vs.
if Vtrum fpes , & memoria fint caufa
deleßätiönis.
S t M M A T E X T V S.
Conclufío. Onclufio eft affirmant
Nam dclecbtio caufatur
ex prxfentia boni conue-
-uietttis,proutfentitur,velalio mo-
do percipitut ; fitque nobis aliqiiid
praefens, . vet fecundum cognitîd-
nem , prout coenitum eft in cö-
— gnofeente fecundum fuamfimili-
u ;tudinem;,ve] fecundum rem, prout
vnum realiter alteri coniungitur,
yé acltu , .vel potentia. Cumque
maior fib< cdniuncbo fecundum
rem , quàrti fecundum cognition
nem,quá? eft fecundum/imilitudi-
nem; & maior fit coniunâio rci
in actú,quítfn in potentía , ideo ma-
.xiBftajeftâçîec^atiojqua* fit per fen-
ьЙГ ^™ » teauitit^rapfentiam rei
X^^is^^undur^^fjbm teri,èt
delecbtio fpei, in qua eft coniunr
dio , nqrrf^iùm fecirridüm apprè-
hen fip ne m , fed etjam. fecundum
qzi
pofsibilitatem adipifcendibonum,
quod dele&at.Tertium gradum te-
netdcle&atio memoriae, qua» ha-
bet folam coniun&ionem appre-
henfionis* . : , .
AR TIC. QVARTVS.
fFtrùm triHitiapoßit ejfe caufa dele-
r'
Hat'wiis*
s V M M A T E X V V s.
Onclufio eft.Triftitiaper сопсЫо»
accidens poteft effe cau-
tum memoratur homo feeuafiffe*
abahquibustriftibus,&dolorofis,&
ficei accfefcit gaudi; materia: & fe-
cundumquödeiVin acbi,caufatde-
lecbtionern,in quantum facit me-
moriam rei,di|eda;, de cuius abfen-
tiaaliquistriftatur}& tarnen de (oh
clus apprehenfione detóatur.
ART 1С. Q^V I N T V S. ..v^r
fFtriuq Afilones aliorum , poßint effe
: : cauj« Jeleelattoriis. ., . . s. л :.
¿■ svm-m a textví.'
;fä|=ljSrOnclufio affirmans eft*
• El^tí Nam tripliçitcr poteft alte- сопл**
B^sl riûs operario effe cäufadtf-
bebtiom$.Primö,cüm peralicuius
operationem aliquod bonum con-
-fequimur,Sec;undô, cùrnperalioru
joperatioñero caufatur in nobis alt-
^uácc^jtóowi^velaliqua aeftimatie
^хорл)тЬо Wí; vnde homines cîblev
-cbmturmJiec¿ quodJaudantur,vci
J^noranturab . ajijs>imaximc* à fa
çientibBs.Tsriiô^routaJiorumbd
пае operatíones aeftiaaa&tur vt pro*
.priae,prbpter fvim amoris , qui facit
aeftímare amicú quafi.fibi.eundem.
Dd j AR,
 4Z2 F.B.Medinae
ARTIC SEXTVS.
fVtiùm benefaceré dele Fie t.
S V M M A TEXTVS.
OncluGo affirmât, in qua*
tum al te ri us bon um, pro-
ptcr vnioncm amoris , fi-
cut proprium reputamus, & alijs
bcnefacicndofperamusà Deo,vcI
ab hominibus bonum nobis con-
fequi. Spesautem cftcaufa dele&a-
tionis -} fitcjuc in nobis imaginado
quidam abundantis boni in no
bis exiftentis, ex quo ah'j s commu-
, nicare poilu mus , ex qua delecta*
mur 5 & ideo liberali ter alijs tribuí*
mus, maxime amicisjcùm amor fit
cauía deleótationis.
ARTIC. SEPTIMVS.
y¡Vtrumfimilitudofit caujadeleftatio-
His.
S VMM Л т i x т v s.
Coaeiufl*; &#35Й Oncluíioeftaffirmans.Na
lîmilitudo cftquxdam vnî-
tas ; & vnumqùodijue fie
eft delccbbile,{icut & amabilej& fi
id quod elt fimile bonum , propriu
noncorrumpit, fimpliciter eftde-
lc&abilejfi vero corrumpit , per ac-
cidensefficiturcontriftans,non in
quantum eft fimile,& vnum, fed in
quantum proprium bonum corru-
pit: vno modo, per exceflum , ficut
accidir in fuperabundantihus cibis,
quftaftidium générant: alio modo,
per direcbm contrarietatem ad ip-
ium bonum proprium , prout vnus
figulus aliumodit , non vt figulus
cft,fed in quantum per alium amit- •platione,&eiusdeleclationecollocauit. Vnde
tit propriam excellériarû, fiue prow
prium lucrum. ■te proprius-cibusYhemini tamen diiierfa ineft
h ExpöCiriPrim.Secun. .
ARTIC. OCTAVVS.
fVtrum admirâttofu caujadeleftatio.
пи.
S V M M A TEXTVS*
Onclufioeft affirmans.
Habet enim adiunfram
fpem confequendi cogni
none m eius, quod fcire defiderat:
propter hoc enim admirabilia Tunc
deledabilia, in quantum funt rara;
& habet aliquis defíderium addi-
fcendi caufam , cum videat effect,
& ipfam ignoret; non ergo ex igno-
rantia habet delectation em, fed in
quantum admiransaliquid nouum
addifcic , gaudet enim anima in
collatione vnius ad alterum : quia
eft hie proprius aáus,5¿ connatura
lisrationis. . r . . ..
IXPLICATIO Q^VAJbSTlONII.
Mnes natura trahimur ad dclcöatio
nem, & voluptatcrri folidam , & vc-
m ! ram; fed vbi nam fit cohftituta , pie-
rique ignorant. Plerique enim mor-
takrvoluptatcm ienfualem perfequuntur; pau
ci vcro,quos Deus amar, voluptatcm animi di-
ligentiiis pcrquirunt.Scd vbj nam fit pax, tran- Vbi niSc
quillitas,& voluptas vera animi noftri,explicat ?er* rola"
in primis eleganter D.Tho.in hac qusftione. gjj^^
In mentis,irtquit,perfec*rifsima óperatione ; ná
deleâatio lêquiruroperationem : ergoperfe-
ñifbima delecta rio , perfe&ifsimá operations.
In mente itaque funt puriisitnx,«ar perfectifsi-
TCix dcleftatione$,quibus illa non fatigatur,fed
reficitur,talcs tili c: fünt,quales nemo, ni 11 exper
tus , adduci pofsit vt credat. Sed document»
poflùnt eue hi , qui rcrum omnium iacturam,
lacilè,ac libenter pertulerunt, vt iibyrèiljis , ai-
que ex animi fui fententia liceret.perfi-ui.Quae
in contemplation с funt voluptates , ex natura
ilhrumfunt,quibus nos in vira beat abcatifbi-
mi reddemur; & ideo Pythagoras earn vitam di Py*b*g»¿
cebat elíc omnium prxceBentifsimairt , & Ari- Ariftetel."
ftoteles fincm bonorum omnium in content«
Arift.io.Ethicbr.ca.5. fie ícnbir.Caitcris quidé
animalibus in propria fpcçic , Tua cil voluptas,
vola.
 Explicatio Quaeftionis. XXXI ï.
voluptas:in caufa eft eledio quam habet. Inter
eius quo'quc volup tares prxftan tior illa , quae
contingit homini J tudiofo,& feeun dum virtu-
tem viuenti; citera; verô fecundarix. Habet
etiam hec deledatio animinoftri,habet(inqua)
aliam prxexccl!cntiam,quod nemo earn toilet
à nobis,nequc impediré potöritjnemo enim in
hac parte lxditur,nifi à feipfo ; nunquam exci-
dit,iempcr nos comitatur,& vbicunque fumus,
omnem delcâationem veram , & folidam cir-
cumfcrimus.Itaque fi querisfontem, vndelxci
tia vera,& gaudium folidum exhauriatur; ftu-
diofa vita,& operatiovirturisjpotifsimèverô di
uina fapientia,& diuinarum rerum contcmpla-
tio eft.Sed & aliura fontem, longé vberiorcm¿
, fontem lxtitix,& deledationis tibi demon ftra
bo,ipfe eft,Deus meus,& glorificabo cum. De
qua re lubet hie cuiufdam dodoris,bene dodi,
Semftia cu ¿ pjj } afferre fententiam , qua; propemodum
jjj"«ntlri his verbis feripta eft. Cum Deus folus,qui eft
°^ '* fummü,& incommutabile bonum,pofsit de-
fideriaanimx rationalis fatiarc, quictaque red-
dere,meritôadhocardenti auiditate adfpirare
deberet omnis homo , vt obtenta vita; perfe-
dione,ipli Dco in hoc exilio intimé vniretur.
Ná fi h tie pertingeret ho m o, illú reuera intus in
uenirer,fc n t iretq; qui fuá iucúda p ra; fen tia om
nem ab ipfo profligaret egeftatem , & cum ve-
rifsima opulentia locUpletaret, ineffabilique re
plerct gaudio.Vndc iam homo euagari, & adul
tera obledamen ta à creaturis emendicare pro-
hiberemrälli enim infipidum, amarumque ef
fet , quidquid Deus non eíTcr. Plané lpiritus
rationalis tarn nobilis eft,vt nullum bonum ca
dueum ei fatisfaecre queat. Non enim his,
qua; fe inferiora funt,expleri,& beatus efle po-
teft : ipfo autem inferiora funt , ecelum , terra,
mare , &.quidquid vifibile , fcofibilcque eft.
ItaquecondiiörcDeodumtaxat ( qui incom-
parabilireripfomehor,digniorque eft ) con-
tentus, ac beatus efle poteft;fine quiete, vagus,
fine refedione fameheus homo oberrat,quàm
diubrachijscharitatis ilium perfedè non con-
ftringit,qui propter fuam dignitatem non po«
tcft non concupifci. Quibuslibct diuitijs,ac
delitijs affluât, quibuslibet honoribus abun-
dct,fatiari nequit * nifi per contadum amoris
Deum confequatur. Qu<$ , in przclarifsima
fui portione , nempc in mente, femel inuento,
creaturis omnibus libcnter vale dicit , & cum
Pfalmifta cantat; Mihi adhxrere Deo , bo*,
Diuid. num eft;atque cum beato lob ait : In nidulo
Ub.
meo moriar , & ficut palma multiplicabö dies.
Non iam aliqua folatia ex tcriùs requiri t ; quia
jlli intùs copulatur, qui cfttorrens , & pelagus
insftimabilium voluptatum,exuberanfque pie
4*i
nitudo omnium,quxpulchra, am cena , fuauia,
prxcellentia,& defidèrabilia funt , atquè cordi
humano placeré poflunt.
^[Sed iam deueniamus ad explicandum , quo- Quomodo'
modo fit verum , quôd cognitio, quae eft in cognitio
tellects operario, & confecutio , fiue coniùn- ad delega
dio boni congruentis , & conuénientis,caufet tion '.-m re-
quiiatur.
dekdatiohem : Nam quod cognitio rcqui-
ratur , vt fequatur deledatio, perfe notum,
cVeuidens eft. Si enim cibus ponercturin ore
dormientis , non efflceret delédationem . Si
rurfus Imperium iure hereditario adueniret
alicui ipfo nefciente , non propterca delecta-
retur. Vtrùm vero cognitio lit caufa per fe
delcdationis , an vero tantùm conditio requi-
fita,alia quxftio eft, varijs in locis à me explica
ta. Sed quomodó confecutio boni fit caufa
delcdationis, à Domino Caiet . difficile expli- Confequu-
catur : cùm tarnen, quantum mea fert opinio, tio <jnome
docaufetdo
nullam ргаг fe ferat difficultatem ; fed eft no- ledacionê.
dum in feirpo quxrere,quod aiunt.Arguit igi- Caiet.
tur Caietanus.
Nam proprium efle,& viuere, & alia huius ge Argum<
neris,maximè deledantrat efle, & viuere , non Caitt,
confequimur per noftram operationem : de-
ledant quoque nos multa , in quibus conftitui
mur , non per operátiones , fed potiíis per hoc
quod recipimus,& patimur,vt patet cum dele.
dationcm,& voluptatem capimus, quando re-
frigeramur,vel calefimus * Se coñueniens locus
Dos deledat , in quo conftituimur per efle in
loco, & non per opcrari. Hxc obijeit Caieta- Solution
nus,qux facilem nabent folutionem. Nam Di-
uus Thomas loquitur dc dcledationc, qua; ad-
uenit ex bonis,qux noftro marte,& noftrisope
ribus conquirimus. Pro cuius explicatione no-
uifle oportet , quôd in bonis л qua: noftro
marte,& noftris operibus confequimur, necef-
fum eft vt bona cófequamur cégruentia, vt fe
quatur deledatio : dcledatio cnim eft quies,
quae vfquead boni.adeptionem non cxiftit.
Sed funt quxdam bona nobis infita,fiue nobi-
fcum congenita, &nata,qux deledant nos,
Поп quia confequimur, fed quia habemus ilia:
& quoniam hxc deledatio eft etiam naturalis,
& nobis in fita , de ca D. Thomas minime fuit
folicitus.Loquitur igitur Diuus Thomas de de
ledatione ex bonis iupcruenienribus* ,
Щ Scd illud habet difficiliorem tradatum , de
caufa deledationis ex parte obiedi . Scribit
enim Diuus Thomas, quôd debet efle bonum
congruum,& conueniens quod caufat deledá-
An bonum
tionem,& dcledabile appcllatur.De hoc dubi- caafet dele
tat Caietanus , an bonum caufec deledatio- ftacionem
nem,ratione bonitaris, an ratio nc conuenicn- r*:ione bo
tix. Et videturquôdrationc bonitatis . Nam uitacis.
Dd 4 ratio.
 424 F. В. Medina?
Argultur. ratio,qui caufat deledationcm,eft ratio agen-
di:ratio autcm agendi,non eftrclatiorergo non
eftconuenicntia;liquidem conuenientia rela-
tio eft,fcd crit bonitas conuenicns. Quod auté
fit ipfa conuenientia , probatur : quia nifi ratio
apprehenderet aliquia vt conueniens.non cau-
faret deledationé.^JIn hac quaeftione explican
Scotí dajScot.inj.d.ij.docet, quôd bonum conue-
niens,ratione bonitatis,& fecundum rationem
abfolutam,caufat dclcdationcm,& deledabile
dicitur:fccundum verô relationem conuenien'
tia;,dicere caufam, fine qua non caufaret dcle-
dationcm.Itaque conuenientia , eft veluti ap-
Caiet. proximatioagcntis,adagendum.Caietano Ve
ro placct,qu6d relatio conuenientia;, aut difeó
uenientix in лс tu exercito, coneurratad caufan
dam deledationem.vcl triftitiam,vt ratio agen
RatioCaie. dj.Et moueturex eo.quod delcdatio,& trifti-
tiade eodem,differunt fpccie¿quippe qua» con
trariae funt: Ergo deledabile, & triftabile , Ca
rum obieda propria, & per fe pofitiuè adiua,
différant (pecie , fecundum rationes agendi il-
hs,fed non fecundum rationes abfolutas:Ergo
fecundum rationes refpediuas conuenientia?,
aut difconuenientii; liquidem in re nulla eft
ConSr, difterentia,cùm fit idem obiedum. Etconfir-
matur.Nani oportet omnino contrarias adio-
nes,a contrarijs rationibus agendi proficifci, in
naturalitcr agentibus proprijs,qualia funt, dele
dabile,vel triftabile.Scdconftar,quod idem ab
folutunj,putà, calor,modô caufatdeledationé¿
modó triftitiarn,apprehenfus, vel perceptus vc
conuenicns, vel difeonueniens; Exilíente igí-
tur forma abfoluta eâdem , & facto tranlîto de
deledabili in tnftabilc,propter variationem de
conuenientia in difc'onuenientiam,videtur fe-
qui euidentcp,quôd ratio conuenientia;, vel di»
fconuenicntiae,lit ratio caufandi deledationé,
vel triftitiam. Sed & cxcmplo rerum naturaliu
Exeirplum jjem Gomprobatur. Ouis enim nunquam fij-
jralibuj. gcretnlpum, niliapprenenderetipfumvtdifcô
tlcnientem:& continuo experimur,propter vi
rias relationcs.importantes conuenientiam,vel
difconuenitíntiam,apprehenfas de aliquo,variè
immutari à deledationé in triftitiam,& ecótra.
Certc,inquit Caietan. decipiuntur contrarium
docentes , exiftimantes quôd relationes non
funt principia adiua : nam quanquam relatio
nes nó funt principia adiua , vt relationes funt,
funttamc vt apprehenfa; funt:& qui negat hoc
hegat quoque sftimatiuam , cuius obiedum
. „ • .. funt intentiones non fenfatae,elieita: cxfenfa*
tis.vt vtile,amicum,inimicuro. Sed altera caufà
deceptionis poteftefle,qu6d non diftinguituf
• ' ' inter apprehendere relationem aliaiius in adu
'' ' fignato,& in actu exercito.Exemplum fit; ouis
ExpoCin Prim.Secun.
nouitagnum,vt terminû ladationis, non qtiôd
oporteateam apprehendere ipfam relationcm
tcrmini,quod eilet apprehendere in adu ligna
tojfed quia apprehendit agnum,vt cxcrccntem
relationem tcrmini,ladationis ; & fimile cft in
alijs:cx talibus enim apprehenfionibus rclatio-
num caufatur,vel dclcdatio,vcI triftitia,& cçtc
гаг animi pafsioncs.Hadcnus Caietan.^Scd vt Antorisiéa
mcam fententiam paucis explicatam reddam, tenta,
ego fie ftatuo.Bonum, fub ratione conuenien
tia:^ congruitatis,caufaredeledationcm;& di
fconueniens,fub ratione difconucnicntia:,cau-
fare triftitiam:quodadeôccrtum eft,vr proba-
tione alia non fit opus. Sed dico,quôd nxc ra
tio conuenientia;, quanquam cxplicaiur voca-
bulo rclatiuo,non fignificat relationem, fed per
fedioncm,aut pulchritudinem rei abfolutam*
Bcati enim non deledantur in vita bcata,de re-
latione,fcd de bonitatc.&pulchritudine,diuini
taris:quidulccdinemellis,&fuauitatis delecta- ,
tur,certè non de relatione, fed de perfeccione,
dulcedinis voluptatem capit.Idemque cft, ani-
maduerterc in carteris bonis. Itaque cùmdicit
D.Thom.quôd delcdatio caufatur ex adeptio-
neboni côuenîcntis,fenfus cft,quôd delectatio
caufatur ex adcptioneboni,quod mihi cft bo
num, & conueniens:ftat enim,quôdid, quod
alijs bonum cft, mihi bonum non fit. Certè fi
eut deledamur de bono conueniente, fie ama-
mus bonum conueniens.Sed nemo dicat quôd
amamus relationem conuenientia; : ergo à ne-
mine dicatur,quôd deledamur de relatione со
uenientiaeiidenim quod amatur, eft dcledabi-
le.Sediam finio quaeftionem,& adaliam quae-
ftionem progredior.
QVAESTlO XXXIII.
De effe&ibus dele£tationis,
artículos habet qua
tuor»
ARTIC. PRIMVS. ,
yVirùm delectatio dilatet cor.
S V M M A TEXTVS.
Onclufio eftaffirmans.Na conckfio.
dele<âatio,noméefi,qcîmo »
tú ad latitudiné fignificatj
'quç eu dimefio magnirudiniscorpo
ralis fit,metaphoricc fu mit inaffe&i
bus
 Èxpofitio Artítul. Quseílionis. XXXIII.
bùsanimae. Etexpartcvirtutisap-
prehenliuae, apprehendithomo,ex
coniundione bonkongruetiSjper-
fe&ionem quandam fe efle adeptu,
quajfpiritualismagnitudoeft,&fe-
cundum hoc animus magnifican di
citur,feudilatariperdele&ationem.
Ex parte etiam vîrtutis appetitiua?,;
quae aíTentitur rei delecbbili , & in
iea quiefcit,pr£ebensie ei^ad interius
ïpfam capiendam;hôminisaffe<âus
per dclecbtionem dilatatur.
ARTIC. SECVNDVS.
fFtrum deleiïatio caujet fttim 'beide-.
fiderium.
SVMMA TEXTVS. ■A>
J?rim,côd. Rima Conclufio.Quaní
do deledatio eft perfe-i
cta , tune omnimodam
habet quietem , & nul*
lum habet motum, feu defideriurri
tendensin non habicum, cum nihií
fuperfit defiderandum. * ■. • M
Secúd.cóc. ^[Secunda Conclufio. Omne?
ferè deledationes corporales , fi-
tim, &:defiderium excitant. Con-
tingitenimrem non perfeótéhabe-
re^quiares habita no eft tota fimul,
quando recipitur fuccefsiuè,vt funt
prdpemodumomnesdeledationes
fenfus. -'• ■- ' priaîjadaugétopetationçsjextraneç
Tert.' cód. (',^f Tírtía Conclufio. Deleóta-
¿iones lpirituales contrarium pa*-
fiurit effeâurh , atque fenfualesj ' tionisjficut cùm aliquis delc&atur
quia corporales^ fenfuales per ex-
crefeentiam naturalis habitudinis
efficiuntur faftidiofae,vtpatetin de
Jedatione ciborum jfed fpirituales
nonfuperexcrefcuntnaturalemhá-.
42^
bitudincm animinoftri,imô perfi-
ciuntnaturam: vndecum perueni-
tur ad confummationem in ipfis,
tüc furit magis dele&abiles ; nifi per
accidens operacioni contemplati-
uae, adiurigantur aliqua? operatie-
nés virtuturn corporalium,qua? per
afsiduitatcm operandi laflentur.
Quarein Ecclef, dicitur. Qui bibit Eccler: j
me,adhuc fitict.
^[Quarta Conclufio.Si confide
ratur dele&atio,prout eft in memo-
ria,& non in a<9:u,fic caufat fitim,&
defiderium,quando homo redit ad
Шага difpofitionem,in qua eratfibi
dèlecbbileidquodpmerijt; fi au-
tem immutatus ab ea difpofitione
fit,memorianon caufat dele&atio-
nerfyfed faftidium,ficutei, qui ple
nas eft cibís , memoria cibi generat
faftidium.
ARTIC. TERTIVS.
tffofa ЫеВлШ impediat У/нт ra-
tionis.
SVMMA TEXTVS.
Concluúoj
Oncluíio fie habet. Dele
dationes corporales im-
pediunt vfum rationis.
Pro cuius expofitione
feire oportet, q> dcle&ationes pro-
¡t. j
vero impediunt.Eft crgo quaedá de
lecbtio,qua: habetur de ipfoaótu ra
in contemplando, vel ratiocinádoj
& talis dele&atio no impedit vfum
rationis,fedadiuuat;quiaillud atté-
tills operámur, in quo delecta mur:
attétioaútadiuuatoperatione.Verá
D d 5 dele-
1
 426 F.B. Medina?
dclecbtiones corporales impediut
vfum rationis triplici de caula : pri
mo quidem , ratiorie diftraäionis;
quia cum fortiter inharret intcntio
alicuirei,debilitatur circa alias res,
vel ab alijsrcuocatur.Dcindejratio
ne contrarietatis: quaedam enim de
lc&ationes,maximè fuperexceden-
tes,funtcontra ordínem rationistSc"
Aiiftou perhunemodum dicit Ariftotel.6".
ethicor.quód dcle&ationes corpo
rales corrumpuntaeftimationépru
dcntÍ2e,non autem exiíhmationem
fpeculatiuam,cui non contrarian-
turjputà,quodtriangulushabcttres
angulosîfecundum autem primum
modum,vtramqueimpediunt. Im-
I p.ediunt etiam,in quantum ad dele
gation es corporales, fequitur quí
dam tranfmutatio corporalis, ma-
ior,quàm in alijs pafsionibus: quan
tô vehementiùs afficitur appetitus
ad rem praeientem,quàm ad abfen-
» tem ; &c tales perturbationes impe-
diunt vfum rationis, vtpatet invi-
nolentisjqui eum ligatum habent.
ART 1С. aVARTVS.
yVtritm deleftatto perficiat Operatio
nen.
SVMMA TEXTVSi
Concloflo,
Onclufio affirmât: Nam
certè delecbtioperficito-
perationem per modum
finis,fecudumquodomne bonum
compleriue fuperueniens potcft di-
ci finisrfupcr iftud enim bonu,quod
citoperatio,fuperuenit aliud bonú,
quod eft dele&atio,importans quie
ExpoCin Prim.Secun.
tationé appetitus in bono adepto/
Pcrficitetiam indiredè ,in quátum
agens dele&atus in fua aâione , ve
hementiùs attendit ad ipfam, & fie
diligentiùseam operatur.
ÉXPLICATIO Q_V AEITlONtJ,
E effcâibus deleâatiôis breuirer , &
ftriftè edifferam,fiquidem res cil de
Ш fe manifefta fatis. Certè nemo til
quiñón fentiat,in delcâatione,& la;
titia exagirari cor,& dilatar i-à qua cordis dilata,
tiorteexiftit rifus, &exultatio: cum enim iam Mifenac ex
pectus coerceré non potcft fuum cor, tune ri
fus, & gcfticulatio, & quoque dementia. Qui
molles funt corde, facile dclettationem,& mœ
roré fufcipiunt,vtligillum in cera:qui duio, Se
calido,l*titiam citó capiunt,& diu retinent; fi
ait contrà,qui duro,& frigido,mccrorcm, vt in
atra bili.Eft enim mccrorarlectus terreftris,fri м error.
gidus,&aridus.Lxtiriaautem,calidtis,& hume Lftitùu
dus.ïdcircoea facile in pucris,iuuenibus,S.bef
ncualentibus nafcitur.Ex hac igitur cordis dilä
tationeexiftitrifus,& exultado.. Wfusverojaf-
feâusnon eft, fed actus exterior, ab interiorí
manans:nam ex dclccbtione dilatatur cor, ad
cuius motum,& facies extcnditur,eaquc potif-
11 m ùm pars,quae eft circa os,qui rictus nomina.
tur,vnde rifus. Itaque rifus cxteriorem fedem Stitttttt*
babct in ore primum, hinc in ocu!is,& toto 'tot пи*
vuhu : intcriorem autem philofophi affirmant •ПteП°rr,"■
elle in praîcordijs; in his рггариа hilantaus,&
deleétationis fedes ; quod titillatu maxime de-
prebenditur alarum , quasfubit;& gladiatores,
qui eo loco eflent fauciati, ridentes obienint.
Rifus aliquando omnino corporalis.& ex affe-
ftu non nafcirur,ficut in titillationc fub axillis,
autalijs in locis:Aliquando nafciturcx indigna Rlfui Anoi
tione,& mccrore.qualcm fuiffeAnnibalisin cu ЬаШ,
riaCarthaçinenfi àScipione vifti ferunty fed ' 4
hic non ri(us,fed fimulatio rifus fuit. Rifus qui
ex affedu nafcitur,de laetitia eft,aut delectatio-
ne noua;nafcitur enim primo illocótadu, quo <
delecbtio recens mouet animum; infperata ve
ró,£¿ fubita plùs deledant,& citiùscommouct
rifum,& maioremjnam de vcteribus,& aPuctis
non ridemus:vehcmcns cogiratio, vt affectum
impedit,ita etiam riíum.Quibus de caufis pru
dentes, & fapientes viri non i*n frequenter ri-
dent;cùm,ob magnas , intentafquc cogiratio-
nes;tum,quod illis ob prouidctiam, pauca funt
noua,autinfucta:accedit hisconftitutio corpo
rib in prsftantibus ingenio viris ad atrá bikra
iucli-
 Expofitio Quseffioms: XXXIII.
Inter ani- indi nans. Inter animnntes folus homo ridct,
mícesfolus quoniam is folus habet vuhum,quo nfum tcfte
bomorldet turjeetcris autem fades im moto habitu torpet;
non quod animaba ad fenfum boni,& volupta
tis non con citentur,& edant figna quxdá, qua:
ri fu s vim, & vicem obt inen t, vt exultationes,&
voces in fuo illo genere inconditas , fed quia
vultum,vti nos,non mutant,riderc non dicun-
AgelafH. tur.Qui autem Greca voce Agclafti nominan
tur,quaíi non ridentes , non ideo, quia riderc
non poíTunt,fic dicútur,fed quia raro, vel ex na
tura mclancholica,& duro corde, vel oceupati
cogitatione maiorum malorum , qua cxcludi-
tur dclcâatio , non prorumpunt in rifum. Sed
Vtrfl beatt de hoc fatis fit.^flllud t amé habet dubitationé
aliquodf'a- non paruam ad explicandum fecundum articu
Jtidiúpatiá lu m, q uid eft quo d beati femper videntes Deú,
tarin vifio & ex Dei vil: one voluptatem perpetuam capié
ne Dei.
tes,faftidio,& fatietatc non alienétur? Ita enira
comparatú eft,vtfaftidio lit quod in vita fem
per eifdem rebus vtendum fit, & omino iueun
ditas in qiiadam permutations polit a ell : neq;
enim in со voluptas lita eft,fi perpetuó eifdem
Lucianas. fruarisrebus.AtqueLucianusin quodam dia
logo perquàm ck garni , introducit quendam,
qui cum Deus e(Tet,optauit mortem: iam enim
illi defierateffe iucundum,Deum eflc-,hac ratio
cinatione perfuafus. Nam quod iucundum vo-
c'ant,id non il m p lex, fed varium eft : cum vero
femper viuercm , inquit, & eifdem perpetuo
rebus vtcrer,fole,lucc,cibo;& cùm omnia qus
contingunt in vita, reciproco quodam orbe re-
'..V currerentjfaturitas eorum me ccepirmeq; enim
voluptas in eo fita eft,vt perpetuo fruariseifdc
rebus, fed omino in permutando pofita eft.
Нас itaque ratiocinatione pe r fuafus,m ortem (1
Ы confciuit,& vita diuinitatis faftidium pepe-
rit.Sic ergo ratiocinantur quidam homines in-
cruditi de vifione beata,& timent ne faftidiojfic
jfaturiratealienentur,li femper videant Deum,
ncque in alio negotio fintoccupati. Sedhanc
rationem dubitandi vulgarium hominum fatis
D-ТЬога. diftindè explicat D.Thom. in i. articu. confti-
tuens difFcrentiara inter delectado nes corpora
les,& fpirituales,defignanj veram ratione,qua-
re delectationcs corporales^faftidilim, & fatie*
tatem pariant, ípirituales minimè.Eandem dif-
Gregor.' ferentiam conftituit Grcgor.hom.36.in Euág.
Auguft. , & Auguft.tom.3.in quibufdam fententijs, fen-
tentia i7o.Temporalia(inquit Auguft.)plus di
íigüntur antequam habeantur,vilefcunt autcm
, cum aduenerintjseternum vero arden tiùs diligi
tur adeptum, quàm defideratum. Quare idem
Auguft.fiiper Pfalm.85.in illud quodaicitur de
-beatis.In fiecula fieculorum laudabnnt te, dicit,
- quód in patria hzc crit adio noftra , laus Dei;
417
amas,& laudas;ncm autem definís amare ; quia
talis eft quem vides, qui mittete offendet fafti-
dio,& fatiat te,& nó te fatiat. Mirum eft quod
dico : fi dicam quia fatiat te,timeo ne quati fa~
tiatus velis abfcedere;quod dico,non te fatiat,
timeo ne indigens videaris. Quid ergo dicam?
non quod dici potcft,cogitari vix poteft:& fa
tiat te,& non te fatiat: quia vtrujmque inuenio
inferiptura Matth.5.Beatiquiefununt,quiaip M«-f«
fi faturabuntur. & Ecclefiaiti.î4.dicitur ; Qui E«lef. *♦*
edunt me,adhuc efurient,& qui bibunt me , ad
hue fitient, vbi aduertit Auguft. quôd non dt-
xit,iterum,quafi primo faginatus difceíTerit, &
digefferit,& redierit bibere;fcd adhuc , feilicet
cum edunt , efuriunt , & cum bibunt , litiunt.
Quid eft bibendo fitire?nuquam faftidire. Sed
diftindius,& euidentiùs idem perfequitur D.
Tb.om.in 3.contra gentes c.6i.Diuins¿nquit, D.Thom.
iubftantis vifio non corrumpit,fod magis per-
ficit intelledummeque ad hanc vilionem bea-
tificam concurrit aâus , qui per organa corpo- ■
reaexcrceatonergonon poteftfaftidio,& fatie
täte aliqnem à vihone beatifica alienare. Proba
tur confequentia : quia faftidium alicuius, quo
priùsaliquis deleâabilfter fruebatur , accidiC -■ .•■
propter hoc.quôd res ilia aliquam mutationem
facitinre,corrumpendo,vel debilitando virtu
tem ipfius; vtpatetin operatione viriumfen-
fitiuarum , & in operatione intelle&us noftri
inhac vita, qus fine potentijsorganiciscom-
pleri non poteft,qua; laffantur,& defatigaritur.
Delnde,diuinafubftantia,à quolibet intellect
creato, femper cum admiratione videtur, cùm '
earn non comprehendat.Ergo diinns fublbrj-
trae vifio nópoteft faftidium parere;nihil enim
quod cum admiratione confideratur,poteft ef-
fe faftidiofum.Sedvltimahuiusrei demonftra
tio mihi admodum probatur,ca eft; quôd licèt*
. vilio beata vna lît,& fimplex,ca>terùm in virtu ■■
te commet omnia bona, & in ca om ne defide
rium hominis com pie tur, vt fit verum , quôd "
beatitudofitftatus,omnium bonorum aggre-i ' hBt
gatione perfeäus. De qua re elogium D. Tho. D.fboiti»
libet hic propemodum ad literam tranferiberc
: ex¿.contragentesc.<í$.In illa (inquit) beatifica
vilione oírme defiderium homintim impktur,
fecundum illud PfalmijQui replet in boriis de- pfjlm.
fiderium tuum:& omne humanuni ftudium m
ea felicitate côfummationem accipit. Eft enim Cogairla
quoddam defiderium hominis, in quantum in ventacis.
. tellectualis,de cognitione veritatis, quod quU
dem homines adimplent per ftudium cortrem-
Îlatius vits;& hoc quidem maxime in vifione
eatifica confummabitur , quandoquidem per Defideriä
vifionem prima; veritatis,omfiia, quse intcllc- <fominan«M
âusnaturàluer fciredefiderat,eiinnotefcét.Eft *1<*вЬв**
etiam -
4
 4*8 F.B.Medînas
etiam quoddam hominis defiderium, fecunda
quod habet rationemvqua inferiora difponerc
poteft;cft,inquhm,homini defideriú dominan
di,&gubcrnandi:quod quidem confequuntur
homines per fludiú actiua?,& ciuilis vitsjquod
dclideiium principaliter ad hoc cft,vt tota ho
minis vita fecundum rationcm dífponatur , &
gubernctur; quod viuere fecundum virtutem
cuiuflibet viri ftudiofi finis eft in operado pro
pria: virtutisbonú,ficut fortiSjVt fortiter agat.
Hoc autem defiderium tune omnino comple-
bitur,quando ratio in fummo vigore erit diui-
Jüblímitif no luminc illuftrara.Dcfiderant infupcr homi-
Ьопош , nes,honorcs,fublimitatem,quam homines in«
ordinate appctcntcs,fuperbi,& ambitioii fiút.
Ad fummamautcm honoris altitudincm,per il
lam vilionemDei homines f ubliman tur,in qua
mm Deo quodammodo vniútur, vt fuprà ollc
fum efh& propter hoc,ficut ipfc Dcus,rex fecu
lorum eftjita & bcati,ci coniuncti,Regcs dicú-
Apoc.i». tur.Et Chriftus Apocal.i9.dicitur RexRcgu,
quoniam beati omncs,Rcgcsfunt.& Apocal.c.
Apoc.io. 2o.Rcgnabuntcum Chrifto.Confcquituretiá
ciuilem vitam aliud appctibile , quod eft famz
F>m.v cele celcbritas.per cuius inordinatum appetitú,ho-
brttjs. mines inanis gloria: cupidi dicuntur.Beati auté
per illam vifioncm redduntur cclebrcs,non fe
cundum hominum,qui decipi,& decipcre pof-
. funt,opinioncm,fed fecundum verlfstmam со
gnitionem,& Dci,& omnium beatorú; & ideo
. illa beaúrudo in feriptura facra frequentifsime'
Pfiî.' gloría nominatur,ficut in Pfalmo dicitur. Exul
Diuitir« tabunt fanâi in gloria.Eft etiam & aliud in ci ui
li vita appctibile,fcilicctdiuitia»,perquarú inor
• dinatum amorem,homincs illibcrales,&iniu(H
fum t. In illa autem beatitudinc eft bonorú от
nium fulficientia.in quantum beati perfruun-
• turillo,quodcomprehendit bonorú omnium
ïipiÉ.7. perfedionem.Propter quod dicitur Sapien. 7.
Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa. &
PüL 1 10. in Pfaldicitur;Gloria,& diuirix in domo eius.
DefiHeriú Eft etiam <ertium hominis defiderium , quod
peifn^oii cft fibi,& alijs ánimabbus commune,vt delecta
nfbu^*1'0 г'отои5 perfruatur,quod homiqes maxime có
w u,# , fequuntur fecundum vitam voluptuofam , &
per eius immoderantiam,intcmpcrati,& incon
, í<r . tinentesfiuntJn illa verá felicitate eft delcda-
. rio perfectifsima , tanto quidem perfeftiorea,
... , ,,quf fecundum fenfus eft,qua & bruta animaba
.,. perfruuntur,quantó intelleäus eft altiorfcníu;
tanto etiam illud bonum,in quo dcleftabimur,
jnajusefl: ofomfcnfibilibono,& magis intima,
: &c magis continué delectans,quantô etiam illa
V . -.delectatioelt magis pura ab.omni permixrione
,4rontrin:antis,aut foULcitudinis alicuius moleftá
Mfcfj. tis:de qua dicitur in Pfalmo. Inebriabuntur ab
* Expof.inPrim.Secun.
vbertate domus tuç,& torrente voluptatis tua»
potabiseos.Quarto eft etiam naturale defide- Defiderie
rium omnibus rebus commune, per quod con ProPri*
feruationé fui dcfiderát,fccundum quod pofsi- cnut en"
bile eft; per cuius immoderan tiá homines timi-
di redduntur,&nimis à laboribus libi parcétes;
quod quidem defiderium tune omnino com-
plebitur,quando beati perfcéfom íempiternita
tcm confcqucntur,abomni nocumento fecuri,
fecundum illud Efa.^p.& Apocal. zx. Non efu ^ 49-
rient.neque fiticnt, & non percutiet eos a*ftus ^ec*
& fol.Sic igitur patct, quod per diuinam vifio>
nem confequuntur fubftantix foirituales verá
fclicitatcm,in qua omnino defiderium quicta-
tur,& in quo eft plena fufficientia omnium bo
norum; quae fecundum Ariftor. ad fclicitatem Arift«
requiiitur. Hxc de ifta quaeftione dicta luffi-
ciant.
(XVAEST. XXXIIIÍ.
De bonita te,& malitia de-
lecbtionum, artículos
habet quatuor.
ART I С. PR IM VS.
yVtrùm omnis delcftatio malafiU
S VM M A TEXTVS.
Onclufio cft. Aliqua de- CoaüüGa.
leâatio bona eft,& ali
qua mala. Pro cuius rei
elucidatione feire opor
tet , quod refpicientes aliqui ad To
las ddeéhtiones corporales , quae
funt magis manifefta?,neque diftin
guentes inter fenlum, & inrelle&u,
omnes malas eíTepofu erun t. Quo .Я-
rum afftimatienem patct non cfle
conuenientem , cum nullus viuer.e
pofsit fine aliquacorporali delcda-
tione,acfenfibiIi. Vndc dicendum
eft, cùm delecbtio fit quiesappé-
. titiuaevirtutisin aliquo bono ama
to, & confequens aliqrjam Opera
tionen!, aliquas deleäationes eííc
¡ bonas,fccundum quod redar ratio-
ni,
 Expofitio Artîcul. Qupeftíonís. XX XII IL
ni,8degiDeicôcordant;&aliquas
effemalas, fecundum quöd à fuprà
di&isdifcordant. Et ficutin rebus
naturahbus , id naturale dicitur ,
quod conuenit naturae ; innaturale
vero,quód naturae difconuenit :idé
patet ex parte operationum , quam
quaedam funtbonaî,quaedam male*
fed operationibus funt coniun&ae
delcdationcs,idco<Jue bonarum ¿-
rlh if' ^ionum deledationes, bona? funr,
«ä i;ii..m5 & malarum,malae.
.' ш t: ¿ .'. "J-
A R T I С. S E С V N D V S,
fVtrùm omnis deleiïatio bomfit. ' ;.;
* in quodam motu çonûûere jraotus
svmma TEXTV s. .-<<•'.
concibo. ЗЙр?^ Onclufio eftnegans,qua2
îifiK fatis euidentcr ex prace-
dentiarticulocomproba-
tur.Sed probat etiam accuratiùs D.
Thom.inquiens,non effe dicédum
omnes deledationes efle bonas , vt
Epicurei. pofueruntEpicurei, Stoicisomni-
no aduerfarítibus 5 quia non diftin-
guebant inter id , quod eft bonum
fimpliciter,& id,quod eft bonumfe
cundumquid.Cumergodcle&atio
fitquiesinbono/iid ,in quoquie-
feit appetitus, eft fimpliciter bonu,
delccbtio critbonajfed fi fit bonum
fecundum quid, puta , conueniens
fenfui, fed contrarium rationi,erit
deleCtatio bona fecundum quid, id
eft fenfui,fed mala fimpliciter, licet
apparens bona,vt fornicado.
ARTIC. TERTIVS.'
1 gaudet in operibus virtutum j Sc
fFtrum aliqua ddeäatio fit opti*
тит.
420
svmma textvs.. < ч
r$n2JZ<$p QnclufioefhAJiquade»- Conclue»:
ledatio poteft dici opti-
ev^^fef mum inter bona huma-
\е&п£Ё& na. .Nam optimum ш
vñDquó^íieeftfinisciuSjquiéftipíá ьпо>.г..л
*es,& vins rei; ficut finis anarieft pc
clmia,&foffcfsio pecuniae: itaetia
yJtmiusftnishóminiseftDcus,qu¿
eftfummumboimm,&.cftdtiâ* frui*
tiÖ eiu^quae importât delegation ê
quandamdnvlrimorihet Quainrè
earauitPlato¿exiftimanS:dek&atio> Mm»
nem non poíTe habere jationera vi
ômxperfeâjonis,ciirn yidçret cas
enim,&generatto,funtadui?imper
fedri.SedhaEC.exiftimatio eft mani-
feftè falla in dele&arionibus fpiri-
tualibus,cum aliquis dele&etur no
folum in ^cíjuififlöne féientiae, qui
¿0 addifcitjfed etiam in contemplai
do>iecundum fpiétiam aciquifitarniç ^ rub--*' Ь
Decipitur alio rriodo Pia to,qui a 'ai- v
bitraturbonumfummurn,quafiab* m^l.ú*...
ftra&um,& feparatum,iïcut eftipfe
Deus;nos autemloquimurdeopti- .••Aib.»¡3t»>
mo in rebus rramanis. :' '
T L '
-A R TI С QJV A RT VS.
fVtrum deleftatiofit menfitra ,1>elre4
guU boni ir malí moralis.
SVMMA TEX TVS.
Rior Conclufio. Dele- Pr,or adi
datio voluntatis , eft re-¡
gula boni &mali mora--
lis: Vnde bonus eft , qui
malus,qui in operibus malis.Proba
tur haec conclufio. Nam bona , veí
mala
 4Jo F.B.Medinae
mala voluntas ex fine cognofcitur:
finis autemeftille, in quo voluntas
conquiefcit : vndc iecundum delc-
clationem voluntatis iudicatur ho
mo bonus,velmalus.£:> .
PoiieoncL ^"Pofterior Concluiio. Delcdatio-
nes appetitusfenlitiui non funt гe*
gula,& menfura bonitatis,vcl mali-
tix moralis : nam cibi communiter
dcleéfobiîcs funt fecundum appeti-
tumfen(iriuum,& bonis, Somalis;
boni Vero dele&antur fecundum
conucnientiam rationis,quam ma*
li non curant. : ¿a
íxPLÍCÁtlO Q_V ÀESTIONÎi;
X doctrina hoTum artfculorum exa
men quxftionum emergeré vide
ur, Nam in i.& 2. articulo D. Tho.
ftatuir procerto& euidenti, quod
ír operario eft'bona,& itudiofa.eius delcdatio
crit bona & ftudiofa:rurfus,(l operario eft rot.
k.eius deledatio eft mala.Quod principium di
íünxTheoíogix mouet de le has quxftiones,
Anlt'ceat quas fubtunga*n.ln prim is hanc ; Vtriim liceat
dele&anin deledariin adibus excufatis per ignorantiam
aaibmex- ínuincibilcm^&jjiculpabilem.Lícuitne Iacob
igaattmü cómplacere,8rdcícdari quôd cognouiffet Liai
ioiíindbiK ^e«è ex principio, & documento Diui Tbp-.
jfix videturefle licitum : fíquidem operatio il-
Га bona fuit, & meritoria coram Deo : ergo &
Stcá.dubi. this delcdatio ftudiofa crit. Sed & illa m qux-
ftionem mouet; Vtrùm Iiceat complaceré & d«
ledari in fornicatione , aut in adulterio, fí non
eiïct lege diuina prohibitum? Ratio huius que-
ftíonis ex propofito documento locum haber.
Kam Ii adultcrium , aut lorn ic mo non effet lc-
Se diuina prohibita , peccatum non effet, fed
udiofa operatio,vt fentiunt plerique Theolo
Paul. gi,& Diuus Paulus dicit Roman.4.Vbi non eft
Jcrtla. lex,nequeprxuaricatio. Tertiam quxftionem
mouet non minus difïkilem ;Num deledatie
de cogitato adu licito conditionattcr , fit рфу
caTum.verbigratia.cogitatquisde adu coniu-
gali cum tali mulicre,li effet vxor fùa,& velun-
taric de eo delcdaturjquxritur, an fit in crimi«
ne,poftquam operatio,de qua deledatur, ftu-
diofa iit,& inculpabilis.accedere ernrn ad mu-
Jjerem,fi effet vxor propria,peccatum non eft.
Quirta. Deinceps oritur alia quxftio ? Num vidua.quae
Vpluntaric deledatur de adu coniugali prxtcri:
Expof.in Prim.Secun.
to,in crimine tcncatur.Deniq; quxrit;Num vo Vldm.
luntariadeledatiOjde viia pulchramulierc,fit
computanda inter peccata;fiquidem vidcre pul
chram mulicrem.peccatum nó eft.Has & fimi-
Ics quxftiones in prxfentia examinare non fta-
tui,quoriiam earum exquifita indagatio ad ma-
teriam de peccatis fpedat,vbiconcedcntc Do
mino eas inueftigabo. Nunc fciat Thcologus
regula D.Thom.in articulo i.& 2.conftituram,
effe certifsimam,atqui per earn propofitas dubi
tationes habere euidentem folutionem, prout
infrà videbimus. , . ...
çCirca j.& 4.artic. diffic ilis oritur quxftio,&
irrecóciliabilis diffenfio in dodrina D. Thorn.
Nam ú deledatiOjSí fruitio in vita bcata,cft op ^n*.ft„
timum,& perfedifsimum bonum:ergo in dele BweieA
datione conlii tit beatitudo hominis,líquidcm leflariooe
in óptimo & perfedifsimo ftatitudo hominis ñuñtbem
Conftituenda eft. Hoc ipfum confirmatur. п&°*
Nam Diui Thome euidens fententia eft,quod
vifio diuinx effentix,cft optimurn,cVpcrfedif«
fimumin vita humana : ergo non dclcdatio.
Sed illudmagisfubitmirandum , quod docet
Diuus Thomas in vltimo articulo , dclcdatio-
nem effe regulam bonitatis , & malitix mo-
ralis:Nam fihocvcrúcft,vincitEpicurus,quan ЕР^спяи.
do docet fummum bonum effcdelc&ationem,
& propter deledationem omnia effe fubeun-
"da , & ex delcdatione , & voluptate , bona &
mala effe menfuranda , beatitudincm & mifc-
riam.Certè Diuus Thomas non folùm in innu
meris locis fux dcdrinx,fed inhac quxftione
artículo i.tV 2. bonitatcm,vcl malitiam delecta
tionis ad operation em reduxit, tanquam adre-
gulam,& normam,diccns,illam deledationem
effe bonam,quxconfequhur ad operationem
bonam;illam malam,qux confequitur ad ope
rationem malam. Ad hxcCaietan.ficrcipon- Caietae,
der,vt die jt,quod vilio diuinx effentix,eft op
timum, & perfedifsimum in genere narurxjde
ledatio vero,eft optimum , & perfedifsimum
bonú in genere moris,id eft,id quod magis eft
confonum rat ioni; quia nihil eft melius mora-
litcr ipfa,fi quidem operatio,& delcdatio con-
fequensipfam,cadem numero bonitate mora-
li,bonx lunt, eadem quidem confonantia, vcl
diffonantia.confonant, vel diffonant ratiöni.
Delcdatio enim non habet aliam bonitatcm,
nifi quam habet ex operationc ad quam confe-
quimn&ficarbitraturCaietan. fatis conciliai
iefehtentias D. Thom. qux aliquo modo pu
gnare videntur. Sed, quantum ego fentio, me- Vera explí
liùsipfe D.Tho.explicat mentem fuam in folu- Citio ^"P1'
tione fecundi,iBquiens, quôd delcdatio nó eft * leSII,ina
aliquid extrancú ab operatióe,fedcócomitás ip
fam;& ideopro eodem bono reputatur,videre
diuinam
 Ëxplicatîo Àrticulor. Quseílionís^ X X X VI "
diüinam eíTentiam,& deleäari de vifione diui-
ца: efrentia%Quapropter,ficut ftultum eil qug -
rerequare homovelit eflebeatus;fic ftultum
eft quajrére quarb homo vclitbeatitudine dele
ôari. Ad id vero.quod magna afleueratione do
cet Qiuus Tho. dele&atipnem elle menfuram
bonit'atis vel maíiti^fic reipondeo, vr décerna
D.Thd.tantimi vriluiffe dicere, quôdquigau- ,
neslegentes.ent a utrium
-т. .чЗ"">*,..шо:
QV AE ST I О XXXV.
P¿dolore,íeu triftitia fecun-;c
" " "
dum fe,articulos habet
"JO ''.i> ;
-hl. I 'ООО.
ART I С. PR IM VS. i1
i¿VXmm dolorfit paßioanmi.
SV ММ А Т EX TV S.'
'Л
Frinncód. RimaconcIufio.Sicut ad
deledationem duo requi
runtur; coniun&io boni,"
& pereeptio coniun&io-
nistfic ad dolorem duo requirúturj
cor.iunäüo alieuius mali,quod ma
lum eft , quia priuataliquod.bonu,
& ipfius coniun&ionis pereeptio;
vnde quando aliquid coniungitur,
quod non habetrationem boni,vel
mali refpedhi eiuscui coniungitur,
noncaufatdele&ationem, vel doló
seefi«L«5c. rem.^fSec'undaconclufio. Bonum,
& malú funt obie&a deleftationis;
&doloris;bonum caufatdeleâatio
Ten. eóci. nem,malum,dolorem.^[Tertiacó-
clufio. Dolorpertinet adappetitú:
quodfic oftenditur.In primisexeo,
quod bonum,& malum, circa quas
yerfaturdobr,6c deleäatio,funt ob
45t
ie&a appetitus ,& ipfum mouent:;
tum veró,quoniamomnis motus,
confequens apprehenfionem,perti
netaflappetitü; appetitus enim eft
de bono apprehéfo.Cumigitur do-
lor, feu deleâatio pra^fupponatin I
cócl«
conclufio.Dolor,prouteftin ippeti
tufenfitiuojproprijfsimè pafsio di
cit.ur:tu rriVquonfani iempef fit curtí.
quadamtranfmutationecorporali; ~;v:
tudeindejCjííoniá'omms motus ap-
pétjtus fenfitiuï,maximequiin ma-ч
ïum fonat,pafsio dicitur. ^[Quinta o^csei*
eonclufio.Mótusdolorisfempereft
in anímajdicitur auté eííe in corpo-'
ré,quiaeíu$caufa с ft in corpore, cú
.i: — : j córpóri nociuumpatimur.
A R T 1С. SECVNDVS,
ffárámtoÜitiafit'tdemquod dolor: : h
's v м ím a textv s.
Onclufioeft. Dolorlatiûs
pàtet,quam triftitiajfiCjVC
öcrinis' triftitia dolor fit, • . 0i
ñonautemomnistriftitiadoloreft.
Nam triftitia ex in terioriapprehen-
fionecaufatur,ficutgaudiú : dolor
verö ex dupliciapprehenfionc,exte
nori fenfus , vel apprehenfione in-
tcllec"his, vel imaginations caufari
poteftjficut&deledatio: quamuis
hoc nomine, doloris , in eorporali-
busmagisvtamur,cùm magis fint
nobis noti, qua fpiritualcs dolores.
Eft & alia differentia inter dolorem
&triftitiam; na cú fenfus exterioris
apprehenfîo fit folú prarfentium,vis
autemcognitiua interior poteft per
ciperc
 F.B.MecHnae
cipcrepr«tcritum1praefcnsj& futu-
rumjtriftitia potcft efle de praefenti>
praterito,& futurojdolor auté cor-
• poral is, qui fequitur apprehenftoné
íenfus extcrioris,non potefteíTe,ni-
íidepraefcnti.
ARTIC. TER TI VS. ,j
•Kffftùm triftitia,feu ¿olorfit contraria
deleftationi.
• • •
ir S Y M M A ( TEXTV S.
Prier cooc. Э^-Зн? Rior Conclufio. Trifti-
tiaj& dcletlatiojquçfunt
de eodciDjhabcpt oppo-
fition em adinuicem. Na
prœfens bonum,& praefensmalum,
îunt obieétumdelecbtionis , & do
lor i s,fiue tri ftit ix :fed hzcfuntcon-
trariarergo dele&atio, & triítitia,có
trariafunt.Peraccidensverö vnum
contrariuro poteft eííe caufa alte-
rius ; vndc ex magno defidcrio non
recufat aliquis ferre tri ftitiam,vt ad
... . deledationemperueniaf.ficludus,
C¿fimilia,adgloriam perdue unté
PoiLconei. ^Poftcrior conclufio. Triftitia,&
dele&atiodediuerfis ,non habent
oppofitionem fccundumrationem
fpeciei adinuicem,fed difparatœdi-
cuntunficuttriftari de morte ami-
' ci , & delecbri de contemplatione:
imô quandoque habent côucnien-
tiam,&raffinitatem,ficut gaudere
de bono, & triftaride malo. Atqui
exhocpatetArticulus4.
ARTIC. oyiNTVS.
fpímm delecïationi contemplations* fit
aitqua trißitia contraria.
SVMMA TEXTV S.
I
- ËXpof.in ßrim.Secun<
Rior conclufio. Contefn- priöt c&A
platio,fi capiaturprocau-
fadele<âationis,potcft ha
bere triftitiam córrariam j
tunc enim delectado non eft de ¿pfa
contemplatione,fed de re contem-
plata:contingit námq; contemplá-
ri aliquid nociuum contriftans, fi-
cut aliquid conueniens, 8c delectas*
. .-: ^fPofterior conclufio. Siaccipiatur Рой^авЛ
dele&atio con te m plat ion i s,vt con
templa tio eft eius obic#urn(vt¿úrri
aliquis deledatur de hoc i pío quod
contcmplatur)tunc contemplatio-
ni no opponitur aliqua tríftitia, per
feloquendojfed ñeque aliquam tri
ftitiam habet annexa m, с il m fecun-
dum feipfam fitdelecbbilis,& per
fecta operatio.Per accidens verô ad
mifeetur triftitia;vno modo, ex par
te organi partis fenfitiuaî,quod lafla
turçalio modo,ex impedimento ар» .' -
prchcnfionis.
ARTIC. S EXT VS.
yVtrùm mapsfitfugieda triflitkfluam
deleftatioappetenda. *
SVMMA TEXTV S.
Rior côclufio. Fortioreft Prjor ^
appetitus dele&ationis,
quàm fuga triftitiae ; quia
caufa deledationis e ft bo-
num conueniens ; caufa vero dolo-
ris,veltriftitiœ,cftmalum,& difeó-
ueniens; quod malum non poreit
eíTetotaliterabfqjomniconuenien
tia,bonum verócótingit abf<^ om
ni diíTonantia. Vnde deleâatio pót
eííe integra,&perfecta;triftitia auté
fempereftfecúdúparté.Hincfcqui-
tur
 Explicado ArtícüIor.C useftioriis. XXXV.
PoftccSci. tur poftefior conclu. <|fNatiiraliter
maior eít appetitus dcleótationis,
quam füga tríftitie.Patet certè:quia
obieftumdeíedtatiónis perfeipfum
appetitur ; malum autem vitatur,
quia priuatio boni eft. Sed id quod
cft per fe, potius eft eo quod eft per,
accidens,&ideo vehementiûs ten
dit appetitus in deleâationê,quàm
fugiat triftitiam. Per accidens ve
ro contingitaliquem magis fugere
triftitiam, quam dele&ationem ap-
petere j ex parte quidem apprehen-
iionis , cum ex indigentia amati
procedat triftitia j nam ex amifsio-
ne illa magis fentitur amor 5 ex par*
te etiam caufa; contriftantis, vel dp
lorem infcrentis,qua? répugnât bo
no magis amato, quàm fit illud bo*
num in quo deledamur ; ficut ma
gis amatur confiftcntia corporis,
quàmdeleâratio cibi; vnde propter
vita; conferuationem à cibis abfti-
nemus ;ex parte etiam effeäus , in
quantum triftitia impedit omnes
delecbtiones.
ART I С. SEPT IM VS.
yVtrwn dolor exterior >fit maior ,guam
interior.
S V M M A TEXTVS. , , I
СоаеЫо' Onclufio fie habet.Ma-
*7Й5#^ ior eft dolor interior,
^ЧОЩ^ quam exterior : quia li-
fâàaes$ cet in hoc conueniant,
quod vterque eft motus appetitiuse
virtutis, differ unt tarnen quantum
adcaufam,qua; eft bonum coniun-
dum , vel malum , & quantum ad
apprehenfionern«Nam caufa doto?
433.
ris exterioris,eft malum coiun&um
quod repugriat corpori , & fcquitur
apprehenfionem fenfus , maxime
tactil s : caufa veródolorisinterio-
ris, eft malum coniun&um appe-
titui , ôifequitur apprehenfionem
interiorem,imaginationis, vel ra-
tionis. Si ergo comparenturcaufie
ilia; , quae pertinent ad dolorem in-
teriorem,perfefunt, quia ipfi api-
petitui repugnant; alias, fcilicct ex*
teriorisdoioris, quia corpori repu
gnant , per aliud íunt : feraper au
tem id quod per fe eft, & priùs , &
potiùs exiftiteo quod eft per aliud:
vnde ex hac parte interior dolor,
prxminetexteriori. Patet etiam ex
apprchenfionc rationis , & ima* *
gin at i on is , qua; alt ior eft appre-
henfione taâus , cuius fignum eft,
quod aliquis voluntario fufcipit
exteriores dolores , vt vket ime^
riorem , qui exterior quodammo-
do fit deie6tabilis,& iue und us, pro
pter interius gaudium, vtfuit in
martyribuS. Sed quandocjue exte
rior dolor eft cum interiori, & tunc
dolor augetur : vnde quicquid eft
repugnans corpori,poteft efferepu
gnans interiori appetitui j & quic
quid apprchenditur fenfu , pote ft
apprehendi imagmatione,& ratk>-
ne, fed non с conuerfo. Quare di-
citurEcclef.X5.0mnisplaga5trifti- Ecd. »j«
tia cordis eft.
ARTIC. OCTAVVSi
ff Vtrum fint tanttm quatuor Species
triîliti*.
Ее SVMMA
 434 F.B.Mediriae
SV M MA TEXTVS.
Conclufîo'. Onclufio affirmât tan-
tùra eflc quatuor, videli
cet mifericordiam , quas
efttnffitiadcmaloalienojin quan
tum seftimatur , vt proprium : alia
eft inuidia , quae eft triftitia de bo
no alieno , in quantum aliquis bo-
num alterius exiftimat vt nociuum
íibi» Sed quando animus itadepri-
mitur , vt non videatur efle refu*
gium, anxietas, due anguftia voca-
tur j qua? aggnauatio ,fi in tantum
pToceditvt etiam exteriora mem
bra ab opere i m mobilité t , dicitur
accidia , quafi voeem atnputans:
eft enim vox inter omnes exterio
res motus niagis exprimens con-
<:eptus,&affecbis ,nonfolùm ho-
minum,fed ctiam aliorum anima-
Iium. '.'li'ei'.f . . 'I .'Liilfi .
t .- * 1 lum coniuadum corpori, ex quo ad anima rc-
BXPLicATto c¿V üWPvihi'ii
Ommcntarium huius quaèftionis in
quinqué partes dift ribuo. Trimum,
quid Gt dolor definiam : deinde de
diuiilonc fubiungam; tum de'coo-
trarictate pauca (ubi jeiam ¡próximo loco de i pe
debus triftitiç edifleram:vltimó,dc lachrymis,
qua? ex dolore proficifeuntur, definiam.
Definitio %Dolor eft animijvel corporis cruciatus.Dcdü
dolor». . citur autem à dolando, qu o d fignificat, minuoç
quippe lauitia augentur coepoca» dolore пц-
Cicero. nuüntur.Ciccr.in.z. Tufe, fie définit dolorem.
'Dolor eft motus afper in corpore:, à fenfibüs
. alien us , & 4. Tufcul. Dolor eft xgritudo cru
cians. Quas autemiUeaegritudinis partes Con-
ftituat, ex placitis Stoicorn facilè eíTet hue ad-
duccre,fi ab Stoicis eflent redé tradita, & à Cb
cerone animaduerfa : fed neutrum videtur mi-
hi;fi cui autem placent,equidcm"non impedio,
in promptu funt in 4. üb. Tufcul.quaeftion.Vt
ergó certa definition er , quid fit dbldr , fiue tri-
ititia,circumfcribamus,fic definitur dolor à Di
D.Tho. uoThoma. Щ Dolor eft motus appetitus,fi-
;ue fcñfitiui, fiucintcllccbui, de malo pfxfenti,
vel de eo quod iam habetur pro prsefenti. Sane
dolor,dclecr.ationi contrarius eft , & ideo defi-
Exj5of.in Prim.Secun.
nitionibus cótrarijs definiri debent. Vnde qué
admodum delccbtio cftquies in bonoadep-
W,fenfibilis,id eft, quae fenfu, vel cognitione
pcrcipitur,fic dolor eft motus de malo prafen-
ti,feniibilis,id cft,qui fenfu, vel cognitione per
cipitur. Igitur ad hunc modum definitionc do
loris conftituta , ad diuilionem progrediamun
Dolor,alius appctitus fenlitiui, alius eft appcti- DopTej
tus intellcctiui,qui propriè triftitia dicitur.Dif- dolor.
fcruntquc predi¿ti dolores admodum inter fe;
t um , quia dolor corporis femper fit cum ali qua
tranfmutatione corporali; triftitia vero appcti
tus intellecriui, non femper cftcum corpórea
trí(mutatione,vnde eft in angelis, & nnimabuJ
fcparatis; t u deindc, quoniam caufa doloris fen
fitiui eft in corporcjcum aliquid corpori noci-
uüih patimun triftitia verô appctitus id reflefH-
ni non eft in corpore, fed it! anima, l'r.vrcrta
diftenmtjnarocum fenfusexterioris appreheh
fiofitfolüm pra?ftntium,intcllcftus verô pof-
fit pcrciperc prxtetttum, prsfens , & futurum;
triftitia animi .poteft efle de pnrfenti, preterit
to,& futurojdolor autcm corporalis,qui fcqui-
turapprehenfionem ienfus cxtcrioris,n\>n po
teft eflc nifidepra?fcnti. Sed & aliam differcn-
tiam colligo ego ex articulo fcptimo , vbi dicit
Sanchis Tnomas,quod triftitia intcrior,cft ma
iór quàm exterior, qua: venit ex corporis Ix fio
ne.' Nam obiecbim doloris exterioris, eft ma
dundat; malum vero, quod eft obicdurn trifti
tia; ÍHterioris,éft coniundum intimé ipfi appc-
tit;ui, & animx. Sed ex didis magna oriebatur Suboritor
quaeftio,& à ncmine fere Theologorum expli difôculut*
cita; Quomodo angelí, 5c anima; feparatae,
fpiritus cumfint,ab igne corpóreo patiantur,
& triftitiam,& mccrorem inde cócipiant , dim.
igois non fit potens agere in fcùritum , neque
aiiquam imprefsiohem immittere , quae arfcrat
jTecum dolorem.Sed de hac quarftione in quar
to fententiarum ad finem difputatur.
^JPorro nunc adtertiam partem noftraedifpu Qnstrimr
tationis prpgrediamur,in ea quarritur, quomo quomodo
do triftitia, & delccbtio opponantur. Certè dele£lacio
.vt déleébtip, & triftitta opponantur, nccef-
fum; eft quod lint de eodem : nam quod quis OppOQÍtUr.
tjaudeat de vno,& de alio contriftetur,nullacó
tradi(äi<^ aut oppofitio eft. Ex hoc documen
to foluit Diuu> Thomas argumentum quod-
'dam, quodprefifquc Thcologis difiicillimum
eft; quomodo anima Chrifti Domini in pafsib
Ле tota erat plçnafrmtione, &rgaudio,& totâ
patiebatur dolorem ; quompdo in eadem aîni-
tma fimul erat'fu'mma triftitia , & fumma delc-
iâatîo. Sic cnijft Icribif tertia parte, qudpftione D.Tho.
^,5ГОсиЬ.$,а^рг1тип^Яц0Л§зцЖ
tionis,
 .го -ExpIicatiaÄrticuloi'.Quaeftionis-XXXV.i
tionis;non contrariabatur dircftè" dolori pafsio
nis, quia non erácdeeodemmihil autem prohi
bet contraria eidom inciTc,non fecundum ideí
&ÜC gaudium fruirionis pertmtitad fuperio-
rem partenxrationis per proprium actum ; do-
lor autem paftionis, iecundum fubieäum. Ita-
cjue gaudium fruirionis perrinet ad animum,
cx parte poten ti je cui fubijcitun dolor vero per
tinet ad с líen nam animx,cx parte corporis cu-
ius eft form a .Eandem folutionenl perfequitur
Diuus Thonaas quaeftione de pafsionibus ani-
■ ümx, articulo décimo ad nonum* Contraria,in-
quit, non poffl- eíTe in eodem fubieolo , per ftf
quidem¿bene autem per accidens ; vt cùm quis:
in naui deambulan* ferrur in contraria m eius
ad quod nauis mouetur j ita inquit in fuperio-
rvrarionc anima? erat gaudium per le, quia pef
; 'aiiium proprium ; dolor autem per accidens,
3uia per corporis pafsionem. Dcindc refpon-»
et ,' quod gaudium ilkid,& dolor, non «rant
ilrgu.etütra contraria, quia non erant de eodem. Sed haec
lolai. folutio non fatis&át quibufdam viris doftis;
D,T ■ quorum iraprobatio hac cft. Nam anima Chri
fti, videns radones in Dei efîèntia diuinas , de
fua morte lajtabatur, quam cernebat rationi, &
yoluntati diuins efle conformem ; triftabatur
autem de eadcm,*quia erat malum natura con-
trarium:quare de eadem gaudebat,& trillaba-
tur,eratqueidemobie<äumgaudij,& triftitis
materials. Nam formalis gaudij,trHtitiaeque ra-
tio, Temper, (iue de eadem re , fiue de alia trifte-
mur,& gaudeamusjdiuerfa elb gaudij enim ob
iec'tum eft res fub ratione conuenien tis ; trifti-
tix veró,rcs fub ratione difconueniétis,ltcèt fit
cademrcs. Non ergo negare poilu mus , fi in
Chrifti volúntate gaudium fummum,& trifti-
tiâde morte, fuàibit, quin duo fimul in codera-
Prima ali- fucrint contraria . Propter hoc argumentum
«juorü diffi aiunt triplicitcrpraedidamdifficuïtatem diffol
latio u' P0^e' P"m? j fi dicamus in appetitu intclle-
u ¿tiuoChriftiriülíam' peftitus triftitiam extitif-
fe ; quoniam illa animi portio Deo fruebatur
plcnifsimè. Itaque quernadmodum à fuperio-
ri potcntia non dcriuabatur gaudium ad infe-
riores , vt falutis myfterium in Chrifti pafsio-
ne tranligeretur , fic ab inferiore potcntia non
perueniebat adfuperiorem dolor: non fuit ita-
que in Chrifti volúntate triftitia,fed in appeti-
tu fenfitiuo, qui propriè triftitia; fîibieétum
secuada. eft. Altera explicatio propofita; difficultatis
cft,fi dicamus.quodin volúntate Çh'rifti intel-
leáuali fuit étíam triftitia : & tunc clicendum
eft , quód per potentiam fupern aturalem fa-
itum cft, vt gaudium fummum , & fumma tri-
ftitiain codein fuerint fimuhtum, quia nee
propriè contraria erant, cum norieíTcnt de eo»*
43^
dem,neque circa idem: tum , qaoliiam per mi- 1 r :
raculum fieri pöteftvt duö contraria hmul in : *
eodem inueniätur. Tertiam adhibent folutio- TerUa«
nem , quod ficut per totam vita Dominus glo-
riam anima; per iHrracnlum detinebat ne in cor
pustedundaret ; fie falte m m cruc« tenuit gau-
dium vifionis beatifies ne redundaret ad ani-
mam , vt fummam triftitiam pro nobis patcre-
tttr , Sc fine aliqua confolationc lubirec mor»
tem.Sed acut* licèr lint illa; folutiones, folids Reproban*
mihi non videntur; nonenim habent funda- turift* !•*!
mentum indoftrinafcripturaEjnecfaoftorum, 1циопи'
пес philofophorum:mihi l'en ten tía D. Thorn.
maxime probatur. - .-. ..-x.-..,:
^jSed iam opus eft vtbreukcr explkemusfpe- De fpen'e-
cies triftiriae.NtHericordia eft prima fpecies tri- bnitriíU-
ftiti« , quam Ariiboteles dcfiniujt dolorem de Çï*
malo,quod nobis videturaccidere indigno, vt Defi°¡tj0
morbus,mors,fames,fitis,tormcnta,plaga;,fpo miferieor*
liatio, & qua: funt eiufmodi. Sed , vt breuiter disc,
dicam,omnium malorum genera in mifericor-
diamincidunt : miferamur infames , mancos,
& tardos , ftultos, & improbos. Indigni funt
malts, noftra opinione , boni viri , & qui recte
funt officio futootytum innocentes ad cam pœ
nam quam perierunt, limplices , vt infantes &
pueri : adde his illos , qui magna fortuna funt
deturbati ; illos etiam , quibus non lieuit bonis
fuisfrui. Eè autem crefirit mag« miferatio,fi
pro bonis fperatis,incklit quis in mala inopina-
ra; vt regni Haerfts in captiuita te m . Similitude Sympathy
& fympathiam e&eit , Se milèricordiam mo-
uct; vt erga li miles ctatc,moribus, conftirutio-'
ne,ftudijs, dignitate, & genere, fympathia eftr
Veluti tacbis vnitls facultatis, cui alia; faculta-
tes fimilescohci mint , quernadmodum ferunt
in duas chotdàs diuerfarum lyrarum ad eun-
dem tonum externas , alteram alterius taftui
¿orrcfpondere. Nihil eft aîquè fecundum na-
turam,quàm afflicios miferari:quem affectum,
mirandum eft Stoicos à bono viro reuellcre,
citm nafcatur ex fimilitudine quadairi , & er
congruentia animorum. Nec aliter poteft ani-
mus facere,quàm vt dum aliena mala intuetur,
vel de feipfd cogitet, fcque illis malis clTe fubie
ctum, velcertè corripatiatur,& fimilem fui na-
turam affliäari incommodis doleat. Quôd fi
amor non folùm reddit omnia communia,
fedvnum; quomodo poteft amicus non do-
1ère dolente amico ? quomodo poteft idem
animus doleré in vno amicorutn , it non in
alio? Certè ß fapientia; , ас boniratis ргагеср-
tum eft vt amicitiam colam us , 6i obferuemus,
profecto & n atura, & fapientia , & bonitas mi-
fericordiam nobis indueunt , & praeeipiunt.
Spdnoneft opus longiori difputatione , lega-
Ee i tur
 ■43б E.B.Médmaer;: .jW;
Cicero pro tur Cicero , oprime & elegantifsimè de hacre
Murxna. diflerens contra Stoicos^in orat. Pro Murena.
. '¿ :■■ ' ЦОреп mifcricordie.amoris operibus funt li-
milia ; & mifericordia ex a m ore profluit. Nul-
lus affectus adeo habet promptaslachrymas,ac
mifcratiojadeo , vt qui fuis malis non illachry-
ment, ad aliena ¿quafi viâ^lachrymantur. Fit
etiam facpenumero vt qui fuis malis nólachry-
mantur, unotum opprefsi mali magnitudine
in alienis malis dantlachrymas. Dicunt miferi-
cordiam oculis maxime commoueri, quemad-
HoMtîuf. modumHoratius inquit. . . ..
Stgnius irritant ánimos imifpt prr durm
Qu'm qwe fint oculis fubiefta fidelibus. '■ ..:
^jEtideoolim Romani ad captandam miferi-
>■ ' cordiam partios Jiberos produce-bant in fo-
!rum,& prodibat reus fordidatus, & oítende-
bat; cicatrices, & plagas inpectore denudato,
„"! &; vertes crueqtatas , imaginem rei geire in ta-
bella depictam. Sed de mifericordia haec di-
xiiTe fufhciat.fi admonuero, Deum fie eífe mi-
fericordem,ficque adiuuarc afflictos,& miferis
opem ferre, vt tarnen non haben t dolorem , &
miferiam animi , quam nos pafsionem miferi-
Quomo Jo cordis nuncupamus.Sicquc in Deo mifcricor-
mifericor- dia eft virtus preftantifsima, &. pracxcellen-
Deo ' i0 tiCsima^at pafsio non eft , ficut i n nobis accidit. :
Quid iaui- 4Secunda fpecics triftitiae, eft muidia , qua; fie
dia, definitur.Inuidia eft animi dolor dc bono alie
no , in quo inelt modus quidam , & cruciatus.
...'•г .:.c,- 1 taque eft doloris fpecies, & trill itir.Bon a au-
tem quibus potifsimùm i nuidem us , ea funt, ad;
qux confcquuntur,preriurn,fftimario, honor,
decus, gloria: alijs non pcrinde inuidetur. lib: opem adduccremus, v t auxilio mutuo iuuemus
uidia fere cx fuperbla nafcitur,: fuperbus enim
fublimia hxc , & fpeciofa magis ambit, quam
vera bona & folida : quocirca füperbi natura
iun t inuidi ; ex cupiditate enim precxcellendi,
inuidia oritur, &eo magis inuidct quis,quo
inanior eft à bonis qua; concupifcit. Sed ex alia
lob. j, parte pufillanimi funt inuidctes, vnde lob capi
tulo quinto inquit.'Paruulu m occiditinuidia:&
Cicero.. preciaré Cicero.Neminë altcrius,qui fue virtu
ti con fidcrcr,inuidcre bonis. In uidia res eft ab
ierta & feruilis:quoniá quifquis inuidct, majo
ra, au t por ¡ora iudicat akerius bona, quam fuá,,
aut certè id nc contingat , meruit. Quocirca
nemo audet fateri,fe inuidere alicui.Itaque qui
odit,qui irafcitur,qui meruit, qui amat, affertü
fuum alijs audet detegere; vnde maxima cor
dis fcquitur alléuatio: fed qui inuidct, compri-
mit animi miferiam ne fe proférât ; vnde ma
gna corpori accidunt incommoda, pallor , ma-
çies,oculi profundi.Rertè illi, qui inuidiam dj-
xcruntefleiuftifsimam; quippequa» inuidenti
effet meritum fupplicium. Inuidia cùm ere-
: ExpoHinPrito^cun.
uit, deprauat iudicium magis quam aftcchis езг
teri , Si minuta , cenfet ingentia , & rurpifsima
quxque, pulcherrima. Habet preterea inuidia
odium atrocií simumjodi um enim ex ira miti«
gatur facile; cx ofTcníionc vero , fatisfaciendo
tollitunipuidia vero punquam manfuefeit, ñe
que patitur libi fatisfieri ¿ imó irrita tur benefi
ces , vt ignis qui in t ni ion с aqua; mains excitât
incendium. Vnica ratione amittit vires , li feli
citas , quam inuita vidit , tollatur. Sed de inui
dia híec fuirkiunt,nam de ca difputat latifsimè
D.Thom, in i.i. j.' • D.Tbom.'
% De anxictate , & accidia , qus funt alic du.v
fpecics triftitie,non eft neceffe edifleri à nobis,
dim ab omnibus tencantur, Sc explicationem
perfacilem habcant. a
%Dc lachrymisbreuiterediflerendum.Lachry.Quid la-
matio no,n eft animi affertus, iîcut ncque riiùs. tbrymaác.
Eft enim lachryma,humor ex calcfactione ce
rebri diftillans per oculos, quandoeft magna
calcfaclio,(ic,vt cerebro exiccato, non manant
lachrymas,vt in ira virorum; vel cùm iam anreà
exjccaium , longo mecrore , ac lu du ; vel cùm
ficcum eftexfe.veluti in melancholicis. Pro-
fluu n t autem lachryms, cùm cerebrum eft hu-
meäatum,vt in ebrijs;cùm molle, ас renerum,
vt in pueris , mulieribus , a»grß. Exiftunt quo-
que ex veto valido,cx fumo , ex aduerfa aliqua
valetudinc,cx am ore , cx deliderio fruendi ali-
Зиагс: potifsimùm vero cx miferationc pro-
uunt lachrymae.Tribute funt fimul homini la
chrymae ad teftandum noftrum dolorem , vt
alios in noftci miferationé , arque ad ferendum
nos inuicem.
QVAESTIO XXXVI. ,.
De caufis triftitiae , feu dolo-
ris, artículos habet • 1
г -•-) quatuor.
ARTic. prim vs.
fViriim caufa doloris ftt bonum amif-
fum^d malum comunBum.
SVMMA TEXTVS.
Ic habet conclufio. Do- coaciufie:
loris magis efteaufa ma
lum cóiundú,quám bo-
' nuamiflum. Ná in ope
ribus anima: ita fe habet motus ap-
petitus
 ExpHcatfeAfticulor.QuaeíHoms* XXXVL
pctitus animalis, ficut in rebus na-
turalibus motüs naturalis. Si crgo
ш motibus naturalibus accipimus
acceffum,vel recelTumjacceffus per
fe rcfpicit id quod eft conueniens
пашгаг , receííus vero per fe, id
quod eft contrarium naturae , ficut
graue per fe recedit i loco fuperio-
ri , accedit autem náturaliter ad lo-
cum inferiorem : fed fi accipiamus
caufamvtriufque motus, videlicet
grauitatem,perpriusgrauitasincli-
natadloçumdeor&m.quamretr,
hat à loco furfum, à quo recedit vt
tendatdeorfum. Sic ergo cum tri
ftitia in motibüs appetitiuis fe ha-
beat per modum fuga»,vel receflus^
dele&atio autem per modum pro-
fecutionis, vel acceffus, ficut dele
ctado per prius rcfpicit bonum ade
ptunb ft* triftitia* refpicit malum
coniun&um,quod deteftatur: cau-
fa tarnen delecbtionis triftitia;,
fciUcèt amor,prios refpicit bonurri^
quam malum : fie ergo со modo,
quoobiecbm eft caufa pafsionis,
co magis eft caufa triftitia; , fiue do-
loris malum conmnetum , quàm
bonumatmtTura.
ARTIC. SEC VNDVS.
^Vtrum coficKpifeentU ftt ш/а doh~
• T"** : : ■ ':"r'":J
SV M M A TEXTVSk
Primi Сой Rhna conclufio.Si con-
tlufio.
cupifeentia confiderc-
tuf fecundum propriam
rationem ,eft caufa tri
ftitia;, in quantum ex retardatione,
... . vel abîatiorre bqniconcupití trifta
rnur.fSecunda çonclufio. Conçu-
437
pifcèntia nort potcft elTc caufa vni-
uerfalis triftitise , quia magis dolc-
robs dé fubtraâione Ьопогц prae-
íentiu,in quibus dele<5tamur¿quám
futurorum bonorum , qua: concu-
pifcimus. Auguftinus veroaliquan Auguii.
do ponit cortcupifcétiam pro amo-
re* 8í fie vniuerfalcm cauíam earn
dicit. ^[Tertia conclufio. Concupi- Teniae
fcentia poteft elTe deleáabilis,quá-
diu manet fpes adipifeendi quod
coneupitur.
ArTic. TERtl у s, •
trùm appetitto Wttatisjit çaufa ¿9-
loris.
svmma textvs»
Onclufio eft. Appetitus Condes^
vnitatis , ficut coneupi-
feentia, vel cuprditas, po-
nitur caufa doloris : nam bonurri
vniufcuiufdue rei in quidam vni-
«*te confiftit» prout vn*qux$uê
res habet ШауИка, exquibusper- c"'-¿;: ,
fcäioeius confiftit. Vnde Catho-
Щ pofucrunt vnuffl effe princi-
pbm , ficut & bonum. Quare na-
turalitcr vnuroquodq5 appem vni«
i&jft f,cut bonitatemj&propte-
rea ficut amor , vel appetitus bo-
m ,cft caufa doloris , fic appetieip^
■»Л'"л»»тТ
ynitatis. r'r
Í.1 » lit и*
- OP 3)«
ÁRTi<£;i<iyÁátvk; .ni
fVtrm poteBfUinaiofifit cäufi doio±
• ■' "'S V'M-'lÄ'A'-" Tt* T V S> '-
ОПСЫ&Ф. Poteftatcm Coatlafip.
maiorem ponit Augufti- Auguo.
nus caufam doloris j quia "A
per iplam coropeffitur ajiquis ad
Ее 3 facien-
 *438 rF*B>Mecíinae
faciendum еа, quae propria volun
tan repugnant.Quóólautem adue-
nic contra inclinationem alicuius,
non eft nih per actionem alicuius
fortioris. Ergo maior poteftas eft
caufa doloris.Sed fifortior poteftas
tantum inualefcat,quódcótrariam
inclinationem mutet in propriam,
»э - > t.. iam non erit aliqua repugnantia;vt
fi fortius agens corrúperet aliquod
corpus graue , tunc ferri furtum,
non effet ei violcntum, fed conna-
turalejfic igitur fi maior tantum in-
ualefcat , quo d auferat indinatio-
ñehí voluntatis,vel appetitus fenfi-
tiui,non fequitur dolór,fed tune fo
lùm,quando remanet inclinatio in
'.•í.aw, COritrarium. •
.* X P L. Ï С A T Î O
QVAESTIONU. .
Ndcn3Ícatur triftitia, & animi do
lor, explicat D. Thom.in haçqux-
ftîone, quod feife opcrxprctitrm eric
® ,his:, qui huic malo mederi vohint.;
Vnde orla NafcUur jnprimisexmalopnçfcnti, &coniun
cur triftùii ¿to.quód maximcj&'pricipuccruciat.Dciqdc
e?x boni amifsione,in*.Oex rom^bfehtiâ>vr ma'
tri.çîvtrtYPicus filius difce/sit,MuJtiquoq¡ poft-i
delicias, & eppuiuia, & dicé feftos,ac lxtqs tri;
ftanturteft enim rci amiífx defiderium , & ал к
mus m quiet us aliquid femper requirens~Ex'.tri5
ftitia acra bilis í¿ignitur, &; ex lue vicifsim ai fU
tiáingraüéícítnne аЦа maili ôpînione^ Vidcas
foelaníRbííceíítnftes, quibus aüoqui nihil acci1
фг та Ii , ñeque ipíi triititix lux caulas po filmt
Treieaufat rcdderc. ^Pótalas ctiam maior, cuircílfterc,
criftidz ex n5 valcmuSjtriftitiam inferre foletjquippc qua;
firttao- noftjiipjupnumaufçrt^vel imDcdit. Ex parte
veré iH)ftri,á5e-éx pàrtjtmbiecb,tres caulas f^-
Ípa^^quanuHsSaH^ia^^^
commcmorat.Prima,eft cupiditas boni, in quá/
tum vcl ex ablationc, vel ex rctardatiodèboni
con cu pi t¿ trirtamtir.Secun Ja,cft oupidit as vni-
c^olix ex propria to^qionefybiccbiûïiam
Aag.Hb.4. qaufam fcxplicát S . ^
riirtqaartpbBro
-Л
Expoüin Prim.Secun.
fpirabam,sftuabam, fiebam, turbabar , ñeque
requieserat, ñeque conlílium:portabam cnim
conciflam atejue cruentam animam meam,im-
patientemà me portan ,& vbieam ponerem
non inueniebam,& ego mihi remanferam infe
lix locus,vbi ñeque eile pofl"em,nec inde difee-
dere. Щ Sed circa hxc documenta dubitatio Obieäio.
quxdam parua fuboritur. Diftum eft cnim
quod malum coniunéhim,& bonum amiflum,
caufanf triftitiam ; dubitatio eft. Nam malum
coniunûum, & bonum amilTum , in re coinci-
dunt,& funt penitHS idcm:malum enim in pri-
uatione,& amifsione confiftit.Ad hoc relpon-
detCaietanus,quôd inter malum cóiuncbim, Calcos
& bonum a mi flu m , hoc diftcrt : quanqua enim
in re,vtriufquc ratio confiftit in priuationc bo
ni , verum tarnen ratio boni amifsi confiait in «
priuationc, ratio vero malí confiftit in pofitio-
ne:amifsio enim %oni prxfentaturin rationc
priuationis boni,& conucnientis,vtpatet: raa-
lum vero coniunctum , prxfentatur vt difcon-
ueniens, & vt nociuum , quod confiât habere
rationem contrarij bonoamiffo quoddefide-
rabatur. Itacjuc illamet priuatio , qua: in re eft
priuatio bom, & malum , apprehenfa vt priua
tio boni,offertur vt priuatio , & mouet appeti-
tum vt priuatio conuenientisjapprchenfa verá
vt malum,oiTcrtur,& mouet appetitú vt difeó-
ueniens,acfubindevtenscontrarium. Et hoc
experimur in nobis,dú priuati rebus,amico,ho,
nore,& priuationc conuenientis , &appofitio-
riem difconuenientis diucrfimodc flemus; ¡1-
kid reférendo ad ea qua» habebamus,vel fpera-'
bamus,&¡ hoc adca quae patjmur,ve,ltHnemus,
Vfquc adeô verô malum habet moucrc ad
triftitiam.vt etiam ipfa priuatio boni non mo-'
и tat ad triftitiam, riifi vt induit rationem mali,
& difconucnicntix. Malum ergo coniunctum^
per ieprimo caufat triftitiam,amifsio boni, fe
cundarlo. Hxc Caietanus acute , & exquifîtè.
^Sednoialiamfolutioqem huius dubitationis AutoJoin
adhitíemúSjCa eft, quod malum conjunct um,
non eftpriuatio bqni : in hacenim fumus ppU,
nione,qùod malum eft con trarium bono, vt
docct Ariftotel.in poftprxdicamentis,8c*ih ca- Ariftoe.
pite de oppofttis.Cerra enijn res eft, quod vul
nerario quauaufat tri^itiam., priimtiQ non cft^
»eDn^Tam"is,fitis,plagx, inter priuationes noo CO.
fiumerantñrí8¿'quanquam rrialüm morale à pie
riOjue pvi43tiorceofeatu5 (^цо^игй fententia
lëx hoc ilia crner- Alladubita
%r lis ifrlöeis difturr» *¿ * - ï
eft,
 .г M BKçlicàmiAxûkl Quaeffionîs. X XXV3 U
Solotie« ioèQniuaâô,^ùbiMio^^LSçd4Dcfaci-i
lea habet «pUn^emi^Audota.suod
eft obie£kum tnftmae, ponitur fams appctttü«
motus,non vt profcquendu^íeíá vtíugleivdu$>
Itâque quando diximus, aâom^ppçtjtus птщ
fern in malum fub ratipnemali,intelli£imus
motu profe'cutionisj& amoris ; at motu dfflèh-
fionis, & dcteftationi s fertur in malum, fub ra-
tur , & m ccrorc conficiunt ur , nullam volent«
reddere fus criftitis cauiàm, quibus nihil acci
Solutiar. die mali. Refpondco, dicen dum eiTe , quôd ex
praua diípoíitione melancholici fie funt affe
ctiv t omn ia, quae occurrun t, Sc incidunt , m ab
illis videantur,& difconuenicntia,iic quod F~
nihil placct,nihilquc illis,vt detcâabile proj,
rritur.
.01Ï3I CiV AESTlO XXXVЩ
De^ffeÄibos dolor«, feu trifti-»
tise-, artículos habet
Quatuor. . ; ; ;
AR TIC. PR I MVS.
tfVtrum dolor auferatfacultatem aJJi-
ßendi*
sVм m a ta-xTvs< .
Conçlufio,
Onclufio affirmât mag-
gnu m dolorem auferre fa
cultatem addifeédié Cum
enim potentix anima: in vna ip-
fius efíentia radicentur , ideo ne -
ceífe eft quando eins intentio ve-
hementer trahitur ad operationem
vnius potential, retrahatur ab ope-
ratione alterius; vnde fi quid ad fe
trahat totam animas intencionen!,
Vélmagnam èinspartém,non com
patitur fecum aliquid , quod ma-
gnam intentionem requirat. Ideo
до
& triíKtia рЙг ic^ideriâjÎTïrit mo-
deraca/t*»vt*órdfc diíTtdetioneñn
r . , mw~b**9
& CUagatlOnem ПОП patiatW , pO-
terit CQIïfofГС ad do&rinam *аре£
{rtiAàtti Л ~
leimam .
sv НМЛ tá*.j^
Formans e'ft^'on^uiii Conduced
quia motus appetitus an!
mális , funtЛ miles ineli?
nationibus appetitus na
türalisjidco effectijs pafspp¡¿m ani
ms aliquando metaplp^ci nomi
nan tur fte(tín¿um ^îlji^âïçé.cpr-
porurn fénfibilíurp^ (\c rerüor áttrí-
buitur amori , Jila ta tío delegatio
ns aggrauatio triftitie,quia aggra
uatur пото^*ЫЦио ррпфпь pet
malo praefenti,quod cum repugnet
motui vokritätis, aggrauaï a^iimûj
>~ЛзвсЭ
m quantum impeditipfum,nefrua"
tur eo quod vult. Sed *fi rídn fit t*n>
ta vis malí cotitriftAittft , vt aúfe*
rat fpem euadendi,quaniuis aggra-
uetur animus , quantum ad hoc
quod in praefenti non potiatur eo
quod vult , remanet tamen motus
ad rcpellcndum nociuum contri-
ttans.Si Verotantumcre&atvtfpes
euafionis exCludaftuf , tüttc fim-
pliciter iropcdftur interior motus
animi anguftiati , & quandoque
etiam exterior corporis motus , vt
Ее 4 ftupt.
 440 F.B.Medinse •' • - «■ м. г К. ~1
ihipidus in feipfo reman cat! Ü&i
• J: : , .'..V ... .-.."f
iL-¿ id '.-Ci
ARTIG T-E&iTI V.Stó
trim triñitia^el dolor debilitet от
nemoperationem. i^icr . : э :5
<v A,f> Tfc 1С T V Sr îiï"2
ceaciufio. , ei + Ffirmans eft Condufioi
Nunquam enim ita be
ne aliquid operamur cu
' triftitia ,ficut cum delc-
datione : quia voluntas eft caufa
operationis,qux mouetur prçcipuè
*2tí-3e3 cx-b9tto«Jfe.íclcfta6ííL Sed fi com
parator opera tio ad trifti tiam , ficut
ad principium , 6¿ caufam , fie au*
getur operatio ex triftitia $ quia
quantô aliquis magis tríftatur de
aliquo, tanto magis conatur ad cx-
"pélleñ^ñí triftitiam quae impe-f
dit, fi ietáánet fjíes alioqui nullu¿
motus, vcl operatio ex triftitia eau-
tatuW^0^
iljoiji-'".
! а к *«<o - •■ xiy a R t y s;
ffarààtrBitia magis noceAt шрох\,
£h¿m ¿j&é papiones*
S V M M A т с X т vs. . aliud,deindc aliud rtafciturítranfit poftremô in
Onclufio eft affirmans.
Iliac enim quae important
^ mo tu m appetitus cum fu
ga, feu retraâione,qusdam repu
gnant vital! motioni , non folùm
Îiuantum ad quantitatem,& men-
uram , fed etiam fecundum jfbe-
dem motus jficut timor,& deipe-
ratio , & fuper omnes triftitia, quae
aggrauat animum ex malo prae-
fenti,quodcft fortius quam futu
rum. Sed pafsiones animae, quae
important mot um appetitus ad
.i^xpóf^Prim.Sécün.1
|>rore(jltendum aliquid , non repií-
gnant vitätL Jrnotioni . fecundum
{peciem,fed Îblùmi poflunt repu- *a
¿nate féciirícfám qüantitatem í vn-
dc defiderium , amor, gaudium ,8c
fimilia y fecundum fpeciem iuuanc
naturam corporis , quamuis folum
propter exceflum poísint noce-
re.' Vnde magis nocet triftitia,
qúam áliáí pafsiones. Et ideo Ее- £ce!*Cji.'
defiaftici. 38. dicitur. A triftitia fc- Pro. 17.
ftinat mors, & fpiritus triftis exic^
cátpíTa. * .„•. ■ ;
»XPLICATIO q_V At 5 T I O N I
N explication с huius quae ft ion is
pauca adducenda funt. Triftitia: , ac
dotons eft obtenebrare fpiritus-, vn-
de hic exiftunt incom moda:adimi-
tur animo fu* alacritas , eademque ex caufa
óbfeuratur iñgenium.Moleftie(inquit Cicero) Cícera,
me hebetarunt : & Niobc in faXum dicitur el
fe ex luftu conuerfa . Inducit etiam triftitia
refrigéralo cerebro fomnum, quemadmodum
eft apud Pfalmiftam. Dormitauit ргг rxdio M*I»*4«
anima mea. Suboritur ódium , tum hominum,
tum lucis ipfius , rerumq; omnium humanarû,
iuuatq\ie aîtiùsin mecrorem dcmergi,nequc hi
lariora, nec confolationes admittuntur. Auge-
lar ргаяегеа triftitia in meticulofis , qui Iongiß
fimé fufpitioncs mittunt ,&diffufam texunc
malorum tclam : ex hoc damno, illud, ex illo,
odium fui ipfiusjin defperationem, & rabiem.
Corpus autem triftitia exiccatur", & contrahi-
turcor,adeô vtin quibufdá triftitia extindis,
repertum fit non latius membrana. Affcctio
hsc frígida eft,& ficca,& ideo inualefcit in fri-
gidis temporibus,& locis,& in ijs , qui difpofi-
tionem habét melancholicam » vt in autumno,
hyeme,& tern pore nubilo, & node. Sed & fa-
piensEcclefiaft. 38. explicat optimè , qux in- Çcdef. j»}
commoda ex triftitia fubfequantur, dum in-
quit;A triftitia feftinatmors,& cooperit virtu-
tem,& cordis fledit ceruicem.Senfus eftjtrifti-
tiafacit vt mors fcftinanter,& ante tempús ad-
ucniat,ipfaque triftitia vires hominis tegit , ita
vt fe non prodant, fed obfcurentur , ac fuppri-
mantunfleäitq; ceruieem hominis , ita vt cur-
uus, atque triftis incedat. Vnde autem proue-
aiat quôd fîtin homine noxia triftitia, fequens
fenten-
 .г, Ëx^lkàfîoÂrticuî; Quaeßioms. XXXV НЙ 44^
fefttenttaiftdicaR fubiùngittir enim ; lin abdim lecbtiû remedium aífe^ftd&>ítigan
âione pcrrnanettriftitia,"& fubûantia inopis fe- Y ~~ ~^л7 • ~—
cundum eór*m*Sénfuseft,tnftitia pcrmancti ОШП quairtkbfct trinítiafü,exqu
in nomine per hoc quod abduciíanimú fuum àuCOZbsxàttl: NcálJfijCib^
à confolatione, &confideratione eorum quae non orhnis deleöatio coiitfùléi
dolorem mitigare póflent}&fubfiftentia paupe<
ris, V el affliâi eft fecundum cor eius:quia quale omni triftitiarfecundum Tperic
eft coreiuSjtaliseft & vita,atque fubfiftentia, cuití contrarietur fccùft<J«ift
vt fi cor eins fit mcerens,veré mifcra fit eius vi
ideo ex prartedifpráti©nlsjfubie#j,
ta,&brcuis futura. Vel alius fen fus ; ex corde
pender, diues ne fit quis habend us, vel pauper: qœdibet triftitia,per qu amlibet de;-,
fi cnim módico conten tu s eft,& vitara viuit iu- lc^tkrâemmitigaripiotftftiirj ¿^ y
cundam,reputandus eft verè diues: fi verô tri- •.> :•. . : ; •
ftitia,& mœrore con ficitur, etil fi multas pof-
fidcat diuitias,verè pauper eft. Itaque fecundu
'" iftum fenfum fignincatur triftttiam cfie ingens
malum,qu3ediuitcmfacitegenum, &pauperé
bis infelicem. •:• ft r.J»;: '.^.jj: S VMMA TEXTV^ -
STaffirmans conebfjp: CoaduS^
QVAEST; XXXVIIL quia omne пр^цщ^щ-

De remedijs тШглгеДёц do- terius claufum magfs a$

ta Jöigit ^.cum{]ntenti0"ani-
ris , artículos habet :
nwe circa iplurn ^mûltipïicetur : fed . - . '
: - ' quinqué* - ;>; c ■ ь?
quando adTexter|c.r[à;i..,
; ARTIC. PR im vs.;. quodâmoçty difgrejatur^ rniriuii
fVtrum qudltbet deleElatio mitiget da tur interior dolor. Eft & alia ravioj
quia operado conueh.ienshomirii,
S У M M A t £ X t V $.* fecundUm d^pofítió^eni) in qua щ
Onclufioeft. Qu*libe{ дегЛигфй^
deleäatio remedium &gen^s,tojopej^
affert ad mitigandam tri pientes dolentibus, « LiJr]J Д. ; f¿
_ ftitiam , feu dolorem:
.ARTIG.;-. TER-TlVS^
quia deleclatio eft qusdam quies
ifVtrùm compaßio amicorum mitiget
appetitus in bono conuenienti:tri-
* dohreni»/; У t - :rj;
ititia autem eft ex m al o,quod répu
gnât appetitui.Vnde fie le habet de ï:i м м А тех ту s* :v_
S T afttrmans conclu - емкш^
leâatio ad triititi'am,ficut quies cor
poris fe habet ad fatigationem,qu3e fio: tum , quia in eo qui
accidit ex aliqua tranfm utatione in - triftitia afficitur, fit ima-
natu rali: nam&ipfatriftitiafatiga- sinatio.quödamicicurn
tionem quandam , fme jegritudi- ipfofetuntonuitnftitia:itum,quia
nem ariimaï importât. Sicut igitur «xhoc percipitfeamari,quodeftd*
• lecbbile* '<"" -,: v»
quaelibet quies corporis remedium
affert contra quamlibet fatigarte*- ARTIC. ClVARTVS^
ncm,cx quacunque caufa innatii- fPtràm ïeritatis contempUtio mitiget
- • dolorem* ! *
rali prouenientem jita quaslibet dc-
 441 F.B.Medk« . г< л
ч
Coneluíio. Onclufioeit affirmant
I Quia in conte rnplationè
I maximè со afi flàt deieáb-
rio,precip uè in Tapien tiae
iam a toribu s . Vnd с in contemplario
ne futura beatitudiniSTnaximègau
dem HS iñ tribuktionibas. Quarc
о. Tybm. Tyburtf¿«^#tyrácunniradisplan«.
m martyr j^^jp^^çntçsprunjisinçgjçjg^
à[xÎt;vicTett(riiiihiquèd fùper fio»
res rofeús^h^eiáámíntíoíttintlcfa
Chríítf.VT *• \ ' v "
*ль»э :<£%Y>i & Qy t NT V S*
éPíruMfimthitA , & iolncê toùwtnt
"í- J^»JXLin Ii» :jrvi:¡,¡ V
ttxtvs.
Caadufi#:
öttcMo dft.affirmans.
r l^ùra eä quar'rfcformant
Шачп cdrjwdem in
attïftatafir, repug»
-.ЩМфЫъ&^чиЬ
Écüñáán^XrítaJiWotiótii repug*
tJát: péfíftá iglttff ttthrdia, natura
fectüciéür áá debiram ftatüín , & fit
ex hiscaufaturdclecläriö,qua;trifti
tiamdifsipat. - -
XPLÍCATIO d_v AÉ S T I O U I sí
E rcmedijstrift*ia> baud inufikcrit
pauca fubijccre.DiluitUr triftitia, vcl
malo fublato, vel reddito amiífo bo
no , áhtfebus lítftntiíotib» affluéti
bus,quas Hos p Iuris ceftimamus^uá illas,quarú
abfcntiá dolemus. DifçUtitur quofy aueHione
<ogitationis,vt negotijs,& harratfefcibus iucú
d1s,teftoiucHefo,nempè^Utàti^*a^ efe
tanturn malum , иоп tanti œftimandum cífe
vt nos aíBigamus.pÍus nos in со quod agimus
jper(!crc,quàrafitin cbqnôà'dt)llenTùs iJe?perdi
tumihancciTccommuFicmfortôiïiy&abiHofie
ri,cuius volútati,& iudicio non parère nefas ef
fet ; meerore rem edium non parari. Item, vt in
alijs an im i m orbis clauus clatro retuh dita г $ fie pertinet adintclledum fpeculatiuum: quomo- Solutio.
fctiam dilûitur rriftitia,cùm ©ftent#tur4 vel peri
culum maius quod imminet,vt illud quod iam
adeft,pro nihüo lit habendum : ficut qfcí dolet
Y ExpoßnJ)fcim^icä3n.
amifTam pecunianvin diferimine captiuiraris, |
vel mortkiaut cum demonftraturroaximorum
bonorum fpes , vt fama: , immortalitatis , vel
dignitatis,aut illiu^quod omniifupcrat bona,
bcotitudini«fempitсrn e. Diluitur etiam tri ftitia
his,qiue humectât штат bilem,vtcibis calidis,
di humentibus; vino potifsimum.de quo eft in :
facrisliterisjDa vjnum raccrenti. Dclcdationt
queque quauis mi tigatur triftitia,poti fsimc vi-
fus,vcl auditus, vt cflo aperto,campo,& pratis
paTcntibus,miííka;tametíímulica; eft genus
2uoddam,quodmccl tis majorem mecrorem in
:rt.Scd & ludu,& lachrymis,& fufpirijs miti-
gatur doloris triftitia, vt oprime oft edit D.Th. Quomodo
art.i.Scd quomodo taftus,8c lachryrnae , qux flen» * g«
mtriftes&ntjtriftitiam dUuantJuudfacile eft ™ Jfi
explicarc,ma*imècùnullus cftccbs diminuât "j"™
fuá caufam;fed fl«tus,& gemitusfont effedus Rcfponfio.
triftitii;quomodo erao minuút tri ftitiam?Sed
foluitur , Ii rcrüm ordincm redé aduertamus.
Nam in eo qui ftct,tria funt conlidcrandajipfc,
qm triftitia affickut»& гей, quae trlffirfaöi cau-
fat;& etfedus rrfftiti^jjputá^ere. Et funt duae
cótráriat nabihldirfts, Inter eurn qirïtriftitia af-
ficitur,& inter rem quç trifti tiam caufat: & in.
ter cum qui trift atur,& effedum. Nam prim)
habitudo,eft habitudo difconuentcntife:Secun
da vero habitudo,cft cono«nien tic; & proptct
ea etfedus ipfc,puta,fletus, habens vtfumque^
quia eft effedus conucniens m cd to, & trrfti,&
prxfentat obiedú contriftans vt caufa m;quan -
quam ratione obiedi triftitiam augcat,proptcr
quod 6c fletus cöntinuaturfatiene; tamé fui de &2 . , *.•
íedatj& recrcat, & triftitiam mimi it; de quia res
m agis eft ratione fui, quá ra troné aherius , ideo
f¡ m pliciter cóceditur, quod Actus mitigar trifti
tiá.Scd & cópafsio amicorú mitigat doloré,pro
pterrationesquascómemorat D.Tho.in ar.j. аТЬощ,
Ик tamé ícire oportet.quód aliena lctitia,trifti
rilttoftrá exaügetificutfcfti dics,cVcelebritates
Íúbltcx,cohibctur ab introrfum,& augetur tri
tria per appofttionc cótrarij;qucmadm odú ca
lor viudium corporum in hyeme.Sed & alterS
^mHnreicaarftm clemotiftrWebóffiifnus; curtí
tntm videamus alios lfti tiaperírui,noftra mala
diligétiùsconlideramus,& ex amifsione bono
гаггцйг ex impedimento lstifia; crudamur.Sed
quomodo cótemplatio veritatis triíiitiá diluar,
oftendit D»Tflom.clegantery-& efficaciter in
literajde quo oritur paruadubitatio.ejNam in- Obíe¿t/o¿
tellecîus fpeculatimis ñon moiiet vóluntatem,
>*crebfddo€ct Ariftd.Sédfpecukttio veritatis Ar¡fto.
do erg"o mitigat dolorem-, & triftitiam volun •
tatis?Sed h»e c^He<ftñ>ftdíHrrf¿ depellitur : ná ,
1 ' , ex parte rcicoptemplata»,
non
 •< - Explicado Articulor.Quseftionis. XXXIX. 443
пой moueat animum; qui cnim contemphtur ¿Ham rationeitl , qua triftitia poteft
triangulum habere tres ángulos squales duo- rr у д rr I I, ~ .
bus redis,nihil dictt vnde appetitus moueatur: ' effe bonum,pOtClt effe ЬоПШП ПО-
mouettamen animum ex parte ipfiuscontcm« ncftum.Diéhim eft enim quod tri-
„i.tU.:. л
platioms,quEeftquoddam -il '
bonum • -
hominis, л- • ni f J <•
& natura fua dcle<äabilis.Hec de remedijs trifti ibUl^thAniiiTi * — -J
ftitiaeftbpnum,fecundum cognî-
tia: dixiflèfuiKciat;quipluradeliderat, légat Pe tionem,& recufationemrnalijquae
letireh. trarcham,in lib.de remedijs aduerfa; fortuna?.
quidem duo in dolore corporali at-
teftantur bonitati natura? , ex qua
QVAESTIO XXXIX,
prçjuenitquod fenfus fentit crucia-
De bonitate,& malitia triftitiç,
tum ,& natura rcfugitlaefiuuíquod
feu doloris, artículos ha caufatdoIorem:in interiori vero tri
bet quatuor. ftitia,cogniti6 malí, quandoqueeft
ARTIG PRIMVS. fecundumredum iudicium ratio-1'
tfFtrum om?iùtriîlitia malafit. nis;& recufatio mali per volútatem
svMMA TExTvs. bcncdifpoiîtam,deteftantem quod
Frior cocí. Rior Coclufio. Triftitia, verè malum eft. Omne autem bo-
fecundum fe,& fimpliei ■ num honeftum ex his duobus pra
ter, mala eft : anxiari е- cedit > fciIicet ex reditudine ratio-
nimappetitum hominis nis,&: voluntatis: vnde manifeftum .A
ex malo praefenti, malum eft , quia eft,quockriftma poteft habcreratio
Poíl.cond, impediturquiesinbono. fPofte- nemhoncfti. '» .,-.•£
rior cócluGo. Suppofito aliquo con ARTIC TERTlVSi
triftabi!i,& dolorofo, ad bonitatem т„ triait¡apoßt ф hmm ^
pertinetquodaliquisdemalopra- $V¿MA TEJXTVS... |.
fenti mftetur,vel doleat; nam fi nÓ ffirmans eft Conclu^ cond«fie;
triftaretur,procederet,velquod no Njm cx malo ptefentí
fCntiret?velnonreputaretilludma- «g^.aupíex motus rappeti.
i. ; ■ 1 lum fibi repugnans;quorumVtrum ^onfiïrgiuvnus , quo
бис eft manifcfte malum. Quare M«0^ ша]о ¿IX.
fuppofitapra»fentiarnah,adbon,ta- Ц. ^ÄX;hac p«t€itrift«iДоп

iaalicuiuííurpiscommífsi. . ., .^^ipiQ

A R TT С SEÇ VNDVS. fugiendûm fitstrifti«a habet vtiljta?

fFtmm triftitia poßir ejfe bonum fo- rem 5 fugiendum autem eft aliquid
neslam. . propter íeipfum ex contrariet^atp
svmma TExTvs. quam habet ad bonum , vt eft pec-
Cencluflo Oncluíio eft.Tr iftitia po- ca tu m.Alio modo fugiédum eft ali
teft habere ration em bo- quid,quia eft occafio mali. Vtroque
nihonefti : nam fecúdum modo triftitia habet rationem vt>
ÜS
 444 F. В, Medina?
lis in omni malo rugiendo : nam fi-
cutdelcäatio de bono, facitvt bo
num auidiùs quaîratur } ita triftitia
de malo, facitvt malum vehement
tiùsfugiatur.
ART ГС. QJARTVS.
<$Vtrwn triftitiaJtue dolor, poßit tjfe
Jummum hominis malum.
S V MM A TKTVS.
Egans eft con cl u fio. Na
воас1айо.
|¡^ culpa eft maius malum,
quám poena, vt in prima
parte habitum eft. Sed
triftitia pertinet ad poenam pecca- . opponit pefsimo,vt docct.Arif.8.eth.c.io. fed mi¡ mill3# *
ti,ficut frui rebus mutabilibus eft
Aug.nb.de malum culpae. Dicit enim Diuus
теми.» Auguftinus in libro de vera religio-
ne. Quid eft dolor, qui dkiturani-
mi , nifi carere mutabilibus rebus
quibus fruebatur , autfrui fepoffe
fperabat ? 8¿* hoc eft totum quod
dicitur maîum, id eft, peccatum , Sc
poena peceáti i ergo tri ßitia rrbn eft
iummutri hominis malum. Dein-
de j omnis triftitia aut eft de hoc,
quod veré eft malum; aut eft de ali-
quo apparent! malo , quod eft ve-
re bonum. Triftitia autem qua; eft
de vemma|ö,nonpoteft eflèfum-
raum malum : eft enim aliquid eo
peius, vel nort iudicare efle malum,
quod vereeft rnalum;vel etiáfln non
rerutareillud^-triftitia autem dfc ap-
parcnti malö^quöd Veré eft bonum,
Hon poteft efle fummum malum;
quia peius eft omnino a vero bono
alien ari: vndc impoisibile eft quod
ah'qua triftitia fit fummum hominis
malum. - pctatur,&habceturexmaJoconiun¿to, bona
Expof.in Prim.Securu
IXÏLUATIO O.V AF S T I О N I S.
Vo tantú funt cxplicanda.in praefen
tiquarftioflCjalterii eft,qnomodotri
m ftitia fecundCi fe,& (impüciter , mala
fit:altcrü cft,quomodo triftitia, feu'
doler,potifsimèdamnatorù , furomû hominis
raalú no fit.Primy aflertú habet D.Th.in.i.art4 Quomodo
fecundú verôjin vltimo.f Et quidé primú afler criA,tÍ4 <йщ
tú fallu m dicerc videtunNá id, quod fecúdum ^^сг
fc,& fimplicitcr malum eft,nuHa ratione pdteft Arg^nrim.
redé fícrijficut mendacium,& adultcriû,qûç fe
cüdú fe mala funt,nulls ex caufa honeftari pof-
funtjVt habet fana do<ärina:ergo fi triftitia fecú
dum fe,&fimpliciter,malaeft,nullaex caufapo
tefteflebona-.cuiuseontranûddcet D.Tho.in D.Thom.
ar.x.& jJjDeindc.Re<äa ratio docct, & di&at, Secundo,
quod appetitus quandoq; priuctur quiete in bo
no,& anxietur de praefenti malo.vt patet in vo
lütaricaffumétibusludúpropterDcú infuorü
criminú fatisfaórioné.^fAlterúaífertum ex со Vtrôdîo»-
ThcologispótfaceffcrcnegotÜuNá optimum j!fieft¡i¡J
quxdá delecbtio cft fummú bonú , vt delecta- pnmüarg.
rio bcatitudinis:crgo aliqua triftitia cftfumraú Ariftou
malu.Itefü,fummöbonüeft vidcreDeú, &de
eius fruit ionc dclccbri:crgo fummum m al ú с It
carere vifionc bcatirka,& de eius ami (мопс со
triftari.Hoc ipfiim confirmatur. Nâ fumma mi ÇamSà,
feria.cft fummum malum : at vltimaA fu m nu
mi feria çft с île infcliccm:cfle aut с m infelicenr,
eft carere vilione bcatifica,& cius defcâatione
priuari: ergo aliqua triftitia eft fumín um homi-
ms malum.4 Ad defenfionern, & explications Refponflo
primi aflerti, nouifle oportet ex S. Doctore in priraidobij
quodtib.quàd aéhishumani quadripartiti font: D'T*om*
quidam fem per mali.vt mentiri-, quidam per fe
boni; vt colore Dcu m; quidam indifferentes, QiudrupU
vt leuare feftucam de terra : quidam folitaric cesaftuik»
fumpti fonant in malum,qui tarnen poíTuntex
ckcunftarjtijs honeftari « vt occidere homi-
ncmjhoc enim folitariè fumptum, importât ali
quid inconfonum rationi. Violenta enim pri-
uatio viti humanx , rationi diffonat ; fed ft
addatur circunftantia propter maius bonum,
propter conferuationera , 8c libcrarionern
Reipublics à nefarijs hominibus, efficitur coh
fentanea rationi. Nec propterea aftus ma-
lusmorahtçj fit bonus moralitenfed actus qui,
fifecundunv ft, idcftfohcarièfumprusi fiere»
effet malus, quan do fit circundatus honclbtis
câditionibus,cft bonus moraliter. In hoc quar
to gehere conftiriiiturtrjftiria, quœ m Htera pri
miarticulidicittu-fccundum iema!a,id cil, fo- .
litaric fumpta,in.mnlum fonat; quia fi appete-
retur,& haberetur fola, mala effet ; at fi illa ap-
mora-
 B%licatio Articul. Qu seftioms. XL?! . ' i
Sec» refpó, moraliser eflc potcft. Vel djcitcv quod tri ftari
teme re, &: line ели Га, ex nullo malo adiacent i,
malum eft : & hoc eft O&oaVucit Diuus,Th¿-
mas,quod triftitia fecundum fc,mala eft , & nó
eft de genere eorum quae per fe appeti dèbçlt!
Cœterùrntriftiliaprxiuppofita prafentia ma*
Ii,bóna èff/éc ratíoni conforia: ficot fumerc me
dicinarj5»niûit) infirmitate,aut neccfsftate, даа-»
lam eftjat in iflfirmitare^necefsitate, bonum
eft,&Íaifdabile. '
Ad prímú ÇAd argumenta in ádueríurq, ad prlmum dii
argumecií. céndum,quôd efle roaluin! peí: fi^eontingitjdUj
DupHciter piieitenquod enim eft malyun. per fe,id eft , de
eft aliquid fuá ratione,aut proprietäre iîâtu tari, habetma^
malum per
fe. liciam infeparabilem^clicjnmquam perdetik
lam.-quodautem eftmalop^pcrfendeft folita-.
rie fumptum, habet mafitiam foîitariè, quam
perdit ex coniunctione cum alio,& hoc modd
triftitia dicitür (ècundura fe pisjlaj . î Л
Adfecúdú. 4"Ad fecuqdurn.dicendum,quôd пойгащ fen-
tentiam adrhôdùm confirmât nam oftèfidir»
quôd triftitia eft, mala moralrteE,fi foîitariè fu-
.{ • •• >r» matur :nam importât aliquid foîitariè fumptû
>л »a rationidiiTonanSjfcilicetpriuationem boni, ßi
r.i . inquietudinem appétit us:at ex con iunftis jffr-
»»..' ¡. .. citur bona,atque laudabilis.Certè , vt ego
■■i ftimo, nihil aliud vult doçere Diuus Thomas"!
iiifî quôd furtt qusedam actiones,liue animiaí
fecliones, quibonxnoñfunt »nifi exaliquo
prœfupppfitOiveluti pcenitentia,bona non eft¿
nilîprscfuppofito peccato:medicina,neceflaria
non eft,nifi morbo praefùppôfito.
¿eludo ^Sed ad defenfionem alterius aflerti progre-
dubij Ceci- diamur,& quidem non immorabimur m con-?
firmandaTentétiaDiuiThoma: , quôd triftitia
non fit hominis fummum malum ; nam hoc
adeo efHcaciter demonftrat Diuus Thomas,vt
noftra comprobatione non indigeat:folîim со
futabimus argumenta in contrarium. Nam ad
Adprimum primum dicédum cft in primis,illud axioma ex
argumétû. Ariftotelccitatum,nonfemperdiccre verum,
prout demonftratum eft fuperiùs in materia dé
beatitudinc. Melius eft enim eífc ftudiofum,
quàm habere indinationem naturalem ad vir-
tutum ftudiajatpeiuieft non habere inclinado,
ncm ad virtutum ftudia,quàm ñon е(Ге ftudio'
fimv.náfi no habeas iftam indinationé . homo
non erisjfiquidem hxc inclinado eft infita natu
гэг humañae.Itaqüe non fernper óptimo oppoí
nitur peüumum. Sed & illud addendum cft in
confutationem argumenti, quôd non eft ear
.h.,:'., -i" dem ratio de'deîecbtionebeatitudinis^ tñíH
tia miferiae.Nâra äliqua hominis delectado po
teft с(Гс fummum hominis bonum ,cíim in ea
nullum fitmalum,eo modo,c¡no iûprà dictum
eft de delect4tipne,& bcatitudine:triftitia auté
44$.
rlon poteft efle fummum.horainiirn'alum; ná
ineaeft aliquid bonurn , fciíi cet verum iudi-
oüm de^tró'maW,& ordo debiras voluntatis,-
approbántis bonum, & reprobantis malum;Eç
fie patetjqu^d in dolore,^ triftitia eft ali-
quedbpnum ;'qúod ex eo vç] máximé confir-
matur.'Ním trifrarideveVo malo,tàntum abcflÈ
ytfitmaiiimsqwifecundum fe fit,bonum,8$
laudabile:quôd Ii in damnatis bonum non eft,
id ex ftia prada volúntate cöntirfgit.
^pAd aKk 'argü menta cbncedaíur , meiudicíj Adaliaarg«
fumrnam raiferiam , & fummum hominis mai
lum eíTe,carere vifione beatifica, & priuari fruí
tione beat» vita;j ex hoc tamcn,rçon inferatut?
quôd dolor inde fubfecutus fitíummum hoA
minis malum; nam peius cft carerc fummq bo
no, quà m triftari de carcntia fümmi boni; quiri'
potiùs ha:c triftitia fecundum fc,boria cft,&lau
dabilis.fcfec'dt qUaeftione. .' .'. !. v
ОУ AÉ S TIO XL
De pafsionibus iraícibilis , Ôc
1 priniô de ГреД dçfperationé, ,
t>.: . ;;;(^îticplps habet '■■,:î
r ri
AR TIC. PRIMVSir,
fytrùmjpes fit idem guod defiderium,
Tfelcupiditas. ,:i
S V H M A Í TE XT V S, ". ;
Onclufio.SpesçJiffertà de
fiderio: nam fpecics paf-
fionis exobieâris confide
rancor. : Quatuor au te m conditio-
nés fpei attenduntur. Prima , fpes ^^S,
eftde bono 5 & fie dtffert á timoré,
quieftdemalo.Secunda,fpeseft de
futurojvndediffertà gaudio , quod
eft de praîfenti.Tcrtia ,requiritur сь
fpesfitdealiquoarduocum diftïcuL
tateadipifeendirnon enim quis fpc
rataliquod minimum,quodinprô-
ptueftj&iic diffcrtadefidèrio,quod
eft de bonofutur9'abfolutè,&a4c6t
cupi-
 446 F.B.Medinae
cupifabilem pertinet, fpes vero ad
irafdbilem pertinet. Quarta, quod
il lud ardu um fit pofsibile adipifci;
quia nonfperat quis id quod adipi-
íci non potcft: ôc fie differt à defpe-
ratione , &: praïfapponit defideriu,
ficut omnes pafsiones irafeibilis,
prsefupponunt pafsiones concupi-
fcibilis.
ARTIC SECVNDVS«
fFtriim ipes pertinent ad >i« appetiti-
uam.
S V M M A T E X T V S.
Cooclufio. Onclufio eft affirmansi
Important enim exten«?
fioncm quandam appeti
tus in bonum $ motus au
tem adres pertinet propric ad appe
tit um. Virrutisenim cognitiuaea-
dio perficitur fecundum quod res
cognitzfunt in cognofcente,&no
fecundum motum cognofeentisad
res. Sed quia intelle&us mouetap-
petitum repraefentando ei fuum ob
ieéhim fecundum diuerfas rationes
obiefti apprchenfi,ideo in appétit u
fequuntur diuerfi motus,alius vide
licet ex apprehenfione boni, alius
cxapprehcníionemali, &fimiliter
alius ex apprehenfione praefentis,8c
alius ex apprehenfione futu ri, ab/b
lutig ardui,pofsibilis & impofsibi-
lis;S¿ fecundum hoc fpes eft motus
appetitiuaevirtutis,confequens ар-
prehenfionem boni futun , ardui,
pofsibilis adipifei. ;¡ ь Efpondetur affirmati- eoDciufi*:
íARTIC. TERT-IVS.
yVtrumfpesfit in brutU. »-«•«•*■
>• n Expof.in Prim.Secun.
S V M M À !- T E X T V S. • V*
Onclüfioeftaffirmas.Na Condußo.
fpes, eft pafsio irafeibilis:
at in brutis eft irafeibilis:
ergo & fpes.Deinde , inte
riores pafsiones animalium ex exte
rioribusdeprehendipoffuntjex qui
bus apparetquod in brutis eft fpes: ty.
fi enim canis videat lepor£,aut acci-
piter,nimis diftantem,no mouetur,
er.
quafi non fperans adipifei pofle ; fi
Vero eft de propinquo, mouetur vt
capiat.
ARTIC. QJfARTVS.
jVtrnrn fpei coritrarietur dtfyeratw.
S V M M A TEXTV s. .
Onclufio eftaffirm5s.Ná Conclude,
in mutationibus inueni Dnp!" ы
Cr«ri etat ib
muMtioai-
tur duplex contrarietasj buj
vnalccundum acceffum ad contra
rios términos :& talis contrarietas
fola inucnitur in pafsionibus côcu-
pifcibilis,ficut amor & odium cotra
riantur:aliomodo,per acceffum, 8¿ .'
receifum , refpe¿tueiufdé4erminií
Ьс hçccotrarietas in pafsionibus ira
fcibilis irtuenitur. Obic&um enim
fpei, quod eft bonum arduu , habet
rationem attrahendi , in quantum .< n<
cófideraturcum pofsibilitate adipi- г "
fcendi,prout autem cumimpofsibi
Ktate obtinédicófideratur,eftdefpe
ratio,quz repulfiui rationem habet.
ARTIC. aVI NT VS.
fVtrum experientiafit caufafpei.
S V M M A TEXTVS.
vè: vel , quia homo per
expericntiam acquirit
facultatem aliquid fa
ciendi:
 ExplicätioAiticul QlLseftíoms/XL.'
cierídi : vçlfaltem expericntia facit,
eurti exiftimare aliquid eiTepofsibi-
le. Primo modo , caufafpei funt di-
uitiae , fortitudo , & omnia qua; aü-:
gent hominis poteftatcm j & hoc
modo expcrientiacaufat fp em, quia
facultatem facit aliquid de facili fa
ciendi. Secundo modo , caufa fpei
*» ; Afunt,do<ârina,perfuaGo,&experié-
tia jnam ex his fitexiftimatio,quö4
aliquid fit pofsibile quod prius re-
uiv'i »•)•/ putabatur impo{sibile:& hoc modo
"!««;^çx diuerfacxpenentiapoteft caufa-
ri defe&us fpei. Quareduobus mo
di's es ufatfpem experieñtia, & vnof
modo defectum fpei : vnde magis
dicere poffumus earn eíTe caufam
fPci- • .:
ARTIC. SE XT VS.
yVtrum iuuenes , thru' , fint magn&
et.
S V M M A TEXTVSi
prior cócl.
Rior Concíufío. Iuuen¿
tus eft caufa fpei: & hoc
propter tria , qua; requi-
runtur ad fpem , fcilicetj
arduum,futuru,adipifcibile. Nam
iuuenes habent multum de futuro,
&parùmdepra2terito:fpes enimde
futuro eft, & memoria deprarteri-
toj&ideo multum viuunt in fpe iu
uenes. Etiam propter caliditatem
natura; habent mukös fpiri tus, vn
de in eis cor ampliatur,& fie in ar
dua tendunt,& fant animofi, & bo
пае fpei. Iuuenes quo<Jue,quia non
funt pafsirepulfam , ne<jue experti
funt impedimenta in fuis conati-
T — ' deo de facili arbitrator à1'* :J
eíTe pofsibile. ^fPofterior conclu-*
fio. Ebrietas eft caufafpei, prop terjpoft.conci:
caliditatem cordis ex vino,¿ incort
fiderationem periculorum : & hac
eadem ratione omnes ftuhi funt
magna; fpei.
ART 1С. SEPTIM VS.
... ч
yVirumfpeifit caufa amoris.
S VMM a t E X т V s¿
RiorConeiuflO.Inquan Prior, cocl,
tumfpes ¿fperatum bo- •'• - -A
rium rcfpicit,fpes caufa-
tur ex a more ; quia non : 4
eft fpes,nifi de bono amáto, & defi-
derato.«||"Poftcrior conclufio. Spes, PoiUond.
in quatum refpicirillumyper quern
nobisfifali^id pofsibile, eft cáuf*
amoris:cùm enim fpcramus per ali 'Г^ьь
quem nobis prouenire póífe bonûV
'
ш îplum mouemur,ficut in noftru
bonum,& amare incipimus; & ex
eo quod amamus per accidens ex
amore caufatur fpes,quia credimus
abeoredamari.Itadue fpes eft сан* spes eftcau
fa,8f efFe^us amons. I атопз,
; -I
ART 1С. Ó С TAWS.
fVtràmjpes conférât ad operationem,
"bel magis impediat. " ' _ j
svMma textvs.
Onclufio eft. Spes adiu- codcïèàfc
uatadoperationem:8choç:
_ duobusmodisjtumyratio-i
neobieéti, quod eft arduum pofsi-»
bue : arduum autem excitât attend
tionem 5 & id quod eft pofsibile*
Поп retardât conatumjtum , rátio-
ne effe&us , quia caufat delegation
iiem;deleäatioautem adiuHatope-»
EX1PLI-
 44$ F. В. Medinae
ÏXHICÂTIO <ХУ АЕ S Т i О S I í«
N* gratia m luiius cuixftioríis duo tan
tummodôe>plicabo;nàca?terade Fe
furtl m ínifefta fatis.Primtfm illud eft
quomodofitdc rationc fpeibonura
futurum arduú:Secúdó.De caufisfpci,breuiter,
Vtrfl de r»- & fummatiin dica.De definitione fpei haudpar
tiooe fpei uamoueturqua?(tio,Núfirde definitione ípei
turan?U borjú futurú. Quód nó fit,duo argumenta, ne-
Arg. p'rlm¿ qúaquáimbccilfa,fuadcnt. Altert,cjuod bon ú
0 fit fuiurú,nó eft ens rcale,fed ration is; idenim
quod nó exiftit in rerú vniuerlítatc, nó eft ens
rcale,fedensrationis:Sed fpes eft atfcdusani-
mi noílri,verus,&reaíis:crgo nó reaedefm itur
Secundo, per íd,quod nóeft.Deinde.Si atfcdus fpei,exa
dè,& redèdefîniturex bono futuro arduo,cÓ
fcquens eft,quôd in brutis non fit fpes,cuiuscó
D.Thom. trariú defink D.Thb.in art.j. Quôd hoc redé
fcquatur,fic oft en do. Nam bruta animantia nó
cognofcunt futura,fiquidem habent foliim co-
gnitionem fenfitiuam,qua: nó eft futurortrer-
go nó expectant futura;crgo li fpes eft de fum
ro bonojbioita animantia non habent fpem.
Varl« fpei íVcpropófifodubitatibcxpdnatufjfcireopor
Jefioiiio- tc t,quod fpes varié à doft oribusdefi n i tur.Cicc
to fie dcfinít;Spes,eft expedatio boni. Alij vc-
Cicer. ró fie dcfiniunt;fpes, eft fiducia cuenrurum cf-
D.Thom. fe quod cuplmus.SedD.Tho.fic definit fpem;
Spcs,clb mtiitií appctitius? virtutis, fcquens ap -
f> rehen ii on e boni fu tu ri,ardui,p ofsibilis adipi-
ci.Porrô in vniuerfijhisdcfinitionibus,futürü
Éonum in definitione fpei collocätnr , propter
qnod opereprerium ent diligenter exponere,
quomodo fpes perbonum futurum dehñiatur.
Certè cú fpes fit motus appetitus,qui fertur ad
rcs,prout funt à parte rei,&ad res ad с xtra.hinc
proucni t,q- aliter fe habcat ad ré prslêntC, quá
ad futurл, & aliter trahatur ad p raient iam boni
per delcdationé,alitcr vero ad rem futura, per
fpcm,& inquifitionéjíSi ideo fpes, fiait defide-
riú , refpicit futurú per fe:quod em habet quis,
Ad arguai, non fperat.Vnde aa argumétaprôpofita dicen
AU prima, dû eft.çAdpnraùdidto,quàdàliquidfpedat
ad rationem formalem obicdi,ex parte rei ob-
iédç,alio modo CX parte fubicdi.Obicdú ípei,
ex parte rci,cft bonum quod expedamus , ex
parte neftra redundat in bbiedum effe futurú
nobis;ficut in obiedum fidci,vcl humana?, vel
diuina?,nó vifum¿fi enim vidcrenir,non crede»
rctur. Nihil autem prohiber huiufmodi condi
tions efle dc ratione formali obiedi.ficvt fepa
ratis his conditiortibus non permáneat ípecics:
obiedum enim priùs compafâtur ád iubicdú,
quàm ad adum,& propterca condition»* re
dundantes in obiedum ex fubiedo,pra?ueniút
adum,& ad integritatcm formalis obiedi perti
Expofin Prim.Secun.
herepoífunt. Nec obftat , quôd entia ratio nis
lintciufmodi denominationes:habét enim rea
les caüfas,quibus repugnant alia: reales condi-
tiones ineodem,ex qui bus redundant oppoiu
ta? denominationes in obiedis.uerbi gratia, in
obiedo fidei,&fpei,non videri,eft conditio de
nominarme, qua? nihil reale pon it, fed caufa
ci us , p ut.\, talis difpofitio fubiedi realis eft , &
huic difpolit ioni reali contrariatur alia difpofi
tio realis in eodcm,putà, cfTe affedum lumine
gloria?,ex qua in obiedum redundet oppofita
dcnominatio.efie vifum.^fAd fecundum argu AdfecCii
meritum priufquàm Dominus Caictanus re- C«ie
fpondcat, longam, & proGxam habet difputa-
tionem;Vtrurnanimalia bruta cognofcant fu
tura. Et à parte affirmante fie difputat. Nam Vtrú .
bruta mouentur ad futura, &appctunt illa, ti- futura
ment futura, & cauent ab illisrergo cognofcunt g»oíe*
futura.Deindc.Ad pe ríe di one m a ni m a lis per-
fedi, requiritur quôd cognofeat natura ; exigi-
tur namque quôd cognofeat conueniens , &
difeonueniens , inter ea qua; eognofci poffunt
per fen fum.Sed pars fenfitiua extendit fc ad té-
poris pcrceptionem,vt patet in memoria: ergo
cognofcunt futura. Ad nuius rei expolitionem
ftatuit in primis Caietanus,quôd ex exteriori- Caie.
busmotibusmanifeftèdemonftratur in brutis
animan tibus effe appétit u m refpcdu fut uri bo
ni,vt patet dc fpe,& dcfpcratione, atque ctiam
de timore.Deindc ftatuit,quôd ha?crerum eui
dentia necefiariô ducit intellect uni ad alteram
duarum caufarum, videlicet,ad naturam, vel ad
apprehenfionem,& cognitionem boni fut uri.
Et quidem D.Thom.in fohitione primi.tertij
artioilitapcrtè redurit has dernonftrariones ad .
naturararinquit cm m, quôd quamuis bruta ant
malia non cognofcant futura,tamen ex inftin-
du naturali mouentur ad aliquid futurum , at
que fi futurum präuiderent : huiufmodi enim
in ítindus eft inditas ab intelledu diuino ргае-
üidente futura. Ad hscftatujt Dominus Caic
tanus, quôd quando dilputamus de cognitio-
ne fenûtiuaj vtrùm fefe extendat ad futura,noa
difputamus de cognitione fenfitiua , prout in
nobis eft; nam vt in nobis eft ex coniundione
ad partem intclicdiuam , plus aliquid fortita
eft quàm ex natura fua habere pofsit , vt patet
de reminírcentia,qua? eftadus partis fenfitiua?,
vt dicitur in libro de memoria , & feminifeen«
tia; & tarnen foli ho mini conuenit, propter cau
fam didam. Praeterea ftatuit pro certo Caiera:
nus,quôd futurum,quatenus tempüs eft,poteft
perei pi à poten tia feiilitiun:nam memoria te m
pus practeritüm cognoícit detenn in a té, v t hei i;
& indefinitè,& indeterminate, vt olim.Ex quo
etiam fequitùr,quôd futurum,ex hoc quod hó
eft
 Explicado Articulori Quseftionis.:. X L Ï; Я 449
eft in feipfo , non- rçpugnat quod fenfu perci- r^tt£dmnibws>cperditis>fpçs fola refederaç
piatur:inhoc с ni m conuenit cum prancriio; in jfurtdö,qua; eft irrtago humans vit^ : idcao¿
neutrum cntm eft tri ipfo.&ramid jjrstejj* afótrtificé mutidí ^fftchim t&:i<ty$é¿ lcuífsi?
t'Jm percipitur memoranda, Deniquc. Vt rem misdecaufiijöc nafcatur, & fuibntetur. Hue Commun*
i am-dcfin iat , docct p ropriu m cfle y^rùnet^ui^QueAiarp jÄgrc^,<}um апи Prouetblá«
ftinguitur contra prsteritum , óí ^ ma eft, fpes elí: fentcntiaeftpröuerbialis, ad->
fens non efi*,net raiffe. Itaque quod fù Aortens , ;песЧг/ affligerais cmlàbn\ebuf
c|t¿nec eft,r$ecfuit : ас perhocJieïjfcç immyw abijeiendam efle fpem.Sumptum videtur 3d*?
uit,ncqueimmutatienfum. £t qкюЩШсщ giumex Theocriti Batto, quod non in elc-
pus à potentia feñfitiua ríbn aliter percîpitù^
ntôper immutationem , futuru répugnât per- tuett ЪЩс dectt t mtti Ьдерц .
ceptioni fenfitiiiae. Cùm enira tempus Гц ntft
meras motus íecimdum prius, fit pofterius; Nimc pím>,er *J««4> War InppjífT/if frigef.
nttft aliter ретфит- (en íú esrip\is,niii регсЦ Lege cmtyema, jjdciatidefpevia qujo elegap- А^фод-
piendo quandam diftantiam fuccebiuam ab «ffcbÀditïônei , Waqüe i
\aii mytatloncvfqueadaliani^tdj^ten^p^ Vsdeknbiu^UouiùU ir.vA >'
ris pmeriti memin imus , qúia aliqua immuta- ■a„V^ímJ« "-; i ¥&'Я"Ъ"

reram furarimro immutationes non lint in vJ_V ^AE ^ J'jQ "л/ Li

anima
D.Tbo. in'p;
cuit, . — —vt dtfatÜÖif. 1
fpes , & timor in eis, eft motus animalis appe-
titiuus fecundum fubftantiam , quia eft actus HTf^; PR I M'V'&-"i
iècundus , eïicitus ex cognirione, & ex obie- :i>i: ;<b¡; m г.ч , rr.rjirjjrjbí'.nnodí
&.0 cognito. Dcniq; eft Mötus fequens appre-
hçniîonem boni , aut malí , Su ex praefent i со-. fVtrùmfimorfit paßiommt. o§w
Î"ntto fperant fecundum ptoprictatem \ quia
cpecbnt futurum , fed non ex futuro ab eis •SV к M а ГтжШуГвЛ А
cognito : & idtP coram fpes eft najarais ft*
cundum quid, quia natura fupplet Cognitio Ffihnans c4<:^hdaïîb2 conciufi».
nen! futuri. Hare fufficiant pro confutation
Nim ad iatidftèm paf-
argument! fecundi , atque acted pro explica-1
tiene illius quacftionis, vtriim bnita animan- .0»". ' i
tia cognofcant futura. Plura dicit Caietanus, quod fit motus pàfsniz
fed qui vóluefit ea legere , apud autorem inue-
niuntur,nosad explicandas caulas fpei acce-^ Virtutis,ad quam coin ^arétur ita^i
damus. . я ' . ; f! • . obiedum per modüm ;adiui mo-
Ctntm fpei ^¡Spcs in primis vt nafcatur , non eft opus eui- quod pafsio eft■ effeätri
V* dentiaicientis , qu6d lit res futura , aut pofsi-
bilis.fed latis eft conieâura opinionis, vel pro- agentis , & per hunc móíúrrí :, Çè№
babtotatb.Cmè,h*perfu^ tire , Einteiligere, piltfxííctírrtffi
ruuaUmu,. л' л'198
ЙвДГоЗ^ Vel magis &4&фшкЬш
euentu idem accidit , quod aUqua racione-, Se, IflOtUS appetitus habëtis Organum
caufà dçbcat fieri , quód par eft vt fiat , quôd ¿orporale , qui fit éütfl áUtíuátfâhfi
credible eft futurum hoc tempore, hoc loco, f . . ^ ' 1.^ ^ tt¡ ^„1. ,n.nfn^
hoc ncgotio. Nulla eft tarn leuis , tarn minuta, mutationèoorpprtkli.; ( y
tarn friuola ratio, dummodo apparent lit , quae Verô dicóntnr pa^tie^qifté^áífi
non fatis habeat virium ad (pem fuftinendam^ ^uod incommodijm^importalrtttT?
iucundifsima eft fpei perfuafio , & homini in
primis neceflaria inter tot ajrumnas, & cala- mor ergo eft pafsio appetitus p '
 45<х F. B^MédiriaeL»! Q я u£) лoí ü Jsifoím PHmSecun.
cum contradi one quadam. Vnée
jiro prijftfm¿ có'nuegi^e^líCi^^
ксалт bonis DQÍltri(titiam,quse eft de pr¿e
ч fçnti meto: quia tïrhof Tçft d'c'rflâtëfr
futuro^quoijnon ita inouet ¿ гйрЩ
pfâîienS» " ¡nrnqrn'j/.rníqi 0Т1Э rnsr ub^icit
- Ь ni r.cn to.: -. ,г rj-S iin;ovriT хзгпш^
соШвв.
* Nam pa{siones.;cccípiüc
fpecic exobie&o.Quarc
фсШр&йШ-Лпф
Sum timorj5(.e| fpecùle^^cilicet
malum ruturunrdiihcile,cui reliih
nonpotçft jf^^obre^mfpeieft
bonum futurum , arduum adipifci:
ergo timor*ft%ecaaljs paüio. V ' ?
A R>ft frG. i гТ E R iTl V S.
•icq WikbHiA LT j
uo, quod natura refu-
- om4u^.gjt.lirppfeç naturale de-,
Üocrium eiïendi,e it naturalis, fi qui
dj?oi natwa^fugit tale'malunv , s
$есшк св. ^ecuncjLa ;Cpncluik>. Timor de>
xnajo cprift^atiuo , quod non ¡ref
pugnat natura?, fed defiderio ap~
дефц$ , non <eft naturalis , fiçut e$
timor qui nafcitur ex ордщоде ma7
Ufuturj ; faepifsimè enie* tijnernu$
Çf, quas aaturaliter timenda под
A R T V SÍ
i.w: J _
-Ьщ %v fcp» tf-TT;*7*-'!* V S» - 1 lli -pj
^Щ^ШМ^Р^ CoBClDfio;
ifeLtSt-trimeiris^íViddtcetjj v
'FtfgnidésH,1 t?№béTceTrrTÏj
,|уэде£цпфа. г.фцга^
' $$râ^oiiia; Nám-timoreíb
cfé Ш\$тъ^тшгтс№ *й
teAátea^ttmefttis,, |*шм, reßfter!
rtsn. nw^swr^!e^«età яяйида
hornimisv "Veiifttexteriofibus: ье™
ЬЧЙ^^^еГа^ойЬ! freftttinfr dúV
labor grauans naturam , &' fie eau-
operaxi proptes nmorem¡ex¿«^eA.o
tisilaboris.^ Secöndo,;terpfcü(jlb bei*
o!e^;;ôpim^ô(épi âtelïftiâÎ
in a<äu committendo ,'Crit erubc-
Ye^ecpndAa«; .Máíúm'^tem'iquod
eft in rebus exterioribws , triplicó
tjtt poteft exceaere меща^-^ч
minis.ad refiftendum;pílm^íat¿ón.
ne fua* magnitudinisjquiac^riri^e-
rat aliqüis. jtiaghum auquod malu^!4
cuius exitum perfpicere non fuffU
cit, & fic eft admirado. Deinde, ex
djefuetucii^ç ^ quià' aliquí4 malum
no ibas confia erat ioni oftertur , Sc
fic noftra: exiftimationi magnum
malum eft,ynde ex tali infoíita ima
ginatione'ftupor caufatur. Tertio,
cum aliqua'eXifrtprjouifo accidunt,
quae praeuideri nó poffunt, ficut fu
tura infortu nia timentúr,& talis ti
mor dicítur agonía. V ¡i-' ; ; -.i
EXPï-ICATIO QVAESTIDNIS.
Imor, eft mali expeâatio , vt vult
Chryfippus: vel animi.ob mali ex-, Çhryfip*
pe¿lationem,contrañio, vtalijsdo
âtoùhus vifum eft : apt etiara С vt
Ariftor.
 Explicado Articülóft Quseftíonis, XLÍÍ;*
Arlft. Ariftot.libro.t Д, hetoricorum ftatuit) eft per
turbatio çx, ftçuri mali pemitioii , aut moleft¿
imaginatione :& alibi dicit, quôd timor, eft
D.Tho. mali áppropiriqiláims phántálid. Setí D. Tho.
exactius , & pleniíis définit timorçm , quôd fit
motus appetitus de malo fütüro difficili , cui
refifti commode non pofsit ; ficut ibes eft con-
fidcntia de bon<j fdtüro, árdifó \ pofsibili adi-
pifci. Yefiarri vt ртхсисЪе definhiones exa«
ctiùs intelligantur , fctre oportet , non foliim
in malum incidere , in malis eile habendum,
i ' itrnti fed etiam àbono fperato decidere malum ef-
fe iudicandum. Itaque metùs non folurn na-
feiturex opinionc mali futuri appropinquan-
tis, fed ctíam- fex ojiinidne amitten di , vel поц
confequendibonum fperatum ; quod quidem
cum verum fit, rationiconfentaneum elfe vit
detur , in píúrimis fpem, metumque côneurre-
re , & metuunt , fperantque fimul. Illud etiam
nouifle oportet, quôd cùmtimor oriatur ex
periculi confidcratione , qui plus confiderant,
plus timeiit, prudéntes, ibbri; ,experuVSed Sc
' • cùmtimor ex malo iam appropinquante or-
tum habcat, mala longinqua minùs nos per
turbant, vt mors incerta , quam ctiam fenes
homines abefle prôcùl adhu'c fbcYant. Цх opi-
nione futuri mali , vtique molefti, vel corru-
ptiui,nafciturtimoris perturbatio: non enim
omnia mala expauefcimus , quale eft , fiquis
fit iniquus futurus , aut igriarus ; fed quae ma
gnas m oleftias important animo L aut corru-
ptionem corporibus.Ex his, defi niñones pro-
De dmore pofitx facile intelligcntur. щ Illud tarnen ad-
Dei fenten uerten dum eft, quöd cum de timoré Domini
йж fciiptu t3m praEçlarè. loquitur fcriptura , cum dicit;
'** Timor Dominion itium fapientix; & iteru m;
Timor Domini, gloria & gloriatio , & íxtítía,-
& corona exultationis; &, Timor Domini de-
lcctabit cor , & dabit lxtitiam , & gäüdium , 8c
longitudínem dierum;& , Umeriti Dominum
bene erit in extremis , & in die defunétíonis
fus benedicetur; & ,Plenitudo fapientix eft
timere Deurn ; non de timoré loquitur , quo
ехре&атцэ malum futururnj nequ* de timo-
re mali poena; quem peneótá chantas foras
Qojd fit ri mittit;fed fectmdum phrafim foipturx, timor
mor Dorai Domini,eftreuerentiaDci ,& tius cultus ,&
Obieftio. vera Pjetas* 4 contra earn definitionem,
quxlicbabet; Timor eft perturbatio de ma
lo futuro appropmquantejeft vnum argumen
tum; Nam omnis pafsio eft ex prxfentia agen-
tisproucniens : fed timor non eft de aliquo
praefentijfed futuro : ergo timor non eft animi
pafsio , neque perturbatio. Ad hoc dicendum
eft , quôd ficut pafsio corpqralis naturalis pro-
Uenit ex corporali prxfentia agentis , fic & paf-
4^1
fio anima? proucnit ex ani mali prxfentia agen.
tis,abfque prxfentia corporali, vel rcali ,irj
quantum malum, quod eft futurum , realiter
eft prxfens fecundum apprehenlionem aru-
mx; Hxc de1 ifta quxftione dixiAe fufficiatí Alix que-
nam vniuerfs al ix qua; ition es , qux hue facile! Aides ijuai
adduci poterant, fparfim in libris diuinx ^~heö lue pote -
"ne difpu-
logix inueftigahtur; videlicet de dniifione ti titii ■'
mons , in initialem , filialcm , m'undanum,
feruilem ', traCtatur in fecunda fecund« , in
materia de fpe. De alia qui Ition e , vtrùm ti
mere pcenas' malum fit , traftatur in dirierirs
locis diuinx Thcolbgix, prxcipuè cum traâa-
tur de peenkentix facramento. Item alia, qiiS-
modo in Chriftofuerit timor 4epffenfa Dej;
quomodo rurfus in bcatrs , cmirta'meri non fit
futura,nce pofsit elfe in Chriit o, neque in bea-
tis offenfio culpas, & timor femper lit de futu
ro maló,& difhcifi , tráétatur etiam in fecunda
fecundx i in materia dé (pe i mis iftis qiácíHé¿
ni bus prxtermifsis, ad alian) quxftionem pro-
grediamur, & fortafsis in fequenti quxftione.
pauca attingemus.
-iî - ■ :■ ÍT'W '.îj***.-:s- Olutli -' !«D
CLV AE S T I O XLIÍi
De obieftó tirtioriifj átticü*:n
'лоГЛзЧ
Á '^í^-frÍm v s¿.r-'
f VtruM obieñum timoris fit Ьтищ
ïelmalum.
S VMM A T EX TVS.
Onclufio eft. Timor,pri- conciufic,
mo,& per fe refpicit ma-
кип ^ vt proprium obie--
&um:timor enim eft fugajfugimus
autem deteftamuria quod ma
lum effe exiftimamus. Deinde, ti
mor eft de eo , quod eft priuatiuum
eius quod'amamus. Cum ergo
amortit boni, cofequçns eft , quod
priuatiuum , &: corruptiuum boni,
fit malum : ergo timor eft de malo.
Timemus etiá eos qui potfunt in-
fligerehialumj8f per hune modum
timetur pöteftas hominis, maxime
quando eft laefiua, vel iniufta , quia
Ff г in
 452 F.B. МЫшзе
in promptu habet nocumentum
• ínferre. •''
; t\ • •'" ' ?
ARTIC SECVNDVS.
tfPtrùm de molo плтл poßit ejfe ti*
-L ,ít и ». • ' mor. " ■ ; i ' *
* , rtrSVIHH> TEX TVS.
Onclufio eft affirmati-
iia : Nam ti mor p roue-
nit ex phantafia futuri
mali,corrutotiui, vel con
Ariít triftatiu j,vtdqcet Aricóte, 2. Rhe-
toricorum. Sicut aote m contri fta-
tÇnum malum eft,quod eft contra-
rium voluntatis i ta corruptiuum
malum eft, quod contrariatur na
turals* hoc eft malum haturaîjvn-
dede malo naturae poteft effe ti-
rhor. Certè mors eft inter omnia
maja terribilifsimum , vt dicit Ari-
Ariftot.; ftote.2. Rhetoric or urn: at mors,eft
malum naturae. Sed feire oportet,
quod id,quod excl udit phantafiam,
flue credulitatem futuri mali,timo-
Ddplidter rem etiam remouet. Duobus au-
fucurú ma
lum no ap- tem modis contingit quod futu
paret.
rum malum non appareatj vno mo
do , quod futurum fit valde remo-
tum , &c diftans : tale enim aeftima-
Ariftot. tur vt non futurum.Vnde Ariftote,
in.2.Rhetoricorum : quae valde Ion
gèfunt,nontimentur:Sciunt enim
omnes quod raorientur, fed quia
nonpropè eft , nihil curant. Alio
modo exiftimatur aliquid malum
futurum, vt non futurum ; quia rc-
putatur vt praîfens : vnde in loco
Aiifto. citato fcribit Ariftot.quod quiiam
decapitantur,non timent, videntes
fibi nccefsitatem mortis immine-
re:fed ad hoc" quod timeatur,opor-
EfcpoCin Prim .Secun.
tetadefle aliquá fpem falutis,quia
licet malum fit propinquum , cûrri
aliqua adeft fpçs euafionis , tunc >T.a
adeft timor¿n *■ '.j.¡
ART 1С. TËRTI VS.
yVtrkm timorfit de malo си/рл. ■ [:>\
1 s v ú ii Л ( T к vs.V ua¿
~*^a Onclufio eft.Timor pro- Coedufi»;
prié de malo culpa* efle
non poteft,: дат timor
eft de malo futuro arduo , quod de
facilivitari non poteft". Vnde quód
voluntan noftrae fubiacet, non ha
bet rationem terribiiis i fed malum
cülpae fubiacet noftra» voluntatis
peccatum enim eft voluntarium:
ergo de malo culpa; rtótí cft timori
Sed quia voluntas ab ahquo exte-
riori poteft inclinan ad peceádum,
fi illud inclinahs habea.t magnarri
vim ad inclinandum , fecundú hoc
poterít eífe timor de malo culpa?, in
quantum eft ab exteriori caufa.vt . „
fiquis timeat in focietate malorum ц-r;
permanerc , ne ab eis ad peceádum
inducatur ,quamuis hoemagis fit
timerefeduâionem,quàm culpam
fecundum propriam rationem , vt
eft voluntaria. .л'.-sni i¡- • '■ /:
A R TI С. ОУ AR T V S> :
fVtrùm timor ipfe poßit timeri.
.1 S V M M A TEXTVS. -i
I С habet Conclufio.
Timor ipfe timeri po- coaciuSoi
teft: nam rationem ter
ribilis habet, quod ex
caufa extrinfeca prouenit , & non
quod ex noftra volúntate : at ti
mor eft pafsio quidam cöfequens
phanta-
 Explicado QuâèiHonis. XLIL
phantafiam mali imminétis ex cau-
, fa extrinfeca í ergo timor ipfe time
ri poteft, qu ando imminet necefsi-
tas timendi , propter ingruentiam
alicuius excellétis mali. Sed in quá-
tum appetitusinterior obedit ratio
ni j Se homo repeliere poteft timo-
rem, fecundum hoc timor timeri
non poteft.
ART1C. QjrjNTVt
fVtrùm repentina magis timetntur.
s V M M A T E X T V s.
conciafio. ивКъзп Ffirmat Côclufio. Nam
malum immi£fi,s fie ma-
ius appa^jù Omnia e-
nim corporalia , & bo-
na,&: mala , quantè magis confide-
rantur, minora apparent: & ideo
ficut propter diuturnitatem dolor
pra?fentis mali mitigatur $ ita etiam
ex prxmeditatione minuitur timor
futuri mali.Patet fecâdo ; quia cum
aliquid eiUnfolitum , &repcntinû,
facit ad debilítate timentis, in quan
tum fubtrahit remedia , qua; homo
poteft preparare ad repellendum
malum futurum , qux preparare
non poteft, quando eximprouifo
malum occurrit.
A R T I C. S E X T V S.
fVtrùm qud non habentremediumy mi
gis thneantur.
S VMM A ТЕХ TV S.
Coneieiîe. ^fL Onclufio eft affirmati-
ua: Nam cum malum fit
obie&um timoris ,'quod
auget malum , certè au
ger, timorem: fed diu tu mitas, veí
4$$
perpetuitas mali l auget malum*
quod patet:Nam fi pati malum fart
to tempore , malum eft , pati idem
in duplicato tempore, eft düplica-
tum malum: & fecundum banc ra-
tionempati idem in infinito tem
pore, eritquodammodo infinitum
malum. Sedirremediabilia,quorü
noninuenitur auxilium, accipiun-»
turvrperpetua.
EXPLICATIO CLV AE S T I Ó N 1 5.
ФКЙЙ T ca , qushîc ab autore dicuntuf, Obieftfi tí
reéïiùs intelligan tur, nouille opûi> moris com
pi eh end it
|а%да$'| tet , quód obieftum timoris com-
in ie tua.
' "3* prehendit in fetria;malum,arduum,
futui-um. Ex his demonftratur ratio timendo
rum, & non timendorum , & magis , & min us
timendorum. Ex ratione namque futuri cx*
cluduntur multum diftantia fecundum tem-
pus,& praefentia, & quae ineuitabilia funt: qua
cnim apprehenduntur aliquo horam modo-
rum, vt minus futura habentur, vt patet ex fe
cundo articulo. JEx ratione vero ardui , feu dif-
ficilis ad iv J.idcndum,iiuc rcfiftendum > exclu-»
duntur mala culpa: ; & infolita, & repentina
magis timen tur. Ex racione vero mali non ti
metur per fe, nifi malum , & magis tímetur in-
terminabile , vtin vltimo árticulo diftum eft.
Sed circa ea quae timentur , duas , aut tres
quaeftiones inueftigare decrcui , qux cuique
Theológo funt diracillimae.PrimajNum Deus
immediate pofsit timeri ? Secunda, vtrùm ma-,
lum culpa: propriè timeri pofsit ? Denique,
Vtrùm beati habeant, vel habere pofsint та
кт , quod pofsint timére ; vel quomodo in
vita beáta, cùmomnis malí lit expers, timor
habere locum pofsit? % Et quidem prima que/ AnDeui
ftio fíe difputatur à parte affirmatiua. Nam immediatè
Deus eft bonum noftrum; quia confert nobis timeri pof-
fir; '
bona : ergo cum inferat nobis mala peenx, Arguitur
erit malum noftrum ; ac proinde poterit im primo.
mediatè timeri. Secundo, Deus immediate, Secundo.
\ fecundum fcipfum , poteft odio haberi : er
go poteft immediatè timeri. Confcqucntia
inde patet : quoniám vtrumque eftdc malo.
Antecedens probat ur; nam dam na ti in infer
no , °dio profequuhtur Deum propter fe-
ipfum,ficuti amici Dei diligunt Deum propter
feipfum. Tertio , in Pfalmo decimofeptimo Tertio.
dicitur ; Cum fando , fan&us cris , & cum Pfal.17.
peruerfo peruerteris- , cuius fenfus eft , quod
Deus cum bonis, eft bonus , & cum perucriis,
Ff j eft
 454 F.B.Medinae
çft pcrucrfus : ita cxplanant fancti , & noniina-
Hlerony. tim Diuus Hieronymus fuperhuncPfalmum,
& fuocr Ecclciiaftcm capitulo.y. cnarrans illud
Vltifflo.' verbum ; ConGdera opera domini , quod ne
mo corrigit quem Dcus defpexit. Ergo Deus
poteft timcri,tanquam pcruerfus nobis. De -
D.Tho. tfiqtie Si Thorn, in officio corporis Chrifti di-
ln oppofi- cir,quod Euchariftia eft morsmalis. Щ In con-
tum. trarium eft , quod magna aíTeueratione docet
9.Tk: D.Thom. 2. 2. quxftionc.19. articulo.i.fcribit
enim, Deum immediate non pofle timeri: in
cuius fententix confirmationem tale conficit
argumentum.Timor,inquit, duplex obiedum
habere poteft; quorum vntim , eft ipfum ma<-
lum , quod homo refugit ; aliud aurem eft il-
'' 1 Jud,à quo malum proucnirc poteft. Primo igi-
tur modo, Dcus, qui eft ipfa bonitas , timeri
non poteft ; nam obie&um timoris eft ma
lum. Dcus autcm eft ipfa bonitas: ergo Deus
immediate timeri non poteft . Sed fecundo
modo poteft effe obiectum timoris , in quan
tum ab ipfo poteft nobis imminere malum
Hiere.io. pccnx;& fecundum hoc dicitur. Hieremix.ia.
Malacb.1. Quis non timebit te ó rex regum '< Sc Mala-
chix.i. Si ego dominus, vbitimor meus? Нзес
fententia D. Thorn, mihi certa videtur ; qua-
propter ad argumenta in contrarium fatisfa-
Ad primú ciendum eft.^]Ad prim um dicenduAi , negan-
argumétff. do Deum noitrura efte bonum noftrum , quia
confère nobis bona , imo quia eft bonum, no
ftrum, largitur nobis bonum: atque etiam quia
eft bonum noftrum , infert nobis mala poena:
in bonum noftrum: malum enim poenxnon
aucrtit nos ab vltimo fine , nec nos à Deo fe-
parat , quin potiùs ducit nos ad Deum : vnde
Ffil .7 u in Pfalm о .7 2 . Qua m bonus Ifrael Deus his qui
refto funt corde ! Dauid recenfens mala pce-
nœ, quibusDcus affligit fuosiuftos , non vo-
cat Deum malum , fed Deum bonum , qua m
Adfcefldfi bonus Ifrael, &c. % Ad fecundum rcfponde-
primo. tur , quôd Deus , fecundum feipfum , nec po-
'teft odio haberi , nec timeri , quemadmodum
D.Tbom. demonftrat D. Tho. 2. 2. quxftione.34. Qua-
. » re ad argumentum negatur antecedens: at ve
ro damnati per magnum errorem , & dece-
ptionem , reputant Deum fummum malum
fuum , Se üc illum odio haben t, & timent.
Secundo re ^[Secundó rcfpondetur , quôd Deus imme-
fpondetur. Jiatè poteft odio haberi ,& timeri. Qupd ve
rá D.Thom.dicit.2.2.quxftione.ip.articulo.r.
& quxftione. 34. habet hanc intelligentiam,
quôd motiuum nullum eft in Deo, quareti«
meatur, aut odio habeatur : fed omne moti
uum eft, quia infligit nobis pecnam , ex quo
nobis difplicet: hoc autcm motiuo poilto,
timor, & odium in Deum terminari pofiuntj
Expófan Prim.Secun.
itaexplicat CaietanusD. Thom. 2.1. quxftio- CaJera.
ne. ?4- Щ Ad tertium dicendum, quôd non eft Ad certiuoa
fenfus illius fententix, quôd Deus cum per*
uerfis fit peruerfiiSjfedintelligentiaeft, cum
peruerfo peruerteris, id eft peruerfè ages,&
peruerfum te monftrabis : hóc eft, feuerum,
& durum vltorem, & iudicem his , qui peruer
fo funt corde : cui confonat, illud quod vulgo
dici folet, malo nodo, malus quxrendus eft
cuneus. Vel alio modo, quod Dcus , fancto,
fan&us; & peruerfo , peruerfus cxiftat vid eft,
vtqualis vnufquifque eft, talis ei videfur cfle
Deus. Ex hoc autem nó colligitur , quod Deu$
infeipfo pofsit timeri, ^Adquartum dicen- Adquiría,
dum, quod Euchariftia non çftmors,fed falus,
& vita noftra : dicitur autcm afferre mortem
impijs, occafionaliter; quoniam indigne fu-
mentes,iudicmm fibimanducant, Scfiunt om
nium hominum pcfsimi. •«■ ' t>
«5 Sed iam aj^fecundam quxftionem acceda- Vcrèm cul
mus ; vtrùm ma^ m culpx fit obicâum timo- P* fit «'n»*
ris. Et à parte neg'aUtc ficarguitur. Inprimis д"°ц^*
D. Thôm. in bac quxftione articulo. 3. pro ^run^
euidenti habet , quôd malum culpx non pof-
fit timeri : idque confirmatur ex àutoritate
Ariftote.î.Rhetoricor.capitulo quinto. Dein- AriüeteL
de-Timoreftdeijs, qus nobis nolentibus acci *ecue<^e»
dunt , & peccatum committitur nobis volcn-
tibus, & confentientibus: ergo timeri non po
teft. Prxterea. Obieâum timoris eft malum Теп*°.
arduum , & terribüe : fed peccatum non eftar-
duum j nam conuftit in noftra volúntate , &
facúltate : ergo peccatum timeri non poteft.
Timemus certè ea mala, qux vix , & cum ma-
f¡na difficultatc depelli pofTunt : at peccatum
ola noftra volúntate depellitur ; timeri ergo
non poteft. ^ In aduerfum eft: Nam vniuerfi tocona**
Theologi , fecundum fanam doctrinam , alle- Tiua'
runtindubiè, efle ponendum timorem filia-
lcm , cuius officium eft timere culpam, & of-
fenfam aduerfus Deum , de qua re loquitur,
optimè D. Thom. in. 2. 2. quxftione. 19. Ad D.Tbom;
huius rci expoíitionem examinare oportet di- °bieftoi»
ligenter , quod fit obieftum tímoris filialis: "
nam hinc vniuerfa huius rei difficultas pen-
det : in qua re variant doctorum fententix.
Quidam enim dodores exiftimant , quôd per
timorem filialcm Deusimmediatè timetur, &
non culpa, iuxta illud; Timor Domini fandus Pftl.it.
permanet in feculum feculi : timor , inquit, (-j
Domini, non culpx. Sed Durand. in. 3. dirt in Д. Durand,
34. quxftione. 4. opinatur , quôd obiedum
timoris filialis fit peena dam r,i,id eft , feparatio
I Deo: fed D.Tho.2.2.quxftione.iQ.art.2. pro D.TkoAi
cemperto habet, quôd obieftum timoris filia
lis prxcipuum , eft offenfa Dei ; qua; fententia
baud
il
 Explicated Qmeffionis. XL II.
M Jg. Sent. baud dubiè vera eft, in pri mis ex Magiftro fen-
tentiarum loco citato.3. diftindione. 34. & D.
Augnft. Augufh de verbis Apoftoli , tradatu. 13. 18. &
19. & fupef Ioahnem traftatu.43. & 85. & in
Epifbla. 120.& fuper Epiftolam ad Romanos
cap. 8. in ilia verba;Non áceepíftis fpititUm fer- lium. Sed prasdidi fandi patres non iibi fa-
uitufis in timoré. Eft que pukherrimum exem -
plum D.Auguft.ad cxplicandum diifereritiam,
inter timorem feruilem, & filialem , de duabus
mulieñbus , quarum vna Caüet adulterium , ti
moré роях ; cuius timor eft feruilis ; alia verá
detcftatur adulterium, amore viri , cuius timor
eft caftus , ac filialis. Haec fententia D. Thom.
»4C0r.it> confonat illis verbis D.Pau. 2. Corinth.12. Ti-
meo ne non vos inueniam quales defídero , id
eft,nmeo ne Deum offenderitis. Prseterea pro-
batur grauifsimis rationibus. Prima ratio. Ma
lum culpa; , eft grauifsimum malum noftrum,
arduum, atque terribile : ergo mérito debet ti-
meri:& non timoré feruili;ergo filiali. Secunda
ratio. Timór filialis crefcit,crefcentc charita-
te; diminuirurautem timor poena;: ergo timo
ré filiali non timctur poena, fed culpa. Tenia
ratio. Timor poena: oritur ex amore proprio:
at timor filialis oritur ex perfeda charitate:
fed qui habet perfedam charitatem , magis ti
met offen fam Dei , quàm omnes panas dam-
ni,&fenfus; ergo timor filialis non habet рос-
nam pro obicdo , fed offen fam Dei. Ex his fc-
quitur plané. quôd malum culpa; pofsit timcri.
¿rgumcto % Ad argumenta in contrarium , ad primum
»fi folutio. refpondetur, quod culpa dupliciter potcft con
Ad primu. fiderari ; turn , vt à libera volúntate dependet:
peccatum enim fpontancè, & voluntariè com-
mittitur; & hocpado eft obicdum-odij,non
timoris: nam obiedum timoris , eft malum ar-
duum,&:quod vixdepclli poteft, & terribile
omnino : terribile autem eft , quod à caufa ex-
trinfeca prouenit. Dcinde verá poteft confi-
derari malum culpa; , ex parte caufarum , que
inclinant, & incitant hominem ad peccandum:
fi enim caufa inclinans habet vim ad inclinan-
dum , fecundum hoc potent efie timor de ma-,
lo culpar, in quantum eft ab cxteriori caufa,
vtcîim quis timet in focietate malorum per-
manerc,ne ab illis ad peccandum trahatur : hac
enim rationc confideratur" peccatum vt ma
lum arduum , & difficile , & quod vix dcpclli
poteft: cuius difficultatem confiderans fanctus
Коша. 7« Paulus , dicebat; Infelix ego homo, quis me li-
berabit de morte corporis huius?Et exhis do
cuments, fi rede expendantur, caetera argu-
Nú in Ьеа ■ menta euidenter confutantur. % Sed iam fuc-
»i$ fit ti ccdat tertia difputatio , Num in beatis maneat
mer. timor.Hanc quaeftionem verfat D. Thom. va-
D.Tbo.
rijsin locisfus doctrina;; in hac parte, q. 67.
4tf
attain folutionc fecundi &.|.ptrte * qüaeftio-
ne.7. articulo. 0*. &. 2. z.quïft. 19. articulo, iu
DiuusAuguftinus traftatu. 9íinprimairiEp¿- Au^ull.
ftolam Ioannis,& copióle , & fufifsimè. 14. de
Ciukate Dei,capitulo.9.& D4Greg0.17.mora- Greg,
tisfaciunt in huius quxftionis explicatione:
non cnim poteft fatis lucide explica» i , quo-
modo timor habeat locum , vbi malum non
eft, ñeque cíTe poteft , cíim obiedum timoris,
malum futurum fit : non ergo fubibit miran-
dum, ¡i nos in eadem falebra hsreamus. Щ Vt Arguitur
ergo oftendatur euidentiùs quzftionis diffi- Primo-
cultas, arguitur lie. In vita beata noil eft timor
poena;; quoniam quod pana fit in beatis , om
nino eft impofsibile: non ergo in vita beata
trit timor filialis , quo malum culpa; timemus:
liquidem malum culpa; , quod eft eius obie-
dum, non eft pofsibile quod fit in vita beata.
Quôd fi dicas malum culpa; effe pofsibile fe
cundum naturam, quanquam non eft pofsi
bile fecundum beatitudinis ftatum : contra
hoc fic arguitur ; Nam etiam malum poena; eft
pofsibile fecundum naturam noftram : ergo li
proptcrea malum culpa? in vita beata timcri
potcft , poterit etiam malum poena;. % Dein- Secundo,
de. Ablafo obiedo formali , & cffentiali actus,
ccrtèadus permanere non poteft; ñeque ve
ro habitus : obicdum enim formal- , eft veluti
forma, qua; conftituit rei elTenriam : fed in vi
ta beata non manet obiedum formale timo
ris, quod eft malum futurum imminens : ergo
non manet timor. Praeterca. Beati nontiment
malum poena;, quia funt fecurifsimi de-fua fe
licitate , cui omnis poena répugnât; fed etiam
bcati funt fecurifsimi de diuina amicitia , à
qua excidcre non polTunt per culpam : ergo
non trmcnt malum culpae. %Ad haecithri- Tertio,
flus Dominus non potuit timere culpam : li
cet cnim natura; eilet pofsibilis , erat tarnen
prorfus impofsibile quod perfona Chrifti Do
mini culpam committeret , vt apertè docet
D. Thom. 3. parte loco dudum citato: ergo
bcati non polTunt timere culpam : quanquam
enim culpa natura; noftrsefit pofsibilis , in fta-
tu tarnen beatitudinis fieri non poteft vt fit
culpa. Щ Ad huius rei expOfitioftem ihtucn- Solntio
dum eft pro certo , quôd in vita beata non quçiUonit,
eft timor , qui folicitudinem fecum afferat:
nam bcati, fecurifsima in pace, & tranquilízate
viuunt. Deinde ftatuatur etiá pro certo , quód
timor filialis manet in vita beata: fie enim vi-
dentur aíTerere fandasr feripturae , fic & fandi
patres, fie & Theologi vniuerli:de qua re fufif-
fimè folettradariin.i.2.qua;ft.i9. Sed explica
re, quomodo perfeucret timor in patria, hoc
Ff 4 opus,
 456 F.B.Mèdinae
opus, hic labor eft ; adnitar tamcn id diñin-
ôc explicare, non de habitu , de quo p rar fens
с difputatio non inftituitur , fed de act u. Man et
ergo timor Domini caftus , qui permanet in
feculu m feculi ; raanet, in quam , timor Domi
ni, id eft,reu e re nt i a Dei, & eius cuiras , & vera
pietas: hoc enim fîgnifkat hoc nomen in fan-
dis feripturis , ficut fuprà commemoratum
eft. Non enim timor in beatis, eft expect atio
futuri mali , non refpicit feparationem à Deo
per culpam, nec punitionem pro illa , fed diui-
nam exccllen tiam , & maieftatem, quam fub-
diti reu eren tur ; qux reuerentiacx hoc nafci-
tur, quod apprch en dunt excellentiam diuinz
maieftatis, & concipiunt unquam fummum
malum , xqualitatem cum Deo : propter quod
continuó con trahunt alas fuas , & procidentes
in faciès (lias, ti ment, reuercn tur,adoran t fum -
mam Dei cxcellentiam , & maieftatem. Sed &
alium actum habet timor in vita beata; execra-
tur videlicet,& abo mi natur culpam , qua: abo-
minatio,non incongrue appcllatur timor.Prz-
terea.Timor,ficut (uperius à me commemora
tum eft , ex pretérito nafeitur; quale eft ill ud
Vlrgiliiúu Virgilij ; Namque animus meminifle horret.
Huías ici Narrant,Iudïum quendam in Gallia, qui cum
TOubiuL"1 п лф° ^omum ^е no<3te reuertúTet áormiens
in afino,tranfiiTetque ruptum pontem, per an-
guftam tabulam , poftndiè conûderato peri-
culo quod euaiërat, exanimatum eíTe. Sicbea-
ti horrent , conûdcrantes quàm grande ma
lum fit Deum offenderc , & in quantis pecca-
tisiacuerunt, àquibusper diuinam mifericor-
diam funt liberati. Qui enim liberaras eft à
profundifsima fouea, cum illam confiderar,
horret animus , tremetque mens : nam im agi
nado facitrem vcluti prefentem , atquc fi mo.
dó gereretur : & fic timor eft vcluti de futuro
repraefentato: con fidcrat namque animus quid
nunc fieret , fi id accideret. Sed pergo explica
re alium aéhim, quem habet timor: dictum
namque eft in fuperioribus , quod timorés
exten dunt fe ad pofsibile, commemoratum q;
eft , quemadmodum duo coniuges miferabi-
litcrfint lamcntati ,quodadfocum cflent col-
locuti , quid ipfis foret íi vnicum fuum amitte-
rent, qui illis erat fanus, & Valens. Cum igitur
culpa naturae fit pofsibilis , confiderant beati
quid de ipfis ficret , fi incidiflent in culpam,
qux feparaííet illos à Deo : & hinc nafcitur
timor , inhorretque animus. Nec eft eadem
ratio de malo peens : nam malum pcenac non
de cet ilium ftatum. Deinde. Timor решав ori
tur ex amore proprio: beati,fi timent , propter
amorcm Dei timenr. H«ec de ifta qusftione
fatis crunt.
Expóf.in Prím^ecun.
QVAESTI O XLIII.
De caufa timoris , artículos
habet duos.
ARTIG PRIMVS/
fVerum caufa timorisfit amor.
SVMMA T E X T V S. .
Rima Conclufio, Ob- Мшс*
ieéhim timoris eft ma- dttfio'
lum futurum propin-
quum , cuircfifti de fa-
cili non poteft. Ex quo infertur,
quod caufa , vcluti formalis , timo -
ris,cft tale malunr.namobieâapaf-
fionum animx ad ipfas fe habent,
ficut forms, cum pafsioncs ab ob-
ieäis fpeciem recipiant. ^[Secunda 5есЫ4
Conclufio. Quidquid eft caufa ob-
ieûi,cft caufa paisionis. Haec con
clufio liquido concluditur ex ргаг-
cedenti. ^[Tertia Conclufio. Qui Tenia*
poteft inferre malum, quod eft ob-
ic&um timoris , eft caufa efficiens
obie&i timoris , & per confequens
ipfius timoris. Quarta Conclu- Ojurm
fio. Amor , eft veluti caufa difpofi-
tiua timoris : nam ex eo , quod ali-
quis amat aliquod bonum , fequi-
tur quod priuans eum tali bono,
fit ei malum , & tanquam malum
ti mea tur. Ad hoc etiam facit quod
dicit D. Auguft. libro. 83. quaeftio- AuguO.
num ; Nulli dubium eft non eflc
aliam caufam metuendi , nid , ne
illud quod amamus , aut adeptum
amittamus -, aut non adipifcamur
fperatum.
ARTIC. SECVNDVS.
fVtrum iefcclusfit caufa timoris.
SVMMA
 Explicado Quaftíoms. XL II П.
V M M А TE X TV S. . ...
co¿ciuüo; Onclufio eft affirmans^
Nam contrariorum funt
contraria; caufx:fed diui-
xix , robur , multitude» amicorum,
potcftàSjCxcludunt timorem, vt do
Atilto: Cet Ariftot. 2. rhetori. ergo ex con
trario defeéftis horu bonorum cau-
fattimorem. Idem oftenditur alia
ratione. Nam obiecbim timoris,eft
malum,quod defacili vitari non po
tefhfed ex defeäu virtutis contin-
git,quod aliquis repeliere non pof-
fit malum iam propinquum,' & im-
minens:ex dcfeäu ergo virtutis na-
feiturtimor.
IXPLICATIÖ CiVAES TION I Í.
О N eft necefle edifleri à nobis,
¡O quomodo amor fit caufa timoris;
nam retro fspenumero admonui-
mus, quomodo amor fît omnium
affeftuum anima: origo Si fons. Ñeque vero
in przfcntia immorandum eft, vt oftendamus,
quomodo defectus virtutis , fit timoris caufa,
quod notiùs eft quàm vt explican indigeat.
Timor au- Ulud tarnen non eft prstereundum , quôd au-
Ijeturau- geturtimor , auctiscaufis, ex quibus nafeitur
«us canfis metüs. Nafeitur ex pericullcófideratione ;qui
elfcltor ' P^US confiderantjplus timent,vt prudentes, fo-
? brij,experti:inexperti vero parùm timent ; vn-
deiÙudprouerbiuîn , Dulce bellum inexper-
tis.Rurfus augefeit timor ex magnitudine pc-
riculi:tum verô,ex periculoiam iam imminen-
ti,vbi prefidium noftrum dcbiiitatur,vbi popu
lus conturbatur,quando magiftrátus timét, vel
fai,quifoIiti funt periculis ciuitatis profpicc-
re.Timor quoque ex prçterito mab enafeitur,
prout in fuperiori articulo oftenfum eft: ima
ginario enim facit rem pnefentem,atque fi núc
fereretur.Extendunt fe etiam timorés ad pofsi
ile.Coniuges quidam miferabilitercceperunt
lamétari, quôd e fient ad focum collocuti, quid
ipfis fieretfi vnicumfilium fuum amitterent,
qui ill is erat fanus , & Valens : fed hoc tfimagin
„г a-
fcoms,&coeitaaomsregnum,perafte£tiones
omnttpatetfproütfuprá diximus. Difsipatur
timor,& fecuritas nafeitur , cum nullum credi-»
museflepericulumjidquevelex confideratio-
ne,velexignorantia.Exconlideratione,cum
reuera omnibus confideratis, nullum pericu-
lum reftare cognofcimus. Ex ign ora n t ia vero,
cùm id , quod veré periculofum eft , non ей*
periculofum exiítimamus.Praeterea,qui curara
abiecerunt illiusboni, quod periodo im peti-
tur , vt diuitiarum, fama^vitse, non timentmi*
hil enim ampliùs habent de quo fint fohciti,
& quod a m ittere fofmi de nt.
QVAESTIÖ Xtílll.
Deeffe&ibus timorisj artícu
los habet quatuor.
ARTIC. PRIMES.
yVtrùm timorfaciat corttraftionem*
SVMMA TEXTVS.
Onclufio eft.Timorcóri conduit
traâionem quandam fa-
cit:Nam timor prouenit
ex phan tafia alicuius im-
minentis mali,quod de facilirepelli
non poteft.Ifta autemdiffi cultas cx * *ы
debilitatione virtutis procedit, qux
quanto eft debilior,tanto ad paucio
rafe poteft extendere: vndeex ipia
imaginatione,que caufattimorem>
fequitur quasdam contradio in ap-
petitujfic ut patet in morientibus,in
quibus propter debilitatem virtu-
tis,na tura ad interiora retrahitur; 6c
ciues,quando in ciuitatibus timent, i - *
ab exterioribus fc rctrahunt,& qua-
turn poflunt ad interiora recurrunt:
qui motus>non eft idem in timen ti-
bus, & iratis: nam in iratis , propter
calorem,& fubtilitatem fpirituum,
qui proueniunt ex appetitu vindi-
cbe,interiùsfit motus fpirituum ab
xnferioribus ad fuperiora , & ideo
c ». i л
COngregantur fpintUS , & calor eft
circa СОГГ Vnde irati , prompti , &
audaCCS Tedduntur adínuadédumx
f , . . _ . . ...
led Ю timentlbuí , proptertngîdz.-
íf j taten»
 4S8 F.B.Mcdinae
tatem ingroflantem , fpiritus mo-
uentur à fuperioribus ad inferiora;
quae frigiditasprocedit ex imagina*
tione defedus virtutis , & fie non
multiplicantur calor & fpiritus cir
ca cor,imo magis à corde refu^iut;
& propter hoc timcntes non prom*
ptc inuadunt,& per hoc etiam ta
ce nt,&tremunt;quia fit motusca-
loris , & fpirituum à corde ad infe
riores partes; & fie formationivo-
eis contrariatur , qua: fit per emif-
ííonem fpirituum ¿dfuperiora, per
os.
ARTIG. SECVNDVS.
fjfntimor faciatconßliatiuof.
S V M M A TEXTVS.
м«.свл Т&ЭДгй К\тл Conclufio « Tí-
mor confíliatiuos facir«
Homines enim in timo-
ribus maxime quaerunt
confiliaritquaeenimtimoremincu-
tiunt,apprehenduntur vt mala,quç
cum dimcultate vix repclli poflunt,
& quafiiamimminentia,vndecon
filiar i oportet ex parte folicitudinis.
^[Secunda Conclufio.Siconfidere-
tur facultas bene confiliandi, nec ti
mor,nec aliqua pafsio confíliatiuos
facitjimo perturbât : namhomini
affeóto fecundum aliquam pafsio-
nem, videtur illud eile maius, vel
minus,quam fit fecundum rei veri-
tatem;proutamanti,ea , quae amar,
videnturmeliora,&timenti,terribi
Tenía. liora.^fTertia Conclufio.Magispcr
tinet ad cófilium timor, quam fpes:
quiaípes elide bono, proutipíum
confequi poflumus j timor autem
ExpoCin Prím.Secun.
de malojprout vix repclli poteftjvn
de timor magis refpicit rationem
difficilis, quàm fpesún difficilibus
autem,in quibus nobis non confidi
mus,confiliamur.
ARTIC. TERTIVS.
f^ín timorfaaat tremorcm.
SV MM A TEX TV S.
Onclufio eft. Timor eau- ceadufi».
fattremorem. Nam in ti-
_ j more fit quaedam contra-
dio" ab extcrioribus ad interiora,
ideo remanentibus exterioribus fri
gidis,in eis accidit tremor , qui cau-
fatur ex debilitate virtutis contincn
tis membra. Ad huiufmodi autem
debilitatem maxime facit dcfcâus
caloris,qui eft inftrumcntu m , quo
anima mouet: vnde reuocato calo
re ab exterioribus adinteriora,mul~
tiplicat ur ipfc calor intcriùs , & ma-
lime verfusinfcriora,id eft/ ire a nu
tritiuam partcm:5f ideo confumpto
humido,caufaturfitis,& interdum
folutio ventris , vrin# cmifsio , &
quandoque feminis.Et quia in time
tibus calor deferit cor, a fuperiori
bus ad inferiora tendens , in timen-
tibus maxime tremit cor, Se m em-
bra^ их habent aliquam connexio -
nem ad pcdus,vbi eft contremit c-
tiamlabiú inferius,& tota inferior
mandíbula, propter continuation^
ad ipfum cor,vnde Sc ftrepitus den-
tium fcquitur;& eadem ratione,bra
chia,8¿ manus tremunt j vel etiam,
quia eiufmodi funt magis mobilia,
propter quod & genua tremunt ti-
mentibus.
ARTIC
 bxpllcatio^Quaeffionis.
A RT I С. Q^VARÏVS*
fPtriim timor immédiat Operationen!.
svmma textvs:
CoDcluíio. Ffirmat Conclufio. Nam
operado exterior homi
nis caufaturquidem ab a
nima , Scut â primo motore, fed â
corporis mcmbris,ficut abinftm-
mentis.Contingit autem operatio-
nemimpediri,& propter defectum
inftrumenti ,& propter defectum
principalis mouentis. Nam timor,
quantum de fe eft CX parte initru-
mentOrumcorporalÍum,fcmperna
tus eft impediré operationem exte-
riorem , propter defeéhim caloris,
qui ex timore accidit in membris ex
terioribusrfedex parte anima;, fi fit
timor moderatus, non turbans muí
turn rationem,confert ad bene ope
randumjquia caufatfolicitudinem,
Sc facit attendus confiderare,& ope
rari : fed fi in tantum crefeit timor,
vt rationem perturbet,impedito-
perationem , etiam ex parte ani
ma?.
ÏXPLICATÏO Q_Y AE S T X О N I S."
О N admodum obfcura funt quz
hic à D.Tho. dicuntur, quapropter
indifficultattbuscxplicandis , quae
■ fere nullae funt, parîim immorabi-
mur: tantîim ft a tui explicare diftindè,& ex-
Tímoris quifitè effe dus, qui ex timore nafeuntur. Me
•ffe&ui. tus opera in corpore hxc funt: Metus primum
omnium contrahit cor , & débilitât , ad cuius
opem , & auxilium , fuperiorem calorem natu
ra illi fummittit ; ifque cùm non fufficit , etiam
inferiorem eôdem rapit : vndc pallor, & fii-
gus,trementc corde,tremit vniuerfum corpus;
motum enim cordis fequitur ; vnde lingua: ti
tubado , atque hxfítantia : quod in alijs animi
arfedionibus eft animaduertcre , in quibus
«or celerrimé agitatur, veluti in ira , & lit itia,
tí in excrcitatione : fed in metu vox eft exihs,
quia calor à corde ,& fuperiorjbus defcendit:
in ira grauior,qui a afee n dit : ex metu etiam in-
XL II 1 1. 4»
horrent capilli,quàd ex frisaré comprimun-
tur meatus: vndepilorum rigor. Calor natura-
lis , fi defeendat, crefeit me tus , deferto corde:
vnde & aluus foluitur ; & ex ri attirait rationc
Homcrus de timido dixit,cor illi adcalcaneum Homero .
defeendifie. In animo vero metus ha?c opera-
tunperturbat , & confunditcogitationes: vn
de redé ille ; Qupmodo potent eccíos, Si ele
menta fcrutari,cui perpetuó incumbit pauper-
tatis,feruitutis,mortis metus ? Tum illud Cice- Cicet.
ronisjPauor mihi fapicntiam omnem expedo-
rat. Vndc in perieulis adcffe animo , & coníi-
lia ex re nata pofle reetc excogitare , & infpice *
re ( vt de Annibale Liuius , & de Iugurtha Sal- Titui tU
luftius memoriaî tradunt) non folíim fortifsi-
Salluftius.
morum eft , fed etiam acutorum , magnique
ingtnij. Proueniunt etiam ex metu,dcmifsio.
abîedio fui ipfius, aílentatio , adulado , fufpi!
ñoiíe»,qu«extimulantádqusrenda inr máKs
remedia in animis firm is : in infirmis vero exi-
ftit confternatio , perturbatio , Sc exanimatio,
pigritia,defperatio , proftratio, vt Gjpra iacen«
tem in gru at quidquid im pendit , & minâtur.
Quapropter nulla eft animi mifcria, quae fre-
quentiùs excruciet hominis animú, quam me
tus;nulla feruitus fccdior.Sed de his fatis eft.
г\\т дс cti n vt \t
ЦУ 5 I 1 U X L V.
De audacia - artículos ha
bet quatuor. i>,
ARTIC. PRIMVS.
yVtriim audacia contrariñur timorù
SVMMA TEXTVS.
Ffirmans eft Conclufio. conewroi
Nam ea inter fe íunt con
traria,quaz maxime inui-
cem diftant : audacia au-^ ,
tem maxime diftat à timore ; quia "
aggreditur periculum imminens,
Vt vincat ipfum pericurum : timor
Vero refugit nocumétum futurum/
propter vi&oriam eñisfuper ipfum
tímentcm.
ARTIC. SECVNDVS.
tVtrùm audacia confequaturftem.
SVMMA
 4<íd F. В. Medinae
S V M M A T E X T V S- -.
Onclufioeftaffirmans.Ex
hoc cnim quodaliquisfpe
_ _ _rat fuperare terribilc im-
minens,ex hoc auda&erinfequitur
ipfumjficutâdtimorem fequiturdb
fperatio. ïdco cnim aliquis defpe-
fat, quia timet difficultatem , quai
eft circa bonumfperandum. Om-
nis eninrt motus appetitiuus, reduci
tui ad profecutiortem , vel fugam,
quai funt,velalicuius per fe , vel per
accidens.Per fe profecutio boni eft,
qua; ad Грет pertinet ; per fe fuga
mali,ad timorem.Per accidens pro
fecutio malieife poteftpropter ali-
quodbonum adiundum ,quod ad
audaciam fpeâat : fuga autem boni
ad defpcrationem,propter aliquod
malum adiundum.
ARTIC« TERTIVS.
yVtrùm defeilus aliquis fit caufa au
dacia. m % ê
m
S V M »1 A TEXTVJ.
PfJm. cocí. $S^^3¿ Rima Conclufio. Qua>
l cunquéfuntnata caufa -
J refpem,velexcludercti-
morem,funt caufa auda
cia?:audacia enim confequitur fpe,
&contrariatur timorû
secunda. ^[Secunda Conclufio. Caufatur
fpes exparte appetitiui motus , qui
fcquitur apprehenfionem , per ea
qua; faciuntexiftimare,quodpofsi-
bile fit adipifei vidoriam,vt eft for-
titudo corporis,experientia in peri-
culis,multitudo amicorum , aliorú
auxilium,& maxime diuinum. Ni
quibeneiehabentadillud,audacio-
ExpoCin Prim.Secun.
resfunt, vt etiam dicit Ariftotel.2. анлл:
rhetoricorum.
^"Tertia Conclu fio. Caufatur ctiam t«cí*.
audacia per excluiîonem timons,
берег remotionem terribilium ap-
propinquantium ; vel quia homo
non habet irîimicos ; vel quia nulH
nocuit,&fimilia.^[Quarta Conclu qm
fio.Ex parte tranfmutationis corpo
ralis caufatur audacia, perprouoea-
tionem fpei, & exdufionem timo-
ris , vel ex ijs , quae faciunt calidita-
tem citca cor : vnde habentes par-
uumcor,funt magis audaces 5 quia
calor naturalis citiùsid calefacit: fie
etiam habentes magnum pulmo-
пет fanguincum,f unt audaciores,
propter с aliditatem. Щ QuintaCon
cluuo.Nullusdefeâusvirtutiscau-
fat audaciam , nifi per accidens , in
quantum habet adiúdam aliquam
exccllentiam veram , vel exiftima-
tam ex parte alterius , vel ex parte
fui:vnde ebrietas caufat audaciam,
nonin quantum eft defcdus,fed in
> quantum facit exiftimationemcu-
iufdam magnitudinis.
ARTIC. CLVARTVS.
fVtrùnt audaces in principiofint prom-
ptiom,4uàmtnfine.
SVMMA TEXTVS.
Rima Conclufio . Qui PAn,c5«L
audaces funt ex motio-
ne appetitus fenfitiui,
qui fequitur apprehen -
fionem fenfitiua; virtutis , prom
pteres funt in principio, quam in
fine in periculis : nam cum auda
cia (it moms appetitus fenfitiui,
fequitur
 Eáf^atío Qiweftionis. XbiMï/ С .4
fequitar gpprchcnfibnëVri^virttïiÂ
non eíb collatiua , {Мм habet hp-
cunftanc.rem , fed iubitum habet
mdicttf$kS'e4 contiffgltoliquarido
Д" *[w b7?i>oqft m ths ¿, . i luis, jj
iecundum Ubltam ' apprenenllO-
rjefü nar^Ogn<|fçÇÔBigii^ayd™
« ' " '<- ' '•■» ■'
ciae motuá ad ággrediendum реп-
culum,iif^i№xmém¿9, maiorem
fentiuntdifîficultatemjquàmexifti-
marent,& ideo denbunt; • ,,
Secunda, ^Secunda ConcJulio. Fort
»rtes? q ui
ex íudicio rationis aggrediünítur pc
ncula , mpwncipio viocnturrcmil-
iiiquia non ex pafsionin ,
Œcnt^çttmiWfgui' nijb i
tür alîqùîd improùifuîii', led qíian-
doque rn^inorafllís.qüSE praec o gita-
üéniiit VЙеа rnaeis pern ftuhh.Vcî
quia aggrediuntur periçula. propter
Bonum Virtuti's. ¿kíicin'é^ perleué
rat bom voluntas.,,
iv CT fi'ac" quœftiôbcг-шсипгит,
m anifeft a funt i ilîud folùm habet
dubitationem, addcfiniùonem au=
dacise pertinens ; vtrùm audacia ha-
QuoJiîcau pro obiècfôbôhum , âri'fiiàlum^ Nam -fï
«lacis obie malum eft, aüt eft obiedum audacia: per fe,
¿hun. autjper icâderts : Ii per le , ergo motus appeti-
tusprofecü^us eit Der fead malum: cuius ор"-
pbírtum fsepifsimë dtcbm еЩ Sc omites fatën-
tur malum effe qüod omnia fugiunt,& bonum
eíTc.quod omnia appctunt. Ex quo in fupcrio -
'ribùsefficacitér'çomprobatuni "eil , v'óranta-
tem,& appetitum motu pfofecutiuo non poß-
fe ferri in malura,fub rarfone malLSi verô di.
cas , quod malum eft obicdum audacia: per
acridens; oportet ergo demohftrare aliud ob'-
iedum pcrfc,fiaitinueniturin omnibus ope-
rationibus intelledus., & fcnfus:6c адпе jnquij-
raim,an illud obiedum,fit Ьогщф , vel malum.
Et augetur difficultas; q*¿¡» auto? vlriS videtuî
4&
loqui in hums rei cxpoflttereuiamin artievt D.Thoiù.
ad< tertiuoif tatprèfle docet, quod audacia:»- •
fpicit malum ; in articulo. 4. ¿d Secundum
cir1, obicóium audacia» efle rampoíirum qjc
■bono , & maloiAdhuhisrei expofitionem Car Caíetan.
dinalis Gaiecaous -adducitnort nulla, quas obt- *}c
fcura fuaeadifabáum'i vt -(Ыепк«0е huius Do- cYSWj к
âoris acuta, & fubtilia refponfa. In primis di-
<ic,qupd in1 coacura fcib'i li ¿ cuius eft obiectum
ibonum,vel mähim , abfolutè omnis motus г*,
ípeéhi. Ьопц«фргоГеси11йи5ч.г8сг«птпк mor
íus refpèéhi mali^eft «fegitniusrib irafcibiE
vero potemia , Геи anim ofa virtute (quod di-
cu nt alij) audacia, & defpcrat io limilcm hab с nt
-difficuhaicm : Пат audacia eft ad malum , do
fperatio efiLaitíonoJT& -fin;c©ntra ordincm • à
natura inftitutum videntur le habere- Dein-
dc docct,quod ifta» dtae animi aflcdiones, auy
-dacia , &c defyeratki V habenthoc вг во? , quia
,V с гГа ntur circa ardu и m , Ai difficile quod eft
obiedum irafcibili srproprcrea cnim in con cu-
pifcibili nulla eiufmodi pafsio reperitur. Quid
autem (it difficile,'& arduum, пейгей difficile
explicare : quoniam ficui a.'dificationes , ftru>-
durx-,& pidura^rioncollocanturin alio ex-. г^«п(Т
tranco genere cxdiffioultate,fcdínodú^Uen!-. 1 íK¡ •.
dam for'tiuntu'r illius eiufdem natura: ,*.qua? лч
difficüis dicitar. : difficultas en im aediílcatio-
nisad artem ardificandi , & difficultas pictu-
ra»adartcmpingendi fpedat; ita bonum diffi- -.
cüe, ex diíficultatc non intrat rationem mali,
'fed infra boni latitudinem coníiftit. Quia ta
rnen arduum , & difficile in re dicitur bonum
difficile exceden s men furam in maius , & со
ip fo , quia difficile сft,h abet vn de à fe аиertat,
& repellat ilium in cuius vimitis comparatien e
excedit ; & hoc mod o arduum.', eft obiedum
dcfperatimnis:ooiifimilitermalpmardumn bû*
execdens menfuram in maius,ùcèt ex eo quod
malum eft , habet vnde auertat , ex eo tarnen
quia eft velutiquoddam magnum, non exce-
dens menfuram, habet vbdetrahat v non con? * »baJi-гл
cupifcibilcm potentiam, cuius eft fugere , 64 "•'Л*''1*1'».»
irafcibilem, ciriuseft tam bona ».quanvmal» iny^Hi
profequi,vt oportet. Et hoc modo faluatuf,*
quomodo audacia refpicit per fe fuum pro
prium obiec^m.QuodenimióbiícÍüm auda
cia» fit difficile malum , ex eo demonfhaturj .»nf..iT.qt
quia llcut nullus defperat, niiià bono deiidera-
to ; fic nullus audet, nifi ad ti m en da . Sed p cr-
git Caietanus , & cxplicat, quomodo vérifiée^
tur quod obiedum audacia; malum eft per
accidens,quod docct D.Thomvin litera:fcribit „j, ibUa *
itaque, quod audacia,vt includit , & participar . . . ¡-.1I4
fpem, habet pro obicdo bonum ,& malum, vt
ctiam D.Thom.docet: refpicit igims audacia,
prout
 461 ЕВ.МШа*. . '
'1 .U {iroutparticiparí]petfí,bonum vtôori*, feure^
* pulfz fubieâtnnis imminent»-, relpicit autem
malum , ratidnefui : eil cm m audacia, motus
fpci ad cenlequ' ndum bonum: malum autem
■-.»tt. fcfpicit rat tone fui , quia infurgit aducr fus ma-
. t m -J ^lifnnjincntia, forti, & infracto ammo.vt tari-
Ántofíf fa dem confequatuf 'bonum deüdcratum. Ha
lation demis Caietanus, quam fentenriamin pratfen-
ti a non reprobo ; fed videor mi hi (vcl ego fal»
lor) aliam folmionem euidentiorem , nefcio
an V eriorem mueniiTe:ea eft , quod audacia ro>
fpicit malum , & infurgit aduerfusmala immi-
ncntia , motu quidem profecutiuomon enim
ti met ,au t fu git mala: fed iíte mot us profecutir
nus non eft vtconfequatur malum, fed vt de-
i trua t , & fupcret mala. X^uandö dicitur in di-
uina Thcoiogia , quod motus profecutiuus
с Ii tantumboni,fenfuícil de motu profecuti-
- uo i v t confequámur borrüm-.morus vero pro
fecutiuus i vt deftruatur m alum , & cxpcllatur,
ad malum fertur modo iam cxpofito. Ad cun-
ccm modum dicendum eft de defperatione,
quod non eftdifeeflus , & fuga à bono , qua Ii
odio habeat illud , fed quia non audet proie-
Duplex eft 4°* ülud propter rei drfneukatem. Itaque fu-
fugai bo- gaà bono flat duplicité r ,Gevt bonum odio
habcamus,aut nolimus ; & iic ruga à bono in-
ucnirinequit: alio modo fugimus à bono , &
difcedimus ab Шо , quia dclîilimus ab eius
AuJa«Ш< próücutione , propter reru m di fficultates. Hit
finido. ex pli catis,facile ent défi n irionera audacia: con
llirucrc. Quidam fie definiunt Audacia , quod
fitconfidentiain periculis , adüerfus mala ap-
parentia dcpeücnda , vel bona ardua confe.
quenda. Alij fie; Andada eftfecuritas , qua quit
malum, ñeque fumfum expectat, ñeque pra>
fens horrefcit.Vel fie? Audacia cíl fiducia , feu
fecuritas, qua quis aliquid audet , etiam cum
periculo.Et plerunque accipitur in malam par"
te m, pro nimia con ftdentia,qua quis fine vilo,
aut perículi metu , aut pudoris refpeftu rem
Andad* * aliquam aggreditur. Et audacia , & audentia
audítiía№ hoc cUrFcrurttjVt Latini volunt; quod audentia
s2luíUa< ЬйЬЩй* » audác»a > temeritátis, vt Sallu-
" ftius ínCatilinam; Audacia pro muro habe,
tun A udaciam , ab auide, id eft cupide agendo
Feftufj diaam<^etftdieFelbs*Scdp.Tho. fie défi
D.Thom. nit audaeíam* i Audacia eft pafsio irafcibüis po*
tcntis , qua ad depellcnda mala ardua , & bo
na profequenda animús erígirur. Audacia
•enim , & tirrtor, contraría funt : timór refugir,
nocumentum futurum; aiidncia aggreditur pe.
AmUdlJg ríCülum :mmírMMs,vt vincat ipfum.ÇScd ob.
pliciier. feruandum eft , quod audacia vocabulum eft
ambigua; íignificatiónis : aliquando vfurpatur
pro vitio oppofito fortimdinis virtud , & fie
"il >;!¿C Expötiä Prim .Secun.
fonat in malum , iuxta quern fenfum audaces
reprehendimus : aliquando audacia fignificat
afreâionem,& pafsionem an im i , qua aduerl us
mala erigitur animus:& iuxta hunc fenfum, af-
ferituf , fortit udi nem verfari circa timorés , 8c
audacias,vt eas ani mi atfectiones,alioqui violé
tas,ad medium rcducat,fra?n et , & compefcat.
Sed iam de ira fcrmo fuccedat; nam ca quai di
cta funt,param txpolîtionis funt indiga.
QVAESTIO XL VI;
.i
fFttum ifafitfpecialispaßia angene-
tatis. i
s VMM а Te XT y s¿;
RimaConcIufio. Si ge
nerale fumatur pro eo
ацос! generale eil fecun
dum praedicationem yû-
cuti animal dicitur generale ad om
nia ani malia ;ira non eft pafsio gene
ralis,& communis, ßrobatur hax
concluíio.Nam iraeödiuiditurpo-
tiùs alijs pafsionibus , ¿4 non cil ad
eascommunis.^fSecunda Conclu- seom<i4.
По. Si generale dicatur id quod eft
generale incautando, Gcutifolre-
fpcdu inferíorum ; ira non eft ge
neralis pafsio. Ratio eft ; quoniam
ira non eft exterarum pa '
communis,autgencraliscaufa, fed
amor,qui(vt aitD.Auguftin. 14.de Auguft.
ciui.Dei.cap.7.&:.8.)elt radix prima
omnium pafsionum. Has radones
communes & generales attenden-
tes D.Damafc.lib.2.cap.T£.&etiam пашаГсс
Cicero.4. Tufcul. quzft. dixerunt; dev.
iram,fpecialem pafsioncm eíTe , no
vero gencralem , auteommunem.
Щ Tertia Conclufio. Si generale Tertia.
dicatur
 .nEjepHcatíoíAiftículór. Qua?ítíonís.*XL Щ.8 Л
dica^ur eavâiiôiie^Ha cifciâusiUc;
géneraiie-'ÜieituF^iíi cx^ùltis ac
vfri^ií|mfi^ft;aT$tfprró
teftdici pafsiö generalistficuti enim
caufa , Aju» moltosiprodacitefíev
i^s^ dicttCffígCTlcráli^itacrTedai^
^ÄhA qui á multiscáufis iñ a&u cxiftenti-
busprouenk,pöteftetiam genera-
lis dici.ProbacD.Thom.hanc con-,
elufioném ex cb ¿ cpioiiiíáá,multi^
p^8Íonibos^>odúcatqr:matirsct&i
nmi ira; haud quaquam inuirgit,ni*
fiadfit triftitia ab alio illata , & nili
rffni:»?
fpjtràmobie&um ine fit bomm , to/
ш/ш*1йЬПО.. .r.H .<;V.f:<b &
-Ж'^/) .ЭП'ШЫ • ;1 .|:опТл'- ::'f
condufioí ОпфГю D.Tho. ita ha:
bet. Ira femper refpiciî
duo obieda ; bon um fei-
** licet, & malum. Explicat
autem earn optimè.Duobus etenim
modis aliquid ad ratione pertinet;
vno modo , vt (implex eft ; veluti
cum quisintelligit,aut confiderat
quidnam homo fitjalio modo, vtdi
cit quandam compofitionem,, ficu
l :-..хм -1 — -11 •—r
ttquando intelligimus album inef-
fe hominis Cùm vero motus appeti
tins potentise , moturarationis fe-
quatur , duobusetiam modisin bo-
num,& malum tendere poterit;vna
quidemratione,per modnmreifim
piicis,vtcumabfolutè appetitusfeT
quitur , aut inhseret bono,autverà
çum malum refugit: alia ratione po
*eft tendereper modurarci compp
46} .
fitae , vi càm.appctitu&.adhoc fer'/
tur^vt velic аЦиоД hcmum, veî nw>
lum ci«a<al¿queroíicri,:a^!fcrrc> iàn
i^üimjcefulaÜ QuibufcpoGtis , pro-'
bat D.l faom> conclu&oirjbem ршрф
fitatT^hacrariooe.Itaitêndttin vin«í
dicbn^&m Шит, de qu^-vincUca-j
ridefidcratnn vinciiâamautem fer-
tur vt jrahomim ; earoinarïttjue *;К*
quocídamboflüroiappetjr^Xperjí^ ^b^a
atideloftajur jin eúra Vergr, de quo»
vindicram quíerit , tendit vt in ma-
lun\,coatrarium,& noxium, Et gof
per hace duoo.biedAie(pkitra.rrt0ik
verö^ojdiitim^uan^oq^vpum tá-
Çam o*hk&uiforefpfcniniS>
— fr • к * • i* , i Ii .* * I г ■ ' i J • .1 ;I * ^ ~i
fVtrmkkfit Щ cwnpjfcihili, an T*e/k .bssf¡¡ k
... itlirafiibifc'l'J í.l"..á.(¿r.-j ::!.:¡.7f
О.-. , ч- 'Ul*brr'„?.T>:iii;M.i!j ::^ii
. .; SVMM A T E X ,ХУ;.5.: :>т,
ErpondetDi Tho. vñica) ConduM
pröpofitione,t]ü3e ita ha
bét.Ira rioñ eft in conçu
pifcîbili ^ Ш in irafcibilii
quam in argumento fed centra , ita
probat.Siira effet in ebftcupiieibilij
non dominarctur ab ea vis irafeibi»
lis;at oppoÇtura experientia compe
rimusjergo non habet fecfem in co-
eepifcibili,fed in iraicibili.feanderrf
in corpore arti.eleganti rationc cô-
firmat. Pafsiones liquidem conçu-
pjCcibilis hacpotifsimUtö ratione ab . , lt
his,quçirtir8fcibilicotlocaiîturjdif-
Gdétjquod illarumobiedum fit ab-
fojuteautbopum^ucmalum; hatá
 464;. F.B.Mccüo¿ '■:
verá fit bonum,vei malúvt habcnt
qnandam ardui , &¿ dtfficilis ratio
nem. Arqui ira non folum rcfpicit
bonum&rmalumabíolute, fcdfub
quadam ration с ardui ; q ui p pe cúm
habcatpro obieclo &vindiótam,&
cum,dc quo vindican vultjqueduo
quandarn rationem haben t ardui,
atquedifficilis,refpe<5tu irae ;quo-
Aríflot. niam(vtdicitArift.z.rhet.c.i.)qu«
cunque nihil funt, aut módica val-
cje,nulIo modo digna arftimamus.
Ira igitur non ad concupifcibilcm
pcrtinetjfed adirafcibilem.
ART IQ ayARTVS,:
yVtrkm irafit cum rañone.
SVMMA TEXTVà.
Conclufio. Onclufio ita habet. Ira eft
quodammodo çum ratio-
rie.Pfobatuf in argumch-
Ariftotei. to,fed contra , ex eo quod ait Arift«
*7-Ethi. cap.6.ira confequitur ratio
nem aliqualiter. Eandem conclufio
ncm in corpore ani.ita probat. Ira
Auft. eft appetitus quidam vindicte. Ta
lis autem apperitus collationéquan
dam importât poena* infligc"da:,pro
Documento, & damno illato : cum
ergo talis coilatio ad rationem perti
neaeproculdubio ira cumrationc
eiTedicitur.
ARTIC dVtNTVS.
fVi rum iréfit плШaim,quam uncu»
pifeentia.
SVMMA TEXTVS.
w«.^t ík-f^W RimaConelufio.Sicon-
lideretur natura ira; , 8e
coneupifeentia» ex par
te obicäi, concupifccn-
О . ExpbCin Prim .Secan.
tUnaturalior. eft, quaroira. Pro*,
bat D.Thom. hanc conclufionem,
ex eo quód obiedum coneupifeen
tia: , prsefertim fi fit eiborum , aux
vencreorum , natural i us eft jiomt-,
niobiecb irar. Naturale autem il-
lud diciturab Ariftotcl. г. Phyfic. а^л*
text. 4. quod ¿t natura efficitur , 6c
caufatur. Vnde pais ioneme fie ma-
gis vel minus naturalem,ex Tua cau-
faprouenire poteft. Cum ergo có-
cupifeentia nabeat caufam magis
natural e m ,qu im ira , m a gis e ri t na -
toralis ipfa coneupifeentia , quàm
ira. ^"Secunda Conclufio.Si con- s*
fiderentur ira,& coneupifeentia ex
parte fubieâi , ira aliquo modo
eft naturalior coneupifeentia , 6f
с diuerfo. Hanc conclufionem ex
Í)licat D.Thom. tali ra tione. Quae-
ibetres poteft conßderari , & fc-
cundum rationem generis , Sc fe- •••ми :•
си ndum rationem fpecieí,&fccun-
dum rationem indiuidui . Quod
quidem in hominemanifeftum eft,
qui confiderari pote ft, v t animal , vt
homo , & vt habet aliquas indiui-
duantes conditioncs. Si ergo ho
mo fecundum naturam genericam
confideretur, ea videlicet ratione,
qua^animal eft , naturalior eft ftbt
concupifcentia,quàmjra:ex ipfae-
nim natura comm uni habet quan
darn inclinationem,qua appétit ea,
quae vitam confer uare poííunt. Si
autem natu ram hominisfpeeificam
attendamus,quatcnusfcilicctratio-
nalis eft,iramagis naturalis eft ho-
mini, quam coneupifeentia ; quip-
pe cum ira magis cum rationc fir,
quam concupifccntia.Qua de caufa
dixit
t
 ExpiicatioArtîcuior^Qll^011^ XL.V,
dixit Ariüot. 4. Ethiçorum capit.5.
humanius eiïe puniré s quod ad irá
pertinet, quâm manfüetum effe.-
Et eadem ratione, fi homo confide
retur ratione indiuidui,naturalior
cftfibiira, quàm concupifcentia;
namirafariliùs fcquitur habitudi-
nem naturalem ad irafcêdum , qua»
eft ex aliqua pecuïiari complexio
ne,quam Concupifcentia habitudi-
nem ad cortcupifçendum. Choiera
enim, perquamhomoeft difpofi-
tusadiraicendum,citiùs moucturj
qua de caufaigni afsimilatur,
AR TIC. SEXTVS,
ffVtrùm irafttgrAuiorfluam odium*
SV M M A TEXTVS.
' Onclufio D.Thom. ita
habet.Odium, deterius,
& grauius eft , quam
ira.Hanc çonclufionem
probat in argumento , fed contra,
autoritate Augu» & in corpore arti«
eleganti ratione. D. enim Auguft.
in regula, odium comparât trabi,
iram veröfeftucar.at grauius,& ma
ius quid efttrabesquàm feftuca.Ra
tio vero talis eft. Quando malum
appetitur fub ratione mali , déte-
rius,& grauius eft) quam cum appe
titur fub ratione iuftt ; qui autem
odit,appetit malum inimici/ub ra*
tione malijqui vero irafcitur,appc-
tit malum eius contra quern irafci-
tur, vt habet quandam rationem
boni,prout fcilicet illud aeftimat iu-
ftum , quatenus eft vindicatiuura.
Ergo deterius ,& grauius eft odircj
quàmirafci. . *
46^
ÁRTIC. S E P T I M V S.
fVtrum irafit ad ¡líos jolùm , л</ tjuoj
r' '
tîliuftitià,
S V M M A f E X t V S.
Efpondçt D. Thom. tali Со«ш<
propbfitione* Ad éofderri
peftínetifa, ad quos per
tinet iuftitia , 6¿ iniuftitia í inferre
enim vindicbm,adiuftitiam petai
hct.& ^dere á]]quem pcni^t ad
iniuftitiam.Quaproptef tàm ex par
tccaufejquseftbfioillataab äho,
quam ex parte vin di&se, quám quis
ab altero fumere defiderat,irä per- .
tinetad eos , ad quos pertinet iufti* -
tia,& iniuftitia.
ARTIC. OCTAVVS,
ffVtrum comenienter aßigtientur Spe*
çies irœ. ';
S V M M A TííTVS.
Onclufio eft. Optimè nu Coo«Ju<h»<
meranturtres iras fpecicsj
quarUmpHma dicitur felj
ecunda, manias tenia, furor. Pro-
bat D.Thonu banc çonclufionem;
primo quidem autoritate Damafc, Dormite,
Jib.2.cap.i6.& Gregor. Nifíe.lib.^. G*g.N¡<fc
cap.^.Deinde eandem ita explicar,
Nam fpecies ir#,quas Damafce. &
Gregor. NiiTe. commémorant, fe-
cundum ea attendendx fun t , quae
ira; pfêbent aliquod augment um.
Hoc autem tribus modis accidere
poteft : primo quidem facúltate
jpfius motus,qua; fane ira,fel Voca-
tur, quia cito accenditur ideinde
ex parte triftitije , quae iram efficit,
& caufat, qua; diu in memoria ma-
net ; atque ha?c ideo mania dicitur;
quoniam manet ; dicitur enim à
Gg mançndf;
 4^6 , EB.Mediriae
mancndo: tandem ex parte vindi-
cTr,quam iratus appétit ;& hxc ad
furorem pertinct,qui nunquá quie-
fcit , donee puniat. Qua de caufa
Ariit0c4.Ethic0r.cap. 5-quofdam
irafcentium vocatac utos, quia cito
irafcuntur ; alios amaros , quia diu
iram rctinent} alios difficiles, quo-
niam non quiefcunt , quoaduique
vlcifcantur,& pu niant. . .
EXPLICATIO- ARTICVII,
N hac quxftione breuiter definii
quid fit ira,& in quo fubicdo con-
ftituatur , & qua ratione ab odio
diiícr.it; nam cxtera pcrfpicuafunt.
Quid fit Ira dida eft ab со , quod eft ire ; nam à fe it qui
*r*« irafcitur: vnde & qui iram deponit 4 ad fe redi-
Twentiui. re dicitur.VndeTerent.in Adelphis, Tandem
inquit,reprime iracundii , & ad te redi. Eft au-
Cícera. tem ira ( autore Cicerone ) appetitus puniendi
cum , à quo iniuria offen (i fumus. Vel, ira eft
concitatio an im i acerba , quod bona fua videt
contemni.qux putatnon e(Te cótemnenda , cú
appetitiúne vindicte. Vel, ira eft accenfio ían-
ybi fit ira. guinis circa cor,cum appetitu vindicta;. Ira ve*
rô,in irafcibili,fiue in an i mofa potentia confti-
tuitur.Pafsiones enim irafdbilis in hoc differú t
à pafsionibus cócupifeibilis, quod obieda paf-
fionú concupifcibili$,funt bonú vel malú abfo
lutè,obicda auté irafcibilis,funt bona, vel ma-
la,cú q uadá eleuationc, vel arduirate.Ira autera
.a»', rcfpicit duo obieda,fcilicet vindidá,quam ap-
petit,& cum,de quo vindidam quxrit: & circa
, "Vtrúq; quandá arduitaté export niât. Non eni m
infurgit motus ira?, nifi aliqua magnitudine cir
ca vtrumq; exiftente:quxcúq; enim nihil funt,
aut pama valde,nullo modo digna eílimam us,
Arido. vtdicitPhilofo.2.Rhetor.capit.î.propterquaî
irafci oporteat. Ex quibus principijs liquido
colligitur, quód ira fit in irafcibili. Quomodó
autem différât ab offenfione,& odio, paucis ex
Ira dlffert plicabo.^flra omnis ex offenfione nafeitur, no
*ff ° fi° * aurem omnis offenfio , ira eft. Différant enim
0 one* duohxc,vtgenerale,&fpeciale;comunitamé
fermone confundútur , adeó vt altera pro alte
ra fumatuntantiim diftát, quôd ira addit ratio-
né contéptus,& vindidx appétit ioné, vnde ira
fine contéptu nó eft, offeniio clTc poteft. Itaq;
offendimur ex rebus inanimis, & infantibus,
cüm nóad arbitriú noftrú nobis parençnobif-
metipfis quoque, cùmfadi alicuius pecnitet,
autcumagcrc aliquid conaraur, ncc fubfequi
, Expof.inPrirn.Secun.
tur.offenfioautc eft hxc,propric loquendo.no .
ira. Eft etiá quoddam génus inflammationis in
pectore,cùm concitat fc animus, magnofq; ar
dores ad grande aliquid el Seien dum concipir,
quod fine ira,& offenfiohecontingit ,cùm nul
lafitfperies mali, neq,'3ppetitio vindidx; ir*-
fei tamé vocit omnes,imo & Arift.ipfe^ öcgrl Arift.'
dia opera ad parte irafcibilé refer út , abutcntcs
nomme, quôd omné accenfio'n? fangüíriís Îud
ira cóprehehdunt, cú potiitefit inflám ata cupi-
dit as ad aliquid grande pcrficiendú,fed irj non
eft.Porrô D.Tho.aliquptponit ex Ariftpt.di- D.Tbom.
feriminainter odium,&: i'ram.Ódiú,inquit,'cré
feit tépore; ira minuitur : deponit ur ira с ú vin-
dida fumiiur;vltio,& vindida odij , eft malefa
cerc,& valde nocerc. Ira vult fentiri fuam vin-
didá,odiü id non curat,modó malcfariatritaqj
morte inimico adfert , vel mi n l ayo nc mébri,
morbú,cgeftatcrn,carccré,exiliu m , dcméúam
quoque; vt olim Cretenfes,quiiriimicisfuísni- Cmn№
hil jmprecabantur aliud, quá vt rebus malis de-
ledarentur,& aflúefcerenblratus dolet, odicns
non dolet.Irafemperrefp.icitdup obicda,vin-
didá feilicet, & nomine fibi nociuum, de quo
vult vindidá fumere.Odium vero quandoque
rcfpicit vnu obiedum, vefut cíim quis odit vi-
nú.Pratereairarcípicit.yhú.obicdú, fecúdum •» ■ ■
rat ioné boni, fciücet vindidam.quá appétit; &
aliud fecundú ratione mali , (cil ice t hominem
noctUÚ',de qUO vult vindican : fed odiii vndiq;
rcfpicit malú; vult enim odiens malum alicui,
qué exiftimat malú, & libi incómod j. Sed po-
tifsimx differétix ínter odiú,& iram fünt, quas
áfsignatD.Tho.att.6.DifferuntccrtéeToírier O.Tb«; 1
do: n á i ra tu« vult malú ci , contra que irafcitur;
fi cut odies ei quem odit : féd diffcruht rarione:
nam odicns appétit malú in i m ici , in quantum
eft ei malú; iratus auté appétit malú eius , corra
qué irafcitur,nó in quantum eft malum , led in
quantú habet quandá rationé boni , prout exi
ftimat ill ud eflciuftum,in quantú cft vindicati
uum.Vndc odium eft per application é mali,ad
m alii; ira auté per appli cation é boni, ad malum!
ЩSed contrâ hanc differentia fie obijcrrGáier¿ ОЫеФ»
Nam in hac differentia , vel cft ferrno de malo c»»etaBu
iUi cui appetitur, vel de malo fimpliciter: fi pri
mo modo,non cft differétia inter irá , & odiú;
quoniam vtrobiq; appetitur malú illi; vindida
enim cft malú punito:fi fçcundo modo, fequi-
tur impofsibilc,quôd ad malú , vt malú , pofi^t
efle profeqüutio appetitus, & adus voluritatis::
patetenim quôd ódiés affedat malú illi, quem
odio profequitur. Quod auté hoc fit omnin 6
irapofsibile, fuperiùs eft dcmonftratum. Sed ЯеГроив*
refpondct Caiet. quôd odium refpicit malum, Caiet*
fub ratione mali,in quo ab ira ргж cipue dHcem
nitur:
 Explicatio Articulor.Qujeftionis. X L V î 1.
hitur : riegue enim eft impofsibile appetitum
ferii in malum,& illud afteftare contrario;nul-
lus enim opcratur afpiciens ad malum fibi , fed
bene ad malum contrario:hoc auté fît in odio,
non primum:& lie foluitur argumentum pro«
polltum , quod alijs etiam folutionibus fupe*
riùs confutatum eft . Poftremo diffcrt inter
odium A' irarmquod odium eft infatiabilc ; ira
vero menfuram,& modum habet. Ratio huius
differentia: inde fumitur : Nam odium appétit
malum alterius fecundum fe; at ca quae Secun
dum feappetuntur, fine menfura appetuntur,
Aii Ao. vt Philoio. dicit.i. Polit, cap* 6. vt auarus diui-
Eccle. ». tias.Vnde dicitur Ecclefia.12. Inimicus fi inue-
ncrit tempus , non fatiabitur fangutnc : fed ira
non appétit mal um, niiî fub ration e iufti vindi-
catiui: vnde quando malum illatum excedit
menfuram iuftitiae, fecundum atftimationem
AxiOot. irafcentis,tunc mifcretur.Vnde Philo.2. Rhet.
cap.4.air,quodiratus',fî fiant multa, miferetur,
odiens autem pro nullo.^jSed quod hsc difte-
Caieca. rentia non con iiitat , probat Caieta. hoc argu
mento. Contingit enim odio habere aliquem,
quo ad aliquid, puta,prxIationcm, vcl dignita
tem, vel poteftatem fupra fe; & velle ei folum
hoc malum , feilicet priuationem illius. Hoc
ipfum con firm at иг : quia contingit odio habe
re aliquem , folùm quia excedit in re aliqua,
putà , in diuitijs , & vclle ei hoc folum malum,
vt non fit tarn diues. Prcterea contingit odio
habere aliquem,quoad vitam, ita quod vclit ei
mortem , & tarnen non velit ei alia mala , alia
videlicet mortis genera. Ergo odium non fem
per eft infatiabilc. Sed hare argumenta facilè
confutantur-.Nam hie eft fermo de odio inimi
citix fimpliciter,& non fecundum quid. Odiú
autem inimicitis fimplicitereft , quo pcrfona,
non fecundum quid , fed fimplicitcr odio ha
be tur: argumen ta verá propon ta procedunt de
Antorii « odio fecundum quid. Vel alio modo euiden-
p llano . tj^s confutatur argu mentu m,fi dicamus, quôd
differentia inter odium , & iram, attenditur fe-
cúdum ipfum proprium obie&u m. Vnde pro
prium obiedum odij , non habet de fe menfu
ra m,ñeque modum;quód fi habet , hoc eft per
accidens. Proprium autem obicctum ira de fe
habet menfuram , & fi in aliquo cafu fortè non
habct,hoc eft per accide ns :propriu m enim ob>
iecbm ire eft vindicb , que cum refpiciat of-
fenfam receptá , manifeftè per fe irtcludit pro-
portionem , faltem fecundum seftimationcra
irati;ex quo confequens eft , quod ira menfurá
habet. Proprium autem obiedum odij inimi-
citiz eft fold perfona quae odio habetur , & fic
fecundum fc refutatur,& abnegatur ab effe&u,
ac per hoc,non fecundum aliquid fic, & fecun-
4.67
dum aliquid non ; ас per hoc non in ordine
ad aliud cui commenfuratum fit; & propterca
odium infatiabile eft^Neqüe öbftat , quod id,
quod odio habetur,fit menfuratum quoddam,
putà certus gradus poten tiz ; hoc enim eft per
accidens. Quicquid enim , & quantumcunque
fit illud quod odio habetur,fine menfura refu-
tatur:obijciturenim odio , quicquid obijeitur,
vt quoddam totum , & non vt certa menfura
ab alijs difcrctum. Propter quod non fufficiens
fignum dift inc'tionis odij ab ira accipiuht con -
feíTarij ex hoc, quôd pcenitens dicit fe non ap-
petijffe, niiî certum malum illis , quos odifle fe
dicit : ft at enim , & frequent i fsi m è , quôd cum
odio habémus aliquem , & appetimusilli certi
mali genus ; odio profequamur illum inimici-
tiz fecundum quid:veiuti cum przlationem
alicui ñolumus, & oppofitum malum Uli volu-
mus , & defideramus vt malú hoc Uli eueniat.
Ex his différentes inter odium,& iram, fi recti Pr0 "
confidcrentur, manifeftum fit , quemadmodú ?,щТа|г"
Deus propriè neminem odio habeat. Atque de babeu
ifta quzftionc hzc dixifTe fufficiat.
OVAESTIp XLVIÍ..
Decaufa effe£tiuaira?,&dé
rcmedijs eius; artículos ha*
bçt quatuor.
AR TI С PRIM VS. i
fFtrum mottuum \гл fitfemper aliquU
faäum contra tum qui irafcitur.
^[Conclufioeft âffirroans. Co«iu&».
ART PC;'; S EC VN D VS.
fffrumfila pdruipfnfioj'bel defyefth,
'■J^'fitmUmnktrdJ. 'J 'J •■ . . .-.
TJ Efpondet D.Tho.hac propo- e<mckfi<w
XVfitionc. Ad рагшрёГюпстте-
ducuntur omnes caufa* ira;.
A№C TERTIVS.
.fVttwn excellent^ irafcentts > fit сан* Coadufi*.
Г fa ira.
CConclufio cftaffirmans.
Gg г ÀRTIC.
 468 F.B.Medínae
AR TI С. ay ART VS.
у Vtrim defeftus aitcuius fit caufd J>t
contra eum facilms irajcamur.
S V M M A TEXTVS.
Prima Сой
«lufio, Rima Conclufio. Defc-
&us , vel paruitas eius
contra quern irafcimur,
iram auget,quatenus au
get indigrtam defpeâionem.
f Secunda Conclufio. Defecbs
eius cut irafcimur , iram minuit,
quando minuit indignam defpe
âionem.
EXPLICATIO QVABSTION1S.
Seneca. Enecatotam iram fubitó dicitexi-
Pjuurchui ftere : cui mcritó Plutarchus refra-
gatur. Crefcit cnim ex fuis caufis,
Cutùt iixt acut ignis fubieéra materia. Cre
fcit verá eifdem de caufis, quibus erat orta,
nempc ex contemptus opinione , per loca ar-
gumentorum omnia. Ex со, in quo eft, crefcit
ira, vel quia eft delicatus, tencr,laflus, xger,fa-
melicus,amans,iuxta veterapronerbia; Aman-
ri , & animo cupienti nihil litis eft feftinare ; à
laflo rixàm quxri,farhe, ас mora bilcm conci
tan. Quiinfueti funt acciperc ir.iuriam , ijsof-
fenfio eîi intolerabilior. In imbecillibus acu
ta eft ira, & prompta; pu tant enim fedefpici,
quia inualidi.Omnis etiam infirmitas magnam
habet fufpitionem dc contcroptu fui à iupe-
riore; vndc fenes, xgri , inopes, ignobiles, &
ignominiolî , facilé irafcuntur. Aqua? potores,
vehementes , & iracundi funt ; quia tenues ha
ben t fpiritus,qui cito ardent incendio ine.Qui
vinum potantjVel ccruifiam , crafsiores habent
fpiritus,&vt ardeant, minis faciles. Studiofi
homines, quod ob laborem cogitandi calor ad
cerebrum rapirur« vbi fedes eft iracundia;, huic
. affedioni funt obn ox ij. Teneri quoquc,cV dc-
licati,quibufque multüm in'dulgetunideo gra-
uifsima: flint irx Prin cipum ,& diuturnx , qui
bus omnes non folùm indulgent, fed adulan-
tur. Ex loco irá nafci foler. jytjcujm ^agifter
contemnitur in fchola, & Praetor in fua ciuita-
te. Ex his qui funt inloco,etiamapud hos , vel
apud illos: multum enim refcrt apud qnos fiat
contemptus : m olcftiùs cnim patimur fi apud
illos contemnamur, apud quoscupimus efle
Expof.in Prim.Secun.
quam honoratifsimi.Ex tempore , cùm i ret ad
petendam dignitatem , cùm coronatus. Ex Па-
tu rcrum etiam crefcit ira, &grauior ducitur
contumelia, fi propter prxfentem fortunam
fimus defpeâui , cùm alias fùerit profperior.
Ex contradicente etiam irafcimur , quia vide-
tur paruifacere noil rum judicium , maxime il
amicus fit , fi affectus beneficijs , Ii fubditus , li
filius , fi familiaris. Ex i n! i rumen to, vt fi quis
pcrcufsit pugno ,.vel palma , aut arundine. Ex
modo action i s irafcimur vehementer, vt pla
né confiât. Incandefcimus etiam , fi paruiDen-
datur id, quod nosplurimi facimus ; vt philo-
fophus,fi philofophia vituperetur; homo mili-
taris, fi militia ; atque со magis , fi ab homini-
bus incxpertis id fiat. Ex fine etiam oritur, &
crefcit ira; vt , fpoliauit vt irridcrct , aut illude-
rct.Ex contingcntibus,cùm contemptus, pra
ter, aut contra opinionem accidit , со ira accr-
bioreft. Defino huiusmonftri innúmeras cau-
fas refene; nam certè dolendum eft, tot ex cau-
fis nafci, augcrique vipcram hanc , adeo perai-
ciofam humano gen tri.
■ DE REMEDIIS IR Д.
MIrum alicui forfitan videbitur , quod
cumD.Tho.de remedijs irx fe difpu-
taturum in titulo quzftionis difpofuerit, in
traâatu quxftionis, de remedijs, nec verbum
quidem fecerit. Sed non eft cur miretur: nam
cùm caufas omnes irx diligenter tractaucrit,
de remedijs huius morbi , fatis fuperque di
xit. Cùm enim vniucrfa irxcaufa fit opinio
iniurix , & perfuafio , vniuerfale remedium
irxerit, opinionem injuria?, vtl contemptus
.exanimis noftris eucllcre. Itaque vt hoc re-
medium peculiaritcr admoueatur, fciendum
eft , quod deferuefcit ira , minuta opinione
contemptus ; fedatur omnino , ablata opinio
ne contemptus. Item deferuefcit ira, vel quia
nos fumus obliti; vel quia auertimus cogita-
tioncm. Quapropter vtile eft fefe ad lstiora
transferre. Ceflat ira , cùm declaratum eft,
non fuiffc contemptum, quern credebamus.
Acccdit his , cùm noua honore opinio con
temptus adimitur , & cùm animaduertimus
araicifsimos noftros , redè fcntteoçU iudice^
hon irafei, & iudicarenoneíTecQiKumeliam.
Sed, vt femel finiam , aufertur contumelia, &
difsipatur omnino , fi humilitatem a.mplecta-
mur, aflequamurque ; nam veré humilis à ne-
mine horn in um arbitrator fe iníuriam,aut con-
temptumpati.
ciym-
... f
 Explicatio Articulor.Quseftionis. X L V 1 1 1
QV AESTIO XLVIII.
Deeffe&ibusirse; articulo-s
habet quatuor,
ARTIG PRIMVS.
tfsfn ira caußt deleElatiomm.
Cendafio. ^[Conclufio eft affirmans.
ARTIC. SECVNDVS.
f An ira maximè caufet feruorem in
corde.
CoeoluOo. ^fRcfpondet D. Tho. conclufione
affirmante.
ARTIC. TERTIVS.
fVtrùm ira maximè impediat 1>fum ra*
tionis.
Conclu Co, COnclufiocft.Ira,intcr cafteras
pafsioncs ,manifettiùs impe-
dit iudicium rationis.
ARTIC. QJ/ARTVS.
f Vtriim ira maximè caufet taciturne
tatem. ■ >
«oncittfi«; Onclufio D.Thom. ita habet.
Ira,tam ex eo quôd eu ratione
eft,quàm ex eo , q> rationem impe-
dit,potcft taciturnitatem caufare.
X-XPLICATIO Qjf AE.S T I O N I S,
N hac quaeftione in primis D. Ca-
ieta.explicat eleganter definitionem
iras ; deinde propon it nonnulla du
bia, in quibus in ueft igat, num iint
plurçs adus voluntatis, quam a D.Tho.fint
in hoc tradatu commemorati . Dicit igitur
Quid fit Dominus Caictan, quod ira eft appetitus cum
ira. triftitia , ac fpe punirionis apparentis, propter
apparentcm paruipenfionem eorum , que in
ipfum , aut in ipfius aliqua non conuenien-
Axifto. tcm. quae definitio accepta eft ex Ariftote.t.
Rhetoricorum. Ex qua definitionc intelligi-
tur in primis, iram efle compofitam ex trifti
tia , & fpe , & caufis, & confequenter ex bono
&malo;ac per hoc, ex parte triftitia: , mala,
defedus, & in vniucrfum contriftantia difpo-
nunt ad iram ; & in quibus triftitia accepta per-
manet,autrenouatur,ira quoque facile con-
furgit. Ex parte vero fpei , audacia, deledatio-
aucconfcquitur,tam in cogitando, quàm in
469
fpcratae prsefentia vindicte. At ex parte fuc-
ceflus fpcrata: vindida: , deledatio tanto eft
maior, quanto vindida medicina; contrapo-
fita: habet rationem. Deinde ira habet obie-
dum vtrumque , feilicet rem , & perfonam.
Res, eft punirio apparcnsrperfona eft.qui par-
uipendit.Ex parte punitionis appetirae f & Гре-
ratx intelligitur quôd non eft ira ad excel
lentes perfonas , quas non fperamus pofle pu
niré, niii in quantum cum adiutorio diurno
confidimus nos poiTe vindidam fumere; &
tune, quamuis effet cxcellens perfona ád ira-
tum comparata , non tarnen comparara ad
Deum adiùtorem : qua; eninri per amicos pof-
fumus, per nos poflumus, vt dicitur.j.Ethico- Arifbt.
rum. Ex eadem defînitione habetur , quód
ira non eft, niii ad quos eft iuftitia ; punitio
enim ad iuiiitiam fpedat, & quod eft finita
S: menfurata : punitio enim , & vindicta inju
ria; commenfuratur. Ex parte vero apparen-
tia: colligitur apertc, quôa ira non eft ad mor-
tuos fecundum fe , ncque ad inuifibilia , qui
bus non poteft apparcre punitio, & quôdira-
tus appetat punitionem , ficvtfciat pun itus,
quid, a quo,& pro quo patitur, vtin.î.Rheto- AriftoC
ricorum dicitur.Ex perfona vero habes, quôd
ira non eft , nifi ad hngulares perfonas ; quo-
niam fingularium с ft paruipendere . Habes
deinde caufam ira; apparentera paruipenfio
nem. Sed & illud difees, ex parte irati aliquam
excellentiam , quam laedit paruipenfio , cau
fam ira; eûe,& ex parte eius eut irafcimur,defc-
dus.qucm dedecet paruipendere excellentcm.
Denique intelligitur , iram non ex qualibet,
fed ex contra fe, vel contra fua , exiftimata
paruipenfione confurgere. Vindida enim pro
fc, vel pro fuis fit: extraneas enim iniurias non
magnopere curamus.Sed etiam oportet , quôd
paruipenfio fit inconucnicns,& iniufta , fai
rem fecundum noftram exiftimationem: qua;
enimiufta pati credimus , пои quaerimus vin
dicare, vtexperientiafspeteftatur in iudieijs.
Ex quibus manifefta differentia, inter iram , &
odium declaraturrquôd ira eft appetitus ma
lí , ita quôd fentiat fe punitum pro tafi iniu-
ria : in odio autem appetitus eft folius mali.
Quod fi homines rudes nefciunt exprimcre
aftedus fuos , faltem in hoc difeiminantur, fi,
appctunt malum pro vindiâa, vel punitione,
aut fimpliciter,vt habeat malum ; illud ad iram
fpedat, hoc ad odium pertincrc dignofcitur,
Нгс de pafsionibus in particulari dixiffe futrt- Vtrdmcoa
ciat.Scdadcxtremumhuius quarftionisdifpu- ueoieuter
tatCaieta. vtrîjm omncs adus appetitus redu- "u¡T.e,et
xentS.Tho. conuen1enterad.17.3cms, an vc- aftuf
ro fint plures, vclpaucjorcs:qu3E difputatio lie aopttitus.
G4S 3 plané
' ' ~
 47Р F.'B.Medinae г Г
plane & ex ordinc eft à D.Caieta.difputata , &
expofita , vt noftram operam non requirat ; &
ideo ad quaeft.ioncm.49. explicandara progre-
diamur.
QJVAESTIO XLIX.
De habitibus in generali ; artí
culos habet quatuor.
PR.ÍFATIO.
I С agitur de principes humano-
rum actuum , veldiuinitus infufis,
vein о (Iris acribus acquifitis. Lt li
cet habitus prior (it ordine gencra-
tionis, qujm actus, tamcn in confidcratione
Theologica,prior eft actus: nam per aftus per-
uenimus ad finem fupcrnaturslcm , & vitam
Hulas tra- beatam;& habitus funt propter actus. Vniuer-
ôatus di- fum tradatum de habitibus diftribui: D. Tho.
fiributio. jn quatuor partes:in primis définit, quid fit ha
bitus ; deinde, de fubieóto habituum differit;
tertio , de eorum acquifitione , & deperditio-
, '. ne;vltimo,de eorum diftin&ione. Dchac ma
teria difputant Theologi.3 .d. 13.
AR TIC. PRIMVs.
fVtrum habitus fit qualitas. ,
SVMMA TEXTVS.
Condufio, Onclufio eft affirmans,
quam afíerit Anftote.in
Ariflo.
praedicam.& D. Tho.ita
cxplicat. Habitus, cum
abhabendo dicatur,duobus modis
fumi potcft ,ficut & ipfum habere:
vno modo,fecundum quod homo,
vel qusecunque alia res dickur ali-
quid habere:alio modo,fecundum
quod aliqua res aliquo modo habet
fe in fcipía,vel ad aliquid aliud.Prio
ri ratione , hdbere , commune eft
ad diuerfa genera; quamuis fi inter
habens ,& id quod habetur,aliquid
per modum aâionis , & pafsionis
mediet, conftituat vnum peculiare
genus rerum, quod prsedicamen-
tum habitus dicitur jde quo verba
/ E)ipof.inPrÍiTí¿Sécun.
facit Ariftotc.cn m inqtiitiinfet ha- Afi •* ■■
bentem indumentum,S<undumen
tum ipfum, eíTe habitum medium.
Si autem pofteriori modo , habere,
fumatjir, prout feilicet res aliqua
dicitur quodammodo fe habere in
feipfa , vel ad aliquid aliud ,.cura -
ifte modus fe habendi Gtfecundum
aliquam qualitatem , hac ratione,
habitus, quaedam quahtas eft, de
quo loquitur Ariftote-cvim ait , ha- л,гШ« &$
bitum dici difpofitionem , fecun-
durn-quam bene, vel male difponi-
tur diipo'fitum , aut fecundum le,
autad aliud. Cum ergo fecundum
hanc rationem de habitu loqua- э
mur, dicendumeft , habitum eile
qualitatem. '
AR TIC. SECVNßV^1
fftrum habitusfit dtttrmnataßteaes
qualitatif. \*~.*\.\
SVMMA textvs.
I Onclufio eft affirmatiua: conekfio;
in cuius probatione D.
Tho.colligit numerufpe
cierum qualitatis^quem Simplicius simpikiai
non optimè colligebat. Dicebat
enim,ex qualitatibus,quafdam cíTé
naturales,qua? femper infunt, i na
turae]; funt 5 alias aduentitias^ae
ab extrinfeco efficiuntur , & amit- г»
ti poífunt. Aduentiriae qualitates
funt habitus,& difpofitiones,fecun
dum facile & difficile mobile diffe-
retcs. Naturalium autem qualitatu
qua?dáfunt,fecundú quod aliquid
eft in potentia,& fic elf fecfida (pe
des qualitatis : quardam vero fecun
dum quôd aliquid eft in a&u:&hoc
duobus modis j velinprofundum
quidem,
 Qüíílion.XLlX.
quidem, Se fie eft tenia fpecies $ vel
I. -i fecundura fuperficië , & eftquarta
fpecies qualitatis, qua? dicitur for-
lmpugrta- ma,& figura. Sed Ьгвс diftineb'o ex
tnr fencetia
iiuiplicij. eoinutiliseft , quod qua»dam funt
figura; non naturales, fed aduenti-
tia; i multae autem funt difpofitio-
nes,non aduenutiae , fed naturales,
vtfanitas, & pulchritudo. Quare
Cuid fit
alia via incedendum eft. Qualitas
nihil eft aliud , quam modus quid!
fubftantia; :quot ergo modis pote
nt fubftantia modifican, tot erunt
qualitatis fpécies.Subftántia autem
quatuor modis modificar* poteftj
primo , racione quántitatis , & fie
eft quarta fpecies qualitatis , qua?
eft figura,vel forma, шлаг quantitàr
tern lequuntur: dcindS^uoad ob
leera operatiönum, & quoad prinei
pia operationum, fecundum quam
ratiönem attenditur fecunda 6ctèr
tunc." tía fpecies qualitatis : tandem po
te ft fu bftantia modifican quoad bo
ham velmalam opératiónem,in or
dine ad naturam rei,fecúduraquá
rationem côftituitur prima fpecies
qualitatis.Habitus ergo, determinii
ta fpecies qualitatiseft. r л a¿ *
«" : ЕЛ r t ï tr ac.'t t ö : %'¡k "t: t С V. i? Ii2
T intélKgSttííTbâiè. qúab D.Tho.ha'-
■ >£ й 'Tit < beat in his duobùs^raculis , prarter-
ш litfßji qüaÉÍlioriibüs ''diialefticis' ,:
mm
íh álnim locum relcgátíá jfcicnchim
.lib. "eft ex D, Auguft.- quôd mûltîvbodis'Kàbi*-
tum dicimtní ï vçl habiram attirai ! fieüt efl^bji
ittfcuhqtré^^^iôépet^é^o , vfu roborar»,
XÍ7Q .'. A ■"atque
fiimâHçveihabitùtacçii^ôris,fécûndùm
mnlris nao quem didmns airara altö,ef]femdilentiorfJ£:
di»ái«itur.
validiorém ; qua; riiagis propriè habitudo dici
folcr. ; vei' hàbitùm eorura ; 'qua? membris" nê?-
itris' átcó'm'mbdamur txYMH^i fècundahi
"Acribus (fiquidem- потей hot" deduâum eft
А№си1.1*&1Ъ 471
ab illo verbo,quod eft habere) manifeftum eft ••v.íl i
in ea re dici habitum , quae accidit alicui , vt ira
pofsiteam etiam non habere. Nam & doctri
na accidit animo , & fuccus , ас robur corpori,
& veftis , atque arma non dubium eft quin ac-
cidant membris noftris , ita vt & imperims
pofsitefle animus, íi ei doctrina non accide-
ret; & exile atque lan guidum corpus, fine fuc-
co vifcerum, & robore: & nudus line vcfte , & Ч.Ч- -:
inermisfine armis,&pcde nudo, fine calcca- ааз t. ..
mentisefle homo poteft. Habitus ergo inca
re dici tur, qua: nobis , vt habeatur , accidit. Ex
his principijs colligit D. Auguft.intelligentiam Auguli.
illius loci ad Philippenfcs. In fimilitudinem ho Philip, i
minum factus , & habitu inuentus vt homo. In
explication: huius loci variant Doctores tum
Grxci, tum Latini. Chryfofto. accipit noraen Chryfoft.
habitus,pro figu: a,- & fpecie: & reftifsime qui-
dem : nam Gratcè habetur r«í«, quod idem
eft atque figura, & fpecies. Itaque com menta- T ..xa -rr.i
rius Chryfo. ifte eft. Caro Chrifti habuit «an
dern hguram, & fpeciem , quam natura huma
na habet. ü. A mbrof.ponit fpeciem in cxterio- Ambrof.
ri conucrfatione,ità vt fit commentariusjChri-
ftus Dominus nobifcum conucrfabatur atque
czteri homines.D. Auguft.Ioco citato arbitral Auguft.
tur efle rem Vltimi ptedicaeicntt-: itaque cdHW
mcntarius eft ; quód natura humana fe habuit
■îXJJil
ad verbum diuinum, veluti vcftimcntú-.quem-
âdmodumenim homo videturper veftimcn- tïfcîî! Vfi Г. -<
.. 1
tum , ita verbum diuinum videtur per natu
ram humanam : & quemadmodum veftimen-
tum, quandolriduitur, mutatur; ita fané natu
ra humana, ex vnione ad Verbum diuinum,
eft mutata fty mëlioratâ , Vefbüm diuinum
permanfuimmutatum ; & in his con fiftit fi mi
li tudo. Sed Aügußin'i ihttrpretatio Ç vt viddre
eft apud Magiftrum in^.diltin.tf.) quibufdam Mag. fen*.
occafionem dedit,vt di cerent, -v nion e m Verbi
bum natura humana accidcntâlëm efle , quz
difputatio-ceírat'fi fequimufChryfofto. Sed vt
ád noftrum propoíítum reuertamur , aducr- .fti.A
tendum eft fecundo loco ex doctrina Arifto- Arlftotel.
telia , quod fiomen habitus- , a?quiuocum eft; Habittisne
aliquando eft p o ftpradi camentum , confinen s mea a.«jui-
Varia rerum genera ; vt habere animam, habe носиш.
re amicum, habere albedinemjaliquando verá
iígnificat ornatum , vt eíTe veftitum , calcea-
rum,armatum;& fie eft vltimum prœdicamen- •oftiA'...«.">
tum: aliquando vero iígnificat qualitatem , ve1
difpofitionem,qua bene,vel male difponimurj Quom ode
& irt hac vfirata lignificatione , habitus feien- hic loqua-
tia; , appeüatur qualitas , qua reâè difpönimür muT dt ha
bleu; : - •
ad rerum cognitionem: & in hoc fenfu de habt
tibus ftatüimus difputationem. Tertio aduer- Habit«f de
tendum eft, quôd habitus , in hac tertiá figni-
Gg 4 ficatione,
 1 1'
Г/
47*
Arîfb.i.de ficaiione,varic défi nitur à Dodoribus. Ariftö.
fiaicio.7. defrnit habitual io-hunc modurá ; Eft difpofi-
pby.tex.17 tiopcricät adöptiuaum ; id eft , cftdifpofitio
perfedi fubic&i , & pcrfedae natura? ad opti-
num optiationeim ЩНяс definitio Arifto.vi-
шси dctutcertc quod habeat dupkx vitium, vnum
eftyquod non comprehendit nifi folummo-
do habitus bonos ;dc habitibu&vitiolbnullam
'Arguitur fiecjtiDtntioncm. Aliud vitium eft in pradi-
primo con £t» dcfii>itionc; nam ex ea fequimr , quod fi-
craiiu de- ¿es.fupçrjjjujraiis non fit virtus, ñeque habi-
nnitione. _ « . . . , . _• .
Secundo и non enim difponit ad optimam operatio-
guicîiii'i-A вешу fed ad obfcuram , & incuidentem. Idem
.1 lai ; argumentum poteft confici de fpe iupcrnatu-
rali:fpes namque non difponit ad optimum
actum; melius eft enim habere, & frui , quàm
.;:cV«íD iptxaie. .Videtarergocertè quod illa definitio
Arift.bde- ArjftoteJca yitiafa.cft;propier quod Ariftote.
fimtio.í . cotj{iitujt aliarh definitionem , quae fie fe ha-
mer.wx.tt bctu^I Hab'itus eft di(pofitio,qua bene , vel ma-
Icdifponimur in; ordine ad nos » vel in ordi nc
a ti alio: .Hvc cft définit io generalis ,-.quae com-
.bidfflA pcéhendit.omnes habitus, tam bonos, quàm
j*alos :& «ifemper vteodura eft». praecipue
fi ci atldatur , daritatis gratia * difficile mobu
Дицил Us;yt difterrtaturàdifpofitionç,quftptiam fub?
Obieítb, icetum bene vel male afíicitur. *]Scd hxc dc-
. finitio videtuí , vitiof* , с* non efle >era. Nao*
ptkno'con charecter JbewmentÄlts eft Ъ'Ыш*jnfufus ad
ti» fe ей is r«tipien da, vel admin i ftranda facramen ta : fed
dchnicio- iftc habitus non difponit ad bene yel male
ocm. operan djj m , & admini ft randu m , fed ad Ii m»
plieiter , & abfolutè adminiftraiidd facramen-
Secando. f« ergo illa/dßfii^ciJjabÄ^vitiofaeft.f Pwe-
terca quod non fit difficile mobilis , fie olien
do: Nam habitUs'opinipnis,habifvw eft » fed Га-f
dl¿ di mouet иг ; fiincUfur enim m tatipnibli^
л^И epparentib>us,cj£, minime firmis, quatîacilè coq
Confirma- fu tan tur. Rur fut., Habit us charitatis facillimc
tun dimou*turà.fub^dp;perditur enim per quod
Tenia defi Jiber, pe/Ka^mi'fjBortalgv^fllcrtiijajp.d^finiricb
тШоi Arift. ivenlJhabet, Airift<#ft PQte¿Wt*jinquit,xft^a
*ЯЧе&У. ppOhmuSif hab>tu*verá , 'ДОО^ОДЧ^/пмЦ
Obiefti'oi peftwBnbJ&pG dítfinitio ew^ntlu^^pníuta?
^"J'r- шМтЪ?Ыш infi»fi,hoc ftft^dRíjfpeAtííha?
mur, fed ad ürnpliciter operandum.Qjacj con
cecMile. uincun^efie'verum Patres in Cpnçilipi>lijLeui7
Côc Aran. 1дор,# Araufieano.ex iUg.Domini^'Sme.njtf
(îihilpotcftis faceré. Non dixit Dorninns, fine
..• п,л;.'1 medifficiliùs^.aut non redé^po.terftb faceré^
Comeeat. fed fine me nihil, poteftis fagere. !f<QuaKaoj
j.deamma definitionem habet Cpmmqpt4,Hafeitus,^ inr
Aue'bbide Яи'<! » *Л quo quis .agit cum voliwrk.,Simjletn
ЬомсШвь definkionen» habpt D. Aug. Habitus , inquiti
gili.cxi. eft quo quis agit cum opusfuerit, ^Hascdefi-
ExppÇin Prírtt^ecun.
Ohio facillimè confutatur. Nam hibens gratia, obicâU©;
neceffarià vtitur illa quando operatur bene Arguitur
moraliter. Vnde eft fententia bonorum Theo- primo,
logorum , quôd emne opus bonum exil te mis
ingratia,cftmeritorium.Deinde.Habituscha» Secimdo,
ritatis in vita beata habet aöum neceífarium,
& non liberum; vt habet dodrina Thcologo-
ru m ; fentiu n t naraque,quôd beati non poûunt
fufpendere adhim amoris.Vltimô.Lumen clo- Tcm'e.
ria? , habitus eft , quo intelleftus beati illuftra-
tu -,n cceflario videt Dcum : ergo non bene de-»
fi ni tur habitus, quod poilu mus eo vti pro пен
ftra volúntate, Vltimam definitionem habi
tus habet Gabri.!n.3.d.i?. q. i.cui confentiunt GabrleL '
neoterici Theologj. Habitus enim eft quält«
tas ex frequentatione acbium genita, inchnans
in fimiles adus , ex quibus genita eft. Hxc de- impngea-
finitio pcfsima eft, & non habet defenfi onem: tío Gabe
Nam habit us primorum principiorum , eft ve-
rus habitus; at non acquiritur noftris adibus,
fed eft à natura infitus. Rurfus. Habitus infufi
fun t prad tantifsimi habitus, fed non acquirun-
tur noftris adibus , fed diu in i tus in fun dun tur.
Praeterea. Omnium Philofophoaum fentcntia
aSqui funt habifv?, qui proximè non inclinant
ad adus, vt pin .';iitudo,fanitas. Vltimo. Non
eft о mn in o certum quod habitus inclinct ad
adusjnam id negant Duran. & Scot, vtvidebi- Dunad,
mus in articulo fequenti: ergo hace partícula Scoc.
lapo debet poai in definitione idefinitio enim
eft veluti communis animi conceptió. Щ Pro Habite*
explicariohe veras definitionis feiendum eíl Ьопм*
ex communi pmnitjni con(cnfu, quc)d habitu?
malus eft , quo male afficimur : habitus bonus
eft , quo b*çté"âfridmur. Ex quo primó fad-
lo Ímefrigkur qua; fit défini rio habitus in ge-
perrj, ¡ eft enim .habitus , qualitas,qua redé , vel
male afficimur. Ex quo rurfus patct , quc/nad-
triiclnm Ariftote. de" definitidne habitus to-
tiesloqucns, nunquam à feipfo diilcntiat;fem-
per.enim difit, qipd fit diippfitio, qua bene,
.vei malèaÂiciflû^^ççundoaduertendum eft, Difcrfmeo
ne^tiamiatçT potentiam» &habi- inter pote-
tum. Nam potcntia eft prindpium operandi, JJj^^
£uc bcnc,liue male: habitus difponit, & afficit
jpfi«a iuius eift habitus f vt reqe^yej male fe ,.,
habeat. % His conftitutis , qui facillima funt. Solutio ofc
4ico primam definitionem Ariftotcleam ef- ¡eeíonfl.
fe optimam : лат ad prim um argumentum fa- АД.£щ^
iendum eft ри^срй^т definitionem non com * 0 ■
¿irchenderc ¿aiix habitus bonos , .¿V ftudiofos, ■••ч-.Ьжл
.ç^tcru,m:е^ед fac^iè poteft coofiitui defini-
i*9i<VW6, cpmprçj^'ndat habitus malos,, In húnc
nodurn : Нлоицв-гц alus eft difpoutio imperr
A4dma|ámoperaiionem. ^Âdfecundum AdfccSdfc
'"tntura refijqndetur , quc>d fides & fpes,
funt
 .» iQüodßüobXbiX.
ftnttvcri,Sípraift3ntifsimi habitus : nam ad ra-
* -'7 tionem habitus , non cft neccfle quôd difpo-
nat ad prxûantifcimam operationeni , fed ad
. -'~ prarftamifsimamihfuogcnerejalioqui libera-
litas,& tcraperátia oon clîeatyçri habitus ;ná'
in cifdcm potcntijs funt alia? virrutcs longé
prasftantiores i vt forcitudo , & magnificcntia.
~-«v Sed de difficoLcáte huius argumenti in fequen«
AACcaiñií ttbusdiligcntiùstraâandumeft. «flDeinde di»
obieftio- CO)feCunaam definitionem Ariftotclicam efle
D Tfaomi optimamï Nam ad argumétum primum dicen-
Adprimea» dum eft, quodD. Tho. in.3¡.p.q.6'5.ári.i.redu-
»rgumicfi i cit charafterem ad fecundam fpeciem quali-
tatis,hoceft adpotentiam, vel impotentiam»
nam character eft potcntia ad admin iftranda,
vel rccipiondaiacramenta abfolutè, non vt re-
Cfcè adminiftrenturmeque ex hoc quod eft do-r
mum Dei , reftè colli gitur quôd lit habitus ad
re&c operan dum -, nam etiam intcllectus eft
donum Dej, & hon eft habitus, fed potentia.
Ad fecúdú. ^Ad fecundu m argumentum , de habitu opi-
Refponde» ,¿onis ) parcr. Soto in predicamento qualitativ
" * dicit, quod noneft vcfus habitus , quo nia m
innititur infirmo fundamento : quod faculty
me refutatur. Sed Û hxc folut io ali quid vak *
retjprobaret etiam quod habitus: vitiofus non
lit habitus ; nam innititur infirmo fundamcn-
Matorfs fo- tcquodfacillimèconfutatur. Diccdum ergo,
lado. quod habitus opinionis, Si vitipfus , funt verj
, habitu s,na m cX con !uc tudi nc, & ex yfu robo-
Adrerdum renrur, & firmantur, ÇAd tertium argumerij.
tümrefpondetur, quod habitus charitatis de
fe eft difficile m obi lis à fubiefto , lie vt dicat
Klean. j. -Joann.Qui natus eft ox Deo, non peccat , quia
fernen Dei m -met in illo.fed ncquc peccare po
ieft. Semen. Dei nominat gratiam, & charita-
tem: cxterum ex parte liberi arbitrij, quod eft
flexibile in : vtranque partem , facile perditur.
A¿ terrfam Hasede fecund« definitionis defenfione di(5ca
«bieâioeé fipj.proximunl eft, Vt tercia expliceturói der
Adárgame ¿¿ítur,qup<icftCacillimunj, ^Namadarguj.
i .îiiT jnentum m epntrar.ium dicendum eft, effeve^
jifsimum , quod habitus infufï commcmorati
dant poteftatem, ad<credendum , operandum,
.amandum; fed.pratcrca tribuunt vt rcôtèerç-
damus-, fperemus, & diligamus, & ideo inter
.«mi o 4*bitus.pra?ci4)upAoum^antur.. Quartam ц-
jnen definitionern dico nop cííc propriam de-
c5tn ouar .finjtioncm: , fed,eflc^ropriètarenï<onuen^
t^definv- дет omnibus habitibusoperatiuis : vnde na-
tionem. turn eft illucl prppprbium , Habitibus ytimúr
«um volumus: non tames habet veram in tel-
Jigentiam in habitibus non operatiuis , pul-
Ai prime Ät4dinpv&'.faniwte,&c. ^Adpl^um*rgu-
acgumCtú. mentum rclpondctur,quod hxc fententia ve
ra eft de habitu o pcratiuo j gratia v eró non eft
•i-P h
habitus-opcrariuuSj « fentiunt omoes Theo-
lögi. D'eindc dtcëndùm eft, quôd grat ia ppflu-'
mus vtî & non vti yoperari & non opcrari pro
rroftra volúntate ; esterum dato quôd bene
moraliter pperemur , neceflarium eft quôd
opus bojium fit Deo acceptumç'nàm eft opus
filij, ^sjimici Dei. Vltimô dico, mukös Thco-
logo?'aflerere xjuôd non опте opus bonum
exiftentis in gratia fit meritoriurh apud Deum»
nifi referaturin finem fupcrnaturalem 5 qui» " '
bus egp libenter fubferibo. <ÇAd fecundum Ad ftcûdû,
argumentum refpondetur, quôd habitus cha*
ritatis de fe,habet aebim liberum , fed ex con»
iúftione ad vifionem bcatificam habet acium;
necefTarium , ficuti habitu feientix poffumus.
vti cîim volumus; esterumfi quis habeat in
mtelltátu Ьгс principia; omnis homo eft rifi- •*'
bilis;Petruseft norh¡>;neceíTe éft aflfentiri con«
clufioni, quôd Petrus fit rifibilis. Secundo re
fpondetur , quôd charitas in viía beata necef-
fariô amat Deum, ália vero libere; ficut Deus
neceiTarioamatfuam bonitat¿m ¿ alia vero di-
ligit liberé. ^fAd tèrtiurn argurpçntum refpon« Ad нпш
detur, quod videntes Dcumípetttómen gloi
tii , neceíTarioilluin vident, non propter ha»
ijtum,fed quontam habent Deum ptjfcptem.
Secundó diqendum eft, qiióyiúmén glorix
non eft habttus, írcét fe habéatp'eT moduri
habitus,potius fe habet veluti-himé íexternum»
3UO illulfratus oculus necefiariô videt. Vltim^
efinitioné nó defendomá omnino vitiofa eft.
vt arrumen ta adducla efficacité r dem o nitrant.
Et tantum dictum fit de his artieulis. * ' -Ifj
ARTIC. TERT1 VS;a ,
yVtrum hübitttfimf ortet ordtnëadaftiï.
,*;'.''' ,''iyJfc$'£(\;:T ц-%%у s. *»^^;f-A
RimaConcluGo.Omni Ьа 'вл**&&.
bftui^ôpctit fecundu fat^o•,,,',,t, й'*
;n¡tm napituSji аДЦцф moq^^'i •«*••• t
habere ordiné ad adu.Hane in argu e " 'S
fnêtOjfed c5tra,probát D.Th.autd-
.rítate D,Augu.qui inquitjHabitum щ.ььм
ciTequoali^uid agiter, сит ópits ¡¡¡1^
eftJncorpor^áutern art.lrc ргр^ф
De ranone habitus eft vt importer
'habitudir^g quádá inordine ád natu 4
. yam ret fee íjdü qüod con це nit , atjt
no conuenittnatura auté rei crdina
4 4 i ç-^y operatto,
 454 FíBMéáaA
operatfö,^velaliqiiid.opëratum , a'd'r
quod quis per operationem perue-
nitrergo habitus ctiam importât or
dinem ad operationem , quatenus
eft finis naturas,vel perduceni^ad fi
ne m. Qu od fane confirmatur exde
**M.me& finkione Ariftotelica,cûm ait, habi
» ■* ' tum efíe difpofitionem , fecundum
. quam bene vclmalèdifponiturfub
ie&um;aut fecundum fe,id eftin or
dine ad naturam fuam;autad aliud,
Second*, ideft in ordinead finem. ^[Secunda
Conclufio. Aliqui habitus, pcculia-
rirationc, ex parte fcilicet fubiedi,
primo,& prarcipuc important ordi-
nem ada<âum,vt ills qui funt in po-
tentijs operatiuisrnam habitus, pri
mo, S¿ per fe importât ordinem ad
naturam teîjiî igi tur natura rei con-
fiftat in ordinead adú,habitus pras-
cipuè importabit ordinem ad a&ú:
talis eft autem natura potentiarum:
habitus ergo quifunt in illis, praeci-
puè dicunt, & important ordinem
ad' adunv
' ' J I v. • \ •. ■ ■
\Л'ЯХ.ЯЛгЛ СЛ TIO A R T l С У L I.. ;
An ba¿i:us riVJJTfc N hoc arti.dubium eft , an habitus
producant \yÛ llnt principia , & саиГг efficientes
eperati'Sci ■' fc*«| j^fij operationum fimul cum ipfa poten
effidenter..|íSa2sii tia. parte nogatiuá fie arguituri
prñnoro ^am Potcmia > priufquam habeat ЬаЫглцц,
patte nega pöteft pro'ducert bonam velmalam operatio-
tina. :tïctti : ergo operario tribucndacft potential,
Seconde. , pon habirai. ^fDcinde. Habitus concurrir fae,-
penumeroad adum altcrius potential : ergo
.... 'L*15'*; l"'on poteft efficcre adum altcrius"' potential
-l^oofcquçnda inde probatur. Nam habitus,
qui eft in vna potentia , non poteft efficerc aÎ-
"terius potentia; adum. Antecedens probatur.
Uam nabttusiuftitix, qui eft in volúntate , fi
elt vt rede iudicemus fecundum iuftitiam: iu>-
.d)cium vero eft adus inteUedus.Rurfus, habi
tus relrgio'nis , qui eft in volúntate , facît vbrë-
..¿ié, & dcbitèfundamus preces; oratio verô eft
In eppofi- intc)lcftus,& quçdam^pllqçïitio ей Deo.
tu*. «jin contrarium eft. Nam potentia eft princi-
Expofàn Prim.Seeun.
pium operandi:crgo habitus qui perficit poten
tiam,pcrficitj& adiuuat adoperandum.Scot.in scot.
i.d.i7.q.î.dicit,quod habitus non cócurrit ef
fectue ad actum.Dur.in^.d.n.q.i.docer, ha- Durand,
bitus ex neccfsitate efle conftituendos : In qua
re nullum habet contradiecntem. In. q. г. do-
cet, quod habitus non facit ad intenfionem
adus : & probat his argumentis. ^jNam habi- vttùm ba
ttis feientia: non facit quod adus feientificus ^l^*(*ti*p
fitclarior,auteuidentior:ergonon facit ad in- ñe^aúuú
tenfionem achis.Confequentia inde probatur. Argoiror
Nam quôd aflenfus fitintenfior , & perfedior, pumo,
nihil aliud eft,quàm quod fitclarior, & euiden Dennd.
ttor.Probaturantecedensmáin hac demonftra
tione;omne animal rationale eft rifibile ; от-
nis homo eft animal rationalere. tora euiden-
tia & claritas reducenda eft in caufam,& in me
dium per quod demonftratur, quod eft veluti
lumen, quod licet facpifsimè repctatur,nen cau
fat maiorem euidentiam: confiât autem quod
ex rcpetitione demon flrationis non intéditur
habitus. % Secundo. Si habitus adiuuat poten- Seconde.
tiam,& perficit cam ad operádum.vel eft, quia *
intendit ipfam potentiam, & hoc fine falfitate
dicinonpoteihnam potentia non intendirur,
nequercmittitur,ficutncqueeffentia :vel eft,
quia potential habitus cócurront vt duo agé-
tia p articularía ciufdé ordinis,fiçut duo ponan -ч
tes Iapidem:& hoc affirmari non poteft. Nam *' " '
quando funt duo agétia partialia ciufdem ordi-
nisjvnúqüodq; per fe poteft efficere effedum, ""'-'ï**5- "
vel partem effedus : fed habitus finepnefidio
potétia; nihil poteft cfficerc:ergo nó fe habent
îfto pado.QuôdfidicatTheologus, quôd Ce ••
habent veluti caufie fubordinata», iicutfol, &
homo,generant hominem;& intclledus,& fpè
cies.producút notitiáxontra eft argumétú.Ná
incaúfis fubordinatis , neutra fine aliqua po«
teftefficere ali quid: fed potentia fine habitu^-
poteft habere bon as , aut malas operationes:
ergo non fe habent ficut caufae fubordinats. * '
.%Tertiö,adusproducithabitö,vtapudomnes Terti«.
eft in confeflorergo habitus viceuerfa nó pro*
ducit adum.Cófequentia inde probatur.Nam
ciim caufa fir perfedior fuo effedu, confequés
*fl"et,quôdàdus effet perfedior habitu , & vi
ceuerfa. «fVltimô.Habitusfe folo non poteft Quarto,
producere adum , vt de fe patet: ergo ñeque
intendere.E* his argumentis condudit Durá.-:¿ ч *■
quôd habitus perfe non fadt ad intenfionem
adus.licètper accidens concurrat ad inten- ,L -' 'л
fionemadusrquienim diü fe exercer inope,
ribus te mperan t ice , m oderatur pa fsiones , qui-
buS moderatís , intelledus meliíw , &: fortius imi- t.*
proponit obiedum voluntad, & fie voluntas T,&r - >•
perfedms mouetuF.
^In.q.j.
 Quseflion.XLlX.:
Habitus no «fifí quaift.j. docet Duran, quôd habitus non
déterminât déterminât potentiarn ad bonum vel malum
porersciam in genere moris,fed vniuerfam determinario-
ad bonuna,
vel malum nem referendam eiTe ad voluntatem , & intcU
fecundum leâum fimul. Et probat fie. Nam a&us ante
Duridum . cedentes habitum,funt tingulares,& determi
Probatur nan ad bonum, vel malum : ergo oportet po
primo* neré vnam caufam,qii£ determinct potentiarn
Secundo. ante habitö.^fSecundôjbonù vel málü morale,
eft relatiorergo habitus non eft principiú boni
vel mali moralis.ConfeqUentia inde probatur.
Nam relatio non habet caufam , & ad relatio-
nerh non eft per fe motus.Anteceden s probas
tur. Ná bonitas, vcl malitia morahs,nihil aliud
eft, quàm conformitas, aut difformitas ad rc-
£lam rationé-.hsec vero cóformitas relatio quse
Tertio. dam eft.flVltimô. Habitus eft.relatio:ergo пб
eft opcratiuus.Cófcquentiairidepatet. Ná reía
tiojOpcratiuanon eil. Probatur antecedens:
.«"•■.¡^"«!>.l -'nam Ariftot.dicit,quód ad habitus non eft per
jCc- motuSi.quônià fiint relationes. Ex quo con-
'Ат1-7.рЬу cludo fic argumentum. Vel intelligk Ariftot.
quôd íuht relatiua fecundum dici,& non lê-
cundum efle-,& tune eius argumêtum eft inanè
& friuolum-.nam'ad vbi , & ad calo rem eft per
fe motus,qua; funt relatiua fecûdum dici: erg©
'intclligir quôd funt relatiua fecundum cllk
■Щ In. q.4. docet Duran. quod habitus non con
currir, vtfacilè,& prompte, cV;.delc¿tabiliter
operemur:& probat eifdem argumentis, quï-
biis probat quôd non facit ad actus intenfio-
nera.Dicunt tarnen Scot.& Dur. quod loquun
tur.de habitibusaçquifitis;nam deinfufis aliud
Refolutio Tentietídurri eft. Ego verô dico , quôd praedi-
autori s. éti aucores dedita opera non legerunt auto-
Axifto. jes,vel potiùs ncglexerunt.Arift. namque per
petuo docet, quôd habitus iuuax ad operatio-
ncm,& actus perfcétionem, promptitudînem,
& ftabilitatem ei accommodando.In.a. Ethic.
caa.dicit, quôd habitus generator ex aâibus,
& iam genitus producit fimilcs , SC meliores
operationes.& cap.i.fcribit.quôd ficut virtus
corporis facit homincm robuftum,& laborum
patientem,fic virtus anima; facit vthomo ftu-
diofus, opera" ,alioqui ardua aggrediatur , &
vincat.&in.c^.quôdfignum generati habitus
eft deleétatio , & voluptas , quam homo ftu-
diofus in opere viitutisaccipit.&.ca. 4. confti-
TOitconditiones veras virmtis,quôd agensope
xcturfciens&pradenscum deledationc pro«
pter finem virtutis, firmo , & ftabili animo. &
cap.5.conftituit difrerentiam inter potentiarn,
& habixum ; quôd potenm eft indiflferens ad
bonum vel ad malum:habitus verô déterminât
ad vnumtannim.&.ca.tf.contlituit duas defi
niciones virtutis; vna eft,Virtus eft qua: bonum
ArtrcuLIIb.'! 475
facit hábentem,& opus eius bonum reddit-.alte
ra eft, virtus eft habitus elccliuus, in medio
confiftens , prout fapiens dcterminauerit. In
vltimo cap.docet, virtutê verfari circa difficile;
nam eligit medium inter duo extrema:pertin-
gerc verô medium in circulo no eft cuiufquc,
fed optimi artificis.Deniquc Arillo, multus eft
in huius rei dcmonftrationc.iS. Ethico.ca.4.5. Ariftor.
CC.6.&. t¡ lib. Ethic.ad Etrdem¿ per. totum. и
lib.magnorum moraliuni.cy.ltaque fententia
Durand.manifeftè pugnat cum Ariftot.docbb
narimopugnat cum ipfa rationed cum diui-
na Theologia. Nam virtus oculi ^onolrrit ad
vidondum ; virtus cqui ad currçndum ; igitur
virtus animi ad operandum. Dtinde, rcunife-
ftum eft fine contróucrfia,quód artes, & feien? ,,t%. :
ti iE funt habitus operatiui : ergo caeteri habi
tus morales , funt habitus operatiui. Certè du-;
bítari non poteft , quin habitus prüdentianllu-
minet:, dirigat* prareipiat: пес dubitari potcíl,
quin habitus virtutis eligat medium inter ex
trema-: ergo indubitatum e(l,quôd habitus fic
operaauus.%Vitimô.HabitusinfuG(vt confiât
ex diuiria Theologia ) funt operatiui: ergo ha- .. .
bitus acquit 1 1 i operatiui funt. Cóléquentia in
de probatunriam Pcus infundit habitus inftar
habitud humandrú.^fAd argumenta Durandi,' Aig^
&adprimumnegaturantecedens;fortafsisqui Dura
fspiiis repetiteádem demóftrationem, cuiden uunror .
tiùs,& clariùsrépenetrat.Secùdà,licèt antece- A<*F'mum
dens fit verúyeófequétia tarnen nihil valet:n am
euidentia, & intenfio actus »exdiuerfis cauíis
procedút.Euidentiaenim proceditex medio,
per quod cohcluditurdemonftratio : intenfio
verô cxmaiori conatu potential , & perfeccio
ne:©^ quoniá feientia perficit potentia, & adiu-j
uat,perfeâior fclentia cú potcntia,caufat intent
fiorë operationem. WAdfecundúargumétum Ad fecúdú,
refpondetur,idé argumêtû poiTe fieri de habiti
bus infulis, quod Durandus tenetur foluere.
Rurfus idéérgumentum confteitur de aâibusy
quomodo producant habitus.Sccûdô dicendû
eft eu Domino Caiet.facilKmè,quôd habitus, Caietaa,
& potentia cócurrút ad a¿lú,nó ficút caufae par
tiales,neque ficut caufa;fuborditíataí,necvcrcV n ,
' tanquáintéujm,& remiíTum,fcd ficut perfeflú-
dirfert à feipfo imperfcílo:potentia náquepo-' . '
teft producere operationes bonas vel malas,
fed habitus perficit potétiam,cuius eft habitus, •"■ ••
vt melius Si perfcâiùs opcretur;ficuti homoj
cùm cftadolcfcens,potcil generarc,fed rmper- ?.
feâè;faCtus verô vir poteft generare perfeetc;
& manus vtcunq; poteft proijcerelapidern,fed
melius funda; & manus feribentis poteft feribe-
re,fcd melius cum arte. ЩAd tertiú argumentú Ad ссплиа
rcfpondctur,nó efle incómodú quôd aduspro
ducant
 47 & F. В. Medina;
ducant habitum, & rurfus habitus iam genitus
producat fimilcs,& pcrfècliores actus. Prxtcr
ea dico , non efle incommodum quôdaclus
fit perfc<fbiorhabitu,& viccuerfa, ice un du m di
uerfasconfiderationes; actus tâmen à totoge.
nere cftperfeclior habit u; nam ell finis pro
pter quem habitus in ü itui tur. Rurfus, habitus
eft in potenria aclus,& ideó ab Arift. nomina»
tur actus primus:actus vcró,eft aólus fecundus,
& vltima rci perfeclio : canerum habitus eft
perfeclior actu, hnc ratione ; quoniam caufa
illius exiftit,qucmadmodum iubftantia eft per
fectior acciécnti , fecundum vnam confideraa
tionem ; caetcrum quoniam accidens actuat, Sc
perficit fubftantiam,quodammodo eft perfe-
Adquirtú. clius>ipfa fubftantia.fAd vltimum argumentú
negatur con feque tia :n á operatio habitus intrin
fecè dependet a potcnria,iicut operado accidc-
tisà fubftátia;opcratio funds à manu proijcié-
tis dependet. Infuper habitus habent aliquid
peculiarcj fubduntur namque libero arbitrio:
Terum cnim eft illudprouerbiiim; Habitibus
Ad tren- vt'mur chm volumus. % Ex his facilè intelligi-
raentiDu- tur quid lit dicendum ad argumenta qua; Du*
randi Гесип ran d.fccundo loco pofuit. Nam ad primum ar
do loco fa- gumentum dicendum eft,quód potentiapo-
Ad* prime Teft feipfám determinare ad bonas vel malas
■ * opcrariones, fed poftquam habet habitum, lie
afficitur, &pra»paratur,vt melius fuas opera-
Ad feeúdú. ttoncs exercere valeat. %\á fecundum argu
mentum refpondetur , quôd bonitas moralis,
non eft relatio.fcd eft magna perfeclio: magna
enim perfeclio eft , quod operatio humana fit
ad rcgulam , & normam deducía. Ex hoc vero
quód bonitas moralis dicat ordinem ad regu-
lam,non eft confequensquôd fit relatio; nam
relatio non dicit ordinem ad alteram extre-
mum , tanquam ad rcgulam, & mcnmram,fed
tanquam ad alteram corrclatiuum,imo eft pro
uerbium Metaphyficorum, quôd vnum relati-
uum, non eft caufa alteriuscorrelatiui. Secun-
do, dato quod effet relatio,non eft conlequens
quod non habeat caufam moralem ; nam ordo
vniueríi, relatio eft , & habet potifsimam cau-
Arift. libre fiim>nempèDeum, vtverifsimèteftatur Arift.
de mundo ^fAdtertium argumentum refpondetur, quôd
td Alexan- habitus apud Ariftotel.non eft reIatio,fed vera
drum. qualitas, vt ipfe Arift.loco citato teftatur. Sen-
Adteraum fus ergo iUius TententiaB Arifto.eft,quôd habi
tus habet fe veluti relatio : quemadmodum
^ enim relatio ab agente naturali, primo, & per
e fe non producitur,fcd confcquitur;ita habi
tus ab agente naturali non producitur, primó,
& per fe, fed confequcnter.Hanc rem explicar.
D.Thom, °PVmè P-Thom.infrà.q.^i.artici.ad tertium,
dicit enim , quôd alteratio^rimo, Sc per fc in-
Expofan Prim.Secun.
ueniturin qualitatibus teniae fpeciei , confe-
quenter veró in qualitatibus primae fpeciei:
quandoenim contingit alterari fecundum ca-
lidum & frigidum , fequitur animal alterari fe
cundum fanum , & aegrum : fimiliter cuando
contingit animal alterari fecundum pafsiones
appetitusfenfitiui, vel fecundum vires fenfiti-
uas apprehenfiuas,fequitur alteratio fecundum
virtutes , & fecundum feien ti as. Ad alia argu
menta quae feeimus in principio dubitationrs,
ex dictis patet quid fit dicendum.
ARTIC. QVARTVS.
yVtrum fitnecejfar'mmeffe babttum.
SVMMA TEXTVS,
Onclufio eftaffirmans:e£ Сомм*
in argumento,fed contra,
_ probat D.l h.ex eo quod k^e-?:
habitus funt perfecciones quaedam: P f*
perfedio autem maxime neceftaria
eft.fn corpore vero artic.probatur:
quoniam m ultçfuntrcs,adquar um
naturas , Ôcoperationes neceíTe eft
pl ига concur rere, qua? diueríls mo-
dis commenfuraripoffunt: necefle
eft ergo habitus effe. Confequentia
probaturjnam habitus importât di-
fpofi tionem quandam inordine ad
naturam rei,& opcrationem,vel fi-
nem eius, Vt autem aliquid difpona
tur ad alterum , tria rcquiruntur:
primo, vtidquoddifponitur, fita-
liud ab eo ad quod difponitur,ira vt
habeat fc ad ipfum , ficut potentia
ad a&umj vnde quod non eft capax
adus,& potential , vt Deus j non
habet habitum. Secundo , vt id
quod eft in potentia ad alterum,
pluribus modis pofsit determina
nt addiuerfa: vnde quodad vnum
eftdeterminatum , non eget habi-
tu; quia ex fuá natura habet debi
tara
 Quceffion.XLIX<
tarn habitudinem ad fuum acbm»
Tertià, vtplura concurrátaddiípo-
nendurri ïubie&um advnum eoru,
ad quae eft in potentia,qu£ diuerfis
modiscommenfuraripoirunt,vtfic
difponaturbencvel malead forma,
vel ad Operationen! :vndc qualita«
tes fimplices clementorum , qua? fe
cundum vnum modum determina
tum naruris clementorum conue-
niunt,non dicimus habitus , autdi-
fpofiriones , fed fimplices qualita-
tesrdicimus autem habitus , autdi-
fpofitioneSjfanitatem , aut pukhri-
tudinem,& alia huiufmodi}qua? im
portant quandam comment uratio
nem plurium , quje diueriis modi's
commenfurari poffunt.
EXPLICATIO ARTICVLI.
R O huius rei intelligemia fcien-
dum ctt,quôd Ii ioquamur dc ha*
bitu in generali fignificantia , pro
qualitatcqua; eil in potétia necef
fariaad operandum , eu idem eft
quódfimhabitusmamin potentia vidua funt
fpcciesintenrionales,íinc quibus vifus confia
re non poteft.Rurfus,in intcUedu,& memoria
4untfpcciesrerum,& fimilitudines , Гшс qui
bus huiufmodi poten'is nihil operari poflunr.
De innumeris timilitudinibus quas memoria
apud fe recónditas habet , veluti demiraculo
Aoç i. го. quodamdiuino loquitur D. Augu. Quoniam
cófiiT ci. vero ilras fpecies aliqui Theologi appellant
9.8c lo. habitus in hac ljgnificatione,euidens eit quôd
lint habitus. Sedetiam in ftricta lîgnificatio.
ne,& raagis propria, vt accipiatur habitus pro
QuóJ fiat qualitatcqua bene vel male afficimur, cuidens
babjeuj, eit quôd lint habitusmam experientia cuidens
eft , artifices , labros , & pidorcs, poll rongam
' -confuetudinem fuas operationes ordinatifsi-
mè exercera, quas priusmalè , & inordinatà
faciebant :ergo euidens eft quôd in intelledu
habent artcm , per quam fuas operationes ex
ordine perficiunt. Et quod dicimus de arte,
idem cenfendum omnino de habiribus mora-
libus, quos per longam confuetudinem nobis
Ethi.01**' con£iu*r-mus » vt tefái Ariftotel. In cuius rei
ArticuLIIII; 4^
ckmonftratione oportet meminiflè illud ver-
bum Ari(lotcI.rvudis,& indifciplinati ingenij Ariftor г*
eíTe,eandem euidèntiam in omnibus requi« Lth. itg.ti
rere. Sediialiquisrerum experientia contcn-
tus non eft , & requirat demonftrationcs , his
argumentis conurncerun %ln primis, vniuerfa
potentia , quz eft indifferens ad bonum vel л. ' i
ad malum , indiget aliquo determinante ad
bonum: fed funtmults potentia? in hominç
indifferentes ad bonum, & ad malum; vteft
intellects, qui eft indrtferensad verum , vel
ad falfum ; quorum, vnum, fcilicet verum , eft
bonum intelledus ; alteram verô, fcilicet fal
fum, eft malum intelledus. Voluntas etiam,
nec non appetitus feniitiuus indifferenter fe
habent ad boni vel mali appetitioncm :ergo l
tales potentia; indigent aliquo determinante: .Sil. {
hoc autem facit habitus bonus:ergo ncccíTum
eft conflit ucre habitus bonos. «tfDcinde.Ora-
nis potcntia.qua; ifí fuo ádu patirur difficulta-
tem , indiget aliquo facilitante ipfam ad fuum
actum:fed plures funt potentia; in homine que;
fuis in acribus patiuntür difficultatemjDe con -
tinentefcribit Ariftor.quodcum magna diffi- Ari.7.EthL
cuítate opus virtutb profequitur imminente
pafsione : ergo talcs potentia; indigent aljquo
facilitante ipfasadfuos actus: banc autem fa-
cilitatem , & promptitudinem praeftat habi
tus : ergo oportet conffiruere habitus. «iSed Obiídb'o.
dicet "fheologus; fi ita fe res habet , quod ha
bitus pra;ftat facjlitatem in operando, confc- .1»:*»-.:
quens eft quod habitus bonus diminuât meri-
tumjnam ex ientcntia omnium Theologoru,
difficultas operis auget meritüm ; facilitas ve-
rô diminuit. Huic obiedioni dicendum eft, Solutlo,
quod difficultas ex magnitudine operis äu
get mcritú,& haue difficulratem non tollitha
bitus bonus , quin potiùs facit vt opera maxi-
ma,& difficillima aggrcdiamur : fed difficultas
exdefedu operantts diminuit meritú¿vnicuíq;
auté difficile eft,& laboriofum quod non pró*
pta facit volúntate; & hanc diffiçultaté tollit ha
bitus,& augct meritummam auget voluntariú,
& facit quôd voluntas prôptc, dcledpbilifcrci;
operetur. ^Ex -hocfeqUitur,multuift errafe Vtrùm qui
eos,qui oxillimantjhomines fobrios,& têperi- minoi ( i »-
tttut di'fi-
tos,qui in ieiunijs nullam diffiçultaté fentiunt, cultaté in
minus mcreri , quam qui improbam habent opere vir»
confuetudinem , & fentiunt magnam difficul- cutis, mi -
tatem:errant toto ccclomam facilitas of>eran- rus mae*-
tis auget meritum, vt antea didum eft. Ex eo tur.
dem principio inférant Theologi redifsim¿,
quôa Charitas praecipuè auget valorem meriri;
nam prsftat voluntati promptitudiné,& facili
tate in operando.Ex his que dixi,fatis exiftimo
elle probatum quôd habitus lint continúen di.
 478 F.B.Mcdinae
Dobitatio. •¡Sed hafeitür qua- H л par из quxílio: na qua? <
ftio,an eft , antcccdit alias vniucrias quxitio-
nes in ordine doc~txina;.Sed D. Th. tria qusefi-
uitdc habitibus, & tandé demonit rat habitus
ÖotimeD. efle : ergo non feruat ordinem doctrina;. Re-
Tb. feruat
Ofdinc do- fpondetur optimc feruaïïe ordinem; Пат hic
non quxri t D. Tho.an h abitus fi rit; hoc с nim
c!t p .TÍc notumexperientia, & de hoc moue-
re qui Шопе m eft hominis nefeientis diftin-
guere inter per fe notum, & id quod eft notum
propter aliud; fed inueftigat ,&demonftrat
D.Tho. in prifen ti arum caufas , propter quas
habitus funt conftituendí : & qinitio , quare
res (it , fubfequitur ad qusftionem , quid eft;
Arift.r.po- лат quidditas, & definido rei,eft medium ad
fterior.in demon ftrandum caufam quare res fit, vt autor
princ.
eft Ariftot.
CL V AË S T I О L
De fubiefto habituumjarti-
culos habet Гсх.
ART I С. PR IM VS.
fPtmm in corporefit aliquit habitus.
s V m M A TEXTVS.
prim-eiei. %ьА 4-0 Rima Conclufio. Nul-
lus habitus , qui ordina-
tur ad opcrandum , ell
principaliterin corpore;
ficut in fubieólo. Probatur. Nam
от nís operado corporis eft au tana
turali qualitate corporis, aut ab ani
ma mouente corpus : quantum ad
operationes autem,qu2E funt à natu
ra , non difponitur corpus per ali-
quem habitum;quia virtu tes natura
les funt determinara: ad vnum,ope
radones vcrôquç funt ab anima per
corpus, praecipue quidem funt ani-
mae,fecundario vero corporis:vnde
& habit us,qui ex talibus operationi
bus generantur,praîcipuèfuntin a-
nima , fecundado vero in corpore,
quatenus feilicet corpus difppni-
ExpoCin Prim.Secun«
tur, Sc redditur habile ad prompte
deferuiendum operationibus ani-
mae.^fSecunda Conclufio.Habitus, secund*.
qui non ordirrantur ad operatione,
fed ad naturam ipfam , poífunt eífe
in corpore,vtfanitas, & pulchritu-
do.Vnde Ariftot. fanitatem corpo- *J¡¡*^
ris,vel infirmitatem infanabilem
habitum nominan dicit.Verum eft
tarnen huiufmodi qualitates non
habere proprio rationem habitus,
quia caufe eorum de fua natura faci
le tranfmutabiles funt.
EXPLICATIO ARTICVLI.
prima conclufione eft magna con
certatio inter Theologos. Ocham Ochito,
in. 3. q. 10. Si II. & quodl. q.i6.&
* ","T1 quodl.3.q. 17. Gabriel in. j.dift.il.q.
Gibriel.
i.dub.i.Scot.in.j.d. зз-q.i. ad. 5. argumentum. Scoc.
Vniuerfi ifti autores fentiunt , quôd in mebris
exterioribus habitus operatiuus fit conftituen-
dus,& probat lic.^Nam mebra exteriora faci- Arguméu
lius,& próptiüs operáturpoft confuetudinem, coDcra pri
vt patet in artifieibus , citharcedis , pictoribus. mara códit
quod efle verum, vel (ola experientia conuin- fiop.ua.
ArgBimr
cit. qDeindc. In membris exterioribus poft primo.
confuetudinem longam , vel eft aliquid addi - Secunde.
tum , vel ablatum : liquidem aliter fe habent
quàm antea:fed n ó eft ablatum:ergo additum.
Tertio.
^Tertio. Quantumcunquealiquis (it do&ifsi-
mus in lingua Latina, fi non confueuit loqui
larinè,nunquam rectè loquitur.Idcm argumen
turn fieri poteft de cithârœdo peritifsimo, qui
fi non habeat confuetudinem puJfandi fides,
nihil in arte proficiet : ergo praeter habitum,
qui in anima exiftit, conftituendus eft habitus
in membris exterioribus. «[Item hacdecaufa
Quino.
con It ituendi funt habitus , vt dixi in (üperiori
quxftione , vt potentia , quae in fuo act и pat i-
tur diificultatem , facilà & promptè operetur-
• fed manus citharcedi poft longam confuetu
dinem promptius & faciliùs operatur,quae an-
teà cum magna difficultate operabatur : ergo
in manu habitus conftituendus eft. ^Vltimo.
Vleimo.
Virtutes,quas funt in appetitu (ènfitiuo , & in
potentijs fenfitiuis apprchenfiuis , & iudica-
tiuis,funt incorpore, etiam fecundum viam
D. Thorn, ergo habitus in corpore funt con-
ftituendi. Antecedens probatur : пат appe»
titus fenfitiuus in corpore, eft in órgano coí-
poreo,fecundum veram Philofophianx. • ■>...
' ^In
 Quaefliori. L*
CaiettB, ^fln huius rei cxplicationé D. Caicta.multa di
ck:! n primis dicit,quód fí loqua mur de habita
■ in generali figniricantia,mueniturctiam in rc«
bus inanimis,vtpulchritudo : nam omnes tre»
conditiones pofitae in arti.4.prarcedétis qua: ft.
inueniútur in illis.Secundo dicit,quod fi loqua
mur maps proprio de habitu,ad cognofeédura
in quo fubiectofit collocandus, oponct anú
maduertere , quod habitus acquiritur per con
fitetud in em, & habituari,cft afluefcere. Ex quo
colli git Caiet.quôd vbi no eft confuetudo , nó
eft habitus ; & vbi eft confuetudo, habitus eft.
Ex quo ftatim fequitur , quod vbi eft natura
fine voluntarioso eft habitusmam licet lapidé
Arifto.t. infinities proijciasfurfum,vtaflerit Arift. ncn
EtLc. i. generatiír habitus.Ex eodem principio colligit
perfeétè Caiet. quod vbi eft perfectè voluntï-
rium,propriè,& perfectè habitus inueni tur,fci-
Jicet in créatura rationali.In alijs vero quae par
ticipant voluntarium , fecundario inuenitur
habitus , vtin membris exterioribus,in quibus
conftituendi funt habitusjtum,quoniam obe-
diunt rationi;tum verô,quoniam cófaetudine,
& exefeitatione promptiùs operantur. Vltimo
concludit,quôd in brutis inueniuntur habitus;
tum,quoniam obediunt homini;tumverô,quo
niam aifuefcuntîimo gcrteraliter dicit Càietan*.
quodquidquidrelinquitur ex opens confue-
tudine, habet rationcm habitus, vt cum quis
... . exfrequentibus minutionibus, iam inclinatur
dd minutioncm in tali tempore facicndam.Ifta
funt multa, & affirmant ur fi ne ratione contra
D.Thom. Scntjo itaque in membris exteriori«
bus habitum opcratiùtfm non ¿(Te conftituen-
In mEbrit du m:quod fie demonftro. ^[Nam habitus eft
exteriori - difpotitio operantis ; prineipium verô iftarum
bes non eft operationum artificialium non eft corpus , fed
T4tiues.°^C an*ma: intellc&us namque mouet ad feriben-
Probatnr dum,pingc ndum , & mouet voluntas membra
pnmô. exteriora ad operandum -.ergo in potentijs col
locandus eft habitus,non in membro exteriori.
Secundo. '^Secundó. Habitus poniturad determinan-
dam potentiam,vt fuprà dictum eft : ergo cum
potentia eft determinata ad vnum,non indigec
Arifto. habitu.Hac ratione vtitur Arift.ad demonfträ-
dum , quod naturalia , quae fant determinata
ad vnum , non afluefcunt,neque poílunt habi
túan, ficut fuprà oftenfum eft in excmplo la»
pidis: fed membra exteriora naturaliter funt
determinata ad vnum ,& obediunt rationi ad
nutum,finc refiftentia aliqua : ergo non indi-
Tertio. gent habitu. *f Tertio. In oculisnon ponitur
habitus ad videndum,nec in potentijs fenfiti-
* nisadfentiendum:ergo neque in digitis. Pro-
batur confequentia.Nam in oculis non poni
tur habit us, hас de сaufa , quonram prxfentc
o ArticólJ,] 4?ß
öbieöd , naroraliter inçlinanrar adjví^endum:
fed membra exteriora naturaliter inchnátur vie
•obediantrationi ex nccefsitatese^goiPraetireai
■Si cit harcedus perderet digitú , & alius reftitue
returei, tam prdmptèoperaretuf atque brius:
ergo euidenseft quod- in digirisn^ft eft habi
tus. ^Ykimculn digitis noneftnifi,mptus lo*
calis : fed per; rrycfum localem <non acquiritur , л
per fe aliqua qualifas , noil certè fnagis quam
in cálamo , aüt in penicillo quem artifex fnei
ltet. Ad argumenta Ochanift.dkbndum-eftf Solado tí-
quod facilitas,& promptitudo ñon-eftin mana guniéceij»
fcriptoris,aut citnarcedi, fed ihintellectu , vbi
«rs collocatur:habens enim intellcctum prrdi
tum arte , mouet aixificiofe membra extcrio-
xa,ficuti móuet pcnicillum , auf calafoüm. Ve
rum eft tam¿n,qüód vt mébrar exteriora obe-
cuant.necefle eft quod fint apta, & non
dita. Pe Demofthene legitur.ita fjjfflk,balbus^ Deraoftbe*
Vt primam literam artis,cui ftudetiatj pronun- BM'
tiare non poífet ; pofteàfverè'in vfu,& exerei-«
tationclingua?,ablatum eft ei impedimentum,
&fuit eioquentifsimus.ïtaquenQgarirtoncle-
bet,quitt vfti.&exercitatione membra efficiafí
turh.ibilia, & inagis apta. ^¡Scdhoc vertitur m quo ái-
in dubiuj-Ytoim exjftaçxercitatipnein menu- fpuutío
bris,acquiratur aliquid, qüódWíinef ad firriî- «*fit.
lès aétus , & habeat ratiónera 'habîf^s . Certè
.non acquiritur: nam ex motu locali , vt anteà
dictum eft , per fe nihil produçrçurjdigiti vercV
tantùm moüentur locallter. Kurfüs , ex motu
«ligitorum furtum nihil producitur, led codera
modo moueritur digiti motu cjrc^kyi, vel re
cto ab artifice: ergo ex tali motu nihil per ft
producitur ; per accidens verô' aliquid prodir-
.ci poteft , vt manus frígida, exercitio acquirk
calore m , & poteft acquirere fieeixatem, & fir-
mitatem Sc iimilia-.fcdhazc qualitas non habet
rationem habitus, non magis quàm actio gla-
dij,aut praeparatio calami. Ratio eft-, quoniam
membra exteriora obediunt ad nutum volun*
tati,& intellectui , fine aliqua refiftentia , &
funt determinata ad vnum. fEx his confutans- Ai tltiw*
tur omnia argumenta fuperiiis addueta , excí- Mgttmetft,
pio vkimum , in cuius confutationem dicen-
dnm eft , quod virtutes, qua: funt in ap petit u
fenritiuo,dicunturefle in anima, quoniam funt
in corpore,ratione anima?. Pulchritudo vero,
& fanitas funt in toto compofito, ratione cor- ...
poris. Vel dicendum eft,quod Hcct appetitus j
fenfitiuus fit corporeus,quoniä non eft deter- ^
minatus ad vnú,fed poteft obcdirc,& non obe
dire , obedit tarr.cn rationi prineipatu regali,. ^
quemadmodum fubditus obedit Pnelato; ideó
in eo poflunt veras virtutes conftitui:de quare
diligentiùsinfrà articulo tenio. .;
ART!-
 480 F.B- Medina* Hxpof.ínPrim.Securt.
A R T í С. SECVNDVS, diuin* dileOiónis:ex eö enim quôd Deu»
fruim^mfi.ßtuam Шит Ж^в^
fecttndum ejfenttartl , Out ftCUndum »p/* в°* dilcxitichantas vero eft , qui nos dili-
Уылш »i*t*¿¿ÍAb* ' gimusDeum; ordiñamritaquead diledioné,
uampotenttam. ecdMúac&'m volunu« Hgitur chantas in
S V M M A TEXT V S. volúntate confiftit. Sed de hdc düigcntiús in
f EfpondetD/Thom.haC ^;"o-íScd dicefTheoíogus jfigratia,dat 0bi«^
Cdnclttfio,
I ~l « /< m 1 ... eilçwpernaturale , coniequens eit quod line
^ V^OnclUUOnc« hx nabl- gratia non potent effe operatio fupernatura-
► tibllS j Cjuidam flint III fcs : quod aduerfatur fana; doctrine. Nam in
»corporeperordinemad
animam railj m Cflcntia ammae 5 allj «fle naturali,non poteft efle operatio naturalis:
Verö in potCntijs.Eam VCro ita pro- '"'S0 linc effi} fupernaturali,quod prsftat gra-
k-«. U/»k:*.,«. А:Г~~Г.*.~~ * úa, non poteft eile operario fttpernaturalis.
bat.HabltUS importai; dlipolltionç Kefpondetür,graüanon dateffefupernaturale Soltó..
quandam in ordine ad naturam,vel vtcumq;,reddate(Tedeificum, &confortium
opcrationem:ex eaautemparte qua ¿húnx naturay ^° aTü efftíur ваео^'
,F . ,. , 1 ta:cx quo coniequens eit, quod une ato efle,
ÖlClt Ordinem ad naturam huma- nulla operatio poteft efle grata Deo ; non ta-
nam,eft aliquis habitUS in Corpore, ben confequens eft,quod nulla operatio fit 1Ц
Vt articulo prarcedenti expofltum J*1™""-**
cft.Si vero dicit ordinem ad natura, ARTIC. TERTIVS.
fecundum quod homo poteft eiTe *rtrüm h potëtùs fenfitw*partis lof
particep* akuiu* natura? fuperio. ГхХ ф altamsUbitm.
^•tiiu ris,iüxtailludj Vt fimus confortes
dí uírtá! natur¿,eft habitus in eiTen- «j^^Rima ConcluGo! Si po-
tiaanimaE,vtgratia.Exeaautempar ЦГОЯ temia fenfiriua conf;dc
tc qua dicit ordinem ad operatio- ^ЩЙЙ rctur > quatenus ex in-
nes,habitus eft in potentijs,quia а- ft¡n<au nâtQne fertur in
nima principium eft opcrationurn fuum 0biecbm , non funt habitus
perfuaspotentias, in fenfitiuis potentijs. Probatun

txPtxcATio Акисш, quiafioperaturcxinftinäunatu-

йаЫпш.б ДВДП N hoc articulo notandum eft, quôd ?*>с™ determinataad ynum , ficut
iemper or- Rgl ГМ nó femper ex communi voce fcho- jpfa natUraiquare flCUt in potentijs

Ä Ш SÜTÄÄ: «*««Ь« «■ bnt alioui habi-

ad aäummam fecundum jftin. wtioncra , gra- tUS , lta Пес 1П potentijs ienutUUS,
tia,habitus non effet ; propter quod male qui- «"Secunda Conclufio. Ea ratione, s

SÄ àSMÂÂÂ r* r™** fenfitr

Grafía & quifita,in fimilcs actus inclinaos, Secundo ad« imperio ratioms, poíiunt habere a-
fínf haí- "«"5«а"га,е2:Чи^^'& c.haritaS» funt liquemhabitum:nam earatione ad
íü" ¿S- habtoídiftincb^am gratia non datur adope- jjLaX. _„/r..-.J . „
rafidilm,
», Pari. t. «cipes
uina: i
eflentía l__ . . . » x ... . r ...
^ confortium diuin* naturas. Tcrtiö, eft eflç- CUmillqui^aliquasVirtUteS^lIlCCt,
tempe.
 ' ■•;•> <J.uaeítion.L.' Articul.lII. 481
temperantiam &fortitudincm,cf- j> exercitiú corporale,auftis, vel diminutis qua
litatibus naturalibus,appctitus fenfitiuus diüer-
fe irrationabilium partium. lîmodè afficiatur.^fSccûdôjèxperiétia docet q> Secúdimu
EXPtICATIO ARTICVLI. poft longa cófuetudiné in operibus téperantiç,
AB » pri- N hoc art.vt explicetur prim.cócl.
niísiitibus poft multa vini potationé,aut comeftioriéjper-
cft brcue dubiú, an ex acribus pri»
índe excitatur appetitus fenfitiuus,atq; finullú
indelibera'
tís genet c- mis indeliberatis, generetur habi-
exercitiú prscefsiflet:ergo fignú eft quôd depé
- tor habitus 14^„^ tus.v.g.vidct quis inimicü , & fta- det à qualitatibus naturalibus.^Tertiô. Si habi Temara.'
tim abiq; deliberatione incéditur ira ; Qusftiotus cóftituuntur in appetitu fenfitiuo, cú appeti
Refp.dubij eft,an ciüfmodi aftibus habitus producatür.Re tus fenfitiuus fit corporeus,& extéfus, vt cóftat
Prima con. fpódeturprimo,ncgatiuc:tú,quoniá ciufmodi ex philofophiajcófequens eft quôd ifti habitus
aft* funt naturalcs,& ex inftinftu naturçproue funt extéfirquod affererc,ab omni philofophia
niút:tú vero,qrñ ex D.Tho.híc,vbi nó eft obe alien ú eft.Rurfus fequitur,quód ifti habitus,for
dictia ad rationé,habitus nó eftrifti aflús nó o-
titudo,tempcrantia,&c.nó maneát in anima fe
bcdiút rationi;ergo &c.tú vltimó,qrñ fuperua- parata; liquidé in anima feparata non manetap ■
caneú eft habituad eiufmodi aft* cóftituerejná petitus fenfitiuus.Ité fequitur,q) in anima Chri
fiue fit habitusjfiue nó fit,cótinuo atq; tale obié
fti Dñi in triduo ifts virtutes nó permanferút: *
ftú prçfens eft,naturalitertalis motus excitatur.
quod videtur aduerfari fans doctrina?. Refpon In appetitu
Secfid.cóc. Sccúdó dico,habitus iá genitus habet fuos mo detur, efle omnino certú in appetitu fenfitiuo fenfitiuo
tusprimóprimos,&naturales:náexperiétia eut efleveros habitus,& verasvirtutes^quibús reftè ^c.Tert
dés eftjÇj) qui habet cófuetudiné iurádi,fi cóugг
difponitur vt obediat rationi.^fPro explicado- ^Ij-,,
titur,& mutat mentéjfentit quofdá motus fubi ne nuius fen tentis feiendú eft , quód appetitus
tos ad iurádú ,quos nó fentirct,li nó haberet có
eft queda media potctia,inter potétiasanimfve
íuetudiné iurádi Л tc,cháritas invitabeata(vt íen
getatius,& mébra exteriora.Ná potêtic anime
tiüt Theologi) habet aftü amoris neceflariú & vegetatiuae funt naturales , & determináis ad
naturalé:ergo nó répugnât habitui moralicpha vnú,& nó fequút duftú rationis vt nutrit iua,&
beat aftú natucaléútaq; ficut diftinguút Theo augmétatiua;&ideo in huiufmodi potetijs ha
logi devolútate,que poteft cófiderarivtnatura; bitus nó cóíHwitur.mébra vero exteriora mo-
& fie habet aftú naturale & neceflariú ; rurfiis
uctur,& regútur ratione,fed eft obediétia ferui
poteft cófiderarivt volútas,& fie habetaftúlibelis,& neceflariajfic quôd refiftere nóvaleát;fiai
rú;& ad cunde modú habitus poteft cófiderari ti calamus,aut penicillus.Hoc aflerit Arift.pro- Arift.x.pol,
pterquodin merñbris exterioribus habitus nó c*** •
vt natura,& fie habet aftú naturale: poteft iterú
cóft ituuntur.qus funt determinata ad vnú:ap.
cólidc rariV t habit us,& fie habet aftú liberú,n ó
Aoexafti- determinatú ad vnú.Sed núqd ex aftib' fecúdó • petitus veràferifitiuus obedit rationi,obedien-
bui fecûdo primis generat aliquis habit'?Aft'vcró fecúdó tiaquadam regali,& politica,ficquód refiftere
primii ge- primosnominát Theologi actus indeliberatos, valet,vt aflerit Ariftdoco addufto. Ex quo pri» Arií*.
neretur ha
bitus. fed téporc quotenemur dcliberare,& poflum', mo tale colligitur argumentum.^fPotétia , qua?
Лйа% fecú in quib9 proinde poteft efle culpa yenialis.Hoc eft indifFerensad bene vel male operandum,in
¿o primi. fie ftatuto,videtur certè çj> generéthabitus imp diget habitu qui ipfam determiner ad ftudiofas '
feftos per modú difpofitióis;náin his aftib' inopcrationes:(ed appetitus fenfitiuus eft indiric
uenit vera ratio vitij,& virtutis. Ex alia parte vi
rens ad obediendum rationuerga indiget habi
det q? ifti aft' fimtimperfefti,& quodâmodoex tu per quem determinetur vt reftè imperio raw
natura procedétesútaq; hsc dubitatio, qua; nó tionis obtemperct. Secudó.Expcricntia docet,
magni mométi eft,in vtráq; parte potent difpu quod milites in bello, qui in principio riment .ti.oñT.Cf t
Vtrß in ap tari.^f Eft fecundú dubiú ad explicada fecunda res arduas,& diflâcileSjpoft longam confuetudii
petitu fenfî conclüfioné;Vtrú in appetitu fenfitiuo veri ha nem aggrediútur illas, fortiter, & cum audacia,
ti но fintvc bitus fint cóftituédi.Aliqui hoc negát veheme & facilitate : ergocíigñum cft, quódin appetitu;
xl habitus. ter; vt Ochá quodlibet.2.q. 17.Gabr.in 3. d. 2,3. fuit produftafortitudo,que formidinem expel
Och ira. lit*Tcrtiô,idem probatur ex Arift. forritudinc, Apift.i.etk»,
Gab. q.i.dub. t. Scot.in 3.d-33-q. vnica.difputat, & nc
Scot. gat & temperantiam efle conftituendasin parte ani ¿¡¿f
in appetitu feofitiuo virtutes; cócedit vero,
mx irrationali,qui rat ioni obtéperàt: & intclli 1 ,c" V
Arg. pria. habit',& virtutes impropriè:& probát fic.^Ná
appctitusfenfitiuusinfuis operationibus fem- gitappetitúfenfitiuú. Idcexprefsiùs habet D.:D.Tbe,
per mouttur iuxta difpofitionem corporis^per Th.de virtutib'.q.bar.4.1tatim in princip.HeC)
qualitates naturales; íicorpus multocalore affici, eft fentétiaomnjúantiquorú phik)fophorú;cui
tur,excitatur ad veneré;fi friget , nó période ex confonat diuina Theologia. Nam fecundum
citatur.Ex quo fit, vt per bcneficiúmedicine,& diuinam Theologia, in appetitu fenfitiuo funt
Hh * grauif-*
 482, F. В* Médinas
, grauifsitna peccata:ergo appetitus fcnfiti uus cffc
A?' ri*^"' caPax v't'b^ virtutis.^fAd argumenta in oppo
SftnaU fitum.Ad primum & fecundum dicendumeft,
quôd quaLtates согрогсзе,& naturales, primó,
& per fc non ordinantur,nec afficiunt nominé
adbonas,vel malas operationes, licet aliquádo
peraccidcnsidaccidatmam tranfmutato cor
pore; & diueriïmodèaffcâojobiecbimapparct
exiftimationi bonum,vcl malum;íicut tempo
re hyemis appctimus calorcm , quera fugimus
téporeaíftatis; habitus verô prsea¡cti,primó,&
per fe ordinant, & difponunt hominem ad ftu
dioías operationes;cuhis euidens argumentum
eft, quod inuariatis qualitatibus corporalibus,
pcrconfuetudinera,&exercitationcm,frenatur
appetitus fcnlitiuus,&fequitur duc! um ratio-
_, nÍ5:qui vero nó habent talé confuetudiné, non
Ad «rtium facii^ própté rationi obediút.fAd tertiú ar.
" gumentumrcfpondetur,ea incómoda, quaecó
; raemoranturin arguméto,nóefleabfurda,fed
.1 jjü • . . ** necefsitate cócedenda. Concedendü itaque
eft,habitus,qui refidét in apgetitu fen litiuo,nó
permanere in anima feparata formaliter , fed
permanét jn virtute; ni cótinuó atqj coniungi-
turcorpori,recuperat praedictas virtutes,quéad
modum ftatim atq; coniungitur corpori habet
AnJri potS viftutéfentiédi,quá feparata nóhabebati^f Eft
tijs fenfirf- aüjjj dubium; Vtrùm in poten tijí fcniítiuis ap
fiuU?coofti Prer*enfitiis lint habitus со nftituc ndi. In hu¡U9
tuîtutbabi rei etpolitionédicoprimújnoneuecandcmra
tu». tionem conftituendi habitus inpotcntijs appre
ïiimacom hcnliuisfenfitiüis,& in appetite fenlitiuo: nam
appetitus fenfitiuus fequitnr imperiú rationis;
& ideo aiTuefieripoteft vt obtempérer rationi;
potential veró •apprchenfiuas non mouentur
,1. :.\ ab intellcóhi, potiùsipfae mouent.intcllcchim;
nam apprchedunt obiefta , & phantafmata,
quibus imelledus mouetur per fpecics intelligi
Secud.c5c biles.f Secundo dico,non efle inconucnicnscó
cedere,quod in potêtijs fcnfitiuis apprehéfiuis
ínterioribus aliqui habitus conftituantur; namv
vt docet experientia,ex confuetudinc memora;
di,reétè^ifàcilè homo memoratunHoc ctiam
©.TKomi docctD.Tho^folutionçad 5» ex fentcntia Ari
Л"?0» ftot.& ratio firffragatur. friilioet Ébnfus in prin
cipio jnoueat intelleótum,poftmodiuTi vero in
tellcctus informatus fpecac inteiligibilirhouet
fenfus,dingendo,ülurninándb,oíf(linádo,&fic
TwaJtóciU РопГцт afiueficri vt obediahfratiohi. ЩTertio I
1 • " ^ , dico, in fenfibus cxtcrioribus habitus non~cÜr.
conftituendus; nam font determinad ad vnum 1
,od r.crrfodum ©perahdi,& obediunt obedientia qua
\. dineceffaria,& feriidi,'vtoculus ad videndum.
А К fife; QV au T f S.;
yVtm iitipfi intültßujit alhjuis ЬлШ9.
Expo£in Prim.Secun.
S V MM A TEXTVS.
IuusTho. explofailloru
fentetia, qui ponétesin
telle&um pofsibilé effe
vnum in omnibus, dice
bât habitus cognofcitiuos non effe
in intelleâu,fed inviribusfenfitiuis
mterioribusjrefpondetconclufione Coaciu/îo."
affirmatiua,quamita probat. Nam
quidáhabitusfuntponendiin parte
rationali per effentiam,illifcilicet,
quifunt virtutes intclleéhiales , qui
funt,fciétia,fapiëtia, & intelle&us,
vt docet Ari.6.cth. Sed Virtutes fen Arift.
fitiuenonfuntrationalespereffen-
tia,fcd tantu per partie ipationé,vt
docet Arift.ergo tales habitus in in Arift».«b«
telleâu funt poncndi. Deinde id- ctlt,
ipfum probatur : fieut enim eius eft
potetia,cuius eft operatioj itactiam
eius eft habitus,cuius eft operatio:
inteHigereauté,&côfiderarejeitpro
pria operatio intelle&us: ergo habí*
tus,quointelIigimus,& confidcra-
* mus,etiam erit in ipfo intelledu.
EXPLICATIO ARTICVLI. i;
Roexplicationehuiusarti. fciédâ
cft ex D.Caie.quôd aliqui difeipu- Ctiistt :,:.к
li D.Th.cxhoc art.colligút,Scictiá
nihil aliud cfle,quá fpecies bene or
dinatas ad cognofcendú:quod videtur aíTercre
Arift.fed qui fie exiftimát, fallúrür maxime , cj> Arift0l5.de
líe oftendo.Ná fpecies funt neceflaria; ex parte anima с. у.
obiefti,& deferuiútad cognitioné & appíehen Seien da п5
eft ordina»
fioné obieéü.fed feiétia habet in oil i ci o ludica- tiofpecieifl
re de rebus ipCs:ergo feiétia nó eft collecüb fpe
cierú,fed iudiciú de ipfis rebus; fed ípeciesprat
ftät primû,fciétia veró fecundú:crgo colleftio*
•uit.4 ■' •
ipecierú nó eft fciétia.Tcrtió,habitus infuíl, fi- »<J. - ►
des,aut fapiétia,nóinfunduntur nobis ad appre .'c. :
hendendá iftá enuntiationem; Chriftus eft ho-
mo:hácenimitaapprchéditinridclis,ficut Chri
ftianusjfed ad alTenfum,& iudiciú de ipfá veri*
taterergo habitus Iciétiaîeft facultas qua reclè
iudicamu s. Vitini o,homo rufticus eôdé modo1
apprehédit atqjhorao doáusjfedruftic'nó ha
bet
 QuaefHon.L?
betfcientiajrn,quia nóiudicat:ergo feientiaeft
facultas ad rede iudicandú,nó ad rede аррге-
hcndcndû.Certè ifti difeipuli D.Th. rió habet
aliquod fundam entú fus opinionis in D. Tho.
D.Tbom. Ná D.Th.apertè dicit in art.quod i ntelledusi n
formaras fpecie intelligibili,habet feficut feiés
in habitu:ergoautoreD.Th.fpeciesnóeft fci£
la »Pete in tia.Sccúdo noraadú cft,quód in intelledu agé
lelleftiiDul te nullus habitus eft cóftituendus; ita aflerit D.
lu* eft habí
Tho.ar.fequéti ad fecundú :& ratio eft cuides.
D.Tho. Ná eius eft habitus,cuius eft opcratio: fed intcl
ledus agens nó intelligit,nó habet ad ü clicitú,
fed tantü phantafmata illuminât. Tertio notan
dú eft,quod quidam philofophi paru intelligé
tcs,exifti mant quod icientis non fun с habitus,
Arif l.eth. fed facúltales, fine poten tiimarn (aurore Ari-
ftot.) porentia,& habitus in hoc difeernuntur,
quod poten tia cft,qua poflumus; Habitus vero,
quo bene, vel male poflumusütaq; habitus bo
nus eft,quo redèpoflumus;fcd fciétia,v.g.Rhe
torica,Dialedica,noncftqua redé poflumus,
ná Rhetor perfuadet bona & mala, vtilia 8c inu
tilia;Dialectica docet,& deeipit: ergo feiétia per
ten tia eft,non habitus. Et cónrmatur.Ná(auto
re D.Th.infrà q.56".ar.j.)hoc difFert inter virtu
té moralern, & intelledualcjquod virtus intelle
ôualis dat faculratem, fed nó redú vfum. Qui
ílcexifl:imát,fallunturomnino:Qam habitus in
telledualcs perficiunt in tellcdum, & dát perfe
dam intelledionemm officium Rhetoric^ eft
perficerc intelledu vt dicendopofsitperfuade
re;Dialedice,vt pofsit apte argumentarncxte-
ru bona iint,an mala qux perfuadet orator,hoc
ad arte" nihil pertinet,fed ad vitiú hominis: pro
pter quod,eum , qui artificiofe mala perfuadet,
bonü oratoré dicimus.hominem vero malum*
Habitus in Secundó dico, habitus intelleduales tribuút fa
teileftua- cuítate" ad rede opcrandumjquo maxime à рот
lesdátfacul tentijs diftinguútunná potétia tantú eft ad opé
xatë ad re rand:'i.Tcrtió dico,quód feictix no folùm tri-
ft? operan buunt facultatem ad fciendú,fed etiam tribuút
dum.
Quo diffé aflenfum, verum,¡.nfallibilem,eúidétc.Qiiartó
rât virtus dico hoc differré iriteryircutem moralé,& intel
moralis ab ledualem.quód virtus moralj* facit opusbonú
ínielleftua çu. debitis ciramftantijs, & inclinât volütatehi,
Ii. vt redc,& ftudiofèopcretur: virtus verointéllç
dualis tantum prxftat operationem intelledus.
perfedam ; prqprerquodrçditqdo voluntatis
eft accidchtariaad virtutem intçlledualem. Ex
quo fcquiîur,quôd fi citharcedus optimèpul-
fet cithararn,íiccthoc faciat malo fine,&perjie|?
fa volyntaté,oprimè fungitut officio fux,artis:
D.Tho. Se in-hoc fenfh dicit S.Th. quod-virtus imelley.
dualis nopdàt redum^ftm^id^ft^onirfcli-
nat voluntatem vt ftudiofe operctur , quando
oportet,* proatoponsXJlj ;fi ÏC»>' 1
Artîcul; Y¿ :\:: 483
ART 1С. QYINTVS.
yVtru in ïoluntate fitâiiquis babitur.
s V M m л TEX tv s« •
Onclufio eft affirmati-
ua,quamin argumento^
fed cotra,probatD. Th.
exeo quödinftitia, qua;
eft in voIuntate,habitus quidatri efty
vtdocet Arift.In corpore verb ean- Arif j.erh¡
ci.
deprobat,&ex natura Voluntatts?
& ex natura etil ipfras habitus. Ex
natura quidé volútatis^quoniá volu
tas,cu fit porentia rationaliSj poteft
diuerfirnodè ordinari ad âgédu: om
hisautem potentia quae diuerfimo*
de ordinaturad agédú,rndiget habí
tu. Ex natura vero habitüs, quoniá
habitus habet quenda priñeipalem
órdiné ad voluntate,"prout habitui
eft,quo quis vtiturrcûm voluerirv"
l '.t XV Vi CÁ T.I О A K T Î CV-íiil^l;
Trú voluntas indigeat habitu ad Vtrú requl
rarur habi
vniuerfa obieda ad quae fermr>eft tus in volu
quxftio,vel folum in órdine ad'ali täte refpe-
qUid-Dico breuiter,quód volutas âu cuiuf-
igetbabitu ad ámádúbonv, in cómuni, uis obie£li
Refponfio.
ñeque ad finé vltimú proféquéctúyñec vero vi Prim.côcl.
homo velit efle fapíés,aut viueref-áíjt intelfige-
rejquoniá ad"iftha?c bonavolútas fysipíe natura
eft inclinata fuíííciétcr,nó miñus qu.á oculus.ad
vidédú:ergboaolueft'cóftitúercp^bitú.D(í¡fI . ■
de expericntía docèt , qúód poft- ongá cófúc-
indiné nó próptiíj^ nófaciUiis amamus hffjbg
na,quáinprincipio:crgovo)ütasnóhabituattip
ad ha:c bbná ám]árrda.S'écüd.crcrico,ad bóhd^iSa Secú4.cóc
qua? voluntas fuapte natura DÓ eft fufficicnter
inclinata,cóftitucndus eft habitusinvoluntatej
V.g. ad rcftitueñdum alienum conftituenduç
eft habitùs'raftitise in volúntate; ftam ad bonú
alknumnon cft fatis inclinata voluntas; qqod
patet ex-illoprquerbio; Amabilequidé bonum
vnicuiq; aútépróprium.Ex codé principio có-
fequitur, efle? neceíTarhl habitú ad amádú Dcüi
ad amari4uP1)Prox¡murn' : contra pH obieftio.'
mum aíTertum'eft yna obiedio. Nam ficu«
ti voluntas fuápte natura eft ihcfihata ad a-
hiandunl'-; vldmum finem . , iva intclleduS
ad affenfum;prirtlorum princigiorum : vnde
i' * Hh"a c- prouéri
 484 F.B. Medina?
prouerbium eftjfic fe habet vltimus finis in pra
ftiás.íkutprimum principiumin fpeculationi
bus:fcd vniuerfi philofophi conftituunt habi-
tum in in tcHectu ad äffen ticndum prim is prin-
•o:-"! too cipijs:ergo in volúntate eft coaftituendus circa
vltimum fincm.Scdde hoc argumento quseft.
fcquenti art.i.diflcrendum eft. ' .'
ó A RT 1С SEX TVS.
fVtrum in ¿Hgelisfit aliquis habitus,
i..'1
,S V M M A T E X T V S.
Vm fubieâum habitus
non fit,nifi ens in potcn-
tia,attendentesaliqui,an-
gelos eiTe immatcriales, & non cflc
in eis potentiaip materiarjdixerunr,
in angelis non efle habitus, fed qua?
<run^ue de eis dicuntur,cflentialiter
dici: nihilominus refpondet D.Th.
Prlm.cócl. tribus conclulionibus. Prima eft.
In angelis funt habitus operatiui;
nam licet in angelis non fit poten
i-;:..: fnV tia materi2e,cfttamen in eis aliqua
• . .í.i potentia :efleenim purum a&um,
1 •t • •
iolius Dei proprium eft.In quan
¿j. >, . • ', • tum ergo eft in potentia adahquid
intelligendum, indigetperfici habi
tuai iter per aliquas fpecies intelli-
gibiles ad operationem propriam;
namfecuhdum quod efta&u , пой
eget habitibus , cum fit in a&u ; in
tjuo ab nomine ángelus fecernitur.
Nani intellecîus humanûs ,cùm fit
infímus in ordine intellect um, eft
in potentia refpcétu omnium intel
ligibilium : at intelledhis arigelicus
hon fe habet vtpura potentia in ge
nere intelligibilium , fed fitut aâus
quidam cum permixtioríe alicuius
s*ea.e«e. potentia;. ^[Secunda conclufio.Ad
attingendum ipfumpeumpcr in-
telIeebm,&voluntatem,nccefrar*j
funt angelo habitus aliquï; etenim
Expof.in Prim.Secuh.
nullus ángelus pertingit adperfe-
&ionemDei,quinpotiúsin infini
tum ab ea diftat : ergo ad attingen-
dum Deum per intelleßum , & vo-
luntatem, indiget ahquibus habiti-
bus,tanquamin potentia exiftens, ',"
refpe&u illius puri aäus. ^"Tertia Tert« cSdt
conclufio.Habitusquifuntdifpofi-
tiones adefle naturale;vt fanitas,&
pulchritudo ; non funtin angelis:ra
tio huius eft, quoniam angeliiunt
:s 1
immateriales.
EXPUCATIO A KT 1С- V LT.
N hocart.eftdubium; Vtrfi in an VtrS ID 1Я-
gelis fint virtutes morales adquifi- gelu fíat
tst.A parte affirmatiuaiic argtiitur Tirtutesaio
^^^^^ Ná Ii Шзе virtutes funt naturales in rales «qui
angchs,& non adquifita;, confequens til quôd Ûttc.
permaneant in dxmonibus : quod eft ab omni
Theologia alienú.Quód refte fequatur, patet:
quia naturalia mäferunt intcgi a in demonibus,
vt habet Thcologorú a xioma.Dcinde , angelí
qui peccaueruntjtuerút imprudériftirni: nä от
nis qui peccat crrar,& imprudentifsimus cft:er-
go perdiderút prudétiá; prudetia igitur angelis'
nó cft naturalisiVltimô.Libcrû arbitriú angelo
rú non eft determinará ad vnú à primordio ftiç
códitionis,vt apte probat D.Tho.i.p.q.59.art. D.Thora:
?.ergo indiget habitu determináte adboníi.Pró
pterhsec argumenta doctifsimi patres, Vi<5toT
riaj& Soto,opinati funt iti angelis cíTe virtutes Soto.
morales adquiíitas;& corú fcntétiavalde proba
bilis eft.Scd in contrariú eft, quod angelí funt
cread à principio fuae códitionis in beatitudinc
hafurali,ficút feribit D.Tho.i.p.q.62. art. 1. er- D.Tbm,
goTunt creatí cu vniücrfis virtutibus, quae ad
peatitudiné naturale* neceíTaria;mnt:huiuímo-
di aute funt virtutes morales:èrgo.Secundo,D.
Tho.& pleri'q; Thcologorú affirmât, quôd an
geli in naturalibils errare nó povTunt:ergo in na
..i
turalibus peccare nópoíTunt.próbaturcófeque
tia.Ná errát omhes qui malú operâtur. Ex quo
élkiút Theologi.quod dgmones modó nó pee
cät in naturalibusjprxciß, fed in natliralibusirí'
ordine ad finem fupernaturalem ex odio Dei.'
Vtraqu'eiftarum ôpinionum probabilis eft.
Q V AÈ S T 1 О L I *iT-a
¿pecaufahabhuurnjintjua-. ' \
' tuor árticulo^diui(a^ i^- '•
AlC-
 Quseftiort.E&
ART! С PR IM VS.
^Vtrm^Tiph-habitusßt à natura.
г - -. j. / L*.—" . ■ ' -, .') '■■>!:/ : < j >ú
: г '. • ! . jU/.f »"■ 'С .■: ...
SVUMA TEX If У S.
. • '■• ' . ■•; •
T refpondeat D.Thorm
fupponit duo: primum
Naturale
«biphcicer eft * naturale duphciter
dicitur. dicij vno modo fecun-
dum naturam fpeciei, ficutirifibile
naturale eft homini; alio modofe-
cundum naturam indiuidui , vt na
turale eft Socrati , vel Platoni cffe
Sgrotatiuum , vel fanatiuum fecun
dum propriam complexionem. Se
cundum eft,ratione vtriufquemo-
. di poffe aliquid dici naturale duo-
bus modis; vno modo , quia totum
eft à natura;aho modo , quia fecun-
■ .. dumaliquid eft â natura, & fecun?
dum aliud ab exteriori agente;vt fa-
nitas acquifita per artem medicine.
Prim.c5ci. ^His pofitis eft prima conclufio.
Habitus, vt eft difpofitio lubiecti in
ordine ad formam,vel naturam,om
nibus modispofiriseft naturalisait
enim aliqua naturalis difpofitio,
quardebeturfolifpeciei;eftalia,que
dcbetur naturae indiuidui:qua»fanc
ambe difpofitionespoííunteífeom
nino à natura ; poííunt itidem elTe
Secúd. cue. partim ànatura,partim ab arte fSc
cunda conclufio:Habitus,quieftdï
fpofitio ad operationem, cuiusfub-
iectiim eft potentia anima:, poteft
cííe naturalis,tam refpe&u fpeciei,
quam refpe&u indiuidui; fed non
eft naturalis in hommibus ea ratio-
ne, vttotaliter, «romnino proue-
m'at à natura. . Prior pars' probatur;
nam talis hábitus ex eá parte qua fe
ArticuLi. * ^Sy
tenet ex parte ânima? , çft naturalis ¿r:v
"¿ ípeciei; quoruam anima cl* §riaci- , '^"^ l
piü m fpecificu щ quatenus%crcj te
net fe ex parte corporis quód eft ... е-— ■! 4
.,т iXr5;. ■ "i
materiale ргтаршггц eft natura-
lis indiuiduó. Pofterrorvefoita con
firmatun nam habitus oparatiuiin
homine exiftentes , partim funt á
natura , partim vero ab exteriori
principio j quo*! fane manifeftèap-
paretinappreh£fiuispotentijs,&in;
appctitiuis jlicèt aliter & aliter hoc!
in eisinueniatur. In pot^ntijsenim
apprehéfiuis funt habitus naturales^
feçundum inchoationem.tamfecü
dum naturam fpeciei,quàm feçun
dum naturam indiuidüi | ex ïpfif
énim natura habet homoyVt poft-
Я1ПШ
quam cognouit quid fit fötum^ 6¿
quid pars ,ftatim çognofç^tpmne
totum efle maius fua parte; fed
quid fit totum , quid àutèrn pais;
non cognofeit nili ab exteriori priñ
cipio,per fpeciesfcilicet â phantaf-
,ajj'. t
matibus acceptas. In .potentijs er
go appreheníjuis habitus non funt
omnino à natura. Quód autem in
potentijs appetitiuis ira fe habeat,
probat D. Thorn, quoniam quam- .
uisin eisexparteanimaenon fitali- „
quis habitus naturalis fecundum in
■< - .1
choationemjquia inclinatio earum
in propria obiecta,non eft inclina
tio ab habitu , fed ex ratione ipfaru
potentiarûjtamé ex parte corporis .«Kl: i
fecúdú natura indiuidui, íuntaliqui
habitus appetitiui fecundúkinchoa-
tion¿Snaturales:funt enimqúidaij
difpofitiex .propria cóplcxione ad
caftitatemaaiij ad manfuetudinemi jh { f •
alij vero âd liquid firriité." ' '
Hh 3 E XPLI-
 48£ КВ.Ме<&^.;и\
EXP LI С А Т I f> А К. J I С V L I.
Vtr« ЬзЫ- Ko'c 'articulo eft dubiura de ha-
tus primo-
tura prÍDCt bitu prirrtorumpriricipiorú ; fitnc
pmrú litre de necefsitate coniHmendus. Pro
ceíTano có pan¿ negàtiua çxiftunt baec^cglb|
ftituendus. menta. f Inprirttis; InteHédíis; nbíter nátü-
uafuadftur ra^<Cct'ln¿^I^cura^ aífentiendúra pírimis prin-
¿r$u.pn. cipijs,vtd£fe e$.raa.nifeftu^j:e/go ociofum eft?
* t'alem habitum conftituene.' Probatur confc^
quentiainam in poterttia viflua^ribn conftimi-
tur habitus ad vidcndum , quoniam ad vidcn
dum namraíiter inchnata cflL ^ ¿ „
Secundum. ^jDeindc.Natuni quae eft. dctc'rmináta ád voh,'
nonindiget habita determinante; ideo enimi
in ignepon con Iii tuitur habitus ad comburen-
dum, quoniam eft determinatus ad talcm Ope
rationen! : fed intellcdus eft :determiriatu* ad
alTcnfum primorum principiorum politis no-
titijs terminorum, tic quód diffentire non po-
¿ft:ergonóhindiget habîtu determinante! :
Tertium. ^Tertiô.Experientiadocetjquod pdft loriganí
confuetudincm,non promptriis.nequcfacihùs
аДеПйтиг priais prineipijs, qua in principio:
ergo intellcdus non habituât иг ad aflenciendu
primis principes, i f.".
Qutitum. ^Quartq^luntasnpn habet habitum natu
ralem vt appetat beatitudinem in communi;
quoniam'ftatuValitcrad hotihelinataeft, & fa-i
tis propenfa;fed intelledus naturaliter indina-
tur ad afíen ticdum primis principij s: ficut cnim
fe habet vltimus finis in pradicis , tie primum
principiurh in fpeculatiuisrcrgo ociofum eft ta-
lern habiium conftituerç.: ¡ , ■»'• >
yitim, %Vltimô. Si habitus primorum principiorurrj
eft hobis infitus à natura,confequens eft quod
aliquis habitus nobilifsimus nos latcret per Ion
gum temporis fpacium , fcilicet vfque dum ad
vfumrationís «Jeueniamus : hoc autem abfur-
dum apparetjabfurdum nam que videtur quôd
habitus, qui eft perfedior eoqui per demon*
ftrationem adquiritur,nos lateat , & fcientia la*
Arift. i.po tere non pbfsit : dicitcnim Ariftot. quôd qui
fterlor.c.i. fcit,cogitatfefcire.
raoppo ta ç0ntrarium eft quod docetAriftote. fex.
to cthicorum capitulo quarto,& 14. quo in lo
có numerâs habitus intclleduales, ргга'рис nü
Qjutuor merat habitum ptimorum principiorum. De
opiniones habitu primorum principiorum inuenio qua»
Prima.
Caiet. tuor opiniones. Prima eft Domini Caietan.in
commcnt.fupertertiunt artlculum, quai in his
propófiti*t)ibus confiftit.In primis dicit»quod
ifte habitus çft qualitas ab intellcdu dirtinda,
ft fuperaddita. Deinde dicit,quod hsc quali-
tas non eft coa?ua noftro intelledui,fcd noftris
.« , actibus produda:quôd non lit сожиа, proba-
2Seâf tur.Nam, ( aucore Ariftotele) intellcdus no-
Expof.i* Erim^eeuit
fterinprinciMopft^vçluti tab/u£ Vff*t in qua
nihil"eftaepi4unl': at'> habVcetta/enî habitai,
à natuViitimum , non eflet véluti tabula rafo¿
in qua nihil eft depidum : quôd verô noftris'
adibus fit produda,cx propotita ratione ma-
nifcftumeifc. Idem confirmatur.Ñam Arifto- Arift.
tcles fecundo pofteriorum capitulo vltimo, in
quirens ex qua. caufa habitus principiorum in
nobis prôducatur,àpertè dôcet,qu$dcx fend,
fibus , & ¿x «xperientijs prodiicajur. Tcrtiô'
dkit,quôd hic Habitus appellator rfaturalisjquo
niam propofitisterminisrtatim effluit, ^-éma I ... о
nât qitedam qualitas in intclledu, qua afl en ti
mar primis principes, íi cuti motus grauium,3c
leuium in proprium locüm ftatim fequitur.
Item dicitur naturalis, quia femel fluir., & fern
her perfeuerat,cV perfiftir.
% Secunda opinio dicit , quôd ifte habitus pri- Secú. opioi
monim principiorum nihil aliud eft quam ípe-
des difpofita?,& redé conftituts.quibus redé
difpofitis,intclledus per feipfum ; abfque áli^
quo habitu intennedio,aflentitur primis prin-
eipijs.
^Tertia opinio dicit, quôd habitus primorum Tçrt.opia,
principiorum non eft qualitas addita intcllc-
dui,fcd eft ipfemet intelleftus fuapte natura ad
aflenfum primorum principiorum fatis inclina
tús.Hec opinio pUcuit Durando in fecundo,' Durand.
diftinftione*igcfimaquarta,qua?ftione prima,
& in te rtio.diflin ctionc trigetima tertia , qux-
Шопе i.ad.î.
ЩQuarta opinio eft Diui Thomsè , quôd ha Qii^r. opl*
bitus primorum principiorum eft qualitas addi D.Tbo.
ta intelleCtui ; rurfus eft qualitas non noftris
actibus adquifita,fed à natura indita, & nobi-
fcum nata.Hanc fentcntiam acccpit ab Ariftot.
locoiamadducto,& potcft confirmari his ar-
gumentis. Nam vniuerfi philofophi morales,
& fandi Patres conftituunt in intclledu pra
ctico habitum quendam à natura intitum , qué
vocantfynderefim,quoairentimur his printi-
pijsjbonum eft faciendum»&rc.AiTcrit hoc Di-
uusAuguftinus libro, i.dcfcfmone Domini Auguft.
in monte,explicans orationem Dpminicam,&
fufiusfupcrPfalmum57.AiTerit hoc Epiphan. Epipban«
libro : .con tra harrefes tom.2.D.Hieron.in Epi Hicroa.
ftola adDemetriadcm,fcribitin huncmodum.
Eft in animis noftris quedam fanditas natura
lis à Deo imprefla.qua; veluti in arce animi re*
fidens,praui , & redi iudicium exctcet. Huic
confonat Diuus Paulus, cum inquit; Gentes
Rom.u
qua: legem hon habent , naturalitcr ca qua;
legis funt , faciunt , & oftendunt opus legis
fcriptumin cordibus eorum, id eft impreflum
in cordibus eorújergo etiam in intellcdu fpecu
latiuoeft cóíbitucndus habitus ad aíTcntiendú
primis
 Qu2eíKon.L í.
primis verítatibus.Deinde. Vniucríi Theold-
giin angelis conftituunt habitus fcientiae na-
turaliterinditos; nec enim fcicntias paulatim
acquirant,& per difcurfum: ergo nihil abfurdi
habet conftiruere in intelledu noftro habituai
quendam naturaliter infitum ad fciendas pri
mas veritates.Vltimó. Deus vniuerfam natura
condidit cum naturali difpofitione ad operan-
dum:crgo non eft verofimile quód intelfedum
nudum omnino códiderit,fed quód dedcrit il-
r li iftum habitum naturalem ,vtfcminariumom
fíionte. n'um fcientiarum.^fProexplicationc exponen
Quid fit ha dum eftprius quid lit habitusprimorum princi
bituspri- piorum; exeius namquc dennitione dubium
moni prin- propolïtum patebit facile.^fAd cuius rei expo-
Not°rUm "г'опет aduerteñdum eft, quôd ad omné па-
Tria rcqui bituminteUedualem,qui veruseft,triafunt ne
runturad ' ceiTariairedacollediofpecieramjredarcrunl
habita in- apprehenfio,& redum de rebus iudicium. Et
tcllettualé. qUOd hxc tria neccflaria fint,patet. Nam ad plo
nam rei cognitionem ifta tria requiruntur : fed
habitus intclledualis,qui verus eft,pra*ftat pie-
nam rerum cognitionem:ergo haec tria ncccfla
Ком. ria funt.^fSecundó aduertendum eft , quod ad
plcnam rei cognitionem requiritur; tumfpe-
cies,tum lumen:quod animaduertere eft in po-
tentia fenfitiua; nam ad vilionem in primis re-,
quiritur fpeciès ab obiedovfquc ad oculum de
riuata:dcinde requiritur lumé,quodjlluftretco
Net.|- loresj&ipfampupillam oculi. ^Tertio eft ad-
. . uertcndum,quöd hoc lumen aliquando eft na
turaliter iníítú,iuxta illud ; Signatum cft fuper
• nos lumen vulcustui Domine; aliquando vero
rationc humana excogitatum.ficut medium de
monftrationisjquod 11 fapiéter applicatur, rem
optimèmanifeftat:fi vero non congrue appli-
Not,vlt. catur,rem obfcurè declarar.^} VItimo aducrtcn
dum cft,quod ficut habitus acquifui preftant
facultatem,& promptitudinem acquifitam , fie
habitus naturales praeftant promptitudinem na
turalem ad operandum.
PrJm.côcl. €¡jHisitaconftitutis,fit prima conclude Habi*
O^fi^" tusprimorum principiorum, qui nominatur in
^i'morura tcllcdus,tantùm includit fpecies intelligibiles,
principio- & lumen naturale intellects. Probatur: nam
nun. ifte habitus tantùm cft difpofitio ad aflentien*
dum primisvcritatibus;fed intelleélus informa
tus fpecic intelligibili, lumine fuo naturali fatis
- difponitur ad afl'entiendum primis principijs:
Habic"u»№ er§° nihil ampfius requiritur. Secunda propo
tel le&.;», fitio. Habitus primorum principiorum partim
partim cft à eft à natura,partim exacquilitionc.Eft quidem
natura, par i natura,propter lumen naturale mentibus no-
ri™ ef лс~ ftris impreiTum. Et rurfus partim acquifitus,
" ° ' propter fpecies quasacquirimuiminifterio fen
fuum,& intelleótus agentis virtute,&prs:lidio.
Árticul. I. 487
Vndc verum eft , quod intelledus nofter in
principio eft veluti tabula rafa¿ in qua nihil eft
depictum .Verum etiam eft quod dicitD. Tho D«Tl»o«n»
mas in arrieulo,quod habitus primorum princi
piorum,partim eft naturalis, partim acquifitus.
Hocipfum aflerit Ariftot.& D. Thorn. 2. con- Ariß.t.po-,
tra gcntcs.c.78.^lTertia conclufioí Lumé hoc iier,c,vl: •
quo aflentimurprimis principijs, non eftintel- euucoC«
ledus agens;hoc enim aflercrc , aducrfatur D.
Tho.loco allegatoraduerfaturiterri vcritafi; ná
éius eft habitus4cuius eft operario; fed intelle- --г
dus agens noniudicat,non.aíTentitur: ergo no
in intelledu agente , fed in intcllexäu pofsibili
conftituédus eft ifte habitus¿hoc aflerit expref-
ieAriftotcbnamponit habitüm principiorum Arif.i.etlu
in ea potentia, in qua collocantur fcientiíe:fed c-3>&6-
feientiç ponuntur in intelledu pofsibili ad fcié
dum -.ergo.Verum eft tamenquod Ariftoteles Аг1йо.з»Лв
dieït, quod intelledus agens eft veluti lumen, aaiin*c« f»
&habittis;Tedinaliofenfu;Tiam quemadmo-
dum lumen externum illuminât colorcs,ita in
tellects ágens illuminât phantafmata. Praeter
ca habet fe ficuti habitus; nam facit hominem
potentem intelligere , quando fibi collibitura
fucrit. -, . .. £ v. .■ ..
^Quarta propofitio. Habitusprimorum priri* Quart сбе'
cipiorum,vel eft intellects pofsibilis,illuftra-
tus lumirie jnteÛedus agétis,& reÇcptione fpe» '
cierum; vej eft lumen naturale diftindum ab
intelledu. Hœc*conclufiopatct ex fufficienti
partium enumerationc.
Щ Vltima cóclufio.Verofimilius videtur,quod
habitus primorum principiorum fit lumen à na
tura inditum,3b intelledu diftindum: hoc ma ■">■•-'
gis confonat Ariftoteli loco citato, & Diuo AriíW
Thomaein hoc articulo , &"vriîiierfis philôfoî D.Thom."
phis , qui conftituunt fynderefim in intelledu
pradico; & cundís Theologis , qui conftituút
in angelis habitus fcicntiae naturaliter inditgs/«
%Ad argumenta in contrarium, & ad primum Arg.folut.
refpondetür,qúód intelledus de fe non eft in- Adprimú.
clinatusad aflenfum primorum principiorum,
nifi medio lumine naturalijficut homo non eft
inclinatusadridendum, nifi media rifibilitate:
cum hoc tarnen rede coniungitur,quod incli-
natur naturaliter; nam naturaliterhabettalelu
men infitum. % Ad fecundum argumentum Adfecundâ
refpondetur,quod habitus primorum princi
piorum non eft determinatus ad vnum, ficut
ignis ad comburendum ; turn i quoniam verfa-
tur circa multa principia ; tum vero , quoniam
eft fubiedus imperio rationis; poteft enim
aflentiri, & non aííentiri; inteníe.&remiflé"
alfcntiri pro noftra volúntate, & femper in or-
dine ad redam operationcm ; quo maximè à
potentia diftinguitur . Prsterca dico , ha-
Hh 4 bitura
 4$8 F. В. Medina*
bitum primoram principiorum non ita efTe
determinarumànanira,ficut oculusad vidcn-
• dum; nam ocuhis eft potentia tantùm appre-
hcnfiua,& ideo Ii habet fpeciem,nihilpra;tercà
rcquirit vt videatrat verà intclledus eft potent
tía a pprchenliua,& iudicatiua, propter quod rc
Ad tertium quiric fpccies,&: habitû ad iudicâdum.^Ad ter
tium argumentum refpondetur,quód cùm ha
bitus principiorum eft à natura, ex hoc confe«
quitúr,quód non faciliùs aflentimur poft lon-
Д(1 quartú. gam confuetudinero, quàm in principio. %Ad
quartum argumétum refpondetur,eíTe difieren
tiam inter voluntafem & intelleclura: nam vo
luntas ipfa eft inclinado ad bonum propofitú
•' per intelledum;& ideo non indigerhabitu in-i
diñante ad vltimum fincmnntelledus vero eft
potentia apprehcnfiua,& iudicatiua; & ideo re
quirit fpecies ad apprehendendum , & lumé ad
iudicandum : itaque fimilitudb non coníiftit.
Adrltímü. ^fAd vltimum argumentum rcfpódetur,quod
cùm ifte habitus naturalis non pof&it exire in
propriam operationem,nifi per Ipecies minifte
rio fenfuum comparatas; & iftx fpecics ordina-
XX vfque ad vfum rationis non acquirantur , có
requenseft,quôdvfqueadiftud tempus lateat
; nos ifte habitus.; •
ARTIG SECOND VS.
yVtrum aüquis habitus Taufetur ехл-
ñibus. ,.r .
Condufio. SVMMA TEXTVS.
frirmans eft condufio,
quam in argumento, fed
côtra,probat Diuus Tho
Aiif.i.eth.
ci. mas automate Ariftot.
vbidocet,habitus virtutum,& vi-
tiorum,ex aäibuscaulari.In corpo
re verô earn ita probat, 6c explicat:
nam in agente, in quo folumefta-
cVmum principium fui acbs, ex pro
Aric*.«ii. proprio a&u non caufatur habitus.
Qua de caufa dixit Anftotelcs res
naturales non poíTe aliquid coníue
fcere,autdiífuefcere.Quando vero
agens eft tale,inquo eft principium
a¿tiuum,& pafsiuum fuiac1:us,ex ta
libusa&ibuspoffunt in agente jhabi
Ekpofan Prim.Secun.
tus aliqui cfflci,& produci:&ita ex-
multiplicatisadibusgcneratur qui
dam habitus in potentia pafsiua,ô£
mota; ficut habitus virtutum mora-
lium caufantur in appetitiuis po-
tcrttijs, fecundum quod à ratione
mouentur;& habitus feientiarum
caufantur in intelleâu , fecundum
quöd moueturi primis propofitio-
nibus.
EXPLICATIO ARIICÏII,
пи ш V Ondufiohuius articulicft omnium
Theólogorum in 3. d. 23. vnus Du- Dur***«
rand.33. q. 2. habet fíngularem mo.
dum dicédi,quôd adus intclledus,
&voluntatis,nonproducunt efficienter habi-
tus,fed ipfaî potenti* , quç producunt adus,
producunt habitus,ordine quodâ-.primô adus;
fecundo habitusmam potentix exercitio aduü - '
redduntur habilioi es ad operan dum . Secundó
dicit;quöd adus in ordinc ad habitum , non fe
habet ficut caufa adiua, fed ficut difpofitiopaf
fiua,Veluti mollities in cera comparatur ad figil - . ß _
lum. ^Probat Durand. Kam , autorc Ariftot. Pnmunjt
ad habitus non eft per fe motUí,nec alteratio: AnCj.àki
fed fi adus producerent habitus , ad habitus cf- tex.17.
fet per fc motusrergo non producunt habitu«.
<|Confirmaturhïcfcntentia;namadus intel- Confir.
ledus,&voluntatis,funt adiones immanentes,
vt de fe manifefte patet-.fcd adiones i m manen
tes nihil producuntjficut docet Arifto.ergo nó Arift.i.etb.
producunt habitus. ^Vltimô. Motus, cft eadé *f*
res cú termino ad quem eft motus , vt patet ex tex'"Cr*
phyficis-.ergo fi adusproducit habitum, confe Serfdom,
quens eft/quôd non eft res diftinda ab habitu:
quod ab omni philofophia morali alienum eft.
^Adhaec argumenta fatisfaciendum eft: nam Solacio,
fententia Durand.ridicula eft , Veritas eft quam D-Tílorn¿
doeet D.Thom.in hoc articulo, quae in primis ге°£
cóftat autoritate Arift.Deinde manifefta expe pertocunu
rientia euidens cft, quôd citharizando efficiun ,ы '
tur citharccdi,& pingendo pidores , temperan
dodeledationcs,tcmperati,cxdiuerfis dodri- A<J ¡mS
nis acquiritur fcicntia.^Ad prirnú argum. Du-
randi rcfpondctur,quod id idem argumentum
rcuoluitinDurandum,fifolapotentia habitu
producat.Secundo refponderur, quod Ariftot.
loquitur de altcratione corporali, qua: vera , & "
propria alteratio cft,vt dcalbefadionc,& frige
4»
fädionc. Aliam confutation^ huius argumc-nti
habetis fupràin noftris annoutionibus q. 49.
art.

.a Quaeftion.LI.
Ad conSr: art.j.^fAd confirmationemrefpondetur,quôd
actiones immanentes nihil producunt extra po
tentiam operantem;beneautcmpoflunt effi-
cerc aliquid quodin ipfa potentia permaneat.
Secundo refpondetur, hoc eiTe difcrimen Ínter
aiítiones immanentes,& tranfeuntes;quôd trá»
feuntesfemperponunt aliquid in extera mate-
ria,actiones vçro immanentes non femperpro
Ad fecudú. ducunt aliquid,vt vifio nihil produch.^ Ad fe-
.i**a . I cundum argumentum refpondetur, non fatïs
conuftere fimilirudinem de motu : nam motus
comparatur ad terminum,ficutimperfe<ftum
ád perfcctum,& ficut via ad feipfum in- eile per
feftiori:motus namque eft aâtus entis in poten
tia, fecundum quod eft in potentia : intelligere
verô eft adüs perfe¿ri,quatenus in perfçftione
exiftit , & non comparatur ad habitum, tan quá
via ad termi num.fed tanquam caufa ad effeftû.
Fenar. Videte de hac folutione Ferrar.i.contra gentes
cap.tf f
ARTIC. TERTIVS.
f ytritmpcrTtnum atttt poßit gentrari
\ , j habitus. : tentiam intelle&us. % Tertia con¿ Ten. eôei.
I.e.: ■ £«"
S V M MA TE X T V S.
Prlra. cócL Rima conclude Habi
tus , qui conftituuntur
in potentijs appetitiuis,
non generantur vnico
a&u,fedmultis. Adquod proban-
dum adducit Diuus Thom.in argu
¡Arift-i.éth. mento, fed contra , illud Ariftot.
£7-
vna hirundo , ver non facit , neque
vero vna dies. In corpore autem
ita probat. Habitus(vt didum eft a*
ticulo pra»cedenti) generantur per
a&um , quatenus potentia pafsiua
mouetur ab aliquo principio a&i-
uojvtauté aliquaqualitas genere-
tur in pafsiuo principio, oportet vt
aeliuum vincat'pafsiuum:at princi-
pium a&iuum,quod eft ratio, non
poteft vnico aótu omnino vincere
appetitiuam potentiam- quoniam
talis potentia habet fe diuerfimodè
ad multa, & non poteft effiei vnj-
1
Artkul.III.
со a&u, vt feratur in vnum,& idenv
per modum nature, vt ratio habi
tus poftulat: non ergo tales habi
tus vnico a&u generantur.
Щ Secunda conclufio. Intelleclus Secúd.Cüc.
nofter vnico aéhi poteft iîbi com- 3
parare habitum feientia» , non ta
rnen habitum opinionis. Probatur ,.
prima parsjquia poteft eiTe aliquod .: >
a&iuum , quod vno a&u vincat po
tentiam fui pafsiui i vt vna propofi-
tio per fe nota , conuincit intelle-
фит ad aiTentiendum conclufio-,
ni abfque formidine. Secunda pars
probatur; quoniam id non habet
propofitio probabilis; quia vna ra
tio probabilis non conuincit po
cluíio. Habitus, qui funt in poten
tijs feníitiuisapprehenfiuis,non ge
nerantur vnico aéïuj neceffarjum
cft enim a&us faepe iteran, vt alb
quid firmiter memoriae imprima^
tunquade çaufa dixit Ariftote. me- AriA.iib¡áe
itationém conformare memoria, remioife.
% Quartá conclufio. Habitus cor-- Qi«-«s<=i?
porales poflfunt vr>ico a&u caufari,
fia&iuumfuerit magna; virtutis;fi-
cut quandoque medicina for tisin-
ducitfanitatem.
EXPLICATIO ARTICVI?.
Odrina huius articuli optima eft, Artîculi de
quamaccepitD. Thom.ex Arift. ftnnaeft
& ratio qua probatur precipua со АпЛо.ма
clulîo,e(tinprimiselegantifsima. 01 'c'7'
Nam vnus actus voluntatis no po
teft vincere difficultatem poten úx,S¿ appetittt
in ordinem redigere.Vt,verbi gratia, muli er po
teft turpitudinem operari, vel propter delecta-
rionem,vel propter lucrum,vel ex metu, vel ex
gula; & poteft accidere quod vna opcratio vin
cat gulam,& quôd non vincat lucrum, nec mc-
tum. Ex codem principio demonftrabimus in
fequentibus , ömoes vhtutes efle connexas; ná
Hh j vt
 4Pö F. В. Medina*
vt quis fit tcpcratus , oportet temperate agerc^
quando oportet, & prout oportet in omni eue
tu ; 8c vt vincat omnia vitia.quibus virtus difsi-
pari poteft,quod non poteft facere,nifi habcat
in genera, omnes virtutes*«J His pofitis,cft dubium;quan-
ttone ЬаЫ do requiruntur multi aétus ad produetionem
tus.qnidná habitus,an priores aliquid prodtlcant in poten-
F"Y*J tia;& Ii produeünt, quid eft illud quod produ-
res.US^n°" cunt.De hoc inuenio tres modos dicendi.Gab.
Primdsmo in.3.d.2$.qu£eft.i.dub.4.& Almay. q.z.ar.j.di»
dus dicêdi. cunt quôd primus actus generat qualitatem mi
Gabr. nimae infenfionis ad vnum gradum-.fecúdus vc
Almayn. rô generat intenfionemduorumgraduum,&
fie deincepsjdoncc ilia qualitas fit intéfa,& val-
de perfecta ;fed hœcintenfio per additionero
graduum vix poteft intelligi,vtinfrà declarabi-
Secunduj. tur.«; Sccu ndus modus dicendi eft quorundam
Thomiftarum,quod actus precedentes nihil in
potentia producunt, fed préparant, & earn di-
fponunt,vt,vltimus aétus,ratione prgcedcntiú,
generet habitum. Explicant iftam íententiarrí
ex modo , quo gutta: paulatim cadentes cauant
' lapidem,quarunvvltima, ratione pracedentiú,
cauatlapidcm. Hic modus dicendi ambigui tä
te m habetmam vix poteft ihtelligi quod actus
precedentes difponant potentiam , & non fa-
ciant ineamaioreminclinationcm ad operan-
dum,quod cft habitum caufare. Deinde exem-
plum de guttis aqus nihil adiuuat il! .ra fenterí
tiammam gutta? pf£cedétestdifpofitioncm ali-
quam ponunt in lapidc,ncmpè mollitiem.
Teniusé ^Tertius modus dicendi ell , quôd primus
actus producit habitum, fecundum fubftantia,
qui tune habet modum difpofitionis; fequen-
tes vero actus augent,& perficiunt habitú pne-
exiftentcm;non per addftioncm,fcd per maio-
rem radicationem infubiecto. Hic modus di
cendi mihi nó placetmam ex со fequitur,quód
per vnum actum voluntatis generetur habitus
in voluntatc,ficuti per vnum actum intellectus
generatur habitus fric rit i a: in intellectu : quod
afferere,aduerfaturD.Tho.in articulo, & veri-
tati.Qupd redé fcquatur,patet:nam per vnum
actum intellectus, generatur habitus feiétiae im
perfetttis; ita, fecundum iftum modum diccn-
di.pcrvnicum actum voluntatis,gencratur ha
bitus in volütate imperfectus:crgo nulla eft dif
fcreniia. Dcindc fequiturex iílo modo dicen
di,quod qyilibet actus voluntatis,quantumcu-
q'uc rcmiflus generet habitum in voliitatejimô
fequitur,quôd quxlibet ratio probabilis gene-
ret habitum opinio'nisin intcllectu, quodaiTe-
rerc,ab omni veritate,&cxpcrientia alienú eft.
PropriaYen Sentio itaque fecundum modum dicendi ex
temia. necesítate amplcífendum eíTe; potentia nam-
que tantummodo ex afluetudine operum, abf-
ExpoCin Prim.Secun.
que aliqua qualitate fuperaddita, difponitur vt
producat habitum.
ARTIC. Q^V A R T V S.
yVtrutn aliqu't habitus fini hominibus
infufiaÓeo.
SV M M'A TEXTVS;
Rior COncluGo cft.Habi Priof c5d.
tus aliqui fupernatura-
les infunduntur homini
â Deo.Probaturmam ali
qui habitus funt,quibus homo di
fponitur ad finem excedentem fa-
cultatem humanae natura;, feilicet
ad bcatitudinem: ergo tales habi
tus vires naturales excedunt: ergo
oportet eos infundí àDeomamha-
bitus oportet eiTe proportionates
ei , ad quod homo diíponitur per
ipios. ^[Poftcriorconclufio.Deus P«ftconci;
aliquando infundit hominibus ha
bitus, qui per vires natura; compa-
rari poffunt. Probatur: nam Dcus
poteft producereeffe&uscaufarum
fecundarum , abf^uc ipfis caufis fe-
cundis : iicut ergo quandoque ad
oftenfionem fuae virtutis producit
fanitatem abfque naturali caufa,
quae tarnen per naturam poffeteffi-
ci,&caufari;itaetiam ahquando ad
oftendendam virtutcm fuaminfun
dit homini illos habitus , qui natu
rali virtute poffunt cáufari ; vt vide-
reeftin Apoftolis,quibusdeditfcie
tiam fcripturarum , quam abfque
infufionc confequi poterant.
EXPLICATIO ARTICVLI.
j Ro explicatione huius articuli fcien Caiet. .
j dum eft ex Domino Caietan. quôd Habitus in
I habitus infuii funtinduplici difte- fQÛ Per te»
rentia;infufi per fe,& infufi per acci- ? PeI *cci"
dens.Infufi per fe fupt qui viribus naturç có eau
■ parari
 г г/ Quöcftion.LI.'
paran nequetint, quoram proinde acquifioo
eft diuina,& fapernaturalis¡nfufio,vt gratia,fi-
dfcS',&c. Infiifi per accidcns Hli fu n r, qu i viribus
^ J ^ «fáturáí comparan poflunt ; fed ex muñere Dei'
44 kJ Äöbisconferuntur,vtfcientiäinfuiaSalomoni,''
& Adamó*. Secundó eft aduertendum,quod ha
bitus infufi per accidcns , funt ciufdcm fpeciet
cuWa^quifitis. Gfeomerriaemminfufa,eiufdá
itlati fpecíei eft cum adquifita , quemadmodum ocu
lus reftitutus ca»co,eiufdem fpeciei eil cum ce-
Dublum. teris. ^[His cxplicatis,qux facillima funt,eft du
Anccrtiiît biüm graue ;An cerra lit fidei definido , quód
fecundó fi- ¡fti naDÍrus ¡nfufi fupernaturales funt confti«
dem prima , . . , r rt. . . ■
codcIuüo. rocndi1. Scot.m.j.d.2^. quaeltione vmca docer,'
Scot. quód hec Veritas eft fecundum fidem tenenda.
e»bV 1 Idem videtur habere Gabr. in.q.i.conclufíonc
Almxf. j.confentit Almayn.in fuis moral. tracl. z.c.$.&
Heb.n. pröfeät exilio* Sine fide impofsibile eft placeré
Dëd;qudd ctiam docer fides catholica.At pue-
. ri baptizan ante vfum nationisiultificantur, &
placcntDeojergo habentfidernmon actualem,
liquidem rationis compotes non funt : crgo ha
bitualcm. De virtutibusThcologiás vniuerfis
л.Сотлi . probat ex illo;N une autem manent tria ha?c,fi-
certoex 11 njumt norícerto-conftareexdiuinis literisefler
feripturaef huiufmodi habitus fupernaturales; nam tefti-
íe habitus monia in confirmationem huius fententix ad-
iofufof. duéta,cómodé explican valent de a£tibus,non
de habitibus; vt illud D.PauLSinefide impofsi
bile eft placeré Deo ; commode explicatur de
: ¡ aâu fidei;nam prius dixerat Apoftolus,accede
tcm ad Deum oportet credcre.Itaque ille locus
non loquitur de paruulis,fed de adultis. Similis
ter teftimoriia de virtutibusThéologicis com
mode explican poflunt de actibus fidci,lpei,&
Innoc Ul. charitatis.Idem demonftratuf.Nam Innocent.
III. in.c.maiores,de Baptifmo,iftam quxftio*
.< > , • i . .1 ítem relinquit vt contfouerfam inter Theolo
gos ; vtriim in baptñjnate conferantur vinu-
CI eme. та. tes in fu fx : & in Clementina vnica , de fumma
de fum.tn. Trinitate,& fide Catholica,dcfinitur,illam opi
ä iL catho. ni0nem,qua; aflerit in baptifmateconferri vir-
tutes,e íTe probabiliorem,& diclis San ftorü ma
SecücLcScb gis ccmlénráneam'.^Sccun'dó dico,vcritas fidei
.catholics eft , quôd ablutis facro bapüfmo in-
funditur gratia,ad iftum fenfum, quódcfhciú-
turDco grati,& confortes diuina: naturar,& de
loan. 3I nouo renati in Chrifto. Patet ex illo. Nifi quis
renatus fuerit ex aqua, & Spiritu fancto:& ex il
Tit-J • lo. Per lauacrum regeneration is , & renouatio»
nis. & ex illo; Mundans earn lauacro aqua; in
Ten. сбе! verDO vitar.^fTertiô dico,fecundum fidem cat.
Tídé^docec tholicamaflerendumeftnobisdiuinitusconce
eob¡» rijri diDciadiutorium,vtcredamus,velimus,dilig*
euiutonuin mus ; quo in l'en fu catholica confitendum elt,
ArticuUIIÏ. 491
per infpirationem,&infufíonem Spiritus fan- ad creden-
éti, hic omnia in nobis fieri: fie definiuntpa-т áú.fptiaa-
tres in Concilio Arauf. cap.<í.& probat ex illo. ¿Miligen
Quid habes quod non accepifti?&, Gratia Det cóci'.Arau
fum idquodfumatem ex illo-Nemo potcft ve« 1.С0ГГ4.З:
ñire ad me,niß pater qui miírt me traxerit curaj. if.
&;Sinc'me nihiípoteftis faceré. &, Ñon fumuí
fufficientes cogitare aliquid ex nobis , quafi ex Io*n''
nobis: Щ Quarto dico , fides catholica docer, Q^/ggi
quód hoc Dei adiutorium defùper infufum,cft
omninoneceffárium, vteredaraus, diligamus¿ . . j
&c. Itaque non eft neceflárium, vt faciüuscre- r .. *
dámus>& diligamus,fed dmri tno eft neceíTariü;
Sic definiunt patres in Concií.ívlileuit.cap.5.& C3e/.Mile,
Arauf.c.5.(>.7.8.cV probant ex illa fentchtiá Do cöci.Auu,
mini. Sine me nihil poteftis faccre;nó dicit Dd oan,1í-
minus,fine me difficiliimè poteftis,fcd fine me
nihil poteftis faceré. % Quintó dico exploratú Qu»»-c5cl«
efle inter omnes Theologos , Deum de poten-
tia abfoluu pofle mouere hominem ad actus
fupernaturales fidei,& charitatis,&c¿ fine habi
tibus infuiis. Pi obatur : nam habitus conçu rrit
ad actum in genere caufç cfhcientis,vt antea di
äum cíhfed qiudquid Deus pöteft facefe cuni ^
caufa (¿cunda efficienti, poteft faceré fe folo¿
vt habet axioma Theoldgorum : ergó poteft
Deus hominern fine iftis habitibus moüere ad
operandum*Deinde.D.Tho.& vriíuerfi Theo
logie quando conftítüunt iftos habitus in fufos,
dkunt pertinere ad fuauem Dei difpofitionem.
Ulos conftituere:ergo non funt abfolutè necef-
íarij. Tertio. Vniuerli Theologi concedunt,
Deum pofle mitificare hominem pergratiam
fuam,(i nc gratia,qua> fit qualitas ci inhsrens.
% Sexto dico , ifta veritas de habitibus infuiis Jexta cSclJ
valde confonat facras fcriptura»;quoniam plera Seotétiade
queteftimonia cómodéexplicarinequeuntfi» bíbltibus
ne habitibusinfufis:ädTit. Saluos nos fecit per lnfulÎ5' ícrl
lauacrum rcgenerationiS , cV renoUationis, que [onJU
effudit abunde ín nos. & ad Roma. Difluía eft Tit j¿
Charitas in cordibus noftris:habet crriphafim il Rom.^.
lud verbum,effufum.Prçtcrea illud,qui exDeo" J»
eft, non peccat; quoniam fernen eius in eó ma-
net : hoc fernen Dei nihil aliud videtur fignifi-
care,quam gratiam Dei habitual em.Idem vide
turfignificare loan.Siquisdiligit me,diligetur Ioan.14«,
à patre meo, & dd eú veniemus, & manfiorienj
apudeúfaciemus.&PetrusjMaxima,& pretio-
fa prdmiffa nobis donauit, vtper ha?Cefficia«
mur diuinac naturç cóforícs.& Paul. Quicúque Gal. j.
in Chrifto baptizad eftis , Chriftum induiftis.
&,Deus fignauir,8¿ dedit pigtms fpiritusin cor *.Cor.i¿
dibusnoftris.Verbú,dedit,&verbum,fignauit>
fignificát aliqüid éfleinfufum in cordibus no-
ibis. Praíterea illud; Deus qui dixit de tenebris i.Cor^»
luce fplédefcere, ipfc illuxit cordibus noftris in
iaciem
 4P¿ R В. Medina?
».Р«м, facicm Chrifti Iefu.& Pctrus.Habetis firmiorl
proplicticum fermonem,cui bencfacitisatten-
dentcs , quali lucerna; lucenttin caliginofo lo
co. Certè ha»c teltimonia commode explicar»
, nequeunt, nili de luminc cordibus noli ris accé
fo. Propter hicteftimoniavniuerti Theologi
vno confenfu aflerunt, virtutes Theologicas
efle defuperinfufas,& infpiratas à Deo.
Vltl.c5clu. q Vltimodico, nortra tempeftate non folum
SS'I^b" c^ terncrarmtn & pcricu!ofurh,fed ferè hçreti
ns iofu-~ pum,habitus infufos negare. Quod lit ternera-
ios negare. rium,patct:Nä Concilium Viennenfe(vt vide-
Cóíü.Vié. re eft Clementina vnica , de fumnu Trinitate)
. aflerit , illam opinioné, qua; docet in baptifma
conferri virtutes infufas, elfe longé probabilio
rem, & dictis fanctorum magisconfentancamt
ergo tcmeritas eft earn opiniotrcm deferere, &
alteram ample&i.Sccundo.Vniuerfi Theologi
\no confenfu affirmant dari habitus infufos;er
go temcritas eft contrariú tucri. Vltimô.Sacra;
feripture fupcriùs adducta- nequeunt cómodé
explican, nili de habitibus infulis. Quod vero
hoc tempore fit ferè Ьаггеисит^ probatur. Ná
Cód.Tiid. in Concilio Tr¡dent.Seff.¿.c.7»definiturhomi
пет Поп iuftificari per iuftitiam Chrifti, qua
Chriftus iuftus eft, fed per iuftitii anima: in h i-
rentem, à Chrifto deriuatam; & paulo poft de«
finit homines iuftificari per charitarcm diffu-
fam in cordibus corum qui iuftificantur, & illis
inhxrentcra.& can.u.fic définit ianctum Con
cilium. Si quis dixerit hominem iuftificari , vel
folaimputatione iuftitii Chrifti,vel fola remif
ч lione pcccatarú.exrlufa gratia, & charitate dif-
fufa in cordibus noftris , & illis inhirenti ; vel
gratia qua iuftificamur , eiTe fölumDei fauoré,
anathema fit.fix his definitionibus facri Conci
lij apené colligitur,quód Charitas fit aliquid in»
haercns,& creatum in animis corum qui iuftifi-
canturjfed non eft actus,vt patet in paruulis iu»
ftificatis:crgo habitus.Vidcte de hoc fapiemif-
Sotçl fimum Soto libro.z.de natura & gratia,ca.i7.&
ï8,vbi dicit, fanctum Concilium abftinuifle со
fultô à nomine habit us; nam non voluit verita-
tem de habitibus infufis definiré.
VtTÜneceí- щ Dubitatur confequentcrjVtrtim neceflarium
ûriafiteo- (-,t conftituere virtutes morales infufas, vttem-
twe» niera penntiam^uftitiam, &c.Scot.in.j.d.56.qua;ft.
le» infijfas. vnica,íub lite relinquit hanc quasftionem. Du-
Durand. râd.in.j.d.j3.q.6. apertè negat iftas virtutes in-
D.Thom. fufas.D .Thom.hic, & infrà qt№ft.^3.art.;. cô«
ftanter affirmât , cuius fcntëtiam nemo fine tc-
SiP-8, meritate negare poteft. Nam Sapient.dicit; fo-
brietatcm,& iuftitiam docet,prudétiam,& vir-
tutem.id eft,fortitudinem:in quibus verbis ma
nifeftc fignificaîur , 'quatuor virtutes morales
precipuas nobis ex Dei muñere confcrri,& in-
Expo£i&Prim.Seeun.
фкдо.Оирй fi Theologo videatur non ейе уа,
lidum hoc argumentum; Deu>doçct hanc vir»,
tutem : ergo infundit eá diüinitusjiciat efle op
timum argumentum,& со vfo* patresConciÜi Coci.Mile,
Mileuit.cap.4.nam ex illo Pfelm.Qui docetho PIil**•
minem fciétiam;&: ex illo.Beatus quem tu eru-
dieris Domine; colligunt patres, feientiam ex
Dei muñere nobisinfundi. Ldem probatura
illo Iacob.Qui indiget fapictia,poftulet à Dca iac.'t.
in fide nihil hxfitans.Ecce fapientia , qute non
eft virtus TheologiCâ, ex Dci muñere infpira-» >a ..... (\
tur.Hoc idem patetex illo. Ali) datur fermo fa i.cor.iw
pientiae,alij datur fermo fcientiaf,&c»quse om-
niaoperatur vnus& idem fpiritus.diuidqns fin urr'£.*~^
gulis prout vult; Ladern ventas demonftratur- *'
cxD.Auguft.cxplicanteilla vcrba;Îeciiudiçiu Angn.fup.
& iuftitiam; Nomine, inquitjiuftiria;, nonipfa. Pbln».ul.
virtusjfedopuseiusfigniticatumeibnamiufti- f"4"'1'*
tiam quis infundit.niii qui iuftificat impiumV ¡
Vltimo idem demonftratur Clementina vnica
defummaTrinitate,cxConcil. Vienncnf.vbi C6«LVî«-
dicitur;quod opinio,que aiTerit iftas virtutes in
fufas.probabilior cft, & patribus magisconfen
tanea.Quod fi dicat Thcologus ibi fieri fermo
nem de virtutibus Theologicis,vehementer er - •
rat; nam ibidem dicitfacrum Concilium, quod
dc iftis virtutibus infufis cft magna con t endo ■
inter Theologos, fed de virtutibus Theologt» t
eis eft magna confenfio inter Theologos:crgo *
Cócilium agit de virtutibus moralibus infulis.
Hie Veritas maioribus argum.confirmari pote
rat,fed quoniamD.Thom.ex propofito de hac D.ThcA.
re diflerit infra. q. 63. eiusampliortracbtusin
ilium locum referatur.
^fEft aliud dubium; Vtriim per afhisvirtutum VtnJm pet
infufarú gencrcturaliquis habitus fimilis infu- a^us fine
fo. Vtrùm per actus credendigcncrctur in no- tulDfutarö>
bis habitus fidci fimilis infufo. In huius rci ex- f^bftuj"
plicationc D.Tho.varius viderur: nam hîc folu d. Thorn,
tione ad tertiú apené dicit , quôd aftus virtutú
infuíarú non générât alium habitum,fcd inten- * •
dunt, & perficiunt priorem inftifum : fed in.q.
17.de veritatc,artic.i.ad quartum fecundi ordi-
nis fcribit,quôd ex acribus charitatisinfuf*,ge
ncratgr in nobis aliquis habitus dileétionis ac- 'i ; :
quifitus. Idem docet Almayn. in. 3.fentent.d. Almayn*
23.q-3- Cófcntiunt Scot.& Gab.in cadem dift. scot«
& Marfil.in. з.рапе, quaeft. 14. Et probarunta
efleoptimisargumentis.ln primis.SiDeus non prín .arg.
infunderet habitum,& homo mulrotics crede- ä
ret veritatibus fidei,cenè per actus illos compa
raret fibi habitum , per quem poftca promptè,
^.'facile crederct:ergo idem erit modo,quando
babitum fidci habet infufum. Щ Sccûdô. Fides Secundum,
infufa, & acquilîta bene fe poflunt compati " .
in eode homine ; nam fidelis credit, quia Deus ■ *
reue-
 Quseflion.LLv
reuelauiî,& quia Ecclefia proponit.Rurfus,cfe
dit propter humana motiua, quia fui parentes,
íta docuere, & fapicntes ita predicant : ergo in
bominc fideli per actus crederidi ácquiriturfi^
Ternura. desacquifita. 4 Tertió.Haercticusqui difcredit;
vni ai ticulo,crodit alijs promptè,&facilc; vt ex-,
perientia docet; & riort per fidem infufam,quâ
iam pcrdidif.ergo per fidem acquilîtam, quarrt
per actus precedentes fibi comparauerjt.ldem
argumentum poteft fieri de homine, qui per
vnum peccatum mortale perdidit chariratem,
qui inucnit fe promptum , & facilem ad aman-
Quaitoœ. dum Deum,& proximum.ejQuartó. Cóftitu»
mus hominem fidelem exiftentem in peccato
mortali , qui fe exercet in firmifsirriis fidei ai-
fenfibus,talis inucnit in fe maiorem promptitu,
dincm, & facilitatem in crcdedo,quim in prin
cipicr: fed ha»c maior piomptitudo non pröue-'
nit ex eo quod habitusinfufus fit magis con fir-
matús, & aucuis.ciuod lie often do. Nam habV
tus infill! tantiim augentur meritoric , vt habet
vniuerfi Theologi;fed ifte nihil meretur,{iqui-
dem eft in peccato mortali:ergo hçc maior pro
fjtitudo prouenit e x habitu acquiüto, qué per
Vltímum. pfaîCcdétes a'ctus comparauerat. ^Vltirriô.Cef
turn eft,& nulla ratione negari poteft,quodper
actus precedentes virtutum infufarum manct
pafsiones moderate, & in ordinem reduére,
etiam deperditis virturibus infufis,vt experien-
tia docet : ergo manee habitus atiquis , qui ifias
pafsiones moderetur. , ._ '
sentent!» ^fPro explicatiori'c huius difficùîtatis feiendum
D.Thom. eft, quod fententia, quam habet D.Thom.hic,
vera proba vcrifsima.quam lie demonftro. Nam in om
tur* nibus materijsi&ncgotijsjaiftusjqui producitur
ab aliquo habitu, nunquam productt alium ha-
bitum,ledintendit,&perficitpriorem iamcxÜ
ftentcm : ergo idem dicendumeftin habitibus
infufis. Antecedens patet índuñiut- in omni
bus fcicntijs , artibus, & difciplinis. Secundó.
Л:?:.? \ г,- PpftquàmDeusinfudit Adam vniuerfas feien-*
tjas rcrum naturalium,pofteapcr exercmur
fcientiarum nó acqüirebat alium habitum , fei
priorem intendcbat,& confirmabat:ergo icier em
cric omnind dc habitibus infufis. Tertio. Si ifti
actus virtutum infufarum générant denuoali-
quern habitum; vcl eft eiufdé fpeciei, vel dider^
fr:n on pri mum; tum, quoniam duro qualicates
eiufdem fpeciei, folum numero différentes, in
eodem èfle ñon poíTunt;tum vero, quoniá vir-
tuVinfufa iam effet omníno ociofá, & fuperua*
caneajium vltimó,qu©niá tí hsevirtus acquil i.
ta effet ciufdcm fpeciei cum infufa^onfccjiiens,
efi,quôd Virtus acquilita per vires nature,pofc
fet con fe qui finem fupernaturalcm ; quod afle-
rcre,Pclagianurri£ft. % Sed fi dicar Thcobgu*
ÄttkuUllL 49*
quôd eft altertùs foeciei : contra. Nam actus fia
miles producunt habitum eiufdé fpéciei, vt af-
ferit Ariftotactusenim temperantîae,non pro Ariílot.a.
ducunt habitum iuftitiae : ergo actus virtutum eth.c.r.• >.
kifufarum, nó producunt habitum acquitítum
âkerius fpeciei .lté interrogo; Vtrüm ifte habi k"t ¡iIy La
tus acquit! tu s incliner ad actus fi miles, aut difsi
miles? Ad difsimiles inclinare non poteft ; ergo
ad fimilcs:ergo eft eiufdem fpeciei.Item,charb
tas infufa amittitur per peccatum vnum morta
le, vt plané confiât : ergo fi ifte qui Gcpeccauit,
habet charitatefm-acyjuifitam , habebit etiá gra-
tiam ; gratia eni m à charitate nunquam fepara-
tunergo crit amicus,& inimicus Deifimui.
4fAd argumenta, & ad primum.inprimis nega Solut.arj.
tur antecedensmam fi Deus nón infundir habi Adprimam
tus.non poffuraus habere iftos actù's, quoniam
omnem naturam excedunt. Secundo negatur
confequentia , quoniam poftquam haber qui»
habitum infufum, actus fubfequentçsinueniùt
iam habitum produc"rum,& ficJDop prociucunt
de nouo, fed perficiunt priererh : <jûemadmo-
dum ignis, qui inuenit çalorçrtriam product^
non producit de nouo caiorejï}» fed auget pre*
fxiftentém.'f'Ad fecundum;& qatinm argu Ad ГесШ
mentum muki exift im ¿nt, qtred íecundum Ó. Sc tertium«
Thorn. habitus infufi, & acquiiiti, non poíTunr.
cite fimul circa eandem materiam ; fed non eft
Vérummam Crruús Thom^antarrrncgatjquÓtl
aftus virtutum infufarum generen t ah u m habi
tym; bene^tamenpoteft geríerari^per actus fa
ciei humapae. & certè móraEter fien "rió póteft:
quod afiquis diu,& multo te/hporfcTe excreîcat
in aliqu a verit ate infufa , quin habeat multas
operationes naturaliter bonas . quibus côparaç
habitum acqulfitufn, qüi mánetarníffbínfilfo;
ficut patet in со , qui credit propter motiua di*
uina,& humana^ Sed !i infice Г "heologus,coa 1.191
ftítuamus,inquiés, quÓd iftV,¿ iríftunüsjiuñ- .h Ti' sr. »
quam credit ,- ntfi;ex fide fop^rrrtfturali , ticqùç .'; »
aniauit,nifi ex charitate fupcrji4rpEa5i;tjjcqui<J
dicendum eft ad.propdfitajtrgum^nta^Refpop Solutio.
clétur,qüod móraliter cafus eltïmp^uibîiîs,ie3
ft ita fe res habeat, dicendum ;éft», q^öd'ift«
inuenit fe promptum, Se facilem ad credendü,
& amandum, non quia haber habitum acquifi-
tnm,led qúia habürt vîrtuténi infnfjm prçéecft
<em,ex cuius excrcitatione preceden ti manent
pafsiones moderara; , & difiieultates fuperatoe;
vt cùm ínfidelís cóuertitur aï fídcrh rioftrám,
qui prompte obféruabatíeiaHÍa propterïùum
jjlolum , inuertitfcpromptam ad ¡ejunandu|r|j
non quia.ftatim acquifiuit. habitem tcmpctaB-
tia;,fed qiiia haoliit nábiturií pr4çec)e'ntem,quî
Îiafsiones aliquo modo moderaras rcliquit.lt«,
icu t i qui amiíit feien tiam per delirium , in ipfa
* ' amenti»
 494 F; В. Medina-
amentia conftitutus inuenit fe promptum,& fá
.^£%S£S£Z%g&2:
Adipurtú. ¡flAdquartum argumentum^ augmento ha«
Advlttatú*
iutandum fccundum,& tcrtium argumentum,
quomodo manèam pafsiones modérât*, fine
habuu nunc permanente.
СХУ AE S T I О LH.
De augmento habituum,in
. .J]-. . i ». -r
tres artículos diuiia.
ARTIG PRIMVS.
fftrürnhabituspoßintaugeri.
s y m Mа т E X г V s.
TrcfpondeatD.Thom*
^^ЛЖ№ huic quaeftioni fuppo-
^ЖжЭ nit duo. PrimumeÍTjin
., : «^Sës9S> jçbus fpirituaiibus illud
dici magnum^quod ad debitam per
uenit perfc&ionem; ficuti in quan-
titatibus corporalibus aliquid ma-
gnumdkrtur, fecundum quöd de-
bitam habet quantitatem. Et ratio
eft; nambönum habet ratione per-
fe&i , quâpfopter in his , quae mole
magna non íunt , idem eft efte ma-
Aogu#."' ; Jus ,qubd melius , vt ait Diuus Au-
«.jeTfini. Secundum eft; perfedionem
formaeduplickerpoiTeconfiderari;
&fecündúm ipfam formam ; &fe-
cundum quod fubie¿him partici-
Ptia.ceeL pat formâm, Ц" His poíitis* eftpri-
ma conclufio. Qualitates, & forma?
accidentaria;, quae in íehabentfpe-
ciem , & non defumunt earn ex alii
quo extrinfeco , non poffunt in ie
augeri. Prob at ur: nam illud., fee un-
dum quod illiquid fortitürfpeciemi
oportet eííe fixum,& ftans,ßcquafi
- indiuifibile: quaecunque enim ad il-
ExpoCinPrim.Secun.
\\¡¿ attingunt, fllb fpecie COIltinen-
«rjQWtcaMuevetó reced»« ab
illo , fecundum magtS ÔC minus ad
t ur rationc m ipecici, feCUndum fe-
• fcm habctdetcrminatam ratîonc,
Г , л
qux augen non potelt. ^[ Secunda Secfi.cSd.
concluiio.QtiaHtates,quacfumunt
fPccic.m c* ali4u0 «trmfeco , in fc
augenpoflunt.immotavnitateipe-
.P v u „ • „ % я
cinca,quamhabentcx vnitate eius
ad qUOd ordinantur. Motus enim
. intenfior > & remifsior eft fecun-
dum fe,&tamen maijet cadcmfpe-
des propter vnitacem termini, à
quo ípecificatur. ^[ Tertia conclu- Tert.cScL
lio. Si qualitates confidcrantur in
ordineadfubieâ:um,qua?damearu
augentur,fufcipientes magis & mi-
nus;&qu£edá non. Subíhntia enim
nonfufcipitmagis&minusjquiaeft
ensperfetquantitas autem propin- <:
qua eft fubihntise, & quantitatem
fequitur figura; ideo in figuris non
eft jnagis & minus. Alix vero qua-
litates magis á fubftantia diftant, be
coniunguntur a<5tionibus , & paf-
fionibus; ideo magis & minus reci-
piunt. Щ Quarta conclufio. Habi- Qu?r.c5ct
tus vtroejue modo augeri poflunt,
& fecundum fe,& fecundum parti-
cipationemfubiedi.Quod augean-
tur fecundum fe , patet : quoniám
habitus funt formse qua; fumunc
fpeciem áb extrinfeco , fcilicet ab
obicâo. Quod augeantur ex partq
fubie<äi,probatur:namfcientiie,aut
fanitas magis partkipatür ab vnoj
quam ab alio, fecund um diueri am
aptitudinem , quae in eis reperitur.
AR.
 ; jQuaeftiomLI L ; ArdcoLtlL
AR TI С. SEC VN D VS.
y Vtrùnï habitus augmitur per aàdi-
nemí
SVMMA TEX|VS.
prim.ç5ci. fegt-a^g Rima cönclufio. Si ha
bitus cqnfideretur in or-
dine ad íubiectum quod
äfficit , non aügetur per
additionem , fed per hoc quod fub-
ie&um magis participât formam,
velhabitum.Probaturinargumen-
AriíW-phy to,Sed contra, autore Arifto. dicen
ficicxt.14. te, ex calido fieri magis calidum,
-: »;.; nullo producto in materia calido,
Л quod non effet calidum , quando
, ,; erat minus calidum. Ratio huius
eftmam ficut penagens, quod eft
a élu, fit aliÇuid'aâu calidum , quaít
4c nouo xncipicns participare for-
mam;ita per a&ionem intcnfam ip-
fius agentis efficitur magis calidum
tanquam perfediùs participans for
mam, non quia form« aliquid adda
ieefii.eSe. tur. ^[ Secunda conclufio.Habitus
aliqui fecundú fe augentur per ad-,
ditionem: pbteft enim quis plure£
cönclufiones fcire , quas antea под
ты «ed. fciebat.<|rTertia conclufio.Habitus
corporales non augentur per addi-
~.¡¡:¿i r»v tionemjquia non dicitur animal fa4
13 num,autpu|chrum,nififecundum
omnesfu^spartes fit tale.Quod ara
tern perfecüorem commenfurA-
tiôheni^ârtes habeát, prouenit ex
tranfmutatione fimplicium quali-
tatunvquse quidcm non augentur,;
t .,3 ñififecundum intenfionemexparr-!
•■ tefiibiciâiparticipantis. >. v ,,aa
к X P L'^O'A fr'l-O '" A -%-T I С V t I. "Я
ai. .ii , YX'EaûgmèntationehabitAlBm difputaturà;
i-/Th<ibk>^islfiÄd.i7.»iaprimis ftatuum
45*
pro certo,& euidenti, habitus augeri: quod par
tct ex illo;Adauge nobis fide .& ex ilk) D.Pau. LiK.17.
chantas veftra magis ac magis abüdet.& ex D.
Auguft. charitas meretur augeri , vt aufta me- Aug. traft;
reaturperfici.Sed explicare, quomodo augean 5*ш 10*n*
tur,difhcillimú cft:de quo di fputat D. Th.i.t.' D-Thom.
q.i4.ar.5-De hac reinuenio tres opiniones. . ; , л
Щ Prima opinio dictr,quôd augmciitum fit per '
aduentum noua; qualitatis,corrupta priori mi- habitus. '
nus inten fa. HancopinionemrefertScot.in.r. PHm.opin,
d.i7.q-5.& cam tenet Durád.in.q.}.&.7. fed iá. ícot-
Ьагс opinio ab fchola explofaeft,& confutatur Duraná«.
euidentifsimis argumcntis. Nam qualitas, non
corrumpitur,nifi à fuo cc^ario:ergo ignis,qui
intendit caIorcm,non corrumpit caloré minus
intenfum : ifti enim.calores non contrariàntuç
inter fcfe. lté íequitur ex hacopinione, fi vera
eft.quod perfcclifsimus actus charitatis, qui äu
get charitatem*deftruitcharitatem pra?exiften
tem:quod eft alienum à fententia D.PauI.dice* »-Cor, if.
tis;Chaiitasnunqiiarn excidit.Idem argumen
tó poteft fieri de fide.mfufa.fcilicct quôd actus
fidei perfeéhis,qui adaugct fidBm,deítrua.t fidé
pra?cedentem,&aliam producat;quod docere,
à vera Tbeologiaalicnú eft. lté fequitur, quôd
dum aqua redit ad frigidkatem,& paulatim re
mittitur calor,quôd aqua deftruit caloré inten-
fiim, & producat cabrem remiffum : quod elt
falfum-.nam inrclligi non poteft,quôd squa ha-
beat virtutem produdiuam caloiis.Vltimo,ra-
tiones probabiles augent, & perficiút habitum
lcjentificum,vt experiétia docer.fed ratio pro-
babilis non deftruit feientiá praexiftcnté:crgo
intcníio non fit per hoc quod abijeitur prior,
forma,& alia perfeétior inducitur. Alia argumé
ta folent fieri ad confutandá hác opinionc,quç
exlibris phyficorum notifsima funt , & cuique
obuia. ^[ Secunda opinio dicir,quod intçnlîo;Secù.opIiu
fit per additionem formae, ad forma praeceden j
tem,& per additionem gradus,adgradum. Ita->
que Ci lit aliqua forma accidentaria,, vt calor in
aqua,intenditur per hoc , quod alia forma ,
alius calor inducitur,qui facit vnum cum cak>T'
re prius exiftente in cadem parteiubicdi;& rç-
niifsio fit oppolito modo.Haec íententia ii inti
mé confideretur,vera еИе по poteft. In primis,
eft contra Ariftoteléiis enim feribit, quôdfpe-, Xriftot s.'
ciesconfiftunt in indinitibili, & funt licuti nu- met.text.
meri; &:qnôdfaébquacunqueadditione, vcl;'°*
fubtractione,diffoluitur fpecics:crgo Ii nature,.
veleflentiequalitatis,additur noua qualitas, dif,
foluitur ípecies;& fie qualiras»ntenfai& remif-
fa,differunt fpecie.Secundô. Ariftot.& antiqut
philofophi no valent iritelligerc , quomodo ex? •
duabusqualicatibus diftinftis fiat vna qualitas;
non enim iitx dua: qualitates feciút'vnum, p,er >
modura
4S>6 F.B.Medina:
modum continuationis,vt du* partes quantitá
tisjnee veràquia vna qualitas eil veluti poten-
tia , & altera vt actus , quia vtraque qualitas eft
aétus : пес valet dicere quod funt partes vnius
totiusjnam hocinquirimus,quomödö exdua-
bus qualitatibus flat vna, plus quàm ex duabus
animabus fíat vna.TertióJfti duográdus calo
ns in aqua,folo numero differunt:ergo no pof-
funt fuleipi in eodem fubie£to,vt ex vtroq; fiat
calor i n tcnlîor.Probatur confequentia: ná duz
qualitates,folíim numero difieren tcs,in eodem
fubie&o efle non poflunt.Item fcquitur , quôd
calidum vt duo,pofsit calefacere calidú vt qua-
tuor;quod cft falfura^vt patct ex illo axiomate;
à proportioneminorisvirtutis non fit aftio.
quôd recle fequatur,patet:Nam calidú vt qua«
tuor pote it fieri m agis calidum per additionem
vnius gradus calor is, vt habet hfс opinio: fed ca
lidum vt vnum,poteft induccre vnum gradum
caloris:ergo poteft calefacere calidum vt qua-
tuor.Qupd (i dicat aduerfarius, quod poteft in
ducere vnum gradú caloris,fcd non in tali fub-
ieéto. Contrà. Nam poftquam poteftinducere
vnum gradum caloris,& fubiectum poteft illú
recîpcre.explicandum eft quomodo nó pofsic
recipcre à tali agete;nos enim daram reddimus
rationem quare no pofsit; quia non poteft per-
fectiorem calorcm,nec ita pcrfeâum produce
fctaduerfarius verô non poteft hoc reípódere:
nam nostantùm petimusquôd inducat vnum
gradú caloris. Vltimô arguítur de remifsionc.
Nam conftituamus calidum vt quatuor,& apa
plicetur ei frigefaftiuum vt vigintijeertè ali qué
gradum ex illis deftruetmam non eft maior ra
tio de vno,quàm de altero , liquidem omnes
funt aequalcs,& in cadem parte fubiecti.Diccre
vero quôd Deus déterminât agentem ad hune
gradum deftruédum potius quàm ad illud,ftul
tius eft quàm vtmereaturimpugnationem.Sed
omifsis argumentis,quae ex Metaphvfica addu
cuntur , duo argumenta ex diuina Theologia
proferútur,quorum primum cft. *jNam fiquis
aflentiatur vni conclufíoni per mediú demon*
ftratiuum,& limul alTentiatur per multas ratio«
nés probabiles,certiùs & intenfiùs aífentitur.có
.cluuonhfed non poteft intelligi, quomodo ex
gradu opinionis,& ex gradu feientia; efficiarur
vna qualitas intenfa.Deinde.Nam fi quis alTen
tiatur firmiter,& inteníe vt decern huic propo-
fitioni,Deuseft,pcrfidcm infufam;& adueniat
demonftratio euidens vt quatuor , certum eft
quôd aífentitur cerriîis,& intéfiùs quàm prius;
affentitur enim turn propter euidentiam , tum.
propter fanebm fcripturamjfed non poteft in--
telligi quomodo ex vno gradu feientia:, & ex
vno gradu fidei commifeeatur vna qualitas in»
ExpoCin Prim.Secun.
tenfior,&perfe£r.ior:ergointenfionon fit per
additionem gradus ad gradum.tjTerti a opinio D.Thonu
eftD.Thonuquôdiftaintenfiofit pcf maioré ieaientia»
radicationem forma in fubiefto; vcl per hoc,
quôd à fubiedo magis participatur; aut verô
per hoc , quiadat perfeftius efle fubie&o: haie
enim pro eodem accipi iri propofito debent.
Quôa hace fententia fît vefa,conftat à fiafficien
tidiuifioneinarri non fit intenlio per hoc quôd
prxcedens forma abijcitur,&noua producitun
neque Verô per additionem nous formar.ergo
confequens eft quôd fiat per hoc quôd forma
magis rádicetur,& confirmetur in fubicâo. Et
profeftô haec explicatio de augmento qualita-
tum,cft maxime accommodata ad explicádum
augmentum habituum. Nam habitus ex eo au-
gefeunt in animis noftris, quoniam ex frequen
tationc actuum,& ex afsidua exercitatione ma .
gis radican tur,& ftabiliuntur in animis noftris.
•jSed eft fciendum,quod habitus feientia? au- j?**"»»
gefeunt intenfiuè,& extenfiuc.Intenfiuc, quan ,йп"^ e*
do magis perficiuntur,& confirman tur circa eá teníué 1U.
dem condufioncm.Extenfiuè,quando ad plu- geatut,
res conclulï on es fe extendunt; & tune dicitS.
Doct. quôd augefeunt per additionem ; non
quôd fit additio forma; ad formam ,aut luminis
ad lumen , fed quia fit additio obieâi ad obie»
¿him,&condul¡onisad conclufionem. %Sçà Obi'*"*
contra fententiam D.Thom.eft vnum argume
tum fatis importunum .Nam quando ignis in té
dit calorcmjvcl aíiquid efficit,vel nihilum. Se -
cundum dici non poteft; nam incredibile eft
quôd nihil efficiendo perficiat calorem;fi verô
aliquidefficitjergoproducit nouum calorem,
& fie fit additio graduum. Ad hocargumentû So'Bt'**
multi dicunt,quôd in his qualitatibus inexifteq
tiadiftinguitur ab eflentia , atque inhxrentia
magis ac magis perficitur,qualitate permanent
teinuariabili.Alij verô dicuntqupdifta inhere
tia comimpitur,& aliadenouo produciturma
gis perfecta quando qualitas augcnmfed ha?c fi
ne vilo fundamento aflerta funt,ЩVera foluti о Vera fole-
cft,quam habet D.Thom.art.2,ad. ï. & 3. quôd rio«
ignis aliquid efficit cùm intendit calorem, non
quidem producit nouum caIoré,fcd facit quôd
calor magis inhxreat,& magis radieetur in fub
iedo;& hic eft ftatus,& finis côtrouerlîae: ficut
enim efle album,nihil aliud eft quàm albediné
informare fubieétum,ita efle magis album , ni
hil aliud eft, quàm albedinem magis informare
fubie£him.Ha:c tarnen diâa fint de his meta-
phyficis; qui plura dcliderat , légat Caictan. in Ся/ем*.
his commcnt.Capreol.i.d. 17. q. z,&. Socin.8. c»Pr;
meta.q.xi. nos ad diuinam Theologiam reuer* s°Df,n**«
tamur.fEft aliud dubium Thcologicum; Vtrû Debiaa».
habitusinfufj auge^tur per noftra opera effí-
cien-
 Quaeílioh.LIÍi . Articul.ííl.
Vtrflbabi- ciénter,an tantùm meritoriè? Videturprimurä
tmiiifufi eile verum: nam homo conftitutus in peccato
aufit cífe morta^>fi ^c exerecat in аПспПЬш fidei fir-
no ' mifsimis,inuenietfepromptumad credédum;
ítiuc
arg. & base promptitudo non augetur meritoriè;
peccator enim nihil meretur coram Deo niíí
!. fupplicium:ergo augetur efiícienter.^fSecúdó.
Fides in homine peccatore , cuiden s eil quôd
poteft habere adus fidei perfedifsimos,fed di
cere quod iftis adibus non roboratur fides, ab
furdum eíbergo fine mérito augefeit.
^fTertiô.Sacramétum corporale,vt baptifmus,
virtute diuina äugetvirtutes infufas efficientcr,
vt plané confiât ex diuina Theologia : ergo
adus fidei äuget habitum fidei efficientcr.Pro-
batur confequentia:ná a this fidei etiá prócedit
Qjmcum. ex virtute diuina fupernaturali^Quarto. Habí
tus fidei poteft infundi fine mérito, ergo & au-
gcri.confequentia videtur nota, & probatur an
tecedensmam habitus fidei aliquando infundí
. tur homini,qui in peccato morali vult fufripe-
Vmœ. re baptifmum. «~Vkimô,homo fuis adibuí
poteft caufare virtutes infufas , vt gratiara , fl¿
charitatem:ergo poteft fuis adibus cas augere*
Probatur antccedens-.nam quicunque introdu-
citvltimam difbofitionem ad aliquam forma,
caufat,& introducit talc m formam : fed homo'
introducit vltimam difpofitionem ad gratiam,
& charitatem,fcilicet pcenitentiam :ergo caufat
D.Thom. jftas virtutes. 1¡ In contrarium pugnant ma-
Durâud. ioraargumcnta.Inprimiseílfententiacommu
nis Thcologorum , in i. diftindione 17. quôd
habitus in fu íí iolùm augen tur m cri tori c.lî с ha
bet Oiuus Thomas.quxflione 2. articulo ' . il-
lius diftindionis. Durandus quaeftione 8. Se-
cund o,habitus infufus à fob Deo caufatur , vt
habet fana dodrina: ergo à folo Deo augetur.
Confcquentia probatur : nam eiufdem agtntis
eft augere habitum, & ilium producere. Ter.
tio,habitusinfufus,qualitas ahiorcfl, & fubli-
mior, quam vt per naturam haberi pofsit:ergo
non poteft augcri per no ft ros adus; alio qui ef-
fedus exuperaret virtntem caufa~.Vltimô;om-
nis efficatia aduum virtutum infufarum proue
nit abipfis virtutibus infufis : ergo fi adus ifti
augent virtutes infufas , confequens eft , quod
ipfse virtutes fe augcrcnt: quod videtur abfur-
ExpUcario. dum. Щ Pro'explicatione dico primurn , cha-
Cbariusau rjtas fempCr au«ctur meritoriè; n am opera cha-
Kojritf n ritatis femper funt meritoria. Secundo dico,
ipe j&fidcs certum eile quod habitus fidei , & fpei augen-
augentur tur in homine peccatore. Hocpatet ex argu-
Hpcinpec mentis initio pofitis : fed explicare quomodo
ifti habitus augeantur, difficillimum eft. Pro
quo dico tertio, probabile mihi clic quod au*
gentur per adus noft ros fopernaturah auxilio
497
prodùdosjficut caetera; virtutes. Quarto dico,
probabilius eiTe oppofitum , & dicendum cft,
quod augentur meritoriè,ficut decent Theo-
logi ferè omnes;augentur, inquam, meritoriè,*
ad iftum fenfum , quôd his, qui bene vtüntur
habitibus infufis , Deus praeftat augmentumj '"
Поп quôdiftud augmentum requirat merimm
gratia;, & с hariratis. Щ Êx hispatet ad argu- AJarguii-,
menta in initio pofita,pra;tèrquam ad vltimû,
ad quod dicendum eft, quôd non quicunque
ponit vltimam difpolitionem,pröducit forma;
nam homo introducit vltimam difpofitionem
ad rationalem animam, & non producit earn.
Secundo refpondetur, quôd vltima difpofitid
ad gratiam,eft opus gratiç operands & nbn co-
operantis,& ideo potiùs eft tribuerida Deo cô-
uertenti nos à peccato ad iuftitiam , quàm no-
ftró libero arbit rió. Alij s folutionibus folet con
futari hoc argumentum in materia de gratia. \
ARTIC. TERTIVS. ^
fVtrum quilibtt afttts augeat ЬлЫ-
tum.
.... S V MM A ТЕ X TV S.
Rior Conclufio. Aäui ftioteSa»
intenfiores, cVperfe&io-
reshabitu , augent ipfum
habitum : adus vero arque intenfi,
ac perfe&i, difponunt ad augmen
tum habitus. Probatur : nam de
augmento habituum loquendum .
eft adíimilitudinem augmenti ant-
malis : non autem quodlibet ali-
mentum aifumptum a<âu auget ani
mal , ficut nec quaelibet gutta cauat
Íapidem,fed multiplicato alimen
to tandem fit aùgmentum.*(rPoite- Poft.c4nd;
rior Conclufio.A(äus imperfeóHo-
res , & minus intend non augenc
habitum , quin potiùs difponunt
ad eiuS diminutionem.Probatur au
toritate Ariftot. d rcentis ) aliquos Arif.i etb,
a&us ab habitu procedentes minué c,w
re ipfum habitum, vt pote cùm ne-
gligenter fiunt.
Ii zxvuu
 4<$ F.B.Medinge
CATIO ARTIC V LI. ' ;
Equxftione huius articulifunt
tresopiniones.Primadicit,quod
actus remifllis,& minus intenfus
non auget habitum : hxc eft D.
D.Thom. Tho.in articulo , & in alijs locis
rouli is fue dodrinx.Sccúda opinio dicir.quod
Scot. quilibet actus auget habitum : hxc eft opinio
Gab. Scot.in i.d.i7.q.4.Gabricl q.4. DurancLin i.d.
i7«q. 5 .tenet opinionem mediana, quod in habt
tibusinfulis, actus qui debet augere habitum,
debet efle perfcctior,& intenlioripfo habitu;
quod tarnen non rcquiritur in habitibus acqui
iitis.Probat lie: nam illc folus eft dignus accipie
dis,qui bene vtituracceptis:crgo no eft di gnus
recipitdis qui remiflc vtitur acceptis.Quod nó
lit cadé ratio dc habitibus acquifitis,fic ol ledit.
Na act' noftrimultiplicati.quatúcunq; remiisi
lintjcaufát habitú,vt experiétia docct:ergo qui
libet a Clus auget habit ú:nam habitus eifdé eau
fis augetur, quibus gencratur. *J Sed fententia
Anf.t.eth. D.xhom.eft etiam Ariflot.dicitcnim quod ali
c.».& 3. qUi a<äus procedentes ab babitu , corrumpunc
habitum.quando negligenter fiunt : quod eut-
denterexperientiacomprobatur. Nam artifi
ces , quando diligenter fe exercent in operibus
artis,fiunt meliores ; quando vero negligenter
& ignauitcr,det criorcs.Similiterquando amici-
tia ltrenuc exercetur, crelcit; quando negligen
ter,difsipatur. Secundo .Aéius fimilcs , produ-
Àrif.t.cth. cunt habitus fimilcs,autorcAriftot. ergo actus
C.I.& i. remj|Tus non caufathabitu/n intenfum.Tcrtiô.
Omne agcris intendit afsimilarc fibi paffurmer-
go actus remiflus non poteft caufare habitum,
nilî ad fuam (îmilitudincm.Quartô,omne âgés
in principio difsimile eft, in fine vero limile,vt
An'ft.i. de habet Arift.Scd fecundumoppofitam opinio-
aoiJktDtil- ncm hoc verum non eft,fcd contrarium.Item.
eis alija in Calidum vt quatuor, non poteft agere in cali-
locii. dum vt quinque,vt conftat ex phyfica,& ex il-
lo axiomate; à proportionc minori* inxquali-
tatisnon fit aéfcio: ergo actus vt quatuor, non
poteft augere habitum vtquinque:vel demon
ftrctur,vnde hoc nouú priuilcgiú in habitibus,
Corol.pt i. & actibus.*jEx his probation ibus,qux verifsi-
mx fun t, fequitur ftatim, quod aftus rcmiflus,
licet continucturpcrmultum temporisfpatiû,
non auget habitumrquod patet in primis exem
plo rerum naturalium. Nam calor vt quatuor,
licet continue applicetur,nunquam aget in ca
lidum vt quinqué. Idem patet cuiden ti ratio-
nc:nam actus remiflus in principio, non auget
habitum, fed per continuationemnon adquirir,
nouam virtutemrergo continuatus non auget
Secundum; habitum .«jSequitur .Secundo' quod actus re-
miflus,Iicèt fxpenumcro multiplicctur,non au
ExpoCin Prim.Secun.
gethabitum.hoc patet ex ijfdem argarnentis.
•jTertio fequitur , quod xquales actus difpo- TertluaiV
nuntmaximù ad augmcntum habitus.ná exer . ..
cent habitum, & conferuant, & tuentur ilium.
•jSequirur etiam quôd actus perfectiores,&in Qu*rau»>
tenfiores augent habitum, non fecundum totá
fuam latitudincm , fed fecundum exceflum ad . ; :
habitum ;nam calefjctiuúvt oc"to,fupcr ucniens
calido vt quatuor,non auget nifi vt quatuor-.er
go habens charitatcm vt quatuor,fi operaturvt
octo,non augefcit charitas eiusnifi in quatuor.
•flSedcontrafcntentiamD.Thom.funt aliqua ОЫеШва
argumcnta.In primis,Adusremifsinullam ha- Prima,
bent contrarietatem cum habitu à quo proce-
dunt:crgonon corrumpunt illumromnis ñám
eme corruptio fit per contrarietatem.^] Rcfpon Solad»;
detur,quód acbsremifsi per fe,noncorrú punt LZ>
habitum,vt argumentum efficacitcr probat; fed
per accidcns:quoniam cùm homo negligenter,
& tcpidè operatur,infurgunt pafsiones,& con
traria, que difsipát ilium habitum:idcoque qui
vult fuas virtutcs habere fccuras,oportet vt dili
genter operetur."J Secundo arguitur. Experié
tia docet, quod dux aut tres lucernx fuperue-
nicntes vni lucidifsimx 5c intenfifsimx candc-
lx,augent cius lumen : ergo experientia docet,
quod agens remiflum, agit in magis in ten fum:
& fie ruit fundamentum doctrinx D. Thorn.
Idem probatur de ignibus , quorum duo aut
tres minores augent calorcm magis quàm vnus
maior ignis. In confutatione huius argumenti Solutle;
eft magna diflenfio inter Theologos,vtvidere
eft in rclcdione de augmento charitatis doâif
fimi Victorix.Ego vero dico,quód dmncs ille Victoria,
lucernx illuminant tanquam vnum agens mut
to pcrfectiùs quàm vnaquxq; lucerna ; & ideo
non eft mi rum quod producá nt intéfius lumé.
Exquoíequitur,cpin cafu cónumerato, fem-
per agens cft maioris vittutis,quàm paflum.Se
quit ur fecundó, quod in cafu pofito femper ve
rificatur illudji proportionc minoris insquali
tatis non fit actio.ej Quod fi dicat Theologus;
ergo fi militer multi acbisremifsi coadunan au
gebunt habitum in ten fum; Negatur confequé
tia:nam actus diuerfi non fe habent ficutvnum
ágés,fed feorfum quilibetponitur.Doftifsimus
Vicbriadicebatparadoxum,quód mille lucer- viftorí*
nx non produecbant intenfius lumen quávna,
fed extendebát lumé per maius fpatiú:ceterum
hoc de paradoxo alio in loco diflerendum eft.
•jVltimó arguitur; Nam quolibet a<fm charita vlrimi
tisjcrefcit charitas:crgofalfum dicitD-Th.Pro
batur antecedens: nam quolibet a£tu charita
tis meritoriofit homo gratiorDeOj&acccptior;
& debetu r ei maiorgloria:ergo crefeit charitas.
Probatur confequétia: na gloria correfpondet
chaña
 ..'::QuzffionJLliL
.cv.tn'A charitati;& gratia & charitas femper funt a»qui
Confir. jes. cctnfirmatunnam qui multiplicar Пв-
irtu lA.s .0 pC a¿tu$ charitatis rcmiííos,mclior cft,& magis
amicus Dei,quura antea : ergo crefcit Charitas,
íentemia. & amicitia. «|f Propter hoc argumentum qui
dam Theologidicunt,quod homo non mcre-
tur vitam xternam perquemlibcr actum chart
\.-.» '-•■n tatis,lcdfolumperillujqui eft intenfior, & per-
«I. с 1,11 fec~rioripfohabitu.Sed haec fententia faifa eft,
-i ri-.-з & quantum ego exiftimo,contra fidem.
tt1Vj \ '—I1 '. '" —~" -О г -»-
Allorfí Геп <(fAlij veróalferunt, quod homo per quemli-
■^fei ut bet actum charitatis meretur vitam astcrnam:
ted gratia noncrefcit,nih pcradum qui lit per
fectioratqueintenlior. Sed haec fententia fel
fa eft: nam quolibet actu charitatis homo fíe.
gratior, &acceptior Deo : ergo crefcit gratia::
gratia enim nihil aliud eft, quam ácceptatio ad
J;,2 amicitiam , & ad gloriam. . Deinde , quolibet
actu charitatis homo fit digo ior coram Dco:er
.«/и' ï .?^CTefcitgratia:gr3tiaenim:nihilahudeft,quá
.í-...«* dignitasad vitam «ternam. :,-т-.--.
Aliorú feD Щ AHj vero dicunt, quód quilibet a¿tus chari-
tcntia. tat is auge t charitatem ; nam chariras augetur
meritortói, vtfuprà dictum eft ; fed quolibet
actu charitatis augetur m en tum: ergo & cha
ritas. Ñeque eft idem de habitibus acquifitis,
qui augentur eftectiuè,non meritoriè.In iftam
fcntcntiam,poft longa m difputationem , -vide-
.!.tb .j.TWrdefcenderedodnsimusVidoriain relecrio;
ne de augmento charitatis,
Ver» Ый- ^fVera folutio huius argumenti, qui in hoc
1'!' ; 'tempore in fcholis circunfertur,ba:c eft.In pri-
mis dicendum eft.quod gratia,&charitas,reip-
fadiftinguunturmam Charitas eft habitus ope-.
ratiuus,qua nos diligimus Deum : gratia vero
eft qualitas,qua Deo grati fumus. Secundo di
cendum elt, non effcneceiTc quod in via,gra-
tia¿& charitas fint xquales;nam in ChriftoDo
mino gratia fuit infinita in genere grati£:fecun
dum Theologorum doctrinam ; charitas vero
finita fuit. Tertio dicendum eft,quôd quolibet
a¿tu charitatis crefcit gratià:hoc probant effica
citer argumenta fuperiùs adducta. Quarto di
cendum cftquod non quilibet aâus charitatis
auget charitatemmam charitas eft habitus ope
ratiuus,ficut habitus iuftitiae; & crefcit per no-
?. ftrosaftus:ergonoñcrefcit,nifiper actum in-
tenfiorem,& perfeftiorem. Vltimô dicendum
' .; eft, quód ficut gratia id genere gratia; crefcit
ir.-' i-'. Pcr quemhbet actum charitatis,ita charitas ere
-, (. fcit in genere amicitix ; non tarnen in genere
. - qualitatis.Sed de hoc latiùs z.l.queftionc 14.
articulo б. V. - .
Articul. I¿. T 499
QS AE S T I О LUI
De corruptions, & díminutio-
¡ ne habituum,iñ erës ärtb"
:"0
ART 1С. PRIM VS,
f[Ftrùm habitus corrumfijyoßii,
(m a *ïi TV^s; "1 -,r|
S V MM A
Rima Concluíío'.lHihí-ÍPím. «ó¿b
bitus , quorum fubie#ûr
eft corruptibile , 8c* quo
rum caufa habet contra-
riumjpoíTuntcorrúpí per1 fe, бЖг
accidens.Duobüs enim modis djer JíS^aíd
tur aliquaformá corrumpijper ïe,& ™ corroía
corrumpítur ad corruptionem fub»
iedi. Hafcitus ergóqui funtin cor-
ruptibili liibieâro^ «quorum caufa
habcfcoñtrarium,poteruntcorrum
piad corruptionem fubie&i,&ácó
frario^ (cónfequenter per fe,8cper
accideñs/
ЩSecunda Conclufio.Habitus^quí bales*
funt in fubieäo incorruptibili,non
pofíunt corrumpiper accidens:cú ,
enim non pofsitcorrumpifubicc^új ^ *
nonpotcruntcorrûpiadcorruptio V
nem fubieâi. ^"Tertia conclufio, Те«.<««*»
Aliqui habitus,qui non pofíunt cor
rumpiperaccidcns,rationc fubie-
âiprimarij, pofíunt corrumpi per
accidens,rationefubie&i in quo fe-
cundario refident.Probatur.ná ha- ■'
. bitus fciétix eft in intclledu , tan-
quam in fubieäo prim ario ; in viri
bus autemfenfitiuiSjtanquáin fecú?
Ii г dario;
 -,
500 f F.BIMedínaí.
dàrib^JquiCànâ habitus pion p'otcft
соедитр,,а$ ej^rupti&rKm.fubie-i
,âi p fflêffrqPtil^-
lejcorrumpitur цтепаасоггирио
dumcóc. nem fubiedTÎ fetfrririirfy fQuarta
Concluftyabjti^SjCjiú habent con
tra riùiti^yel cxbawfúalvel ék par
te fua» catiia?,'riöflunrf)*crfe сотгит'
pi;quivci¡pnpn habent^ppn pof-
jjb p^i^ptpc^cprruropi : v.pde ipecies
"igibtfes > &: habitus rtataralës,
vt iync|ere(is? jj¿ iritcilfip^us plinto-
riñe i p i or и m í>er ícr с orru m-
Р.Ш0Р- Porjup t:cMá ne¿jue íp (e^nc-
r.b *тлЭ '<J i¿ínjua cabía nabcpt cótrariurru
r..4,.UJ w.^aptfus autem ícientia* , opinionis^
•'i&if.tis^per fecorrupip^lTunfi quo.-
Quin.
mam habent tale cpntrariu.fTQuin
t^iCopcluiio.Hgbitusguiiunçinyo,
1цШЦ& in appetÎtujfçnÎfnuo, per
fe, corj-unîpî valePí;nánj liles habi
tus, efíicíuptur > Ы ^e.rWrintpr ex
гщ дцоД ratio nata eft^appeytiuaj
partem mouere,vndépcriucîicium.
lajjjopîs >ín! £on trariи m : m oue ñtis^
autVx igp0rantia,aiit ex eleéíione^
corrumpipoflunt. -s - L
НОП, I J.:- : .'. ' ill
.HPUCATIO ARTICVLI.
PrUubiû. Ц N hoc articuló Гит' dubia quid»
An habitus valde ob'fcura: tum de habitibus
cortumpa- ЩЙ' Я11' eornirapunturjtum de bis qui
Slrioi! ВШР? fcmpittírobfuDt.Primum dubiumJr
áh habitus peí fe corrümpatür^ -aftibos con-
t'rarijs; ш pbtiíis ex habitibus contrarijsi' verbL
gnatia.habet quis habitum intcmperantic>& in.
cipit operan temperate; Vtrum ifti actus' de-'
ftrúant habitum oppofitum, ver pótiírs gene
rent habitum qui.deftruajt altcrum habitum?
Cabr. Gabr.in j.d.2j.qtifft.».dubio fexto , tenet hoç
fccuhdiirh,& probat.Nam aftus non contraria'
tur habitui: poteft cnim eíTe firriul cum habitu,
quod, manifeftè oftendit. .Nam aftus virtutis
eftfimulcum vitij habitu in homine, qui de
tíóüóadvirmtern conuertitunergo aáus non-
ExpfaíJh Prim.S£ckn.
dcftruit habitum. Hanc fentcnmro refert Al- Alímyn.
m.i\ nus in «adem ;diftindione,quxftione ««nnoU
regrobat earn vehemeñrer¿Confentit Grego- Gre.Arim«
rjus Arimúinprimo,diftrn¿tione decimaieptiA .
ma,qua:irione terna, (cd vterque innititur inhr
misargumcnti4,& ration! bus. .pro explicado.
ncveritatisCcprima^ropohrioi -лж ¡riiiv i
ЩHabitus contrarij poiíunt efle fimul in eo-- PHm.cócf
dem, in «radibus remiTsis. Probattir .cxemplo Habitus cô
rcrum naturaliurmnam dux quaii tares contra- trar') P°f-
rix pollunt clTe iimuLingMdibus remifsis;vt [Hfff^ftl
in Qcn.ia tepidaefl: caljditas,&fngidita5 ingra-:^ lt
dibus.remifsis:ergotemp.crantiai& intemperá
tiüpoflunt eíTetimul m gradibus remifsis. Ex;
hac conclu lîonc videtur fequi,quod habitus
lc¡Lntix,& opintoms poflunc elfe iiniul m gra
dibus remifsis«!-i • ' ."ví-u : l: >i;' кии.' и
^Secunda propoíkio-Aá«s,ptimó, & per. fe, Secfi¿c5e¡
ftxfiícienterdeftruic habitum oppofieuraj. A^BS,!eij[e
Prpbaturtnam! 4¿his ; temperanti* efficienter ц,ивт op-
producit temperantiaj habcmm,vt aperte con - p0fituŒ. '
KatíergocfHcichtcrdéftruit habitum oppofi-* cst -37л'|(а
tum.Confequentia inde probatur : 'nam caufaJ ■ +.,»$t
quzproducic formam,clhcienter dcflruit con
trarium. Dein de. Habitus operatiir per. aäum, x
(àcut ignis per calorem , & per calcfacíionem:
ergo actus tit qui immédiate dihlpat habitum
contrarium. it.- -ir,q. it:, iji:.)--.!
^Tertiapropofitio. Habitus oppofiti ттид.ТегьсвсГ.
feexpellunt abeodemfubiccto, nonefheien- H.ibuusop
ter,fed formaliter; ficut albedo expellit forma poflrt »*«y
Iker nigrcdinera', & ficut ignis producit qui- niali'«r -fc*
dem eiheienter calorem in aqua , fedcalor im- f
miil'usinaquanon expellit indc frigiditatcm'
efficienter, fed formaliter, quod lie oliendo.
Nam quando forma operatur efficienter , fub-
ieAum in quo refidet forma.opcratur efficien-
ter,vtdefe manifefium cft:ergo fi calor iramif
fus in aqua expellit efficienter frigiditatem, có-
lequens ert quôd ipfa aqua expellat efficienter
ffigidiratem jquod afferere, ab omni veritate
alicnum eft. Igitur habitus tempcrantia: ex
pellit tantùm formaliter habitum in temperjn-
tia?. Ad argumentum Gabriclis refpondetur,
quôd actus contrarius,& habitus , pofiunt efle.
fimul in gradibus rcmiûis, vt fuprà diclum eft.
^Sequitur alia dubitatio; Vtriimaftus remif Sec. dubld
fior, & imperfeciiorpofsitdeftTuerc habitum Vtrfl actui
valde intcnfum,e¿ perfedum« Videtur quod ^Д11"'^
non. Щ Nam omnis adió debet efle à pro- tû"nttfuni
portione maioris aequalitatis, vt antea dictum рГШ). Ug,
eft. ff Idem confirmât ur. Nam i fia Mtionc Cootir.
oftenfum fuit fuprà , quôd actus temiflus non
poteft augerc habitum intenfum.
ЦVltimô.Aétus remiflus temperantia; vtqua- Secueduau
tuor,ad fummum poteft producere habitum
tempe-
 í Quseíliofi.L I1í.;
remperanriae vtquatuonfed cüm habitu temt
pcraruiaevt quatuor,poteft efle limul habitus
intemperamiae in grâdu reroiíro,vt antea dictu
elt : ergo achí s remifliis núquam deftruit habi-
Grc. Arira. tum oppoütum intenfum; Ita docet Gregor,
de Anmi.in i.diftinítione ly.qúasftione.^. •
Contraria fententia eft vera , qua; probatur hí
primis exerriplorerum naturalium. Nam par
tim ignis fi applicetur gelu frigídifsimo,aliquá-
tulum de gelu frigore remittit. Idem experien-
tia patet; nam fi quis habet habitum temperan
tiaeperfeftum, fi diu,& multo tempore,& per
tor am vitam in aâibus intemperancia: feexer-
ceat remifsis, fine dubio perdet habitum ; imd
per folam ceflationem ab opere ,- vt declarabi-
tur articulo tertio huíus quarftionis.
Solar, arg. ^TAd argumenta in contrarium refpondetury
Qiuiicitû
propoTCío quoded qusdam qualitas habens maximam
jDiftione virtutem ad agendum, & m i nim am ad refifteii
A reüitécia dum;& alia qualitas , qua: maximam virtutem
habet ad retiftendum, & minimam adagendú:
caliditas maxime valet ad agédum, & facillimè
exiinguitur : humiditas vero contrarió refiftit
maxime , fed ad agendum minime: non difsimi
liter aâiuitas cuiufcunque adus,m aior eft refi
ften tia cuiufcunquc habitus , ficut aâiuitas cu
iufcunque ignis,vel minimi, maior eft quam re
Aftlo eft 1 fiftentia aqua?. Et illud prouerbium ; Aâio
proportióe fem per debet effe à proportionc maioriszqua
iria'OM
litatis; verum habet in hoc fen fu, quod agens
fqiulirati».
Temper debet habere maiorem virtu tern, quam
fit relîftentia pafsi : non tarnen in hoc fenfu,
quod calidum vtduo, non pofsitagcrein frigi-
Ter. dubiú dum, vt octo.ijEft aliud dubium de habitibiu
De habici. qui non intereunt ; & (ignanter dc habitu pri-
bai tncor-
nipcibtlib' morum principiorum. Ratio dubitandt multi
Arg. prim. plex eft. Щ Nam Diuus Thomas in hoc articu
lo dicit,quod efficitur ab intellecb agenti; fu-
prà vero queftione 51. articulo 1 .dixerat, quod
Solurio. ei at inditus ab autore natura;. Щ Haec obiectio
facilè difloluitur. Nam habitus principiorum,
quantum ad lumen,eft inditus à natura ; quan
tum vero ad fpecies, & expericntias,eft adquifi
Secúdnm. tus ope intelledus agentis. ^Secunda ratio du-
bitandi eft; nam Diuus Thomas dicit, quod im
mediate efíkiturab intelleâu agente: fed con
trarium videtur verum. Nam intcllcdus agens
non abftrahit fpecies , nifi à phantafmatibvJs,:
Solutio» qui bus vtituV tanquam inftrumen tis. ^Sed re«
fpondetur breuiter.quod phantàfma non fe ha
bet vt caufa ad noftram intelle&ionem , fed vf
materia remota , ex qua intelle&us agens afl-
D Tbom. ftrahit fpeciesûta afferitDmusT:hote.-i.partey
Tertiam. <|.84.art.6.fVltima ratio, dubuandi eft ;narp.
habitus primprum principiorum habet contra
riunv.ergo per fe torrumpt potcft. Probatur aa
Arttcul: Itr'i
t«cedens:riàrttin iÂefiéôu hön fbliim eft cort-í
trarie tas ratione diícúrfus, fed ratidtte propofii-
tionum: nam htiic propolitioni; bonurri cftfti
dendtimjCdntfariatur alterà;bônùm non efiVñ
den dum. ^[Rcfpbndetur,iicèt habitus prinçi- SoIbbo.
piorum hac de caufa habeat cömMnum,nihilo «»i->f
minus incorruptibilis eft; nam inteilcíctús пб-
•■I >rÁv.t.¡
fterfuapte natura eft determinaos ád^ífenfum
14 *.»>•
primorurri principiorum;itaq;ficutignisn6 po *'JÓP
teft recipere frigiditatem,quia haturalitcr ad cá ■»<lHi-.. ■
lorem determinatus eft; ita inrelfecbis noftér
non poteft aíTcntiri enunciationibus , qua; con
trariantur principijs primis. ':
AR TIC. SECVNDVS. tUlt
k[Vtriim babitus poßint dimmui. r/l,\ "
S VMM A Tiky.$,Út; .
i OnclufioD. Thom. eíb Cendefo.
Habitus dupliciter dimi-
nuun tur , ficut & augen-
tur. Diminuí enirn pof-
funt per fe àepptrario, fi iUudt bam
bean tjperaccidés verá,ratíonc fub
ieäi:Gcut eñím exea caufa au'gen^
tur,ex qua ge пега nt ur ;i ta ex ea mi-
nuuntufVcx1 quá corrumpunturt
quoniamdiminutio habitus eft quç
Jam via ad corrumptionem ipfiusi
IXPLICATIO k-k T i'rj'VÎ'liî'i
■ 'loc art'cu'° c^ dubium ; An Vtrùm ont
I fir^î omnes habitus poftint diminiii} ««»habitm
Pro parte affirmatiuafic arguii ^P0^
tuf.Nâ conrráriá habent fieri ck д,-;
ca idem: fed ' omnes habitus au- .•
geri poflurit: ergo diminuí. Confcquentiapró a*
batur: nam augmentatio, & diminutio , coftWá r x:
ria funt.*jDeinde,omnis habitus ^ qü» naturalis ^¿umdum
hon eft,corrumpi poteft:ergo diminui. Confe V"
quentia probatuhnam diminutio eft via ad cor
ruptionem. tjVltimö argiimèntum videtur cf- ^¡¿^ >
fe palmarium.Omnis habitus habet latitudiné;
& poteft eflè màior , vel minor : ergo diminui
poteft.^fln contrarium eft árgümétum fortífií Inoppofitd
mum :Nam Charitas diminui non poteft. quod
fic oftendo.Nam duobus modis pofTumus îma
gin3ri quod habitus charitatis diminui poteft;
áüt per peccatum veniale;aut per peccatu mors.
tale.Per peccatum mortale non diminuitur,féd
aufcrrurpotiùs;per pecatum veníale non po. -
Ii 3 teft . - .
 $qi F.B.iyiedin*
teft diminuí; nam Ii poifet diminuí per percata
V«nialia,conlequenseíl quód roultiplicatis pec
catis venialibusgratia , & charitas tollcrcntur:
nam omne iinitum, per ablationem finiriran-
rc i-.v'o- dem coníumitur. Dehac dificúltate tradatur
Viâoria. dtligcntiùs 3..z.c]usílionc 14. articulo 10. & do
Explicado, difsirrius Victoria inreledionede augmento
Habitus in charitatisin fine. Pro explicationc huius reí
natura ínfi fiiendum eft,non omnes habitus diminuí pof-
fontminui" "*^n P^'bbabitus naturales à natura infiti di
■ minui non pofíuntmam. habitus naturales Гипс
quidam proprietates,& inclinationes ipfíusna
turas qua: ipíi natura; naturaliter conueniunt;
& ideo fícuti natura diminuí non poteft,fic ne
que iplí habitus naturaliter infiti. Item certum
Habitus eft,qüód habitus charitatis diminuí nó poteft.
charitatis Pro cuius declarar ionc aduertendum cft,quôd
non poteft charitas'in fe habet latirudinem,fecundum quâ
diminuí. augeri,&, di.minuippteft.Deus enim poteft cha
rit at cm diminucrc,qui earn aux ir; fed quoniam
... i. wf. Л Лпс pcenitentia lu 11 1 dona Oei , & ex noftra
parte charitas non habet caufam diminuen-
tcm,diminui non potcft.Quôd vero ex noftra
parte non habcat caufam diminuérem , fie pro
bomam peccatum mortale nondiminuit chari
tatem,fcd prorfus tollitjpec'catum verovenialc
non diminuit châritatem,vt fuprà efHcaci argu
niento probarum eil. { . j :r » -
Ad prîmû. ^[Ad argumentum ptimumrefpondetur,quôd
contraria h abent fieri circa idem, quando fubie
du m a qualiter fe habet ad v rrumque: quapro
pter il altcru.n ineft naturaliter, alterum inefle
non potetheharitas verö non squaliter fc ha
bet ad augmen tum,& diminutionem;nam ha
bet caufam augentcm,& non diminuentcm,&:
ideo ratio non eft zqualis. / - . j
AJfecundû fllA-diècundum argumentum, iam refponfum
. eft,qucmadmodum habitus charitatis latitudi-
' " nem habcat, ratione cuius augeri, aut diminuí
л a Poter<l*Deo.Adtertium relpondetur , quôd
VttühSt nihil valet, fEft aliud dubium; Vtrùm habt-
tut perfe- fUSquieftperfediorjcV intenfior ex participa-,
ftiorexfub tione fubiedi,iit perfedior,& inteniior in feip
ieftipa-ti.i fo?Prp parte atfirmatiuaficargumentor. , ,
pationi , fit цЦлт habitus,qui eft pcrfedior» raagis aduat
ftior*6 fubiedü:ergo habitus in fut natura perfedior
Prinif arg,. eft.Probaturconfequentiamam perfedioreffe,
Secadura. dus,ex perfediori caufa proccdit.^j Secundo.
Habitus, ex fentétia omnium philofophorum,
r )--,.' & Theologorum, augentur,& diminuuntuner
go in fe iplis augetur, alioqui iolum fubiedum
Vieira. variatur. % Vltimo. Abfurdum eft aíTerere,
quöd charitas. non fit minor in vno, quàm in
alio-,& quód lumen gloriç non fit perfedius in
vno hominc beato,quàm in alio. -. 'j
Inoppofitû r in contrarium eft,quôd effentix rerum ha.
- 1
Exppf.in Prim.Secun.
bent fe ficut numcri,quibus fi aliquid addatur,'
vel fubtrahatur, difToluitur fpecies: ergo fi ha
bitus intéfus & perfcdus,in feipfovariatur,qui
do augetur,diffoluitur fpecies;&fic habitusin té
fus,&rcmilTusnóerúteiufdéfpeeiei.*jRefpon Solutio.
detur, quôd qualitates omnes,quç intéduntur»
&rcmittuntur,in feiplis funt maeis & minus
perfects; ira ait Diuus Thomas , nie ad 2.& 2» D.Thom.'
z.qu xftione 24. articulo 4. ad 5. dicit ignorare
propriam vocem , qui hoc negant ; nam acci-
dens efTe, eft inefTe; igitur qualitas , qua; perfe
dius inh«ret,in feipfa perfedior eft.Et confir*
marunnam charitas fuapte natura ordinaturad
actus m crirorio s producen dos : ergo charitas,
qua: perfediores adus producit,in feipfa perfe
ftior eft. Idem docet San du s Thomas b pane, o.Tbo
quxftione 4г. articulo 1. ad primum , & fufiùs
in quxftionibus difputatis,qua>ftione vnica de
virtutibus articulo 11. & Caietanus 2. 2. qua- caiej:.
ftione fupra citata tenet eandem fententiam,&
Conradus in hoc articulo. Coora.
% Ad argumentum in contrarium refponde- Ad argum«
tur,quôd varietas,& latitudo in rerum effentijs in.afpofiti
aUquando prouenitcxipfarum rerum effentia
intima; & Ьжс fem per diiTbluit fpeciem. verbi
gratia. conrinuo atque intelligimus duos ange
los dillindos,intclligimu5 cos fpeeie diüingui:
nam eorum differentia fumitur ex effentia ip-
fa. Alia varietas eft quae non prouenit ex ipfa ef
fen tia,fcd ab extrinfcco,vel ex fubiedo,vel ex
conditionibus indiui duanribus, vcl ex obiedo;
& ha»c non difToluit fpeciem.Secundô reibori
detur.verifsimè dixiile Arift. fpecies funt ficut
numcri;fed non dixit,indiuidua funt ficut Hu
meri. Tertio refpondetur, quôd qualitas inten
Gor,in fuá naturaperfedior eft,nó per additio
nem alieuius rci,fed per maiorem radteatione
in fubicdojVt fuprà didum eft.
ARTIC TERTIVS.
mm habitus corrumpantur , W i
diminuantHr perJolarn cejfationem
ab opere. . "
S V M M A TEXTVS.
Onclufio cfthuiufrnodi. Concluía»
Habitus corrumpuntur,
&minuutur percclTatio-
nê ab opere,í>et accidês;
quatenusíciücet ccíTante excrcitio
Óperumremouctur adus qui prohi
bcbatcaufafminuentcsj6¿ corrum
pentes
 Quaftion.LIIL
pentes habitumjhabitus enim cor-
'.i-w.äjI rumpuntur per fe ex contrario áge
te J cuius: quidem effe&us tollitur
per aäum ab habitu prouenien-
temrergofi ceffatur atalia&u,cori
trarjum aget in habitum,8c corrum
pet, aut minuet ilium, quod patet
euidenter in habitibus moralibus,
& intelleäuahbus. Cum cnimali-
qúis non vtitur habitu virtutis ad
moderandaspafsiones,proueniunt
rnultae pafsiones,& opcrationcs ex
mchnatione appetitus fenfitiui,vel
aliorum quae exterius mouentj ex
quibus mmuitur habitus virtutis,
aut vero corrumpitur. Similiter
. * cùni homo ab vfu intelle&ualisha
I bitusabftmet, infurgunt imagina-
: 1 MJJm tiones extrañe» , & quandoquc ad
contrarium dticcntes , quibus ho-
mo ineptus redditur ad tcâè iudi-
candum^&r quadoque totaliterad
Arift. contrarium difponitur,vt Ariftot.
lib. de longitudine & breuitate vi-
tsfe capit. 2k dicit , corruprionem
fcientia*,hbn folum eiTe deceptio-
nem,fe<fobliuioncm. Zc 8. cthico-
rum capitulo quinto tjficít^itt ар*
pellationem multas amicitias dif-
foluérc. < •1 íi'ij. л it,,;
В X> iVÏ à'ktXO A R Т I С V L t.
Gab. Abriet in j.d.î}. queft. i.dubio fex
Prim. *rg. to., tenet , quod habitus deilruitur
eSiiadifta.
, per folá ceflationé ab opere, ctiam
. ,_^|í;n9nji^rgantc^raw.,^£t pro
л quoru^mhabi£us. depçndçtâb;exçrcitio
ium,non fblum quanwrr^a4,fieri,fedctiarn
<juan tu m ad conferuari, lient lumen dependet
¿Vprxfentia íolis; ergo per folam cefiationem
Secendom. £b opere deftruitur habiuis.q] Secundo , A rift.
*tihiMa£:' '° ''^ro de longitudine,& breutt*tc:vitç,cap.i.
diuc. quód Icieiriam non foliim deftruit decc
p tío, i.'d с cum оЫшю.& S.ethicor.dicit, quoi
Articul. I Ib Sol
inultas amicirias filétiu ciiíolui t.^Rcfpodcrur,
contrariai fententia line dubio vera eil : nam й
dcpendentia,quam conftituit Gabriel,vera eft,
fequitur quôd fi homo pervnum diem nó cxer
cet habitü,quod habitus illc in vno die définie
retur.Rurfus fequitur,quod quandohomo dor ;.
mit,difponitureius habitus ad conuptionem,
quodabfurdum eft.
Щ[Ad primum refpo ndetur , iam efleoftenfum Ad Primfl-
quemadmodú ifti habitus nó habet iftam depé
dentiam ab operis excrcitio.^fAd fecundum re Adtecun"e
fponde tur,quo d fcicn tia per fc corrumpitur ab
errore contrario, & fyllogifmodeceptoriojper
accidens vero ab obliuione.Sed eft notandum,
quod aliquis duplicitcr poteft obliuifci demon
ftrationis: vno modo,in particulari,quando no
recordatur medij per quod concluí! on em infe
rebat;lcd bene meminit fe HabuiiTe demonftra
tioncm;fcd ifte non amittit fcicntiam : nam fa- ■'^
cit hanc demonftrationem ; ego habeo cuiden
tiam me demonftraflc hanc concliifionemjer¿ '.r-.:f>
gohscconclufio vera eft.Alio modo contin-
git quod obliuifcitur in particulari , & in conti
muni; & tunc dicit Ariftot.quód perdit feien-
tiam;quod eft intclL'gcndum.quantú ad vfum;
cuius euidens argumentum eft : namfi poitea
recorda tur,non dicitur de nouo fcicntiam com ,
paraffe. %Ad tertium argumentum Tefpondç»
tur,quod amicitia duplex e(t;honefta, & volu-
ptuofa.Honefla non cîiiToluit ur per abfch tiam,
nequeperfilentium;deleâabilisver6perabfcn
tiam,& lilentium diiToluitur: nam perdit bonu
deleftabile, quod in ca amicitia pûtif>imùm rc
quiritur.Sccundorefpondctur,quod vera ami
citia diiToluitur per lilentium , quando amicus , tü^|
iHeeotempprisarticuío,qúoproamic9fa:ri.t^ V
nfcbatHr,verbum nöprb^rt:rSrric diíFolujtíp$
fuo contrario.ÇSed dubium eft, quem fenfuñi rjuj,jBnb-
habeat ilia fententia Celebris , qua habet Arift.
oïéfhic.'c^.quôd bruderitià rip perditurper ob
liuioncm?rcfponderur,hoc axioma habere va
rias cxpofitiones,fed breuifsima explicatió hec Solutie.
eft ; quodprudentia? non poteft eile ob'iuio,
quolnfa^ vfus erasièft niàmV ïommunfsper ta.
tam vitam,quàm v fus aà is,& aquae,& folis : 6t
ЫесЦп çbliuionem non poteft cadèrepn „ *
►о<;юэ off/r.uíi ni г "г>пчг{ îniil
Q:V AE S; ^№ Ш1Ц
t>t cliftinclriori^ HäbituilÄi'' J¡
• . Quatuor articulQsd;-
-TibmL'insq oiiíloqlib i:üD3xofci;J
1 "Ii 4 PR^*
 5o4 F. В. Medina*
PRJEFATIO.
N hac queftióe aggreditur S.Tho.
diftin dioncm habituú explicare,
vt quot li nt habitus Theologus fa
cile intelügat , & in numcrato ha«
cuius rei expolirione Theologi noui-
Habitud di
uiíío. tij varias inducunt diuifíoncs. Prima diuifío fíe
Prima. habet.Habitus,alius naturalis,ab autofe naturas
indutus; vt habitus primorum principiorumr
alius eft infüfus,& infpiratus; vt habitus fidei,&
charitatis : alius eft acquifitus; vt habitus feien-
Secunda. tiarum,& virtutum. % Rurfusficdiftribuuntur
habitus, quod alij fint adiui,alij fadiui. Actiui
nominantur,qui ordinátur ad adiones, prater
quas nihil manetj vt habitus fcientiarum,& vir
tutum moralium:Fadiui nominantur, qui ordi
nantur ad fadi ones, prater quas aliquid rema-'
net; ûcut artes mcch.inic.c,cx quarum operatio
Tertia. nibus permanent opificia.Tertia diuifío fíe ha-
bet.Habitus,alius bonus, qui virtus appellatur:
Quart*. alius malus, qui vitium nominatur. Quarta di
uifío. Habitus,alius difponir ad naturam,vt be
ne vclmalè fehabeat; vtfanitas incorporait*
bus,& gratia in fpiritualibus: alius eft qui difpo
nit ad opcrandum,vt habitus fcientiarú,& vir-
tutum.Hx с dicuntur à nouitijs Theologis fine
ordine ; fed Diuus Thomas omnia hsc profe-
quitur fumma cum difpoiitione. . "j
^ ■ÄiR.TIC. PR IM VS.
fVtrti multi babitus poßint elfe inlfna
potentid.
s/v мм л textvs:
Prior cocí Rior Conelufio. Habi
tus , qui funt difpofitio-
nes ad naturam,poffunt
plures ïn eodem fubie-
éko eile. Probatur : quoniam vnius
fûbièâi* pattes diuerfimodè aeeipi
ppflunt» feeundumquarum cîiuer-J
lam difpofitionem , diuerfi habi
tus efficiurttür énímpartes¿ quai
funt humores in humano corpo
re, accipiuntur prou t difpo nun tur
feçundum naturam humanan} , er\
habitus fanitatis : fi yero accipian-
tur partes firriiles ; Vt oiTa, nerui,
carnes ; earum difpofitio eft forti-
tudo«ficuti difpofitio partium dif-
BxpoCin Prim.Sécun.
fi milium, vt man us, brachij, capi
tis, eft pulchritudo. ^[Pofterior сб • Poft-concL
clufio. Habitus qui funt difpofi
tio n es ad opera, qui pro prie ad po-
tentiaspertinent,poffuntefle pia
res m eadem potentia. Probatur.
quoniam poteft vna potentia mo-
ueri ab obie&is diuerfis fpecie '.er
go poteft talis potentia refpedu eo-
rum obie&orum habere a&us di-
uerfos fpecie: ergo etiam poterunt
eife habitus diftincïi fpecie : habi
tus enim funt formae inhärentes
potentiie,quibusinclinatur potëtia
ad determinationem a&us fecun-
dumfpeciem.
EXPLICATIO ARTICVLI.
^ N hoc arti. çft difficile dubiura Dn^f cb'
quod Ыс proponit D. Th. in fo- £m ¡a m¡
lutione ad primum. Na habitue
diftinguútur ex obiedis, ex fen-
tentia omniú philofophorú. Po
[ tentin Cmiliter diftinguútur per obieda,vt pía
ne cóftat:crgo vbicunq; eft diuerfítas habituú,
erit diuerfítas obiedorum. Ex quo ftatim vide
tur fequi,quod vbicunq; fuerit diuerfítas habí*
tuú,erit diuerfítas potentiarú; liquide eft diue*
fitas obiedorum. Hoc argumenta vt foluat S»
uci fitas obiedorú lecundu ger.us, cóilituir di-
uerfitaté potentiarú: diuerfítas vero obiedom
fecundó ípedcm;tóftituit dnterfos habiras.Ex
hoc ftatim fequit tertiú principiú , quo ddiucr-
farú potentiarú adus, & habitus, differunt fpe-
cie,ná pro<edút à potéijjs quae in obiedis diffe *
rút generc:ceterú li funt multi adus, & habitus ■
qui differüt fpecie,nó eft cófeque'ns quod cóIH \\]^
tuanturináiuerfispotétijs:n6enimeftcoiifi}* Lü>**
tjués:difFerüt ípecie; ergo differút genere. Нес
folutio D. Th.imnagná nos indütebat difpútá
irare'jná cuíqV notifsima éft ex Phyfica?, & Diale
ftica; dJfo'utattpnibús ; quapropter argumentó
propoírto alia ápertioradhibenda eft folutRfl
^fDiccndûcftigitur,quôdpotétia? diftinguún SoI*t..atj»
jur ex generali ratione immutádí,& tédendi irk
obiedu; ficút criim alius eft modus tédendi id
obie-
 .r.Qu^ftion.LIIIIH
Sí bbieftú vtin fe eft; & alius modus tenderidi in
,!..j::-îj a obieftú,prout eftin cognofcentejíicdiftinguú
tur inter fe potétia cognofeitiua ¿ & appetitiua:
ná appetitus fertur in obieáú vt eft in fçjpoten
tia vero cognpfcitiua fertur in obiedú,vt eft in
,i:u¡. ЬА cognofeéte; habitus vero qui cóftituütur in' vna
potétia, nóconftituútur ex generali ratione ira
mutádi,fed ex diuerfa ratióe obieér.orú,quje eo
¿é modo potcntiá imm utant :fciétix enim quas
collocáturin intelledu, vniuerfaetcndútin ve-
rüprout cftinintclle¿hj:itaq;nó diiUnguütur
hac ratione tédendi in obie&ú, feddiftinguun-
tur ex diuerfa ratióe veri,aut fcibili*. Ex quo fa
; - * s :■ '. eile intelligitur, quomodo in eadé potétia pof-
Seco.foîur. funt cfle multi habitus. ^Secundo dicendú eft,
êéUi aig. quôd nó fecundú eandé ratione obieftú cópa-
ratur ad habitú,& ad potétia : ná potétia eft qua
limpliciter poCum* amare, vel intelligcre; habi
.-.aíí tus eft,quo benè vel malc,facilè vel própté ope
ramur:&ideo vbi .fiierit diftinda ratio boni,
vel difficilis,erit diftinfta ratio obicâi, quantú
ad habitó, fed nó quantum ad potentiá.Ex quo
—ni <Juo fequútur; altcrü cft,quôd in eadé potentia
poílunt efle plurcs habitusvakerum eft,quód li
cet potential, & habitus diftinguantur ex obie«
•ií. •T.-: ôis,diuerfa tarnen ratione, \t antea dictum eft.
ARTIC. SECVNDVS.
ffFtrùm habitus distinguantнг fecun-
dum obkHü¿'^
S V M M A TE X' f V S* m;. .
Cenclufio. OncI.eft.Habitus tripHciter
i.-Л г-э' diftinguúturjfecundú prin
cipia a&iua;kcundú natura
& fecundó obiè&a fpecie difFerétia,
Habit' naq; habet duo j & eft forma
qutfda*,Yííeft hàjSt'.VehabitùsÂint
forma»,diftin guút ur ad modú ali arú
formarú cxdiítinclioneagctiumrcú
enim agens agat fibi fimjje, cjiuerfi
jbao? abetes , diuer fitates íorm%r^m eífi-
c¿ut. Vt autehafetus fec'u" J ' " " ~
né habitus c6ftderätur,di
adjaliquid, çôlçquéter
tur.ad diftiri$ióné eorilad qua; or-
Щр&ии Àd.duoi aút oridiriat l^ibit^
na eftdifpofttio ad naturam^&ado-
Bççatipn.|na^| cófeejuenté :,ergo
hafrùùs ín ratione habitüs habet di*
ArtkuUL&III. 505
ftin&ioné ex natura,&:ex operatio-
nejquaefpecificaturabobiedo.
E X P L I. С A T I O A R T I С V t Г. •'
N hoc art. dicit S. Th. qualitates & Vtru ЬаЫ-
tus diftin
habitus diíHnguuntur ex principé
guantur ex
adíuis,ex quibas procedat, Hoc vide principio
tur falfumt ná calor eiufdé fpecieíbrd aítiuo.
ducitur ab ignc,& fole:foí veró, & ignis genere
cUfferüt.Refpódetur,fentétiaD.Th.debetexbli
cari de caulis proximís, & vniuocis : caufa náq;
atquiuocamultifarios poteft producere effec^;
Vel expíicádus eft D. Tho. de caufis proximis»
ad quas eftectus dicút intrinfecú ordmé ; ficuti
feiétia; , quoniá dicút intrinfecú ordiné ad me.
diú dcmonftratiuú,ab eo fufcipiút fpecie. Vlti-
шо dicendú eft,çjj licèt fentétia D. Th.incsete^
ris qualitatibus nó diceret verum , in habitibus
certifsima eftmam habhus diftinguütur ex a&j
bus,ex fentétia oím philofophorú, & aft'us cau
fant habit9:crgo diftinguút exadiuisprincipijs. .:■ • Vf
ARTIC. TER T IV S*
Vtrum habitus diftttguantur Jecun¿
dum bonmn o* malum. '■. ,.'j'SJ
s V m m a T e X T V $■»•'
Ri.concl.Habitus diftingui;
tur fpecie:q«ia vn9 bon9 eft, . . . и
••'I
alius malus. Probatur á D. г • .
Th.inargu.fed contra,ex eoq> habi
tus bonus, habituimalo contrarius
eft: cótraria aut,fpecie funtdiuerft*
Incorporeaütitaidipfumcófir.Ha-.
bitus eríí diftinguútur fpecie in 6t-
dine ad natura : habitus aut é bonus
ákkúT) qui difponit ad múú cohúe^
niéritó n aturç ageíis;c|u i a eft fec;ü4í ....a. ■ i
ratione: habitus vero malus eft qui
difpoñit ad aâu minime cdrtuenií-;
tg naturae : fe<uiriduçrjgo differef^tja!
boni&r mali,habitusfpcciediftin- .11-! >л .*7A
SeeÚd.cóe.
ipeciejci
batur: quoniá etfi ambo retiné difpcy
nat,tan)c acquifitusdifponit iiajiirí
in ordine ad adú cóueniété naturas!
inferlöfi'habif:9 aöt infufus difpcmrc
adaáú cóuénícnté naturae fusión.
Ii 5 H X I' L I-

L1C AT I © r .A'R T ( С V%í^:'[
contra N hoc articulo prima conclude* exa«
pnпш. cocí fhinanda eft diligcnter: nam Videtui
Pi ¡.argum.
falfr.In primis idem habitus humero
poteft elle fucccfsiuè bonus & ma
ws: cfgo habitus non diftinguuntur fecundara
. fcöhiim & malum.Corifcqücnriá manifefta eft¿
& probatur antecedens. NJm temperaría inclí-
rjtxcéprü :
fui, qui antea ihcíinabht ad borram, inclinât ad
fnaíújfcilicct ad comedédú carnes feria guinta.
Secundo. % Seicudo,!! quishabeatconfuctudinécûcôcu
DÏi)a,pcr habitum irítempcrantiae¿ fi poftmodú
ducat ilia in vxprë,ille habitus qui priùs ad ma
id inclinabatjCertè ad bonú inclinnt.Idcm argu
mèrltum fieff poteft de irifideli, qui obferuabat
feiuttid ptopter iddlu : iri quo', fi conuertnur ad
fid¿V habitas ilie qui erat malus propter erroré,
Vlcinu Continûôefficitur bonus. ^fVltlmôjVnusidëq;
aâus'îufccefsiue poieft effe bonus & malus*, vt
demoftratum eft fuprà.q.i8.&.q.io.art.vJtim.
ergoVrius ïderhq; habitus poteft efle fucccfsi
uè bonus& malüs.Cófcquentia indc probatur:
Argumcca nâfimiles acti!S,fimiles générant habitus. fEx
л i piobatf. alia parte vide tur li.xcdiuiíio mala cíTc:n ara po
ЛГфкь8*Я féfl$}¿rl habitus indifferens ad bonú, & ad wmi
niíío habí- hjjiejgo non bqnediujditur habitus in bonf *
*V»ííí пл n>Vú( Antecedens pro,batur;tú,qaonb
fit bona. actus indirrercrttes;tum verq, quonia opit)io(yi.
Arg. ptim. d¿mrha{^tUiinditfc4-i)Hs;aliqÜandodrtirn dícit
wrfHTfiiaîwj.uandô f?lb>aitldcm demon ftrocui;
Secundo, г1лпГ1Л| 1. 1 г*гт» i гт> f'tr-\ í- \ "i лик-ил «/-\r» »Л- irirfii o
yhabereopi
Confîr. m^lumjeO^t.Lt сог»Бгт^шг;п6 aífenriri íatio*
ni probabjilí,iTiálum'non çttLcrgo op'fr)ari,m"alu
ÄerfcftvrVd hoc dábitím ¿x^lic^ndurrí-D.tJáíeV
di*tlí^íEhp.nori»sga.TXíquódidjC habituftfvicVj
Caietanl Ç-çGwè ppfsit eíTe bq0u>&, malus,f<^,tantü do-
lententia. ОД^ц^а fimul non pof'.it die malils ВгЩпШ
nám bonum,& main m contrariantuncontrária
scot. yeï^fiiçu^ePc rjqpp^nt^^do^^j.^
in. i. J. 17. (j.i. fed de hac lententia in qui Aionc
f^qite'riti mdicabrniu^rtrafid^d argúhrentl prâi
Arg. Г-- bit. pothafjiista-iendum eft.«[Ád primum refpon
4ö4»BSWt djpiu^qui>d habitiis bonus, vt habi«V^empeji
fiaf,"rtofitantum inclinât ad obiedum'mïtè'riaP
kpftliadibftincndurn, velcom'cdcnduroficüt?
Ç^jfferJo prsEcipjt fecunckiiiionm cscircun ftfi
tias^qiiando oportet,^ PJput oDortef.Jtaq^tc-
fferarmá -qua» modo indinat áüalíftíhenciá re
lia íe:a л, *i гг. utetu r. r-rrvccpnim in íeriam quin-
с ¿I
Expöf.in Prim .Secun.
Щ Adíécundumargumentúrefpódctur, quôd Ad fecfidS
ille habitus prior,eftfempermalus,&in malum & tertium.
inclinatjci tcrùm dueta vxore,habct aliosaftus
bonos , quibus habitus bonus comparât ur in
bonas operationcs inclinans. Ad tertium argu-
mentum idem rcfpondenduai eil. % Ad quar- Ad quartiL
tum argumentum refpódetur , quod idé actus,
quando tranfit de bono in malum , eft alius in
genere m oris , & ideo producit aliura habitum
in genere morismeque cft confequens, quôd (i
eft idem actusin genere natura; , fit idem habi
tus in genere nature: nam a¿tus in genere nata
rx, non generat habitum, fed in genere morís.
«J Ad alia argumenta quibus probatur dariha* Adaltaarg.
bitum indifferentem, ad primum refpondctur, A<1 pne»û.
quod non dantur adtus indbfercntes in indiui- ; .** "•"■»" *
duo,& in exercitio , ficuti oftenfum eftfupri
quxftione.i8.articulo.8.&. 9. ^ Ad aliud argu
mentum fecundum, Durand.in. 2.diftindione Durand.
40.qu1ftione.3iad primum, non habet pro ab-
furdo côccdcrc , quôd habitus opinionis fit in-
difFererismam aliquando dicit verum, aliquan-
do fallu m. Stoici philofophi aiTcrebant,opina- Stoid,
ri, e(Te malum ;&virum fapientem nunquam
opinarii nam qui opinatur , exponit feialhtatis
pcriculo.D.Thom.aflerit fcmpcr,quôd opinio D.Thom.'
non eft virtus: Gebauter in qusftionc fequenti,
àrticulci.4.8: qu^ftione.57.articulo iecüttdo äff
tertium. Ex hoc tamé non cft confequc's,qr.ôd
opinarilît malum moralc:tum,quoniá qui opi-
natur,non eligit malumjfede'xp'óhit féfalfitatis
periculo i\itt\4mägna probábííitáte quôd dicit
verum, & vt plurimum verum dicit;tü deinde, .oíb'jneJ
qúoniam cognofecre contingentia,& opinábi-
ilVntjfi i/fVpétfedio intellec^is. Veram folutio Vera foln-
nem buiusargumenti, & pulchcrrimam habet tiofecundi
SíThp(rfliitZ.u.jio.artic.4.& ibidem Ddminus «som«"«^
CaV¿awl¿ ' ™T* ,
и -по. iîoiôçf /jbdiri^In-: ..¿lí.
A 1O. . *<8Öfl Ар»7,Т V*
ï*uus Thöitr; 1 rdjpçTicFct семья*
:yiiicá cScliíiíciñé
со m^tüh:ferrm)iítóf« '8¿- talis <?i%
Habitus ó?pératiuúsn6&6hftiiuit^
ex thültis habmbaç,fed eftvn'a íirb-
plcic ¿palífai. Hác in argubétoi Ы
 vfi , .Quáeftioh. L If П.
contracta probat.Habitus eft qua;*
dam forma fimplex reft enim qua-
litas quaedam : nullum autem (im
plex conftituitur ex pluribus : ergo
vrtus habitus rion conftituitur ex
pluribus habitibus. Eandem argu
mento alio probat in corpore*
Omnfs perfe&io proportionate
fuo perfe&ibili: habitus autem per
fecciones funt potentiarum : opor
tet ergo vt potentijs proportionen-
tur : potentia autem vna cufn fitjj
extendit fe ad multa , prout coh-
ueniunt in vna eommuni obieâi
ratione: ergo etiam habitus ad mul-
tafe extendet , fecundum quod ha-
bent ordinem ad aliquod vnum:
ad vnam fcilrcet peculiarem obie-
ài rationem , aut ad vnam natu-
ram ; aut verö ad vnum princi-»
pium. Qu amuis ergo in habitu con
fideratis his ad qua; fe extendit,
multiplicitatem inueniamus; quia
tarnen multiplicitas ilia eft ordina
te ad aliquid vnum, ad quod pra?ci-
puè habitus refpicitj habitus dicirur
qualitas (împlex, non confti t u ta ex
pluribushabitibus.
EXPLICATIO ARTICVtl.
t Ominus Caietanus in hoc articulo
multa adduritfcitu&cófideratio*
ne dignifsima. In primis dimicat
r ... r.-pjcnntraScofuni. quiin prologo fen
Centiarum , quaeft. }. conatur fubuertere ratio-
,; nem D.Thotn.in hoc articulo pofitam. Sed cef
tè Scotus non intellexit Diuú Thomam,& cius
impugnado à nernine hominum intelligitur;
quapropter DominusCaictanus nequit fatis de
ifto nomine mirari.Deinde Dominus Caietan.
im pugnato S coto docet,quod habitus feienti«
j^r. j A non íunt multa; fpeçies intelligibik? ( vt multi
icfentiL* r.ó dixerunt) ordiriatae ad intelli|cnduin:qu* fen-
func mule* tentia line dubio verifsima eft* Nam fides non.
fpecîet in- eft ordinario fpeçierum, led lumen ad creden«
АшсЫЛШЛ
didameii adre^èiudicaiitdumJlurfus^rsnoe
eft colleâk) fpecierú ¿-fiad virtùs ad operando;
Ergo fcienija non eft ordipatm.fpecierumyfed
virtus ad iudicandum. Deinde. Omnes fapien-
tes;, & infipientes j«qualitcE apprehendunt rest
fimpiices:fed fapientes rede iudicant : ergo fa-
pientia eft facultas reétè radican di.;Vltimc*;ín£*
telieâu» noftereft indeterminatus adresipfas
apprehendendas fimplices , ad quod adiuuatuc
ab fpeciebus : rurfus, eft indeterminatus ad re-»
¿te iudicandum , quod officium prsftat feien*
tia: ergo non eft colledio fpeçierum. Adducit
in confirmationem huius rei Dominus Caretas
nus multa dida D. Thom.vnumieft,quodregóí
nó probo in fentétia Caietani; dicit enim quod
feiétix rerum naturalium in angelis nihil aliud ..bin-, г
íunt, qùàm fpecies intelligibiles, naturaliter in-
dit£:nam intellcdus angelicus naturaliter eft
determinatus ad 'naturalium rerum cogn it io«
nem;ikut intellcdus nofter ad affenfum prima»
rum principiorum. Нас fententia mihi nö pla
cet : nam fi fentiamus cum Diuo Thoroa quod
habitus primorum principiorii eft qualitas in-
lltaà natura praeter fpecies intelligibiles, omni-
no dicëdum eft , quôd in angelis in primordio!
fus creationis,prçter fpecies intelligibiles,infu
fi funt habitus fcientiae ad redé iudicandum.
Deinde difputat Dominus Caietanus cantr*
quofdam Theologos, qui aiunt,tot.efle habitus
feien tíficos , quot funt conclufiones quae in ilia
fcicntia per demonftrationem intelligutuur ; Sc
tot efle viwut^Siqyótfurrt maíeri* circa quas
yerfantur ; yt ¡ajia fit temptïaptiarcircà она*'
alia circa carnes;& hanc dodrinam habet Gre-
gorius de Arimino in prologo, quae ftione. y
Gabriel.in.j.diftindione.tj.quilUone. 2¿con- Gabr.
clufione quinta. Нагс fententia faifa eft, & ab-
furda : nam per vn am fidem infufam credimtis
omnibus ve ritatibus diuin is , quouiam conue-
niunt in vna ratione formali,quas éft diurna гЫ
uelatio,ita dicit Paulus ad Hphelioí); Vna fides]
Rurfus,vna eft charitas, quam ponit Diuus Pau
lus prims Corinthiorum, capitulo decirhotevJ i.Cor.ij.
tio,qua diligimus Deum, & p roxi mum, & mul
tas facimus operationes ftudiofas , propter,
vrium motiuttm fórmale, qiiqd kftpeo plaid-
ie.¡ Prarterea^ftuftum eft jc^^^tefrr-viitu-
tcni mifericordias ad conferendum argentura;
aliam ad cehftrendurrt auram': ftá vita virtus
mifericordiai, feft pj-ppter- vnam .jaöpnem for
malem, ejus eft lublçuâfç miierinm paupe-
rum. Itaque quemadmodum artifex per v-
nam artcnr; opcratur multa, artj£cJgaH fie
dicendum eft dq virtutibus intellcdualibus,
Sc moralibus , quod qrit yná virtus circa obies.
in
 5d8 F. В. Medmatí Л.
in vna ratibnéformaJi virtutis: ira vidcmus in5
potcntijs naturalibus,quod vna poten tia vidua
fert ur in albedinem v& nigreditrcm , quoniam
Obieftion. eririüeniútin vnaratione vifibilis. ^Sed co'rftra"
Fu ou. haciibdrináittfic argúmctor.Ná qui habet ha-
Wiuœ feien rix circa vnam concluí i onem per
demonit rationern, non poteft äffen tiri alijs có-
clulîonibus , niii alii- adueniant demonftratio-
fies: ergo in faentia non eft vnus habitus, fed
Confir, qtnelibet d cm on Ii rat i o gen с rat h abi tu m . Et
con firm at ui :n a m potcfl accidére quôd quis ha
beat circa vnam con dufionem cuiden tern de-
monitrationcm, & errorem circa aliam in eadé
fcicntia:crgo in i cien tia funt multi habitus.
D.Thom. ^Secundó, autoteD.Thom.3.p.q.ii.articuIo'
Secunda, vlrimo rfcientia infufa animât Chrifti confiât
"mm. ¿i multis babitjbusíerj»o'.^Vltimó.Liberalitas-
eft vna virtus -r fed cóíhtuitur ex mult is habiti-
bus; quorum vnus poni tur in appetitu fen fit i-
uo ad moderan das pafsiones pecunia; , alter in
A rg.folut. volúntate ad dandom alijs liberaliter.fAd pri-
fflum argumentum refpondctur cum Diuo'
Thoma , i o!u t ione ad tertí u m , quod cùm qui*
acquiefcit vni conclufioni per demonftratio-
ncm , acquirit habitum fcicntia? : poftmodum'
vero cum alien titur alijs concluí ion ibus per no
uas demonftra<iooes,non acquirit habitú feien
ex,.fed prior ext¿nditur,& perfidtur. Ex quo
fcqui ur , quôd haben s (cicntiá circa vnam con
dulionem primam,non poteft aflentiri caeteris
conclulionibus;non propter defectum lumi-
nis, fed quoniam non habet media demonftra-
tiua. Scquiturruríus, quódhábens feicntiam
•t circa vnam condußonem , poteft habere erro
r-em circa aliam; quoniam poteft habere mediú
i '■ erroneum ad illam conclufionem.
Adfecundú ^fAd fecundum refpondeiur1, qtíód quando di
cit D.Thom. fciéhtiam infufam anima; Chrifti
efle diftirfetampèr multos habitu^nomine ha .
bituum intclligu fpecies iníelligibiles, vt pate*
Ad tertium bit texturti intüemi.^Difficultastc'rtij areumê?
ti in.q.^ 6.explicabitur. Atqüc de materia nabi-
■ i.¡. ">.! taum haäenusdidumfit.'
Civ ;AE S T t O LY,
•ißc viítutibus, quantum ad-
carúm fubftantiam,in :ív
quatuor artículos
;. . diuíía. »'p - • -.m
jIN MATERIAM DÉ VI R-n
■ tutibus Praërario. ' : '
ПН Radatum de virtutibus diftribuit Diuus
-'JL- Thomasin partes quinquc Primô.De vir
cun.
tutis nomine, & definitionediíTcrit :deindeirj Dirtributio
quo fubiedo conltituatur, demonftrat. Tertio "»flatus
vero diúifioné virtutis aggredkur.- Quarto.de J¡¡JJ™ J£
virtutis caufa traitât: vltimó, de proprictatibus |jue> 4
virtutis diflerit. Secundó notandum eft, quod Not.*,
de hac materia difleruntThcologiim2jd.î6.&
in.j.d.2j.& alibi fparfrmmam magifter fenten«
tiarum non edidit particularem Irádatum de
virtutibus , fed fparfim difputabatproutocca-
fio fe offercbat. Tertio notádum eít, quód hoc N<" *•
riomen. virtutis; plüribus a Latinis vfurpatuf £*meDJ]¿
modis. Gabriel irt.j.d.ij.q.i.refert decern mo- accipiwt-
dos,&eôplurcs,fedcommuniterquatuormo' с*Ь.
dis accipitur.Primöjproperfectiörte potential, У«гпи aed
qua; ipfam redè affedam reddit ad bene operl P»"r <}"»*-
dum ; & hoc modo de virtute nunc loqiiimun luor m0¿l*
Secundo , accipitur pro operatione ipfius vir
tutis, vt in illo'Marci. Non potuitibí virtuterrt Max.*.
áliquá faceré, id eft opus miraculofum,& ingen
tis virtutis non potuit facere:cui con lona t illud
in eodem capitulo; Vnde huic fapientia & virtu
tes. Tertio accipitur pro obredó,& materia vir
tutum : vnde Ariftot. fie définit virtutem; Eft Arifto.i,de
vit i mu m potent ix, id eft , eft vltimum in quoa caI°".
vnáquxque res poteft. In hocfenfu folemusdi
cere; virtus Petri eft portare decc libras: in eo*
dem fenfu dicit facra feriptura; ficus , & vinea Ioe'•*•
dederunt virtutem fuam,id eft, produxere fru-
dus , quos prôducerc poterahr. Qiiartô , acci-
turhocvocabulum (& eft Celebris acceptio irt
diuinis Uteris) pro potcntia,& v alore; lie acci pi
tur in illo. Non enimerubefeó euangehüm:vir и
tüsenim Dei eft in falurem omni credéti;id eft,
potentiaDei eft;&,Vcrbum crucis pcreuntibus ».cor.r.
ftultitiaeftjijs vero quifalui fiút,virtus Dei eft:
id eft, potcntia Dei eft: &, Non in perfuafibili- l-Cor.t«
bus humana; fapiehtis verbis, fed in oftenfio-
ne fpiritus,ck virtutis.Et non eft neccfie trada-
ri à me in prsfentia à quo deriuetur nome vir-
tutis.Ceftèiâ viro appellata eft,vt àiTcrit Cicer. Cicero
Rurfus, hoc nomeii virtutis táqtíam proprium llb-'r}uíc'«1-
fibi vendicat fortitudomam propria virtus ho- '
minis, & viri, fortitudo eft:fed indc deriuatum
eft nomcn ad omnes virtutesfignificandas.
Vltimó notandum cft,quod virtus varias ha- Virtutis de
bet definitiohes, quas omnes commémorât Di finitione«.
tous Thomas in hác quœftione. Ariftotelcs pri¿
mo de cceló, fie definit:virtus eft vltimum po
tcntia;. qua; definido paiiló ante à nobis expli
cita eft.Secunda definitio efti Virtus eft difpo-
fitioperfedi ad optimum. Haec accepta eft ex
Ariftotelc; Cuius expíicátioperfacilis eft. Pri- Ariftot. 7.
mo i eft difpófitio perfedi fubiedi ad opti. РЬУ КЬ17-
tiiám óperationerfii Optimam, inquam,in fno •.- ¡'
genere : terflperahtia enim vera virtus eft , at *■- ■* « 1
non difp о nit ad optimam ope ratio ncm, fed "*'".
ad
 fins^.rr¡h:'.i!!íov¿iQu2eftion.LV.
adbptimatn ш fuo generc.Riufusyficfcs Chri*
ftiana vera «Ictus eft,at поп cMponir àd optima
.n -idT.a <^çr.itiembm,fedddiopàmamm fbogenOTc.. î
Tertia definitio. Virtus eft quar bohum fácitlha
bentem,& eins opus bonum reddit. Нжс acce-
Ariflot. i. pta eft é> Är^ÄJjibde fe perfdici}3, 5í explica
eth.c.6. tionis nó iqdiget. Sed vnum eft aduertendum.
Notan um ^¿¿.¿¿jñjp^ tat ùm v i rtu tibus moralibus: na
virtus intellecbiales non faciunt bonum haben
tera fiiru3Íic/ter,fRdfe«undumquid- Quarta de
,oB»bn«íO fiftttip tic.hab,etiE,ft b^itus,ele4^4u^in medio
Í0rififtehs',prput f^pieris determiiKraerit.Haric
Axiftoc «fcfi nidonem coniHmit Arift.i.cthic.fcd eá nó
infuornddO Vlrttis confutar m medio , quo
rttíiioá-prüdenriaídépe'deat :tum Veró,quoniá
hxc deíinitio folùm conuenit virt utibus mora
libus:d¡cit enirii qúodfit h^biflis eleiftiuus-cle-
öid vero éíl âÔUV voÎàrrtîtîs; Quinté Öefrhitio1
^ejebriî,tqua- vtuiinic pmn.es:Thçologj,eft:h3cc.
EJt bona quajita^ mentis,qua re#è yijytur, qua
rmlíús malçvtitiir,qùam t)eusin'nóbis,íine no
bi^opéwturi'Hee^eiinitio accepta eft ex D.
Auguft. Aug.^ib.de libero arbimo.c.ip.&.i. retracta-
tionum.c.p.& appfobatur ab vniuerfis Theolo
gls\:i ^№ЖШШГ.(ЬЛ№^ artic.4.'
Obiectio- huius quseftionis-^fSed cótra hanc definitions
nes. funt optima arguméta.ín primis. Citharcedus,
Primo. qui pulíat liram vt alliciat fœminam ad turpem
amorem,maîcvntùr árre:rurfus,qúi pingit ima
ginem in alterius contemptum , abutitur arte:
at,q¿ adeó qui crcdifDCQptpr vanara gloria, аЬц
titür fide : engómale definitur vïrtus,qûôd eà
Secundo. nullus malè vtitbr.«fí5ecundóíSuRt qitèm pluri
igg-aite$,quar,uuj vfus malus eftj&|>çrniçipfus,
vt ars mt-nticndi,adulandi,componendi vene»
na;harumenim malus vfuseftimèfiriri,adulari.f
Terrio. ^jTcrtiô. Quando quis dat elcemofyná ex mi-
fericoVdíáproptcr vanará gloriara \ vtiturmale
vtrtute miferícordi§;ergo virtutepot$ft aliquis
л' h\-J. malè vti.Ex his argum.vidctur prçdiâa defini
do efle vitiofainam non competk omnibus vir
QuirM, tutibus: quod alio argumento conuinco. ^jNl
illa partícula vltima,quam Dcus in nobisA'c.fo
Кип cóuemtvirtutibus infufis.^fSed alkidvitiü
habet hœc definitiojnam competit multis, quae
Vltiœo. verae virtuteínon fUnt,quod fie oftendo. Nan*
dona fpiritus fanât, virtutesnó funt, autàre D.
Tbo. infrà.q.68. Sed vnumquod^; donum eft
bona qualitas mentis,qua redé viuitur.Ad hec
Solutio. argumenta fatisfaciendum eft.^[Ad primum re
fpondent quidam, D.Aug.folüHgere de virtuti
;f5í,5„3.busmoralibus, nóifttcllcclualifeus:fcd jftorum<'
Adptimum œipôfio eft falfa.Ditendú eft igitur,quôdvfus
argumécú , commemorati, boni funt, fi referantur ad artéV
scnibbl-.'. ЯЛ jfog
mafi vercV, il referantur ad voluntatis tnaHtiam.'
Pro quo notandâ*ft,iquud virtut'esintellectua
ks habent in ©ffijciaperficërc intcHcciû,& non
perficere voluntatenuft: ideopbteftiontingc^
se-, quôdcarû vfus iit bonus in ordinc au intel-
r^^&"maiu"smj>ridine ad voluiatem.Ex quo
fc qui tur, quod Ii quis habens arte operatur ma
lum ai tihcium,lioc non с ft opus articled cou -
trejjrtemrfiycro operatur bonum artificiii, ha-(
láejni malam mtétipncra; iftud eft opus artis bo
num:quapropter quád o did tur in definition e,
quod virtute muT malè vtitur, fenfus eft¿ quod
cotimiù a t q; eft malus, deli n it cue vfus virt utis.
fAd fcctindum argumentum refpódetur , cil с Ad feefidó.
magnam conteniiDncm interTraíokagos, vtrú
illa; artes cômemoratç lint veré vircutes; de qua
te inirà.q.57»ar.j.fed iLÍunt verç virtute$>di<ióri
dum cil, quod earú vfus bonus eítyíi rfferatur
ad intellect ü; abo min abi Ii s vero, fi riftratur ad
volumatcm. Vel dicendum cft,quôd iftarii ar« .ai.iijjif/
tium Vííis nor* eft d<¡ciperc,ncq; adülairi,fed de
monftrarcnaturam mali,vt illud.caueamus. . .;: on oa-.hl'f
4"Ad tertium argumentum refpondetur, quod Adtcrrïum
dare elecmoi\ nam propter vanam gloriam, nó
eft actus mifiricordi.i: : nam mifcncordia, qus
vera virtus eft,dat c-lccmolynam, quando opor
«et,& ficut oportet fecundü regulas prudcntiç.
Ad quartum rcfpondetur,quod Ii auferaturil Ad (juirtdk'
la particula vltima, re^quum definitioni s cópe
tit omnibus virtutibus moralibus,&intellccl;ua
Ubus,acqui(itis, & infufis. Щ A d vltimú argumé Ad vlcimú.
tun vtfatisfaciamus,dediftindionedonorú, Donaâvir-
&virtutumpauca dicendafunt.Pro cuius decía д""Ьа! *L"
ration e feiendü eft, quod in horn in с funt qua» NobU
tuor principia -, quibus dirigitur, & ilium in atur
in fuis operationibus ex parte facultatiscognp
fcitiuje;fcilicct fe n fus, rat io, fides,in ipirat io fpi-<
ritus fan ¿ti extraordinari a, & praeter cómunem
legem. Primum principiü eft cómune nobis, öc
bruti s; quod qui fcqu ú t u r homines , bruti funt, -i. . .lu»--..:
non horn ines:fccundü principiü confthuit nos .in.II
hominesrtertiü principium conftituitnosÇhri
ftianos:quartum principiü cbnftituit nçjs diui-
nos,& heroicos viros. Secundo notandum eft, Kot.».'
quod vnúquodq; iftorú principiorú habet fuû
rcgnú,& imperiú, vitra quod non progreditur.
Senfus extendit fe ad fenlibilia, in quorû cogni
tióe fi decipitur,ab intelleftu corrigitur,& emé
datur.v.g.fenfusiudicatpererrorcm jbaculum Л.г»
in aquis immerfum, efle confradô; in quo erro
re abintollethi corrigitunSecundú principiü fe
fe extédit ad oesveritates humanasen quarú re
rfi cognitionefi decipitur,àfide corrií?it,&eme
datur : iudicat intcllcâus per errotc.virginé nó
pode parcre,& Deú nó pofle mori; in quo erro
reàfidecorrigiturjqHçcaptiuat intcllecîû inob
fcquium
 » 9\
510 F.B.Medînae Л'J.:
fequium Chrifti, &deftruitomnem fcientiam
extollentcm fc aduerfus.fçientiam Dei. Tertiú
principium extédit fe vfquc ad ccelos, & vfquc
ad interiora velaminis , &c adea quae nemo co^
gnouit,nili fpiritus Dei,qui in ipio eft;nobis au
tern reUclauit per fpiritum fuum Dcus : de hoc
R.om.1. principio, & motore dicit Paulus ; lui tus meus
ex fide viuit. Sed quoniam hoc principium im-¡
perfe&è à nabis parricipatur; neceflum fuit ep
nouis illuminât ionib*,& infpirationibus à Dco
illurftinareturTficut pupillus à pedagogo;&ideo
neceflum fuit conitituere quartum principal,
quod pertinet ad dona fpiritus fancti,quibus in
.*" : ' fpiramur,& afflamur ad opera ftupenda,quorü
homo nó valet reddere rationem: de hoc prin
F. ora. 8. cipio dickPaulustqui fpiritu Dei aguntur,hi fi-
ftj Dei fantmotate illud verbum,aguntur;id eft
fe ere to infpirantur,& afHantur: hue etiam per
Pfalm. tinet illud Pfalmi; Spiritus tuns bonus deducee
Match,ic, me in terrain re.ää.&,Nolite cogitare,quomo*
do,aut quid loquamini ; dabitur enim vobis in
Vltimo no illa hora quid loquamini. % Vltimo notandum
eft, quôcLvt reétè moueatur anima à primo mo
tore, pon i m us vires f cnlitillas: vt autem mouca
tur à fecundo motorc, poni m us virtu tes hu ma
tt itus acquilitas; vt vero moueatur à tertio mo-
tore,conftituimus virtutes Thcologicas,& vir-
tures morales diuinitus in fufas; demum vt mo
ueatur à quarto m ot ore, pon imus dona fpiritus
fanéti. Ex his principes facile eftintclligere dif
• • гяЬ. . fercn tiam inter dona,& virtutes: Nam virtutes
- vi ■ - •■•» perficiunt hominem fecundum normam ratio
nis humanx:dona verô fecund ü impulfumfpi- .
.1 ti, ' ritus fancii. Rurfus, virtutes perficiunt hominé
modo humano : dona perficiunt modo fupra
humano-. Tertio, in operibus virtutú homo na
het fc acciuè, con fultandojdelibcrando : in do-
nis vero Spiritus fànfti potiùs habet fc pafsiuè;
agit ur potiùs quàm agat ; & eft patiens di uin a,
Solútio vl- non agens. Ex his facile foluitur argumentum
tirai. propolitum: ná cùm dicitur in definitione vir-
tutis, quod fit bona qualitas mentis , qua rectè
viuiturjfenfus eft, fecundum normam, & confi
. lium rationis humana;. Vcl fenfus eft,qua reétè
homodirigitfuasoperationesad vita rectè in-
ftituendamciftç verô conditiones fie explicate:
non conueniunt donis fpiritus fandi.fic cxpli-
cat D/rho.infra.q.68.ar.i. Haâcnus de défini
Danuf. tione D. Aug.Damafce.lib.z.dicit virtutes om-
nes eile fecundum naturam; vitia verô vniuerfa
contra naturamjomne namque vitium intclligi
tur effe contra naturam hominis,qua; cft agerc
fecúdum rationem: aliàs quedam peculiaria vi
tia dicûtur côtra naturam, videlicet quae eft ho
mini communis cum brutis; vt commixtio ma
ils & fecminae eft naturalis , & communis om«
ExpoíÜn Prim.Seçun.
nibus animalibus ; concubitus autem mafculo-
rum,qui ei con trariatur.erit fpeciale vitium có-
tra naturam:(ic D. Thom.infrà quaiftionc. 94. D.Thonu
articulo. j. ad fecundum. .. .' t.. . .1 n S
ARTIC. PRIMVS.
.. . ái»
ff Vtrum Tp'trtus humanafit habitus.
SVMMA TEXT VS.
Ffirmans cft concluíio, Concioffo.
quam probat D. Thom. t -»
ex со quod virtus quan-
dam potential perfeâftô» .
nem nominat : virtutes autem hu
mana; funt perfecciones potentia-
rum : nam vniuícuiuf^uc perfedïo
pracipuè attenditur in ordine ad
fuum finem; finis autem potentise
a&useftjvnde potentia dicitur per-
feäa,fecundum quod ad fuum adu
determinatur : potentise autem ho
minis rationales determinantur ad
a&us , per habitus ; quoniam ta
ies potentise non funt determina
te ad vnum , ficuti potential natu
rales, fed ad multa. Cum ergotâ
tes potential virtutibus humanis
determinentur , virtutes humana:
habitus erunt. \ .
EXPLICATIO ARTI.CVLÍ»
Onclufio huius^articuli euidens eft;
turn ex ratione D.Thom. turn ex ra- Ariftoc.
I tione quam adducit Arift. г. cthico-
' rum,capitequinto:dicitenim, quôd
in anima tria funt ; potentia, pafsio , & habitus:
fed virtus nó eft potentia,ncc pafsio; eritigitur
habitus. Quod non fit potentia, nee pafsio, lie
oftcndo.Nam potentijs,& pafsionibusnon me
remur,autdemeremurlaudem: virtutibus verô
magnam laudem promeremur. Ratio autem
quare habitibus mereafnur eft , quoniam illos
noftro marte,& exercicio comparamus:& ideo
Ii boni funt,mercmur laudem; fi mali, vitupera
tionem.In hoc.articulo Dominus Caicr.mouet c»ietaa»
dubium ex Scoto,quod in.j.articulo cómodiiu
expUcabitur.
AR-
 ^'Qu*ftioh.tV¿ -î
ARTIG. SECVNDVS.
Antrum virtus humanafit babttus opé
} rations»
.' "•: . ч •
S Y ММ А ТЕХ TV S*
Ссвс/ulîo. Onclafio eft affirmàti-
ua, quae ratio ne,& au tó
ncate probatur. Inquît
_ enim Ariftoteles virtu-
Лт\Л X пЫ
со. с,С. tem cuiufejue rei earn eíTe , quae
opus eius reddit bonum : hoc au-
té fieri non poffet,nifi effet habitus
operatiuus. Ratio talis eft. Virtus
humana, vt modo loquimur,non
pertinet ad corpus, fed tantum ad
id quod eft proprium animaerete-
nimin virtutibuspcrtinentibus ad
corpus , homo communicat cum
brutis ; ergo virtus humana non
importât ordinem ad effe , fed ad
agere. Hoc ita explicatur. Virtus
dicit potential perfeccionen! ; &
cum duplex fit potencia; vna ad
effe, alia ad agere; vtriufque per
fecto, virtus vocatur. Eft tarnen
difcrimen : quoniam potentia ad
effe, tenet ie ex parte materia?, quae
cft ens in potentia: at potentia ad
agere, tenet fe ex parte forma?, quae
eft principiumagendi. In hominis
autem conftitutione corpus habet
fe vt materia , anima verö vt for
ma; qus ita fe habent, vt vires cor
poris communes etíam fint caete-
risanimalibusrillae autem quae funt
animae, funt propria; hominis: vir
tus ergo humana ad animam per
tinet : non ergo importât ordinem
ad effe, fed magis ad agere: ergo
de eius ratione eft , effe habitum
operatiuum.
Articuf. ÏL Sc\U. jti
EKPLICATIO ARTICVLI.
N hoc anieblo aduertendum cft, Adaertee»
quôd gratia, & militia originales,
qua; fucrunt in Addm , qua: ( autore
* D. Thorn.) funt in cflentia anima;,
propriè non debent nuncupari virtutes : nani
virtus eft immediatè difpofitio adoperandum;
gratia verô immediate non difponit adopcran
dum, fed vtefKciantnr confortes diuinse natu
rae^ dilecti,cV grati Deo : chantas verô eft per
quant diligimus Deum,& reddimus vicem pro
fratia. Щ Quôd fi dicat Theologus ; gratia eft Relponfio
ona qtialitas mentis,qua rede viuitur, qûa nul Çuiu.fj* °k
lus malè vtitur, &c.ergo eft virtus. Refpondé* ,eaiOD"?
tur, quôd gratie non competit illa partícula dc-
finitionis,quareâ:èviuitur:nam gratianon da-
tur immediate ad rc&è viuendum , fedvteffi-
ciamur confortes diuinse natura; , & Deo gráti
A R T I С. Т Е R Т I V ¿
Vtru virtus humana fit habitus bonus.
SVMMA TEXTVS, > ч
Onclufio eftaffirmatiua, Conchy
quam probat D. Thorn,
autoritate, & ratione. '.
Virtus enim(vtdocet Ari Atllt.t.etkl
co.c.ü . c
Hoteles &Diuus Auguft.) eft qua? AugufL
г. de mcri.
bonum facit habetem , 6c opus ems ecclei.c.Ä.
bonum reddit: ergo virtus humana
bonus habitus eft. Ratio autem ta
lis cft. Virtus humana ordinat ne
minem ad vltimam perfe&ionem;
nam ordinat ad vltimum in quod
potentia poteft : vltimum autem in
quod vnaquaeque potentia poteft,
eft bonum: virtus ergoinordinc ad
bonum dieitur. Eft igitur habitus
bonus.
EXPHCATIO ARTlCVLI.
■ Tiftiarticulipraecedentcs verè expli
ccntur,fciencfû eft,quod Scot.in.i.d. Jcoti
i7.q-3.dicit res mirabilcs,tú in falfita Scieodmn
1 te, tu in obfeuritate. In primis dicit, proexplic»
c^vinus non dicit differentiam diftinctiuáhabi l^™"^
tus per fe , fed dicit refpeitum eiufdem habitus cc¿£tium.
ad diélamen rationis. v. g.tcmperantia i nclinaí
ad comedendújvcl ad abftinendú à camibus,&
certo ciború generc:cj> vero hoc fit cófentaneú
ration i, veieüßentaneu, hoc prouenit ab extria
feca
 fu .î F.B.Medinse \
fcco, fcilicet ex dictamine rationis. Deinde eli
cit, quod habitus virtutis aliquando inclinât in
bon as operationcs, aliquando vero in malas; vt
libcraiitas inclinât, vt liberaliter elargiamur bo
na noft ra; fed fi rcfpublica prohibeat huiufmo*
di clargitiones,&precipiat quod conferuen-
tur pecuniz in bonum publicum, liberalitas in.
dinar ad eafdem elargitiones,quar iam funt pro
hibitae, Sc vitiofae. Item temperantia , vt abfti-
neamus à carnibus feria fcxta, ad quod proinde
inclinabit, etiam fi refpu.oppofitum prae«piat.
Tertio dicit, quod idem habitus poteft eíTe fue
ccfsiuè bonus & malus ; vitium Sc virtus : ficut
ídem homo poteft cfic fuccefsiue albus Sc ni-
ger,pater & filius.Vltimô dicit,quod virtus,fe-
cundum quod virtus eft, non eft operatiua:
ham dicit tantùm rclationem.verbi gratia, vir«
tus remperantia>?quatenus habitus eft, eft ope
ratiua ; inclinât namque ad comedendüm , vel
abftinendum ; caeterura quod fit virtus,ab ex-
trin.fecö habet , nempè quia eft conformis , vel
difformis recta» rationi.
Argum, Щ Нзгс féntentia Scoti cdnfirmatur his ârgumé
pro ppielo tb. Primó; Idem áctus numero poteft fuccefsi
ue Seed. 'uè еПе malus & bonus , vt oftenfum füit fuprà
Pii.argum. qU3efti0ne.i9.articulo.i.quxftiöne.io.articulo
vltimö. ergo idem habitus numero pöreft eíTe
I •.■ • j?. ^çtefsiuf bopusefmahis.
• Deinde, idem habitus numero poteft-eíTe ob
fcurus,& euidens fuccefsiuè:ergo idem habitus
numero poteft bonus & malus e (Te fuccefsiue.
Confequentia inde probatur. Nam ficut bo
num & malum contrarian tur ; ita & obfeurum
& euidens contrariantur. Antecedens proba-
tonnam Theologia.qux in viatore eft obfeura
& ineuidens, eadé mane t cuides & aperta in pa
tria ccelcfti, vt fentiút plerique Theoldgoram.
Item.don ú fapientise, quod in viatore eft ineui
dens & obfeurum, menet in patria euidentifsi-
mum lumen. Deinde, habitus fidei in homine
iufto , eft vera virtus ; at fi labatur inpeccatum
mortale, définit efie virtus vera,& tarn é eft idé
habitus numero fecundüm fidem catholicam.
Confir. «[[Er confirm atur.Nam virtutes morales in ho
mine iufto funt Vera; virtutes; at fi labatur in
catum mortale, 6c perdat charitátem , non funt
Veras virtutes ; nam fine charitate nulla eft vera
virtus.vt definiunt Thcologi: ergo habitus ha
bet quôd fit vera virtus ab aliqUo extrinfeco,
non de fuaeflentia.
Vltinû ^fVltimô.Si Sarracenüs,qüiieiunat Sc abftinet
à vino in honorem fui Mahometi,conuertatur
âd veram religionem, continuó ille habitus,ef-
Prim. «6cl. ficitur habitus ftuciiofusad iludióle iciunatidú.
b/tus ope- *ЦРго cxphcatione hujus difficultatis eft prima
xatiuiu. * propofitio. Virtus eft habitus operatiüus, & de
Expof.in Prím^Seoiti.
fuá efíentia inclinât ad bonas operationes; fie,
yt fit impofsibile inclinare ad malas. Probatur
haec propofitio; primùm ex varijs virtutis defi*
nitionibus.Virtus eft difpofitio perfecti ad op-
timum.Item virtus eft quae bónum fdeit habert
tem,&eius opus bonum reddit. Rurfus, vir
tus eft bona qualkas mentis , quâ reftè viuitur,
qüanullus malè vtitur : ergo virtus ex fuaeflen
tia , Sc definition e ad optimum actum inclinât.
Idem oftendo ex varijs fententijs Ariftotelis Ariffor,
fummi philofophi;dicit enim .i.ethicorum, ca
pitulo, i. quôd temperantia , & in vniuerfum
omnis virtus inclinât ad fimiles actus , ex qui-
bus genita eft; fed temperantia gignitur ex ope
rationibus temperantif:ergo inclinât in fimiles
actus.Et in capitulokj.inueftigat Ariftoteles ge
mis virtutis , & ftatuit genus virtutis efle habi-
tum;fed fi virtus eflct relatio,non qustreretAri Arfftou
ftotel. genus virtutis in predicamento qualita-
tis,fcd in predicamento relation is.Et in cap it u
lo. 6. poftquam demóftrauit genus virtutis ef-
fe habitum,inueftigat eius dinerentiam, & fta
tuit difieren tiam virtutis cflc quod lit habitus
qui bonum facit habentem , & eius opus bon ú
reddit. ^Scotus conatur refpondere adhanc Scot.
aUtoritatem , & dicit,quod illud verbú,reddit, Argu.cótn
non dicit e ffi cien t iam . Sed pro fe et o Ariftotel. Scot.
ncquit intelligi,nifi dicatur,quôd virtus concur Primo,
rit effect iuè ad ftudiofam operationem. qnod
patet exemplisab Ariftotcle adductis inhuius
rei expofitione. Virtus , inquit, oculi, facit fa-
num oculum , & facit reetc videre : rurfus, vir«
tus equi, facit bonum equum, & facit rectè cur-
rerc; & vniuerfa ars quacrit medium,& ponit il-
lud , St defectum , & exceflum fugit. Praîterea
Ariftoteles fexto ethicorum, capitulo tenio,di Ал/io;
cit exprefle, quôd opinio non eft virtus , quia Secundo.
aliquando dicit verum, aliquando fallit: ergo fi
habitus virtutis aliquando inclinât ad bonum,
aliquando ad malum,nullâ virtus eft. Item.vir- Temo.
tus infufa femper inclinât ad bonu m, vt con flat
ex diuinaTheologia:crgo virtus humanitus ac
qui lita femper inclinât ad bonum. Confequen
tia inde probatur: nam virtutes infufa; infun-
duntur inftar virtutum moralium. Praeterea Quarto;
arguit optimè Caietanusmam ille habitus , qui, die tia.
vt exiftimat Scotus,genitus eft ex actibUs elici-
tis fecundum rationcm erroneam oppofitam
prudentias in pagano, fipofteain fc immuta»
tus effieitür virtus, vel inclinât ad actus fimi«
les prioribus.vel ad difsimiles : non ad difsimi*
les ; ergo ad fimiles : fed priores fuerunt vitio-
fi;ergó femper inclinât ad actus vitioíbs.
Item , actus ille ad quern inclinât talis habitus, Qujnto,
Vel eft ad medium in tali materia , vel ad extre
mad ad medium fecundum fe, eft vera virtus;
nam
 Árit&MS ш
.ttftrâZ nam «i competir. 8« fiiiltió' Vi«!ttf«,qna m ponit nomine iuftö,,in k¿itint pcccítorc eft viran
Arifto. Anfrote. i . Тл hlcorum. ÉfthàbituifclfcahiBè
în-iiiôdio'-cerffifteÂsMi öd CT#ema;e>giy vltitírti curb modoj-Tieqire ftatu virujtis in nomine
rft: vitiú chhttftôtepôtétt trimfiréiri virtutety N*t«ört ; pr'rtw* , quoniam h БгПЙй* bcU
fient neqtic- sllb«dd IH- ttigftUirierti : contraria
Sccéii'cS. emmfimt:^<SmiftdàpKipafitie-. Virtus fecuri
Virtus eft t}tírt1fcéfthttb^bdmw>0híbpybttUlftiití¿
habitus bo ^|^^bfcto!brfni>r^k^iW5«r№litiferfli
~ «* téâàfetfûâtrene voluntatis; nemo chid
.f i.no Л KaVrtttbncltífipfltjrr» кШЛЧШ99ёиЬЛ ¿rg¿ voluntas per ¿harit-atem . amis ndei non me-
1ПОС£
ftftata fuhr qüjtftionc. 49. articulo.}. гесоШ
JemWV rt'qu*ibWîtta«Hf; ¿íotitiA ortüli /jp tod Ad qutftb'
Тея«Ш ^wkiiÖWjßnöi.idertT^biiift^ft pdieft
Idem babi flfe^WWaá^tí^MfesvVrrtWefVícíK
SS«!? '««"^ «brf-^ftflWßWln Wo1*»» »»/»h vinmupTçiponc . , . ,
Cue effe Ьо" P*adetaiä 1 bbfl ->^óifH¥ ¿ ^4k«CrèTJ îft <Уfitfatcrrft
ou*& ma b\inosirtaprVoripíifáre habftúmfconú\nani
lui. ïequenri a p'wbat or : nam fient je ft ëfTerïrialè íéWti^^b«r^ft^íihásaíaftAonr»tóurÍ
fent№í*rlftwtc3*d^eiriAt^t* eft'tirTefttiale
TOtis^Htarti áUl)blr^fieilti!ití^0{hríi. obferuabat ;,in suibos lentit-diíncultateiq , &
ftiín eft Л tem vïrtûs & viriura dtffefürit ex оЬл lafeo^'^fWcftrirnen ,'qüo'á iribptHbte
ífcetis , & ex mtrinfecis différents , vt apertè terx^craíitiiB v ntiliùtcrû fctiüt difficultaterri}
c&ftftat'fttWíltt^b-a^igflíd^HbrVb&'bfü
-iRobuíoí tum ^rgttfflri'üiüiceni trahfirè nbW^ffimft
precedentes qperatione?,& qJoniam illa; ope

à vrriute diirjr^anrts.-ßjcuti prodjgi» Fasiliüs efft

m» . creunu cwnaoirusí netm 11 letras deh*
Solano ir- nítcííb homo, deií nie eile animal. Hi« pofií» £6!íto^3íJWiWfiíÍ2Íd de lut
gumétorû. /crpoñdeéúfWar^tí^ieht3J/*ád:pTÍr^tti)#i
Ad prima |tí«efV(dft^W^^rtóribU$ ^iif fcxpdfitnrrt

. **™ МЯШптФЮтЗДйтЧИМ
™"Ôî! é^í»k» ¿*tao; guo^ThfeoiWi ffî£UpS-\S UJÍ^n*í i ' «1 К ¿>Ol¿í >
gtá qu a rri a i! qüiHVmis in vi a ', eade fn-n ort tri a •
Caiet. rftiitt patVß'i f&ttocdt ©áiéW.^plÍdfiíiiíliil <30cÍuTlO СЙ< :E>CfililíÍOrt¿ CondaCo.
prim* C^hii^GéM^e^Mrqedd'pêrfc'.
ftätfi^fti e"tíj*ttabíttirí qübtí e*£aftc>1Kldfcra
litas, tac mis y qua re<äc vi^
Tbíéfrlifi? bebfet Tlre^ptattis',' eicplfcarft irMM'-bèèiM
fêÔ de Kwtäeawr. t. partt^utffe'WertWöiil inшг,& n uüas malè V tí tu r > q uara
De us in nobis;, fine nobis opera?
tur 5 perfeilc explícacur tota ratio
НШйИгГ- p№ .VefpondeWï V q«etf 4ёпШи
fípíebfi* erWü^tíSaáWpVütídWa; tftia? <# virtutis: C|U2 fané definitioexDj
kbùvagftirJrîïtidfc^ } pVùdVrjti&fere mlîil Auguft.collidtur in multis fuse do
S{fcr*qttk#í^íe^
Secundo re ^rrt;#ïH«Wàdrtte3dferafá*tó.' fScfcwïdS
fpondetur. Hfpondrtm- ftfeeïrhb еМОфШ&К&Ы bero arbitrio capituloviR* & J9. К. .■: . -■■>■.
Theólbg^jtuVñtotfei^ \ИШ6 tetriââtoutti- '^abitWo
Ы шэЫП fcQ^haWrtöffialds.vhium eIb,fc*Ttiümií»Í
fíonp, feteaa çtenijn,Ш оь .% ,.ffliîi
Adtettium Ц Ad tertfmh.4frgumcnirAim^^ Щ iafqiïe m ex omïiibus ^iu« eau- "J,1US
quod îdetà habitó fideimmrt in h'bmíríe'itt*
• «г fb, ^ri'rWÄpeccatd^^
kie,nec rrtnfieroïrrde forrnära" : & aûoxomé^ tem bumtmom dennitio,omnes
Itjuens eft; ^ùàtifi Mc ЬШ№Ш'Шйф Wf'Arffe ^üfas.Perm&kfM^idera
Кк ineo,
 . . _ -_ - _ - Л» Я -vbi
in eo .quod >diçkur bona qualitasi
tis eft qualitasi differentia autcm,
virtutis. cu res circa q«am vcrfa-r
pom in prïdiaâ deffo^ne,¿a^Q,
Лпюр : nia m pt r eato äfsignatMideftniri*
Jtr naTlo bitî'jII' q W .91ЭПЭЗ ■ofiftifJîanivii
jiœijir Ьл na tur VWtus ad fpccicm j ideo tatö«
tur loco materiauirca quam, cum
¿ié viuitur ; vt fecernafur ab lilis
qua nullus malc-vtitnT j vt Герате-
tur ab hishabftiW^'qüantfäi
qúeTeb^e^tad^onumyqeanae.
<}ue ad màltfrh ;; quatts eft opinio?
quae fe habet ad verum falfum.
Quod randem adiifngitur J «quam
.оГаЬпэ j Deusi in: 10ЬЙ ÄiöJrwl&^pcräf
tur; didcö^propterwiitütes infu-
fas: quapropter to ta haecdeflnitfo
V i r tut ibu & i nfu fis tantümodoadar
ptatur : ft tarnen vltima partícula
toIleretur,orambus virtutibus con
ueraretniníbL iaîï sup : - hurüV
ob xul гЫигп í¡l ifj3i''iIIo3.. :iíA
ií AwT XP -V*. X !,o V i. ?, ; .
Anguft* -I degaiíriftííné eonftituit D.Augutt. multa
Obieáióes fed пой omnia. dubia «plicata funt. Kant
Prino »- vibWqtöc^&fMron^
в"11*** *úi№í :prp enwfi ftrit m«niowm vllamlet
potéft. quocT Tic oliendo. Nam omnis vir«
tus, & ornÁh bonitas, nihil aliud eft , quam
ionformiçai-iKÎ regula*
1 • non efcf;çgu>t*«Фрт
Л 1 ft - ЯРА
- ¡%ft«ffiíteЛ
П_ arhJ. SécueAe.,
nihil *liud, jcfti». : PW45 idjitegfcr
^ílegir» &-regul«<: f ДрэдьрЬд-ррп*# У*яЬь-.**
lex, поп ell pranurtcatio;, «ecpcçcatum: er- fb um- v
дом, -РДО апед«#йл>лйай5 höftdicit aperf* "^"¡fJJJ
p. Pa ul. 1чо m apôT a m . 4 , p гор t e r q u o d ü, R omi .4 ,
Augurt* !"&»й* I psfi«í«f^ i ь Eft <Йт
^fVltimo Ariftote. dehniens virtutem Гепь VItimo;
j}«£>culegi$ ^в^рпе-ш; nominatim-uRhc; T
quatortc^ lufnus,inper.kuli$,vtl(?ge* iubeptt p1 noc"'
ft,S«£i№№uah!qaufriy ip4<jcjs; AÏuftwn eftj "o'J ^ ^
«ttcontra leges. He dvfinitíns, iuftitiam, hoc
§nodo ¿ida i*4V(i*:fft W4fefqH*,V4Pftlùift
i^«4«q<^iifte^^âa^ajjpjïiiiQp{cntapç^^
flf:Ad .bqfcrfigep^prp.içft .ШргДО^осШ, Sointío
A,uggft^^a^d*5^'op^?;i^pr^ gumétorú.
щепйррвда legifc auifegul^jpawl.in ^o;qyo4 Dicitur Prf
diut.quod eft Dona, qualiras mjîBtis, qua reçtà шв*
ohuîoî
naqvialita* mc[i^b>acft,qua;ra¿,la: raiioni eft; ,"iio¿.. ¡.^
çonl cnunea i, & $e#itijda opçris ^ЬЦ iœ«q i *
feí> 94¡j|?bSopf?M{Pjta$ ad Íftg?m¿$c,yp|up|a7 . . " :;
l^dÍ4Í«^p>.Sjf^ÍícatP^W^ S^T1*^ i
ad¡qi|arpípv:f,$ÇÂpnd.o dic?ijdp»eftry4M94 0,с'1,|гГв^
^г1М1в^.ушудгГ%<»о^ц$/в^^ 010 *
ä i o po t чntiac , a ut i гаг urï, ad fuu m adum; A? ,i3îO
W^^K^^Ad^iriuaji^piftiiipIatig^W
íi>rtfp,r»iytr.ad^ff^lap^jt?id«^
К. Рч Çftiçfflf #ft.^t^o.T^i^ijiiq$ quay QMlffed r
ftionis,j^prfusi ypjo .dicere , qpp4 °°P ^1 ?Çt
celle virtutem definió per ot di ne m ad regu-
b№^.f4JegeiK^of)tcrq4Q(^^ Cicer».
de. inuentionc op time définit v¡irtutem dicensj
Eft habitus naturae modérât iqni con fenta-
neq$.&¡i>pj[jmoídc legibus? Y?ça^ih.il,aliu4
eft, quam perfecta, & ad íummum perduóta
pâtura. ^hoj; yqr^ fequituf-^pníormitas ad ь, ,.ьпв^э.
^am^«1io^¿ ¿ivg^lam,^! qp^.eflentia .ui.ai,ao\l
yirtutts non со nfiftit , fed eft v el u ti quid coq*
(^quenvfç agpfnduçr, Л.-Тегсю ^çp^ etiamÇ Didter tetf
nulla effet lex, virtue efferr& утцгл-Нагс fen« úo:
tentia confírmala eft à mefupràmultisq. 18. rr .'nwlA
S¿ 19. & in materia de legibus; 6¿ ideo non eíi
ncceííe confirmari.Certc Seneca dicit pulcher
rimé; EtiamjiDeus non eûet,aut rerum пиша
пагищ pro uidentiá no haberet, optimú eft nó
"óraere.
 Qjtóeftü
: , aut со n cu pifccre plus quam oportet,
Sc nulli iniuriam inferre. . .
Ad 'argu - % Ad argumenta in contrarium refpondetur,
neu rcfpô quôd virtus fepenumero per ordinem ad le-
detur pri- getadefinitur; quoniam notitia virtutis faci«
m0" liùs habetur еж legibus, quàm ex perfeccione,
& inclin Jtione naturx , qux mukis ignota eft.
Secundo re tjSecundo refpondetur,quôd Philofophi , &
{pondeur, -fheoiogi fepenumero dcfiniuntrem exeffe-
âibus,& exadiunftis; fedea definitio , que
explicatrem ex caufis, potior eft : cuiufmodi
' eft ifta ; Virtus eft bona qualitas mentis , &c.
t> .Tko. vt optimè expKcat D.Thojn articulo.
V QVAE ST I O LVI.
De fubiefto virtutum ; in fex
artículos diuifa,
PR£FATIO.
R O explicatione huius quxftio*
Suoponen-
d¡3 pro ez- nis ftatuendum eft primo loco ex
plicatlone prima parte D. Tho. quód ratiuna •
quxftionii lis anima habet piares potcntias;in-
primo. telleâum,memoriam,volunratem,appetiturn
fenlitiuum:qui diuiditurin irafcibiieni,& con-
cupifcibilem,potentiasfenfitiuas , atquc adeo
Seeûdo no potentias exequutiuas. Secundo notandum
tandum. eft,quod virtus verfatur circa difficile, vt tefta-*
Ari.i Edii. tur AriftotehcV: confiât maoifefta experientia.
ca** r.in Tertio ftatuendum eft,quod illa potcntia,qu j
Tertfö BÖ- eft determinaba ad fuum actum, .& nullam i a
tádum.
fuo opere patiturdifliicultatem, nullius indi-
Quartó' no get virtutis. Quarto ftatuendum eft , quod
qaando duas potentix concurrunt з d ali q u a m
operationem, vt operatio perfecta fit , necefle
Vltimo no eft vt vtraque potentia perfecta fit. Vltimo
notandum eft, quod qaando dux potential
concurrunt ad eandem operationem , in ea
potentia collocanda eft virtus,in qua fublhn-
tia operationis conftituitur.verbi gratia, quo-,
niam credere , fecundum fuam fubílantiam
eft aft us intellectus,fidcs,qux poniiur adere»
dendum ,inintelleftu eft collocanda , non in
volunta te,licèt ad crededum requiratur actus
voluntatis; nemo enim credit nifi volens. Ex
his principias facile eft intelligere in quo fub
iecto virtutes fint ponendr. ■jj.
P VS.
H i ti i.'t
yVtriitn 'tirtus fit in potentia anima,
S. VMM A T EX TfV S. ïui
ArticúL'L'&IK PS
Onclufio eft affirmati-Co,dHfi°ï
ua^quam probat D. Th.
tribus rationibus. Pri
ma; virtus eftperfecliopotentiaeí
ergo cft in potentia : nam perfe
cto eft in eo y cuius eft perfe&io.
Secunda; virtus eft habitus opera-
tiuus , vt didueft:fcd habitusopev*
ratiuusrecipitur in anima, mediî-
te aliqua potentia: ergo virtus im
mediate in potentia animaerecipi-
tur. Tertiajvirtus difponit ad opti
mum : optimum autem eft finis*
quivel eft operatio , vdf ütiquid
operationem confequensajicüius. .. : v*:,:.
potential ergo virtutis fubieótum
potentia eft. : :;
.i i.a
A R T I C. S E С V N рУ S.
.ccT.fl
f.Vtoàm Ъпа. "birtus poßit ejfe inplu.*
•'¿jibuspotentjj¡¿ Y' ~ •VIUIiV
S VMM A . TIXTyîr;! . ¡i
Rior ConduGo, rNon Рпшасоп;
poteft vná virtüs#quá
liter eíle in pluribus pa
tentjjs.Hanc çoncluiio
nempfobatD*Tho.in afgumeto,
Scdcotrajtalirätione. Vnum аесь
dens riö poteft cfTe in plüribus fub
ie#is:at virtutes fu nt accidentia in h.oá'i Q.
potétijs anima?,vtinfubie<ftis exi- er ai zr.b
ftéñtiamoti ergo vna virtuspoteft
eflfe in pluribus fubie&is. Alia ra-
tione candScôclufioné oftendit in
tas potétiaram,eft diuerfitas habi-
tuumjnoTitämen è ditóHb:vírtu-
tes autenibabitus funt:e.igö Д di-
uerfae potenti» fu nt , ditferfis vir* »
t^utibus'ЫрЫф^Ьф^М^рг.Щ
nota eft:quia potcntiam diuerfitas
commit-
 $tG; F.B.M¿dinae
communior eft , quàm diuerfitas
habituum : illa namque attenditur
fccundum generales , & commu
nes ration es obie&orum ; hxc ve
ro fecundum fpeciales , & particu
Seconda. lares. ^fSecundaCanclufio. Ordi-
ne cjuodam poteft vna virtus efíe
in pluribus potentijs , ita vt in vna
fit praseîpuè, in alije vero per quan
dam diffufionem , vel per mod um
cuiufdam difpoíitionis : vna enim
poten tia alteri íubor dinat ur,& mo
ueturabalia. fprir -t. : г
Е X. > ¿ I t А Т; I О A R;T I С У L Ö R V M. )
De liberall ütTTQ I N his articulis magna & difficilis
Ute & ma *EJl-içl mouetur quaeftio , de liberalitate,
gnificencia ■О ШУ & magnificentiamam pra:dicte vir-
queftiogra ЕВ «Д tutes videntur conftitui in duabus
uisÍEdiffi-
cilis. potentijsjin appetitu fenfitiuo,& in volúntate;
quod fie oftcndo.Nam quôd iftae virtutes con
D.Tho. ft it un n tur in appetitu fentieate,aflerit D.Tho.
Arguitur infrà quae fh6o.articulo.4.&. 2.: .q.3 1. articu.i.
fríiqo. ad fecunduro.& q. 117. vbi agit de liberalitate.
Et probatur hxc fententia optimis argumen-
tis. Nam liberalitas habet in officio moderari
nimiam pecuniar cupiditatem, quae eft pafsio
appétit us fenfitiui: ergo conftituitur in appeti
Secando* tu fcnfi'tiuo. Rurfus, nimia cu piditas pecunia:
eft pafsio vehenaens , & difficilis ad vincendú:
ergo fequirit virtutem. in, appetitu fenfitmo
Vltlmo» vt illarn moderetur. Vltimô, auaritia , Sc pufil-
knimitas funt pafsiones im moderatae appert-
tus fcnfitiui , vt plané confiât : ergo in appeti
tu fenlitiuo funt virtutes oppofux. Щ Quôd
vero Gnt in volúntate , ijs argument» perfua-.
D.Tho. do detur. tb prirm», D.Tlio.in.i. p. q. 11. articu.i»
cet quod ad pri m um; Sc primo contra gentes cap. 9 5 . Sc
fint Ш TO-
luntate. in.3. fententiarum. d. articulo. 4. docet
Probatur âp'ertè', iiberalitatem & magnîfîcèhtiafnin vo
primo. lúntate efle conflit utas: ex quo colligit effica-
ci argumento , quod Deus propriè eft libera -
lit, & magnificus. Etcertèabfurdum vi detur,
& à vera Theologia alienum , (entire quod'
Deus prapric non dt liberalis, nee magnificus:.
fed fi liberalitas-Ôc magmficcntia verfantur cir
ca pafsiones appetitus fenfitiui, non magis erit
liberalis Si magnificus , quàm temperatus , Sc
Secando ar iracund iot «jflf De in d с ,• fibwto ir-magnificu*
guitar. adiuuant bonum alienum in ordine ad alios;
itaquc refpiciunt bonum alterius, & non pro»
priú: fed voluntaí non eft déterminât» fuaptfc
►il 'Г.. .03
ExpoCüi Prím.$ecun.
natura ad bonum alienum: ergo indiget virtu-
te in ipfa volúntate conlht uta.Ccrtè A ri Ilote, Ariftotë.4,
planifsimè docet , eile proprium liberalis Sc El h, ci.
magnifici, ad fcipfum minime refpicere , fed
ad commune bonum. Et profedô ob id po-
tifsimèiuftitiain volúntate conftituitur; quia
voluntasdefenon eft determina ta ad bonum
alienum. Vltimô, praediâx virtutes non ver- Vltfmo «-
famurcirca pafsiones; ñeque enim cas prxci- guitnr. ,
puè moderantur,fed circa a ¿t ion es, & circa
liberales & magnificas elargitiones , vt no mi»
na ipfa prxfeferunt,& afferit Arifto.2. Etnico» Ariftotí
rum capit. 7. ergo funt in volúntate. % De hac
quxftione verlantur variz opiniones. Conra» Con ra. der-
dus, Sc alij difeipuli D. Thorn, recentiores, di- ci fio quz-
cunt , quod liberalitas requirit duos habitus; ñionis.
alterum,qui conftituatur in volúntate ad elar
г gitiones faciendas, quan do oportet , & animo
lubenti: altcrum vero , qui conftituatur in ap
petitu fenfitiuo ad moderandam pecunia» nia
rniam cupiditatem. Itaque liberalitas integra-
tur ex duobus habitibus, veluti feientia ex plu
ribus fpeciebus conftituitur : & idem eft i udi •
candum de virtu te magnificentix. Et ad lo-'
cum D.Tho.ex prima parte, vbi videtur nega
re quod iftx virtutes conftituantur in appeti
tu fenfitiuo,refpondenr prediéti autores,quôd
eo in loco loquutus eft de prxdiâis virtuti-
bus fecundum fe,non vt funt in nomine in vi
ta mortali conftituto: in alijs vero locis,in qui-
bus docet collocariin appetitu fenlitiuo, lo
quitur de his virtutibus, prout competunt ho-
mini in vita mortali conftituto. Caieta. infrà Caier;
q.6o. artic. 5. longé aliter fentit : ponit enim in
primisquandam explicationem ad conciliant
da diâa D. Tho. quae inter Ге difsidere viden
tur, & reprobat illam tanquam minime com- .reu:.
fflodarmea eft, quôd liberalitas & magnificent
ña refpi ciun t ,tu m pafsiones, tum operationes:
pafsiones qui dé propinquè; operationes verá
remote. Dicit ergo hxc opi nio,quod in quan
tum refpiciunt operationes, & iumptuspecu-
rrix,funt in volúntate ; fed in quan tú refpiciúc
pafsiones, funt in appetitu feniitiuo. Etquidê
jllud primum aiTertum , quôd fint in volunta
re conftituendx, vel ex hoc probatur; quia vti
pecunia eft actus voluntatis,qui quidé videtur
eile potifsimus aâus liberalitatis & magnifia
centix. ej Hanc tarnen explicationem repro Caie.repre
bat Caiet.tum,quia iuxta D. Tho. doftrinam, batfapra
vna virtus non poteft ex aequo in duabus po pofitt fen-,
tentij s collqcari: vn d e fi liberalitas e ft in volun tetiam bis
arguœétiï»
t£te ,& in appetitu fenfiriuo, neceffum eft di- Primo.
cerequôd fit in appetitu fcnfitiuo,vt fubeffc
voluntad, vel in volúntate ,vt fub'eft' appeti«
tui fenfitiuo:hoc fccundum di'ci non poteft;
nam

nam voluntas non fubijcitur ex natura fuá ap«
petitui fenfitiuo : fed пес primum dici poteft;
nam fi propterca liberaütas eft in appetitu fen .
íítiuo,quia iile fubcft vol un tati,h oc effet pro*
pter eleäionem participatam in ipfomet ap*
petitu fenfitiuo ; fed eil commune omnibus
virtu ti'btis appctitus fenfit iui,quod earum ele-
âio pendent nb clectione voluntatis : igitur
Ítariratione effet ponenda temperancia in vom
Secando. úntate, & in appetitu fenfitiuo. ^Secundo.
Fortitudo refpicit pafsionem,& Operationemi
ergo iîmili ratione effet ponenda in Deo, pro»
priè,& non metaphoricc: Sc tarnen D. Thorn,
negat expreffè fortitudinem effe propriè in
Vlrimo* Deojquia refpicit pafsiones. ijDenique pec
iibm doebinam non videtur fieri fatis tefti-
monio D.Tho.ex prima parte,vbi expreffè ne
gat libcraiitatem effe in appetitu fenfitiuo , &
Refponfîo circa pafsiones.f Refpondfetergo Caiet.quod
Caieuu. D. Thorn, in hoc articulo loquitur fecund urn
propriam.fententiamjat vero in alijslocis cita-
tis in argumento loquutus fuit fecundum alio
rum fententiam, quia nondum afcenderat ad
Confirma - fpeculam huius I urn mat Theologia». Et con
tie prardi- ti rmat dicta m fententiam Caiet.quia D. Tho.
ctx fenten deinceps , vt patet in.í «z.qúzftione. 117. arti-
tia:. .
cul.i.profeqiuitus* eft doctrinam quam po-
nit in hoc articulo. Et eil ratio : quia iffc
virtutes non refpiciunt operationes fecun
dum fe,ficut iuftitiâ refpicit,& partes iuffitix;
fed fecundum quod operationes aliqualiter
fc habent ad pafsiones amoris pecunia?, & (pet
in pecunia.Ex quo colligit Caiet.quod inDeo
non eft propriè liberaütas & magnificentià,
nifi tantùm metaphoricè.Eteodem modo phi
lofophatur Caietan.de virtute vcritatis , quam
Diuus Tho.i.contra'gentiles vbi fuprà, nume
rar inter virtutes circa actione* , infrà verô. q.
бо.агас.4. omnes iftas virtutes afferit effe cir
ca pafsioncs.Hxc fen tentia Caie.eft valde pro
babilis, & fententia* D.Thom.valde confer-'
Sentencia mis.^Ex his tribus fentçntjjs relatis mihi pro- 1
Córadi pro babilifsima videtur fententia Conrad. Primó,
babililii- quia ciim in prim a parte afferit D. Tho. Deo
Probatur aliquod attributú competeré, vol non compete
primo. redara loquitur fecúdum fuam fentenriá; quia
prima pars definitiua fententia eft de ijs, quae
attinentad Deum:autigiturhicfalfum dicit;
Secando. nut fuit oblitus propria; fententia?. Secundo.
Quia iHud argumentum fecundum quod in
principio dubij pofuimus.non plenc foluitur,
fciücetquód Ariftotel. dixit libcraiitatem effe
circa actiones:& multo minus foluitur tcr«
tium , quod fçilicet voluntas non eft' propor- ■
tionataad bonum alterius , ad quod ordina-
tur per fe liberaütas, &magnificentia: ergo
ArticuL rt;í
indigct habita, vtpromptè ,8c delectábiliter
operetur. Deniquc afferere De urn effe libera- VlrJmo*
lem,& magnificumjtarttùm metaphoricè,du-
rum videtur, cum tot beneficia , & tarn ma
gna^ bona volúntate conférât ho minibus.
Quare fupereft vt refpondeatur ad argumenta
Caieta.»jAd primú,refpondetur primô,quôd Solutlo af-
vna virtus vnitatcnumericá, non poteft effe '
xqualiterinduabusporentijsratvero vna vir» *u,
tus vnitateordinis,ben* poteft effe iii duabus
potentijs,ita vt illudquod perficit ad v narrt
operationem vnius fpeciei , dicatur vna vir
tus;ficutprudentiadicitur vnavirtusjétiâm fi
partiales habitus conueniant ad aftum prü-
de ntialem, icilicet,eubulia, fynefis , & g no mi:
de quibusiam diftum eft. Sed tarnen ifta fo-
lutionon plena fátisfacit argumento Caietan.
qusrimus enim an liberálitas,qus eft in appe
titu fenfitiuo, fit eadem virtus fpecie cum li-
beralitate , qua eft in volúntate, & di ft infla
öumerojan verô différât fpecie; fiqutdem eft 1
in potentia diftincla fpecie : &an liberaütas
appetitus fenfitiui fit fubordinata libcralitati
que eft in volúntate ; vel ècontra. Ad haec Primo re*
refpondetur primo, quod non eft a?qualiter fpondetur.
in duabus potentijs vna virtus, nequefecun-
düm numerum , neque fecundum fpeciera.'
Dico fecundó,quód liberaütas in homíne prirt'- Secando re"
cipaliiw eft in appetitu fenfitiuo, quam in vo*'fPon<lewr»
luntate. Ratio eft: quia maior dimcultas eft,
per fe loquen do , ad liberalem dationem in
appetitu (en fitiuo, qua m in volúntate : ergo
ibi principalitcr eft collocanda virtus in homi
nibus.Antecedens experientia patet. Et ad ar
gumentum in côntrarium, quia Voluntas non' :
iubordinatar appétit ui' fenfitiuo , diftirtguo
antecedens;vel in genere caufa» efEcientis : Si ,o¿T .-i
lie concedo : vel in genere caufa; obieftiua;,
feu finalis, confummantis actum voluntatis:
&fic negó i i mo aliquando adus voluntatis A licuando
pcrficitur,& confummatur ex aftu appetitusj aaujvolú-
qüemadmodum bona eleóno voluntatis Iii*?*' P*'£
materia temperantix , eft fùbordirfâta bona?
intentioni appetitus fenfitiui , quam efficit ex adu ap*
habitus remperantiat ibidem exiftens: & ruf- petitui..
fus, ipfa electio voluntatis in materia tempe- r
rantis confummatur fecundum rationem vir-» ',, . .
tutis per eleäionem appctitus fenfitiui. Et
hace patent ex his qua; dicentur infrà h ас
quxllarticulo feJtto; & ex doftrina Caiet. ibi- »
dem. Sic ergo nunc dicimus, quod liberali- '
tas, que eft in volúntate hominis ,& aäus
exiftens etiam in voluntate,pcrficitur,& corK ; "
fummatur in eleâione appetitus j & incipii '
etiam ex bona intentione eitifdem appeti
tu» fenfitiui cifca amorem pecunie : & per
" • Kk 3 " huotf
I
\
 ji8 F.B.Medinaî
hune mbdum dicitur homo libera!is,abfblu-
tè loquendo ; quando promptitudinc appeti«
Obiíftio. tus donataliquid. «jCtli quisobijciat contra
Шат doärinam : fequitur quod iuftitia fie
etiam ponenda in appecitu fenfítiuo , & non
folum in volúntate. Probatur fequela ; quia ad
reddendum debitum iceundum zqualitatem,
eft difftcultas ex parte appetitus fcnhtiuijquo-
niamplus nimio alficituradpecuniam , & ad
alia bona temporalia «ergo vt aliquis prom
pte & delecbbiliter reftituat quod debet,
opus habet virtute perficiente appétit um icn«
tolatlo» fitiuum. Re ípondetur negando fequelam. Ad
probationem refpondetur,quod fufficit vir
tus iuftitia» ad tollendam illam difficultatem
appetitus fenficiui erga debitam pecuniam:
nam Ii liberalitas fufficit ad dandum quod
non débet» magis (ufficiet ad dandum debi
tum: & argumentum fa rtum bene probat vir-
tutes eOe con nex as,& quôd propter defectum
Not» iiffe vnius virtutis,alia virtus inhrmatur.^Et no-
rentiam ta tandum eft , quôd hase eft differentia inter
tcr íurticií ¡uftitiam , & liberaliratem : quôd liberalitas
& hberali-
mem. fecundum propriam rationem ípecificam po-
ftulat vt homo prompte animo , & libenri
operetur: iuflitia vero non exigit hoc fecun
dum fuam fpeciheam rationem, fed tantùm
fecundum genericam rationem,quatenus vir
tus eft : dum enim aliquis reftituit tantum
quantum debet, facit opus natura fua iuftum,
etiamfl nonprompto animo id facial, ñeque
libenter : non autem dicitur homo faceré opus
liberaliter, nifi animo lubenti id faciat : П enim
aliquis aliquid faciat ex metu, aut fpe lucri,
non eft adió Ii bcralis illa : primum enim quod
cpnGderatarin dono , eft amor donantis, vt
Р.ТЬо, optimè , & eleganter docet D. Thom. prima
parte quseftione. j8. articulo, 2. Et profeâô
no men ip Гит, 1 i beralis,hoc videtur in fi nuare,
quôd homo fit liber à cupiditate , eVauariüa
pecunias , qua; dicitur idolorum feruitus , fe>
cundum Apoftolum: &non folùm importât '.
quôd homo det aliquid ex libero arbitrio,
quod non tenebatur dare ex iuftitia: fed vtrúq;
importât nomen liberalitatis , & nomen libe*
Ad feefidí ralc.qfAd fecundum Caiera.rcfpondetur, non
Caie.refpó effe candem rationem de fortitudine , & libe •
detur.
ralitate,vt ponatur fortitudo in Deo , íicut po>
nitur liberalitas; quialicèt conueniant in hoc,
quod vt raque virtus reípici t pafsionem , & ope
rationem,& principalis pafsionem,quam ope
Differentia rationem; in ho minibus tarnen eft differentia:
later libe - quôd liberalitas reípici t bon и m hominis, non
nlirjcé& in feipfo tantùm, fed in ordine ad al i um : forti
fortitudi-
tudo autem , fie ut & temperantia, refpicit bo
num hominis in femetipfo;vndeifta*ponun;
ExpóCin Prim.Secun.
toi in appetitu fenfitiuo ; quia voluntas non
eget virtute fuperaddita ad bonum proprium.
Ex quo fequitur,quôd nomen fortitudinis, &
tempçrantia? , non pofsit transferri in Deum,
•nifi metaphoricè: nomen vero liberalitatis , Se
magni fîcentiar, quia fecundum fe vniuerfaliter
poltuht quôd fit in voluntare, quia eft ad alte-
rum; quamuis in homine in ftatu prefentis vi-
tai fit necefTaria , principaliter in appetitu : hac
de eau fa Deus propriè eft liberalis, & magnifi-
cusdicèt non fint in illo pafsiones , fie ut in no«
bis : quemadmodum ctiam Deus eft propriè
mifencors, quia confert bona per quae libera-
mur à miferia;non quia ipfe Deus triftctur,vel
compatiatur de malo alieno: ita etiam eft libe-
ralis , in quantum tribuir perfectionem rebus;
non propter fuam ipfius vtilitatem , fed pro
pter fuam bonitatem :de qua re videndus eft
D.Tho.i.p.q.n.articulo. 2. Р«ТЦ}
ARTIG TERTIVS.
fftrum intellcElus poßitejft Jubie*
c4umJ>¡rtutis.
SVMMA T E X T V S,
Rima Conclufio. Intel-
ledus abfque omni or
dine ad voluntatem po
tcft efle fubie&um ha-
bitus,qui dicitur virtus fecundum
quid ipotcft enim fubieâum efle
corumhabituum,quiconferuntfa
cultatcmoperisj cuiufmodi eft ha
bitus grammaticae:hi verô habitus
non dicuntur virtutes fimpliciter,'
quia non fimpliciter faciunt bonu
habentcm,nequeopus reddútíim
pliciter bonum, fed inquadam fa
cúltate. Щ\ Secuda Conclufio. Sub* весив,'
ieétum habitus, qui fimpliciter di
citur virtus, non poteft eífe nifi vo
luntas,vel aliqua potétia, ca ratio-
ne, qua à volúntate mouetuf tille
enim habitus dicitur fimpliciter
virtus, qui non íolúm dat faculta-
tem operandi bonum , fed etiam
facit vt adu iuftè operemur.Quôd
autem
 autemhomo bene agat, prouenit
ex co,quöd habet bonamvolunta-
tem: virtus ergo quae bene operari
facitin a&u,& non fol um in facul
täte, debet effe, vel in volúntate,
vel in alia potentia,mota à volún
Tertli? tate. ^[Tertia Concîufio* Secun
dum quod intellects habet ordi-
nem ad voluntatem , poteft efle
fubic&um virtutis fimpliciterjqua
ratione intelledus fpeculatiuus,
eft fubieftum fidei;& pradicus,eft
fubiedum prudentiav
E X P LlC AT IO ARTICVLI.
Graue ím» T N hoc articulo eft graue dubium de dif-
bium. I fercnlja qU3m conftituit Diuus Thomas.
. inter virtutem intelledualem, & moralem:
quod virtus intellcâualis dat facultatem , fed
non reâum vfurn : moralis veropratftat v trú-
y .) ■,;., que. Hjec differentia videtur quùd non po(-
Vttùmirir-'fitconfiftere. ^fNam feientianon folùm dat,
tusintelle- facultatem ad feiendum, fed etiam aflenfum
ftualiid« Vßruro euidentern , & infallibilem : evident
Arguicur" "lnuemtur-m Gramraauca , & omnibus alijs
primo. difciplinis,& artibus : ergo vii tus intelledua-
Secundo. 1 Hj ettam' praaftat ftdum vfum. Щ Secundo
АгГ.г. £th. Ariftot.expreíTe dicit,quod ars inquiritme-
" dium , Sc conftituit inter extrema : & idem
dtcitpoft pauca, de fcientia : ergo ars prae-
Tcrtio." Hat reâum vftim. % Tertio ; nam in iupe^
riori quaeftione. pftcnium eft mukis argu -
mentis , quod fcien tijs , & artibus null us m alé
v tit иг . Quod con firm at иг ex deíinitionc
.Aug«*. D. Auguft. Virtus, inquit ,eft bona qu alitas
meatis , qua rede viuitur . qua nullus. malè
vtitur. *¡ Quarto : temperantia* quae veré
virtus eft .inclinât homiuem vt fobriè , & ■
temperatè agat : at homo pro fua voluntatei
poteft operari contra temperantiam. Simile
reperitur in artibus , & dilciplinis : nam ars
pingendi inclinât hominem vt reflè pingar
imaginera : fed pidor pro füa Volúntate po«>
teft mala m pjderam eftí .ere -.ergo nulla eft
differentia. % Vltimo , virtus intcllcdaalis eft
perfedior omni morali yer^oivirtus imelle-*
dualis non eft virtus fecundum quid. Rur-
fue, ergo pneftatbonitateokTimpliciter,; atque-
Ari.t.Eth. adeo prsbftit faculrareü>:v<fcíhoc^um vfum.'
с».?.* io. Patet antecedens: nam Ariftote.dicit, quod
Ы». C7. beatitude cûaâus optima? ftitttiif & quod:
haec virtus eft fapientia : fapientia yero , fine 1
controuerfia, eft virtus intelledualis:qua» fen-
tentia fine dubio vcrifsima eft. Nam intelle
cts eft perfedior potentia, quàm voluntas;
illuminât, dirigit voluntatem, & ei perfeda
proponit : ergo virtutes intelleâualcs perfe.
diores funt, quàm morales. Ha?c omnia con» Hace от-
firmantur automate diuinae feriptura?. Nam nia «oofir^
Diuus Paulus Romanoru т. и dicitjquód ho- д^™**
mines fcelerati veritatem Dei ininiüfiitia de- °m^r . ?
tinent : quibus verbis fignificat Paulus, quod J -.4
homines, qui fecundum veritatem cogn it am л ■ " :'
vitam non inftituunt , vim inferunt yeritati;
ergo Veritas de fe çognita inclinât ad reâum. ' '¿1™^
Vfum. ^ Ad hoc dubium rcfpondtítur¿ quôd A<J Ф>ь
hxc Veritas ¿ quam conftituit D.Thcm. in аг- j^i^^
ticulo, varias habet ex pofit iones. Prima eft, o.Tho.
quam hic habet D. Cajeta. Differt,inquit, in- Prima ex-
ter virtutem intelledualem, & moralem : nam poGiio Ca-;
intclledualisdat facultatem ad bonumadum, ieu*.
fi homo velit ea vtij fed non inclinât , nec per«
ficit voluntatem vt ea rede vtatur s virtus vc«
to moralis dat facultatem ad bonumadum,
& inclinât voluntatem vtca vtatur, quando n: - -:. ■ «
opus lucrir.verbi gratia. Grammatica dat fa* : !¡»i
Culratem redé loquendi : fed grammaticus ''' '
dataopera póteftloqui contra artem ,& пой " ï%
loqui quando opus ett;& hoc fine vitio gram- "nu.. .'t
matiese , aut ignQrantis. Iuftitiá vero non lo- ;., -»
Ihm dat facultatem agendi iuftè, fed inclinât •■
voluntatem vt redé , & prompte iufta ореч .'.s -.я
ret ur quando opus fuer i t. ^¡Secunda explica- Secúda «-
tio.eft; hoc differt inter virtutem mqralem» Poûtioi
8í intelledualem;quod opera, quae procedunt
ex virtute intelleduali , vt fint perfeda,fat
fuent quod in fe perfeda fint : opera verá
quae procedunt ex virtute morali t vt perfeda
fint, debent efTe fecundum omnes circun-
ftantias , perfeda , & ftudiofa. verbi gratia, vt
pidura perfeda fu , fatis eft quôd in ie fit per«
feda , & fuse- arti confentanea , licet malo fin*
fiat: opus verô virtutis vt ft и diofum fit, in pri*
mis oportet quod agens operetur ex Icicntia:
nam fi operatur fortè fortuna , vel ex igno-
rantia,opus virtutis non eft. Rurfusrcquiri-
tur , quôd operetur ex eledione propter ho-
neftum finem : nam fi operatur propter var. atti >*.
nam gloriam, opus ftudiofum non eft. VIti- .vijsW ■>
mo requiritur, quod operetur firmo,& ftabilb
propofito: nam (i operetur i nuit us, opus vir«
tutis non eft : hunc ergo redum. vfum Tola :St o'raT
virtus moralis prxftare poteft: fie habet Ari- Arlfto.
ftote.l.Ethicorum capitulo.4. 9¿ Ttrtia expli- Tertia ex»
catio. Virtus intelledualis folùm perfuit in« pli«tio,
tHledum,fed non fanat , nec perfic it volunta
tem, nec noftros alfedus moderatur , & regit*,
Кк 4 verbi
 $ib Fî К ^édifiée
• verbi grattá. quôdqûis vehernentef difpHtet
contra tímidos , nón hic it quôd ex eins ani
mo timid: tas expellatur: concludere euiden-
temfyllogifmum ad demonftrandara virtutis
temper.intix excellcntiam , non gignitin ani
mo nôftrotemperantiarn:eIdquentifsimè ige-
.rr\ svil re contra errogantiam , Sc ambitionem, non
facit animuin rrianfüctum, & mitera. Solaer-
.; -n- go virtus moraJiifâcir,qTiôd temperatè,&for-
D.Tho. titer viuamUsi' & hunc appellat D. Thorn, int
Ex his fe- articulo rectum v fu m. Ex íjs patet,quôd mini«
quiturprl- mi fu fidendum virtutibus imellectualibus,
Sequtturfe fiquidem minimam habent pérfeâionem. Se*
quitur fecundo , eíTe verifsiroum quod dicit
1 л Arift.ó.Ethíc.cap. j.quôd in artibus, qui fpon-
. ¡ te,&ex fuá volúntate operatur contra artem,
non meretur reprchcnfionem, nec ars dus vi*
' *;'■ tuperatur: quohîam virtus intelleäualis non
-ijc -r habet in officio perficerevoluntarem, fed tan-
tummodô intelleôtumtquivcrôinmoralibus
voluntariè operatur opus defeétuofum, repre*
henfionem , & vîtuperationem promeretun-
virtus eriim- moralis habet in officio recbfi-'
Virtutes in eare voluntàtem. Ex his principes facile intel-
t«Ile£tu»- HgltUr,qudmodo virtutes ífitellectuales pr^V
les prxftat ftent fac^ltatcm ,fed non rectum vfum. Ex
{cd wann- cifdemptiflcipijs foluúntur omnia argumen
ta vfum. M in principio pofita : fed vltimum argumen-
Solatio ?1- tum dtligenriùs eft confutarldUm. % Dicen*»
tiaii »rgu- dumellin primis; quod qùàndo fit compara»
mend. tio, inter virtutes vnius potentis ad virtutes
-i - . : alterius, fit comparado intergenus,& genus;1
Je inter pra>ftanrifsimarn virtütem vnius po-
tentix , ad optimam virtutt m alterius potent
tis. Euidens au te m с Ii ex di nina Thcologia,
quôd lumen gloria;, & vífio beata,perfectior
eft quaro chantas ; & fie verificatur , quôd Vir
tus înteltectuàlis , eft perfij¿tíor virtute mora-1
li,quae ¡n volúntate conftituitur. Cum hóc ta
rnen rectè coniu ngiru г , quod chantas fit per-,
fèâior multis virtutibus imelleclualtbus: exu-'
perat cnimomnes icicntias naturales; quem«
admodum iuftitia ; licet fit perfeftior tem«
pertntiâcti fbrtitudîne : cùm hoc tamerírícKír1
ftat , quôd venderé pi fees iufto pre t i о , n on fit
aequalis menti corn egregio Oper.« fortitudV
Secúdo re- nis , aut temperando?. % Secundé refponde»
fpondeeur. tur, quôd inter virtutes hu manas, prudentia,
qua; eft virtus intellectualis , primat um tenet:
te fie verificátur , quôd v¡ftus intelléétualis fie
Tertio re^ P«rfeftiormöMli;ijTeTtiÖTe(pbB\3etUr,quöd?
fpondetur* habitus intellectuals fecundum -tt j funt per-
r xa tii!. T re¿tíore$. virtutibus moralrbus. quod patéteX
,emi< : ] fabieftoi & e* obiecïo-, Se ex эАи ipfo : esté»
rùm virtus moralis participât magis de ratio-
ne virtutis : facit enim bonum habentem, &
Expotíh Prím.S¿cán.
cius opus bonum reddit ; quemad modurri
fqientiadeanimaperfeftior eft, quàm feien-
tia Mathematicarum: tractât enim de nobilio-
ri obiecto •. fed ratio feiend« illuftr'ror inueni-
fur in mathematicis ; iunt enim euidentio-
res. «fVltimo dicendum eft, quôd fapientia, VltimoJ/-
in qua béatitùdo noftra corififtit , depender «ndû еЙ-
ex rectitudine voluntatis, Sc femper habet con
iunâam reftitudinem voluntatis; & ideo in
ter virtutes -morales computanda eft : qua ra«
tione D. Thorn inter vinutes morales conftia
tuit prudentiam.. Щ Ad autoritatem D. Paul. Ad antori-
dicendum eft , quôd Veritas cognita inclinât ta"m
appétit urn ad rectam operationem,extrinfe- "
eè, Sc remote; fiçuti finis, Sc obiectum; quem«' :
admodum centrum inclinât lapidem ad de-,
feenfum : virtus verô moralis inclinât intrin-
fecè, & cflcûiuc , alliciendo , follicitando, fa«
nando : quemadmodum grauitas inclinât lapi
dem ad defeenfum. Ccrtèintellcctus ad mo-
uendum ad opera ftudiofa, minimam habet
efficaciam:nam tantùm ofiendit eibum, & alt» .dit,.
mentum anima-; voluntas vero intra feipfam
recipitalimentum,&fortifsimc crefcit,& au-
étis viribus proceckt de virture in virtutera.
•J Confequenter quaeritor; vtrùm fides, qua? 'Vtrffffderf
eil virtus intelleöuaris , tribuarvtrumque; Sc P*b** fiJ
quôd conférât facultaren» intclleâui ad äffen- уйш^'ет*
tiendum rebus creditis ; &' quôd tribuat reetú
vfumexpartevoluntatis^Huiuspannegati« t**r neg*<
ua fuadetur in primis; quoniam fides eft habi- Hu* fT0Ù*
tus intelleâus, & fpeculat iuus , qui non eft fes p"^,
cundumfe virtus fimpliciter dicta, qua; bo*
num facit habentem, & eius opus bonum red
dit: ergo fides non tribuitvoluntati rcdrum
vfum. Antecedens probat ur : nam fides fola, 1 ' ■"' *■
fine chántate , facit chriftianum , & verum
chriftianum ; quamuis non bonum chrifiia-
num; ergopotcft quis vti habitu fidci,creden-
do propter vanam gloriam. «■ Confirmatur Confit -s Л
hoc argumentum: nam credere Deum с fie tri-
num & vnum , eft aclus fupernaturalis: ergo ''■ ' '.ф
etiamfi fiat propter vanam gloriam, eritab ha
bitu fupernaturali. Probatur coniequentia:
quia finis extrinfecus alicuius attus non tol-
lit eius- fpecificam , & fpccialem rationem. I
^Secundó, qui habet iilum acbjm,maiorcm Secimdoe.
certitudinem habet quod Dens ift trinus &
vnus,quàm de quacunque reruturali: ergo-
illc aflenfus eft ab habitu fidei mpernaturaii.
Confequentiainde probatur: quoniam ilia ma
ior certitudo non poteft efie, nifi abaliquo
principio fupernaturali. *J Tertiô , qui aílenri- Teitioaa*
tur hoicprOpofitíbnifChriftus èft rifibilis : per JA . i • i гА
hunc difcurfum \ С hrift us eft homo : *rgo eft ^ ' * " •*»
riiu>Uis-reft v«rè Theologus, etiamfi antcce-
denti
 denti aflentiatur propter vanam gloriam : er
go adenitis illius antecedents eft ab habitu fi
dei infufo. Patctconfequentia :quia habitus
fidewnfufa*! -eft, per quero aflemimur primis
Qajmuni principijs fieri Theologie. ^pQuartó. Gra-
lijs gratis datis,poteft quis male vti peccando
momliter ; vt gratia fanitatii poteft quis malè
vti propter vanam g!oriam;& tarnen funt do.
na Spiritus fjniti,& ex auxilio fupernaturali
Deifiunt talia opera mirabilis : ërgo non eft
jnconueniens,quôd Dens fpeciali auxilio con
çu rrat ad adum fidei fupernaturalis propter
QmntuBi. vanam gloriam.f Quin t ô.Siquis velit efficaci-
ter baptizari propter vanara gloriam , verum
fufeipit facramenturmçrgo fi quis credát pro
pter vanam gloriam, verc elicit actum fidei in
fufa?. Pafet<on-fequentia : quia vtérque adui
fuperat na tun facúltate m. Ha ne fententiam
<enet¡Caieta.q»a*ftioné prarcedenti arrie. 4. St
In eppofi- l.i.qlfiarticul.i. ^In Oppoiîtum eft autoritaí
D. Tho. in vltima conclufione huius articuli,
D.Thom. vbi afferir1, quôd intclleftus, quatenus moue-
turà recta volúntate, eft fubieâum habitus,
qui fimpliciter eft virtusmam in intellcâu fpé
culatiuo ponitur fides chriftiana , que verá
virtus eft ; in-intelleftu verô pra£tice,pruden-
tía eft,qua» primatu m obtinet inter omnes vir •
tutes morales Jn quibus verbis oftendit Di
Tho.quod nemo poteft male vti habitu fidei
Priam are infu(a?,!icutncquc habitu prudentia?. «jHarc
fen tent ia probatur in primis;quoniam ad ad ú
•t>5J I.Jlf . credendi ex habitu fidei,ethm informis , cotí»
.1-3.5«! currit Spiritus fanäus fpeciali auxilio, ad bo*
num ipfiuscredentisordinatotcrgo talis actus
non poteft eíTe peccatu m.Probatur confequen
tiatquia Spiritus íanctus non concurrit ad pec-
Catum ípeciali auxilio ; at credere propter va
•»wnui nam gloriam, eft peccatum: ergo non eft ab
habitu fidei iñfufo., ^Secundo. Nemo poteft
malè vti prudentia infufa, veletiam acquifita
propter vanam gIoriam:ergo ne que fide infu
fa. Probatur confcquentia:quia prudentia eft
triam fubitus intelle&ualis. Scdrefpondebit
aliquis, quôd prudentia eft habitus prafíicus;
fides autemfpecubtiui virtus eft. Ad hoc ta
rnen - refpondetur,quôd quamuís fi des format
tfter fit habitus fpeculatiuus, eminenter tarnen
eft practicus ; quia fides ordinatur per fe , St
non per accidens,ad faciendum hominem bo
nuro iimpliciterjficut fu nda me nt u m , & prin-
cipium intriniecum totius bonitatis : iuxta il-
lud; Sancti per fideffl vicerunt regha , operati
Ttttinm. funriuftitiarn-^fTertió atguitur; l^ibitu "vir*
tutisacquifita?,ctiam qiundonon eft' in ftatu
virtutis , fed eft quídam borní" difpoTttio ini*
tiatiuè , nemo poteft malè v manqua m princi-
pioal'cuius,oper¡s: ergo neque habitti fidei,
quando nem'eft in ftatu virtu eis. Probatur con l}ô
féquçntia: quia ficut dc rationc illius difpofi-
ifFonis eft' \\quôd eideiïi pofsit peruenire ad
ftatum virtutis ; itade ratiooc fidei infufa? eft,
quôd pofsit eíTe virtus perfecta* % Confirma- Ceniij
tunquia ad perfeäam fpecienj fideí pertinet^
quod fit virtus vera;fiquidcm fecundum fuatnl
tflcntiam aicus fidei deptndtt ex duplici prin
cipio; alrcro,lumine intufo in intclltftu ; alte»
ro.pia atfeäione voluntatis ad captiuandum
inrel'eftum in obfequium fidei ; qua; pie afiè-
¿iio non eft perfecta fine charitatç^ergçi .yt,
actus fidei Tit omnino perfeebis ex tua ratio»
ne,neccffaria eft с baritas: ergefëcùnduni prol
priaro fpeciem iuam poil uUt quôd habcat. ra»
•:>n-¿
tipnem virtutis,*jQiiartô.Sifîde informi po-» Quartan*
teft quis male vti peccando veniautéf'rergd
ctiam peccando mortaliter. v.■ g.: fi homo con i
ftituat finem vltimum in vana gloria ,f>toj>tci}
quem finem crcditj&tancxonçedeniiîuni eft,
qtlôd credere1 Dèum^è1TétrintjmfcV'Vntftnieí
fide infufa.èV ex dono Spiritus fanâ^ctit peca
cat um mortale. De ni que fi fide informi po
teft quis malè. vti peccando vchialitèr ; ergo
etlarii fide formata Vquareftvirtùs''firriplicite#
diâj. Probatur çonfcqucRtia : quia habitu»
charitatis non répugnât eflecum peccato ve«
niali : ergo pqlerit aliquis credere quando ha*
bet habirum charitatis peccando- vcnialiter;
Certèargumenta vtrinque premuní, 8¿vrgenr,
& vtraque qua.fi ionis pars magna probabili-
tate poteft 'defendí. ^ MihiTamen illà'lentèrtl. Autorf»
tía magis probatur , quôd habit u s fidei m agis ГепсепгЦ
fit adfimilis habitibus fpeculatiuis. Ex qua
coafequ'ens eft , quod fi quis credit propter
Vanam glori amjille 8ñus,qua tenus progredi-1
tur à fidc,bojJusreftjyjrtufe epiqi in^ljeönali
nullús mal¿vtitu'r,vt fuprà dcfiTjitprjçiçOjquôd
vero fiat proptervanam gloriam , eft finis ab
extrin feco adiurráás,& ideo ríori vfórfa&úrn
fidei,quatenus à fide progreditur : veluti cùm
ЩйН argumentatür ¿' vel rhctoric^t'er щ&Ц>ц
fè ad perfuadendum feelus ; vfus hic , quate* .imí
nusà Dialedica j vel Rhetorica-ptogrcclítur,
bonus eft;quatenus ordinamr à praua volún
tate in malum fifiem,maluseft¿qúodiBTüpe* .b'nut
rioribus vberiùs explicatuñi dedim-s.' ^
-ír.n- : '..'¿yi t'JQu;n ,*"<' -'tri ilip'i
•aï imo)
~0iyfuïteftumTnrtutis. niiUtJ ■ ."f.; .• -; './..J
 #л F.B.Nledinfe
S V MM А Г E X T V S.
Prima cóe Rima Conclufio. Irafcí-
bilis , 8¿ concupifcibilis
., fccundum fc j id eft qua-
i.3/.
tenuS partes appetitus fcnfitiul,
non funt fubie&um virtutis ; vir
tus enim eft bona qualitas men-
tis:quod eft accipiendum de men
te pcrciTentiam,aut perparticipa-
tionem; quorum neutrum conue-
nit irafeibili , & concupifeibili fe-
Secunda. cundum fe. ^[Secunda Conclufio«
******* Jrafcibiíis , & concupifcibilis qua-
tenus participant rationem , id eft
Ърл& íuht'obedire rationi , virtu
es', Кдтапае íubiedtum ¿fie pof-
íiint. Hacenim ration e fortitu-
do ponituí in irafeibili , &tempe-
ïantia in concupifcibilis qua: veré
virtutes funt. Deinde , a&us qui
4 progreditux, ab vna ppjtentia, eá
ratione qua eft mota ab alia, non
pôteft efle perfecbis,riifivtratjue
, ppteojtü. fit be ne difpofita ad aáú:
tbtmav,.- ergo in ijs , in quibus operantur
rràfcibiiis^&cocupifcibilis, vt funt
àfa.tj£ne.mota?,debent ponihabi-
tus adreâè agendum, qui eas pp-
^nt'ysj'e'rfîciant.''' ;*;':: "/ ' „
CTt^,H,.yt'c A T I О АЦ T I С V bjt - >
12 fecunda conclufione eft magna'
controuerlia inter Theologos.narn
Scot; , Scotus Í11.3.C!.: $.. <]. vnica. &. d.
Ocham. Oc'iam.in.j.d.io.cV. n. Gabriel in
Gibnel. j.d.i>.&. 5$. AJtorwy.infuis moralibustrada-
A!mjy.
tu.<.capit.6.B urida nu s,& alt) huius clafsis, fen
tiunr, quod in appctitu unfitiuo funtconfli-
tuendialiqui habitus, quibus redè difpona-
tur vç-obed iat ration ;, fed non merentur no*
ben r\n tiî.Itaqûe om'n'es virtutes ad voluh-
•> rgurafta ' utero funt referenda!. Patçt haeç fen tent i a op-
«ootra fc- tirjiis arg u mentis. ЩЫ primis, virtus eft rmbi*
eondara со fus fcfaum ,n roedio copGftfins , reite T,atio-
Prfwwp"' D' confentaneus , iic defi nit A rift. 2. Et hi.ca.: .
Arifto. " Scd cLctio eil actus voluntatis, approbantis
ExpöCm Prirfi.SeçBn.
medium quod à rattone pofitum eft : ergo
appetitus fenfltiuus non dt сэрах virtutis, fi-
quidem eligere non valet.^Secundo.Appetn Secundum*
tus fenfltiuus non habet libertatem: ergo non
poteftefle virtutis fubicdum. Confequentia i^n*K:-'j
indeprobatur: nam in membris exterioribus
Hon conftituitur virtusjquoniam non habent
libertatem: atque adeo fequitur quod conçu-
pifcentia noxia,quse in eo confurgit contradi*
t'ente volúntate , fit pcccati. m; quod adérete
faliumeft:nam peccatum adeo eft volunta«
rium,quod ii non eft voluntarium,non eft pec
catum. Quod iitpeccatum)& quod redé fe- ,;м,^
quattir,patct.Naro illa concupiícentia eli libe
ra,& in potcntia libera:ergo peccatum. ^Ter- Tertium,
tio.Siin appctitu fcnfitiuoconftituendz funt
vers virtutes,ma*imc fortitudo, & temperan-
tia,vt hie dicit S.Tho. fediftxcollocantur in
volúntate: ergo non funt conflit uendae in ap*
petitu fenfitiuo.Quôd conftitu jntur in yolun . ■ : -, -1
tate,ficoftendo.In primis D.Aug.14. deciuic Aoguft.
сар.5.б.&,7.& deinceps,docetc>prcflc,quod •»■•
in volúntate funt patsioncs. ergo in volúnta
te funt conftituendae prxdids virtutes ad
moderandas pafsiones.& primo de moribus
£cclefia?.ca.i'.dicit;quatuor virtutes cardina
les, prudentiam,iuftitiam,fortitudinem, &
tempérant iam, nihil aliud eile, quam quatuor
amores redè ordinatos: led amor refertur ad
voluntatem:ergo prardida? virtutes ad v olun- '¿e¿:*.
tatemlunt referenda:. «,;Lt confirmattinnam Confir.
Arifto.dicit.nectfleeflc principem habere vir Ariit.i.p».
tutcm,vtimperet,&principeturrtdè:fed vo« licci.
Juntas imperatappetitui fenfitiuo ad mode
randas pa(siones:ergo neceflarium eil has vir
tutes conftitucre involuntatr. %Sed omifsis Mí¡ora „.
autoritatibus,maioribus argumentis difputan gumema. '
dum cd. 1 n primis. Ex actibus reétx ration» Primum«
generatur in nobis virtus prudentii :ergo tx ,тЛжп'1
aäibus reda; eleftionis in materia temperan?
tiae generatur in noftra volúntate virtus tern,-
perant ix. ^fDcindc. Voluntas fuapte natura Secundum,
non eft inclinara, пес determinate ad bonum
temperantia? , aut fortitudinis , ficutnon eft
déterminât» ad bonum iuftitia;: ergo indiget
yirtutq , qua determinetur, ¿V perficiatur. >rn
fTertio, jln volúntate conftituiturifteadusi Tertium:
volo temp«ratè viuere,vtpJq.niconftat: ergo
in volúntate condituenda eft virtus temperan
tiar,qux ilium adum elicit. Confequentia in»
de eft euidens: quoniam virtus conílituitur
vbi eft operatic. %r Quarto. Habitus intempe» 0£шЛа*~
rantix confiituitur in volúntate : ergo etiam ,a&i". ï
habitus tern pçrantia». Confequentia inde pro*
batur.- namfiontraria habent fieri circa idenu
Antecedens probatur : nam. voluntas non eft
deter-
 . Qua?ÍHon.LVL :
determinate ad ad us ietemperantix : ergô ex
frequentationc horum aduum gcneratur in
«a habitus intemperantix. «J Vltimô. Ex eo
quôd iftx virtutes conftituantur in appetitu
íenfitiuo,fequuntur maxima incom moda con
tra veram Thcologiam. In primis fcquitur,
quôd iftx virtutes non fuiflent in íbtu inno-
ccntiae ; liquidem in illo ftatu ora n es pafsiones
fuilTent moderator. Item ícquitur, quod non
maneant in anima feparata, ñeque in Chrifto
Domino in triduo mortis : quod aflerere à ve
ra dodrina apparet alicnum. Quod redé fe-
У: quatur,patet. Nam in anima feparata non ma-
net appetitus fenûtiuus.Sequitur etiam, quod
in beatis poft corporis refurredionem nó ma
uern iftx virtutes; fiquidem non manent paf-
íienes quas moderentur. Demum fcquitur,
V/ .• quod fortitude & temperantia infufa? , eolio*
carentur in appetitu fenfitiuo ; quod aíTerere
à vera Theologia alienum eft. Nam prxdidx
virtutes infufx verfantur circa bonum diui-
num, & fupernaturale, quod à potentia ícnfi-
tiua nonpofle cognofci,nec defíderari, mani-
ïrîmi con. feftum cft. Pro explicatione veritatis eft pri-
In íenfiti- ma conclufio. In appetitu fenfitiuo funt habia
«o »PP«I- tus boni & mali. Hic condufio copioß de-
S~™ "* monftrata eft fuprà.q. 5 o.art.j.^jS ecu nda con-
Sccüdacó. clufio.Fortitudo, & temperantia collocantur
fortitude in appetitu fcnlmuo,& non in volúntate. Haec
* temperó cft ехрге1Га fententia Ariftor.dicit enim quod
tii íunt in fortitudo,ác temperantia funt partium animx
ArT".Ethi. ir"tionalium:intelligitirafcibilem ,& conçu*
e.vlci.&. 3'. pifcibilem. Adueríarij dicunt, quôd inteUigit
íth.c. 10. per hace verba volun tat em , qua; non cft ratio-
nalis per eflentiam , fed per participationem:
& vcrifsimè dicunt; i ta enim explicat Arifto.6".
Ethicc.i.&.io.magnorum moralium.c.5. Sed
non poflunt Ariftotelem explicare in opufcu-
•Pi lo de virtutibus,vbi expreiîè dicit , prardidas
virtutes in appetitu fenfitiuo effe collocandas.
Prxterca,virtus verfatur circa difficile :fed vni-
uerfa difficultés in materia tcmperantix,& for
titudinis prouenit ab appetitu fenfitiuo re
nuente^ ab eius pafiionibus : ergo ißx virtue
tes adappetitum fenfitiuum funt referenda;,
i f, vtillumframent. Certc D.Paul, difficultatem
huius negotij ad appetitum fenfitinum retu-
J ' * lit , dicens ; Condeleclor legi fecundum infe
riorem homincm.id eft fecundum rationalem
appetitu m;fed fentiö aliam legem in membris
meis , repugnantem legi mentis raex. & ad
Galat. y. Galat. 5. Caro concupifeit aduerfus fpiritum,
vt non quxcunque vultis, illa faciatis. Item,
conftituamus hominem prudentem.qui feiat,
quid,& quomodo fitoperandum; careatque
omni pafsione,& difficultatc appetitus fenfia
• ArticuLIIH. pfc
tiui ; ifte facillimè, & animofereiiftit contra-
rijs,& temperaré viuit,vt conferuet vita fuam:
ergo otiofu m eft has virtutes in volúntate coït
fti tuere.quod efle vcrum,manifefta experien-
tia demonftratmam tranfmutato corpore per
xgritudinem , vel abas caufas, ceílant pafsio- *"5м '-\
nés ; & pro eo tempore facillimum eft nähere
optimum propofitum temperantia». Vltimô,
voluntas non indiget virtute ad diligendos
nofmetipfos, fiquidem ad hoefatis ex fua na
tura eftindinata,& propenfa;fed noftra volu
tas fuapte natura eft indínate vt refiftat con-
trarijs , & vt vtuat fobric ad conferuandam vi-
tarnt ergo ad hxc officia virtute non indiget.
Vim huius argumenti demonftrat oprime S.
Dodorarti.6.huiusquxftionis."jTertiacon- Tertia tSci
clufio. ' Virtutes qux funt in appetitu fenfiri- In appetite
uo,funtverxvirtutes:namtemperantia,&for- ~" vex*
titudo funt in appetitu fenfitiuo, qux funt vir- vuttute'*
tutes prxcipux & cardinales. Item, in appeti- .»-чл*»
.tu fenfitiuo eft verum Vitium luxurix , & ve»
rum vitium pufillanimitatis: ergo in eo confti-
tuendx funt virtutesjqux hxc vitia depellanr.'
«jAd argumenta in contrarium refpondetur, Solutio ar«
&adprimum dicit ur.quod virtus qux cft in gumctoiú.
appetitu fenfitiuo; efthabttus elediuus. Pro- ^*.таЧЬ
batur primó; quoniam efi prineipium ekdio-
nis participât^ in potentia inferion: licet с ni m
iiA
cledio fit aâus voluntatis,vt principalitcr eli-
gentis, eft etiam potenrix inferions, vt obfe-
quertfis,& exequentis.Secûdô, eft prineipium Temperará
eleftionis in volúntate mediatè,id eft median- ^j* J^4"
teintentionefinis:cùmenimqua)isvnufquifq; ¿Jion™ inC
eftjtalis videatur .ei efie finis,vt dicit Arift o<x volúntate t
eo quôd quis eftreâc aifeâus ad bonum tem- Лг1ф£сЫ,
perantix,videcur ei optimum temperate viue« »«
re:ex quo principio per difcurfum prudentis
colligit eledionis conclufionem,dicerjs; nunc
temperate agendum eft. Tertio.quoniam tol-
Ut impedimentum reñx eledionis : pafsiones
enim immoderate trahunt volúntate m ad ma
lam electionem. «JÀd fecundum argumétum Ad fecMdV
refpondetur,non efle dubium quin appetitu.
fenfitiuus in homine habeat libertatem:fic do-
cet D.Tho.infrà.q.74.artic.3.&.4.&.i.p.q.8i. D.TW11!
artic^.eam rem probat eleganter: fie docet fa
na docbina;docct en im quôd in appetitu fen
fitiuo eft verum vitium , & peccatum. Nec еж
hoc inférât Theologus, quôd in appetitu fen
fitiuo pofsitefle peccatum fine confenfu vo
luntatis ; eft enim argumentado tnualida: ficut
enim ex eo quôd intelledus habeat libértate,
& fit capax vit ij & virtutis, non eft confeq uens : ne.
quôd pofsit efle in eo peccatum fine confenfu
voluntatis,itaneque in appetitu fenfitiuo. Et
ratio eftj quoniam voluntas eft appetitus vnui
uerfalis
 5^4 RBlMeclinae
uerfalis totius hominis , qua* mouet vniue rfjs
potendas,& ideo donee ipfa con (en tint , actus
AJtcrtium nominfadpeccatum non im put л tur. % Ad ter
tiu m argumentum negatur quod in appetitü
fenfitiuo non conftituantur temperantia , &
Ad pritní fortitudo.Etad primú teftimonium D. Aug.
teftinioniu refpondetur, quodappcllatanima? pafsiones,
Auguft. flmnesánimiafíeaiones;vtgaudtum,triftitÍ3,
&c.non tarnen vult docere D. Aug. quôd au
dacia, Sc pufillanimitas ponantur in volunta-
tc,cùm manifeftum (¡teas in appetitu fenfiti-
Adfecúdü. uo habere federn, ff Ad fecundum teftimoniú
refpondetur,quôd D.Auguft. loquitur metâ-
phoricè. Prima explicado eft; omnes virtutei
hint amores, id eft, funt inclinations in bo-
;Л°. к*."»*?' num:inclinatioautem in bonum, amor eft: vel
. тл fnnt amores, vt dicit D. Auguftin.& hare eft
fecunda explicado; quoniam prsfupponunt
"" imoreirt;vcl quoniam ordinâtur ad amorem.
Arifto. ЩAd Arift.refpondetur,quôd voluntas fuapte
natura eft inclinara ad operandum , vtrefiftat
contrarijs; & ad fobric viuendum, vtconfer-
uetur vita,nifi pafsionibus pra?pediatur : &
4- ','ivl ' ideoinfeipfa non eget virrute ad operandum.
À& argii,- Ad aha argumenta ,quibus opinio Scotica
tiientûeti roaximè confirmabatur, fatisfaciendum eft.
do locopo Et ad- primum refpondeo, quôd ex electioni-
Ad** rimú bus redis in materia temperantia?, aut fortitu-
рпши. £a¡s^ gencratur habitusin appetitu fenfitiuo,
& non in volúntate. . с\ i : :
'Ad fecúdú. w Ad fecundum argumentum', refpondetur,
quôd voluntas (eclu lis pafsionibus iatis inch-
nata eft vt redè viuat,&vt animofè refiftat
!.. contrarias; & ideo non eget virrute vt incline*
Aitettíum tur. Щ Ad rertium argumentum duplex adhi-
Nota. betur folutio: prior eft,' quôd hicadus, eft
idus elicit us temperantia; : nec enim eft ne-
celle quôd habitus fit in cadem potent ia», in
qua eft ait us elicit us: clicitur iile aöus volun=
taris, volo crederejà fide.qnae eft in intellect.
Rurfus, indicare ex aequo & iufto , cùm fit
..■■un./. 1 A art и s intellertus, eft actus elieitus à virtnte iu-
ftitia?, qua; eft in volúntate ; atque orátio que;
eft in intellect и , elicitur à virtute religionis,
¿:,y<.'i.-: qüs eft in volúntate. Nam ille adus dicitur
elieitus ab aliqua virtute, qui intrinfecè perti.
net ad illam virtutcm, & ad eius obicrtum,&
regulam lile autem dicitur imperatus,qui ex-
trinfecè ordinatur ad finem , & obiectu m alte-
rius virtutis. Altera folutio eft, quôd ifl e adus
пол elicitur à virtute temperantia?,fed ab ipía
volúntate , qurc fuá natura fat eft indinata ad
Ad qturtiî. bonum temperantia:. fjAd quartum refpon-
detur, quod habitus intemperantiae non pro-
duciturjn vol untate,quoniam voluntas fuapte
■atura eft determiaata ad bonum teroperan-
Expof.in Prim.Secun.
'tis ; ficut frigiditas minquam producitur in
igne , quoniam ignis fuapte natura eft deter
minatus ad caliditatcimSccündó refpondetur,
quôd producitur intemperantia in volunta*
te, fed non merçtur nomen vitij, aut habitus:
quoniam non vehementer inclinât volunta-
tem contra bonum temperantia; , fed inclina:
earn vt pafsiones fequatur. Tertio dico, quôd
in volúntate generatur habitus* , qui vocatur
incótinentia. Pro quo fciendum eft ex D.Th. p.Tboj»'
2.i.q.i55.per totam ; quôd in volúntate poni.
tur quidam habitus , qui contincntia nomina-
turthic verô habitus non meretur nomen vir
tutis ; quoniam non ponitur ad faciendam re-
dam clcdionem, nee ad moderandas pafsio
nes, fed vt ftabiliat , & confircnet voluntatem,
ne ex vehementibus pafsionibus abducatur:
quapropter dicit Arift.7.Eth.c.7.8.&.9.quôd Caíet.'
i neo nt inen s, & continens circa pafsiones co-
dem тоЗо fe habent :huichabitui contraria-
tur in volúntate habitus incontinentia?* %Ad Ad quinta,
quintum argumentum , quod rem ad incom
moda adducebat i ad primum incommodum
Durandus,in.2.d.io.q.î.afferit,quôd in ftatu Durand*
in notent ;.c non fuere virtutts morales ad то
derandas pafsioncsiíedfallituromnino ; quo»'
niam iuftitia originalis non erat folir.ria,<ed fe
cum adducebat omnes virtutes in : и fas, & mo-
ralesjquemadmodum gratU fecum affert om
nes virtutes infufas & moralesuum verô, quo
niam licet iuftitia originalis fat eilet adimpe-
diendas eftra?nes pafsiones , Поп tarnen fatis
erat ad cliciendas moderates pafsiones : nam
(vtegoexiftimo) iuftitia originalis non erat
operatiua,nec conftituebatur in poten t ij s ani
ma?, fed in elícntia, veluri gratia. Щ Ad fecun
dum incommodum refpondetur, quôd i ft se
virtutes non manent in adu, led virtute, ficut '
oprime explicat D.Thom.in.q.de virtu.art.41 D.Thom.'
adtertium.&.q.de virtu, cardinalibusartic-4.
ad. 13. fjAdtertium incommodum refponde
tur, quôd ifts virtutes pra?di6ras manent in
beads poft corporum aflumptionem : quod
autcm officium habeant in beads, explicat D.
Tho.infra.q.67.ar.i.fjAd vltimum incommo Subieftum
dum refpondetur, quôd fortitudo & tempe- «emperinç
randa infufa?,fine dubio collocantur inappe- at.for,'.t"di
titu fenfitiuo: nam fortitudo infufa conftituit nu 1йЫ"л
medium inter timorem, & audaciam , qua;
funt in appetitu fenfitiuo. Rurfus, temperan-
da conftituit medium inter deledationem
guftus, & tarttis;qua? in appetitu fenfitiuo fe« ■.
dem habenr. Quomodo autem diftinguan-
turh virtutibus acquifiris, in fequentibus di-
cetur.
•V -v-¿ ■ • . ARTIC.
 - :Qteffiók.L VI. :
ART I С. QJF I NT V«¿
yVtrùm Vins apprehenfitue fenjîtïuk
fint VirtutisJubieclum?
S V M M A TEXTVS.
CoEclufio. Onclufîo eft negas, qui
in argumento , fed con-
tra,probat D.Thom. ex
eo quodin ijspotentijs
non finit virtutes morales,qui a h*e
ad partem appetentem fpe&antj
nequeintelle&uales, quia hx ad ra
tionem pertinent , vt dicitur. 6. E*
thi. cap i.Omnisautem virtus,aut
" eft móralis,aut intelleâualis , vt pa
Ariftot. tet.i.Ethi.ca.i. Deinde idipfum in
corpore,taliratione proba tur.Vir
tus eft habitus perfe<äus,quobonu
operamur:ergovirtus in ca potétia
eft,quae eft confummatiuà boni o-
perisrcogmtioautem veri nócon-
fummatur in viribus apprchéíluií»
fenfitiuis¡3 talcs enim vires potius
préparant ad cognitionem intelle
&iuam,que eft cognitio veri: in eis
ergo virtus ñon eft. . V. .; ,:, V ligio eft in volúntate, tarnen oratio eft inin
E X P L I С A T I О AKT IG V L Ь •
Circa conclufionem notandum eft, quod
non folum negat tales habitus efle virtu-
, tes morales,fed etiam negat elTe virtutes circa
proprium ob ieâu m , e o modo , quo intelle»
duales habitas dicuntur virtutes iecundutn
quid ; quemadmodum etiam ars dicitur vir
tus fecundum quid. Hoc patee ex rationeD.
Thom.quia cognitio veri non confummatur
Obieâlô. 'n virib us fen Gtiuis. «Jla m vero arguit ur con -
tra conclufionem. Jn fenfibus exterioribus
pon funt aliqui habitus etiam imperfedi : er>
ДдЬ;, if, gonequeininterioribus.Probaturconfequen
tiajquia omnes fenfus veríantur circa fingula>
ria, & fenfus etiam exteriores cooperantur ad
Solado. cognitionem veritatis. Refpondetur , quod
fenfus exteriores non poil un t conferuare ali-
quam imprefsionemabobiccto ,ficut neque
Kcipere ípeciemnifiinprarfentia obiedi : in
teriores verá fenfus.non folùrn recipiunt fed
etiam conferuant ipccicm in abfentia obicdi,
ArticuLVI £l$
& it a bene poflunt efle capaces alicuius ha*
i
bitus , qua; eft qualitas permanens : ex quo fe»
quitur.quod ñeque etiam in fenfu commu-
ni , quamuis fit fenfus interior , poteft efle ha-
bitusjquia neque poteft conferuare fpecies in
abfentia obiecti.
^[Secundo argumenter contra praecipuá con Secundan!
clufionem D.Thom. Appetitus fenfmuus po- argumenta
teft efle fubiedirm virtutis , in quantum obe- contra ter-
dit imperio rationis : fed etiam ad Imperium tiim côelu
fionem.
rationis operatur memoria, & imaginatiua , &
sftimariua hominis : ergo poflunt efle fubie-
ñum virtutis.Ad hoc argumentum refpondet soiutid d;
D. Thorn. Regando confequentiam : non Thorn* ' f4
enim eft eadem ratio: quia appetitus fenfiti« .■--•J.-l" ill
uus habet fe ad voluntatem , qus eft appetitus -s; ...a
rationalis,ficut motus ab ipía,& non Acut mo
uens;& ita fit,vt opus appetitiux virtutis,con-
fummetur in appétit u feniitiuo : fed tarnen vi л —* • V*
res apprehenliux fenfmua? magis fe habent ' iHf;-. 1
*
Iii»
vt moue mes, refpedu intellcd us ; ficut colo
res ad vifum ita phantafmata ad intellcdum:
& ita opus intelledionis in intclledu termina AehVy.M
tur. Vnde virtus cognofeitiua debet poni in anima tez*
intclledu, non in fenlu. Sed contra hoc argu» IS.
Argumétú
mentor primo:Impertinens videtur quôd vna primum с 5
potentia fe habest vt mouens,vel mota,refpe- trafolutio«
du alterius , ad hoc vt virtus ponatur potius ne D.Tho,
in potentia mota,quàm in moucnte:nam pru-
dentiaeft inintelledu, & tarnen intelledus
per prudentiam fe habet vt mouens volunta*
tern, maxime in adu eledionis; de quo fupra
diximus formaliter efle à virtute intelleduali,
quamuis fit adu. elicitus à volúntate. Itera re
telledu. »! ■' : '*■•»•■•.
•^Secundo argumentor.Eledio , vel intentio Secundum;
comeftionis temperate , eft principaliter in
voluntate,& tarnen virtus temperantis eft in
appétitu fen fitiuo: ergo non eft neceflarium
quod virtus fit in potentia , qua: eft confum
matiuà bonioperis. Probatur confequentia;
quia in volútate cófummatur principalis aäus
virtutis temperantiaîjfcilicot cleâio.
^fTertiô argumentor. AutD.Thom.nomine Tertiumj
potentia; confummatiuà; intelligit potentia m
executiuam;& hoc modo virtus poneré tur in
guftu; aut intelligit potentiam qua; eft prmci->
pium adionis moralist confu mmatiun illius,
& hoc modo virtus rcligionis effet ponenda
in intelledu.ej Quarto aTgumentor.Appetitu«
fenfitiuus etiam mouet voluntatem, ficutphan
tafia intelledum ex parte obiedi, vt diximus ,7.':J;si ЬА
q.^articul.i.&.qao.articul.j.Et confirmant: Confirf
nam phantafmata etiam terminant actionem
intelleâus; necefle eft enim intelligente phan.
taimata
 $iS F.B.Medihac
tafmatafpeculariicrgo eadem eft ratio de ap-
yitímam. petitu fenfitiuo. % Denique argumentor fíe'
Cogitatiua ita mouetur ab intelledu , quod
etiaii) ipfa iudicat,Sc fylîoqizat circa fingula«
ria'.ergo inillapotefteffe virtustnon obi tante
ratione D.Tho.in articulo : liquidem fyllogu
tr, ! 2 zatio intellect us peruenit vfque ad fyllogiza-
Äe argu- tionem xftimatiux. % Refpondetur ad hxc
JjecJfl^ed omnia:quod necefle el till л m potencia m effe
tfíim poté fubiectum viitutis.qux cltconíummatiua opc
tií eíTe Tub ris, ad quad pon it ur talis virtusicuius ratio eft
ieftum т1г- (vt bene docet Caie.hk)quia non eft pofsibile
J*1*8.» 4"* dpusaiiquodeffe malum, Ii virtus exercet fuü
eft confum cc • г лг •
matiuaope °" ncium>fcdli virtus poncretur in vna poten-
rit ad quod ti J» & confummatio opciis, ad quod ponitur
рош tur ta" virtus , poneretur in alia potcntia , pofiet efle
lis virtus, mala cortfummatio, dum virtus excrcet fuum
officium perfideAdo aliam potentiam act uali
Ad primfi. ter. »jRefpondetui ergo ad primum,quöd pru
Prudentia dentianonperfc primo ordinatur adelcctio-
»irtus mrel r j i-" • j r
Jeftualis пегл, led ad impenum, qnud conlummatur m
practica dt frrtelleciu:& fíe eft virtus in tel Icdtualis practi
ca mores, ca circa morcs:quo J fibi cópetit ex hoc, quod
lx.' :.<••' intellecius fit mobilis à volúntate :8c quaniuis
imperium moueat vol untatern, hoc proutnit,
5 пи1"" vei cx actione voluntatis, v el non mouct in ga
nere caufxtffEcientis. Similiter refpondetur
r- in de virturttreligionis, quod actus illius primus
& prxcipiiuieft deuotio , qua; eft promptitu-
do voluntatis ad obediendum Deo , &cultui
illius : cxterùrn ipfe intollcctus non habet fe.
cunium fe fpccialem difbcultatem ad ora-
tionem exercendam , fuppofita fide , £c alijs
donis : vnae oratio non eft (pecialis virtus in
Adfecúdú. *J Ad fecundam obieétionem rcfpondetur¿
^,¡,1 ,:1 - qúod virtuateniperantixad hoc ponitur , vt
homo ie habcat conformiter ad red am ratio*
nem in appetitu deleäabilium fecundum fen»
fum;qnare eius actio pi opric- eft in illo appeti
tu, qui per fc eft circa tale object urn, qui eft
apperitus fenfitiui:^ voluntas autem naturalis
ter eft determinate ad bonura proprium ho*
minis, ad quod ordinatur temperantia,vt am«
;iOii\¡ , г pliùs diccmus articulo fequenti. Vnde die»*
inns, quo J cleôio, qua? eft in voluntate,eatc*
nus tribuitur virtutt temperantix , quatcnus
deriuatur in appetitum fcnfuiuiim,ita vt ctiam
ipfè îppeti tus eligat : proportio Habiliter dico
dé bona intentione voluntatis, quod eft opus
i V * „7 virtutistcmperant<x, quatenus confummatur
in appetitu íeníitiuo.vbi eft difficultas.
Ad ecrtlS, ЩAa.tertiara obiecbonem refpondetur, quôd
potcntia eonfummatiua boni operis non di-
citurquelibet potentiaexecutiua; turn quia
non omnis potcntia executiua habet indine.
ExpoOn Prim.Secun.
rentiam fecundum ftitum etia.m,qoia per on£
niaobedit ad nutum imperio rationis. Dici-
tirr vetó potentia confummatiua boni operis»
illa , qux exercet Operationen) fecundum га*
tionem formalem obieóti. Sed aduertendum
eft,quod loquitur D. Tho.de bonaoperatio-
ne, ad quam ordinatur aliqua virtus per fe pri
mo: vnde refpondetur ad inflan ti am album
de virtute rcligionis,quód oratiotnon eft ope-
ratio ad quam aliqua virtus per fe primo ordi-
netur: fed religio per fe primo ordinatur ad
deuotionem voluntatis, tanquam ad potifsi-
mum aâum in quo confiftit cultus aiuinus:
oratio verô non eft actus alteri us vjrtutisfpc-
çialis. Idem eft de voto.quod eft promifsio fa«
ftaDeo,& eft in intelleâu:fed tarnen ex dead
ttonc ordinatur ad cukum Dei,& eft opus re*
ligiunis virtutis,ficut genua flectcrc,q natenus
profieifeitur à volúntate deuota. %Á¿ quartá Ad qmrtî.
obieétionem refpondetur,quôd appetitusíen
fítiuus mouet voluHtatem ex parte obieâime- .
que in hoc с ft differentia inter appetitum fen.
fjtiuum refpcäu voluntatis,& vires apprchen
fiuasrefpcôu intellcctus , que ctiam mouent
intelledtum poísibilcm vi rtutc la minis intelle
du s agentis: fed eft differentia in hoc , quod
äppetitus fenfitiuus non mouet voluntatem
ad actumbonum fecúdum rauoncm,nilî prius
moueatur ipfc-ab act u voluntatis bono fecun
dum rationem; & fie initium talis motuseft^
vohintatc,&terminatur, & confummatur m
appetitu (enfitiuo : fed tarnen in genere veri
initiumeftàfenlîbus, Sc confummatioin щ-
tcllcâu; & ideo non ponitur aliquis habitue
virtutis in potentijs- apprehénfiuis fenfitiuis»
licet ponatur in quibufdam habituai s quxdá
difpofitio.ordinata ex natura fuá ad habituai *ac'~
¡ntellectus, tanquam quid impeifeótum , &
partiale rcfpedu illius. ^Ád confirmationem Adconfir. '
refpondctur.quod cognitio veri non termina»
tur ad phantafmata,tanquam ad perfeäionent
cognitionis , fed contingit per accidens , pro
prer cognittonem a nimx exiftentts in corp o-
re,quód nonpofsit intelligerc fine phantaf-
mate: at verô aótus temperantizconfumma» ^iü-itíO
tur in appetitu fenfitiuo, litre cuius aöu,non
eft actus rempcrantix in volúntate perfectas*
alias Angelí efTent tempcrati. % Ad vltimam Adrhimt»
obieétionem refpondetur, quoéquamuis ex
íyllog ifm o intellect tiáli redundet in cogitatU
uam quxdam fyllogizatio, tarnen adió cogi- „«¡uiI-.-Ч
tatiuxynon «ftconfummatio fyllogizationií
intelle ctrux feientifícx, fed quid confequenr,
& per accidens fc habens ad confummatam
perfect ioncm fyllogiími, que tota eft in in-
lelleâu. . •• •
ARTIC.
 .пи
Concluбо,
argumento:, fed contracta
moto rvoluntas autemmouct ira -
fcibü'é.^^
gis crgo v;i*«*deb<?^flftw fsäm?
taté , quam in ir afcibih > & con си*-
.П'1!"1|'1»
jî> mu jV
■j:v ib? л- 1
..ÍOV ■«»!» Ii ita ргоЬашг. C^amui^en im vo
• M П. Л*Т lunta* M'bôc^fèrût^f^bônùm
od Ss ínib
-m!s mua
do talebonum eflr fibi> proportion
.vu "ra' |Я
riàtùmjâd h'ötcnim Tola ratio p'tt-
tcntias íufÜcii'.tameay t fcratqr Íi¿
bonum exccdens vólantatem, vnr
tucis iiibie&um.
,'ль !u2 tí: . m. <-;e jifíbA • j iobnjup'jlonj xHiíioi
«•ra . гтсЫ/э v>i;?)uf tiaqobtsni îivj-.эз
Vtrüm vo
lutas egeat
•vírente ad Д 1un tas ad am sndum,& profequend и m bqT
D^ra prpr^r^jfldige^tyirTuT* ? Рг<|рвИ* ftfe
araaadûbo
я um pro- érmaxiua fie argumentor. «J Ri m licet voluta!
ex fu» natura, fat fit inclinara ad beatitudinem;
P ri. argu, in com m uni ,&; ad hoc non indigíiat. virtuf e,
pro parte tarnen ad beatitudinem in patciculari araan.
aftirraati-
dam indigee virtwre: ergo licet voluntas fat fit
indinara ad bonum proprium in communj,
tarnen ad hoc bonum proprium , temperáti»,
fortitudinis, & maníuetudínis indigebit .yjr-r
tute.*J S ecu ndó. Licet voluntas de (e fat fit inя
clinata ad bonu ra proprium; at non eft inclt-i
nata Jt am«, *ЦиД, ЧУЯ.Й? Qp¿ert«,j& &uf
oportet :ergo propterea inJigebit virt u te. : .1 ;
^Tertio.Volu ritas, pote ft benè,& malt opera»
tí tüñ-i il ricirca bop«m,ptpprjuro,WpJaMconílai: er.
goindiget virt ute vt deterrninetur ad bona«
operationes. Con fcquentia -inde probat ur,
Nam ifta? funt cau fx, propter qups conflit u»n
tur habitusivt latí demotjft'rauiç pf7&o-.íbpt à
q-45).c4'.5o, «jQ¿artó.Sentenmeft bonorum
Theologorum, quôd homo naturajiter magi*
9Üneceirarja^üs;crgöetiani ad ЛйшелгЗий
¡itf тряпа яЗшЯзТгтЯГ* "u '
.В&т*]гич* титл» г,г
tur ad feiendas reru m veri ta tes; vnde íilu d prdj -wï-oîm
uerbiú manauit; Omnis homo naturaler feí- 7
re^de^iM adhoç opusconftituiturinvQ 4.ь* sa
^o.i:i.ot,t6*j6.crgpadbonüm , „
fequendu^.yçlflntasjncligctiiiw^ Confij, '
гаасиг^гмф iraípljí^isfuapte п&Щ j^cjiiiatuij
fe.in са
tCjdn rarnnftirnimnc b-trriMjJípnm y^titerai
qopjlitu^nvs fortitudine^ шггк^т
^yitirn¿.L Non minus ioebniät^r«jpfelleqtut
ppïl,er.a(l aiTçojÇuiri рптогищ pr^piprurn,
guàm voluntas vt ^iligat bonum proprium; И
jptclle^us ináíget nabitujprimc^Hm .pxiij
fipioruBi ¿^^^r4b^^^^Ç]Q^^^fti^^!ilWrS
ШВЙ ЛдаЧЖЖ^ booum wppriumi
J^çonrrarium
fro . ■ "t\ rvUi" çft ■ íententia
' * 1)..^ГН<Ц jfrpVéri^ Prima i
у^й lUuTttMnlmTi
täte ventilanjda ,& *^ркао<1д^рг»^дая
fat,p,veptUandâ^ exolicanda éft'niimà ñr«_ In Tolûuca
tisn^ . ■ „тт.. гг bui.nrwti JB^iuiuT-mutlOB tei coal »irtu-
lhfn^nH* «limiter W л». A « Il
?№ Ç°A^uW^^iytcs-Ra^^^^er«, J _
гие«4ач 3
pam vpjunta^¡ ^1а,ЬЬм;га efl, &eftprftr--*:"~
poncipium ,p^upv aäuum^ft:. átTei
i^iunanprflrñi^a èft диаг popa casteíaipb^
tçQfia?^ .^^teiïf féljftcre. nop ;vajeqt :.<rco
Ujfi peum v.J^etfuptjSc^ Еуогц,пл,
u^-'cpgkatiôt^s^hq^çîdia, jfurta.. л'|
volûaratç»^b^berf re^amiçqcopiavfëciabori
içu^dum .eft одрде^т iDeJucrcâ»v/oJiu)< t.-t J£lÜl<-V
-
^¿e díc^tur^^uan'geb'o., quôd eftbfc^ jîQ^ -
a,qui non poteft malos fruétus faceré. ^|Ex От в e bo-
Irnfn nnml nmtlí Клпит nnfírnm »П- om^-if CÂ^jlPiôf
ни er ut * «cuiugi»quoa ornnis virtus ejtamor •
Ь,ош;& ojijnc_wíúm'eft amor таЦ :;lpçuu.^iQ л
eft familiarifsima fanctis Potribus , npmjnatim
P. Auguft. multis in locis fuorum pperup-.
Quarto inferunt , quod nullum eft' pcocatum,
^opec voluhtas cpofentiatjnuHa;pft.Wt.ijs do^
nec voluntas admittat.D. Auguft. dcfcripfit Augnûr
duas duitates,Baby}pnem,& Hjçru&lem ejea-
^^т:ДаЬу|орст ajdificár a^cttfui»v.fo^uç •
ad ейпмтриш) X>ex"; Hieruíajepn c«ícftсщ »
amor pd^vrqw'ad^mcm^tiif^^lM^ue i;Jt «-мц
 l&flWniiè'i^
Secúdi сб. SidfhiBc^yätitiMte'ftii ЩЪШЩШрШ-
la voiuou ^. ïh^lmiWittôiiKojraJ bàhbW^roprixï,
tuen la V1r- Лй гЩй»ШМЙ. Hb^obàWe^aW-
tut in otd
ne ad booú
eiccdcui.
id bdnrJníp+Bbríurhj&pWBBrt^tüft;iibrt
fadtetЧШ&'х ó/úo ййто^алвгш^
flrrtVat üfPoffiW ftüeHdfi t ib ipfc D.Tho.'
(■mW Йгагй^ПШй ád IlíiW^tftr.
fW^iiifSröftWitllraiitef WcfliiaVntit , tanquaM
Nota. atfbómim ftöpriUm.e^
&еЬг;г¥Ш« noV,andum eïïj qiiôd Inter éa qoiSê
¿ónue^rant-hornim' ? multa habet communia*
. . , _ *ffiti*9^yi^rtc,ntrtriri^erttîre ; qnaüaití
.••5
•Hl
-.ni*
-um anal ^MßHWftwH Teláduni ritftjh^mjm át?od
-Гйооэ t»i iWH^^ñííft ;holhfr%ra! itáiW jâUratil
«*1лав1 effrpnÄWr Áubd appèllà..:ur, áppetirq's Varíó-
ffiHs/çavHioif maximè'hicli'rfàrur ad Ьойт4
ifîoù ptr rrtlcmem oftedditWtiîe nbneftümj
c^'tóicrtlFt^rirentánéutri.
Л AVA. «-Ulm. AUW* • ■ *l ¡ri Httrbcffegiè
\ 4. & éiTtiffi
J_ ■ -
Dion уf.
Viuere fc- c¡útfprfrfc¿jJL,
cuDdum iu ínb^^¿V4<ódv^^ftca%iftmMuft¡trartó
nfllita«! &• «аа^ДОоЙп*QHotf flrum Tfr ; Öf ЧШ
•î «*"«bt ^тШШЙ! rîô w|
»«'•ta'Wterraffla^^
bdiwmljrWpHàm fcoTnifíS,qaaj*dB;éfí diílkU
f&SSc? ^T¿rt¡ á! ;CBrh:-iürKÍ. V ólírfító Эй ^г^гот' prb^
Voluta» ad ófium^WápprribhátÜrtf^
bonunpro te^-n^lbfort -yirtuiS'j^atíhÁeál eft cjuotf
Й22Й2 homaïédÂt.quôd rtfiftar сШ^й *Ш
SwwE cbrtie^(:tfprdjriani vttaW. **аЦЬ tohcUifWÍ
tuce. ¿iíunA¿iii¿cfli¿^eT" demdhft
miiit-n' sr. articulo poll ta. 1 de m con fir mat autoritär
AneiiJ t Me Airgijditifetir^ q'uöd ridti eft topuipfàkeprrï
dlrt;* Who^ïeVcî cbrpusíütim'díííéát;njm íntotf
A riftot. fôcnïfcabriA'ftftbt.in тШ^с^ЭДпиШ*
Cüíqueiíbffijí» ¿ropriu'm(: ¿¥;: Aftrcabtlia qoae
fuhr ad álteWtri, ex amfcab'r1fbuf'tr\iaï' fÜhVia
fc:m qu'ibilè 1ïgnificatirf-,t!ru'ôd^cIihatfC>ffHà'-
•Bm2';A fürali« pricipúá noftrae voluntatis eft amare
bonum pröprium, & idebadbonum propri^
Aáargmré imandom non eft neíeflJrra virras ex pàrje
ta »mnia voluntatis. -ajRx his patct ícrlurio ómrriurri af-
prarter Tlti gumcfit¿riita qu*r in priücipio poitt* Ш£
Di^n^nTedettlriÇquodà tfciÜtuaÄusAo-
vnaquaque re agendum Г; t,facile , & prompt?
diliget le,refiftet contranjs,confertjamiViram,
q и an do oportet', % prout oportet /, íi careat
M&iPnibHiappetiftis fcn¿FÍMÍ.„rv r.>.—: ■.*•
^kdЧ,•RÎMaЙT^;vlJrnentùrn, ^dndtfrtir, nó V^ttoit'
tor»l ifteré . fimilít f. Jfñerh : nam v okin ra s eft *
hent¡ua,ef iudicatida,.?í idseo indfget Ipecicr
busadapprchetidc.i)dum , M limine ad rc¿r¿
iuaicañauiívTVidete roluiionem \Ù. TKom.'.in
t^iàîlbdé *1 Wítia>rÍt.tór¿iiííi.Jti;V o;
Secaadam
dubium.
Vt: um fît
expí ndarif иг , ЦшЬпч prob« vôlUrtШс rh пап ponëda vir
tuno volií
täte in or-
îimiiiter non înqigqre ad bonum iuftitiejquod dine ad Ьо
ntbftinddv ^trtbÔnùi^^R^ar.eÂbÔhbîrS пит álte
prnpottionatum 'vblunrati ; ptctinctque ad nos.
juum obiec:um.Deindc,houici fi^ruraliter in. Pumûarga
Secundum,
euhitur vt viuàt lecunaum rattonerh rcctàrr:
àtoptivroRini féft'-H^lrt íécund^infiTátídnenÍ
rcctam.Prxrtrta , lubitus lulhtia; fuit bomini
hâbentem Jk eius çpus bonujn itdd]iy ejee
bpui iuftiK* eft^prlumlidri^-bbênfts!
non ergo indiget volunia? virmte ad boiuini
iuftitiz prosequendum. % Ad hçc argumenta Solutio.
faint acienduro фц nam quód vojuntas. itidi-
geatvircuteadopciaiuüiti* exhibenda., ne»
TÄtftl ^бГЛ^ШК^т. Prdt'tíírfüíárioné iji -от mírsX
tíif-ai^ümleotiorurrt ídícftXáfe. boma m i uftithe
Ьс 91И1Ч1Т
ae^iîftliKè' tíceipí i tli m'¿ J>ro db^tft&'íuíHtra;* odùboccnr
fúí)rtibr»ÍiiíbItSi iuftitií qô*: fíéif íbrmálitéí -Oiq mi о
IfcMíneto'tortum.d&rtit^ vrté Cai-ÓaV-1
VcWo'f vt^fô^iftimat) céVftFtftat atgürhenW »ugtt .f.'{
r#6j>d4itaJ¿üod id BomjWiüftitte^i prdut cft
bbieäuto v Mflibwltf^
tc^ j quianrfrt eft-própfiüTh:B^irtS vdfuñta.
tRihet Vrtebtfe,reTl;a!t«!riust Wftefohi ád hábil
tütí» hiitot»ljdaf*ft formali^Äfedib.Srbö-
ММЙ vo1uWtïtts;Vôiftrntài ndtu«te№r,& imme-l •тикаь:>2
díate incüWitlA-: qliia ad habttiirbttohrft aliút
habitus Bt^kKbí! álibqul tfitt- proceflus itf
infinitóla?''-' ' f ' - ju 1 1>A—' i'°
«fSed taríVíri*i bac dóórina Gaíift^oritur ma= Argurnee -
ióf Qlíbcltítá^fejVitu^<niWfcohrra illam mal ra côrra Го
típlicitér. PHrWô fie. Nam Volontas eft inclinai Itttioaera
tà' per Ге ad habitum:erco ad dbieôum : ergd Caieua.
ttiam ad'aiWttl J quia habitus «x fuaratibrié
hítririfec'a ofdfnatür ad'aâum,»: ad obiedum}
&indc fpeèrfîiaturiergo quicquid ordinanir,
Si inclínatur ad 1 rpfum habit um natural i re г,
necefle
 Qu3eílion.LVII.
neccíTe cil quàd ctiam inclinetur naturalitcr
ad actum iplius habitus : vt fi quid haberet na
turalem iriclinationem ad grauitatem , ncccíla-
rio haberet naturalem inclinationem ad cen
trum, & ad motum in centrum. % Secundo , il
voluntas perfeinclinaturadhabitum iuftitisí
ergo ctiam ad media per qua; neceflariô eil
acquirendus ; fed acquiritur per actus iufti
tis : ergo ad agendum iuftè erit per fc natura-
Confir. liter inclinata. Confirmatur : quia alias nun-
quam poffet acquirere habitum iuftitis , fi ad
Tcnium. a ctum prsrequiritur habitus. %Tertio.Propter
quod vnumquodque tale cft,& illud magis,
Ariftoc fecundum Arifto. fed inclinado voluntatis ad
habitum eft propter actum : ergo magis inch-
natur ad actum , qua m ad habitum.f Pro folu-
tione nota, quàd habitus acquiüts virtutis
moralis non eft nece flarius fímpüciter ad agé«
dum circa aliquod obiectum conforme rects
rationi , fed eft n eccííariu s ad pcrfectc , & me
lius agendum, videlicet prompte, & dcledabi-
liter: habitus vero virtutum infufarum ponun.
tur non folùm ad melius , & facilius operádum
circa obiectum fupernaturalc , fed ad fimplici-
ter opcrandum , videlicet ad credendum , fpe-
randum , diligendum : & ita ij habitus dantur
nobis ex diuina infufione; quia prius natura
prscedunt actus ipfos in genere caufs efficien
tis; licet ipfi actus dicantur qusdam difp'olitio-
nes , & prae cederé habitus in genere califs ma-
renalis , & difpofitiuc quatenus proficifcun-
tur à libero arbitrio : actus verá virtutum ac-
quifitarum prius funt fímpliciterloquendo in
genere caufs efficientis, quam habitus; & proa
pterca dicitur ab Auguftino in definitione vir
tutis infufs , quam Deus in nobis , fine nobis
operatur; qus eft differentia inter virtutcm in«
Pn'mum di fufam,& acquifitam. «f Hoc fuppofito dico pri
Лит. mùm,ad habitum virtutis infufs, vel ad actum
ipl1us,non eft in volúntate naturalis inclinado;
quia per vires naturs non poteft haberi talis
habitus,vcl aftus; fed tarnen eft qusdam capa,
citas, & aptitudo naturalis ad recipiendum hu-
iufmodi habitus, & vtendum ilhs ex virtutc
fupernaturali Dei. Et ita à quibufdam bene fo-
let did, quàd in nobis eft potentia obedientia-
lis ad gratiam,charitatem, &c. vt lignum habet
Kotentiam obcdicntialem refpectu artificis , ad
at uam , vel ca t he dram,&c.
ЩSecundum dictum eft : in volúntate eft incli
nado naturalis ad omne obiectum bonum fe
cundum rationem in qualibet materia virtu
tis , non tarnen perfecta inclinado: fed initiati-
ua,taliter,quod pofsit voluntas inidare propria
inclinationc agere fecundum rectam rationem
in qualibet materia. Hoc patet ex doctrina D.
Thom.q. 6j .arrio: .& .3 .
Articul. 1 Sz9
%Tertium dictum. Voluntas ad bene opefaríy TereJum.
dum , id eft promptè , & delectabiüter,non eft
naturalitcr inclinata íceundum fe circa quodli-
bet obiectum bonum fecundum rectam ratio-
Пет ; fed circa illud tantùm , cuius fpeeifica ra
tio nullam addit difhcultatem refpectu volun
tatis ; & tale eft obiectum terriperantis, & for-
titudinis; quod folùm addit vt fit proprium
bonunrvolentis: difficultés verô in pafsionum
commenfuratione , tantùm eft in appetitu ipfo
fenfitiüo:fed tarnen quandö fpeciahs ratio ob-
lecti addit aliquid quod eft fupra rationem
communem boni appetibilis fecúdum rectam
rationem,& habet fpecialem difficultatem,túc
voluntas ihdigethabitu,vt promptè ,& dele-
étabiliter operetur; & tale eft obiectum iufti-
tis^ quia fpecialiter addit vt fit bonum alte«
rius, ad quod voluntas non eft immediate in
clinata , fed difficile fertur. Щ Aliud dubiumj
Vtrîim temperantia, fortitudo , manfuetudo,4
in volúntate con ftituan tur, an potiùs in appe
titu fênfîtiuo. Sed de hac qusftione inueftiga«
rum eft diligenter articulo quarto huius qus-
ftionis:recehteea,qusibi dicta funt.
Clvaestio LVII.
t)c diftin&ione virtutum in-
tcllcftualium j in fex arti-
culosdiuifa.
AR TIC. PR IM VS.
f Vtrum habitus intelleEluales fyecula-
tmfatlrit tutes.
S V M M A TEXTVS.
OnclufioD.Tho.eft.Ha- сопсЫе
bitusintelledualesfpccu-
latiui non funt virtutes
íimphciter,fed fecundum quid.quse
fane conclufio ex dictis arti^.pr^-
cedentis quzitionis probatur á D.
Tho. Talcs namque habitus facul-
tatem bonae operationis faciunr,
non tarnen efneiunt vt aftu ipfa
potentia bene vtaturtalibus habí-
tibus:cúm enim aliquis habet ha
bitum fcientix fpeculatiuae , non
inclinatur ad vtendum per ilium
habitum , fed tantùm redditur ha-
LI bilis,
 53ö F. В. Medina
• bilis, & promptusád verum fpecu-
hndum , cuius fcientiam habet : at-
tamenquod vtatur fcierttia habita,
àvolûtâteprouenit. Çùmergo vir
tus fi mpliciter fit, c]U£E non folùm
dat facultatem, fed etiam vfum , ifti
habitus non funt virtutes fimpli-
citer;
EXPLICATIO ARTICVLI.
Vlrtutes la R O huius quaeftionis expofi-
relleftua- tione aduertcndum eft, quôd
lei & mora virtutes quxdam funt intelle
I«. ctuals, quaïdam verô morales.
Intellectuals in inteUcctu col-
locantur : mofales verô fedem habent in appe-
Morale* a- titu. Rurfus , intcllectualcs alia» funt fpcculati-
llx fpecula иге,аНзг practica». Speculatius funt qua confi-
tiuaeahx ftunt in contem platione, & çognitionc verita-
prailicx.
tis , &c ád praxim non deftinantur; Tt fcientia,
fapientia,intellectirst Practicarfunt, qua; in in*
tcllectu práctico eonfiftunt, & ad praxim ordi"
nantur ; vt ars, & prudentia. Ars eft reda ratio
faciib^iufi.Fa^i^svtroítsfíjntj qqfe fiynt
per actionem rranfeuntcm in extcram mate,-
fíam; vt$acftu^omus/Pru<ifemia eil recta raí*
tío qgibiljuro, i<£ eft¿ геДа rátjig aâu.tuji huma-
norum m nôbisimrrranëtium. Quid autem in-
terii t inter habkiim pracheuru , & fpcculatiuú;
inter praxim.,& nqnp.raxim;.&: vtrun^actus in-
tellcmts pofsit elfe praxis, muliU cofttrouer-
tunt Thcológiin príncirMopTÍmi:feo(entiarHi
fed hoc^ft alterius fpeculationismunc breuiter
de virtutibus intellectualîbus ЙИ№га0й15,*& pri
mùm de fpecolariuisi de qyibus frçs fententiae
funt coniîderandaîJPrima eft. « Vifunes intcl-
lectuales ,'fimpticitèr, & abfolutiifljn&nr vltv
tu tes. (cd fecundum quid : nam virtus fim pli ci—
ter eft qua; borjurn fàcit habentem,& eius орц*
bonum reddit:"ledfccundum virtutes intele
ctuales hommes non nomiftaritur boni, aut
mali , fed ftœnties, Theologie l«erati.-Rurfus>
virtus qux abfolutè , & fimpliciter yijrtus eft
dat facultatefn'réiâe operandi,& rectum vfiГит:
fed virtutes intellectuales fpecubtius darit
facultatem rectè operandi , fçd non dant re
ctum vfum : fcientia enim non inclinât volun-
tatem vt optretur,- quando, Ôîprout oportet.
Quomodo aütsra virtutes intellectuales dent
facultatem, & non rectum vfum , cxplkaul-
mus fatisquieftione pricedentí.artic'ulo.j.
Щ Secunda fententia eft , quod quamuis vir
tutes intellectuales fpeculatiuse (int vers vir
tutes , nimja tarnen, intellects fpeculatio
nocet maxime; ad virtutes mótales coropa-
Expottin Prim.Secun.
randas. Itaque intellectus partim adiuuat, par Intel leéhi»
tim impedit voluntatis Operationen!, quae eft partim ad-
amor rerüm diùinariim. Adiuuat quidem , in iuuat, par
tim impe
quantum probet notiriam rei amata; j nihil dir rolanta
enim eft volitum , quin fit prxeognitum. Im- mopera-
beditvcrô; nam cum virtus animas noftrx fit tionçra.
finita , quantô plus intenditur ex vna parte,
tanto magis ex alia remittiturçveluti fons aquas
per duas fiftulasprofluens, quanto plus aqua?
per vnam emittit partem , tanto minus per
aliam emittit. fnteflectus & voluntas anima:
noftrx habent ft veluti bilances, quarum cîim
vna eleuatiir , altera deprimitur;' idque expe-
rientia cohftat cuidenter. Nam fi quis cum
fruitur Deo fuauifsimè , & auertit intcllcäum
ad aliquid fpecolandum de Deo , continuo
illud bonum difparet aboculis eius:quapro-
pter non fine caufa admonuit fponfus fpon-
fam ; Aucrte oculos mos à me , quia ipfi auola- Cant.tf.'
retnefecerunf/' . .
^Tertia fententia de rirtutibus intellecbali- Virture* U
bus fpeculatiuis haec eft. Prafdiftas virtutes telleftua-
femper dieuht verum , & nunquam falfum. les fpecuU
Ratio eft; nam- virtus determinate fe habet tiuxfern-
per JicunC
ad bonum , &c nullo modo ad malum, vt antea тегига 8c
diftum eft. Sed bonum intelleótus verum eft; nô falfiun.
malum eius, falfum. Vhde Uli habitus dicun«
tur virtutes intelleduales , quibu s femper diet.
turverum,&nuñquara falfum. Opinio verô^
8t fufpitio aliquando dicunt verum , aüquando
falfum; & ideo virtutes intellectuales non funt,!
vtdicitur. 6. Ethicorum. Vtrùm vero habitus
ópinionh fit indi ti eren s ad bonum , & ad ma-
ldmjfuperius dlctiim eft.
¿i ^ f •• • .... ■ ■ ' :
;£RTïC. SECVNDVS
qVtrum fuit tantùm tres half¡tus in*
S V M M À TEXTV Si
EfpödetD.Tho. conclu Соос1ц£?»
Gone affirmañte , quam
. in argumentó, fed con
tri .y probat autóritate
Ariftot. & in corpore aráculi fie
exponit. Virtus intelleâiualis fpe- c 5 ~ • *
culatiua eft, per quam intelle<Üus
difponitur ad confiderandum ve
rum j hoc enirn eft bonum opus
eius. Verum autem duobus.modi» -« * *;e
coafide-
 Quaken. L Vit :'
confideratur; vno modo ?ficut per
Ге not um jalio modo,ficut per aliud
notum. Ad confiderandum verum
per fc noturri perficitiif m ens no ftr a
habitu intelleftus , qui eil habitus
principiorum: Ad confiderandum
autem verum peí aliud nqtum.per
ficitur habitibus fapientia? , & fcien
'*¿Zi râe» Sapientiae quidem,quandoco-
fideratur Verum , quod Fe habet vt
" *.«:„ vltimumrefpeciu totius cognitio-
nis humana*, quod quidem eft pri-
mum,& maxime cognofcibile fc-
cundum naturam : quia quae funt
pofteriiis nota quoad nos,iunt prius
nota fecundun naturam : quapro-
Arübinet. ptcr dick Arifto. fapientiam con
fiderare altifsimas caufas : fcienti
vero , quando confiderat verum
quod eft vltimum in aliquo gene-
re : quaproptcr fecundum diuerfa
genera fcibiliu m,funt diuerfi habi
tus fcientiarum. ' ,
tXPHCATIO A R T I С V L I.
' "I ' V' ' ' "" I *
Virtute« t IrtutesinteUecraalesipeculatiuae
ípcculatiue, tantùm funt tr«s,nec plures , nec
ties. pauciores;fcilicet fapientia, fcien
tia,& mtcllccius: ita aflcrit Arift.
Ari.í.Etb.
«.J.J.&. « ^k"0rwm-^>mm: * probatur ita éfle.Nam virtus in
" 'telledualis fpcculatiua eft,per qua pcrficitur in
telleftusin vericog«itione,& cótemplatione.
Aut igitur perficitur intellects in cognitio-
*' ' " .\' ^' neprimôïum'principiqruhi; & fie conftittii-
"\,!,!;* tur vna vîrtus intelreduélis , quae intellects
,).;.• nominator faUtperfidtur in cognitione con-
dufioriis; & fic ftatuitur alia virtus , qué feien*
tía nominatur: aut verô perficitur in cogni
tione amborum; & fic fapientia conftituiiur.
Itaque fapientia continetvfrumejue,& fcien-
tiam, & inrellecbim priniorurn principiorum;
non quod intcgretur ex du obus habitibus:
nam antea didum eft, quôd vnus habitus ex
pluribus habitibus non confiât: fed continet
fcientiam , & intelledum modo cminentiorJ:
vtit'ir namque principijs ad demonfrrandai
conclufibnes -, quod eft proprium fcientia::
iudicat pTlmaprincrpia mi Wra, défendit,-*
ArticuL II. 531
difpu tat contra negantes prima principia , que
intellects folùm videt cflc vera : & hoc fat it * *
reducen do adaltifsimam Caufam: in quo ap-
parct quôd eminentiori modo hase officia
operatur. «ÇPro cuius fenrentia; deçlaratione Habitua &
aducrtendum eft, quôd habitus fapientia: in- p-encix.
ter feientiás humanas, eft metaphyfica, vt
afierit Àriftote. i. Me taphyf. capitulo, i . &. i. Arift.
Nam per altifsimas caulas , & communia prin
cipia iudicat de communibus. Ratio eft: quia
obiedum eius eft ens vt fic : & ita ad meta-
phyficam pcrtinet confiderare naturam en-
tis , & omnes eius próprietates, & pafsiones.
Rurfus ad earn pertinet iudicare dc comrrra-
nibus , & prima principia defenderé; atque
adeo eius officium eft confiderare fubfhn-
tiasa materia feparatas: & fic prior eft digni-
tate, & honore , licèt fit poftcrior Cognitionen
propter quod dicit Ariftote. metaphylicam
elfe feientiarum deam, diuinam poflelsioncra,
& veritatis fcientiam , in caque confticui vlti-
mam felicitatem fpeculatiuam,quae in hac vi«
-ta haberi.poteft. • ?'j
%Ex quo principio coUigitut , quôd noftra Thcologi»
Theblogîa'eft verifsima fapientia : nam cdri- noftra vera
fidcratDeum,quatenus Dcus èftj&noûïo* fiP,Wa u.
Jùm ea qluc.dc Peo per lumen naturale со- acorneé
gnofci poflunt Jedetiam qua per lumen fu- reorone*
pernaturale dignofci valent : quaproptcr ad fciídaseciá
tunc fcientiam pcrtinet corrigere omnes fcien metapbyfi.
tias particulares , & vniuerfám Metaphyficam. c*m«
VnaediaYPaolus;PerdamTapientiam Tapien- j.corin. i.
tium. & ; Spiritualis omnia dijúdícat, & ipfe t.Cotin,u
àneminc iudicat ur. Periftam fapientiam (vt
dicitur ) captiuamus intelledum noftrara in ».Corln.ie
obfequium Chrifii,ad deftruendam omnem
fcientiam cxtollcntcm fe aduerfus fcientiam
Dci.^Sed contra diuifíonem eft vnum argu- Argumec-
mentum. Nam vitiofa eft diuifioyqu» ton- tam» .
diuiditur genus contri fpeciem. , aut ¿ diucr-
fo. Sed fapientia eft quxdam feientíá r ergo,
malè diütditur contra fcientiam. Rcfpoude- Soluti«.
tur, quôd fapientia eftqua-dam fcientia, qua- лм:
tenus habet quid commune cum omnibus
feientijs i feilicet conckrbones ex principes
proprijs demon (tratas; caîtcrùm eft aliquid .ittikfoil
altius quàm fcientia: nam iudicat de om
nibus , tum conclufionibus , tum principijs:
itaque fcientia non eft genus ad fapientiam. tfr.
Hactenus dc virtutibus iiitellcdualibus , quae
in intelledu fpeculatiuaeonfiftunt. чпгла
A R T I e.
■ г• T E R T I у 8.
1 t..'K
yVtrum babttus irtt'tlle&iialis, qkiefi
LI г SV M-
 F. В. Medina
53*
S VMM A TE X TV Sé
Onclulîo Diui Thomç
eÜ. Ars habet ration cm
virtutis, ficut & habitus
fpeculatiui qui non funt
virtutcs fimpliciter,fed fecundum
quidfvt articulo fuperiori dictum
eft. Ars enim fecundum fe, non di-
cit re&itudinem appetitus,fed tant
tum curat vt opus quod fit,bonum
Cik : vndenon pertinet ad laudera
artificis, qua artifex eft, an recia,
vel mala volúntate opus faciat;fed
an opus quod efhcit , in fe bon и m
fit. Cum ergo non detur virtus fini
plíciter abíque re&itudine volunta
tis , vtfuprà di du m eft; ars non crit
■■о Virtus fecundum fefumpta, fimpli-
> Ч' ' citer,&perfedè. His adde , quod
, .. . -» р
t ,.. a sa nequedat vfum bonum fimplici-
■ (KV Л
ter , Ted tan turn dat fat ul tatem ope
rationis, ficut alij habitus fpecula
tiui, qui h ас dccaufavirtutesfimpli
citer ñon funt. .l-iii
! EX P L I С A T I О A R T I С V L I.
V N С agendum eft de virtutibus
•: »—. '"J fi pradicis.quaein intelledu pradi-
. • j) co confiftunt. Et primo quseritur;
vtrùm "an Verum ars fit virtus?Pro-parte nc-
fit rirtat.
Primfi pro gatiua fic argumcntor.Nam virtu-
fane negi tc nullus mall vtitur,vt habet. Diuus Augufti-
tlua. nus in deti nitione v irtutis.Sed arte aliquis mi>
Auguft, lè vtitur; poteft enim artifex fecundum feien«
tiam arris male opcrari.Igitur virtus non eft.
f Secundo,artes mentiendi, adulandi, & ve
nena compone ndi , funt vene artes ; fed vir
tutcs non funt ; nam carum vfus eil, malus,
Tertium. •f Tertio , predicts artes funt vitupcrabiles:
ergo virtutcs Поп funt. Confequcntia inde
probatur: nam de rationc virtutis eft, quodfit
laudabilis , Se non vituperabilis.
Quartum. ЦРффч , Ärt){te\\el funt bona bonefta,
vel inter honefta numerando : fed prasdiftse .virtutis: nam opus a,rris vt redum Gt, 8i bo-
artes non funt bona honefta, пес digna ho-
nore:«rgo non íúrit veré virtutei.^
fItem , íi ars mentiendi virtus eft ; ergo à
«1.1 Vi' i !Л
Expof.in Prim.Secun.
Deo eft : omnis namque virtus à Deo eft.
Rurfus ergo adus huius artis à Deo cfbadus
autem eft arrificiofè mentirí : ergo arrJficiofè
men tiri à Deo eft. ¿. r • '
itfVltimô, virtus intdlecbialij,Temper, & in- vltim:
fallibiliter verum dicit , vt antea dictum eft:
fedintelledus humanus circa «>mingentiá¿
circa qu« verfatur ars , nan .poteft infallibi-
Uter dicere verum : ergo ars nop eft virtus}
fiquidcm non poteft infallibiliter verum di-
сеГе. ^Propter hxc argumenta quidam Do* Opinio
ftores tenent , cniód non orancs artes funt "'"^k01
yirrutes, fedtantum ills, qua; operántur bo-, orn^ei"»"
num: nam de ratione virtmiíéít, qiiôd bçW tet Гит ?lr
пит faciat habentem , & eiüi opus in fuo' tuces,
genere reddat bonum, Jtcm vrgent vc-hc-r
mentifsimè illo argumentó fupra addudo.
Nam ft ars mentiendi virtus eft; ergo a DÉ*
eft. Rurfus , ft ars mentiendi à Deo eft: cr-»
go Dcus inclinât ad mcntiendum. Item, er
go Dcus fe folo poteft infundere in inteSIe-
du artem mentiendi atque ctiam artem pec*
candi. Quod rede iequaiur patet. Nam v ni-
uerfam virtutem quam noftris adibus com
paramos, 'poteft' Deus fe fplo mentibüs ho-
ftris infundere. Itaquc fecundum iftos au
tores , fola illa ars virtus eft.qui eft habitus
operatiuus , & boni opcratiuus. Contrarium
huius videtur do cere Dominus Cáíetanur,
in fuá fumma; Verbo deledatio morofa.Et Opinio
probatur. Nam iftae artes , licet iint inutiles, Cai«-
& noxiae vt exerccantur , vtilifsimum eft cas
edifecre, vt caueantur,& vitentur, vt docet
Arfftoteles primo "Rhetoricortim cap. primo. Ajift.
Dcinde licitum eft homini complaceré de
arte excogítate mentiendi , & jnduftria ocd- -
dendi; atque adeo licitum eft laudare homi-
nem de huiufmodi artificio , & de induftria
occidendi. Vltirno , prsdida? -artes perficiunt
.femperad verum intelledus: fem per nanque, ' '
& uneerrore conftituunt medium inter exu-
berantiam,& defedum. . ,. vy ;v ,
^Sed prius quàm refpondeamus obiedis ar- Quomod»
gumcntis , explicandum eft, quomodo ars **'fit vert;
Jit vera virtus. Hoc explicat Diuus Thomas A'r7ft**'
articulo tertio duplici argumento : tum au- *
toritate Ariftotclis fexto Ethicorum: tum ve
ro ex de fi nitione artis. Ars enim eft reda ra
tio fadibilium , vel eft habitus fadiuus cum
reda ratione. £x qua definitione manifeftè
colligitur quod fit virtus : nam eft habitus
boni operatiuus. Sed eft obferuandum di-
fcrimen inter opus, artis,, & opus moralis
num , fat eft quod in fe re du m fît , & fux
rationi- confentaneum , licet voluntas male
affedafit : non enjtn relert ad anificcm ,qua
Volúntate
 QuœftioniLVH;
Yoluntateoptrs faciat , fed quale opus fit quod
faciat: quemidmodum ad Geomctram nihil
refert qua volúntate fit praditus, dumtamcn
verum deraonftret. Ex quo fequitur , quôd
ars afsimüaturhabitibusfpecuiariuis, quidant
facultatem rectc* operandi , fed non dant re-,
dum vfum.
Adarvé. ^Ad argumenta; in contrarium , Sc ad pri-
Ad primu. mum relpondecur , quod quando quis pin-
git ad decipiendum , vel ád iniuriam irro-
gandam. , vtitur male arte ; non malina op«
pofita bonicati artis; namiUe malus vftis non
proficifcitur ab arte , fed à mala volúntate:
itaqup nullus vtitur mate arte à rrialitia oppo--
fita bonitaíi artis : continuo- ergo atque opU
.-. „и ficium malum eft, non eft opus' artis: vtitur
tarnen alien is male arte , malina oppoiïra bo-
.ol J
nitati morali. iH*?Ibi.ti
AJfccundu ^fAd fecundum argumentum refpondctur,
quod vfus iftarum artium , fi referatur ad in-
tcllectum , bonus eft;, fi vero ád voluntatemy
malus eft. Item dico, vfum pra:cipüum ifta
rum artium cuc,eas fcire vt caueantur.
Ad tcrciû. •JAd tertium argumentum refppderur , quod
ifta: virtutcs , fi referantur àd intellechim, lau-
dabiles funt:li veto ad voluntatem , vitupera-
biles. Rurfusjlaudabileeft cas addii cere vt ca
ueantur. .. .. :
% Ad quartum argumentum refpondctur , fi-
Ad «juartû. ncm honeftum iftarum artium cfle,eas edifce-
re vt caueantur*. : ~ ,
Ad tjuintú. •jAd quintum argumentum videtur conce-
dendum quôd ars mentiendi à Deo fit : rion
tarnen eft corifequens quod Deus incliner
ad mentiendum,fedtantùm inclinât ad fcien
dum artificium ,& mirabiles modos , & ad
feiendum eos vt caueantur.
Ad vlcimû. •jAd vltimum argumentum non poteft exa
cte refponderi , donee cxplicemiu quomodo
prudentia femper dicat verum; quod poftca
explicabitur.
ARTIG QJVARTVS.
flYtrum prudentia fit Ytrtus diilintla
. . abarte. ••
• ' S V MM A TEXTVS.
Condufio. Ffirmans eft Condufio:
earn in argumento, fed
contrà , probat Diu us
Thomas automate Ari-
ftotelis fexto Ethicorum , eapitu-
Árticui. IIIÍ;í î535
lo tertio. & in corpore articuliita
éxponit. Vbi enim eft diuerfa rár
tio virtutis » ibi diüerfa? viftutes
funt conftituendaî : diueffa autém
ratio virtutis eft in arte , & in ргд-
dentia ; quoniam ars , virtutis ra-
tionem dicitur habere, ex со quôd
dat facultatem operis : prudentia
vero ex eo quôd dat etiam Vfum
boni operis : quapropter ars, non
prafupponit reâitudinem appeti-
tus j prudentia verô earn praeíup»
ponit , &c requirit : requirit enim
'
vt homo fit difpofitus , beneque
affe&üs circa finemj quod fane per. л • :<
recHtúdinem appetitus fit :quapro.
pter mágis laudatur artifex qui.
peccat volens, quàm ille qui pexx
cat nollens : magis autem pruden
tia: contrarium eft vt aliquis реч>
cet volens,quamnolenstquoniam
rcâitudo voluntatis eft de ratio-
■>
ne prudentise, non autemde ratio-
ne artis. Prudentia ergo ab arte di-
ftinguitur. '
* '! i. * • . 1 • ■ *'
EXPLICA TIO ARTICVLI.
S T dubium , Vtrùm prudentia fit Vtru» pn»
vera virtus. Pro parte neeatiua fie аг |1г".а fit vc
ТЛ V ircus
gümcntor. Ызт virtus intelleftua- Pro partc
lis femper dicit verum, vt antea di- negatiua.
dum eft. Sed prudentia non femper dicit vc- Primum.
runv.crgo virtusnon eft. quôd non femper di-
car verum, probatur. Nam verfatur circa con
tingenta qua; fie, vel aliter poflunt fc habere:
at circa contingentia femper diccre verum , fu-
perat humanum ingenium.
% Secundo. Fides humana,& opinio áliquando Secundum
dicunt falfum;quoniam verfantur circa contin
gentia crcdibilia;& ideo virtutes non funt : er
go prudentia aliquando dicit falfum; liquidem
circa contingentia verfatur.
«¿Tertió. Dare eleemofynam paupcri , qui Tcrtlum;
fingit fe efle patiperem , eft opus pruden
tia? , Sc mifcricordix : fed prudentia in tali'
LI J diicurfu
 F.B.Medinae
534
difcurfu decipit , & fallit; nam facie Шиш di-
fcurfurri; paupcri eft danda cleemofyna : hie
eft pauper ; ergo danda eft cleemofyna. In
fimilem errotem mcidit Iacpb cum accefsit
ad Liam,namconftruxithunc fyllogifmum.
Ad propriam vxorcrri eft accedendum : hxc
eft'propria vxor;ergo eft accedendum.
Vltira." 4'Vltirao -eft palmarium argumentum. Pru-
dentia reda docct,quod fequamur confeicn-
tiam erroneám , &quàd mcntiamur, quan-
do exiftimamus nbl tencri ad mcnticndilm,
vt fuprà latifiimè demonftratura eft: crgOr
prudentia inclinât ad errorem , & menda-.
crum intellcdus;ergo non eft virtus intelle-
chialis. Prq cxphcatione fit prima propofitio.
Pn'm* con. ^Prudentia eft virtus ab arte diftincla : nam
Pradeacia virtus eft qua* dirigit ad opèrandùm fecun-
eil vu tus ib dum reclam ration em : fed recia ratio eft ipfa
arte diilin- firudcntia : ergo eft virtus.Deinde. Nihil eft
eu, aude dignum, aut honore , nifi virtus: fed
Sapten.8. prudentia laudaturà Spiritu fanélo Sapien. 8.
cum dicitur ; Iuftitiam , & prudentiam do-
cct , quibus in vita hominibus nihil vtilius.
vltimô. Virtus eft quae bonum facit haben-
tcm, & eius opus bonum reddit: fed huiuf-
modi eft prudentia:ergo virtus. Quôd verô
fit diftincla ah arte , lie oftendo. Nam ars
fie perfícit íntéllcdum , quôd non requirit
appetitum rectum : prudentia verô requirit
redum appetitum. quod fiedemonftro.Nam
fie fc habet finis in pradicis,ficut prima prin
cipia in fpcculatinis ; & ideo ad prudentiam,
quae cftreclaratio .de rebus agendis requiri-
tur quôd homo fit bene difpofitus circafiné,
quod lit per appetitum redum : nam quaüs
vnufquifque eft , talis videtur ei efle finis.
Sec CiJ. coc % Secunda concluiio. Prudentia in intelledu
Prudencia pradico conliftit : nam prudentia eft reda
cllin înttl- ratio dc rebus agendis : tradare verô de re
leäa pralti
CO. bus agendis , peitinct ad intclledum pradi-
Obieftio - cum. Щ Sed contra hanc conclufionem funt
ncs. optima argunenta. Nam forticudo, & tem
perancia funt inappetitu fenfitiuo,vt antea
dictum elhfcd appetitus fenfitiuus non mo-
uctur nifi à fenfu : obicdum enim appetitus
fenfitiui eft bonum apprchenfum : ergo iu-
dicium quod dirigit temperantiam , & forti'
tudincm, eft in fenfu , & illud eft prudentiale:
ergo prudentia in fenfu confifi it. .
Secunda. ^[pe^ndc. Prudentia verfatur pojtifsimè cir
ca iingularia : led Iingularia non cognofcun-
A rift. turiiLi à ¿enfu:dtcitenim Ariftoteles fepifsi- habet, à qua in cognitionc fingularijjm maxi
mè, quod intcllcdus eft vniuerfalium ; fbn.-~ me adiuuatur : nan enim eft inconimoduin'
fus verô fingularium : ergo prudentia in fenfu^ côhcedcrc, quôd vnus Kabitusin yna poten-'
ccvnliiUt. Qupd vero prudentia potifsim¿. tia pneipaè poriátúr , &"fecuitdàrîo in afia;1
vorfctiir circa Iingularia , fic oftendo. Nam . fed de hoc d.iligeiitiiis.2.2. quaeftionc. 47. yh{ ;
ExpoCin Prim.Sectfn*
propofitioncs vniuerfales qux inuerriuntur in
difcurfu prudentia;; pauperi fubueniendum;
non mentiendum; potiùs pertinent ad fynde-
relim, vcl adphiloiophiammoralcm.Etcon-
firmatur: nampotifsimusadusprudentiae eft,
prxcip ere quid fado opus eft:fed prxceptum
femper eft de fingularibus.
^[Vltimô. Diuus Thomas in articulo qüartfr vTSdj."4 : A
huius quiftioms,fldfecundum ,manifeftèdi- D-Tho.
cit ex Ariftotele fetfto Éthicorum.quódpru- Arlíl'
dentia eft in parte animae opinatiua , non in
parte fcicntifica:pars verô opinatiua ( explican
tcSando Dodore)eft cogitatiua.
^Ad hsc argumenta fatisfaciendurh eft; Ad Solutioari
primum refpondent quidam , quod appetitus gumîtoru.
fenfitiuus in nomine., liquidera eft coniun- J^jj
dus appetitui intcHediuo, poteft moueri im- \aJ0t
mediatè ab intclledu. Itaque poftquam iu»
dicatum eft per intelledum qilod oportet- : ., • ^
aggredi homines; anima producit m potcn-
tiairafcibili audaciam,abfque со quôd inter-
ueniat judicium potentia; fenfiriua;. JLt vide
tur fane quôd hic modus dicendi probabilis
fit: nam alioqui difficile faluatur, quomodo \
iudicium fenfus fit dircdiuum virtutis,porifsi-
mè infufa; , in cuius obiedo includitur ali-
quid ípirituale,& infenfibile. Alio mododi-
cendum eft , non efic inconueniens concee-
dere quôd iudicium operis fit dirediuum* » 4. »
temperantije , &c fortitudinis ; fed hoc iudi
cium producitur à prudentia per dcliberatio-
nem,& côfultationem.Quôd h qua?rat Theo«' .í , ^
logus, vtrîim ex illo iudicio rclinquatur ali-
quid in fenfu interiori; potcft refponderi quôd
relinquitunnam autoreD.Thom. fuprà qua;- D,xi,om.
ftionc quinquagelimafexta , aniculo quinto,
in potentijs intciioribusfenfitiuis funt aliqui
habitusprKparatorij,qui deferuiunt adveras
intellcdus virtutes. /j • .
^fAd fecundum argumentum refpondctur¿, Adfecundü
cfrîcacitcr conuincere quôd intclledus со-
gnofeit fingularia ; alioqui prudentia in fenfu
conftituitur , non in intelledu. RUrfus , fi nAn
intclligit fingularia, confequeris eft,quôd pru
dentia quse cognofeit fingularia , non eft in"
anima feparata: fed de hac re diligentius. i. p.
qi№ft.86'.articulo.i.
tertium argumetum refpondetur, quôd Adtertima
prudentfa principalitcr conrtituitur in intel
ledu pradico :ipfe enim cil qui délibérât, Se
défi nit : fecundariô vefô in ¿O^itatiua /edem
de
 d¿rf»riídcntíá -iñtiéffigacur. IStoftfftüfti fei
pereft aducrrcré, qiiod prudentia* ddiu; igtm -
tur tres. alias limites; prirñam VpdrWÍ' Grase!
iibdffil ' cüboliátn; nos vírtutent qú^ítítn iWbis , torri
alijs redé confufimus: fecúrtdatti.Gfseci voí
tyatüs, cantfynelím; nó'4 víituterrf iu&cttkfem diet*
mus, qua iuch'camuS ín cafibus' «fctfáórdinál
cv"',"'-r rijs, qui ratiohe comrauni'cÓmpreberidi néi
queunt. Iftas verá virtutes pfopfiértnmeri vir-
rutis non merentur :nam difpúrfá^adadurrr
prudentias potifcimum.qui eft prasifipere íqufd
in vnaquaque re fádo opus eft rdidum au*
tem eil in prasfationehuiuS materia;, íbicoHd-'
> . candam efle virtütem , vbi poti isi mu s actus fe.
. Y' • dem habet. 'J "■ '■■ 1 ' ' '"■ i
Ten. tóclí' t¡ Tertia conclufip. Prudentia fempér dicit ve*
í¿!feirfl шгП»& nunquam decipit : nam prüden tía cùrrt
«Стелив ^r v'rtusintc'fc&uau's > temper dîfponit ad bo*
■« - " nùm inrelledus : bonum vero intclledus , ve-
: '-■ rttm cft. Deinde verô , prudentia eft reda ra-
'tio de rebus agendis : fed reda ratio nunquam
'-deeiptt. Tertio j opinio ta rationc éxeluditur
à ratione virtutis , qua aliquando fa Hum dî-
Arifto. cit , vt dicit Ariftotcles fexto Ethicortim , ca.^î
ergo fi prudentia aliquando décipic , virtuS
ñon eft. Vltimó. Dice rc quod prudentia deci-
p'iat , cft diccre quod prudentia fit mala vir-
Qaomodo tus , & quod fcicn tia fit ignoranti a. Sed expli.
prudencia ¿are qüomodo prudentia iemper dicat ve-
iemper di- rumjh0c opus ,тс labor eft : hsec diftkultas
Ocham!"1" deuoramt Ocham »Martinum de magiftris,
Martin«. Almaynum -, & huitís nomenclaturas cesteros.
Almaynus. D.Thora. cara rem explicar articulo quinto,
ad tertium argumentum dicit en im, quôd in
dicium prudentias Temper eft' Verum practi
ce, licèt faepifsjmè fit falfum fpcculatiuc : veri-
,tv.,.- tas namque intclledus pradici, non eft con-
Ил íbrrhitás ad resipfas, fed confoi mkas adré*
. .> .7 dum appetitura. . Acccpit banc -fententiaáí
A rifto. •■• ex Ariftot. fcxto Ethicorum, capitulo fecun-
Veriuf a- ¿o, cuius verba haecfunt; Veritas adulas men-
ftiuas neo ^ ед co„fcóráñeá redo appetitüi. Hart*
tit eft con- ? . i . . . у» Г п •
len tanca re fentenna napct . vanas • expolmoms { Prima.
Ло apped- eft , tunc intefledus pradicus veruseft , quan-
rui. do dirigit id bonum &c id ftttdtoïam 'ópersl--
Prima ex- tioné : hoi euim diftert inter intefledam priV
plicauo. ^deutn , & fpeeufatitrura ; qu^d Dprfecbo inv
telledusfpcculantis eft cognoíccré ; perfedid"
tero ifitclledus pradicieltopcráfí^ «dirigpJ
re ad ftudiotanx operationem : .& qubmaflb
primum prinçipium aduum humanprum vp»
Juntas cft, quas. vrñuérfas potencias ad РрегаД-
dum mouet ,Tunc intellectus pradicus 'diri*
gii ad fiudiofam* Operationen) , quandp rtv.
Seeenda ex ^° аРРеФш fúerit confentanetfc. Secunda?
piicauc c^plicititC'tft, tunc inteUedtii-;^râcilcus'vei,
rum dick , quando eft appetitui redd ¿onTeri¿
tancus, id eft quando direxerit ad operatio»
item , quam appçtitus redé diípofitus appro-
bauit : licut en im lingua fcbriçitantis , infida
vino, au t melle, rectum iudicium pra?ítare non
Botcft; tic appetitus male difpefitus , de rebus
limanís verum iudicium prxftare non po<
teft. Itaque appetitus redus indicar de omniT
bus,5¿ ipfc à neinine iudi cat ur. Tenia cxplU Terda ttii
tatip cft; tunc jp(¿lkdus pradicus* dicit vc- plicatro.
füírlV quando dirigit àd operationem , quam
vir bonus i & ЬгоЪик approbat ; Уи*етт bo*
felis cft, qui habet rectum appetitum. Ex his
conftat quompdo prudentia dicat verum fem-
per*. Щ Sed contra banc folutionem jirguituV Argumfta
optimè. Nam appetitus ideo dicitur rectus, contra hâc
(olutioné.
quia eft conformis reds rat ioni ; quod pat et
Ы definido ne virtutis. Virtus cnim eft habi
tus" elediuus in medio corifrftens', jirpùt' tí*
piens dcterminauerit : ergo íi dica tur quod
ratio tunc cíe reda, quando eft confentanea
redo appethùl, committitur circutùsV& eft
abirc in infinitum. Hoc argumentum conatur Soiutio D{
diflpluere D. Thom. fuprà quaeftione. 19.arti Tko.
culo. 3. ad fecundum. Mihi videtur dicendum,
Idem* fcíTe ptórfii's 'quôd operatip ffl? cpnfcn-
tanea redo hppetirui* & reda'ratloni :i nam
fenfus cft , quod illa operario reda eft , quam
vSoónus , é¿ pr'obus approbat. Vel djcendurq Secunda fo
tft,quod cum dicitur illarn operationem efle ludo.
bpnam , qua; redo appetitui fuera confenta
nea, cft dchnitioabcrledu, Scàfigno. Cum
vs'rô dicitur illain operationem elle ftudio-
fam , qus redx rationi fuerit confentanea, cft
definitio ex proprijs caufís. Ex his patct ad Ad argumÉ
omnia argumenta propoiira , quibus proba- ta propofi-
tur prudentiam non femper dicere verum. ta.
^f'Sed vitimuni argumentum maiori explica- Adv.
; 4 }:t
tione indiget , & dicendüfn elV, qùôd igno- . гг'и
fatttla , cohiciéntía errónea inculpabilis, lUJ.'ii •;..*,.
eft'iüdiriurtvprudentiale veram' : nam hoc iu
dicium in lácob : hace ей я me cognofeenda;
verum füit , fiquidcm appetitui redo fuit con-
fcnfahetími'-'5*001^''-' • ' ••^-^d.ir.v..
oDípj , •!пвЬй1---:Й
• ¡\,--.
.lui.:
yVtruyi prudenftfi fit tyrtus necçjfaa-i
ri* hominis л »•»■"
Onclufio eft áffirrrans Сопе1вЙ<»4
SapieB.λ
briçtatem , & íufti ш щ
L1 4 doect
 ^ ipwdcntiam. ) 6í¡| yfrástiMn
quibus nihil vtiliusrcft in häc Vftä
pomirtifous.In corpore vero píób^
tur fic.Prudétíaneceflaria eft vt ho
mo redé operctunergo efthomini
, neceflaria. Antecedens patet : narn
ad redam hominis Operationen!
•9™l'ï non fol ùm requin tur quid agat,fed
quomodoopcretur,vt fcihcetfecu
dum redam eledionem operetur:
•Л...431» yt vcrôcledio reda fit^ecctTarius
cft de bit us finis, Sdd quod conue-
niéter ad talem finemordinaturrer
go ad redam operationem non fuf
licit debit us finis, fed requiritur ali-
quid quod redè in talem fi nem or-
dinetur. Sic ut igitur ncceiTariç funt
.cáT ahae virtutes perficientes partem ap
pctitiuam vt in bonum nnem ten-
datj ita neceffarius eft habitus qui
dam rationis , per quem homo di-
ncm ordinari deber, & talis habitus
cft prudentia.H«c igitur virtud
«flarjfcçfol ¡::^L: . - . r ait}
Ь., . -л! -.A. i /;i от; .- « .••.:Jb
-ito^u-tr ti .L g K;*ilJi:C д. Ti с AXTtCVt tí*1'
/ 3.J' ' J "- Î í'-'l iTií-TT i.''. I"J
Vtrûro pn» Vifi^ÄHt D ^ato 4U°^ prudentia fit vir»
«iéñafic ne fcçSLyçJ» tusjprobaturqupdnonfithomi-
ceflària. fvKKV. ni neceflaria. Nam Ii homo sgro
pnmo pro ЗЖЖй tat».non oportet vtartcm medica
parte uega habeat.fcdfaris eftconfqlqrcffipj
tin*, àicumju^obtépçretxrgo t^pjD^ про eft ¿y
nus monbüsjfatis eft confulere pcritiores,qui-
Secundum, bus obtemperet.^Secundà idem oftendo cx
â'JL» Anft.r/rfittop^cVrurrj capjt^uïex^Hcft»-
Heüodu». dopoétaîîcfoquitun'' ,
Proxmus at Hit cfi,qm partí rcâamontntù
Sed (¡uinecfobit ip(c,ncc audit геегд таяергсm,
xnuîii ;tythttüté mtftra natura ncßavSt.
3"erti«m. ^[Vltimo.Philofophü moralisdocetfatis
uerfji vjrtutcs , & inftjtuit prüden
Sobrio ar- fummam hicdifcurfus;paupcri fubt
lambarü. eft:íjic eft р&ре* : ergo.' à ¿táí0T<
jyjol f I.I
ceíTariaíR.R^cotiam , quia nop ,fcmperefti||
manuconfiharius cui obtempcremus»eo vcl
— aiim^flup4 pcte^contàjùm eft opus^ru--
:ntia>. «çAd fecundurh argumentum rcípon. Adfc«ttnd|
. .çtujv e(fe flu^jfdarti homines qui propter in-
gerrij tardifa^m, natitunt w.alij? obtempe- .tb»«(l
rçn^quiy/aiçan^femiàpa^^ ij> ppfj,,
ma prudentia eft, audi re recta m on en te. f> A d Ad tere am
tertium argumentum refpondctu.-, quod phi-
jofophia morals dat facultatem ad.rede ope»
randum.fed non dat redum vfum ; prudentia
eft qua: daty гефцт vGim, yt operemur prouft
pportet,& quando oportet.. , , , f.!3J
%Sed eft aÜuddubium; Quomodo ars fem-, Seenndua
perdicat vemm, dim verfetur circa contins du bium.
gentia qua; in fillibili ratione com prthcdi pe» Qu omodo
queunt. fumitur nc cius ventas ex conformir ^cm?*?'
rate ad rcduoi appetitumi iradoçet Arift..6;¡^^^ -г
Ethicorutn capitulo.2 .& D, Thpm. in hoc ar- . oTTiom. '
ticulo ad tertium. Fi о cuius reí expqGtipne fcié: Rectitud»
duro eil,quùd rc¿Jitudo appetitus geminacft; appentuc
altera eft moral¡s io ordine ad bonum hpneítu:/8emmí»
altera eft in ordine ad fincm arm, qu.r eft regu
la,& norma re i anifici ata:: volo diet.-e,tue opus ,«.- .a
arm cfle bonum, quan do eftconitntaneumvo
lunt3tiartificis,fccundumreguUsanis.v.g.vulc
anifcx faceré imaginera pulchernmam, & non
ppteftproutvult; non cft bonus flnifex.Iteoiw 0jrw< -л
vult pingerçjm,aginem defqrmero, Sc, exijt pul, «un .
cheTrimainorieft bonus artifèx. „ •< , jr. in r'"
•Sj) .man
.tf »!.'
fVtrùmtubttlta,fyiiefts í&gttmejirf
■г
•il
.^firmans cft Çonciufio: ^ntJ^
quam aflerit Arifto.. & сар.7.*.«о.
;iQ^ftp^^ponitlnarír
'crea humana aeibifia« os*
tres adtís rstionis irtfieniunwrj a,t,ns,r i
сопЙцп ^udicarç,,. ^;:^qpe^':'
ex quibus praccipuus adfcus, , рш *»
dpercçft'j qui qoídémad prutíé^
tiam pertinetjalij duo funt minus
pT£Ecipui\& pertinent ad eubuliam^
fynefim_¿ jgnpmçn. 'I^ajn^ubtiliai
eft bene confiliatiua j fyncfis , 8c
^omen^ertinentiad'^ffefn íudy
гз t: .п. ï
.vitùai! i
BÜß
 aS pfacfiipai ad cum qui praftátior
pft ordinär» t ur,ideo prude mix tan-
quam precipua? adiunguntur,eubu
ltt,fyrtófi%&:gnorncn. ui-jd*. : bp
'i»/x(rlr.5Í xju:«T i в a X T 9сфа i»ir>
E D circa ift um articulú fextum
. dubitatur; an gnomi fitvirtus.Et
vldíturqnód'ricnrtam (reft vW
tus; vel eftvirtus acquifita,autna
turalis:fed neutro modo j ergo.
Probatur minor; qüia pnrter fynderefirh , quje
¿11 habitus quidam naturaUtef indi tus circa pri
m*principia pra£rica,nó ponitur alia virtus na
turalis in intclleäu praCtico,ficut neq; in fpecu
latiuo in telledu ponitur alius habitus naturalis?
nid primorii pri n cipiorú . Item acquilita vintus
no vidctur eflc gnomi; quia virtus intcllecba-
L's acquiritur cxperimentis.quae memoria rcti-
tiéáxt, vt dîcitùr in prologo rrietaphyficse. Sed
obiecium goomi eft de raro contingentibus,
<ùm fit prater comunes leges:ergo non poteft
acqüiri virtus rcgulariter circa tale obiecbim;
secidum. ^Secundum argùmentum.Nam D.Thom.di-
citin tcrtiaconclufione,gnomi iudicat fecun-
dura rationem naturalem : led ratio naturalis
non eft' virtus acquifita,nequecaufatvirtuté
acquiíitanv.ergo gnomi пой ш vircujacquifi-.
ta,fed erit quxdam perfpicacitas naturalis in-
genij. çAd hoc dubium refpondetur , quod
quemadmodum homo pauper ftudiofus po
teft efle magnificus; non fimpliciter in adu,
quia non haber magnas diuitias quas expen-
dat,quod quidem eft ncceflarium admagnifi-
centiam excrcendam; fed tarnen eft magnifi
cas in potcntiapropinqua, fcilicetin ргаграга-
tione animi.Cuius ratio eft, quia virtutesfunt
connexe (vt dicemus infra) morales quidem
&cardinales,quarum materia; frequenter oc-
currunt , funt {impliciter connexx; alia; virtu-
tes,quarum materia; rarifsimè,neque in omni
bus occurrunt, funt connexae fecundum quid*
fcilicet i n potentia propinqua aäui , non tamo
in aebfitapoflumus diccre de vktute gnomi,
quod eft virtus acquilita propter connexione
cum afijs virturibus: & fuificit quod m¿4 exer-
citetur circa- principia iplîus gnomi , qtiam ii
non occurrant cafus gnomifttc i actus cxercen-
di,nifi raro. Sum autem prmcipia tpfius gno-?
mi vniucrfaliora,quam fynelis,ad qua; penc-
tranda multum valet perfpicacitas naturalis
ingenij, vnde ratiocinatur intellcctus quid fit
agendum in tali euentu, raro, Sc praeter legem
. . communemcontirfgcnti.Eftaexemplum: lex
communis cílquód dcpoi«umxedcktur:fed й
.! 1.1 J
ill*. qui döpofuit .eft impugnator reipublica,'
iudicat gnomi quod tunc non reddarur ; quia
pfeetrans femw Atiónenl k£i$-, fcilîcet quo#
reddendum eft la boiiumiuum^ vdlefibi, Éç
çqnfidcrans firaulbonun^ геф. excellentùu
eue quam' bonum particulate illiu s, concludit'
quèd hon eft ei reddendum,hîc , & hune de»
pofit ú.Irem lex corn unis modeftia; eft , quôd
homo nqn fe gerat in motibus , & geftibus in
flar amentís ,^'ratirl nomihis;'S: tâmeh Da^ *«Reg. »*
uid prudentifsimè egit ex iudicio gnomiftU
CO, gerens fe apud Regem Ach is quafi furens,
&amcns,quia bonum vita; Dauid cxcellen-
tius eft,& vtilius reipublica; fus, quam bonum
redi creflusj & in tali cafu non fuit immodc-
ftíaltt íejgw^rV, fétHuit' maxjriia prudentia.
£x di^isî^qiiitur, quôd frequentïus occur-. Pr,mfi ^
rtmt ftdrnlnibü's càfm ad exercen dum gnómi/roIUrittm<
quàm magnificentiam : quia magnificentia à
folis diuitibus exerceri poteft , & hoc non ab
omnibus, Secjuitur fecundó, qudd gnomi eft Seefida-ь
exceJlçn'tîor-yirfùs,quàmfyneli?i quia princi
pia ip'fius- gnorn i funt V n iuerfaliora , per quae
communes leges, moderator. Videte de re hac
Ç.Thoirvfuorà f D,Tbom¡
(^V AE STIO LV
.«îs*.
De diftjnûionc yirtütum mr>
ralium ab intelle&ualíbus ¿ in
t quinq; wticuloç dwife. 1t\
A r T i c. p* i;M vs;
.nú
fflîtbm omni* irirtusßfmorafy. {
, SVM H:^ . ,TE X T ,V,S- . \'пл
Efponde t D.Thom.co n condofiei
clufione negante. Noa
y orrais virtus; eft mora-
* 'lisj-fédillsç folum ç\uxïa
viappetitiualocátunprobatqjinar
gumétOjiedcontrâ^x со quod ргж
ter virtutes morales dáturctiá virtu
tps intelfoócuales. In articulo veró
kä exponit.Ná virtus moral is dici-
tur aTOore,fecundti quöd mos Ggni
ficat quad a m inclinât ionem naturi<
lé,vel quaG naturaléad aliquid âgé-,
dum;cuifig(üficati^niílla eftat'fi*

nis, qua mos figriîficàt côïifaetudtë
nem j quae quia quodammodo ver-
titur in naturam,cfficit eriaminch-
nationem naturali fimilcm; quia
autcm mclinatio ad adum propriè
conuenit appetitiuae virtuti, cu-
jus eft mouere potentias ad agen
dum, ideo non o mnis virtus, ino-
ralis dicitu r j fed qua? eft in parte ap-
pctitíua.
ARTIC. SECVNDVS.
. .. fftritmlrirttii moralis dtfttngnatur ab
intellettuali-
SVMM А TE XT V S¿
Prira.c5d. \> <ч tu» Rima Conclufio. Non
omnis virtus eft feien-
tia , äut prudentia , vt
Socrates exiftimauit. S o-
«аегмм. crates . ешт ponebat omnia adi-
ua principiá qua? funi în homine,
habere ft id rationerri ficürí mem
bra exteriora refoeclu anima? , de
quibus dicit Ariftoteles primaPo-
liticorum , capitulo tertio, animam
regeré corpus principatu defpoti-
co , id eft , ficut dominus fer u um,
qui ius contradicendi non habetj
vnde cum ratio , prudentia , &
feientia perfecta eft , non require
tur alia virtus, aut habitus ad rede
agendum ; ficut neque cum ani
ma perfecta eft, requirituf alia virr;
tus perficiens membra exteriora.
Sed hscc opinio ex eo refellitur,
quod procedit ex fuppofitione fal
lt : pars enim appetitiua obedit ra-
tioni non omnino ad nutum,fcd
cum aliqua contradidionc : qua-
propter dixit Ariftoteles primo Po«'
. EkpdCin Prim-Sècun.
iiticorum, capitulo*3*rätiönem im
perare appetitui dominio politico,
quo fcilicet aliquis prareft liberis,
qui habent ius in aliquo contra«
dicendi. ^"Secunda Conclufio. Vir
ixost cA
tus moralis diftinguitur abintelle-
duali. Hxcconclufio eft Ariftot.i. 0:4 hi—A
Ethicorum,capitulo vltimb:& pro-
batunquoniam, vt patet ex fuperio-
riconclufionc, ad hoc quod homo
fedè agat, nonfufficit fi ratio fit re
de difpofita per habitum virtuns
intelledualis,ied etiam quod vis ap-
petitiua fit redé difpofita per habi
tum virtutis moralis : ficut ergo ap-
petitus diftin guitur á ratione^ ita vir
tus moralis ab intelledualij&: ficut
appetitus eft principium adushu-
rnarii vt participât rationem j ita ha
bitus moralis habet rationem vir-
tutis, in quantum ratio ni confor
mant.
EXPLICA TIO ARTIC У L I.
T ca quae hîc dicuntur àDiuo
Thoma melius intclligantur;
Vtrùm omnis virtus fit fcienria, Vrrùm от
aut prudentia , vt Socrares dice-, nis VífpJt
bat; Pro parte afHrmatiua fic ar- fit fciCDC1%
gumentor. In primis automate omnium anti- aut prudea
tia.
quorum , qui pro eodem habebant virum Га» l'ti.argum.
pientem, & ihidiofum : dicebantque in virum pro pine
fâpientem non cadere animi permrb.icior.c.-, affirmati»
non iniuriam; & quod fol л f л pic tia latís erat ad UÍ.
vitam reétèinftituendam. Huic confonat ditiU
na feriptura, in libro Sapientiac & Ecdeliu.'ticù
in quibus mirum in modum laudatur fapien-i
tiâ,vt omnium bonorum mater, &omnium>
vïrtutum plenitudo. Sccu ndó Arifto.j.Ethico Secundum.
rum, capitulo, ç.apertc aflerit, qued omnis pra-> Aritioc.
bus eft ignorans : cui confonat dmina feriptura
Prouerbiorum. 14. cum dicit ; Errant qui ope- Prou.14.
rantur malum : ergo verifsimè docebat Socra*
tes, omtie peccatum exignorantia procederé;
& quod exiftente perfefta feientia, non poteft.
CÍTe peccatum. Tertio.Idem Arift.c. Ethico.c. Tertlum.
deprudentisu &.j.Ethicorftm, cap.3.dicit ex Auto.
prefsè, quodexiftenteperfedafeiétia in parti-
culari,
 'Íí/.Qü2cÍIÍ0ElL V HI.
çulari, non poteft effe peccatum. Çbnfcntic
D.Th-m. Díuuí Titomas hoc in articulo, ifcinfrà qua>-
Quirtum. ftione.77,articuKfecundo. Quarto. Exjftent*
...i j imperio cfficaci- ex parte intclledus, ncccfsi-
tatur . voluntas vt rationi obtempérer , iîcut
tradirum. eft Jiiprà quaeñione decimafeptima
.btJT.-* de imperio: ergo fatis eft prudentia ex parte
intellcdus , & non eft.nccefliria.virtus ex par
te voluntatis,. iConfequetitia in,d«i probatur:;
nam ii) corpore non conftituitur viftusyt ob
tempérer rationi , quoniam neceuarip ob-
tempérât :ergq fi voluntas neceffariô obtem-
Vltimum. perat, virtute non indiget. VUimô>Omncbo-
num, & omne malum nôftrum in difeurfu
rationis conliftif.ergo omnis virtus in ratio-
ne coniîftit, Probatur antecedens : nam fidi«
icurfus rationis reclus eft, neceffum cft yt,
operatio teda.lcquatur : fi vero penicríiis, vt
operario peruçrfa fcquatur : voluntas, enim,
non poteft ferri, nifi in bon um propofitum
per intclledum. verbigratia..exiftente hoc rc-,
do & efficaci difeurfu ; pauperi eft danda
. ...^eleemofyna.-. hiceft pauper; ergo huiceftdan»
э-oda eleemofyná: non poteft non fcqui elargin
tio eleemofynae. Ex alia parte videtur quód
omnis virtus , amor fit. Ccrtè ita dicit Diuus
Auguft. Auguft. femper, nominatim libro primo de,
moribus Ecclcfia; , capitulo decimoquinto,
tradat,u..3x.in íoannem; tradatu feptimo ia
pfïorem Epiftoiam Ioannis. libro de natura '
& qratia , capitulo, 38- 4г. &.70, & in libro de
pcrFedione iüftitia*. & in chchiridio capitulo?
117. Huic confonáüt diuina: feriptura , in qui-
bus habetur, quód plenitudo leéis, ¿ft diledio;
quod vinculum perfedionis eft dileâio ; finis
praccptvíharirasx > •• м
Omni» щ Prima copclufio. Licet Angelus , aut quaeli-
creatufa bet alia crcóturíhabcat omnium rertimdiut->
Я"!!",!™?!
beat omae narnm* , & Jiumanarum fcjentiam habitualera, r 1 ' • 2l
fcientiam pcccarc potcfti tum , propter mconiidcratid-î
peccare po ricrh ' multârûin'cïrcûnftantiafum, quas opoiv
teil. tetcfoníiderattí; tum verô', queíniam feientiâ
non necefsitat yçhmtatcrn; ,-nifi tantummo-
dô in beatitudme : tum etiam, quoniam poteft
mfpenderc ädüm confideratiónjsí & fie po-
t-eft pcccarc peccatum oroiftionis: tum, vltirnô^
&,ppcipuèrquQniam,pQteftÛjpçrbire defeien^
thrum poffcfsione , & perfectiohe ; '& hoc* cft
Paulu». quod dicit DiuusPaulus, ícieñtiaUtlfiat; charü
tabïdrfieati f!;1t! r»f!l
• ^ '1 t.
pouft. * tiarum , Se omnia rectifsimaiudifЦ t rjibilp.roi^
nus pcccarc pote 11; quoniam prudéhtia'non
necefsitat volúatatem ; fed* Ubefà inclinât vt^
Articui. m 51*
vtafnur ea y quando , & quo libitum fueris,
Vtrùm vero Deus pofsit condere creaturam
tantoe prudentiae ex parte intelledus,& tarrr \ .
eximia virtutiscx parte voluntatis, vt perna->
turam effet impeccabilis,alterius negetij eftjat-
tinetenim ad materiam de Angelis. . .î:..^
^[ Tertia conclufio. Exilíente efficaci impç-
rio ex parte intellcctus necefsitatur. voluntas,
vt rationi imperanti obediat. Hsec conclufio
fatis demonftrata eft fuprà qunftione. I7.de.
imperio, j
% Quarta çonçlufio. Nihilominus ex parte Ah'se vfrrn-
appetitus , tam irtrcUediui , quàm fcnlitiui, ne-, te* смейа-
ceffaria: funt virtutes vt ratio reftè imperet, nx*
& principetur : nam voluntas magna cum
dificúltate obtempérât rationi circa quí
dam bona; vt cùm diligit bonum alienum,Ôc,
çîim profequitur bonum diuinum , & amat
iHud plufquam fc ,: ergo indiget virtute , yt
prompte j & facile rationi obtemperet. Dein-
de . Appetitus fcnfitiuus fuis pafsionibus per-
turbatus , perturbât mdiciurn , & imperium ra*
tionis, facitque vt ratio vida fuccumbat : er
go vt ratio redè imperet , oportet pafsiones
pacatas habere. Tertio. Qualis qui{quç;cft, ta-î ..f.aai.i Л
lis ei videtur effe finis, vt alferit Ariftoteles.3. Arifte.
Ethicorum :. Se euidens experientia dcrnon.^
ftrat:crgo vt ratio rede iudicet,oportet vtrum-
que appetitum effe redè difpofitum. Vltimô.
Sicut fc habet primum principium in fpecu-
latiuis , fie fe habet finis in pradicis : ergo vt fit
Kda ratio de rebus agendis, oportet quôd ho-,
mo fit redè difpofitus circa finem:: hocautem
fit per vi'rtutcs morales appetitus; cuius obie-,
dum efi bonum,& finis. ,., ■; • . . i-î,-
Щ Ad primum argumentum in eqntnrium reT. Solutlo «r-
Ipondetur , fortafsis antiqui philpfophi fentie- gumétorfl.
bant cum Socratc , vniucrfam virtutem effe Adpriml.
feientiam» Vel , quod verofimilius videtur,
nomine fapientige, omne corpus, & omnege-,
nus virtutum comprchendebant :in quo lèn-
fu, fapientia in diuinis literis maximè corn- fc -,
mendatur. ЦЦ Pro cuius maiori inteliigentia-Nota.
obferuàndum cft , quod fi aliquando apud,°Äinisv,r-:
fandos.Patres huiufmodi loquutionesinuene- 'nS.rto"1e"
rimus , explicando funt, ficut explicpt Diuus7 b*]¡^1 * .
Thomas in folutione ad fecundum articulé DjThom. •
fecundi , feilicet quod omnis virtus participa-] ïJi J
tiuè habet rationem feientia?-, & fapientiaîj, V Ui '
n,on effcntialitcr-Vcl çriam.iihquando íoquun#( "VÁ ■'
tur fandi de fapientia , qua eft donum Spi-,
rkus fandi, quod cum charitate inftindirur.j
Vel etiam quod loquunmr aliquando, de fide
viua;&.in bac ligniíicatione multa dicuntur,
de fapientia , & de Tapíente i rjrfjçris literis,;
quœ tamen de virtuùbus infijfis verifican-, r,..^
tur,&
 54ö F.B.Medinae
tur,& dehominc fideliiuirtricato virtutibui
quarum initium eft fides, & diuifta fapientia/
Deute. 4. Exempli gratia ; Dcuterorvdrnij quarto inquiry
Obferuabitis t & implebitis opere , fcilicet,'
pnecepta meá' : hxc eft ertirivveftfa fapicntia,'
lob.is. & intellcctus coram popülis. Si lob vigefimOJ
octano . Ecce timor Domini , ipfa eft fa
picntia ; & recedereà malo,intelligentia. Et
Chriftüs Dominus afsimilat viro fapienti,'
qui a;dificauit domum fuam fupra petram,
loquutionüm cft ; quia obfcttlatio manda-
datorum , cft exercitium fapicntise , & fidei
*• & prudentia; ■ circa particularia agibilia. Et
quamuis alia; virtütcs fint ncceíTariae , tarnen
quia initium eft in ratione , & in intelleétu
ad bene operandum; & fimilitcr ctiam quia
finis omnis noftra; operationis cft perfecliif-
fima cognitio fumma: veiitätis , ömnis ope
rario quae dirigit nos ad videndum Deum , fa
picntia cft» 1" -
Ad fecúJú t¡ Ad fecundüm , & tertium refpondetur,
fc terimm. quôd feiéntia de rebus agendis duplex cft:
vna vniuerfalis , qua; habetur per feientiam
moralem , peí legem , aut verá per prüden*
tiam habitualem : altera eft particularis, qua;
cfiicaci ter dic'tac , & définit , quid lue , & nunc
agendum fit . Dicit itaque Diuns Thomas,
quôd fi Socïates, tC antin ui Philofophi fen-'
tiebant de feientia panlculäri , vcrifsimè di«
cunt omne peecaium ex igriörantia procede
ré, atque adeö quôd exiftentc feientia in parti*
culari non poteft eíTe peccatum ; ex hoc tarnen
• ■ 'i-:«"on eft confcquens,quôd vniuèrfa virtus fit
•'■ ' prndentia : nam vt ratio rectè impcret , nccef-
'*" ' faria; funt virttites morales in appetitu,|ne affe-
ófionibusj&rpafsionibuspertuibata ratio.vicla
fuccumbat : has verô virtutes appcllare feien»
tiasftulturri eft.
Adquirtj с Ad quartum,& quintum argumentum re-
Л quotum fponcJetur } <jHÔd licet pofito imperio efrlca-
íUpt'virt'^" cx Parrc íbteUtfftw necefsitetur voluntas
tes e» p»rT vt obtempcret , nihilominus ncceflaria; funt
te apprit' virtutes cx parte appetitus . Primo , vt rc->
vtyolua^r £ti afficiant appetifum in ordinc ad finem:
obtéperet i)c¡n£je vttnoueant intelleftum ad imperan-
propter
quatuor. dum. Tertio, vt rede eligant, ex qua eleftio-
rfe fcquïtur ïmperium. Quartô , vt promptè,
& facile obedi ant : nam licet"haec obedien«-'
tia fit neceffaria poíito imperio intelleétus:
efficaci , cft tamcn nccefsitas ex fuppofitio-
rre ; 8c nccefsitas cx fuppofitione non tollit-'
libcrtatem , nec yirtutem , ficut fuprà di-
Corolliriu dictum cftfi'pe. Ex diftisfequitur>quôd vt
Expof.in PrímvSeeun.
homo fit inftrudus ad omne opus virtutis,
neceffaria eft virtus ex parte intellects , & -: •
ex parte voluntatis. Sed( vt moa habet opi- Opinio an-
nio) virtus qua; eft in volúntate ,& quae eft torii.
amor ordinatns , primas tenet : nam amof
eft caufa omnium qua; amans operatur , vc
latè demoriftrat Diuus Thomas fuprà qua;- D.Thom.
ftiond vigefima oftaua articulo vltimo:vndc
fi amor ordinatus eft , omnra tuta funt , & fc»
cura : fed de hoc in fequentibus iterum redi-
bit fermo. • « ' J-»* '• • •>»
Щ Circa folutionem ad quartum articuli fe- Nom.
cundi notandum cft , quôd prudentia did- • :
tur participan a virrutibus moralibus , qua-
tenus virtutes morales inclinant ad finem,
& intendunt ilium per media determinate
per prudentiam ; que quidem voluntas eli*
git : & fic virtus moralis concurrit ad ele-
dioncm ex imperio prudentia; ;&rurfus pru»
dentia praefupponit inclinationem volunta
tis ad finem ; quam inclinationem facit virtus
moralis.
% Denique notandum eft cum Caicta. quo- Not.i.'
modo conformer ur rationi virtus moralis; Caiet.
non quidem per relationem fecundum effe,
fed per conformitatem intrinfecam , Sceffcn-
tialem habitui virtutis.
AX T I C. TERTIV¿
fVtrum virtus fufficienter diuulatur
in moralem}<(sr intelleftualem. \ *
S V M M A TE XT VS.
Onclufio eft affirroans, Conclufio.
quam afferit Ariftote- Arift.
les fecundo Ethicorum,
capitulo primo. & pro
bat eleganter Diuus Thomas. Vir
tus namque humana eft habitus
perficiens hominem ad bene ope
randum: in reda autem operatio-
ne homet poteft tantùm perfici •t. V .
quoad duo principia, qua? Amt, ra
tio , & appetitus : nam ifta funt t • i ; • .1
principia humanorum a&uum: (1
jj.r.i.'.tuii-^L.u'Lj i£.c_; t._ .- ' ...'"1.
■ ч >'
ergo Virtus perhciatrationem ,in-
tcilcdualis virtus crit j G vero appe-
tmtm.
 .ГИЛ QoseftionXyiH.
titum, crit moralis : optimè igitur
virtus in intclledualcm , & mora-
lemdiuiditur. 1-pw¡t ! «• .. л un
ART 1С. QV AR T V S.
•'~o ^yirum moralis Ytrm foßit tffeßnt
intúkñmll ; .'" . ..'],. '
. • ■ • ; ! .,!"! )■. ' ■)i»c:.:.i'i.,r. ■". П1
'••■> ■•<.:■ SVMM Л Т Ж »TP- V S. >'.•■ ^
Onclufio eft. Virtus mo
ralis non pote.fr cflc fi
ne fynderefi , & prudcn-
tia, quae eft habitus pri-
morum principiorum pradico-
fum. Hujus ratio eft i nam licet
virtus moralis pofsit eflc fine ali-
quibus virtutibus intelledualibus,
non tameii poteft effe fine prü
den tia: quoniam advirtutcm mo-
ralem non folumneceflariaeft re-
ditudo finis, fed etiam reda ac-
ceptio eorum quae funtad finem;
quae reditudo a prudentia prouc-
nit : quod non obfcurè docct Di-
Gregon uus Gregorius fecundo moralium,
capitulo trigeumótertio.. & librö
vigefimofecundo, capitulo primo.
£x his confequens eil, non pof-
fe effe virt;utem moralem fine in-
teliéâEuV&ÏJrnderefi i j>e^ íateíle-
dum enim cognofcuntur princi
pia naturalitcr nota, tarn fpecu-
iatiua , <juilm pradreâ^ ita ficcft
Tecla ratio in fpecólatrais iùppo-
nit intclledum principiorum , ita
*r prudentia , quareft ratio reda
^gibflinm. 1 c^-^'«»y.flj ийо1
• X V L Ïê-A1* ïif à <?'V>iivU.
Ë condufione huiu9 articuli , dubi-
Arguméca 1
«ontracon- tatio cft ; videtur enim effe faifa.
ш I Nam prius eft quôd fit appetitus
1 redus circa finem , quam Щ pru-
1
Artícul. IUI. 541
dentia definiat, & déterminée quid facien
dum fit : fed ifta reâificatio fit per virturem
moralem : ergo- virtus moralis priùs eft qua m
prudentia. Ex quo confequens eft, quod pof-
fit effe fine prudentia : prius enim non depend
detàpofteriofL' ■ íi::" -v- . r' i
Щ Secundó. Virait moralis habet in offi- Secundum
cio rectificare appetitum in ordine ad fi- argumStu»
nem ; ex quo tanquam ex principio , pru
dentia définit, & délibérât quid agendum 'va
fit : fed principinm non dependet à princi»
piatoiergW " bó p .liiaíbniqtiíji ...iîrtcît
4"Vltünó. Conftituamns homincm fobrium Vltímae.
atque temperatura , qui decipitur ab haereti-
co,qui alioquiexiftirnaturdoétifsimus. verbi
gratia, docet hatrericus, quod eft licitumco-
medere carnes in quadragefima, eiüs autori-
täte commotüs ille vir bonus comedit car- ^
nes; tunc ifte perdit prudentiam ; nam deci
pher grauifsimè : fed non perdit temperando
Virtutem : ergo virtus temperantise«poteft effe
fine prudentia. Refpondetur , fententiam Di- Definido
ui Thorn* effe verifsimam , quae in primis Т,Ш»Ф,:>
conftat ex definitione vhtutbfA'rrareehiil .«ned/l
*ft habitus ole&iuus in medio ronfiftens,
frout fapiens determinauerit . Rurfus, mo
ralis virtus eft habitus eleétiuus t ele&rovero
cft appetitus deliberatiuus> ex deliberationev
4c confultatione procedens : oportet ergo
"vt elcctio re&a fit , turn veram effe rationcro,
tum rectum effe appetitum. Sed non opor
tet in re manifefta immorari, eft enim veri-
tas animis noftris infita, quod quamuis ho- 1,13 •«•''A
mo opera virtutis innúmera exerceat ,fi non
prüden ter, & tempore fuo faciat, non meretur
RudiofinOlrient^ ^I'l ■ 4t';5il.,!.'!OÎ,b MÎ
Щ Ad argumenta, & ad primu m , & fecu ndum Solado *r-
argumenturn difficile eft fatisfacere : nam in gumitorfi.
his argunicntis ínueftigatur illa quiftio fib
tisobfeura ; Vtrùm vi ftus moralis prat ftituat Vtrùm pru
finem prudenti»- ; an è contrario, prudentia <|entiaPr*^
priftituat finem virtutibus moralibus? in CO-
ius rei expoiioonem Skotus iti tertidv^iftin- scot,
etionetrigefimafcxta, quaeftione vnica, arti-
~<uh* fecundo contendit, quod litíct pjfuden-"''omnvf>
aria non didet 4e fine commuai omftrum vi*, «"«b^-j
tutum ; putà viuendum eft ¿eeundtim f^^.^v '^i
rationem ; didat timen de fine proprio cu-),, \'n ■ t
-iufque virtutis, & probar. Нот volitio finis, Argw^
-ift àÂus'Vi«uusr: ergo regulatur- prudentia. ,un\âwd.
Ha:c fententia poteff confirman mai oribus Primu pro
íarguméntiííriam prudehtiaieÄ lumen, & re- «'»P1«1»;
gula omnium virtumm : ergo pradtituit fi- ac*
nem omnibus virtutibus, ¿Iluminan do, diri •
igeiWtMroíi^i» iL'-'î.' ^sb./j-ibaq Sib î j-jq
Щ Prarterea, appetitus reclus cire a; fin em ,q u an - Secuaiun;
do oponer, Sc prout oportet,, non potclt efle
fine
 54* .íF.B.Mesün£
ííne lumine,& dire¿tione prudentia: , vt plañe
ron ftat:ergo. :.. .
Tertlum. í^^1 ^inis virtutum motalium eft coa*
ftituere medium in operationibus , vt non
deficient , nec exuperent : fed hune finem
coñftituit prudenria , vt conftát ex definitio-
■ V-:. . / oie virtutis , qua: eft habitu* elediuus , in
. ... ¿ . medio conliftens , prout fapiens determi-
naucrit. v.: . . . g •
Quartum. çQuartô.Si virtue moralis pra»ftrtuit finé pru-
dentise,fequitur quod virtus monlis fit prae-
ftantior ipl'a prudentia. Quód rede fequatur,
Jt- :ív fic oftendo : paro virtus qiws- verfatur circa
fineqa , prajftancjor eft.& perfedior quam
•arqua? veríatuí circa medium. Item fequi*
tur,qucd virtus moralis lit prior quàm pru.
dentia. Qupd r«dc fequatur, oltenfumert in
argumentis addudis in principio dubitationis*
Certc D.Thorru irifra quleíUoiK. 66. anicu*
lo. з-ad terriura , & fupeni» qusftione. io.ar«
ticulQ,$.ad lecundum exprefle dicit , quod pru
« ' ■»: *»a dentia praellituit finem in virtutibus morali-
Cafet. '"' bus. Hxc dubifatio maxime crucial D. Caie-
D.Thera. ta. infra loco allegato: nam D. Thorn, multis
inlocisfur do¿triní conftantcr aflerit,qudd
prudentia non prajítituit finem virtutibus roo-
*alibus,fed tan tum de medijs dijudicat : do-
xet hoc exprefle. 2. г. quaeftiane. 47* articul.6.
& io ijs artieulis frequenter docet , quod pru
dentia pnatfupponit rcdirudinem appctitus
circa finem fachm per virtutcs morales; 9%
qua, prudentia définit quid faciendum fit iu-
i«.3«bh. ^¿anJo dçmedij». Item Ariftote.dicit.quaUs
4" vnufquifque eft,taUft ci videtur eflc finis. &. 6.
Ethicorum capitulo, U Veritas, inqui t. pruden
tia: eft , confentancam efle reçto appetitui. &
-1: our',' 2 .-capitulo. n; dicit apertifbrmç, virtus moralis
*v..»mug тесЪга finisinterifbnem racitsprudcotia vc-
-xo de mediji. coafoltat. q¡ Vliimô confirma
it1 , mí tur h»o fententia ex illo prouerbio; ficut fe
-sijsrioib Gebern prima principia in; fpeculatiuis , fiç ft-
."jUm.in •*»s*n pradicis.ex quibus prudentia conclu-
* ' ."k l dtC quid faciendum lit. Certè prudentia apud
'* .Ariftote* tantum eft rçfpedu çOnclufionum,
Quomodo Heut feientia triam apud D.Tho. Ha?c dubita-
prudentia ¿0 videtut iriexplicabilis Cai«aoo.Mihi vide
^т?1«„
лист virm ,Шг^сепаип1
. . , » Яиоаi»iprudentia
• a**,> pratftituitfif-
«ibas тем пет virtutibus moraübus tnpheituntum , Шц
libus.ac i . minando » dirigendo, & tollendo errores in-
^ûö*uu^•^ .tcllcdus:tum veró,faciendo quód virtus rao-
nnar.. yalis confiituat medium in fuis operations
.9 ■ ь *!•» _bus,qu6deft finis virtu t is m oralis; velu ti finis
лл ^àgittatoris <eft„ftopum attingçrcrtum tertio,
appli cando efiî caciter media,, fine quibus non
poteft effe perfedus appetitus finis. Casterùni
^cwkov>r~ virtutcs morales pra;itituunt finem pruden-
ii* dupüciter : primo , afKcicndo ad redum
Expof.in Prim.Secun.
finem : fecund« f)remouendo pafsiones , qua?
cum fint immoderjta;, & effraenes , perturbant
Judicium rationis V traque prudentia prxfti-
tuit finem ¡Iluminando , dirigendo : virtutes
morales, afficiendo , inclinando ; ficut volun
tas mouctintcllcctum afficiendo , applican-
do; in tellcétus, ¡Iluminando Q¿ dirigendo. Ex
plicit hanc rem Caieta. vno, yerbo fecunda CaJet.
fecuhds loco aÙegato , dicens;quod virtu*
moralis ptaeftituit finem exequùtiuè: pruden
tia vero autoritatiuc.ajEx ijs fnluuntur argu- Solado ar
menia propofita : sain dicendum eft , quod gumcotor,
appetitus redus circa finem , eft prior quam
prudentia in genere caufae cfficientis,& exe- biz',¡x>Z.
quèntis; caYterùm' in genere caufae ¡Iluminan -
tis,& dirigentîs,prior eft prudentiit^' » ¿*»^ '
Ad tertiuraargumentum refpondetur, quo^ AJtertium
homo illc poteft habere geminam ignorai
«am ; culpabilem , & inculpabücm : h habeat
inculpabilem , non perdit prude ntiam : nec
verá temperantiam ; nam illud iudic ium , cor
medenda; fuat carnes in cjuadra« ;e( im a in
•homine fimplici , dicente Viró dbdifsimo.
pradicè verumt eft , fiqu: dem . redo .appetitui
confentaneum cft , licut antea. dictum cft dc
iudicio quod habuit lacob , quando accefsit
ad Li am. Si vero habet ignorantjami culpabi
lem , perdit tum prudentiam , tum temperan
tiam, vel ad carum corruptionem difpon îtur,
tí acqulfitae funt; nam comedcre earn c$ in qua
dragelîma ex ígnorantia culpabili, к aducrfa*
turprudcnUiEjü: temperan tía?.
A R ; S;1
f Vtrùm Virtus 'mtetiettuatis pofßtefc
S V M-M А ïàWr s. i /3
OncluflO ita habet* Ршг Coaelafi».
/dentia nonf;po(teft, e%
Gnc virtuteim^J5ali;4Íj^
autem virtt|tes intellej-
guales cíTc poflunt4iîrjjè. гоогаЦ
(virtute. Probatur : дат pruden
tia eil reda ratio agibilium , рон
folùm in vniuerfàli, fed е^апд in
particulari;ad re^am aurem ratio- •
né neceffariafunt principia, èîf^t^
bus ratio proctdit:it¿ Vt ^le^m'SoSb-
rantur

ran tur principia vniuerfatía ; & act
rccbm rations ni partie uíariu m re-
quirantur principia parcicularia ,84
yniuerfalia :. g¿ cjuidem círcá yni-
uerfalia homo rede fe habet per:
naturalen* 1 irrtelleétum principio*
rurr^ergaparticulariaper alias vir-
tutes morales : ergo ad prUden-*
tiam aliae Virtutes morales requi-
^Hlis qui fciunt non elfe canfentiendumyôi con-
ГЦПШГ,Г;7 ■ • n.'n . '„ '. . •"- ]
»XPLICATIO AHTIC Vtfj
Opinio N hoc articulo fciendum eft,quod
Scot. in. 3.dift. 3 cî.qu aftione vnica
articulo. 2. contenait, quod pru-
v dentia pofsit efleiine virtutc mq»
rali, ciquod vir imp robus poteft eíTe prude i>-
Gabriel, ,. tifsimus. Con fen tit Gabri. in eadem.d. &. q,
О сham. Ocham, in.J.queft. quodli.4.qua;lb 6.8c
Arguractz Srobatur hsc fententia. ^Nam virtus mora-
contra coa
clufionem. s prœfupponit prüden tiam , vt antea dictum
Fritaum. eft : ergo fi prudencia viecuerfa praefupponrt
virtutem moralcm , datur circulus, & idem
Secundara. eft priuSjcV: poftcrius firouL Щ Secun do.Hic di*
feu rfus p r tide nt\s ) p au peri dan da eft elcemo-
fyna; hie eft pauper ; ergo huiedanda eft clee-
mofynavnon reqiirit reétieudin'em voJihww
tis. quod fíe oftendo. Nam maior illiusdifcur-
fiis habetur per philofophiam moraleja: mi*
nor vero , tide , aut credulitatc humana : ergo
prudentianonrequirit rectitudincm volunta,
Confir. tis. Idem confirmatur: nam hie difcurfus pru*
dentis,* températe-, oft comedendum- со nie
dere in tali tempore , & in tanta quantitate, eft
temperata cibatto : ergo eligenda T non requi-
rit rectitudinem voluntatis : nam maior huius
di feurfus habetur per philofop hiam moralems
Tertium. minor vero- per legis cogaitionernv % Item,
Quanquam verifsrmediäetprudenüa quidíit
faciendum , poteft voluntas,non ie conform з-
re - imo poteil cfTe diffentanea t ergo prudenria
Quertum. Soteftefle fine virtutc morali. «j Praterca.In
oc ditfert peccatum ex malitia , à peccato ex
pafiione , & ignoratione; quod qui peccat ex
pafsione , au* ignoratione , peccat perturbato
mentis ocnlo : qui vero ex malitia peccat , pec
cat feiens be prudens : ergo,,4 Prsetcrca. Ange
Quiatum.
lus cil prud eutifsimusjhabet enim prudentiam
intitam à natura ( vt mea fcrt opinio) &non
perdidit: at Angclus makis non habet reäitu-
Confir» dinem voluntatis : ergo. Щ Idem confirmatur.
Nam CliriíHanus qui eft in peccato mo/tali
conftitutus , non habet rtctitudinem volunta
tis , vt plané conftauat videtur habere prüden-
Arricul. V. 5*1
tiam : nam habet fidera que in Chjtftiano di*.
rigit ad operandum , diccnte Paul. Iu it us c*. Rom.r.
fide Viuit : fides ergo eft regula ad pperandttm>:
%Hxc omnia confarmantur autoritate. fanctp- Confir.i,
rum Patrum* Diuüs Auguft. fupcrPfalnv \щ* Au
in illud vcrbuffl.' Forte vjwps degjutjOent прф
dkit,ilU villi abforbentur,qui fciunt malum.'
efle quodoperamur, # pifeilqiflinus ppar*n#
tur. Ecce per prudentiam Éfiupt Quid fit fa
ciendum, & per prauum affectum non íaciunt.
Et in Pfalm.68. in illud verbum ; Fiatmcnfa
eorum coram Ulis in laqucum ; dicit, coram
fentiun t.& in Pialm.i 1 8 .fuper illa yçrba ; Cotji
oupiuit anima meadeíidcrare; dicit, pramolat
intellect us, fcquitur tardus , aut nu 11 us aflè-
ctus. Hue fententia videtur effc expi ella Chrir
fti Domini in Euagclio;dkit cnim Luc.iz.Ser- LUC.IlJ
uus feiens volúntate m domini fui , & non fa-
tiens , vapulabit multis. & Iaeob, capitulo. 4.-
Scienti bonum , & non facienti, peccat urn eft
illi. Щ Contraria fententia fine' dubio eft ve Contraria
ri I si ma i quam, confirmât hic Caietapus varjjs fententia
Caiet.
argumen t is. In primis probat ex Arift . 3 .Et hi c. AdUou1
capitu.i. vbi refertillud axioma celebre : От-;
nis prauus eft ignorans : .dji con fan at diuina
feriptura Prouerbiorum capitu. 14. Errant qui Ргоиег.ц,
operantur malum. & Dominus Luc. 11. Si ocu-
ius tuus fucric fimplex , totum corpus muni
lucidum erit , non habens aliquam partem teb
wbrarum ; vbi Dominum Ce^ndum expofî,
tionem omnium lanftorum , oculum appcllat
reitam finis intçntionem , & voluntatcm
ôa nam que incentio illuminât intelleCtum ad
reélum iudicium de rebus, agendis : ergo pru*
dentis adrecli-iudicandum , requirit volunta
tis rcctitudipem.Idem oftenditur ex Ariilot. ; , Arift,'
Ethicorum capiadou 4. vbi d-4t; quod vir bß*
nus, & ftudiofqs iudicat Sic -appétit id quod
verè bonum eft ; Vitiofus vero id quod appa- Simile^
ret effe bonum : ¿V ficuri qui natura fan i funt,
& : la lubrcs . , verè etLa m falubres ci b о s ар ре-
tunt : qui veroJasguidi fupt» de'boúiscibis
recium indicium nos habent ;. he in materia
morali contingit de reijus agendis. Ex quo
condudit Arift óteles , illud mcmorabile ixio* Arift.
ma ; qualii vnufquifque eft, talis ei videtur efle
finis ;. id eft, pro diucrii tat e affe ¿tuum. qu i fqu e
de rebus agendis di judicat. ! Idem Anftote.6".
Ethicorum , capitulo. $4 demonftrat , pruden
tiam non pofle efle fipe virtutc: morali , hoc
argumento. Nam omnis habitus qui in rat io-
nc -oonfiftit , nili à natura lit , poteft efle obi i-
uio : fed pruden tia: non poteft elfe obüui о : er«
go prudentia non folùm in rationc condftit:
Ted ptatcrea t eäitudin cm voluntatis expoftu-
lat. Ylum 0 lie argum e ntatur Ariftot. со d em
in loco.
 544 F.B.Medinaè :.
irtïoco.Triftitia, & m alitia voluntatis fàepenu-
.-.«i*, merócorrumpunt prudentia? redara exiftimâ
tioncm, vt euidcnscxperientiacommonftrat:
ergo reditudo prudentia;, rcditudincm volun
Saluftiui. tatis expoftulat. Certè redè admonet Salu-
ftius,quod homincs,qui de rebus dubijs confuí
tant,ab ira,odio,& amicitia, vacui ciTc debeant.
Solutio «г- Щ Ad argumenta , & ad primum dicendum eft,
gumctorû. quod virtus moralis habet duplex officium ; &
Adprimum «edificare apperitum in ordinc ad finem;& di
gère media ad finé con fen tanca. Ration« prio
ns officij antecedit prudentiam : nam poftquá
quis habet redam finis intention cm , per pru
dentiam de medijs coní'ultat,& deliberar. Vn-
D.Them. de D. Thom. faepe docet , quod ex redi tudinc
appetitus circa nnem , praden tia colligit quid
faciendum iitjiicuti intellcdus fpeculatiuus ex
* ; prim is principes colligit conchmonem. Caete*
rum quaritum ad fecundum officium, pruden-
•f ■ - ' tia praeccdit virtutem moralem:rtemo enim po
feft reâè eligere, nifi prius per prudentiam dc-
libcraueri t quid eligendum fit. Sed eft obfer-
uandum , quód quando dicimus virtutem mow
...... ralcm precederé fecundum vnum adum,& fe
cundum alteram fubfequi , non eft fermo de
prioritatc temporis, fed de prioritate , ordinc
nature. : dico,illum primum difeurfum non elle prüden
Ad feeumáá Щ Ad fecundum , & tertíum argumentú feien«
Sc ternura, dum eft, quód in ijs argumcntis inueftigatur
Quomodo difrtcultas , quomodo prudentia habeatluura
Сий habe« difcütfum ,& fyUqgifmuraconcludat, In hu-,
difeurfum. <us rci expofitionem dicunt quidam , quod in
fyllogifmo prudcntiali , nec maior, nec minor,
oportet quod lit à prudentia : maior enim alirf
3uando pertinet ad fynderciim : minor inter-
um habetur fide humana, vcl noticia in tuiti-
ua : ad prudentiam verá fpedat applicare сопш
dufionem pradentialem ad opcrandum. Ali)
vero dicunt, quod conclufio prudentialis non
. .: ; ; eft iudicium fpeculatiuum: hoc eft faciendum;
hoc eligendum ; fed imperium pradicum effi-
cax à volúntate dépendons : quod cxplicatur
his verbis;fac hoc;dilige,credc« Sed vt hoc cui-
den tiiis orten datur, aducrtere oportet, quod
in difcurfu prudentia; primum locum habet
"• •■* fynderelîs, quae eft notitia primorum pfirici-
piorum, oftendens bonum honeftum,& fecuri
dum rationem conueniens. Secundo loco fuc«
cedit ex parte voluntatis , inclinatio vniucrfa-
lis ad bonum, & conueniens, quae eft qusdant
inchoatin,& feminarium virtutis. Tertio lo
co adiungitur Philofophia moralis , qua: virtu-
t urn laudes, ¿tvitiorum vituperationem con
ti net. Quarto loco acceditprudetia,quae ciim
fit reda ratio de rebus agendis , & eius offi-
dum fit difcurrere,infyfiogifmo prudentiali
vtitur duabus praemifsis; altera vniuerfalifsi-
Expof.in Prim.Secun.
ma,que pertinet ad fyndercfim,fcUicet bonum
rationis , tam in pafslónibus quàm in adioni-
bus fequendum eft:vtitur fubinde alia prsmif« *,
fa parricularifsiraa,fcilicet bónum rationis &
mini conueniens faluatur hie & nunc in tan-
to dbo, in tanta ira,in tanto amore : & tandem
concludit conclufionem prudentiaJem non in
adu fignato ; id eft, hoc eft faciendumjhoc eli
gendum ; fed in adu exercito , fac hoc , credc.
&c. % In hoc fyllogifmd prudentiali valdè ob- Noca prf«
feruandüm eft , quôd inter primam pnmif- mo.
fam,& fecundam,non eft immediauis ordo 1 11 difcurfu
ficut in fpeculationibus ; fedmcdiatreditudo j*^"'1*
appetitus circa bonum &finem,qua?facitre- mip^jp
dam prudentia; exiftimationem : nam vtani- ùm& led
mus redé imperet , & iudicet, neccflarium eft dim об eil
quod ab ira , & odio vacuus exiftat : & de hac iœmçdja.
propofitione particulari intelligitur Ariftot.
quando dicit; qualis vnufquifq; eft, talis ci.&c« ^4*.*.
Щ Secundo netandumeft , quód euidensex- Notafccsa
pericntia demonftrat , iram animi , & citeras do.
pafsiones perturbare iudicium rationis : eui-
dens enim eft , quod iudicium illud particula
te , vt redum fie , requirit tum veritatem int cl
icdus, tum reditudi nem appetitus. Щ Hi s con-
ftitutis, ad fecundum , & tertium argumentum
tiae : nam conclufio prudentia; non dicit dan-
dameíTe deemofynam , fed da eleemofynam
promptè,& deledabilitcr. Deinde dico,fecun-
dum difeurfum cffc prudentia; : negó tarnen
quód quis pofsit habere hoc iudicium particu
late, hic & riuric in tanta ira conue n it irafci,nifi
animus à pafsionibus liber exiftat.
Щ Ad qUartum argumentum refpondeo, quód A¿ ^щД,
exiftenti efficaci imperio prudentiae ex parte
intellcdus , necefsitatur voluntas vt obediat,
vt antea didum eft : hsc veró necefsitas non
tollit libertatem ; mam eft necefsitas ex fuppo-
fitidne,vt antea didum eft copióle. Secundó
dico, quód prudentia nunquam rede impera-
Ь ¡ t,ni Ii animus à pafsionibus liber exiftat.
Щ Ad quintum argumentum refpódetur,quód Aliviad,
qui peccant ex mali tia, nulla pafsione,aut igno
ratione interUenlente , adhuc habente mentis
oculum excaecatum : nam excecat illos malitia
eorum,nc confiderent quae confidcranda funt.
Secundó dico, quód eiuftbodi habenr fcien- seemodore
tiam fpeculatiuam perfedam , fed non habent fp0ndecur.
redam prudentiam.
Щ Ad fextum argumentum refpondctur quód Adfcx
iuxta illorum opinionem, qui fen tiunt quód
in Angclis virrutes morales funt acquifits per
propria opera, vt prudentia, iuftitia;dicendum
eft, quód ficut Angelus malus perdidit virtu-
tes morales, ita perdidit prudentiam. Si veró
fentiamus virtutcs morales Angclis fuiiTe 'in.
ditas
 • ,rv- Explicatio Artículon Quaeftionis. L I X« . - $+$
ditasànatura,ficutegofcntio; dicendum eft, exfenon habentrationem bonivel
quod ficuti angélus malus non perdidit prüden
mali:quiabonum vel malum ho
tiam,itanon pcrdidit reditudinem voluntatis
naturalc:proptcr quod dicunt Theologi,quôd minis eftfecundum rationem;vn-
naturalia in angelis remanferunt integra.Dicût depofluntfc habere ad bonum &
fubinde,q'uôdangclus non poteft peccare in or
! <linc ad nituralia , fêd fcmpcrpcccat in ordine malum; quod virtuti(qu3E tantum
Adîltiraû. jtdfinem íupcrnaturalcm.^fAd vltimum argu ad bonum fc habet) non compe-
mentum, de fide exilíente ip homine peccato-
tit. Tertio , quia etii aliqua pafsio
■ - Te,dicendam eft: qùod licet fides eminenter (It
prailicavcb Fpeculatiua,potiùs tamé Tpcculatiua ad bonum fe habere^ tarnen mö*
efti& ideo nó producit aflenfum,& credulitate* 1 tus pafsionis, qua pafsio eft,princi-
с* rcditudine voluntatis, fed ex diuina reucla-
Corolla. tion€< Ex quo inferuntThcologi, quod fides pium habet in apperitu, ßctermi-
habet fe ad modum virtutis intelledualis , qua- num in rationevin cuius conformi-
propterpotcritadus fideielicere adum malú. tatem appetitus tendit: tarnen mo
ex parte voluntatisrcrcdere cnim diuinismyfte
Adauterit* ProPter vanam gIorîam,cft adus fidei. tus virtutis ècotrariofe habet; prin
fl Ad autori tatem refpondetur, euidentcr con- cipium habens in ratione , & termi-
uincere,quod cum perfeda fandarum fcriptu-
numin appetitu fecundum quod a -
rarum çongnirione pofluntefie multa vitia CÓ-
iunda; & quod vir improbuspotcft cfTe ma- ratione mouetur.
gnus Thcologus; fed non probant,quodvir im
probusfit verèprudens. , ARTIC. SEC VN D VS.
fffritm ïirtus mordis poßit ejfe cum >
QVÀESTIO LIX.
' faßione.
De diftindHone virtutum ¿no-
SVMMA TEXTVS.
ralium per comparationem
Rior COncluflO. SÍ pafsio- Prior cod.
ad pafsionem,in quinqué
nes dicantur inordinary
articulo? diuifa.
affeâioncs , non poflunt
eííe in viro ftudiofo, ita
AR T, I С. P R I Ml V S.
vtpoftdeliberationem eis confen-
fVtràmVirtus moralisft çafsïo. tiat.^fPofterior conclufio. Si pafsio Peft*-«5d»
SVMMA TEXTVS. nesdícantur quicunque motus ap
Efpondet D.Thom. tali petitus fcnfitiui,pofíunt eííe inviro
Conclufio. ftudiofo vt à ratione ordináturi Ha;
conclufione. Virtus mo
COnclufioneS funt D.Àuguft. i4.de Aaguft.
ralis non eft pafsio, fed
habitus efficiens mode ciuitateDei,c.9.Proquarum expo-
rates pafsiones.ita afferit Arifto.i.- íitionenotanda eft doctrina eiufdé
Arift.
cthico.cap. 5. vbi docct pafsiones, Auguft.p. decíuitate Dei. capit.4. •
nec virtutcs,nec vitia efle.Et id va- Stoicosexiftimafíe, pafsiones non stoku
rijs rationibus probatur. Nam paf- poíTeeííeinfapiéte,ckftudiofo:quia
fio , moms eft appetitus fenfitiui: cùmnon di ftinguerent inter appeti
quod à virtute morali alienum eft; tum intelle&iuum, & fenímuum,
qua: non eft motus, fed potiùs habi non diftinguebant pafsiones ani
tus exiftens prmcipium appetitiui mar ab alijsaffecrjonibus humanis: '
motus.Dcinde,quo niarnpafsiones Scitadicebát, pafsiones anima; eífe
Mm äffe-
 54o* F. В. Medinas л Ex'poCinPnmlSecun.
affecb'ones quafdam rationi repu-
gnantes.Peripatctici verö cum di*
ftinguantmterappetitúfenfitiuum,
gt rationalem , & pafsioncs,ab alijs
; affe&ionibus, docent pafsiones et*
fequidempofíe cum virtüte mora-
li,(1 tarnen temperatçfunt,& ad me
dium redactar»
ARTIC. TERTIVS.
__ ; v. ,. r> ,r
ffHrum ïtrtas moralis poßit tfft cum
■л* *
trtjtitta. .,
svikiMA tEXTVs
до*. OnclufioD.Thom'ita ha
» bet.Triftitiadehisquçco
ueniuntvirtuti,cum vir-
tuteTffe,non potcihvirtus tarnen
moderatètriitatur de ijs quae quo-
quo modo repugnant virtuti:vnde
eo modo quo virtus moraliscompa
tituralia* pafsiones ratione mode-
ratas, compatitur etiam triftitiam.
Prior pars huiusconclufionis ex eo
mamfefta eft-, ¿juod virtus in pro-
prijs delecbtur. Vt tarnen alia pars
&probetur,&exponatur,notatD.
«to 4 Thom.quöd Stoici à fapiente & ftu
diofo triftitiam proculabeffe debe-
redocuerunt:tum,quoniam trifti-
tia eft de malo quod accidit; quod
in fapiente non eftjeum in ilium no
cadat in honeftum malum, quod fo
lumdicendumeftmalum:ficutifo-
la virtus dicenda eft bonajtum, quo
niam animus fapientis non poteft
malo fubfterni, quod fit in eoqui
triftitiam habet.Sed ha? rationes re-
felluncur,&conclufio probatur:&
prima ratio nulla cft:tum,quoniam
Jjomo ex animaSc corpore compo-
; .
nitur : ergo quod confert ad vitâm
¿orporis conferuandam , etil non
fit maximum bonum , aliquod ta
men bonum eft : ergo malum huic
bono contrarium in fapiente eiTc
poteft, & triftitiam inducere; tum,
quia nullus reperitur abfque lcui-
bus peccatis , vt ait Ioannes : ergo i.ion. a
poteft de illo triftari : turn tertio
quia fapiens laudabiliter dolet dc
malo,&peccato praeterito, & po-
tcft dc to л ¿
I
Secunda ctiam ratio improbatur:
nam Potcf* au4uot* ma'um ftudio-
£^ ?? 5 CUÍ "У? JT ^ "
fternit,ur> fed P0tllis llJud detefta-
tur: rchnqu.tur ergovirtutem mo-
raIem Poffcatlmi»eremftitiarnite.
Pcra£m tarncn > at4uc a4 medium
rcda£tam' -; ; •; ;
_ ' A v A fttvc
л 14 1 1 V* ^v л л f -v Эв
yVtrhmomhis Virtus moralis fit circa
pafsiones.
svmma textvs.
îui Thomas conclufio сопсМ*:
$| eft , non oranem virtu-
tem moralem cííe cir-
"*ear' ca pafsiones, fed quan-
dam circa pafsiones, quandam cir-
ca operation es. Ratio eft: nam
virtus moralis circa id omne eflc
poteft, quod ratione ordinatur,
& moderatur : ratio autem non fo-
lùm ordinat pafsiones appetitus
fenfitiui , fed etiam operationcs
appetitus intelle&iui $ quaequidem
operationcs pafsiones non fupt:
quia appetitus intelleâiuus non éft
pafsionis fubicâum , vt di&um eft
fuprà
 Easplicatiô ÂrtkulorlQuaeftionis*
fupràquasftionei 23.articuIo.3. non
jbrgo virtus moralis eft tahtùm circà
pafsioncs. ..-.r. ■<■■••■■ u"
V, .
fi
ART 1С QVINTVS.
yVtmm aliqua^irtus moralis pofsitefi
\ Jefineali(¡M¡>afs¡<mt. :•:
s-..- SV M M A TE X T V S.
Prim.eôd. Rima conclufio. Si paf-
fionesdîcamusinordina
tas affe&iones; vt Stoici
pofueruntjfic virtus ре?
fe&â eft fine pafsionibus. Нгс pa-
$*cúd.cóc. tet ex di&is. ^[Secunda conclufio.
Virtutes morales quse funt circa paf
fio nes appétit üs fenfitiui , fine paf-
fionibus efic non poííunt : nam fi
abfque'pafsionibus effe deberept,^
les virtutes redderent appetitum o-
tiofum ; quia non fecum compate'-
ïenturpàfsionesjnonautem pertir
net ad virtutem , vtea quae ratiom
fubie<3:afûnt,àproprijs acribus va-
centj fed vt a&us proprios eJicicdo
exequantur rationis^ Imperium.
Ten.côd. <|[Tertia cdrjclu fio. Virtutes morà4
íes qua; funt circa operationes, po£
tur voluntas ad proprium a&um,
quip^iöri/öri ¿ftzmm^ c^amüis ad
a&urri u^I¡|tf¿)inr gaií-,
dium, illud tarnen gaudium in vo¿
. , ftntateré$í¡&]^
.ÍJ3..Í' do maxima eft huius gaudij perfe-
"' 0ю,р^.ефет£есШпШ
áppeúturn ifenfitiuuTn^ fecundomí
quôd VireVmferibresí fequúturmo-
tum iuperiorum. , ; ¿t¿.± * -.ь
I/. f
L IX
.È X P II CA Ti O ARTICVIOBVIÜ
Ntota ifta quxüione définit D.
Th.quód virtutes moralcsnon ex»
Л
tinguút penitus,neceuell¿t pafsio-
ц nes animi noitrijfcd cas moderan*-
tur,& ration! fubijciút;de qua re fuit olim mit-
gnú certamé inter Stoic.& Peripatcticos.Stoioi St01ci»'
náq;dicebát,quódpafsionesanimivirtutcsfun >..:..•
ditus.euertebát:Penpatetici vero admittebant Ferípatet,
pafsiones , fedmoderatas , rationiq; fubiedas.
«Sedvideturprofeäo quôd opinio Stoicorá Vtt" 'nTí~
vera fit,& quod m viru iapietcm & itudïofumi fint paf,io.
pafsioncs nó cadant.Nam pafsio eft qusdáani nes.
mi perturbatio^ reda ra tionc auerfa: hoc en im Prim arge«
fignificat hoc nomen,paf.«¿o;fed animi perturi- Pro Рлг:*
batió à reda rationeauerfa non cadit in vitum aeêuiui-
fapienté:ergo.^[Secundô, omnis motus prater Secundum.'
naturam non cadit in virum fapientem: led vni
Uerfa pafsio eft moras praeter naturam: ergo n ó
cadit invirum fapientem. Probatur minor:nam
in omni pafsione dimouetur cor à naturali mo
tu,& à conftitutione fua naturalisa vel moue» *' *
turvehemétiùs,vel remifsius,dilatatione,autcó ■ • f*
ftriâione. ^Tertió, id quod perturbât iudiciú 7£r*fum? .
rationis non' venit in virum fapientem :fed paß- . ■ •>
fiones perturbant iudiciu m rarionisjqúod con-
ftat expcrientia,& ex illa Salluftij fententià me
morabili.Omncs homines qui de rebus confuí
tantdubiis,abira,odio,& amicitia vacóos elf*
decet. ÇQuartô,illud quod inducít ad malum; QH-artura»
in virum fapientem non cadit: fed pafsioncs in*
ducunt ad malum: VndpRomaiy.appellantur Rom.7.
pafsiones peccatorum -.propter quod Dominus
m Euangelio omné i ram in terdixiffe vifus eft,
dice ns; Ego autcm dico vobis , quia omnii qui
irafciturira£rifuo,Teus€rit iudicio. ^fVltimo^ Vltim.
fandi patres, pro certo habent, quôd Chriftus
Dominus non veré timuit , non veram habuit
triftitiam; neevero fuitcapax naturalium pafsip
num:ergo fentiunt fandi patres,quod invirum
fapientem Scperfcdum animi pafsiones nó ca
dunt. Certè D. Auguft.in cnarrationc fecunda Auguft.
fuper Pfafanum. zi. apené fcribi t,quo d Chriftus
Dominus non veré tim uit,non verá habuit tri-
ftitiam. confiniilcm fententiam Jiabuit fupcf .s.taY,
Pfa.i ojilde docet coftanter Halanfuper Pfa.fíS f¡$¿J " -J
& 10.de trL&inMatucan.ji.Subfcpbit D.Hie. Ki'erón; ' '
Ii.4-in Matt.exponcsinitiu 2 6. cap. & Iuilin.im Iuflinimuj
penator,vis alioqui catholicus; ita adhxfit hu iс
dogmati,vt ipfum impcriali edido prseceperit
abvniuerlis facerdotibus doceri,¿\: ab omni pie
lac firmitercredbteftis huius reieftEusg.li.4.hi Eu»g«ut.
ftoriae Ecdefiaft.c.39.^De hac quèft.funt duç
opiniones: vna dicit palsiones c.-idere invirú fa-
picntcm,fed moderaras raúomrqVfubiedas ; &
haec eft opinio Peripateficorurh.' Altera di{
citjpaiiioacs иоп cadere in virum fapientem.
tyfm a "&
 548 F.B.Mediiige л-лу yS:--*,iU ExpoftnPnm^ecun.
& hâte eft opinio Stoicorum.SedKcètiftîefen-
terms inter fe differre videantur,'potiàs de vo>-
'A «ml» «iquàm de rebus habent controueriiam, vt au
Ug*^* tor eft D.Auguft.li.9.dc ешь<ЗД.& 5-& bVi-f
ca.8.& 9.Nam hoc homen,pafsió, vt exiftima-
bant Stoici,fignificar animi affeclum turbidú;
& à recta ratione aucrfum :ex qua riominisfigni
Cicero . fi cati о n с со n eludir Сice.in TüfcuLPafsione»
in virum fapientem non ca9erc:nam animi per
turbado in virum fapientem non cadit : paisio
vero eft animi perturbatio.Rairlus¿animi aegri-
tudöin virum pcrfedüm n ó cadit: pafsio verd
.: *ft animi a>gritudo. Confimili argumento con
cludit.mcdiocritatem pafsionum nó efle appro
bandammam mediocris morbus, malum eft;&
mediocri s a:gritudo,a*gritudo eft. Ex cadé no-
Seneca. minis fignificatione côcludit Sene.de iraad No
uatûtCa. 8. & 9. Iram virum fapientem non vc-
nire.Peripatetici vero fentiunt,pafsionem,& af
fecVjm animi noftri clic motum appctitus,fcn
fitiui,qui fi fubdatur rarioni, laude mereturjfin
îf°}:u minus,vituperiú. % Quae fententia vt exact iùs
du licit" declaretur,ícicndum eft,quód pafsiones animi
conûdcran noftri dupliciter con Gderaripoirunt;& fecúdú
«иг, fe; & quatenus fobduntur rarioni. Si fecundum
. feconiiderentur, pafsiones appetitus feniîtiui
...m s fonfent1П(вг№1Чм>^мс:ишрепшп; nanrfe*
cundum fe furit communes nobis & brutis:ca>
terum fi confiderentur quatenus fubduntur ra-
tloni,&:Iaudcm merétur, & Vituperium. quod
fie oftendcuNam appetitus fenlitiuus proprias
. . .-"Л accedit ad imperium rationis,quàm mebra ex»
? '- ч teriorajfed aéfcus mçmbrorum exteriorum funt
boni veimali,quando funt voluntan j:ergo mo
tus appetitus feníitiüi funt boni vcl mali,quan-
.f i'V do funt volûtarij.Preterea, appetitus fenlitiuus,
licèt fecundum fe non babear liberratem, ex cô
iunctione tarne ad rationem, libertatem habet)
qua propter in eci coli oca n tur vcrar.virtutes,for
titudo,temperanria, manfuetudo : ergo pafsio*
nés appetitus fçniîtiui.laudem vel vittiperiû ha
»Г...йч f- bent quando funt voluntarúcSuht autém volu
taris dircâè,quando imperantur à ratione, vel
volúntate -indirecte' vero,quando non prohibé
Nom. tur,cum dcbferent prohiben; Щ Secundo notan
Quacdí.tuf ¿am eftjquôddafsioncs animi noftri modera*
ацГТа^ГО tae» rationitl^fubifectaE.laujdem merenturapud
• Deum.idq; conftat ex fide^&rationibus cuidé
tibUs.In primt5.Fides docet quodChriftus De*
minus,qui nullum fecit peccaturrr, veros habuit
animi aftect''-.eluniiit,imuir,doluit, сcep it tede
•l ''■ re,& pauerc,& turbatus eft; de cuius rei dc'mó
Ambrof. ftrationcvidendus eft D. Ambíó.in traclatu de
obitu Gratiariidn li.de incarnatione Domini с.
j.Sí in commentaries fupcr Lucam,libro io.ex
pticans illud; Patee ú pofsibilecft.&c.& in libro
de prima interpellations Dauid , £c libro 2. de
fideadGratia.capituloj. Diuus, Auguftinus Ik Aeguft.
bro.14.de cÍ4ÍtatcDci,capitulo ç.fcribitin húc
■mödüm: Ipfc étiam Dominus in forma feiui.
agerc vitam dignarus humanam, pafsiones anf-
roi adhibuitjvbiadhibcdasiudicauit.Nec en im
in quo erat verum hominis corpus,& vera ho
minis anima,falfus érat áfteétushúmánüs.ldc'm
Auguftinus paulo ante dixei at; A pud Clin' tu
nosjfecundum feripturas facras,e¿ íuxta facram
doctrinam , fan&i homines met«úí, cupiunr,
dolentque,gaudentque;metuunt pcenam aucr
nam;cupiunt yitam atternam; doleatque in re
aduerfa , & ihgemiicunt expeftantes redem-
ptionem corporis iui,gagdent^'ue in fpe,fcien- ¡-1 *'»
tes quùd fiet fermo qui diftus elbAbforbetur
mors in vidorià fua; dolent proprer, alios Ii pe-
lreónt;gaUde>itíIllbé>antun quadecauTa rectç
admonet Diuus- Paulus , gaüdere cum gaa'den-
tibus,flerecum flentibus¿ Jdcni Paufejs. dicit z* **Сог'"* 7»
ad Co'rinthio's^Triftitia quarftcutfdumi Déí
eft, pœnitentiam non pccnitondaai «pcftaturî in i
pcenitentia yero nihil aliud eft , qi.\.n (riü ¡ti ai
Sç mccrórpro peccatis voluntarièaifumptus:cr
go triftari pro pèecàtis-valde latidabilè eft.'Práe-
terea patct ha?c venias ratione. :i*n mu;n e f coil
fcjifu omnium h^ifuimtquis. enim,damoaii^
hùmahos arTeâ%qùl ad vi rt lites ftihtVere exer-»
citatione^Dolor Je malo, metusde fupplícióí
deGderium de premjßb, gaudium dc^rajmioj
malum;timorvtmatüfugiamus'. DoSnoe. Vnt
uerfa virtus eft produdiua aücuius reitx at. c--
ctionjs;non enini eft iiiftus, mu operando iuíia
non dele&atur: no^-ib^riùsjqïii'ôptràndb fo-
briè non gaudeat : ergo; virtus mpralis пол ex
tinguir omp«pafsipnesquas,n^9deratur,^:rc-| .n;T
git:ergo non excludit cas. Praetefea^Appetitus^
fenlitiuus da tus eft à natu ra vt obediat rationi:
fed virtus non deft ruit naturam ,fedjj'ertî cir: ce
go virtus non deftruit vniuerfosa£(edu>appe
titus fenGtidi.Item ,vtrtüf hkrtr extiudit^uocf
eft confcntancumredtíerattodriíft-d quod с опт
patiamur am icq doÍenií¡eft cpnfenjtaûc,um re-)
¿ta* rátióhi:ergo íftaní compafsioncm ñon ex-
ckidit. DeAique fie c^nlMací j'tesf^tíi1 tbHuht
humanos affeAus.humanitatem- totám potius
exuere,quam ammitráquiUitaíem^c»fsi4cre:li>
quitur de hac re'bp'iîmè Cicero irt oratíonc pro" Cicero.'
Murena;fedjttultd melius ?\к*ъг7\Ыб ck*lc-> PU".
gibusíatque etiamArifto't.z^hic#eajíig(« ( ' , Anft*
argumenta , &ad primbm reVpondetur. Лг<т (0¡aU
quôd hoc vocabulunTjpalsidinbri RÜiMm Iígnl л.рп»й«
fi cat immoderatasev etfra'ncs pafsiones ; fed.
etiam moderaras, ration:que iub^çta^ : cuius
nömi ni s ж q ui uoeatio fuit occafio c'rrandi S toi
cisphilofophis. " .тШОНЪф ! ^-íJÍ
fAd
 Quaeftion.LIX.
Adfecundú %Ad femndum argumentum refpondetur,
quôd licet pafsio omnis limites motus natura
lis cxccdat.non tarnen vniuerfa nocet : nam eft
confentaneum redae rationi, quód cor noftrú
КеГр. Геев. varié moucatur. Secundo refpondetur , efle
confentaneum reda; rationi,quôd aliquod dc-
trimentum corpori noftro inferatur propter
bonum virtutismam in ambulatione, & in exer
citijs bcllicis mouetur vehementiùs cor, quam
effet cius motus naturalisjqua; exercitia à nemi
ne hominum reprehendí poflunt.
Ad tertium mAd tertium refpondetur,quod pafsiones,qug
anteuertunt iudicium rationis , perturbant in-
telledum noftrum,& exczcant mentis oculú:
fed pafsiones modcratae , & rationi fubiedae,
non perturbant intclledum noftrum,quin po-
tiùsredè- ob ediii nr.
Ad quarts. ^fAd quartum refpondetur , quôd pafsiones
immoderate ad malum inducunt,& folicicant;
morigérate; vero,& rationi fubieda; , ad omne
virtutis genus optimè deferuiunt. Nec diuina
feriptura condemnatomnes pafsioncs,ftd paf-
fiones carnis,id cft pafsiones qua; ra ti one n ó re
guntur,aut moderantur;ncc vero diuina; liters
commendant omnem iram,fcd iram qua irafci
muraduerfus peccata,& contra peccatores.
Ad vltimû. %Ad vltimum ex fententijs patrum dicendum
cft,fandos patres fignificafle Chriftum Domi
num non veré timuiíTc,ncc veram habuiíTe tri-
ftitiam fecundum pafsioncm , fed verètimuit,
& veré triílatus eft fecundum propafsionc m.
Coftituunt vero hanc dilferentiam interpaf-
fionem,& propafsioncmíquód pafsio períeda
fit,quando rationi dominatur : propafsio vero
quando eft inchoata pafsio,& rationi non do-
minatur.Hancdiftindionem admittit Sandus
D.Tho. Thomas 3.partc,qua;ftione 15. articulo 4.8c fe-
D.Hieron. quentibus,& accepit earn ex Úiuo Hieronymo
fupcrMatt.c.i6.explicante illudjCccpit trifta-
Vit. dubiu. ri,& mccftus efle.^f Eft vltimum dubiumjquo-
Quomodo modo virtutes morales conftituant medium in
virtutesmo
raies confli Pafsionibus.In huius rei expofuionc dient qui
tuácmediü dam, quod V irtus moralis cxiftcs in appetitu fen
in' pafiiooi litiuo elicit operationem redam in ipfa voluta
bus. te,quamuis in volúntate non refideat.vcrbi gra
tia. opus virtutis temperantise eft faceré quod
volunta - rede eligat abftincntiam , in tali tem
pore,^ ralilocojlecundum alias circunftantias
virtutis.Rurfus,opus fortiiudinis eft faceré vt
voluntas eligat aggredi, vel fugcrc quado opor
tct.Patet iftafententiamam fi virtus eft habitus
elediuusin medio conliftens,proutfapicns de
tcrminauerit:crgo virtus moralis eft qua; in ap
petitu feniitiuo clcdionem habct:eledio verô
eft actus voluntatis: ergo producir elcdionem
involuntate:necenimeftincommodum,qu()d
virtus,qua: eft in vnapotentia,producat opera
ArticuLV. 549
tionem in altcra,ficut antea didum eft. Oppo-
fitumdocet Dominus Caietanusin hoc articu- Clie^
lo,& dicit,quod opcratio temperantie,eft abfti
nentia temperata ; & opcratio fortiiudinis,
eft audada modcrata:& in vniucrfumoperatio
virtutis qua; verfatur circa paf-ioncs^ft pafsio
moderata. Нгес fentcntia prnbabilior viaetur:
nam virtus moralis , quae confiiiit in appetitu
fenfítiuo , in appetitu feniitiuo habet prsccipuc
fuamoperationcmjqua; nihil aliud eft , quam
moderara pafsio. Deinde. Diuus Thomas in D.Tho.
hoc articulo folutionc ad pritnum manifeftè di
cit,quôd virtus moralis eft media inter pafsio-
nesjnon fecundum eflcntiam,fed fecundum ef
fcdum:efhcitenim modcratas pafsiones.Quo
modo autcm moralisvirtus,qüa; eft in appetitu
fenfitiuojlit habitus elcdiuus,fuperiùs expofi-
tum eft. Atquehadenusdc tota ifta quasftio-
nejnamfequcntesarticuliclarifunt. .
Щ Circa folutionerrt ad fecundum articuli , ?*.clr'*
pnmiaduertendumcit,quodDiuus Thomas adfecundú
non dixit,quôd pafsio eft actus virtutis,ficut di D.Thom.
xit quód pafsio eft adus vitij;fed ait,pafsio có-
curritad adum virtutis. Cuius differentia; ra
tio poteft efle;quia ad adum vitij fufHcit quod
fit motus appetitus fenfitiui fine regula ratio-
nis,quando homo poteft , Sctenctur modcrari
pafsionem:& fie pafsio abfque aliquo fuperad-
dito,crit adus peccati,& vitij;at vt motus app'e
titus fit adus virtatis,necefle eft quod regule-
tur politiuè ratione redajex cuius participatio-
ne,&imprefsione efficitur adus virtutis: vnde
licet materialiter illc motus qui eft pafsio , fit
ctiam adus virtutis,tamen melius diciturquôd
pafsio concurrit ad adum virtutis,quàm quôd
fit adus virtutis : quia pafsio materialiter fe ha
bet ad illud quod additur fibià ratione reda,
quod quidem eft modus intrinfecus confiftens
in conformitate ad redam rationem-.poflumus
etiam dicere; quod pafsio moderara eft adus
virturis-.ita docet D.Thom. fupra in articulo.5.
ad primum argumentum.
ОУ AE S T I O L X
De diftin&ione virtutum mo-
ralium inter fe,in quinqué
artículos diuiía.
ARTIG PRIM VS.
• *.
fFïrùm ßt tantùm Ъпа virtus mora
Its.
Mm 3 SVM.

$50 F.B.Medinaí
S V M M А Т E X Т V S.
Coneiufió. Яц&*&£9 Eganseftconclufio,quá
in argumento, fed con
tracta probat D.Thom.
Vnus habitus non poteft
eíTe in diuerfispotentijs:fed fubie-
dtumvirtutum moralium non cft
ynicum,vtini.p.q-8o.art.z.dicium
elhnon ergo poteft eíTe vna tantum
virtus moralis.Ratio vero quam ad
ducit D.Thom. in corpore, talis eft:
quando materia recipitformam ab
agente fecundum diuerfam ratio-
tionem , forma: receptas in mate
ria diuerfae fpecieiiunt: fed ratio ha
bet fe refpeâu appetitus, vt impe-
ranSj&mouensjquiappctitus reci-
pit imprefsionem rationis,non qua
ii vniuocqquia no fit rationalis per
elTentiamjfed per participationcm,
&ita participât rationem fecudum
diuerfum ordinenr.ergo fecundum
diuerfitatem rationis appetibiliacó
ftitucntur indiuerfisfpeciebus, fe
cundum quôd diuerfimodèpartici-
pantrationem:ergovirtutes mora
les diuerfe funt. Maior exponitur
à D.Thom.Nam difcrimcn inter a-
gensvniuocum,&aequiuocumcftj
quod rcfpe&u illius materia femper
recipitformamvnius rationisjrefpe
du vero i iritis recipit formas diuer-
farum rationum,vt patet in formis
produdisvirtute folis.
и xpli'cAtio arttcvli.
Qeomofîo N hoc articulo mouet dubium D.
ratio mo Caieta.quid cft quod dicit D. Th. ca,fcilicct ad gubernandú ic; alia cft ccconomi-
licie voluta quod ratio impcrat,& mouct volú
tcni.
. .. . tatcmjcV quôd voluntascft poten
tja mot3,& imperara. nam fupra.q.io.artic. i.& eap.8.& D.Thom. 2. 2.qua?ftio.47. articulo.11. D.Thom.
2.dittum eft ex codem D.Tho. quôd voluntas
tenet priraum locum in moucndo,& quôd mo
Ч
Expofin Prim.Sccun.
uct intelle¿tum,& citeras potentias ad impera
dum.vnde eft aClus voluntatis vfus quo appli-
<at vniuerfas potentias ad opcrandum.^D. Ca Caiet.
iet.multa verba cofumit in huius dubij explica primum.'
tione:ego verôclariùs dico, quod intclleiitus diftum.
mouetvoluntatcm, quantum ad fpecificationé,
dirigcndo,proponendoobieClum:voluntas ve
ro mouet intellcctum,quantum ad exercitium,
applicando ilium ad opcrandum.^y Secundo, Secundum."
de intclledu & voluntate pofiiimus loqui du-
plicitcr: vno modoficut loquuntur naturales,
& mctaphyfici , fcilicet in quantum funt quí
dam cntitatcs naturales; alio modo ficut loquú
tur philofophi morales. Priori modo voluntas
mouet intellect.um:nam applicat ilium ad ope-
randum:pofteriori verô modo intclleftus mo
uet voluntatemjnam gubernat,& dirigir, & eft
•cuius voluntatis.Rurfus,intelleCtus ponit le
ges & imperia voluntad, quibus voluntas ob-
téperarc tenctunatque adeô tota perfe<ftio vo
luntatis in hoc fita eft,vt rationi obediat,& ob«
temperet. ^[ Tertio dico, quôd intellectus eft Teitium.
primum principium niouens voluntatenv.nam
omms motus voluntatis praefupponit apprehé
fioné intcllcdusmá nihil cft volitú, nid praxo-
gnitum:at vniuerfa apprchenfio intellcdusnó
praefupponit motionem voluntatis.alioqui ef
fet abirc in infinitum; vnde deucniendum eft
ad vnum actum intelledus,qui ab autore natu-
rx nobis diuinitus infunditur: de qua re loqui
tur optimè D.Tho.i.p.q.8i.art.4.advltimum. D.Thom.
^jScd maior difficultas eft infolutione adpri- De prüden
mum,dc vnitateprudentÍ2E,quá impugnar Seo tiiToiut«.
tus in 3.d.36.q.vni.art.2.& cótcdit tot eíTe pru- Scer'
dentias.quotfuntvirtutcs moralcs.Idcm docet
Gabricl.in cadem d.& q.notabili.5. Ocham.in ®*
3.q.i2.Almayn.in fuis moralibus tracratu 3.C.7. д|т—.
Et patet ficnarn iicut intelledus per prudentiá primibarg«
dirigit ad res agendas,ita volutas indmatur per
varias virtutes:ergo intelledus dirigit per mul
tas prudcntias.Secundô,non cft vnaars refpc- secgjunit
du omnium fadibilium,vr plané conftat: ergo
non cft vna prudentia refpectu omnium agibi
lium.Tertio,non cft vna ratio in omnibus fpe- Tertium.
culationibuSjfcd multiplex atq; variarergo non
eft vna ratio de rebus agédisomnibus.Quartô, Quartern,
poteft cfle quôd aliquis fit prudes in materia tc
perantia;,& quôd in materia fortitudinis fitig-
narus,& imprudés.ccrtè monachus ícit optimè
ieiunare,fed in rebus btllicis cft omnino ignar*
& nihil fciës.Vltimô,a!ia cftprudéria monafti- Vltim,
ca,adgubcrnandá familiá:alia politica,adgubcr
nandsm remp.tcftishuiusrei eft Arift.o'. ethic. Arift.
fedfentcntiaDiui Thoma: poteft probari. In
primis confenfu oraniú:numerácur cnim tantu
quatuor
 Îaatuor virtiitescardinales,quarUm vnaeftprU
cntia;& non eft auditum quód aliquis babear
multas prudent ias.ldem poteft demonftrari etf
pruden tin infu fá:eft cnim vnica,fecundum ont'
Ssp.t. B«S:qùodâpertè?videtuT tignificâri Sap.ca.8.cúr
.«б*«гаТ diciturjSobriéMté,& fapicnttam,ideft,pruden
tiam docet. Tertio. Vna eft dialéctica qua Ctí¿
gnofrimus rectum fyllogifrnurrim naturali phi
lofophia,& mathematica, vt conftat: ergo vna
eft prudencia qua con í ultamus de temperantia,
& de iüftitia:eftenim vna eadcmque ratio con-
faltaodi de v'trïque.Conft^rnâtèr:narn dim vir
Ms verfqtur circa difficile ¡i/tél nofitíft dïucrfa
dÍfficultas,non oportet diuerfas coríítitüereVi»
tutes:(ed qui nouit con faltare in materia tcm-
pe"rantiae;nouit etíam conftlltareMtt materiaitf
' ftitia» : eft enim eadem ratib céiíftiitandi , pülá
ad lu bcre facras ferip tu ra s, rationee natn rale s, St
«templa bonorum virorumJ Cetrffvlroruderil
ex hoc principió;ih dubijstutior pars eft eligen
da; defi nit quid tit faciendum in rebus bellicis,
in rebus pertin entibus ad religioncm, atque in
rebus venalibus;& ex ilro principio ; quod tibi
non vis, alterine feccns,colligit quomodo fit re
ft ituendum ahenum;quomodo danda cleemo
fyna. Prudenriacrgo habet eandem rationem
con fultandide rebus agen dis. Quarto, pruden-
****bh&a da iudicat de diuerfis virtutum materijs : ergo
neceflanum' eft conftituerc vnam prudentiam
qua? ad iudicandum fedear.Confequentia inde
fArifto.t.de probatunnam hacratibneArift/conftituitfen-
Jaloia" fum commuhé,vt iudicet de f enfibus proprijs;
nam fenfus particulares non poterant iudicarc
de alieno obicâojnec vnum alreri comparare.
Antecedens vero probatur.ná prudens aliquah
do iudicat, vtrùm pot tus fitiniurias aequo ani
mo tolerarc,an eas bello,& arrrlls profequi ; itf-
, '"''' ]' dicabit ne per prudentiam pat>enrie,an per ргц
с Ut'5'^' ^en"arn f°»iwdiñis?Vltirno,Ariftor. pro euí-
»»i <leoticoncludkomnes virtutes morales cfie-cÓ
-.»«....*. -ncxaSjhoc efflcaci argumento : nam qui habet
vnam virturem moralcm,habetprud(;tiarn¡qui
vero habet prudentiam , habet o m nes v imites
morales,quod argumentum infirmum effet , ti
alia effet prudentia regulatiua temperantia; , &
¡Arg folut. alia regulatiua fortitudinis. «flAd arguments
Ad pumú. in contrarium,& ad primum fiegatur'confequc'
tía:nam de rebus agendis eíl vna ratio veri , Ж
eadem ratiocónfultandi,& deliberandi, vt an«
tea dictum eft-.fed non eft eadem ratio bonímS
alia rát*o boni eft in religionc;alia in temperan
. i tia.F.xhac fólütionecolligitur,qüod pruderitia
eft virtus alt юг i s ordinis : imperát hamque , &
rnouet cçteras;& ideo oportètquodhabcat arh
plius obieftum,& regnum: hocenim: commu*
ne eft ägemi¿quód quantó'eft fuperius , habet
Adfccnndü ,ampiius obieaum. «|f Ad feeUttduro-argumeo..
tum negatupcpnfeqpítiamá res agédç funt in
ter fe connexse ,* pcndçntex bfdc^princii»
pi/s:res verô artificióla; non Tiíñt ne¿j *~ .hc* î-j.
пехг,пес pendent e4~ijfdéWpj*ft(;j Iter
çft-alia ratio, difçrefltiae-.narn, prud
dejdiuenis materijs virtuturnyrs yero vaa non'
Ädicat dé áiuertisa^ibusjimopnriuerbium eft;
Kefutor vitra crepidam. Vltimo. Similitude
dejarte nop tenet in со quod ponitur , 1 cd po-
tius in hoc. cqnfijtir , quod quemadmodijin
vna'ars facft' bonàfh ddmum;iw vhSbruderitia
facit bonum homincm : &{küti fi effet vna ars
faciendi hominem,hon poneretuMU? arsadja,
íiendas mahus,& alia ad facleriHosocuIósific fa
ûè cùm prudentia pon atur ad facîertdUm bond ;
homincm , non ponitur alia prudencia ad fà>
tiendum tempefatum,& alia ad facjendum fàf
?crn. «IfAcftcrtiüm argumelirtim rlegatur-co'rf Adtemum
fequétiainá fcientfee confiderât res Vaiuerialesj
¿V iub diuetíis/atipnibus, aliter phyficus,alite,r
fíiathematicus.Prudentia verô définit de rebus
agendis per eadem principia, & 'fecuhdüm cah-
dim ratiofjena, habetque idem ObiecturaforÀ
male,hoc eft verum agibile Д nobis | quod quj *
fron perípícítih öriini materia,& eiieritu , pru-
dmn>0oeft.';-'>:ii. ;s гчяшол! 1
5Ad quarturp argumentum, лegatur anfece» Adquaiefi«
dens : non eñim poteft effe homb p'rudeq's jn
v^la materiâ,qùifl tit in ôm'ïji ofAcria , eüeh-
tu:nani ficareat prudentiajn materia fortitudl
nis,poteit accidere caiusin.q^carçat ^rudçn'î
tia in materia temperantîè. verpi graui.mina
tûr ha»rétidis rhortem nifi Mn^ani ieiunîotnî
aut vieJem yîrginitateipUj non adfefonitudoí
non ero prudens in materia temperantia; , П£С
habebo reftum iudtcium. Ex hoc argumentó
■efficaci colligit Ariftot.omntíávirtütcvmeralei
effcconnexas^&interfecoUigafais.iM -
ЩAd quintum argumentum reipödetur, quoq Adtjuintú.'
quandodicirmisvnam eile pruqefltiam, intelß
gimus «Ce vnam de omnibus; rebus agendis,
ада» ad yitam prqpriam inft^tuendam funt ne-
;c,effariaî : réliaüa; VeVo 'prudènrja; vel non funt
limpliciter prudentia?; vçl prbcedurit perdiuef
fa media; vel habet nouas diflicultatcs.Sed.hsi
fpeculatio non eft prafentis loci,pertinet cnim
ad г. 2. loco citato.
V D i г лд
ARtlC. SECVNDVS.
.u.c.
fVtrumVtrtutes morales quxfunt cir«
i ca operationes , dißitiguaritur afc^
.4 4
ли: i
- / ._ Mm 4 SVM.
 F.B.Mediû*
I#3
S V M M A TE X T V''8»Y \w
fdot «sei, E^^Jj Ripp tonclufio. Sipafsi$
S¿ operario referanrur ad
Virtutem moralerri tari!?
quam etFe&us , vniuerfa
virtus moralis vcriatur circa opera*
tiones,& circa pafsiones : orhnis fí-
qtiide m virtus moralis habet aíiquas
operationes bonas,quarum eft pro-
du<âiua}& deleâationem aliquam,
vcl triititiam , qua: pafsiones fun t.
bß***- fPoftcriorconclufio. Si operario,
¿ pafsio refcrahtur acl virtutes vj
materia circa quam v er fan tur,v ir t u
tes que verfantur circa Operationen
diftmguuntur à virtutibus morali-
bus quae funt circa pafsiones ; bo-
num enim & malum in quibufd am
operationibus attenditur fecudum
-■■ j. feipfas, quouis modo homo affi-
ciaturad easjquatenus fcilicet bo-
num & malum attenditur in eis fe
cund um ration em commcnfura-
tionisad aherum : inalijs vero bo-
num & malum attenditur folùm fe
çundum commenfurationem ad o-
pcrantenr.oportet ergo vtin priori-
bus fit aliqua virtus direétiua opc-
rationum feçundum feipfas, & in
pofterionbusfint virtutes circa in
teriores affec^iones, feu pafsiones:
diitinguendx ergo iunt huiufmodi
virtutes.
IXUICATIO ARTICVLI.
Vtr«m от N hoc articulo cftdubhim;Vrroei
ois rircus omnis virtus moralis vcrfetur cir
juera!» fit ca operationcs , & pafsiones , tan-
circa pafiio
eel Зсорсга quam circa proprium obiedum.
ttooe», Patetquôdficjnam iuftitia habet faceré recti
Primum eledioncm circa proprium obiedum, redden
ro parte af do vnicuique qilod fuum cíhfed multa: pafsio
С nes perturbant animum ne reddat vnicuique
ExpofM^iiïi^fecof)
quod fuum dljvtira,aearitia:-crgo iuftitia h*r
bet in Officio moderan pafsiorfcs. Sccundo.Si Secundum;
nó moderator pafsiones iuftitia , maxime quia
oidinat homincm ad alrerum : fed' hoc eft
falfuav.nam ira,& concupifccntia vxoris alicnf* ,g tf,j
¿mt iniuriofae in alterum :ergo iuftitia iftas pafr. _
dones moderan debet.Tertió.ornriisvirtusmo,
ralis refpicit opus bon u m feçundum omnes cir
cûfl amias,qua n do oportet, prou t oportet, &c!
ex clcccione,ex fi:icn th,cx firmitateifcdiuftiti»
cil virtus moi alis:crgo refpicit opus iuftitia: ve
fiat ex election<f,cx kicntia, ex rirmitate , cum
omnibus circundan t i js:qu л prop ter 1 i quis red
dat debitum mgrato animo,non facit opus vir
tutis.aut iuititiijergo iuftitia refpicit aftcdum
opcraniis:cuilis concrarium docct D.Thamdn
anic.4.& Anlt.t.ctlucor.cap.4. expreffe dicir, Arlft»
quod non continuo atqtic homo facit opus in
llum, facit opus tullitia; : nam ad opus iullitiae
oportet quod fiat grato , & ftabili animo. Lx
alia partcvidetur quod oranisvirtus moralis v<c£
fcrur circa operationes; nam finis tempcranria;
ert.habcretcmperatas^perariones-.i-urfu^finij
fortitudinis eft,fort iter aggrcdi holies.VI tin io,
de rationc cuiulq'ue virtutis eft, quod lit habi
tus clediuus: ergo quôd vetfetur circa clectio-
nes;ac fubmdc circa operationes. Propter h же
argumenta Buridan. 3. eihicor. q. 1 . mira tur de Barldaa«*»
D.Thom.quod ta lern cóftitticrit di fie rent um,
<juôd alia; virtutes morales verfentur circa ope
raiioncs, & alia: circa pafsiones t &diuidit vnä*. »Ь.*.** •»
quam que virtutem in duas^tayï fit alia iuftitia
in volúntate ad habendas rectas ekdiones.al а
in appétit u fenfitiuo ad moderan das pafsiones;
& fie alia eft temperamiain volúntate ad recias
elcctiones,alia in appetitu fenfitiuo ad modera
das pafsiones. aj Pro expficatione veritatis eft
prima aflertio.Virtutes morales,precipuètardi Vin""*g.
nales,fibi inuicem auxiliantur.verbi gratia.iufti Jj^j,,,'^
tia habet in officio reddere vnicuiq; quod fu ú SViluiàr.
eft:ad hoc adiuuatur à prudentia,tollendo erro p(im*.cóc
rcm,& ignorantiamrrurfus adiuuatur à tempé
rant ia, à fori i t udinc,& manfuctudine,quc au le
xuntiram,auaritiam,&timoreni,quibus iuftitia
à fuo officio prxpcditur.ajSecúda a (Tertio. Vni JecúJ. cóc.
uerfa virtus moralis habet in officio tollere im- .: 1 »
pedimenta qua? intra fuum obiedum , & regi- ., •
men continéturxxtera verôremouct per vir
tutes auxiliares, yerbi gratia, officium iuftitia?
propriú eft,tollere difficultatem quae eft in vo
lúntate ad rcftituendum alierfurnjcsEte'ra verd Tert-cíc|.
impedimenta cxtrinfèca,vtiram,auaririam,per QuçVirtu»
yirtutes libi auxiliares rcmouet.ej Tertia AiTcrr mora.uver
* tio.Si operatio,& pafsio referantur ad virtutes í«tur e,rc*
jnorales,ficutierfcdus, vniucría virtus moralis opewtiôea
verfatur circa opcrationes,& pafsionesrverifsi-
mteniradictt Arjilot. quod omrás virtus mora C J
lis ' '
 .mQaaeffidftrÛ-^H
lis vcrfatnr circa delegation es , & tritt ttias :fi.
«ním operatur fecundum virtutem , delectatur
in operacione virtutis, & dolct decontririoräc.
alibi dicit A rirtot.n on eft iuftus, qui operando
Qair cScl. iufta,non deleétatur. ÇQiiarta afliertio. luftitia
juititu pri prim$,&¡per.fe terfánir'qrcacfperatioflesjretf*
""a^ÍV * qua; vero virrates,vtfcírtitudo,temperátia,pri-
perítieaei mo,&.per fc veifantur arcapabjones. Pro cu-
Nom. íus aetlaránonc hotafldum eft , quôd nomin«
operationis i n prïfe ntia intelligim us ele&ioné
voluntatis, vel opei ationem exteriorem in ordi
nc ad alter um, & non in ordine ad operantemc
_ nomine-Vero pafsionis intclligimus motionem
appetitus fenfitiui, quae femper eil cum qüadl
ia'ivi trän fmutatione corporali. Secundó no tan dun«
eft,quód in exercitio virtutum fïperfumcr^^i
mifcentur operation es pafionibus , ¿V è diuer-
fo:ná cum quis fobriè comedir, admifeetur de
leebtto eibi &potus:cum aggredirur hoftes,ad
m ifectur audacia, vel timor; cum reftituit alie-
Not}» num,admifcetur triftitia. Tertio notandum eflr,
Ata .lu-j-i quód cx concurfu operationum, & pafsionum
circa idcm,po(îunt efle diuerfa» v irt Utes: nâ qui
jpercutit proxhnam ex irajardtr^uplieem virr*
tem;& iuftiriam ,cuius eft officium non Ledere
akeru л»;& tnanfuetudinem,, cuius eft officium
iram moderarirfi mili ter qui adultcriu m com it-
tit;& Ledit iuítiti3m,&caftit3té. His pofitis fa
cile eft intelligere qucmadmodum iuftitia ver-
fatur circa operationes, & non circa pafsioncs.
Nam iuftitia non con flit uit medium in pafsio-
n ibu^fed con lb tuit medium rei in ordine ad ai
terum ¡debes alteri cen tum, reftituis centum,fer
liailí mediú iuftitia?. Dcíndc, medium iuftitia?,
"eft medium inter plus mihi, & minus tibi; reif,
qua; verö virtutes pemunt? medium inter plus
jnihi,& minus mi lii:quapropter femper dicunt
©fdincm ad affectum operátis: vndc ci bus terri
peratusdicitur,qui nec exccdit,nec deficit in or
dine ad Horn achu m comedctis.Tcrtiù.Iuititia
habet determinatum medium à natura ipfá; de
bes decern , à natura determinatum eft vt red-
da s decern: medium vcróaliarum virtutum do
Term natur à ratione &prudentia,fecundum di
tier fa m difpofitionein operantis:nam comcde
re fex libras pañis, quod erat temperature Milo
ni,non eft temperatum Socrati. Vltimo.Iuftitia
. *- i " ex propria & fpecifica ratione iuftitiz, tantùm
habet conftituere arqualitatem ad alteram; fed
ex com mu ni ratione virtutis habet quod opere
tur,quando oportet, & prout oportet, ex eU>
ctione.cx firm tate:at verô estera; virtutes ex
communi ratione virtutis, & ex propria.refpf-
ciunt affectum operátismam habenr in officio
modcrari animi noftn añeceus. Ex his pate:
quomodo iuftitia verfetur circa operationes.
Quomodo autem cetera; vcifcntur ©rimey*
f
maníueiudints,5¿.tempcrantia?,ck fortitucinis
turrdebita debio,c£fobria coreeftjb;& fe< tiefe
camu s quàdiftœ v imites pri nci pal i ter verfan - .
tuf circa; wctióncs^no'fí feqüftlir quód verfen-
tur circa Opcrationesqua? funt in ordine ad al-> g
terum,quo pbtifsimè diftinguitur iuftitia A c«e*
teris virtutibus.Ex dictis argumenta propoüt»,
folutionemhabent. ЛЯШЯАВ
1 .1 V 0 I T Я А 01ТАЛЛ í 1
-rt • 7>trtuá.moralis. cup мы iiv '
-ou ¿cad nmfcrîob iX-¡Tt'i4 <i.iïi .vq ;..:>-nc'l
• un V *.-■ .-jijiiTv bo.Jp.mo'! • z\, ?;-лЬ a. c;n
Prior cód.
flutes quäf funt cire* м,: O hint
^<ь_ив _ eperatic)nésL4:onuefiifit!
|М ШУЯ,-. * ■ *»¿ u *
s — bwiii-iftJfrW ratione generali
iuftitise , qua; attenditur fecundum
debiturrt'adälterüm.Probaturtnarri
in operario nibus exterioribus ordo
ràtionisftatuitur,nonfecùndôpro*
nortionem adaffé^úhbrriínis ,fed . -«^
pècunduro conueflientiam rei
fcipfa, fecundum quamconuenien г,'г1и;":
tiamaccipitur ratio début , cx qu<$ :o?rj
ratio iuftitia? conttituitur:ergo oro
nes Virtutes morales dux funteirca
operationes,conueniunt aliqua ra
tione m ratione iuftitiœ: nam adiu*.^ ç„ э
ftitiam p^rtincft vt quis debitû red-
dat.^"Pofterior condufio. Virtutes, ?оп.са*р
quae funteircaoperationès in ordb
ne ad alterum,vanaífúí)t,& diftin-"''5 ,г^'*
daîfecundum diueriasrationes de-
biti.Probatúr in argumento, fed сб-
trá;namreligio,virtusdiÍiinc>aeítav!, 'J : ; '
pietatequarum vtra^; verfatur cir
ca operationes qüafdam. In corpo
re verô tali argumento probatur:
namfecúdüm diuerfam ratiqné de1-
i biti,fumuntur diu e ría? virtutes: fed
Mm y debi-
 tUB.Medinae
5X4
dtfbîtum hö'rf'.eft vnïûs'fatiönis irt i
ora тЬщ i 4áyti áliá ¿Aritio debití ;
r¿fpeói:u Dei J alia refpecbi paten* j
ttfm , &c. érgd variai funtitfrtutes
quxíunt circa operationes,fifecun
dum peculiares râtionefc debiti cort
fidefentuí^^ " л,1''л-и
Л Ь''<>7> finfbirtutes morales.™ m.>- i ..o
tXPLICATIO AK.TICVLÏ.
Eramin»- fl hoc. articulo eft . parca dubitatio
curpri.cóc. deprima çpnclufipnç. fíam Hbcrali»
'Vas, Ai kgnîfcentiàimîTencôfdia, fuñí
V i mi t es qua: ve rí antur circa opera-
tioncs:atpcriftasvirtutes dohamus bona no-
ftra amici},& Wupeiibus,ripe^io^Q,dçbito:cr
go falfurri dlcit DiThôm.quôd vniucrlae virtu-
..... tc,„,, tes que foot а^а.врвга^оле^Г^^г raijpK
jolu.prim. nc'm dcЫtiЖé^pondèíûr,qüo(Jpft;41!aг '•Ф1
" fesveiría¥turfcrreapafsiodd,Vt«aíírd-.explicá-
íolut.fceú. bi^Secuod^r^pódetu^dupleXtíTe debitú;
àiterum de rigóre iuftitiaeplterurfc'ot; honefta-
le: prœdiâa; virtûtes поп felptciunt debitú de
iuftitia, ícd de honclhte ; quod cxplicatur hoc
excmplo.Nam (i quis de t parali to mille áureos,
nan eft liberalis.nec magriificusrnarn nó deefit
*prtt dccoréjíerfónar.fed lîdedit irifîgni amico,
ant cofangru'neodiberaljs eft; quia Uedit proidi«
Nota. gnitate регСЬпаг,: bi folutionp ad primuni
luftida le- nötandum cft.qùocl iuftitia legalis eft diftirt&a
galij& par fpfecièl iuftitia particular!: ham iuftitia lcgaT^
«colaría, ф virws,¡qua ordmamur re<âè ad bonum coni
muneduftitiavQrQparticulariseft virtus, qua
corol, pri. ordinamur ád bbnüm particular fex quo Tra-
tim (en uitur,quod iuftitia legalis habet in offi
cio ordinär« citeras virtûtes in bonum corn-
munejhuiyfmbcÄ namque bonúm, ex bonis*,
~& virtúrfbús; párticularibús -eiuiiinv confiftir.
Corp fecfi,^Scquirar:i<çurtd9»quôd iuftitia legalis inter
^qrhnes virfujçs morales pomatum teneat: nanl
Vefpicft ЬопиЦ commune; caeterâe vèrô Ьопй
.particular*:**"* reaté admórietCaietah.quar>
do com paratur iuftitia leqalis ad castoras virtu-
'Arift.î.eth. te.SjComparatur totumad partes:« Ari^rót. ai-
сар.ь at, quôd èft perfeftifsima virtu'si quôd пес
flefpcrus,rié£ Lucifer eft a: que mirabilis. & pau
lè pôih Iuftitia in tefe virtutem continet örfc.
Plat, lib.4* nem.Et Plato de fepub.dicit;iuftitiálégaléeffe
Mmitcm animas noftra; Vnfuerfalèm ' ex qua
-fit,yt quaelibet poten tia animo in fuum opus in
tcnta,aliena,qlif ad ipfam nlinimè attinét, non
ciiret.Ex qllo fequitur,quôd pqtentiannter fé-
* fe miro artifició conuenian t, velut i in cantu, Se
fidibus:quemadmodum enim in cantu quoli
bet vox" fuum edit fonum, & e'xearum conuc.
^nicatiajcohcentusieí harmonia efficitui>fic Ai
►i^-'-ï ï ...là
Expof.inPrîrn.Sôctm.
quelibct potcntia anima? fu o muñere reCtc fan
gi cur, ex сагит со со rdi a, a ni mi lharmonia cfh-
dtur,quam cffkiriuftñia legalis' , diftribuendo
yrikuiq^eqqajdfiitifiieft. ч 4>fu.> v. .L ..{»/«■
ДГ i".': k .-llsf -ü'í.i. 'il — í, 'Ir; f-.c. ic ]
ARTIC. QJ/ ART V Sí ;
• Г. 4У1 Î f
yVïrum c'trca dtuerfopaßiQtkfoämer-^
: r.b-.-i. . .;• f i . ■ f-i.- . •■ A, . и . : i
i.!-. .LSV UMA, T Б X.T -I!*.-../- оя
iL. . .it. л.".» i *.• ■ es
Jfàmi conclûfîd.No eÄ
; vna,fcd multiplex virtue
J£ circa pafsiohes appeti-
ly t'jjsTenGtiuill'^a; enirri
funtinirafcibili,a!ioe inconeupifei-
bili.fScCtmdaCOncJufiTöiW tíüUt^ Secúd.c5ei
Übet diuepfitas pafsio$цт fufnciçs
eft ad conßitüendas diuerfas virtu-
tes,fedvnivirttrô verfatuf circa di
uerfas paisioncs j vt forcitudo circa
aiudaci^K tiTnotestqusedam enim
pafsiones Obïopporiuntur conrraj-
We,circa quas vna virtus eftjficut in
hatüralibusv rium eft medium inter
contraria; ^virtus morales in mçr
dioeritate confiftit.Deinde qyonia
diuerfae páfsiones inueniuntur fecü
dum eundem mod um rationi rer
J)ugnantes;quia earum motus fecú
dum quendarhiordinem feinuicerà
confequuntur; vt ex amore oritur
concupifcétia,exqua ad deledtatio-
,nemperuenitur;adquas reprimen
das vna virtus moralisiuffirir.
<(fTertiaconclufio.InirafcîbiIifunt Tert- c5tU
diuerfaîvirtutes;quia in ea Tunt di-
trörfa; pafsiones ad diuerfaordina-
tae:nam audacia & timor,ordinatur
ad aliquod magnum pertculu : fpes
&defperatio,ad aliqubdbonum ar-
AR-
 •f • Quaeflion. L X ;
ARTIC. QVINTVS.
yVtrwn Jtirtutes morales diflinguan-
turfecundum diuerfa obiecla paßto
num.
SVMtoA TEXTVS.
condttflo. 4^ Ffirmans eftconclufio,
quam eleganter exponic
Diuus Thomas. Cum
enim virtutes diuerfifi-
centur fecundum ordinem ad ratio
nemjpafsiones vero fecundum or
dinem ad appctitumjobiefta pafsio
numprout diuerfimode ordinatur
ad appetitum fenfitiuum , caufant
diuerfas pafsionum fpecics j prout
vero comparátur ad rationem,cau-
fantdiuerfasfpecicsvirtutumjrefpe
dudiuerfarum pafsionum pertiné-
tium ad diuerfas potentias. Quarc
Ariftctel.dccem virtutes ponit quae
circa pafsiones verfanturj videlicet
fortitudinem , contra máximos ti-
mores-tempcrantiam, circa dele&a
tiones guftus & tadhis ; libcralita-
tem,circa mediocres fumptusj mag
nificentiam , circa magnos fum-
ptus;magnanimitatem,circa fpem,
& defperationem ; philotimiam , id
eft , amatiuam mediocris honoris;
manfuetudinem circa irasjamici-
tiam,qua? attenditur in faftis ; veri-
tatem , per quam vnus alteri, ver
bis, aut fa&isfe manifeftat; eutra-
peliam , quae dccentiam feruat in
ludis,tam in verbis, quam in fignis,
& fadis:ad quas virtutes addituriu-
ititia, quae circa operationcs eft , Ôc
íta vndecim íunt.
ArticuLV. 55*
EXPLICATIO ARTICVLI.
N hoc articulo inueftigat Diuus Numéros
Thom.quotlintvirtur.es mora* virtutú mo
les animi noftri;& in fumma di- г ilium.
citeffe decern virtutes morales
i> in appetitu fenfitiuoad mode-
ran das pafsiones;& vnam in volúntate ad ope.
rationes in ordine ad alteram, qux iuftitia no-
minatur< Eafdem numerat Ariftot. admirabili Ariño.'
artificio.z.ethicor.c.y.Itaque in concupifcibili
funt fex virtutes;tcmperantia,libcralitas,philo-
timia,id eft,amor honoris,amicitia flue affabili
tas,veritas,& eutrapelia,fiue Vrbanitas. In irafci
bili verô funt quatuor virtutes;fortitudo,man-'
metudo,magnificcntia,magnanimitas : quibus
fi addas iuftitiam, numeras prasdidus manife-
ftè conftat.Quomodoautem hic numeras col
lfgatur,demönftratD.Tho.in attic, qué legitc.
%la hoc articulo cft prima dubitatio, de fubie- De fuble-
do liberalitatis,& magnificentix. Nam D.Th. ño liberal.
tatis & mi-
in hoc articulo ponit cas in appetitu fenfitiuo; gnificitix
fed in alijslocis minime paucisconftituiteasin D.Thom»
voluntate:íignáter i.p.q.2i.artic.i.ad primum,
& primo contra gentes cap.93.Et in patrociniú
huius fen ten tía; adducitur magnum argumen-
tum.Nam Dcus propriè eft liberalis,atque ma-
gnificus: at iiprxdictx virtutes collocantur in
appetitu fenfitiuoad moderandaspafiioncsjeo
fequens eft quód Deus fecundú proprictatem
non fit liberalis,nec magnificus, non certc ma-
gis quàm tcmpcratus,& manfuetus.De hoc du
bio diximus multa fuperiùs quaîft.î^.articul.ï.
vbi agitur à D.Thom. Vtrùm vna virtus pofsic
eftein multis potentijs : recolite quae ibi dicxa
funt.^lEft aliud dubium.cùm triftitia fit vehe- Dab.fecííd:
mentifsima pafsio,& fsepe accidat in vita huma Quare non
ponacur vir
na,quid eft quod Ariftot.non conftituerit vir"« tus ad mo
tutem ad triftitiam moderandam.ciim fit diffi derando tri
cile earn moderarimec vero D.Thom.huiusvir ftitlam.
tutis.aut huius pafsionis vnquam meminit? Ad ReipS.pri.'
hocexplicandum,dicendum eft.quód ad rao-
'derandamtriftitiam non eft HccetTaria virtus
fpecialis,& dcterminata.Pro cuius explicatione Nom.
fciendum eft,quod triftitia oritur ex odio , vel
ex fuga alicuius malijVt cónftat.Secundó norá- Not.».
dum cft,quôd ad eandem virtutem fpedat mo
derari amorem alicuius boni,& triftitiam de op
pofito,quod patet indudiuèvNam ad temperá-
tiam pcrtinet moderari amorem cibi,& odium
dc abftinentia.Item,ad charitatem pcrtinet gau
dere de bono amici,& contriftari de contrario.
Tertio notandum eft , quod quemadmodum Not.}*
ad eádem virtutem fpedat moderari amorem,
concupifccntiam,& dclcdationem:ita ad ean
dem virtutem fpedat moderari odium mali,at
que ctiam triftitiam .Ex quibus principijs, fi rc-
- di animaduertantur,Hquidum eft, quod quxli
be с
 F. В. Medina;
bet virtus in fua materia habet moderari dcle-
Refp.fecfi. cbtiones,&tri(titias. ЩSecundo refponderur,
quod lî quae eft virtus humana ad moderandas
triftitias,non mcrctui nomen virtutis.ita défini
D.Thotm uitD.Thom.fupràq.^S.artic^uidi. Щ Tertio
dico, çj> й qua eft virtus rooderatrixtriftitia»,
ad fortitudinem rcduci dcbetmam in re affligé
te & contri íhnte,quádo apparet ratio ardu i, fu
ftinere,eft opus fortitudinisrnamvt redé admo
net S.Tho.fuftinere malum arduum , eft opus
potifsimú fortkodinis.Demum dicendum eft,
quôdfuftineretriftitiasne homo abforbeatur
earum Ímpetu, pertinetad quandam virtutem
infufam.quae patientia nominatur,dc qua diííe
rit S.Thom.î.î.q.136.
Exponitni *¡ Ci rea folutionem ad quart ú dubitatur, quid
íolutio ad ii с dicere,quôd malum non ingcrit diffi cuítate
quiitum. ratio ni, qux- requirat virttitem,nifi fit malú ex
Arg um.
cellent Vidctur enim hoc effe falfum.Nam vir
tutes multa: ponuntur circa pafsiones ad bon ú
& malum, vt circa delegation es & triftitiam.
Item ctiam poniturtcmperantiaadcócupifccn
dum cibtim fecundum méfuram rationis, & ad
dcuaftandum malum oppofitum:ergo vtrura-
Solutio. quc difficultatem ingerit rationi.Kelpon dctur,
-quod eft fcnfus,iiullam virtutem per fe ordina-
ri ad malum, led per fcordinatur adbonum fe
cundum rationem in tali materia. Sed tarnen
eft exceptiojnifi malum fit exccllen s : quod nó
itaeft intelligendum,vt cxcellentia ilia compe
tat malo fecundum quod eft maior priuatiore
ctitudinis rationis , vt fi effet maius peccatum:
fed talis excellentia coniîderanda eft fecundum
aliquam rationem bonitatis adiuncta? in obie-
äo, per quam arduum efficitur obicéhim ip-
fum,& fuperans virtutem appetitus concupifci
bilis tendentis ad bonum abfolutè : & ad hoc
neceffaria eft aliqua virtus in alia potentia quae
verfatur circa arduum;& detali malo arduo di-
D.Thora. cit D.Thom.in folutione ad quart u m,quod vi
dctur eíTc vnum in vno genere pafsionis. vcrbi
gratia.circa malum iam illatum nobis,cft pafsio
ira:,quae quidem eft appetitus vindicbe:& qua«
uis illud malum illatum fit maximum , fufficit
vna manfuetudo ad moderandas iras omncs.
Cuius ratio effe poteft; quia poftquam iam fe»
melin obiecto ipfius pafsionis intrinfecè inclu
ditur arduum, vcleminenSjiam nó variaturfpc
cies virtutis per magis & minus arduum ; ficut
non variaturfpeciespotentiae qua; verfatur cir
ca arduumjfcV ira fufricit fortitudo ad moderan
das audacias & timorés; quia de rarionetalium
pafsionú cfr,effe circa malú cxcellensmó enim
quilibet timorrequirit fortitudinem. ^Praeter
cacxplicatione opus habet in eadem folutio
ne quod dicitur.quod bonum ingerit difficul
tatem rationi, quae requirit virtutem ,etiam fi
ExpoCin Prim.Secun.
non fit excellens in genere talis pafsionis.Vide
tur enim hocfalfum effe: quiâ bonúpotiuseft Argum.
connaturale,& conueniens rationi:ergo non in
gerit difficultatem rationi.Ad hoc refpódctur, Solutio.
quod illud bonum fecundum rationé, ad quod
affequendum non eft homo naruraliter propé-
fus,fufficienter iftud eft quod difficultatem in-
gerit:quia ipfa ratio debet fe exercere,vel con
tra pafsiones appetitus fen fitiui, vel fupra pro-
portionem volútatis, fcilicet determinando, &
quxrendo modum,quo homo fiat potens ope
rari huiufmodi bonum ad modú naturae : & ita
ponuntur diucrfae virtutes circa concupifcen-
tias.verbi gratia.circa concupifcentiam cibipo
niturabftinentia-.circa cócupifeentiam delecta-
tionis in ludo,ponitur eutrapelia.
ОУ AE ST IO LXI.
De virtutibus cardinalibus,
in quinqué artículos
diuifa. ,
ARTIC. PRIMVS.
fFtrùm Ürtutes morales debeant diet
cardinales^elprincipales»
SV M MA TEXTVS.
Viufmodi eft conclufio. c»nciufio»
lure óptimo inter virtu
tes morales ponuntur il
ia; quit dicuntur princi-
pales,autcardinales.Probatur:nam
virtutes qua; re&itudinem appeti
tus continent , principaliores funt
alijs intelleóhialibus, quae talem re-
ditudinem non expofcunt; quippe
qua; perfe&iores funteisihuiufmo-
di autem funt virtutes morales,qua;
non folùm facultatem boni operis
pra»ftant,fed ipfum etiam vfum cau
fant.Eftinfuperinterintellecbales,
prudentia,qua;quodammodo rao-
raliseftfecundummateriamjalieve
то virtutes intcllecbalcs , etfi prin
cipales dicantur quo ad rationem
fubic&i,no tarnen fecundum ratio
nem
 .«г о Explicado Articulor, Quseftionis* L X I. ' 'Л 557
nôm virtutis , quae relpi'cit bonum enim ft Ьаг quatuor virtutes conlp-
quod appetims obie&um eft. derentur fecundum rationes forma
■ft lescommunes,8cita dicantur prin*
ARTIG. ; S É С V N D ¡V £
cipales , quafi generales ad omnes
yVtritm [vit patnor 1>irtutes cardina* ■virtuçesi; quia о mnis virtus qua? fak
• ' ../et» J: ;¿ ¡;i! "*-.■ • t t î'r.ï.-: ;:¡tjj
с it bonum in con fideratione ratio-
nisjdkíimr prudentia;qua? vero bo*
S V M,|M А T,E X T V.S, . jj
núdebiti & redi in opera tionibus,
Condafia,
Onclufio D. Thotitaha^
íuítím,&c"tamenfi confiderentur
bet. Virtu tes cardinales
hazquatuor virtutes fecundú quod
quatuorfunt.,quarumnu
denominantur abeo quod eft pre*
merus colligitur ex principio forma
cipuuminvnaquaquerriatcria,funt
Ji virtutis, & ex fubiedis eius. Eter
virtutes fpeciales;contri,alüs diui-
nim principiura formale virtutis eft
&.Et dicuntiir principales^ propter
bonum ratiomV.quoddupliciterpo
principalitatero materia? : {ecúdum
ïçftconfiderari j autfeeudum quod
quam ratáoncm prüden ti a dicitur,
in ipfa со nfideration с ra tionis con?
qu¿eprxceptiuaeft:iuftitia, qua? eft
fiftií, & ßc.qrirprudentia ;;aÍ|o mo*-
.circa acciones debitas inter aequa-
do,fecu nd um quöd circa aliquid po
les:temperantta¿qua? repr imit dele-- j *•<л
filtür'rättotiisör'doj^ui ordo fi pona
cl:ationem, Síconcupifcentiam : &
fortitudo , -quae fir mat contra peri-
'circa páfs»ories:teitnperantia, &foi
^ula rnortis* jQuamuis ergo aUoti-
titado.Oéihdie quadruplex inuen_
tul о reliquat virtutes prin ci paliores
turfubieöumyiriutisäciIicet,ra.cior
fint,ratione tamen mater iaehç funt
•я. a uale ^ег effentiam, quod prudentía
precipua* t ■л \
v( » Jerjfi citü.rj5¿jritíoh ale per participa
.-tionem,quod diukliturin volunta- AR TIC. QV AftXViS.
te№,^ú^eft fubjeôum ^üftitiser$ ^Vtrwn 2wfflíwv cardinales dtfferant
ipheuj^fei^ л% «Ьémtt*b$ï\\ .-■ ti \\:,9-\А* хи л
.* 'c4 tetreperamis&jÄ? iraícibilem y quae
^ftt$e$1^^ JVM м AT t.eä TV s;

î .^.г ^iTO^iiwuftitiä^cmperantiaj&for fcdr'conclGfio.Srba; уЬ-*г№а%

tutéelo n fiderécurprout
ftftBPinà «te! :-:..s,.,b.n
I fignificant quafdam ge
nerales conditiones hu-
"T.« :> fFtrwattAlwttttes debtwii diet m&
mani animi,vt iciliect iu ftitia fitquç

, «- .Л.« tfam re&itudo^nimi qua homo re-

•(ftéíoperatUrjtemperantíafit quaedá

Concluía. OnclûfîÔ'ett^aVpatraof difpöfitio anirnijquse modú q uibuf-

■cüq;paisiortibus,vel operatiombus
vint utes funt û principales
ratrane materias:quamuis ímponicScc. prudentia quidem erit
yírtus
 ^58 F. В. Médinas
virtus diftincla ab alijs : alts autem
tres ncquaquá inter fefe diftingue*
renturromnes enim Шаг tres virtu-
ies,quiahabituS)funt , expofcerent
firmitatcm;quia virtutes funt,ordi-
narentur ad bonum,inquo ratio re
<äiimportatur:quoniam verö mora
Jes funt,rationem participarent , ac
medium rationis feruarcnt ; quorú
primum fortitudiniattribuitur: fe-
<mndumrraftitiaejficuti tcrtium tcm
perantia*. Solum autem hoc quod
eftdifcretioncmhabere,quodattri-
buitur prudentia?, vidctur diftingui
abalijs,inquantumhoceftipfiusra
tionis per eíTentiam : alia vero im
portant quandam applicationcm ra
tionis adpafsioncs,velopcrationes.
Poft.c#nd. ^Pofterior concluCo.Si confiderc-
tur has virtutes vt ear urn vnaqua?q;
ad particulares materias determina
tur , funt habitus ipter fe diuerfi;
quippccúmdiuerfitas (it in taliura
ivirtutum obieclisw . : .. r ■
ARTIC aVINTVS.
^Vtrum Tiïrtktes cÀrà'males conuenien-
V ter diuidatitur politicals jurgato-
rtaSjpurgati an\mi><& ejemplares.
в V Я M A TÍXTVt
£я^-&4*<ь# Onelufajrft fß*L
cuius ratio eft; quoi
exemplar h Airframe virtu
tis in Dep pnseexiftit , fi -
cut in eopraseiuftunt omnium rertf
raciones:&itavirtutes,v,tfuntexem
planter in Deo, dicuntur exemplar
res,quafenus fcilket in Deo ifecurif
dum aliquas rationes reperiuntuç
quiaveróhomofecundumfuarnna
■ Г; ~cL ExpoCinPrim¿Secun.
jturaméft animal politicum , virtue
tes huiufmodiprout iabomine exi-
ftunt fecundum conditionem fuie
natunt,poiitjcaf vocantur :fed quia
homo ad diuina tendéredebet quan
tum poteft , ncceflum fuit peñere
quafdam virtutes mcdiasinterpoli-
ticas,quaVuint vfrtutes humana; , &C
excraplaresjqua; funt virtutes diui-
tia»:t[U3cquidem virtutes , aut funt
tranieuntium, &in diuinam fimili-
tudinem tendentium ; & funt pur
gatoria : aut funt virtutes iam aiTc-
quentium diuinam fi mili tudinem,
qua; vocantur virtutes purgati ani*
mi : quas quidem virtutes dicimus
eíTebeatorum,vel aliquorum qui in
hacvitaperfedifsimi funt.
1XPUCATIÛ; AITICYIOK.'
Ro cxplicatione feiendum eft, quod Not.i:
hscnominis appcllatio nócftapud
vetuíliores philofophos, vcl Grecos,
vcl Latin os:inucn ta t amen eft ab au-
torirJus Èccldîafticis;non folù m recétioríbuí,
/cd antiquioribus.Ccrtè D. Ambrof. Hierony. Ambrof.'
Cyprian. Leo papa,fj:penumero vtuntur hoc Hiero.
nomine,adiigniikandum rem prxcipuam , & Cypiú.
Leo.
tribuunt illud virtutibus moralibus.Sicut enim
olHum vertitur in cardine, fie vira humana in
Iiis virtutibus fundatur: & íicut cardo 'eft oflij
fundamcnturn;írc vitihúrn'aná in exerciratio'-
ne virtutum fundátltr; Sccusdo notandum Not.t:
fit , quod inter virtutes m orales tan tùm qua
tuor cardinales appellan tur; IcUîcetpfudcntia',
iu(titia,fortitudo,tcnr[icra*nti<i ; quas habemus
commçndatasitj.dimnis.hfëï»diciror|C'nim Sa Sapica. I.
pient.8.Sobrietatem & iapientiam,iuftitiam &
virtutem docet. Et quôd tantùm finr quatuor
virtutes cardinales, i n primis affermit fan ¿ti pa-
tres:to.Arabrbfrm.5.1ib.inLnc.c.iS.D.<jre¿or. Aml-pf.
Jrb^.mpralium ç^6.& lib.r^^^íb Cicer>lirX^ Gregor.
Cícer.
de inuentionc,& de offic.& Sencca,& alij miil Quire íac "
ti.EtprobafUrbreuiter.Nam othnii materia vir
tutum moralium vcl çonfidergter qaaKnus eft tuor »irttt-
cóíultabilis,4r delibcrabili s; & fie e ft prudetHi a : tes caidíai
yel quatcnus perficit 3ppcritum;& hoc Цфса
bpcrationesjiuftitia eft;íi circa páfsioncsiraf oi-
fcüis/ortitudp cftjti circa paisionts cctpcupiíci
 .ять?, г Explica tiö Qua?ftionis.
■bilis i temperantia eft. "jTefrio obferuandura
Vut virtu eft,quod ifte virtutes appellantur cardinales,ali
tes J ic ¿¡tur
cardinales qua ex quatuqr.caufis. Prima caufa cft,quoniá
quatuor principaliterfibi vendicant quatuor conditio ■
«JUÍ1S. nos, qua. communiter in omnibus virtutibusih
ucniuntur:vt fortitude firrnitatera; temperan
tia medium & modù;iirftiriareâitudmé;prudé
Secunda* tiifcientiá iibi principaliter vehdicar. Secunda
califa eft,quoniam aha: omnes virtutes reducá
Teitia. turad iftas>&-ab illis dependent, Tertia caufa
eft,quopiam ifta» virtutes verfantur circa mate
riam rnagispftecipuam &ncceffariam humane.
Quarta, vita?. Qjiarta cíí,quoni,im inter virtutes mora
les primatum tcrientjde quarum excellentijs,&
pra?roga.tiuis7dÍ£ernus copiofiùs infra q.66. Ve
Gregor« rum eít quôd D.Gregor.ii.lib.morali.ca.i.vbi
. optimè loquitur de virtutibus cardinalibus,di-
rit,quôd qp*libcryirtus dumtamen habeatfta
turn v'iftütis,prudcnsell,fonis, iiifta& tcmpe-
ratainam curoek НЪе virune* communicant fi-
bi alcerutrum fuas conditioner -, Sc libi mutuo
auxiliantur-,& quod eft proprium ynius, inue-
nitur in alia participatiuèjficut dicimus,pruden
tia eft temperate- viuerc;& fapiéntia contemne
Vtruoœnes repecunias.^lSeddubium eftjvtriim ifta: virtu
virtutes car tescardinales,potifsimè quç verfantur «rea paf
dinalescon fiones,& circa commutatiortes, vt fortitudd,tç
ueniant an
gelis, perátia,iuftitia,cóueniant angelis>velipfi Deo?
Opin.scot. Scot.in j.d.33.qua;ft.i.tenet partem affirmati-
Primura ' uam qua; ilion is; &: probatmam ángelus poteft
■rgumétfi . defidenire mihi bonum tempérántis , vt plané
. !••.'..-.; conft.it:ergojn angelo poteft eíTe virtus tempe
rantiar:& cjviem ratione potcrit eQc in Deo,fe«
clufaomni imperfedione. Confequentia inde
probatur:nam ha:c elcdio eft adus temperan-
tia?:egoenim habitu temperantia? deiideromi
Secundum, hi temperantia? bonum.^Dcindc.Angcluspro
pofito fibi per intelk-dum obredo téperarrtia?,
redé eligit quid fibi effet faciendum, fi fibi de-
ledationes catnis competerent : ergo in eo eft
habitus temperantiaj.Confequentia probatur:
nam ex clcdiönrbus huiufmodi ffequentarisge
Tertium. neratur habitus tcmpcrantiae.«|fTertió.In ftatu
innocentia? in primo párete fuit vera virtus pce
. nitentia:,vtcómunitcrdocentTheologí; qua«
щ quàm actus iílius virtnns ilh ftatui omninö re-
pugnarct.fPrxterca.Virtos peenitentia? manet
D.TIiom. in beatis vt autor eft D.Tho.in.4. fenten.d.14.
q.i.art.j.quanquàm adus peenitentia? omnino
illi ftatui aduerfetunergo in angelis poteft effe
habitus tempcrantia?;quanquàm actus tempe
rantia? ilü s repugnet omnino.Et quôd aduscó
ditionatus fufîiciatad comparandumvirtutem,
fie oftende.Nam in primo parère fuit ifte adus
conditionatus pœnitentia?;fi continuât pecca-
rc,cxnunc doleo,vel vellem doleré de peccatis.
Quod vero ifte adus cxpoftulet virtutem,pro-
LXÏJ
baturma eft difficilis:Vt ergo prornptè & dcle«
dabiliter habeatur,ncceíTária eftvirtus.Sed hec
fcntentiaScot.abfurdaeft.Arift.io.eth.c.8. di- Ar^
dt effe ridiculum Deo,aut angelistcmperantia*
vel fortitudinemtribuereádé Arift.î.ethi.ferè Мк,': V
per totum dicit,quód fabricando fabri; abftiné
do abftinentcs; operando fortes efficiuntur ho
nainesjnó per illadefideria imperfeda, qua; po
nit Scotus^Pra»terea. Pater defiderat filio tepe
rantiam,dim ipfe ficintemperans; & impúdica
irjater defideratfilia; pudiciriam, quam ipfa nó
habet.Item,virtus verfatur circa difficilejat nó
eft diffidle habere iftos aduscódirionatos.Vl*
íimó,angciuseft prudcntifsimus:ergonon ha*
bet iftos adus otiofos & inanes^ , " '
•flAdprimum argumentum refpödetur , quôd íolut¡ arg:
tales-adus non pertinét ad temperantia , fed ad Jc°" *
amicitiá,& diledionem.fAdfecundúargumé lesüdil*
tum rcfpódetur,quod talcs adus пб pertinent 4
ad virtuté téperatiaijlicèt bonitatem habere vi-
deatur:ficuti pauper per hoc quod vellct,fi pof-
fet faceré magnificos fumptus,n6quä erit mag-
nificus.Certè vt rede admonet Caiet. virtutes
nó coparantiir per adus conditionnes , fed per
abfolutos,Sc efticaceS,atq; excrcitos in materia
virtutis;alioqui homines fomniantes,perfom- ,
nia,& imagination es de rebus belticis acquire-
rét fortitudiné.4fAd tertiú argumétú refponde A<^
tur,quod imprimo parente in ftatu innocentia?
fine dubio fuit vÜrtus peenitentia» infufa; vt do-
cetD.Tho.t.p.q.95.art.3. Namquanquá adus D.ïbom:
peenitentia? illi ftatui aduerfaretur, potuit tarne
perderé ftatú ilmm:&ideo homini abfolute nó
repugnabatpœnitentisadus.SeddicctTheo- Replica, ]
logus; certè videtur quôd peenitentia inaniter
fuerit infuiain ftatu innocétia?:ná ante peccatü
in adú exirc nópotuit:per peccatum vero тог ■•* •••
tale perdirur peenitentia infufa. Refpondetur< '•' ;
quôd fortafsis habuitillú adú conditional fit •'" ,J
prà memoratù.Veldicatur,quôdfùit pœniten Soludoî
tia ciufdé ípeciei cú acquifita , qus hó perditur
pervnú peccatü mortale.Vel dicédú eft, quôd -, ...
CÚ Deus infundir homini gratia m, in fu ndit от
nes virtutes homini neceffarias;quod veróali-
qua nó pofsit in adú prodire, accidétariú eft; fi
cuti panmlo in baptifmo infundit peenitentia«
qua; nunquá poteft in adum prodire; per pec
catum verà mortale tollitur virtus infufa. "jAd Ad quarto",'
quartúareumentúrcfpondctur,quódin beatis . v
manet habitus pœnitétia?;tû ad ornatú; tum vt
gaudeát de vidofia habita cótra vitia:in aügelis
veró,quoniá nó funt capaces autpcenitctie,'aut
téperátiaEjiftae virtute nófuntcdllocáda?.^fAd hi rltúnS;
vhimú argumentú refpódetur,quod adus códi
tionatus,& imperfedus in eo qui poteft habere
exercitiú adus,rcduchur ad candé fpecié virtu
tis:fcd in eo quinó pót habere exercitiú adus
perfe-
 F. В. Medina»
perfcdi,non rcdudtur ad eandem fpecié.Ex di
ofcis patc't,quomodo virtutes cardinales folùm
•• " inuenianrurin vita huiuana;& qua ratione iftá
appellation em promereátui,.4Sed eil feiendú,
Varijftatui qüódiíta; virtutes habent varios ftatus, & gra-
virtutum. ¿ix4,h quibus diuerfam appellationem fortiun*
tur. Vocantur politice, purgatoria:, purgan ani«
mi,cxcmplarcs.Politicae quidé, quatenus recti
cóponunt nomine m in vita humana; tum erga
fe-,tum erga proximú.Purgatoria; vero, quatc-
nus per iffes virtutes conamar ex rebus rraníito
rijs in diuinam tranlíre fimilitud:nem;fecundú
illud;Eftote perfccr.i,ficut pater vefter ccelcftis
perfedus eft.Purgati anlmí dicunrur,quando iá
fujnus confequuti diuiná fimilitudiriem in viti
beata,vbi prudétia nihil meditatur nifí diuin a;
temperantia cupiditates terrenas non agnofeit;
forti tudo pafsiones ignorât, iu (lit i a in volúnta
te dilti n л perpetuôcoriGdcratur.Exemplaresdi
cuntur,quatenus funt in Deo: in Deo nam que
omnia exemplaria virtutura exiftunt; prudctia
in Dco,eftdtuinafapientia: iuiHtia,obferaatio
legis x-ternae:fortitudo, eft immutabilitas diui-
ni confilijitemperantia,eft conuerfio diuinsvo
lunratis ad reipfam,& ad De um. De hocdiflerit
Oujredicí °Рг'т^ D.Thom.art.5.^Sed videtur profeéld
tuT qusdí quod iftae virtutes fine caufa appcllcn tur cardi-
rtrcucticar nales,cV praedpuas.Primo poteftargui de virtü-
diaalet. tib'theologicis,quf priricip3liorcs funt;dcinde
S ecun
"unduo! ^e v'rtut^us pertinentibus ad vitaindecótempla
um. tiuarrlîqUç pcrfeâiores íunr-TTercio (cicntia,
& fápientia,& reliquis virtutibus intellc&uali*
bus,qua?pcrfeftiorcs funt. Quarto de quibufdá
virtutib" quœ omni dubio procùl funt optimç,
& praîftâtifsimçjvt mifericordia,religio,iuftitia
Net.í. legalis,obcdiétia. *jPro explicatione feiédú eft
D.Thomj ex D.Tho.in.q.dc virtutibus cardinatibus ar.i.
Triplex ho quôd triplex eil hominis vita: vnâ eft fen I i tin a,
xnioit tita. qUç n¿ cft humana,fed bélluina:Sccúda eft có»
templatiua;& hace non cft propriè humana, fed
fuprahumana,& plané diuiná,quapropter dicit
Arif.i.poli. Arift.quódhomo,folitarÍE,& contéplatiuae vi
t. tas deditus.plusquá homo eft.Tertia cftádiua,
qua; cófiftit in aétionibus erga proximú reâis,
& in moderatione pafsionúerga fdpfum:&hec
eft propriè vita humana:quoniá eft totius con-
iuncti fecund ú re :tá rationé,& eft quá cómunt
Not.». ter homines viuút.^Secúdonotádú eft ex D.
D.Thom. Tho.fupràq.56.art.3.quod virtus humana per
fccta,requirit reftitudincm appctitus: quapro-
pter habitus qui poflunt cfle perfedi fine refti-
tudine appetitusnó propriè appellátur virtutes
Ai prim6. humanas perfeft«,vtfdctia,fapientia.^His có
ftitutis ad primúargumcncú refpódetur, quôd
virtutes theologica?,funtfupra hominem,c<rle
ftcs,&diuinas:nosloquimurde virtutibus hu
manista; prindpalius & crebriiis verfantur in
E::pof.in Prim.Secun.
vita humana. 4fAd fecundum argumentúidé Adí
dicendum eft.Veldicmir,quôd virtutes perti
nentes ad vitam contCmplatiuam,funt virtutes
paucorum hominum:hic vero agimus de virtu
tibus quae crebriiis veniút in vitam humanan).
•jAdtcrtium argum.patet ex fecundo notabili Adterti«mt
quid dicendum fit. ^"Ad vltimum argum.re- Adrltimü.
ípondetur,quodquanquám aliquae virtutes ha
beant quafdam excelle r tias , & principalitates;
earum tarnen materia non prindpalius, & cre- •' •
briiis in vita humana verfatur. Itaq; praediebe
virtutes appellátur cardinales,quia prindpalius
& crebriiis in vita humana verfanturçficuti via
tia dicuntur capitalia ; non quia funt grauiora,
fcdquoniamcrebriùs& frequentiùs cueniunt
in vita humana.
CLVAESTIO LXII.
De virtutibus theologicis,in
quatuor artículos л :
diuifa.
ARTIC. PRIMVS.
tfVtrànt fint а1щял virtutes thtologt-
Cét,
S V M M A TEXTVS.
Ffirmans eft conclufio, Co«iufio.
quam D.Thom. probat:
quoniam homo tendit in
beatitudinem fupernatu
ralem,quaeeius naturam,&faculta-
temexcedif.quapropternonpoteft
ad earn fufficienter ordinari per na-
turalia principia, fed oportet vt fu-
peraddáturaliafupernaturaliaprin-
cipia,perqu# ordineturadillamfc-
licitatem fupernaturalcmjficut perf
naturalia principia ordinatur ad fi-
nem connaturalem.Huiufmodi au-
tem principia dicútur virtutes theo
logic3e;tum,quia Deum habent pro
obie&o;tum,quia àfolo Deo nobis
infunduntur;tum,quia fola reuela-
tionc huiufmodi virtutes in facra
fc rip tura trad un tur. .
г X p L i-
 Qu3cftîon.; L XiH .
IÍXPLICATIO XITICVtU
Vtrtí fit eer N hoc articulo qusftionesgrauifsi -
tu« fide el mx funt explicando .In primis qux-
fem nobis riturj Vtrum fit veritas fidei catholi- •»
víreme* cíciftasvirtutcsthcologicas,fidem,' !
theologi -
«as. fpem,& charitätem efle in nobis?Et de hoc di -
fpucatum eft diligentiùs fuprà q.5 [.artic.4. cu - 1
ius rei veritas confiftit in duobus punáis. Pri tfp
mum eft,quôd qui tolleret de medio iít as vir -
tutes théologales, non effet plané hœreticus:nà
teílimonia íacrae feriptúra?, & fanclrorum comí
liorum,qu»loquuntür de fidejfpe^charitate,
falúa f¡dc,dc act ibus fuper natural ibu s faris ex -
pli cari poflunt. Secundo di со, qui hac tempe -
ftatc negaret virtutes théologales infufas ;i tere -
h£reticuseffet,&grauifsimèerraret,fic demö- •
Vtrfiiftx
Tinutc,
Tircutes ftratú èft fuprà loco dudurri allegaro. «flSecun-
£nt uecef- da quxftio e(t, vtrum i fiar virtutes theologicx
briaeid ffri»' diüinitus infufe,fintabfoIut¿ & fimpliciternc
plicuerope ceíTarif ad credendmii, fperandum, ¿Vamandú,
»an um. ficquód abfcjueíllisnonpofsimus credercjfpe
rare,& amare vt oporret.In huius rei exp olí tío
nc multi theologi grauitef erraucrút, exiftim á-
tesquôd homo per faculta te m natura poteft
fperarc,credere,& amare vt oportet: habitus ve
roinfuíi ponuntur vtmeliüs,facilius,cV íntcn-
Darand» fiíis crcdamus,& diligamus.Hxc fententia pla-
Scot. cui t Durand.: n i,d.i8.q. i .S coto i n 5 . d.i s . Ga
Gibr. - briel: Almayn.in 3^.3 ^.Pro explicatione veri
Alroajn taris <ft prima propolitio. Ao credendum ,
* fperandum & amandum vt oportet,neccflariú
eft omnino adiutorium Dei fupernaturalc. Eb
hxc eft certa fidei defin i ti o: dici tur enim loan. .
Iojn.i j. íjiSine me nihil poteftis facere:& vt con llar ex
antccedentibus,& fequentibus, apertifsimè fit
Termo de adiutorio Dei fupernat urali. & 1. ad
t.Cor.lt. Cor.c12.Nemo poteft dicere Dominus Iefus 4
i.Cor.3. nifi in Spiritu fancb,& 2. ad Cormth.c.$.habe
tur illud infigne teftimoniumv Non fumus fuffi
cientes cogitare aliquid ex nobis, quafi ex no-
bis.Deniquein vniucría feriptura planifsimc af
fcritur,fidem,fpem, & charitatc efle dona Dei
in noftrís cordibus infufa. Навс veritas deñnita
eft in concilijs congregaos contra Pelagiumjin
concilio Mileuitano, A r áulica no, Africano , in
quibus definiunt patres, gratiam Dci efle omni
no neceflari.imad credendum, fperandum , &
'* •"" amandum; & non vt faciliùs credamus,& ame
mus. Dominus enim non dixit; Sine me diffici
lilis poteritis,fed fine me nihil poteftis faceré*
Seed rod. Щ Secunda conclu fio. Non eft certa fidei défini
tio,quôd virtutes theologicae dtuini tus infufe,
fintiimpl¡citerneceflaria;adcrcdcndum,amá«
dum,&c.Probatur:nó non eft de fide quôd iftç
virtutes fint,vt antea demonftratum eft : ergo
non eft de fide quôd fint neceflariç ad amandú
Tt«.cócl . с re den dú,&; c. «/ Te rúa cócluilo.Dcus de potc-
Árticul. L
tia fuaabfoluta benepoteftmoiwrehommem
ad creden dü, amand ú, fine habi ibus diu ¡ni tus
infulis.Probat ur:ná quicquid Deus poteft face»
re cú caufa fecunda efijeicti, poteft fe íolo face-
re,vt habet axioma- l:Rcologortfrufed ifti habi
tus infuli cócurrun t ad credcndú,& amandum
in genere caufa: efficients : ergo Deus abfq; i Iiis
poteft mouere ad credendú,&: amandu; lté cer
tú eft apud vn iuerfos Theologos,quód homo
de potentiaDeiabfoluta benepoteít efle Dei
amicus abfq; charitatc, que lî t qua li tas in h ce re s
anima; noftrx-.«,, Quarta conclulio.Dc lege or- Quir «ócl«
di naria, & fqcundú commune curfijra,neccffa- ,." *Ç' %
na; lunt utar virtutes theologica: àd credendu , v¡rtutM
amandú, &c.ná Deus difponit Omnia fuauiter, funenecef-
& mouet vnaquamq; crcaturá ad finé fuú per fan*,
principia mtxínicca, Si virtute'sfnatüráles : ergo
ad fuauéDefdifpólTtioné fpectat Vt raoueat ho
miné ad finé fupernaturalc per principia intrin
ftca fupernaturaiia.qua; vocátur virtutes theo -
logicffDeindci Hóíes'fúniuVcreftinati ad beati
tudmé fupcrnaturalem,ad aiius cáfecutionem
funt nccelTariaroperatiócs fupernatarales;opor
tet ergo in animis nfis cóftitúerc" principia fu - ' "
pematuralia , operationibus fupernaturalibus
proportionata.Scd núquid eilet hxreticus qui
negaret iftas virtutes theologicaseflenecefia'.
riás omnino ad am and ú & credtndúíRefpóde
ttir,'periculolèerraret,& effet fere hxrcticus-.ná
teftimonia fcripturarú,& conciliorú, qua: aíTc-
rút habitus jnfufos eflc,oltendút etiá efle neccf
farios:fignáter probatur ho'cex e¿dl:Tridcnt . CSe'tl Trié
Sefl'.^.c.y.&canonc ii.^Terriáqueft.Vtrúvirr Vtrûvirtu-
tutes theologicx lint neceflari« ad fingulos tes theol°-
itlus credcdi,amádi,& fperadiian tantú ad от ^',с*а"2щ
nesfimul, ficutdocct diu iría th'cologia,hoíem nc$aûus.
nóegcre auxilió fpeciali adlmgclapcccatavitä
da, be ne tarn б egere ad omnia vitada; Rcfpóde Solutio.
tur,íínc'dubio auxiliúíDci fpecialeeflc omnino
neceífariú ad lingu los actus rrcdédi,amádi,&c.
Ex quo confeqüens eft, virtuté theologicá eíTe
neceflariiad Im guio s actus crtdend^&c.Patct Cxleflínes
hoc:ná Cxleftinus Papa in t pi Ii .ad omnes Gal
Jia:Epiicopos,c.8.dcfinit, grada Deiadlingu- .... ,
los actus elle neccfiariá.ldc dttmit clariíisc. 9.
vbi cómemorat Sozimú fummú Pontificé defi Sozimns»
nientem,qu6d in omnibus adibus,motibùs,& •- ' . ■
caufis noftrís Deus adiutor exiftit. Et conciliú
Arauficanú C.9.I1C définit; Quoticfcunq; bene CScLAran»
agimuSíDe" in nobis,& nobifcú operatur;&.c>
ao. habet graüifsimádefinitioné fub ijs verbis ;
Multa bona fiút in homme , quae non facit ho-
momullaautë bona facit homo, qua? nófaciat
Deus vt homo faciat. Conlïmilé definitioncm
habet cvlt.D.Atig.in epift.ad Vitale Carthagi D.A"g»
nëfem,&in epift.ad Paulinù inter alios errores
Pclagij, refere iftú, quôd gratia Dci ad fingulos
Nn atlus
 $6г F. B.Medínse
actus non fit ncceffariaicótra que difputat acer- :
rime lib.de natura &r gratia.c. atfi&lib.cótraCc
loan.if. leftium 05.^** Veritas dcmonftratur ex fan- :
».Cor J. da feri ptura, ex illo.Sinejrie nihil poteftis faceл
re'.&cx Шо.Ыб1йти5иигк1епгс$ cogitare ah* :
quid ex nobis,quali ex nobis. Et pat et cuidenti l
rationc;nam acîuscredcdi,& amandi,cft actus
fupernatufaiisíCígórequifit adiutoríum Dei fu
pern a turale.Ex ijs itianifefti liquet, quod faifa
lit ilia fentcntia,quôd potelé elle opus mérito-
лит coram Deo,ex fol o adiutorio generalude
quo difputabimus in materia de gratia. ■ н
ART?. SECVND VS. ;
f Vtrùm Ytrtntes tbeologica différant
S V M M A T ¿;.X T ?: ;S.
concluso, iit^g^s^méâp^^ J
cá^ in arjg^ento, led-
contra, probatD.Th. ex'
* ëo ijjüoä vjttùtt s mora -
les & intellectual es fu n t fee und й na
turá honiibfsjtheologieat autem fu¡
pra ipQus natura. Id autç quod сЩ
iceundú natura^iífer-tab eo quod
íupra natüram eft.In corpore vero**
• - probat exdíiíjsrfitatc obiecli eande
conclufionéí quoniá virtutes mora
lcs,$¿ intclleduales habet pro obie
do id quod humana ratione com-
prehendi poteft : theologicse vero
habent prdobie&o Deum,vthu-
manam faeultatemexcedit. .
•"IxplicaYíO articvli. I
VcrS fides T ^ ^oc art'cu'° qusritur primô,vtrùm fides
ípes, & cha' I acquifita de articulis fidei, fpes , & charitas
ritas acqui "A acquífits,fint virtutes theologicf.an potiùs
fit* Got vir tota ratione diftinguantur à virtutibus theolo-
tute* thep gjcjs.v.g. hsreticus credit per fidé acquiiitam
ogica:. j)curn eg-e ^пит & vnuni,& Chriftum Dñm
efle crucifixum,& fperat fe coníéquuturú bea -
L ' лГ~ timdinemfupernaturalc; & vtipfe exiftimat,
amatDeú fuper omnia vt eft finis fupernatu.
ralis:qua;ritur,an irte virtutes fine virtutes theo
Wies? Hanc difficultátem quidá difcipuli D.
ïhom. facillirriè explicanr, docentes,quód ad
, . ... Ivirtotétheologicáréquirúturtresconditioncs.
î>rimaeft,vthabeatDeum proobieétoimrae-
tjíato^ecúdaeft^t regula virtutis theologies
4¡c diuinaümó ipfe Pcus. Tcrtia eft,quçd tí;
ExpóüitiPHi
virtus infufa:qttod patet ex definitione D. АиГ All„
eft bona qualitas mcntis,quam Dcus in nobis, ~ ns -.» лм
&c.Ex his ftatim condudunt,quôd religio nó • i
eft virtus thcologica-.tum, quoniá non habet
Дейт pro obiecto-.tum vero, quoniá ex facúl
tate natura: comparan poteft. Secundo infe -
rút,quod theologia n o n eft virtus theologica ,
quoniá facúltate ingenij comparad potcft.Ter
tio inferunt,quód virtutes prsediôs acquifits
non funt virtutes théologies ; quoniá nó funt
diuinitus infufs.Hsc folutib mini non proba -
tur: tú , quoniá procedit ex definitione nom i -
nis,qüá fortafsis aduerfarij negará: tum vero,
quoniá nó procedit ex proprij s caulîs:dcmum,
quoniá petit principiiuná hoc erat ex ponendú,
quid eftep ifts vimites non vocátur theologi- <
саг cum habeát Dcum pro obie&o > vt eft finis ! \ ' ' 7T
fupernaturalis.Proptcr quod dicendú eft,o,> vt Wm .
fit V irr us t hcologica, n on fat eft quôd verfetur $g¡#¡¿¿
ergaDcúquomodocunq;,fedquod verfeturer loojCJt
ga Deú,vt eft obieítum fupernaturale.Ex quo coroLprK1
ltarim fequitur,quôd actus qui att in git efficace
ter illud obiectii, debet с (Te fupern aturalis: nam
ей obieftum fit fupernaturalc,notum eft quód,
actus qui attingit illud efficacité r, fupern atura -
lis eft.Sequitur fecúdó. Qpod virtus qua; pro - Secundum
ducit illú adûjdebcjt effe fupernatur,alis:ná effe, 4 ... -л
éhts eft fupematuralisjergocaufa debet elfe fu
pernaturalts.Tertiô fequitur,quôd virt* illa de Tertium.; -i
bet eûe diuinitus infuià,fiquidé eft fupernatu - .»<»a.:.
zalis.Sequitur quarto > cg regula huius virtutis Quarturc, I
debet efic plané diutna &{upcrnaturalis, que ra
tione humana cóprehédi nequpat.<HEx ijs prin Quomode
oipijs facilc eft intclligcre,quomodç> différât in ** °"е'^
ter fe virt"theologica,& virtus acquifita de my gieaec »c.
fterijs noftras religionis.Primô differútmá vir- ^nifita.
tutis theologies obiectú & materiale,& forma Prima diffe
le,eftfupcrnaturale,&quod ratione humanacó reatii»
prehédi nó poteíhobie&úveró virtutis acquifi
tas eft naturale, quod ratione humana cóprehé
di poteft.Secúdó differút.Ná ratio formalisvir secunda,
cutis theologies, eft diuina & lupernaturalis :
Chriftian'em credit myfterijs diuinis,quiaDe', i:<v ,y
rcuelauit; hsreticus verocifdecredir^ppter au-
toritatc fui prçceptorisLutherijVel propter fuú
cerebrú , & opinationé: fi enim crederct quod
Deusreuclauit,vniuerfis veritaHbus fidti fidé
adhiberet.Tertiódifferút.Quod fides infufa at Tertia«
tingit cfficaciter fupernaturalé finé; fides vero
hxretici acquifita nó attingit illü cfficaciter vt
oportet:quéadmodum qui habet aeiü imperfe ,¡ ¿ ij^i
ftú amádi Deú, nó habet chántate , nec habet
adú charitatis infufs.Ité diffcrút.quoniá fides QH-ma'
acquifita innititurfallibili fundamento,& ideó
decipere potcfhpropter quod virtus nó eft;ac fi
des infufainnititurinfallibili fundaméto.Vlti-
rnô.Hsretic' per fidé acquifitá nócrcditj&fbc
 Qu^ílion. LX1I.
-ratea firmitate& ftabilitaic.quá fides Chnftia
na de fe requirit. % Sequiturdubiii íecundum;
Vtrfi aâus ■Vtrú adus virtutis theologica; différât tota ra-
Tirtutisiu- tióc ab adu virtutis acquilita; perfimili,& in ge
fufe & ac- nere natur¿e,& in genere moris.Cótingitcnim
quíiTcx- dif faipcnumcro çp ea quç nó differút in genere na
férât etiím ,tura», différât in genere moris.v.g.occilio hoís
genere na-
III». facta à tauro,& à larrone,& à indice iuftifsimo,
nó difFerút in gñe natura:;at differúl in gñe mo
r¡s,vt planè.'côllat.E diuerfo vero aliquadiffc -
rútin gñenatura^quxnó difFerút in gñe mo -
íisjficut comedere oua,&pifccs,certédifferútin
gñe naturs,fed nó differút in genere morisjná
pertinét ad eandé virtuté téperantiç. Qua;ritur
çrgo in propolira dubitatione, vtrú adus virtu
tis cheologicf différât in genere naturse,&in ge
nere morís abadu virtutis acquifita^In cuius
rei explicatione quidá difeipuli D.Tho.conté»
Capreo. dunt,quod nó différât nili tátum in generé mo
Aurel. ris.Huius dodrina; eft Capr.in i.dny.q. í.ad i.
Gregor. & 2.Aurcol.cótra'fecundácóclufioné,& adter
CaiL'CJ. - tiú.Greg.córra prima & fecunda conclufioné .
D.Tboui.
Idc fentit Caic.cxplicás D. Tho. z.i.q.i 71 .ar.2.
ad 5-Et hác fententiá videtur doccre apertè D¿
Tho.ibidé:dicitcnim quód diligere Deú fuper
omnia, luperat natura, quátam ad modum, fed
Piim.arg. nó quátum ad fubftantiá.Patethsc fentétia: ná
actus malus fecundú fubíbntiá poteft cótinua-
ri cú adu virtutis theologies : ergo nó differút
fecundú fubftantiá,& in genere natura?. Con fe
quétia inde probatunná quse differút fecundú
fubftantiá & in genere naturç,côtinuari nó pof
fun t. Antecedesveróprobaturmá cófelsio fidei
exterior poteft continúan propter vana gloria.
Secundum Secúdo. Adus interior fidei humana; poteft cÓ
tinuari cú actu fidei fupcrnaturalis:ergo nó dif
ferút in genere naturae.Qupdcófcqucntia argu
méti fit efficax,cóftat ex fuperiori argum. Pro»
batur anteccdésmá cóftituamus Iudam qui pa-
rú ante Chriíti natiuitaté habeat iudiciújChri»
ftus nafcetur;quod erat de tide <üuina;& cófti
tuamus quód cótinuetidé iudiciú,& ineoper-
fèueret С brillo iá ñato ; túc illud iudiciú quod
antea erat fidei diui nx, efficitur fidei human x,
&¿ errátis iudiciú.£t cófirmatunná hac de caula
definiút oes theologi,cp idc adus bonus & mar'
lus, eft idem in genere natur£,quonia continua'
tur;& in principio eft bonus , & poftea malus p
Tertium. TcrtiQ.Ex fentétia bonorü Thcologorûjattri-
tio ex facúltate naturae cóparata, adhibito facra
méto efficitur fupernaturalis:ergo aftus natura
lis,& fupernaturalis nó differút in ene naturas
P tima coc. «jPro explicatione fit prima códulio. Auxiliú
Dci fupernaturalceft omnino necefláriú ad ere-
dcndú,fperádum,&.amádum,& in vniucrfum
ad vnumquéq; adú virtutis theologica; : itaq;
nó requin tur tantú ad modú operis.Hec cócl л
Artie. IL 5¿j
cft prim úprincipiúreligióis nfa:,dcfinita inCó Con cil.
cilijs cógregatiscótra Pelagiú,MÍlcuítano,Arau
licano,& Africano; & probabant patres cfficaci
ter ex illo loan. 1 5-Sinc me nihil poteftis faceré. loan. if.
^fSecunda propolitio. Adus virtutis theologi- Secü.cöd«
C3E,& adus virtutis acquifitae differút in genere
naturx,& fecúdú fubftantiá, ad iftú fenlum; çp
¡nódifferunt folú quátum ad modú. Ha;c cóclu
fio eft de fide catholica,& fequitur euidéter ex
priccdéti.^fTertia propoíitio.Non cft dogma Terr, côcb
ha;reticú,nec aduerfariú fana: dodrinae,affcrc - n6 eft hçre
ticû nega-
re, cp ifta opera différât tantú in gñcmoris.Pa- requôdiira
tet primó,quonü Capr. & Caic.docét iftá ícii- opera diftc
tentiam, & nó condemnátur erroris .Dcindc. râc in gene
cúhoccp différant tantúm in genere moris,fal re 1, atura.-.
uaturöptimc falúa fide, quód nemo poteft cre
dere & amare fincDciadiutorio.Náex hoc cj>
oteifio hominis fada à tauro,&à ldtrone,&à iu
dice différât tátúmin genere moris,faluatur op
time quôd vna non eft adus liumanus, alia fit
adus numanus;& qua: eft adus humanus, vna
eft bona,& à Deo,altera mala,& nó à Deo.Vlti
rao, In fandis códlijsnódiciturabfolute,cpne
mo poteft credere line Dei adiutorio, fedep
nemo poteft credere , vt oportet credere. Quir.côcl.
Щ Quarta cóclufio.Verolimilius videtur,&diui feil lfti aû» dif
t in ge
пж theologis magis cófentaneum, çp ifti adus nere natu -
différât etiá in genere natura; fecundú fubftan- IX.
riá.Probatunná finó differunt fecunda fubftan
tiam:ergo differunt fecundú modú. Tunc qua;
ro,quidlîtiftemodus:certè nó eft quod adus
virtutis theologicç fit firmior,autintclior,ficut
fuprà ex fide dcmóftratum eft ; пес vero cft cp
adus virtutis theologica: meritorius fít:ná ad"
fidei informis,cft adus virtutis theologica? ; at
nó eft meritorius:ergo differút fecundú fubftá
tiam & natura. Deinde.Adus virtutis thcologí
саг attingitcfficaciter obiedum fupernaturale,
adus vero virtutis acquifita; attingit obiedum
naturale:ergo differunt cxobiedis,ac fubinde
in,generc natura;.Tertiô,fciétia; qua; differunt
exdiuerfisprincipijsformalibus,differút irí ge
nere natura;,vt cóftat':fedadus fidei infufa; , &c
acquifitf,procedút ex diuerfisprineipijs forma
Übus:ná fides diuina procedit exluiTiine fuper-
naturali infallibili; fides vero humana ex lumi-,
ne humano falIibili:ergo differút in genese na-
tura;.Quartó,idqpodeft de fe & cxlua natura
fupernaturajejdiftiinguitur ab со quod-eft fecú
dúnaturá:fedadi|s virtutîs theologica; de fe,
& ex fuá natura eft fupernaturalis:crgo diftin -
guitur in gqnerenatuva; ab ijs operibus, quç na
turalitercóparari valét.4 Ad arguméta in cótra. Soluú.arg.
rium,& ad primú refpódetur,quódD.Tho.lo--
quitur de djl^dionè Pei in genere : poftumus
enim diligerje Deú per facúltate nainra;:caHerú
diligerc¡UcúpS« fe§ula$ fupcrna.tuMtjjjj'fuperat;
Nri 2 facul
 F.B.Medinae
5*4
facúltate naturx,& quá tú ad fubftantiá, & quá-
tú ad modum.ÇAd alia arguméta dico q.-habct
difficile folutioné.Vcl enim diccndú cft,multa
cótinuari quae difteria t fecundú natura, vt vide*
re eft in infcrtis>& in virga cuius medietas ficca
cft,&alia viridis.Veldiccdum eft, q> multa ad
fenfum vidétur continúan quae reitera non có-
tinuanturdkut patet in exéplis adduciis.lt с pa
tet in motu can is de alta tur ri cade ti s, qui (li ere
dimus philofophis) dum canis moritur in via ,
interrumpitur.Ego cené non poflum credere ,
q> actus fidei humanae,& diuinae continuétur.
Praeterca Theologi nunquàra dicunt quód at-
tritio fit contritio adhibito facramento , fed
quód art rit us (it contri tus. » beata manet fola 1 haritas,que núquá excidit, vt
AR TIC. TER TI VS.
ff Vtram comment erfides,fpcs}chari-
tasjponantur tirtutes théologiea*
SVMMA TEXTVS.
ÇoncIuGo. Onclufio eft affirmatiua,
qua ftatuere vidctur Paul»
î.Cor.ij; 1.C0M3.&D. Tho.ita pro-
|.Cor.». bat.Homo in finé ííbi cónaturalem
ordinatur per intellcdum,& voluta
temrifta autéattingere no poffunt
fine fupernaturalé,iuxtailludj Non
oculus vidit, nec auris audiuit, &c.
debet igitur perfici pcraliquid fu-
peradditû, vt ad finé fupernaturalé
ordinétur.&quidé intelle&uspcrfi
citur fide: volutas autc,fpe &: chari-
tatejfpe, quantú ad motúintentio -
nis in ipfum tendentem,ficut in id
quod eft pofsibile cófequncharita-
te vero,quoad vnioné quandá fpi -
ritualéjperquáquodámodo tranf-
formatur in illu nne.Tres igitur vir-
tutesthcologicae couementercon-
numeratur;fides,fpes,& Charitas.
EX P LI С A T I;О AR TI CVll.
Nom. IN hoc articulo primo feiendú eft,ç}> ifbe vir
tures,theologire nominantur,quoniä ha
bet Dcü pro obiecto, ciliaren us beatitícum
cft,& quatenus loquitur per diuinas reuelatio-
nes:difreruntq; inter fefejquoniam diuerfara-
tioneformali ferunturin Deú. Fides namque
refpicit Deú,vt eft prima Veritas , quae nec fal
lí, пес fallere poteft. Spcs vçrô refpie« DemnÄ
Expof.in Prim.Secun.
vteft boná noftrú proprium expedís abillo
propria beatitudinc; & he eft amor concupifeé
tiae.Charitas refpicit Deú, vt eft bonü innnitú
in fe,etiá(i ab illo nulla nobis proueniret vtili -
tas;& fie eft amor amicitiae. «.Secundo notádú Not.t)
eft,quód Lutherus cótendit nó eíTe diftinâio - Lutheras.
nem inter fidc,fpé,&charitaté,côtenditq; hdé,
reipfa ab fpe & charitate non eíTe diftinctl. Ve
rùm has virtutes inter fecfle diftindas fanctz
feripturae apertè demonítrant:dicit enim Pau t.CoM}.'
lus. Nunc manéttria haec, fpes,charitas,fides;
maiorautéhorú eft Charitas. Tria,inquit, haec
oportet efle:ergo diftineta. Praeterca, inquit,
nue manctjná роГс ilia peregrinationé in vita
ibidé déclarât Paul.oportet ergoefle diftirtcb :
liquide manéte charitate,reliqua nó m ancnt.Öc
pauló fuperiùs demóftrauit D. Paul.charítatem
etiáin hacperegrinationeà fide eue feparabilé
diccs;Si habucro oém fidé,itavt motes tráíferá
chántate auté nó habuero,nihil fu m. I de tell a -
tur D.Ioá.dicés;Vcruntamc rnulti ex principi I01n.11.
bus credid crunr in со, fed jppter Pharifaeos nó
cófitebantur: dilexerunt enim magis gloria ho
minú quáDci;ecce iidc line charitate . I dé cui-
détiùs demóftratur exilloMatt.y.Muludicét Mâttb.7.; i
mihi in illa die, Dñc, Dñe,nóne in nomine tuo
prophetauimus,& daemoniaciecimus?&c. pro
fedô magna eft fides, qua duplicató dicitur,
Dñc,Dñe;&qua fiunt miracub; at erat fine cha
ritate:nárefpódetDñs;Núquá noui vos.Difce
dite à me operarij in quitatis.^Tcrtiô feiendú Not;j.
cft,quódDuran.in j.d.íj.q.ó.contendit fidem Durand.
argum.
non eíTclimpliciter virtuté : na virtus (autore
Arift.)eftdifpofitiopejTecti ad optimú a&û : Ariûoc
fed fides nódifponit intcllcCtum ad optimum
aftum,fed ad obfeurum , & caliginoíum : ergo Solano.
nó eft virtus vera.Ad hoc argumentú diccdum
eft in primis,fidé, & fpé humanitiis acqui litas ,
nó eíTe veras virtutes,vt argumétum probat:at
vero fidcs&fpcschriftianae,funt praeftárifsimae
vÍTtutes;tú,quoniádifponunt ad optimúactú,
qui in hac peregrinationehaberi pottft: nó cm
eft neceíTarium ad verá virtuté vtdiíponat ad
optimúactú limpliciter, fed faris eft quód di-
fponat ad optimum aélum in fuo genere, licut
videre eft in liberalitate,& téperantia;tumveró
quoniá prxftantius eft de rebus diuinis habere
cognition! certá,& fupern3turaic,quàm de re
bus humaniseuidcntem.hoc eft quod dicit D.
Paul.Qupd ftultum eftDci/apientiuseft homi
nibusuú vltimó, quoniá fides diuina innititur
îrincipio in Fallí bilí , quod пес fallere , пес falli
30tell,ideôfemper inclinât ad verú; fides vero
mmana innititur principio fallibili, quod fal«
lcie poteft:& ideo virtutis appellations nó me-
ietur.IdéDuran.in;.d.z6.q.z,coQtcndit,ipcm
proprie
 Qu*ftion.LXIL Л
propriè non efle virmtem rhcologkam : nam
non habet Deum pro obiefio imfnediato,fed
beatitudinem no Им m quam ab illo expeda -
jnus.Sed fallitur omninoDurandusnam fictif
fides refpicitDeum,vt eft prima verkas;&cha
riras rcfpicit Deum, vt eft fumma bonitas : fie
fpes refpicit Deum, vt fummumbonum no.
ftrum.Scd de hoc inueftigatur diligcntiùs in
materia de fpc.2.i.q.i7. «flPrastcrea circa illud
quod afi'erit Diuus Thomas in articulo, videli
cet duas virtutes efle neceflariasin volúntate
rc'pectu finis fupernaturalis; alteram ad perfi.
ciendum motum intention is tehdenrisin fi-
ncm;altcram ad taciendam vnionem volunta
tis fpiritualcm, per quam quodammodo tranf aliquid amat, quia apprehertdit ä*
formarur in ipfum íinemjnotandú quod ten
dere in finem per defiderium, ad amorem,feu
charitatem fpectat tanquapsfsio illiu<;fed in- . homo ab aliquo fperat fe bonú có-
tendere finem , vt pofsibilem &arduum , eft
virtutis fpei, quae innititur diuinae mifericor«
dix,&auxilijsdiuinis. Eft enim hie ordo in
actibus voluntatismam primo eft actus amo-
ris,per quem transformatur in voiitum, vt fi-
biconuenicns;& vnimr illi fpiritualitendcin-
dc eft defiderium eius,fi abfens eft obiedum;
vel fruitio,fi eft prcfcns:fi verô fuerit abfens,
& conlidcretur vt pofsfbilc abfolutc fine ar-
duitate aliqoa , tunc fuffi cit amor ad inten tio-
nem illiusboni-.at verô quia maxime arduum
eft confequi finem beatit udinis, & fides itare-
prsfentat ilium finem vt arduum, etiam habe
ti cliaritat em, ad hoc rcquiritur virtus fpei , de
qua dich Apoftolus,quam ficut anchoram ha
bemus anima» tutam, ac firmam,& incedentë
vfque ad interiora vclam in is. Circa folutio
ncm ad fecundum notandum, quod ficut fi
des humana , & ípes humana, circa fuá obie -
eta proportionata fibi,non funrvirtutes, licèt
pofsint efle quidam habhus;ita & multo mi
nus erunt virtutes refpedu obiedi liipernatu
ralis:quia minor eft proportio ipfarum ad tap-
lia obiccta fupernaturalia. Ex quo fequimr, cp
quamuis homo habens fidem infufam , per
excrcitium illiusacquiraialiquem habitum ac
quifitum fidei, non tarnen Ule habitus erit vir
tus. Et fimilitcr dicendum eritdefpc acquiii« . charitaté efle feparabiIé:ergo poteft infúdi fi
ta concomitanter per excrcitium fpei infufx .
Sed tarnen vtrùm tales habitus acquirátur per
exercitium virtutis infufa.-,dicemus quaeftio - ■ 3>d.zJ. & approbat câ Scot us in d.3 6. ar. 4 . &
nefequenti. ¡. -i
ART I С. ОУ "AR.TV..S,
tfFtràm fidesfit priorf¡ie,<(rjpcscba-
. hi indignamini сь totú hominé faluum feci in Explicatur
ritate.
S V M M л T E X T V S.
Amcul.IIIIJ $б$<
RimaConclufib.Oru'r-. Piima сое
■j ne generations fides.
t cftpriorfpcv& fpeseha->
^^ritate.C^qdîjitélIigèn-;
•1ЫГ
du eft quoad aâus:habiiuscnim ft
muí infunditur.Probaturtquia п&
poteftappetitus perfpé^aut amoré
inaliquid tédere,nifi cögnitu illud
fit:per fidé autë cognofcîthomo;',1 'it ri'Mtf i
quae fperat,&amat.Deinde-Hornö
lud vt honú fuú:pef hoc autequod
fequi pöflejreputat illud iriquo fpé
habet qupddä bónumíuum. Spes
ergo charitatem praecedit,& fides
fpem.^fSecunda conclufio. Ordí> secú.cóci«
neperfedionis , chantas eft prior
fide, & fpc,&ihter omnes virtutes
primatu tbne^tam enim fides qui Ju¿s- „
ibes formantur per charitatem , 6c
ab eaperfé&ionévirtuíis acfluiruft
EXPLIÇ ДТ I О AR T I С V L I. :
N hoc articulo eft pri mum dubiií; Vtrú virtu
quid eft quod dici t D. Th.ifhs tres tes theolo
11 virtutes fimul raiundil hoc enim vi gy
dctur efle falfum.Náfidelis qui fuit
Pri. argu.
in peccato,quan do conucrti tur ad verá peeni -
tentiam , recipit charitaté, fed nú recipit fidé,
nee fpé.Eft enim de fide catholics,^ fides , &
fpesjpcrpeccatum mortale no deperduntur.
■Rurfus.Si adultus baptizatur,voles eíTe vel-fie Secundum*
ri Chriítianus,habes affe&ú peccati mortalis,
ifte recipit vtfrä fidé;at nó recipit charitaté jp- iHï lUi'.'
pterobicéquéponit Sacramento. Tertio D. Tercium.
Pau.dicitapertè , fidéinhac peregrinatione à i.Cor.13.
ne charitaté. Refpódetur,cj> hác dodriná D . Solutio.
Tho. comuniterdoeët vniuerfiTheologi in
quod maius eftjnnoccntius 111. in c.maiores, Innocc.lll
de baptifino,& eius efferïu; & probat ifta ratio
ne.Ná qué Dcusfanat,perfedè fanat:& addu-
eût in huiusrei confirmationé illud Ioa.7. Mi loan. 7.
doctrina
fabbatho.Sed vt пазе doctrina vera fit , habet D. Thom>
tres expofitiones. Prima expofitio eft, çj» oes
iftc virtutes fimul inrundútur.quod eft ex par
Ñn } te Dei
 RB-Medinsè
. teDci infufidetis>nifi rccipicsponat obftacu-
' lurii&impcdimcntú.Sccúdaexpofitiocft, çjj
omncs iftaetres vittutes infundútur firaul ui
& eflc virtutisiná fidcsj&fpcrfine charitate mor
tuas íiint,& non hahcnt ftatú virttítis. Ifta ex-
Caíeta* pBcádrjfi'é habet D. Caic.i.z. q.6*.arti.2.ad з(.
Tertia explicado cft,non elfe repughantiam,
quodiltx- virtutcS límul infifhdátur: at repu-
gnantia eft çp actus fidei non fit prior chanta-
tîsamorc: ni voluntas non poteft amare Ъо-
nü fupernaturale,niti perfide oftedatur & de«
Quomodo móftretur. fî De fecüqa cóclufione dubiú eft:
charicaf fie fauomodo Charitas fit forma fidei,& caetcraru
Tirtutum vtrtutö:naforma dat effe réi,vt tradit Afift.ài
forma.
A"ft veroin Gbnftianis peccatojibus eil: verafi-
dcs,& verafpes fine charítatc,vt didú eíher»
go Charitas rió eft forma fideí,& caçteraru vir-
Solurio. tntu.Relpódeiur, tj» chantas nó dat fidei ciTe
propria; naturae : propria náq; natura fidci eft
ïîrmus aflenfus veritatis reuejatae:hanc aút nó
habet à chariraterpoíTum cnim crerJereilli qué.
nó diligo,& à quo nihil fpero me cófequutu -
. böj.jv rú,cgterú Charitas dat fidei cíTe virtutis euáge-
îicç:a" chántate erñ habet cj> fit virtus nó huma
fra,nó philofophica.fcd diuina,cVeu5gelica,ha
bésviruité comutádi totú hominéin melius,
vt fit iuftu$»& ÖL' Pei,poté(q: vjhcçre múdú
Heb.ii. «dnferfrulíu^tá íllud adHebr.t í'.Sáfti per fidÉ
viccrút rcgna,&cper iide formará charitateS I eis theologies videtur fides excederé fpé. lté r
per dilech one opcráté;quo modo nó folúcha
ritas eíVfórma haeí,fcd csterarú omniú virtu
tû;cfficitn5q;çpca;tera;virtutes lint diuinx,
. , i-/ &cuágdice,rdateinDeú fummcdilcdújfidcs
- vero achántate deftituta,voca4ur lides infor-
Tt.C0r.T3.' misáD.PauLimpot¿s,&otiofa;dicitem i. Cp
""JU«*h4 "n.ij.Sihahucroomnéfidé, itavt motes traf
11 £erá,charitáté aút nóhabuero, nihil fumjnihil
Xaapbus. jitihi jp deft.Lt D.I jc.appclla t illa fidé mortuá:
sáquod caret forma.aeüonc fubinde caret, &
тотпц& exanime manct.Et quáquá iflaeap
^пкЬшиз?. pcllattóes virtutisinformis,&forroarç,nô lint
in Tandis fcripturis,nú (ppterca ab illis abftinc
¿.Tim.vlt. ¿y eft:náD.Paul.i.ad Tim.c. vlt.quádo prohi
-Л.-ч" bet vocü neuitatcs,nó prohi bet quafeúq; vo-
' cúnouitatcs,fed,pphanasprohibetcótra fidei
religioné.Atq; tantú de virtutibltheologicis.
Vtrú fit idé ^fSed qua;ritur,quare D.Tru fteit differentia .celTariô prçfupponir (pes; qui quidë etiá amor
ordo habi- ¿ntcr a¿tusipfarú virtutú,& habitus,quantum
tus&a uj a¿^OC(p v¡a oencradônis eft prior fides fpe,
faix. & lues с liant л ce, quant u ad actus; & no dixit fe
Argum. cüdú habit us, led potiùs inquit; ná habitus fi-
muí infundútur.Etratio dubij eft-,náidé ordo
: n». - i . vidctureíTc inter habitus virtutú,& inter adus
'■ ipfarú.Itéficut habitus limulinfundûtur, quá
'tú eft ex parte infundcntis;ita& adusfunt fi -
muí , quátum eft ex parte adiuuátisriimul erñ
aüquis credi^fpcratjöcamatDeü quído cóucr
ЕхроСш Prim^ecun.
tituradipfum.Réfpódetuvqj obfeurumeftí
quid intédat Ü.Th.in hoc:nobis tamévidetur 0 °*
dicendú,cp via generationis,nó fit ordo prio«
tis,&pofterioris immediate inter ipfoshabit'j
fed ratióc aduú ad quos ordinát,(icut in pue-
ro baptizatoj vel cúquibus,vtcú difpofitioni«
bus générât habitus, lient in adulto qui iuftifi-
catur cú proprijs adibus : & quáuis aliquádo
fin t fi muí ifti adusvirtutú thcologicarú, tamé
poteft quis habes tres habit9 in fulos, vt i vno tí
tú habi tu credédo,vcl ctiá duobusfperádo;&
ifaVidcteflealiquadifTerétia inter ipfos habi- Ав ^¿¡^
tus,& adus.^ Circa fecunda cóclufioné queri perfeôio-
tur; an ordine perfection i slpes Ii t |>rior lide, ü alt fyet fie
cuteharitas prxceditfidc,& fpé? Kefpódetur prior fide.
primô;certa res eft, çp; qui habet folá hdé fine R**pó Pní
fpe, eft imperfedior , quam qui habet Ipem :
quia ifte neceûario habet fidé,& fperat:& qué
admodú Ule qui habet feientiá , cil perfediùs
difpolïtus quáillequi tantùm habet intellect ú
principiorûjita qui habet fpé, eft perfedius di
fpofitus qua qui habet folá fidc.Vnde dico fe-
cundo,çp videtur nobis probabile, q> fides dl
Ïerfcdior fpe. Ratio eft; quia fides refpicit
>eú fecundú fe,magis quá (pcs,eô cp fides re
fpicit veritaté,& autoritatédiuiná;(pes autére
fpicit Dcú,v t propriú bon û ipfius hominis , à
quo fperatbeatitudiné.'vndein ratidne virtu-
fuppofito çp vtraq; fit informis line charitate;
"videtur q> ilia lit potior quae fundamentúeft
dtcrius,led fides definitur ab Apoft. q» fit fub НеЬл1*
íláttarerum fperandarú; ergo fides eft potior . _
fpe:ficutdcfinitiortieft potior quàmpafsio,
<juç fcquitur eílcntiá.Dico tertió,quód nihilo R.efp3.ter;
minus ibes fecundú aliquá rationé pûtéft dici
forma lidei;tû, quia difponit ad charitate per
quá formatur fides;tú ctiá,quia facit perfeue-
rarcinfide,vtdoçctD.Th.2.z.q.4..ar.7.ad i. °«ТЬоя1*
4 Dcniq; pro intelligctia dodrina: D.'I ho.ad
-5-lege illú z.2.q.i7»ar. г. vbi dicit ,q; proprium
& principale obiedum fpei cft beatuudo a?ter
na.Ex quo poffumus colligere, q»amor bcati«
tudinis a:ternx,fecundùm quôd cft bonü pro
prium,nó clicitur à charitate via gencrationis,
led eft amor cócupifcétia?,nó amicitiîe,qiié ne
poteft elfe informis,ficut eft in pcccatorc fpc-
rite vitáaeterná;niliilominus eft amor ex diui
no auxilio procedéSjficut pia affedio voluta -
tis eft donüDei,quá prxfupponir fides etiá in
formis.Norandú tanié,çp in habéte chariraté ,
poteft etiá illc amor bcaritudinis çternç eliciX
charitate:ficutenim poteft homo ex charitate
vclle proximo fuo vitá a:terná;ita fibi;ordiná-
do tamé fe in Deú,vt in vltimü fincm.Sed de
hoc in 2.x. in materia de charitatc,& fpe.
 \
^Qu*ftion.LXlIL J
QVAESTIO LXIIÏ.
De caufa virtutum,in quatuor
artículos diuifa.
ARTIG PRIM VS.
fVtràm Virtus mfit nobis à natura.
SVMMA TEXTVS.
Fiima cue. IfOETfl Rima Conclufio. Virtus
eft in rfobis à natura,fe-
cundum inchoatioriem
& aptitudinem ; non fe?
• cundumperfe&ioné,quíeperexer
citiumS¿ laborem acquiritur. Pro
huius coclufionis expofitjone ad-
ducit D.Thom. tres opiniones phi
lofophorum,qui eadem ratione lo
quunturde generationevirtutum,
&fcientiarum,ficuti de generatio-
ne formarum naturahum. Quida
enim philofophi dixerunt, omnes
formas naturales ab intrinfeco jp-
uenirej ita quod forma? naturales
non producuntur denouo,fedin-
cipiunt in materia apparere . Alij
dixerunt omnes formas naturales
de foris aducnire,fcilicet à fubftan-
tia íeparata. Alij aíTcruerunt , for
mas partim eíTe ab intrinfeco, qua
tenus fcilicct praeexiftunt in pote
ría materia; j« partim ab extrinfe-
co,quatenusreducunturad aâum
peragens.Eodem pa&o de virtùti-
bus , & feientijs philofophabatur«
piatonJci. jsjam pjatonici dixerunt , omnes
virtutes praeexiftere inanimajeas
tarnen grauitate corporis impedi -
ri,ne fe in Operationen fuasexerat.
Aoicenna. Auicenna dixit, omnesvirtutes ex
influentia intelligentiae agentis in
Atift«: nobis produci. Anft.autém multo
veriùs doeuit, quod forma; natura
Articul. Ï. 1 $6f
lesefficiunturab agenti naturali,
ex potentia,& aptitudine materiç:
affirmât náq;in i.eth.in principio
?
virtutes inene nobis à natura (ecu
dum inchoationem &aptitudiné^
non ante fecundu perfeâionem .
^[Secunda conclufio. Нгвс aptitu- Secú.cocl^
do ad virtutem eft nobis naturalis
ex natura fpcciei humanae,&cx na
tura indiuidui. Ex naturaquidem
fpeciei,quonia ineft nobis natura-
liter habitualis quaedam cognitio
principioru,tam in fpeculabilibus,
qua in agibílibus : rurfus ineft na -
turalis inclinatio voluntatis ad bo-
nú.Ex natura vero indiuidui, quo -
hiá ex côplexione corporis quidá
funt magis apti,vel minus diipofi-
ti ad virtuté.f Tert.cócl.Virtutes Ten! cócl.
partim funt à natura,partim labo
re noftro coparantur.Haec liquido
colligitur ex praediâis.^fQuarta со Quar.cócl,
cl u fio. Virtutes theologicaetotali-
terfuntabextrinfecomam non ha
bemus aptitudinem naturalem ad
finem fupernaturalem.
EXPLICATIO ARTICVLI.
I N hoc art.tria func neceflaria.In pri Virture» fe
ШЕ1 Di I m's ccrt" e^'SV virtutes fecundum cundú per
WtJ Вд Рег&&'оп£>& confummationemó feccioné it
Eb«S funt nobis à naturamä id quod eft à confumma
tionem no
natura,eft cómune omnibus hominibus,&nó func nobis
tolliturperpeccatùcproptèf quod dicût vni- à natura.
uerfi tbeologi cü DiDi0n.c4.de diuinmomi. Dionyf.
naturalis man fiffe integra in daemonibus poft
peccatú.Sed virtus nó eft cómunis omnib'ho
minib%& tolliturperpeccatú:ergo nó eft ana
tura. Dein de. Natura eft determinata ad vnú :
fedvirtutes fecúdií pcrfedione&cófummatio
né diucrfimodè operátur fecúdú dîucrfas ma
terias^ circúftátias,& habet vim in oppöiita;
ergo nó funt nobis à natura.Cófirmaturmá il-
lud quod eft naturalc,núquá aliter afluefcitjla
pis nunquá afluefeit ad motu furfum: ignis nú
quá áfluefeit ad locum infcrú.Sed virtutes af«
fuefcût,fic,vel aliter pro diuerfitate circúftan-
tiarú:ergo nó funt nobis naturales.^] Sed vide ObieûiÔes
Pri. obieft.
Nn 4 tur
 5¿8 F.B.Medin*
tur c¡¡ iftx radones nó lint validxiná hcèt op*
timccódudát de virtutibus moralibus,& arti-
bits,qux font principia variarú operationú fe",
cundü varias circunftatias,& ^atcriaSjfed nó
cócludút de habitu primorú principiorû : nec
vero de fciénjs.Ná habitus primorú principio
rumfempereodémodo operatur, népc cogni
secunda, tisterminisex luminenaturali.eRurfus.Scié
tia eodé modo Temper operattif,n£pè demon
• ftrádocócluíionéexptícrpijfcergo. Cófirma
tur-.ná in angelis, & in Deo funt virtutes cóna=
turales. Certè angeli non acquirút virtutes &
feiétiá , per dffturfum &' ratiocinations ficuti
homines, (cd cas à principio füx códitioDÍsin
Tenía. fltis habét. ^Prxterea.Licet natura angeli nó
fit determinara ad vnú modíi intcliigécfi , aut
amádi,habétnihildmiruis virtutes inlirasà na
tura:ergo licet natura humana ñó lit determi
nate ad vnú modú operádi,poterit habere vir
Solutlo. tutesà natura ihlitas.4 Ad hoc dicendú eft, cj>
actus habitus primorú principiorû, & vniuer
fx fcientix,cófiftitin afhrmatione,& negatio
ne,ac fúbin de in quadá cópolitione:hxc vero
cópofitio ab intclieâu diuerfimode conficit :
nam aliter feiétia cóponic in materia remota ¿
aliter in materia ueceflaria,alitcrin Dialüdica?
aliter in Phyfica. Prxterea primorú principio
rum intellcdus aliter cóponh cùm iûdicat có
tradiâioné non poflecfle yerájaliter, cú iudi?
cat omne totú efle maius fua parte; & nomine
cfle animal rationalc:quanquá de habitu pri -
morum principiorû poflemus facile dicere,çj»
non eft perfecb virtus,fed ipehoatio virtutis.
lllud verô quod Be angelis adducitur,ita per.
Caiet. fuafit Domino Caieta.in hoc articulo vt dicat
çjj in angelis non eft habitus intclleftualis, nec
rclpcctu principiorû,nec rçfpcâu conclufio-
num fuperadditus fpçciebus intelligibilibusj
&quoniâ fpecies intelligibiles funtnaturali-
D.Tho. tcr angclisjVt optimè dempftrat D.Th;
i. p.q.5J.art.i.confequ4s cft.çji habitus intèJJe
cbialesfuntnaturaliterinfm angclisjnon au -
té in nobis, qui paulatim,& per difeurfum feiç
tias acquirimus.Hxc fententia D.Caie.quan«
tum ad illud qudd diçit,qudd feientix lint na
turaliter angelis iníitaí,veFÍfsima eft: quantum
vero ad illud quod diçit,fçientiam à colleétio
ne fpecicrum non efle dift¡ndá,falfa eihnam
fupra multis argumcntisoftendimus,fcientÍ4
ab fpeciebus efle diftio.#ä. «J Dicendum itaq;
eft pro confutationc argumenri , quod natu
ra angelica, ex со quod non eft determinata
advnummodú operandi, indiget virtutibus
fupcradditis vtadbonúdetcrnuneturiex, go
verô quod non acquirit fuam perfedtipnem
per difcurfum,habct cas in litas à natura; quod
in nobis nó concingit. «¿Secundó, ccr tifsimú
(. ..
Expof.in Prim.Secun.
eft virtutes efle in nobis à natura fecundú quá
dam inchoationé,& aptitudiné: eft namq; no
bisa natura infufum quoddá virtutis feminar
riú,vtpatet exilio Pfal.Signatú cft fuper nos
lumcn,cVc.&exilioIoan.Eratlux'vcra,quçil IoaD-u
luminat omne hominé veniente in hunc raun
dû,&c.& Rom.2.Gctes qua? lege nóhabcnt, Rom-t.
naturaliccr ca qua: legis funt faciút,& oftédút
opus legis feriptú in cordibuseorum: de qua
re vide D.Au. fuper Pfal. 57»in principio:&D. Aug.
Hiero.fupcr Efa.c.z4.f Tcrtió.Certifsimúcft HIaony.
virtutes theologicastoraliter abextrinfeco jp
uenire,& de forismá veniút ex muñere & do
no Dei, ficut dcmonftratú eft copióle in qux- .„
ftione precedéti.«jSed ex hoc nafeitur duplex Vtrfifit a»
dubitatioperdifHcilis;quomodolítverúquod titudonacu
dich D.1 h. in hoc art.quod non cft aptitude "*« »d g'*
naturalis adgratiá,&charitaté,& ad virtutes p^'ûat_
thcologicas:nàinfràq.u}.art.io.dicit expref- *'
fè,çj> rationalis anima eft naturaliter capax gra
tix & charitatis:ex quo coliigit ur,¡uHi ticatio-
né impij,in qua cófertur gratia &charitas non
с fit miraculofam ; quia in anima eft naturalis
capacitas ad gratiá & charitaté.Huic fentetias
videtur cfle cólentancú iilud,quod ex Aug.fo
let adducijpofle hobere fidé &charitaté,natu-
rx eft hominú. Щ Prxtcrca. Gratia & chantas
quádo infundútur de r.ouo,nó crcátur nec ve
niút de forisjfcd ecucútur depotetia anime:er
go falfum eft dicere cp totaliterab extrinfeco
proueniát. Probatur antecedes : ná illa forma
educitur de potentia materix,qux depédet in
ficri,& cóferuari ab ipfa materia, vt plané con
ftat ex phyficisrfed gratia & charitas cú infun
dútur,cú lint accidetia,depédét in fieri,& con
feruari ab ipfa anima: ergo educuntur de poté
tia animxmó ergo totaliter veniunt de foris •
•jVltimó,fcntcntia cft bonorú thcologorum Vi
cp in nobis cft inclinatio, & aptitudo naturalis
ad videndúDeum,qui eft finis fupcrnaturalis;
ergo in nobis eft inclinatio naturalis ad virtu
tes theologicas, qux funt media ncceflaria ad
videndii Deum.Exquo cófequenseft cp iftx
virtutes lint nobis naturales fecundú inchoa-
tioné,& aptitudiné. ^iPrxtcrca vidctur,& eft Vtt* TÍrtu
fecunda dubitatio,quôd iftx virtutes theolo '
gicx lint naturales hominibus, mm in ftatu in naturale«
nocentixjtum in ftatu beatitudinis;atq; etiam beati«,chd
Chrifto Domino. Quod in ftatu innoccntix flo&homi
fuiflcntnaturales,licoftendó.Náin illo ftatú «¿«n^m ,
homines fuiflent nati in iuftitia originali:iufti p^fSf'
tia verô onginalis line gratia cxiflcrc non po- r'"ou' .
tcittergofuiffenrnati in gratia.Ex quoconfe-
quëselbçp fuiflent nati cú virtutibus theologi
cis,&infulW,qux femper gratia ipfam comi- .. ; .
tantnr.Et cófirmaturmam'tunchabuiflcnt vir Confir,
tutes illas per a¿lú generftipnis : ergo füíflcnt
natu-
 Qu*ßion.LXIH.
naturales. Certèquemadmodummodô nafct-
mur natura fiiij ¡ra: , & contrahimus peccatum
originale haercditarium; lie tunc nafcercmur na
tura filij Dci,& contraheremusiuftitiam harrc-
ditariá. Quod vero in ftata beatifico urxdiäse
virtutes lint naturales; fie probo. Ná ex Dci vi-
íione clara & aperta , confequio naturali fequi-
tur amor, fie vt dicant Theologi , quôd beatus
vidensDcum,nó poteft nó amare Deumtergo
Charitas beatis naturalis eft. & necciïaria. De
Chrifto vero idem demonftro: nam ex gratia
vnionis,naturali fequcla fcquebatur gratia habi
tualis: ex qua rurius fequebantur vniuerfe vil tu
D.Thorru tes,vt oprime dicit S. Tho. j.p.q.7.artic.i.&.2.
Prim. côd. çVt iftgdubitationes cxpouantur, fit prima со
Virtutes duíio. Virtutes theologicae funt diuinitus infu-
théologie; fae , & inípiratae. Haec condufio in praecedenti
son infun-
dqturfecü- quaeftione fatis demonftratácft. Secunda có«
dum c.ipaci clulio. Virtutes theologicae nó infunduntur no ' turae
tatem natu bis fecundum capacitatem, aut aptitudiné nam
ralcm. !■ * ralé,fed fecundum volúntate Spiritus fanñi,di-
Sscûd.côc. uidentis fingulis prout vult. Patet hoc ex illo
loan.3,
i.Cor.ia. Ioa.Spirit' vbi vult fpirat,&.i.Cor.i2.Haec om
nia opcratur vnus & idem fpiritus, diuideris fin
gulis prout vult. & adEphef. Vnicuiq; data eft
gratia fecüdum menfurádonationisChrifti. Sc
Rom.u. Rom. Vnicuiq; fecúdum menfuram fidei, qua
Chriftusdonauit. Praeterca probatur euidenti
rarionemam virtutes Theologicae exceduntfa
cuítate naturae , vt habet fides cat holica : fed id
quod excedit facultatem nature, no eft con atu
ra! c,ncc habetur ex principijs naturre:ergo pre-
dicbe virtutes folú habeturcx infpiratione Spi
Ten. c5cl. ritus fancti. Щ Tertia conclu fio. In nobis nó eft
In nobis nô aliqua potentia,aut aptitudo naturalis ad virtu
eft natura tes theologicas; nam nemo poteft ex viribus na
lis potencia
ad virtutes turae iitas virtutes adipifei, vt habet fana docbi
theologi- na cótra Pelagium: ergo nó eft potétia natural»
adeas obtincdas. Patet cófequentiamá potétia
miraculorum ea de caufa naturalis nó eft, quia
per facúltate naturae obt ineri nó poteft. Dein-
de.Potctia naturalis ea eft,qu2 per ages natura
le ad a¿tú icduci poteft: in materia cm ideo eft
potétia naturalis ad forma ignis, quia per agens
naturale ad aftú reduci potefhin ccelo vero nó
eft potétia naturalis ad calorem, quia per agens
naturale ad adum iftum reduci non poteft : et*
4>o non eil potentia naturalis ad idas virtutes.:
Praeterca, nam ita com paratum eft, quod vbi-
cunque eft potentia naturalis pafsiua reeeptiua
eft potentia naturalis acliuajfed non eft poten-
tia naturalis adiua ad virtutes theologicas. fa-
ciendas,ytcon.ftat:çrgo non eftpptentia, natu-
Talis ad virtuteitheologicas. Ha?4 ¿Valia id ge-
-ди$ argumenta profequitur uptime Dominus
Oietanm. Caietan. ád fin.em prjmae partis , in quseftiori'e
ipcciali dement« naturali ada^usíupcrnatu
Articul. Ï. 569
rales. Hanc veritatem teftantur pafsim fände
feriptura," , qux iftas virtutes in folam diuinam
voluntatem,& gratuitam donationé redueunt.
«f Quarta cod.Virtutes theologicae nó poflunt Quarta со.'
eile connaturales vlli ercaturae creata» , nec crea Virtutes
bilii Probaturmam id quod excedit facultatem théologie}
nulluicatu
naturae , nulli creature poteft eife connaturale, ix pofTunc
nec ex principijs naturae acquilitum ; fed virtu tffe со diu
tes theologica* , vt dictum eft,funt huiufmodi: tuxales.
:ergo.Rurms,id quod eil fuperioris ordinis, nó
poteft eiTe connaturale inferiori ordini:fcd vir
tutes theologicç funt fuperioris ordinis, & diui
ni , Sc quaedam partieipationes natura? diuinae:
ergo inferiori ercaturae non pofiunt.efie cóna-
turalcsiVltimôjid eft conaturalc,quod ex prin
cipijs naturae prouenit: fed virtutes theologies
non poffunt prouenire ex potentia naturalised
ex fola Dei gratuita bcneuolétia:crgo nulli crea
poflunt efic naturales, ^[ Quinta conclu* Qdn.c6cl)
fio.Virtutes theologicae veniunt omnino de fo
ris,& de fupernis; vt femper fit verú illud quod
dicit lacobus ;Omne datum optimum, & от - Jacob.!. ,
nedonum defurfum eft,&c.Et probatur cuidé-
ti ratione : nam quatuor funt , ratione quorum
poOunttheologi imaginan quôd virtutes theo
lógica? nobis infundátur.Primum, elfentia ani-
mae cum potentijs. Secundum, adus liberi arbi
trij ex facúltate naturae prouenics.Tertiu,adus
liberi arbitrij ex Deiadiutorio produds.Quar-
tum, diuina voluntas diuidens fingulis prouc
vult. Virtutes theologicae non infunduntur fe
cundum capacitatem naturalem, vt fuprà dixi-
mus : nec vera fecundum adum liberi arbitrij
ex facúltate naturae acqnifitum : hoc enim fen-
tire,eft PelagianunuQuanquam verô predidas
virtutes infundantur fecundum actum liberi ar
bitrij ex Dci adiutorio produdum, non tarnen
hoc probat,quôd nó veniant de foris: imô con
trarium perfuadet ; nam hocdiuinum adiuto-
rium diuidit Dcus fingulis prout vult : ergo tan
dem in folam diuinam voluntatem iftae diuinae
virtutes reducejidaefunt. Щ Ad àrgumenta pri- Soluuarg,
mae dubitationis, adprimú refpondetur , quod Adprimu«
D.Thodbco illo loquitur de potétia remotifsU
•ma;&lignificat,cfuôd in natura humana eftca«
pacitas ad gratiä & charitaté:eft enim homo có
dit" ad imaginé & lîmilitudinc Dci; qua; capaci
tas nó inuenií in brutis , nec in rebus inanimis.
Cófimilé fentetiá habet Aug. h.de praedeftina- Auguft<
tióe Sád.c. 5.CÚ dictt;pofle habere fidé & chari
táté,naturaeeftJiominú. Veldicendúeft,quód
Deus ab initio conlHtuit ercaturarn rationale,
■ad ordinem gratiaeefle eleuandam.Et hunc or-
din* appcllauit D..Th.naturalé;quoniáiuit indi
-tus ab exordio naturae humanas * & toti natura:
htimanae-, quam appellation epj-npn meruifT..t,
ü хапЛт^0вц5ЬШ1шЛе1 orpins rerá natura«
Nb 5 lium.
 570 F.B. Medina?
liú. Vhimódiccndú eft , çp cú homo ex natura
fuá (ít capax grana;, & ad candé fe difponat dili
gédo, crcd¿do;collatio gratix nó dicit miracu«
lofa , liait (ufcitatio mortui , ad quá materia de
Adfecúdü. fcnihil adiuuar.^fAdfecúdúargumcntú refpó
detur, quöd vt aliqua forma cducatur de poten
tia materie,nó fat fucrit quôd depédcat in fieri,
& confcruari à materia; fed prsterea requiricur
c[> in materia lit potétia naturalis ad Ulá formá;
náeduci de potétia materia:, eil ineipere eile in
aétu in materia; qua; prius erat i n pot с tia mate-
riç:5ridco nihil valet argumentú;quia in anima
Ad tertium nó eft potétia naturalis ad gratiá. ^ Ad tertiú re
fpódctur,quod illa i en ten tu eft faifa ( licut ego
exiftimo)de qua re folet dubitari.i.p.q.i.ar.i.&
Refp. fecúi q.u.Sccúdo.Dato quod illa fe n te ti a ht vera, nó
fequitur quod fit inclinado naturalis ad media
neceflaria,qu3E funt virtutes thcologica;: náille
finis eft fupernaturalis in afiequutionç, & ideo
nó eft mirú quôd media fint omninofuperna-
turalia.ficut animaduertere eft in corporú refur
reclionc ; refurrectio náq; eft naturalis ex parte
term i n i , Sc obiecli: aía em exuta corpore defide
rat fuü corp*; fed qm eft fupematuralis ex parte
aflecutióis,&ex parte principij л с tiui,n ó fût me
Ad irgum dia nccefiaria in natura ad illa efficiéd á.^J Ad ar
Tecud dub gu.fecúde dubitationis,& ad primú rclpondcr,
Ad primú. quód homines in illo ftatu nafcerétur cú mili
tia origin ali,& cú grлtia, & cú omnibus virtuti-
bus infulis.vr argumentó probat; caeteriim ills
virtutes nó efient naturales; ná non prouenirêt
ex principes natura;, fed ex munerc,& Dci gra«
tiaùnftituerat rramq; Deuscóferregratiá,& vir
tutes Ínfulas an i m х- rationali, cótinuó atq; cor.
A d íccúdú. pori infundcretur,& id ex dono fuo. ЩAd fee ú
dum, de ftatu bcatifico,refpódetur, cócedendú
cfle,quód ex Dei vifionc clara,& aperta, natura
lifequcla fequitur amor: ex hoc vero nó fcqui -
tur,quod Charitas fit naturalis animz noftrejná
nó prouenit ex principijs natura?,fed ex lumine
gloris,quod eft donum Dei excelle n ti I simum.
Confimilc folutioné habet argumentum illud
■ » •• dcChriftoDño.Nádiccndúcft, quôd illae vir
tutes nó crát connaturales anima: ChriftiDñi:
nó cnim proueniebant ex principijs nature in*
trinfecisjed ex gratia vnionis, quxcft donú fu
peromne donum. ^fVtríim verôintcllcâusha
bcnslumen glorio;, natura liter videat Dcum;&
habens chántate, n aturalit er amet Deum; ficut
aqua calcfaCta naturaliter calefacit,hác quzftio
Ciier. né eruditifsime explicar Caict.i.p.q.iz.ar.j.di-
cés, quôd habens charitatem vt lie , naturaliter
diligic Deum;nam non minus naturaliter habi
tus charitatis inclinât ad fuum a¿tum, quam cç- ART 1С SECVNDV.S.
teri habitus:ca>terum fi fit fenfus, quôd ex viri ■fVtrun ahqua Ytrtus caufetur in no*
bus natura?,finedono Dci, diligat Deum fuper
omnia dilectionc fupcrnaturali,ha:rcticurn eft, 4
ExpoEin Prim.Secun.
& Pelagianum, condemnatum in concilio Mi-
lcuitano,& Arauficano. ^fSed adhuc contra pri Ezamt oa-
mam conclulîonem D.Thom.arguitur. Intclle tar prior
étus,id eft habitus primorum principiorum,nu concluCo»
D.Thom.
meratur inter virtutes intelleduales ; & tarnen Argam.
non inchoatiuc, fed confummatè eft habitus in
ditus naturaliter: ergo nó eft vniueriälis conclu
fio D.Thom. Confirmatunnam fyndercfis eft Confir.
ctiam habitus pcrfectus primorum principio-
rum practicoru m; & tarnen eft à natura in ditus
perfecto : ergo. Refpondetur ad argumentum, Ad.
primó concedendo maiorem , & negando mi
norem : nam habitus primorum principiorum
confummatur per aliquid acquifitum , fcilicet
per fpecies intelligibiles abftraétas à fingulari-
bus, V t docctArift-Secundo refpondcrur,quod Arift.r.po-
non eft inconueniens concederé , quôd aliqua
virtus intcllcctualis fit nobis à natura confum-
mata in fua fpecie, & eflemia , qua; tarnen non
eft virtus fimpliciter qua; bonum facit haben -
tem,ncquc vfum bonum. Ad confirmationem Ad confir.
autcm refpondetur, quôd fyndercfis cfthábi.
tus quidam intellectuals iudicatiuus circa vni -
uerfalia principia,& necc(Taria:& illo modo cft
virtus intcllectualis, ficut habitus primorú prin
cipioi um fpeculatmus.Potcft fecundó confide-
rari fyn de relis vt eft quidam habitus moralised
eft ad inclinationem bon л m voluntatis ordina-
tus:& fie non cft fimpliciter virtus moralis, fed
eft inchoatio virtutis m oralis, &veluti fernen
ad virtutes morales jcqui rendas. Ht ratio huius
eftmanifefta;quia virtus (implicite r moralis de
bet elle habitus cum rationccleftiuus, vtiá in
przeedentibus fatis explican' m cft: at vero fine
prudétia nóeft perfecta cleftio: vnde fola iyn-
derclis nófatitclcdioncm; etiam praefuppofi-
ta bona in tentionc naturali voluntatis circa bo
num fecundum rationem in com muni : quam-
obrem fynderefis non habet rationem virtutis
moralis fimplicitcr,ficut ipfa prudétia; licet íyn
derefis (ít perfe&ior prudentia in rationc virtu
tis intcllcctualis, со quod eft circa neceOaria,
prudentia verô circa contingcntia.Item eft alia
ratio quarc fyndercfis non fit virtus fimpliciter
dicta, feu moralis: quia bonum virtutis moralis
confidcrarur circa particulares aftiones , & cir-
cunihntias, quatenus virtus praeftat facultatcm
fufficientem, ad vbique , & fem per rectè agen
dum : fyndercfis au tern eft per fe facultas quas-
dam ad bonum fecundum rationem incómu-
ni iudicandum, & ad faciendam bonam inten •
tionem voluntatis ad borní virtutis in cómuni.
bis ex ajfuetudiae operum.
SVM.
 Quséftion. L Х1|Ш
' S V M м; An ьТ';Е- * ЧртГлЪ Ь
Prior cone. ЦЦз^а Rior cocí.Virtutes qua? fût
Jiecudú ration б naturale, Sc
} móíuperátfacuítate na
tura; ,acqukút exercitio & aíTuetu-
dí ne oper ú . Нас in ar gume n to,fed
có tra,probat D.Tho.Ná ex D. Dio
Dionyf. nyf.4.c;dcdiuin.nomin. bon ú for
tius eft q u ä mal ú : fed ex m alis aâi
bus cau&tw habitus vitiorú : erge
IquIcq alaj^s ex aâibus bonis pote
runt adus virtutum eauíari.Incor
pore v ero cándeme б el uíi on em ex
pl ic a t ex eo, cjuod bonuñi hominis
cófideraturíecundiíquód attingit
.eft; feilicet ratio humana, ¿¿lexdi-
.iMiua uiha. Virtus aüté quae órdiñaturad
,a„ 'Jjpnuriii hpmipis riaturaíc^k regu-
ooî tu£j' látur ratióe humana,poteft ex acri
,»r ■..".»£
bus humaniseàufarî, in quantü hu
iufmo di aâus p roc ed u nt â ratione
fub cuius poteftate & regula tale
pofte.cócL bonumcpnfíftit. ^fPofterior cori-
cluíio. Virtutes qua: ordinantur ad
>finé, ration? humana excedétem,
$¿ quae órdinat homihem ab bonu
fecundú (juod modificatur per le
ge diuinä,ft^ âtiquifûtur ex noftrls
. eperibus ¿fid ftcí&ex infu Gone , tk
operatiorfeUei. Probata r ex defi-
rutióne,quia4j,s virtutibus adaptà-
AogiilW- uit D. Aug. lib. i. de libero arbitrio
' ^•t8,&.r¿;vbidixit;virtutí eíTe quá
jÖe'in nobísyfine nobis operatur.
I-'. ,E X P L I С A Til O А Я.У 1С V L I.
Vtr3 yfrtu» IS)j^«¡S№3] Ñ folutione ad fecundú inquit D.
Jnfufipof. lC|3|jñÍ Tho.qimd virts infufa,prsefcrtim
£t eíTccum ЪЖй B£3| fi in (ua perfectionc cófideretur,
ínoiuli. |Sl!ÍÜ&&*' non compatiturfecum peccatum
" mortaleTCótra hoc eft argumétú.Fides & fpes
r 'mi.; • ^цт yj^y^ç infufe, & tamé cópatiuntur f«cú
Arena. Peccatü mortále:ergo.Reípódctur,quod pro-
Aftîe. 1Й ¿71
âtonê cófiderentiirifta; virtutes infufe; quia
feiebat quôd inpeccatore manet fides & fpes,
fecundú verá racione habitus iníufi, nó autem
in ratione virturisv Sed contrà.,Sequitur quôd Obieûio3
До fit differétia inter virtutes acquifitas, & in-
fufas, qu antu m ad hoc quôd fee ù cópati an t u r
peccat u m ortale, vel nó с óp atiaw ur. Probatuf
&quela:quia vi rtus acquilît a , adueniét с pecca
to m ortall amittit rationë virtutis,ex eo quod
nó facit bonü habentс limpliciter,fcd tan tum
man et in ratione cuiufdam habitus acquiliti.
Ad hocrefpódetur, quôddificrentia inter vir Solucle;
tutes infufas,& acquiii tas,ha;c eft-, quôd virtus
infufa, natura fua fcquitur ex gratia infu fa: vir
tus autem acquiftta generatur ex aâibus poté
darum naturaliú; ex quo fcquitur, quod pecca
tum mortale non lit lirnul cum virtu te infufa,
quantú eil ex parte prin eipij , & radicis iphus
,virtutis infufa-vquae eft gratia : vn de ficut ho
mo per peccatú mortale a mini t grattam ; non
quia effechue corrüpat gratta .leddemerito-
xiè; ita etiá amittit omnes habitus virtutú infu
farú , quantú eft ex parte peccati demeritorij:
& ira mereretur homo quôd Dcus auferret ab
iUo omnes habitus infulos, etiam tidc-i & fpet,
nifiDeus fua mifericordia voluillet ieruare ha
bitúfidei iniufaEr,& ipei, vthomopoftea faci-
liii s cóucrtatur -. at vero yirtus acqulUta cxnr>
•ftris aâibus nócorrúpitur demieritoriè,. fed ef f^
ficiéter,& nó per vnum aâû peccaa mortalis;
•eo quód habrms cótrarius virtuti nó introdu-
citurper vnüááú; cVitadiíFerétiapofita cófi«
ftit,quatú eft ex parte habitus iníúji,ycl acqui
fiti fecúdú modñ generationis vtriufq; habi-
tüí ? aliunde tamé poteft cótingere quôd ma«
lfcat fidesetiá infiife fine gratia, & cú peccato
-mortalii Vtfú auté fint vera: virtutes ¡n pecca-
torib" fine charitate,in.q.6^rt»i.dicetur, vbi
étiáexpHcabiturdíáúAug.quodíftin primo
argumétoD^Thoifcilicet quod omuis vita in-
fidéliú eft peccatfitfPraetereaiarguttur cótra ¡1 Vtrú peceá
ítid cj> dicit D.Tho.in eadé febtione ad fecun ta cóna »ir
Mfr,videlicet èffe quaîdâ peccata a*ortalia,quas ju'« theo-
homo fine gratia nullo poteft vitaremodo; & J^'^'Vlí
Ьгс funt qua; direâè opponuntur virtutibus дпе* ^
théolôgicibViaefiiirhocfalfù^fnîpaKÎlho» AIg£a,
.mo qui femel recepit fidé, çredere, & implere
priceptñ fidei in peccato mcjrtaliexíftenstcr-
go poterit vitare peccatú cótrarium fidei fine .
gratia. Ité,infid.eles ncgatiuè.fcilicet qui nihil
j« t:.,Sn¿lió nó neceát peccatú inri-
aliauis vitare pcc,c«i-u n'r^^Vj , . л
ffidiat infídelis. Euágeliú,& credat; poteft
«Ж peccatuinfidèlitatisfinc gratula iup-
ríónoLuhmanereinfornicatio^^rec.pit
 57¿ F.B.Medinae
quidcm nondcfperat:& peccatum odij, quod
directe opponiturcharitati; & tarnen eft line
jolutiôes. gratía.f Kefpôdcc«r,quodl>.Tho.cxplicatio
néhuiusalTcrtiremHîtïdeaqBfdiccnda íunt
in materia de gratia; nûcaurêbreuiterdicim%
quod nomine gratis non ¡ntelligimus ncceíla
rio gratiam gratum fadéten^ftapoteft intelli
gi gratuitum t>ci auxiliu>m,lïne quo nemo po
4eft crédite ; &! -ad virandum pe cea tú infideli-
tatis eo té^orequo tenetur homo credero, cft
ncceflafiumMmliufupernattrrale pro illocé-
pore quo tenebarur rccipcrc liuangcliú.Cxte
•mm de fp'é & charitate nó videtur effe eadem
ratiomam poteft quis nó fpcrareaâu, nec dili
gère De ú actu, quando iibi primo proponitur
Euangctiü ,&tamen homo nó propterea dr-
fperat, vel odio habe t Dcú; ergo fine gratia au
xilij íupernaturalis vitatodiú Dei,& defpera-
tionem. Poflumusautem fecûdù rcfpondere,
quôd D. Thoiintellexitper peccata quai con-
trariäturvirtutibus thelogicis direexè, nó folú
-illa quf pofitiuè contrariâtur;ticutdefperatio,
'& odium } fed etiara ilia qua opponu n tur per
ó mi fsionem, a(Sus virtutis tbeologice; per qua*
qu i de m om i fsionc m d ircdtè t ra n fgredit ur ho
mo prsceptum afhrmatiuû charitatis & fpei;
quodquidcm homo nópoteit vitare fine gra
-tía Dei tel auxiliante,vel gratum faciente.
Щ Circa folutkmem ad tertium notât Caieta.
quomodo D.Tho. innucrit, quöd in omni ge
nefatiofie virturis feraper oft nobilius generas
virtutcm.quàm ipfa virtus. Sed tarnen nos ad-
uenimus, quôd ifta nobilitas nó eft Гетрсг in
-genere ciufjc vniuocçjnam fynderefis aliquid
nobilius eft quam prudetia, & tarnen fynderc
fisnó habet ration* virtutisfimplicitcr diâfc,
-qua? bonum facit haben té , cum fit in nomine
' V i t iofo V aide; fed eft aliquid nobilius in gene-
re intelle dtua 1 i s habitus , in d i t us ab autore na
tura: , qui quidem fimul cum naturali inclina-
tione voluntatis ad bonum fecundum rationé
in communi poccft caufare habitum virtutis
per actus inchoatos cum aliqua difficultate à
n potenrijsnaturalibus. '
s -i
•A'
ARTIC. TERT I VS.'
yVtrum altquœ ïirtutes morales fint
in nobis per infufionem*
S V M M A TEXTVÎ,
conduce, ££&>8ß Ffirmans cft conclufio;
cuius ratio efbquoniam
ficut virtutes morales,
& intellectuals , quae ex
noftris.adibus acquiruntur,procc-
Ex]¿of.inPrirri.Seeun.
dunt ex quibufdam principijs na-
turalibüs in nobis prxexíftétibusj
ita diuin.it us infundútur nobis quae
dam alia: virtutes ad finem fuper-
naturaléjquautafe habent ad virtu
ites theologijcas,íicucmorales,&: in
îelleduales ad principia naturalia
VirtutumkNam virtutes theologi
es no&ordiriant fufficieter in finé
íupernaturatem fecundüm quan-
dam inchoationem adipfumDcu
i m me di atqfed per alios virtutes in
fufas perficitur anima circa alias
res,in ordinetamé adipfum Deú.
EX PLICA TI О AÍTIiCVfcb)
E qusftione huius articuli difputát
Dodores in. г. d. ц. & Sco.d.-ió.'q. Scot.
vni.ârtf.j.fub dubio relinquit banc
m
qi]*ftioncrn.Duran.verô.d.$5.q.6. Durui.
veheméter affirmât iflas virtutes effeotiofas,
& de medio tollendas:& probat, Nam iftâ; Argoni.
virtutes infufç nó funt neceflaria* ad vita Chri contri COB
-ftianá:ergofuperfluse.Antecedcs probatunná clafioaem.
Piimfiirg»
per virtutcS thcologtcas fufficieter ordinamur
in finéfupefftatiiralé;in media vero fufficieter
ordinamur per vii rutes humanitus acquittas,
quatenus à charitate ordinátur, & referútur in
finé fupcrnàturalé. ^Serarrdô. Virtus m oralis Secundum.
in fu fa,& acquifitadn hoc pocifsimè diftinguú
tur, quod infufa opcratur circa bpnú diuinú;
acquiiîta vero circa bonú humana; rationi có-
formexùm ergo à chantare iftas virtutes refê-
ráturin bonú diuinú,aHse virtutes otioff funt.
■jPraeterea.Si virtutes morales effent ponédf, Tertmiu.
eífent pra:ítaritiores quam virtutes acquifltae:
fed hoc falfum eft:ergo. Maior probaturmam
funt diuiniordinis, & ex D<i muñere veniút:
ea vero que Dcus immediate operatur, funt
pnft an tiora ijs que intermedijs caufis operan
iícut patetin miraculo de vino loan. i.¡k in fa
nitaribus quas perficiebat Dns'Icfus. Minor
probatunná puer baptizatus , cui fecundú iftá
" fententiá,iftae virtutes infufginfundútur,cúm
peruenit ad vfum rationis, magna difficultate
fentit in operibus virtutú, quam nó fentíret li
haberct virtutes acquilitas. Idem dicendú cft
de adulto, cui, cum iuftihcatur,i nfundútur от
nes ifiae virtutes defupcr.qui tande fentit mul-
tam difficultaté in opcrando,quá non fentirec
fi habere t virtutes acquilitas. Quarto. Sit ho ■
то ncquá,& in Iccleribus m ultum verfatus, fi
conucrtatur ad veram poenitentiâ , ifie adhuc
habet
 Qu<eftion.LXlII.
habet habitura intemperantiae , & iniuftitix;
uara per vnura actum non difsipantur habitus
prçcedentes:6rgo no habet perinfufionem,té-
perantiam,& iuftitiam;ná im habitus répugnât
Vltim. inter fefe,& manifeftè contradicunt.fj Vltimô.
Fortitudo,& téperantia infufas, Vel conÜituun-
tur ad moderandas pafsiones tâtùm; vel ad mo
derandas pafsiones propter fi nem fupernatura-
lcm.Primum did non poteft:ná virtutes acqui-
fits moderantur fufficienter pafsiones: nec ve»
ro fecundummá ad hoc officium fatis eft fides,
aut Charitas, quz virtutes acquifitas in finem iu
Temeraria pernaturalem référant. "Jin huius rei expo litio
eft negare né eft prima propofitio.Adeo eft cófentancum
virtutcsrao fan&is fcripturis,cócilijs,& patribus, efle virtu
rale infu- tes morales diuinitus infufas, vt eas negare fit
f». ingés temeritas.Hsec cóclülio demonftratafuit
fuprà.q.îi.ar.4.cùm de habitibus infufis agere-
mus. "([Secunda propofitio. Certum eft fecun-
dum íidé catholicá,quod eft aliqua virtus mora
lis infufa,prçter virtutes thcologicas:ná p'ccnhe
tianó eft virtus thcologica,fed raoralis,vt apcr
te cóftaf.hác auté docet fides catholica no pofT
fe haberi, nili ex muñere, & infpiratióe diuina.
Tertia coclufio. Vidctur mihi certum fecun-
dum fidé catholicá,quodprudétia,rcligio, cóti
nentia,fint virtutes infufae. De prudétia fie oftc
do ex illo PfaLQui docct hominé fcientiá-.&ité
liC.l. rum:Beatus qué tuerudierisDomine.& Iaco.it
Rom. 8.. Qui indiget fapientia poftulet à Deo.& ad Ro.
8.Prudétia carnis,mors eft; prudétia fpiritus vi-
ta.Et eft cuides ratioma prudentia de prsceptis
fupernaturalibus feruadis nópotefteue huma-
nitus acqui!ita;ergo eft infufa.De religione ve
Rom.fi. ro fie demóftrouiá Rom.8. dicit Paul.Nó acce»
piftis fpirit ú feruitutis in timoré , fed accepiftis
îpiritum filiorum , in quo clamamus, Abba pa-
Gal +. ter.Etidera adGalat.^.cV Rom.8.iterum dicit.
>;á quid oremus,ricfcimus licúe oportet,fed ip-
fe fpiritus interpellât pro nobis gemitibus irie-
narrabilibus. Et A poftoli dixerunt ; Doce nos
orare.Ex quo confequés eft , quod religio qua?
.'/ ... docct nos orare,vhtus in fufa eft.De cótinentia
vero quód Ii t virtus infufa,cft in ligne teftimo-
Sap.s. nium Sap.S.Cognouir Oprime quod nemo po-
teft efle continés, nifi tu dedcris. Propter quod
Angufh dicebat Auguft.Continen tià iubes; d л quod iu«:
bes,& iube quod vis. ^1 Qjiarta cóclufio.Quod
fint virtutes morales infufae,eft multum cófcen-^
tancum diainseTheologif¿& rationi.RationeS
ad iftá cóclufioné demonftrandá funt optima».
In primis ea, quá adducit S Tho.in areque legi
te.Secunda ratio eft;quoniá medium quod ehV
git virtus infufa,totarationc eft diftinâû à me
dio quod eligit virtus acquifita:ergo requirit di
uerfam virtuté. Probatur antecedes; .tú, quoniá .
téperantia acquifita cügittemoeíaté £рд»с4с«.
Articul. III* 57*
adtnédá valetudiné; ficut ratio humana diâar; v •
infufa vero eligit téperatc comedere, vt corpus
fubdatur fpiritui propter regnum ccelorü. Cer-
té alia ratióe funt téperati & fortes philofophi,
& alia ratióeChriftiani martyres:propter quad
dicit D. Cypri. in fermonc de cana Domini; Cyprian«
Nec terreát crucifixi hçredes mórtis fuppliciá,
fed potiùs pafcant,& reficiát maturatç refurre-
¿tionisgratulabundafolennia. Tum vcro,quo
niá medium quod eligit temperantia acqüiüta,
eft cófentaneum rationi humanar: medium ve
ro téperantiaí infufa? videtur ftultitia, fi rationc
humana examinetur:propter quod dicit Paul. 1 .Cor.*.
Animalis homo non percipit qu j Dei fum:ftul
titia ertim eft ilH quod fpiritualitcr examin.itur.
Tertia ratio eft » quoniá per virtutes acquifitás
operatur homo vt filius huiusfeculi ; per virtu
tes vero infufa» operâtur vt filius alrerius feculi,
& Csleftis Hierufalem:quantum diftant ifta:re
fpublicse inter fefe,tantum inter fefc virtutes di ,
feemütur. Quarta ratio efb,nam virtutes mora
les permanent in patria ccelcfti,vt docet Augu. Augutí,
& omnisThéologorüm fenteritia; ergo Gpuer
repente baptizatus ab hac vita dVmigret in pa-
triam cœlefté, hab'ebit virtutes raoralcs¡non ac
quifitas: ergo infufas. Vltima ratio eft; na fides '.; " ^
mpernaturaJis non folùm docct veritates fuper
naturalesjfed etiam nacurales;nam feientia rcru
naturaliÚ'nó poteft haberi à nobis,niil per lógü
temporis fpatium,& admixta multis erroribus: : ;, ,\
ergo Deus rton folùm infundir virtutes theolo«
gicas circa bonum fupernaturale,fed etiam vir
tutes morales circa bonum moralcmam iftç vir
tutes morales acquiruntur per multum tempo
ris fpatium,&admixtae multis erroribus.Et có-
firmatur:nammultipublicani,& multa; mere- ¡.
trices fubitô in religione Chriftiana facti funt
in omni genere virtutum perfecti, vt cogarnur
dicere; Ьагс mutatio dexterse excclfí : ergo euü
dens argumentum eft quôd infunduntur diui
nitus."^ Ad argumenta, & ad primum negatuf Arg. fe-lut«
antecedens íimo funt neceflaria» multis ritulis, Adprimu«
quoscómemorauimusin probationibus quar
ts condufionis;Ad probationem in cöträrium
iefpondetur, quôd licet Charitas pofsit rèferre,
&mubotics referat virtutes humanas in finem
fuum , hoc eft multiim remote , &cum magna
difficultatc :.nam adtis virtutum acquifitarum
font impröportionari ad finem fupematuralé:
oportet ergo conftitucre virtutes infufas, qiise
font inftrumenta proportionata" ad finem fu*
pernaturalem.' Itaque lient fides , prudentia, Sc
finis funtfupernaturalia; ita virtutes funt fuper-'
riaturales; maximècùm ifta; virtutes infufç vèr
fentur in multis caiibus , ad quos humana pru
dentia norf fe exrendit. ;
*i Ad fecundum argumentara cädem eft ad- Adfecüáa.
bibend^
 574 F.B.Medinae
Adtertium hibenda folutio. Ad Tertium argumentum
concedo quód funtmultopcrféctiores. Otad
D.Thom. probationc4ncontrariúduédumeftcú D.Th.
3.p.q.6"o.ar. 4.ad.3.quod virtutçs infufa; perfe-
ctiùs inclinât potétias ad fuos aft'jfed quia gra
tia, & baptifmus no aufcrút impediméta fomi-
tis,& paí>ionú,& cócupiíccntÍ£,hincprouenic
quod homo baptizacus, dim perucnit ad vfum
rationis'fentit multa difficultatc. Invirtutibus
vero acquilitis cótra fe res habetmä cófuetudi-
ne.cv exercitio vicia funt contraria; & ideo ho
mo ftudiofus facile & iucundè operatur. Vndc
- dico,quôd virtutes infufa; in anima noftra,funt
ficuti arma Saulis,quibus Dauid nó potuit occi
dere Philifthium, que portea occidit in funda,
1 & lapide:certè virtutes infufa; nó adeo cógruút
natura; humana;. Profcdó fiargumétum Dura
di aliquid valeret , probarct etiá quod puer ba-
ptizatus nó habet ndéinfufam : nú cum perue-
nit ad vfum ration i s , fentit magna difhcultatc
in crededo. De cófutatione lunas argu m enti vi
D.Thom. de D.Thoán.q^de virtutibus in cómuni,art.io.
Ad quattú. ad.i^.&.^.argumentú. f Adquartú argumétú
refpódctur,q»íúhomo mftificatur, incipiút lan
girefcere vitia,& habere ftatum d i I po lie ion ь: di
fpofitio vero bene poteft eflc.íimul.cum habitu
perfecto. Ddnde.dicendú eft,non efle incom •
modú quod cótrariain gradibusremifsis limul
exiftát. Vltimô dico.quód virtutes itffùfa; non
funt eiufdem ib.ecic.i cum vi/tutibus acquilitis,
Ad Tltimú. quibuscóirariátu,r habitus vitiofi. ^ Ad vltimú
rcfpódetur , quod virtutes infufa; funt necefla-
riae;tum,ratione obiedi;ná obieéiú virtutis in
fufa; diftindum eft ab obiedo virtutis acquifi-
tc.vt ftatim explicabituntum vero,ratione roe
dij,cV rationc finis,(îcut fuprà expolîtum eft.
Vtrú forti- a ¿ft ai¡ucJ dubiújvtnim fortitudo,& tempera
tud°0 1*£ tía infufx.cóftituantur in appetitu fen*fitiuo; an
?uf"°fînt in potiusin volúntate. Vidcturhoc vkimum efle
appedtu tenendum. Káiftx virtutes verfantur circa bo-
fcnüduo. num diuinum,&: fupernaturale, quod íénfu có»
Argürn. prehedí nó poteft, & cuius appetitus fcnütiuus
Confir. - ¿apax nó eft. Cófirmatur.ná nulla potentia po-
reft elcuari extra latitudincra fiai obiedi: fed ob
iedum appetitus fenlitiui eft bonum fcnfibilei.
érgo'non poteft eleuari ad bonum diuinum, Se
fupernaturale : ergo nó indigpt ijs virtutibus. vfc
ad'hoc bonüdetßrminctur. His nóobftátibus»
Veritas eft¿cmód íftx virtutes in appetitu fenfif¿
i^o cómoraníjur : ná fortitudo infufa ponit me
dium fupereaturale inter audacias , éV timorés;
qua: íuót in appcticufciT1lîtiuo.Llurfu$.Tempe-(
гфа infufa conftituitrnediú fupernaturale inri
tVrdoleïlatipjjcscarnis^ibijcV pows;qux inap
petitu fenfitiup fedem habent. Ex dtâis pate¿t,
quod iftec virtutes verfantur circa bonum íeníi
. .byc,fedfupcmat^alc,&planè4iuinum» .... ,»
Expoíiin Prím.Secun.
ART 1С. Q^VARTVS.
y Vtmm 7>ittus acquifitafit e'mfde fa
ciei cum infuja.
SV M MA TEXTVS.
Onclufio eftnegás, qua Co»dufio.
Diuus Thomas probat
hac ratione. Habitus di-
J ftinguuntur fpecie fecun
dumfpeciales^&formalcsrationes
obie&orum virtutes autem infufa:
habent diuçrfarn rationem ab ac-
quifitisjcumillarum bonum regula
diuina modificetutjharum verö,re-
gula rationis : differunt ergo fpecie.
Deinde alia ratione habitus etiam
fpecie differunt fecundúea ad quas
ordinantur.no enim eft eadem fpe-
cies j fanitas hominis, &r equi, pro
pter diuerfas naturas ad quasordiná
tur : fecundú qué modú dixit Arift. ^•î pe*
diuerfas virtutes ciuium efíe, fecun
dum quod ad diuerfas politias bene
fe habent:& fecundum iftamratio-
nemetiam virtutes infufa? ab acqui
íltis difierunt fpeciejquoniam peril
las bene fe habent homines ad hoc
vt íint ciues fancbrum,&r domefti-
ci Dei:per has autem optimè fe ha
bent ad res humanas.
F X. P X I CATIO AUTICVLI.
N hoc articulo feiendum eft,quod
Marfyl.in.4.q.io.poft quinta con- Marfyl.
скЦюпет , negat conclufioné D.
, Tho.& dicit,quodiftt Virtutes in-
ncTdiftitVguútur fpecie à virtutibus acquiíT
tis'.Ex quo ftatim infen,cjj frhomo adultus,prg
ditus virtutibus rnoralibus baptizetur,nó habet
per infufioné virtutes morales; ná funt eiufdem
fpeciei cúacquifitis:& duo accidétiafolonume
ro differetiá.in codé fubiedo exiftere nó valct:
fed quoniam paruuli cùm baptizátur,carét vir
tutibus acquifitis , quas nili longo tempore có-
parare non poffunr,propterc3 Dcus qui da» om
nibusaffluenterilnfunditillis virtutes infufas,
quas longo tempore comparare debebant ; fi-
cuc mfudit Ad;imo v n iuerfas rcrura feientias.
Et

E^.atWuekih huiüsrei cönfirhvationem fimili- .
tudinpm non incitara; Sküt¿p,quit,fides nó fo
Iura oftendit vcritates fupemaíuralcsjlcd ctiam
veritates naturales, quôd Dciii iît vnus,im mu •
tabilis, quas homo logo tempore addifcere dc-
bebat : ergo Deus non folùm infundit virtutes
fupcrnaturales,fed ctiá morales , quas homines
longo tempore comparare debebant. Sed hxc
fernen tía clt faifa nimis , & fentétia D. Th.vera
valdc.Nam ex fententiaMarfylij fequitur quôd
iftx virtutes infufx non corrumpuntur , corru
pta charitate per vnum peccatum mortale,ficu-
ti nec acquUitx:quod aflerere,falfum cft,& с ó-
tra omnes ponentes virtutes infiifas.Et videtur
cfle contra diuinam Theologiam : nam iccun -
dum diuinam Theologiam homo peccatoreft
imprudentifsimus : ergo no habet prudentiam
infufam : rurfus ergo nó habet virtutes infufas.
Dcindc fequitur ex ifta opinione , quôd quan-
dopucr baptizatus peruenitad vfumrationis,
& dat operam virtutibus acquirendis , ifta; vir-;
lutes acquiiitx corrumpant virtutes infufas;.
nam ciim lint eiufdem fpeciei,non poíTunt cife
fimul in codenu vel faltim fequitur, quôd non
ft'-.'..- .u / acquirantur virtutes acquifitx:quod eft contra
cuídente m experientiam. Vltimô, prudctia in-
fufa differt fpecie à prudentia acquifíta, vt con
fiât fine probatione; ergo virais infufa differt
А.:ъ'ч1 ipecic.abacquifita. Ad idem demonftrandum
valent omnia argumenta quae adduda funtin
fuperiori articulo : infuper valent rationescui-
dentes huius articuli. Ex hac doctrina fequitur,
quód actus virtutis acquifitx,&infufx,differút
fpecie ; fiquidem virtutes fpecic différant. .
VnS yinn- щ Sed in hoc articulo dubitari foletj Vtrum per
«e» »fußt а(^ц$ eiicjtosa virtutibus infufis , augcantur ip-
P°f"uoi Г ^* v>rtutes> non folùm per modum mcriti , fed
aftus eñe - etiam vt icaufaefficicntc-.qux quxftio, quam-
£tiaè. uis fuprà fit cx parte agitata,niic plcnc examina
Prúnúarg. bitur. Argumentor primó pro parte affirmati-
ua.Homo efficienter concurrit ad produdione
gratia; iuftificantis : ergo ad habitus qui confe-
quuntur gratiam.Patet confequcntia : nam qui
dat formam , dat ea qua: confequuntur ad for-
mam.Et probatur antecedens. Homo efficien
ter concurrit ad actus fidci,fpei,& charitatis, &
contritionis : ergo adgratiam ipfam. Antece
dens patet; quia illi fun t actus vitales. Probatur
confequcntia: quia illi actus funt vltima difpofi
tio ad gratiam iuftificátem:ergo fi homo attin-
git ad vltimam difpofitioncm , efficienter con-
л curret etiam ad ipfam formam faltcm introdu-
cendam in fubiecto;quemadmodumhomo di-
citur generare homincm , & attingere efficien
ter act vnionem anima; cum corpore¿quia attin
.git ad ipfarn vltimam difpofitioncm ad forma.
, fSecundó arguitur.Efto ita quod Uli habitus à
Artie. \Щ. 575
foloDeoinfundantur vt à caufa efficiente; ta
rnen poftquá homo iam eft pericétus cum ipfa
gratia, & virtutibus,nihii obftat quo minusper
actiones proprias procedentes à virtutibus ip-
fis infufis,efficientcr augcat ipfas virtutes infu»
fas. Quod probat à fimüi dupliciter : prirnójná
quamuis homonon pofsit mereri fuá iuftifica-
tioné, tarnen fecúdum fidem eft certum, quod
poftquá homo eft iam perfe&us per gratiam,&
virtutesjpoteft mereri augmentü gratix,& vir-
tutú : ergo pari rationc & fi non pofsit efficere
gratia, & virtutes efficiéter, poterittamen effi-
cerc'augmcntú gratig,& virtutü. lté probo alia
fimili in naturalibus: nâ quáuis homo non pof-
fit efTc caufa efficiés fux generationis,poteft ta
rnen efle caufa efficiens fui augment i: ergo pari
rationc quamuis homo nó pofsit efTc caufa effi
ciens fux generationis fpirirualis, poterit tamé
efle caufa efficiés augmëti iniftocfle fpirituali.
Щ Tertio argumétor. Homo effectiuè cócurrit Tertfumr
ad fuá beatitudiné quxcóliftit invifioneDci;
qux quidéeftabintelleducreato , informata
lumine glorixjtanquá à principio effe&iuo; er
go poterit coneürrere cffeâiuè ad gratiá , & ad
augmentü eius , & etiá ad ipfos habitus virtutü
augcndos.Probatur cófequent ia:quia gloria eft
gratia cófummata:ergo fi adgrafiá confumma-
tá cócurrit homo effcétiüé, multó magis pote
rit cócurrere ad gratiá initiatá, & imperfecbm.
% Quarto arguitur. Ablutio baptifmalisaque cf Qtiarruai}
ficicter cócurrit ad gratiá efficiendá, vel augen
dá in virtute Spiritus fanfti principalis agentis;
ergo aäus charitatis multó melius poterit con
eürrere efficienter ad augmentum gratix,& vir
tutum in virtutc Spiritus faneti agentis princi-
palis.Probatur confequentia:quia talis actus nó
eft minus, fed magis aptus vt eleuetur ad ta! cm
efficientiam fupernaturalem. Ad cuius rei maio
ré intelligcntiá fit prima cóclufio. % Non eft er pr|m¿ C5el;
ror afTerere quôd nomo efficiéter cócurrit me- Secuencia
diantibus actibus fiberi arbitrij ex diuino auxi» ainorii.
lio ad gratia virtutes produ cédas, & augédas.
Probatur primó : quia nó datur aliquis locus,ali
qua autoritas, vel ratio ad oftenden dü hunc cf-
feerroré.Secúdó;quiainconciIijs,&infcriptii »
ra facra,& fanchs,folum negatur meritum no»
ftrum ad iuftificationem,& infulioncm gratix;
non autem negatur efficicntia, ita vt oppofitú
fit error.Tertio,quia in Concilio Trident.SeíT. Cócf.Tiid<
6. cap. 5. dicitur, quôd iuftificatur homo aflen-
tiendo liberé gratix Dei mouentis,& coopera»
dodifponitur: & quôd homo nonnihilagitre-
cipiendo diuinam infpirationem.Lt canon e.4.
anathematizatur qui dixcrit liberum arbitriurn
hominis nihil cooperan, fed merè pafsiuèfs ha
bere ad iuftificationem: non igitur alienum eil
pmnino à fana doctrina , aliquam efficient
 57* F-ß-Medinse
tiam liberi ârbitrij ad infufioncm gratis pö-
nere.Ncq; tarnen definido concilij ita accipieri
da cft)quod motus liberi arbitrij efficiat iuilifi-
cationem,vcl infulidrtem gratisjfed fenfus eft,
quôd illa eftícicntü, fiüc cooperario liberi arbi
trij cft ncce{íaria,tanquam dtipofitio ad ipfam
SkcüixSt. gM; jarn,& iuftificationé. ^[Secunda conduiio.
Nihilöminus aliquid habet teméritatis affirma-
rc,quôdno$ efficientcrconcurrimui ad genera
tioncm virtutum fupernaturaliû, feilicet fidei,
fpei,& charitatis.Probaturex definitions Aug*
qux acceptatur ab omnibus Thcologis fchola-
fticis;quá Deus in nobis fine nobis operatur;id
cftjfine nobis efficientibus,non fine nobis con
Ten. eôcl. fcnrientibuSi^Tcrtiaconclufio.Affercrequôd
Non elt ce- augment û v i nu t um iftarum fit à nobis efficien
aierariû di te--, flcutmcritoriè, nihil habet temeritatis. Pa-
cere virtu- tct.qU¡a p. Auc.non neeauit in fua definitione
tes infufas Л л- v> *>. .
eueeri loo 4U0" nos eihctenterpolsimus augerc virtutes;
bii efficien fed quôd pofsimüs generare. 4 Quarta- conclu,
ter. fio. Per diuinam potentiam fieri poteft vt actus
Quar.côcl. humani alîlimanturà Dcovt inftrumenraeffe
ctiua gratis, & virtutum,& augmentiipfarunb
Probatur : quia de facto aflumûtur ad talcm ef-
ficientiam facramenta,qusfunt res fenfibilcs
corporales : ergo poffunt affùmi actus humani.
D.Thom. ConfirmaturitacíftjquiaD.Tho.^.p.q. 8^.аг.
i.ad primum'dócct,qirod ipfa pecnitentia fecú-
dum quodéff pars facramenti,cffcctiuè eft eau •
fa gratis,& iuftifica'tionis; & tarnen ipfa contri
rio eft actus húmarmsj& cófefsio,&fatisfactio.
Quin.cócl. ^Quinta condufio. De facto Deus nó all u mit
actus noftros vnîuerfalitcrvt funt actus virtu,
tis, ficut inftrumcnta ad efïïcicdum habitó, vel
augendum. Et quidem quôd nó ad efficienduV
patet ex Aug.dcfinitionc,quam Deus in nobis,
line nobis operatur: ergo non conoirrimusin-
ftrumcntalitcr cum ipfo Deoad infufionégra-
tix,& virtutum.Probatunquia aliàs non vérifie
caretur, quôd Deus in nobis, fine nobis opera*
tur, ficuti non verificatur quod Deus fine (acra
mentó iuftificat paruulum, eô quôd facramen-
tum eft caufa efficiens inftrumentalis : at quôd
nec adaugmetum cócurrant actus noftri vtin*
Sexta «och ftrumenra.dicetur ad quartum.f Sexta conclu*
fio. Non eft pofsibile,vt homo, vcl ángelus, de
potcntia Dei abfoluta fit caufa principalis gra
tis effectiua,& virtutú fupernaturaliû. Et not!
dúpro cxplicationehuiusconclulionis, quod
Cauf» prie caufa principalis dicirur illa, qua: agit per pro-
ßl ^ Р"5 formam,pcr quá eft in actu,& cui disimila*
tur effectusjquauis ad talé actione côcurrat alia
caufa fupcrior. v.g.ignis eft caufa principalis ad
gcncrandúigné , etiam fi fol fit caufa principa-
fior,& Deus principaliísima. Secúdo notandú,
effe impofsibile vteifectusfit perfcérior caufa
fua fecundú quôd ab illa procedit ; poteft taraé
ExpóF.in Pnm.$m?fo
effectus eue peffectior fua cíufa inftrumerita%Y
ficut imago períectior cft ipfo pehicillo.Hi*'
fuppofitis,demóftratHr fexta concl uu'o.Om nis
caufa efficiés agit in quantúeftin actu perpro-
priá formam cui afsimilatur effectus : fed nullus
homo vel etiâ ángelus poteft eíTc in actu per ali
quam formam cui afsimiletur effectus , qui eft
habitus gratis,vcl châritatis:ergo,&c.Probatur
minor. Habitus gratis non prsfupponit aliam
formam in hom me, n ill naturam rationale quas
fc habet vt fubiectum capax gratis : ergo nulla
forma poteft prscedercqus fit principiú effi
ciens gratis.Et fi dicatur,quôd aliam forma po
teft Deus confin e hom ini ante gratiá,qus lit
primum principiüm efficiens gratis. Contra.
Nulla forma cft creabilit , quç nó Ht gratia Dei, \
que pöfsit #flc tarn bona, liait gratia. Probatur:
quia gratia eft , per quàm efficimur formaliter
participes diuinç naturç,& filn Dei adoptiui; er
go nulla forma poferit eile qus magis nos ele-
uet,vcl çqualitercû ipfa gratia:folusergo Deus
poteft effe caufa principalis efficiens 'gratis , &
virtutum qusgrátiam confcquunmr: créature
Verô poterit a(Tum i ficut caufa inftrumentalis,
ficut ipfa ficramen ta a (Tum un tu r. % Sed contra Obicaie.
hoc eft argumentum. Anima Chrifti cft caufa
efficiens noftrs gratis , pergratiam quam ha
bet habitualemcuiafsimilantur ipfigratificati:
ergo eft caufh principalis, licet fecundaría. Re- So^d*» ',
fpondetur ad hoc primô,quôd noftra propoli,
tiointelligitur ita, quôd nulla creatura in leipfa
poteft efheere gratiam. Secundó refpon dctu r,
& meliùs,quôd anima Chrifli, fiue Chriftus in
quantum homo, id eft, fecûdum humanitatem
perfectam omnibus gratijs infufis , nó eft caufa
principalis noftrs gratis efficiens, fed inftru
mentalis, Si miniftcnalisjquaquam fit cxcellcn
tifsimum inftrumcntum,fccundum quôd eft
coniuncium verbo Dei perfottaliter. Hsc do
ctrina patet ex D.Thom.in.3.p.q.64.arti.j.cu- D. Thorn,
ius ratio cft : quia ipfa gratia, & virtutes infufs
non funt fecundum fpeciem fuá effectiue qua-
litates per actionem tranfeuntem alteriusgra-
tis, vel aliarum virtutú fimilium in altero fub- .
iecto : nam fi hoc illis conueniret fecundum
propriam fpeciem , vbicumque efTcnt , poffenc
eundem cftectum operari; ficut calidum efficic
calidum in fubicctorcccptiuocaloris; ita ho
mo gratus poffet alium gratificare ; ergo gratia
habitualis Chrifti habet efficerenoftram gra
tiam, ficut inftrumentum verbi diuini ; ficut &c
ipfa humanita» Chrifti cuiinhsretgratia. Ex Corollar.
quo fequitur vnûcorollarium notandú , quôd
gratia non facit nos immedtatc,& per íe primó
limiles ipfi Chrifto.fcd Deo,cutus diuins natu
rs fumus participes per gratia , & hçrcdes Dei,
' coheredes autem Chrifti ; erit tamen Chriftus
Domi-
 -Qaseftion.LXlib
Dominus caul л exépiaris noílra? iuftificatio-
nis; quemadmodum Ii f лЬсг ferraran vno mal
Ico vtitur ad faciendú nli ú fimilcm; tñc malleus
illc quo vtitur vtiinftrumento,nó eft caufaeffi
cien s principalis alteráis mallei; & quáuis mal
leus eftectus euadat limilis priori maílco, hoc
eft per accidés, quantú attitiet^d eíhcientüipi-
lius inftmméti propria; fed euadit limilis , quia
Vïarq; afsimilatur idea? qua eft Irt meftft aftifi
cisiPotuit tarnen ipfe àrtifex côfide'râre m alle ú
prxexi llera Vt quoddá cxcplar altcrius fabrica
di,& iramalleuîprfEexiftensjJeçundùm ^erat
in méttartifi<íi<;t^cátlfa'exépíaris,'& paf hunc
modú Ghriftu* Dñs,in quantühömö.non fo-
, htm habet mini fierium exccllen tiffed clt vera
cauft'exépbris , quätcnusDeüs i ntt'di t nos im
afsimilari , & conformes fieri imaginis filij fui,
vt ipfe lit primogenitus in multis fratribus.
Praeterea.Cnrîftus eft caufa moralis noftraj jttr
.i JïooD ftificationisj&nóíantüm inftrumentalisjfdd • forma, qua in nobis prx-intelligitur cxiftcre.
C3iila meritoria principalis noftrac iuftíñcatio-
nis, quo pacto nos fu m us caufa principalis me
Vitoria augménti gratia? , ЬС viitútum.Prartetíá
, ti т A probar ur cade p гор о fit io à Ii mili. Homo nun-
quäpotuiflet acquircrc lUentiá & vimites, nifi
în hominis natura prasexifteret aliqua lorma>
qaü fit prineipiü lüfliciehs vt per cXörcitiü po-
tiiiaru acquiratur feiencia vel virtus , vt pra.ee»
dit habitus primorü prineipiorü, & fynderclis
ad acquirédam fciétiam,& virtutes : ergo nullo
mddohomo poteft acquirer^ gratis,1 6¿ virtue
tes fiipcrnat urrales per fuos aftus efficiendo ha-
Ce augmé biius.*; Séptima cóclufio.Neq; cria ad augmen
ti caula in tö gratix,& virtuíü iníufarú poteft homo con
•vinuribus. ^i-rere vt caufa efficiensprinripafie.Píobatur
Ari. í.Ethi. pximojquia fecundú Arift.habitus augétur per
eofdem a¿tus,cx quibus generaran led nó pof-
fünt generari per noftros aétus:ergó nec âuge-
ri. Secúdó ficHabitus primorú princip ioru, ti
fpcculatiuus,quá prafticus , non pót augeri per
noftros aâus , êô g> funt inditi ab ipfoautore
naturae:ergo nec habitus infufi; quia funt inditi
ab ipfo âutore gratis. Tertio probatur. Nam
i-s-'-.T hábltusinfufusfiaugmentúrccipitinecefle cft
'■>■ vtpraexiftatíakempriusnatura,aliqua forma
::t ^yaffit prineipiü effieiés táti augrnlti: fed nut
■- i Г ■:..*" la talis poteft in nobis prscedere refpectu ha
bitus augendi:ergo à nobis cfficiétibus non pó
teft augeri habitus infufus. Probo minorémam
fi qua torma prsecederet fuffi cien s, illa effet gra
, • ■ --. • tia habitualisífed ilia rtort eft fufficiés; quia ipfa
met eft aügédá:ergo nó póteft efíe pfincipium
.i . efikiéns talis augméti. Colligamus ergo quôd
fólusDcus,aut ChriftusDñsdrt qUâfumDcus,
eft Caufa principalis efficieñs ipfius habitus, gra
tia*,& virtutú fupernátüraliú, & áugme'ti earun
dem virtutú:nos auteper noilrös actus mereri
Actíbik 0ÍÍ. fft
.poflumús augmente ¡gratix»&*irtut4Bl*.veluti
. caufa? morales principales , de quo mérito in-
frà q.vltima dicédñ eft. Ad arguméta rcfpon Soluantnr
dctur,ad prim ú, negado antecedes* £tadprf>- argutaéta.
batiónem negátur cófequétia:& raïio eftj.qvua AdPn,nü
:Ш actus noftri nihil producunr, fedíbatdifpó
fitiones in genere .eaufas raaterialis ad-recipien r ■. ñ'n
.dam gratiá. ítem. Quáuis nosefficiéter cócur--
ramus.adiHoswéèusiâcilKfint vltima difpofitio %n
ad gratiájtamc nó fcquiturinde ; ergo cócurri-
mus efricicnter ad dlfpolitioné adgratiá : ratio
eíljquia illi actus non funt difpofitiones ad gra
tiam,vt hint a nobis; fedquatenus funt ab iplb
Dto,& ad gratiateobiinátur ab ipfo.Gtiiusjra-
;tio eft;q;uiahos.;náhabemusalto^láformá , vel
eiTent i á per quá pofiimus tribuere noftri s acri
bus vt attingantipfam gratiá,vel vnionem eius
adanimá:quiaipfa gratia, ve! vuio ciusad ;.ni- .y-, ,t
má, aliquid excelle: ins eil quam quaecúe; alia
Ncq; illud limile , de hominc attingéte vniohé
anim ж ad corp us p er general i o n c,ali quid со n-
cludit:quia homo g eneran s eft actuatus per an i
mam rationalem, in cuius virtütC; producir di
fpofitiones fufficien tes ad vnioi.ern animav ad
corpus; b¿ ita homo gen erat hominc. Ita etiam
in generaúonc fpirituali , Deus folus cíl pater
noftcfyficut caula efficiés;quiaeft Deüs per ef-
fcntiá,& poteft generate De ú per eiTentiá, feili
¿et filiuin naturale, &: Dcos per participation с,
feilicet adoptiuos filios ptr gratiá adoptionis.
i^Ad fecundú patet qtñddicendúfitex doâri AJfecúdfi
na fcptimx condufionis. Щ Adteitïûrefponde * tetuum*
Tur negando côlcqucntiâ.Èt ad probationé re-
fpondeturjtj« beatitudojfiue gloría,dicitur.grà-
<iaconfummata,nôidéticè,fed caufaliter : quia
cftíófummatio graticeuté, quia bcatitudo ipfa
<ft effen tialiter no tira operario , & ideo debet
effe efficiemer a nobis : at vero gratia pertinet
ad ipfum efie diuinújquare nó pót effe efticic-
ter a nobis.f Ad quartú refpondctur,q> probat Ad quand,
quartá conclulîon с noftrá : quod aut é de faâo
De us non allumât a¿tu s noftros vt inftruméta
ad augmentum gratia;, quod in quinta conclu-
fione diximus,non aliunde poteft probari, hiii
quia hoc dependet ex libera volúntate Dei , &
non reuclauit nobis fe ita faeeremeque rationc
Theologi ca id poteft colligi,nifi de fola contri
ti o ne , vel cófefsione vt funt partes facramenti
pcenitcn ti a?.N cq; tarnen fi dé faâo effemus in-
ftrumeta per aâus noftros ad cíficiendum au-
gméram gratiaí,eíret magna dígnitás hominis;
cùm hoc ipfum de faâo cómuniectur ipfis fa-
ctamétis.Vérü cft tamé < quód efle inftrumétú
coniunctum hypoftaticè verbo Dei,eft magna
■dígttifas:& talc inftrumcntum eft fanguis Chri
fti, & hu m'a ni tas eius per vnionem ad verb um.
OO fDeniqv
 57S RB.NiectoiÄ
^Dcniq; in hoe aft.drçJiàd>quod dicirD."Tk
quóddiuerfx ihm virtutes ciuiú fecúdú quod
ч '.n¡is\o?. bencfebab6t^diucrÍjíipolitiaá,vide qufjcfub
prà di\imus.q.6o .art 1.5.3d г. vbi explicaría eft,
~я q> virtus m'OTalis fccundú quod a iuftitia legali
Qiinmodo im peratur , accipit nom en iuititia: legali s. Sed
fint diuer- difticuhaté habet , quomodofiot diucrfarífpé-
ír Tirtutci_c¡e virtutcs ciuiú fccúduru <^ bene le habet ad
«u um. d¡ucrfas politiâsdd eftaddiuerías refpu. coníti
tutas perdiuerfam gubcrnationera.Et ratio du
• bitádi cftmá téperatus,&Tottis in vnarcp.non
ncceiTe habet acqujrcre alias virtutcs quando
' trän lit ad alia ré p. ergo non di ri crû t f pec ie iibe
л irt utes fecund' un quod ad diuerfas pohtias
ordinantur.Notandû eft,quod virtus boni- viri
eade cliqua bene fe habecadomnespolitias:
fed virtus boni ciuis variaairin ordine ad diuer
Arifloc. fas politias:docet tnim Aril to.5. Poli. capit.3. Sc
' D.Tho.ibidé lectione.3. quód non eft eade vir
tus boni viri,& boni ciuis; Nam virtus boni ci-
ui&cóiiftit in hoc, quod conucnicterfaciat oflfi
ciú fuú , & min iftei iura ciuik* in ordme ad line
gubemationis reipu. iicut bonus nauta dicitür
qmbeirefacitofnciufuumin ordine ad I a hité
nauis: ce talcs virait es variant ur per ordiné ad
diuerfas polit lis: quemadmodum etiam alia eft
ars gubemandi nauim,alia gubernádi trireme.
Ex quo fcqui t ur , quód ii hoc modo inteiliga-
mus AxiftSft. virtus boni ciuis vt fie, non eft vir
tus íhTiplicitercuda. Altero modo potell expli
cari, fcilicet quod^fxmet virtutes morales,
■ 71 ' K quarenus iaduunt rationé iuftitix legalis,várji
tur fpecie fecundùm cj> per illas bene nos habe
mus ad diùcrtas politias : fed tunc ncccflc erit
dicere,qüodrpfa iuftitia legalis eft alia virtus
eifencialiter, & alia in ordine ad diuerfas poli
tias : & per iftum modti bene verificatur quod
dicit D.Tháin art.fcilicet virtutes morales in-
fufas dill erre à virtutibus moralibus acquiiitis,
per hoc quod ordinantur ad diuerfam politii:
* 1. »..•;> ЬЛ nirairum ad politiam regni cœlorù : quarc ne*-
cefle cftjquodipfa iuftitia legalis huius politix
diuinx plus différât à iuftitia lcgali acquilita,
qua m virtutes morales infufx, à virtutibus mo
ralibus acquiiitis ; quia per ordinem ad iuftitia
legalem acciphur ifta differentia virtutú.^[Sed
• eft fciendum, quod de aâibus virtutum infufa
rum folctvari»pertraétariquaeftiones. In pri-
mistradatunvtrùm adus virtutis infufx diftct
ab adu virtutis acquifitae,non folùm in genere
moris , fed etLira in genere naturs. Hxc qux-
ftio expUcatafuit fu&rà.q.prxccdenti arti. 1. &
definitum «ft , quod dirTerunt no folùm in ge
nere moris, fedetiáin genere naturx : reconté
quxibi diximus.Rurfusfolet inueftigari; vtrú
iidem aâus numero poßit prodire abvtraque
..virtute infufa & acquilita. Hxc dubitatio ex
E¿paím Prim,Securi.
prxcedeiui folutioné habet. Nam fi actus diffe
nu in genere naturx, iiripofsibilc ell quód idé
adüs numero ab vtraq; virture proHcifcatur.
Pncterea fokt tradari ^vtrurh'ex adibus virru-
tum in fu I a ru m geneTcrur in nobis aliquis habí
tus perfimilis virtud infufx: fed de hoc сорю»
fe iupra.q. 51.3^.4. rîï r;i. ;••>," У ^q:i3
.со-
QVAE S TI О LXIIH;
Deproprietatibus virtutuirviq,
quatuor articulas diuîià. ., '];¡
A ELT PRIM VSso i
^Vtrmi^ttíb^gn co?ifißanf$
■£4у-'ц-н a ti'* t'y s. '
Ondufio .çft íffirmariS, СоаеЬ5э.
quam in argomenro , fed
co.htrà,pr^bat D.Tho.au
tórnate Ariíl.z.Ethíc.c.6.vbi dicit^ Агиц
virtutem effe habîtum ele&iuum,
în mediocriute cóítltentem. In ar--
ticulo vero id ipfuni -probat ex eo¿
¡quód Donirffi cuiuílíbet menfurati
¿c regulad cofittit in hoc,quod сод
formetur fuae regula: vnde bonurn
virtutis móralis cum mçfuretur rä> ;*
tionctanquam regula, conftftkia
adíequationc ad menfuram ratió4 -u
nisiadasquátio autem ifta eft aequa-r
litas , fiue conformitas ínter excef?
fum,6¿ dcfcâum.Virtu§ ergo mc>rá
lis in medio confíftit.
EXPUCAT10 ART: l-C Y L'b . ¡r
Vbiú eil de iilacóduiíoríe: ná appa* Eiaaiin»-
ret quod aliquot virtutes morales cur concia
Я1
non funt in medio,fed in extremo. воатсвИ
Inprimis,humilitaschriftianaeft in Primúarg;
extremo: peccari enim poreft contra humili-
tatem fupcrbiendo,fcd non poteft peccari per
excefliim:quantôenim quis humilior eft , tátó
melior eft : vnde Luc. 14. dicit Dominus ; Re- Lee». 14.
cumbe in nouifsimo loco. & Eccle. 5. Quanto Ecdc.3.
maior es , humilia te in omnibus. q¡ Deindcln
.virtute pcenitcntix non potoft peccari per cx-
ceflura: per defedum quidé peccatur, quando
homonon cóferitur íícuti oportet ; fed per ex-
cetíum non cotingi t peccare: para quanto quis
pli»
 40u2eftion.LXIIIfc
plus de peccatis dolet , tanto melior eft coram
Terdum. Deo.tflTertiô. Virtus iuíli úx nó cófiftit in me
dio inter duo vitia extrema , fed tan tiim habet
vnú vitiú extremú,népe iniufütiam: nam quo-
modocunq; ab squalitate difcedas,iniuftus es.
Argumé ta qrSed videtur maioribus argumétis quód nulla
fecundo lo yj^ys morals confiftat in medio. Nam fi vir«
Prim. vé. tusmoraus confiftitin medio ad iftû fenfura,
quod nec excedat,ncc deficiat : confequens eft
quod confiftat in indiuifibili: quod videtur af-
/riftot. firmare Arift.i.Ethi.c.3.dicens efle difficile vi-
; <i ucre fecundú vinuté; ficut difficillimú eft at-
tingere fcopum,vcl centrú in circulo in uenire.
Ex quo ftatim colligit, quod malum eft infini
tú; bonú vero finitú & determinará : ná aber-
.: •. • rare ab feopo contingit infinitis modis: redtt
vero attingere fcopü,vno tátum modo. Ex eo
dé principio colligit Arift.cir.ca finé. сб. quod
virtus eft fimplex omnino; vitium omnigenúj
ergo fi virtus cófiftit in medio, cófiftit in indi-
uifibilhquod aflerere, falfum eft. Nä ex hocfe-
I quitur,quod virtus nó augeretur,aut diminue-
returrid enim quod cófiftit in indiuifibili , non
habet augmentú , nec diminutioné. Rurfus fe-
quitur , quód nemo ferè hominú aíTcqucretur
virtutémam non eft humana; prudétiae attinge
Secundum re mediú in indiuifibili. Щ Prxtciea.De extre-»
mo ad extremú non fit tráfitus nifi per mediú,
vt de fe patet:ergo fi virtus confiftit in medio,
cófequés eft nó pofie fieri traofitú de vno op-
potito vitio ad alteram extremú , nifi per virtu
Terdum. tem:quod cóftat efle fallíim. ^Jltcm. Medium
aequaliter diftat ab extremis : fed virtus non
squaliter diftat ab extremis : fortitudo enim
,<.• propinquior eft audaci quam timido:& libera-
lis propinquior eft prodigo quam auaro: ergo
Vlrimum. non cófiftit in medio.-jVltimó. Virtus eft vlti
Ariftoc mû potétiae autore Arift.i.de ccclo tcx.116.fed
vltimú répugnât rationi medij:ergo. ЩРто ex-
plicatione veritatis, & cófutatione argumenta
Calera. rum notât D.Caiet. pofle intelligi quod virtus
moralis cóííftat in medio duplicitcr:tum,quan
turn ad fubftantiam habitus;tum vcró,quátum
ad effectuai opcris. Ilia virtus cófiftit in medio
quantu ad fubftantiam habitus , qua» conlt ituit
med:ú inter duos habitus vitiofos.v. g. fortitu-
.1 : do cófiftit in medio inter nimiádtídaüá , & ni
mio timoré. Illa vero virtus confiftit in medio
quátuai a lefrectu operis,qua» producit opera-
. ; .- « '. tiones fuá > fecundú omnes circúftátias debitasi.
Virtnte» àpru Mentía pneferiptasfic vtnódeficiant, nec
mur*>e; ex çxuperct : с efe chis náq; in materia virtutú cfty
ceplt!îî?î" non ope ari cum tlebeas opera/i: excefius vecó
ia medio 'Pcrin quando oportet non operan. ^[Pri-
intci duos ma oropofiuo.Omnes virtutes morales, exce-
b»hjtu- pta iuftnia.confiftút in medio inter duos habw
uofoí. tusvitiofos. Hace concluTmptobaturinducü-.
vArticuLL-ï 579
hè: fortitudo enim eft mediú inter nimia auda
ciá,& nimiú timoré; téperantia eft mediú inter
infcnfibilitaté,& intéperátiam; liberalitas inter
«laritiá , & prodígalitaté ; humilitas chriftiana
eft mediú inter fuperbiá , & pufillanimitatem;
pufillanimitas eft qui defpicit honores plus
iufto : vnde li viro docto & fpirituali offeratur
dignicas fpiritualis , & earn dcfpiciat ex animi
pulillanimitate, peccat contra hümilitatem per
exceflum. Infuper pcenitentia eft mediú inter
duritiam cordis,& nimiam peenitemiam : pro
pter quod fiquis mcerore , & triftitia fe interfi-
ciat, peccat contra pcenitentiam per exceffum.
Quód veró iulfitia non confiftat inter duos ha
bitus vitiofos,fic patet.Nam quomodocunque
difeedas ab aequalitate,iniuftitiam cómittis:er-
go nó habetniíi vnú extremú. ^fSecunda pro- * • ■— •••
pofitio. Omnes virtutes morales confiftunt in
medio,in fecundo fenfufiiperiùsexpofito. Ná '" ]
bmnes virtutes morales producunt operado- ,■
oes fuasíceundú circúftátias debitas, fie vt nec .1 ,
deficiát,nec excédant. Ex quo fequitur , quód
iuftitia in hoc fecundo fenfu cófiftit in medio;
defechis veró in materia iuftitia; eft,nó redde-
re alienum, quando oportet reddere : cxccffus
veró eft,redderealienu quádo nó oportet red
dere,vt fi reddas gladium furiofo , vel reftituas
pecunias intépefta nocte. % Sed videtur certè Ooi#£b'o*f
quód iuftitia lit medium inter duo vitia extre-: atu
ma.Nam à regula deuiari potcft per exceflum
Sc defedutn:cùm CTgo iuftitia fit regula, verfa-
tur inter exceflum & defectú,tanquá inter duo
vida. Dcmde. Iuftitia, ficut quadibet alia vir-
tusjdirigit mediú inter exceflum & defectum:
ergo verfatur inter duo vitia. Huic videtur efle -"-»•*«•-
confona facra fcriptura; dicitur enim Eccle. 7. Eecle.7.
Noli efle iuftus multùm : ergo in materia iufti
tia; peccatur per exceflum & defectum. Refpó Solution
detur , hoc efle fingulare in virtute iuftitia?^
quód non vcrfetur inter duos habitus vi tiof os:
nam in ceteris virtutibus cofltmgit peccarc per
exceflum & defeetú $ infola-îuftida per fc non
eótingit peccâre per exceflumsnä fi debes cen-
fú,& reftituis bis centú , nó eft igjuftum : fed fi
debes dccé,& reftituis nouéíp&caftiíontrara'
ftitiá.Itaq; vnotafitum modo peccjtur contra
iuftitiam,videlicctcxeotyvnushabeatminus¿ ■ *•
cfc alius habeat plus quàn debeat habere. Item'
alia ratio demonftrat quód haíc virtus non haf
beat nifi vnum vidú extremú:Ñám ¥río tátúrh'
modo abœqualitatedeuiaturf fitté e^im accö-:
ptum excédât id quodredditur-jfiuc id quod
redditur excédât ácceptú,codem modo corrú-
pitur i-qualitas : h enim funt dus lineae sqüa-^
les , idé eft quod áb vna auferatur , & alterl ad--1
datur, 8t víceuerfitvt SquaHtas edrrampatury
*Jf Ad argumenta refpondetur, optirne prdbare^
Oo 1 quód
 F.'B. Medina;
auôd iuftitix virtus cófiftat in medio, in fecun
o fenfu fupcrius expofito. Ad autoritäre fcri-
pturxrefpondetur,o^ loquitur de iuftitiapro
omni virtutc:& fenfus eft,noli efle nimiú tern-
1>erans,nimiú fortis,&c.Vcl dicendú ell, quod
oquitur de iuftitia vindicatiua,in qua potcft
efle exceflús crudelitatis . Tertio intelligitur
Auguft. ¡llud teft imoniú,ficut Augu. explicar traáa.9 5.
in illud loan .ci 6 . С um vencrit ille arguet m u-
dú de iuftitiajvbi dicit, quôd in Eccl.c. 7. Noli
efle iuftus multúmjnó eft notara iuftiti a fa pic n
tis,fcd fuperbia prxfumcntis: qui ergo fit mul-
t um iuftus , ipfb nimio fit iniuftus ; quia feip-
fum cxiftimat efle fine pcccato.Et quôdifte lit
fenfus illiusloci , colligitur ex eo quod ibidem
dicitur; Non eft enim iuftus homo in terra, qui
Soluuntur faciat bonum,& non peccet.Nunc fupcrcft re-
argument» fp5derc a¿ arguinéta in principio polita ; & ar-
doloco"" g1"110013 quidé P"mo l°co adduda, ex ijsqus
Ad pnmü diximus habet foluuoné.^Ad arguméta fecun
argu, do loco adduda fatisfaciendú eft. Ad primum
fcfpondetur,quód medium virtutis,nó eft me
Atift. diú rei,fed rationis & prudentiae: vnde Arift.2«
Ethi.c.tf.definit virtutem, quôd fit habitus ele
diuus in medio colli tés, prout prudes définie-
ht : prüden tia vero humana nóattingit pundi
meta : itaq; medí ú prudentis latitudiné habet,
Л4 fecödfl. ¡¿n¿ cófiftit in inaiuifibili. Щ Adfecundú re-
fpondetur, quôd in motu continuo nó trálitur
de extremo ad extremú,nifi per mediú: at mo
tus qui fit de vitio ad virtutem , velé diuerfo,
non eft mot us côtinuus , lieu ti nee motus int el
left us, aut voluntatis quando ad diuerfa fcrtur;
& ideo non eft necefle quôd de vitio ad altera
Ad tertium victu fiat tranli t us per virtuté. ЩAd tertiú argu
. ■■ mentú refpondetur, quôd cum virtus, vtfxpè
dictú eft,nó habeat mediú rei, fe d ration i s, non
oportet quôdsqualiter diftet ab extremis , fed
fecundum quôd reda ratio didauerit: vnde in
Ulis rebusin quibus bonum virtutis conliftit in
frenando pafsiones, virtus propinquior cft di
minuto quam fuperfluo ; vt in máfuetudine Sc
temperantjaun Ulis vero in quibus bonum vir
tutis confiftitjp eoquodeftinduecre ad id ad
quod impeUit.pafsio, virtus propinquior eil
fuperfluo quàm diminuto , vt in fortitudine
Ad vjcimií. videre elh^Ad vltimum refpódctur , quôd eft
vltimum potcntia; virtus,id eft, eft vltimum in
quod virtus potcntii fefe extédit; quod quidé
difficillimú eft.Ex quo côfequés eft,quód vir
tus contingit in medio; nam mediú contingere
difficilhmúéft. Aliam folutioné habet hic D.
Tho.ad primú, legite autorem. % Ex doctrina
huiusartiçuH fcquuntur tria maxime obferuan
da.Primu eft;quod virtus verlatur circa diffici-
le:nam mçdiû & feopû attingere,difficUlimura
cil. Se cundû ejft ; quôd fi alkui defuerit mediú
ExpoCin Prim.Secun.
virtutis, & inueneritfe in aliquo extremo vi
tio, vt ftudiofus euadat , debet propenderé in
aliud extremum, ficut folét faceré qui curua &
flexa redificant : itaq; auarus vt ftudiofus eua-
dat,nó debet paulatina donare, fed propenderé
in extremum prodigal; tat is. Tertio etiá fcqui-
tur explicado illius rei , qux cuique Theologo
eft difncülima ad explicádum ; Qtyd eft quôd Qwre in
inexrens fpeciebus malum reperiturvt in pau fpcciebu-
., . V t г • L I- mana mall
aoribusjin fola fpecie humana malu conttngit C0BtlD„et
vt in pluribus? Quid eft quôd fit tanta bonorú „ ¡n p¡BrJi
raritas, &c virtutis penuria, vt verum fit dicere; bui.
Raraauis in ttrra,nigroq;fim¡llim4cigno,
Уir bonus er fäpiens^ualcm vix reperit vllum
Millibus с multis hominum confultus A pollo.
Cui confonat facra feriptura Ecclcf. 1. dicens; Eecle.r*
Peruerfi difficilè corriguntur,& ftultorû infini
tus eft numerus. & Matth. 7. Arda eft via quae Mattel
ducit ad vitá , & pauci ingrediuntur in cam. &
cap.20. Multi funt vocati , pauci vero eledi. &
in Pfal. Non eft qui faciat bonú , non eft vfque Pfcl.
ad vnú.& in alio PfaLSaluû me fac Deus , quo- •
niam defecit fan dus. Hancraritaté bonorum
déplorât MicheasPr0phcta.c7.dicens.Vac mi- Micbex.7;
hi quia fadusYum ficuti qui colligit in autum-
no racemos vindemia?, & non eft botrus ad со
medendum. & Efai.c.24. Quomodo fi pática; Ей. 14* .
oliux qui rcmanferunt , excutiátur ex olea , &
racemi cum finita fuerit vin dçmia.Ccrtè in di-
luuio rantu m odo animx digne inuenrx func
qux faluarentur: & in Ulis quinqué ciuitatibus
qux igne ccclefti conflagrarút , tantum eduxic
Dominus Lot cum vxore fua , & duabus filia-
bus: & vxor refpiciens retro perijt , vt habetur
Genef.19.Ex iîgypto exierunt fexcenta millia Gene.i*.
virorum armatorum, & ex Ulis tantum duo in-
grefsi funt in terram promifsionis. Vnde ergo
eft tata bonorú raritas,& virtutú penuria ; ma- '
xime cùm virtutes lint nobis fecúdum inclina-
tioné naturale ? vt docuit D. Thó.q. praecedeti
arti.i. Huius rei varia; demonftrantur rationes.
Prima eft; quoniá bona hsc fenfibilia funt ma-
gis nota nobis , & magis nos mouét & alliciút.
Sccúda ratio eft; quoniam hsc bona fenfibilia
afferunt fecú pramiü fuú , videlicet voluptaté:
bona verá honefta promittunt in ftiturú. Hxc
caufa explicatur euidétifsimè apud Ezec.ca.12. Execi«í
ciim dicunt impij;Vifio quam hic videt,in dies
multos;& in loga tépora iftc prophctat.& apud
Efai.c.28. Expcda,rcexpcda , máda remanda, £Га.»>.
modicúibi, modicú ibi.Tertia caufa eft; quo
niá voluptas carnis nobifeú crefeit , nobifeum
alitur,cum ea ab infamia fumus cóuerfati; pro
pter quod difHcillimum eft & paucorú iftú affe
dû à nobis extrudere. Hanc Caufam profequi- •
turoptimô Arifto.2.Ethi.c.3. Quarta ratio eft; Ariftofcj
quoniâ geriraus bcllú aduerfus hoftes fortifsi-
mosj
 .i- Qùœffion, LXIHI.
mos , & aftntifsirnos : de qua fe dicit Paulus ad
EpheCtf. Ephcf. 6. Non eft nobis colliicbtio aduerfus
<bii<*i camcm & fawguinem , fed aduerfus principes
•»n & poteftates; aduerfus mundi rectores & teñe-
brarum hará , & c. Prstcrca cft cru entifsimum
bellum in ternú, quo caro con cupi feic aduerfus
fpiritum, & fpiritus aduerfum carné. Dcmum
eft potifsima caufa qua; educitur ex doctrina
huius articuli: Nam virtus confiftit in medio:
medium vero Sc feopú attingere, paucorú eft;
aberrare verô ab feopo , multorum eft. Нале
Pfal.ii. jationem inlinuat Dauid in Pía!, u. vbi inqui
rir caufam vnde eft tanta malocum coUuuics,
& dicit;In circuitu impij ambulant,virtus verci
.•;:bIc? in medio confiftit :quali cheat, cui que facilli-
jrriunveft ciraimm & circunferentiá attingere,
mediú vero attingere, difficile tft & paucorú.
vtrùm ri- *¡ Eft aliud dubiú; Vtrùm vicia in medio confi
na cófiftát ¿ant?Quxítio eftquáponit Arift.ïiExhi^a.o'.
Ariflo ° ^ mu^8at Remedio virtutú.Pro parte ai-
Primú'are, firmatiua Ikargurnétor. Namvbieft magis {Je
minus, mediú etiam inuenitur : fed in viuj s eft
magis Se minus,vt apertè coftat: ergo internai.
Seeúdair. -^fDeinde.Arsmentiendi, & furandi , qua; fine
dubio vitiú eft, in medio cófiftit: nam non exu
•ît •>■! i;-. ? perat, nec deficit à fuá regula à qua depen det.
"Terflnm. 1 <J Tertio. Omnis natura pofrtiua habet ideam
t3loa i.i> inmétediuinacuificconrerpódet, vtnec exu-
Quartum. pcret,ncc detî ciar.^f Quarto. Omni s natura po
fitiua confiftit in Rumcro, pondere, & mcrrfib
5apien.ii, ra,vt aficritur Sap. it. Sed vitiû eft natura quí
dam pofitiua: ergo confiftit in numero & men
УШшнл. iura. «J Vhimô. Omnis natura pofitiua «a de
caufa confiftit in numero,pódere , & men fura;
quoniá habet elTe,& eífentiam,& proprias paf*
fiones: ergo confiftit in numero , pondere , &
mcnfura,& in medio,fic vt nec excedar, nec de
ficiat. Ad hoc dubium dicen dú eft , quôd licet
in vitijs medium inueniatur,certè nó inuenitur
in vitijs medium predentin , aut rationis : nam
medium rationis eft regula & norma vt opera
reftè fiant-.fed vitia nó poflunt rede fieri: ergo
nó haben t mediú rationis,nec prudétise.Dein-
de, medium rationis, eft medium quod diktat
prudentia faciendum efle,vel cauendum:fed
prudentia non dictât vitia efle committenda:
ergo non confiftit in medio. Probationcs funt
. , Arift.in loco fuperiùs citato,
S olutio аг- ЩAd primú in cótrariú refpondetur, quod me
gumétorú. jju quod ih vitijs inuenitur i non eft mediúvir
«jtis & prudentia; , ficut fupra .díximus. %Ad
omnia alia argumenta dicédúeft, quodvrtiam
;& peccaf u, non eft priuatio ,fed natura quzdá
pofitiua deficiens » & ideo nó habet ideam cui
«orrcfpondeatincc vero habet remilarnçuifit
cófen tañe a : imo fuá eflentia j & definido eft à
regula deficerie. Ex eodent principio feqüitúr
Artioil.lI.: 581
quod non cpnfiftot in pondere & méfura: quin
potiùs fuá défi nitio eft , quod deficiat à nume
ro & men fura. .ir-i •
Ä RTI jp:, S E C V.N D V S.
if Vtrùm medium Virtuüs moralts , fit
f.'.l '/.medwmrá^elratibnh, r'- -
3v,-j¡- , & V m s* а? т.еГх- ¿Mr. .:• 1
RimaConcIuffo.Mediu 2¡J£Con
virtutis morali s , е ft m е-
( dium rationis 5 non qui-
dem effràtialîtcr, quad
ipfe actus rationis ad medium redu
catur,fed caufalitery&^drrecbu è. Ra
tío huius cöclufionis çft : ^uoniárti
virtus moralis non perfieit actum
ratiottis, fed a&umvirtutis appéfíli
uaej& ideo per earn ipfe äcTus ratio
nis non reducitur ad medium:cœte
^"Secunda CoclufiöJii yiitute iußi secunda,
t&jraediumrôrtutis^W
& rationis:iuftitia enim confiftit in
operationifcus exterioribus, in qui-
bus re&urri debet ftatulumpliciter,
&fecundúfe.<|fTertiaGóclufio.In Terua.
virtutibus quae coHocahtiirin árjppe
iitu fenutiuo ad mo derandas paí-
fiones,medium vir tutis non eft m e
diu rei 3fed rationisireditudo nâ4j;
rationis in pafsionibui con ftit UHU r
per ordinê ad nos , j^ro|>tcrea quôd
nomines diuerfimodè fe habent ad
■ pafsiones quibus affi ciuntur. Ьк
*E АТЮ-АИПС V X. jft''
Önclitfioftes huius articuli acoeptar
fuhttoc Arift.^Eíhtcof.c.6. Pro Wl- Arifto;
litis reí declaratione fciendum *ft
."•cfôôd medium rationis in materia
• virtuttiffifeftfacCTe opu&qrafldo oportet-^ &
1 bróutOportet' (ëcimdum regolam à prudentia
Jréfcripteói^liií Vtnec extédar^nec dèfteiati
Oo j exceifus
 . EB.Meditfœ .! ! E^of.inPrimáecun.
•exceííus veró eft operari opus qua n cío non refpicit primó ¿ & per fe quo. animo , quo äffe*
•oportet, &ficuti non oportet, vbi aftirmatur iäu opus fiat :nam habe nt in ofheib moderari . '* 1*я\:1
matcria,& negátur circüftátiae : defectus veró jwfsiones^äaneiäus humanos. 4|iScd videtur Obleftic-
eftquádo negatur materia, & afürmátur circú- certè quod mediú iuftitiae non fit medium de^ nei*.
'ftantiae, vtnó'delectan qUádóflportebat defe*- term inatii, it inuariabile: nam nonxquali fup-
MediÚ rei. jaarii^Secû'daiibtàndû «ft1 ; quód medium «и plicio pun itur qui perçut i t Rege , atq; illc qui
cft acqualitas S parte reidetsrminara : fi cnirfi percutit pkbci urn bom inem : rurfus nó xquali
debcs centü,«: reftituàscchtii , fêruafti rhcdiú lupplicio punitur qui occidit meditato , & ex
rehnanrcèritù fiint œqualfa átijs centum , íicut odio,atquc ille qui occidit lubit ù & ex iracun
г j t-nh ' pedaje cfthUeripedali aitäpale. fllhideriá dia. Prr terca n on eft i u ft u, vt qui nó eft potens
reftimcr с , reft it uat: at que adco iuftum cft , vt
— * qui debet centum, fi non pote!\ reft ituere nifi
■ •fc'^ '-j 4 y *V
•tatúcrififtit:; v.t6accipiamiis:duas.lineas, qúa- quincjuaginta, rcftituat quinqbagima : ergo
ypray na non exuperet altera ? nec exupfcretur mediú iuftitia: variatur fee un dû di 1 pol it io пет
ab ca:hóc m'cdíú Cbruatur Temper à iuftitia có- operamis. 4 Ad hate argumeta refpondendum Solati«!
ЧпжайиУ iq'usrccWit fantu qliaMÜ- debet. $é- cft,& ad primum dico,quod licet iuflitia refpi
í^ndü efíGebaTetrieú,quod in xqualitaçç pro .etat medium rd^cohfiderattamen dignitatem
gortio.nú çonfiftit , quocl femper feruatur à 14- .perfonxexquácrefcitiniurtarVtfiitrecópeii- >f
ífiá diimbúttúá:hábct eitiftírt'offl'cío iuftma fatio debiti ad a:q uaii tat С %hd alia argument! '■•
■dillributiua diftrib-.ic.rc v nicüiqut fecundum dicendum cft , quód aliter loquendu m cft de .01 »im m
; propria meri t a.v .g.fi dux i n bello, debet diftri-
i p 1 o iufto , al it er de ipfa exequutionc iuftitia*: i. îu.- ■ T
buere bonâparta miliribus , oportet vt obfër- iuftum fan с cft &. äquale, vt qui debet cetum,
"ncViftám'-pTO'portíc^¿,quod reddat vnicuiqde .centum reft i tu at ; pùm hoc tarnen rectè ftat,vt
jnfilicúfecundú prdpr.ramBrita.Sed eft feiendú qui impotens cft reilitucrc,ab exequutionc iu
ftitiae exeufetur. '.Vi- '- ."• n\
3 quô d hoc medium rei>c ft ctiñ mediú ra ti o n i s : . .' ; ■ it
^ediú^enlm ratíonis nihil aliud ¿ft, quàm me «J Sed in hoc articulo notandú eft, quód virtus Quarerfó
dium recta; rationi con fentancum-.fed nihil eft ideoverfatur circa difficile , quia con fill it in nußtea*
- tijagjs^jpforrhé" reibe rationi quànvvt réddas medio rationis , id cft , quod ipfa ratio debet ^^^^i
id quod debes ad x-qualitatc. fj Vltimó notan- conftituere mediú : eft enim difficile quód ra- ..^i
. dnrh ¿ft,qíród inter mediú iaftrtia^,' & medium tio caufct medium in appetitu, in ijs in quibus
•tleiioî iídi4tâyiftt^tú,mldtisdiffertЛn^гimis diffcrt, non eft determinatus ex natura fua. Ex quo .r :.■ .y»,
quód medium iuftitia; eft determinatú fuapte .fequitur quód dif ficulras aux eft in virtute Ob-
natura,& inuánabilefdeterminatum naque cft ü'iúx , folum confiftit in hoc quod voluntas -«•".' «"--¿7
1 Sí natura, Ьс inuariabile prbrfus : quód fi debes debet cóformari , Sc regulari ей ipfa rationc ad
' pentum,tqt,idé rcftituas:mediurn vero aliarum bonum altcrius , ad quod non cftdcterminata
yirtutum non cft determin atii à natura , fed cft
-ex natura fua:non autcm confiftit difficultas in
variabilc fecu'ndú diípofitiúnefñ operStís. v.g. : cóftituendo medio rci:difficultas aliarú virtu-
.ûit i jo niateria téperántiae mediú nó eu comedcjre rtúcófiftit in cóformádo appcti tú fenlitiuú re
vnam libra pañis, fed pro loco,& tcpore,& có- cita? rationi, modificando pafsiones cius , & re-
plcxione , & robore , aliquadó eritfúmcrc vná ducendo ad medium rationis, ad quod non eil
libram,âiïquando tres vncias,aliquando tres fi- appetitus fufficienter determinatus.
' bras.Et ratio cft cuiden s : nam cùm ifts virtU-
tçs verfentur circa pafsiones animi interiores, vAUiC TERTÍVS.'
r >BÓri potcftVectu Vno modo cohffifuï propter
Ш Ktrm "birtutti tntelleSluaUs confi-
1 diueriàs hört inürn cópfcxioneá \ Ы pafsiones.
; «USecupdô different; nam medium iuftitia.', çft .ít'.iîlant in medio.. '
t medium inter plus mihi,& miqus tibhquapro- S V M M A T E X T V S.
~pter fempcr dicftordinem àd áheru'in ordirtc ft
ad qué sequalitas cft conftituendaLmediú'vefó RimaConclufio.Mediú ph«»5«»
cae terarum v irt u t ú e ft i n ter plue m ihi,& minus virtutisintelledualisfpc clu^< 'â
- mihi ; & ideo fempefrreíbicijíordinem adope-
wñiiA -raté,cx.cuius varia ctofpofitione vflrätur & me- cuhtiux confiftit in con
i diú.tjTertiácUffcrúí; nam mfdiurdiüftitjae de formitate intelledus ad
fua fpccificaretione;;tantùm dick a?qualitatem ipfam. Exccflus autem cft
rci adTem,noarefp!Íc¡t quo tcpore,quo animo
i ¡ fWi.njlî quádo iftae circanílapti» rcdiind4tjn ^ffîrmarc cfuod jion cft : defedus
i crum insqujajúatl ; mcdiú vero aliarú virtutú cft: ,çt» ]bQr
njim
 Qoœftion. LXIItî.
numáíi^tmisreiconfíftit in medio
jtècundum quodc onfór^ji¡t|ur reg$
r.mtsiqhï vel meûfufse quam cofttingit
"ÄJS ftónfcertdbte,& ab eâ defie^è ijrt
- 3¿tem -eftmenfura |П*е&Йа$
Arift«¿?i ftri, ndicwAriftoteles^ vnde bonú
m«.t«.y. ^Гц(щ|^)1е^
in, qüadam «onformitate ad rem
i^fam jfeeüñdtim qti^ni conformî-
tatem Сцдацг medium yírtutis in:
telleâuaHsi Ь -. - o .
Seconda. fSecuridâ Çonclufio. Medium vir
tutis intelleäualis praâiçae , cuiuC-
modicft prudentia, fi confiderettnr
yt eft habitus cognofcitiuus,con,fi-
ftitin conformitate intelledus ad
fem ipfarmfecundum enim hanc ra
tionem eodem modo medium acci
piturm virtutibus iiîtelleâualibus
pra<aicis,ficutinfpeculatiuis.
Tercia. f TertiaConclufio. Medium vir-
tutis i ntelle&ualts pracüca?, quate*
nus dirigit ad ftudiofam operado-
ne m , non fumitur ex rebus ip fis,
quin poriùs ipfum judicium praäi-
cum eft regula operationis ftudio-
íx , ad quam ftudiofa operario diri-
. gitur , & r egulatur j ficuti ars eft re-
gula artificiad , &c tpfum artificia-
î T»«î tum ad regulam aftis debet m enfu
rari. Quód fi dicat Thcologus,qua
regula iudieium practicum debet
regulan? dicendum eft , quod ex
i ípusrebuSjideftex fynderefi,atque
adeo ex tege diuina , per quam om-
nis ftudiofa operario regulan de-
bet.Pro cuius rei maiori declarado-
ttefcie^üsffif eft , o,uod prudentia
íiabet in officio dicbre quid fit eïi-
gendum , quid vero cauendum : &
> in hoc officio priidentia пой merr-
«л:-:
AitkuLliii
fuhtreSjqdin potiùs ex rebus шй^ ли ми.
fura tur: tunc en i m veraicffipruden*
tia, quando diebt idquod verèeli*
gendorçebHabet^ioèitfiâum
prudencia^ nimir um dirigere , к'ой
diñare ad ftudiofamibjœcatiônemj
& inhoc officio prudçntia eft men
fura,& norma ftudiofasiOBcraü^f: мЗянгрт t.
tus, ItacjUe piuden^eft^mtniurä- ;
ta,& mérífura: mépfu^uî'^Sáfenl •Wfl '-I
ex rebus ipfís,ó¿exlegediuina:mí> IS Ùflw '»
furat quidem in qüáritum dirigit ád
Itudioíam operarionem 'i quemad
modum ars menfüfatur ex regulis
$¿ documentis arti$í menfura^ ver£
arrificium externum^ vt aaWgfdás .«чмь»
fuç artis dirigatur,& fiat conforme^
£t haec de ifto arriculo, \\
• ■:>;./.■ >j ::. л ■ '-v ы-l
ART! QJv> A R T V &
f^trüm^msTU^ic4t<mßß^
«i «Л ■ > j ч; : á
' l'V м,М4а т £ x Tif s. ;/ P .«wjeo
^8 Wrê Rima Conclufio. Si vir- Pfim. gsü
Щ ¿Pp tutes Theologicae caníi
^[ derentur in ordine ad
чр£Ч*Ы íuam rcgulam infinitam
& inrreatafn,nô habít medió, netj;
confiftunt in medio. Ratio hui us
conchifionis eftjquoniami n om ni-
bus virturibus qua> ConfiftSt ifl fnb
dio,córingitpeecareper exceíTum
-ficutper defeáüm:fedcirciDeüffl,
quieftobie&um virtutis Theologi
c«,n©ivc6rifrgit peccare per execf-
ftirmv nde dîcitur Eccfe.Êenecficeh EccLo:
tes Deum exáltate illú quantú pote
ftist matoreft em omnHatide. Vñ- -Щ»*
de nunquam poteft ho'fbö digère
Deu quantú debet,nec tantú crede
re .autfperare in ipfum yt éxëtêâÙ
* -Oo 4 ■ fSé-
 584 F;B. Medina . ExpaCín PnmiSficiip.
secunda, «^Secunda C^mckficniSpconfide-l giijam contingit1 tranfeendere, & ab c'a deficit
re-.eigo virtutcs Theplogicx confiftunt in mej
rcntur virtutes Theologies in ordi cñió ;'ncrvt^óttrratofcena4rm fua'ifr régdàrh-'ne
ne adno$,medium habcm ; vt fpes àbeajdcficiant.^PrôexplicâtioBe veritatis foU Triplcxmo
dum eftjquô^iji virtutibus Thcologici^ , & 41J *»e6fide-
mcdiatbatur inter pracfumptioné, Suíbuícunqúe alîjs "v irtutibíis , triplex moclùs rari Poteít
& deípcngÍQhemj& fidesiinter con arifidieraripoteft; videlicet ïecundum limita* j^^T"
trarias hxtcíts. ¡-.l-ni иИл. :ч-..ы íionem eflentií; ; fecundum detefniinaqonert ibgiHu-
xjrçunftantiarum ; atquc ade^ fecjmdurnpro- -î-xw
пот íh шп'А L"». w ijíi') ¿ñf! ri pdrtibnem medij ad excefltim',' ^aefeftum.
JE X P L I С A Vi O AÄTtCVtl.
Argnméra * jBr&Mdttiirquod virtütes Thedk» 8i Idqúamur deprimo mode ^ceftb eft quoi
contra pii- • ^icte «.onültant in medio : nam me jMftptes Theobgiç* habentmodum, & con-
rnamcôciu fiftuntinmedio.Nam omneillud quod eft in
dium vírtuj i s , v t antea dictum cft,
£onem. il.
^eWiaxWebpus quabdo oportet,'« сто genere, & in certa fpecie-, hdbet modum^
Primú arg.
fient oportet '. cxccöli i vero eft faceré quando & limitem fuse eflentia?: fed virtutçs Thcolo*
jaorço^pjpt^&ljfiati non oportet : defeftuí £ica> confiftuiitin certo genere^, in certa fpe^
.«•I ffüí. г.
amém eft'non uccrc'cùm oporteat faceré : tea cié: ergo habentmodum fecundum limítatid-
líofcrhcdjtírhícbnftítutt fides diurna ; nam cre- ncm fuá; е(Геппж. Si verô loquímurBe fccüri-
;d^quand»pporteti^í ficuti oportet: ¿V excef- 4o modo, exploratum eft qúqd viríutes Theq
Д&еА: crç^cre, quae non oportet jdefeélus yç>- Içgicx habent modú , & confíftuAt in mediq:f
ronôrf CrfdeVe q'ilôd oportét credère : ergó Nam virtutes Theologica: ópej-árítór quandd
Secüdarr, confîilit in mcdio.cDeinde. l ides coniifttt in oportet, & ficutí oportet fecundum régulai
rnediqifete^lcuiutcm qua qui's citó credit, & prudentix infiifie. Verum fi fiat fçrmo de ter*
îeuis eft corde ; & inter durit iam cordis qua tio modojCertifsimú cft quôd virtutes Theolio
quis pertinaciter répugnât crtdere , iuxta iN cica; nó habent modum, nec confiftiint in hté*
lud; S tul ti & tardi corde aderedendum : ergo aio.Nam ybi inuenitur talis modirs , contingit
Tertian. ¿ófifth in medio, ^jTertió. Hsc Veritas ; Deûs peccare percxceflumifcdaftusamandijcredcd,
fft trinus. $c Ynusiinterflaf^ncdja- inter duos di, fperandiinDeùm , non poflunt vitiari per
extremos ¡errores ;' alterum 'Arrij , qui diuidit Texccflùm:ergo virtutes Theologie» non con-
cfientiam , & perfonas ; alterum vero Sabellij, ilftunt in medio inter excefium & defectum,
Quartara, qui con<imdit elïenriam,& perfonas. <Ç Quar Maior huius argumenti eft euidens. Pater &
to.Veritas fidei catholicç eft adxquatio,& con minor: Nam nemo poteft nimis amare Deum,
.^Э,ши<1 dormitas ad rem ipfam: ergo'cofiffit in medio. & nimis credere , & fperare in Dcum. quod
j?atct confequentia : ham omni; Veritas confi- confirmo efficaci argumento. Nam nunquarn
itit in medio ; & exceflus eft^affirmare quod homopotcft diligcre Dcum quantum debet;
non eft i &"defe<5fus negare quod eft. Cercè in nec vero credere , aut fperare in Dcum quan
rebus с rede n Jib contingit excederé , deficere, tum debet: ergo multo minus poteft ibi excef-
&adseqtiari: contingit namque credere pluf- fus interucnirc.Cui confonat facra fcriptura;di
^uàm oportet, & minus quàm oportet , & tan- citiir enim Ecclcfi.43. Benedicentes Deú exal- Еескщ*
tum quafrtö'ojportet: ergo fides m medio corr- täte cum quantum potcftis:maior eft enim от
~Êfth.De fpe vero ccrtifsimum eft quod fit mc- ni la udc. & D.Bcnur.-dicit in üb. de diligcndo Bernard.
.dia inter prxfumptionem , & defperationcm. Deum;Caufa diligendi Deum , Dcus cft : mo
T5e charitate aut'em líe oftendo. Nám charitás dus autcm,fine modo diligere.
diligitDeum quando oportet, Äficutiopor*. ^fAd argumenta in oppofitum inprimisdicert Selutioar-
{ tet Jecund>m*regulam prudentiaè: exceflus y£- é'um eft, qptimèprobariquod virtutes Theor gurottoril.
fo eft diliaere -Deum , quando oponet vacare logicx
To a: cöiiitant
confiant in medio ex parte
partenoftn
noftra:quod
'dileäiom proximi , vel alijs negotijs necefla- libenterconceditD.Tho. infecunda conclu- D.Tbefl»
rijs : defects wro eft nondiligere cum opor- iionejat non ex pane fuae regular , quse infinita
. j>. bî3 tet ^gerevltcA j defe.ctus charitatis cft агад- eft,quam proinde non contingit excederé. Ser
re tantjim amicds propter Deum : exceflus eft cunda confutatio horum argumenrom eft qui
-amaremalbs m filis malitrjÇ r'iïarh'{vt inqoit habet D.Tho.i.i.q.t7.articu. 5. ad fecundum,
Augaft. . Aùguft. )ikpmines diligendi» fiint, errores V«- ■nimirum quôd virtutes Thedlogiia^quantura
,r.6.deteftapdi'HDe vniuerfis yirtutibus Thep- adobieâum fecundarium,in mpdio cófiflunr,
"lpgicis fi¿' confirió argumentum. Virtute's non autem quantum ad obicéturri prima'riutn:
'-Theologies diriguntur ad regulam prudentist ■£dcs enim non habet medium^ netextrema,
infufx : prudentia namque docet quando dili- jn hoc quôd innititur primae, veritati : nulluj
gen du m, ere den dum, fperandum: (Ц banc re . enim nimis innititur prjuns veritati : fed ex
T'r '■ ' ' r- '■ ' ' ' *
pan*
 parte co[ urti:qiis<reduntür pöicft habere me
dium , '& extrema; ficut oitttte Véfutfl -eft me
dium inter du as opiniones falfas.Similitcr Грез
ex parte principalis obíceti non habet me-
dium,nec extrema:nullus enim innititur nimis
IPV diuinoadiutorio; fed ex parte corum qux ali*
quis fperat fc adep turum, poteft eile medium
& extremurrt , in quantum pra-fumit fe con fe -
quuturum caqui excedunt íuarti' proportion
nem, vel defperat d&ijs qasc' fuftt'fibi propor*
SMt, tionata. Tertiam fokmonem habet Scot. in. 3.
л.-Латэг d.ió.q.l.adfecündüfnjdicéri*, qtíód virtute*
Theologies ex parte obiefti non^hnfiftutjl
in mediq,nec habent extrema : nam; non ten*
duntin nimis vcrum,aut nimis bonú; eft cnim
omnibus modi's infinitum bon u m SÏeU'tx par*
te aftus bene tonfiftunt in medio^narïf contin*
git nimis teftdere in Deum , & amare quando
non oportet. Sed hice folutio fâUifsirria eft: ni
argumenta fuprà adducta efficacité* probant,
o^ôd virtutes Theologica*, nfccexparte obie-
äi,nec ex parte adus con liftant i n n îcdio: non
enim contingit nimis amare Deum. Vltimà
Durand» expHcatipeftDuran.in.j.d.í7¿q'.i. qüod vk>
v'-'K*. tutes Theologica; coníifturft- in medio, quarts
turn ad determinationem circurtftantiarum:
quod cuiden ter demonftrant argumenta fuprà
adducta: fed non confiftunt in medio, fecundú
proporcioné medij inter excelfimr & defeââ;
frfjS.í."1 -л Нагс folutio maxime omnium mihi probatur.
Dé connexione virtutum : in
quinq; artículos diaifa.
svr:m ARTIG PRIM VS.
yVtriim firmes morales fint ad тф
сетсоптхл.
г • ¿ : ¡.-..a
S V MM А T В X T V S* . J
Trim. eScI. Rjma Conclufio. Virtue
tes morales imperfect* j
„ „__, qua» nihil álíud fu nt quarrf
inclinado qusedam in nobis cxiítés
ád opus àliquod de genere borró*
rum faciéñdum,fiue talis îriçlinatiçj
»hA fit à nat»ra,íiue exafl"uetudine,no(rt
furrt ebririexa*. VidemuS çnim аЩ
quemexnaturalicomplexioßejaut
ni?
ex arTuetudijitf promptùnrç1ДГе ad
QppralibçralifatiS,quitamerlpTom-
pnisnoneftado^eracaftita^ís.^fSe secumi*.
cúnlda Cóndufio.Pcrfecl^Vij'tutes
inórales, qua? feilicet funt Jhabitus
inclinantes até opus bonum bene
agèndum,connexse funt. Harc con-
clüGo probatur tarn ex generali ra-
íione virtutum,quam quxlrbet vir
ios moralis induit ; quam fecun-
dum peculiares materias circa quas
quíelibet jffijfàfâ : etcnim firmi-
Ш animi , qua? habet condlitionem
geheralem föftitudinis , hon ha-
ЬсХ\Щ^Щ'^рхй^ ft fit fine mor
xleratione , autpe<äitudine } aut di-
fcretione:8¿ éadem eft ratio de alijs.
'& fecundurrt häöc rationemP.Au w№.r-
^ufti.&D. Gregor, afsigriant ООП- Gregor*
liexioneri^rjiütum. Dcrhtfçy nul- ^. . p
Ja virtus/rnoiraíis poteft perfeôèfir
ne prudentia haberi.quia proprium
yktutis moraliseft faceré гейат e-
leâ:ionem,ad quam non fuffícitde
bita inclitiatió in finem quae fit per
Virtuf em mbralem , fed requiritur
Vtaliquis redèeligat quse funt circa
finem,qUod per prudentiam fit.Ne
que verô prudentia effe poteft , nifi
virtutes morales habeantiif :quonia
çprudentia er^jeâa ratio agibilium,
quse ficut ex prineipijs procedit ex
dc ficut feientia fpeculatiua haben ЛУ
•nort poteft fine intelle&u princi- /
piorum 3 ita hep pripdentia fine sv&-
tutibus n moralibus. & hac ratiohe
Âriftote3,';£èxto Ethicprùm , caplf. мим:
.vltimo probat connexionem \inu-
tttmitttetfo' - 1
.JHUCitlMfiO^ OTJ7 гг.. : ïiihoïb : : • • Vj
ess
 586 , F.B. Medida?
Ъ.вдвдёл тх,о J a,r;t I С V L.I.
Ëgatiuam partem huius quxftionis
'docehîDoftoreSîn primis grauei>
Scot* ja№^0 nomirjatim Stot.in.j'. Aj6.q.i,anjr»
Gabrij в
E5S=H(Çabri.ibideri!.Qçh.in.3.d. Ш&. II.
Och»m; ^ quo^^.q.ó.Almay.trad.^.c.y.Scci; in con
itiaïug firmationemruœ fcntentfelkarguit. 4*Ja*í
virtutès rpaorales funt quedara perfection**
partiales hominis : ergo homo poteft perfid
fccundurh vham,& non fecündúrn aKarmficuti
perficiturfecundum vifum , &: non fecundüm
Secundum. auditum^Secundo.Tota definitio virtutis.çfy
petit fortitudini,abfqueferopcrantiae confor-
tio:ergo poteft haben fine f¿mperantia. Con»
' fequentiaenidcns eil, & probatur antecedens;
nam definido virtutis fic habet ; Eft habitus
clecYiuus in medio corififtens , próutprudens
determináueritiin qua deli nit ionc tantumírfle
riturquod fit neceffaria conpexio ad pruden-
Tcrrium. tiam, non a4 canteras virtutes. ÇTortiô.Virtu*
tes ifta* morales acquiruntuf exerchio , & rio-
ftro labore : fed expexientiiConftat quód afi*
quisdiurrmltumque verfetur circa упатта^
teriam , & hon circa afiam:çrgo poteft acquiri
Quartum. vn a virtus' atífqoe'alij s. 4 Cierto.Virtutes qu*
magis prpproqna: funt, noji fixât connexa? % vt
virginitas,&caftitas coniugalis: ergo multo mi
Qdntom. nus temperantia& forritugo.^Quihtum dedu
citadinídífuenientia: feq^ihn" primó , quôd
virtus fit v>ktiis priufquam fltAçrtus-Patetinam
per te , temperantia virtus exigit fortkudinem
virtütemreígo fortitudo priais eft virtus. Rur-'
fus,fortimdö virais exigit temperantia: virtu-,
tem:ergo nó eft virtus.Sccundo fequirur,quôd
nulla virtus moralis effet prima, patet ; quia
omnes prjerequirit,& praîttrigit.Tertiô fequi-
,tur, quôd omnes virtutes morales gen erentur
vnicoaft^quod conftat effe falfum.patet con
feq.nam conftituamus hominem qui mulcum
fit verfatus in-raateria temperantia; , cui défit
tantum vni^us actus , quando producit iftum
a£him,generantur fimul temperantia, fortitu-
*do,& esteras virtutes. Quarto fequitur, quôd
"qui peccat contra vnam viftiitem , peccet con
tra omnes propter earum con ncxionem: quod
conftat eflefalfum ; alioqui fequerctur, quôd
vniuerfum peccatum effet corftrá téírrperan-
Ar/nimen- Шт^оп{гасйпет^& cœtemvirtutej. fliGah».
tumGabri. proximè poft Scot, impugna: connexioncm
virtutum eifdem fere arguments quibus Scot?
Vnum adducit ex propríjs; qüod fiefe 'habet.
Ifta,inquit,cönnexio virtUttitn пфп probatur
ex iftis adibus virtutum j fi quidem diflahj-jti
funt,& feparathnec verô ex ipfö obiéiSo ; ma
teria námquc vimiwmmoràliumJopgè ditlêi4
fa eihnec ex fine;nam finis vriiös yirtutis, alius
eft à fine ait crius : nec vero ex со quia conne-
Ëxptôfôn Prim.Secun.
ftuntur in yno habitu intellectuali , videlicet
in prudcntia,aut in fynderefi:nam omnes feien
tiae conflecbïnUir in habitu primorum princi-
piorum nUdlecbali, nihil о fecius tarnen feien-
tie ab inuicem feparantur , & non funt conne
xe. «jAlmay. loco adducto fie at gui t. Si , in- Almayni
quit,virtutes morales connexx-funt , maxime argumfra*
Íiuia connectuntur in prudentia ; fed hoc eft Pnmu.2rg»
alfummam poteft effe vir prüdem ш vna ma
teria , & non circa alia m , lient pote ft clic ars
circa quidam factibilia,& non circa alia.
^Secundô.Sj vjr<ute$ funt connexes , fequitur Secundum.
quod nullus hobitus fit virtus , nUifit in gradu
heroicozquod conftat effe falfiim , alioqui nul-
lus effet ftudiqfiis, Qupd reftè fequatur , pa-
tet:nam fecu odum iftam opi n юпет qux aiil-
rit connexionem virtutum , vt temperantia
fit virtus,non fat cft quôd prompte & deleóia*
biliter operctur in propria materia , quando
non concurritcum alia, led oportet quôd ope-
returiu omni cuentu occurrence: ftd hoc non
poteft faccre.nifi fit in gradu heroico; nam po
teft accidere caí'ds qui fuperet отпет facuita-
tem humanam , quem fola \ irtus in gradu he- .«*asv
roico pofsk vincerc. tj Ccrtè connexionem Тегияяь
virtutum moralium maxime impugnat ipfa
rerum experientia:cenftat namquequôd funt
multi liberales , &iufti, qui timidi funt. Rur-
fus, feeminx funt raaniùeta?, iufta>,quae virtu-
tem fortitudinis non habent. Ort« Arifto.ex- AriC4.Ecb,
preffè dicit,quôd inops non poteft effe magni- ca.i.
ficus,quanouàm alias virtutes lubcat : & i bide
durit , quoi qui paruis dignus cft , <k i j s fe di -
gnificat , manluetus cft , fed magnanimus non
eft. «Jln contraríuni êft fcntéiifia íandoriim
Patrum,íc philofophorú omniú.D. Ambrof.j. Ambrcf.
lib.in Luc.explicans ilIud;Bcatl pauperes fpiri*
tujdicitjConnexse fibi funt,& concatcnataí vir-
tutes.D.Hierony.fupcr búixaf>.i6,&c.^6.tc.j. Hicrony ,
lib. contra Pelagian os dicit ¡ Vmutcs morale^
ita fibi coherent , vt qui vnam habuerit , om-
' 'ftes habeat; & qui vna caruerit¿ èencltis careat.
D. A ug.lib. 6 .de t rinit.cap.4.i n quit; q uod virtu Auguft«
tes quse în animo noftro funt,nülícV.modo fe-
parantur ab inuicem.D.Gregor. гг. lib. mora- Gregor.' ^
iñlm.ca.i. dicit, quôdvnavirrusfincalijs, aut
nulla cft»aut impcrfisclaeft, ídem profequitur
íatifsiméü.AuguftiinEpiftola.íp.qua; eft ad Angaft.
D.Hieron. Cicero iñ.i. Tufcülaria. fieferibit; Cicei.
Sí vnam vñtutem ¿onftflúsés te non habere,
nulJam te habiturum neceíTeeft. Idem habet
lib.i.deofnc& lib. L de oratore. Confcntiunt
bnrnes phríofopÍTiPlatonici,Senecá, Plutarch;
lvlacrob.&c.Ariftot.6.Eth.c.i:.cV:.i5.eruditilbi Arift.
mè candem fententiam comprobat varijs ar-
surhentis.Ad idem demonftraridum lunt duo
argumentd«fftcácifsima. .Ш1i:*t » A J -i
 Qnaffiañ. Ъ&ЩуЛ
Л rgurneta ЧГТп primis, témperantuperfèccà inclinât .id
eíficaafsi- tuendum bonum tempérantke in omni ma
ша. teria, & in omni euentu occurrenti quando
oportet : fedhóenon poteftefficcre fine pre*
fidio,& cófortio afiarum virtutum moralium:
ergo funreonnexae virtutes morales. Quôd
vero hoc non pofsit efficerefineeonfortio aha
rum virtutum, lie ottendo:con ftituamus cnim
focmrnam , qua; per caíKtatem deleítationés
carnis in ordmemredegttviftainuüer poteft
BtmryttbA corrumpi v{ agateontra caftitatem pre t io , Vet
metu ,vel poUicitationetergo hecelTe eft «á
tu en du m bonum çaftitatis vt- habeat virtutem
liberalitatis, & fortitudinis, quibüs moderetur
tum auaritiam,tum timorem. Et ratio eftjquo^
niam virtu$ non fomm corriimpitur ex contra
• Г.': ЬА rijsproprijs,tanquam ab hoftibüs intrinfecis,
verum e ti am à contrarias aliaru m virtutum, tan
Aduerfirio -quam ab hoftibüs extrañéis, Sed die un t ad-
rüfolutio . uerfarij, quodremperantia-ûtisfacit fuo mu-
Wjí<j 4 «A béri , fi compeicat dclecrarioncs cárni s in pro
pria materia": vndç illa mulier qua; pretio agit
contra caftitatem, auara eft, пва° irttemperans.
Hoc autem laliiísiinnm eft: nam quomodo-
cunque,& qualitcrcú que hxc rauher agat con*
tra caftiratem,impudica eft & intéptrans: Ii £ь-
cjt pretio, аизпьеЛ& impúdica ;fi metu id
qperctur,puf illanimis eft & impúdica mulier.
'Arlftot. Ysrifsimè eni m dixit Ariftoi-qqöd qui furatuc
vt mccchctur,fur eft & m ecchus, fed preecipue
mecchus eft.: Et confirmatur: nam fi merctrix,
vel matrona > non amorc deleâationum , fed
exauaritia fe proftmiere^quiswmdicercttera
peratam,& caftaraSSecûdô,virtus moralis per
fecta requirit perfcâam prude nnam-.qu od fa
cile poteftex definitionc virtutis demonftra-
ri,quaefic habet; Eft habitus electiuus in me
dio conliftens proüt prudens determináúedt:
fed perfecta prudentia requirit omnes virtu
des ; ergo qui habct.vnam virtutem perfeebrnj
necefleeft omnes habere. Quod verô qui ha
bet prudentiam,habeatomriés virtutes mora-
les,fic often do :tum,quoniam qui prüden s eft,
vir bonus eft: vir autem bonus, nifi praeditjis
.L'-.юп fît omnibus virtutibus moralibus,efle non po-
Itftrtum vero,quoniam perfecta prudentia re
quirit perfcemm & integrum iudicium de rji-
bus agendTs : perfedum autem iudicium nop
pksteft eiTc,fi défit aliqiia virtus mbralis , & alf-
quapafsio perturbetmam pafsio exexcat iudi
cium rationis , & corrumpi t recbm cxiftima-
tiorfem :tum vltimó,qúoniam prudentia non
eft timida, non eftiniufta, non intemperansc
ergo fecum ducit orones virtutes. De valore
ïiuius lècundi argumenti commemoranda ííint
èaquje di&a fant iùprà q.58-.ad fincm.&.q.&£
мае. и de ytytate prudentias eontra Scotun»
'ArticuLE.'i
ф
4Scd pro maiorihùius materia; detlaratione Nota.
feiendum eft,quôd Doctores in. s.<i. 56. vbt in
ueftigantdc connexione virtutum,diftingiuint
triplicem virtutisJtatum.Prirnum vocant con« Triplex vir
rinentia? y quando pafsiones funt vche mentes, ÍUtlsrtilUS.
fed eis vehementerrefiftunt homines; Secun
dum vocam -temperantia? , quando pafsioncs
iam funt moderate V & ad ordincm rcdactr.
-Tertium appellant heroicum $ -quando pafào»
ncsiam penitusfuntablatx, & protfus igno
ran tur. Quando ergo dicimus quôd virtutes
morales funt fibiconnexaeynonloquimurdc r. IK
virtutibus in gradu continent!*: : nam qui ha
bet vnam virtutem impcrfeftam , non eft ne«
.cefle vt habeat 'omnes : nec verôloquimur dc
-virtutibusini gradu heroico , & plané diuino;
camiftae Yinutes vixrepcriunturin vita mor-
-talium :lo^uirirarcrgo de virtutibus pcrfedie
in gradu tenaperantiar. /Voco ergo virtutem
perfedam , non virtutero-inteaififiimam , fed
jqU3ndo homo агг earn operator ex ekctio- .L'.'::lí!p ЬЛ.
ne , &cx certa icientia firmiter &: prompte in
Otnnimatcriaocicàrcnti. Hisconftitutis, ad Solutio af-
^rgumeotaScorijeefpondctun>.& ad primura gumetorú*
aiefpondctur, quod licet virtutes morales fint Ad primú
argumecúí
perfediones partiales , ¡ab inuieem nunquara
UÇerahtuni ?. ■ Г :;hr.-.'
ЦК& fecundnm- argumentum refpondetur, Ad fecundó
quôd in definitione virtutis habetur plané
quod habeat connexion am cum prüdentiat
in hoc vero fignificatur quôd habeat conne*
xionem cum omnibus virtutibus moralibus:
nam prudentia fecum ducit omnes virtutes
moraleSjVt fuprà diximus. Pro cuius declara-
tionc notaödum eft, quod duplex eft modus
conn exionis virtutum moralium ; cflcnrialis*
ííidifpofitiuus. Efientialis adhuc duplex efb,
primus, quando vna virtus depender ab alia
iB.fuaquidditate & ciTcntia; ficut virtus mora*
lis dependct à prüdentia.Secundus eft, quando
-virtutes moralesnon. conneebmtur immedia»
tè, fed m aliquo tertio, in quo habent connc-
xjonem ; & fie omnes virtutes morales conne-
¿iuntur in vnaprudcntia.DifpofitiuèvenVcon
neduntur omnes virtutes, quando vna ab al
tera in fuaoperationcadiuuatur, ficut tempe-
rantiaadtuuaturàfortitudine,nemeni & timo
re acat contra caftitatem , fir temperantiam»
jçAd tertium argumentum refpondetur,quod AJtertiü.
jvirtutes morales funt fibi connexae, fic vtqui
habucrit ynam , omnes habeat fpecbntcsad
proprium ftatum.Etquod hoeveruni-fit, pa*-
tet aiam Angelus habet iuftitiam , & non tem-
perantiamjquoniamtemperantia non pertinet
ed oius ftatum.Ex quo fcquitur , quod fi quis
çflçt conftitutus' in neraoro, quoin loco ñor»
poilet oceurrere materia íortitudinis , ta lu
poííet
 588 F.B.Mediriae
poffet habere temperantiam fine fortitudmt
perfedam : . nam temperan tia perfeda habet
in officio temperate agere in omni eucntu re»
a.s . i gulariter occurrente. In ijs verô ;virtutibus ne»
mo poteft diu muloimcjj in vna materia exer»
ceri,quinexerceatur in alijs: inalijsverô vir«
tutibus qua» pertinent ademincntiorem fta*
tum, qui habuerit vn am , non habet omnes in
adu,fedin potenriapropinqua, Se in prsepara-
tione animbnam prudentia dictât pneparatio-
nemanimiquandodeficitmateria. ' . \ t
Ad qiurtö. Ad quartum argumentú rcípondetur, quod
nos loquimur de virtutibus neceffarijs ad com-
munemftatum,& vitam: virginitas pertinet
ad emincntiorcm ftatum. Vcl dicenaum eft,
quod qui fequitur v irgin itatem, in prxparatio-
iic animi paratuseft ducere vxorem fi bono
communi e\pcdicrit:rurfus qui fequitur cafti-
tatcra со n iugalcm , à v oluptatib us venereis ab-
ftincbit fi opusfuerit. . .-.i/n. :
Adquintfi. «[Ad quint um argumentum rcfpódc tur, quôd
оmnсs vimites morales generantur fimul tenu
.... r. p0re. Ex quo fequitur , quôd vna virtus non
eft prior altera- tempore. Secundó fequitur»
quôd omnes virtutes morales generantur vni-
co adu.quamuisin virtutc multorum aduum
przeedentium. Ex quo fequitur , quôd virtus
■■' ' non lit virtus, an tequam fit virtus. Et ad argu
mentum Scoti;temperantia non eft virtus fine
fortitudinc:ergo fortitudo eft priiis virtus: ne»
gatur confequentia : nam fat eft quôd fimul
-V virtus fit.Secundôdico,noneffencceffe quôd
*'■ omnes virtutes morales generentur fimul fu
múltate phyiica , & inflan tanca ; fed fat eft fi-
multas m oralis. Tcrtiô dico,quod qui defen-
dunt dodriná D.Tho. de conexione virtutöj
nónecefsitantur côcedere quod fimul generé-
tur virtutes: nam iècundum D.Tho. virtutes
impcrfccbr,qux fecundum effentiam funt ve
ra; virtutes,poffunt effe fine alijs. Vltimô diceri
dum eft pro confutatione argumenti,quod а1н
quando vnico adu heroico generantur omnes
virtutes. v. g. mulieri caftx proponitur adulte*
rium,&pretium,&morscradeHfsima fi non
fiatjfipcrTeueratincaftitate, generantur om
nes virtutes fimul, temperantia , iuftitia , forti-
tudo.Ex his patet omnia inconuenientia Scoti
effe vanifsima.Vltimum inconueniens oportet
;j<; , parriculariter confutare ; propter quod aliqut
Theologi tenent , quod qui peccat contra vná
virtutem.peccat contra omnes: & fic explicant
illud D.Iacobi; Qui in vno offendit,fadus eft
omnium rcus.Sed hxc explicado faifa eíhnam
qui peccat contra vnam virtutem , non peccat
immediate contra omnes , fed peccat contra
prudentiam, qua dcbilitata , vel deftruda, de-»
bilitantur vniuerfie virtutes morales. ^Ad ar«
ExpoCîh Prim <Secun.
gumentum Gabriidicendum eft,quôd ex om Ad anrgutnS
nibus Ulis titulis habetur connexio virtutum, Gab»
ex adibus, ex materia,ex fine , potifsimè verô
exprudcntia,ficutiamdemonftratumeft. Nec
argumentum de feien t ijs habet fimilitudinemt
nam virtus moralis habet connexionem cum
prudentia , qua; fecum duck omnes virtutes;
fed feientisenon habent connexionem in con»
cluliо nibus, fed in habitu primorum principio*
rum,qui nonTecum ducit omnes cóclufioncs.
4fAd argumenta Almayni,& ad primurn re- AdirgumS
fpondctur,in fuperioribus effe fatis demonftra Ca Alma y ni
turn quemadmodú fit vna prudentia refpeda Ad primu.
omniú agibilium, & quomodo ilia fimilitudd
de arte non confiftat: videtefttprà in annota»
tionibusnoftris.q.)8.adfinem.&.q<6o.artic.u
Щ Ad fecundum refpondctur , quôd vt fit tenu Ad fcefidff
perantia perfecta fatis eft quôd operetur tem
perate & fobriè in omni cuen tu regulan ter
occurrenti:& ad hoc non eft neceflaria virtus ..•il' .. :
heroica.^Ad experientias refpandetur, quôd Ad
ipfa experientia nasdocet , quôd non poteft
homo diu fe exercere in materia vnius virtu-
tis,quin in materia aliarum cxcrccatur: & ideo
comparata vna virtute , alia quoque compara
ran^Ad Ariftot.refpondetur,quod loquitur
de adu exteriori , qui eft obiedum in terioris: AdAriftofc
caeteriim per clediones internas, ctiá i nop s fe
exercetuimagn^cenria;8chocfufficitvtma- У
gnificus cenfeaitic : prseterea , vt raprà didum
eft,fatis eft in pra»paratione animi,& in poten-
tia propinqua habere magni ficen tiam ; quo-
mam in ceteris virtutibus verí'atus,facilis exi-
ftitad has. queque operationes exercendas.Si-
mi1iter eft dicen dum ad reliqua argumenta que
in hunc modum habent.
AR TIC. SEGVNDV.^
$Vtrùm Tnrtutes morales ijjtpoß'mtfi
ne cbaritate.
SVMMA TEXTVS.
FJma Concluilo* Vir- primed.
1 tutes acquifitae ciTe pof-
funt fine charitate:po£
iunt enim per opera hu
mana acquiri ; ficuti eas gentiles
confequuti funt. ^TSecunda Con
clu fio. Virtutes morales infufae non
poffunt effe fine chántate : nam
vt dictum eft fupri , nec prudentia
poteft effe fine alijs virtutibus mo-
ralibusf
 Qâ»ffion.LXV*
ralibus J пес é diuerfo : ad re&árñ
autem rationem prudentiae mul
tó magis requiritur Vt homo rede
fe habeat circa vltimum fine,quod
fit per charitatcm, quam circa alios
fines,quodfitper virtutes morales:
vndefîcut prudentiainfufa non po
teil eiTc fine charitate, ita пес alia;
virtutes infufse fine prudcntia:& ex
confequenti non poterunteiîefine
Tema. charitate.^Tertia Conclufio. Vir
tutes morales acquifita? funt virtu
tes fecundum quid : morales vero
infufa? , fimpüciter : illa? enim non
ordinant hominem vtrc&e fe ha-
beaterga finemvltimum fimpüci
ter , fed vt reâè fe habeat circa fi-
nem in aliquo genere vltimum:
iftae verá ordinant hominem vt re
de fehabeat erga fine m fimpliciter
vltimum.
E TPLXCA'TIO ARTICVLI.
ErpSdltur Vbium eft circa tertiam conclufio-
tenia con në:vidctur falfa.Nam virtutes qua?
clufio arti- fueran t in gentilibus,& qua; m odd
culi. funt in chriftiano peccatorc, viden-
Primum ai
gumелей. tur propriè virtutes in fuo ordine,vtpatet. Ná
de fin itio virtutis acquifita; non dicit aliquem
ordinem ad finem fupernaturalem , fed tan-
tùm ad finem rationis naturalem : ergo virtus
acquifita qua; difponit hominem ad finem na
turalem,fimpliciter eft virtus. Antecedens pro
'Atiftot. baturexArifto.definitione.i.Ethic.c.6.virtus
eft habitus eleâiuus in medioeritate confi-
ftens,ficut reda ratio diâattqus bona defini
do eft. Щ Rurfus . Duo funt hominis ftatus;
alius naturalis, qui in hoc con fiftitvt homo
viuat fecundum rectam rationem; alius fuper
naturalis,qui confiftit in eo vt homo viuat fe
cundum rationem fidei & charitatis infufae:
ergo virtus qui veré perficit hominem in quo
Tertiana; übet ftatu,abfolutè eft dicenda virtus. ^Rur«.
fus. Virtutes acquifita; , quae acquiruntur per
proprios aftus diu & longo tempore, non eft
veroíimile, quôd vno actu contrario fiatvt
non fint vera* virtutes. v. g. temperan ti a quar
multo tempore acquifita eft. His ration ibus
ferè omnes Theologi Scholaftici tcnent con
tra D.Thom.quôd fine charitate funt virtutes
AfticuLU I. 58$
perfeftaeinfuo genere , Sc graduúta Scotus.d. Scot'.
j6.q.i.anic.j.Pur,q.i.Gabr.& reliqui omnes. D>»"<!.-
% Ad hoc dubiiim dico , quod eft proprium • ¿j
illorum qui volunt omnia implere vocibus,
quoniam eft magis de verbis quàm de re.Caie. Caietam
bene dicit hie :ai ten i m quôd fapientes multo-
ties proférant diuerfas fententias , qua; viden*
tur contraria;, qua; tarnen fi referánturad di
uerfas caufas,fun t vera;. Eft v.g.inlïrmus labo-
rans morbo; medicus dicit cito illum moritu-
rurn; aftrologus autem qui contemplatur afträ
in quorum fignis natus eft Ule homo , docet
quôd viuet multum tempus: ifta; fententia; vi»
dentur contraria; , fed vera; funt , confideratis
diuerfis caufis. Sic philofophia moralis , cuius
finis eft informare vitam hominis bene fecun
dum rationem animalem , docet quód virtu
tes acquifita; funt fimpliciter virtutes , ctiam
fine confortio charitatis infufse ; quoniam fa-
ciunt hominem prompt: operari fecundum
huraanam prudentiam:Theologus vero, cuius
eft informare vitam hominis in ordine ad feli-
citatem fupernaturalem,docet nullam eíTe vir»
tutem fimpliciter, nifi qua» iuuat ad finem fu-
pernaturalem,quodnonfaciunt acquifita; nifi
cum charitate : ficloquunturfancti. & Paul.í. i.Cor.ij«
CorintL^.nihüjfaciteleemofynam & fidem
fine charitate; quoniam fola chantas diligitur
à fan&isjfine ea facile 'deipiciunt omnia, l.egí-
turCanfc. I. Si dederit homo pro dilectionc Canc.f«
omnem fubftantiam fuam, quafi nihilum de-
fpiciet illam: ergo dicit bene Caieta. quôd in
hac quxftione vnufquifq; abundet in fuo fen-
fu,philofophus docet bene,Theologus ctiam .
^Secundo notandum cum Caietano , quôd
ficut prudentia acquifita pendet à virtutibus
acqúifitis, tanquam à primis principijs qua; fa-
dunt rectum appetitum circa finem virtutum,
pendet etiam ab appetitu naturali circa finem
vltimum naturalem; ita etiam prudentia infufa ¡
pendet à virtutibus moralibus infufis,tanquam
à proximis principijs ; à charitate tanquam à 1 nS
principio primo ; achántate, inquam ,coníb> "ш /^шэЛ
tuente vltimum finem fimpliciter : vnde virtue
tes ifta; infufa;, quia talem finem habent , funt
fimpliciter virtutes. . -0Э.1
ARTIC. TERTI VS. .;
yVtrum Charitas poßit ejje ßne alijs
- Virtutibus moralibus, -
s V M M A TE X i V . •
OhclufioD.Tho. eft ne- cooeiàfic4
gansralTerit enim cú chari
■; г i;
Ute iofundi omnes mo
fïî.i
rale*
 59o EB.Medbae
rales virtutes. Hancconclufionem
in argumento, fed contri, probat
D.Thom.nam per charitatem tota
leximplctur,vt patetR0man.13.lcx
autem tota impleri non poteft, nifi
adílnt omnes virtutes morales;
lex enim praecipit a¿his omnium
Ari.j.Ethi. virtutum,vtdicit Anfto. Incorpo-
*•**• •** re vero ita eandem conclufionem
probat. Deus non minus perfe&è
operator in operibus gratis, quam
in operibus natura?: fed in openbus
nature non eft principium aliquo-
rum operumin aliqua re,quin inue
niaturin ea ilia qua; neceiiariafunt
ad huiufmodi opera perficiencla :
multo igiturmagisin operibus gra-
tiaejciim charitas fit principium or-
»• 1 dinans hominemad vltimumfinq
crunt cum charitate alia; virtutes
morales, quibus homo perficit fin-
gula genera bonorum орегцт: vn-
dc qui per peccatum mortale amit-
titcharitatem,amittitctiam omnes
alias virtutes morales infufas.
SXPLICATIO ARTICVLI.
E hoc art.fuprà aclum cft.q. 63. arti.
?.vbi docuit D.Tho. virtutes mora*
Charicati les infufas efle ponencias. In folutio
nibuuntur ne ad primum hie notandum eft,
«liara vir quód facrx fcripturac charitatitribuunt Opera
tu m opera.
Koma. 13. tionen! reliquarum virtutum, vt ad Roman. 15.
Qui düigit proximum,legcm impleuit, Sc ite-i
rum;Plcnitudo ergo legis eft dile&io. &. j. ad
i.Corin.13. Corinth.i3.Charitas patiens eft,&c.Sed tarnen
non inde eft colligendum , quód charitas cli-
ci at operation em aliarum virtutum ; fed quia
fimul ей charitate funt reliqua; virtutes, ideo
dicirur charitas omnia 'operan. Vcl fecundo»
quiaimperat rcliquis virtytibus, & earumope-
rationesin vltimum finem dirigir , vnde ha-
virtutes bent efTctncritoria?.
Щ\ Circa fokitionem adfecundum,& tenium
fjntpafsio quaeritur; an virtutes infufa; lint fimpliciter
ncf.fintfim virtutes qiinndo funt cum pafsionibus inordi-
pjf'citcr vir nátis j li uc ills pafsiones lint naturales, Hue ex
tute»,
Expo£in Prim^ecun.
mala confuctudine acquifirse. Videtur quód
hon fint fimpliciter virtutes. Primo; quia ad PrimHiig»
virtutem fimpliciter pertinctvt faciat opera-
ri promptè , & dclecbbilitcr : fed per virtiu
tes in illo ftatu non operatur homo prompte
& deleftabilitcr , fed segrè, & cum dimcultate
vincitrergo &c.4íSecundó.Temperátiaacqui- Secundum;
fita,vtfupràdiximus,aliquando non eft perfe
cta, folùmexeoquôdimpedimenrum eft ali*
quod cxtrinfecumexdefecbifortitudinis: er
go vndecunque proueniat dificultas opcran-
di, n on en t fimpliciter virtus , qua: non prom
ptè, & delectabiliter operatur in quocunque Tcrtium. '
euentu.^lTcrtio. Virtutes acquiiits , fi homo
eiTetinpurisnaturalibus, non effent fimplici
ter virtutes , vt diximus articulo prsccdenti:
quia non fufficerent iänarc hominem; fed infu
fr xtiam non auferunt fomitem peccari , & re-
bcllionem:ergonon funt fimpliciter virtutes,
Confirmatur ex illo quod inquit Apoftolus; confitmi-
Virtus in infirmitate perficitur: vbi datunn- tio.
tclligi,quod virtus moralis infufa perfidturper
exercitium contra pugnam carnis. .
%ln oppofitum eft , quód per gratiam, & vir
tutes infufas efficitur nomoreebs , & iuftus
fimpliciter loquendo: ergo. habet virtutes in«
fufas fimpliciter. Item in Clementina vnica,
de baptifmo: & capitu. maiores , dicitur quôd
paruulisinfunduntur virtutes in baptifmo , &
tarnen manet pugna carnjs, & fomes peccati
in illis'.quod apparet quando veniuntad vfum
rationis.ltcm , fi difficultés ex parte pafsionis
deftrucret rationem virtutis pcrfcâa; , fequî-
turquodaliquis magisgratus Deo , effet mi
nus ftudiofus. Probatur fcqucla : nam fi quis ,
naturaliterfitprodiuior ad luxuriam ex mala
confuetudine pretérita, & habeat gratiam vt
ocio, fen tict ifte maiorcm'di fhculrat cm in ope
rando,quàm illc qui habet gratiam vt quatuor,
& non eft procliuis ad luxuriam; vcl etiam ha
bet quafdam virtutes acquifitas:ergo ille priori л
magisgratus Deo, haberet virtutes imperfe-
ciiorcs quàm iftc fecundus.
^Ad hoc dubium Magifter Cano dupliciter eine«
refpondebat.Primo,virtutcs infufas, qua» funt
cum contrarijs difpolirionibus , non habere
ftatum virtutis.Er adClemcntinam reiponde-
bat , quôd loquitur de habitibus infufis , gut
ex fpede fua funt virtutes , licet non habeanc
ftatum virtutis quoufque pafsiones fint mo-í ,w:-,:.„T
derata;. Secundo dicebat, quôd fi hoc non pla-
ect, poteft dici, quôd virtutes infufa: funt íim-
plidter virtutes,& faciút perfedura habentem
ad omne opus bonum paratum. Dificultas
autem qua; prouenit ex parte pafsionum , non
deftruit rationem virtutis infufa:,ficut deftrue
rct rationem virtutis acquiiît x : quia in acqui-
litis

fins requiritor ilia promptitudes', vt fint vfrtif*
tes fimplicitcfi^ quod-in febu^^o%ioris-(»r.-
dinis mùkïrcqmruhtur'vt.aliqùisHj p^rfVcYûsj
fed tarnen in rebus fublimSofibuirtonc^ ne-
ceiTariun) vxtot condiciones coneurrant vt ali-
quisdicatur bonus & perféérysíñ illis'; vtvi-
defu^DSÏbo.lkkcrer^^
de anima. IcenWt alia rajnsiqpjp in л irtutibus
humanis acqmfiris etiam non jjeqùjritur v\ fini
bperand^i^ipfitudcfcriam сшп aliquis for-
XWr- pafiw^w^eBM^ropie^y/rtütein , non
nçccue eíTut qefedabilitCTpatiatunfed íi coñ-
Âàntérp^iâtùf/fuffrcTh^cttrérlim eft aliïfà*
Ho de-virtùîibis acquHros&infijfts; quia im*
pedimentajlla extrinfçcapajûionum non тог*
rumpurit principiunv virtlítis intuís , fcilicet
pruderitttiíráí &eo 'infárattf*! cétfáteputffHal
men prrn.eipiüm virtutis, afдо^одь fdHçgi?-pr'è
dcnrlam ipfam acquifitam, Ños vtro rejpjoodc
ïhus , q'uodex his duobus4npdß dicendi , ilïè
prior fitiii eft probabilisr<t often dont argum&
SolttUDcnr
argumenta tiuas refpondctur , quod Ша rrwipv intelligitttr
Ad primu ■quantum eft cx parte virturjs,non autcrn, ft inj>
arguractúi pedimentum fit extrinfecum. Et fi 'obyeiatur,
'■quod etiam virtus acquifita in gradu're-mhToi
.quantum eft ex fe,facit dclecfabiliter operarj:
ergo in hoc nulla éft differentia. Refpondctur
negando antecedens : quia virtus acquifita Cx
propria natura habet dire ¿te & formaliter con.
trama inordinationi appetitus ; quarc tanto
eritimperfedior , quanto- inordinado fueriç
maiorin appctitu:at verô virtus infufa ex pro»
prio genere fuo non contrariatur formaliter
inordinate inclinationi, fed effectiuè contra-
riaturiquarc virtus crit fimplidtcr in quocunq;
gradua Deo infundatur: quia minima charit
l'in lñ .fifi tas cum fuis V irtutibus anntxis potens eft via«
VST.ü- :
cereomnes vehemétes pafsiones.^}Ad iccun*
dum refpondetur,quód temperancia acquifitá
non eft virtus fimplici*cr,etiam fi.nihililli de^
»<•-'•V au.. fit nifi connexio fortitudinisrquia tunc irnpe-
dimentum non folùm eft extriniêcum akerius
virtutisjfed etiam intrinfecum ; quia priricipiú
cui fubordinatur intrinfecè ipfit temperancia,
fcilicct prudentia , eft imperfeCtum: virtus ve
rá infufa eft perfecta cum pafsionibus & fine
Adtertlu. vtrtute acquifita. Щ Ad tettium refpondctur,
quod licet maneat tomes, & pugna in iuftifica*
tis, tarnen ipfx virtutcs infufa; in quouis gra-
du fufficientifsima? funt ad vincendmn motus
inordinatos ; non nut em virtutcs acquifita?,
etiam fi homo cfict in puris naturalibus abfque
peccato. Et fi obijciat ur , quia homo in gratia
Articul. ПИ. $9$
Dei cxiftensnon poteft per fqlas virtutç^; >пЦ
fufas fine nemo auxilio D!ci. vinceir teowip-.
nes o'rriries ; multo autcm 'minus p'crfcuj&rar'e'
vfque kvfiftèiTKat vercVcurti íftó auxilio D ri fií»
pernaturali , ¿6 tum yntutibusacquifitiscriafirç
poteft vinecre omnes tentaciones : ergo Virtu™,
«s infüfar "ríbn ^ropterca'rtirit virtutcs finrpiÎî
Citer qubd fecundum fe futfí'rixtntm3gis quàra
acquilita;; Refpondctur, quùdikut ignis in
naturalibus dicicur fufficicns Iccuridnm pro-
priam nátiiFaro tidgcneWmdum' ígnerh: , Itccc
requiratur concurfus caufaru/ayntuerfalium¡!¡4
maxime prima; caufc, cui omnes caufa? natu
rales ncccíTariij mbordírrantiir: itd etiam habi*
tus* V i rtutu m in fufarum; . dicuntur cjx natura
fuá fu fticere ad yinccñd.S ^omnes -terítationes,
licet requiratur auxilium- Dei fupernaturalç ,
ficut caufa<foperioreiufdem ordinis HinY vit*
tutibúsmfufis.' Virtutes autem aoquifitsr1 mq*
rit» dicuntur in ftdfficicntcs .ex: natura iba. ad
vincendum omnes ten tationes boni ini s lofiip
mi, quia fccü dum fe fubord ina a tirr tan tum аш
kilio Deigerterali,& naturali,quo Deuscoucub
rit cu m omnibus rebus quas çrcauit fecundura
foeciem cuiutque : quare non eft eadem- ratiö
4Sevtrifqûc(virtJutibu9.^Adtçftimonium Âpo -n o-
ftoH refpondètur, quod virtus in infirmitate
perfidmi^intclligiturprimàCvt explieat Ciny» Chryfoftdî
íoftomuyid eft, mea virtus diuina, dicit Рсиц
manifeftátur. dum pervositrfirmos magna fa*
cit: iuxta illud quod alibi dicit A poRolus; Ha
bemus thefaurum iftum in vafis fiâilibus, VC
Jublirrqtas fit vittutis Dei, & non ex nobis* Sei r .
cundô intelligîtur , quod virtusin infirmitate
perficitur, id efti pugnando contra infirtnkav
tem augeuir , S¿ coronatur ; non autem quod
antea non fuerit perfecta fine inrirmitate.
ARTIG. QVAJtT
fVtrùm fides fjrßes foßtnt tjje fme'
cbaritate. ■ .-. / . .i.
S V M M A t E X T V s. ;>•
Rima Conclufio. Fides
& fpes , fi confiderentur
fecundum naturam &
eiTcntiam fuam vt ha-
bent ftatum virtutis impcrfeâumj
yoíTüftf 'éfle fine charitâte : poteft
.enim alicjui's credere Deo,&r fpera-
•те, etiarA-fi Dcum ex chantare non
amet. ^Secunda Condufio. Si fi Secundíí
des Se fpes eonfidcrentur fecûdum
ftatum,
 F.B. Medina?
ttatumvirtútis pcrfc<ä«m,iinecha-
íít^te^ífe rioi^ofluntí Vitrtusenim
perfecta non folumbonum opera -
tur,íed operátuf bonum perfeâèï
fides autem &fpes non operantur
bonum perfedè fine chántate : ad
debite enim credendunu&ad redé
fpefandum requiritur voluntas cha
rítate perfecta.
; % ¡X P L I С А T I О А Я Т I С V t I. ,
I rea fun dim en tu m D. Tho.dubium
BU eft. InquitD.Tho.quodaCtus fidel
pcndeta volunrate,quia nemo cre
dit niii volent : & ideo requiritur
quod vtraque potentia fit perfecta , volunta»
Seo:. charitâtc,& intellects tîdc.Scotus tn.J.dift» zj.
quxft.i.impugnat hanc ntionem,dicitqi quôd
actus hdei non pendet à volúntate humana,
•fed folùm abinteilectmrequiritur tarnen quöd
voluntas non repuenct , пес contradkat veri-
tatibus propofitis ab intcllccm , пес diuertat
Argumen- intellcftum ab illis.Et probat : nam fi voluntas
m. traheret imelleCtum ad crcdendun* , fcqukur
quod propofita hac propofitiöne ; aftra funr.
{>aria; dc qua nihil fcim us; pollct aliquis intel-
eftus trahi per vomntatem ad credendum fin-
miter aftra efle paria : quodiamen eft talfum,
vt docet experientia.Refpondetur,fundamen£.
Auguft. tum D.Tho. efle verum, & efle D. Aug. traft.
аьГирег illa YerbajNcmo poteft venire ad me-
nifi pater meus&c.loan.6.Et confir.Rom.io.
Kom.i*. Corde creditur ad iuftitiam , &c. vbi nomine
cordis voluntas intemgitur à fanCtis. Et racio
ne patet : motiua enim & rationcs naturales
quae indueunt ad h dem ,non conuineunt in-
tetieebm vt firmiter credibilibus üflentiaturt
ergo neçeflc eft quôd perpropriam volunta*
tern trahat quis intelleCtum ad alTcntiendum,
iuxtaillud Corinth, io. Captiuantcs intelleCtú
in. obfequium fidei, quod fit per voluntatem.
Solutio it ^fAd Scotum refpondet Caieta.poíTc trahi in-
. tamtDeusverodiligit nos per charitatcm inri- ,
gumenti. télleétum per volûtatem ad affimtandum alba
efle paria: necinde fequiturabfurdú aliquod.
Sed fecundo refpondetur negando pofle id
Ar i ib.;.de fierimam Arift.inquit,quôd imaginan quidem
anima. C. j. poflumus etiam abfquc ratione cùm volumus,
fedopinari non poflumus cum volumus , nifi
aligna ratione adieâa square iniflo<afu non
tranetur intelléftùs âd aflcnfufn : quando verô
motiua funt fufficierrtia vt qüis пб leuit er ere-.
daí,pót voluntastrahere in tcllcctum vt credat:
nulla V ero motiua funt que inducant ad credé-
ídú aftra efle paria: quare argumenta 00 currit.
ExpoCih Prim.Secun,
ART I C. ÇLV I N T V S;
уУийМ ebariw 'biceüttfA^oßtt ejje
finefide örfye: : iV -Ii.-.,
sv%1ä y *'* r.r i: ,
fSrs^» Onclufio eft negatiua; ec^ieiW
^iSb cuius ratio talis eii Nam
[ chantas шрег amorem
addk mutuam quadam
redamationem tum quádam ши
ша communicaiione:vnde.vloari»
4.dicitur 5 Qui man et in chántate,
in Deo manet38¿ Deus in edtiftà aú
tem mutua communicatio in pra>
fenti inchoatur per gratia т»& per-
ficitur in futuro per gloriámjqüOrjJ
vtrumque fide & fpe tenetunnemo
ergo poteft amicitiam charitatis ha
bere ad Deum , nifi fidem habeat,
per quam credat huiufmodi com
munication em ckfocietatem homi x T.
nisadDeum^&fperet per Грет fe
ad hancfocietatcm pertinere : ne
mo fiquidem poíTet cu aliquo ami
citiam habere,fi difcrederer,aut de-
Ibéraret fe aliquam focietatem.aut
familiaritatem cum ipfo habere
pofle.
BXPLICATIO ARTICVLI.
N hoc articulo eft dubium circa id Verum du
quod dicitD.Tho.chariratemchri- ritas firma
ftianam efle mutua amicitiam inter tua /в^**
11 nos &: Dcum.Patet hoc efle falfum. ¿,¿3ttfJ
Nam nos diligimus Deum per charitatcm fini- primum Û
nitam quam habet : ergo non eft mutua hsc
dilc6tio.cSccundo.Deus infundit nobis habi
tuai gratis quando nos diligit-.nos vero quan-
do eum diligimut,nihilinfundimus:ergo.Ter- Teniom.
tio. Inter homines alia eft Charitas qua Petrus
diligit Paulum ,*& alia qua Paulus diligitl'c-
trum:ergo inter nos & Deum non eft vna ami
citia mutua. % Ad hoc dubium refpondet D.
Tho.ad aliud propofirum. г. г. q. 25. artic.i .Mo
do refpondetur,quod D.Tho. non dicit quôd
Charitas chriftiana fit mutua amicitia, in hoc
feniu , quôd eadem charitate nos diligimus
Pcum,
 \ Quscfiion. LXV L
Deum,quaipfe diligit nos; fed vult diccre,
quod chantas chriftiana non eil: tantùm amia
citia (implex, id eil ex altera parte tantùm , fed
connotat etiam ex parte ipfíus Dei reciproca
vice amorem erga nos , fed tantùm hoc facit
perfuam charitatem: diligit ergo nos cháma
te illa sterna , qnce ipfe Deus eft : in fun dit ta=»
men nobis gratiam,& charitatem ñnitam, qua
fios dih'gimus Detim.Fundatur verô hxc ami-
citia in fide & fpe 1 nam quod Deus inhabitet
nos per iftam gratiam & charitatem » nullus
fcit, fed credimus : & ideo amamus quad no-
bifcum conuerfantem , & commoran tem. Si
militer quod fumus beatificandi in sternum,
& cum Deo vifturi,nondum habemus,fedcre
dimus, & fperamus. Igitur vt amemus Deum
prxrequiritur fides &fpes. Debetautem in«
telligi de viatoribus hoec necefsitas fidei : nam
in patria eft Charitas fine fide , quanquam non
finealiquoexcellcntiorilumine , fcilicet vifio-
ne:item ibi eft etiam comprehenfio , qua? cor*
Solutlo if refpondet fpei. Per hare patetad argumenta
gumëtorù. facilè, quöd eft mutua amicitia , fiue vna , Hue
pluribus ch arit atibus.
Vtrûm fi «([Eft aliud dubium;vtrùm fides fine fpe,&
des pofsit ¿contra pofsit efle. Refpondetur,quöd ficut
efle fine fides poteft efle fine charitate, ita fine fpe. pa-
fpe,& con tet. Poteft quis credere articulis fidei, & de-
tra.
fperare propter fua fcelera, ficut contigit Cain
Gene. 4* Gene.4. & cótingit multis qui fe fufpendunt.
•tfSed tarnen an ècontrà efle pofsit fpes fine
Almayn. fide, maiusdubiumeft. Nam Almay.tracta.j.
fuorum moralium cap.p. partem affirmatiuam
tenet , & probat. Hxreticus non credit articu
lis fidei , & tarnen retinet fpem confequendi
vitam seternam : ergo. % Secundó , hxreticus
qui amittit fidem, nó continuo fequitur quod
debeat defperare : ergo poteft fe confirmare
in fpe. «|[Sed ad dubium refpondetur,quod
nulla ratione poteft efle fpes fine fide. Patet:
fides eft fundamentum reliquarum omnium
Hebrz.ii. virtutum,ad Hcbrx. 11. vbi dicitur; quod eft
fubftantia fperandarum rerum : ergo fine fide
non poteft efle fpes futurarum rerum ; ficut
nec xdificium fine fundamento ; aut accidens
Conci.Trl. fine fubieáto. Rurfus,in Concilio Tridentino
Sefl*.6.capit.8. dicitur, quod fine fide , qux eft
ianua virtutum , nun poteft reperiri aliqua vir
Pial. 13 6. tus; iuxta illud Pfal. 136. Exinanitc , exinanitc
vfque ad fundamentum in ca;loquitur in per-
fona dxmonum exoptantium deftrui virtu*
tes in homine vfque ad ipfam etiam fidem.
Tandem fpes chriftiana fupponit cognitioné
corum qux fperamus , alias (pes non effet: fed
per fidem cognofcimus : ergo.*jAd argument
ta refpon dctur, quod ilia fpes in hxretico non
eft infufa( fed acquitta & humana, ficut Sc
Arrieûl h
fid« qua credit alijs ai ticulis,ncgatisaUjs.Vide
D.fho.2.2.q-4. art. 7.
QVAESTIO LXVÏ.
De sequalitate virtutum jjix r
-■ . fex. artículos
• . -, i. diuifa,
'/ЛИ. I. .1 —
ARTIC. PR I M VS.
yVtrum %гш• poßit ejft máidr^ef
• .,- -minor» - '.• f~î
'V".sp. .
S VMM A TEX TV'S. '
RimáGonclüfip. Virtu prim»
tes fpecie différentes
funt inxquales in per
feccione : etenim caufa
potior eft fuo eflfe&u: 6c intereffe-
äusillequi eftcaufse propmquior,
perfe&ior eft : 6c ideo cùm caufa
humani boni fit ratio , prüden tia
qua; perficit rationem , prafertur
in bonitate alijs virtutibus mora-
libüs perficientibus vim apperiti-
uam,in quantum participât ratio-
nem : 6c in his etiam tanto vna èft
altera melior,quanto magis adra-
tionem accedif.vndeinftitia prae-
ftat temperantiae, 6c fortitudinij
quia magis rationem participar;6¿
fortitudo temperátise, propter ean
dem caufam. tfSecúda Conclufio. second*,
Virtutes qujefunteiufdemfpeciei
in diuerfis hominibusjcx parteob-
ie&i funt aequales j ex parte fubie-
jäorum in#quales:quicunq; enim
habet temperantiam, habet ipfam
quantum ad omnia ad qua? (e ex»
tendit. 6c idem dicendum eft de
alijs virtutibus. ^seterùm quia ad
attingendum mediu virtutis,quod
eft fecundum re&am rationem,
vnus eft melius difpofitus alioj vel
propter maiorem aííuetudinem,
 594 F.B.Medîhae
aut meliorcm natura: difpofitio-
nem 5 vcl propter perfpicacius iu-
dicium rationisj auç vcrô propter
maius gratia? donum: ideo ex par-
te fubie&orum virtutes eiufdê fpe
Tertii. ciei inácquales funt. ^Tertia Con
clufio. Ex partefubie#i etiam ea-
« dem virtus numero poteftfeipfa
perÍe&ior effepro diuerfis tempo-
ribus.Hsecex fuperiori patcf.quod
enimdicitur de diuerfis fubie&is,
did póteft dc eodem pro diuerds
tempöribus.
EXPLICATIO ARTICVlb j
INTiec articulo eft notandú, quôd D.ThoJ
agit de virtu tibus moralibus acquifítis:ná
in fu fr, & Theologie« nullo modocom-
parantur cum acquifítis , cüm fint alterius or-
dinis. De acquifitis verá quzfimplicirer funt
virtutes, agit , fcilicet qua: cum prudentia verè
funt coniunâs: ita hic Caict. qui excludit om
res intelleâuales, & informes , etiam Theolo«
gales ab hac qusAione. (¿Secundo notandu ra
eft., quod virtus vna poteft cfle perfedioralia
dupliciter: vno modo ex parte fubiccti in quo
eft: alio modo ex parte obiecti circa quod ver-
fatur. v.g.icientia que Ге ел tendit ad decé con-
dufíones, perfeétior eft quam qua; Ге extendit
ad quinqué : ex parte vero fubieôi eadem quae
ad decern extenditur,magis radicata eft in vno
quàm in alio. Haec aurem pe-fedio ex parte
obiecti non reperitur maior & minor in vna
virtute morali:funt enim squales omnes ex
parte obiecti ; quia Ге extendunt ad tota m latî-
tudinem fui obieéti , propter ration é D. Tho.
quia fcilicet funt in appetitu, qui eft inclinado
ad obicchi m fuum bonú. Quare D. Tho. г. z.
quzftione.24. articulo.j.inquit.charitatem ex
parte obiecliminimèaugeri; quia eft virtus in
appetitu. «JQuôd ft quis obijeiat j ficut fe ex
tendit fcientia indies ad nouas conclufíones:
ita virtus m oralis, & charitas ad noua obiefta:
ergo pcrfici tur moralis virtus Haiti fcientia ex
parte obi eft i. Reípon det u r negado со r> i e q uen
ti 5: nam ratio formalis moralis virtutis qua; mo
do fe extendit adpluiys materias , eadem eft
& fi mul,& femel acquifità (eu in fufa. Ratio ta
rnen formalis fcienris partibiliter acquiritur;
quia cum Ге extendit ad plures conclufíones
praeter lumen pnncipiorum requiritur etiam
nouum lumen, quo determinetur habitus fcic*
иг ad cognitionem talis , 6t talis condufionis.
Expofan PriraSecunr
Hinc tettio Caieta. infert , hoc differre intelW
âuales virtutes , & morales ; quôd ills poflunt
cfle virtutes fecundum ftatum imperfedum;
i -b» non , nifi fecundum ftatum perfedum , vt
fuprà didurn eft quadVój.art.i.
ARTIG SECVNDVS.
yVtrùm minutes fimulin eodem exi
stentesfint Äquales.
SVMMA TEXTVS.
Rima Conclufio. Vir- vûmno*.
tutes qua; fpecie diffe-
runt,non funt aequaleSé
Нзсс conclufio articulo
praeccdenti probata eft.fSecunda secnnáa.
Conclufio.Sccundum intÉiîonem
ex parte fubicótiin quo funt, om
nes virtutes funt ajquales in eodc
homine aequalitate proportionis;
ficut digitivnius manusa;qualiter
crcfcunt,non fecundum quantita-
tern, fed fecúdum proportionem*
Ratio autem huius aequalitatis ea
dem eft, qux &: ratio connexionis
earumtoportetenim omnes condi
tiones generales virtutum,in om
ni virtute aequalitcr concurrcre,
& medium rationis in ipfis confi-
ftere. Hanc rationem aequalitatis
afsignat D. Auguft. 6. de Trinira-
te capit. 4.dicensjSidixcrisa?qua-
lcs eile iftos fortitudine , fed ilium
praeftare prudentia, fequitur quôd
nuiusfortitudo minus prudens fit,
ac per hoc nec fortitudine äqua
les funt ; quandoquidem eft iJlius
fortitudoprudetior.^[Tertia Con- T«tti£ _v.
clufio. Ex parte prudentia; vnde
fumitur ratio virtutis formaliter,
& connexio, sequales funt omnes;
fed ex parte inclinationis fubie&i
vnde fumitur ratio materialis vir
tutis funt inaequalcs : exiftente
namqut
 .'.«Ôgaeftioû. LX Vî.
hámque racione aequaliter perfe
cta in vnó & eodé, oportet vibjro*
portionalirer fecundum re&am ra
tionem medium conftituátur in
quaîibet materia virtutu : fed quia
vnus homo promptior eft ad a dû
Vriiusvirtutisquamada&um alté
rais jVel ex naturajVel ex confuetu-
dine , Vel ex dono gratia; j4deo ex
parte inclinationis iubiedi virtu-
tes in eodem aequales nonfunc*!.
ARTI. TERT1V% ^
yVtrùm tirtutesintelleSluales ßißt prd
ßanttores moralibmt
S VMM. 4 ' .TEXTY/i'v''
^Í-J Rima ConcIufio.Sirrt-
Prim* con.
pHciterloquédtí ¡dé vir-
tutibus fecúndúrri fe,
praeftantiores funt vir
tutes intelleâtùale*, quim mora
les quae in appetitu funt : ilia enim
viftus fimpiiciter loquehdo nobi-
Jior eft, qua? habet nobifiùç^bié-
ftum:obie<ítumautemrationis no
bilius eft obiedio apperittrs*quip-
pe cùirijfa^^¿rén(^a¥^|úiá
in vniaei*falif*ppetitüs Vero teñí
flat in tes pârtiçuiaresi ëtgo fimpli-
/citer lo^u^dÁy:irtute$int¿Ue<áua
les nobijfores'fiint m oralibus;quia
illa; pe^û^f^tipnem • íflg appe
Secundo: titum.fSecundaConclufio.Virtu
íes moràle^în^tiôntfvirt^ris no-*
billQreiiiunfo^am intellc&uales:
virtuti entmcompetit mouere tan
$ uam jàH^r^îàïà^Â^^ttî*
que eitper-l'eáíb Pot^W^ Sffi&S
àutem rrKsralie^mi^eimoiiiet ad
^urnj-rçïu^^hiipetficíf^^titü
euius eft mouere aii as poten tías ad
ääurmtrgo in ratiohe virtutis prç-
Areicu!. SMr*
eminent virtutes morales intelle-
iftüafibusjquamuis virtutes intelle
n iesfintnobilioreshabitusíim
*ло> .•-.■/.<•,: . .> .-.tiii-i "T. j..-. '.L-a;':" '■ "
^Mrci rationem D. Thorn. eft dubiuitt Examinai
ftan! videtur ratio nulla : inquit éñnS turD.Tho.
quod per intèlleftum appirchehdimiii piobaio.
qbiddifstem in com mu ni; per volun tatem ve«
'rdhon apprehendimus bonum in communi,
íedih parrieulari: contra quam ficarguirurv
Щ Etianfvoluntas Ferrur in bonum in commu- Explicado]
wVtTic.ck tntelleétüs mtelligit fingulartd : er- probario-
goill'erpondetur, quôd llcèt intelleétu*& vim юк'
tantas irthocconueiliant,quôd гегипгиУтЛ
rum& bonüm in cotrimuni j&ruriusinttille'-
"ítus cbgriofcat exiileritias, 8i voluntas feratut
in bonum in communi vt pofsideat illud in ré-
tnto natuta exiftens; dîfcfin.ih taiW eft, quôd
tum intelleäus fit potent ia apprchcnliua,& Ш
ditat i из, fat ¡sper fieit ur per rerum cognitiones,
'fiue res cxiftam.fiue hon exiitant:appctitus Ve
rôçùm feratur in ebieñum prout eft à parte
rei , non fatis perficttur , nifi illud habedt exi-
ftens,& p6rsideat,& eb fruátür : exiítentia' átf.
tttn eft conditio indiuidui, primó 8¿ per'ftj
q4iare mâterialis ceñfetur: quare obiectú quod
tónic cönditionem pöftuWt, materialiUs cenie«
■äfcw. О4.:: . i oiilis-îiiv : К '.on EifqÔ
•fIn-n^^icu1oeft-fflíitód\iblum,qto>Tfi(íc|í Examina-
fit quôd virtuie$'în*e№âùalèi fínt'ñei. ">'»q<">mo
biîiores morarlbus? nam'conrramrtij«flbf^rti JVJJ*"
bii argumentis oftehdo;<(f Primô,virtlltestn* aUaieVfîut
tcllcétuales dant facuftttWm operandiife<ïné* moralibus
reétù m'vTuin,vt qptîmê prbbautt S.Tfii 'Töpvl pratftantio-
fySAtit. £&.57¿arttrvfed Virtutei mowfcsIteÄ
facultâttim & геШЩ JtMïitgo VlrtotesWtfi p,im argu<
rafes fani pjâîftanlfdltijÎ^Sècundô.iimÂlft Secundum,
íweneéiüáles non Ädunt" famine m ^ônûift
-firäplicttef, féd boríüfñf rfiefôrié ', TbeoJôVrtft
KciWiâfitt^fèiwérsfe^fWWW boniHÎî Щ-
*ептет,К «к* bpöis böttu Hñ feââût sítgo pfФ
1*âM«nd!gnir'ate*^*ae^îeTftîa.;f Têftib-ÎV^ terttom,
<utes; HÍt*lK^üitesi:fóbtfVónimüne4^
*a«<vv:lr*((twmb>lr^!i«ttehcômpèl«h4^î-
¥!*!ВЬг<&ЖГса. f «вЬОДьД Quartœn.
VfrfflfùW.praîc^èÂ'pottftimè cbhièfitlftft
■WiWibT>î:mbraHblft. quod fie oftendo, Nam
Ifiij'^efmWd ^VSííbeitftqb* bônû»Îkrt*Ô
t»efttêftij& eius op^s-bonuYAVeddit ; pi%cîptiê
T^ftûèffl^virïtirt^olliiîi rí^iíüs illa'; Eft bábí
Щ'Ш Wàtà céifitifteh* «ftöfiuuS :£№иС"М1
^ierlíd¿<étmínáuifrit ; föliinä con uem't vift u-
ti m orali ¡arque et¡a mil la D. А и g и It. Eft ЫЩ
qiialitas mentis,qHa rettè viuitur j &c. potifsi-
Pp 2 nié
 £p* FiBJMeffiœA
mè conuenit Virtutibus moralibusmam viitu«
tibus moral i bus nul] ut male vtitur ; virtutibus
verôintelleftualibus abutimurfxpirsimè. lté,
virtutes morales maxifliè conducunt ad vi-
tam beatam obtinendam , vt confiât » ergo
Ai ütbaú, perfeftiores funt.^Vltimô.D. Thom.2. con-
clufione alTerit plané quôd in virtute morali
I ratio virtutis plenior inuenitur : ergo virtus
mo ralis in pcrfcftione pra? ihntior eft. Ex q no
. . -. j : videtur fequf , quôd fit raanifefta repugnantia
ínter primam,& iccundam conclufionem. An
non eft repugnantia dicere quôd virtutcs in-
telleftualcs fint nobiliorcs moralibus; & quod
t .: -¿ io virtutibus moralibus ratio virtutis plenior
inueniatur? Propter hxc argumenta quidam
Dolores in primis graues, nomina ti m Caict.
£c Conra.exiftimant D.Tho.intelligerc,quód
virt utes in tell eftualcs in rationc habitus & cn-
tis funt perfeftiores; at in rattone virtutis ргам
ftant morakstquemadmodum fi aliqua ftatua
exprimaturperperam inauro,alia vero opti
male in plúbo; prior figura in genere emit perfç
âior eft,fecunda verá in ration e arris, Sc figu
ra:. H¿'c folutio mihi non probatur ; пес verá
placuic dnâifsimis viris , Soto , Sc Viâoriar.
Nam D.Tho.hic agit de atqualitate & cxccllcn
lia virtutum in quantum virtutes fun t : définie
autem in prima conclufione efle nobiliorcs
moralibus; ergo debet intelligi formaliter de
,virtutibus,in quantum virtutes. Deinde,,pra;«
cipua nobiliras virtutum ex obieâo inuefti-
-:■ H«3 fjanda eft; fed D.ïho.confrituit in articulo ob-
оч . ,îui je$U0) virtutum intçlleftualium cfto nobilius:
.•ssMuvob £rgp/0¡)t, nobiiior.es virtutes. VJtimô, ad epe-
î t'itsii
*t*wura vtijCHji docet&Thom. quôd virtutes
la
« i :.*m Jotelleftuales funt perfcftiores habitus , &
-oh ,fU/<j funt virtutes: ergo funt perfeftiores virtutes;
• vi-,
fkut refte fequirur; ift ud eft perfeftius ens, &
&'&.m\i4 e(^fB^ftantia}.«ge eft pfrfeäior fubftamia.
.fiuj-iwaZ ^^,pr9bawr ,e4Ídentior¡buí arguments cj>
virtutes intelkftualcs in dignitate antecedent
n¡K>r»l«s:liocoftendo in primis rationc fubie-
fti. Nam virtutcs intelkttuales collocantur in
ja tellcftu ; morales vero in appétit u : in telle
.r^uli л1 P*«ftíHitjor tft vplútateitom, quo
niam intelkftus rationalis eft per eflentiam,
jroluQtas varó pcjpaftidpatiouem^halw
.шип i£) /yrifto.i. Eth.cap.vltimo;turrj vero, quoniam
perfeftio voluntatis in hoc con fill ¡ t,v t in tellc-
âui & ratio ni obtêpere t: ergo intelkftus prx-
ftantior eft. «j Secundo , demonftro idem ra-
tiooe obießimara. obieftm^rvirtuturnintelle-
ftualium nobilius eft obiefto virtutum mora-
Jium : ergo vinuKsiotdJeftuales nobiliorea
funt.AntecedeDsprobatunnamobieâum vir-
t utú intdleftualiú eft verú ; obieftú virtutum
moral] um eft bonú:ver цщ auté longé prxftao
Г, 7,'i
Л ExpbfínPrirbiSífcün*
tius eft quàm bonum. quod fie ofrendo. Nam
intelleôus fatis perficitur rerum Cognitionen'
& contemplatione, licet res is) rerú natura non
exiíhnt :appetitus vero núquá fertur in bonú,
nifi vt habeat illud , & eo fruatur quod fecum
affert exiftentiam : exiftentia vero eft veluti
conditio materíalis; competir enim indiuiduo
exifteriteex quo cófequés eft, quôd verum fit
magis fcparatum,& duiinum.quàm bonú. Pro
declarar ionc huius ra t io ni s quam hic po n i t E>.
Thoiquampleriq'; impugn jnr,quia non intel1*
ligunt, rccolenda funt qux in principio huius
articuli pofita funt.•|Tcrt]rQÍdé'oftencio; quo» Ariftoti<£
niam Arifh demon fi rat noiïram felicitate cfTe Ethicea.«,
conftitntfiin virtutibuiintelleétualibus; tumj 7«**»«
quoniam funt in nobiliori potentia; tum verô,
quoniá funt de nobiliori obiefto j tum ctiam,
quoniam intelleftuaÎisoperatio roagis eft con
tinua&fehipfrerna quàm dvefcrtîom virtutUTO*
moralium; tum verô,quia maiori dekftatione
afficit métem nofträ;turo quinto, quoniá facie
homines magi s Ii avies Oeó, qui in contempla
tione rerü diuinarú fuá habét beatitndinf,titm
vitra, quoniá virtutes orones morales ordinan
tur ad virtute intcllc£tua!(;,fi i licet ad fu m mam
felicifatcm pcrpctuj,qux- in Dei yifione confi-
itit. Iftä feetentiá adeô multisargumentiscon
firmaui mus, vt ofteadamus, quanto tn errore
verféntur qui plus dignitatis defer unt viftutu
bus moralibus quam mtclleftualibus; quibas
pribuit cKÍcafionem illa opinio,cuius autor eft
Scotus in.4«d. 4P.q-4 quôd voluntas eft pratr
ft a n tior quàm in tellcct us:ex hoc inferút conti
nuo,quod beat itudo in aâu volunutis,&: non
io actu intellectus condlbt.Inferunt deinde,çp
vita a¿ti ua eft perfedior quam vita contempla
tiuaJnfeTanrtetriô , qúbtfnbn íbluni virtutefc
morales.prg?ernineant intellectual ibus , ver it ni
eriam quod intet ipfas virtutes morales iuftjtia
fit alt io ris gradus quàm prudent ¡a, dim tarnen
fit corollanum euide's ad nofrra :«öiclufiOnenH
quôd prudehtia inter omnes virtutes morales
primatum.teneat:nam prqdetia eftdi.rcftrix be
gubeínatrixOrnm^maWü^irtot'urn.Deinde,
pe rieft io с xtt гагат v irai t u m in Ней côfrfttrj ubobas¿
quôd fit con fen tanca re ¿tac pfuderu ig, v t patet
ex virtutis definitione:er"o prüdentiaeft rçgli
la Si forma caeterarû virtrjtu.<(fSéct (opereftar- $ol«ie«-
gumentb in contririum faiofarerepío quorv gum«or¿»
cófutatione feiedú eft, quod qu ádo copará tur
virtutcs yniuspotentïa: ad virtútesaíterius pö
têti*,'fit côpSiitltio intér genos & génus , Sc in*
ter praeíbntifsimnm virtuté vnius potentia, &
optima alterius : con fh t au te m euidentifsimè,
quôd virtu's intellcctualis prarftantifsima , eft
"' Yäpäma virtúte v«Mtat»s;videlicel
; quod.nos beatos eí licit} cx quo
° ' Charitas
 on. LX VI
- Charitas & amor di manant. Ex quo euidens
-ч ¿Mi çftj quôd virtutcs intellectuals prsemineant
moralibus. Cum hoc tarnen flat, quôd aliquá
virtus in volútatc fuperet d ignitate multas vir*
tutes intelleäuales,iicuti Charitas excedit feien
tias & artes. Secunda confutatio eft, quod
prudentia inter virtutes morales fecundü mo-
dum humanuni acquifitas,primatum tenet, vt
fuprà oftenfum eftjratione cuius optimé veri-
ficatur , quod virtus intelleftualis fit pr±fhn-
tior. Tertia confutatio eft,quôd virtutes in
tellectuals fecundú fe perfeäiores funt:quod
liquet ex fubieéto,& obieóto ; cxterùm virtu
tes morales plus habent dc ratione virtutis; fa-
ciunt enim bonú habentCj& cius opus bonurrt
reddunt; quod non contingit virtutibus intel-
lcétualibus : quemadmodum feientiá de ani
ma, ratione obicfti nobilior eft quam fcientia;
•- ' л mathematics: verû fcientii mathematics plus
■ habent de ratione fcientis ; funt enim euiden-
tiores & clariores. ^Vltimó dicendu ëft.quôd
licet virtutes intellcftuales fint praeftantiorcs,
tarnen fine virtutibus moralibus parum aut ni
hil poflunt; ficut rationalis anima in homind
prsftantior eft fcnfitiua & vegetatiua , caeterd
fine fcnfitiua & vegetatiua nihil prorfus operaa
tur. Aliud dubium folet moueri in hoc articu
lo ; V trùm prudentia prsftituat finem virtuti
bus moralibus, an viceuerfa.fed de hoc latè agi
tur in.i.2.q.47.vbi de prudentia agitur.
ARTIC. ОУ ART VS.
y Vtrùm iuHitiafitprecipua inter tirtu
.tes morales?
S V M M A TEXT V-S.
4S3£*£ Onclufioeft. luftitia eft
prçftantifsimavirtutum
ffloralium, excepta pru-
dentia.Probaturifta eo-
cluilo: quia inter omncs virtutes
morales,exceptaprudétia, iuftitia
rationi propinquioreftjquoniam
eft in volúntate, quae eft appetitus
rationalis; & eft circa operationes
quibus homo ordinatur no iolum
in feipfo,fed etiam in ordine ad al-
terutvirtus autem fimpliciter per-
fe&ior eft fecúdum quod ineama-
iusbonum relucet rationis. Poft iu
ftitiam aute côftituitur fortitude;
Articul. 1 1 1 1* $97
quia inter virtutes morales qua; лшУЬч--'
funt circa pafsiones, tanto in eis ..„•.,,....,
magis relucet rationis bonú,quan- r::u ,¡':. »Bi;
to circa maiora íubditur rationi ¿-^«ñ-.
motus appetitus : fortitudo autem . -s ¿£¿
fubdit motus appetitus rationi in
his qua; maxime pertinent ad ho-
minem;in his icilicet quae pertinéc
ad mortem , & ad vitam. Vltimum
IocUm inter virtutes quatuor mo
rales tenet temperantia , quaefub-
ditappetitum rationi circa ea qua;
immediate ordinantur ad vitam,
Vel in eodem indiuiduo, vel in eo-.
dem fecundum fpeciem.
ÉXPt. iCA.TJO AiTICVLb
RO hùiusarticuliexplicationefcié Vtrûm íu-
dum eft , quôd Arifton 5. Ethicor. ft"ia inter
cap.i.pronunciatapertcyuftitiáefíe vi,tBte$
prxclarifsimam omnium virtutum „ fr
rnoralium: dicitque quôd Lucifer nó eft adeô
admirabilis : & alijsmultisencomijsiufiitiam
commendat; dicitque efle prouerbium, quôd
iuftitia virtute m continet omné. Cicero lib. т..
de officij s. с. de iuftitia dicit , quôd in hac vir
tute eft maximus omnium fplendor. Щ Quôd
igitur iuftitia fit prsclarifsima omnium virtu
tum moralium.Gc oftendo:tum ratione fubie
dhrefidet enim in appetitu rationali , qui prae-
ftantior eft appetitu fenfitiuo , in quo caetera;
virtutes refident; tum verô ratione obiefti : ná
virtus verfatur circa difficile: difficilius autem
eft hominem efle rede aftedum ad bonú alie-;
num ad quod natura noftra non eft propen-
fa, quàm adbonum proprium ad quod fatis
eft inclin a ta: propter quod dicit Arift. eiTe plu- Ari£f.Etb<
res qui in proprijs bonis valent virtutej in alie- ca,I«
nis verô non valent , quia eft res magis ardua:
vnde approbat dicHú Biantis Philofophi ; Ma- £oue.rbi?,
giftratus virum oftendit: quoniam in hoc mu- ^!Îîf
nereiamrefpicitalium.Exqu,ocócludit, opti- '
mum efle qui in ordine ad fe , & in ordine ad
alios bonus eft. Щ Idem oftendo ex effe£tu:n£
iuftitia habet in officio tueri pace m & tráquil-
litatem reip. qua dé caufa Ariftot. comparauit
illam Lucífero raffert enim ingentifsimam pul.
chritudinem reip. con femando eius pacem &
m nquillitatcm. Rurfus , iuftitia eft neceflaria
in omni tempore,in omni loco, & in omnibus
hominibus : fortitudo tantum eft neceflaria in
bello , & ad tucridam iu ftitiam : propter quod
Pp 3 Agefilaus
 $o& F.B.Medfoae \ Expofón PrirruSecun.
Agcfilaub Agefilaus interronatus , vtra effet perfeSior,
iuftitu,an fortitudo? refpondit ; fi omnes eiTe-
De fortitu- mus iuíti,fortinidine nó effet opus. %VItim ô,
dioe verum nomine iuftitia: hîc comprehendimus iufti-
fie Iuftitia tiam legalem, qua abfque dubio praedarifsi-
ipfaprxlU macft:confu!it namque & tueturbonum com
dor,
Priraû arg. munc,quod eft bonum diuinum.^ Sed contra
eft argumentum : nam fortitudo reftificat ар-
petitum circa vitam & interitum, & circa ope-
rationes qua: funt maxime ardua: : iuftitia ve
ro verfatur circa commutationcs & res vena
les: fed priores operationes funt longé prxftan
tiores quam fecunda?, iux ta illud lob. 2.Pelle m
pro pelle , & omnia quafhabet homo dabit
pro anima fua: id eft membra , & отпет Tub*
Secundum, ftantiam. % Deinde,nobilitas virtut u m,vt an
tea dictu m cil, ex preftantifîimo aétu inuefti-
ganda efhfedaâus prsftantifsimus fortitudi»
nis exuperat in dignitate omnes actus iufti»
tiae; videlicet martyrium , & oppetere mortem
pro Deo, & pro iuftitia, iuxta illud; Maiorem
charitatem nemo habet quàmvtanimâ fuam
pon at quis pro amicis fuis : ergo fortitudo pri-
Tertium. mat u m tenet. % Denique, virtus verfatur circa
, difficile: fed fortitudo verfatur circa diffici-
... lius, & magis arduum obicctum , fcilicet circa
pericula mortis, quae omnium terribilium ter-
Solutioar- ribilifsima eih^JAd hxc argumenta dicendum'
gumaaro- eft brcuitcr , quod iuftitia non rcäificat ap-
rum, pctitum circa commutationes & res venales
tantùm,fed etiam circa vitam, & interim : cum
enimliomo debeat mori pro bono publico,
fubire hanc mortem eft aft us iuftitia: , cuius'
officium eft reddere vnicuique quod fuü eft:
fed fi confideretur hsc mors quatcnus tcrribi-
lis eft,pati mortem eft opus fortitudinis, cuius
officium eft confirmare animura ne fugiat.Ex
his pater ad pnmum.cV fecundum argument ü.
Ad tertium refpondetur, quôd licèt verfare-
tur circa difficilius obieftu , non eft confeques
quôd fit nobilior virtus : nam nobilitas virtutis
non ex difficultate , fed ex ndbilitate obicfti
inueftigáda eft: ficut dileftio inim jcorum diffi
cilior eft ,q u л m amicorum dileftio:at amicor ú
dilc&io perfëâior eft. De reliquis pertinents
bus ad hunc articulum legite autorem.
A R T I. • CLV I N T V S.
tritmfaptentiafit maxima inter l>ir
tutes intelkciuales.
SVMMA TEXTVS.
Conclufio. Ffirmans eft Conclufio,
MM
quam probat D. Thorn.
Primo,quia(vt autor eft
Arift.)fapientia eft veluti caput in- *«ftote.<4
ter virtutes lntcllectuales. Secudoj
nam obiecb fapietise prxcellit ob-
icótum aliarum virtutú intelle&ua
Hum : confidcrat enim caufam al-
tifsimam,quçDeuseft;&ideo eius
eftordinarej&ipfaeftquafi archi-
teótonica refpeciu omnium.
ARTIC. S E X T V s;
ff^tràm Charitasfit maxima inter T>ir
tutesTbeologales.
SVMMA TEXTVS. '
IT
Onclufio eft affirmans, ■ Conclude,
quam aflerit Paulus , & i- Cor. I J.
Pr°bat cam D. Thorn.-
lacrationc. Virtutes Theologie»
habent idem obiedum ¿ fcilicet
Deum : & ideo quód vna praeftet
alteri, non eft iudicandum ex ob-
ie<äo,fed ex eo quod vna propin-*
quiùsfe habet ad obie&um. Cum.
ergo Charitas hoc modo fe babear,
erit alijs nobilior : etenim fides eit
de non vilis,fpes de non habitis;8c
ita quandam important diftantiá.
Sed amor charitatis eft de eo quod
iam habetur : eft enim amatum . .
quodammodo in amantejôc* amas
per affedum trahitur ad vnionem
amati: propter quod dicitur j Qui biet».«;
manet in charitate,in Deo manet,
& Deus in eo.
fcXPLlCAYlO ARTICVLT.
Onclufio articuli huius eft de fide
catholica. Patet exilio; Nunc ma= r.Cor.13-
nent tria hzc, fides, fpes, chantas:'
maior autem Horum eft chantas:
& ad Coloflen. j. Super omnia charitatem ha- *
bete, quod eft vinculum perfedionis :&in
alio loco dicit Paulus ; Adhuc excellentiorera AJ C0I0.3.'
viam vobisdemonftro : smulamini charifma-
ta meliora. Loquitur aperte de chántate. Et
ratio efteuidens: Nam inter virtutes thcolo-
 giras eà eft prajçipua.quar magis nos vnit Deo:
ltd chantas вмдЫюв vnit Deoiergo precipuai
eft.Patet minor: nam fides , & ípes important
quandam diíbntiam a Deo : rides enim eft de
non viíls;fpcs de non habitis: Charitas vero ¡ m
portât maxiraam ynionem od Deum.fecundji
i.loati.c.4. illud.i.Ioan.4.Qui manet in charitatc, in Dec*
Vtiùm pru roanetj&Deus-ineo.^ Sed contri. Nampru-,
¿cotia fit dentia dirigit charitatero , & eius opera : ergo
prçftantior eft pcrfefti©r.l>«inde,fideseft inir|tellec^o,&/
charitate-, verfatur circa verum.» quod cftofthilius obie-,
* 20T- ^^^rabdnUmtytdiximus*1,.n<( , -s;b
je- r " iPrajtereadirigitcbaritatemj&oftendit.qudv
Primara, .mod o,& quatenus diligendus eft Deus :ergo.
Secundum Щ Adprimum argumentum confutandum dU
Argumito cfcedam eft;quôd Charitas VerfatUr circa prirtwS
Ad prima*. P.á^uPe^^r^^0cut" fyodereûs circa princij
° ' pia moralia naturalia : & ideo non regulatur à
»aia-ni-! .'prudentia » qua; verfatur circa <puvluík>njrs£>
Secundo dico,quôd fi aliqua virtus dirigit cha,
ritatem,fapicntia cft.de qua non facile définie»
ParadotŒ rim an fitprasftantior chántate* Torrid aicenrj
de cbaiita- dum eft(& eft mirabile paradoxurnjquod cha:
te. . ritas non indiger diredore ; chaiitas namque
»>i^-.irf^îi omnia dirigit,omnia credit,omnia fperat, ofti*
itCor.tj. ï nia operaturjita Pau. «j[Ad fecundum argumé-
Ad íecúdü tum dicéndum eft,quód fides nor) eodem mo
do fe habet ad virtutes Theologicas i ficuti
prudentia ad virtutes morales: nam virtutes
Theologicas habent obiectum qûod eft fupra
hominem ; prudentia vero & virtutes morale!
habent obieâum infra hominem: in his verô.
quae (upra hominem exiftunt , mehor eft dile--
choquàmcognitio. Ratio huiuseftjquia со»
gnitio eft fecundum quod cognitum eft in co-
gnofcenteamor v«ro perficitur per hoc quod
diligens trahitur .ad rem diledam í id verá
quod eft fupra hominem , perfetlius eft in fe
quam in noftro intcllectu ( vnumquodque
enim quodrecipitur, ad modum recipients
recipitur) ècohuerfo verô res fe habet in his
qua: infra hominem exiftunt. Ex hoc docu*
mentó ftatim fequitur, quod fides eft infe
rior charitate: nam Charitas ferturin Deum»
prout eft à parte rei; fides vero prout eft in
intelleófu noftrocaliginofo&obfcuro. Item
eft aliud difcrimen , quod prudentia fic mo
derator opera virtutum moralium , quod
conftituit illis limitem : confiftunt nam-
que in medio: fides vero fie dirigit cha«
r ritatem,qu6dnoncóftituitillilimi- *
• i' tem:virtutes enimTheologicas no
icondftunt in medio, !'. o:
«antea dictum , .
eft.
•- :: *
QV AE s Ti о Щ
De durations уirtiä^m ÍpQÍÉ
1 cfrp-fj . ну moicTu-ou*
til I Ipgdiuilâ/J Ittob г. Л!Г.)
ft*.
'Ar ti с. prim^si
fVtrumlfittuttsm&ralesmfaieantpoß •••it. С
w'ÍS VMM.A- T E X,T V S. «u¿
$%â Cönctöfiö. Virtü*' Prim, cod.
tes morales, quoad ma-
tárale, id eft ï^smtit.
»Uli. i
fîonum^on-imncntin patria.Ra"
tip eft:quoníam in futura vita non
habebunt locum concupifcentise,
ñeque deleftätiönes cifeomtn , au«
yeriereorUm^hèquetimQreS&aû^
daciac circa pcricula mortis 5 autvd
ro diftnbutiones , & cdmmunica-1
tioncsreruni)qiua?in vrum prseibr^
tis vitse vehiunc. Щ Sectmda Con* Secunda.
clufio. . VirtAit^s moi;äles tnanení
invita beata quantum ad forma«
le;id eft oüänttim ad modum à ra-»
tióne dennitumj in quantum Ccilu
cet ratio vniufcuiufque reâifsimâ
erit circa ea quae ad ipfum perti
nent circa ftatum illum: vis appeti
tîua mouebitur fecundiim ordiné
rationisin his quae ad ftâtuillû perr
tinent: vnde prudentîae acbiserit,
nullum bonú Deo pracponere , vel
square : fortitudinis,ei firmifsimç
inhaBrerejtéperantise,nullo affeclu
noxiö dele&arhad iuftitia verô pet
tinebit Deo femperfubditum efle* Examinai
quomodo
P.XPUCATIÓ ART ifTLJ. • virturesroo
Vasftionem huius arriculi eruditif- rales ma-
fimetraâat D.Augü. áontraCícer. neat in vi
ta beata.
qui in Dialogo,qui inferibicur H or Aug.14. de
tenfius, dixit poft hanc vitamnon ciuita. c,y.
Pp 4 efle Cicero.

боб - F.B.Mcdinse.
e.íTcvimitescaídinalcs, fed eflt beatos homie
nesconfiderationenaturi , qua nihil melius,
necmirabiliusexcogitari poteft. Ratio huius
autoriscft, quoniam beati non cgent prxfi-
dio iftarum virtutum acquifita bcatitudine.
Contra docct D.Auguflin. quod iß« virtutes
quas noftro labore com paramus, manent poft
harte vita m, licet habcant diuerfos aduspro (ra
tut con dit ione, & qu alit ate . Con Icnrit Di uo
S .Tko¿ AuguUinoDiuus Thomas in hoc articulo , &
explicat eleganter quosadusifta? virtutes ha
bcant in vita beata . DequarèdiiputantDo-
Dtuaad* ¿teres in tertio , diftin&iotie. ц. 6e Durandus
m' ' 4U2C^one(lu'rw^c',^UO:a't<|,ume^,tlu°^*
* ' ' ' prüdenti a,& iuftitia manent in vita beatamam
refident in fubkdisincorrupsibilibus; & non
cil quare in vita beata corrumpantur : potifsi-
mè cum habeant fuos actus prxlhntifsimosj
AÎteturh eft , quod virtutes appétit us fenfitiui
son manent in vita beau : nam corrupto cor
pore , enrrumpitur appétit in fenfitiuus : eft
enim virtus in órgano corporis cxiítens : cor
rupto autem appetitu ienfitiuo , corrumpun*
tur virtutes in со ex i (lentes : poft reíurreCtio.
лет vero non funt fut uri actus quibus i ft a: vir
Cutes comparari queant : ergo non manent.
Hanc fenrentiam video placeré vins dodilsi-
mis,&.'probaturfic. , i f
«J Nam in Angclisnonconftituunrurift« vir
futes:quoniam ñon poffunt habere actus prx-
.absjiji dictarum virtutum; fedinbeatisnonpjoflunt
«fle aâus i Harum virtutum : ergo non perma
nent in patria. Secundo i in beat is non con
flit uitur virtu« pcènitentixjquoniam non p of-
funt habere dolorem de peccatis in vita beata:
ergo iit ar virtutes in beatis non funt conftitué-
dx:fiquidem non habent adus proprios.
f¡¡ Tertio , in beatis non manct fides , vt fen*
tiunt vniuerfi Theologi : hac de caufa ; quo
niam Поп poteft habere actum proprium : er
go fi virtures iftx non habent adum pro
prium in vita beata cert с non manent . Item,
efTentia & fubftantia iftarum virtutum eft mo
deran' paGiones, & conftituerc modum inter
exceffum & defectum : ergo fî non manent
quantum admoderandas pafsiones , quod vo
tât Diuus Thomas quantum ad mat críale, cer-
tè non manent. Щ Vltimô,perfedio & orna»
frentum virtutum eft producere fuos aäus
perfedè: fed iftx virtntes non producunt fuos
y - ait us in vita beata : ergo non manent quan-
Gibrlel. tumadornamentum.&perfedionem. Щ Ga-
Pnmuin. briel quxftione. i. dubio tertio tenet, quôd
iftje virtutes manent poft refurreâionem : 9c
probat fie. Nam iftx virtutes funt ornamenta
, . & inlignia Hiuftrifsima hominis ftudiofi ! er«
rf . . go manent invita beata ad illuftrandum illú,
•T • ExpoCinPrim.Secun.
cVdecorandum. Sané quemadmodum incar
ne Chri Iti Domini manent cicat rices,in quibiif
beati contemplentur vidoriam pratentx paf.
fionisrfic in vita beata manent iftx virtutes , in >
quibus beati contemplan tur victoriam quem
de fuis pafsionibus reportauerunr.
Щ Deinde, in vita beata nulla eft potent ia quas Sectrxhim."
otiofa fit. Intellects prudentifsimciudicat:vo u,p , t. -,
luntas obtempérât rationi-.concupiícibilis dele Ли».-.;,
datur fuauifsime atque red¡lsime:iraícibi!is au :oy.^.:r.q
det fortiísimé vt aggrcdiatur res maxime ar-
duas:ergo non eft quarc in vita beata ifix po*
trntixíuisvirtutibusorbeiwur.'.-bL ■•'-tip д._
*f Prxterca , in vita beato in ícndbus funr ine- Tertlam.
narrabilc* iucunditates ; íV (vtexrftimantdotf- nuttauj г
difsimiTheologorum)etiaminguftiKergoadj ь: . **
ilbs dcleäiones mode randas neceííanx lunu .' .'
Virtutes. ПО- ' : „.■-.-. гл. г; С-.'. "Г г* r.tq «*~ 1 -■
V Vltimô.adus fortirudinis non folum eft vin Vitirr шгц
cere pericula, fed fuperatis pericuKs gaudere,&'
triumphare. Rur(us,non folùm eft actus' tem
pera ntii moderar i pafsiones , (cd eis modera- §10Lm: !
tis gaudere , 8c fruitioncm fukipere t ifti ч ció .$.„ . J
aâus prxftátiísitnc inueniuntur i n vita beata. •"-
% Etad argumentum Durand, refpondetur, Argomfre
quôd nihil valet mam (icuti per rnagnum mira' ru Wwio«
culum in refurredione corpus noftrum reftau £¿-iw¡ L\
ratur : ita reparaturappetitus (cnfiriuus omni
bus fuis virtutibus exornatus.
% Ad alia vero argumenta ex didis paret quid
dicendum fit : nam expofit um eft, quos actus
prxdidx virtutes in vita beata habeant.
Щ Sed dicet Theologusj ex ifta dodrina ma-
nifcOc (cquitor ftdem permanere in vita bea»
ta>fiquidem manebit ad vidoriam & trium-
phum de dificúltate credendorum fuperata»;
Kefpondetur,non redefequi: nam fidesdkie
impei fedionem repugnantem cum vita bca-
ta:eft enim lumen oblcurum de non vifis. Ex
quo documento fequitur folutio illius argu«
menti,quod in prxfenti folet adduci, quod efb
huiufraodi. *y Aduenicnte fine ce Лат media
necesaria ad finem : ficut cum ventumeft ia
port um,iam non eft neceffaria nauis:fed virtu
tes morales funt media neceffaria ad vitam ob-«
tinendam : hoc enim diferepant à vinutibus
Theologicis, quôd virtutes Theologie« ver-
fantur circa finem vltimum; morales circa те-.
dia:ergo cum peruentum eftin vitam bcatam,
virtutes morales neceflarix non funt.
*î Ad hoc argumentum dicendú cft,quôd non
omne quod ordinatur ad finem,ccflat acquifi«
to fine;fed id tant ùm, quod dicitimperfedio-
nem: virtutes vero morales tanrum abeft vt di*
cant im perfedionc m, V t maxime condueât ad
vitx beatx perfedionem.Vidc D.Tho. qufft. D«Tbo*
de virt.card.art. vltimo.
ARTIC.
 XJuseftioo;
ART ÎC. S E€ V N D V^
f tfrumïirtutes inteltettuüles maneaí
îtima Conclufid. Virtud;
.pria.e8d
tes intelleâuales quoad
materiale , id eft quo ad
phantafmara, non mí-
tient poft hanc viram : corrupto
namque corpore,phátaftnata cor-.
rumpuntur. ч • ¡ 2 ¡-1 .
f Secunda Conclufio.Virtutes in^j
telleéhiales quoad formale , id ei%
miiaoG
«¡i-j.j-,»-} quoad fpecies& habitus, rrtanene
'iTfeM tu polt hanc vitam. Ad cuius conclu-
- ßonis probationem fupponit D*
Thom. quorundam fententiam,
qui aíTerebánt , cottupto corpore;
• nullam feienriam aut virtutem in-
tclle&ualem manere : quia fpecies
intelligibilesnon manent inintel-
leóhi , nili quando a&u intclligitj
neque fpccies conferuari poiTunt,
nifi vires fenfitiua; a&u confide-
rent : vndecum corrupto corpore
ceflet huiufmodi со nfidera t io, toi
lu n tur omnino fpeci es,& feien rise.
Hanc opinionem D.Thom. refel-
Jitjtum,quoniam eft contra Anfto
telem tertio de anima text. 8« tum,
quoniam fpecies recipiun tur in in-
tclleóhi, fecundum modum intel»
le&us : ideo fi cut intel Jecb s incor*
ruptibilis eft, ita & fpecies funt in*
corruptibiles.
. , ■
EXPLlCATtO ARTïCVLt.
í>»jblom de
▼eriute fe Vbiurtj eft in hoc articulo , an con*
clufio fecunda vera lit ? Probatur
cunde con
e'uíioais. quod поп. Щ\ Nam (aurore A riflor.
Arillo. tercio de anima) oportet in tel! i gen«
Argumfta. tem phannfmata fpccularnlcdin arlima fepura
i pvte ne-
ta non (une ph a ntaímaca : ergo non manee re-
Гит COgnitio. ; ._::s.:.;,. . .{
jyrimum.
Щ *>e¿tmdó, omnis noftra cogni tío ortum ha- ««cund*^
h* r à fcnfu,v t con ílat :fcd in anima (eparata nc*
ma net vlla retían cognitio ícnlitiuaí ergo nul*;
la manet.
f'Tcftiâ.fcienfiii d&irta?Theo!ogfec eon ma- Terriony
neun vita beatavqupd efle verum, fie demon:
ßro.Nam Theoiogia поШпаЪмТесит con*
iundamobfeuritarem : obfcu«itas verá répu
gnât vifioni clarx qua; habetur in vita beata :er
go fcienria? quas hiccomparamus , non manét
*j[ V I tim о ,' Dtúús Tho mas in probatione hu- Vnfmûm.
rm -corte talionis v rit tir magna sequiuocatio« D«Tbat.
вс i лат redédemonltrat quôd maneant ípe. .c/1 Í Г.
_• — intclligibilçi
!_.7ti:_:'L:i_. in
: anima ieparata: ledГ- J fpe
г
ciçs,
cies ihrelligtbiles" rión funt ipía? ícienti* , ус
anteademonflratum eft: ergo cius probatio
invalida ell. Щ Rcfpondetur , quaeftio hums
articuliin magna m nos inducebat difputatio*.
ncm decoqmtione anima- («parata?, nifi priù*
eXfipGta effet ршЫsparte, qua?frione.;89. per
multos articulos.Hac igitur veritate fuppohta,
te i ï atut a,ex illo loco ad folut ione m argumeft
èotUmacccdarmii.1!''^; . _ ГЛЗЛ01&«. .
•J Adprimum » & fecundum dicendum eft, Solutfetr-
quôd anima, dum ¿Sfiuit. vitam iftan» morti- gum€töfü
lern", propre? coftrgajiohcmquarb habet curri in
corpore , non poult qoidquam ihtcUigere, xhoníe
пШ conucnfione ad phantafmata. quod liquet Ad mimt¿
inhominibbis fbltis, cV infinis, qui propter adecuado,
iàVfionern pharttafisè nihil pofiunt aut redé
intel!igcrc,autratiocinari . Caterùm anima,
feparata in ftatu rcfurredionij gJqtiofa; , ficut
lubetalium modtim eiîendi, itahabet alium
modum intclligcrtdt:& iKUti non dependtt à .{.-.oD.t
corpore, quin [юн Us corpus dependct ab ipfat
fic vtiturfpeoebus fine dependentia à corpo-
"re , St iritclbgit per 'habitus (cicntii quoshtc
comparauit. ap Alia confutatio horum argu« AH* foin»
mentor и m eil, qua; aíícrit mult и m probabili« tio.
ter quôd anima; lepar at je ípecics infunduntuf
ad res fingulares cognofeendas : nam ad res
vniuerlalcs fatts valent fpecics intclligibilos
quas hic comparamus. aj Ad tertium argumen A4 tenlu-л
tum relpondctur,quQd nofira Thiologia quá
bic comparamus,non manet in patria; liquidé.. ,- . .. .
obfeura til ; & omnisobfcuritasrepugnat viv , ,
fioni daraequf in vita beata pofi¡d«ur:& ideo-. \.- ~- ■>■> t
i non efl cadem ratio de ceteris íticntijs que aui ■
.dentiam habent. Sed de hoc latiùs difyutatur
in prima parte in principia % Ad vltimum аг- A^vltiml,'
gum<ntumreipondt.tuTc>iim domino Caieta.
quôd D.Tho.prxtermifsis habitibus, de quo«
rú clíentiacV quidditate veríantur diuerlje fen
tencif inter Doóor«s,aiccfsit adraaice.fcilicct
ad fpecies intelügibilcs, quibus pt rmanétibus,
cuide nter concludit virtu tes inttlk ¿tu ales pera
Pp ' J manera

i*«Lju-« :manerein vita beata: Se feientia tanto certiof
cft,quanto vniucrfalior,& ab opinionibus ma
gis remota.
^,<:tA R T 1С. TERTIVS.
Vtrùm fidesmaneat j>oñ banc Ttii
tarn?
S VMM A TEX TVS.
Onclufio eft negás , quá£
-ааГ.4 tali ratione probat D.
D.Tho. Thom.De ratione fidei
eft imperfe&a Cognition
cum fit fubftantía fperandarum re
fum, argumentum non apparent
tium : vnde de ratione fidei ettví
credens nonVideât id quod credit:
at beatitúdo ex fui ratione habet
perfe&ionem cognitionis ex parte
«» o! ijSo? fubiediíréqüirit enim vt beatusvi*
•U s'-'.лэ dcat id quod beatifiçatur ¿ fedim-
pofsibileeft perfeétam & imperfe-
,im.; cbm cognitionem ex parte iubie-
¿rjfimüleffeineodemtergoimpof
•fibile eft fidem manereinvitabea*
ta.Etcorirlrmatur:etenim(vtdici-
г.Cor.;. tur) Per fidem ambulamus,&non
fier fpéciem,quâmdiueXiftentesin
corpor^peregrinámur âDominoi
fBio-.rfi \ illi auterri qui funt in vita beata no
.cl
peregHnantur àDomino, fed funt
ei praefentes : ergo fides in illis non
manet.
: i XV i it Ano AR TICVli '
Num аЛи» • \^АЛн^ N hoc articulo eft prima dubi-
fidei &vl- fajfe tatio,an actus fidei.&vitio Dei
!à° SS«*" ' c,ara pofsînt eíft f,mul ? De hac
eff:°i7mul. re traitant Theologi in tertio
ДОЗККБЗД diftindriorieiji.Et Duran.quse-
'ftionetcrriácVquartain huius rei expofítioné
tria dícit. "¡Trimum eft, non effe contra fidâ,
пес contra traditíonem feripturafum aíTcrcre
quôd actus fidei, 6V clara Deivífio pofsint eíTe
fimulrnatn non eft aliquis feriptura; locus qui
hoccönuincat í feripturat namqueloquuntur
dé fac"to;non de poíbibili. % Secundó dicit,nó
Л ' Expöf.fcPrim.Secün.
beata : nam ft probaretur oppoíitum , maxi*
mèexillo. i. Corinthiorum. 13. Ex parte co> i.Cor.13»
gnoicimus, & ex parte prophecamus : cura
ven erit quod perfeftum cft.euacuabitur quod
ex parte clt : id eft i cum venerit vilio beata,
euacuabitur , & deftruetur. fidei cognitio,
qusobícura&lmperfeCta eft* & ibidem di-
ciéur; Videmus Aune per fpecuTum, & in arni-
gmate;tuuc autem facic ad faciem, Sed ex hoc
loco id non probatur : namprajmiferat Pau-%
lus de cháritatt'jdiiíens; Chtafitai riunquaw
èxcidit , fiue prophétise euacuabuntur, íiue
lingua; ceflabunt, fiu¿ (cicotfe de ít rúen tur: iᣄ.¿i»
fed hoc non, obftame , non eft error afleçç-
te qi]ód~d0ñum;'p№phetí¿ 'márteát in pa- Donum
tria : quód cnim manea t , aíTcrunt Doctores propbetix
graues ^Si^hriftus Dominus fuit veré Pto..,*n,naneit
pheta, & erat veré D¿atus,& ebmpfehenfor.' ^J^ii^to
Ccrteipí¿;lJ$minüs appellat fe Pfophetam, 1 т аг2ш
cum dicit; Matth. 13». Nemo P¡ropheta accef МшЬ.ц.
ptus eft in patria fga4 «J Prjeterça,dpnum lin- Secuudum.
guarurri , oc eius vfus manent in vita beata,
Vt feftthint pleri^ub Theolögt'.; i^Deniquie,; Tertimo,
feientix huroanituv.acquifus, permanent in
vita beata, yt antea demonftratum eft : ergo
cumdicit Paulus hie omnia elíe eiiacüanda,
Sc deftruenda , intelligcndutn eft quantum
ad vfumimperfectum, quem in hac vita ha-
bent : ergo fimiliter de aftu fidei pofl'umus'
dicere , quôd eius impérfeftio & obfeuritas
auferenda cfhmanebit tarnen aftus fidei. • -j
•J Tertio dkit, quôd aöus fidei.v& viiîouis TertlomJi
clara; non inter ítfe repugnant , vtexiftima(Jaiim Dut*
Diuus Thomas qUapropter poflunt efle limul.
Sed probabilius eft quod non maneant fi-
mul. *i| Prima parsprobatur.Nam quandoma- Prímúarg.
riet ratio formalis aéhis , ¿Vopcrationis, тя«
netipfa operatio , & adus : fed in vita beata
manet ratio formalis vifionis, & feicntiae, Se
fidei. quod fie demonftro. Nam ratio forma-
lis vifionis eft , quôd obiectum fit prxfens
potentiaecognofcitiua?: hancautem manere,
certiuseft quam vt fit oftendendum. Ratio
autem formalis fcientiar eft , feire concIufTo«
nesperprincipia:hanc autcm manere liquer.:
Ratio vero fidei eft* affentiri propter auto»
ritatem prima; veritatis : beati verô aíTentinn- |>v •
turarticulis fidei propter autoritärem Dei te> . .
ftificantis,qua> non minor eft in caelo quàmin ■„■- •. . •>
terra:ergoin vita beata manet vifio,&a6tuscre •' '
dendi. f.
•J Secundo , actus fidei , & clara; vifionis Secundáis,
differunt ficut perfedum 6c imperfeéhmw
fed feientis naturales , & clara Dei vilio ... „. , „
differunt
 Quaeftion.LXVlI.
differunt ficut perfeftum & imperfefturn ; &
nihilominus manent in vita beata : ergo aftus
credcndi, &vifíonis claras manent fimul. Et
arguitur in patrocinium huius fententix Du-
Tçrtium.- randi . % Nam fidei non répugnât rerum
euidentia, & clara Dei vifiö : ergo poíTunt eflc
■ fimul. Confequentia euidcns eft,8c probatur
antecedens. Nam primus Angelus cognouit
euidenter Deum non pode mentiri. quod de
fe liquet . Rurfus cognouit Deum reuelarc illi
Trinitatis myfterium.quod lie ofrendo. Nam
cognouit euidenter quod alius Angelushoc íi-
bi non reuelabat , atqueadeó cognouit quod
fuus intellects hoc íibi non pnedicebat : ergo
cognouit euidenter myfterium Trinitatis ef-
•r fe verum,& fimul habebatfidem:ergo fides,&
Quarrum. rerum euidentia non repugnant. Щ Deinde,
rairacula qua» Ch riftus Dominus operabatur,
euidenter oftendebant Apoftolis Шит cííe
Deum:crgo euidenter oftendebant illum non
pofTe mentiri : fed prœdicebat myfteria Trini*
taris: ergo euidenter cognofcebant Deum elle
•~ trinum&vnum:&habcbantfidem:ergo. An
tecedens huius argumenti afleritD.Thomas.3.
parte quxítione.47.articulo.s.8¿ in.2.z.q.5.ar-
ticulo.z.& de veritate quxft.i4.articu.o.ad.4.
yitimum. Ç Vltimó, Chriftus Dominus per vifionem
beatificam videbat eflentiam diuinam , & Tri-
nitatem perfonarum ; & per feientiam inditara
cognofcebat Trinitatem perfonarum multó
meliùs quàm omnesProphetx:& hoc quidem
per reuelationem,& fidem, quantum videtun
nam пес aliqua creatura, пес aliquis effeftus,
пес aliqua fpecies creata poteft repraeíentare
Deum vt trinum,(ed tantíim vt vnum : omnia
enim opera Trinitatis ad extra funt indiuiía,vt
optimè often dit D.Thom.i. parte quœftio. 3г.
articula, ergo. Secunda pars aflertionis patet:
nam actus fidei eft obfeurus : ergo non poteft
efie fimul cum clara Dei vifione.Deinde,aftus
fidei femper eft de non vifis : ergo пол poteft
Expofitio eût fimul cum clara Dei vifione. % Pro e,xpli=
quçffionis catione veritatisdico primo, qui aflerit quod
Prim.cocl aâus fidei manet fimul cum clara Dei vifio-
ne,periculofèloquitur,& violent iam infertfa-
AdHeb.11. cris fcripturis: nam D.Paul, fie définit ; Fides
eft íubftantia iperandarum rerum , argumen
tum non apparcntium.In qua defioitione duo
dicuntur : vnum eft.quod fides eft fundamen*
turn fpehfed in vira beata non manet (pes : er-,
go non manet fides. Deindc dicit,quod eft ar
gumentum non apparcntium, id eft, perfuafio
de rebus qux non videntur ; dicit enim idem
i.Cor.c.;. Paul. Quamdiu. iümus in corpore peregrina»
mur à Domino : per fidem eoimambulamus:
in qua fententia confidcrandum eft, quasdi-
fpofitionesponat in nobis fides; in primis fa*
Ar'ticul III. 60f
tit ños peregrinos & expíes à patria ccelefth
deinde tack nos vi atore s; vnde dicit; Per fidem
enim ambulamus : viiîo vero beata facit nos
domefticos Dei, & comprehen fores diuinat
vifionis : ergo vi fi o beata, & actus fidei от ni
ño repugnant. Hoc enim afferent fanfti Pa- .retneiup
tres:dicitenim D.Auguft. îy.fermone devers Auguft,
bis Apoftoli ; Quid eft fides » Tirfi credere
quod non vides ? Idem teftatur D. Ciegor. Gregor,
homilia. г 6. in euangelia explicans illud Ioan-
nis capitulólo. QuiavidiíH meThoma, &c;
Item Durando pofiumus dicere ; quod videc
quis,quid credit? quemadraodum dicit Paul.
Quod habet quis,quid fperat? «J Sccundo.di- Secú. c8d«
со etiara fecundum rationem naturalem repu
gnantia eft,quod lint fimul aftus fidei,& claras
vifionis ; ficut repugnantia eft quod lint fimul
in eodem cognofcente clara , & obfeura noti
fia ciuidem obicfti : nam aftus fidei intiinie-
cc,&ex fuaeficntiaeft aâus obfeurus : ergo
impoisibile eft quod fit fimul cum clara vibo*
ne eiufdem obiefti.^fEx quo documento vni Solutio ui ^ if-
m>_
uerfa argumenta Durand, folutionem habent. guméto rff.
Nam illud quod adducit , quad in vita beata Ad primú»
manet ratio formalis credendijfalfum eft: nam
ratio formalis credendi non eft affentiri veri-
tatibu s propter autoritärem dicentis.fed a fien»
tiri obfcurè & acnigmaticc : propter quod di
cit D.PauI.Videmus nunc per fpeculum , & in
snigmatc. & D. Petrus de lumine fidei dicit;
Cui bene facitis attendentes quafi lucerne ki-
centi in caliginofo loco. *¡¡ Item fecundum ar- Secundom,
gumentum quod fncit Durand. inane eft pror-
fus: dicit enim, quod aftus fidei,& vifionis cla*
rae differunt ficut perfeftum & imperfefturn;
fed differunt etiam ficut clarum & obfeurum,
ficut lucidum & caliginofum:& ideo fimul ma
nere non poffum. % Ad tertium argumentum ТепктГ
quod fecimus in fauorem Durand, dicendum
eft primó , quod euidentia in atteftante non
répugnât fidei : euidentia vero rerum in fe-
jpfis aduerfatur fidei . Voco euidentiam in
atteftante , quando eft euidens tant'um pro
pter teftimonium diccntis . Secundó refpon- •
detur.quôd euidentia in atteftante répugnât
fideiific habent vniuerfi interpretes D.Thom. 1
contra D.Caie.z.2.quxft. 5.artic.t. % Et argu* -
mentó de Angelo dicendum eft, quód Ange •a
lus inferior poterat ¡Iluminare fuperiorem de
my fterijsfupernattiralibus.Prfterca dico,quod
Deus potuit creare alium Angelum fuperio
rem , qui de.hac re illum illuminaret : atque
adeó potuit Deus myfterium fie obfcurè & .. ,/ .
enigmatice proponere, vt Angelus non po- ,
tuent intelligere nifi obfcurè. Щ Ad quar- QuarmmJ
tum reíponde tur, quód miraculaquz Chri
ftus facitbar , erant quidem figna euidentia
diuiniü
 бо4 • F.B.Mediña?.
dignitatis* his qui pen etrabant miracula , 6t
modum faciendi miracula; quod communiter
non cognofcebatur , nifi per fidera infufam.
Secundorefpondetur,quodeuidentiain atte-
ftantc,vt paulo ante dittum eft , non aduerfa»
QuintuBi. tur fidei obícuritati. f Ad quintum refponde«
•*"'SUA tüiy quod ChriftusDominus per feientiam in«
ditam non cognouit euidenter eíTentiam di-
uir^nv&myfterium Trinitatis: fie ddcet Si
Tho.j.p.q. H.artic. i. quamuis con trariú afferat
Caie.ibidem,fedfalfó. Secüiídó refpondetur,
quod Chriftus Dominus cognouit perdiui«
nam reuelationem rhyfterium Trinitatis ; fed
Jbw.uss'.- diuina reuehtio non eft ratio tormalis fidei,
fed diuina reuehtio obícura Se enigmática,
qualis in Chriflo Domino inucniri non po-
Refp.ad tuit.^J Supcreil refponderc ad ilium locum D.
D.Paulum* Pau^Xl^rinbrç.Siue prophétise euacuabuntur
&c.&diCcndumeft,non eflecandem rationem
fidei , & cxtcrorum donorum que prxdicat
Pau.efieeuacuanda: nam fides habet obícurita
'-is DÎJoln tem intrinfecam, quae proinde ab ea nunquam
vîrr.:.' ; fcparaturxitera verô charifmata habent acci-
Ллщ Ьл dentariamimperfcaioncpro ftatu huius vita?,
qua? proiñ de ab éis fepárari valet. Secundó re-
i pondetur, quod donum prophetia? non ma«
net in vita beata fecundum fubftantiam : nam
prophetia eft ad aliquid futurum : & propheta
eft ¡He qui fatur ea qua» procùlfuntà cogni-
tione audicntium : in vica beata omnes beati
intuentur omnia pra*fentia,& dicunt, ficut au-
»msbat'Ji" diüimus,fic vidimus in ciuitateDfcinoftri.Ve*'
rum eft tarnen, quôd Chri ft us Dominus licèc
eÖetcefnprehenfor.&beatub fuit veré pro
pheta í nam pra*dicebatea quae proculcrant à
cognitione audicntium. De dono linguarum
vero fi mi 1 iu< eft quod non maneat in vita bea-
ЛшЬ-.i'i' ta: narri ad periecïionem patria? cceleftis fpc-
£tar,quód i di pl um fapiant omnes , & vno eo«
demque loqu antur idiom ate. De feientia iam
dictum cf t in precedent i aftictilo,quôd maneC
tan tiim quoad formale, non tarnen quantum
ad materiale1. • heumdiuinisliteris , quôd habitus fidei non
Num habí «fl" Secundum dubium eft;vtrùm habitus fidei
tusfídeima maneat frmulcú clara Dei vifione. Hancquae-
neat iîrtiul ftionem explieat Durand loco citato; & dicií
DeTvtfo* 'n ■fñttík^dn-tfíé contra fidem aflerere quôd
¿e. manet fimulcumvifionc Dei dará . Deinde
Durand. dicitjhocefleomnino incertum. Tertio dicit,
probabilius effe quôd finí fimul . Probatur
Prim. argu. n;PC fCn ten t ia opti mis argumen tis. ЩIn pri m is
D.Páu.infaptu viditdiuinámeflentiam,vt có-
Anguft. ftanter affirmât tum D.AugUítam D.Tho. &
D.iho. nonperdiditfidem,vtvniueffiTheologi affir
"i- ' mant,& nominatim D.Thom.í.í.q.i75.art. ;«
ergo habitus fidei perfeuerat fimul cum dàri
Dei vifionc.Nec valet dicere quod D.Paul, vi-
Expóf.inPrim.Secun.
dit diuinam eíTentiam ad horam,& in tranfeur
fu, Si nó permanentennam quod habitus fidei
non permaneat cum clara Dei vifione, non fa-
cit longitudo temporis , fed natura oppofitio-
nis: ergofiinvnoinftanti perfelierant fimul«
poterunt per longum temporis fpatium períc-
uerare. Щ Secundó, habitus fidei humana» po- Secundum."
teft perfeuerare cum (cientia rerum euiden ti:
ergo habitus fidei diuina* poteít perfeuerare
cum clara Dei vifione. Confcquentia euidens
cft:& probatur antecedens. Nam fiquis credat
Aftrologoaliquamvcritatem, vtquod Luna
écliplabitur, quampoftea vidit proprijsocua
lis ecli pfari , non amitrit fidem quam ddhibuit
Aftrologo; imo adhibetilli fidem certiorem.
% Tertio, habitus opinions manet cum feien Тегсшш.
tia^ adiuuat illam : ergo habitus fidei manet
cum clara Dei vifione. Antecedens probatur:
nam fi quis aífcntiatur alicui veritati propter
rationes probabilcs .cuius poftmodum adin -
uenit demonftrationcm, illc alien fus fcientifi-
cus certior cftjcx firmier propter rationes pro«
babiles:ergo opinio adiuuat feiétiam. %, Quar Quartum.
to , ft Philofophus qui cognouit Deum eiVe,
con uertatur ad religion em no lira m , & fufa»
piat fidcm,iUeaffenfusfcientificus& euidens,
fit firmior & certior propter fidcrmergo fides,
& clara rei euidentia poflunt effe dc todem.
% Quintó , noftra Thcologia quam hic addi- Quintami
fcimusin tcrris,manetin vita beata, vt habet
opinio probata multorum Theologorú: ergo
habitus fidei manet in vita beata: nam habitus
fidei eft habitus primorum principiorum in
diuina Thcologia. Щ Item fi fides non perfe Sexrum.
uerat in vita beata , maxime quia non poreffc
habere aâum fu um, qui obfeurus eft. Sed hare
ratio inualida eft : nam virtutes morales ma-
rient in vita beata , cùm tarnen aítus proprio*
invita beata producerenon valeant.éjAdhoc Expofirfo
dubium explicandum , dicendumeft, quod dnbicacio-
fententia Durandi haeretica non eft; nihilo fe» ois.
ciustameh probabilius eft, & magis confenta- •• ■ - r I
perfeueret cum clara Dei vifione.Nâm D.Pau,
in teftimonijs addudis in prarccdenti dubio
apertifsimè pronunciat, quôd fides non ma
net in vita beata fine diftinctione inter habi-
tum & a6tum. Deinde.lumert fidei eft obfeu-
rum>&caliginofum,& quod lucetquaíi lu
cerna Jucens in caliginofo loco : ergo adue-
nicnte lumine gloria? fplendidifsimo , fta-
tim difsipabitur.Idem confirm. Nam impofsi-
bilc eft quôd aer fimul fit fplendidus,& caligi-
nofus : ergo impófsibile eft quôd intellecius
fiofterfimul fit illuftratus lumine gloria? cla-
rifsimo ,& fidei Obfcurifsimo . Vlcimo,lu«
men fidei habet in officio efficere homines
viatores

vistores*ptregrinoSj &exulc»a patria ccelefti;
s.Corln. {. quemadmodum dicit Paulus.z. Corin.5. Quá-
dni ifumus in cörpirJre' peregn'riamur 1 DomÍ-
ho: per fidem enim ambularaus : fed viflo Dei
facit homines beatos, & compre henfores i er-
Solutio ar- go nonperfeuerant fimul. «jAd primum argu-
gumétorú. meritú.de vifione Pauli, multi affirmant cjüöd
Ad primú. non vidit diui name tfentia m: quorum femen-
tiam ego lubenter amplector , & fecundum
iftam fcntcntiam non procedit argumentum.
Alif,vt D¿ Aüg.fr D.Tkom;affirtti3nrcörillan
ter D.Paulum vidiffe diuinam effentiam in ra*
ptu: & fecundum ifrarh (ententiam argumcn-
QuemoJo turn hab,et fummas vires. *J Diccndurri ramen
Paulus vi- eft, quód D. Paul, vidit diuinam effçntiam, ad
dericdiui- höram, & in tranfcurfu;& ideo lumen gloria;
natflèntia. -& yj0 p^tiîu babuit ratio nem difpdfiilanis,
quàm habitus perfefti : propter quod poíuit
perfeuerare fimul cum habitu fidei, ficütdi-
fpofitio intemperantia* poteft eile fimul cum
habitu temperantiàe:ca:terùin perfe&us habi
tus intemperantia; non perfeuerat fimul cum
-, habitu temperantia?. Hanc. fc^utiöWsli»%bet
riîc Caie.ex DlTho.z.i.loco citato. AtiJ Wo
Doâores dicunt , qùôd fi Paulus vidií diui
nam effcntiá in raptu, lumen gloria* tunc difsi-
j>amt lumé fidei. » fed poftea iterum ¡hftifa fuit
lili fides ad credendum. Sed hace opinio titilla
ratione probari debet ; tum , quoniam nouitia
tft;tum,quoniam nullum fundflmentuqi v.eri.-
ta tis habet. Quarta folutio eft.quôd D. Paul.
Ifcèt vident diúinam eftentiam.W TrWítáíerh
perfonarum.non vidit omnia dogmata ad fi »
dem fpe ûantia ; non vidit an effet in corpore*
aut extra corpus; & refpectu illo'rurà qua; non
vidit.itianfit hdeS. fSed contra hic omnia dt
.vnuro argumentum difficile* . Nam qui vidit
i^oniarn,non am pliùs credit Romani effe: fed
D.PauI.viditifiu1riartt'efrentíam,&recoraátur
fe vidifTe : et«o nort habuit fidem de hoc my-
ftcrio.Dominus Caieta. loco citato fie refellic
argumentum,vt dicat , quód rcfpectu illorum
qua; v idit Paulus,nó habuit fidem,niíi in , ргг*
parátioñe anima; : patatús enim erat affentiri
:CD.Í his veritatibus, licet euidentiam no
AUj VerÔ ei mag i ftri s no ftns a flç rd . ( ,
t>. Paul, non recordabatur fe vidiffe Уг
effentiam.Sed rhirum e
ti. -Ииа
.1Ц11ЭУ hiftoriam huius vifionis, Sç q4iôd ,ex,eius jjar-
ratione cbjl¡|uritÍ3oá^ 'di»
ùinari) efljentianS' f^Jtc qüod Щп.r^oordaretui
huius vilionis.' Certè argumentu m eft difficil-
Лтигд*& vídetúr dicendu m , qü^fi^uri epí:
.%;/
' о ÄrdcuC ШН. >ià$
\ tum refpondetur,quod illc homo iam non ad-
hibet fidem Aftrologo circa ilia m veritatem;
fed poteft el dicer© , ia*nt non crfedó propter ' '
tila lóquékto,fed quia Video, àj Ad tertiurnifc Aâterdon»
quartum argumentum dieendum eft , quod
opiniojfeientia, & fides fe mutuo adiuuant in
hisinquibusnonopponuntur. Habitus enim
opinionis inclinât intellectum ad affentien-
dum,fedcumformidine: adueniente autém
feientia , illc afíenfus fit firmior , & certior ra
tione habitus opinatiui , fed tollitur formido:
fimiliter fides diuina dat aíTenfum certum, fed
ineuidentem: adueniente feientia t ille afl'cn i us
fit firmior, & certior , fed tollitur ineuidentia.
Casterumin vita beata eft tata certitudo, tum
ex przfentia Dei,tum ex lumine gloria?, v t non
opus íit habitu fidei obfeuro. Vel dicendum
eft , quod bfehe poteft homo affent id eiderp.
veritati per medium dcmoriftratiuüm , Si per
rationesprobabilcs: exteruni non cft coníe-
quens quod feiat , & opinctur eándem verita-
jteím,ficut optiméexplicat S^hib^.2.q,i,anic¿ s.tKoí
5.ad.4-& in.j.pai te qua;ft.9Urticulo.3.'ad.iÄ.
•J Ad quintum argumentum negatur corife« Ad qeintú¿
quentiamam habitus fidei non eft per fe habi
tus primorumprincipiorum in diuina Théo-
Jqgia,fe<tper accident prq ifto ftatu : Thcolo-
gianamque noftra fecundum feeuidens eft,
& procedit ex principes per fe eüidehíífeus,
vt liquet in hac demonftratione: omnis homo
jiabet intefleftum:Chriftüí;efl homo: Üft».o: Bt-...">
Chrifturhabet intelleäum^^ljla minor fecun#
"dum ib cuidens eft. «J Ad vltimuta refpoflífe- A¿ vitimfi,
tur -, quôd virtutes morales habent adus pro*
priojs&.perfçôos in vita Ье«я, ucut expofitû
eftjnrjrjmoartkulq^, . tTr .. , ..
fV-trfoh ïpestnamat Ш mortem in
îubBhhf W.Smi
EganScftcöndufiojCU- CoacIuCo*
ius ratio eft. Nam fpes
I imporrat rttöfum qu en-
dam in id qubd n o n h á
betur : quare cum habetur id quod
fperatur , fpts eíTc non pöterit : in
vitrante beata habetur iam quod
fperdbatur)fcilicétcíjHÍnaviíio,&
femtiot mm etgoifet fpeíefle pote-
m \ fic tit i ñeque äffe сито termiri о
motus
 боб Л? $.B.Mcdina?. pof.in Priril.Secun.

motus,manetîpfe motus: vnde di ruitin via. Nam fublata differentia

Rom.8* citur Roman.8. Quod videt quis* alicuius rei,manet quidem fubfta-
quid fperat? Spes ergo in vita beata tia generis , fed non eadem natura
manere nullatenus poteft* illiusreiiflon enim remanet eadeni
u ,■„..:.
* animalitas,finon fiteademanima
ÈXPLÏCATIO AXTIC Vti.'
Circa iftum articulum folùm decct aduei'-' conftituens animal. Cum ergo in
tcre,quod cius condolió eft de fide ca- alia vita corrumpatur vltima differ
tholica, vt patet ex ¡lio Pauli Roman. 8. rentia fidei,implicat vt cadem nu
Quod videt quis.quid fpcfat? Et ratio e uidcn s
eft . Nam fpesnon eft boniprifcntîs,& iarri mero cognitio,qua? prius fuitaeni-
gmatica>fiat vifió аре$£г: V/'.'JJ
poflefsijfed futuri.Item, fpes dicit tehdentiam
&motumad aiTcquendum line m : efgo ac=> otcm¿.
quifito fine ceiTat Гре$,& omnis motus, f Scd
ex hac definitione oritur duplex difViculta;: a R.t í cL tk
,nia:t'--
\na eft , an ariima» beata; per Грет chrirtiäriam fVu'ùm maneat cbaritdspoíÍba?ic Tri*
defidercnr corporis vniohem, & rcíurreftioj
tam ingíoria? .."."i.'.!,.»! ¡"
пет ? Altera eft,an defidefent perfpemchn-
ftianam alijs beatitudinem futuram?Hanc rem
explicat eleganter D.Thom.i .i.qua-ft. 18. art. ÍVMMA TEXTV.
" ' •' i.Si clegantilsimc folutionead.5. &, 4. legatur
. hie. Ffirmans eft Conclufíoj Conciuüo,
quam ita pro!
A R T I. Q^V I Ы Г УЛ
>u
jr Vtrùmaîiqmd fidei,aut fyei rema*
cuius погд eft de fátiofiefipfiüS;Q)cií-
ntat ingloria?
ciei, nihil prohiber, id quod antea
S V MM A TEXTV S..'--
imperfeftwn erat,pofteá perfecM
Conduíio. Onclufio eft negatiuaj
effe:l^Vt cum homo per augmeri
quam probat D.TTiom'.
tum perficitur: charitas autem eft
„primp.Fides eft quidam
arttóíTj ri¿ c^iüs rationlètion eft arí-
habitus fi m pi ex : (im
qüaimpcrfectio : potéil ením eífc
plex autem vcl totum tollitui, vel
habiti,8f nonhabiti;vifi,& nonvi-
totu m remanet ; cum igitnr fidfs
fííéto çbâritas non euacuaturpéj-
да totabtcrmarteat, fequituream
gloria» perfedionem j fed eadem
omnino tolli,&deperdi. Secundo
numero mantfi --^ ~?íUf:¡ •
earn probat , & fimul refellit opi- ггию: t . ir- • ,..> 1 j-д p , и îid з.'.п. ■ г.-.t.iísw
nionem1 quandam aflereritium
fidem in vita beata nori totaBtfi4 fVteûÙÛI*', bñfjuílon^uV*r¿ic}iH eft de Щ
| 0£c4thoïïca : ^ícft enim Paulus^ ««Cor.rj*
toîli, fpetn^ttfe^omninafubtra^
|CYiaHu$ ñúñqúám exc¡dif.',!E±
hi : fed tamea fi. ha? с opinio in t elli - ifta xonduHone duplex häidiuf
gat m«ner«iri pairiaeundemhabi DubiO de
veritate c»
tum generad eft fecundum quod clulíonis.
cogn itionem dicit , vera e ft h u i u f-
rnodi opinio : carter ùm hoc non
eft m a ncre £kfe m % i nrpofsibíte e ft
eoim eandem cognitionern n ume
ro manere in pátria^ cum illa cjû» latir. fSecùnda difticiilris elf, v'trhm c'haVítai bA
vi«,
 Explicado Artícul.Qua?fiioni L X V П I . &07
Dubíuttkii vis , & patrÍ3E,íjnt eiufdem fpeciei. Et videtur AR TIC. Q^VINT VS.
Vcuim cha quôd différant fpecícNam amor patrig eft ne-
ricas viae Si ceñarius & naturalis; amor via; eft liber : fed li f Vtrum dona SpiritusJaufti fint con-
patriae fint
eiufdc ípe- berum & neccflarium di tfcrunt genere, vt con nexa?
dd. ftat ex metaphyfíca:ergo non funt eiufdé Гре-
Primú arg. ciei.Seaindô,charitas viae nunquá poteft adx- Щ Conclufio eft affirmans.
Secúdum. quare charitatem patriae, vt confiât apertè : er
go non funt eiufdem fpeciei.Confequentia in- ARTIC. SEXTVS.^
de probatur :nam id quod eft imperfeâû , per f Vtrum dona SpiritusfanSii remontât
continuum augmcntum poteft adaequare id
quod perfedu m eft, quando funt eiufdem ra- inpatrial
tionis.Sed de his diâum eft fatis fuprà.q.4. ar. SVMMA TEXTVS.
4.01m de beatitudine aâum fuit, diceturq; di
ftinótnis & clariùsin î.î.q.i4.art. 7. Satis mo PRima Conclufio.Dona perfe-
do diäum fit de duratione virtutum. difsimè erunt in patria quan
tum ad eorüm elíentias. %Secudâ
QVAESTIO LXVIII.
Conclufio.Dona,quantùmâd ma
De donis Spiritus fanfti ; in teriam circa quam operantur,non
o&o açticulos diuifa. habebunt operationé in ftatu glo
ria?, necmanebunt in patria, ficut
PRobat ion es liters D. Thorax in hac qua;« devirtutibuscardinalibus di&um
ftione , & duabusfequentibus non ponun-
tur, vt folet fieri ; quoniam in annotationibus cft fupràqua?ft.r57.artic.i.
habcntur exprelfa;.
ARTIC. SEPTIMVS.
ARTIC. PRIMVS.
f Vtrum dignitas donorum attendatur
f Vtrim dona différant àïirtuttbusi
SVMMA TEXTVS. Jecundum enumerationem IJa. eu. iûuï.
Prima c5c. |RimaGôcIufio. Siloqua SVMMA TEXTVS.
i mur de dono, & virtute
Rima Conclufio. SimpU-
Iff fécundú nominis ratio- 'füll
citer loquendo de dignita-
"nem, no oportet vtdiftin
te donorum,idcft in com-
second», guatur inter fe.^fSecundaConclu-
parationc ad proprios adtus , ea-
lio. Dona diftingUunturàvirtuti-
dem eft ratio comparationis in ip-
bus fecundu propriam rationem.
fis,&invirtutibus . Donaenim
ARTIC. SECVNDVS.
perficiunt hominem ad omnes
f Vtrum donafint necejfaria bomini ad
aóhis potentiarumanima?,ad quos
falutem? perficiunt virtutes:quare ficut vir-
Щ Conclufio eftaffirmans. tutes intellcduales moralibus prç-
ARTIC. TERTIVS. ferunturj& inter intelle&uales,có
y Vtrum dona Spiritusjanftïfint habi templatiuae praeftant aâiuis: ita in
tus* donis, fapientia,intelleétus, feien-
Щ Conclufio eft affirmans. .tia,&Gonfilium praeferuntur pieta
ARTIC. QJARTVS. ti,fortitudini,& timori.^fSecunda $еснп<ц
fVtrum conuententerjeptem dona Spi Conclufio. Quantum ad materia, . . __â
ritusjanft't numerentur? fortitudoj&confilium prseferutur
j Conclufio eft affirmans. fcienti<e}&pietau:fortitudo enim
&con.
 6o8 F.B.Medinae . ExpoEin Prun.Secun.
& confilium habent locum in ar-
duisjpietas autem & fcientia in co-
munibus.Vndcdonorumdignitas
ordini cnumcrationis rcfpondetj
partim quidem fimpliciter, fecun-
dum quod fapientia S¿ intelleótus
omnibus praefcruntur; partim au
tem fecundumordinem. materia?,
qua ratipne confilium Scfortitudo
praîferuntur fcicntiae,&pietati. - roinem fecundum quod natus eft moueri Sc
ART 1С. О СТА WS.
f Vtrum Virtutes fmt prtferend* do-
nts.
S V M M A TEXTVSi
Prim.cone. "Г) Rima Côclufio.Virtutestheo-
l logicae praîferuntur donis.
secuad*. ^[Secunda Conclufip.Si comparc-
mus dona ad alias virtutes intelle-
dualeSjVcl morales,donaprçftant
virtutibus.
.EXPLICATIO Q_V AE $ T I О N I S.
Qaomodo RPGB Ehac re differunt Doäores in j.
diitmguan WppM dift.$4.Etqiiidemdediftinc"tione
tur dona à МЩ donorum à virtutibus eft comrau.
virtutibus. IT mc\ nis opinio, quod reipfa non diftin-
guuntur , fed tantùm nominis appellatione.
Dicuntur virtutes, quoniam perficiunt poten-
tias ad rede & ftudiofè operandum. Vocantur
rurfusdona exdem virtutes , quoniam fpiran-
Sceti tur ab Spiritu fanâo : fie docet Scot. q. vnica
Gabriel, confentiunt Gabr. Almay.Ocham, Sc cxteri
Alrnaynui. huiusclafsis.SedD.Tho.in hac q.ar.i.poftquá
DThorá с°п^ими>1 inultos modos diftinguendi virtu-
tes,in fine ponit modum fecundum propriam
fentcntiam , dices quod ad inueftigandû quo«
modo différant dona à virtutibus , debemus
modum loquedi facts feriprurs fequi , in qua
recenfenturhaec dona; non fub nomine dono*
rum,fed fub nomine fpirituum,& impulfuum.
Eft.ii. DiciturenimEfaiac.il. Requiefcct fuper cum
Spiritus Domini , fpiritus fapientia; & intelle*
öus,fpiritus cófilij & fortitudinis,&c. Ex quo
daturintclügi, quod ha»c donainfunt nobis
exinfpirationediuina. Infpiratio verodiuina
Duplex prí fignificat motioné ex exteriori principio pro-
eipiûrno- uenientcm.Eílenimconfiderandum,quód in
ueatia ho nomjnecft Juplexprincipium moucns:vnum
тШе* interius,quod eft ratio:alterum txteriusfquod
eft Deus:fic docet Arifto.7.Ethic ad Eudem .Arito
Ca8.1oquensde bona fortuna. Щ Secundo no*
tandum eft,quod omne quod mouctur,vt re>
âè moueatur,neceflarium eft quod fit propor
tionatum rootori; & perfedio mobilis quate-
nus mobile, eft quôd fit reâè difpofitum vt
reôtèà fuo motore moueatur: & quantö mo
tor fuerit altior,atquefublimior, tanto in mo-
bili maior difpofitio neceflaria eft . Quod
apertè videmusmam in difcipulo maior difpo*
lítio &cxcellentior requiriturad excellentio-
rem doctrinam percipiendam. ^fTertio notan
dum eft,quôd virtutes humans perficiunt ho
gubernari perrationcm in omnibus qua; agit
tum interns, tum exteriùs : oportet ergo inef-
fehomi ni alias perfe&iones, fecundum quas
difponatur vt diuinitus mouentur.Et ifts per
fecciones vocantur dona Spiritus fancii , non
folum quia ab Spiritu fanéto infpirantur , fed
quoniam funtdifpofitiones quidam, quibus
anima difponitur vt reâtè Sc promptè mouea«
tur ab infpiratione diuina , fecundum illud """«
Efaise. 50. Dominus aperuit mihi aurem, ego Efa.jei
autem non contradice , retrorfum non abij.
Sc Ariftot. loco dudum citato dicit exprefle, AriiU.
quôd ei qui mouetur per inftinñú diuinum,
nó ex pedir con (i! iari perrationcm humanam, ^
fed fequi eiusduâum;moueturenim à nobi-
liori principio quam fit ratio humana. Que
fententia vt melius intelligatur , qusritur di-
ftinetc ; Num Spiritus fancii dona à virtutibus Qazfti»
diftinguantuH^A parte negatiuafcsc funt ar- vtrùm ¿o'.
gumenta.Principiô D. Auguftin.&Gregor.fa:- ni - rinad
pifsimèipfas virtutes appellant donamambea- bus ¿ifím'
tus Auguft.lib.i.de quaeft. Euangel. qusft. 8. p^mûaae»
exponens illud quod habetur Matth.iz. Tune Auguft.
vadit, & afTumit feptem alios fpiritus ,&c. fie Gregor.
inquitjSeptem vitia funt contraria feptem vir- Matih.it.
tutibus Spiritus fanfti,id eft feptem donis. Et
Iibro.15.de Trinita. appellat charitarem,donú,
dicens; nullu m efle ifto dono excellentius , fo-
lumque efTe quod diuidit inter filios regni , Se
filios perditionis.D. Gregor. i. Moral, cap. 28.
exponens illud lob ; Nati funt ei feptem filij,
fieferibit; Septem nobis nafeuntur filij, cùm
per conceptionem bonaecogitationis, Sanéti
fpiritus feptem in nobis virtutes oriuntur. Et
adducit illud quod habetur Efaia?.ii. Requie- Efalas.ii.
fcet fuper eum fpiritus Domini, & с. quo in lo
co enumerantur feptem Spiritus fancii dona.
% Praeterca , quorum eft eadem definitie, ipfa Secundum,
quoque inter fe funt eadem : fed definido vir
tues conuenit donis; vnumquodque enim do-
num eft bona qualitas mentis, qua reâè viui-
tur,quanullusmalè vtitur.quam Deusin no*
bis fine nobis op erat ur; ergo dona à virtuti
bus
 .nu Efcplicatio Quseftionis. ЬХЛШИМ ЛЛ
Tertium. bus non diíbinguuntur. % Ad hiec, virtus(áuto¿
Atilto. re Ariftot.) cft difpölitio perfecti ad optimum;
eftq'ue vltimum potentías; atque adcoeftqus
bonuft facit habentem, & eius opus bonú red*
dit. A tqüi onirics p ne did je definition es veré &
propriè competunt donis , vt plané conftar.do-
na ergo à virtutibus non difsident.
Quartum. % Quid7: quôd plcraque inter dona connumera
ta,proprijíiim¿ & verifsimè funt virtutes. Et-
cnim fipkntia, intclledus , & fcientia,fun t vir«
tutes intellectuales; confilium verdad prüden -
tiam pertinet; pictas autera fpecies eft iuftitiat;
fortitudo quardam virtus moralis. videtur ergo
quôd dona,& virtutes non diftinguantur.
Vhim. Щ Vltimo, ad perfe&ioncm naturalem fufficiúc
acquili tac virtutes:ergo ad fupernaturalem, infu
fç:vnde non oportet conftitucre dona à virtuti
bus diftinda. -'. .
Confir. % Hoc ipfum confirmatur.Nam ad falutem ho
minis fpiritualem fat fuerít quod homo fe redé
habeat, tum circa diuina,tum circa humana; fed
per virtutes theologicas homo redé & ftudio-
fc fe habet círca diurna ; per virtutes autem mo
rales circa humana:crgo fuperuacaneum eft vir
tutibus dona fuperaddere diftinda. In contra-
riumcftfententiaDiuiThoma:. ■ <
In'oppofitfi ^ Ad huius reí expolitionem animaduerten-
D-Thom. dum eft , eile omnium Dodorum fententiam
Eia.iL quôd don л lin t ponenda,cx Efaia. c.n.& de tin
gulis donis funt teftimonia euidentia in diuinis
eloquijs. Sed contentio eft , an diftinguantur à
virtutibus, & ad quos actus deftinemur£ In H*
mine tarnen quxftionisoperzpretium erit re-
ierre verba Efair ex quibus dodri na donorum
à diuinis Theologis eruta eft : lie habet Efai.lo
Exponitur co citato. Egredietur virga de radice Iefie , &
flos de radice eius afeendet. Et requiefeetiu.
per eum fpiritus Domini, fpiritus fapientiae &
intelledus,fpiritus coniibj & fortitudinis, fpiri .
tns fcienùs & pietatis. Et replebiteura fpiri
tus timons Domini. I n huius fententiz elucida»
tionem variant fanctae feripturae interpretes : ná
AtLanaf» Athanaf. lib.de fide vnitatis,feptiformem fpiri-
tum apud Efaiam deferibi ait , & numero hoc
feptenario plenitudiné diuinitatis Spiritus fan-
Ternil. Cti in Cbxiftofuifle. Idem habet Tertul. libro
Ohg. 3.aduerfus Marcionem, & Orígenes homilía. 6".
IrCDXUl. in Numeros,& Irenaeus libro,j. capitulo. 10. Vi
detur igitur voluiffe prophetam horum fpiri-
tuum appellation e , fignificare Chriftum habU'
turum omnemplenitudinem fpiritusdícutcum
praecípitur vt Deum amemustoto corde,-tota
anima, omnibus viribus, omni métejnihil aliud
yidetur voluiíTe quam id quod alibi dicitur;Bc-
nedie anima mea Domino, & omnia quae intra
fue funt nomini lando eius. Sic hoc loco dicit,
omnes virtutes fpiritus, quotquo t vfquamia
609
Chrifto reperiimtur,in Chi ifto futuras cflöiCat>
terum alij fandi patres ex hoc loco efticatitc»
colligunt feptem Spiritus fandi dona : nomina-;
tim Grcgor.Naziázenus in fandam PentecoftcY cre.Nazii.
D.Ba(il.contraEunomium,li.5.c.i4.Aug.con-: Bifilim.
traFauftum,li.i2.ca.i5.Ifychius in Lcuiú.libr.ii'Auguit.
cap. 4. Cypria.lib. i.aduerfus ludamos cap. zo*& 'íychiu».
Hilariusin Matth. cap.^.&Ecclefiacanit. Tu ^УРНап- Ш
feptiformis muñere, &c. Sed quidam пои'1') VatablT».
Tncologi, vt Vatablus,&pagninus,tantiimex pagainm*.
hoc loco numerant fex Spiritus fandi dona : ná
pto со quod ad ti n cm huius fen te t ix dicit Lia.'
Et replebit eum fpiritus timoris Domini , ver-
tunt i fti noui interpretes; odorari faciet eú om
nes in timoré Domini; vt lit fen fus, quôd Chri-
ftus citó odoretur eum qui timet Dominum:
id eft, cognofcet bonos & malos. Sed nobis no
licet rclida fandoru patrUm autori täte ad ifto-
rú fententiá dcflcdere,qiii ampledútur Rabino
rú,& Iudçorû fententiá, iandorú patrú preter
mitió cófenfu. Sit ergo exploratú & certú apnd
virumTheologú, quôd ex hoc loco efficatiter Quomodo]
colliguntur fepté dona Spiritus fanâi: fed quo- dem à vir-
modo diftinguantur à virtutibus, inter fefe, ma turibm &
gna eft diferepatio inter Dodorcs Theologos. imerfÇ dl"
Durand, in. j-d. 34. q.i.refert de hac ге quttbort ^^j^U.
Dodorùfcntêtias. ^jPriraa opinio eft corú, qui
dicebát virtutes,& dona realiter diftingui : quia
virtutes dátur ad bene operádú: fed dona ad re-
fiftendútentationibus.Scd hác opinioné reijeic
idé Dura, quia per idé datur alicui facultas ad he
nc operandú , & ad reliftédum malo contrario:1
ficut enim per temperantiam aliquis habet têpe
rate viuere ; ita per candem habet refifterc op-
politis temperantia;:quod ctiá in alijs virtutibus
intelligendú eft. Vndc de charitatc, qus impe-
rat actus omnium virtutú, diciturCát.8.AqU2 Caat.
multa;,id eft tentationes qualefeunq; nó potue-
runt extitiguere charitatem. Si ergo virtutesper
ficiút ad redé operandum, non oportet poneré
alios habitus qui perficiât nos ad refiftendû téta
tionibus. % Secûda opinio dicit, dona dirrerre à
virtutibusjquiapcrvirtutcscuitâtur peccata,per
dona auté purga tur fcriueli' peccatorú. quod vt
detur probari ex fentétia D.Gre.qui ait;Sapictiá Greg,
dari côtra ftultkiá: inccllcctú vero cótra hebe t u
diñé &c.quf quidé nó funt peccata, fed peccato
rú fequels.Scd hanc ctiá expolitionc rcfellitDu
rand, quia omnis huiuímodi dcfcâus tollitur
per virtutes, llcutper dona:fapiétia enim &¡n-
telledus.fiue fumantur vt virtutes,liue vt doria,' ■-. » ] ,
xqualiter tollunt ílultitiam & hebetudinern in- < -•
telledus. Dcinde pronitas ad peceádum eftfc-
qucla peccatisifta autem pronitas tollitur per al-
fuefactionéin adib' ftudiolis.^i Tertia opinio
dicit, virtutes, & dona difFerre ficut fuperius, £c
: r—^jjj yy-ju^gfj don4j nó tame corma
* donum,
 •г т
donum eft virtus. Differentia autcm nominum
eft j^uüdilbdidim quoddicitur virtus prout
perHcit nos ad bene opcrandum , dicitur donu
,, • ... prout datura Deo: virtus enirn fortitur ration!
; • donijquia perinrufionçm habetur: Sc hoc vide-
turin fcripturafignificari.Sapictiaenimqux fe-
•t cundum ffeft virtus quxdá, vocatur donúpro-
C- m nobis à Deo infunditur: quod ddignat bca-
lacôb. tus Iacobus in fuá Canónica, dices; Omne dam
optimú, & omne donum perfectum de furfum
eii,defcendcs à patre luminú. Et dcinde in par
ticular! de fapiétia loques, ait; Si quis indiget fa-
pientia.poftulct à Deo,&c.Simili modo Paul.lo
Ephef i. quitur de fide,vocans eá donú ad Ephef.z.Gra-
tia eftis faluari per fidé;& hoc nó ex vobis-.donü
enim Dei cft. ij Cótra hanc auté fententiam eft
argumentum. Ná ü donum, & virtutes funt idé
re,& foliim differunt fecundum rationcm;quot
funt virtutes, tot erunt dona: & lie tempcrantiá
quae eft virtus,eritctiá donum^c.Quihancfe-
quuntur opinionem , concedunt tot efle dona,
quot funt virtutes infüfx: quia ex infuiionc for-
tiuntur nomen doni. Quod li roges, quomodo
apud £ Га. non ponuntur iuftitia , nec téperantia
&c. dicunt ctiam ab Efa.poniiuftitiam,&tépe
rantiam inter dona , ii attendatur totum caput:
fu b dit en i m ; Et crit iuftitia cingulú lumborum
ci us, & lides cinctorú renúeius : & ita iá ibi po-
nitur fides & iuftitia. Et Tub fide & fpe,& chart-
tare dicút cótineri. Tempcrantiá auté dicút in-
f:lligi deberé in dono timoris,quia maxime per
К morctn à delecbtionibus carnis retrahimur,fe
cundú illud ; Confige timore tuo carnes meas.
Prudentia vero nomine cólilij cóprehenditur:
& ita omnes virtutes intcllectuales, morales , Se
theologies, vt à Deo infunduntur,dona dicun-
tur.Et li obijcias:plura ergo funt dona quàm íc-
ptem. Cócedunt confequentiam. Quôd vero à
quibufdá tantum fepté dona numerent ur, ex eo
dicunt prouenirc,quia initiú tantum ca.ii.Efaig
cófiderauerunt, non auté totú proceflum illius:
attamenquia quxdá funt qua: inclinât hominé
ad redeopeandú, & à contrarias retrahüt,quá-
uis non lint virtutes , tarnen talia quando à Deo
. ,; : jnfunduntur, funt quídam dona; vt timor,fiue
accipiatur pro pafsione , liue pro affectione vo
luntatis actuali, vcl habituali, fecundum quam ra
tionem donum magis extenditur quam virtus,
quia non omne donum eft virtus,fcd omnis vir
tus eft donum quando à Deo infunditur.
Duplex mo «jf-Quarta opinio eft, quod dona differunt à vir-
dus operan tutibus: quia dona perficiunt ad operandum al-
di* tiori modo quam virtutes. Ad quod in tclligcn-
dum, aduertendú eft quod habitus non requirú
шг ad eliciendam fubftantiam operationis , fed
propter modum operandi* Modus autcm ope
randi, v t ad prsfens attiact inftitutu^eft duplex;
* \ г f с jüí Expof.ihPrim.Secun.
lui manus,& fuprahu manus.Pi imú modú expe-
rimurin nobis :de fecundo verôloqui videtur
Arift. 7.ethi.diuidcns contra virtutem abfolutè Ariftofe
& iimpliciter accepta, virtutem heroicai#, qui
vocat diuinam,co quôd fecúdum earn quafi di-
uino modo homo operatur. Ex quo ficargumé
tatur Durádus : Vbi eft alius Si alius modus ope
randi, diuerfi habitus funt conftituendi : fed fe
cundum virtutes operamur modo humano; fe
cundum dona vero modo diuino : ergo funt di f
ferentes habitus. Confirmatunquiacùm homo
lit quid mediú inter brut a,& fubftantias fcpara-
tas , qua.- diuinx dicuntur, iicut in malitijs inue-
nirc eft modum humanû, Sc fuperhu manu , vel
beftialem, ficutfunt peccata contra naturS, quae
execdunr modum nature humans , & malitix
humanx: lie in bonis eft inucnire humanû mo«
dum, ad quem perficiunt vinutes ; & fuperhu-
manum , iiue diuinum, ad quem perficiunt do»
na.Tandem Durand, ingenue fatetur fe ignora-
te quomodo haec dona à virtutibus diftinguan
mr.Scotus in. j.d. J4.dicit fine aflertione, quôd Seo»
dona non diftinguuntur à feptem virtutibus: ná
conlilium eft prudentia; fortitudo exprimitur
nomine fuo inter dona; tempcrantiá in timore
continctur; iuftitia in pictatc; chantas per fapien
tiam; fides per fcicntiam,& intellechim;fpes au-
tem non explicite numeratur, fed datur intelligi
per fapientiam, quae eft Charitas. Itaquc opinio
Scot.parum difsidet ab opinione tenia, quá re
fere Durand. Gabr. ad litcramtranfcribít Scot. Gabr<
D.Tho.in hac.q.art.i.& in.j.d.j ц .q.i.arti.i.con р.ТЬооц
ftanter affirmât, quod dona , & virtutes inter fe
diftinguuntur. Atqui hzc opinio fuit antiquo
rum omnium. Henrici,quodlibct. 4. q^.Bona* Henrfe.
Déturx,& Richardi in.j.d.? 4. Hii conflit utis,vt Bomuee»
adrei definitionem deueniamus , ftatuitur pri- Richard,
macódulío. % Dona, & virtutes inter fe diftin-
guútur. Probatur: quoniam fingulis virtutibus
theologicis & cardinalibus nullum correfpódet
donum in numcratione donorú Spiritus fanâi:
nullú enim rcfpódet charitati, nullú fpci; foli fi-
dei correfpódet donum inteltedus, & fapíétix: •
ergo cóftat quôd nó lint idem. Prjetcrca, imagi
nât io S totica , fecundum quá adaptanir íapiétiá
'ad charitaté,& fpem,confida eft, & inanis pror •
fus.Prxtcrea,iuxta commentum Scoti non om
nes virtutes fuiíTent in С h ri It o; quia non fuit fi
des, quar autore Scoto intclligkuf nömine inrel
lcctus,& feientic. Dcinde, dona in Cu nduntur à
Deo; at virtutes morales fecundú Scot,& Dura,
nó infundûturàDeo. Sed adducamus fortiori
fun damera in huiusfentétixeófirmationé. Pri-
múfundamentum doctrina.- D.Tho.eft, quôd
virtutes perficiunt hominem vt eft natus moue
ri à ratione ; dona vero perficiunt hbmihem vt
eft natus moucri à Deo. Vnde dona reddút 1км
minern
 Éxplicatío Qúseflíonís. L X V I í t
min£ promptè mobilem àdiuinainfpiratione;
virtutcs verô reddunt mobilem à prudentia,
& à ratione. Sané ratio mouet hominem , at-
que etiam Deus, vt Ariftoteles teftatur in capi
tulo de bonafortuna fuperiùs allegato. Cum er
gomotusoporteatvt fit motori proportiona«
tus, & perfedio mobilisiit difpofitio Ytrede
moueatur, quantô motor altior fuerit , tanto
magjs mobile perfediori indiget difpofitione:
difcipulus namque ad altiorem dodrinam per>
fediori opus habet difpofitione. Нагс eft potif«
fima caufa quare dona à virtutibus diftinda có-
ftituantur, vt bene afficiant hominem vtredè
& prompte à diuino fpiritu concitctur , & mo-
üeatur. De hoc dicitur Efai. 50. Dominus аре»
mit mihi aurem,egö non con tradico.& Arido»
Aríñot* teles libro fuperiùs citato dicit,quód ei qui mo.
uctur inftindu diuino, non expédit confiliari
fecundum rationem hum anam : fequitur ehim
interiorem inftindum, non rationem humana.
^Sed hoc fundamcntumD. Thorn, adnititur
Scet. argil. conuellere,& labefadare Scotus: nam inquit fal
l»riœ.argu. fum efle quod virtus perficiat voluntatem vt
moueatur à ratione.: ratio enim non mouet vo-
luntatem,fed contrà-.vnde falfum videtur quod
virrus perficiat voluntatem vt eft mobilis à ra
tione : dona verá , vt eft mobilis ab Spirit u fan-
do.o] Dcinde,per idem aliquid eft proportiona
turn mouenti primo,& fccundo:ergo fi per vir»
tutem proportionatur voluntas rationi , per
eandem proponionatur Spiritui fando;& con-
fequentcr nö oportet poneré alios habitus pro»
ptermotionemab Spiiïtù fando. Antecedens
probatur : quia ex quo Deus dedit habitum vo
luntan , femper afsiftit voluntati , & habitui ad
adus fibi conuenicntes; ficuti ex quo miraculo-
fè illuminauit caecum , femper afsiftit illumina»
to vtpofsitmouereillampotentiam. Praste»
rea,qui ex dono opcratur,veI iudicat fecundum
intelledum & rationem aliquid efíe agendum;
vel non: fi primum ; ergo mouetur à ratione : fi
fecundum; ergo temeraria eft motio , & opera»'
tio. Imó fequitur quod non eft bona & ftudio-
fa operatio , liquidem non eft conformis redas
rationi, &fic opus temerarium &non Audio-
fum effet abSpiritu fanâo. Щ Vltimô fequitur
ex fundamento D.Thom.quód quando homo
operatur per motionem Spiritus fandi,& inftin
dum, quód nonconcurrat adiuè, fedpotiùs
agatur,& impellarar:quod videtur abfurdum ef
Solutio« fe, & alienum à vera Theologia. ЩAd hxc argu
Adpri«arg. menta non eft difficile refpódere. Ad primum
dicendum eft , quod ratio veré mouet volunta.
tem,prçcipiendo,HluminandoJ& vt ifa dixerim
regulando*V nde verifsimè dkitur virtutes mo к
rales effe difpOfitloncs appctitus, vt mobilis à
ratione. % Ad fecundum argumentum fubob»
Ы
feurè refpondet Caieta. in primo articulo huius Caietufi
quxftionis, fed diftindè dicendum eft; verum
efle quod per eandem formam, qua apti & pró-
pti eracimur vt moueamur à fecundo motore,
apti certè efHcimur vt moueamur à primo : ve
rum nó eft tteccfle , quod per eandem form á &
difpofitionem,qua efricimur apti vt moueamur
à primo mqtore, effíciamurex confequenti ap
ti vt moueamur äfecüdo. 1 taque quando Deus
& ratio fimulmouent, per eandem difpolitio-
nem & virtutem mouent : at quando Deus fo
bs mouet , & impellit ad operartdum , tunc per
donum Spiritus fan ¿ti mouet, Поп per virtu
tem -.ficuti fi Deus foluscalefaceret aquam, nod
faceret per calo rem ignis. Explicatur vberius
hsc folutio. Natura ita comparatum eft , vt act
diuerfas formas diuerfa» fint difp о fit iones , & à
diucrfismotoribus,per diucrfas & varias difpo-
fitiones,eaqux mouentur efficiantur apta at*
que idónea. (Porro in homine tres funt moto
res; ratio 1 limine naturali prscdita , & pruden
tia, ratio prsdita luminc gratis, & fidei; Se
mens humana pulfata inftin ctu Spiritus fan di.
Ad hoc vt vires anime obediant primo motori»
conti ituuntuf virtutes morales acquititse , ten.
denies ad media , & fines ab illo motore prafti.
tutos : ad hoc verô quôd vires animi obediant
fecundo motori , ponuntur virtutes theologi
es, &infufa::.vt verôomnes animas potential
obediant, & obtempèrent fupremo motori po
nuntur dona tendentia in fines proprios ,. à ta
li motore prasftitutos , & demonftratos. Ne-
cefsitas autcm diftinguendi duos prdines ha*
bituum infufbrum ad obedlendum , monftra-
tur à Diuo Thoma in litera , ex imperfecta par-
ticipatione motoris fupernaturahs per habitus
virtutum theologicarum , fi motor fupernatu
rahs perfedè in nobis per illos habit us habere,
tur, ficut habetur per lumen naturale, & pru
dentia: motor naturalis, fuffiecrent fortafsis vir
tutes theologies, & virtutes infufeifed quoniá
per in fufas virtutes, & theologicas imperfedè #
participatur motio fupernaturalis,cogimur do
na diftinda à virtutibus conftituerc: innúmera
enim funt opera ad qua? nos Dens per inftin«
dum Spiritus1 fandi mouet, qua; fub virtutibus
infullsnon cadunt. • -Л -.';<-. ' ■ { ,. ;«
Щ Ad tertium refpondctur, ex necefsirate con¿ Ad tertian
cedendum efle quôd intelledus iodicat, & pro- • «.!-'
pon it id quod agendum eft , & quidem fub ra- ' ■
tionc boni; aliàs voluntas non vellet -.fed non ht
dicat ratio; quia ratione humana non compre»
henditur tale opus, fed inftindu diuino intelle
dus iudicat id quod agendumoft»'J*" »' •-
ej Ad quartum dicendum , quod cùm ho- Ai cmanfi
mo operatur ex inftindu Spiritus fan di, po«
tills agitur quam agit; & com parat us ad S pi- ....
0^3 г ritum
 6ïz Fâ В. Médinas
ritum fandum pafsiuè fc habet : csterùm íam
motus abSpiritü fan eto liberé confentit,& ope-
ratur,& effediuc concurritad operationes fa-
pientis , & intellects, &c. Sed de hoc memi.
ni me fupra dixifle in pluríbus locis , quomodo
aliud Ht quôd anime vires concurrent adiué ad
operationes, & quôd moueant fe ad operan -
dum. Certè cùm volumusbeatitudinem,effe-
étiuè producit voluntas hanc volitionem , fed
non mouet fe ad hanc volitionem, fed moue-
cur ab autore natura; : lie fané cùm homo per
dona operatur , elicit proprias operationes , fed
non mouet fc per propriam operationem , &
conlilium ad operandum , fed mouetur ab in-
ftindu Spiritus fan ¿ti. Hacícnus de primo fun
damento D.Thoma?.
Щ Aliud fundamentum ftatuit Diuus Thomas
nempe quôd aliqui actus funt ab Spiritu fan-
do , ad quos non fufficiunt virtutes infufs, ne-
que acquifîts. Quod fundamentum vt intclli»
gatur,ftatuit rurfus,quôd virtutes vniuerfs funt
limitât». Certc fides ad illa fefe extendit fo-
lùm que continentur in diuinis feripruris, Se
traditionibus Apoftolicis , qus fpedantadre»
ligionem fundandam. Prsterea rides ex audi'
tu eft : vnde confequens eft, quôdquando quis
intelligit aliquid in diuinis ferip turi s , & non ex
auditu, non intelligit per fidem, fed per donum
Spiritus fandi. Vnde etiam eft, quôd quan
go quis facit opus virtutis , quod non legitur in
diuinis eloquijs , nec habetur ex auditu, nec
cxemplum eius inueniiur in omni state , ti-
gnum eft , quod fit ab inftindu Spiritus fandi.
Ad eundemmodflm dijudicandum eil de vir-
tute prudentis , qus limitad eft & finita ad
omnia agenda qus ratione humana , Sc con»
filio . humano continentur . Vnde íí quis fa-
ciat opus bonum , & ftudioíüm , quod ratione
humana , & conlilio humano inueftigari non
valet, ad inftindum Spiritus fandi referendum
eíL Vnde fi quismoueretur nunc ad opus egre*
gium &r eximium, vt ad nauigandum ad ten am
incognitam , quia Spiritus dicit mukös fc in ea
ad noftram religionem conuerfurum , ad hoc
non fufficit fides , ñeque humana prudentia,
fed donum intcllcdus , & fapientis, quo crudi-
tur homo ;& donum fortitudinis , vtinfrado
Samfon. animo id opus aggredere tur ; vt Samfon , ludas
ludas Ma- Machabxus aggrefsi funt opera fupra humanas
chibxoj. vires.Vnde cum dicitur; Ductus eft Iefus ab fpi
ritu ; non abfurdè de dono confilij,& fortitudt»
nis in tclligi poteß:moucbatur enim, & infpira-
batur fupra omne rationis humans cap tum.
Regula ad Vnde fit régula*.*. ".Lr-Lvh * ■■>
çpgnofcpn •f Quando hon poteft afsignari ratio fadi, Sc
lii-.m impul
fum Spiri opus eft itudiofum , & redum , in inflindum,
tus fan&i. Sí donum Spiritus fandi referendum eft. Proie
ExpoCin Prim^ecun.
do innúmera funt opera ad qus non fufficit
humanum confílium ; quia quid oremus fícut
oportet,nefcimus, iicutfcribit Paulus Romano Rom.i;
rum¿8. tarnen ijs fpiritibus infpirati fandi Dei
homines operantur. Hsc omnia confirman-
tur:quia plures idiote intclligunt myfteria fidei
( vt feribit Diuus Pater Auguftinus de Beato
Antonio) ad quod non fufficit fides: fídes enim
prodire in adum non poteft, nifi ex auditu : at
Diuus Antonius intelligebat qus nunquam au-
dierat. Huicfententisfauentfands ferípturs.
Ilomanorum.S.Qui fpirituDei aguntur,hi funt Rom,»:
filij Dei.& in Pfalmo.Spiritus mus redus dedu-
cet me. &. i. loan nis.2. Non necefle habetis vt £1оап*ц
aliqui s doceat vos, fed vndio docebit vos de
omnibus.& illudex Diuo Paulo. Spiritualisdi-
judicat omnia.
«jScd obferuandum eft,quod hsc diftindio no
fumitur duntaxat ex eo quod dona mouent ho-
minem ad adum bonum motione diuinaex-
trinfeca,virtutes autem mouent intrinfecè : ne-
que ex eo quôd mouent ad adus bonos huma*
nos,dona vero ad adus diuinos,& heroicos:fcd
differentia eft quadripartite.
«J Prima eft.quod virtutes ordinant diuerfas po
tentias ad bonum.verbi gratia. Theologies or-
dinant intelledum & voluntatcm ad Dcum vl-
timum finem.Intelledualesperficiunt intelle
dum fpecu latiu urn &: pradicum. Morales per-
ficiunt partem appetitiuam : verum dona fpiri-
tus perficiuntomnesanims vires, vt rede, &
ordinate Deo primo motori fubdantur,& in ip-
fum ordinentur. . ¿ ...
Щ Secunda differentia eft , quôd virtutes funt
principia in homine operandi bonum modo
humano fecundum normam rationis humans:
dona vero funt principia impulfiua , vt itadi-
cam , infpirantia ad bonum modo quodam di-
mno,& fuprahumano.Itaque dum homo affla-
tur infpiratione diuina , non homo plane vide-
tur : neque humanum quoddam fpirare , fed di-
uinum; iicutloannesEuangclith afflatus dono D
fapientis, St intcllcdus, intonuit; In principio
erat verbú,&c.& D. Stepha. afflatus dono forti D.Scephan:
t udinis , faciebat íigna & prodigia multa in po-
pulo.& Paul, in omnibus epiftolis fuis diuinura о.Р4н1щ»
fpirat fpiritum, non humanum. Щ In hoc ergo
confîftit precipua diftindio dooorum àvirtu-
tibus, quùd virtutes perficiunt homines modo
humano,& fecundum normara rationis huma
ns: dona vero modo plané diuin о Sc heroico: .-.h • ->
& ideo dici pofTunt diuins virtutes-Etrcducua ... •*•■
•«•••» A.
tur ad virtutes exemplares, quas in Deo confti-
tuimus propter earum excellent iam : de quibus
confiât quôd non funt eidc cum virtutibus hu
manis, fed altioris ordinis,& plané diuini. Sané
ßcut magnaniraitas (vt docet Ariftot^,ethico - Ari&
rum
 Explicado QuceíHonis. L X V 1 1 1.
rum) fe habet ad alias virtutes morales; fie do'-
na Spiritus fandi ad virtutes.Magnanimitas au-
të in hoedifeerniturà cjeteris virtutibus , quod
eft principium operandi bonum exccllentifsi-
mè & magnanime in omnigenere virtutis : саг-
tere vero virtutes fun.t principia operandi bonü
modo confueto, & fecundum communem cur-,
fum.verbi gratia.fortis forciter agit, fed magna-
nimus intendit magnanimiter operan , fortiter
& gnauiteragendo.
«tf 'fertia differentia eft, quôd cùm homo ope
ra virtutum exercet.ipfc fe mouet,& incitât per
propriam delibe'rationem^ conülium,vt redé
operctur; at cùm homo.per dona Spiritus fan
- .T '.' ■ di operatur , potiîis agitur infpiratus à Deo,
quàm ipfefe moueat, & incitet ad operandum:
vnde adeo diuinè & fuperhumanè homines
quidam operantur.quod videnturdij inter ho
mines. . , • :
Щ Quarta differentia eft , quod opera plané di.
uina,qus ex donorum iniHnctu & infpiratione
procedunt,regulantur altiori regula quàm ope
ra cxterarum virtutum : opera namque virtu-
turn acquifitarum regulantur ratione huma
na, at que prudent ia:opera verá virtutum theo-
logicarum regulantur ex fide , vel à Deo fecun-
dum communes regulas, & operandi normas:
fed opera quae ex donisproficifcuntur,regulan-
tur ex diuino inftindu,& infpiratione, qua: có-
munibus legibus non comprehenduntur. At?
que haec dicía funt de bonorum diftindionc, &
virtutum. ; . • : ::
OonaSpiri Secunda conclu iîo. Septem funt dona Spiri
tus fill' tus fandi,non plura,nec pauciora. Hsc conclu-
feptenv- fio probatur in primisex Efaiae capitulo vnde-
tfa.xi.
cimo, vbidiftindè feptem dona Spiritus fan di
numerantur: fie enirn inquit : ílequieleet fuper
eum, fcilicetGhriftum, fpiritus fapientia» & in-
tclledus,fpiritus confilij & fortjtudinis, fpiritus
feientiae & piecatis. Etreplebic eum fpiritus ti-
moris Domini. Vifo ergo quód lint feptem do
na ex doctrina faerse feripturx, reddendo eft ra
tio quare funt fept«m:in qua demoni t randa va
riant dodores. Aliqui dicunt quod funt Дер-
tern : quoniamdanturtanquam feptem reme*
dia contra feptem vicia capitalia. Alij vero in-
quiunt quod (unt feptem : quoniam opponun-
tur feptem vitijs quae caufamur in poteniijs ani-
mae,fcilicetirafcibili,& concupifeibili , & ratio-
nali expeccato. Nam in concupifeibili ex pec
cato caufatur duritia, qua non fleditur homo
ad fubueniendum proximo. indigent!, contra
quam infunditur donum pietátis. Jn irafeibi-
liautem expeccato caufatur timiditas aggrcdié
di,& fuftinendi ardua pro Deo,& pro bono vir
tutis , contra quam fortitudo infunditur. Cau
fatur ctiam prg(úmptio,& temeritas,qua aliquis
6i}
pluris quàm xquum fit feipfum seftimat,cui fub
uenicur per donum timons.In parte infuper ra»,
tionaü efficitur hebetudo refpedu finis, qua ho
mo à cognitione vltimi finis retrahitur : contra- , •■
earn vero infunditur donü intelledus. Caufa»
turetiamex peccato ftultitia, qua homo rctrahi
turàdcfiderio & amore vltimi finis j& contra
одт donum fapientix infunditur.Refpedu ve
ro eorum qua: funt media ad vltimum finem ex
peccato prouenit ignorancia , qua nefcithomo
ea media eligere,qu32 maximèad vltimum fi-.
nem conducunt; & contra cam infunditur do.,
num fcientiîE.Caufatur tandem ex peccato prç-
cipitatio , qua homo magis ducitur pafsionc,
quàm elcdione : & contra earn donum confilij,
infunditur. Et quidem hic modus dicendi nihil
continet abfurditatis , & defendi pouftnCaete-^
ríirn multo melius alij dicunt, rationem feptem '
donorum accipi ex eo quod dona perficiunt vi
tarn contemplatiuam , & adiuam , excellentiùs
quidem quàm habitus intclledualcs , & mora
les. I p fa enim dona comparantur ad virtutes, fi-
cut perfediones fuperadditae ; itaquôd multo
magis perficiunt hominem ad vitarh adiuam*
& contemplatiuam , quam ipfae. Exquibus ita
deducitur numerus donomm.,DQnacnim guar
funt perfediones virtutibus fuperadditae , vcl
perficiunt virtutem pertinentcm ad.vitam con-t
tcmplatiuam , aut virtutem pertinentcm ad vi-,
tarn adiuam. fSi igitur quo ad vitam contempla
tiuam perficiant virtutes , aut perficiunt ipfam
virtutem per modum experiencias, cV guflus; &.
hoc fit per donum fapientiï:aut per motum in-i
tima? penetrationis, aut fpcculationis; & hoc fit
per donum intelledus. Si verô quo ad vitá a ¿ti
uam perficiant; aut perficiunt ipfam. virtutert)
quantum ad receiïum à malo; & hoc fit per do
num timoris, quo homo pcccacum timet ; norç
quidem propter pcenam,fed ex Dei dilcdione:
vel perficiunt virtutem quantum ad operandi!
bonum : & hoc duobus modis ; quoniam vel il-
lud bonum omnes tçnentur opcrari; vcl no от»
nes:liomnes;duobusiterum modis poteft eue-
nire:quoniam vel donum in ipfa operatione vir
tutcm perficit tanquam opus ipfum exequens;
& hoc fit per donum pietatis:vcl tanquam opus
ipfum dirigens; & hoc fit per donum feientia?.
Si quantum ad operationem boni ad quod non
omnes tcnentur, duobus itcrum modis contins
git ; quoniam vcl donum perficit virtutem in
operatione tanquam opus ipfum arduum exe-
quens,& hoc fit per donum fortitudinis; vel tá-r
quam opus ipfum arduum dirigens, & hoc fit
per donum conlili j. Septem igitur funt Spiritus
fandi dona. Jjjb-
♦JfTertia cócluGo.Dona Spiritus fandi funt ho- сек„"л' °¿
mini neceíTaria ad ülutis confcquutioné. Et de fcimem.
 бц. F.B.Mcdidae
aliquibus donís eft expreffa fentcntia fcriptürs:
Sap 7. fcribitur cnimSap.?.Neminem diligit Dcus.ni-
fieurn qui cum fapiétia inhabitat. & Ecclcfiaíh
EcclcÇx» г. c. Qui fine timorc eft, non potent iuftificari*
i Sed rationes qua» demonftrant ex diuina Theo
îogïa horum donorum necefsitatem , iftse funt»
Deus, vt optimus redor & prouifor, vnicuique
natura: prouidet de medijs confen tan eis, quibus
proprium cófequatur finem :1юто autem duos
fines habet; videlicet naturalem, & fupernatura
lern. Naturalis quidem vt viuat fecundum ratio-
nis normam & regulam, & vt rerum naturas in-
telligat: & ad hunc finem cófequendum indidit
fibi intelledum,& voluntatcm,& primorü prin
eipiorum euidentiam , in quibus omnibus feien
tia inniritur & incumbir, igitur homo hunc
finem naturalem con fequeretu^neceffüm fuit
ei conferre virtutes intelleduales , atque mora»
Ies, quibus redé vitam inftitueret fecundum ra-
tionis regulam. Supernaturalis autem finis eft,
vtvniatur per vifionem t& fruitionem fumms
ac prima: veritati:adhanc autem vnionem obti
nendam non fufficiunt virtutes intelleduales,
& morales humanitus acquiüt s; quoniam cum
finis fit fupernaturalis , Oportet omnino media
eile fupernaturalia. Yt igitur homo finem fuura
fupernaturalcm comequeretur , neceffum fuit
Deum in animam deiüper infundere virtutes
tres theologicas; fidem, fpé, & charitatem; qui
tus homo redé difponitur adeonfequendam
sternam beatitudinem,E_t quidem fi huiufmo-
di virtutes perfedè pofsidcrétur ab homine via-
tore, & fecundum eas perfedè, promptè, & ex-
peditè operaretur Opera meritoria , nó effet ne-
cefle fupcraddi alios habitus infufos,quibusvir-
tutcs theologies con firmaren tur & ftabilircn-
tur.Profedô qui habet perfedèformam aliquá,
poteft per formara illam perfedè operari line al
terms adminiculo & fubiidio: vt quia ignis per
fedè habet calorem , potefl per fuum calorem
perfede calefaccre, neque eil neceffe ipfum ad-
iuuari ab alio t verum quia homini viatori, dum
hanc vitam agit, communicant ur virtutes theo
logies modo impcrfedo:quamdiu en im fumus
in corpore peregrinamur à Domino,& imperfe
«dè ipfum cognofeimus atájue diligimus : qui
quidem modus correfpondet,& quadrat imbe-
cillitati natura; humans , qus in hac vita pofita
exiliter & tenuiter participât adum intelligen-
di,&amandi diuina ; idcoque vt perfedius 8c
expeditius tchdat in Deum intcllechi, & affe-
du.ac redius fc habeat in rebus agendis, necef
fe eft vt diuina bonitas hominem moueatper
habitus bonos fupcrnaturales additos virtuti«
bus thcologicis,quos dieimus dona diuina : ve-
luti qui imperfedè habet formam aliquam, non
poteft per illam perfedè operari, nifi adiuuetur
ExpoCin Prim.Secun.
ab eo, in quo perfedè forma illa reperitur : hinc
eft quod luna imperfedè illuminer, nifi lumine
folis adiuuetur :&difcipulus non poteft perfe
dè atque exadè difputare, nilî adiuuetur prsce
ptoris dodrina:fic in propofiro dicendumeil
de don is, quôd necefiaria fint , fi loquamur de
donisgratum facientibus,&nondc donis gra
tis datis, vt fun t genera linguarum, virtus mira-
culorum. Hsc demonft ratio fatis erit ad conclu
fioncmpropofitam oftcodendammam cuiden-
tiùs, & fufiùs hsc Veritas eft demonftrata in prt
maconduüone huius difputátionis. Argumen
ta verá quibus hsc Veritas confutan foltt, ini
tio qusftionis propoiita funt,& ad finé diluen-
tur. ^yfiuartaconclufio. Dona hsc qus à no- Dona fa
bisfunt commemorate, permanent in vitabea- "beaun*
ta. Hsc condufio communiter afferitur à diui- nenu
nis Thcologis. Cuius rci prima probado eft: •
quoniam fuerút in Chrifto (vt habetur Efa.ii.) ■
qui fuit fimul viator, ¿V comprehenibr: ergo in
vita beata non excludun tur dona Spiritus fan-
di. Deindc magifter in. 3^.34. tenet partem af- Mag.feaié.
firmatiuam huius qusftionis, comprobatq; au-
toritate D. Ambrof.in lib.de Spiritufando, qui лгсЬгоС,
inquit ; Ciuitas Hla Hicrufalé cceleflis non mca-
tu alicuius fluuij terreítris alluitur, fed ex vit*
fiante procedens Spiritus fandus,cuius nos bre-
uifatiamur hauftu, in illis cceleftibus fpintibui
videtur redundátiuseffluere pleno feptemvir-
tutum fpiritualium feruens meatu, quasenume-
rauit EfaiaSjdicensjSpiritus fapicntix & intelle-
dus,&c. Hsc D. Ambrof.cx cuius fententia ef-
ficaciter coli igit Magill, dona Spiritus fandief-
fe permanfura in vita beata. Idem confirmât Di
uusThom.in artic.cT.ex D.A mbrof.fSed quos D.Tbom/'
adus habeant dona hsc in vita beata, difficile De *Л\Ьп4
explicatur. De timoré filiali,quem diximuseffe ^op0^,r^>.
donum, in ftatu huius vitshabemus tres adus. T1U -
jjrimô facit nos timerc neDeum,vt patrem,pec
cato ofFcndamus. Secundó, ne ex offenfa repel-
lamur,& feparemur ab eo.T_ertiô,facitnoseuni
vt patrem reucreri,3<: ci voluntariè fubijci. Do
num timons vtrùm maneat in vita beata, quan
tum ad primum , & fecundum officium, magna
contentioncdifccptátTheologi; de qua re nos
fuprà multa fcriplimus. Verum quicquidiïtde
hac graui contentione, hoc exploratû eft, quod
in vita beata tertium officium t im oris perfeue-
ratin perpetuum; quoniam excharitate perfe-
da Dco reuerentiam , & honorem, & volunra-
riam fubiedionem, vt filij diledifsimoparri ex-
hibebimus ; vndein Apocal. c.7«Sandi íh cslrs др0С,у}
Deum colunt dicentes ; Bcncdiâio , & claritass
& fapicntia,& gratiaium adiojhonor, virtus, 8c
fortitudo Deonoftroinfscula. Donopietatis
multa opera attribuuntur, fed potifsim a pietatis
officia in vita beau erunt cultus Dei, at que fan-
dorum.
 Eüp]icatioArtical.Qu«effion. LXIX.
ôorum. Atqui de hoc dono indubitabile eft
quod in vita beata pcrmancatjjjtono fcicntie; at
tribuimr return omnium hunránarura & tem-
poralium certa & exacia cognitio, qua; omni
dubio procùl permanebit in parria.Dono fortt
fudinis attribuitur conftanter & inuidè bono
innerere, & idperfeâifiimècritin vita beata,
vbi infeparabiliter beati Deo adhsrebunt ex
pcrfectifsimaDei dileftionc.Timorcs vero, &
audacia à vita beata procùl erunt. Dono con fi
p.Creg. lij tribuitur fecundum D. Gregor, in т. moral .
quod rationc anim um repicar, & mentem illu
minet;& idquidem perfedifsimein beatitudi-
nis ftatu confcruabitur.Dono intcllcctus tribuí
tur, quôd ex fùperihfufo lumineadèô mentem
eleuac, vt diuina , & fpiritualia ccrtifsimè infpi
¿iat,& pcnetrct.Quemadmodum enim intclle
¿tus primorum principiorum prima principia
illuminât; lie donú intcllcctus de;auditis & re
celatis à Deo mentem illuftrat,quod veluti pri
ma principia ftatim audita approbat: vnde qui
hoc donum confequutus fucrit , ita confirma -
tur in diuinismyilerijscredendis,quôd nulla
ratione.n ullis peen is poteft eis diílentirc, vt pa-
tet in Apoftolis,& facris martyribus: quod qui
dé officiú in vita beata perfeóhfsimé permane
bi t.Dono Tapietis tria opera perfectè attribuú
tur:in primis facit omnia terrena in mente no -
ftra vilefcere,diuina autem & sterna, dulciora
Icd. »4« melle: vnde dicitur in perfona fapicntis Ecclc-
fiaft.24.Spiritus meus fupermel dulcis,&hsre
ditas meafuper mel & fauum. Et confîrmatur
di<So Beati Gregorij ; Guftato fpiritu defipit
omnis caro.Secúdo facit hominé corpore qui-
dem cíTe in mundo,conucrfatione autem,& со
templatione inter diuinos fpiritusviuere:vnde
Paulus dono fapicntis affectus ad Philippen f.
c.3.fcribit;Noilra conuerfatio in cslis eil.Ter-
tiô, ficut facit bona sterna dulciora fuper mel,'
lie mala ijs oppofíta omnino abhorrere,& abo
minari facitmam velut à facie ferpentis facit dif
fugerc carnales concupifccntias,&omnia vitia,
quibus homo àvia falutis dcflectiuirmon enim
habitat in maleuola anima , ñeque in corpore
fubdito peccatis.vt dicitur Sapicnt.i. Hsc om
Sip'i.
nia officia in vita beata permanere certius eft
3uàm vtfit pftendendum. Vnde inter omnia
ona in beatitudinis ftatu maxime permanebit
hoc donumifiquidem m agis perfieit vita m со
tcmplatiuam.Qupmodo autem donum fapien
•tis, quod in hac vita pofsidcmus,mancat in vi
ta beata,& nó perfeueret fides.atq; etiam diui
na Thcologia quam in hac vita comp aramus ,
difñcilcm habet explicationem,quam in íupé-
rioribus pluribus in loci s verè ex diuina Theo -
logia,ас diligenter adhibuimus. «■' lam tempus
Arg. fob G.
initio ficta eft yt argumenta in principio polita fatisfa-
6<j
çiamus.Ad primum argumentum,ex fanebrü A¿ primgf
patrum autorirate defumptum , refpondetur ¿
dona aliquando dici virtutcs,Iat¿ fumpto virtu,
tis npmine,quatenus omne opus bonum à vir.
tuteprofieifeitunesterü in proprietary loquen" i
do , dona habent áliquid fupemeniens rationi
cómuni virturis,quatemis feilicer funt quedam
diuins virtutes perficientes hominem in ordi-
fte ad rriotum diuinumcquapropter vt diäü èft
fuperiùs,fupra virtutem cómunem ponitAri- Arií*«
ftot,7.ethic.c.i.quandam virtutem heroicam ,
yel diuinam, fecundum quam aliquí diuini viri
dícútur. Ad fecundum refpondetur negando A<"eeua<1»
minoremmon enim donis.definitio virtutiscó
petit:cùm enim in defininone virtutis dicitur
eiTe bona mentis qualitatem,quá redé viüirur,
tntelligendum eft,qua rectè viuitur fecundum
regulam rationisjquod donis non conüenit, vt
in пас qusilione expofitum eib& codem mo«
do alis virtutis definitiones qus ex Arift.addu
cuntur funt intcrpretands,qus ideô Jonis mi
nime quadrant.^f Ad aliud argumentü refpon- Мшищ
detur,alia atque alia rationc fapien tiam dici vir
tutem & don Ci : dicitur enim intellectualis vir«
tùs,fecundùm quód ex iudicio,& regula ratio
nis proccdit:at appellarurdonú , fecüdú quód
operatur ex inffin ctu diuino. Ladern rationede
alijs dieendum eft , qua? inter virtutes , & dona
connumeranturdiuerfis rationibus.«[Adquar Adcjuatfi.
tum negaturconfequçntia:vii tutes enim theo«
îogics,plenè & perfectè à nobis non participa
tur,& ideo prster easdonis indigemus (vt pau
lo antè dcmonftratum eft) quibus a Spiritu fan
domoueamur.Exijsfolutio patet vltimscon
firmationisrpervirtutes enim theologicas&mo
raies non ita perficitur homo in ordine ad vlti-
mumfinem,quinfemperindigeat moueri in-,
ftinftu Spiritus íanfti,proprer rationé in fupe-
riori folutiohe,& in ipfa qusftióne expofitá.
QVAESTIO LXIX.
De beatitudinibus, in quatuor
artículos diuifa.
ARTIG P R I M V Si
f Vtrwn beatitudines diftinguantur à
7>irtutibus <¿sr donis,
SVMMA TEXTVS.
Oriclufiö fie haber. Bea- Ceadeffoj
titudines diftinguuntur à
virtutibus & dónis : non
- ficut habitus díftindi ab
 б1б F.B.Medinae
eis, fed ficut a&us:namfinem did
tur aliquis iam habere, propter fpe
finis obtinendhfpes autem define
confequendo confurgitex hoc,^
áliquis conuenientcr mouetur ad
finem, & adipfum appropinquat,
quod fit per aliquam a&ioncm: ad
finem autem beatitudinis appro
pinquat aliquis per opcratiohes vir
tutum , & maxime per operationes
donorüm: ad quam bcatitudinem
non fufficit ratio, fed in earn indu-
cit Spiritus fanéhis, ad cuiusfeque-
lam per dona perficimur.
ARTIG SECVNDVS.
fVtrum premia qu<t attribuuntur bea-
tit и di nib и i ad banc Vitam permeant.
S V M M A TEXTVS.
Odores fandi varie cir
ca hanc quaeftionem lo-
quutifunt : caeterùm vt
D.Thom.cam explicet ,
fupponit fpem futura; beatitudi
nis pofle effe in nobis propter duo;
& propter aliquam preparations,
vel difpofitionem ad beatitudiné,
quodeftpermodum meriti;& per
quandaminchoationcm imperfe-
dam futurse beatitudinis in viris
fandis,etiamin hac vita. Sit ergo
Priaiaesd. prima conclufio. Quae in beati-
tudinibus ponunturtanquam mé
rita, funt quaedam praeparationes,
veldifpofitiones adbeatitudinem,
vel pcrfedam, vel incboatam.
Sec6d.c5c. Secunda conclufiq.Quxponun-
- . tur tanquam praemia , poiTunt efle
yel ipfa beatitudo perfecta ; & fie
pertinet ad futuram vitam;vel ali-
qua inchoatio beatitudinis , ficut
eftin viris pcrfedis ; &Tic prarrnia
Expofin Prim.Secun.
pertinent ad praefentem vitam : cu
enim aliquis incipit proficere in
adibus virtutum,& donorum , po-
teft fperari de eo quod perueniet
ad perfedionem viae , & poftea ad
perfedionem patriae.
ART 1С. TERTIVS.
fptritm conuementer numerentur bea
tttudines.
S V M M Л TEXTVS.
CondufloJ
Ffirmans eft concluíio,
quam D.Thom. ira expli -
cat. Triplicem bcatitudi
nem ltaTueruntnonnulli antiquo
rum. Quidam enim beatitudinem
in vita voluptuofa pofuerunt : alij
in adiua: nonnulli in contempla -
tiu a-l ft a autem itafe habet; vt bea
titudo voluptuofa falia fit , rationi
contraria, & lmpediensbcatitudi-
nem futuram. At beatitudo vitac
adiuae ad futuram difponit; ficut
beatitudo contcmplatiua,fi fit per
feda,cfte{Tentialiter ipfa beatitu
do futura ;fi imperfecta, eft quaedá
eius inchoatio. Vt ergo Dominus
aprimo remoueret impedimentum
voluptuofa; beatitudinis , ftatuit
tres priores beatitudines , quibus
tollitur affluentia bonorum & di*
uitiarum per paupertatem; conçu -
pifcentia pafsionum per manfue-
tudinem;& völuptas per lucrum.
Deinde,quia invita adiua quaedá
exhibetur proximis vt debita , alia
fub ratione fpontanei beneficij,
ponit aliasduas beatitudines rcfpe^
dueorum qu.ifitiuntiuftitiam,&
refpedu eorum qui funt mifericor
ties: per iuftitiam enim debita ex-
. ! c, ¡ ■*,
liibemus;fpontanea vero per mife
ricor«
 ; ^ "Ëxplkatio Qua?ftion. LX IX.
rîcordiam damus.Ea vero quae ad vi
tam contemplatiuampertinent, vel
funt ipfa beatitudo finalise aliqua
eius inchoatio: 8c ideó non pohun-
tur tanquam mérita, fed tanquam
praemia.Ponuntur autcm tanquam
merita effeäus vita; a&iua* , quibus
homo difponitur ad contemplad*
uam vitam: qui effcäüs, quantum
ad virtutes 8c doña quibus perfici-
tur homo in feipfo,ei£munditiacor
disjvnde ponitur fcxta beatitudo;
Beati mundo corde. Sed quantum
ad virtutes 6c dona quibus perfici«
turhomo in comparatione adalte-
rum,eft feptima beatitudo, pax: vn-
de diciturjBeati pacifici.Optimè er-# verô paceminfe,vcl inter alios,indi
go beatitudines afsignatx, 8c numc
rats funt.
ARTIC. QJARTV St
^Vtrum prdtnia beatitudinum conue*
nienter enmerentur.
1 . s v M M A TÉXfVS.
Onclufioeft affirmatiua.
Probatur autoritate Do-
mini, qui premia h uiuf-
modi propofuit 8c defi-
gnauit : 8c mérité quidem. Nam in
beatitudine voluptuofa quœrunt
homines diuitias 8c abundantiam,
a quibus retrahuntur ex promifsio-
neregnicûeleftis. Quseruntinfuper
bella 8c Ktigia propter fecuritatem
futur am,à quibus auocantur per má
fuetudinem , cui promittitur fecura
terra; poffefsio. Quaerunf: infuper
confolationem in concupifeentijs
te vol uptatibus , 8c ideo Dominus
confolationem veram Iugentibus
rcpromifit. In vita autem aâiua ho
mo retràhitùr ab operibus iuftîtise
v - i 617
per inordinatum appetituboni pro*
prij , 8c ideo Dominus efurientibus!
iufticiam,faturitatem promifit.Auo
catur etiam ab operibus mifericoN
diae,ne fc immifceat alijs mifcrijs; 8c
ideo mifericordibus defignat mife-
ricordiam , qua ab omni miferià Ii-
. berabuntur. Alix verá dux beati-
tudines pertinent ad felicitatem
contemplatiuam ;& ideofecundum
conuenientiamdifpofitionumquae
ponuntur in mérito, premia red*
duntur. Et quiamunditia oculi di-
fponit ad claré videndum ¿deo dici-
tur; Beati mundo corde, quoniam
ipfi Deum videbunt. Conftituere
cat hominem efle Dei imitatorem,
qui eftDeus vnitatis 8c pacis;8¿ ideo
in premium pacifici ponitur diuir.a
filiatio j Quia filij, inquit, Dei voca-
buntur. f; '
" Ж X P L I C'a"* I Ó Q.V At S T I О N I S.'
DO ¿trina de beatitudinibus prscipua^eft,1
& maxima pars legis Euangelicae, quam
Chrifius Dominus in monte tradidit
ore fuo facrofando : in quaprscipuè traditur,
quid Chrift iana iüftitia vltra fidem complefta-
tur,& póftulet. Dciñde,qúomodo iuftis coro,
ha iuuitia»(vt Paulus vocaf) vel merecs plena
aeternaque non {ine laboré obueniat. Atque
Euangclicœ legis beatitudines apud Matth.Eui
geliftam oftonario numero recenfentur in hue
modum. Beati pauperes fpiritu; quoniam ipfo-
rum eft regnumcœlorum. Beati mites; quohiS
ipfi pofsidebuht terram. Beati qui lugen t; quo
niam ipfi confolabunmr. Beati qúi cfuriunt , &
fitiunt iuftitiara; quoniam ipfi faturabuntur.
Beati mifericordes; quoniam ipfi mifcricordiá
confequentur. Beati mundo córdé; quoniam
ipfi Deum videbunt. Beati|pacifici, quoniam
ipfi fiüj Dei vocabuntur. Beati qui pcrfequu-
tioneni patiuntur propter iuititiam ; quoniam
jpforum eft regfiüm ccclorum. Щ Circa hanc de
beatitudinibus doctrinam,diuina & recóndita
myfteria obferuaucrút fanfti pâtres , Chryfoft. Cbryfoi
>licronym.Theophil.in Matthitura. Item Ац- Hie ron.
guft.lib.t<de fcrmone Domini in monte.Chro- Theophl.'
Anguft.
matius Ep ifcopus lü dedamatiene de octo bei. chromât.
titudini.
 г T
618 F.B.Meclina;
iiiraaid. ticudinibus.Bcrnardus in fcrmone.i.in feft.om
nium Sanctorum. Sed & fcholaftici Dadores,
& qui doctrinales appellantnr, multa de beacitu
dinibus difputant in.;, d. 54. In primis difputát;
vtrùm beatitudines diftinguantur à virtutibus,
tí donis ? de qua re non eft vha corum fenten-
Uot. tia.Sco.tenct,quôd idem habitus dicitur virtus;
quia facit bdnum habentem. Donum, quia do-
natur,& gratis confertur. Beatitudo,quia per ip
fum fumus bcati in fpe. Vnde beatitudines ( au-
torc Scoto) funt habitus: docctquc quod nomi-
nibus beatitudinum exprimuntur virtutes car-
•ab« dinalcs.Con fentit Gabr.in cadem.d.fcribitquc,
quod inter beatitudines Euangeiicas enumeran
tur dux fpeciestemperarttix : altera contra hoS
ñores , feiliect humilitas, qux ex plicatur nomi
ne paupertatis fpiritus: altera contra concupifcC
lias, quae explicatur illisin verbis ; Beati mundo
corde.Fortitudo exprimitur in fua fpecie perfe*
âa, videlicet in patientia , qua? explicatur in illa
lèntentia; Beati qui perfecut ioncm patiuntur. _
lultitia in tribus fpeciebus deelaratur, Beati mi
tes; Beati pacifici; Eeati mifericordes. Charitas
«xplicatur in illo vcrbo;Bcati qui cfuriunt,& ti-
tiùnt iuftitiam. Spes in illo j Beati qui lugcnt:(i-
quidem hic luctus pertinct ad (bei detiderium.
Fides & Prudentia, non diltinctc & plané inter
beatitudines enumerantuf, fed fubintcllcctc 8c
implicitè continenturrquia alie virtutes nó pof-
íunt con filtere tine Ulis: ergo alijs exprefsis ida
etiam fufficienter intinuantur. «J CÓtra hác do-
Atift. cjrinam hxc fiunt argumenta. In primis Ari ft.
l. &.;. ethic exprciTè doccr,quód beat i tudo non
confiftit in habitu,fed in actu, & in Operation«;
alias dormiens effet felix & beatus: ergo beatitu
dines euangelicx non cohfiftunt in habitu , fed
ih actu. «J Deinde , beatitude in Гре eft moueri
ad illam per merit um , & egregiam operationc:
hoc vero in actu contiftit. Ad hxc,beatitudo in
patria cœlefti non in habitu, fed iñ actu coníi-
ftit:ergo beatitudo in hac vita inchoata,in actu,
non in habitu collocatur". % Item, beatitudo di-
cit quid excellentifsimum , & gradú heroicum
¡n a ¿tu virtutismon enim dicuntur beati libera*
les.aut qui non furantur, vcl qui feruant iufti-
tiam; fed qui efuriunt, & titiunt iuftitiam : Поп
ergo quc li be r virtus eft beatitudo-.quia licet v ni
uerfus actus virtutisfit meri tonus, non tarnen
'facit certa m Грет beatitudinis ; hanc folam ec-
nerat actus egregius, & heroicus ; quern qui ha-
"bet.regulariter in gratia morhur. Ex ijs argumé
ti s, П bene e xpen cb n t ur,c ffi caci ter concluditUr
quod beatitudines euangelicx пес funt dona,
. лес virtutes Ted Mint actus virtu tum, feu dono-
rum, per quos .certa cum fpe ad beatitudinis cô-
fecutionem fetimunfic paupertas fpiritus, ficlu
ßus, paríter dicútur beatitudines. Vel dkuntur
B*po£in Prim .Seam.
bcatitudincs.quia funt veluti quxdá vitx beata*
inchoationes,8c prxguftationcs : quia hie quo-
dam modo pofsident regnum,& illo fruuntur.
Щ Sed & aliam quxftionem mouent de beatitu- An de
dinibUs euangelicis; An tinrprzcepta,an conti« tjtadii
lia?Chryfo.&alij videnturfignificarequôd (ihr fitPfxce-
precepta.Chryfó.fcribit,quód id fecitChriftus, ^ц^^
yt fuauiiis poneret legem fub nomine beatimdi ~ '
nis,quàm mandarorumrin quo fignificare vide
tur, quod tint prxcepra. Sed in contrarium eft
argumctum. Nam beatitudines ( vt dictum eft)
funt gradus heroici virtutum , & donorum : at
gradus heroici fub precepto non cadunt. Certè
ex textU Euangeli] ñeque habetur quod tint
przeeptamec vero condlia. Chriftus Dominus
in qualibet beatitudine coniunctim duopropo
fuit; quorum alterUm eft actus virtutis, & beati.
tudo(vt nuncupat) huius vitx : alterum verá
xternx vitxprxmium fuo mérito congruens,
quam beatitudinem patria? licet appcIlarc.Sicut
autem prior pars laborem & difficultarcm of
fert credentibus;ita pofterior qua; ftatim in fin-
gulis beatitudinibus adijeitur , magnitudine
•propofiti prxmij confolationem admifcet, le-
nirque labores. Hoc tantùm docet 'Chriftus.
Vtrùm vero beatitudines iftx tint prarccpta, ex
doctrinaChrifti nó plane colligitur,& potiiis vi
dctur conlilia vins Apoftolicis propofita. f Ve
rum no quiefcunt TheoIogi,& tertiam mouent
quxftionem ; vtrùm prxmia qtix proponunt ur
beatitudinibus euägciicis, ad hác, vita pertineát.
Illud prxterea interrogan t; vtrùm beatitudines,
atque adeô prxmia beatirudinu conuenienter
proponâtur^Sedhasquxftionesadeo dilucidé •""
explicat D. Thorn, vr noftra explicatione opus
non tit. % Hie tarnen ad extrcmum huius quz-
ftionis aduertendum eft, vanam eflc huius тип
di de beatitudine fententiam , qux permultos
falUt ac perdit : nam beati vulgo putátur diuites
prxpotenteSjgloria & autori rate с lari,bon is for
tunx affluen tes, voluptatibus indulgentes : vea
rùmChriftus,ve,vxiftisOppOnitLiUC.6'.&libê lo<¿«. .
rè hic Efaias exclamât cap.;. Popule mcus,qui te Eía.j .
beatum dicút, ipil te decipiunr, & viá grcfluum
tuorum difsipant.& Dauid in Pfalm .14;. Beatus БГа!,!^
populus cuius Dominus Dcuseius. ;
CLV AE S T I O LXX
De fru£ibus SpiritusTancb',iri
quatuor artículos diuifa.
AKTIC. PRIMV S.
trumftu&us SpiritusJanEli numera-
tiáb ^poíioloadOal.^.pnt aflús. . '
Ç Concluíioelt affirmans.
AR."
 ¿ir Explkatio Qqaeílioñ. Lf&%¡. . j л
ART I C. S E G V N D V
tfVtrumfruSlus á beatitüdtíübtís diffe-
^ tant.. . -..м . ., "¿
•: S V M M A TEX T V S. ' cnumeratorum , & opertim carnis^
.совете. W9íut-a OnclufioeftaffirmatiuaJ
I cuius ratio eft: quoniam
plus requiriturad ration e
beátitudinis, quam ad ra
tionem frucT:us¿ Nam ad ration em
fruc^us fufficit quod fitahquid ha-
bens rationem vjtirrii , & delecbbi-
lisrad rationem autem beatitudinis
vltcrius fequiritur vtfit aliquid per-
feäum & excellensi Vnde licet om
itís beatitudofrucl:usdieipofsit,nó
tarnen è conúerfo res fe habet , vt di
ctum eft:differunt crgofrùâus à bea
titudinibus.
ARTIC. TERTIVS.
г - -, - ftj vtemur. Et vt à primo cxoraiamur,m nomi-
fyirumjruttUSCOnuementer numeren*
r a t~l f '■ * ■ de« re verôV contentio eft
tur ab Jpoîtoh.
Щ Conclufio affirmât.
ARTIC. QVARTVS,
fFirumfruftus Spiritusfanfti contra*
rientur operibus carnis. * ^
SVMMA ТЕХ TV s.
Frimicôd. Rima Conclufio. Si ope
ra carnis, & fru&us Spiri
tus fancii fumantur in
communi) fecundum ra
tionem communem frudus Spiri
tus fanéh contrariantUr operibus
carnis: etenim motus furfum,& mo
tus deorfumeontrarianturinnatu-
ralibus. Spiritus autem fanâus mo-
uet humanam mentem ad id quod
eft fuperrationem:appetitus autem
carnis, qui eft appetitus fenfitiuus,
trahit ad bona fenfibilia, qua? funt
infra hominem. vnde dicit Apofto-
6i?
fes. Caraepneupifeit aduerfus fpi- саь.{.
nmrr^Sfc.'^f. Secunda conclufio.Se-* secure,
çbndurri proprias rationcs ,jfrú3u4
hon oportet fingulós tlíigulis con
trapo nere: A poitolus ením non in-
tendit numerare omnia, fpiritualia, 11 •
ñeque omnia oji>era carnalia. Verú
eft tarnen D. Auguftinusfupcrepb Auge».
jfrolam ad Galat. capit. 5-fecundum
quandam adaptationem contrapo-
iuifle fingulis operibus carnis fingu
los ftu&us, ficut forn'icationi oppef-
nitur caititasj&c fie de alijs.
I X P Llt'ATI О <ХЛГ AE S T I tí N I Si
IN gratiam huius qüseftiöttis tría tantummd-
dô tradanda funt. In primis, quid nomine
frudus in diuina Theologia intclligirur:
deinde, quot funt frudus fpintus: pollremô,
quomodo dodrina de frudibus fpiritusredè
Quid ño-
^ {та»$ cönuenit inter omnesDodorev. nié fruûus
n. : nam Gabr.in.$.dißin.
• . Jefigneu
J4.fequens Scotum, dooet quod habitus vir- ?iÍ3t'
tutum funt frudus Spiritus fandi, quia quo- Cot*
dammodo fruimur illis : vndeDiuus Paulus in
ter frudus Spiritus fandi numerat virtutes theo
lógicas, & cardinales, & affect ion с s qux ex illis
confcquuntur,vt gaudium,pax. Sed reuera fru-
dus nófunt habitus, fed adus, iuxtaillud Matt. Matt.».
12. Omnis arbor bona frudus bonos facit: mala
autem arbor malos frudus facitùgitur ex frudi
bus arbor cognofeitur , id eft , ex operibus fuis
homo,vt exponitur à fandis Patribus-.igitur ip*
fi adus humani dicuntur frudus. Quemadroo-
dum enith operatio hominis, qua: abhomine
proeedit fecundum facultatem rationis , dicitur
eiTe frudus rationis ; fie operatio qua* ab homi-
ne proeedit fecundum altiorem virtutem, qux
eft virtusSpiritusfandijdicitureiTe operatio ho
minis,& frudus Spiritus fandi, quah cuiufdam
diuini feminis : dicitur cnim.i.loá.;. Omnis qui 10*0.5 .
natus eft ex Deo, peccatù non facitjquia fernen
ipfius in со manct. Hanc veritatem infinuat fa-
tis apertèmetaphora ex frudibus accepta : fru
dus enim non funt flores , nec folia, fed vltimü
quod ex arbore percipitur cú deledatione : vn
de habitus virtutum producunt frudus; fed no
funt frudus: frudus naque veré & propriè funt
operaúones,& adus vjrtutum,qui ex habitibus
pro-
 &* F. В. Mcáiñaeí Шхг.'О ' i ExpoGb Prim.Secun.
■: . proíicifcunrur.qui nos vclutifiugi feras arbores
. iiiUcdduv agrocomiiiendjnr,atqueoítcndút.
Denunicro \ixc ¿e primaparte dixiííe fuFficiat.çDe nu nie
fruftown , ro vcr6 fmftuum fptritUïfâeiKbin Ш,ф81¥
P.Paul.ad Gal.5.duodet im fructus nuinerátnr.
Primus.eft chantas; fru£his quidem generolifsi
mus,& radix bonorum omnium, (ine qua noli
pofibntprodefic caetera bona, vt fcribitPaul.i.
I. Cor. 13. Corint.13. & qui habet i pfam, habet omnia bo-
na:proptcr quod dicit Pau 1. Super omnia chari •
tat cm habete, quod eft vinculum pcfectionis :
• .* ■ « in ip Га naraque conn eftun tur, & copula tur cm
nium virtuium opcrationcs & perfecciones. Al
ter fruftus eft gaudium,hoc pr*ftans,vt homo
fpiritualis ¡riacriterletcq; ferqiat Deo. Tertius,
pax, qui' có fpeótat, vt in huius mundi procellis
aniim feracturtranquillitas.Quartus.patientia,
qua; in du ris fere n dis eft iita.Qujntus,Iongani-
mi tas, qua; magnitudinem animi in iutuns bo»
nis cxpcCtandis déclarât. Sextus, bonitas , quae
nulli nocet,fed bcnevult omnib". Scptimus,be
n ígnitas inuitans ad familiaritatem,dulds alio-
qoio/noribuitertipcrata. Odauus, manfuetuyi
do, qui omnet ira; motus fed»t,& mit igat.No-
nus,fides in proximum, vt fidèles, pactorumq;
ac promiflorum obferuatorcs limus.Dccimus ,
modcftia,qua; omnem fiftus & arrogan ti* íu-
fpicionem exdudit. V ndecimus, continentia,
qua non folùm ab cfcis,fcd etjam ab omni ne -
quit ia abft ine mus. D uodeci mus, caftitas , qua;
mentem caftam in corpore cafto conferuat.De
ij s frudibus p rolixum eilet nunc agcre lingula
tim: nunetantummodo eonfiderandum eft,
quod vfus iftorum fruetuurn fpiritualium eo
fpedat, V t V imites theologies, limul & cardio«
les fuam in nobis vim & operarioné expédiant,
& expedita; peHkiant.Illud etiam com modi af
ferunt, vt homo Chriftianus aduerfus carnis
opera, veluii fpirituali quadam arm atura fit in -
ft ruitus:n unqu àm enim fallet canon ApoftoR
cus,qui habet,ad Galat. 5. Spiricu ambulate , & GiUt.r .
delideria carnis non perficiais : & Roman . 8, ^ов'*«
Si Spiritu faôa carnis morxificaueritis , viuetis ,
Hxc de ifta qusftione.
 .пи 6zt

.«w». jrv V A F S T T
O^lrX X I.

5 DE V ï T I IS ET PE CCAT I S:

in fex artículos diuifa.

3«¥
pi
j? R. iE. F A T I O. a&us virtutís eftordinatus & de-
t:
bicus : peccatum cnim nominar
у£? С dißtutatto de T>i
á&um inordinatum. Opponitúr
tùs (sr peccatis non ha
etiam virtud malitia , prout ad ra-
¿fí Фхцт locíí apud
tionem virtutis confequiturquod
Magiñrum fentenm flt bonitas 4U2Edam. vitiüm verá
rum, ñeque apud eos fccundum quoa eft indiípoíitio
autores qui ordmem Magtjlri fequun- qUSBdam non conueniensipíina-
fury&Sententiart¡ appellantur. Nam шх ,opponitur diredé ipfi yírtu-
И. i Magifler agit de peccatis cum fefe oc-
Í4 »trl|/í ti,prout virtus importât difpofitio
с l: ,caß° offerf.m 2.dtítinft¡one ai. dijferit hem aticqius conueniepter fe haf.
? *•••" <fe peccato Adœ:(sr d.z4~interfent tra». bentis fecundum modum fuse na- .crab'
tlatum degratia3 er Mero arbitrio ,w ttírae. Vnde peccatum contraria-
d. ¿o. tfößiiftft de peccato origmali : ¿r': tur virtuti , prout virtus eft operatï

A-^de peccato añudli. &r d;^.defin- uabonhrnalitia contra naturiecun.

gulis peccatis. (Diuus Thomas hic eft,
admirabilis , fiue eruditionem 3Jiue di'
fputandi tafionemir methodum conft
yo\^\¿oderes:er diíiribuit hoc opus m /ex par*
riftribu- tes. Trimùm définit quid fit peceätumi
operisde demás, quomodo dijtinguantur pecca-
pcccatis. fa.proxtmo [осо ¿e compdratiorie eörkiri
ad iuukenvÀeinceps dejubietlopecca^
Шит: quinto , de canja^èfcati: denï£
qua ßnt mçômmodOfisr
for,
г.. li'tfiTi c;;tia -и -..:oJ]
•-a ij'ffiiips;
tu
S VM M A T ËJX TV s.
d gc prima: Aiunt sdilesj Qui mancipia ven*
Ônclufïp efti - Vitiurä
virtuti cótrariatur ; nam
dum quod virtus eft quffdam bo-^
nitas : Vitium ;autem propriè con-"
tranatur virtuti fecundum fuara
ianv:r ,,J"^
EX PL 1С ATI О ART1CÏIÙ.,;
, lttum(quod virtuii opponitur)i vh Viriú voie
to,quôd vitandum üt,& t ugiedum, d««tur.
dedwftum eft: vnde HorMius ; Vir* ™a- in «•
tus cil vitium fogere. Cicero libr. i. cicero
de Finibus,fic inquit;Quod tnim viiuperabile
eft per fei p I u m , id eo tpfo vitium nominar.um
effe puto; vt etiam à vitio diâû vituperari ; lin
ttiilkiam dtxiiTcs,ad aliud nosvnum certum
Vrtium conluetudo Latina traducxret. & рай*
fëantè;Quasf3rafci«*i'«i appellant, vitia тем г-г.тачО
lo quàmmaliiias nominare. Vjidc»pudCice- ■■■>■-■■•- '
fonem vitiUmyvittrperatio eft, vel id qued vitu ' ьы" '
perari (olet. Sed & Vitium non iolùm ad ani« .i:u .'
mum r«.rettur,fcd ad corpus; vt vitiolum man?
cipium; vtl vitioium iumentum,id eft^morbo*
furo.. Vlpianus in titulo de ardilitio edidoJc« Vlpianut;
dunr,certiores facían t emptores quid morbi, vi
ri: vc Cn. Vrtium quoque omnis corruptio dicU
quo jrtlignificato(quantum ego exiftimo)

oft j peccatum j proUf 4tKit«awR^«u^wkmoppomtu^vinutirccí

Rr dum
-
 6¿á F.B.Medinse
dam eflentiam:virtus namq;-cft difpofitÍQ per«
(едя conveniens rci natura;: vitiú verá eft cor»
ruptio,& difpofitio naturx difconuen icns. His
explicatis,qu a? ad notionem nominis expediré 1
vi deban tu г, pro xim u m eft vt d ubitation es es-
Viríú, pec- plicemus. Eftigiturprima'dubítatio, vtrùm.
catú, mall- vitiú,peccatum,raalitia,idem valeanr, an diuer
tu «anido f3fiptí Нзес caufa inquired) eft; nam quáquam
D.Thom. D, Tho. in art.nónuilam dilcriminis ciirTcrétiá
defignauitjfed in folutionc primi af hrmarc vi-
detur,quod tine idé, fecundú diuerfas cófidera
Dubium. tiones.ÇHuic affine eft aliud dubiû: non enim
facilèintclligiturid quod Ü. Th. in litera dicit,
quod bonitas eft cófequens ad effentiam virtu.
tis;cx quo deducere videtur,quod rmlitia,que_
opponicu'rbonttati,nó opponátur virtuti fecú
dum effentiam fed fecundum id quod ad virtu
tern conjequitur. Verum id quod D.Tho. fta-
tuit pro principio,falfum elîe videtur,& impro
babile.Nam bonitas do ratione effentiali virtu-
theft : virtus e n i m eft habitus bonus , Sc boni-
operatiuus:vel eft bona qualitas qua rectc viui
tur,vt définit Augu.Scd h же haud difficile erit
Solado, explicare. Dicendú nanq; cft,quod peccatum
acc i pi [ ur pro act u inordinate, non pro habit u;
vit iú vero fu mit u r pro habit u vitiofo , licet ali-
quádo aeeipiarur pro aâu improbo, & vitupe-J
rabiti: malitia vero ad vtrüq; confequitur, licet:
proprium ad vitiü. Itaq; vitium in prefenti tra-
¿tatú fignificat habit um prauummó enim dici-
rhus с q un m habere Vitium , qui ícmel in cur fu
deficit,nid fu cótinuus dek-äusrpropter quod
Arif.7.1tlb Ariftot.fcribit,vitiumefle firaile hydropi, qui
«• s» eft intermitas perfeucrans: fed actus peccati eft
íimilis morbo comttiali , qui licèc grauifsimè
эЬ.-í «mv cruciet.nó tamé eft continuus. Deniq; non di-
' cimus hominem vitiofum ,exeo quód icmcl
atq; iterum in peccatum eft prolapi u s , ni li pec
<ej . care ducat mconiuctudinc. Vitium ergo figni
ficat habitum peccandi cófirmatum. Quemad
mod u m eni m ad v ir tu te m exigitur quód fit ha
bitus bonus difficile mobilis {lie ad vitium per
pccc ifariu m eft vt fit habitus confirmatus. En
his patet diferime inter peccatum, malitiam,&
Qttomodo vitium. Sed ïam abeamus vt exponamus quo
bonitaj vir modo booitas confequitur virtutis eftentiam,
tute confe- Vt videturaftruere D.Tho. Quam fcntentiá lie
cIki r* explicat Caie. vt dicat,quôd fecundum ienten-
tiam Arifto.t.Poft duplit iter conuenit aliquid
per fe aliciii; tum per fe primo Sc adequate, velu
•л-. ti homini conuenit effc rationalem: tum per fe
fecundó, íícut coonenit homin i efl e animal; 8c
hoc fecundo modo veré affirmatur quód boni
tas confequitur ad effentiam virtutis ; confe*
' qui tur enim i Ac fecundus modus ad prim um:
v eluti fi dicamus hominem diredè effe ration*
le m,confequitur vero efle animal. Sed haec ex»
ExpoCín Prim.Secun.
plicatio certc- mihi non probatur: nemo enim Impugna-
dicit quód animal confequitur ad hominis cí- «rCaiet».
fentiam ;quia animal eft quod primó conftitui
tur in hominis definitione. Item fequereturex
opinione Caietan. quod e(Tc habitum , confe«
queretur ad effentiam virtutis (eft enim genus
virtutis,ficut animal eft hominis genus. )Eui« Duplex Ь©
dentier igitur huiusiolutio eft, quod duplex "iu*?
bonitas in virtute confiderari & expendipo-'
tcft: vna,quod fit habitus , vel difpolitio alieu-
ius rccl;¿ fe habentis fecundum naturam fuam;
& haec bonitas eft de effentia virtutis, i mo iola
virtus : Altera eft , quód fit boni operatiua ; Sc
ha?c bonitas ad rationem virtutis confequitur.-
Itaquc bonitas virtutis prxcipua non eft ex pen
denda ex ordine ad a£tum quern potcft produ;
cere , fed ex recta & conuenicnti difpohtione'
in ordine ad naturam,atque pxhofttc prxcipuen
bonitati opponitur vitium,fecundf opponituf
rhalitiafiuc peccatum.
Щ Vltirno dubiratur; vtriim habitus vitiofus ТЬЫге? т{
qui manct in homine exiftéte in gratia; rocrea^noiui и I»
turnomen vitij?Certè non mêretur.turn, quo- т}яе ,ofte
niá homo exiftens in gratia , eft bonus & ami--no d,CItut-
cus Dehergo nó eft vitiofus; ac fubinde nó ha4Vl"um4
bet vitium. Tum deindc; nam virtus qua; non
facit hominem bonum fimplicitèr cV abfoluté¿-
fed fecundum quid, non eft virtus llmplu iter,
fed fecundum quid , vt auimaduerterc licet in
virtuiibus tmelleclualibus: habitus verô vitio*,
fus qui manet in homine exiftéte in gratia, fi tn
pliciter & abfolutè non facit ilium vitiofum-.cr
go fimpliciter Se abfolutè vitij hörnen non me
tetur. çSedargumentabitur fortaííe aliqui¿ obleftioj
Nam ille habitus inclinât ad malum : ergo efl; .,,»;,p. n
vitiofus. Cuî rcfpondéndû eft , quód quanquá <в,.;ц f \
de le inclinet ad malum, vincitur tarnen ratio» » aui
ne virtutis:(ed quanquam mancret vitium , 1:0 •*,ааЧ
fatis effet denominare hominem vitiofum ; fi«
cut virtus acquifita in homine peeracore quart
quam vera virtus eft , noa fatis. eft vt denorm-
n«t hominem bonum.Quódfi pergat difcipu-
lus argumentan, inquiens , formam nr6n poffç
efTe fine fuo effeâu formalij fed in homine exi
ftcntc in gratia manet habitus vitiofus; non
enim corrumpitur per vnu m actum virtutis: er
go-efficit -hominem vitiofutrf. Refpondere Solotlo,
pportet , quód manct vitiof us habit ualiter, Sj
fecundum quid. Ex definitione huiusarticuk
colligitur, quàm fugiendum &detcftandum
fit peccatum;aduerfatur enim virtuti,cuius no
bilitatem& pulchritudinem Goculis cerneré- % tin_
mus, mirabiles de fe concitarct ámores , vt vC-
rifsimè dixit diuinus Plato. • ¿ plato.
ART 1С. SECVNDVS.
j¡Vtrum titiumfit coma naturam.
SYM.

.4 V'äm a v.f ;к xf vs.
St Önclufio eft affirmas. Ná
Jjoj vitium opponitur virtütk
Çj" prout eft índífpofitio jqi^
dam contra id quod rei natura:
eonuertit : vnde Vitíüm eft contri
naturam ; natura namque cuiul-
cunque rei potifsimè eft forma fe-
cundurij quam resTörtitur fpeciej
fed homo conftituiiur in ipecie
per animam rationale?: Vndequod
cft contra ordinem rationis , pro-
prie eft contra naturam hominis,
inquantum eft homo j. quia b.o-
num hominis eftfccundumrarjp-
nem efle,& malum hominis, «Я
praeter rationem. Sic, ergo vitium
infantum eft contra naturarrlrio-
minis,mquantuhi éft contraor4b
nemfationis.
IXPtlCATlO ARTICVLI."
Piccata c5 Vomodo vitium & peccatû fit con
trauturâ. tra naturam à plcrifquc quxritur,öc
m à nemine latis explicatur.Ná \ iri Га .
picntes tint ù m vocant peccata con
tra naturam,c]ua; ipfae beftis abhorrétrqôocir*
Rom. X. ca D.Paul, vitium Sodomie appelle peccatum
contra natura.m.Dcinde,naors,febr¡s,& citerç
corruptiones funt homini 'connaturales ; quia
cóueniunt homini rationc ma' cria. :ergo pecca
turn quod con uenit homini fecundumi -natura
ícnfitíúam, eric homini conn a rurale; prarcipuà
Rom 7. quôd D.Paul.dicit natura fcnfualitaris effe, re*
Gal.j. pugnare rationi.concupifcercadtieríus fpiritú,
& repugnare legi mentis noftretSed he с faalia
funt.Ulud verodiíficilümum: nam pcccatú in«
fi ielitatis,& in vniucrfum'omnia pccicata con-
trt fihem füpematuraleftVnbnTunt contra ho
•,J.
minis naturam, neq; contra reftam hominis ra
- »t miTi!
tionemmatura enim hominis nihil di flat de fi
.i •■ -, ¡ ne fupernaturaü, ñeque recia ratio hominis de
eo quicquá decernit. Hoc ipfum confirmatur.
Ham virtus fupernaturalts , cui opponitur pec-
catum contra finern fu'pematuralcm , rión elV
fecundum naturam bominis,fed Гирга omncm
naturam:ergopeccatu;n quod opponitur huic
virtuti.non erit contra naturam. ' ' r*
^TAd huius rei explicationem Icire opórtet¿ho'
minera effe compofitum ex duabuspartibus;
rArticuUí3 ' 6¿i
fenfitíuajjfc rational!; qijas vocatPaul. intcriö Homólnté
rem,& exrfcribrçm hominem quod non fie irr- ri i&eite
îeHigenrfùnYéft, vt ipfa ratfóhalis anima fit ho rior.
mo'inreHo>,& estertor , corfttfs , fed totui ho Rom. 7.
ff о fecundû fpiritû.eft homo'intèfîor, K'idem
fecundum carn'em eft homotxtenor. % Deiñ- Anima ra-
<de obleruandú eft,qûôd forma hominis , qur- ronihs vc
tenus rióme eft.vt D.Th.'àt!a>qnet in articulo; in ,toi mi
eft homi-
eft anima ratrónalis,quárenü^á.HpnsHs efti ritj
quatcnus fénfitiua cft : & fiFhbrhfreft, qu¿tc>
nusrationaliscft , non qYiatenHsfenfin^iiseffi •fcf..'-
Vnde inclinado hominis-aSîblutè& diftin&c)
eft indinado hominis, quüte^rüs^tionalis eft[
fcV nó quatcnus fenfitiuus eftrhoc cfr,i n clin ario
Voluntatis Sc intellec*tus,non inclitiatio fehfuc;
quar nó eft propria inclinatibhominis , aut eft
hominis fecúdú quid ; cóparafur enim inclina-
tio fehfus ad rationem vt aliquid extrinfecurfi,
neq; plus debet dici indinado hominis, quàm
indinado da?monis,aüt mundi:cupit enim dse-
mon & niúdus trahere humanâ voluntaremos
ïnalû ; cupit errlappetirus fehfitiuus; fed fictll
nil refert Ii mund us, a ut d r m о n ali quid molia-
tur , fi ego ipfe per voluntatém hon ConferrtîHi
fie quideoncupifeat caro^nil htjce+,neque dici-
tur opus hoftrum , donec per liberum arbitriá
conlenfum pribcamus.Hiscóftitutis facile eft Naturale
intelligcree^uèmadmodurh fit homini cohna> cft homini
turale,&nfc'c)iridiim propriam naturam ftudio* ÜU.ÜCÍC
fè opérai i. Nec folùm afierîmus.operari fecun« cpeiati.
dû rationem eflç homfnfhatbràlé, ficut eft na*
tiuú auibus volare, & pifciblis:natare:hecenini
non funtfiheSjfcd media qtiibus prsdictá-anU
malia ad fuas perfecrionés dcúeniunt: fed diet*
mus finém '& feopum in qnçhi nos natura pro
duxit,éffe viuerc fecúdum rátibhem; ficut effe
grauis,eft moucri ad centfUm,& rci leuis , ferrl
furfum.Neque hace propofitlo'ihdigctexpofi-
tione,fiquidé cft axioma,& vcliitiprimú pr»rt¿
cipium per fe riotum,hominem effe animal rá«
tionale,id eft.irihoc natlim vt viüat fecundiim
rationem. ^fExhac doftrihafeqliÜtur haré do
cumét3,qua: in facraTheolögiaTuntconftitu«
tifsima.Primum; Omncquod eft fecúdum in- Quod eftre
clinationé naturalem hominis,bonú eft: liqui cunduro na
dem inclinado naturalis hominis adbonúéfti turalS indi
na ioneru
SecundumjOmnequod eft corra cius inchna-; homini»,
tionem,maIú eít.Tcrtiú; vinas bmne opus bonúeft*
honeftum cft fecúdum nâèflrâbbminis.Quar-
tum; vitium eft contra naturam hominis , & el
deftruitnc dífsipat.vndeDionyf.dicit.bonuní D¡ony.c.4¡
hominis effe fecundum ratióhem viüeire: malú de dioi. no
veró prxter' rationem effe. ^ Sed feifeitábitur miaibui.
Theologus , num vitia atque fieceátá ftnt con
tra nataralominclinationemíripetitus fenfiti-
úi ? PaterSoto libro i.de natura ¿r gratia , capi«- Soto.
ÍUI0.3.& doétifsimu» Viäoria in releclione de ViOorla.
Kr > horai-
 F.B. Medina?
homicidio,«iftimant quôd inclina.wo appetU
г.. . ¿i tus fcnfitiui eft ad malum : quare peccata non
funt contra inclination с appétit us lenfitiui,fed
pot ids fee und um earn. Nos vero fuprà cùm de
paísionibusaniraxageremus, demóitrauimus
omnem inclinationé naturalem appetitus fcn
fitiui efle ad bon um, & vt obediat ratio ni. Ex
qua definitione liquido con ftat , quôd peccat ú
nófit fecun dû inclinations natura:,fed ex abu
fu aninai noftri.His cóftitutis ad argumenta fa-
Ad primú. tisfaciedú eft. ЩЦAd prim ùdicêdù,çp illa pecca
ta funt grauifsima in horninibus , à quibus vel
jpfs beíux abhorrtt, & qux pugnát nó tátíim
cum ratione.fed etiá cum natura fenfitiua; qua;
proin de peccata cótra natura m an tono matice
appelbntur: cum hoc tarnen redé coiixrct , с$>
peccata vniuer la Tint quodámodo cotra nat u-
Adfecûdu. ram. •[ Ad fecundû jarn didú cft c¡u¿admodu
peccata nó Ont iecundum inclinationem natu
ralem partöJfcniitiux:& dato quçcieflent, hoc
non labeíadaret noftrá condufioné; fiquidem
natura fenfitiua nó eft inclinatio hominis qua,«
(Ad tertium tenus homo eft. ^jAd tertium breuiter& fumr
Erponitur m3tim dicedú eft,quod quádo D. 1 ho. doces
conduiïo Vitium efle cótra naturá.nó loquitur de vniuer
p.Tho.
fis vitijs,aut peccatiSjfcd tant ùm cíe his qux fe*
cundum rationépeccata efle cognofeuntunde
r'.-.lUîi-'l
. t - .: . his vero qug funt cótra fincm fupcrnaturalem,
.: ^.:.u; de quibus ratio hominis nihil didit , nó aflerit
p.Th-quôd Gnï cótra natura-Vtmrn verô pof
fit defendí, eg etiá peccata contra finé fu perna-
turalc fint cótra natura, inferías inucíligádum
Caleb eft:In folutione tertij lege Dñm Caic.cxplican
In fpede te optimè quoná pado in exteris ípecicb us rc-
humioi те
peritur ma peritur malum vt inpaucioribus j in fola vero
luOQTCin fpecie humana vt in pluribus ; quod argumetú
plunbus. perfequit ur etiá in quadam oratione de natura
mali.Cuius reí varix funt dem óft rat iones. Pri
ma eft qua hic D.Tho.adducitmam peropera«
tionçs partis fenfitiux neceflum eft deuenia-
mus ad adú rationis,& ad opera ftudiofa, qux
rationc reguntur. Sun t auté plures qui poflunt
afleqai ptincipium.quàm operis cófummatio*
nem ; cum igitur vitia & peccata ex hoc proue-
niát,q> homincs fequûtur bonafenfihi!ia,& vo,
laptates corporis ampledútur ; cófequés eft g»
fint plurimi qui prxtermiflo rationis ordine ad
vitia dilabátur.Secúda dernóftratio eft,qm hçc
bona fenlibilia с их fen lus allici unt, funt nobis
m3gis nota,& ideo magis mouët, ficut obieda
m agis propinqua.Tertia demolí rati o , quoniá
bona fenlibilia, & voluptates corpoi ex atferúc
fecû prçmiû fuú,& ft ati m ex eis voluptaté capi
rnus: it bona honefta promittunt in f uturú.fed
In prçfentijfalté in exordio triftitftpre fe ferút,
Quarta demóftratio.quoniávoLptatesfeníuü
•V*
fib. incunte xtatc nobile ú crefe út, nos ab y tero
fufcipiút,& alútjad ueniéte autem rationis vfu,"
duró eft cómete feEnq'uere,& hucfpmtûimbi
bitú extrudere,Vt ait philofophus.H£ae4:edit, Arifteti.'toL
drhabemus hoftes fortifsimos-, cú quibds bel- Ethic.ca.y,
íigeramus,arq; adeô habemusbellü cruentiísi-
múíqtib caro totiípifeir adueruYs'fpintu, Si fpi
rit us adoerfus с am é.Sed pot ifsim a h ii rus m ife-
îlamitatiscaufa inaltifsimúinfcrutabile
íeüu licit; réfer'n debet: ; quá vïâ
ïâ ingreffus
in eft
^ШЙ'сй didçSUùl me'fác 1$Ц epjefrlrl defé РЫ. ií;
cit fandus, qiioniam diminutx funt verit ates à
filijs hominum: quo in loco inter; dit aísignai e
ratioEé,quarc vix fít'farídús,& vfr bonus, in ter
ra: & tandem ad diuinú iudiciíi cjuíam refert,
cumait;Secundarh altitudiné tuá multiplicaftí
nhos hommunírnoc eft , feeandum profundi-
táiém confiiij toijqdr tot malo^prOpteVmaiu»
boaum prxdeftinatoíúm tuorum permi tris. ' ¡
OnplullO eft. AduS yitlO^ Conclafio.
bet inter potentiamЬс a<áüro;me-
lius ¿nimeft^íic agere,quárnpof
íe bene agerfc y&habitus cuní me-
çKuin gradurn^éheát inter poten-
tiara & a¿íum,tum in bohitate , tu
in malitia,c6feqüés eft quöd ááns .1
preemincathabimiihabîtùs enim.
non dicitur bonus, vel malus , niiî
ex hóc quôd ad boríumV ytl'ttialü
inclinât.Vndç propter bonitaíem, 7 o»c.Ä
vel malitiam aâus,bonus?vel ma
lus dicitur habitus. Г l ^bllS.^
.EXPLICA T,.I;0 A, R. T,| ß îîîtj£: •'
Vo (tint qux folent objjcj cótra con ОЫеЛ/óc*
dufionem atticu. Дкссига, quôd cótracSda
ononis caufa efficicns#ft piaior íupj ™™™ **"
etfedii;tum in bonitate,tunr in ma» prim "4
litia: (<;d habitus .vitiofus eft <pufa лфцв: er-, secunda."
go peior adu. Altcrumeft, quod gratia ha
bí t uali s , qua Deo , grati fum и s , prjcib t omni
aâuimam per cam diligit nos Deus, & facit с 5
fortes diuin ас natu rx; quod multo melius eft,
qua quod nos Dcu m d iligamus. % Ad pri main Ad pr imï.
dicendum,quôd o mnis caufa efficiens,li prxci
puafit,eft potior fuo eftedu, : non autem fi fie
1 »n^™:
 .ffígaefficm.LXXL
mftrumentaria;vcluti calamus non eft prseftari
tior fcríptu»:habitus verá eft caufa efficiens
actus in ftrumen taria,& ideo non eft neceíTe c¿
fit potior neq; in bonitate,neq; in malitia. His
addendum exiftimo , quod quanquam omnia,
caufa efficiens fît potior fuo effect u, non tame
. fequitur quod in malitia fit potiorjnam in ma»
litia effe potiore m , eft efle peiorem, ac macis
AdftcunJä deficiêtem.^T Ad fecundamdico,quódD.Thl
loquitur de habitu operatiuo; gratia verà non »
eft huiufmodi,vt in íequétibus demóftrabitur.
Vade il cóparetur a£tu diligere De um ad habi
tum charitatis,prçftat diligere Dcum quàm ha
bete habitú charitatis. Ex déterminâtione hu-
ius artieuii colligat Theologus, quöd habiti-
bus,(quàmlibct ftudiofi.aut proterui fint)non
jneremur,aut demeremur , fed acribus meritfl
autdemeritum comparamus. Exquonouum
coliigitur argumentum ad comprobandum,
actum vitij,vitio efle peiorem. r f
A R T I. CLV ARTVS.
fftrum peccatum poßit ejje fmul ей
aliquaïirtute. v1
VM M A T EX T V !
Trim, сое). Rimaconclufio.In na-
turalibus forma non po
teftefle cumaâu con
trario j verum habitus
bene poteft eíTc cum acbi contra-
rio.Probatio conclufionis haec eft:
naminre naturali forma ex necef-
fitate producit operationem fibi
conuenientem,& fie non poteftcf
fecum forma naturali,a&us forme
cótraria;ficut calor non poteft ef
fe cum acbi infrigidationis. Habi
tus vero in anima non producit ex
necefsitatefuam operationem,fed
homo vtitur eo cum voluerit.Quá
re habitu exiftcnte in homine, po-
teft homo non vti habitu,& agere
contrarium ; & fie habens virtutè
poteft producere acbim peccati.
c. ^"Secunda conclufio. Si aclus pec
cati comparctur ad ipfam virtute
habitus eit,vnusaftus pecca
'jAtócúlíltlL 61$
tí nocôrrumpitvirtutemçquia fi-
cut habitus per vnum actum non!
generatur , fie nec eorrumpitur, .
^"Tertia conclufio.'Si tomrjâretur Ten. cócíj
adus peccati ad caufam virtutum,
fie pofsibile eft per a&um vnius
peccati cörtrümpi virtutes 5 quod-
íibet enim peçcatum mortale con-
trariatur charitati , qua? eft radix
omniú virtutú infufarú inquatum
funt vir cutcs:quare per vnû actum
peccati frtöftalis exclufa chántate,
excludûtur omnes virtutes infufej
& illas quçTçmanétjVt fi4es & fpe^,
funt habitus informes.ck no virtu
tes.^fQuarta côclufio.Peccatù ve- QHfrîc5e,«
nialc nó aduerfatur charitati,rieq;
virtutibus infufis, neq; adquifitis:
-Ci.Mill
quare poteft cife cum eis.
EXPLICATIO ARTICVLb
IN hoc articulo non eft necefle explicaría
nobis quemadmodum per peccatum mor
tale quodeunque corrumpantur, Si excludan-
tur omnes virtutes infuiar.nam de hoc fatis du
fputatum eft,vtarbitror,(uprà.q.65.Qi^odhîc VmJm pet
habet dubitationera,eft; vtrîrm per peccata ve peccata ve-
nialiafipiùs repetita corrumpantur virtutes. ntaliafirpi*
repetitacor
Dequarequorundam fententia circunfertur, rumpaptaç
qut ferè ab omnibus probat ur, quôd pér pce* viitutei.
cata venialia poffunt corrumpi virtutes qus-
damexigui momenti, & minime necelbrix;
vt per inurbanitates fréquentes eorrumpitur
eutrapelia; virtu?; virtu tes vero ñeceflaria?, vt
fortitudo,iuftitia , temperantia,non diísipan-
tur per peccata venialia.Scd de temperante ac-
quiíita non omnino mihi probatur hsec fenté-
tia:nam per confuctudinem guie eíñeitur quis
tam malè tempérants , ácdifpofítus adfobtiè
ас temperate viuendum, atque fi nunquam с ó
para(Tetvirtutem:ergo virtus acquifita in illo
perijr.ac difsipatur. Etfortafsiserit regula cer Quarnî vir
ta , quod virtutes, quarum vitium , vel actus tutes corra
paatur per
contrarij è genere fuo non funt peccata mor- peccata ve
talia,po(ÍTunt corrumpi per peccata veñialía; S¿
fie acquiritur improbus habitus vitij contrarij.
Certè fi quis qui antea liberalis erat , incipiat
ßudi.Q pecunia? dare operara , & tenax efle,
perdit bberaliratis virtutcm¿ & Vitium auari*
tise conquirit j quanquJm auaritia h же non
 &6 . .? F-BMedihse
fit peccatum mortale. Verùm non frmpliciter
dícédus eil vitiofus; quia habitus gui* autaua
ritis in illó homine non eft fimpliciter vitium,
quia non deordinar, ncq; auertit ilium ab vlti«
»fel-t , rao fine. Si autem vitium quod opponitur vir»
tuti,ex genere fuo cft pecatú mqrtale,túc vir.
tus acquifita,per pécora venialia non corrum*
pitur.Ccrrc habitus iuíhtix acquifitae nó amit-
titur per pécora venialia, neq; acquiritur habi
tus iniuftitia?; neq; homo qui peccat veniaHtcf
in materia iuftitiar, dicítur iniuftus fimpliciter,
пес dicirur fur,aiit latro,ficut alius dicitur au a -
rus, aut gula; deditus. Ratio hui us eft; quia in
abftinétia & fobrictate graue exiftimatur, mul
tum & fxpc.velinordinatcdeuorare: fed in re*
bus quae pertinet ad iuftitiam,non exiftimatur
graue,nifi ledaturiuftitia inregraui,& maioris
momenti. Hxc probabilia funr.
AR TIC. CLVINTVS.
b?. > frttum ih (¡uoübet peccatofit aliquis
aftus.
S V M M A TEXTVS.
Prim. côd. AEc quxftio propöni-
tur propter peccatum
omifsionis : de quo eil
prima conclufio.^fSi in
peccato omifsionis intelligatur ií-
, lud folum quod pertinet adratio-
-V , nem peccatijfic quandocjue pecca
:-»»*
ч . : turn omifsionis eft cum adu inte
«1- rior!; vt cúm aliquis vult non iré ad
. .».-!
Ecclcíiam:a!iquando vero fine от
ni actu interiori,vel exteriorijficut
cum aliquis hora qua tenetur ire
ad Ecclefiam , nil cogitât de eudo,
secú.cócL autnoneundoad Ecclefiam.^fSe-
cundaconclufio. Sipeccatuomif-
fionis confideretur fecundumeau
fas,fiue occafiones omittendi, fie
necefle eft in peccato omiísionis
e(Te aliqué actum: no enim eft pec
catum omifsionis,nifi quando ali
quis pranermittit quod poteft face
re,& non faceré.Vt autem quisde-
clinet ad non faciendu illud, quod
poteft faccreôc nonfacere,non eft
ExpoíÜn Prim.Secim.
nifi ex aliquacaufaconiundá .vel
precedente» quaecaufafi non eft
in poteftatehommis,omifsio non
•habet rationem peccatijficut fi ali
quis praeter mi ttir. ire ad Ecclefiam ,
propter infirmitatem.Sed fi eaufa, •
#veloccafio omittendi fubiaceat vo
luntati. omnino habet rationem
peccati ; & tunc femper oporjet
quod i íhcaufa,inquantum eft vo
luntaria , habeat aliquem actum,
ad minus interiorem voluntatis,
qui actus quándoque fertur in ip-
fam omifsione(vt fiquis propter
laborem vult no ire ad Ecclefiam)
& tunc talis, actus per fe pertinet
ad omifsioneiTUiiedquando actus
voluntatis directe* fertur in aliud
per quod homo impediturab actu
debit o,fiue id in quo fertur volun
tas fit coniunctum omiísioni j vt
íi aliquis vult ludere quando tene
tur ire ad Ecclefiam jfiue etiam fit
prascedens; vt fi aliquis vult vigila
re diu de íero , ex quo fequitur
quod non poteft ire ad Ecclefiam j
tunc actus ifte interior, vel exte
rior per accidens fe habet ad omif-
fionemjquia omifsio fequitur prê
ter intemionem. f Tertia conclu- Tert.cód.
fio. Veraeft illa fententia , quod
peccatum omifsionis eft abfquc
actu-.namiudicium de rebus datur
fecundum illud quod per fe cft, 8c
nonfecundum illud quod eft per
accidens: per fe autem peccatum
omifsionis in hoc confiftit, quöd
non facias illud quod poteras,& te
nebaris faceré.
E X P L I С AT I О. A R Т I С VX Ь Deomlfuo
DE qusftione huius articuli difputant Do nevarix
ftorcs-in l.d.35. & verfantur tres celebres opiaionei.
opU
 .Quaêftion.LXXt
Pri. opinio opiaiones.Prima dicit,cp omifsio núquá datur
& pri. arg. fine adu.Patet:qm omilsio hó eft meritoria fi»
pío ca. ne adu : ergo nó eft demeritoria fine adu. Ра.
tetcófequétia:quoniá Deus pronior eft ad mi
fercndú.quá ad puriiédú. Patet antecedésmam
nos modo omittimus furarí,&occldere;in qua
omifsionc nó mercmur,quoniam nó habemus
Secundum adú^SecúdcXpcccatú nó eft fine voluntario,
Auguft. dicéte Aug.Peccatú adeó eft volútariú.cpfi nó
eft volútariú,peccatum nó eft: ergo peccaturn
omiísioHis nó eft fine adu voluntatis formali
Tertium. ter,velinterpretatiuè.«]jTertiô,demushominé
qui nihil recordatur Mifli audiédf;túc quero,
vtrùm peccet,vel non? fi primú:ergo peccat in
eo quod virare nó potcft:ná fi nó venit in men
té,nó poruit eile in eius poteftate:fi fecúdú,fo*.
lùmeft incaufa,quianó habuitadú politiuú.
Quartum; Щ Quartöjobliuio fine aliquo adu nó cft culpá
bilis : ergo omifsio fine adu non eft culpabilis«
Probatur antecedes: nam obliuio fine adu eft
Quincum, naturalis.«^ Quintó , quádo homo frpenume-
ro omittit iciurtium,orationé,&c.acquirit habi
tum vitiofum,& difsipat cótrariá virtuté i ergo
ift X omifsiones habet aliqué adú cóiundú;ná
Sextana. habitus nó producitur niii ab adibus.4 Sexto,
fi detur omifsio fine adu , fequitur quód inter
emifsioné fine adu , & omifsioné cú adu eilet
diftátia infinita in mahtia. Argumctú eft quod
A digoJam récit Adägodam,cuius vires demonftrat Capr.
Capr. in ï.d.35 .q. vnic.in lolur.argumétot ú cótra fe-
cúdá códufioné, quo in loco refeit autores hu
Secú. opin. tusopinionis.^Secúda opinio afferit,quód da
& argum. tur omifsio fine adu. Нас docet Durand. d.?5»
pro ea. q.2.Marf'il.in 2. q. n.artic.i. Adria.in 4^.3. de
Durand.
Marfil. Euchariftn , folutione ad tertium principale.
Л с! nan. Almayn.in fuis moral.trad.?.c.i5.Probatur;ná
A! nay. de efTentia omifsionis nó eft aliquis adus: ergo
Arg. prim. poteft efle fine adu.Probatur antecedes: nára*
tío omifsionis in hoc cóíiftir, q> homo non fa-
ciat quod tenetur faceré cum pofsit : quod ex-
Iac.4. pofuit Iaco.cúinquit; SJcti bonú,& nófacien
Secundnm. ti,peccatú eft illi. Secúdó,alix omifsiones pof-
funteffe fine aduiergo omifsio precepti poteft
effefine adu. Probatur antecedes : ná nos mo
Confir. do omittimus adiré Romam,&c.ergo.Hoc ip-
fum cófirm. na quádo nó eft praceptú de au»
diéda miffa , pót quis non audire miflam.abfq;
eo cphabeat jliquéadú adqué reducaturper
fe,vcl per accidés ipfa omifsio: ergo etiam fi fie
praeceptü de audiéda miífa. Antecedens patet:
quia nemo habet adú ad faciédú ea qux nó te
netur faceré ; fed merè negatiuc nos habemus
faepifsimè:ergo. Confequentia probatur; quia
prxceptú nó tollit libértate arbitfij.neq; ponit:
Tertium.' ergo.Tertió,quádo quis perincófiderationem
omittit implere aliquod preceptú affirmatiuû,
cené talis omifsio eft culpabilis , & ei imputa*
ÁrticuL V. : Í2.7.
tur ad peccatú.Hoc idé oftéditur euidétiùs.Nâ Quartúm»
adus qui eft caufa , vel occafio omifsionis , eft
adus liber quátú ad éxercitiú,vt plané confiât:
ergo potent homo illú adú fufpédere, vel non
habere. Prxterca, quádo quis tenetur audire ré Quintum.
facrá,& fufpendit omné adú volûtatis intern ú ^
& externu m, videns fe t cneri , certè huiufmodi
omifsio culpabilis eft , & mcrctur v i tu peratio-
né; alioqui qui fufpéderet omné adú, liberare-
tur ab omnibus pecca tis:ergo datur omifsio fi
ne adu; alias fequereturq» omne peccatú, effet
peccatú cómifsionis : ná in omni peccato eilet
adus cótra legé Dei.Scxtô,nega tionis & priua Sertum.'
tionis nó eft neceffe dare caufam pofitiuá, fatis
eft caufa negatiua, aut príuatiua ; ficut abfentia
nauta; eft caufa fubmerfionis nauis : & licet
omifsio fit volútaru , nó tñ eft neceflariú q> fit
voluntaria per aliquí adú pof¡tiuú,fed fatis eft
çp lit in potétiá voluhtatis,& nócaueaturcú fit
obligatio.vt optimcexponitD.Tb.fupràq.6. D.Tbomi
аг.з.& q.i de raalo.ar.i.ad z.& hk ad i.éjTer» Tertia opi-
tia opinio eft D.Th.quç expenitur duabus rcl p"^?"* eft
tribus ^pofirionibus.^Priraa,deeffentiaomif pr'im°?j
fionis nó cft aliquis adus: in hac oes cóueniút. Secû.côcL
*flSccúda cóclu.Si darctur omifsio libera abtq;
Omni adu,eflet certè culpabilis , & nobis i mpu
taretur ad culpá: in hac etiá omnes cóueniunt.
•fTertia cóclu. Moralitcr loqucndo non datur Tert". céeí»
omifsio abfq; adu vel precedéte.veí cócomitá Moraliter
ter.Dixi,rrtoraliter lóquédo; ná fecúdú potétiá ^"ß"*^-
logicá bene poteft efle omifsio fine adü;ficuti jf^'g no
moraliter lóquédo nó poffunt caueri oía peccá aeni.
ta venialia:at vero fecúdum potétiá logicá, aut
miraculofè pót homo oía venialia vitare peccá
ta.% Prohuiusexplicatione notádú.c^in tribus Explicado
cafibus poteft omifsio referri in aliqué ddú po quç.flioniié
fitiuú t áquá in caufam. Primus cft, quando ipfe
adus volútatis fertur diredé in ipfam omifsio
né; vt quádo quis dicit; voló rió audire ré íacrá.
Secúdus eft,quádo adus volútatis fertür ih ali
quod opus,cui ex necefsitate eft cóiúda omif-
fio pra>cepti;vt quádo quis tépore quo tenetur
áudire miflam, v u! t dormiré , aut ludere. Ter*
tius eft,quádo adus volútatis fertur in aliquod
opus preccdés,ex quo fequitur omifsio prece»
£ti;vt cú quis multú node vigilauit,aut fe ine-
riauit. Praeter iftos cafus affirmo in vniuer*
fum , çj> moraliter lóquédo núquá datur omif-
fio fine adu:nam quádo quis aduertit fe teneri
aliquo preccpto,& ceffat ab eius impletióe; vel
ceflat,quia vult nó implcrc, vel quia fugit labo
ré, vel quia intédit ad aliud negotiú cófabulan*
do,aut ludédo. Deinde,ex propofito nó vellc,
eft virtualiter nolle; led omnis nolitio prxíup-
ponit Voluntatis adú; ideo nolo in firm itatem,
quiavolo faluté:ergo qui aduertéter nó vult fer
ture preceptú aínrmatiuú>virtualiter vult non
K.r 4 ferua*
•
 62% F.B.Mecünae
j-.anv¿) fcruare : ítife ex cófequenti in omni omîfsionc
Duras J. eft aliquis actus pofitiuus.^TSed dicit Dur. nos
pofle fufpédere omné aílú volútatis.Refpóde
tur, çp poflumm logicè:nos vero morahterlo»
.m,; . quimur.Sccúdó dicitur, çp ctiá in hoc cafu da*
tur actus pofitiuus in qué referatur omifsio, fci
licet in húc; voló fufpédere act ú.Sed maior dif
ficultas eft.quádo omifsio eft alicuius precept i
per incófiderationc.aut inaduertctiS,vtru tune
detur omifsio fine aétu?Refpódetur quod ctiá
tue interuenit actus : ná fí ego culpabiliter non
animaduerto,eft quia aliquod negotiú interue
Arg. fol ut. nit vel loquutionisjvel cbrietatis.&c. % Ad ar •
Ad prima guméta vtriufq; opinionis,ad primú prime opt
prl.opinio.
nionis diccdú,cp plura requirútur ad bonú quá
ad malú, со cp bonú cófurgi t ex integra caufa,
£>lony.c.4i malú auté ex fingularibus defectibus vt Dio-
dediainis nyf. dicit. Et ideo peccatú poteit cótingere,fia
ue aliquis faciat quod nú debet,fiue nó facien
do quod debet:fed meritú non poteft eífe, nifi
aliquis faciat volútarié quod debet;'& ideo me
ritu nó poteft efíc One actu: fed peccatú poteft
eíTe fine actu.Certè meritú non poteft elle nifi
quis ad regulara operetur : at deheere à regula,
fíat dupliciter;vel tráfgrediédo regulá,id eft>fa
ciédo quod nó debeas; vel non faciendo quod
Ad fecSdfi dcbeas.«[ Ad íccúdú argumétú dicendú,cp alU
Volunurní quid dicitur vol útariú,nó folum quia cadit fu-
per ipfum a cms volútatistfed quia in poteftate
Ar¡n.3.eth. noftra eft vt fiat, vel nó fiat,vt dicit Arift.vnde
ctiá ipfum nó veIle,poteft dici volútarium, in-
5
quantú in poteftate noftra eft velle,& nó velle.
Ai tertiam «f Ad tertiú dice dum,ci) inaduertétia fi fit natu
ralis,nó eft pecca: ú,íecús fi libera eft: ied vt li
bera fit,nó requiritur.cp fit aliquis a ¿tus poftti*
uus , fed fatis ruerit çp (it in poteftate volútatis.
Ad quartúk ^Adquartú idé dicédú eft.f Adquintú dicen
AdquincQ. dum , cp per illas omifsiones baud dubic virtus
Virtujper diísipatur-.ná per folá celíationé ab opere exclu
ceífationé ditur virtus,& corrumpitur , vt plané docet D.
ab aftu dif—
lípatur. Thom. fupra q.53. arti.j.crgo multó magis per
D.Thom. omiísiones praeceptorum.Certèhoc aliquibus
videtur difficile; quia virtus nó corrúpitur nifi
per fuú cótrariú,& pofitiuè agés:at in argumé
tifolutioncftatuitur,cp nullus adus interue-
nit,(ed tantum omifsio, feilicet non reftituere,
quomodo ergo corrúpit virtutem ? fed poterit
quis refpódcre , çp femper in his omifsionibus
interuenit aliquis aftus,vt oftendit D. Tho.in
art.Sed hsc folutio nó fatis explicat rei difficul
tatema aftus qui interuenit nó femper eft pec
catú, falte diftinâum ab omifsione,vtinfra de-
rnóftrabitur : quomodo ergo corrúpit virtuté?
Dicat ergo Theologus , çp tamctfi nullus aétus
jnterueniar, fatis eft ceíTatio volútaria à debito
virtutis actu vt corrumpatur virtus: vnde fi ali
quis favpe petit rautuú,& n un quá íoluit, perdit
Expof.în Prim.Secun.
certè habitó iuftitie,que antea cóparauerat.ne-
q; promeretur nomé iufti : neq; cnim tunc eft
pura ce (Tatio ab opcre,de qua dicit S.Th. q. 53«
art. quod per accident corrúpit h abit ú, fed eft
celia tio voluntaria à virtutis vinculo Sc debito.
fjSedhincenafcitur maiusdubiú , vtrum haec An per
omifsio volútaria fatis fit ad generandú habitú omií",ionS
vitij,virtuticótrariú?Ad cuius rei explication! f^fm*"'
feire oportet.nó effe conexioné neceflariá.cpfi • ':
Corrúpitur habitus i uífitia?, generetur habitus
iniuftitiemá poreft aliquis elfe fine habitu iufti
tig & iniulUciar: vndc poteft quis diccre,& fatis JEJiitnT
probabiliter , quod per omifsiones corrúpitur
virtus, fed nó gencratur habitus vitij.. Mihi ve
ro dicédú vide tur, çp & corrúpitur viitus,& ge
neratur habitus vitij-cótrariuss ná in iftis omif-
íiombus formaliter, vel virtualiter eft H ta voli*
tio;volo nó ieruarc precepta i nftitic-; ex qua fre y '•
quenter exercit a, generabitur habitus vitiofus;
maxime cp omifsio eft ípeciale peccatú,oppo(i
tú virtuti iuftitix ; vt optime déclarât D. Tho. О^ткмь
i.i.q-7 у.агг-з. & lie per iftas о m ifs ion is poteft
generari fpecialis habitus vitij , omittédi & nó
faciédi quod iuftitia praecipit, diftinäus ab ha«
bitu rapiendi, vcl accipiendi aliena. *¡[ Quod ft ¡ .
quis obijeiat, omné habitum de fe ordinari ad
act ü:ergo nó pót cfle aliquis habitus omittédi.
Refpóderi potelf.de habitu vitiofo nó femper
elle neceflariú çp direûè ordinctur ad aétúpo
lïtiu û, folum futficit quod impediat operis ftu
diofi exequutioné: & ita poteit côparari habi
tus negligétiç & omifsionis. Sed hoc eft incide-
te in magnas dilputationis anguftias,ideo prç-
ftat dicere,cp generabitur habitus iniuftitia? in
clinas ad iniufiitiá faciendámá detinere alienú,
iniuftitia elt.^Ad fextû argumentum dico,non AdTcxtu?
non ideo peccatú cómifsionisefle grauius quá
ormfsionis,quiaincludit aliquid pofitiuú; vnde
habet rationé cntis & boni; fed quia eft contra
lege Dei, & auertit magis à Deo : Sc in hoc pót
cótingere çp aliquádo peccatu m omifsionis fie
grauius.quá peccatú commifsionis;quia magis •
auertit à Deo, fed de grauitate omifsionis infra
dicédú cft.% Ad argum. fecunda; opinionis,ad Ad ugami
primú dteendú, euidéter probare cj> deeflentia fecúi* op*
omifsionis nó fit aliquis acíus; cacterú fi cófide n^ fi .
rem us caufas om iísionis, femper habet adiúdú ?ит *
a¿tú,ficut fuprà expofit ú eft. Щ Ad fecúdú ne- Ad fee&ài»
gada eft cófequétia argum. & ratio diferiminis р>Гсптсп
eft duplex. Prima, qm alia» omifsiones qua* nó g^¡¡^
funt de re praecepta, neq; funt volútaria?, neq; pabUemab
inuolûtarie,fed nó volútai ie,& ideo nó eft пет aiij«.
cefle demóftrare eau fa m pofitiuá in quâ refera
tuncçterù quádo eft omifsio culpabilis proece«
pti.elt voluntaria indireétè,& ideo oportet de
móftrare caufam pofitiuá, propter qui omitto
prsceptnm.Deind« diffcriit, qm nó eft verofi-
milc.
 QuaiffionXXXL"
mile.ep quis culpabiliter tranfgrediatur prrce-
ptú,&nó aduertar,fiue formaliter,fiue intcrpre
tatiuè;cçterum de re no praxepta, & ad nos nil
pertinéte,iarpenumero accidit , çp nihil cogita-
Ai tertian) mus. Ex his pater ad cófii mationem. Ad ter-
tiú.de omifsiombus qua; ac cidút ex inaduerte
tia,& incófideratione,vel etiá quia íufpédimus
adus,iá fuperiùs arbit ror me dixiHe fatis copio
Peceatú có fc.*J Ad illud vero quod additur,çp Temper от
mlfsionis ne peceatú effet cómifsionis,G quidem includic
*Г*ШЫ»1 adú polítiuú cótra legé Dei;diccclúcft,cppeo»
мшмаь catúomifsionisBÓdicituromiísionis.quiaeXf
* cludit adú pofitiuum,fed quia omitti tur actus
prxcepti; peceatú veró cómilsionis dicitur ex
eo,cp fit a ¿tus prohibitus,& in terdidus, itaque
ba*c v olitio; voló nó audire miflam;quáquá in-
cludit adú pofítiuú,cft peceatú omifsióis,quia
per eá voló pretermitiere id quod mihi prçcet
ptú eftjat velle furari , peceatú eft có miísionis,
Ad quinu. quia pend fació quodmihi interdidú eftejAd
quartú dicend ú , cp negationes aut priuationes
•ta,¿r >'j pro caufa per fe habet negatiuú aliquid, vel pri
uatiuú ; fed pro caufa per accides bene poflunt
habere eaufam pofítiuá:& certè omifsio aliquá
do habet pro caufa per fe adú polítiuú; vt cum
An icVqui 4U'S dicir.volo nó audire miffam. «jSed eft ma
eft cú omif gna qusftio, vtrú i lio aft us moralis qui fempcr
fione , fit cú ornifsione eft,fic peceatú. v.g. tempore quo
peccatum . qU¡s teRet andire m:iiam,ludit,ftudcr,aut dor-
rnitrqueft io eft an ille adus qui interuenit cum
Durand. omifsione,iit peceatú? Durâ.vbifuprà tenet g»
л rgum. nó;nifi alioqui adus fit malus. Probatur ; tura,
tuDurand° 4u'a ac^us ^c ^c n° e^ ""lus.neq; prohibi-
Primum. tus;túdeindc,qmncmoexpIicatin cófefsione
Secundum, talcs aduspohtiuos.fed tatú dicit fe nóaudifle
Тегсшга. miffam-Tertiô.Qm talcs Operation« nó lunt
Çonfir. cótra aliquod determinatú preceptú. Sed pót
1 quis dicere çp hoc opus fit cótra praeceptum de
audiéda mili a,quo prohibétur oes adus incóa
po [sibiles huic precepto. Cótrá; fequitur, cj> fi
quis firma volútate decreuit fe nó audire mi Г-
fam,fi interim ne fit otiofus dat opera literis.cp
: • fu peccatú,illud ftudiú. tjCótrariáfentétiátc*
Capr. net Capr.& probatura ú,qm ille adus cft caufa
Argum. omifsionis & peccati:t ú veró.qm illi adui decft
pro fenten circuitátia téporis neceflaria;ftudeo enim quá
tu c*pr- ¿Q n¿ 0p0rtet)a£ oportet audire miflam.Et có
IXThom. ftrmatur:quoniáD.Th.q.z.de malo,art.i.ad.7.
.... ' . in argum.fed contrà.dicit apertè,quod laudare
Deú qñ teneor alia opera faceré, cil pcccatú:cr
go etiá cófabulari cum amico qñ teneor audire
A¿h» qni inilTam.eft peceatú.^fPro expofitione dico pri
eft caula mú,cp li adus pofitiu* fit caufa omilsjonis.abf-
omjfsionls qUe ¿ubio eft peccatú.Probatunná eft caufa lia
eitpeccatü. ^ега peccati;ergoeft mala.Probaturcófequen-
tia:ná oes Theologi hac de caufa habet pro cer
to çp Oeus nó cauíat peccat ú; qrñ fi caularet.e f-
ArtlcuLV. 629
fet malus,& peccaret.Secúdó , volitio occidédi
eó eft maln,qm eft caufa operationis mala; : 8c 4. r¡
habitus ideo eft malus,quia cft caufa ad" mali:
ergo fi ftudiú eft caufa omifsionis,pcccatú cft.
Tcrt ió,occafiones peccatorú Iunt cauéd i-,Iicèc
alioqui eíícnt honeftx & laudabiles. y.g.ingrea
dior domú mulitriscú fcádalo ,pximi,aut cum
periculo propriojteneorillud cauere:ergofi ftu
dium cft caula omifsionis,tencor cauere illud.
Quarto.fi maritus ex inordinato amore vxoris
tráfgreditur aliquot prarcepra diuiaa, ille amor
malus eft. Quintó,fi quis ex incauta fagittatióa
occidithominé,ea mala eft,qmex ea homicidiú
eft fubfequutú;atq; adeó fi quis facial op° alio
qui ftudrofum,ex quo fcádalizatur (pxim^pec-
catvtdicitPaul.Siefcafratrémeúfcádalizat&c. Rom. 14t
trgo fi ftudiú eft in caufa <p omittá preceptú di' ЧЯв?« HS
uinú,malú efl.ejSecúdo dieo,fi ad'pofitiu* nó
eftcaufa.nec occafio omifsíóis,íed tatú cócomi
tás,nullú eft peccatú.v.g.decreuit çjs nó audire
m¡fiam,8c ne fit otiofus,ftudct,aut vHîtat infir-
mù;hççopanôfuntpeccata;tù,qmbonafunt " : '
ex obiedo & ex circûftâtijs, 8c nó funt occafio • IJ 4
peccati;túvcró,qmmcliscíl: homininolétiaudi
re miífá fiudere quá efie otioíú,cVhoc cft illi có
ueniétius,8c cóíulédú.Preterea,qm ifte ad'pót
efle impletiu» praecepti.vt fi qs interim pfoluat
péfum norarü:atq; adeo fi ifte adus cíTet pecca
tú,q,dquid facert t,peccarcr,fiuc darct eleemo-
fyná,&e.«J Ad arg.Dur.ad prim ú diced ú,cpil[e Ad argum:
ad'tft raalus:tú,qm eft caufa peccati; tú vero, D"«»nd.
qrñ fit tépore indebito.f Ad íecúdú dicédú.ne *У'1т-Ъ
mine ш col eisione explicare hue adu, qm for-
tafsis nó eft diftindú peceatú ab ipfa oniifsióe,
de quo cótinuó dicemus.«y Ad ter tiú diccdú,cp Ad tertlum
eo precepto quo prxcipitur nobis audire mif<
fam,prxcipitur nobis vr tolla m* oía impedí mé
ta.íV adhibcam* oía media ncceíTaria ad implca
tionéhuiufmodi prarcepthqua^ppter fiudiú çp
cft caufa omifsióis,hoc precepto nobis interdi
cit.Ex quo patetad replica arg. % Sed cótra fe- Obiedióes
cúdúdiciú eft arg.fequitcpfi cleric* nauigatur* . .
decreuit nó dicere officiú diuinú,& pofimodú
proijeit Breuiariú in mare,cp hecjpiedio nó fie
peceatú nouú;quodaflcrere elt abíurdú.l'roba
tur fequelamá hfс proiedio nó eft caufa oraif«
fionis,nec occalío.fed tatú cócomitás.Prf terca
(pbatiná etiá fequit,eú qui fecit votú religionis,
& decreuit ducere vxoré,poftmodú nó pecca-
re qñ ducit vxoré.Probatur fequclamá ducere
vxoré nó eft caula omifsióis,fed illa volitio prç
cedés.Tertió,ftudiú cp fit qñ teneor audire mu
fam,nó habet circúftátiá tcporis;fit enim tepo*
re indebito:ergo eft malú.ijAd primü,& íecú« Solution*
dú refpódetur,cp in vtroq; cafueft nouúpec-
catújná qui ducit vxorcm , facit contra votum:
qui vero proijeit Breuiarium in mare , peccat
R.r j mora
 ¿$0 F.B.Medinaí
mortaliterjquoniá facitfeimpotcntí id implé
Vio. 14. dum mádatú:& quoniá fcriptura dicit; Sept its
in die cadit iuftus,& refurgit;ideo qui fe reddit
¡mpotété,peccat de nouo,& refiftit Spiritui fan
cto.So! ut io ell com man isjícd videtur faifa : ná
ex ca fequitUr,q> qui deer cuit non audire mit«
fam,& iiiit dormitú.peccat mortaüter. Proba»
turfequelarnáfe impofsibilitar. Rurfus fequt-
tur,q> qui tenetur dare eleemofyná.&ftatuifTet
nú dare,fi poftmodú foluerec debitú, aut eme-
ret neccfTaria,peccarct de nouo mortaliter.Pro
batur fequclamá fe reddit impotente ad dandá
tleemofyná.R.cfpódetur,quido multo tépore
fe reddit impotenté,fine dubio peccat mortali«
ter de nouo,fcd in alijs cafibus eft regula; Qua
• • «■ -Л Jo inftatprjrceptú,&decreuit quis non audire
• miffam,& poftmodú it dormitú,nópcccat;qrh
in hoc cafu eft omifsio, & nó efl verofimile q>
mutabitur illi' volutas. •jfAdtertiú refpódetur^
çpfuppolito quôd iftodecreuit nó audire mif-
lam,illud tépui ad iludí ú с ft aptifsimú, quoniá
Amargura. D¿ ¡mpedit audire miffam.çEx his patet ad аг-
Ad rîm* gumétaCapr.quib*intéditJpbare,q»oís aftus
u* interueniéscúomifsionelitpeccatú.Adprimú
л úe di¿túeft,fcdadhuc euidétiùs rc(pódetur,q>
circúftátia téporis aliquádo fpeâat ad propria
fpeciéaáusboni,táquáaccidens neceflariú ve
aétus bons litjveluti celebrare mi ihm ante prá
dium,e(t circunftátia miffr celebrada;, intrinfe
catñ&ncceflaria:aliquando vero eft omnino
* 1 extrinfeca,vt cp tempore quo tenebatur Petrus
audire miff.im,ftudeat:priori ergo modo fi dé
lit circúftátia tcporis,femper vitiatur actus: fed
pofteriori modo tametfi defit,nó femper vitia-
turaót',niííexoperátisintétionc ordineturnó
audire milla m ad ftudiú,vel aliquomodo amor
ftudij fit caufa huius omifsionh:&túc ftudiú li
terarú vitiofum erit ex mala circúftátia téporis.
Adfecúdú. Щ Ad fecundú ex autoritate D.Th.dicédú eft,
çp D.Tb.loquitur quádotépus eft indebitú, vel
quádo propter ipfum q> cft laudare Deú,omit-
A&ns qui titur aliquid epeft in preccpto-Eft aliud dubiú;
eft caufa vtrú actus qui eft eau fa omifsionis,fit di ib nétú
omifsionís peccatú ab ipfa omifsione? Dicendú eft,q> funt
& omifsio, duo peccata materialia,& vna malitia fornoalis,
Toáforroa
liter malí- * Яиа wúq; dicitur peccatú. Itaq; in hoc caíu
tühabent. céfendúeft ficutfupràdiximus de a&u interio
r¡,& exteriorijfcilicetçp funt duo peccata; mali
tia vero vna tatú formal itcr,qua? formaliter eft
in actu in tenor ¡ , denomination? vero in exte-
riori.Probatunná qñ quis propter ftudiú omit
tit audire miífam.illud ftudiú nó eft malú , nifi
quia eft caufa omifsionis:ergo tatú habet mali
tia omiísiortis.Secundo,qñ quis exprefle dicit;
cgovold nó audire miflam;illavolitio nó habet
alia malitiá nid omifsionistergo maiori iure , (i
quisjppter ftudiú omittit audire miffam , illud
ExpoOn Prim.Secun.
ftudiú nó habebitdiftinélá maIitiá:crgo tatùm
habet maliti á omifsionis.Ex hoc fcquitur,cp fa
tis eft dicere in cófefsióe,nó audiuifle miffam.
Secúdó dicodeuius peccatú eft omittere mili á
(Ppter ftudiú,quá omittere quiaiubet.Probatnr
tú ex cómuni hominú fenfumá primú peccatú
habet excu(ationé;fecúdú mi nimc.Sccúdo pro
batur; na qui turatur ,ppter aledú patré , lcuiùs
peccat quá qui jppter libídine furádi:ergo leui*
peccat qui omittit miífam propter ftudiú , qui
qui omittit ex volútate omittcdi.Scd côtrà;ma
ritus qui ex ioordmato amore vxoris furatur,
•ii1— i t,
habet duplex peccatú;vnú, cp furatur; altcrú.q»
inordinate vxoré amattergo qui ex inordinate
amorcftudij omittit audire miiïam,habct gemi
nú peccat ú;alterú,cp omittit audire miffamjaU
terú,cpinordinaté amat fbdiú.Sccüdó.qñ quis
timoreoppreffusnegat hdéChrifti,duplex fa-
cit peccatújvnúcótra fidé;altcrú corra tortitu»
dinem:ergo tí militer in nro cafu peccat duplex .. ГГАЛ ' à
peccatú. Tcrtio,amoratq; timor múdanus cft
peccatú mortale, \ t opinât D.Tho.2.z.q.io.qn D.Tbom.
eft caula rráfgrcfsióis m ádatorú Oei:fed ftudiú
in propofito eft caufa omifsionis:ergo de fe efl:
peccatú mortaIe.*fl Propter ha»carg. aliqui do
ctores tenétjCp lunt duo peccata in cófelsione
necelTario explicáda;& çp grauitis peccat qui o-
mittit audire miiTam^ppter inordinatú amoré
literarú,quá qui omittit qa lubet. Sed certè ifti
cótra oém fen (um & euidétiá loquútur. Dicen
dú ergo ad argu. q> cú hoc ftudiú fit malú, q ui a
cft caufa mala; elect ioni«, nó habet nifi malitiá
omrfsionis,& quodámodo eá exténuât, vt^pba
tú cft.Probatur ha»c folutiomá qú quis incauté
fagittádo occidit hominc,ccrtúeft q> nó foliim
occifio ellpecc.it ú, fed etiá incauta fegittatiojSí
tñ certú eft cp eft lcuiùs peccatú ex incauta fa-
gittatióc occidere hominé,quá occidere ex pro
pofito.Itaq; licet omittere miífam propter ftu-
diú,duplex peccatú eífet(quod nócócedo)le-
uius peccatú cft quá omittere ex jppolitojq uia
vnú peccatú altcrú extenuat,& excufat. ijEft Quilo im
aliud dubiú; Quando i три te tur nobis peccatú рисегагрес
omifsióis; vtrú ne quádo erat tépus operádi,an catú omif-
Conii. ~
vero ftatim ac fe exponit periciilo nó adimplé-
di prxceptú;vel quádo quis facitfc impotente
ad operádú?Hác quçft.explicatD.Th.in folut. D.Tho.
tertij.de qua verfanturtres opiniones celebres.
Prima eft Marfilij in.î.q.n.ar.î.jppofitione fe- Mirfil.
cúda;cp túc imputatur,qñ inftat tépus implen-
di prçceptù,licèt túc nó fit in nfa poteftate im ¿
plere prsceptújtametlí túc nó habeat hó vfum i. *
rationis:vt li fitebrius,autdormics.Idé videtur
fentireD.Th.híc ad tertiù;fcribitenim,çpfolù D.Hiem:
pro eo tépore dicitur quis omittere ceffando
ab opere,quádo praeceptú obligat afhrmatiuú.
& in.i.i.q.79.ar.j.ad tcTtiú, reprobat opinioné
afle-
 •ñQ¿eítion.LXXl.
afl£rentium,qUod túc incipit omifsionis peca
tii,nt;ádo quis aggreditur opus quod eil incó-
pofsibiTe"cúáctu ad que tenetur:docetq; exjç>-
pría fentétia , peccatú omifsionis túc imputari
adculpá,quádofuit tépusoperádi.Idq; perfua
det hoc argumetorquia li homo abiés ferôdor
mitú cu periculo nó exurgédi ad audiédá mif-
fam,& excitatur poft per vioIétiá,& audit mif*
fam,certè nó diceretur omittere:ergo túc dici-
turomittere.quádo inílat tépusquooperari te
nebatur.Ex hoc elicit Marfili' loco dudú cita*
to,cp ftat quépiá ire dormita fine fuá culpa,&cj>
dormics pcccat,& perdit gratia Dei,íi túc cur
Impugna- rar preccpuuSed hfc fentétia ficexplicata,fal-
tur Marfi- ía eft;qm in hoc cafu nulla eftlibertas;ergo nul
hm. lú peccatú:peccatú cm adeó eft liberú & volú-
tariú.quod fi nó eft liberú & voluntariú,pecca
tú nó cft,v t omnibus eft notú.Rurfus fequitur
ex prçdiâa fentétia,çp aliquádo homofít extra
falutis ftatú:ná qñ homo iuit dormitú , erat in
gratia;poílea vero in fomnijs labitur in pecca-
tú,á quo pro eo tépore nó poteft exurgerc: er
go eft extra (latum falutis.Preterea fequitur,q>
poll Litio inuolútaria effet peccatú in fónijs : ná
peius eft pollui,quá non audire miffamtergo íi
imputatur homini nó audire mi(Tam,imputabi
turcietiápollutio.Vnde euidens eft,çj> fiquis
fe impotente teddit line fuá culpa, neq; peccat
peccatú omifsionis,neq; cómifsióis.^Secúda
opinio docet,cp huinfmodi peccata nó imputa
tur homini, niii in fuá caufaátaq; quádo homo
volútarié ponit caufam omifsionis,túc peccat.
Sed nó peccat quádo dormit,neq; quando eft
ebri%licèt omittat prçcepta diuina.Hec opinio
Jkdrianus. placuit Á dri, in. 4. q. 5. de Euchari ft i .1 :& videtur
quibufdá viris doftis ,pbabilis. Sedlóqé proba
bilior& veriorefttertia opinio, quá docetD.
D.Thom. Th.in hoc аг.&.г.2.1осо dudú citato.&.q.i 50.
Prim. cócl. art.4.quaeexplicatur.5. cóclufionibus.^fPrima
lepando cóclufio.Proprié &verè nó eft omifsio,necj; di
omilsioííc citur homo omittere,ni(i túc quádo eft tépus
implédi prxceptú affirmatiuúmá ante illud té-
pus nó tenetürhomo operarhergo ante illud té
pusnóeftomifsio.Cólequétia inde probatur:
quia omittere,eft nó faceré quod quistenetur
Secú. cócl. facere.^fSecú.cóc!. Quádo aüquis dat caufam
Qui expo peccati,notú eft quôd peccat:volo dicere, çp
nit fe peri- quádo aüquis volútarié ponit impedirnétú ad
culoomittc
di,peccat. impletioné preceptiafnrmatiui,vel íe exponit
periculoomittédi,peccat. Patet: ná fe exponit
periculo peccádi:crgo peccat.Certc fi quis vo-
Íútariéfeinebriar,exquo poftmodú fequitur,
•cpnó audit miffam.cótinuó peccat qñ feine*
briar,nó folú peccatú ebrietatis,fed etiá quia fe
D.Thom. exponit periculo omittédi:& ita dicit D.Th.ï.
j.q.7p.çp inebriatio non eil omifsio, fed caufa
omifsionis:& çp omiísio poftmodú íuo tépore
Articul. V. 6¡t
imputa! ad culpa propter volútaté precédete.
•jTertia cóc.Peccatúcp quis facit quádo fe ex- Tcr¿ cocL
penit periculo omittédi,nó eil formaliter pec- " '
catú omifsionis.Patet:ná nó ell perfeótú homí
cidiú quádoquis fe exponit periculo occidédi,
nifi expreflevelitoccidercrergo nó eft perfecta
& fornulis omifsio quádo quis fe exponit pert
culo omittédi,nifi direftèvelitomitteremihilo
min' (i poftea omittit,redufíiué ptinet adpec
catú omifsionis.ejQuar.cóo Quádo ebriusbla Qgar.cócl.
fphemat,Dcutir,& omittit preccptú.fihgс ope Ds*kno^
ra fuerútpreuifa,túc etiá peccat, licèt túc non om,ttcnlV
fit métis cópos.Probatunná ad hoc çp hçc ope
ra fint peccata fatis eft çp fuerint volita in caufa
praBcedéti.Secùdô,Ariil.dicit, çpebriusdupli- Arlft>*«rbe
cé pcenápromeretur';vná,quoniáoccidithomi "^л»
né;alterá,quia fe inebriauir.Tenio,a¿tus exte-
rior quo quis interficit hominé , eftpeccatum;
quia procedit ex mala volútate przcedcte>licèt
ille actus nullá habeat libértate noua:ergo fimi
liter licet ebrius nó fit métis copos, fi interficit
hominé,peccat;qrñ illa occifio oritur ex liber*
täte precédete. Quarto,quádo quis emittit fa-
gittá in hominé qué cupit occidere,non folum
emifsio fagittae eíl peccatú , verú etiá ipfa occi-
fio;& tñ fagina poftquá femel eíl emifl3,nó po
teil reuocari per facultaté hominis:ergo fimili-
ter licet ebrius nó habeat facultaté.quia tarnen
habuit in fuá caufají percutit,& fi ornifit , im
putatur ad culpá,fi hxc opera fuerunt prxuifa.
•J Quinta cócl.Peccata quae facit ebrius,aut ho Qüín!c°cl.
rao qui métis copos nó eft,malitiá nullá haber,
nifi eá que eft in prxcedéte caufa.Patet: ná nó
habét aliá libertaté : ergo nó habét alia malitiá
v.g.iuit quis dormitú culpabiliter, peccauit ve
vnú;quia dedit occafioné omifsionis miffx au
diédx;dormiés omittit;nó peccat aliud pecca
tú; & fi morereturantequá obligarct preceptú
peccaret vt vnú,& puniretur vt vnú,quéadmo
dú fi omittatñtaq'ue totú peccatú fait in caufa.
^fSedcótra*iíláfentétiáD.Th.arguitur. Sequi Argons
tur ex ifta fententia, q> homo poísit effe in era • cont.ra ÍCDr
tia,& in peccato mortah.Probatur fequela. Со D.Thom.
ftituamus hominé qui poftquá emiiit fagittá Primum.
in clericú qué vult occiderc.antequá perueniat
fagitta pcenitcat dé peccato : tunc eft in gratia;
quoniä habet verá cótritioné fui peccati ; rur-
fus túc eft in peccato mortali,quoniá túc occi«
dit clericú,qnf occifio eft mortale peccatú ra*
tione volitionis precedétis.«jSecúdo.Iftepros Secundum,
pter iftú adú exterioré exeómunicatus eíl ; ná
eedefia nó iudicat nifi de aétibus exterioribus:
ergo eft peccatú mortale.*] Rurfus.Illa libertas Тетпш.
quae eft in ebrio nó fufficit ad meritú , neq; ad
¿mittédú votú,ncq; ad adminiftrádú facramé
ta,neq; ad perfoluédú péfum horarú: ergo ne-
q: ad peccatú mortalé.Probatur cófequétia: ná
eft
 б$г F.B.Medínae
eft regula Thcologorü ; Eá libértate fatiseífe
JL"y.i, •; adbonù.quç fads eft ad peccatú mortale.^Ad
AJ primú. primurcfpódeiur,cpilludopu$e«ernú nó ira
putatur niíi ratione volmonis przeedentis , &
ideo ea retra¿bta,nó eft cur ill i imputetar. Se*
cúdo diced Ci jillud argumétú tátumeódudere,
q> illud opus nó habeat nouá malitiá prêter illá
que eft in eau Га. Refpódetur tertiö.cp ille ho
mo dû eíi in gracia, prolabitur in exeómunica-
r: tionisfentétiá;quon¡á deditcaufara volútariá
Adfecüdú. & culpabilcoccifionisclerici.*jAd fee un du m
refpódetur negado cófequcntiá:ná plura requi
runturad bonúejuá admalú,vt cóltat ex illo;
bonú ex integra caufa &c. Secúdó refpódetur,
homicidiú prsuifum imputan ebrio.quoniam
tcncbacur cauere,& potuit,& nó cauit : fed dice
re ofhciú diuinú,& emittere votú, nulla ratio«
ne fuerút ebrio volút aria,& ideo nó ei imputa-
tur ad culpá.Tertio refpódetur , cj> homo qui
non eft copos mentisjfxpenumeropoteft ira.
plere prsceptú diuinú,vt fi ebrius ex priccdé-
te volitione baptizatur ; atque adeô fi quis in
De grauita phrcneíim lapfus à peccatis abfoluitur. % Eft
te oraifsio vltimúdubiújvnde fu ex pendendagrauiras in
nls- omifsione \ de hoc diíferit abundé Almayn.in
А mayn. ^uj$ moraiitraét.j.c.25.Pro explicatione huius
dubij dico.grauitatem omifsionis pocifsimùm
ex aclu qui oraittitur expended! eíTc: vt li quis
omittit corripere,&c.& nócorripitjtcnetur da
re eleemofyná,& omittirjdeterior omifsio eft
non corripere, quia corripere eft melior aclus.
Rur fus attéditur ex caufa : omittit quis audire
miflam propter ludumjalius vero propter ftu-
diú:primus grauiùs peccat.Prx terca ex difficul
tate,omittit quis corripere metu mortis ; alius
ne cótriftet fratré fuum , primus Ieuiùs peccat.
Praetcreaex maiori obligatione,teneris dare pa
né extremé indigéti,& nó das;alius veré omit-
tic reftituere decé áureos credit ori; ille grauiùs
peccabit propter maiorc obligación é. Dcniq;
eft regula generalis; Grauitas omifsionis eft pe
fanda ex materia, & reliquis circunftátijs ; ücuc
grauitas commifsionis,(i estera fint paria. Sed
núquid omifsio qux eft cum aftu, eft grauior
quàm fine a¿tu? v. g. qui omittit audire miiTara
cú nolitione,a!ius vero line nolitione, v ter gra
uiùs peccetfQuidá calculatores dicunt, quod
qui habet act ü, grauiùs in infinitú peccat: fed
hase fentétia eft faliifsimamá illa volitio,vel no
litio,quse eft caufa omifjionis,nó eft mala nifi
propter omifsionem : ergo nó eft peior quam
omifsio.Secundó, nolle audire miífam, de fe
non eft malú,vt patet quádo non tenemur au-
dire:ergo fi eft malum , eft ratione omifsionis.
Tertio , náconfcíTarij non folie icé qusrunt de
huiufmodi voliiionibus,aut nolicionibus;ergo
non augent in infinitum malitiam.
ЕхроГлп Prim.Secun.
ARTIC. SEXTVS,
fVtrufufficienter conuenieter dtf»
fimatur peccatuiquUfit diSiu^elfa
fixant cocupitum cotia legem !Dei.
SVMMA TEXTVS.
х^Ал^ Ffirmans eft concluGo. Coa^^»
Л^ш|** Ná peccatú nihil aliud
шЬшЭ eft, quáadus humanus
malus: in tatú enim hu
manus dicitur,inquátú volúcaríus
cil , vel quafi â volúntate elicitus,
vel quaíi imperarus.Qui adus hu
manus malus eft ex hoc, quod ca
ret debita côméfuratione ad regu
larse duplex eft : vna,propinqua
& homogeneaj videlicet ratio hu-
mana:alia eftlex3eterna:vnde Au-
gu ft. in dc fi nitio ne peccatiduo hec
côprehédit ; vnû quod pertinet ad
fubftátiam actus humani,quod eft
quad materiale,cú dixitjdictu , vel
fadhí,velcócupitum:& aliud quod
pertinet ad ratione mali, quod eft
quafi formale,cü fit cótra lege aeter
na,perquaregulamurin multisfu
pra ratione humana. Itaq; in fum-
ma probatio D.Th. haec eft.In prae
dicbdefinitioneexplicaturSc" ma
terial e j &c formale peccati ; & hscc
3uidc fufficienter : ergo prsedi&a
efinitioconuemenseft.
EXPLICATIO ARTICVLI.
GRauis res eft peccatú, & morbus anima:
acerbifsimus,& iniquus.qux neraos ani-
mi prcfcindir,& iter no igni obnoxiam facir,
malum liberi arbitrij,germenque volútarium:
nam quôd volútarié peccemus,dicit quodá in
loco apené ProphetajEgo plantaiii vineá fru-
¿Hferam tota veramjquomodo conuerfa eft in
amaritudinem,vti vinca aliena? Plantatio qui*
dem bona, fed fruftus ex volúntate malus : at
que adeó planta tor in culpa non eft. Vine*
autcmcomburetur; quoniamjn bonum plan- . ..
tata eft,& in malum fruäificauir.Feceratenim
Deus homin çm reâum ( vt jnquit Ecdef.) Ecctef.
fed
 .IfiQä^ffi0n.LlCXt
i A c-q fed ipfe qua;fiuit quxiliones multas.& Apoft,
dicit;Ipfmsenimfurnusfadura,creati in operi
bus bon is qua; prçparauit Deus vt ambul em us
in i His. Creator itaq; cùm fit bon us,bon os crea
■' :• kj uitjereat lira v eró,volúntate propria in amaritu
Quid fit dinem cóuería e ll.e¡[Sed fi qusrat aliquis quid
peccatum. nam eil peccatújaniraal ne elijan ángelus , vel
Ю.ТЬеяп. daemorôEim rem explica: D.Tho. nie ciegan
I.;,
ter:& in primis demonftrat,quomodo peccatú
:' • и %л пол fit iniraicus homo qui tecum exterius pu-
.f ' * t' gnet; ñeque pefsimus dxmon qui te nolentem
in peccat u m trahat; ñeque natu ra aliqua rea, &
noxia qti£ in te fit,fed adus voluntarius inordi
natus, Sí mala íobolcs, à teipío voluntario pro
Definitioes pagate.Vt vero Theologus rem hanc,que alio
peccaci. -qui difficilcm explicationem habet, rediùs in
tel|igjt,fcire eum oportet; peccatum varie défi
Cicero.' niri.Cicer.dicit peccatum efle quidquid rît có-
Amb.li.de t ra offici ú; quod Sc culpa vocatur. Ambrofius
paradito. c. lie définit; Peccatum eil legis dluina? preuarica
tio,ö; ccclwfliuminobedientiamandatom.Pcc
Aug.lib. i. catum vero ( teile Aug.) eil voluntas retinen*
xetraä. ca. di,vel con feqiu-ndi quod iuftitia vetat,&vnde
it.*'. lib.de liberum с 11 abftincre. Et alibi docet peccatum
duabiis ani. nihil aliud eiTf,quàm negledis rebus eternisté . eíljatnó eil didú,vel fadú, vel cócupitú con» omifiionis
poralia fedari . Sic ti efin it peccatum primo de
hbe.arhicrio.c.i6.&.c.vltirno,&: lib. 83. quiíl.
q.30.jcJ.zz.lib.cótraFauilum.c.z7.pra;clarir-
iimè d с fi nit dice?; peccatum eft dictum, vel fa-
Explicado dum, vel cócupitum contra legem Dei. Quan
definitióis. сшагЛ enim omnes prardidae definitiones fecú
dum rem explicent nobis quid fit peccare , &
•f l.l- 1 '¡'J¿ male- lacere, exadius tarnen & cuidêtiùs id ex*
plicat lire definido Auguiliniana,quas vltimo
loco poílta cft.que proinde ab omnibus Theo
logis eil approbata,& in ore omnium decanta
ta. Nam in hac definitione apertè explicatur,
quod non folùm interior animi adus fit pecca
tum.fcd etiam exterior. Rurfus datur iutelligi,
quod no folùm exterior, fed etiam interior cd
cupifcétia,etiam fi nó fequatur adus exterior,
.c..:j;sT peccatum fit.Dcniq; élucidât prxdida defini-
tio id quod pertinct ad íubftátiam actus huma
m,2c volunrarij,dum diciturjeft fadum, vel di
dum,vcl concupitum.Ulud etiam quod peni-
net ad rationé formalem, veieflcntialem pec-
çati>dum dicitur,qiiod fit cótra lege Dei iter-
nam Et (i dicat aliquis ; ergo qua? cómittimus
contra leges huroanas,fecundum Auguft. non
funt peccata; quia non funt con tra legem Dei.
Qui fie arg u men tat ur, errat in in lerendo: quo ' tia d ánabilis eftjeft enim hfreticamam lex diui
niam quidem lex Dei eílaudire Apodólos,
corumq; iuccefiores & Epifcqpps , & obedire
Heb.13« prxpofitis eccleGx,& iubi.-.cere eisJnfuper lex
Matth. 10. Dei cft.non refiflcre poteib ti feculari,dicente
Rom.13. Paul.Qui poteftaci re!iftit,Dei ordinationi re.
Bctn.m era
fiftitJio quaielege.p.Ber. 5Sed фй!е! rî?:
fus Theologus-, Quid eft quôd D.Aug. finien- ceptoft Ы
do peccatum diftindèpofuit tria illa;fadú, di- dmationt.
dum.concupitum? non ne fat erat, dicere , efle
adú с otra IegcDeií Cert с id fecit D.PatcrAug.
caufa explicádl fcripturas,quibus docemur , cj>
nó folüm fado peccat homines, fed & dido,&
cócupifeentia citra fadú. De malefadisquidé
nuil ú eft dubiú. De cócupifeentia vero cordi î
quôd fit peccatú , claré demóftrant non um Sc
decimú raádatu Dccalogiállud quoq; Apoíl.
Cócupifcétiá,nefciebá, kilicct efle peccatum,
nifilcxdÍLeret;nonco^puces:quibusaddit - ,
Saluator; Qu icúqj viderit mulieré ad cpnçupi- Mattt.fl
feédá eá,iá mcechatus eft in corde íuo. Quod
vero v erbo peccamus , etiá hoc cerní eil ex fe- ■ - í •
cüdo &c odauo m adato Decalogi, ex dodr ina
Saluât oriSjdicentis. Qui djxerit fratri fuo Ra- Matth. ^
cha,reus erit concilio: qui autem dixerit fatue,
reus erit gehénx ignis. ijCxtçrû ne fallaris, ex
dida definitione Aug.obferuabis regulas quas
adhibet D.Tho.inTolutio nibu s argumentorú
in explicationem huius definitronis. Quatuor . il oi
enim /unt qux illá labetadare & cócutere vidé
fur.In pri mis,peccatú omiísionis vere peccatú Depetcatís
quo геисга en untiatur,quod fit didum,vel fa
dû öcc.Sed hxc fententia in fuperiori articulo
iatis eil(vt exiílimo)cófutata. Alij dicút, quôd
D. A ug.tátú definiuit peccatú cómifsipnis, no
vero peccatú omifsionis,aut negligctia?. Vnde
fiquisjinquiút, vtlit fub vna definitione omnia
peccata cóprehédere,fic definiet peccatü.Pec«
care,eft à lege deuiare.Pcccatú vero,deuiatio à
reditudinelegis,iiue cómifsione,fiue omifsio-
nefiat,autncgUgetia.SedmcliorcQfolutioD.
Tho.quá habet hic folutione primi,quod affir,
matio & negatio reducútur ad idé geaus; ficut
in diuinis genitú & ingenitúad relatione, vr di
citD.Aug.5.de tri. & ideo pro eode eil aceipié Auguft.
dú didum Se non didum , fadum vel non la- , K»
dum.^jDein de obijeitur cótra prxdida m de«
finitionem.Nam peccatum(tradcnte Aug.)e(l lib.dé
yoluntas cófequendi,aut retinendi quodiulli- duabu» anl'
tía vctat:ergo fatiscß dicere in definitione pec т"ЩЩЯ
cati.quod fit cócupitum cótra legem Dei. Pro
pter hoc argumétú quidá affirmât, quod folus
adus interior fitpeccatú cors Deo:quorú fenté
ва precipuo pra*cipitadusexternos:itaq; inde ;^
finitionepeccati Aug. duos errores cófutauit;
alterú,eorú hominú qui dicút adú animi inter
num non efle peccatú m; in quo errore detine- -i
banturludxi. Iofephus na m que reprehendí! lofep.u.da
grauiter Polibium hifÉoriographum,eó quôd anciq.c. i}s.
Antio«
 634 F.B.Meáíña;
f. "Aov Antiochum illuftrem peccaíTe teftetur ob iá
quod volait templum Diana; deuaftare: quod
Iofephusabfurdum difhi dcfinit;quia delídc-
riú quod opere non compl«ur,peccattimnon
efletiAlrerum etiam errorerrHflorum,qui affe-
-uerarit á¿him rantúmiriteriorem efle peccatú
coram Ded."*jSed tertia ^uà?ftro oritur ex pr*
dicb defiWittone.Náfti rió Mam in fanftis Pa«
tribus,verú etíam ih fteris feripturis peccatum
eft auer lio a Deû,& à bono incómutabili, con
«erfio ad bonumcómutabilejqtiMd differtedo
Aug. Ii. i. ad cetAu'g.fepifnme.RurTuSjpecca'túin facris ferí
limp.ij.i & ptmíí'c+ebro appeltarur aucrfio, aut eTongario
li.S3.quzf. queáá rationalis creaturaí¿v'olHntariérecedéti$
q.JO.&. i« & elógStis à Deo.Vrtde Iere.z.digtDñs; Quid
lu de lib.
2 Г b.c. Ii. irràeiièrurtt Patres veftri in me iniquiratis.quia
1ère. г. elógaueriít à me , ¿V ambulauerút poft vanita-
tem,¿V vaní fatti fuht? rurfum ; Me derelique»
rút fonr¿ iqtia» viue.éí infri. Scito & vUfequi
malú 8c amarú fit rtíi^uiíTepf1ím.íf.c.i4. Mirl
te funt auerfiones noflrç cV.c.;.Sanabo auerfio
2ach,7. nes veftrastcV Zacharias dicit; Noluerunt arten
dere,& aucrterút fcapulá recedentes.Sc cor fuú
i ' • poftíe'runt vt adamante ne audirent lege" DñF.
Cerré lex Dei via eft qua ¡turad Deú , i ux ta ü«
l(id;Si vis ád vitá ingredi, ferua mádata. Vndé
quicúq; pfctcat.à legedcTJiar.Htriusautéauer-
iionis nulla fit menrio in definitione corre mo
rata.Hancqu3fftiortemficexplicatD.Tho.fo.
lut ione tertij.vt dicat,qnôd lex eterna prímóSc
principalirerordínat hominéad finc,cófcqué*
terautéfacitvt bene fe habeat circa ea que fuñe
ad finc:& ideo in hoc quod dicit peccatü efle
contra legéxterná,explicatauerfioné a fine;
tV omnes alias deuiationes , ¿V inordinationes.
Sed aduerrat Thcologus,quod ha»c auerfio &
Deoper af- elongatio à Dco.quando homo peccat,non fit
tect um eil. íecuudum locum paribus corporeis,fed fecun
dú fpiritum affeéiibus mentis:ficut affeâu iun
git fe homo,& vnit amico;feiungit , 8c elongat
fe ab inimico,etiam 11 in eodem loco i m monis
permaneat. ^jSed ex hoc magna mouet & diflt
Caler. eile quxftioné Dñs Caiet. de natura peccati,&
An peccatú quxrit; vtrú peccatum fecundú fuá ratione for
form. Iirer realem (italiqua natura pofitiua,an potiùs pri-
lit natura
poütiua. uatioboni?Quá queftioné proponit Cate.fub
aliotcnore verborújvtrú ícilicct fit magis de
ratione peccatí ¡ñor dina tio poiitiua.anvero pri
uatiua;quod eftquerere; vtrú fit magis de ratio
ne peccati cóuerfio inordinata,an auerfio ? De
hac diftkultate verfantur diuerfa; opiniones
Prima opi inter Theologos,& adhuc fub iudíce lis eft.Pri
nio, afloré s ma opinio docet,quôd peccatú fecundú fuá ra
peccatú ei tioné formale eftpriuatioreftitudinis,&deuia
le quid pri- tioàlegeDei?Idq; optimis argumétisfuadetur
natiuum,
/ ugutt. efle verübln pri mis D.Ang.perpetuus in hac
Frim. arg. ícntcntia dicit,quod peccat ú nil aliud eft , qua
Èxpofin Prirh.Seeun.
priuario4jOn':;c>plicSsillüd loan.i.Sineipfo fa pro bac pri
¿tú eft n"l>i1;vlii per.nrhil, peccatum inttlbgits maopiniôe
eô eg fit priuatio boni.& h.quxfUcribit, «oUÎ Li 8j.q. ff.
Sf.ii.
efle rfrílá naturajornnisenim natura bortaeft}
ma'ú ât té nil t fl nifi priuatio boni : & alibi Ik Li. ir, ci
ai»;rtolianatyrt>malacft,rcdboniamifsiômali uLDci с. y.
rioméic«#t;.#ti.4ców*Manicha?os. Tole» cay. 4 Jib.
côtxa cpiit.
ínqitit.iikid quod dicimus malum , nihil aliud fuodamëti
«Il quam corrtíptio boni & in Enihiridfic ra-
tiociñatnrD.AHgu.Si peccatum aliqua natori can. it. Sc
elljergo ín aliqua fpecieefttvbi vero fpccieseft
moduseftjvbi modus eft.bonú éfti peccatú er quarfl q. 6,
D.Thom.
gobonúerit;Sed % D.Tho.acutiísimusverita
túindagatér.bÍcopinioneaflrererevidetnrrh'S
cú in hoc articulo dixiflVfjpeecaru eíTeaáú hu
maníi m8lú,poftea fubd?t,a¿lú humanuni efle
maft , ex éo quod caret debita cómenfuratio-
ne ad regulá : feribitq; hoc eíTé véluti formale
in peccato.8c in.i.p.q^e.ar.i.dicír.g» nomine
mali nihil aliud fignincatur quá abfentia boni:
fed peccatú eft formaliter rhalúrergo formalia
ter eft abfentia bon i.& fuprâ.q. 18. зреп è do .
cet,cps¿tio humana dicíturmala, quia caret re
ft i tu dine debita inefle;définitq; malitiaefleca
rétiá reâitudinis debita; ihefle.&'.q.icp.art.í.
ad.z.dicit, quôd peccare nihil aliud eft quam
dcficereábono.Dcmúomnesdoítores cóue*
niút in hac fenténtia,quod peccatú de formafi
& ciTentiali ratione fit carétia rr¿tirudims debí
t* inefle:qui cópleftitur D.Tho.j.córra gem. D.Tb от»
ca.7.Magifter in.2.d.55.Scotusibidé.Sed prae» Magift.
termifsis autóritatibus , argumentis agendum bcoc.
eft. ^Certè bonú & malû opponútur priuati-
uè:fed peccatúeft eflentialiter malú : ergo op.
pon if u- bono pri i: at i uc ; & fie dicit priuat ionc
boni,& deuiationé à regula. Maioríyllogifmt
fie oftenditur.Ná in naturalibus malú eft boni
priuatiojcafcitas enim eft priuatio vifus ; mors
priuatio vita?,ignorantia priuatio fciétia? &'D. D.Thom.
Tho.!.p.q.48.ar.udicit ex D.Dion, quôd ma
lú nó eft exiftés per fe, пеф in exiftentibns vt
accidés,fed eft abfentia boDi.aj Deinde in con»
cilijs fV fanftis Patribus iaipifsimè definitur со
tra Manichxos,quod malú nó eft aliqua natu
ra; & quód omnis natura bona eft:& rcprehen-
dunturManichsi,aflerctes çp peccatú eft res
qui dá rea & noxia in hominibus exiftes : ergd
peccat újfecúdú documcta fanótorú Patru, no
eft natura pofitiua , fed priuatio boni. %Ad QuarauB*
hxcjfi eflentia,& ratio peccari cófideretur fecú
dû aliquid pofitiuú;cófeqtiens ell , g» (it ens 9c
bonú,tametficótrarietaté habeat ad aétú virtu
tis:ergo ratio fbrmalis peccati nó pót cófiftere
in aliquo pofitiuo , alias ratio formalis peccati
effet bonitas qua*dä.«jPrarrerea( & videtur pal
mariú argu.)ná fi peccatú fecúdú fuá ration£
formale eft natura qusdá poíitiua,fcquit çp lit
à Deo:
 a Deomamomnis emitas, & natura pofiriua Ï
Deoeft;ergo fi formale peccari cd natura,& en
titas poli tí ua à Deo eíhprofedó diet re aliquá
naturam aut entitatem efle , & à Deo non eile,
S«ram. pertinetad Manichaeoruro hatreiim. «Jltem.
Si formale peccati eil natura quídam pofitiua
& entitas,(equitur quôd hxc natura , cum non
fit prima, debeat referri in aliquam caufam
|.->i 14 . per fe.qus fit prima in illo genere: priuationes
«:ci: : verô fatis eft quôd référant ur ad caufas perac«
cidtnv.íedhaec emitas pofitiua non debet re
ferri in Dcú vt ad caufam per fc:ergo neceiTum
eft dicere quödreferatur in malum, quod de fe
sil ■• eft malum,& primum maîum; quodeft relabi
in Manichasorum hasrefim.f Vltimô, vt opus
humanuni fit peccatum.fatis eft quôd fit a&us
înordinatus deuius à regula; íicut peccawm in
artificiaris fatis eft quôd fit opus à regula de-
mum^ nihil aliud requiritur: fed quôd defi-
ciat à regu!a,& de uict.táium eft priuatio: ergq
peccatum tátüm eft priuatio de formait fignifi
Scptimunt catione.^Explicaiur hoc euidentms-.cóílitua-
mus quôd opus opponatur virtuti , & mult is
modiseamiubucrtar,nondum erit peccatum«
donee à regula deuiet,& à bono deficiat : fi ve*
rô conftituatur çjj actus à regula deuiet, conti-r
ouôintelligiturefiepeccatum;ergo pcccare,8c
malè faceré nihil aliud el~r,quàm à regula deuia
re. Itaque pofitoquôd actus human us deuiet,
peccatum с íhpofito verô quôd nó deuiet,pec
catum non eft, tamctficonlideretur vt actus
con cranes virtuti:ergo deuiare à regula, eft fur
male peccati,& non contrarictas ad vittutem:
lia m illud eft formale peecati,quo conitituto,
cófti uiturjquo fublaco,aufertur peccati eflen-
tia,& ratio. -. .i. . ... !.;:,)
SccSda opi «jSecunda opinio docer,quôd peccatum fecú.
BiO.llUX cii dum fuam rarioné formalem eil aliquid pofiti-
cnpeccatjii uú.Autorcshuiusopinionisloquuntur folùm
fecuniHHuá
ur oneclTe de peccato commif>ionis,nó de peccato omiCr
«JUlfl pofiti iionis,de quo láfiipra diximus,quod in îua cf-
Icntia & ration e nó indudit aliquid politiuú,
ft tJiccr actum. *J Argumenta huiusopinionis
«lsupiaio- hic funr.Princjpio, Malum morale tribuit I pe
mis.
Yrimum. cicm habitibus & actibus vitioüs,vt patet : alia
enim ipecies vitij eft furari rem aliena , alia ver
ïô adultcrium committere:ergo malum mora
le eft aliquid poútiuum. Id enim quod nibuit
ipeciem pomiuá,politiuum c(l,non negatiuû,
Secundum. ñeque priuatiuum. «jj Üeinde.Bonum Sc malú
morale opponuntur contrarié, non priuatiuè,
>tifte c.de vtoftédit Arift»tum,quoniaminterbonum Sc
opjofiu«. malum moi ale d.«iir medium, v idelicet aftus
¿ndifíerés'.at inter con trad ¡ctorié oppolira под
íUtur medtum;neq; verô inter priuatiuè oppo
fita in fubiecto apto natorergo opponunturcó
Tettiam* uaric.^Tum deindc.Q,uoniá à malo ad bonú
eft recur fus & regre fsiojat à priuatrone ad habi Г n
tum non eft/egwríiio.tj Tum verô- Q^oniâ in С.
ter priuatiucoppolita in fubieôo apto nato nó ,
datur mcdiú.vt teftaturomnis philo(ophia:at
inter bonum & malum morale datur medium,
feilicet aäusindifFcrcs.IIand.m fcnteiitiam vi
detur docere D.Aug. с ùm définit peccatú., di- Augqft*
cens peccatum huroanum actum eíTe cótra le*
gé Dei:non dixit dt tide's à le^e.ej Priterea.Ha Quinen».
b¡ tus ш llitii Sc in i u I H t n,habitus temperantjg
& intempcrantiat,opponuntur inter fe contrae
riè,vt plané cóftat:ergo actus iíroru m habituú
à qaibus illi habitus (peciheát ur,oppon úturcó
trarié. Cniu&reieftaiteraeuidés demóftratio:
nam habitus iniufti.tie eft quídam qualitas no
ftris aäibus compara: э,& conftituta in predi
ca nieto qualitatis.Itaq; nemini poteft eííe du«
biú quôd fit quidam qualitas pofitiua: hxc au
té qualitas de íe mala eít.indinás ad. malú:ergq
malú morale eft aliqua natura poli tina. «jHuic Sextumí ¿
accedit alia demèn ft ratio. Ná aäitsiniuftitia»
producitefrîciéter habitúiniuftitis,expellitq}
contrariúhabitúiuftiric:ergonóeft priuatio,'
fed aliquid politiuú. fPrsterea argu métor de Septí"""»»
ducédo ré ad im ómoda.quod genus argumé-
tandi nó eft o m ni no iuualidú.N á íi bon u m Sc
malú opponúiur priuariue,c ófeouens cít.pro-
digalitaté Si auar.tiá eííe vitia eiufdc fpeciej : g*
apené falfum eft. Quôd verô apercé íequatur,
patetmam priuationes diftinguuntur fpecie ex
acíu.vel ex forma qua priuát;íed aítus, v ti for
ma qua priuant,cft ciufdé Ipecici, videlicet libe
rahtas:ergo no diftinguútur fpecie.lté fi pecca
tú priuatio eft , cófequens eft quôd peccatum
lit n hi!.Cuiusíentéaa?abfurditaté reprehédic
D. Hiero, explicas illod prophcti;Propter im- Hieroo. U
munditiâ torrupli fugiltis nullo perfequento. Mi<A.t»u.
ELurfus fequitur aliud incommodú,quodcum -ац ип'ам
facerdos abfoluit tí remittit peccat um,propriè -ouuo<{
nó abfoluat.neq; proprie re mit tat; liqu id¿ pee
catú eft nihil: ipíum verô nihil quomodo póc
tolli,aut remktHlté fequitur,quod cú Deus. pu
niât peccatoré propter peccatú, illú puniat pro
mhilo.Hfс íeotetia» videlicet quôd peccatú fit
aliquid poíiiiuú,p!acuit Caiet iuprà.q.i8.ar.^ dicté
& acccpit cá ex l J.Th.i.p.q.^b'.art.i.ad.i. O.Tbon.
.cótra gét.c.pf *jTertia opinio eft,cj» (i pcccaiv Tert.opiaf
cólideretur in genere malí abfolute, ргосиЫц
bio priuatio boni eft.-й verô in fpeciali côlîderc
tur,nó eft formaliter pmiatio,v t ho micidiu.m,
adulteriú,&c.in quibus certú eft^qvôcUpeçifir
.cétur exobieüq cótrarto rationis^lrteítw^i
JUf)fuit opinio doâiisimi Patris УШ&\&1 Doft:ft.Vl
% Quarta opinio fuit acut iísimi Pdtris Cano; ¿toru.
quae opinio conti {lit in tribes propofitioni= Qi!»» »pî»
bus. Prima propólitio. ^Malum in с^тдац* ^8'^***
ni nihil aliud cft,<iuá priuatio fcablemia boni. 1 :
Banc

D. Tho< Hatte cöflciufiönem probat ex D. Thorn, ïj
Ibv>i¿£ parte.q.48.articul. ь quo in loco earn expreffè
D. Dion. Л Hdcetéx'BiAliguftino^ ex D.Dionyfto. 1
Auguft. '«[Secunda propolitio. Malum morale eil a!U
D. ТЬога . qua natura ро ti ci из. Нас accepit ex Diuo Tho
ma, tertio contra gentes,capitul. 9. Cuius pro -
»flojrt/v batiortes iftf funt.Prima fie ft habet.Nam ma
lum raorafe eft irolútarium:fed auerlio a Deo,
•muitúa;J f¿ de и i at io à regula eft praeter operan tis inten-
tionemiefgo malum morale non eft priuatio.
Sccünda,fpeciei m moralibus praecipuè fumi-
turab eo quod;perfe intéditur;vtfi quis bibat
vinum alicnu m ex deleétatione.eft intempera-
tus;ft ex auaritia,eft auarusjfi íobric ex voluta-
fe DOrnirti,érit temperatusífed auerfio a bono,
& deuiatio à regula eft prater intentioné : er
go ex auerfionönon fumitur fpecies,fed ex có-
fcerfiOtte ad obiertum cótrarium virtuti, quod
eft aliquid,po(itÍHuro.Tertia probatio.Ná Di-
íj.tbom. ' üusTh<>mvil«*«qusftione.ro.articuI.5.ad pri-
lnum,vbi qua?rit vtrùm fint multa; infidelitatis
fpecies,&" jrguit quód non; quia offl ni$ i n fide -
litas priuat codé bono,fcilicct veritate prima:
<an,,a,',ïî< #elpondet,quod formalis ratio alicuius peccati
poteft accipi dupliciter ¡ vnö modo íceundum
intentionem peccantis,& fecundum hocid ad
cmodconutfrriturpec'cans eft formale peccad
obiertn m,S¿ ex hoc diuerfificantur in fidehta-
ti (pecios : alio modo fecundum rationcm ma*
Kj&fecúdumhoCjida quo recedit bonum, eft
formale obiertum peccati:6V ex bac parte non
habet frieciemdmô eft priuatio fpeciei. traque
pro indubitato dogmate habet pradirtus Ma«
gifter,quôd peccarum fit jliquid polîtiuum,Â
quôd eius fpecies conftituitur ex aliquo pofiti
itt .«winiri uo,nonex priuatione,3Utabfentiaboni*
1Щ.Ы№ ^PSed fubiungebat tertiartl cbnclufioné;quôd
tenia pro- malu rfkjfaíe trat aliquid pofitiuum; fed illud
folido. pofitruum eral ens rationis i quapropter non
er* à-DwUHancconcluftönern hi fee rationi-
bùï fibi perfijafit.Nam bonitas virtutis, & in
VnhwAimi rionitas moralis éít ens rationis: er#
go rnalitia mornlis licet fit emitas pofitiua, erit
<hs ráH«W}s;Ánt6cedens fie oftendit. Nam bo
*>»ai> ïtiiisfeoMîls, nihil aliud cft.quàmconforrtiitas
ifnoíiT.ti ^¿V^á*M«lilám,quaecoriíbi'mitasrelatiora
,■■!>■■ >T ^ftisi^g^^ö^pim quôd morale Opus fit eá
«fepn)4jft«ulçiàutdifForme,non acquirit âliquâ
%^ti*è4Âiiéalem;ficurpannus quôd fit menfu
^irftf£*lWáva1K>palmo,non' acquirit aliquam en
^îiatéltVriateriiex eo quôd menfura fit confor
»rWrsiarü« -dttfornvis. Hoe ipfurrt confirmarur.
ПлУ-ñaQ ^fflfrtrtMia moraHs nihil aliud eft qua diffor-
»10 «t°o *fl*a^^¿mtttione№:h*c'veró difforrei-
•0.0 .?Ím felaWfttionfc e!ft.PrçEércà,actus humanus
•••.<. Y «•'• 'habét^eéieftïexfine.qiMndonôexiflitjVt сб
•ÄitmffWinfirmus appétit fànitatcra qUam nea
TExpoCin PriraSçàjn.
habet: fed con for mitas,aut di(formiras,qoar eil
inter aót ti m hu manum ,& tale obieciû, non po
teft eíTe relatio rcalis;(iquidem relatio realisdc
bet efie inter duo extrema realiter cxi fien ti з:ег
go tátümerit relatio rationis.«jDc his <
nibusgrauifsimorum hominú eenfere
le eft, maximèquoniam quid fit verum in hac
re vix cogitatione apprehendere valcmus.Ccr
tè D.Petri fentétia illa,quereferturàD.Cieroé) D.Petri fen
te,qua>ftionem häc facile exoluir.aiebat enim; tencunoti
Chriftum Dominum nos docuiiíe»nó quid fit "
malum,qusve natura peccatum eflet,fed quoi
modo peccatum deteftaremur,& ab tilo libera
remur.Sed dicendum eftaliquidinerauifsimaB 0- r ,
qucftioms explicationcm. 41 Certe prima opt < op,ntooj_
nio qua; aflerit peccatum eflepriuationé boni» bu» ieoné-
& nihil.íi intelligat,quôd formale peccati fit-tá dum fie.
tum priuatioj&abíentia boni,imptbbabilis mi
hi videtur omnino,eamq; vehementer imprr>
bant argumenta fecunde opinioois.Tertia etíí
opinio mihi videtur falla & improbabilis: eft
enimfalfum & abfurdum,tumin Díalcciica,tú »v£- .1 .
in Metaphyfica,ipeciem aliqfuatn pofitiuá, vt
pofitiua eft,cótineri (ub genere priuatiuo. Cef
tèfi genus eft ensrationis,neceífum eft vr fpe*
cies fit ens rationh:fi genus eft pnuatio,ipecies
item priuatio erit.Sed cVouarta opinio videtur
falfa;n3m ex ea fequiturfquôd virtus fit ens ra-
tionismam vt exiftimar huius opinionis a и tor,
formale virtutis,quae eft cóformitas ad rert am
rationé,eft relatio rationis. Praterea fequitur^
quôd virtus nó fit boni operatiuamam 1ч !¿tio,
prxcipuc fi fit ens rationis , non eft operar i ua.
Ruríus fequitur.qüöd conftitueretur in pra:di
camentorelationis,&r nóquaütatis. Dcniq; fc^
quitur habitú iniuftitis efie ens ratienis: quod
nulluscortcedU.Alia incommoda. fequútur ex; ■ o*».r.".»?
prajdirtaopinione.iedhaeccommeffloraiTe fat ' ' ■ c 1
fuerit.tjlmpugnatis iä & fubuerfis alijs opinio СоЯгтзгц*
nibusjvidetur quôd opinio & frntctia Caie.fit -
verajnempcpeccaturoeilealiqurdpofitiuúrea Cawwn.. ,
le;idquod D. Tho. magna affeueratione fua^
det.j.cótra gentes C3.9.fcTibitenim;malú то* ,^*4
rale de fui natura eíTe aliqùid pofitiuum, &bo "|
ham naturam;malam autem homini, quiacon .aiu.i.irl
trariatur bono hominis,&rpriuateum reftitudi
ne débita;ficut bonú deleûtabile,videlicet со*
medere fexlibraspanis,bonum eratMiloni, it
îlli conuenienâ , fedalteri homini malum eft;
quia contrariatur bono rationis,& priuat ilium ¿neLr.mv?
tertitudinc debita. Praetereô, occidere homi-
nem,natura aclionis bona'eft; quare quôd ос- эЬ.г •
cidatleo»uttaurushominem,nontib'n3lum '»
lllis,aut peccatum; at homini makrm eft ; qui*
opponitur virtuti iuftirts quôd quis OctidaC
hominé priuata autoritare.Tdern animaduerrt«
re licet in naturalibus.Ná igni calor bonus eft, лиг.
fed
 Quœftion. LXX I.
fed aqua: malus; quiaipfi contrariatur, & ops.
Tria repe - ponitur . Iuxta hanc fcntcntiam dicendum
riuDcuria cft,quôdinpeccato iiMemperantia; tria inue-
pece«tp» ; . niuntunprimum tanquam gencricum , fcilicet
actus voluntarius : fecundo forma contraria
temperantiae, videlicet forma intcmperantiœ ,
qua; contrariatur temperantia; , ficut albedo
nigrcdini : tertio priuatio reditiidinis débitai
ineífe illi adui , & deuiatio à regula tempe
rantia»: formale autcm peccati non eft prim и *
liquidem genericum eft ; пес tertiiim , fed fc-
cundum: cx hoc enim peccatum eft intempe *
ranti£,quia eft contrarium temperantii.Hsc
fcntentia Caicta. olim in certaminibus Theo-:
logorum mihi videbatur neceífarió ample -
denda , fed & nuhc earn amplcdor , quia ve-
riorem non inuenio : vellem certè veram effe
D.Tho. opinioncm quam D. Thorn, infinuat fuprà
quaeftionc. 18. articulo quinto ad fecundum,
quoin locobreuitcr & fummatim difficulta-
tem huius quajftionis com plexus eft, dkensy
quod adus humanus dicitur malus, & pecca
tum fecundum fuam fpeciéjnon ex eo quod
nullum habeat obiedum,fed quia habet obie ¡J
dum non conueriiens rationi ; licut toller*
aliena. Vnde in quantum obiedum eft alt-
quid pofitiuum , poteft tribuere fpeciem ma-
liadus.Vulr.ergo docere DiThom. quod pec-.'
eatum defumit fpeciem mali ex obiedo, non
ytcumque , fed vt habet annexam negation
nem in fubiedo apto, &c . & deuiationcmr Ü
regula . Docet fubinde , quodj>eccatum nort
fit priuatio, & nihil ; fed quod fit adus volün-f
tarius circa obiedum diiconueniens rationi:
ficut cùm fagittator ad fcopum dirigir fagit-
fam , & in idu ab fcopo aberrat ; ille actus
поп eft priuatio, fed motus quidam ad fco*
Differt in pum , fed ab eo abcrnans. Itaque differt inter
ter рессасц peccatum, ¿dalias priuationes, quôd citerai
¡fcatíaíp.ri- priuationes nihil funt, necaliquid ponunt ia
aationes. fubiedo, quin potiùs funt corruptioncs * ve
çaecitas,mors:fed peccatum eft actus quidam
inordinatus circa obiedum . irrconueniens
rationi: quapropter exobicdo fpeciem ha*
bet , & virtuti contrariatur, fiquidem non eft
mera priuatio, licèt habeat priuationcm an*
nexam ;ncquc ex priuatione praccUe fpecien*
habet, fed ex obiedo non conucnicnte rario-w
ni. Hxc fcntentia vera certè yidetur, &óm *
nes qusftiönis huius difficultates«euincere*
D.Thom. quam etiaminünuaidiuinus Dodorin.î. ou
qu32ftione»iQ.articuJo quinto , ad primum ,&
in prima, parte qua»ftione.48. articulo primoj
adfecundum» • • ¿1...11 .л,>Л) > ■ • ■• î-.'.up
Adirgumc
ta prima: % His conftimtis deueniamns ad. argument*
opinio си . prima; opinionis , qua; feníentiam- Domini
Adprimum Caiet. & noftram fubuertere videhtur..ç.Adi
ArticiiLV IЛ ' 6$f
■primum dicendum , quod in peccatotria. in-
ueniuntur, quibus vniucrfa ratio peccati con «
tinctur. Primum eft fubftantia adus , cuius
Deusabfquc dubio caufaexiftit. Secundum
eft conucrlio ad bonum commutabile con -
tra legem, & virtùtcm; quod efie aliquid pofi
tiuum, fat-is exiftimo efie probatum . Tcrtium
eft auerfio , & deuiatio à regula : & ratione
huius dixit Auguft. peccatum efie nihil; ficq;
interpretanda funt vniuerti alij Dodorcs,qui
affirmant peccatum efie priuationem boni.
Vel dicendum eft ( & in idem redit ) quôd
quanquam peccatum fit adus pofitiuus , &
coniiftat in contrarictate contra rationcm ,
habet tarnen coniundam priuationcm, &,deí
uiationem à regula. ЩAd fecundum argumetî Adfecundfl
tum dicendum,qaód malum in Communi op-
'ponitur.4bono r. priuatiuè :с fed\ malum
i r morale
n х- Malu arqui
contrarie opponitur , vt lupra dictum elr.Ex, Uocè. diáa
quofequitur , quod malum dicitur sequiuocè tfS:natnr.ili
de malo naturali,& moraji; & quódpeccatú & morali.
prius eft malum morale contrarium virtuti }
quam quôd fit'nialum limpliciter. Ex со enim
quôd fit malum contrarie , fequitur quôd fit
priuatîo boni.^fAd tertium refpondctur , ma - A<* MItiun»
lum morald efle bonum quoddam de fuá na*
tura, fed eft m alum hominijquio contrariatur
bono homÍEÍs,& priuat eum reditudine de»
bits.Vel dicendum, quod cùm Concilia con"-
tra'ManicKaíos definiunt peccatum non cíTe
íiaturanrahqpam , & omncm-nauiram bonam
eflejllatunnrpeccatum non efie in rebus,&ift .. .
naturis quas Deus condidit,fcd in abufu volú -
lätis noftras с non tarnen negant fandi Patres >
quôd motus voluntatis , quo male vtitur rc»--.: »"." 'I
bus,fit quçdam cntitas à noftra volúntate pro-» -
diens,defrcienstamen. «(f Ad quartum dicen - А^Чи*в*.т
dum , quôd licèt peccatum fit aliquid pofiti
uum prxdfè conlideratum , & fecundum hàç
conlidcrarioncm, bonum fit ; tamett fimplici-
ter eft malum,homini; tum, quia contrariatur
bono rationis : tum etiam , quia deficit illi bo -
no alia bonitas debita inefle fecundum redam
rationem.Et ciiümodi priuatio , feu-abfentia
boni eft neceíTario connexaadni morali pec <
catultaque in peccato eft coriucrfio ad bonunf
commutabilo,& inconuenicnef-ationi : & hmc
prouenitquôd ilia conuerfiö m*lö jit. ¡f Aá Ad ЧП,"ц»в»
quintum dicendum , quôd pöccaturrt non eft еп1"ое„°
à Déo: tum , quoniam licèt fit cnti tas pofitkiaj eft
cft emitas pofittuadeficicns'. emitas verô àéi titas defi- 1
ficiens in «aufaui deficientem ' referenda eít^ cicófe;"*
fcilicet in-uoftramyoluntarem.' Vnde fecûn^
dum hanCídodrinam dicendum eft, nó omné
eotkatempjoiitiuamefie îi ]>co, qiiando défu* т ¿ , r ».
cienseft. Tum-deindeconfutetur argumcneûj J.d.i d" .< •
Ii dicamus , quùd peccat и form aliter loquêdd .1*,
Sf includit
 ¿3$ F.B.Meclinap
includit in fe priuationem rcäitudinis , фе-
eificatur cnim ex obiecro non conueniente
rationi, vtexpofitum cftdiuius autem priua -
tío nb & delectus Deus non eft с au fa , fed no -
ftra voluntas: & ideo peccatum cx Deo non
eft.Item dicitur fecundum philofophiae docur
menta, effectus vniuerfos adcaufas propor-
tioaatas elle referendos-, Angulares ad caufas
Angulares ; vniuerfalcs , ad caufas vniuerfales ;
morales , ad caufas morales , naturales infupcr
ad caufas naturales. Itaque peccatum, cùm lit
quidam effectus , vel potiiis quidam defe&us
moralis, ad caufam moralem referendum eft,
fcilicer ad voluntar cm noftram deficientem.
Etquoniam Deus non cftcaufa môralis; non
enim confulit,nequepra:cipit,quin potiiispro
hibet; ideo nulla raücn e Deus dicendus eft
caula peccati : de qua re diligent í us inuefti-
gabiturinfrà q.79. vbi qusritur; Vtriim Deus
Adfcxcum. lit caufa peccati. % Ad lextum dicendú , quôd
... . v cùm peccatum lit quaedam natura pofitiua de
Beiens, non eft neccllo quôd refcratur ad vnú
fummum ir.alum,omnium malorum caufam;
quemadmodum Manichari conftituebát Dcú
vnum omnium malorum autorcm : fed opor«
tet quôd refcratur in voluntatem deficientem.
áuguíl. Vndc eft illa fententia D.Augu. memorabilis;
Non quajras caufam peccati extra tuam volun
•tatcm. Quoroodo autcm peccatum non ha-
bcat caufam per fe, fed caufam per accidens,
D.Tho* explicar oprime D.Tho. 1. p.q-49. articu.vlti -
Ad vltiaiú. mo ш lolutionibusargumentorum. fjAd vltU
mum argumentum dicendúcil,quód vt actus
lit malusjlatfucrit vt lit adus inordinatus , &
Duplex de- dclkiens à régulait argumentum probat. Sed
teftusiie- deficere à regula ftat duplicitcr : vno modd
è**'*' priuatiuè; veluti cum quisnon operatur cùm
opcrari teneturrtum poticiuc , quahdo quisre*
gulam tranfgreditur; ticutaccidit-in omnibus
peccaib qu# cominilsionisappellanturjin qui-
bus dicimus.quód peccatum non eft priuatio,
au с nihil, fed faceré contra legem & regulam ;
FateortameA, quôdquandoquisfacit contra
legem , He bonum, confequitur ftatim priuatio
boni,8¿ rcäitudinis debita; inelTe: fed non in
bacpriuatione peccatum conliftit,fed in actu
politiuo ad obiedumpofitiuum nonconue-
»" niensrcclç rationi. Tantum de hac difficulta-
' •. 1 te dixtííc lufficiat. , ' гл . . hil:aUud colligitur, nilî quôd ell contra Deum
Dubiifir ff Quarta difficultas emergit ex definitione
«a tVefíñí- , D.Aug. Nam ex cafequitur,quôd(i non effe«
none " lex prohiben* homicidium, aut adulterium,
gult. '
non client peccata. quod apertè falfum eft: ná
hxc opera de fe funt mala, & habentintrinfe*
cam malitiam » & non funt mala, quia vetátur t
АльпЪ f^P0^"5 vctí>otur,quiamalafunt^vt demon
сА.'л'Г. ' ítM^'Auguft«Q^ódbjoclequaturcx definid
Expof.iaPrím5ecun.
tîone Auguftiniana,liquidô confiât. Nam dô-
cet peccatum tfle dictum , vcl faéhim contra y - .
legem Dei;ergo fi non «ffet lex, non elTet pce «
catum.HancdifficultatcmexplicatD. Thom. D.Tbo»
adquartum, dicitqucex necefsitate cfle con-
cedendum , quod inferebatur pro abfurdo.
Itaque tune adulterium , fi non prohiberetur
lege, effet veluti peccatum natura:, & mon-
ftrum ; quia non corrcfponderet redac ratio »
ni : at propric peccatum & malum morale non
effet; quia vbi non eft lex, пес prsuarícatio ,
vt dicitD.Paul.dc qua re dictum eft copióle Roma.^;
fuprà quîeft.i8.
•Jin folutione quinti mouet Dominus Caiet. Vtmm pfC
grauem quacftionem, adexaminandam illam «tûe°ip-
iententiam D. Thom . quôd Thcoloeus con- °Яио<1
_ . n rr /- ■ .^i • corra recta
fiderat peccatum prout eft oftenfa Dei ; Ptu- rat¡on¿ ^
lofophus vero prout virtuti opponitur , & ofFcofiuám
prout reda; rationi contrariatur. Quxritur; D«,
vtrùm peccatum , со ipfo quôd fit contra re -
clam rationein , lit ofrenfiuum Dei,& ab ipfo
Deo auertat & feparet. CA parte negante fie Argüirás
arguitur.Nam D. Tho. diftinguit apene in ar- propane
ticulo, dicitque, quôd confiderare. peccatum , Deg»ue*»
vt eft often fa Dei.pertinet ad Theologum ; vt р*Д,°д
verô contrariatur rationi & virtuti , pertinet
ad philofophum : ergo diftindèdocer, quôd
peccatum vt contrariatur bono ration is, non
eft Dei offenliuum ; alioqui ad philofophum
ibedarct ageredc peccato vtcftoffenfa Dei,'
fi verum eflet, quôd effeoffcniâm Dei fcqui-
tur neceffarioad hoc quod peccatum contra
rietur bono virtutis . % Deindc ,ex со quôd Secundum;
quis priuatur aliquo bono per participation
nem , non eficonfequens quôd priuetur bo
no per effentiamrergo peccatum ex hoc quôd
eft contra humanam ration cm , nor. eftconfe-
quens quôd fit contra ipfum Dcum , &c often- .
fiu и m Dei, quali priuans ipfum Dcum aliquo à ... ;
quod libi conucnit . «j Prxtcrea , illa probario Tertium* ¡
qua fuadcturomnc peccatum cflc contra Dcú ; '
quia regula hu mana: rationis deriuatur à Deo ;
inualidacft: nam etiam deriuatur à Deo co«
gnitio fenlitiua 1 & non omnequod contra
riatur cognitioni fenfitiuac eft contra Deum,
vt excitas , furditasw: .• .
fDcnique,cxhoc quôd ppecatum -fit contra Vlcimum*
ration em humanam quae deriuatur à Deo, ni-
fccundunvquid , in quantum diuina ordina
rio participant ab humana ratione :& hoc ï
modo non colligitur quôd fit contra Deum ,
fed contra effectum fuum . In aduerfum cft,
quôd odium Dei,& blafphemia , funt pce-
сатз,& oftenfa Der, etiam feclufa fidei noti- ■ > I
riafid naraque cognofciturexluminc rationis •
humana;. St .-. 7 « ■■ >.
% Ad
 .'Qu2eílion.LXXIÍ
Peccattf та- ej Ad huius rci explicationcm fuendum eft,
xijs nomin i quôd peccatum in fanítis feripturis varijs no-
bus appelle minibusappellatur.Dicitur aucríio àDeo, &
tur. dongatio.vt ex fuperioribus confiât. Dicitur
Daniel.«. culpa Dani. 6. Appellatur offenfa; tum, quoniá
in quouis peccato fit contra debitum obedien
tiae.-tum, quoniam in omni peccato mortàli
conftituimus vltimum finem in creaturam ,
fpreto Deo; quae eft maxima Dei offenfa . Di -
citur prsterea peccatum iniquitas , diccnte
i.Ioan.c.3 . D.Ioanne; Omnis qui facit peccatum , iniqui-
tatem facit :& peccatum eft iniquitas. Ideô au-
temeft iniquitas, quia fit contra aequitaté feu
V debitum , quo omnis obligatur creatura fuo
creatori ; redemptus à morte fuo redemptori ;
feruus fuo Domino. Dicitur im pietas; quia con
tra affectum amoris, & gratitudinis Deo vt pa-
tridebitum,fit : quanquam impietas aliquádo
ftriâiùs pro infidelitatc vfurpctur , vt notât
CGreg.if D.Grego.quo in fenfu dicitur illud;Non re-
llbr. mora. fiirgent impij in iudicio : fed aliquádo pro om
ca.13.
PbLi. ni peccato accipitur, vtpatet Hieremiae. 3. 18 .
Hier.j.18 . &.3}. lllud etiam eft confiderandum pro ex«
*3J plicatione propofitae quxftionis,quôdj)ccca-
Ifle contra tum efle contra rationis regulam , & efle con -
rationcm&
cocía Deü tra Deum, non diftinguuntur vt dux rationcs
in peccato, omnino diucrfa; fedfunt fibiinuicem fubor-
no fuatdux dinats. Itaque effc contra rationis regulam eft
ratióes om veluti inferius ad effe contra Deum : vnde re-
sino diuer- ftèfequiturj hoc eft contra rationem:ergo eft
ÍX. contra Deum ; non tarnen fequitur ècontra;
eft contra Deum, ergo eft contra rationem.
Dent finis Notât etiam Caie. quod finis creatura: ratio -
eft créatu
re rationa- nalis eft Deus ipfc duplici ex caufa: tum,- vt eft
]is , duphei obiedum beatitudinis naturalisjtum vero,vt
«er, eft obicclum beatitudinis fupernatu ralis,& re -
uelatus diuinitùs.Ncc tarnen Deus fíe confide-
ratus fe habet vt duo fines omnino diuerfi, fed
Deus vt eft fummum bonum riaturale,eft vlti
mum bonum in talt genere , fubordinatum ta
rnen ipfimet vt eft finis fupcrnaturalis. Vndc
crariaifDeo
■vt finis na - confequens eft, quôd quidquid contrariatur
turalis, etiá Deovt eft finis naturalis , contrariatur ipfi vt
«1 opponi- eft finis fupcrnaturalis, licèt nonèconuerfo ,
tur ve finis vtdocet D.Tho.q.73.arti.7.ad tertium,fcribit
fupernatu - «riirfl;quôd auerfionem , & deuiationcrrt à ra -
talis. tionis regula confequitur aueríio, & deuiatio
3tDco,cui homo debet coniungi peripfam re-
ctitudinem. Quod aptè& commodéintclligí
poteít de coniun&ioncadDcújtumcxamo -
renaturali; tumex âmore fupernáturali. Im*
pofsibile cnim^ft quôd quis diliga t Deum , &
êi coniungaturamore fùpernaturali fuper om
nia; & quod peccauerit contra Deum vt eft fi
nis naturalis. Sed haiceadem veritas oftendi -
tureuidcntiiis.Nam pecenre, & male faceré, ni
hil aliud eft quam à lege deuiare, & defleóterc.
Ameiil.VI. б39
Qui ergo peccat contra legem naturae , legem
Dei naturalem tranfgrediturrex quoeuiden -
tiuseft quod Deum offendat, liquidem ino -
bediensfüit diuinis mandatis : lex enim natu
ralis ex Dèo cft.Ex quo etiam confequens eft,
quod aüerfus éftà fine fttpérnaturaliteum enim
qui à reâitudine naturali deuiuseft, fùpcrna-
turali fini difeordare necefle eft. 9 Ad argu- Ai ««шве*
menta in cóntraríum > ád primam dicendum , " " c6lM"
quód coníidcrare peccatum vt offenfa Dei eft,- ¿¿pñuAi
immediate ad Theoló^um fpe¿ht:ad philofo-» '
phum verô fpeâat cóuderare immediate pee -
catum, vt virtuti , & bono rationis oppofitum
с fi; ex quo,vel ex lumine rationis naturalis po -
teft confeendere vt cognofcat peccatum qfle' ' ■'■
Dei offenfam : fed hîc Philofophus définit, 8c
incipitTheologus. Vel dicatutSçpadTheo-
logú fpeétat inueftigare de peccato vt eft offen
fa Dei, vndecunque oriatur; vel ex prauarica -;
tionc cceleftium mandatorum , quae in lege
haturali contincntur; vel ex trâhfgrefsione le
gisfiipernaturalis; quam philofophus digno -
fecre non poteft.Et quanquam haec argiimen
tatio valida fit; homo peccat contra lege natu -
falem:& contra regulam rectae rationis ; ergo
eft contra finem fupernaturakm , fuppofito q>
Deus ordinauerit hominé ad finé fupernatu ■
ralem; philofophus tamcn qui hoc nó cogno -
fcit(folum enim habetur cx diuina reuelatio-
ne)non potcft comprehédere quomodo pec
catum fit contra finéfupernaíuralé.ejAdlecú- Ad fecfidffj
diim dicendum, peccatü non ideo cfle contra Peccjtnm
Dcum.veloffenfiuum Dei, quôd ajîquid de* q«a|edica-
ftruat,auttollatexDeo; ficut aquá frígida de- ^¿¿j^f*
ftruit caloré,immittendo frigidiraté contraría:
fed dicitur peccatum cfle offenfa Dei obie-
£tiuè,& ex affedu ; quia peccator, quantú eft
de fe , affcâu fuo exprefle , vel fubintclle&è '
Vellet non efle Deum : nam peccans mortale
peccatuin , cóilituit vltimú finem in creatura;'
& cùm non pofsint effc duo vlrimi fines , et
confequenti vult Deum nó efle vltimú finem .
Et i n hoc dicitur offendere Detim , aufcrendo
illiiuum honorem debitum, acamorem, quä
uis ipfi Deo nihil mali accidat ; quia de fua na
ture eft immutabilif , & sterna beatitudo *
Qu an do autem aliquis peccat ex odio Dei «
tunc diftinâiùs apparet quomodo Velit Deum
non eflc.Certè peccator dicitur Deú offende -
Ге, Mia prseuaricandoeiusmídata, obedien -
tiaeembitüm ci denegat. ejAdtertiú dicô^non A¿ terrJiim
eflefimilem rationem de eo quod aduerfatur
hatur* fcnfitiua»,& de eo quôd áduerfatur re*
gulx recta: rationis.Ná alia mala quae nó aduer
fan tur prxdiâai regulx, pofTunt ordinär i ad
Deú vt ad finé vltimú;¿V lie poflunt efle à Deo
volita i^unt enim bona ftmplicitcr, licet finé
Sf 1 mal»
 ¿4P
mala fccundú quidspeccatum verö quod cotrà
riatur ration i rectale ft et iá contra vlcim ú ti nc,
qui ciI sterna regula;cui regula luí mam ratio
nisfubordinatur, per quá homo fadus eft ad
imaginé & iimilitudiné Dei. Natura vero fed *
iîtiua non aducrfaturvkimo fini , et Ii deñeiat
' in (ил opera tio ne; qui л talis delectus ordinabi-
» -i lis cít in vitimü finé. Hi-cell longa & prolixa
- huius argu mcti confutado : breuior eil , quöd
qui peccat contra regula rationis reds , peccac
•"" contra lege naturalem, qui Deusmctibus no-
ftrisimprefsit: quare diferepát , & auertitur à
lege diuina,Sc Пс often die Deum : fed escitas ,
autfurditas licèt contrarian tur potentijs fenfi-
Ad rhimu. tiuis,non autem opponútur legi diuins. % Ad
quartum argumentúex eifdc documentis re-
fpondcnd'imcft, redameffc ratiocinationé;
peccatum eft contra regula humans rationis ,
.ergo eft Dei ottenfa ,ipfaenim recta ratio eft
¿onformisrcguls diuins, & fini vltimo qui
eft Deus ; quapropter fi eft deuiatio à regula
reels rationis , euidenter colligitur quöd eft
aueriio, & deuiatio à lege stcrna,qus in men «
te diuin a con liftit. -
CLVAESTIO LXXII.
Dediftineionepeccatorumj in
nouem artículos diuifa.
• AR TIC. PR IM VS.
fFtrànt peccata distinguantur Jecuft-
. ..- 1 t:ij
it: ':■-! dam fpeciem ex оЫеШз.
s VMM a itxTVSP"'1
CoDciufio ; feygatfa Onclufio eft affirmansl
Nam adrationem pecca-
tiduo concurrunt ; vide
licet aâus voluntatis, Ц
inordinado , qux eil per reccíTum
à lege Dei.Sed primum compara-
fur per fe ad peccantem,qui inten^
dit exerceretalcma&um volunta -
rium in tali materia : inordinatio
autem per accidens fc habet adin-
tentioné peccantis;quia nullùnn^
tendens ad malum operatur. Qua
le vnúquodq; fpeciem cófequitur
fecundú illud quod eftperfe,& no
fecund ú id quod eft per accidens 5
Expofin PmniSecuri.
cûm caquae peraccidens funtèjffrf
rátipnemfpecieifint.Vnde peccata <.
fpeciediftinguunturex parte adua
voluntatis , magis quam ex parte
ínórdinationis exiftentis in pecca-
to:fed adtus voluntarij diftinguun*
turfpeciefecundum obiecb : ergo
peccata fie propric diíbnguuntur. t? - : »
ex PL i с a X iff . ; АрЯ я* e V i»;i.Yr .:
* N ex pi i cation em huius articuh in-' Tripllci er
tclligendum eft, quôd peccata ex * £° "
• •■ • r i-n- ■ rr t, • tunc pecci
! triplici caula diiungui poflunt.Pn и^о^
1 mùm ex parte aueriionis ; & hoc
iguit peccata Scotus in. г. d. 35. q.
z.Nam vt exiftimat Scotus , aucrfio eft ratio
formalis peccatitideo enim eft peccatu m , quia ' -
eft contra lege Dei: fpecics aút ex formal] ratio
ne , Sc non ex materiali defumi debet: vnde
comedere carnes ouillas,cV bouillas,eil pecca * , „.
turn eiufdem fpeciei;quia eft contra vnúprs-
ceptû, & codé modo a lege Dei auertit. Hoc ■"■
ipfum cóhrmat. Nam peccatu habet fpecié na
turalem cx parte conuerfionis:ergo morale, &
culpabilem habet ex parte aueríionis. Щ Sed & D,Tbft?.
' contra probationem D. Tho.fic arguit. Ratio <>
D.Tho. eft quôd conuerfio per fe intenditur , • ••' • :
& ideo dat fpecié. Contra, inquit Scotus : nam Scott»; "'
peccatum non habet rationcm offenfs & cuta
ps;quiaintenditur,fedquia prohibetur. Sartè ,iC"
ex hoc quôd intenditur", folian habetur quod *,..'..
fit voluntariú: voluntarium autem non cuplet
rationcm peccati;imó eit indifterens ad bonú
& ad malum. Itaquc vt fummatim fententiam
Scoti cóprehedamus, peccatü) (inquit Scotus )
foliara eft priuatio boni formaliter loquendo .
quod ipfe probat hoc arguméto.Nnm ages in- Argu mírü
ferius tenctur fe conformare regula; fuperio- Scoti.
risjquod fi nó fe conformat,peccatú eft. Adas
inquit,qui eftin poteftate difeordantis, nó eft j ' s'
formaliter peccatum; quia íi Ule. actus eflet re? -
guls CQforrois,nó effet peccatum¡ ergo in ílk> ucA
adu ratio peccati prscifè in hoc cófillir, çp ft * J"
à regula deuiatio . Et déclarât cuius boni fie
priuatio,& cuius reäitudinis,& dicit.Hic pri
uatio oportet vtoppoöatur illi bono,vcl redi»
tudini, tan quam priuatio habit ui: non autem
opponitur reditu di ni qus in cil , nec ei que
futura eft»fed qus debet ineffe:& omninô ar
bitrar cum intelligere, quod eil priuatio actus
oppoüti , vt adus intemperantis eil priuatio
adus temperantis. De dilühdione vero pec*
catorum dicit apertè, quôd cum priuationes
diüinguantur fpecie ex diilindione habituura
fpeeifica,
 .~Qu*ffión.LXXlI.
fpecifica , peccata diftinguuntur formaliter ci
H.I diftindione talium rcditudinum.ttaq; diftin
guun tur peccata per comparationem ad alii
& alii rcditudincm fpecie , qus debcrct
incflc diucriis adibus ; vt peccatum intempc-
rantiz difti nguitur fpecie à peccato iniuftitie;
quiailludpriuatreditudine tcperantis; iftud
verô redirudinc iuftitis : qua; dus reditudi-
nes fpecie diftinguuntur. Etconfequenterdi-
:l.u cit, quod illud peccatum eft grauius, quod op
Imfugai- ponitur reditudini mcliori. Hsc opinio
tar scoc.ar Scoti confutatur euidentibus argumétisà Do
gumentjs. mino Caietano.In primis fequituf ex hac opi-
nionc, quod actus auaritiae & prodigalitatis,&
omnia peccata quae aduerfantur cidem virtu-
■ • • ~ ti, cflenc eiufdem fpeciei; quia priuant eodem
bono , Sc eadem virtute ; ficut escitas Petri ac
, '^Paiüiíunt eiufdem fpeciei; quia priuät eadem
" Г I'/1 perfedione. «J Rurfus fequitur | nomicidium,
I adulterium , furtum eíTc eiufdem fpcciei;pri-
uant enim eadem reditudine virtutis. ^Prste
fea ,' peccata omifsionis diftinguuntur ex adi-
bus quibus priuant : ergo peccata com mifsio-
nis ex eifdem non dtftinguútun alio enim mo
do diftinguuntur peccata omifsionis, Sc com-
mifsionis. lam vero peccatum (vt in fùpcriori
articulo dictum eft) cftaliquidpofítiuú,& nó
prhiatiuum:ergo non cóftituitur, ncq; dtftin-
guitur ex priuation e, fed ex obiedo contrario
bono rationis. Certède habitu iniuftitis eui-
denseft & cxploratum quôd priuatio non fit,
i n' fed qualitas vi tiofa noftris adibus comparata:
idem decbrietatecenfendum. Ratio autéD.
Thom.in articulo hoc ipfum oftendit; quia in
..• -,D moralibus fpecics fumitur ab eo quod inten -
r.Uvt.-, ditunvndeh quis bibatvinum alicnum ex de-
"O'K s ledationc,intemperatus eft;fi ex auaritia,aua-
^ 2яёц& vt rapiat alierUjiniuftus ; aocrfio verá &
' w i.fU.' tí. deuiatio à regula eft pneter intentionemrergo
>пл-» in cx obiedis , non ex priuatione peccata diftin-
,т.И . guuntur.Sanèllcumipràdidum eft in mate-
e- -Tir-.t •Jbriadecircunftantijs,quôdcircunftantîsd'ant
?2n"'JO;5iralitiam,nón adía, fed obiedo, air aftw сам
-«j tmt: iP™nt totamboriitatern vel malitiam éjrobie*
t¿;¡ do : ita lex quidem facit obicdum efle malú,
& prohibitum ; & fie a dus accipit malitiam St
AlUntío fpedcmexbbieda^Sectindusr '""'^
diiUagucn guédi peccata eft penes diuerfa praeceptaauu
¿i peccata. bus aduerfantur. Itaque furtum Si homiddiú
diftinguuntur fpecie; quoniam diuerlis prece-
ptis aduerfantur. Irtú modum dicen di demon
Q.Thom. ftrat efic falfum D.Tho.hic artic.S.ad.w Nam
accidit quod diuerfa peccata vno aut diuerlis
prjBccptis prohibeantur:fi enim effet vnú tan-
tùm praeceptum ne quis iniuftitiam faceret,
ad hue efTent dift inda peccata , homicidiú , &
adulterium. Rurfus,qui furamr,pcccat contra
es
Articul-I. * 64t
legem naturalem , fcripfam j & humanam ; Sc
famen non peccat nifi vnum peccatum : ergo
peccata non diftinguuntur cx diuerfis prsce-
ptis* lam vero Ecdefia no potcft facere.quod
hon audire miflam , & ñon femare iciuniú пб
fint diftindá peccata, imo Deus non poteft fa
cere quôd homiddium & adulteriú non diffe
rant fpecie; ficut Поп poteft effiecrequöd ho
mo &equus non différant fpecie: ergo figriü ■
eft quod diftinguuntur hsc peccata ex natura
rei,& obiedo,& non ex prscepto.Itaque Ec
defia per fuam prohibitionem poteft effkere
quôd fit peccatum; fed quod fit huius,aot alter N
rhis fperiei, hoc ex natura rei expendendú eft.
Prstereayádus interior & exterior fun t eiuf
dem fpeciei, & tarnen in Decálogo in diuerfis
prsceptisprohibentur. Anveróquádo adus1 0 Ä .
intefdicitur in diuerfis prsceptis , fit in cius "n''J" '
tranfgrefsione multiplex peccatum, qusftio
difikilis eft j qus habet propriam fedé in ma.
teria deYoto.çTcrtius modus diftinguendiTeftíaimd
peccata eft penes diuerfa obieda : & hie eft da» diflin-
verifsimus..Nam peccata non diftinguunturt8ueiM^i Pe<
per accidtns, fed per ea qus fünt per Ie:ih pec C1U*
cato verô,âuerfio, Sc priuarío eft prêter ihtèn-
tionent operantisjcönuerfio vçrô ad obiedú,
perfe-.crgo peceátá diftingtfuntur penes obie-
dá.SetíúdÓ,pec:catúvndiq; éÜvolútariú;auex , . ,
fio nó cll volútaria,fed tâcùm cóuerfio аоУЬо- '
n й corn utabile.Tert io,grâuitas peccatorú prg
cirJúéfttmitur ex obiedio : efgb fpecies pecca
torú ex obiedo fuméda eft. % Sed eft dubifrç Qdx Biâé
cùm in peccato fint duse deformitates; vna pri formitat fie
Uatiua,qùs eft auerfiojalia. poiitiua,qu.t eftcô «AeociAlio^
Uerfio; vtra eft magis intima & eflentiafli pefr* Pecea*?»
catp? In hujus тщ^щдьфрптй afTer-^ ppfi,"*;
túi;5f Aueriîq & deuUrio à tegpja eft qc cario- De rajion*
nepeccati.HocitacfleprobaTur hisargumcn- peccati eft
tis. In primisjde rationc & cflentia peccati eft, »uerfio;
quôd 1к malum:at de ratione mali eft priuatio
boni.Peccare Certe,oc malefac
üeticbrejsñdéüccTGi
deficere vero eft à regula aberrare. Deinde5de
rationc & effentia peccati eft adus inordina-
tus:atadus inordinatusintclligi nequit fine
dcuiatione & obliquitatc I'regula: ergo de ra
tione peccati eft aucrfio, Si dcuiatio.f Secun- Oe wioot
dû affertum. E>e ratione & efientia pcccati(lo- peccati có-
quor de>pe,QCafo cómifsjonisj eft conuerfo ad l",r,ioo,»
bóhúVdmwabilc' ,^c^raímm*6HorátÍ6h!ifc g cajnbu^'
Hocliqûido confiât ex definitione pcccati:fic Вй coa
enim delinitür peccatú, quôd fir didú, vcl fa- tabile.
ctú^ vetcocupítú contra fegem'J5euPrst5cTeÍL
gode ratione eius eft çpferatur voluntas in alí-
quod obiedu^cTerriiaierfu.ConuejfioRcl MbeW
tfmfbWóÍali^ lior eft eó*
fentialis peccato quàm aue»ßöÄ -cfcuiatií/|i "u^fi0<qn*
Sf J regula. !
 :6%z ER-Medinát
regula. Etenlm fi vc*a eft doârina fupcriùs
tradita , cpnuerfto tribuir fpeciem pcccato,nó
auerfio. Hocipfum confirmât unnam ex со q>
act u s humanus fit contra legem, & contra vira'
. tutem f fubfcquitur auerfio à Deo^í; priuatio
boni : crf,o cpnuerfio eft roagis intima pecca*
to; aucilio vero confequitur; fient magiseft,
inttmum calori quódfit contra f rigidité te m,
Eiponffmr Яйап? 4U"^ fiigiditate priueu^Quartü after-;
quxdifeo*- tum. Quandoapud S.Thom.inueniturqupd
tentiatO« auerfio eft formale in peccato , prout videt,ur :
«P1 dictre in.î.î.q.io.ai tic. 3.ПОП eft (en fus quod ,
auerfio tnbuat fpeciem formalem pecca to.icd
quoej elt vltirmim quod eft in peccato, & ve-,
Peccatü in luji çpmplemfrKnmpcccati.ç.Quintù affermi
cludicauer tum. Petc,-;um in íua ratione integra & perfe-
fionc, & c5 ^iqdudit conuerfionem, & aucrfioné : nam
uerfionenu j^ip^r. adum humanum circa ohieäum non
con uenic ns legi , aut regula; : quapropter пес ,
eftboaum,nequc à Deo procedit»
f~ ^¿&t i e*&EèC vndvs.-
1 ьа^м^ргшп cbnuenienter d'ùïtnguantnr
Recata s¡m¡míiad сarnallbíís^ . ;
ПО, j
Fhrmans eit conclu&Oi
Conclu fio.
GonfilHt çftiih £ее£а^
tttiih.áppetitíone
ius с о mmutabil is boni,
habito,aliquis inordinate delcda-
члЛ.
Duplet íes*:ten At fJeîeâatiodupkxeft; vna'
..* Ja a^prchenfioneaJicuiüsreiad уд
ftim habita»?!^ift^Böflfe irt Jtfu^
hxc fpiritualis eft : alia eft corpo
rales , aiit Щ\^^^<ф^Щ^Щ
м-i-tvj corpoíáli pcïikWv^fe^çtcii
•«* *Äq iHnguantur,&infp.eeieconilituá
, ч t ù rjalia vero cam alia, vt gula,&r lu-
7 -jiíiiíw-'Jao^.'iJ.'ikjiJj*'f«.í,wiJi3xa.¿Lafft
iorrecarni_
nszTrioj in; 2i do
perficiuntur
12 . .
Л EXpoCmPrim.Secun.
i-, Ж I? I. l'e A fp 1^: A R T 1С V LI. .1
E quxftione buius articuli viden- Greg H.31
dus eft D.Grcgor. cuius eft ilia fen- n,ou'c-3 »•
tentia; quod dc feptem vitijs capita. Y* l*
v 1 ¡ '■ libus , quinqué funt rpirituatia,j&r finteffe^ec
duo carnalia. Sedjllud habet dubitationem cata сипа-
in hoc articulo; Numin Angelis polsintefle !«♦
peccata carnalia. Pro parte affirmât! из bare
fi)r»t«rg«menta, primis,D. Ambrofius Pnnjfiarg.
trader* yidetur * quod Gigantes, qui diluuium j™^1 "¿
pra?ceflerunt , fuerint ex Angelorum & m ulie- та ^
tum coacubitu procreati"; &inlibr.i.devirgi- t .• . ■
nibus,noR longe à fine, indicar caufam Ange- нг.
Hex ruinx fuillè , qu od Angeli cum mulieti»
bus turpiter coierint. Ab hac Ambrofiana fen-
tentia non admodum abborret D. Chryfoft. Chryfo. be
cùm iiiquit $ Mulier non folùm hermines , fedí n»1'* «o fe*
otiah». Angelo» de cccloproflrauir. Idemdo- ^0 deeo11*
cct&ifoüt libro de G¡gant..Lacbn . de hacre,^0™
fie loquitur; Cum crí^o numerus hominum ph'¡¡0 ' Li-
doepiffet ¡ncrefcere,prouidensDcusneíraudi-! !t>an.lib. 1.
bus fuis diabolas jcui ab initio.terra» dederar.-<^ui««niin
ootefiatem^vcl corrumperet,veldifperderetinßi,c,,5*
Iromines quós in exordio fecenrt, mifit Ange
los ad tutelam cultumque generis humani:
quibwj^aecopirante omnia, ne terra» .conta'
gionem3cubti,fubfiantixcœIeft;samittcrenr.
dignitatem. Itaqucillos cumhominibus com«
morantes , Dominator illc terrx fallacifsimus,
confuctudine i pía ad vhia pcllcxit, & mulic-
глт congrefsibus inquinauit: propter quod
peccatum ccciderunt in rcrram. Idem docet luiUnnsi
Iufiinus Martyr in Apologia ad Senatum Ro-
manum, & in Apologia ad Antoninum Pium:
& Clemens A lexandrinus dariisimc feribir, cieméí ta
Angelos peccaíle cum fa-minis. Hisfubfcri« j.&.r.Toln
bit TertuUdicens; Angelí ad filia$hominum'n'ine*ftio-
raerunt de calo, & poft libidinum vaporataf2ataeJA
fnomenta.xœlom fiifpifabiht. In eandem fen- ¿/23^? 1
tentiam cxplicat Eufebius illud Gene, capit. 6. muliemm."
Videntes rüij bei filias riomtnum quöd ef* Euleb.li.r,
fenf ptdchra?, fumpferuot fibi vxores. Neq«c;de ряраж»
défunt hoc loco argumenta ex.dimpa Theo* tl0,EuinS«.
logia. Щ Nam irí Angelis poteft effe .virtus tcm; "r¡^t rav>
perantta* , qua* verfatur circa deledationes t¡0,
g/ufius & taclus : ergo in Angelis pofiiintef-
fcpeccara intempcrantia?,vt luxuria & gula, ad fit'
quabcompeicenda virtus temperanrix eft ac?.
CBÚTOfcAnt^'edcíKp^ttaf^miqyiaAngt! ¿3t v3<| ib
lus poteft roibi defiderarebontim temperani
tixA hoc dciiderium pcrtinetad virtutcm tc-
perartti«h,it^enim^virtotetcmperantia; tlefiô .moHT 9
diä-otmibiboBum temperahtiaEniim verô,quoi,
nia A ngeluspropofito fibi per jntclleftú obie*;
c^iícmperííirj3?vreéle eHgettquid fibi «fli^t fa- 1
cicndum,fi (ibi delcürationcs carnis cópeterét:
Cipa in Angelo poteft tífe.:»¡rtus'teBiper.it ix:
ex
 I
Quceílion.LXXÍL
exhuiufmodicnimactibus frequentatis geni
rabitur habitusttum tcrtiô,quoriiam actus con
ditionatus fufficit ad virtutera & ad vitium:
at Angclus poteft habere actus conditionatos
in materia temperantiae & inrempcrantix , vt
de fe pattftrpoteft enim deliberare quid facicn
dum cíTet Ii delectationes carnis fibi compete
rent, & in hac deliberatione redé ас prauc eli-
gere: ergo in Angelo poffunt efle peccata car-
nalia. Maior huius argumenti fic ofteriditur.
Nam in primo parente ante lapfum fuit vera
virtus panitcntix , qui tantummodô habuit
hunc actum conditionatum; iicontingatpec
cajre, ex nunc doleo; vel Vellern doleré de pec-
catis.Qjiod vero actus conditionatus expoftu
letvirrutem, patet. Nâmeftdifficilis; vtergo
promptè Sc delectabiliter fiat, neceflaria eric . ribus extitiflc,& earum appetijfle,& peregifle
Secunda ra virtus. ^Secunda ratio hxc eft.Nam in quem •
tío. cumque cadit delectado alicuius peccati , po-
teít caderc peccatum illud : fed daemones etiá
delectan tur in obPcccnitatibus carnal; bu s, vt
Aliga -4.de Aug.docet : ergo in dasmonibus etiam pecca
ClUÚi. üci. ta carnalia efle poflunt. «J In explicationé hu
ius quxftionis non eft necefle explicari à no
bis, quod nam fuit peccatum Angelorú; an ne
fuperbia, vel inuidia, an potiùs luxuria quxdá
Scot. fpiritualis , ficut arbitratur Scotus in. 2. d. 6.q. tholica deuiátes,cú dxmonibus incubis ac fue
vltima. Sed tantùm demonftremus, quemada
modum peccata carnalia in Angclis efle non
poffiint.Conftitüimus ergo tres conclufiones.
Рессага от •JPrima códufio. Omnia peccatâ poflunt efle
nia poiïunt in Angelis fecúdumreatum. Nam dum homi
efle in Л- rtes ad omnia peccata adducunt, omniú pecca
gîlis <.¡uo
ad teatura. torum rcatum incurrunt,non ehim folùm có-
fentiunt facicn tibus, fed inducunt,& follicitát
Peccata саг ad faciendum. %, Sccúda conclufio.In Angelis
nah л noo
peccata carnalia fecundum affectum efle non
polTunt ef. póflunt. Ná folùm illa peccata in Angelis ma-
fe in Ange lis efle poflùnt,ad quae contingit affici fpiritua
lis 'ocupdii
affectum. ' lern naturam : fpiritualem autem natura affici
non contingit ad bona qua: funt propria cor-,
pbris , fedaa ea qua; in rebus fpiritualibus in-
ueniri poflunt : nihil enim ameitur nid ad id
quod natura; fuas poteft efle quodammodó
«"ЬгуГо. ho conuenieñs. Certé Chryfo. docet non folùm
m:! j u. n abfurdum , fed etiam impofsibile efle vt Un-
Gifle 1. probi Angelí cum foeminis coitum exerceant.
& Cafsianus fic fcribir;Nullo modo credendú
Cafsiaaus
colla ». ca. cft, fpiritualcs naturascú feeminiscoire pofle»
»i. Confimilé vim habent qua; Philaftrius*c.io8é , tur filiusdsmónis, fed filiusillius hominis à
I'hilaftrius aduerfus haircfes in hunc modú recenfet. Alia
Üxrefis eft quae de Gigátibus aflerit,quôd An
geli mifcuerunrfc eu feeminisantê diluuiú; &
inde natos efle Gigátes. Neq; ab his abhorrét
Cyrillus. Íiuae Cyrillus AlcuandrisEpifcopus in eandé
eré fentétiá difîeruit lib.j^Allégoriaru in Ge-
riefim , ftatim aprincipiöftíis acccdjt mon*
•
АгйсцШ» 645
tas Cócilij Ancyranijdeteftantis infaná opinio Cóci. Aoif
né quarúdam veneficarú mulierú, aflerétiú fe мяищ.
longa per fpatiaab fpiritibus noctù deduci ad
loca quaedá , vbi cum dxmonibus indúlgeant
varij* voluptatibus, & epulis,& libidinibus,
Щ Tertia cócluüo. Nulla ratione hegari pbteft Darmonej
daemones in aflurhptiscorporibuscúmulieri- inaíTum-
bus coire pofíe. Id ehim aflerit magna afleue- ^¿sl¡torpo'1
ratione D.Aug.his verbis; Apparuiflc homini ^uïiVnbuj
bus Angelos in talibus corporibus, qua; nó fo coire pof-
Iùm vidcrijveriim etiá tangi poflentjvcnfsimè fuot.
facra feriptura teftatur.Et quoniá crebenima AjigJUafi
famáeft,multofque fe expertos, vel ab his qui ¿e С1Ш,«*
experti eflent(de quorú fade dubitádú nó eft) ca'IJ*
audifle confirmant, Syluanos & Faunos, quos
vulgo Incubos vocantjimprobbs fspè mulie- -
Concubitú: & quofdá daemones , quos Dufios
Galli vocant,hanc afsiduéimmunditiá & teta
re, & efficcrczplurcfque tales afleucrát, vt hoc
negare impudétiae videatur. Extat & innoceh Innocen.iù
tij Pâpç octaui decretalis cpiftola aduerfus mi
leficarum mulicrum hxrclimdn qua hxc ver
ba legútur.Non line ingéti moleftia ad noftrú, .
peruenit auditú,cóplures vtriufq; fexus perfo-
nas , propria; falutis immemores, & à fide Ca-
cubis abuti. Quapropter ne labes huius hxre-
ticx prauitatisin pernicicanimarum fuá vene
na diífundat , ftatuimus vt Inquifitores per
nos deputati , debit ú in quili demi s officium in
huiufmodi perfonas exequátur. Hxc eft Aug*
& Innoccti], & totiusEcclefix indubitata de-
terminátio, à qua difcordarc nulla ratione Ii ci-
tum eft.Proptcr quod quando faneti Patres in S«6tonjrii
fecunda condulionc cómemorati aflerút, da;- е*ро-«
mones nó pofle cum feeminis coire, intelíigút nttntur'
nó pofle coire cúfeeminis animaliú natural! ú
more , hoc eft , femé de fuá fubftátia mittedo,
nut dcleâationes carnis percipiédo: hoc enim
fieri non potefiVrùm fmt incorporex, & fpiri
tualcs fubftátia;;aliüqui (vtinquit Augu.)da;- Auguü,
manes nó folùm cú mulieribus coire poflunt,
fed etiá filios veré homines gen erar с: n ó virtu
te propri j feminis,quod nullum с x fe ipíis ha
bent; fed ope alicuius horn in is, qued ipli mari
busturpitcrfuccubácesexceperunt,exceptúq; 1ч
fceminisincubátesinfundunt;ita(vt Aug.j.de « •■ ^
Trinit.ait) djfponcte Deo , ne fitillequi nafci
quo cft femé acceptúí 4 His rebus expofitis,fá Argumento
cilè cófutátur arguméta qux in principio funt diluoncur<
políta. Ná ad fanftorüPatrú teftimonia dicen »
dú cft;fanctos Patree# per Angelos non intelle ;
xifle fubßantiasfpicituales , fed viros illuftres,
Sc ■vnius Pei cultores^ex fanäa ftirpé Seth de-
fetndentes ; quos quia in cam dkm incultii
Sf 4 vn'w
 б44 F.B.Medinae
vniusDci permanferant atquefide , Moyfej
E ï poGtio bene, eloin , hoc eíl ti líos Dei appellauit. Se»
scptuagln- ptuaginta intcrpretum vetufiior editio, An-
u interpre geiosDeinuncupauitjquamin. 15. deciuitate
Auzufti. in Dei.c.zj.expofuit Auguft.Eandem cxpofitio-
qaçft.fupcr nem araplectitur Aug. in hune modum. Qua:-
Genc.q. 3. ritur,quomodo potuerunt Angelí cura filia-
bus concumbere > vnde Gigantes nati eíTe per-
hibcntui ?q uarnuis nonnulli & Latini, & Grae-
ci codices,non Angclos habc'át, fed filiot Dei.
Quosquidera, adfolucndarn hanc quaeftio-
ncm, iuitos homines fuiffe crediderunt ; quo-
*• niam potuerunt etiam Angelorum nomine
nuncupari : nam de ho mi ne Ioanne fcriptum
eft ;Ecce ego mitto Angelurameum. Vnde
credibilius eft , homines iuitos appellatos е(Ге
Angclos, vcl iilios Dei,quàm Angelos carnem
non habentes vfque ad illud peccatum defcen
dere potuiiTe ; quarauis de quibufdara dacmo*
nibus qui funt improbi mulieribus , à multis
tarn multa dicuntur , vt nan facile lit de hac re
Aá primam deli nie rub fententia. «[ Ad alias radones ex
tarions, in diuina Theologia adduebs, ad primam fie re-
•oteftefle fpondeo, vtnegem omnino in Angelis pofTe
temperáci* reperiri temperantiae virtutem. Et ad primam
virtui. probationem facile refpondetur , quod talis
acbsdefiderij non pertinetadtemperantiam,
fed ad amicitiam ik dileftionem , qua hon um
nobis deiiderant. Ad fecundam probationem 1
dico, quod actus conditionati non pertinent
ad virtutem temp«rantia> , quanquam bonita-
tcm habere vidcantur: ûcut pauper per hoc
quod vcllet,fi pofler, magníficos fumptus fa
ceré, nunquamerit magníficos. Certè expe-
'•• rientia docct , quod per actus conditionatos
non comparantur virtutes, nec efficiuntur ho*
mines ftudiofi,fcd per abfolutos , & efficaces,
& exercitos in materia virtutum : alioquin ho*
mines iom mantes per (omnia & imaginatio
ns dc rebus bcllicis acquireret fortitudinem*
Tertia probatio eodem modo refcllitur; di-
cendum n am q lie eft , quod actus conditiona- 1
tus & imperfect us in со qui pot eft habere
exercitium a ¿tus, reducitur ad eandem fpc-
ciem virtutis :fcdineoqui nonpoteft habere
exercitium actus perfe&i , non reducitur ad
Ad fecun- eandem fpeciem. % Ad fecundam rationem !
¿í ration*, dicendum «ft,efficaciter probare quod in An
gelis malis poffuntefie omnia peccata, quan
tum ad reatum , prout ex pofitum eft. Infuper
•« .-n г- ; - dicendum eft , quôd dsmohes non delectâtur
-.¿.Ai .1 in obfecenitatibus carnalibus, quail ipfi affi-
ciantur carnahbus dekctationibus, fed hoc to-
tum ex inuidia proccdit , quôd in peccati» ho-
minumquibufcumque delectantur, in quan»
tum funt impedimenta humant boni. Sed de
hoc diet u m eft lacis.
ExpoCín Prim.SecunJ
A R T I. TERTI V S: .
yVtrum peccata diSltnguantur fyecie
fecundum caufas.
SVMMA TEXTVS«
Oncluilo fic habet. Non conciuCo,
differüt peccata fpecie fe-
cundum diuerfas caufas
aâiuas , vel motiuas , fed fecun
dum diuerfitatem caufse finalis,
quae eft obieétum voluntatis: nartY
ex quatuor caufis,formalis 6¿ma-
»terialis refpiciunt proprie fubftan-
tiam rei $ vnde fubftantia? , fecun
dum formam & materiam , fpecie
& genere diftinguunturragens ve
ro & finalis refpiciunt dire&è mo-
tum & operationem $ quare mo
tus & operationcs fpecie diftin-
guunturfecudumhuiufmodicau- .v -
iasjfed non eodé modo: quia prin
cipia acYiua naturalia funt femper
determinata ad vnum , & ad eo£
dem a&us j cùm agantexnecefsi- * .
täte naturse,vt calor in igne:& pro
pter id motus & a&iones natura
les diuerfificantur non folùm ex
parte caufas finalis , fed etiam ex
parte efficientis , id eft adiui prin- .
cipij. Sed principia adiua in acri
bus voluntatis , cuiufmodi funt
aâus peccatorum, non fe habent
ex neeeisitate ad vnum j&ideo ex. c.: n¿ .
vdo principio adiuo, vel motiuo
/las-i
poíTunt procederé diuerfsefpecies'
IIBtt" • t
peccatorum ; vt ft homo furetur»'.
.ta .s '—.'Л
vel occidat , vel deferat eregem
commiflum ex timore male
humillante, vcl ex amore male in-;
flamante. Vndcpatet peccata non
difFerrc fpecie fecundum diuerfas«
caufas a&iuasjvcl motiuas î eiuföe'
ешщ
 •г Quscfiioh-LXXU.
е . cnirti fpeciei eft hómicidiumper-
pctratum ex timoré malè humi
liante : & ex amore male inflam-
■ mante: 8¿ abeadem caufamotiua
procederé poflunt peccata fpecie
diuerfa.Relinquiturcrgoquod fo-
lüm fecündum diuerfitatem cau-
p '
fae finalis peccata diftinguantur fpe
cierfinis enim cft obieéhim volun-
tatisj& adus humanus ex fine fpe-
Motiuñ »i ciem habet, Sed eft notandum
5¡*¡¡¡¡S! cum Domino Caietano hic, quöd
eócurrit ef motiuum ad peccandüm aliquan-
«.«ando tri do concurrir erncienter tantumj
¿tía obie- a]iqUancJöverö tranfit inrationem
üiratione. i
orneen. Primo modo non dat no-
tiam fpeciemj fed altero modo no-
úam tribuir. -3 verbi gratia, fornica-
tur mulier ex amore tantum , tan-
¿juam exmotiuojnon peccat nifi
ynum peccatum : fed fi fornicatur
cum laico' yt non perdat amicum
dericurhjquoniam íjlud motiuum
tranfitin ration em finís, mutatur
illa fpecies,& non tantum eft for-
e, . nicatio^edfaçrilegium. Qusedo-
*- örina notanda eft pro voto quod
Eqeite» : iemittunt Equités cruciferi, quod à
Cl*étf^?plerifque dubitatur vtrùm fit ve-
bi'.t M.irnm votum , & valeat coram Deo.j
""' ".w^bRàtio dubij eft: nampraediâi fa-
çiunt votum religionis propter lo-
tfuplenfsimos reditus, & propter/
•»f»?i;q - ivitam delicate tranfigendam. Re-
.joi¿ il ^ondetur) quôdfi illud motiuunï
côncurrittahtùm efncienrer, & no
tranfit in rationem finis,rverum eft»
.ebo".ivotum,Scvalidum coram Deo:car
terùm fi tranGt ínrátióncm finis,,
non cft votum. Sed de iaoe in ma-
»»»■ : temdevoto.' '
ir. ,
Articul. îïilj 64f
ÁRTIC. QVARTVS.
y Vtrum peccatum conuenienter di-
Siinguatur in peccatum in Юеит , in
fe ipjum}& in proximum.
s V M M A T E X T V s; '
Ffirmans eft conclufio*. сомы»:
Nam triplex ordo in ho-
mine inuenitur.Vnus fe
cundum comparationë
ad regulam rationisa?ternaej &eft
refpedu illorum quœ foli Deo de-
bentur: & qui in talibus peccant,
contra Deum peccare cenfentur,
vtinfidelis,h2ereticus,facrilcgus,8c
blafphemus. Alius eft per compa-
rationem ad aéhis noftros , quom
menfura & regula cft ratio,qux du
pliciter régulât hominem, videli
cet in ordine adfeipfum,8¿per co-^.
parationeaxl alium. Qui ergo pec
cat contra primum ordinem» tune
contra feipfum" peccat,vt gulofus,1
Iuxuriofus,&rebrius:quando vero
peccateontrà ordinem rationis ad
alium, tune 'peccat contra proxi
mum , ficut facit fur, & homicida,
& omnis iniuftusjquia iuftitiapro-
prie eft ad alium.
EX PLICA TI О A HT I С V L I.
N hoc articulo docét D. Tho. pro-
pemodum ad finem articuli, quod
quemadmodum peccatum conue-
nienter diuiditur in peccatum in
Deum, & т^рГит^ in próximurmfic vni-
ucrfa; virtutes quibus peccata opponuntur,'
fecundum hanc differentiam diftribùuntur,
Manifeflum énim eïl ex diâis', quôd virtuti-
bus Theold^cis- hbmo ordinamr ad Deum^
t^mperantia fortitudinc ad feipfum ; iuiti-
tia vero adproximum. Itaquetuncerit homo.
vTViucrus viriutibus ornatùs , cùm redè fe ha-
bucrirad Deum, ad feipfum Д- ad proximum.'
(jiyod lucujen^er exprefsit Micheas. 6. fus Michtr.ij
prophétise cum dieihöftendamtibi quid Do
minus requirat à ta Vtique faceré ludíciiim, \
& diligere mifciicordiam, & fol ici tum ambu«
Sf 5 lare
 6^6 RB-Mediñac
larc coram Domino Deo tuo. Primum perti»
net ad feipfum, fecundum ad proximum, ter-
num adDeum.
ARTIG ОУ I N Т V S.
у Virùm peecûta diîlinguantur Jpecié
fecundum reatum pana?
SVMMA TEXTVS.
Condufio Onclufio eft negans.Id
enim quod eft per acci
dens, nunquam confti-
tuit rationem fpeciei:
id verö quod eft prater intentio-
nem agehtis , eft per accidens in
a&ibus humanis. Cum igitur poe
na fit praeter intentionem peccan-
tis,ideo per accidens fe habet ad
peccatumex parte ipfius peccan-
tis: órdinatur enim ad peccatum
ab exteriori,videlicet àiuftitiaiu-
diçanté , quae fecundum diuerfas
conditiones peccatorum diuerfas
pocnas infligit. Vndc differentia
qu*e eft ex diuerfo reatu pœnar,po
teft cofequi diuerfam peccatorum
ipecié, non tarnen cónftituit diuer.
fitatem fpeciei, fed nonnunquam
confequitur diuerfitatem fpeciei.
Ad eundem modum dicedum eft,
quod diftindio peccati; per venía
le^ mortalej non cónftituit diuer
fitatem fpeciei , fed nonnunquam
confequitur diuerfitatem fpeciei:
nam fecjuitur inordinatione'aâus
mali , quse eft formale in ratione
peccati. Cum enim auerfio eft ab
vltimö fine,qui eft principium to-
tius vitas , &c ordinis , tunc mortale
peccatum eft:fi citra vltimu finem
deordinatio fit, tulle tatum venu
le peccatum eft.
Expofin Prim.Secun.
EXPLICATIO AfLTICVLI.'
VaeQio precipua in hoc articulai Vtrùm dt -
eft; Num diuilio peccati , irr morra- uifio Pecc»
le & veniele , fit fpeci fica ¿ ex eo çp » » n,ort*
f « • ie ОС venia
peccatum mortale inducit reatum je Gcfpeci-
eterne pcenae ; veníale verá temporaria: : rea- fi«.
tus vero ell obligatio ad pcenam.Dc hac ejus«
ilion с difputant Doctores in.i. d. 41. Ali]. 55.
alij.21. Sc in quarto, d. 21. Pro explicatione cd
prima conclude. % Peccatum mortale & ve- Реееагп»
niale пой differunt eflentialiter , ex eo quôd »orale *
mortale obliget ad peenam xternam , veníale ¿jj^tet
ad temporalem. Nam licet Deus non Hat u i Act fentu|Itet
pro peccatis fupplicia , adhuc eflent peccata Cx obliga-
m ortali a & venialia ex natura rci. Secúdó , qui rioae *à di
funtdamnatùquotidièprolabunturin culpam »erk« P«
houam;at non incidunt in nouam per nam: er- aaÄ*
go peccatum non eft obligatio ad peenam.
Tertio , quando quit per veram contritlonem
dolet de peccatis, remittitur illiomnis culpa; v. .1 ■
non tarnen remittitur ei omnispeena, vr pía- .-u -:v
nè die it feriptura : ergo peccatum aliud eft
quam obligatio ad peenam. % Secunda conclu
fio. Peccatum mortale & veníale non diftín-
guunturexeo quôd mortale fit dignum fup-
plicio xterno , veníale temporal : nam prius
eft quôd committamus peccatú, quam quôd
fimus digni peena : ex eo enim fumus digni
fupplicio , quia peccauimus ; quemadmodum
propterea fumus digni premio, quia opera
ftediola fteim us. Secundo , de fe notum eft,
quôdaétusinordinatus Ht peccatum: at non
eft per fe notum, quod peccatum fit dignum
íupplicio,aut premio coram Deo:ergo pecca*
tum non benè dedaratur per boc,quôd fit di
gnum fupplicio. «jTcrtia concluflo.Hecpcc« Veníale
cata non diftinguunturex.co quôd mortale peccati*
fit contra flnem-; veníale contra mediúzquod .^^11*
quidam Tbeologi malè colligunt ex litera hu-' 4l|i/f
iusarticuli. Proba tur: nam peccata morula eft côcr a fi-
funt contra finem , & contra medias & etianrruem , aliud
venialia : ergo non diftjnguunturex hoc. Pro«, contra me»
batur antecedens i nam fornicario eft contra ""^
media; & infidclitas contra finem; mendaci um-
quod eft veníale , eft contra medium * motus.
hon plenè deliberatus infidelitatis eft contra -
finem,& eft tanttim veníale.*] Quarta conclu^ImP°E0*"
fio. Нес peccata non diftinguuntur effentidli« tut Stot*
ter.exeo quôd rnortale lit contra preceptum,,
veníale contra conGlium. In quofalliturSco-
tus in.l.d.it.q.i.Nam ducere vxorem eft con
tra confilium virginitatis , dícente Paulo ; De i.Corie. 7.
virginibus preceptum Domini non habeo;.
confilium autemdo,cVc. ducere autem vxoa'
rem, nullum eft peccatum. Preterea , menda- дг—,mfta
cium iocofum eft veniale , ciim fit contra pre- pro fenten
ceptum: ergo. % Sed pro fententiaScori funt tú Scot.
tria
 л -ArticuLVl
ttiáa^umtíntaw.Priiftiim * ifte aftusjnolo efle
rdigiofus; non eft boaus : ergo malus ; qui ra-
men non eftnifi contra conhlium. Secundo,
ifte aäus ; nolo pcenitere quando non teneor^
eft malus: iocladit cnim iílum aâû ; volo per.
manere in pcccato;cum tarnen non lit niíi có^
. waconûlium.^fTcrtiôyâttcere.vxorem eíbpo-»
riere ubíbculum Spiritui fanfto, qui feraper
nos'impeiliíad altiorçm ftatom «ergo eft ma-í
lusactus. Confmnatunnamqui vouit faceré:
contra confilium , abfque dubio peccat ; quo*
niam ponitobkcmSpirituifan¿to¡ergoíi du*
cere vxoremcft poneré obicem Spiritui fan •
Selirintar cto,peccatum сlb «j Ad primum refpondetur,
?ÂTenC* ytâd meactuvca.óbkcíoefttndiftrens^.fei^
su^J10 ex circunftantia, & in cxercitîo poteftefle ftuk
diofus : vt fi quis dicat ;'noIo e(le religio'ltis
nuia-fum ddIica(us;cftbonus ac"tüSi*j"Aciieci;n
tuf, non elk: peccatum poneré obicem Spin*
tui fanóto ad altrarà ft'aturn , nifi in his ad qua;
cx prjtccproLobligaraur. Ad confir. d ici to , q>
qui xouet^cere cpnua cpnuiiuni , non ex£p
x&cfearOj^c^u^j&^ßcltfr idaWoremfiii "
pilpliceat иго quodnor
tilia* , fed difplicec cfjod,pror
Neu omne a^^ei|iscpi^w^^ü^i^fa.f[[ Quinté eó-;
pee«atum C]U(Y0. Peccatum mortale & veníale non ex eo
le,6c мае <K mo rt ale, & o m ne peccat u m prídeftin ati fit.
íciti morraveniale: ad hunc enim modum diíiinguit b xc
le, vt dixit
peccata Luïherusw,Ye\lft*rehcè. Nam'cohíW
l*th««. ÂÎ$Â4crÇfSriiVTÂaeft{narw eomhrifi{ré'
multa pçççaja, momita jVtPaelqs, Petrus, &<
Magdalc^ha,? Jteflj çonftatcx ;façris,fcriptiiris
rnulfos, reprobos- midta'feciíTe pfeccata venia-'
lia, & eis multa peccata mortalia fuifle remif-
PeccatS ve lj4*M»ytdjc Iu^[a, Sa^lcj&c.^^xta^nçl
B"'c ? fi°- Ptccata -mortal ¡k venialia cíiíterunt ex,
cara rd. bioC a (Tait u r oise Gerlra nem, qui o pinatus :
vcroum,cxmeritoTéo elle drgnum Jubplicio
aeterno; fed per Dei mifericordie^'non'imp'à*'
tari nobis, mfi ad temporale. Hoceft rblfurn:
..... m . - mm li peccacunrveniabmereretár fcp'pliciú
-ubioi .«¡aeeknum, non conttac nobis^quod.DcAS non
•oilT.a viptroi.« iliud fapplicrt) œterno. Secundó^ íTme*
«ei,4«bsr№fappfloÄiri fctetwim; iftwereffireriarn
feparationem а^ЮеоувЛpííus odiu m : ergo eft
peccáwtrr moTOlaJpCTrvtsrejJiigrratDeoquód'
.шиЬавэз г^Щ^0^ °PUS íit'pecc'r,tvnn-,& non odio habea
tur à Dco : ergo impolsibüe eft qööd non tan-
Zxpoaitut nim odiarur 'peccatum , quantum mererur.
D.rho. His à nobis reprobáis fupcreft .ftatuere fen-
од л. in
4t
tentiam D. Tho. qují oonfiftit in tribus con-
cliifionibus.^J'Primatonclufio. Diucrfitas rea* 4
tns& obligarionis ad pcenam non diftinguit
peccata fecundum fpecicm. Patet : nam reatus
eft quid porterías,» prater intentionem ope
rants, «j Secunda concluiio. Diueríitas reatus
aliquando repcriturinpeccatisdiftincris fecú- -,
dum fpcciem,aliqu ando intra cádemfpeciem. i
Nam quando éft peccatum mortale ex obie-
do; vt hbmiciditim,adulrerium; fine dubio
dirfcrt fpccicàpeccato veniali ex obie¿to,vt '' -
verbum otiofum,&c. ccteríim quando eft pec -s r ïji
catu m veniale ex imperfeccione libertatis , aut
«xleuitate materia; , line dubio eft in eadem ,,',ib 1
fpecic,in qua eft peccatum mortale; ficut fura*,
riparuurn vel magnum affem, autfeutum au-
reum.Tum, quoniam verfantur circa idem ob G
iect u m ; tum etiam quoniam elicitintur ab eo*
dem habitu iniuftitia: : praeterea quoniam fo*
Ürm différant fecundum magis & minus..Ex Clrcfiflitf*
toc feqtutftr.qaod efti rrtçeflarimn in confef-^ B00' ™utaa
fione expheare circunRant ias , etiam quae nod; tes-íPeciÉi
mutant fpeciemmam aliquando augent in infi.
nitum, & faciunt peccatum mortale eiuídcm
fpcrieicmttveniali.^f'Tertia conclu fio. Pecca*
tum mortale & veniale differunt effentialiter
penes aucrlionem à Dea. Nam peccatum ve
niale non prorius cft ai.erfioà Deo,nequc po-
nit inimicitiam inter Deum 2¿ homincm inc-
que vero diuidit inter vitamgratioe,& anima, ¿.....;->.ff A
vt inducat mortem : ficut in corpore eft quae* ». sïi'.t.»
dam infirmita$, qua; habet tantam inordina« -*~ «• "••ь
tionem,vtpenitusextinguatprincipium vita;: " 1Г1,:л
alia; vero funt qua; non pc-nitus extinguunt •13Jl-' 1
principium vita; , & huiufmodi funt venialia
peccataJ Щ Sed nunquid ifte modus dicendi, Pecçatijl vë,
quod peccatum veniale non lit contra legem, ni*1e S
fed priter legem, eft fatis conuchicni?Hunc p°^j"r^ci
modú dicendi habet D. ThoAifrà q.88tartia^ VennScS
ad. i. & in. 2.d. 4 г. q.t.art.j.in principio. & Ma- ftt legtm.
gifter in.2.d.55-Dur.vcro in.2.d.4i.q.6. dicir, p. Tlio.
qbcydpeccatum veniale eft contra JegenvSed Magi.fcnt^
cerré modus loqoendi D.Tho. eft magis
fentancus: namIMatth.i9.dicitur; Si visad vi-, mctlns- ;
tarn m^edi,feroa- rnaftdata. Sed qui tantura «"o*biBp -a
venialiter peccat, habet ingreflum ad. vitami •'•■'«Г1 k '
ergo пот» operatur contra mandata, fed prs*'
ter; Secundó. 1. loan. 2. dicitur; Siquis dixerit x.Toan,i|
quód diligit Dcum , & mandata cius non fer»
uat , mendax cft. Sed qui tenetur tantùm pcc-
cato vcniali , diligit Deum : ergo mandata eius ->^o ij^
lcruat : ergo non operatur contra mandata, л i
Prïtcrea ad Rom. 15. dicitur; lJlenitudo legis Roma, tj,
eft<Üleök>;& qorditígfr^ legem impleuitííed v
qui tenetur tantùm peccato veniali , diligit
Bcem:ergo non operatur contra legem. P*je>:
terca qui peccat venialiter, non facit contra
f~ amicitiara
 í48 RRMedinse
amicitiam & chdritatem : ergo nonopcratur
l.adTim.i. contra lcgcm:finis enim legis eft chantas. Dc-
nique qui dicit officium diuinum negligéter,
certè non operâtur contra legem, fed tantüm
ponit quoddam impedimcfttum decori legis:
igitur peccatum veniale non eil contra legem.
Atgwníiü. «¡Sed inquit Dur.fequitur ex ifto modo dicen
Durand. di, quôd peccatum veniale non fit fimpliciter
peccatum , cùm non fit contra legem. Confe-
quens с It ialfum: nam in facro eloquio dicitur
i.loan.i. peccatum , vt in illo Ioannisa.c. i.Si dixerimus
Ecdc.7. quôd peccatum non habemus , &c. ■& Eccl.7.
Non eft homo qúi non peccet. Adhocrefpó»
Caiet. det Dominus Caie.infrà. q.88.ar.i.ad.i.quôd
peccatum veniale non eft fimpliciter pecca
tum, fed fecundum quid;&ita liberé concedic
Durand. quod Dur.dicit de peccatis vcnialibus,qua; ex
imperfecta deliberationc admittunrunde alijs
vero affirmât efle fimpliciter pcccata.Sed Ca¿>
ieta.vbi fuprà dicit peccatum veniale efle fecit
dum quid peccattim, & imperfecta tátúm , ra»
tione imperfecta: delibcrationis.-nam de ra*
tione peceâti eft quod fit liberum; ergo fi eft
imperfedè liberum , eft imperfcchim pecca-
tum.Tum vero ratione obiecti , vt mrari rem
paruam : tum tcrtio,ratione pnecpti, quando
non eft ncccflarium ad amicitiam diuiná con-
iéruandá, vt vcrbum otiofum. Itaque autore
Caictano peccatú veniale , eft peccatú fecúdú
Anpeccatfi qüid-.qus reucraeft fentétiá D. Tho. in illo lo
veníale fit co.Diccdú eft tamé,qua;ft¡oné iftá eue de no-
dicédû pec minc:ccrtú çft enim quôd peccatú veniale ap-
pellatur peccatú fimpliciterin facro eloquio:
plkiter. verum eft tarnen quod aliquando perfefum-
ptum accipirur tantùm pro peccato mortali,
Ioaa>ie. vt in illo; Quorum remiferitispeccata, &c.
Deinde eft certain, peccatum veniale compa-
ratum mortali, efle imperfedè peccatum , &
fecundum quid:abfolutc tarnen mihi vidctur
SoMtttr at quod fit fimpliciter peccatum. *jEtadargu<
gumsntum mentumDur.ncgo confcquentiam;tum,quia
D. Aug. tantùm definiuit peccatú proprijfsi-
_ liVVi mèjquod eft m ortalc : t urn vero, quoniam efle
Dapltciter
poteft did contra legem ftat duplicitcr ; vno modo con
aliqaid con tra internum & finem legis , & charitatem ; &
tu legem. kac ratione peccatum veniale non eft contra
legem Dei : Alto modo dicitur peccatum eue
contra lcgcm,quoniam eft cótra aliquod pra;-
ceptum,& contra dictamen rationis,& contra
virtu tern ; & hac ratione peccatum veniale eft
An peccari! contra legem Dei. «J Infolutioneadprimum
mortale 8c dicit D.Thom. quod peccatum mortale & ve
veníale dj- niale diftinguutiturin infinitum ex partcauer
ñt'nguátur fionis. Hoc vidctur faJfum.Nam peccatú mor
ininänitü« tale & veniale non íemper différant in infini
tum, & fpecic, ex parte conuerfionis:crgo ne-
que ex parte auerfionis ; auerfio enim cófequí
Expófan Primiîecun.
turconucr(ionem:ergoficonuerfio cfteiuf-
dem fpeciei , auerfio etiam eiufdé fpeciei erit.
Ad hoc primo negatur confequcntia : nam ex
eadem operatione fpecic fequun tur priuatio«
nes diuerfarum fpecierum; ficut ex cajefactio-
nc lequitur priuatio frigidi talis, & hu midi ta-
tis. Dicendum fecundó, quôd fi auerfio in par
uo furto,&magno conliderentur in ordine ad
iuftitiam qua priuant , cette font eiufdem
fpeciei, & diffcrunt folùm fecundum magis
& minus : csterum fi con (iderentur in ordine
ad auerfioncm à Deo, & ab eius amicitia , dif
fcrunt plus quàm fpecie : nam différant gen e-
rc. Notan dx funt atgumcn torum folutiones
pro argumentis qua: circa banc materiam fie
ri poiTunt.
ib
ARTIC. SEXTVS
f Vtrùm peccatum commißionis (?
. . om'tßionis différant fpecic. ■•.! mi
SV M MA TEX TVS. 'Я*э
Onclu fio fíe habet. Pce Condttflcs
catumcommifsionis &
omifsionis materialitcr
ditferunt fpecie, videli
cet fecundum diuerfitatem асЪй:
quia omifsio eft priuatio, & com- •
mifsio efta&us. Verum formaliter .
non differ unt,quando ad idem ON
dinantur,&:exeodem motiuo pro
cedunttauarusenimad congregi-
dum pecuniam & rapit aliena, &
non dat quae dare debet:& gulofus
ad fatisfaciendum guke, & fupcr-
flua comedir, & debita ieiunia pra? 1,1
termittit. Semper enim ncgatio "£.'V.*
fи ndatur fupra aliqu a affirmât io-
neinrebus. ,uVl 7xi Z-t. Г
EX P L I, С A T I.O A.R. T I С V L U.v.i
! Ontra condufionrm pofitam &nfcEXJniipl.
i quidam argumenta. Inprimis.fu- tur corcixu
Ш perabundantia & defectus faciunt fío D.Tho.
diuerfas fpecies.vtP- Thom.tr»dif, Prime ug.
articulo octauo : igituf multoimagis> omifao:
& com mifsio : defectus enim fcrnper indudit
omifsioncm. % Prajtcrca, fi quis cómittat peo»,
catum prùdigalitatis , & alius omittat actum?
liberalitatis , nó funt peccata eiufdem fpeckii.-
mnmt|i д
alteram enim pertinet ad prodigalitatem f. altej
rum ad

Tetrium¡ rjunad auaritiarmergo. fljDeinde, tfafgrcfticf.
eít commifiionispcccatum, vtfjerfpicuc pa-
fet:at tran fgrefsio cft fpeciale ptccafum.díítin
¿tú fpccie à peccatcf oimfsiorus, proue apcrtè
docet D. Tho.2.i.q.79.art.2.&.5.crgo falfum
D.Thom. dicit D. Tho. in Кос articulo, ¿V eius doÉtrina
non videturcfle eaderri.'* lV' Эс"**, : j i ¿: l
Prlmû do- щ in explication em huiusdubij reite proce-t
eumetum. l*hcologus,ü animaducrtat bsecdocumé-
л omiísio ^ diuinxTncologtf.Primtitó eft.Commifsio
oppofitx & omifsio oppolnsE virturis neffdiffdriit fpe-
vinutis nö cie in genere m oris. v. g. A uarus ad congregan
dilferútípe dam pecuniam & rapit aliena , & ndnreftituit
«ic in gene quae debet. Haícduiypeccáta ad candera fpe¿
Secundum <*em imuftiÓ« fpectant. f Secundum docu*
docu. mentum, quando dicitS. Do¿tor,quód com-
milsio & oinifsió hon différant fpecie, non lo
quîtur de ómnic6mifsionc&omifsioñé:,; fed
quando vna fequittir ex altera; vt furari,ck non
Explicado reftituere. Sic diftin&è &breuiter explicabat
Viáoriar. £>odifsimu$ pâter Victoria D.Tho. % TeMia
Теши do- d0cumentum.Omifsjo& cómifsio circa еэп-
cumetc.
dem materiam Tub cadem rat ion e formali nó
diffcrunt fpecie ; vcluti cum quis furatur alie»
na &c non reftituit , peccata funt eitffdem fpe»
cieiivt dictú cft.Verum fi verfeutürcirca ean-
dc m mateiiá Tub diuerfa ratione forr^aïï, hpn
peninent ad candem fpeciem : quteriim occi-
dit homincm, peccat peccatum iniultitije: Sc. li
quis non pauit pauperem quern tcnebatur pa-
fcerc,& moritur,cft alia fpecies peceáti : fiqui-
•' dem non cft contra iuftinam , fed con t ra ch a-
ritatem,vt fentiunt Theologi bene db&Jmdñ
en im tcnebatur alere paupcre ex iuftitia, fed
excharitate. % Quartum documenrum quod
ÛOCU. habetur in folu none i'ecu ndi. Faceré con tra di
uerfa pra cepta,n on dilHngui t fpeciem pecca-
torum. Patet in homicidio,quod licet lit con
tra legem naturalem,(crípram,& humaná,non
eft nili vnum peccatum fpecie. Pro cuius maio
, riexpofitione notandum, quod lex particula-
- ris qua: addiruf fuprá alteram, duplici ter fe há-
bet : vno modo,quod transférât actum ad alia
vircutCiV.g. Monachus-cx iuftitia tenctur red-
dcre alienumracceditpraeterea praecept ú prae-
lati , quod transfert л du m ad v irt ute m obedié
.tiae.Itcm tenctur monachus ex virrute caftita-
tis non fornican; accedit praeterea voti vincu
lum, quod transfert actum in virtutcm religio
niS. Alio modo fe potcft habere, non transfè
re ndo actum ad aliam virtu té , vt paret in ho
micidio , quod diuerlis licet praeceptis prohi.
beatur, fem per tarnen manet intra materiam
i n iufl it ise. Quando ergo p art iculari s lex rrá f-
fert ac~tum ad aliam virtutcm, eft duplex obli
gatio, & qui tranfgrcdknr, peccat duplex pee»
catum diilinctum fpecie : cae tertim- quando
•• M
гни
nett transfert actum circa-aliam virtutcm, pec
çattantùm vnumpeccatum, vt patet in hoirr->
cidio multis prohibitum legibus. «J Itcm ríosá Duplex рея
dum, quód poena qux- imponitur inlege, ali- naüeg«
quando non inuoluit praécepturn aliquod : &s fatuta*
haec quidem nec íacitpcccatum, nec dat nouá'
fpeciem; vt eft irregulsritas. Propter quod iu*
dex qui occidit hominem , eft irregularis fine
peccato; & quiducit aliam vxorcm pott prio
ns mortem , eft etiá irregularis abfquc aliquo? '■' < *
delicto. Alix funt poena; qui- inuoluunt ali
quod praeccptum ; vt fi praelatus prateipeueo
fub poena excommanicationis vt ieiunaretur
in Quadragefima.Et iftx funt in duplici diffe
rentia. Quidam funt quae prohibent actum'
iam prohibitum; vtfi prohiberct M^Hfrjdfft /auirM VA
lex hum ana; & iftae non faciunt peccat um,nec
dantnouam fpeciem , licèt fee un dimi aliquos
augcant peccatum c.caeterum quando feitur in
actum alioqui non prohibitum:, facicpcccaiú¿ .и
fed non datfpeàém-; vtfi praîÎatuspraecipiaC •
fub fentcntia excommunication! s quód ieiu-
nctur in fabbatho: non feruare ieiunium, pec
cat um eft ,- fed fpeciem habet ab obiecto dif-
fentaneo contra tempcrantiam. Щ\ Sed dices,
ex dictis videtur fequr, quód fi quis fem el fe-
cerit votum defornicacionenonadmineada«
&itcrum atque itcrum & fa?pius confirmât
idem votum, quód non inducat aliam obliga-
ttonem praeter prim am ; fifcut ex со quód ho
rn icidium fit prohibitum lege human a, nó in -
ducit nouam obligationem praeter illanv qua
eft in lege naturae.Certè ita videtur conuincc*
re argumentum: fed de hoc latius in materia
de voto. Щ¡Sed ex 1шс óritttr non parua dubi* V*r"«> pec
tattoiVtrunl quando quifpiam in vno eodecu cltl»contr*
actu peccat contra praeceptum naturale &lu- „aturaje &
pjihrftlttjralc^pétcet duplex pcçc^tuîri fec^nch^ lupernatu-
lpeciem diftinâum;veluticùm quisnonàbfti raie peccee
ftéiî qu'áhdo tenctUr'abftlncre fecuclum^gerà duplex pec
naturalem t^.fupernaturale: aut çîim qui? non catum <Pci
fubùcnit pauperi , cum ex praecepto vtriufque cie*
legis tenetur. Ccrtè videtur dicinwnvquàd
funt duo peccata fpecie diftincta : nam talis
actus eft contra duplicem virtutcm fpccie,di-
iîiftôâm , fcilicct ¿ont¥atempéríntiam иадь- *••• '■■'■^
fil?, & 3a¡cquifitam; quae fine dubio fpecie'dif-
ftruat.Hoc idem cófir, Nam fi vnus peedarge
contra temperátiam acquifitam, '& alius quif
piam contra infufam; ilia peccata differrét^íe
l^ip, ticut aitusiVirtutiarft quibus opponuntqr:
ergo etiam in eodem potcft elTc duplex maü-
\fa1?çuridufn fpecie diftinäa. ExplicâTAiiP-r/crc
adlnbitoexemplo. Nam cum fit praeeepmn»
Jegisflaiuralis, vt^j^aíera dicamus, & поп
"rnçntiamur;1(i fuperueriiat praeceptum prolan
in virtute Spirkus/anfajoi fand« obcdien-i*
" vtnou
 60 F.B.Mcdín«
vt non mentiaris; cette fi m enti ris , & peccat
contra vi nute m , & сбега prxlati obcdicntiá;
& duplex malicia eft diuerfa fecundum ípe-
Snlutio ir- ciem. Щ Ad argumenta in contrarium poli ta,
g u nen. a¿ primum facile refpondemr, quôd D.Tho.
Adpnmff. loquitur de commilbionc & omilsionc circa
e andern mäteriam Tub eadem rationc , vcl qui
do omifsio fequitur ex commifsionc, prout
tradidimus in documentis noftrx doctrina?.
AJ fecúdú. Щ Ad fecund ú argumentú lie refpódco, quod
quádo com mittitur peccatú prodigali tat i s , ex
quo fit homo minus poten s vr det liberal! ter,
tunc commifsio & omifsio qua* inde cófequú
tur, pertinent ad can de m peccati fpeciem : cae -
terum fi quisomittat actü überall tatis exaua-
Ai «nlum ritia,ad aliud Vitium fpectar. Щ Ad tertium ar
gumentum confutandum hon eft facile loca
D. Tho. qua; fibi inuiccm aduerfari videntur,
ad cócordiam rcducere : in qua re laborat ma-
Ctict. xim с С aie .in .2. is locó citato. Sed breuiter fíe
ftatud, quod tran fgrefsio, de qua dicitur loco
citato, quod fit fpecialc peccatum,nó vfurpa«
tur pro peccato commifsionis in vniucrfum.
Pro cuius declaration e aduertédum eft, quôd
tranfgrefsio accipitur bifariam ; turn material!
ter pro omni commifsionc cótra diuina man
à лt a : & hoc modo non eft fp eciale p eccatu m,
fed fpargitur per omnia peccata qua; contra le
gem commi tt útur: tum formaliter pro ргзеиа-
ricarione, & expreffa in tent ion e faciendi con.
tea legem , & contra debitu m ; & tunc eft fpe
cialc peccatum contra iuftitiam legalem ; quo
in fen lu loquitur D. Thó. de tfanfgrefsione in
x»2. Ad «andern formam eft cxpficandu quan
do dicit S. Tho. quod omifsio eft fpeciale pec
cat um. Vide Caieta.fuper ilium locum (алШ
v ARTI C. SEPT I MVS.
fVtrum conucnienter diuidatur pec~
caí um t inpeccatum cordisons,
.91 í
•peris, . D.Thom.
SV M M A T E X T V S.
conciufio. r^Mf*ê> OncluHo eft affirmant
Aliqua enim difterunt
vno modo fecundurh
fpeciem completan, j vt
tfös&horno. afiomodo.fecüdum
diuerfos gradus iri eadem genera-
íione,vel motionecäpiunturdiüer
За» fpccies,ficùrà*dificacîo? cónríple
itadomus :fundamentiv?r6colIo-
yu/: ï *
: ExpofinPnín.Séctm.
catio , & parietis ereâio funt fpe-
cies incompleta?. Sic ergo pecca
tum diuiditur per ha»c tria j cordis,
oris, Sc operisjnonficutperdiucr-
fas fpecies corripletasjquiacofum-
matio eft iri opere $ fed prima in-
choatio eft in corde^fecundus gra
dus in ore i tertius iri confumma-
tione Opefis.quaétria etfí fecúdum
diueríos gradus peccatí difFerunt,
tarnen advnam peccati fpeciem
fertinere^oífunt.Iracundus enim
ex hoc quod vindiâam appétit, pri
mo conturbatur iri corde; iecundo
verba contümeliofä pröfert; tertio
procedit vfque ad í acia : 8¿ idem
patet in luxuria , & in quolibet alio
peccato. -и
P. TPL1CATIO AÄ.TICVLI."
X. С peccatorum diuifto accepta Hie. taper
eft ex D. Hierony mo , & ex Magi- Ezechi.4}.
llro in. z. d. 41.& hanc diuiiioncm M.g.fcnc.
in noftra mcthodo confitendi fe-
quimur : dicimus enim ; peccaui lonuii t i on e,
cogitatione , & opere; Sed pro huius declara Qirzdam
tione notádum eft , quxdam peccata cflc qui peccata со»
corde pcrficiuntur&confummátúr; vt odiú, fammítur
& hsreiis : alia vero que ore con fum mantur; corde, alia
Vt contumelia -, conuitium , aiquedetractio: ore, «lia o;
pere.
tertio funt alia peccata quae opere perpetran*
tur, vt furtum,& homicidium. Et haec pëccata
manifcftè diftinguuntut genere & fpecie ; de
quibus proindc non loquitur D. Tho. in arti.
culo. «.[Secundo notandum,quod hic pecca
ta circa idem obiectum, fí confiderenturqua- Expooitnr
tenus vnum eft pra?paratio ad altcrum , nulla
ratione fpecie diftinguuntur,vt oprimè décla
rât D; Tho. foiutionc ad tertium.v. g.mcdira-
tur quis de fornicario ne admit ten da ; dein de
follicitat muüerem , tádem ad hi bet manu s ad
opus: Vniucifa hsc peccata funt vnum pecca-
tum.item cùm quis cupiens occidere hominé
fe armât , parac gladium , occidit : omnia haec
vnum peccatum imputantur. Gxtcrùm fihaee
peccata confiderentur quatenus peccator ex
iba intencione lifttt in vnoquoqiic illorum,
tune funt diftinétigráduspeccatOrum , 6c di-
cunturquadam ratione differre fpecie imper-
feitè. v. g. délectai и r quis in turpi cogitât io.
ne, o*c vltràprogreditur; hoc cft peccatum
cordis:
 iíordis : rurfus alius delecbtur in loquütioné
impúdica, пес vkrà fe extendit ; eft peccatum
6ris:fed fi perpetrar, cft peccatum operis, quai
quidem fpecie non diftinguuntur, fed inten
tions opefantis.Hic eft explicatio D.Tho.Ii-
cètD.Hieron. non loquatur tam ftriâc ficut
D.Tho.tantùm enim videtur conftitueretria
prxdicamenta id quae omnia pcccata polfunt
reduci. • !.-•■..
ARTIC, О С TA WS.
f Virùm Juperabundantia tpdefeElus
diuerfificent peccatorum fpecies.
SVMMA TEXTVS.
onckfio»
Onclufio eftaffirmans."
Náinpeccatoduo funt;
ipfe acîus volitus , & in-i
ordinatio prout recedi-
. ■ ..■ i ■i, tur ab ordine rationis,& legis diui-
na». At fpecies peccatinon attendi
turcs parte inordination is,cju;e eft
praîter iritentionem peccanrisjfed
magisex parte ipfiusa&us,fecun-
dú quod terminatur ad obieftuin
-J л
quodfertur intentio peccátis:qua-
re vbicunque occurrit diuerfum
motiuum inclinans intentionem
ad peccandum , ibi eft diuerfa fpe
cies peccandi. Cum ergo non fit
idem motiuum ad peccandum in
peccatis quaefunt fecundum fuper
abúndantiá,8¿in peccatis quelunt
fecundum defectum; imoiuntmo
tiua contraria,vt motiuum in pec-
cato intemperantiae eft amor dele-
Ôationum corporalium j Sciripec-
cato infenfibilitatis motiuum eft
IS- . .. . " ödiurrj earum ; & ideo iftapecCata
Ю--.. ZiîOI non foldmdiiferuntfeiçjjnttumfpe
ciem,frd fu nt etiam contraria; ;«
ÍX PLICAÏIO A R T JE С V ti;
" III. I"
N hoc articulo notarídurh- id quod
fupriVcmoriu'ma$ Cpnrra Scotó^
fcilicet pçccata non diftiftg'ur fpecie
ex aucrfioríe , fed ex cónnerfionerít
nim diílinguerentuf fp&ic ex atierfione &
priuatione, certè aiiaritia & prodigabas cf-
fent eiufdem fpeciei rpriuantcnim reciitudú
ne eadem liberaliratis:diPtingilun:uritaquc ex
conuerfione ad obiecta. 4 l'ro cuius articuli
elucidatione notandurn ex Caie. id quod fan- Caie«;
âus Tho. dîcit,quôd intcnipcrantia oriturcx
amore delectationum ; infenlíbilitas ex odio
earum : vndc non videtur poncre.obieda,nec
ínotiua contraria, fed aétus. Sed intelligendú,
quod inremperantia oritur ex dckdationo
amabili : infenfibilitas ex delecbtione exofa. - «
Hoc eft verum; quia vnus fertur in deledatio- . •. ■ j.
nem tanquam in bonum , alius vero tanquam
inmalum.DubiaqUíecircahuncarticulúmo- ■
ucri poterant, articulo fcqucnti fatis elucida-
buntur. Vide folutiones argumentqrum,& vi
dendus eft Caict.iolutionc ad tertium. .
ARTICV. NO N.V'S. ' -
ff Vtriim peccata diuerfificentur fpecie
fecundum c&cunïtantïas.
SVMMÁ TEXTVS.
RimaConclufio.Quan рлмс5<
do eft idem motiuum
peccandi,circunftantiae
non faciunt diuerfita-
tem fpeciei : vtilliberalis propter
inordinatum appetitum pecuniae
accipit quando non oportet , Sc
plus quam oportet : & tajium си>
cunftantiarum corruptiones non
diuerfificaütfpeciem,fedadvnam
& eandem pertinent. Щ Secunda second;
Conclufio, Quando proueaiút ex
diucrfi s motiuis, quia motiuum ad
jteccandum eft finis &оЫее}ит$
tales corruptiones circunlhntia^
rum diuerfas peceati fpecies, con-
ßituunt:vtfiquis prarproperè со-
medit , poteft hoc prouenire , quia
non poteft ferre dilationem eibi
.1 ..^.b
propter facilem confumptionem
humiditatis: fi veroappetitimmo-
deratum cibum, poteft hoc contin
gerc propter virtutem naturae po
tentem ad conuertedum muleum
• cibum;
 6$z ЛП.ЛРЛМяИиА
tiburhi fi autem appétit cibos deli-
tiofos, contingit propterdele&a-
tionem incibis exiftentem.
EXPLICATIO ARTICVLL ,
E hac quaeftione; quç nam circunftan«
I tia conférât nouam fpeciem acribus bu
d:manis; differuimus iuprà quxft.18.ar-
ticulo. 3. praecipuè articulo. 1 o.&.i i.Scd con-
Veritas ar- tra définit loncm huius articuli arguitur. Щ Ná
ticuli difctt furari in loco facro cft facrilegiura , licèt is
ptur' qui furatur de loco facro nollet quod cflct in
m,ar£u* loco facro; vel qui culpabiliter ignorât efle
locum facfurn ; & fi fciret , doleret quod cflct
in loco facro : & tarnen haec circunftantia loci
facri non cft volita, nee tranfit inrationem
obiefti: ergo fentcntia DiuiThoma; eftfal-
Secundum. Í л. cr/Sct un Jo. Qu i adulterium committit cum
vxorc aliena , nolens quod effet aliena, & do-
lens quod'effet aliena , certè adultcrium com-
mittit; & tamen hic circunftantia non eft vo-
DepHciter lita, пес tráiit in rationem obieétùergo. f Ad
circonftao- hocdico »duplicitercircunftantiam efle voli-
"ft,VOliU tam,& tranfire in rationem obiecti: Vno mo-
do formaliter; vt cùm quis dicit; volo furari
dc loco facro , voloque quod fit in loco fa
cro : Alio modo interpretatiuè , & virtualiter;
vtcîim quis dicit; ego nollem furari in loco
facro , fed quoniara alibi non inuenio , volo
furari de Joco facro: autquando quisvincU
biliter ignorât efle locumfacrum. Et in vtrOf
que cafu , circunftantia confert nouam fpe
ciem. Et quod in primo саГи det, patet : quod
vero dct in fecundo, probatúr. Nam quamuis
nolit , omnibus tamen circunftantijs confider
ratis abfolutc vult furari dcloco facro : ergo
abfolute committit facrilcgium. Etiam probâ
tur quando ignorât culpabiliter. Nam ifte te-
netur cayere turtum de loco facro , & non fa-
cit: ergo imputatur fïbi ad facrilegium. Qua-
propter cùm inquit D. Thom.eam circun ii an
tiam darc fpeciem nouam , qua? eft volita, &
tranfit in rationem obiecti ; ¡nterpretadus eft,
quod fit formaliter, vel intérprctatiuè volita.
Ex qào-feqHrtur , omne peccatum quod pro*
cedit ex ignorantia eulpabili, çontineri in tper
Arguitur cie , ac fiprpeederet ex certa feientia. ijScd
contra folu contra haiic definitionem líe argumenter. Id
tionetn. quodoft:per accidens, & prxttfrintentioncm
° pperanti», non conlntuit fpeciem in actibus
humanis , vt fipe dictum eft : fed iftae circun?
ftantiae íúmr praeter intentionem operantis:
Confir. ergo non dant fpcciem.bt conti rmatur. Nam
hac de caufa auerfio à lege diuinanoncon-
ftitifitin fpecie peccatum , quoniam eft-pne-
ter in tcntibriem operantis: Sc idem cft de rea-*
ExpoCih Priéh.Seiùn.
tu & obligatióne ad peená. ^¡Sccudo,fcquitur Secundum,
cx hac definitionc, quód qui acçcderet ad
mulierem voleas quod non fequerctur mors
fpiritualis mulieris , peccaret peccatum du
plex; alterum (quod cft planifsimum) contra
caftitatem ; alterum, contra charitatem proxi-
mi : nam huic peccato eft copiuncta femper
mors fpiritualis mulieris ,& vult Ulam inter
pretatiuè •. & hoc fatis apertum eft fufficcre
ad dandam nouam fpeciem : ergo. ^fltem fe« Terriueu
quitur , quod qui forhicaretur, temper pecca
ret geminum peccatum; vnum contra caftita
tem; akc rum contra obedientiam: omni nam-
quc peccato ex necefsitatc eft coriiunctain-
obedientia fupcrioris , qua; eft volita virtua
liter; & hoc fatis eft vt det nouam fpeciem: . .
ergo. Confirmatur. Nam fi quis formali inten Confie;
tione fornicaretur, vt effet inobediens pnrla.
to, certc committeret duplex peccatum : ergo
fi interpretatiuè vult tranfgredi praeccptum
fuperiorís fornicando , etiam peccaret duplex
peccatum. 4" Ad prim и m dico, quod iftae cir- Solurio,
cunftantia: funt interpretatiuè volita;, & tran- Ad primA
feunt in rationem obiecti , qtlae fecüm affcrút
nouam deformitatem ad rationem ; Scidco
dant nouam fpecicmrauerfjo ve.ro, licet fit in
terpretatiuè volita.non tamen traniit in ratio
nem obiefti; & fic nond.it nouam fpeciem*
% Ad fecundum, & tcrtium dico, quod ifta; Adfecundú
circunftantia: funt generales omni peccato * teraum.
& ideo nouas fpecies peccatorum non con-*
femnt. Generate namque eft omni peccato
quod fit contra charitatem , &c quod in omni
peccato fit inobedientia praceptorum : fecüs
effet fi quis in cafu tecundiargumenti ad mu
lierem accederet , eo propofito formaliter , ve
mulicr perirct fpiritualitex in fempiternum:
nam certè tunc duplex peccatum peccaret;"
alterum contra caftitatem ; alterum contra
charitatem, qua; fpcciali prscepto mandat ne
altcri vélimus damnum ípiritualc. Item in ca-
fu tertij argurncnti effet etiam duplex pecca
tum ; vt fi quis fornicaretur formaliter, ca in
tention* vt-tranfgredcretur praecepta maio-
rum, peccaret tunc & contra caftitatem , Sc
contra obedicritiam', quaefpeciafi praecepto
prâîcipit,ne:quis.maiorumiprçcept3conténar.
Щ In hoc articulo folet alia difputari quaeftio; De eircua-
Vtrùm" circunftantia fehiporis:fäcri nouam ftlniiatem
conférât fpécièm* Sed htcquxftio Habet prcí f0"' bcri-
priam .fçdem. 2. a.qua;ftionc. u»<arfkulo.4.
vbi negatiué.refpondetuí. Splet etiam alia per
tradari quxftiQ^YtrumiltíE ípecjcs gulx qua*. circunfl«
ponit D;'J^Jjol щ hoc articulo pro, exemplöi 1'*8ч1*«
fufficienter : djÓmguanturper has circunftan-
tias,pra;propcre,nimis laii^,árdentcr, Iludió ;
fe. bed hxc quxlUo pç^jjnçî ajd, 2. а. $.цВ.
c' ' art."4.'
 Qgsrfüon. LXX-Ш.
n;ftr Ьи- articulo. 4. In fine huiusquacQionisnotandú»
**.°РСС"С0 quôd in diuinis feripturis àpertifsimè diftrU
ru jn Jiui- buuntur peccata, in peccatum originale, mor-
na (cripti
C 'r " talc, & venialc: acctiam fit mentio depeccato
M.
in Spiritual fanctum , dc peccato ad mortem,
de peccatis in cerium clamantibüs; que omnia
peccata non diflinguuntur fpecie , fed tantùm
iignificant diucrfos (latus , & conditioncs va
rias peccatorum.
QVAESTIO LXXI1I.
. De cóparatione peccatorum
ad inuicem : in decern ar-
« f>
* -ticulosdiuifa.
T¡|Jj Í . j . • • a
ARTIC. PRIM VS.
yVtrum omnia peccata ßnt connexa.
S VMM A TEXTVS.
Coaclufío.
Onclufio eft negans:cu-
ius reifunt tres demon-
ftrariones. Prima eft,
quoniam quaedam peccata funt
contraria ; vt prodigalitas & aua-
ritiajaudacia & pufiila nimitas:con
traria verö fimul inefle non pof-
funt. Secunda eft , quia intentio
peccantis Поп eftdífcedere à regu
la redas rationis , fed tendere in
aliquod bonüm appetibile : bonà
autem appetibilia propter qua: hó
mo recedit à regula reda; ratio
nis, nonfúrit connexa : ergó rie-
Îiue peccata connexa funt. Co
equentia inde probatUrmam pe
cata conftituuntur éxobie¿Hs,ai
qua: peccans conueititur. Tertia
eft, quia peccatum non commifc-
titur ex eo quod homo recedit à
multitudinc , 6c accedit ad vnita-
tem(ficut in acribus virtutum acci
dit ) fed potiùs ex eo quod recedir,
ab vnitatead multitudinem: er*«
go non eft neceffe quod peccata
lint connexa. . • ■flino ){td quia propter vnius mandat i tranf-
EXPLt-CATIO ARTIC V Lb
V O D omnia peccata non finteo Quadam
nexa , cuidens eil ex rattone natu* peccata ha
rali , & ex lacra feript ura : cum hoc bet inter ie
fe col iga»
tarnen reciè cohaei et , quod aliqua tionem»
peccata habeant inter fe cOlligationem & vin*
culum. Primo , quando in vno aclu funt mul
ta; deformitates j vt in adulterio eft vna defor« •*-■• -J; -4
mitas contra iullitiam ,& alia contra caftita-
tem. Praetcrea , quando vno opere tranfgredi.
murdiuerfa prxcepta» contra diuerfas virtuf
tes; vt quando monathus fornicatur,peccat
tum contra caftitatem , tum contra votum re-
ligionis. Tertio , quando vn um peccatum tra*
hitad alterum; veluticxebrietatenafciturim«
pudicitia , & ex fuperbia inuidia , & ex {eptem
vitijs capitalibus numeróla proles peccato» .. .1
rum. Qua ratione dicunt fan&i Patres, yni-
uerfa peccata inter íe eile connexa;nominatim
Gregor. D. Thom. non loquitur contra fan- D.Gre. $il
c"tos Patres ; eius enim doctrina abfolutè eft mora. с з (.
D.TLo.
vera: non enim oportet vt qui habet vnum
peccatum .ex'necefsitate habeat отпЦ'ресса-
ta. % In folutione primi exponit D.Thom. il- Erponîtui
lam difficilcm fententiam Iacobi. 2. Quiof- quomedo
cfiendés m
fendit in vna, faftus e(t omnium reus. Prima vno , fit te*
expofitio eft, quod per illud vnum delictum, omnium*
intclligit illud vnum magnum & graue deli
ctum, quo contra legem chatitatis Dei , Sc
proximi,& contra legiflatorem, non ex hu
mana fragilitate, led ex leeiflatoris contema
ptu peccaturvaduerfus quam charitatem, ac
legiflatorem h qufs crimen admifcrit, meritô
totius legis fit reus; quia plenitudo tôtius le-
■eis eft chantas, fiiin ea tota lex pendef. Itaque
mine locum expofuit Augufl. dkertjjQuiof- Augurt.fer
fenderit in vno, faäus eft omoiurh feus.Quid rnone.4.cic
tempore.
eft hoc vnum , nifi illud quad Apdflo. dicit;
Omnis lex in vno fermone completer, Dili-
ges Dominum tuum , & proximum tuum ft-
cut te ipfiim? & alibi ait ; Qui in vno often dtf- Epifto. 19.
;rlt i fit omnium reus, fi contra charitatem fa* ad Hiero.
^ir|, vndetota lex pendct:reus enim fit om
nium faciendo contra cam, in qua pendent
omnia. Ex quibusapparêt , eius fententise fe-
ueritatem non contra omnes peççatores qui
jn-alio offendunt promulgan, M contra eos
ToRim, qui legem charitatis, atqu.e eius legifla
torem Deum ex çontemptu ¿í-defpeéiu le
gis, atque legifbtorisjnon carnis fragilitate,
fed malitis aç maligfiitatis iniquitate offeri-
'dun't. Rurfus iuxta Cyrilli expblitionem dici CyriUu^
pote(t,eos quiin vnodefecerint,pronunciari
totius legis reos : non quia puniantur de cete
ris pra:ccptis qua; obferuaraht , t'anquam fi ea
"tran(gre(sHuiírcni(hoc enim' miquú-eíTet ool-
Tí : grcfsió-
 F.B.Medinái
grefsioncm priuabuntur eterno premio,' non
a.-. .-: r e]jter quàm fi omnia diuina praccepta concern
- pfiffen t. D.Thom. ab hac interpretations non
■ j-ït ic • - ! admodum diferepans, ait, peccatorcm in vno
."; -. .-. deFicientem , reum fien omnium mandato,
rum ; ca ratione ,quia in vnius tranigrefsione
ilium ipfum contemnit, qui omnium pra*cc«
Burgenfii. ptorum eft autor. Alia ex politío eft Burg, in
ilium locum ; Condemnauit , inquit D. Iaco-
bus , errorem Pharifeorum , fcilicèt quod fi
quis feruauerit maiorem partem legis , licet in
alij's mandatis laberetur, Deus non imputabat
illa peccata propter maiorem obleruantiam
legis» Ifte error eft condemnatusinferipturis
Deiner.*?, fanetis : dicitur enim ; Maledi&us homo qui
Don permanferit in íermonibus vhiuerlis hu»
Ezcck.it. iuslegis:&,Inquacunq;dieiuftus feauerteric
àiuftit.a , & fecerit iniquitatem , in peccato
iuo morktur.
:ARTIG. SECVNDVS*
tfPtrwn omnia peccata jtnt paria.
SVMMA TEXTVS.
Coocjuôô. Onclufio cft negansi
quáuis Sroici dixerint
contrarium , qui deci-
piebantur ex hoc,quod
confidcrabantpeccatum ex parte
priuationis tantùrn, & fie illam no
Duplex pri mfeipere magis & rninus.Scdfcië-
dum eft, duplex eiTe priuationis
cenus: Vna priuatio eft pura Sc
iimplex , quae confiftit in corru-
ptum eíTej vt mors cft priuatio vi
ta?; & tenebrae priuatio luminis: 8f
hxc non recipit magis & minus;
quia nihil eftrcfiduum de habitu
oppofito, Alia eft priuatio non dm
plex , fed aliquid retinens de habi
tu oppofito j quae priuatio magii
confiftit in corrumpiyquam in cor
iumptumeffejficutaegritudo quae
priuat debitam commenfuratio-
nem humorumjremanet tarnen
aliquid eius, alioquin animal non
effet viuum : & Ьагс priuatio reci
pit magis & minus j quia) multum
Expofin Prim.Secun.
refert ad a?gritudinem,vtriim plus
vel minus recédât à debita humo-
rum commenfurationc» Sic ergo
dicendum eft de peccatis:ita cnim
in eis priuatur debita commenfu
ratio rationis , vt non tollatur or
do rationis $ alioqui malum fi fit
integrum , deftruit ieipfum ; nam
non poflet remanere fubftantia
aduSjVelaffcdio agcntis,nifi ali
quid remaneret de ordine ratio
nis. Vnde multum intere ft ad gra-
uitatem peccati , vtriim plus vei
minus recedatur a re&itudine ra
tionis. Non ergo peccata funt pa
ria; fed ileut vna aegritudo eft gra-
pior alia, & tamo grauior,quanto
magis tollitur debita commeníu-
ratio bumorum per commenfu-
rationem prions principij : ficuc
aegritudo quae prouenit in corpo
re humano excorde,quod eft pria
cipium vitç,vel ex aliquo quod ap-
propinquatcordi,eft periculofior:
ira peccatú tanto eft grauius,quan
jto deordinatio contingit circa ali-
quod prin cipium,quod eftprius in
ordine rationis. p
R X P L I С A T I О ART 1С VU».
1 Vodchriftianisdebcant peccata iu Peccata
dioari ttlaiqualia , hoc eft iflfquaSt equaiia
main ir, otfenlar,cV demeriti, fit eui ioot-
dens ex loco Matth. 5. vbi docet Mittb 1
Saluntor, diuertii peccatisdiuerfas conilitutas
eflepcenas, caique multum insquales. Item
ex eo quod dicit; Omne peccatum & blafphe»
mia rcmittetur homimbus : fpiritus autem
olafphemic non remirteiur:& quicunque di-
xcrit verb um contra filium bominii , remit
titur ei :qui vero dixerit contra Spirit um fan*
c"tum,non rcmittetur ei nequt in hocfcculo,
beque in futuro. Itaque peior eft damnabi-
liorque blafphemia contra Sp i rit um ) ana и m,
quàm blafphemia contra filium hominis. Ter
tioexeo quod diotad Pilatuno; Qui me: ra»
didit tibi i maiut peccatum habet.Habes q ui»
dem
 Qoaeftion. LXXIII.
idem tu Pilate peccat urn, fed malus qui me trâ-
didit tibi. Quartô ex eo quod fcribit Apollo*
t.Corb, j« Omnino audituf inter vets fornicario , qualis
ncc inter gentes. Inter gentes quidem inueni-
tur fornicátio; at non tanti fcclcris quàm eft
ilia » qua quidam inter vos habet vxorem pa-
tris fui: qUapropter eurri qui operatus eft eiuf-
modi , tradldi Satans prx alijs peccant ibus
Vnde ratio inter vos. ^ Séd dices ; vndeigitur ratio iftius
faaquahca ¡njequalitatis \ Refpdrtdetur , ex modo quo
turn eCCat° *'ontra Deonf-eibquia vnum magis repugnar
beneplácito Dei,quàrh aliud- Quodteftantuf
minos grauifsimx , quibufdam , non ora nib us
mandatis fuperádditx. Secundó , ex natura
deuiationís : quoniám licet omnis deuiatio à
via eft error; tarnen in vna eft error multo ma-
iorquàm in alia; eôquôd vnafacitlongiùsrc-
cedere à termino in ten to,quàm alia : ita opinis
quidem auerfio Ï lege eft peccatum , fed quia!
Vna longé magis elongat к Deo, quàm alia,
ideo vnum peccatum longé grauius eft alio*
Slcut etiam Omnis receflus à proportione qua*
tuor humorum in corpore humano eft infir-
mitas, verum, quia vnus receíTus maior eft
alio, dift urbans magis dicbm proportionem,
magifque vitians noXijs matcrijs naturam ne
Jfegrcflus Matad debitam proportionem, ideo
Vnus morbus maior eft,& pcriculofior,acdiu-
turnior aliö. Sic eft de peccat i s; q u on ia m vn u
plus alio inuertit affectum , magifqüe obfeu-
rat ac vulnerat vires animx quo minus pof-
fitfe conformitcr habere ad legem Dei. Tew
tio.ex qualitate eius in quo peccat ur: quia agi*
bilium vnum eft facratius alio; vnum alio ma
gis aut minus neceflarium vfibus humanist
vrtümdertíque magis contra naturam, & от
вет eius honcihtem quàm aliud. Hinc facri»
legium gfauíuS beccaturfl eft quàm furtum*
., & iimonia deteftabilior quam vfura : fodo-
Wk multó abominabilior quàm fornicario.-
' Quartô jex'diuerfa difpofiíiorie peccaritiumí
quia alij peccant ex deftínaíá malitia ; alij ex
.tr.S !, inSrmitate. Eundem itaque säum peccatt
fecerunt Pilatus & ludxí condemnantes Chr}-
lium iniuíréíattámen Salud tor refpdndendö
Pilato, pronun tiat, Qui me tradidit tibi,maius
peccatum habet ; quia illi certa fcicntia , Sc de-
ftinatíl malitia faciunt ; ruf v'eró iflfirmitate.
Âlij ihfupcr pér'ignorantiam,'ál|i ex cerra feiert
tia ; quorum hoc crimirtorltis eft , quant illiid;
îuxta fententiam Salus t oris dkentis; Scruus
fciens voluntatem Domini fui, & nonfáciens
plagis vapulabit multis í íjüi au tern non ctr-
gnouit , & facit digna pbgis, Vapulabit paucis.
Crego lib. De qua re videndus eft D« Gregor. Quintó,
is.mor».c. furgit peccatorum inxqualitas ex diuerfitate
nçcumcnti quod peccando inferimus t quod
Artîcul. IL 6tf
¿uidenter demonftrat fententia Saluatoris di»
centis;Ego autem dico vobis,quoniam omnis
qui irafeitur fratri fuo.reus eft iudicio : qui au« *
terr> dixeritfratri fuo Racha, reus crit conci
lio:qui autem dixerit,fatue,reus cric gehennae
ignis. Grauius itaque peccatum eft poítremú,
quàm duo priora. Vnde grauifsima peccata
íunt hxrefis,& fchifma,qUia fummé nocent in
his, fine quibus íalus efle nonpoteft. Quód
autem exteris péceatis grauius fit fcandaliza-
tio pufillor urn, feu fedudid innocentis , tefta-
turSaluator dlcens; Qui fcandalizauerit vouai ,
de pu [i His his , expedít ei vt íufpendatur mola
afinaría in callo cius,5¿ demergatur in profun«
dum maris. Et fient diuerfa xftimatio eius ia
quo fit nocumentum,auget vel minuit iniqui-
tatem peccati : ita & diuerfa quantitas nocu-
tnentiialia quoque Si alia dignitas perfonx cui
inferturnocumétum. Vndccriminofifsimum
peccatü erat traditio, quâ ludas tradidit Chri-
ftum, vti bene explicatur Matthe 6. & grauius Мак. к.1
eft crimen It fx maieftatis , quàm contumelia
inplebeium. Porró omnium grau ifsim urn eft
rebellare Deo, vtDeus eft; aut blafphemare
Spiritum fanftum.vt fandus eft, & fandifica-
tor hominum. Wriim non ¡ta enormis cenfe«
tur blafphe mía contra filiu m hominis in hua
mana natura apparentem, prout patet ex dicto
Saluatoris ; quia procedit eX infir mitate huma» Matth.i aj
ni iudicij, cui difficillimé fuaderi poteft , vnam
candemqüe perfonam Deum effe 8c homU
ncm. Ex his confiar conclufionem D. Thom.
effe certam & irrefr. gabilerrt.
Щ Sed circa pröbationem D.Thonvdubitatío Exponlnrf
eft: nam quxftione prxcecknti J articulo. 2. côtiadiftto
dixit D, Thom. hoc diftáre intef,peccatum JM** Ч,
mortale & vefiiale, quod mortale funditus toi- • ' '
lit vits principium ; veníale vero minime:
hîc ve ro die it, quod vnum mortale deliftum l.f H.I i
magis deftruit. principium vite .qûàm aliud:
ergo Tibi cdntradicité Ad hoc! dicCndum cil, Duplex
quod peccatun^moftaie poteft comparari ad principié,
duplex pnttcipium vitx: vno modo adprin« TÍt*í"
cipiüm vitx quad formale, vt eft gratia & cha-
titas, per quam vnimur Deo : & hoc princi-
tium tunditus tollit peccatum mortale; & de
ос idqUebdrur D. Thom. qüxftione рГхсе-
denti. Aliud principium vitx , & quafi effedi-
uum i eft humana ratio , qux dirigit noftras
bperationesj äc hoc" principium perturbât mor
tale peccatum, non tarnen fuftditus tollitur à
peccato mqrtali : & de hoc principio loquitur
Ыс in articulo i & fie conciíiatur'D. Thom.
^Dubitatur prxterea ; Vtru m auerfio qux eft VtrÚ auerl
in peccatis mortalibus , fit omniho xqualis? ¿o peccato
Ratio dubitandi eft. Nam auerfio, eft priua- Jüfit*^tti
tioj&priuatio поп fufeipit magis & minus. '*
Tt z Refpofl*
 656 F.B.Medinœ
Rcfpondetur negatiuè. Ita refpondet S an Sus
D.Tho. Thomas in.:. i.quiftione. 10. articulo. 3. Si in
* hac quaeftione articulo.j.ad fee undu m.& pro*
bat nr. Nam auerfio fequitur conuerfionem;fi-
cut expullio frigiditatis fequitur calefadtionc:
ergo quo peior fuerit conuerfio , de t t rior erit
auerfio. %Prxrerea, priuationes quae confía
íhint in pri uari,& non in priuatd efle,fufcipiút
mag is & minus; vt a?gritudo,turpitudo, deuia-
tio à viaifed auerfio in peccatis conlittit in pri-
uari,& non in priuato с (le , vt optimè déclarât
, S.Tho. in articulo : ergo fufcipit magis & mi-
л us.»J Tertio, omnes priuationes , quxcunquc
lint Шаг, liefe habent,quod vna eft detcrior
altera : vt mors excítate; excitas furditatc 1 er
go licet peccata cíTent priuationes ex parte a-
ueriionis, alia ali;s elTent deteriora.*; Quartô,
abfurdum eft aflerere íta auerfum eile à Deo
qui furatur, ficut qui eft haereticus, aut apofta-
ta : item abfurdum eft afferere-ita auerfumeflc
à Deo qui furatur,ac ille qui habet confuetudi
nem furandi.
Dnbitatio. •jSed dubium eft; Quid eft quod dicit D.TIv
quôd priuationes quse corififtünt in priuari, 8c
non in priuato efleinon auferunt tntum bo-
num oppofitum? vt aegritudó* quae töllit сопи
eenfurationcm humorum;ita tarnen toll it , vt
aliquideius permariear. Ita cenfendura eft de
peccato.Hûc videtur falfufn.Na'm actus ihtteiri
perantia» omnino tollit bonum oppofitum,
quod eft bonum temperantiâe ; & infidclitas
omnino-cUfsipat lumen fidei, quamuis non toi
lat bonum aftionishumanas^quoniam eftfub*
ie&um t'frfuti nulla priuatiotollfcfuum fubie¿
Cakt. dum. Hoc dttb'fum explicat oprime Caieta.fu*
О ri-: prâq^&ârt.tî.vide ilium, " • • .' '
ыТА *- *Dubium pr«ttere*eftfVÎPrÎ!m macula in petí£
qualii in*" ^ olTrnmo «quaHsälefpQndetqr, decide
peccatori- efVquöd nótf 6t in omnibus росса tisiequalis,
bus, ncque vttpatct eMiefttoonijsi^riptUfaffti'periùs p)Sfit
pWdáni tis.Sedrwrrçuidfceriadamdi , hbc eft carérttia
buta"*"" "iuiníB.yifioBis, quae cörrefyrtdet omnibus
'uu' ' peccatis rriortjhbus , iit in omnibus x'qúaüs?
Rei^ortdWçr- quód nonmám poena damni ей
■gpâuifsimtf!p<*fia,&iniuitù cfïer.quôd iniqtia
libus delidis,a;qualÍ5corrcfpoi)derctpa;na. i
-!» ~.:Л-\ jü- i,j> ....bfiT .G Wl.. ' •'{• -Off
ART I C. T E R TI V'&
¿ tnrfaûnèH fn ъЫеfht¿ ~ • - ^ • Ai
ЬА-ЗШ л, т.Ь/.х Tvsf ¡ .Д
Conclufîo.
.ЧЭ1К iîjV ' 1 Oncluíío eft. Difieren*
'.tía'grauitatis cfUá; atten.-
-t -
:1 clitur pene^obieâa , e£fc
Expofan Prim.Secun.
' principalis, quaficonfequensfpë2
dem. .Cuius rei duplex probado' . ,¡ m-
eft : altera $ quoniam fpecies pec-
catorum ex obie&is fumitur : cr-j
go quo fuerit peius obiedtum, má-
litia peccati in fua fpecie peior
erit. Altera eft j nam ratio ordinat [/■
omnia in agibílibus ex fine ; &c
ideoquantó ex altiori finepecca-J
turn contingit in adibus puma*
nis , tanto grauius peccatum eft:
fed obicâa a<äuum funt fines eo-'
rum,, & ideo fecundum. ,$uerfiu--
tern obie&orum attenditurrdiuerf*
fa graui4aspec,catorurn.Hôcipfùrrï
euidentiùs explica tur.Nam res ex
teriores ordinantur ad hominera
ficut ad finejhomó vero adDeurtif
quare peccatú quod eft circa fubrr
ftátiam hominis ; vt homicidium?
grauiuseft furto,quod eft (circa res
exteriores : fed grauiora rpeccara
funt infidelitas, & bl,aj^herriia,qiiej
immediate commimmtur contra
Deum. . "':'-ií¡j :. iii.d
' .' ft. ... .7. .rtfl HI(ItM ? 4 ria
E XP L1C AJ-l a , A.R T L^.yv.L^J
.T fci explicationern huius atticujj^
Л tium , notandyn^sft ex Ъъ(&щЛй frffl& DuranJ«
4:. quxfiione. 8. quod tribus modis peccata
çomparari poflunt in grauitate. Primo mo- Triplicirer
do peccata, d^efbrum ;j;ençti)0V4qp.antw^ co«pamJ
ad auerfipnemí .vtípeccatumjriortale & ve- PollulPec-
•¡ ПГГ" "'•'"■rvij. -rnr.rrz ,..1 TE.j,; I • cata to gra
juale. De hac comparatione дс»^ a^D.Thpj uilitCm 0
m prsfewia, ^ftatuit , e^m .^jKffo ex 4fa
ffis -j p^c»fui» .c^dainque.rooj^ale ex^
dci c in infinitum peccatum veniale, vcl ma«
мшит, ^ecund^o/jamparajjtijrDeccata diuer-
furto.» fîienique fioropa^tujfpÁy-
oata ^u/f}e,mffpèç«|, ex yajij^ .ПУ/тиДГЛуЯ
yj/uríum magnum & paru и m. De, h¡s !,d'uo,«
)?us mqcfis agit.hic D-Xbo.^: fie еДprima coij
,44fi(¿.nTfíjW^^yqy^^;ginWW Pr'ma cS5*
dum obiec4um.,I^fque pecfiata^^fuijt itó Peccatorû
mediate contra1P'e¿m9lfunt ^гаиюгД ;narn.g ^Зи»шО
corporalibus iliac 3¿gr¡t udines grauiores i unt,
fiux magis taqgutit cor, quocleli grincipiWjç
'vue:
 de cébféo^ctte^^
jfiççaxit, УвГ|9»фя ftwí C^NiK^iopnivpii- quod Deas пой ^о'пйЬбаг ^сЙг\ШГяиа;й-
mura locum habet hom Uiclium beamed vi- tum peccatum me/etur jvel quôd Qisgttdctc-
. tam hominis omnia ordin¡»Hí«ryfcjodeforni* JkWi&mfodmfkMk* x^u^Tbiijus .ач.„ nl

эПа minuit .»r.oibfo íad>'V-i **0!' «

Seefl. côd. Д Secuté сжШъфгЗШьМскк&о еО:
principalis , & fubftantialjs ; grauitas vero ex íuítív '■•>iKicftaAK| ib u.<m , suifhii min » nil
Appecw? ^ip:u^hfi^i«SCíidfin<aUí.4ft>í SftdvSihtccfe-
ЯЭД&Й сивЙС9где1^ае^р1к«цс , dubitatio ef^
•ab'olutá -yírúia^p^tHiiííquodgrfuíiífcflft.ifiic obie-
magis ma. До, ßV^l^iWf^abio^t^Wtöie такщк
lum. an potiíis pofsit fuperari ex t;ircunrtatijs?Qug- -ne luit • •fr-dTsqfn^ ,iuír;;-UÍollibiiin-jmí.,í!i*
flioergaeü;vtrumhomicidjiifn©mnefitgra-
iiius q uoc un que furto. Reperies quo fdam di-
jTcipujps D. Thorn, afferentes , опте peccat ú Rima; Cor>¿k fio. Prin- Prim. cod.
cx obiedograuius fimpliciier efle, neepofle
ex circunftaneijs fuperari i quod fálfifsimura
eft. Sunt enim quoedampe.ccata minus grauia
ex obiefto , qua? ex circunftantiis funt gra-
uiora : maius enim deliét um eft furari totutn

ijere hominernfplebeium. ,Pfamfea,maius de in eode m gençr e : nam cx

lictum eft illuftrcm perfonam de crimine har-
T>bicâj awéñditür fnäiofimr..
^fis,aut pfffdiUpniHnfiflilri? * qaènt beeide!-
je hominem pkbeium iRîqujs^adeoifrauius
.occidcrc quatuor., quam bíafphtt4are lerne! lo expo fi tum eft $ fi с ut at ten di tur _
QuomoHo nomen Cbfjftj-I^qui (en.(eotja Jö* ХЬооь ex
expoofdus parte obieöi .«xponenda qfta iftflSrii paribus;
licD.Tlio. qypd etjarr^yidtççeifl.io naturalibus : aurum ^utes&pcc^aw ojiáis 4iftíPr
enim pretiofius eft quam argentum : ca-terum guantur , - fltf fpecierá11 ferríatitur:
tarjtumargei^ijmppleft SKeUmuIariv vi plu*
XÍS aftimerur quam aurum. Item coruus. viuit maxij^^yin
magis quam homo : exterum coruus qui ex Vitium opponitur.Dicitenim Ari- ап.з.ЕгЬ.
intempeftiua mpree demoritur, non viuit ma
gi s quàm homo. Itain moral i bu s, licet blaf.
phemia fuapte natura , & ex obie¿to (it gra*
uius peccatura,qqàtn hormeidi umkamen tan« tutis e ft maximum botium , obic-
tum poteft crefeere cx alijs ciicunihntijs ho«
«dum vitH tontrarit èritmaximê
micidium , quodexuperet peccatum blafphet
miar. An veroperiurium.non iolùm fuapte na jrationi cór^raxiuii).;;^ Jocunda Seconda.
tura, & ex parte obiçéti fimpliciter Sc abfolutd Concluficv. Si contiéeretut oppofi
fit grauiusdejiâum, quàm.quodcunquiconj L*>'-»» ■ im'4,11 r;r £.tn'n4:w:J'it,i':\ НИ1М17А
-et t. 'T/î traproxirnumçommjffum.quâîftkjeft.quçha tiq virtutisaapeçcàtûitt, f^cudum» n»
^Vft'V": bet propriam íedem.3. г. quíft.de periuno. vi* quandamexten fi o n era v*rt u t is со
. -.л . :-; i sí denda funt p. Thom. argumenta, íí folutio* .oHT.a
bibencis peccatum j o^ijafit& iriiru
Vrrúm ráj- neseorumiacyidenduseuÇaie.fÇSed dubiuni
nus. malff eftjVtrúm Pp4»peccatum mÍDOsmalum,graí tus fucrit maibr,tan'^^gbcîo^
ëhbî idßl ^US РГ9Ц^Р' ^ket.ySßi.iitlBajus pecca* gathominemàpeccatoificucenim
beri à Deo. *um- Cert$ if> npf e^ euidenijCpntradiäk); &£
Tañitas qtrantof maibï'fuentj taii-
fic fieri non poteft. Nam Ii peccatum eft gra»
uius, tupcobicäum eft peius:- ergo euidens to etiam minores difcpepafttias cx-
con tradiát io cft,quód fit minus peccatum , & cludit:fic^uantô aliquavirhis fat^l't
grauior oftenij cor3 Deo< Rurfus ex alia рапс
conftatquod fit euidens contradictio : пат û fît rtaio^taôtô étia^ wffij^a j?c^i^° »«
eft minus реесалч ; ergo mmmdilplic« Deo;
Tt j maiori
 ^5* Л I RBlMè&ke.
An ma fie Г П» Лщ, Л '0Htta cortcïiifibnem articuli fit/ ar-
articuli io guitur. IriprîrftiiTeqtitfиг ex К"асЧб
¿trica. clufione, furtum efle grauiuspecca
Vrieiiiarg, m - turn, quàm fit fomkatio : opporii-
tur enim iuftitia: , que eft prarftan tior virtus
<quèm tenvp^n^cuioppqReyr fornicariV*
•j Deinde;Nulla iniuftitia eft ita magnum pec
"«rttarrij;fidib p^e^aturn'cdWw^ÁtóWm" ^daod
Solucio. tamcn opponitur virtutuerppcranti*. Vtbacc
argumenta difloluantur , Temper habeatur an
te oculosdocumentum illud,quod in fupcrio-
ri articalo commcmorauim us; com parationcs
peccatorum deberé fieri , íi t áteta íunt parta}
alias fjcpcfallemur iudicantes mains elfe pec
catum, quod minus eft* v. g. maius peccatum
eft fornicario quam furtum altquod; quanquá
fornicario miriori virtuti opponitur. Oportet
ergo quôd tînt comparado , vt apparcat quod
peccatum maius lît,quoduè minus , inter ma
xima peccatavtriufque virtutis; & lie Temper
erit maius pccoatum,quod maiori virtuti dire
•ftèopponitur.v.g. maximum peccatum con
tra iuftitia m eft, de It rucre rempubücam , aUt
occidcre Regem :& fie erit maius peccatum,
jquàm maximum peccatum intemperantis,
ctiam fi fit contra naturam. Cacterum li com
pares maximum peccatum irrtemperantri ей
■mediocri, out mínimo iniuftitia: , haud dubiè
Íot erit eile mains peccatum. in temperan ti*:
t peccatum contra naturam maius eft quàm
. .r*:T.|.hA furtum. Atqui hoc documentum in operibus
virtutum diltinâ.e & apcrtc intelligitur efle
verum. Nam quanquam iuftitia preftantior
"fit fbrrrHidbè.rron tamé eft cônfequens quôà
omne opus iuftitia? ; vt venderé triticum iufto
pretio; excédai omne fortitudinis opus : nam
certè malus opus eft former Rempubücam
defenderé, quam venderé mereimonia iiiftó
pretio. Itaque com paratio virtutum & virio-
Arguitur rum debet fieri maxi miad maximum. Щ Sed
contra fok kontra há'ríc dóftnnam ftwrguttur. Nam for-
tionem. *j¡wdoeftimíictfsftrtusquam WmperantiaVÄ
D.Tho. pja^¿ Tho-fuprà qusft.ötj.articul.iij.
At maximum peccatum quod opponitur for,-
%udim^,nOTW mains peccàtinti quàm maxi
mum quod opponitur temperantix : ergo do-
ärinafupcriüstradiu vera non eft. Probatur
'snin'or.nam peccatum iodomia?, quod aduer-
- fatur tempérimiat , maius peccatum eft quàrrî
Maius pec-, omnis timiditas.v el audaciajqua: vittuii forti-
catu tente- tudjnj$ conttaria^ft.Hancobieftioncm pote-
«Jere qeam r,t4u's ücüé depcllere negando minorem ar-
í.Jornia, gumenti : maius cnim peccatum eft fi qui» ex
; т. {J »
Л 1 ï ^x^oîinPrim^cùn.
»udJCtf Wfiitorlfcvltamc^^ exptífc
•liât, vetforWèrfitwt, quàm4 peccatum fcfdof-
miac. ' Quod euidentiùs oftenditur alto exem-
plo adhibüo tP Nam fi quis metu pcrculfus fu-
giat ex bello, ex qua fuga fequitur rcipublica:
calamitas & exitium , maius peccatú eft quam
omne peccatum intempérant iaf. Quod fi quis
¡ákat non -eflfc Máius pwcattrm , èx eo qticM f ■» •
direétc opponitur fortitudini , fed quia fequi
tur magnum' detriment и m rei publica: ; pro Fort/tn<f«
hoh\i declaratione nouiffe oportet, quod tor- eicetlític*
-titudoe*c*Be*^ virtui eft quitn temperatt- «Р«*»«Ц?
tia,ex duplici eauf». Primd.quia y*Vratur rírcá - t
-maius bon urn, videlicet circa vi tarn propriam
tucnd3m,vel profundtndamji necefsitas ex
po (tula uerit : qu о fir, vt tub ij ci a t mo t us a p pe»
ojitos (entienrís , regula» cWrátroni'inTe difficile
lima,& maxime ardua:temperantia vero nett
eft immédiat^ circa vit.im.fcd circa cibutn , ít
potum,& venrrta, que ordihahtur ad vitam
propriam -, v*l (peciei hunfatta; conferuatio-
liem.Deindte'xcédrtforfitüdotempeTantiara';
quia comparala ad bonum commune, vrilior
-eft ex propria ratione : nam nobilius ett & lau-
dabilius cum pénenlo vite proprix tuen
rem publicara , fide m , religio n em & (quod
ai un t)pro aris,cV: foci s pugnare i quàm propa*
garerempublicam per naturalem generatio-
леш.Ех hit fequitur, effe proprium fortit udi-
nis,& non alienum, ñeque extrancum.non fo«
ltim vitam propriam tueri , & pro eius coníer-
uatione fottiter pugnare , fed etiam pro ipfa
rcpubl: ca,cu i us homo eft pars. Erit i gitur pec
catum directe contra fonitudincm, non expo-
nerc vitam perieulo quando tcnetur pro re*
publica pugnareis Similiter contra fortitudU
пет peccabit,qui aggreditur pugna m teme-
rariècum perieulo vit.v ; & in multo grauius
peccatum labetur,fi fit cum perieulo rcipu-
blicr. Vnde verofimtIefit, cVprobabile,má«
ius eñe peccatum vel timiditatis , vel audacia?
temeraria: in cafibus commemoratts , quàm
omne peccatum quod temperantia; aduerfa«
tur. *¡ Sed tarnen vt verum latear, hic argu
ment confutado aduerfatur doctrine D.Tho. D>Tho.Je«í
Nam infrà qu«ftione.84.articu.4. ad nrimum cef>nooP°f
1 Л, . tere pnad
inquit,non oportet quod principalta vina op- -Ща£ки
ponantur principalibus virtutibus: & in. r.i. ofpooipra:
quxftionc.118. attic. 7-ad primum idem repe- eipoii'tfcpj
tit exprelTè. Et quod magis vrget , in.q. 142. tW'bu*.
articulo.}, diftinctè quirit, vtrùm timiditas
fit maius Vitium quàm intern perantia ; & re-
fpondct,quod tarn ex parte obiecti , quàm ex
parte hominis peccanris grauius peccatum eft
intemperantia quàm timiditas . & ad finem
articuli dicit, quod intemperantia fimpliciter
maius peccatum eft quàm timiditas. Et prima
ratio

iratto eft ex par te obi cfti. Na m ti midita t refu*
git pe^cultf mortisj ad quae yibndàipducit ma
xima necesitas conicruandi vitam: temperan*
na verá eft cífeá deteäatiöfns j^ùarUrh appe*
titusnoneft ita neccflariusad vitaeconferua*
tionem; quia intemperan tía magis eft circa de
lectaciones contrarias homini, quam natura
les. Hi ne con ficit u r talc argumentum. % Quart
toitlud quad mottet ad peecandum eft ma
gis ncccfTanum,tantoieuius eft peccatum: led
motiuum ad timendum eft 'magis ncceflTar.ü,
quam motiuum intempérant»: ergo timidia
tasexobieäo luoeft minus peccatum quàm
intemperancia; liquidem ex partéobieâi ha
bet maiörem excufation.em. Etc parte veri)
ipfíus liommis peccantis probat D.Thom. tri»
plicitcr quod timiditas lu min US peccatum)
quàm intemperantia. Primo, quia timiditas
turb it magis mentis indicium. Secundo , quia
minus habent de voluntario quae bunt ex ti
moré , quàm que Hunt ex deleótatione. Ter
tio quia cönt'ri intemperantiam poteft magis
de facili adh iberi remediUm , quàm contra ti-
miditatem. . Nam exercitium circa periculà
belli, & mortis, rariùs occurnt; & quando oc-
eurnt,pcriculofe homo cxercetur in huiufmo-
dipencuhs ad cxpellcndam timiditattm. At
vero fine penculo poteft homö per totam vi.
tarn Ге exercerc circa delect ationcs concupi-
fecntia?, illas moderando : quale! minus extu-
fationis habet intcmperatus quàm tirnidus.
Et ad argumentum illud ; Fortitudo eft maipf
. virtus quàm temperantia : ergo timiditas, quai
eft Vitium, oppoiitum íortitudini , maius eft
peccatum quàmin temperantia , fi vera eft do
ctrina quam in hoc articulo D.Thom. définit
dtcens, maióri virtuti maius viti urn efle oppo
iitum. Refpondet Dominus Caictanus in. 1.2.
loco dudum citato , quod excejlentia fortify-
dinis fupra temperantiam poteft dupliciter
confiderari; Vno modo ex parte finis, quod
quidem pertinet ad rationem boni: 3$ ex hac
parte timiditas eft peior quàm intemperan«
tia; quia ficut fortitudo magis ordmatur ad
bonum commune , quàm temperantia ; ita в»
' miditas magis deftruitbonum commune, d|-
iîftendo à dcfetlfione ¡Unís quando oportet
bat,quàmip(a in temperantia. Alio modo con
fiderari pdreft ex partedffieiilíarís¿inquán*
tUm difficilius eft fubire perieula mort is.quà m
abftinereàquibuidàde!ectJtionibù5:&quart*
Wm ad hoc ,■ non oportet quod timiditas excé
dat intern perantiamjquia íicut elf' maioris viri
, tutis non vinci à fortiori i ita mtnoris vit i j eft
Vinci à fdrtidriJ Illa criirh htBxîrnar,& veihft
certa lebrentia; PefsimunV oprimo !dppönirüfj
Hon femptfr eft vera limplicucr loquendo , Сев
AffiMUlS щ
quantum, ad rationem ber qaáfh optíonitúr
m'aiori bono id qnód dicituf èffe peius. Ев
quia timiditas típpbnihir fortitudirii Tolùfn
ex illa parte íecundum quam fortitudo ad bo
num commune ciuitatis ordi na tur, ideo timi
ditas non fcft fi m pli citer maius vitiuriVquàm
ihtcmperahtià.fed folùm quantum ad fincm
fonitudißis. «jNos vero duo dicimus cifeáde- Sententfi
dlîonem hüiü<difTftcuhitiÍ4Al!CTÚméíV,elT6 autoris.
probabile fatis , qnôd omnibus perifatis, fié
maius peccatum intemperantia, quam t'imidi-
taSjproptèr rationes D.Thodn.2. jfj qùà?ftioné
14z. Et ad argumehtumiioftrunij qitôdeft ma
îus peccatum fúgere peHcúlumvrtáíéx timi»
ditatequando oportet pugnare pro defenfio-
fce reipublicaejRefportdetur , qtiôd ttiticquidé
èrit maius peccatum timiditas : fed non ex " -yt
proprio obieÄo'.timoris , fedxx eo quôd fi*
mullaeditur iûftitîa.velchafitâ* erga patriarii: ',«'îi«i*'"lo
triremperantiá vero cX proprifs iptitfs- obiecti .¿w«Ív-¡
«ggrauatur, & eft màius Vitium. Nlhilöfninus fîmidirii
dicirtrasfectiridö,quÖdin doctrina D. Thorn, maius pec--
Infiftendoi riobispt0(bàbiliùs-«ift,qtrÔdtimi- «tum.iat*
ditas eft гЬ№ш реШИИ i q^ßrSmtMbthni peг4ntu•-
tia , proprer rátlonerh Iriiiüi qïiarti arftculi , U
propter alias ШогГШатГаёШ pro iftá1 fen-
tentia.«j£t afl díétá Ö; Tho. iri ot^fitúm re*
fpondetuí i 4ÜÖÜ fó^tíitür D; TrlÓTti; ¿éVltítt
prtnopali , ex qnb-álti vitiá origihárlbtrr , tan-
quam ex capitali: ¡k de huiufmodiinqnit, non
bportere qüodTepp'dfíántür Vifítttíbils"cardí-
hahbus principírlrieh vt n^lfeiltíítíHtí nani
imuftitia notV p^riitür Viilüm capitale, & ta
rnen eft rrraiúí pecciitiinl q"uäin gula. «jAd
•aliud teftirndriianii- tí 44 rcqVprid^nrVquod
fiTnpliciter intemperantia dicitur mains pec
catum quàm timiditas ; quia ex pluribus ag-
tiHfMnn1 i ¿V timiditds' ex pluriBùs excofahin
■fed ex ëi partie: Vnde ■timiditas habitiatid-
riem peccati talis Fpeciei ¿ ex bbicftd fcili-
cet formali fectlfrtiurri quod dirette oppóni»
•íorfonirudlnTi-finipHdteí eft tirniditàe peius .
peccatum quàm intemperantia ; quia priuat
maiori bono fecundum rectam tatiöndCom-
paratio vero illa faíta à D.Thom. inter timidi-
tátem ex parte obiecti, & temperantiam , con
fiât quod non procedit (ecundurh rationem
formalem Ipecificam obieóti timiditatis j fed
lecundum motiuum ad fugiendum pericu»
torri ex iKikíktté itMrè Miéí ^ùcet iàtm ■~'Zj 1
D.Tho. n.iii.qu*iHone.U7.qrric\J. i.ad pri-
raum,quôd pppotitio vitij ad virturcm non
áttenditur print ipalif er fecuriduín ca"Ufam vi-
ti j.fed (ecimdarhí ipTarn vitij fpeckm;' & íecuí
dum banc diiimus modo vniuc.rlílitet,quod
maiori virtuti maius & peius v it ¡um opponi-
Tt 4 uiantesí
 66o F.ß.Mfediw.
ui antes. Verum eft tamen , quöd (I inueniatur
aftus contrarius fortitudini cum diiftcultate
magna ex parte obiecti ad quod conuertitur
peccans, illud effet pcrfedius oppolitum , vt
patet ex loi utionc ad fecundum h if. Et forta ifè
poffumus exemplum talc proferre, v. g. fi quis
ytfugiat many nu m ex timorc mortis confu-
giatad feras , liuc leones ex eodero periculo
vite dilaniaodus ; vel etiamfiquisvt arftimc-
tur fortis , mortem oppetat temeré quando
non oportet; tunc maius peccatum с rit illa au«
dada , quam grauifsima in temperan tia ; & de«
nique quando aliquis ex timiditate fugit mini -
ma pericula mortis defiftens à defenuone vir*
tat is , tunc etiam apparet quod fit maius ресс*
tum,quam intemperantia.
Erponlrur Щ1п hoc articulo exponit Dominus Çaiet. illa
ilia fernen fententiam Ariftote. ex.8. Ethicor. Optimura
m¡ optlmfl pef^mo opponitur : fed melius flic exacVtùsex-
opponuur p00jt<ím>z<l>qtlJeft¡ene.,^iiarticu. j, g¿ Fer.
cppo
puisimo.
rarien.optimc cam exponit.j.contra gen.c. 16.
& nos non nulla diximus luprà quïfl.j. arti 4.
Ex quo loco difect Theologus , quomodo ей
non fallat argumentum illud , quod in trafta-
cu de bcatirudinc fieri foIet¡ Odium Dei cd
pefsimummalorum : ergo amor Dei eft opti-
m и .Ti.Scd beat itudo confiftit in óptimo : ergp
in amorc cortfifhr. Nam propofitio illa ; pe hi -
in и m óptimo contrariatur ; eft intelligenda in
rebus lubeny bus con trarium ; non a ui cm ha
bet locúm in carentibus contrario : lumen au«
tero gloria?, & vifio beatifica non habenc con-
tranum; & ideo non opponitur Ulis peisimura,
cùm ta me' ipfa ¿int optima bona hominis. Imo
hoc attcûatur excellentia beatitudinis,& lumi-
nis gloriz,quod contrariu m non habeat , ficut
& 1 p le Deus eu optim us, & non habet con tra-
riumjquia fi quoi contrariu m haberet , opor-
tebat eile fummum malum , quod tarnen im-
pofsibile eil exiftere in rcrû natura : nam (1 eft,
iam habet aliquod bonü ir^eo quod eihvnum
quodque emm inquantum eft ens,eu bonura.
a & т i\ ci$iWt:#:¿
fVtrúMyéccatac&naña fint minoris
s ум м ' а ; ri "V т V s. -л
&«• Ш 1&ЗУ Rima CrpJtvtófio. Spiri-
tualiamaioris culpe fun t,
fjûâm'càrhalîâ , cacterîs
paribus, Quod per tres ratio ncs pa
ter. Primo, ex parte mbieäi: nam
peccata fpirîtualia pertinent ad fpj
.г-у . " f i »
fixpoÇm Prim.SecMn,
ritum,cums eft cóuerti ad Deum¿
&ábcq auerti:fed camalia corw
fummantur in delecbtione carna
lis appétit us, qui principaliter con
uertitûr ad bonum corporalc; vnn
de peccatum carnale plus habet
de conuerfione,& fpirituale plus
habet de auerfione , ex qua proce-
dit ratio culpa?. Secundo patet ex
parte eius in quem peccatur: nam
peccans carnaliter , in proprium
corpus peccat, quod eft minus di-
ligcndum quàm Deus, & proxi-
mus,in quos peccatur per peccat4
fpiritualia. Tertio patet ex parte
motiui j quia quantö eft maior im^
pulfus,tanto minus homo peccat:
fed peccata camalia habent maio-
rem impulfum propter concupi->
fcentiam carnis nobis innatam:
vndc funtminoris culpaî.f Secun
da Conclufio. Peccata camalia
funt maioris adh«íionis,acíubin-
de difficilioris curationis.Hiec con
clufio patet cxdiâis.^Tertia Con Tertia.
clufio.Pcccatacarnalia funt maio
ris infamise ; funt enim circa illas
dclecbtiones quae funt commu
nes nobis & brutis:vnde quodam-
modo per hxc peccata homo bru-
talis redditur.
t' . .4.. : ..:-'¡ Ii*. • ti", t. :.:
i^lXPUCATIO A ft J J С У L I» i
ISte articulus pofitus eu ad explicandurn
D.Gregor. 3ц moral, capitulo. 31. quem Gregor.
_ .,vide. Pro explicatione notandum , cílfi
quofdam homines qui prolablinturin pecca
ta fpiritualia; & hi funt dsemones, & diffi-
cillimc curantur , & con uen unt ur ad Dt-u m.
Ali) i unt qui prolabuntur in peccata coma
lia, &; hi íunt bruta , led non adeo diiljcilè
enrantur ; ve meretrices , milites. Ali) funt qui
vno & altero .gçner^ peccatorum irrt ti un*
tur,vt fuperbi luxurioli: & hi (unt monûr* Lenins pee
catu , quod
hominu m,íc mibeít i*, & íeimdiaboJi;8< ht fe- eft ex nui»
quando
 quango homo ex maiori mot iuo extrinfecoj
& ex caufa magis impeliente peccat , leu i us tai
i.Xeg.ti. lis peccat.-verbi gratia. Narratur. z. libro Reg.
capitulo, iú quod Dauid deambulans in fola-
rio,&c.illud рессл tum îeuius fuit quam fí que-
Tbeoloao ^et mam>ad peccartdum cum illa|& fic ver(-'
run prJpo ficatur illud axioma Theologorum ; Leuius
Cao. peccat qui accederet ad mulierem pulchram?
quàm qui accederet ad mulierem fcedá: quPcf
intellige, quandooccurritoculis hominum,&
fubito rapit eius v ol u n ta tem : ná fi homo qua?»
rit mulierem pulchram ad peccaodum cum ca,
certè grauius peccat:qusrit erfim magis inten*
fèj&raagisvoluptuoièpeccarc. # ná in ifto feruore eft magis & minus.Tiiro ter
À R T 1С $ "fiX TV Ц
f Vtrùm gramaspeccaiorum atienda
turfecuñdum caufam peccatï.
. S V M M A T E X T V S.
prima cSc. %m Rima Conclufío. Vbi
voluntas eft maior ad
peccartdum^ibi gfauior
eft culpa: eft enim volû
" .uii:¡ tas propria & per fc caufa peccati:
vnde comparator ad peccatum fi-
secunJi. cut arbor ad fru&um. Щ Secunda
GoncIufio.Ex caufisextrinfecis Sc
.otïr.a remotis qua; indueut voluntatem
adpeccádum fecundum naturarrt
ipiius volútatis,vt finis qui eftpro-
prium obie«äum voluntatis,auge^
tür peccatum 5 quia grauius peccat
illa voluntas que inclinatur ad pec
,' cáJumexiníentione peiorisfimsj
Tettbb" % Tertia Cortclufio . Alia: cau-
.113
ix qua: inclinant voluntatem ad
pecca ndumpraîter naturam & or-
dínem ipfius voluntatis.quç.per fç
nata: eft -moueri liberé fecundum
íudiciümrationis,tales'díriiínucn->
tes iudiçium rationis ¿v tignoran*
tia ; veldirmnuenteshberummo<-
fümvolüntatis, vt metiïs lviolen-
m,infirmitas , diminuuot pecca-
tam* ficutdiminuuntvolútariunr,
niño inuoluntarius , nullam habe-
íetrationém peccati. ' '
r. fcjfc p L ic a T i o AdTievti^ .:
R.O eatpofitione notandum.quocí Iptét/ove*
licet inteniio voluntatis, auecat pee- lúutlsPr»*
i ~_ & r „ ü« non cil
catum , nsc tarnen grauitas non cit ¿e aecer,j„
du necessitate confeisioniscommu- t«e confef
mterloquendo. Primùm.quoniam non faci&fioniiierat
cognofeitur. Deinde,quoniam non facile ex- 1er;
primitur in confeisione: quamuis enim peeni*
tens dicat magno feruore odio habuifle Pau- »»"•'•
Jum , non fatis explicat in tenfionem vol untati«
tioj queniam non notabüiteraggrauat: quód-
fi eilet notabilísima inteniio; vt li homo ama-
ret mulierem vt Den m , certè effet exppnenda
in confefsioae.Tum quarto. quoniam hic in
teniio melius ex pticat ur ex alijs ein uníi antijs,
ex confuetudine.ex perfeuerantia,8¿c. £ft ta* Círcnnítaá
men notandum,falli turpiter in bac psrteSum* tixnoa тй
miftás, qui dicunt, hanc circuníiantiam non ^^(IS
éííc neceffariocórifitendamjquomamnon mu tXp0Bendç
tat ípeciem. Hxc ratio improba e il :na m pce- m cûfeUiP
catum veníale & mortale (¿pehumero non ne.
dirferuntfpecie ¿vtexíupra diaisWnífat; 8c
tarnen hxc differentia; explicanda cllin confef
fione.Rurfus/urari decern тгЩа а4геогит,8с
furari decern aureos,non dirFeruntft)¿cie,& ta
men in confefsione nwgnitudirKrri futti opor
tet exponere-.ergo re.gula illa faifa — *
4Eitdubiurn circ^feeundamconclufiopem; Angnuiu»
Vtriim fit grauius pes.catum occidcre bomi- Лг occide-
hem propter furtulm,aut propter bd»uiiK- Rai' te Ьоюш!
tio dubitandí eft : pam hüec cireupftantiefuiîti р-го^с"
... - » ... * . i п . i -i tu an pro*
addit ре». catum peccato :,crgo non exculat. „wr
Sed contra eft. Narrf quahtà finis eft icuiorj -'n-»u7ftT
laOto peccaturrt xftleuius : led furtum eft If? t:p' "\
uius pïccat uro quàm odium preximi virgo le« ,^ tr!bs*i
uius peccatum eft occidcre propter furtum^ , мам
quámpróptérodriini. Rtfpódctur,duplex eft Duplet
odium proxinii; generale, quod includitur in odiú prH
omni peccato. contra praxjmum commiflo: & *imit
buiuimôdi odîû non'auge't péceatü bomicicjij.
Quapropterdíceñdu eít,quod ocíidfere'horní
pern propter fin tú, gr.iuii:< peccatum eft quàm
pecidere homjeem^rppter odium. Eft aliud
ptíium pràfxinrtf 'fpeíiah ra'tiftrie' corit/lamicf«
lkm Sc charitate; & hoi odi ú (uperat grauitatfc
pmnia peccara qua- contra prox;mü tómittun
tur. Ouapropterdicendum eft, quód occidere
"Hominé pi opter odió fecûnÂè rtwo j g^'aùru*
|>cccatú eft quàtri proprer furtúiheipiolpcci-
defei^Circafecundújrguméiuj»» Ц-ТЦо.оЬ PafsíeeeS»
íeruandumtft.quód qüaricío^patsfb concüpf- cupifeennç
líeéntiic volitaéil, ÜiiSti ЬШй^ЪШк ^,n"¡tDOn
cadit , vbi eft р^цог, cencupifceflttijitft ma^pr pe?
Tt j culpa:

66г
culpa : vt càm quis in tenfê VUIt occidcre, & iff
а ¿tu occifionis crefcit ira,grauiùs peccat; G ve«
то pafsio cone Dpi fee ntix antcccdk iudicinm
rationis, diminuit peccatum. Quae dodrina
Vt certa (it, eftintelligenda per fc loquendo:
neque cnim Temper pafsio antecedens iudi-
, - • .. -. u. cium aliquod rat ion is excufat à peceato ; qui*
« ; •> fieri poteft vt in aliquo homine fit maxima
>"'• 'negligentia non- repfimendi tales pafsiones
' ¿iam cognitas , vel occafioncs non fugiendi,
vbi liuiufmodi pafsiones exafdefcunt . Huius
Etod.n. rci cxemplum habes Exodi. ги vbi dicitur;
Quôd fi bos alicuuis occident hominem, do-
minus bout* fit innocens: at verô fi admoni-
tüs fuerat dominus quôd bos eius erat cornu-
peta ab herí Sc nudius tertius , & non recluferic
cum ,ipfe met dominus praecipitur occidi cura
boue.Si mile cil de pafsione quae ex negligen
tia exoritur,& prxualet.
:ç;ï;:a rtic. septimvs.
itiln"x.f Ftrùtnctrcunftanttaaggrftuet pecca
S V. M M A TEXÍVS.
FfirmanSeftConclüfíoi
Nam cum peccatucau-
fetur ex defe&u alicu-
ius circunftàntia?, quan
1 do ex hoc feceditur ab brdine ra7
аз-гяоЛ tíonis , non obferuando debitas
*¿4 mV!' circanftantiasjpatet per eas aggra-
fÁ™ md uari peccitö. Quodtripliciter con^
Ml«8«- tingjtJvno modo» qüifldo circuit*
catumLir ftantiatrâsfert in aliud genus bec-í
T ; . V cati ; ucutcommtttitrornicatio-
гзлг •»•«> nemquiacceditadnonfuam: féd
*"BU fiaddaturhaîccircunftàntia, yt fit
alterius vxor, tfansferturin aliud
genus peccati , videlicet in iniufti*
;tiam,ihquátumt¿m¿Ite vfufr
pat : vnde adultcrium grauius eft
fernicatíone V AKcjuándo tamen
¿írcuiíjftantia non ággrauat peccar
tum , quad trahensin aliud genus
ooi »"!•■» tioqem|?eiccati ryefiprodigus dec
^ м*! quarido non debet í &cui non de»
•T ßx^oCin PrimJSdaúri:
bet,mültifilibíüs rieccàtéôaerngeé
nerepeccatij &ex hoepeccatum
fit grauiusjficut grauioreft infirmi
tas qua? inficít plures partes corpo
ris. Tertio aggrauat circunftàntia
4 * .••г
pcccatüm,exeo quod aUget defor
mitatem prouenientemexalia cir-i
cunftantia-ficut aeeipere alienum
coftituitfpeciemfurti * qüod fi ad-J
datur h^c cireüftantia vt roultùra
accipiat,erit grauius pecçaturn: et-
fi parum vel multum,deîe non di-i
cit rationem boni vel itiali.
ÉXítICATId ARlP*€Vbí.*
E hoc articulo vifum eft iu fupe»
rioribus. q.7.ÍV.q.i S.articul. io. &
n.& in precedente quarftione ar
ticula Sed illud habet difficulta- Adulreríú
tem fptcialem in hoc articulo : ná an ai iniu-
dicit D.Thom.quódcírcuníhruia vxoris alie Шыат per
na: transfert a&um in aliud peccati genus , vi tiaeat.
delicet ad fciuftitíam;& fecundum hoc adulte
rium grauiuspeccatüm eft quàm fornicat i о.V i
detur hoc falfum,& improbabilc.Nam adulte1;
rium eft propria fpecics luxuria*, vt docetD.
Tho.i.x.quseibl 54.art.i. ad.2 . ergo eft fub eei D.Tbo.
dem gcnere,íub quo fornicado continetunvn
de non cominctur fub genere iniuítitia?. Нэее
dubitatio facillimè explicatunnon enim cftinà
conueniens quud in eodem aâu concurran!
duae malitis dus dcformjtates diuerforum
vit ioru m, & fie adultcrium & luxuria eft, & in -
íuftitia.^fSed obfcruareópbríet,qu6d adulte'-
rium poteft comparan vcl ad genus proprium AJuIteriff
ad duo c5-
adukerij.quod ei t luxuria; vel ná fpeciem alian
fub code m genere , fcîlicet adforhicationem teñ.
fimplicemlSicompáreturad genfis, non tranft
fert aftu m ad aliud genus; liquidem adultérin
Temper eft fpecies.lux.uria;<$i verá comparetur
ad tornicatiorí¿m , turiç' circunilattia vxo'ríi
aliens conñituk aKam fpeciem diftinftam à
fornicationftj&fic vcrifsimè dicitur, quôd ill*
circunftàntia transfert aftum ad aliud genus
peccati,ideft,icVa1Í3m fperrem. Verum eft rií-
•men , quôd fi in adulterio "corrfitíeíetur ini»
ria qua; fit viro cuiuseft vxpr^tuiic.adultpj.'
riúm cóftifuiíür dirèdtê TCbgeneremiuftitMt.'
4 Ad vïtihtbffl bbferuareopbítéit V^uöd-lictt
vitij difFerebtia propria- non !pef$ir explicar»
nifiex circunftàntia adiunâa.ex^alterp v^rio.
ex hoí riTOtrífidn licet colli'géfé , -quôd diffe
rentia

|WH| Ulli VIUIII«m«U IIJIUIIftMIII } l^U*
pröii nàfcWi. %d eutidfeitö foo'dumadi,
P.Tho
atritas ckpHca^fpd1 IWuflítiáirftjuá fijfSfl-
cuiui'fílVjHJK Ш eifrdèfh Weaïïrtriracmis
jhfçfa аЗ&Т» îpecicsTtiVfitlж g qùàptfo
«töinaW$fâS :tóc^g^ji^e^ca¥ar
îxVîoléritià^eûar^»dMttftrtià^fi>éftet:acc;iW-
tur autcftvrtpecialcfignurriflijçnftudinis со
tu'pifcttttfar; «Ht* pónitdí'ín' defitnfciotrt'të-
Ipt'usJPfcr tíonc '-¿Iraní modottiÍ>;Tho m.'tj. iVáe
-toalo.artt^Mipflhitfacrirfc^
tiíqúanquJ^in^rzitiónp^óhatutt.merf^
ftttí.nequfeíüirtümm fpcbéfacrilegij , fcd'fe
iiabfentaccidtñtafiítrf furmrh ifHfWifh3citfih
^auitatequaríde fitin locó" Гасгой' cirturfftä
tta loti facti;' iC"; "''".шли мвНдоиГ.*
jrftràm£г<тЫ6есМЬгнм attend*-
turfeçundtm mains nocumentum. ,
.Ci iuMîiM M A. Д" BÂtâàVpSi .i.»j n
Priai» eScL Rima CóhclífGe/'Nó-
^ü^cn:t4íi4¿O0cÍ prôuc-
nitex peccato,ûeitpra2>
1 ûlfum 6c intentan* dire^
.O'CiOi
jet gráüitatém peccati 1Щ
о fiquis operator aliquid animo no-
cendi alten Vt fur г Vtt6№cM
tunc direftè quantitas nocumen-
ti auget grauitatem peccati: quia
tunc notamenturrfeft 'obiectum
Secunda, peccati volitum. ^[SecundaConr
clulio. Quandonocurftentumeft
^r¿uifub^ednonintentum,indi-
reâè quantitas nocumenti aggra
. *. ti ttV vât peceijttíftf' 5 videfrcjet fi aliquis
■ , n¡ i.!<j
i'raniit pçr- agrum vt qecuíte vadat
ad fornicandú, & infer tnocu men-
1-4. I
t. у: turn in fegetibus ágri fçiéj^térjliçèi
• i- .• ,'iib
nqh animo nöcenaij tumrquanti*
.-'i
»• 4"» > ■ *i tasnocumenti indirecte auget pec
"catum in quan tùm ex volúntate
ífiiclinatóatff&círío^
-foó op«re ítíBTééjud t-tofi??-! <*f : Тег- тепь.
ÇiàCôfcclâtiô.Quandk'n^
«^^îdl^ft^à^cÔttftieitàbrt
^ресШ|?йШв$ФЙФ§Ш ag-
.grauat, fed propter negligentiarh
confideramfcrítítümentákjtí^fe^
^qnîpô1ïùnf^ft>|^
tö&pttnärtf ВДК qute ëu'ebjfeÎpfttí-
^érçbittsînTiôit^neril j!íjtó4dódjat
2épèràmrei«riéi^VvtéÛr»qôisifi-
rkutè emitm f3gktarn^v&?Öcicidit
hominé,efficitur irregularSsrç-qu'îa
rdábat operan) rei illicitç^fuiwie-
glígensiñ tgittando« Щ Cfcuarta
-Condufiö^Si nocumentupïper fe
JJçgûitur^ Recibo liç^njçijific
intentura^ nequa^rxuifuttí jdire- :¡= '<¡^t
^ußque periç.c^nfpqqusituitPiÇ-
catum ,y pertinent quodawímodo
rblicè fornicetur , & fequatur fcan-
dalum plurimorurhjtaffietfiídnoft
^ntendit,ripcfprt^fsis praru^ditj q*j-
redè tamé per hoc aggrauatur pee
catum. Щ Quinta Condüfio.De Qs.iB»í
^etrimentoqjuqd incurrh: ipí^ pec
(Cans,fi nocumentum non èfb prac-
uifum,neque Íntétum , 8¿fequitur
per accíden$$gc,aáu peccati , non
•auçet peccato m i vt fi quiscarrens
ád mtèrfij^e^dum hominerri forte
laefitpedemfuum.^fSexta Conclu Sexti»
fio.Sitale nocümentu féquitur per
fe ex aétu peccati,& non eftprçui-
fu m, n eq ; i n tétum, n ó facit grauius
peccatüíquinjjotiüs dicendü eí^cj»
grauius
 ¿44 Л ï I F.B.MtÄÄi*?.
grauius peccatum infert grauius
. nocumentum homini peccatori;
;<veluti/nr)delis qui ignora^ poçn^s
t,lf)>r .mfcrrj^çr%viu$pugiiiir prap*ççj|-
to homicidij , quam pro pcccatp
. furtijôc tunc grauius nocumétum
quodincurrit cx homicidio,non fa
cit hornicidium eft e gr auiu s , quin
potiüsquia erat grauiuspcccatum,
, grauipn^ocna punitur , tlJ;jli!0
seftiaa. , ^Séptima ConclufiOfGrauius pcp
cat fidelis qui feit poenas inferni,
qua infidelis qui illas ignorât : quia
fidçû^çflfltemiyt majores peerjas
3W0#AfeV?lfttat;em pcrMcrfam 44:
Jmpl^Jfj. , ,.'„*, ,'ь,- .■ :: л!
lP / УЛАС SSW»
^ v/thicabautorcmprima&fecun
da conclufione afTeruntur, perlpi-
m cuafunt, nequc explicatioiie indi
gent. Sed tertia conclufio.accurata
explicatiorie орЛ habet ; nam eVea etnergenit
Dubiú cir- graues difficultés. % In primisait D. Thorn,
ca terciara qUüd quando nocumentum neque cftprxui-
condufio- fum>necinFehtum,fipcracciaens fe habet ad
Príüiú зг*. peccafumjdirtäb non aggrâult peccatum У îh
° quo videturinfinnare, qnùd indircäc aggra-
uct,& tune nujla eft differentia inter (осип-
Secundum. dam,cV tcrtiam conclufioncm. ^Deindcdo-
cet IXThèm.quôd propte^ne^ligentiarn^éh
fidcrandi imputantur homini ad pçenam ma
la quariexpeccatofequuntur: ex quo videiur
coUigfi quôd non imputantur ad culpam *• in
que aft euidens contradict io . Nam fi propter
negligentiam imputantur : cri;o propter cul
pam : negligentia cnim cOnfiderandi , culpa
■eft7 V«ferrtm loquiturD.Thom.de negligen
tia culpabili, vcl inculpa bili . Si de culpabili,
Çcut1 npciiroentum imputatur ad pcrnam in
iure decrttam , fíe etiam ad culpam. quod D.
'Thorp.videturnegare.Side Negligentia mciíl
pa b ii i loqu a t u r.icn ten t ia D. Thorn, ab abfur-
cq excufari non poteft : tum, quoniam negli
gentia Temper dicit culpam : tum.quomam fi-
cut nocumentum , quando eft negligentia in-
culpabilis , non imputatur ad culpam , fie ne*
que a'd pcenam . verbi gratia clericus venatqr
готлтрГе âlieno; qui pfoinde dat operam rei
illicitae j &adhibet omnemdiligcnfiamnefe-
quatur hornicidium r infortunio quodam fe»
quutum eft, quod ne'e in fe , necin caula fuá
Л I I }ExpçfinPrIiU^C)in.
,«ft voluntirium:ergo non eft. irregularis. Pro»
batur con Tequcntia : nam folu m hornicidium
vol un tari um inducir irrcgularitatccn , vt plané
definitur in Dccretalibus, Titulo de homici»
dio voluntario & caíuali. Щ Ргацегеа docet Terdaau
D.Thom.in tenia conclufione, quôd i n curri*
, tur, i rreg ul aritas L quando d abat цг op era rci
illicitx. Hocvidcturfalfum,&:improbabile: .ntïjd
nam qui adhibet omncm diligentiam , fiup
dct operam rei illicitx , fiue licitas ; non incur
rir irrcg u lar¡tate m : fi vero çx negligen t ia . cul-
раЬЦцТше detopçram rei ЩфжАщ licita*,
CÜ irregularis ergo illa diítinftio D.Thom.eft
nulla, ^r Ad iioc dubium multi tcncnt,quöd Qnomadi
D.Thom.loquatiir de negligentia, qux nullo expofíuo.
modoefteulpabilis: dicuntque imputari ule
hornicidium ad irregularitatem ; quia dabatur
opera rei illici tx:ex quo infer и nr,quôd illa ve
nado in elenco fi effet licita , non imputare-
tur hornicidium ad irregularitatem. Huius ici
rationcm пои aliter demonftranr , nifi quia,
ita cfl in iure décret um. De iure, continuo vi-
dcbimus.Hanc fententiam habent omnes Ca-
noniftx in capitulo,Dilectus,in capitulo, con«
tincbantur , & ik capitulo literis;:. de homici-
^tovcJuntaj^S^bfcfibitSykeftervVefboht Sylueft.
micidium. fecundo. Conradus in hoc artÑ Conrad«,
cuto eft élulHem íéntcriti¿. Dominus Cañeta- Caiet*
nus.i. té quxftione. 64. articulo. 8. &ipfe D.
^h4^,apj»cö,,a|ligatc*pqnit^ .
Quicunque dat operam rei illk ita?, fi fequit ur
hornicidium , eft irregularis .' Idem docet îf»
addit.ad.5.p.quiftione.3 9. articulo. 4. ' Hanc
fententiam demonftraui effefalfam. г. 2. locó
commemorato.Kunc yerô ftatuuntur tres ie-
gulaî. Ç ÍPríma.0mn¡s porna,prxter irregula« Regnix ad
ritatcm,nonincurritur; nifi incidaturin cut- *gnofcen
oam,contra q«am decreta eft. r^oepatet in ex? jjjj* a°,qa"|l
communicatione, in peena pecuniaria, ¿Ve. v. J«emUp*e"
g*k occidit quls höminem rgnorahs inculpa^- pterbomi-
Li'i tere fie clericum; quia non admifitfacrile- cid i um ia-
giurh,non-cft exeommunicatus. Rurfus,inten «ч"6»1*
débat quis furari à facriftia, accendit lucer-
nam, adhibuitomnem diligentiam ne fcqua-
tur incendium , jft»rte fortuna vento (urgente,
incendium fequutùm eft; ficut/Èxcuiatur iftc à
peccato tnceudijjita excufaturípíéña; Èftïïoa
tra incendiarios. •)'» ZílilfltLMí .'¡¿31
Щ Solum ; fupwft dtíbium de¿ ^rregularitate
qnx abfque culpa folet imputan, vtviderc éft У"\г
iniudice^in
_ _ _ roílíte.» & mbelloiuito.
.. de . qua
ч СЦЛ4"1"
cus no in-
eft fecunda regula... Non quicunque dat ope& curritur ir-
[amreiilljcita;, eft irregularis-,,licèt fequatui; regularita»
mors. % Tertia reguIa.Omne hornicidium ca- ef botnici-
fuale,quodmiHarát¡eneeft voluntan um, nori ¿'°' faâ°
inducit irregularitatem. libe regula? proban» а« оремт
iur »arijsexemplis. Primum,û clericus depre- reí illicitae
ben fus
 ■Rien fns m adälterio röcridätft9iMhfl№ itt'fl'K?-
Ürlamdéfe'ñfiofcém, nó ciVira^lilfcrbiVt refer
'■turín Glèttiénrîha vnica ¿ 'dc'Rótnítidio V6-
"ífuhtaríd; & tarnen dabatöperarrrrei illicit*;.
•Sècûdùiù,in câpitùlo, Dilechis',de hómicídi{>
•VóluíitaïicPj :^3déufatur quidam * clericus , qui
•»Sl-Cioqlvi Htm fcdebatéquô. qui non IrtneTpàrebârn*.
,* III«; ll'J benis V IrffeVGUtîio qüodafm oifoídíí pUefrdrjï;
^ngámtrífllúrn fcflfefrâtrcmi?Kàô*iïptt) cuwjs
-regula vetaièquicarejwo p*bpwaíeé(Feí ^f&-
•jfl capitulo , Ex Uteris." i. eodern titulo , cxciv=
iatur quidâm clerkùs ; qui deijölerK pertièarh
ex curruinopinatè occidit pucium ; hngamus
pcrticanviüamfúiíTe furto üiblamrn,nonidcö
»«rat irregularis).' i <Цйагш«ц *»ci»pwt>lo,&xdst.
>teris.i. excufatur quidam mon&'lius, qui de*
ponen s campanam ex catrtpÄnih , ciecto Ii*
gno ettfu occidi t pnerum :fi t call« s,roonachu m
íeciíTc hoc opus ixmtra obl'dicrtTiam , vol in
•die fefto i ■ certè ex hoc nontí^r irtegul-iris.
¡Quin tum , ft feinden s arborem alien r>m ferie
omnem diligentiam ne fequeretur homici-
diurn.inforturiioquodam fubfêcimim eil, no
fubinde effet irr«cutaris,quemadmodum non
-elfet , fi arbor, etfet faàJ Com m e moran tu r ii\ i
äctus in DecretisdrlL 5o.capiroio,hi qui aibb
rem.Sexrum,fickricus, quivcnamirin nem*-
txc alieno,adhibúicomnem diligcnciam nc' fe-
^оемащ тотц a a fu v eró fu bfcquu ta e ft ; c4tt
<*e non eíbirregobris , Jicdt dafcetopennr rci
-illicitx . Omniu m horum v n a" eft Tati o : qurt*
iiíain in hs<n«nibtos caiibus horaicid iunvoft
»ií r.tjiJiisi .cafualeAomnináfoinútuinchk>n(iKÍdíum ve
.'.4llll?l SS rôcafualehau'dtrtducitirregulatirjieiri^chs-
.лт.а betur in carjicola^ikáu^flDtap4[n»il(9ip£lc
Jiteris,primo &ff(^dci;&mcaptub4ÍLn-uA-
ясаШ,& ¿n cap^raÍo,íoajincs,dc'houiicidu>if{)
bntarib;aiinib>cfredsfdili3i^>5caiJTTulo,qi]a)j-
afaoft^eiq Apritulerhi qui arbbi-ей г За' 1 5 .q.i.
.тсзрЦи1о,ПЕс is qm inuicbt^^Stdrötra îtWm
-fentontiaradiint «niaar^urntïiBkJ^Îihsèy 15.
^°l^.v4^H¿í^nih¿aí)cecg^¿aro^DctM9ai,
.quod qui datopdram rci ilîicj tBxáíxj îarcgul».
juirfcqoiuaîkofinLcidumEqitHm çtubticoûZ.
gunt iunlpenrrtj^xcapittib^ uHleànsiSriéx cO-
4>itulo j Jnxtljrer»;; s. dedniorhicidro , à con>-
ftrario fenftu Durtaismt eràmSiaflniaiM4jntiri--
*к qjJQfdàm.'ca4^ noo^impcihivadirDcguiar
«latem ,.qttm*iap-ron dabatur ШШ'тпфасЬ
ttHHkita j-*igbà«cjonxrariôffiiCiiH >b" d ifoattb:
^^setillidKe,.m7putabiai£nd\krx^wii:a-
Solatio. tera> Refpcwdftur primùiiquodqui dat opev
fam «i illititàtbi. eii quл cosîr»»nitor f« qui tifr
Saors,eft irregularis ,fi feepaara tíhorocid hires
.vtfi^leriçuiadorçtttcit j^Bsrfmathmaiibdrii-
cx in populi frequent ia , aut expugnaostact^
âûC vacaret venàtioni , qua: fit teli\ & feroei-
' bus armis , tx quibus opcribus r.egubtiter ûi' ¡rruHobp
-qüii mur mortes; certè im putabkur ad irregu-
daritatem : cet'erùm (i dat operamxei illicit*
ex qu a raro fequit u r m ors , & adhibuit ora né
-diligen tiam nefcqdereturyoanimputatur ád
-irtegularitatent j quoniam e(t útíinioó, ¿áfiur
•jís ii aliquando mors fcqukur. 'Dicitur fecun
dó, qui dat operam rci illicit! •, in qua direâc
vel indirede vulthomicidium-, citirre^elaris
ii fequa t ur : es terum ft nullo horum modop
tu m vol u it homicidni m , non cit . œreçularis,
•ira с \ p 1 1 cat fc n t en ti л m h anc D.'d ho ià . z .г. v bi D :T.llu* :
•fupra , quem locmn non confideravat' Domi-
inus Caictanus. Dicitur tertic^^ii cbtrojTcram
•rei-illicitx,& eftnEnligonsin'caircrrcio homis
cidio , eft irregularis Ii lequatürü itxexponir 4
•EhTho.in mkuloX»iciturqDartâ,*^urrerfr4rouh)itu
tüm à contraria feirfu iû iufelrJoGdl^ potif^-'i^nf^0
mp inpccnîs,,noBtbabcr<'VbéaiVt{plii/ Gariorli . . >
^atàneenuèfa«enrur.;<(]' Scctmolmn argumen- r3i,bus. "
.tum tïi.Nam ii D.Tho.loquiuirde ncgligcn- Secundum,
-tia culpabiliser quam imnutatur homictdiii,
-& cft quodammodo voluntarium, iiihtl rc-
fert quod detur opera rci ilhcita*' -,,-ivDHicite:
-Dam quomodocunquc horaa wekJr/homii.t=
idksn,ifregaipiw ell ti fequatuc: ârlcairicn aoflá
-tei'dicit D.-,'fhom. ii clor, opçtimjx'i illicitJs.
-Щ ftefpondet9evBiTmorirt^àibDÎ|mi»ollé doct S°lut,'°i
■rc , quod diliv cm" in qiî.t| iativeft. jnco.qui .dat
.operam rsi iiLitx.;» c& negligcflt^nin to qui
dat operam гзНШргж : nam qiit¿ipsc.itui hu -
-lè,debet adhibOTe>dibgentüslitäm'cqBjäc>»crfl
-Bvbxrfuo oper« reqw.ttur altcri ю alum. Iwque
rin'focCTCxtíiriori хршь d atroporara-ireinilicitáe,
-noTipotcfttxcufaíi.-bonaiidevfe .сяфгяШга
dvlil'eutia/qni^spoteftqMrdjL.apt-i'Sjn ici
cliar.e.DititiirÍDC4Jido,quodhrcrD-:i.iiom.]o
-químr de peccato quod ex-detnrrnento ers-
-fch,Ä ideo loquittar de peccalOj qesntdo opsi-
-rdicnliicitjeciefcatics bomkjdiu.fiibrequu-
-ТГЯ, quod quod-tramodcli t уЫ<яЧ9Г1№)Е9>:ий
>^TettlMrà)àtgrfmàemm,t}Uie^ïifâ«.:0^^ Tertium»
.-«Цстг afbrmare ,,; quùd rajxi, noc*aie»y.um
jioaimpuwturad cúlpame ergoiwo kicjyitur
de negligentia culpabili. % R с fpóclc t ur^qnod Solutio»
iB.Tho.taníum affirmât, q;»ùd-tal&fis)cumen
Tor^inegligentiedp ifiHOífigmfifiatjqufí^sfejcul-'
^a;ffQuartumar^umenctimi:quoqiftm kregu Quartum;
áaritasincurritur Uöe culpa, v^sonftît-in iudi- '
(te :r&t militpt érgo hon oporw.^wrcre ad
w|lig^tó«ttt{»bt}eítv^^Я1Я^ф«п.^^^рв.5иУ}1ио^
tVtoU tícáfw>o#«b «olwtltariaOîataiJiprçpiter
quinao
 *66 . »EB.Medmar;
quando non eft voluntaria, licet detur opera
ftuíntum. rei illicitï.non eft irregularis. Щ Quint um argu
mcntum,quidatoperamreiillicitx, & fequi«
turhomicidium, indiredè vult homicidiums
ergo eft irregularis. Confequentia eft cuidens
& probatur antecedens« Nam qui dat operant
ret illicitae, & fequitur mors ,tencbatur impe
diré operationem illicitam,& potuit,&non im
pediuit ; ergo voluntario indireäc voluit ho
micidium. Probatur confequentia. quoniam
iftx tres conditiones requiruntur ad volunta'
_ xiumindirede;quödteneatur,&pofsit,&non
Solutio. faciat. Rcfpondetureflc obligat íonc m adca-
uendam operationem illicitam, non quidem
ex eo quod inde fequeretur homicidium , fed
quoniam alia ratione operatio erat illicita , 8C
ideo ad irregularitatem homicidium non im-
Quana es- putatur er Circa quartam conclufionem vt ex-
mlnanu. planctur,eft dubium. Nam dicitquarta conclu
7?_ fio, quod quando nocumentum fequitur per
feex adnpeccati,licétnonfitpr*uifum,neq;
i is«2 internum, aggrauatdireâè peccatum. Circa
(boc cmcrgit dubium. Nam quando quis tran -
fit per fegetcs alienas vt vadat occulté ad for»
nicandum.illud nocumentum indirecte aggra
uat peeraróm , vt aflcritur in fecunda conclu -
(tone: illud tarnen nocumctum per fe fequitur
ex actu peccati , ficut fequitur fean dal ú ad for-
nicationempublicam;imo magis per fe fequi
tur ex adu peccati: poteft en: m efTe publica
fornicario , & quod non feqoatur fcandalum.
Sed hascdubitatio facile de pell it ur; nam dicen
dum eíl,quod illud nocumentum quod fequi
tur ex aâu peccati per fc,vt in plurimum dira-
dé auget peccatum : nam, tale nocumentum
ad fpeciem peccati quodammodo pertinere
videtur:& hoc aflerit quarta condufio. At ve
ro quando nocumétum fequitur ex aliqua fina
gulart circunftantia que non fpedat ad fpe
ciem peccati , tunc indiredè aggrauat pecca
tum; & in hoc cafu loquitur fecunda conclu-
fio.traafire entra per aliena» fegeres,vnde no
ir u ; .Л" cumcntumfequitur,noneftaliquidperfeper*
tinens ad fornrcationemjficut ex publico pee.
cato fequitur cx natura rei pufillorum fcan*
•"--•ас dfjjum,. ЛозЪ.'-? ,-•-•:..!.. •.nr.- 'Ji
An coca- «J Circa quin tarn, & fextam conclufionem eft
menta pec jubium facile;An fitfemperverum quod no.
cantu au- cumcnram,auod incurrit ipfe qui peccat, non
rear pecca i «,j r i* r r
tara/ augeat peccatum. Vi detur quod non femper
Primúarg. verum fit. Nam f! homo peccatum admittat
ex quo fequitur grauis eius infamia , grauius
peccatum committir, quàm Ii in abfeondito
Secundum, peccaret. <Jllurfus,fj quis comedat aliquid-ex
quo fequitur damnum propria? falutis, grauius
peccat quàm fi tale nocumentum non feque.
Tertimn. retur. «j Denique,fi quis ex eo quod luderet
E*pof.in PriittSecun.
exponeret fe periculo fraâionis cruris, bra
ch ij.aut capitis, grauius peccaret quàm Ft tale
nocumentum non fubircttatqucadeô fi quis
interficiens alterum h о mi ne m exponeret fe
periculo vt continuó in patibulo patcrctur,
certè grauius peccaret quàm fi tale nocumen
tum non fequeretur. Refpondet ur , quôd D. Refponie-
Tho.tantum voluit fignificare , non elte idem tur prim*,
de nocumento proprio, atque alieno* Et eft
duplex differentia : prima, quod in detrimen.
tis proprijscauendis fumus fatis foliciti , fed
in alijs fumus negligentes, quôd fifingatur ef-
fe hominem in dctrimentis proprijs cauendis
negligenteribconcedendum eft inde grauita-
tem pcccatorumexcrcfcere. Secunda differen
tia eft , quodhabemus dominium noftrotum
bonorumiquare aliquando fine peçcato.poiïu
museorumiaâuramfubirezcsterùm in bo
nis alienis non habemus tale dominium. Se- Rcfponde-
cimdoreípódctur.quod D.Tho. loquitur de turlccû46.
detrimento pœn ali , de quo ita cenfefldum eft.
Sidetrimentumtalc fequitur ex aâu peccati
per íc.non inducir grauius peccatum; quin po-
tiiis grauius peccatum inducit grauius detri«
ment u m: At verofi dctrimentum fequitur per
acci dens cx adu peccat i.eftq ue prasttifum,cer>
tс au gctpeccàt um,vt argumenta probant. De
alij s verô euentibus & detrimentis qua; fequú-
tur ex opere meo cx malitia alterius,vt cum do
íacramentumEuchariftia: peccatori,cum ven
ido res inftdcltbus,quibus icio abufuros in fuis
íacri ficijs.ctant magna: quïftionei, fed expQ-
fitie funt ûjprà q .zo.arr. 5. *JI n Solucione ad ter Cikaoi
tiu m Caie.poflk multa verba, ad probandum, fentetia cir
grauiùs peccaréquifolicitat mulierem ad fon- earemum.
nteandum, quam qui occidit cam corporali- D-Tio-
ter: quoniam qui iolicitar, per fe eft caufa vt
perdat vitam fpiritualem , quar grauior ucture
eft quàm perderé vitam corporalem. ¡ « Contri- N6graui ai
riuindocetD.Thom.ad tcrtium.cV probat du Pec^t Mi
plici argu mentó: tum , quoniam ocoifórperfc нй^У^'
& diredè vult vitam alteríus auferre ; fornica!- njcjjfoqé
tor vero no n vuk per fe & diredé vita m .fpirP ^¿¡Vn 1 ti m
ttialem auferre, fed quirit fuam voluptatem. occident*
Secundo , quoniam occidens eft caufa efficax
& fufficiens vita; corporalis penitus auferen*
dar : fed qui folicitat mulierem , non eft caufa
efficax rita: fpiritU3lis auferenda; : nono enim
peccat nift volens ; & in fpirituakbus perno
Jacditurniftàfeipfo. Sed ex prima ratione ñ*
detur fe qui , quôd qui foliciçapet mulierem
ad fornicandum ea i n tentione vt perderet vi
tam fpiritualem mulieris , g»aeiti$ pecoaret л1а.'.с
quàm fi occideret «m corporaliter 1 nam de«
tri merrtum eft muho grauius, & prtuifum , &
intentum.Hoc concedit ingenuèDominusCa
 QuíftiáiiLXXllI.
Impugn* - Щ Sed banc fententiam efle falfam probo. Pri
tUc Caie. mó : occidens corporaliter eft caufa efficax
Primii atg. monis corporalis : ille verô qui folicita t, quá-
fibet praua intentione , Don eft caufa efficax
Secundum. mortis fpiritualis,vt demonftratumeft. aj Se*
cundô,qui occidit corporaliter , infert damnú
írreparabile : qui verô fpiritualiter, reparabilc:
crgo.Ex quo conclu dit ur cum Domino Caie-
tano,quod qui effet proximusmorti , & alter
ill L perfuaderet hxreiim,aut peccatú , hac pcr-
uerfa intentione vt in to morefet u r, certè gra
tuits peccaret quàm fi occidcret corporaliter:
nam dat grauifsimum detrimentum morali-
Tcrtiom. ter irreparabile. aj" Tertió.quoniam II iolici ta
re mulierem, vtperderet vitam gratis, effet
grauius quàm homicidium corporate * fequi-
t ur cfle grauius quam mille homicidia. Proba-
turfcquelamam perderé vitam gratia?, grauius
detrimentum eft quàm perderé mille vitas*
aj Quartô.li hoc с flet grauius peccatum , quia
cft grauius detrimétum,fequcretiir quôd per«
fuadere peccatum venialc effet grauius pecca
tum quàm occidere corporaliter. Prcbaturfe-
quela : nam eft grauius detrimentum peccare
venialiier,quàrn perderé vitam corporalcm: iU
lud enim cft pecca tum.hoc verô minime. Ex
hoc foluitur argumentum quod lotet fieri, ad
probandum , quôd perfuadcre peccatum ve-
niale,eft peccatum mortale,quod tale eft.Nam
peccatum veniale grauius detrimentum eft
quàm perderé centum áureos, vt confiât ; fed
íi quis effet incauta quôd alius pefderet cen
tum aureos,pcccaretmortaliter : ergoperfua-
dere veniale,eft mortale. Refpondetur,pecca-
tum veniale effe grauius detrimentum j quo«
niara eft alterius ordinis : eft enim peccatum;
exterhm in fuo genere eft ris laiuifsima J &
Defendí- ideo eft veniale. Ha;c argumenta olim vide*
tut Caieta. bantur mihi efficacifsima ad reprobandum
fententia. opinionem Caiet.fed nunc vidctur mihi quôd
poífunt habere folutione ro , & quod qui vo-
luerit Caiet.placitum tueri, hoc modo poterie
procederé. In prirms, argumenta propoíita fi
aliquid probaren r,certè probarent quôd odiú
Dei noíi fît grauius peccatum , quàm occidere
homiriemiquia ex odio Dei nullum nocumen
tum infert ur Deo efficacitcr. Item probarent
.quôd odium, fiueinuidia fraterna: graticef-
fet minus peccatum quàm homicidium ; quod
tarnen falium cft : nam eft peccatum contra
Spiritual fanäuro. Prstcrca.li homo effet in
hacconftitutus necefsitate (loquordifputatio-
nis gratia ) vt vcl deberet occidere hominem
fpintualiter.vel corporaliter ¡ Scdaretureiop-
tio ; certè deberet cligere priuare ilium vita
corporali , quàm ípirituali. Denique ft argu
menta propofíta verum concludunt, vide tur
certè dicendum , quôd homicidium fit gra
uius peccatum , quàm quodcunquejpeccatum
contra Deum admiffum,quàm haerefis , quàm
infidelitas . Poterit efgo dicere Theologus,
quod lient foloaffeâu defiderare malum тот,
talis culpe homini , eft maius peccatum quàm
deftderare il Ii mortem ; fie fané fieri poteft
quôd ex tali affcftu vel intentione fcandaliza-
re i vel folicitare fit grauius quàm occidere,.
quamuis in ratione nocu»nentit&viotentis ex
cédât corporate homicidiiim:ca?terùm depecw .
cato Tcniali non eft eadem ratio,vt ex diâispa
tere poteft.
ART 1С. N O N V S.
fVtritm peccatum aggrauetur txper" ,
Jona in quampeccatur. •' " •
S V M M A TE3CTVS*
Ffirmans eftGoncluGôI cóiehfi*
ШЫат cum prima gratui
tas peccati attédatur ex
parte obie&i,quanto cft
pfincipalius obie&um & finis,tafl-
tô maior attendit urgrauitas in pec
cato : fed fines principales a&uum
humanorum fünt,Deus,homo, S¿
proximus : quidquid enim faci-
mus, propter aliqu od hör um fací*
mus,quamuishorum vnumfubal
tero ordinetur : ex parte ergo ho-
rum con fideratur maior Vél minot
grauitasin peccatofecundumcoa
ditioncm perfona» in quam pecca- » i
tür.Primö^ex parte Dei.nam maxi
mum eft peccare contraDeú.Dein
depeccatum eft grauius cótra p.er-
fonam Deo coniun&am,vcIratio-
ne virtutis , vel officij : vndedici-
turjQui vos terigeritjtanget pupil-
láoculimei. Sed ex parte fui ipfius
tanto maiuseft peccatum , quanto
in perfona magis coniunótam na-
turali neeefsitudine,vel beneficijs:
vnde dicitur ; Qui fibi nequam eft,
ç ui erit bonus. Ex parte au té proxi-
mi
 Щ .F.B.Mé&fee
mi tato eft grauius peccatu , quan-
tôplures tangir; vt puti Regem,
Principera,Sc alios fimiles: quia in
damnum plurium redundat.Vnde
grauiùspeccat qui feipfum occidir,
quàm qui alium ; quia natural i a &
fpiritualia bona non fubfuntdomi
nio noftra: voluntatis,ficut respof
feñaí.
IXPLICATIO AKTTCVLI.
Cjtulltu Ircaiftum articulum notandum , quôd
perioaz in I qualitas perfonx in quam peccatur, du-
«]uî pecci- ^-—'pnciterpoieftaggrauare peccatú: Vno
tur,quemo modo,mutancÍo fpeciem peccati, vt fi quis oc«
net wee*- hominem facerdotem, facrilegiú eft ; aut
toe.. li patrem.parricidium eft: Aliomodo.hon mu
*7j.j;»s^ tando fpeciem; vtfi aliquisoccidatvirum iu«
ftum & fanâum. Dicendum eft igitur, quôd
qualitas per fon* in quam peccatur, eft explica
da in confefsionequando mutat fpeciermat ve
rô quando non mutat fpeciem , non eft necefa
farioexplicandain coniêfsione , nifi fortè no-
tabilitcrinde fequatur aliquod nocumcntum
со m munitati ex occifione aficuius viri (anc'tif
fi mi: vt fi quis occideret virum virtutibus orna
t ifbimum, cuius vita erat valdevtiiis reipublicç;
Si fortaßistunciam peccatu m erit alteráis fpe-
cici,contra pietatem debitam ipfi patrie. Déni
.que notandum,in quibuf^am peccatis impertí
n entes cfle quaidam perfonarum dignitatei.v.
-g. fi aliquis furatur à viro plebcio , vel illuftri;
elcrico ve! laico: A t verô fi percuteret virum il>
luftremjaut illi diceret verbum iniuriofum.ma
tus peccatum effet, quam percutere pltbeium.
*Ç Circafotationem ad fecundum vide Magi-
gjff er ftrú Cano relcâione de pœnitentia ; quia per-
fuaderenititur,quôd fumus do mini gratia* , ¿V
virtutum.ncquc D.Thom.in hac folutîoncad
fee undura,oppofit um dicit.
ARTIC. DECIMVS.
y Vtrum magnitudo per/on* peccantis
qggrauet peccatum.
SVMMA TEXTVS.
concibo. ШяШШ Onclufio eft affirmas. Na
ÍL^lffi magnitudo perfona? pec-
Q^^acamiscxddiberationc ag-
grauatpeccatum propter quatuor.
Primo quidem $. quu faciliùs poi~-
. Expöf.in'Prim.Secoft.
font refiftere qui feientia & virtutt
cxcellunt.Secundojpropter ingra-
titudincmjquiaomnebonum quo
quismagnincatur,eít Deibcnefi-
cium,cu i homo fitingratus peccan
do: vnde potentes Dotcnter tor тб
ta patientur. Tertio, propter fpiri-
tualemrepugnantiamaâus pecca
tiad magnitudinem pcrfonejGcut
fi princeps iuftitiam violat,quipo-
nituriuftitiae'cuftos. Quartó,pro-
ptcrexemplum,fiueícádalum: na
ad plurium notitiam perueniunt
peccata magnorum , fckmagis bo-
mines ea indigné ferunt. Peccata
verofuperuenicntia exfurreptio-
ncinfirmitatis humanx,minusim
putatur eis qui funt maiores in vir-
tute,eoquod minus ncgligunthu-
iufmodi peccata reprimere,quçta
me omnino h umana fra gilirasfub-
terfugere non íinit,vt diciturPara-
lip.2.cap.30.Dominusbonus pro-
pitiabitur cunáis qui toto corde re
quirunt eum.&c.
IXniCATIO Л R T I С V L I.
INfolutioneprimihabes benè doctam ex*
plicationem eius quod legi tur. z. Paralipo.
cap. }o. quôd Dominus bonus propiciaba
tur cunáis qui toto corde requirunt eum , 8c
non imputabitur eis quod minus fanítificati
funt.Hancfententiam fícexplicat DiuusTho
mas vtdicatefleintelligendam dc ijs, quat per
furreptionem human» infirmitatis negligen«
teraguntunquod non íol ùm in tell i cas de pec
catís venialibus,fcd etiam de peccatis morralí-
bus.Sunt enim quídam peccata mortalia, qua?
ex fcientia,& dehbrrationc,& veluti ex maiiiia
committuntur;&harc grauius imputantur hit
qui funt maiores virtute 6c feientia: fed pecca
ta, etiam mortalia.quar committuntur vel ex ig
norantia, vel ex imbecillitate,vel ex íubita ani-
mi pcrturbatione,minus imputantur his qui in
maiorc dignitate (unt conftituti,proptcr ratio«
пет quam Oiuus Thomas in articulo demon
Arab * ■'- i .
 Quœftion.LXXIIII.
QJV AE S T. LXXIIIL
De fubie&opeccatorum,in
decern artículos di-
uifa.
ARTIC. PRIMVS.
f Vtrutn ЪоЫпш fit fub'teñum pec-
cati.
SVMMA TEXTVS.
Conclutîo.
Ffirmans eft Conclufio.
Eftenim peccatum inor
dinatus a&us. Seda&uu
quidam tranfeuntin ex-
teriorem materiam ; vt vrere, 6c fe-
care ; & ifti a&us habent pro mate
ria & fubieâoid in quod tranfit
a&io. Alij vero funt aéhis non tran-
feuntes , fed manentes in agentej
ficut appetere, & cognofcere;& ta
ies funt omnes aéhis morales, fiue
iîntaâus virtutum, fiue vitiorum.
Quare oportet proprium fubiedú
a&us peccati eífe potentiam , quae
eft principiuma&us. Sed quia pro
prium efta&ùum moralium vt fint
voluntarij , fequitur quod volun-
tas,quaeeft principium a&uurn vo-
luntariorum bonorum feu maloru
qua; funt peccata,fit principal pec-
catorum. Vnde in volúntate funt>
ficut in fubic&o.
ARTIC. SECVNDVS.
yVtrùm foUlJohnmfitfubietlu pec
cati.
SVMMA TEXTVS.
Concluiîo. Egans eft coclufio.Nam
k| aótus voluntarij dicun-
turnon folùmilli , qui
çliciuntur à volúntate;
fed etiamilli quid volúntate impe-
rantur.Ex quo fequitur , quod non
Articul.L&lL 66$
folüm voluntas, fed omnes ille po
tential quaepoiïuntmoueriadfuos
a<âus, vel ab eis reprimí per volun-
tatem, pofsint eífe fubie&um pec
cati : eadem enim funtfubie&aha-
bituum moralium bonorum, vel
malorum ; quia eiufdem eft adus
& habitus : nam non peccatur niíi
volúntate, ficut primo mouente:
alijs veropotcntijs ficut ab ea mo-
tis:comparátur enim ad rationem
quafi libera;; quia ab caagunt, &c
aguntur.
tXPLICATIO ARTICVLI.
Diflerunt Theologi de quaeft.propo An peccatfl
|T¡p fita in his art.in z.d.?5.& 41. & inter £tafolum, ,
rogant;„ Vtru
-it ' peccatum fit
r folu
e i- actus
1 actus volu
utis elici_
elicitus à volúntate, an etiam impera tus.
tus.Scot.in dift.4Z.q.z.& 3.afnrmat,peccatum Scot,
folùm formaliter reperiri in achí voluntatis; in
aâuverô aliarum potentiarum reperiri tátum
materialiter.Subfcribit Gabr.ibidcm q.i.& om Gabr.
nes moderni definiút, quód peccatum furticít
volitio furandi formaliter : actus vero exterior
furandi diciturpeccatumjquoniam eft effeótus
peccati.Itaq; quemadmodú animal, pomú , &
vrina,vniuerfa ha>c dicuntur fana , fed differéti
ratione ; nam animal folú dicitur fanú formali-
ter,& intrinfecè, caetera denominatione extrin
feca;vrina,quia eft fignújpomum , quia efheit
fanitaté.Ité quemadmodú veritas multa deno-
minat,propofitioné,ré ipfam,& intellect; fed
diftin&a ratione ; na intellectus folus eft verus
formaliterjpropofitio , quia eft veritatis fignú;
res ipfa efficit veritatérnó aliter peccatú(autore
Scoto)denominat operationescxteriores,appe
titioné appetitus fenfitiui,& volitioné volunta
tis,feddifsimiliratione;ná folus aftus volútatis
eft formaliter peccatú , estera funt peccata de
nominatione extrinfeca; quoniá funt efleftus
peccati. Probatunnam folus actus volútatis êft
formaliter volútarius : ergo folus aftus volúta
tis eft formaliter peccatú. Huic fentétiaefauere
videtur D.Th.in.i.ar.affirmat enim omnia pec
cata efle actus immanétes in volútate: fed occi-
dere, & furari nó funt actus immanétes in volú
tate,fedtráfeuntes:ereo nó funt formaliter pee
cata.Deniq; oes D.Tho.difcipuli,qui peraltif- D.Tho.
fimas tenebras explicátquomodo omnia peccá
ta fint adióes immanétes,& quomodo nó col-
locanturin mébris extcrioribus,velintnolint
incidunt in opinionem Scoti, quam execratur.-
Vu Certè-
 6jö F.B.Medinae
Caleta. Certè Dominus Caietanus in hoc articulo in
placitum Scoti dclabitur: dicit enim , quôd illa
ientcna Diui Thoma;,qua: afTerit,omnes adus
morales efle immanentes, eft intelligenda for
maliter. Pro cuius intelledu ftatuit in primis,.
quôd cùm fubiedü adus moralis lu adus vo-
lun:arius,oportet vt adus fit moralis,inquantir
eft Yoluntarius.Oportet rurfus vt fi non lit vo-
luntarius,moralis non lit:cùm ergo adus exte
rior moralis à pluribus principijs cfficiatur ; vt
occiiîo hominis caufatur à voluntate,ab irafci-
bili,à manujtanquam à principijs fubordinatis;
fi comparetur ad manum , non eft ab ea vt vo-
luntarius adusjmanus fiquidem non eft prinri
pium aliquomodo hberura , fed feruit imperio
rationisferuilitenex quo confequens eft,quod
non eft adus moralis & humanus fecundum
quôd à manu proficifcitur , fed fecúdum quod
fubiacct adioni voluntatis immanenti& libe-
ra::ca;terùm il comparetur occifio ad volunta-
tem , ab ea proficifcitur vt voluntarius adus &
moralis,& eft quodammodo à volúntate elici-
tus, in quantum eft voluntarius & moralis. Ex
quo deducit Caietanus,quôd non folùm eft ve
rum,pcccatum effe in volúntate, fed omne pec
catum cfTc in volutatemam ratio Diui Thomae
• : . in primo articulo vniuerfalifsima eft, & in vni-
ucrfum concludit , omne peccatum effe adum
immanentem ,& effe à volúntate : ergo eft in
volúntate. ^jSed quia Diuus Thomas in articu
lo fecundo définit, quod non fola voluntas eft
fubiedum peccati, videtur effe euidens contra-
didioj quod omne peccatum fit in volúntate
tanquam in fubiedo , & quôd aliquod pecca
tum fit in alia potentia tanquamin fubiedo.
Vt hanc obiedionem depellat Caietanus fta-
tuit fecundo loco, non effe inconucniens vt
idem peccatum fit in pluribus fubiediuè fecun
dum diuerfaquae funt neccfTaria ad peccatum,
ficutpotcft cue à pluribus principijs fubordi
natis. Idem enim eft in adionibus immanen-
tibus effe à principio, & effe in principio.Idip-
fum illuftratur adhibito exemplo. Cum enim
quis vitioleirafcitur, aut concupifcit,necefTum
eft dicerc hoc peccatum efle in voluntate,cum
omne peccatum à volúntate procedat, vel po-
fitiuè, vel priuatiuè ; quia non refiftit concupi-
fcentix , & earn reprimit. Rurfus. Ira vel con-
cupiflentia neceffum eft vt conftituatur in ira-
fcibili, aut concupifcibili, à qua immediate eli-
citur , & fic manifeftum eft , aliquod peccatum
pofTe collocari in tribus potentijs, videlicet in
•". ■ rationc, volúntate, & concupifcibili. In ratio-
nc qui dem, vt in primo dirigente : in volúnta
te veró.vt in primo mouente: in concupifcibi
li , vt in proximo & knmediato eficiente.
HsceftfementiaCaietan. qusnec latum vn-
Expof.in Prim.Secun.
guem(ficut ego iudico)à fententia Scoti difce-
dit. Vt igitur Veritas elucidetur, fcire opor- Not.i ;
tet, quod actus exterior potcftbifariam con- Aftf* "t¿
fiderarijVno modo fecundum fpeciem fuam riot«<lii-
exobiedo.verbigratia.occidcrehomineman- ¿JrX¿°° *
tequam ab aliquo homine fiat,cft malum; quia *
diflonum reda; rationi. Aliter confideraripo-
teft quando homo exercct hunc adum in exer
citio voluntatis, fic adeô quod hominiexer-
centi imputatur ad vituperium.Haec diftindio
eft lucerna ad intelligendam propofitam quas-
ftionem.
^[Secundo eft obferuandum,quod bonitas vel Nott.
malitia moralis eft duplex; vna in efTcndo, fiuc Duplex bo
obiediua : altera in exercitio.feu in more , aut ¡jj^*^™*
moralis , & libera ; quemadmodum folent di- ^ "
ftinguere Metaphyfici , quôd eft Veritas in ef-
fendo,qualis eft in omnibus rebus;& Veritas in
dicendo,&incognofcendo,qualis eft in folo
intelledu.
^Tertio animaduertere oportet , quôd adus Not.j.
exterior formaliter eft malus in eflendo, id eft,
eft abfonus reda: rationi,& contra legem Dei.
Qua racione oprime debet concedi quôd eil
peccatum formaliter ; & oppofitum affirmare,
non efttutum; quoniam lexdiuina non pro
hiber precipuè voluntatem occidendi , fed oc-
ciderc. Quod fi prohibet voluntatem occi
dendi , eft , quoniam occidere eft malum.
Deinde. Nam non iubet praecipuc-adus inte-
riores,fed exteriores; Honora parentes; Sab-
bathum fanótifices, &c. Prarterea , Dominus Matt. if.
in Euangelio non dat praemium propter elc-
dionem , fed propter adus exteriores : dicit
enim, Efuriui,& dediftis mihi, &c.& Ofea».9. ОГех.9.
dicitur; Fadi funtabominabiles ficut eaqua;
dilexerunt : in qua fententia demonftratur,di-
lcdionem & amoré cíTc abominabilem ; quo
niam obiedum eftmalum.Deniquccomper-
tum eft , ideo velle dare elcemofynam efle bo-
num,quoniam dare eleemofynam eft bonum,
& ideo velle occidere hominem priuata au-
toritate efle malum , quoniam occidere homi
nem , malum eft. Itaque prima radix, & ratio
bonitatis & malitia; adus interioris eft in adu
exteriori.
^Quarto obferuandum , quôd folusadusin- Nor.4.
tcrior liber aut voluntarius eft formaliter ma- Quomod»
lus in cxercitio & more , & in demerendo.
Probatur primo. Adus exterior non impu- |те!»огяо»
tatur homini nifi rationc adus interioris; u* U
&tantùra imputatur, quantum adus interior
promcretur : ergo in exercitio, & in deme
rendo adus exterior non eft formaliter pec
catum ; quoniam eft effedus mala: volunta
tis. Deinde. Adus exterior non additboni-
tatcm aut malitiam fuprà anteriorem ; vt iam
didurn
 Quseition-LXXIIiL
dictum eft : ergo non imputatur nifi ratione
. . actus interioris. Tertio. Actus exterior non
_ 1" habet libertärem in fe , nec eft capax virtutis
aut vitij: non enim collocantur virtutcs in mé-
bris cxtcrnis. Quarto.Si homo inuitus & cótra
fuam volunta tem facial opera exteriora nefan-
. difsima, non ei imputantur ad peccatum :ergo
opera externa tantùm imputátur ratione actus
interioris:nam membra exteriora pcrinde mo
tion tur ad pecca turn , lieu t i n ftrumen ta,calamus catum, ac affirmare , quod in volúntate folum
&c.fcd formaliter lo quen do peccatum non eft
Pri.coroll. in gladio;ergonec in mébris exterioribus.^f Ex
hac doctrina fequitur primó modus diluendi
v nom argumentum, quod hoc in loco folet fie
ri,fcilicct; Homicidium eft peccatum: fed homi
cidium eft actus tranlicns in exteriorem matc-
riam : ergo non omne peccatú eft actus imma-
nens in voiutate. Hoc argumeatum dúToluunt
quidam negando cófequentiam , & recurrunc
ad defectum appellationis.Alij dicunt, quod fi
occilio cófideretur vt res quídam eft, lie eft in
Homicidio occifo, fi vt actiojcft in volúntate. Refpódetur
exercitura tame, occiderc hominem efle peccatum forma
eft рессit й liter,id eft , diflonum rationi : fed peccatum in
ratione а-
âus inte hac fignificationc non eft aäio im manens, fed
rioris. actus externus. Canerùm fi accipiatur peccatú
in cxercitio & in demerendo , dico quod a ¿tus
Decidendi non imputatur nifi ratione actus in-
terioris,qui eft actus immanens ; & hoc modo
omne peccatum neceffario eft adió immanés.
Secú. coro. ^Secûdo fequitur,quod omne peccatú in acht
D Thorn. exercitoeft actio immanens , quod docetD.
Omne pec Tho.art.i .tum,quoniam omne peccatú in actu
catum in
eierrifo exercito eft tantum aftus interior, vt fuprà de-
eft aäio móftratum eft: actus verá interior eft actio im
manés.Tum verá, quoniam peccatum in actu
exercitoeft actio libera formaliter; adió vero
libera eft aäio immanens: actus enim exterior
,_s •" ' non eft liber, nifi denominatione extrinfeca;
quia prodit à libera volúntate. ^Tcrtio.Pccca«
tum in actu exercito eft actio moralis,ad quam
afl uefcimus per exercitiú opcrum : fed actio ta
lis m oralis eft tâtii m actus interior; actus enim
exterior eft determinatus ad vnum , & ideo in
mcmbri s exte rnis non ponimos habitum ad af
fuefeendum, ^Quarto. Actus exterior non im
putatur,nifi jatione actus intcrioris:ergo deme
ritum formaliter folùm confiftit in actu interio
ri;in actu v eró exteriori folùm denominatione
extrinfeca ; quoniam eft effeâus maís volunta
tis.Etin hoc fenfuoptimè loquitur Scotus, di-
cens,quöd actus externus eft peccatum extrin-
Nou. j. feca denominatione. «J Quin to eft aduertédú,
non folùm volun tatem , fed etiam appetitum
fenfitiuum,& intellcctiuû, & in vniucrfum on
nem potentiam qux participât libértate m eiTe
fubiectum peccati. Quaproptcr labitur Scotus
Árticuí. III. 67Í
quando affirmât peccatum folùm efle actum
voluntatis. Probatur : nam predicts potential
funt fubiecta virtutüm: ergo fubiectapeccato-
rurmProbatur conlcquen tia:nam contraria há-
bent fieri circa idem. Secundo. In intelkctu col
locatur ignoran tia & errór,qu2 maniféftè funt
peccata,in appctitu fcnfitiuo,ira,timiditas,qii«e
abfque dubio peccata funt. Tërtiô. Perinde eft
diccre quod in volúntate folùm collocaturpec
collocantur virtutes , &c vitia ; quÓd abfurdum
eft, & contra omnem philofophiam. Sed dato
quôd aliquod peccatum collocetur in ap peti t u
fenfitiuo,& in alijs p6rétijs,qti£ro; Vtrum pof-
fit concedi omne peccatum efle in volúntate
fubiectiuè.non enim inconuenit vnum pecca
tum efle in duabus potentijs ordine quodam;
ficut libcralitas fecundum quofdam eft in appe
titu fenfitiuo,& in volúntate. Dominus Caict. Caietan*
in.i.artic.refpondet afrirmatiuè, & videtureflc \
fententia D.Thom.ibidcm,& articu.6. ad и D-Thom.
Dicendum tarnen, certum efle in philo fophia Mnltiacbt
morali multos actus diuerfarum potentiarüm diueriirö
,j . , -if - potenciara
concurrere ad peccandum, ex quibus fit vnum ¿oneutrw,t
peccatú numero, verbi gratia. In quolibet pec'- ad vDúpee
cato ex parte intelleétus interuenit error, & im catum.
perium.Ex parte voluntatis, fi peccatum confia •
ftit in volúntate, concurrunt decern actus, &
eoplures ,quoshabesin Diuo Thoma fuprà
qusftione.io'. in fine. Si verô in appetitu fenfi-
tiuo confiftit, ad minimum cum errorc intelle
cts interuenit mala appetitio. Caetcrúmhoc
Videtur ceítum,quod peccatum erroris., aut ti-
miditatis non collocetur in volúntate: fed in ap
petitu fenfitiuo, aut in intelleftu. Qmpropter
non fentio cumDominoCaietano , ncc ration
hes eius funt validas ,i mó aduerfatur D. Thom.
qui artic.z. ad i.clarè dicit,omne peccatum efle
in voluntate,tariquam in primo mouente, non
tanquam in fubiecto. - "r^»-" • "•>'■'■ ' n
< . :'.*• ::.::'Jgí;i 1 rjj sfc ;.
ARTIC. T E KT I У S.7;
fftrum infen/найше poßiteße pecca
tum. ' 4 '/ V *
)i|fJ MiympjO
S V M M A Т В К T ? S.
; Ffi rm ans eft Cond ufio. c&àïte
' Senfualitas enim,feu ap-
petitus fetffitítíüs hâtù^
'eft moucriâ ratione í na
âliquas ytottertis fcúfitióa^qüíarrr-
uis Gnt communes nobis & bru-
tisjiri nobis tarnen habent aliquam
Vv г êxcei-
\
 EB.Medinàe
excellentiam ex hoc quod rationi
íungtintür : 8г quantum ad hoc po
te il cíTe principium actus volunta-
fij,&per confequés fubie&um pec-
cati.Et quamuis homo pofsit repri-
mere iingulos motus inordinatos
fenfualitatis fi prsefcntiat, diuerten
do cogitationem ad alia ; non tamé
poteft homo vitare omnes motus
'concûpifcentiç,proptercorruptio-
nem praedicbm , fed fol dm fufHcit
ad rationem peccati voluntarij , vt
jpofsit vitare fipgulos.
•ï . EXf I,,lCATIO AHI.tÇVLl,
Qtíd fea- jj^yarVI N primis oportet conftituere quid
fualitts Qfr П1 fitfenfualitas:dequare vi den dus cil
Pri-düCU- Jyj¿|( P,Thom.i.p.q. 8i.articu.i.&2.&
• P "T8! in.2.d.a4.q.i.articu.i, eNquibuslof
с is h.ec documenta habentur. <ï In primis fen-
!£* iiialitas non eft tota vis fenfitiua* vel apprehen
... 4i. ■> fiuat& appetitiua ; fed folùm vis appetitiua fcô
fitiua: nam fenfualitas videtur dici à motu fen-
j^jtali : motus vero non eft propriè in vi appre-
hcnliua : quia appreheniio rit per hoc quód
оЫссшт eft; in poten tin apprehendente ; fed
nítus appct it us ell inclinado ad obied urn , &
Secü.docu. iicvidctureflb rooms. ^[Secundum docurnenr
tum. Scnfualitas , & appetitus. fenlitiuus idem
funt,d»ifcrunt tarnen rationc. Appetitus enim
feniitiuus ¿ignifkat nudam poten tiam, qua fen
ijbilia bona a ppctimus. .Senfualitas vero ligniíi
cat appetitum luilitiu um , quatenus prxuenit
Talionis delibeiationem. Нес ratio difcriroinis
/umitur ex vfu fchoUfticorum; neque enim
hoenomé i nu en it ut a pud prifcos autores : vti«
Aug.ii.de turtamen eo Diuus Auguftinus.^fTertium do
triac.u. cu^et|tuni'.j Scfjftralitas noneiy vna potentia
Ter t.docu. fpecic,fed genere:quia includit irafcibdem , &
£on£up'ifc»bilemí de cuius rei diftjriâionp diG-
An apperi- ferit ib.Tho.in muftis locis fbg aöclrjna;.^fHis
tus fenlût- conftitutis,quaeritur; Num appetitus feniitiuus
îibert«"* habeat .proprium Ëbcrtatemf/non dependen-
gaudeau, tema libértate voluntatis : i taque ante ,a<5tum
ЯК. . îSD voluntatis fit-rhpoteftate etu*bàbere'^élumj&
•non haberei pomis, omnibus osquifitisád ope-
Caieta* raijdum. ÇaieUnarticulo fequcnfftc'net lingu
larem fententiam , & docet quôd;4n appetitu
!feñíítiuó,abrque eo quôdmoùeatùrà voluntó
te, poteft efle peccatum voa^^non-au^ém
mortale", propter libertatis Hmpericétioriem:
•ytidè affirm'^ q\i6d in bppètW fertfàuô'ék
fufriciens libertas ad рессашт , fcClufo ctiam
i
Expof-in Prim.Secuù*
omni dominio voluntatis fuper appetitum fen
iitiuum.Hsec fentcnua fic fuadctur.^In primis Argo.prfn,
hoc differt inter appetitum fenlitiuum,& mem
bra exteriora; quod membra ifta funtad vnum
.determinate : appetitus vero fenfitiuus agit , &
agitur,& non eft determinatus ad vnum,ita af-
ferit apertè D.Thora.articu.i.ad 3-igitur appe- D-Thorn,"
titus fenlitiuus habet libcrtatcrn : ilia enim po
tentia eft libera , qua; non eft determinata ad
vnum. ^[Secundo. Hoc differt inter mébra ex- SecúduiE.
tcriora,& inter appetitum fenfitiuum in homi-
nc;quód membra obediunt rationi, & volun- •• •'■*■. 1
tati ad nccefsitatem , & ad nutum , quod aiunt
philofophi defpotice : appetitus vero obedit
regaliter,& politicé; qua ratio ne ciucs fubdun-
t ur imperio: qui licet fubdantur,poifunt obedi
re, Sc contradjecre. Hanc differentiam confti-
tuit Ariftot.i.polit. ca.3. ergo appetitus fenfiti- Arift.
uusin hominc habet libertatem;fiquidem po
teft obedire &non obedirc,operari & non ope
ran. trjTcrtio.Si appetitus in fe nullam habet Ii- Tertium.
bertatem , fequitur quôd in со non collocen-
tur peccata, & quod in со non fintconftituen-
dse virtutes,quod aduerfaturphilofophiç.Pro-
batur fcquela : nam hac de caula non collocan-
turin membris exterioribus peccatum , neque
virtus; quoniam non habent libértate. ^Quar- Оуряпц
to. Cogitatiuain hominc ex coniunétionc ad
portion cm hominis fuperiorc difcurrit, & con
ficit fyllogifmum , & idem habet reminifeétia:
ergo appetitus feniitiuus ex coniunftione ad ■№■»•*_■*;
portionem hominis fuperiorem habet iftá ex
cellentiâm, quôd habent libcrtatcrn, & obediat "," t
rationi,quod apertè aûeritD.Th.ad i.^Quin- D.Tho.
tô. Experiétiacóftat appetitú feníiriuum a3du Qijiatue,
¿lis rationibus per intellcélü mitigan., aut verô '• "•' ~№ • *
accendi ira 5c furore:ergo habet libcrtatcrn : id
«nim quod expers eft libertatis, imperfualibile
cft.Hœc fentétia videtur effe D.Th.in art.î. ad D.Tbo.
3. & hie folutione ad 1. & ad 3. vbi docet , q> in
ienlualitatc poteft efle peccatú veníale propter
fuá impcrfcctioné,nó auté mortale. quod iterú
continuât in arti.4.cú inquit,quód in fenfuali-
tate hó poteft effc peccatum mortale. Quod Ii
loquamur de appetitu fenlîtiuo, quatenus mo-
uetur à volútate,certé in eo poteft eíTe peccatú
mortale-.ergo loquitur D.Tfa. de appetitu fenli
tiuo fine libértate volútatis. Eandé fententiam
fófirmat apertiiisD.Tho.i.p.q.8 uar.3. vbi ex-
■plicdtoptimè iftam fententiam, dicens appeti
tum fenfitiuum habere geminú motum ; vnú,
•qui cópetit ei fuapte natura,qui eft ferri in оо
лит deleâabile fecundum fenfum;alterú , qui »í лм>У.
cópetit ci ex cóiúctione ad portionc fuperioré
hominis,quieft liberé obedire гаиопцпо aliter
quam ГрЬжга ignis, qus eft coniunCta corpori
ca-lc^fti habet geminú motú; vnû qui cópetit ei
fuapte
 Qadftiom.LXiXIJII.
fuapte nat tira,qui eft ferri fiirfum;alcer, qui co
pen t ci ex cóiun chone ad cœlefte corpus , quo
• • circuí j ri ter m oik'tur. 1 taque lent cotia Domini
Caictan.- videt иг с [Te ex principij s D. Thonu
de d ucta , at que ratios» maxime confentanca.
Faifa iudi- Ц Veriimlicctkïc fententiallt ingeniofa , ta-.
citurCaie. raen cftinoi^fifeneaprobacux ДОШЙМкММЙ
fenten«a. toritaceyficidco credo cam ûKaib&ÇQNtti&j
* ThoÂJrïmtoiul^^j.ariicrt^bditjb.pîee
catum, .vt perrinet ad prafcoieeaconGderatip-
i .rirr: . n neiTÎ) под eft aliudquàm inorchoams activad,
genus morís périmons: nullus auté motus pertj
not ad genas moris , ni fi habita compai atione
. >t. i:*\-.'5> ad voluntaœmj que.principium е1ЪаШшт nw
»J raiüimjßü ideoihLinci pitgenus; mori*, ybi prit
'x'1' "' ' mum dominium- voluntatis .inunoitiu*. , Ët .in
hacqux-iHoneart.i.dicit.quodfoli- illf poten
пае pafluntieflc fubie<3umpjec£ati,quf poffurit
moueriad fuas ac^SiVdttäbeisrepiirni pervA-r
luniatcm*Erin)hoc articula ex eoprobatin fen
fualitatepoiTeelTe peccatum,quiaattuseiub po
teil efle voluntarius^inquamumibnfualitafcn:ar
Auguft. fjueft. mo-ueti à voluntare-. PraeifircaiDiuus Aur
• guftinu&f£epenumerodkifc,quàdjvolaotas eft
' ,!íi:" ,"f'tj qua peccatur ,.&.re<Ssà viuitur.&iterunv, Non
" " a;ji ailvvioiíirjtatC;pcccatuc>& alibis Peccatumeft
adeô voluntarium,quód Ii non eft voluntarily
non eft peccatum : ergo line libértate voluntar
"•»•'">•' ' tisuiunquam peccamus. :í
^Secundo fe quitur ex opinione Caieta. quod
fi effet altqua concupifeentia noxia in appctih
tu fenfitiuo , quam voluntas non poffet repri>-
merc ,. nihUorrrinus talis concupifeentia. effet
peecatum ; fiquidem elWoímalitcr libera : iroo
fequitur,.quodetiam fi voluntas rentieret:, ad»
hue effe peccatum propter praediftam ratio--
nem, & túc voluntas., & appetitus fenntiuus ha
berent fc ficut duo homines, ¿Sí- veo nok ntc Sc
renuente alius peccaret. Hocipiumconiirma-
tur.Nam fi haberct propria libcrtatem fcnfuali
tas,ergo renitent« volúntale poterk continuar
remotum concupifceajiie eoxi«,£iiam liberé;
r &tíc volúntate aolenteaoroo peccaret. Proba
tur confequentia:quoniam cùm appetitus non
obcdiat ad nutum rationi , fcquit ur quod cum
liberé agir^oterir non obedire YQhibtati,& üc
poterit peccare. . hwpateí qnomodo in fenfuaU^aK.fttpec-c^ú.. Num>
Pre-terca fequitur ex opinione Caiet.quôd &•
mul in eodé effet adus virtutis & vitij circa td¿
obieétum in eodem teroporis articulo. Proba-
Rom. 7, tur fequcla in cafu Pauli ad Romanos. 7. Non
cnim,in qui t,quod vota bonum hoc facio , fed
quod odi malumùn quo cafu habet actum mc-
ritorium ex parte voluntatis renuente concu
pifeentia: & Il m ul peccat appeten do per appeti
tum feniitiuum: ergo. Tertià.Nam nó videtur
. confentaneum rationi,quôd in aliquapote&tia
Arífewl Iii. 6ji
£t libittajjad pec^atBjn.yeniaJe;, fie non ad mor,
talc ; alioqui Deys ppfJet faceré a Iiquam, natu-»
rain,qii>t> fuapte natura non pcccarct,nifi venia
liter, & non mortaütcr. Quarto. Libertas pro-
VQ№ exiftdifeicntia .iu&ij:; ^dfçriiiis qxiem
fequitur ap pet it us fenüti uus nó eft in différés,
fed deKe*rainaçusjcft €nirn¡pofceaЩ «aterial^
ergo appetitus fcnfitiuus non habet in fe liber- ; »:.:■•
tajem, AdJ>uiv»srci:cxpoürjqnern, eûprirna PHm.Côc.
concluíio* Щ in appeiitit/cpjitjiuQ hominis, еД In appetite
aHqualibertaspamcipata, Hoc probant^frka; ^^¿ao
c«er дг§ит«пгаа4^мяа »n мродю ш Цуото patticip»,
Са»ег4р.УпДс.Гедцциг^ио4 nqn iit-potcntia
pure r, at urali > , quai. пцЦо m odo obediat rat io T
пмдоота^доДц'т vegctatiu>a^^t»jpequ/f .h- .iibj
obediatadfnutu«»« qypmadin^uni.membra
exterioi^: rion^pirp obediî fatjppi.^çlpptiçe, .©ДТ .et
»dsftifwUitefyvt(fiíruus,d9wiBOj.fcdfoht^^
vtfubditi, liegii qui non in omnibus obediñt, ¿\ .вв .ЬЛ
VtjS>Xb0fQ»4U»C Í.Bfq.^lfíR^Jí^íAjfiftpt.f, Ariflow ,
Politicortnn. Quje omnia patent experieiuia;
Cötpcmut; eлim¡homoqчpd,aJiqцan49 epUej
рал ten tatigtucÂÎfc-p.atitur.j^i al)guando nollej
ktâh&fafàïmi Ai aliquapdp.vftíkjCigaHderç,
Si non po teil k Lt iterumexperimur, quôd per
imperium voluntatis reprimitur ira , qua p nus
habebat,cv.umor:¿S:aliquando excitât ex in]pç
rio volunta! is compaGionem & dolorem. '.) ,
^^\^ЫО\^ЫШг^^МШ(ч^}ЦОПд SeciíJa со.
|М>«Йс(Ге:ГЯ6С^ит^П»Л in aPP"íta
тЮШЪк& vo^m^fipHbera fqrmay ne0nnu,^°eíl
3¿ccr,ouflquam tornen inq^ppíeft effc peccat^ efl-c pcCCa.
Otfi ex errorc i n tellectus , à quo m outt иг : pan tum, aid vt
<^oeft impQfs»bilequô4inappet|itu fcnlitiiio àvoluouce
fit hbertqsjfic qu^íi in со поп poß.« effe pqc.-qaj- 'mouecur.
«^»niiionateni^^voluntat.c rnouctur; vol«jO
tas enim appetitus elt vniueit.iUstouus Koini-
niííquate; vtaltquod opusimputet^ir ad peccaj-
tum,oportet quôd voluntascoti^eaj^au Gcrt^
IXAugyft>habet pro dielir^a^ej^rerqu^d pqíf AMjffoty
fit Üf» pecça.tum,lin.ç yofenwtç.Ç.bj^^liHpr Wmg^a
^a 5%.op^risimpçrfeçti,8i homil»a.i3,inEpJ $%¿¡j¿&
.ftolam adRoe».a.n. BaWiusin Ш)№8Ш&&Яг §mftAn
ruso quiyitajn voknt (Ju^erc; pçrfcâram.Idcro £ОДю£
-aflèritOrigenes;;*: Anfçlmpsi;n.ulud;N.onJ|er Щ4щ
«oetpectatumwrVeftrcwTjortali çprpore, Ç.K ¿jfe--^
%Sed contra poíe-ft arguicx Sceta in. z. djftjr}. Aniel.
fî4.qu*ftionetçftia.Sialiqua maUti^inu^mtHr Argum.
ia fcnfualUatç , illa non eft nifi omifsio уо1ип,- Wlüi
.wis , qu« поп compeftuU^oncupifgenviaui, Primum*
quam oportuit e«pflfcwiffe; f»<î,yi.derur.quôd
peccatunaP9»lHinfe^Ut»ÛPMe,fç.din volün-
■ täte • ■'• • <:'' !;i .;r ¡ri
4ÇRefpôde.turfacilè,9.quan.doaliqyisactviSQft •
voluntartus,etiá il non Гц to rnaalitgr,ted v»rt на
-fiter, i ara eft commifsio РОД qmiisio ; & -lie
Vv 5 eft
 $74 F.B. Medin¿
«ft de adu fcnfuàlitatis. Quod cfficaciter pro¿
batur ex defimtione peccati ; eft enim dieс u m,
▼cl fa<âam,vcl con cupitum,contra legem Dei*
Sed tunc eft aliquid coneupitum contra legem
Dei per motum liberum, licet libértate partid-
pata:ergoeft peccatum corumifsionis, quan-
quam non eft tanVperfeda cómifsio,ficut fi vo
luntas expreffè cortfentirct. ^Sccudó irguimr
. • ff.».': fie.Ufe adn$ feñfualitatis de fe non cft m alus:cr
go voluntas.dato quód poftit, ftó tcnctur cum
с jiTi'as.
r i- reprimcrè;Antccedcnspatct:quiadc fe non ha
-í.'j it-i bet libértate m. Etconfirmatunquia pidago-
gus non tenctur reprimere iram pucri ¡rafeen-
tisin p'ucram,vtpatet:ergoneq; ratio iram ffcn
%cC¡ 5 . pri. fualcm.^Rcfpondctur primó, antecedens effc
falfumdníó edeupifeentia obiedi pfohibiti d«
D.Tbo. fc eft maia>vt D.Thom.dicit artie.8.ad t. Dde
datio,inquit, qua: eft de ipfópeccato fornica-
Refpon. fe tionis,cft peccatum mortale. Sccundódico,
e0B* ' quod voluntas & ratio tenctur regere apperitû
fcníitiuum ficut membra exteriora , prout do*
cet D.Thom.artic.S. & fie ficut peccant (i non
dirigunt adus exteriores, ita peccant fi non di-
rigunt interiores pafsiones: ü enira manus mea
ínterficerct homincm fine imperio voluntatis,
peccaret voluntas potens reprimereA non re
primen s. Ncceftidemdepuerojdequoideni
eft indicium I i cut de catulo. l acit ad hoc etiam
quod dictt D.Thom.in'î.d.ibq.f.artlc.ltquôd
ij-in .' non folùm caro concupifeit aduerfus fpiritum,
. lêdtotum côiundum,quod eft homo : & ideo
Ínquit,teatatio carnis eft peccatum in eo qui
■■' tematur.'Hic ergo videtur ratio quare motus
in fcnfunlitate circa rem prohibirán* lit pecca-
ftmrjquia homo cócupifeit illicuumdi ergo vo
îuntariê concupifeit illidtum,peccarum eft: vi-
detur autem voluntariè concupifccre,cum po-
reft non concupifccre,rcprimendo concupiícé
t tiam,& non reprimir. - ■'- • ' • '»• '
Vtrùm om ^fSed ex hoc fequitur magna quseftio ; Vtrùra
eii motas ornnis motus in fenfualitatc circa illicitiim fit
tú dm il- ac*minus veniale peccatum, In hacquatftionc
licita fit explicanda Altilíodorenfis libro.i.tradatu 28.
feccatum. cap.i. tenet , quôd omnis carnis ¡Ilécebra , licet
Altifiod. non fit in noftra poteftatc, eft peccatum. Pro»-
friñe. arg. batur hxc lentcntia. ^Quoniam peccatum ori
ginis nobis imputatur,licd nein fit in noftra
•poteítatcjquoniamfuit voliintarium in fua can
("°' " fa;fedifta»illccebra; fuörunt voluntaria» in fua
Confir pri. caufa : ergo nobis imputantur.!** confirmatar.
Nam peccatum originis in fua Caufa nobis i m-
'putatur; carnis iHecebra oriturex peicato origi
Cofir.fecú. na!i¿ ergo-Confirmaru* fecundó, peccata ebrij
imputantur illi in fua caufa, quoniam volunta-
Jctattnium írié'lapfusíuit in ebrietatc. <fSecundo arguitur;
iiquis iret ad forú vbi fdret fe habiturum tenta
jaonçm carnis, licétpoftquí illüc venit nó pof-
' fo i V /
Expóf.in Prim^ecun.
fetnô habere illeccbram carnis, ccrri Uli impu-
tatur in fua caufa , licet poftmodtim in facúlta
te hominis nó fit poffe vitare. D. Tho. videtur D.Tho*
•ffe hums fentet i ae in.i.d.ii .q.i.art.i. in corpo
re,& ad v& in 3-p.q-4 1 .ar.i.ad.j.dicir, quod in
Chrifto non fuit tcntatio interior, quonia hare
femper eft peccatum :5c D.Aug.dicit, nonnul- AugJL 19.
decmi.c.4.
lum peccatum eft quando caro concupifeit ad Tctzivm.
uerfus fpirittira.^'Tcrtio arguiturmam talis ti
tano non eft n ill appetitus feniitiui illidti,aIio->
qui non cft tcntatioicrgo eft peccatum.% Prête
rea.Si non effet peccatum, quarecùm voluntas
pofsit rep rimerc rales i Ilécebras , tcnctur repri-
mcrc<«j Itcm.Si nó eilet peccatum, beeret in il- QnJmuin.
lis complaceré; quia naturaliter infurgût. De- Confir.
nique, hic omnia conhrmantur ex illo. Quod
odi malum hoc facio : in qua fententia viderut
(ignificari, quôd licèt appetitio nó fit in noftra
pot eft ate, cft peccatum. In conttariú eft; nam fi
ifti motus client peccata , nunquam liceret cot
permitterexoofequés cft falfum;nam licet mi
ni audiendo confefsioncs, vel legendo materia
temperantia: , eos permittere, vt infra diectur.
Щ Pro expofitione dicC'dum eft, illos motus fen Quia
fit iui appetitus effe peccata , qua funt de malp fenloilha-
tiifinc pec
obicdo,& funt in noftra facúltate ,& nullos ели.
Í>rae terca, Probatur primó ex cöfenfu omnium
andorú , quo s recen fui in luperiori dubio.lté
ex illo Pauli; Fidelis eft Dcus , qui non patietur t .Cot. ia.
vos tentari fapra id quod poteftis, fed Faciet et
tentationc prouentû. Sedccrtè fi carnis motus
-contra noftram volútatcm effet in nobis pecca
tum,tcntaremur fuprà id qupd poilu mus : imó
dxmon pofTct à nobijextorquerepeccatu no-
bis inuitis; has enim te- n tat iones carnis poteft
fijggercrc.Prxtcrca,motus (cnfualitatis inordi-
nati funt peccata adualia : ergo nó imputantur
nifi ratione propria? voluntatis. Peccatum veró
originis, ficut origine contrahitur , ita cx mala
Adas volúntate ortú habet, in quo proindeom
nes fumus a;qualcs:at in carnis illccebris non lu
mus squales : ergo nójmputátur nobis ratione
originis.Pra*terca D.Tno.artic.j. in corporc,& D.Tbo.
ad i.qué modo examinamus,apcrtc docct,illos
motus (cnfualitatis nobis imputan, qui funt in
noftra facultatc.Prsterea,impofsibileclt quod
his illccebris nó tangamunergo impofsibilecft
in Ulis effe pcccatü.Item.S¡ Ulecobra carnis quç
non eft in noftra porcftate effet peccatum, ia
eodem tempore mcrcremur, ¿V demercrcmur
in illccebra carnis:dcraercremur quidemjquo-
niam habemus carnis tribulationem ; ex alia
parte mcrcremur in refiftendo, quoniam face-
rcmus opus egregis virtutis. Deniquc li mo
tus appetitus feniitiui qui hon eft in noftra
facultóte , imputarctur nobis ratione pecca-
• tiotiginalisjCtiam effet peccatum in. ámente.
*
 Qag^tion.LXX-lIIÍ
&in dormicntc; quod abfurdum cft allere re.
Atquc adco fcquitOTj quod ignorantia iquincU
Bflis eífet pcccátu'rh nobis, fiquidcrh cft volita1
in peccatooriginis. Hxc omnia confirman tur
Rom. S • exilio. Nihil ergo damnationis eft ijs qui Гипс
in Chrifto lefu, qui non fecundum carnem am
bubntjfed fecundum fpiritum; quainfenten-
tia loquitur Paulus de pugna carnis contra fpi-
ritumjdixcratque in fine capit.7. quod per gra-
tiam Chrifti libcramur л peccatd:c'ui cocinen s
id ca.8.fubdit.Nihil ergo damnationis ijs , &c.
Cuiu s fernen t ia? hie elf. comrr.cn tanus , quod
et iam fi ciro concupi feat aducrfu s fpi rit и m, nul
la tarnen culpà imputabitur illis qui perfeucrát
rcliltcndo per fpiritum. Idem patet cutdctiùs.
Nam in baptifmatc remittitur peccatum origi
nale^ remanct tomes ad pugnam, & ad coro*
nam potiiis quam ad culpamjcrgo qui legitimé
certauerit Contra coneupifeerttia? motus, coro-
nabiturjtantum abe It vt com mittat peccatum.
Argom. Ad argumenta in principio poli ta íatisfacicn-
diluai tur. dumeft. (.Ьо.л '■••*
Ad primó. % Ad prim и m dicendum , quod folum pecca
tum originale imputatur nubis ratione primi
parentis:peccata vero aciualia, cuiuimodi funt
carnis rllecebrae , non imputantur niiï ratione
propria; voluntatis. ■-«■' '■
Adprimam % Ad primam cófirmat ioné dicedú , quod licet
coooi. imputarentur nobis ifti motus ratione peccati
originalis , nó imputarétur noüa imputabilifa-
tc.bccundo rcfpondctur,qudd carnis ilkcebr*
funt multotics motus naturales, ficetiam quod
fi non haberemus peccatum originis, fequeren
turrvt licfTemusia puris naturalibus conditü
A4 fecunda «J Ad fecundan, confirmationem dicendum,
eoofir. quod peccata ebriorum imputantur illi s.nó no
ua imputabilicate.Secundo dicitu r,quod impü
t an tur ratione propris voluntatis, qua; prçcef-
fitifunt enim actualia.Atq; adeo dicitur , quod
non fcquútur,niíi fxpenumero ex inclinations
naturali: peccatum vero originis fuit caufa fine
Aáfccüáü. qua non. % Ad aliud dicen du m, quod talis ¿Ilé
cebra imput arurjquia fuie volita in propria vo
lúntate^ X qua fuit fubfequut a. % Ad alia argu
AdD.Tbo. menta fortiora refpondcndú cft,& ad DЛ no.
dicitur , quód mutauit fententiam , vt patet ex
hoc loco.Ad illud de Chrifto refpódetur,quód
carnis Ulecebra ex fuo genere eft peccatu m,n ifi
inaduertencia excufctur, qua? in Chrifto non
potuit с (Те : quapropter Ii in Chrifto fuiflet ten
tatio carnis , fuilTet peccatum ; fuiflct namque
prjeuifa. lté cófurgit ex fomite & corruptione
na tun ; in Chrifto verô non fuit lomes pecca*
ti. It cm ,i n Chrifto nullus actus fuit indclibcra-
tus; quarc li fuiflet ten tatio carnis , e i let pecca*
AdD.Aug tu m» Щ Ad iJiuum Auguftinum rcfpondetuF,
quod intclligit, quando homo pote! t reprime»
Articul. IIb 67$
retalem motum,& non rcprimít.Vel intelligit
nom ne peccati corruption^ humana? nature,
quoniam cft eflrectus peccati: vel q'UÖfliam foU-
ckat ad peccandu m . «j Ad omnia alia argumen Ad omnia
tarefpondetur,optime coUciudere quod mo aiu argu -
ms fenfualitatis dorhalo obiec'to,ex genere eft menta.
pcccatum:ca-terum non imputatur,quando tío
eft in noftrá facúltate. -.¡^¡s.1. гшгнкЫ í::i
% Ad locum Pau Ii dicitur , quod certè d 1 ffici lis Ad locum
eft; quoniam varié expon i tur à Doctoribus: Pauli.
tum etiam, quoniam Paulus rem obfeurat allc-
gorijs; diftinguit enim in honiineduas perfo
ras; vnam fpiritualem ; alteram carnale m ; illa
temper vult bonum; il ta vero malu m:quod fer
tè fuit occafio Manichdeis ad dicendum , quéd
inhomine trat quasdam natura mala, qua? fem
per ad malum inducit. Tertio. Eft obfeurus il-
k locus ; quoniam ex со videtur feqüi;quod
concupifccntia naturalis fit peccatum. Dicitur
tamen,quod cum fermo tit de viro iufto , fen-
fus cft, ( quod enim operor , non intélíigoj id
eft , non ap¡. robo , fed me nefeiente , & aliud
agente , & omnino repugnante infurgit attt-
ctio, qua? mala dicitur ; quia ad malum protto->
cat; vel quia ell effettus peccati. Praeterea diei-
tur mala, quo m am ex genere fuo eft m àla, licèt
nobis non imputotur. Quarto. Quoniam licit
nonintclligam deliberate & perfects, int eilige
i m perfected ideo eft culpá vétiiaÜs. . ' ¡-1
Щ In folutione fecundi habet DiüUs Thomas Exponitar
quatuor fenten tias,quae funt valdc anim adlk r- folucio le -
tcnde.ln primis dicitjquód corruptio fenfuali fundi.
tatis perpe t из, qua? fomes eft,fccu n dum querri Forre» noa
tollitur in
fenfus noftri proni funt ad malum ab adole- hac vil».
fecntia fua,nunquam tollitur in hac vita: peccá
tum enim originis licet tranfeat reatu , id ей,
quantum ad culpam, manet aetu , quantum ad
fomitem; ideft , quantum ad inchnationem.
Secundo dicitDiuus Thomas, quod Angulos
motus fenfualitatis poflumus cauere ex liberi
arbitrij facúltate. Tertio dicit.quod omnes ti-
muí non poíTumus compefcer«,fed necefle eft
ali quando labi.Quarto dicit , quod motus fen
fualitatis inordinatus imputatur ad peccatum,
quoniam fingulos poíTumus caucrc pro noítra
libértate. Ifta* aflertiones funt prima principia
in noftra religio ne, quae, funt ex a elè ex poli ta i n
materia de gratia. ^fVt vero hsec doctrina elu- Triplex de
cidetur , nouilíe oportet quod antea à nobis potétia fer
admonit um eft, quod de potentia poflumus te mo.
qui tribus modis ; logicé , phylicé, moralrför.-
jlogicé quídem , vt cum dicimus contradicto
ria non pofle fimul efle vera. Phyfícé , vt ciini
tlicimusnort ceílaturas rerum generatiories.'
Moralitcr , vt cum dicimus , nequit fieri vt
omnes homines fintftudiofi, fed necefle cft
vt vertiant ^cándala, neceflum cft hxrefes eífe.
Vv 4 Dici-
 EAMeâinte
Picimus ergo^quod homo, non poteft,nofi fo».
]$№ loque.Hrfo.dc pptétia moraU, fedctiam der
po tcnt i.iphy li ел , I intuios motu s fenfualitatis
1.6m prjL'ii с ni г*-, V t no »in turgan t an te ran on is iudi-
I ciumjrtam appettfu>.íenluaUs lcquitur apprehé:
MUI •"• iionein íenfus , qux naturalitcr prior eft qu :m
rationis iudicium; ergo ncceifum cil vt appcti-
tus fcntitiuus íxpe numero fcquaturbonu m эр
musoIbA prclunllim per (cníum,antcc]uam rationis indi
.ilaiH ¿o reprimí po/sit: & de talibus motibus dixi-.
musmullo modo tile peccata vcnialia.Hoc au-
tgm quod diximus, i nt elligendú eil iecundum
kg', in ordinal iam , & fceundum commun cm
Debeuifù curiam. Nam ex fpeclialifsima gratia,bcatifsima
m* Virgi. yjuigo(<jontiriçbat omnes motus portionis infc
— rioxij,peiflfor,gereot ante rationis iudicium. .
ЧШиДеиает addendum eft pro cjtplicatione
doâjopx P. Thom.quôd mpraliter loquendo.
non poteft homo it a elle in promptu,vt ftatim
réprimât omnes motus iniurgcntcs,cùm pri-
m4m1>0wft¡rfiprjmere;licct lingulos pofsrt. Et
hoc probat ratio P. Thom.jn folutionc fecun-
di cum inquit,acciderc fxpertumero vt dura
quis.vult rootum concupifccntix reprimere,di
uertendo cogitation cm ad identic cognitio-
nem,infurgat alius motus imprxmeditatus ina
jus gloria;. Quod non ita intclligendum eft,
quod Ц1е motus vanx glorix cùm primùm in-
fiirgit,pcccatum lit, fed quia homo eft in quali
v:>.oci3 quali mora in reprimendo ilium, quia interim
>ii очпч-l occupaturin compefeendo carnis infultum.Iic
.iLr ; - quidem^ mo¡rjiJttcr loquendo , nccciTum cft vt
tOtïçntationjbus occupatus & circumuallatus
Î!"*«v'-» i '^Ч113"1 ncgligétiam hâbeat in huiufmodj moi
* ttbus compefçcndis;nec tarnen propterea défi-»
pit.eflè peccatum yeoiale; quia ad hoc fatiseft
illapotentia reprimeadt fingubs, Hxceft do-,
tlnna D.' l'hom. in hac folutionc, quam ctiam
Durand» ampleftiturPurand,ini.d. z4.q.j^:, .,
AR TICQJ ART V S,
щУtrùm m fenfualitatc poßtt ejfe pec-
catum mortale.
S V M M A TEXTVS.
CoocluCo. Oncluiîo eft negás:quia
ficut inordinado corru-
pens pnncipiu vua? cor-
poralis caufat mortem
corporalem j ita ctiam inordinado
corrumpens principium vita: fpiri-
tualis , qui cft vltimus finis, caufat
mortem fpiritualem pcçcati mor-
JüXpóíinPrimSenin.
talis.Sed ordinäre aljauid infinernj
fton pertinët ad fenÎuâlitàtemjimo
ad ratio ne m : de ordinäre autem à
fine пой èft nifi rationis^ turn's eft
¿rdfñare : ërgo peccatumjmortafc
воп cftinfenfualítatc*^!-
• •■i •: • а : 3t.o:uv. ! ,
Lt ÇA TIO A R.Tip V I. I, .,
On Hit uto & probato in luperiori
articulo quod in fenfualitatc poteft
tile peccatum , quxrit D. Thorn, in
hoc articulo quale peccatum ; mor*
tale,an veníale. Et uefpondet P.Tbom.hk, Sc
üi.i.diiUn.24. qu a; ft. 3. articulo. 2. quoíl foliim
veníale : & probat io D. Thom. latís cfricax
eft ad id fuadendum . Sed v t cxa&ius rem ciefi-
oiamus , feiend um ell , quod appetitus fenli-
tiuus poteft varijs modis cpnfiderari. Primó,. viriicSft.'
fineordine ad rationern & voluntatem ¿ Cu- *а*?° И*
iufinodi eft in brut is; & hoc modo non po* j*^*'**1
teft elfe fubicâum peccati. Secundo, vt cft ар-1 •; »
petitus hominis abfque eo quod moueatur i
ratione , vel volúntate ; & hoc modo dicit
Caictan. quoJ eft fubieclum pcccati venialis;
cuius fentcntiam iñ fuperiori articulo confuta-
uimus. Tertio poteft conlîderari vtprxuenic >•'• ••" . 1
rationis delibcrationem , cùm motus illius po-
teratreprimi à ratione , & non reprimitur; &
tamen non eft cum délibérâtion e ; & iic poteft
eile iubicdum pcccati venialis tantum. Nam Daplenaa
in appetitu fenfitiuo poffunt efle duplices mo- °"
tus; quidam fçquentçs delibcrationem ratio- ™* "
nis:alij quiñón proccdunt ex imperio rationis, Ш* : .'."л
fed voluntas poteft eos impedire.Pnores qui-
dem, licèt lint in appetitu fenfitiuo , tarnen
quia fun t à ratione vt à principio , attribuun-
tur rationi,& non fcnfualitat i; quia fenfualitas,
vt didtum eft,dicitur in quantum prxuenit de-
hbcrationem;pofteriores vero t ribuun tur fen-
fixaljtati , qux propter imperfeftá deliberatio- -f.< s
ncm non poffunt eile peccata mortalia. Sed &
alio modo poteft conlîderari appetitus fenfiti-
uus,quádo raouetur I ratione imperfecia,& nó «T.
pie ne deliberau ; & hoc pacto etiam eft fubie-
ctú pcccati venialis tátum. Vltimo poteft con-*
fiderari vtmoueturà ratione perfeâè& deli
berate : & hac côlîderationc citfubieâum vir-
tutiî & vitij, atque culpx mortalis. Qnare non
eft idem diccre , in fenfualitatc non poteft efle
culpa mortalis,& in appetitu fenfitiuo non po
teft elfс culpa mortalis; nam fenfualitas dicit ap
petitum fcnfitiuum,quatcnus preucnit rationis
delibcrationem . Sed in fequétibus art iculis cut
dentiùs&vberiùsdefiniam,quandomotusap. -
petitus fçnfitiui fint peccata mortaliamüc vero
fatis
 Quceftion-LXXIIII.
faus explica tum cxiftimo,quomodo in fenfua- cat fibimotum ira?,velcoricupifcen¡
-ïsr.-ii: lítate fi.ttan.çùm peccaturn veníale*- . . ; . . «г ri
.or.. ■■ uaí:alio rpodó , quango non reprit . . -з:
A R T I'C; <5¿V I NT V S. mit illicit u m motum pafsionis,ve- *
fPtràmjeccatnm poßüejfc luti quádahómo deliberauit, quèd;
Hftf-in î:.iî"îv. • < .r#.r оЛ i.iti . r.'.'ji m or u s pafsio ni s i n fu r gc n s eft inor-
.5^ Ffifmàns cft conclufio; dinatusjtamen circa ipfum immo-
Nam cum ratio dupli- rttür,8i^^^pellit; Ц fecundum
v.„ cem habeat a&umj vnu« hoc dicitur peecatum deledationis
morofeeifeijîratiotfè.'
ratione ad proprium obic&um,
E X P L IjC'A
ï f I Û À & T I С V L Í.
77 . quod eft cognofeere aliquod ve-
E^atiqaejquid fit,& quomodo di*
l ili.*'jrtùn : àïîùmyérô inquantum ratiprj ftineuatur abjntfil}c,&u, # фещ^
a- cft direcliiua potentiarutívaliarurnj m odum , diuidatur i n ratio nem fu-
репэдет*& inferiorem ,..ediflerit.
vtrocjuè modo in ratione continV Ь^ТЬоп?у|,р;циа;й.79.ап.8.&;^>^ ín.2.d.í4,
git eñe peccatum:& primo, inquan q.i,artic.itÇ?s quitus locis ppterit lector petere,
tum errat in cognitione veri > qup4 qua: 3d hanc^uçftionem intelligçndam neceC«
faria videbuntur. Sed nunc explícito & diiîin-
tune imputatur ei ad peccaturn ôèelucidanda eft ilia qua?ififi wagfta., & per! Grauîi que
quando habet errorem , vel îgno- difficilis; quando mpuis illiciti^ppetitus fenfrtj ftio «pool
ùi erunt peçcacairoortalia, quando vero venial Ш1.яи»<1о
rantiam circa id quöd potéft,& de lia ; quando ad peccatanon.imputaptur : qua? fcilicet
bet feire. Secundo modo quando quaîftio cuique Tbcologo eft difficillima.HSç- ™{f [£iu¡
inordinatos aâus inferîorum viriû quïftjonéfuie fatis explanar Almayn us tracVfintœom-
3.C.Î4.& in cius elucidationc diftinguit tria té- lia peccata,
[ . vel imperatjVel etiam poft delibera ppra,Primura¿in quo ratip deliberare non po- Almayn.
- , tionem non coerçet. -. -, tait; vt cùm vifa; muliere pulchra fubitô rapitur
homo in eiusàmQrem,abfque aliqua delibera», .... • .
tioneraut cùm qius vifo inimico , fubita conci- 4-1): .■
ARTI G. S EXTVS.
tatur iracundia.Jit ifti motus,quoniam funt n*
fVtrùm peccatttmmorofie deleftationis turalcs,&,non funt in noftra facultate,non ira-r
с \ fit in ratione. putantur ad peccaturn. Sed notandum, quqd
quamuis ifti motus fint naturales, ¡k propterea
S V M M A TEXTV8. nô (înt nobis pcccata,nulla tamé ratione,quod
in- Chrifto fuerint,eft admittédum,propter ra-f
Cooclufio." Onclufio eft affirmans.
tiones polkas in artic.4-.in fecundo dubio : Sed
Nam ratio non folùm eft nequp quod fuerint in bcatifbirna Virgine , vlr
dire&iua aftuum exterio- la ratione eft concedendunr.nam licet habuerit
fomitcm ante conceptum CbriOi.hic fuit liga?
rum , fed etiam pafsionum inte - tus per afsiftentiam Spiritus fanñi, vt nó potue
riorumûdeo quando ratio deficit in rit in actum iUicitum contra racionera prodire»
dire&ione interiorum pafsionum, poft verô conceptum Chrifti fuit fomes omni
npablatus, vtdicit D.Thora.j.p.q, 17. artic.5. г>,хЬою.
dicitur eíTe peccaturn in ratione : fi- Secundum tempus cftjcum ratio poteftdelibe
cut qyando deficit in dire&ione ex- rarcjfed cum magna difficultate; & tunc il non
ÇPmpcfcat affectum noxium inibrgentem in
teriorum a&uum. Sed deficit ratio
appetitu fenfitiuo,peccat venialiter, & nónior
in direäione pafsionum interiorfi talitennam Deus,quifummapietas cft, non ob
duplicitenvno modo , quando im-» ligat nos ad mortale cum tanta difíi cuítate.! «г
tium tempus eft,in quo ratio de facili poteft de
perat illicitaspafsiones, ficut quan liberare & ftatuere quid fit faciendum circa roo
do homo ex deliberation?, proupr ' torn illicitunxappetitus noftfi ; (к tunv il ratio
УV } non,
 б78 iF.B»Me(îinae :Л
non reprimat, cùm fucilé pof->it,ii materia eft
mortalis.eft peccatû mortale; il verö leuis , erit
impugna - vctiiale.lfta feritentia nó videtur vcra:& primé
turAÍmay. fa\(am eft^uôd quando nó compefumusmo-
tumilÜcitum .iDpctitus fcnlitiui qué poflumus
cum magna diracultate.femper fit- veníale : rií
ad maiorá mandata fern an da non óbligamur
cum tarn magna diflicultatc.verbi gratia.cgo tc
neor audire miiTam,di(tat mulrùm Ecclcha, fi.
eufrerem velocifsimô,certè audirem ,fcd nó te- '
neor cum tanta difficultate.rurfus,diftat cófef.-
farius per quatuor leue as, ten cor con fi teri; certè -
non teneor adiré cum tanto labore. Secundo
infurgit in homine motus illicitus,quem pote
nt compefccrc Ii verberibusfe affligcretjcertè
ad id non effet obligatus.Prxterea.non tenerar;
homo facete tantam dilige4iam,quanta legitur ;
de beato Benedido,& de beato Francifco, qui;
cum л libídine tentarentur,conijcieb5t fe in ípi
ñas, & nudi in niucm.Dcnique ii intelligit ali-
quis quôd quando cxnat,infurgit in ledo rao»
tus libidinis,rton pröptereatenetur fe abftincre
à cxna.Hocintcllige,quando ifti motus nó tra
hunt ad cÓfcnfum voluntatisjnam tune potiùs
effet moricndum.Prxterca ifte autor dicit fal-
fum in eo quod dicit,quod quádo de facili pof
fHmusaffecbmnoxiumr€primcre,& non re-
' primimus,& eft materia mortalis , quôd tune
: i eft peccatum mortale:namaliquândo,quôdnô
• '• :reprimamus affectum noxium qui de facili po
:' ' " teramus.prouenitexittaduertentia narurali, vel
ex ináduertcntia leui , & tune vel nullú erit pec-
Diufüoeo- catum,vel erit veníale tantum.Alij veroThtfô
tú mptuum logi facile ab hac quxftione fe cxpediuntjdiui-
qui iunt in dunt enim motus illicitosin appetitu fenfitiuo,
app«titu. jn moru$ primo primos , & in motus fecundó
primos,&in motus perfedè deliberatos. Mo
tus primo primus dicirur,quem voluntas repri
mere non poteft, fed fubitó (ine deliberatione
infurgit.Motus autem fecundó primus dicitur,
quem ratio poteft reprimere,fed tamé eft inde
liberatus motus. Pcrfedè deliberaras quid fit,
nemo eft qui ignorer. Dicunt ergo prxdidi
autores claritatis amatores, quôd motus primó
primus non erit peccatum ,dato quôd fit cÓfor»
mis pafsioni illicitae; íi quidem non eft in manu
noftra:motusvcrô fecundó primus erit pecca.
: tum veníale propter ifüpcrfedionem delibera
tion! s : motus perfedè deliberaras erit peccat u
mortale, fi fuerit concupifeentis prohibits in
regraui.Certè ifti Dodores vera dicunt,fed nó
expli cant quod defideramus,nempè quomodo
in eucn tí bu s p articulan bus, que de rebus agen
dis fe orTcrunt,pofsimus dignôfcere quido erit
-riiotus primus;quando fecundó primus, quan
do denique erit pcrfedè dcliberatus.potifsirnê
verô,quando negligentia reprimendi noxiascó
ExporinPrim.Secon¿
cupifeentiasímputabiturad peccaturn. Igitur Dñ¡
hanc rem explicat eleganter Dominas Caicta. oprimí e*-
in fuá fumma,verbo dcledatiojex quo hxc do
cumenta funtmernórfe mandando. fPrimum n
documentum. Moms illicit! appetitus fcnlitiui.
ex obiedo expehdcndi fünt. Itaque íi adusdc¿
quo delcdatur homo.cft peccatum mortalc,ip
fa affedio erit peccatum mortale.ii adeft volun
taris confenfio:fi vero eft de re prohibirá in ma
teria|cui,crit peecatum veníale & leue : íi veró
eft de obiedo bono,affcdio eritbona.Hxc re
gula de fe eft m.anifefta,& propterca con firma-,
tione non indiget. Secundum documentum. :Secú.docK.
Quando non confemimuscócupiicentix,noñ ^"ёппшм
imputatur nobis ad peccatum,quam^ibçt praua côcupi(«a
fitmam peccatum adcócft voluntarium,quód tix.i 5 im-
fi non eft voluntarium,peccatum Поп fit: & ef- yuumr U
fe magnum delirium feribit Augu.dicer*,quôd рес'^ш "
fine volúntate eft peccatum-.quapropter quan- Au§utt*
doprçcipitur in lcge,Non conçu pi fees, non di
cttur carni non concupifccs,fcd hominí,qui di
citur tunc operan , quando fecundan? rationis :
deliberationcm operat ur.Prx terca eft alius It n
fus huius preccptijNon concupifccsnd eft,poft
concupifeentias tuas non eas, v cl ne obedias câ ■
cupifeen tij s,vcl пой regnet concupifccntia. Ita
cjuc non prohibet lex quôd in nobis infurgat
coneupifeentia : hoc enim erat prxcipere rem !
prorfus impofsibilem.4[Terrium documente. Terr.Jec«.
Si perfona cogitando de aliquo actu qnaotUПЬrjj|^j*y*T
cunquemalo,deledaturnon aduertendo ad id iefta fir<e
de quo deledatur.ita quôd ii aduerteret, nó ар *}асг' fcú.
f>robarct,etiam fi, per vnum diem cogiret , & рессасб có
icctfacilèrcprimcre pofsit,non eflibi peccatú. eit-
Probatur: quia adus fine aduertentia non eft,
adus humanus;crgo non poteft effc peccatum.
Deinde D.Thom.articu.;.huius quxftionis ad О.ГЬош.
fecundiim dicit apcrtè,motû fcnfualitatis tunc
im pu tari ad peccatum, quando ratio pvxfcntir,
& non reprimit;ergo fi non prxfeetit, non re-
primct;&ficadtertium feribit. Peccatum mo
rofx deledationis non confiftit in mora tern-
poris,fedin mora voluntan s,quando ratio ad-
uertit:ergo fi non aducrtitjpcccatum non eft,.
Idem docet Auguft.^fSed contra hoedocume Aae¡a.
tum quôd nó fit certum,fiunt aliquot arpumé t Atrial.
«.^Principió D.Thom.arti.3.ad j.expreffe do e.«t.
cct.quôdmotus fcnfualitatis prxucniens ratio A***"-
ncm,eft peccatum venialc:ergo licet ratio non <5Blterr?»
aduertat,erit peceatum venialc. Щ Deinde, D. p^^/*
Thom.artic.y.huius quxftionis ad quartum do secendum.
cct,quod quando ratio poteft deliberare. Sc nó D.Thoa,
délibérât reprimendo cócupiícentiam,imputa-
turad peccatum.Qux omnia confirmätur op- Coofir.
tima rationemam ratio poteft aduertere quan
do infurgit libido,& tenetur aduertere: ergo ii
non adueititjimputatur ad peccatum. Ccrtè fir'
quis
 Quceftiön. ШСЭЦШ.
; .' i - quis dedita opera difsimulet,& non aduertat,fi
n e dubio peccar : ergo licet ratio non aduertat,
. . , i imputatúr adpcccatum.Profeáo.videtur vrgés
argument um mam talis pot cil facile deliberare»
& ideo fi non delibcrat,iam videtur ei imputa-
Solfiùo, ri.Ad haec argumenta dicendum eft.documcinr
tum efle intclligendum quando inadu enen tia
eft fubita,& naturalis, & minime negliges; fecus
effet fi effet arfe£tata,atq; adeô aliud effet il ho
mo feepenumero eflet expertusin iç fuamin-
conlîdcrationem,& daret caulàm táli inconfi-,
derat ioni,t úc fine dubio talis inaduerten ti л ef
fet peccatum,& libido inde fubfcquuta. Sed tk
illud addendum pro argumehtorum cófutatio
nc,quod licet pofsimus reprimere concupifeett
tix motumincafu commcmoraro.non teñe*
«' mur, cum non aduertimus delectan, aut malè
Qtur. doc. agerc.^fQuartum documentum.Si aduertit ha
mo fe delectari,vel tcntari, fed prtçualente Ím
petu pafsionis non plènè aduertit , eft pecca-.
tum veníale propter imperfectioncm delibera-.
tionis.Hoc documentum amplectuntur viri dq
caietan. ¿tifsimi:Caictan.in fuá fumma, verbo, delecta-
Sylneft. tio.Sylueft.eodem verbo: Adrianus in.4.in тй
Л tcriadcEúchatiftia.q.^Joan.Nidcrinopufcu
lo de decern prsceptis,elucid3ns illudjNon có-
cupifces.Huius reí funttres probationes.Prima
cftmam ad peccatum requiritur aduertentia, &
deliberatio:ergo ad perfectum. peccatum,quale
eft mortalc,requirttur perfecta deliberatio. Se
cunda probatio eft; quoniam iftc videtur effe
laca. fenfus illius fententiae; Concupifcentia cum có
cepcrit,parit peccatum;peccatum cíim cófum»
matum fuerit , gcoerat mortem.Tunc dicitur
concupifcentia parère pecca tum ,quádo admo«
net rationem;ac Ii diceret;ecce adfum: quando
vero ratio perfeele confcntit,tunc confumma-
tur pcccatum,& mortem gencrat.Tertia proba
tio cft;nam vcl fola ifta caufa excufantur homi
nes ¡urgentes à fomnijs à delecta tionc pollu tio
nis,fi quid malí illis complacuit antcquam per*
Quln.doc feftèconfe.ntiant. ^Quintum documentum,
Si plcnè aduertitjvcl diflentit,vel confcnrit>vej
negatiuc fe habet; lî primum , darum eft quod
nullum eft peccatum, di со Ii diffentit no folum
in opus, fed in delecta t ioHcm , & motu m curat
V reprimercríi confentiat,peccat mortality , ссЦ
ñ diflentiat in opus:íi vero fe habet nçgatiuè,^
eft in ancipiti,non confentiens , neque diiïen-
tien$,peccatum cftmortale,fi fi^ de re prohibit
CȔe, ta in materia graui.Ita decernit Caietan.vbi fu-
Lyraaut Í, prà.Idcm docet Ly ranus,clucid an s illud Matt.
5.Qui viderit rnülierem ad coneupifeendw eá,
D.Tho». Sublcribit D.Thom.de veritatc q. i partie. 4.3d
10.& hie in iolutione 5- & 4.articu.fcqucnris.&
in articul.8. Sed probatur euidentiîis : nam qui'
icicnsacprudcnsadraimtconcupifcCtianicaO"
ArtküJ. V. &yi. 679.
nalcm.exponit fe periculo peceádi mortaliter:
fçd qui amat perjculum,peribit in illo;ergo pec Ecdef.j.
çat mortaliier.De;.nde,illc qui aduertit,&heret
in ancipiii ex pane voluntatis, habet confen-,
fum interpret atiuum: ergo рессацтопз1кег. ,
Antecedens fie qftcnditunná illc tenetur repri
mere illam coneupifeentiam noxiam, &nó rc-
primitcú pofsit:ergo tenetur in criminc,& có4
fentire conujncitur.Prxtcrca eft preeeptum ue
gatinum;Non concupifccsjergo qui poft perfe
ctam dehberationem admittit cpcupifccntiam
noxiam, quam pore ft reprimerc^ráfgreditur il
lud prxccptum.In fumma,talis xpnuincitur со
fentire ex ipfa cptiûuationc dejeâtationis; quta,
non prohiber volú tas quando po tel t,& debet:
tunc enim homo dat operara peccato mortali
quantum eft dc fej¡& prius cxcufibatur,quia no
aducrtcbat, nunc autc'm iam poreft prohiberc,
& adu e rt it pjcne,&: ideo fi nú prohibe* , pçccat
mortaliter , ftçut li non prohibent manum ab-
opere malo inchoato in fomno.Limitat tarnen
Caietan.hoc dictum, dicens, quod diftinguen - Caietaa.'
dum eft,ex,qua..caul3ißp ncgUgatrcprimcre taj
lern cogitationcm dc delect ationt: li .cnimnSri
gligit ephibete сй çpmplaccntia, dclccliationis . t:,i л
V oluntaria,cft delcétatio moro fa, & imputatur
3d peccatummortale^fi autem non ex-compla-
çeptia,fcd P*ço quod quodahmiodo ípernít Ü|
lamççrtus,qupd pqn trahet. illum.ad cpnfcn-j
fum,peccat quidem v cniali terjquia tenctur ho
mo adhiberc.vircs ad pçrfeqiumdos bos înful-
tus,donec defician.tjfcd non,.eft peçcatum mor
tale:virtualfter enim di|TcÄüt;mi9nqp videtur
continuare illam dclectationcni, fed pari potiùs
illam:& hqcfxpcnumcro accidir in viris perfc
ôis.Hçc Caietan.in fummajln hac doctrina fe,
quitur,qui>d quando concupifcentia noxta nfy
eft volita in fe,necibrmaliterenfiç,interpretati-
cè,fed tantum in fu a caula , iudicandum eft de
illa (i cut de fuá caufa:li caufa eft bona , atfectío
crit bona;li .mal,i,noxia cric arfec't:o.quod lî ef
fet indirfercns,arfectio quoqiieçrit indiffçrens.
verbigratia.cpnfeíTarius audix epufetsiones, &
in ,eis res obrcccnas,propter quas patitur motu
inordinauim in ,appetitu fcnfttíup rcpugpantp
voluntate,non oportet quod. b.abeat fcrupDli}» •li"J,¡ 'l-fl
quia caufa bona cft.Item leetqres & proçdicato
rçs,quospro Íuo officio oportet; (Je rebus libidi
¿ofis difput3re,nou proptçrea debçnttimere,Ji
cèt patianrjirniptus inprdmajt^s àjgpe^iîus feniî
|iui repugnan^píun^^a^^qi,y^pptímy4t
C¡t Ç^^Of(ff^^ZJ^^V^^^{^qfpj^ Caieiae,'
tebat Homines aux efle angclos, au t pn'ulicgia-
$ost (\upjpj}pfifí шТрц1а^Шат qus'fttpnem,
Be pp^luUone audipntia.cori^ííapn is fptioae obieûiôe?
nient.e^nuni peçcatum fitfde quonaiily inferiiii сйгЫо&тк
ШВИЙТ ^lgîl«^.^^œ»tej namCaieí»
ßomuio
 68b >ftÀlSfedkiif ? '
Domino Careta; irièertfofèfltiséxcogitata,nô
ab omnibus vt iridubitatí approbantur ; non
cnimVvt qii?dani;"€bdftiitíairt,fuflííciéñlef probaf
Caictàn.;quôd confcnfus iír deledatíoncíñ tíd^
xiam firirfö'rtafc: peccatúrimo ex alAoVitatcîtti
cobi;Concupifce'nria cum cócepcrit;párit pce»
catum; videtur oppofitürrtiequn n'àtn ibi did*
tur,qtlôd prccatum rîirii cön'fiimmatuni fue-:
rit, générât nüörtcm;vridc videmr.qäod priuf*;
quám c(tyTimwftóut,rioh cft mbrtiuYifed'cUrÜ1
eftoüddpcífcatum bon cbnfúrñmatur nifi per
opus ipfùrn,vel fàftèm per coHférífumírí'optfsf1
ergo priuiribHeft morrale,& eönierrfüs in dele
datibpcm folùrri videtur efö:concupifce'ntiarti!
concipercjqudd ríon videtür rWörtale fecundú1
Auguft. Apo{tolum;Ntcvefba Augüft'.fatis apttrtê hoc
dbcerit;irriö 'pe'ccatutrihbc vidètiir reponerte ¡tí'
ter vcnialia}qura4£cft;quúd prbHfodbortèt'ptf
dus tunderé.&diçèrc, Dimïttc ribbfc"debítátieí
D.Thom. frra;vt гёгеггОЛ^ЬтЛп'Ьас quarftione artí.8:.:
iß iextbaf|ührcfiföi San? ÍTdéledatio de feel*"
**•' '• ' 'ict'mortyirsitehtftnirrö^öftmpertam reprï
rneréj^eccbccüfWe^rrrfó^r'omdú, vcíópütf
höncrruWi , cuiUs'èrppofirurri fuprà didüm éfty
Adrú: Vide Ádriá:m.q^4.de Eucharift'.vbi ponitquin
Sáfi aVgümebtá'cÓtra'hbc dbWrrrénífum' Càîeï
föd t&Khf iéríéi ШЛ dKtum eft,& aRcga*Btf
flauentotírñ ñí' fßmis feb^tííjf'icífirmatírjflfí'
Et pröFedö:ha&!ßrrrentiif
ex fflb^rákeWjWrtS 6М<Ш№$ quod" fítíé
dubio trlnfyttdiftifiiM dinftnfiï Ht pifaba*1
concüpifcenriam',áut dVledârionem.fterif f^áU
Matth. j< batur ex UltíjSí qtils vidcrit muHerem ad corittf
pifcendum earn , iám mcéchátus éft in corde"
fuojfed talis £ondipifcit,& quidem Voluntariè:
ergo irr criminé tcnctur.Sed:& ilfud docUmen«
tum Caierá.iri qdo afícrit qUôd íénfetiir homo
qUando adtíertit rcprimerc noxiárri concupifcí
tîarh,nâ ormíibus probàtufifïam inquiút,quó<J
nulla eft ahtoritas fcrfpturx ad prbbandú qu&f
negligentia reprirncndi taícm mdtum fit pëèJ
Adna. catum:# Ädtta.Vbi Rrpfä.vidctuT diccfe c\ü6é
non eil:' biortálfs talis negligcn rid , nifi ratioW
peri cüH;éc hoc etiàrh vidcntur fonafc; Verba U.1
Thbm.de-Ve^a^;iqáá^iotíei^^nrfd.4íV«
D.Tliom.
de q^birTdrrrb Dbdorlbus videtur ptobabile;'
quod quandp ex huiufmodl dclecbtiohe bo
mb no cxpbnitîè"pérîculo cörilehfus in opus,
hunquam negligentia reprirtiéndi Tola cil trio?
taÍís:dico,fbla¿ quia íi talis negligentia éffétCvt
" "t'tdeléftárctur, Hón excufáreftrr S
:>lexiohe,vel danho^
rbáteretut humrrnbi
8i tentatibrics,&ianVdeft mh^tcxbeflcWrí
*--;ûV.<".4 abccmffántfa'maV^ ob-
l,hM:*3 ^ri'fempéïàd repdlédàs tafe* tTdfeftätibn«;
« ,»t;a..a fcdpotëftterorrtèmnerc; ûhbttèt Vctoraliteí
ExjioCin PrirmSecun.
videtur tùnc peccareiSed certèfententia Caie. Defenditm;
vera «ft,& omni dubio ргосЫ t enc nda: nimD. £a,etan"<.
Auguft.ita decernit in loco cit лсо, & Magiltcr J^J"
ien ten. i n ikd»î4.& arguniétaaddada fuperius °"
cám' cufdentef аетп onftrairt ^ it tatio D¿ Tho.
in hoc articulo ей admodam et tica x. Nam ra «
m> tenetur paTsiones a n i m i fardirigere, veluti
tenet ur membra coerceré ne ahquid îllici tum
efficiantiterietur ita^uebomo reprimere cócu-
pffeentias rielad illidta fcrarm»r.f¡Sed)ex didis
oritur aliud grauius dubiummon enim videtur
verum, quod quádocunq; homo aducnit.&po
teftivitaretäles-motusjtencatur reprimere, vel
titare,vt animaducrtcre licet in illo qui audit
cóiefbiones , vel (ludet in materia de peccatis
vertcrcis,quinó peccat, пеф tenctur defiftere
propter mottis iniuvgentes. Quod vt vbcriiis An qmnáo
élúcídttUf,qilaírinir;Vtrúm quñdo adbs inor- »äuiieo^
dlnatûsnÔ€itvolitUsinfe,fed infuacaufa, te- di"tu* Л
г г . volitus ta
ncatur caufamaukrre.v.g.vtquis compara pe гИ1 CÍUfj
ritiam Latina* lingua?, legit Martinlem , ex: le- necelknö
dione Cuius fequitur pollutin , aut dtlccrjtio fictolleoi*
nbxia in appCñtu fcnfitiuo;quçftioefi,an tenca С4а1*
tura tali lectio ne abilinerc. Item con fe (Tar ins
audicflSTCs tu rpes in confefsionc, ex'qtio feque
tufpolhitftt1 contra cittvoluntatem^cAioieffl
6h tóhcatW Ï confef^obibus audiendlíabfiinc
pè.Et vîdèitfi qaôd tíc. Nam omnis fcmina- Primnm
• ifo'VofttWaï^èMra marrimonium^ftipeccatü
morfále:fedh*c pollutioífrkn4iftnodi:ergo.
Minor ptóbatüi1 ?nam cotífetTarius poteft pro»
íoa voluntare abítincrc à coutelMonibus audic
dís,& fie fton fequetuf fenviriatío. ^Secúdó.Si
haec femiñatio e(l exftlfanda» maxime quia po-
tèft áccidere,quod caufa fit vol и n tari л , & quôd
effedus non fit voluntarki^fcd hoc non poteft
efleincaufisnatUralibus.ex quibus naturaliter
fequitar effédtis.Sequèla eft nbtamam qui vult
antecedent vult neccflario confequens, quod
feit necetTariotx antecedente fequi : ergobaec
lemihatio non poteft excufári.Et confirmatur: Coafir.-
nàm ifte effecius eft inbrdmatus, fcilicet extrá ... .
matrimdHnrftpoHulí&eft Völuntarius j ergo
peccatum.^Tertiô.Si quis afpiceret mulierem T
Íitílchramj&éx tali vlfione fcqtieretur pollutio,
ëhetur I tili vifiohe àbftihere,licèt aliàs effet iu
ftnm.'Ç Quartö.Si qüis rtíáritus ofeularetur vxo
rem ruám,átít vero tsngérer, fie ideo quôd ex
oTcuüs & tadibus fequeretur pollutio ¿xtra vas
legitimüm , cerré tertetur âb ofeulis & tadibus
abftinerè, vt oprime dócet Caieta.verbo , inter Caietaa.
rogatiojín fuá fumma,drcafiíxtum preceptúe • .
¡ergo fi coflfiffTíHtísaüdit confefsionem , & ek
WH cortfèftlrtnîsi tluditibne fequirur pollution
"obligaridu'SéftifeKbus cOhTeTsionibus audien Not »«
«sabftmére/fPvo ëkpofitibntnotaftdum ей ^"««ril
^mirio-GiSet*.'Sdiquidefle Vôkmtàrmm du- p-
plici

plkiterjvnomodoinfcipfcnvt'cùm quis vult
dormiré; alio modo in fuá caufa, vt cum quis fe
ingurgitât cibo & potu, V uk fomn iú in fuá cau-
Not,"i. fa. ^Secundó notandum,quôdquâdoaliquid
•' cft volitumln fuá caufa , nihil refert, fiat ne in
(bmnis,aut in vigilia,quodattinetadbonitaté,
vcl malitiam moralem:ficut (i nauta cat dormi-
tum,& eius abfentia & negligentia fubmerga-
rur nauis,pcTÍnde peccat ac fi eo prxfente & vi
dente fubmergeretur.Ratio eft ; quoniam hoc
tan tum habet rationcm v oluntarij in fuá caufa;
ergo tantùm habet rationcm peccati in fuá cau
fa. Ex hoc fequitur , quôd quando pollutio in
fuá caufa cftvolita,nihil refert quod fiat in fom
nis , aut in vigilia. Ex quo. fequitur, quôd id
quod in fomno non eft peccatum , пес aufert
virgin itatem,ctiam fi accidat in vigilia, non eft
Not.j. peccatum, ncc aufert virgin i tatern.^ Tertio no
J.'i.unp itandum, quod pollutio fequutain fomnijsex
audientia con fefsion is , aut ex di fputatione de
; re venerea, non eft peccatum mortale, nec au
fert virginitatem,vtconftatex omnium homi-
num confenfu:ergo fi vera funt que diximus,li
cet fcquatur in vigilia,propter eafdc caufas nó
«rit peccatum mortale.Antecedens, prxtérqui
quod con ítat ex cófenfu omnium , aficrit illud
D.Thom. . D.Thom.in 4.d,9.çQuartônotandum,quô<i
Not».+. huiufinodi pollutiones qux in fe non funt vo
lita?, fed tantùm in fuá caufa, non habent aliara
bonitatc m aut malitiam , quá cá qux eft in fuá
•caufa: cum igitur audientia confefsion is , & di-
fputatio de rebus veneréis lit licita , & meritas-
ria,iit confeqüens,quod qui patitur inuitus pol
lutione m,nó peccet,nec amittat virginitatem,
пес polluât ecclciiam,magis quàm fi in fomnijs
Not.y. id accidiiTct.^[Quinto notandum, quôd volun
Л "■> tariumcótingitdupliciter;dire&c, vtcùmquis
• '• volt fubmergerc nauimjindirectc, quádó quis
nort opereturquando debet operari.Ad hoc ve
. rôtresconditionosrequiruntunquod pofsim,
D.Thom., tenear,& non fàciamjvt doCet IXThom. fuprà
..Ci.i¿*-S¿ q.6.art.;.fed in noftrocáfu poliuria fubfequu-
tanon eft voluntaria indireftè; licet enim pof-
fim diuerterc ab auditu conféfsionis,& à difpu
tatione turpi, ad id tamen non rencor. Ht cóhr«
maranná nirllus artifex tenetur omitterc opus
inceptum propter defedü materix:ftultè enim
faceret artifex qui omitteret conftruftioné fert
r.T,aut glad ij, qui a cótrah unt rubiginé : ifti enim
funt defectus ex parte materia?: Pollutióes erái
& carnis ftimuli oriuntur ex parte materia; ; ex
eq cnim quqd-res.yeRire^ eft materia tracba-
da à nobis,oTiuhtur ex nccefsitat'e ipfiüs mate-
rix prxdictà ftimuli,& carnis pollutiones repu
gnante voluntate;crgo propter huiufmödi de-
fecius ex necefsitate materix fubortos non de*,
bet confciTarius ab huiufmodi auditu confcfsio
•К Y .-:
Artkul.V.&VI. 6O1
ftisabrtínerejaliásoportercteíTehorriineSjange
los,aut priuilegiatos.ltc (i propter polhitiortcS ; ' •'•
qua s confcflTarius inuitus patitur, deberet à con
feísionibus abftinere,fa;penumero fcandaliza-
ret pccnitentem,& ei inferret iniuri3:crgo pro
pter hoc non eft a cohfefsionibus abftinendú.
Wxtcrea,fi ad hoc obligatur ali quando Sacer-
dos,cfletperplexuscitraculpam fuam, & fi ef
fet vnus parochus in vno oppido paruo,qui in
uitus huiufmodi pollutiones patit ur,t une Ii auf
dit cófefsiones,peccat mortaliterjquoniam pa
titur pollutioncm;fi vero nó audit, peccat mor
taliter;quoniam non eft alius facerdos,& eft ex t , ,
trcma,aut grauis necefsitas:itaque effet perple-
xus extra culpam fuam.Itém, aliàs Deus non be
ne fux Ecckfix prouidiffet de miniftris tarn ne
ceflarij facraméri;vix enim repcries facerdotcs, .
qui tentationibus carnis non eommoueantur.
Vltimô,fi ex cibo & potu infurgerct motus im
pudicus in membris puden dis, aut verô in appe
titufenfitiuo,repúgnante volúntate, non pro-
£terca obligandus effet hömö h cibo & potu ab , ,
;ifiere:ergo fi ex audientia confefsionis infur-
git motus inordinatus,non propterca ab illa ab
îlinendum cft.^fAd argumenta, ad prirrlöm di joíut. arg.'
cendumeft,quôd omnis feminatio' voluntaria Ad primû.
in feipfa,cxtra matrimoniö,cft peccatum mor-
tale-.citcriim non omnis feminatio voluntaría.
}n fua caufa,extra roatrimonium,peccatum eft»
vt eft videre in eoqüi poUuitur in fomnijsex di
fputatione habita de re venerea, aut ex audien« .¡.j rfI.^,. v
tiaConfefsionisÂecundôréfpondetur,quôdad л::\.ц
hdc quôd voluntarium indirecte imputctur ad
peccatum , eft necèiferium quôd voluntas pofi.
Jît,& dcbeat,& nó'fariat. At verô pollutionení
Iftam non tenetur volunt as cauerc, vtpatet; & .f;• ' *.
ideo non eft voluntafia.Tcrtiô,pollutio prçcle .v .«•.,
ôa Temper éft peccatum mortale.fed fubfcquu <
ta ex necefsitate materix, vel me comedetc, ná
«ftpeccatum,aUt me difputante.^fAd fecundü
dicendum,quodpollutio qux volita eft in íüa
caufa iufta & vrgente,nó habet alia malina, nili
earn qux fuit in caufa.Secundô dÍcítur,hoc ar-
Eumcntum habere eafdem folutioftes quas ha-
uit prxcedens:atque adeô dicitur,non eíTe cer . ->ibs! ¡O
tam illam regulam^qu- vultarttecedens,vultne •«■<•'
teflariô con fe que n s quod videt ex tali antece
dente fubfcqui:dc qUÓ alibi dictum efti *JAd Aj WitíBm
tertium dicendum,quód qui fine caufa vrgen-
tc exponit fe perieulo pollutionis,abfq; dubio
peccat mortaliter; cxtcrtim fi éx eaufá vrgentc
& neceffaria pcrmittit pollutionem, & magis
exnecefsitate materix, quáexeléáionc,nuílú
peccatúeft fi fiat renitetevolötate.v^;fi muhet »
exeat de domo fua fine cauía, quando feit à iu-
uenibus fe adamádam,certé peccat mortaliter;
vcrîim fi egreditur с domo fua ex vrgentc cau-
 68i F.B.Medinat\
fa,licèt intelligat fe à ¡uuenibus adamandí,noii
Ad quattû. pcccat»^Ad qüartura dicédum cft.ircut ad ter-¡
tiumîego enim non approbo illam regulara fu-
periùs infinuatam,quod fi caufa pollutionis eft
licita, quando pollutio eft volita in fuá caufa ti
ttim,non eft peccatum, addendum eft,fi caufa
iufta eft vrgens & neceflaria , & pollutio fequi-
/ tur ex necefsitate materis:& iam adhuc cû iita
limitatione nó eft adeo certa,quin oppofitaiit
Dnbinm. probabilis.fAliud dubium cft,vtriim fit licitú
ли liceat gaudere de pollutione tranfada inculpabili,vel
de pollutio g fomnijsjvel ex audientiaconfefsionis.Et vi-
bill eauV- ^etur I"0'' fic'Nam fi obiedum volútatis non
re. eft malum, voluntas non eft mala ; adus enim
Prim.argu. -ex obicdo fpecié fortitunfed ilia pollutio fuit
licita,& irtculpabilis: ergo licet de illa gaudere. ,
Secundum. «fîSecundô.Acccflus Iacob ciim Liafuit licitus,
& inculpabilis: ergo licuit proptereadeledari.
Tertium. ^jTertio. Licitum eft gaudere de mendarijs,&
alijs peccatis qux coram ittu n t ebrij,& ftuk i; er
go licitum eft gaudere de pollutione qux mihi
Quartum , *n fomnijsaccidit.^Quartó.Licitum eft gaude
re de fine confequuto ex pollutione, feilicet de
fanitate:ergo licet de pollutione. Probatur con
■ ,. fe quentiam am quan doc ú que licet gaudere de
fine,lket gaudere de medio ncccflario ad finé:
fed quando pollutio eft volita in fua caufa.aut
in audientia cófefsionis , aut in difputatione de
re venerea,eft licita & iufta,& non excufatur ig
norantia:ergo licitum eft cam appetere,& cófe
Summa an- 4Uuta>de ea dekdari. Ad hoc dubiú autor fum
gelica. mas angélica;, verbo,pollutio, dicit tria ; vnum
cft,quod licet deledari.Secundiím, quód eft li
citum eam defiderare. Tertium, quod non eft
licitum eam procurarcln primo dido confen-
Sylueft. titSylueft.verbo,pollutio.^.i.& D.Th.in.4.d.
Prlm.cócl. 9-ar.4.ad.4.^fProexplicationeeftprimacóclu
Quod licet fio.Id quod eft licitum defiderare,licitú eft pro
defiderare, curare:quapropter filiceret defiderare pollutio
tte« procu nem,ergo pollutio eft licita;ergo licebit eá pro
,are° curarc.Secundo,in omnibus alijs rebus quae li-
cet defiderarc,licet procurare: fed hi с pollutio
de qua di(Terimus,eft mihi cómoda,& licita, &
nulla lege interdida:ergo licetjpcurare , fi licet
ОЫеЛЬ - defiderare.Scd videtur quod hxc conclufio nó
net. fit veramam licet mihi defiderare quod latro in
tcrficiatur,& tamen non licet procurare. Sccun
„ .. . 'dô,licuit prophetis defiderare mortemChrifti,
fed non procurare:atque adeô licitum eft mihi
confulere alteri minus malum,& tamen non li-
cet procurare.Prçterea,licet mihi defiderare çj>
condemnatus ad mortem infringer carccrcm,
& tamen non licet procurare, nec adiuuare.
Solutio. Refpondetur,in omnibus hiscafibus,eomodo
quo licet mihi defiderare, licet procurare: licet
vtique procurare vtDeu^autPrçtor interficiat
latronem:idque à Deo licet procurare oratione
ExpofanPrim-Secun.
ic prece: à Prxtore vero debita iuftitia. Pratte>
readicuitprophetis fandis defiderare monem
Chrifti,eamque orationibus poftulare;& licitú
eft mihi confulere alten minus malum,& idip- .:
fum procurare perconfiliurtb&c.^Secunda có Secfi. c5ci.
clulk>.Licitum eft gaudere de bono fubfequu-
to ex tali pollutione,fcilicet ex fanitate.Haec có
clufio eft aperta.^jTertia conclufio. Non eft li- Ten. cocL"
citum gaudere de pollucione inculpabili tranf- N°n '«ccc
ada in fomnijsrnam hxc pollutio fuapte natu- f™fctede
ra eft peccatú mortale:ergo non licet de ea gau ЦрДи^ц
dere.Secundo.hxc pollutio excufata fuit per ig
norantiam:quoniam non fuit voluntaria : ergo
fi aduertat voluntas,nullam habet exeufationé.
Tertiô,habere deledationem dctali pollutione
aft'ert fecum magnum pcriculum confentiendi:
ergo.Quartô, nó licet gaudere de eo quôdpro
ximus alera deuoretur.licci hxc deuoratio fit
inculpabilis.^fQuarta conclufio. Non licet gau Quar.côcl.
dere dc pulluti one fubfequuta ex audientia con
fefsionum.^ Quinta conclufio. Non licet défi- Qdn.c5cW
dcrare pollutionem fubfequi ex audientia con*
fefsionum.Iftx propofitiones paten t:nam pol-
lutio fubfequuta ex audientia confefsionum tá
tùm habet excufationem , quoniam eft in fua
caufa volita:ergo fi eft volita in fe,nullam excu
fationem poterit habere. Argumenta vero op-
pofita,& alia que fieri poíTun t,facil¿ fo! и un tur
ex didis.fl'Circa hanc materiam fupereft aliud
dubium explicandum;vtmm in volúntate fint
ponendi ctiam jaotus naturales, & liberi femi-
pleni,vt ponim' in appetitu fenfitiuo: proderit
enim hxc cognitio non fol'um vt intelligamus
vim voluntati s,fcd etiam vt feiamus, v trù m om
nis adus voluntatis profcquutiuuscócupifccn-
tix prohibits fit malus; &fi malus , an femper i -
mortalis.Adhuiusreiexpofitioncm eft prima Prün.cócL
conclufio.^jTn volúntate funt aliqui motus oa- In »oluut»
turales,& non liberi, vt patet in pueris, & in "f001 »li
amentibusrde quo laufsimè difputatum eft fu- иашЫеЛ
pràq.io.art.i.&j.^Secundacondufio.Involu meliberL
täte funt aliqui mot9 liberi femipleni,in quibus SccH<Lc6c.
proinde no eft nifi peccatum veníale: nam" fx-
penumero complacen tía voluntatis eft ex fiibi
ta rationis apprehcnfione,in qua non poteft ef
ie pcrfeda deliberation fic erit peccatum vm
niale-^fTertia condufio.In volútate funt adus
plenè liberi.In hac condufione probanda non
eft nobis neceffc prodigere verba; eft enim per
feeuidens.
A R TT P QCDTTXil VQ
Л *V 1 1 v»« ollJrllJVlVb»
. :' • •
штТ/rrùm «„L/;,, ;„ ла.,~.
Я'*™™ ConMm 1П Шит pCCCattÇer-
tineat ad Г4Шпет/цреП0Гепи
S V M-
 Qüoeftíon. LXXIlil.
S V M M A T E X T VS. '
Rima conclufio eftaffir-
matiua. ^[Secunda con-
clufio. Coníenfus in de
lecbtionem cômuniter
pertinctad rationem inferiorem.
Tut. cód. ^[Tertia conclufio. Confcnfus in
delecbtionem aliquando pertinet
ad rationem fupenorem.Probatio-
nesharumcôclufionum ex eodem
principio eruuntur.Nam in a&ibus
humanis pra*ambula cft ipfa delecta
tio quae inducit ad adum,'6¿ vltimo
occurritipfeaftus. Quare ficutad
rationem inferiorem,quae habet in-
ferius iudicium , pertinet iudicium
praeambulumúta ad rationem fupe
riorem pertinet confcnfus in a¿tú:
finale enim iudiciú eft de eo quod
vltimo occurrit,& fie vltimafcnten
• tia per quam iudicium finaliter ter-
. minatur, ad fuperiorem rationem
períinetjquamuis etiamde dele&a-
tione ratio fuperior iudicare pofsit:
quia quidquid fubditur iudicio infc;
rioris j fubditur etiam iudicio fupe-
riorisjfednon ècontra.
EXPLICATIO ARTICVLI.
Vita hiccfientdicendadc confenfu,
quomodopertincatad Fationem fu
periorem, nifieíTentánobis vberri-
mè explicara fupráqu2cít.i5.artic. 4.
Nunc vero dubium quod híc proponit Caicta.
Decófcnfu operstprctium crit definiré. Videturquidem,
in deleita- quod quemadmodum confcnfus in opus perti-
tionem, ¡c neat ad rationem fuperiorem,fic etiam confen
in opui. fus jn dcleélationem;& quemadmodum cófen
fus in delecbtionem pertinet ad rationem infe
riorcm,fic etiam confcnfus in opus. Nam ficut
r per rationes inferiores noncófultis rationibus
SEternis poteft ratio inferior confentire in dele
ctationemjfic etiam in actum peccati:& ficutra
tío fuperior ncglectis rationibus aeternis cófen
rit in opus,iîc etiam aliquando con fentit in de-
tecbtionenr.ergo nulla eft differétia, fed indif
Aiticül. V II.&VIII. 683
ferenter poteft confcnfus in rationem.infcrio-
rem,&: fuperiorem rcfetri.Hoc argumento có-
uictus Caietan. dicit , quod vterquc confenfus Caieun. 1
fecundum rem,quando fit fecundum rationes f^^0^
tcmporales,eft rationis inferiorisjquando vera*
fit fecúdum rationes xternas folas(vt )i quis ex .
folo contemptu aeterng legis cónfentit in dele
cbtionem,vel in actum)eit rationis fuperiorisj
in hoc tarnen eft differentia, quod quando eft
rationis inferioris,eft etiam fuperioris,falte ne-
gatiuè;quiatenctur obuiarcdirigendofecundü
legem aïternam,& non obuiat: quádo vero eft
fuperioris,non eft neceíTe vt fit inferioris; quia
non fpeftat ad inferiorem de proprijs fuperiori
iudicium déferre: vt cum quis moroie delecta-
tur de injurijs fidei.Vcrificatur itaque doctrina
Auguft.& D.Thom. per quandam appropria-
tioné,quemadmodúin diuinisiàpientia appro
priatur Filiojbonitas Spiritui fancio ; nó quôd
Spiritus fanâus,non fit fapiens,&Filius non fit
bonus; fed quoniam à nobis prius intelligitur fa
pientiam conuenire Filio ex modo fuse prOcc-f-
lionis, & bonitatem Spiritui fanâo. Sic ftatuit
Çaietan.quôd rationi inferiori appropriatur có
lenfus in dcleftationemjquia deleítatio occur-
rit primo rationi inferiori vt bon urn quoddant'
tcmporale:at rationi fuperiori occurrit actus iu
dicandus an fit licitus,vcl non,fecundumrcgU"
las a:ternas.Quod fi ratio fuperior nó reprimit
motuminferiorcm,confulendo leges seternas, ' •
iam confenfus in delecbtionem imputatur ipli
nó pofitiuèjfed negatiuè,ad modum iam expo
iîtum.Sed nobis videtur(qüod alio in loco vbe Automferi
rius explicatum eft)dirFcrentiam in hoc cófifte tentia.
re, quôd ratio inferior nunquam confentit in
adum pcccati,nifi quatenus participât aliquid
rationis fuperioris , quatenus ratione fuperiori
regulatur,vel non regulatur cum pofsit regula-
ri,quod apertè docet D.Thom. art.fequenti ad D.Tkem*
i.Confimiliter dico,quod conféniusin delefta
tionem poteft pertinere ad ratione fuperioré, '
quatenus dclectatio eft veluti vltimus adi^s,vl
timo iudicio definitus; vt cum aliquisfic ftatujt;
Volo delectariin cogitationc rei turpis,tamctlb
rem turpem non fim fatturus. Delcdatio vero
vt praambula eft ad adum peccati,pcrtinet ad^.
rationem inferíorem.Hxc de ifto articulo.
ARTIC. OCTAVVS^
fftrum confenfus in àekftdûonem
fine opere fitfemper peccatuni mor
tale. ;.
\ S V M M A t E X T V S~.
•^"Dé propbííta quaíftione tune
du«
 684 F.B.Medinaè
Duz opi- duae opiniones diuerfae. Prima di-
nionei.
cit quod eft mortale; alia ,quod eft
veníale ;& vtraquc verum dicit,fi
rede res expendatur. Pro quo eft
Prim.eóci. prima conclude Щ Talis eft delc-
datio,qualeobiedum: fi res eft pec
carum mortale , deledatio morta-
lis;fi veniale,venialisjfi indifTerens,
indifferenseritdeledatio.HaEc con
clufio liquida eft de fe,necjue pro-
Secú. cod. bationeindiget.^fSecunda conclu-
fio. Si aliquis confentiret in dele-
chatio nem, quae eft de cogitatione
fornicationis , peccatum eflfet ve
níale ,& interdum nullum pecca
tum : nam cogitado fecundum fe
non eft peccatum mortale,fed quá-
doque veníale ; vt fi quis inutiliter
deeacogitat: quandoqucid erit fi
ne peccato omninojvt fi quis vtili-
ter cogitât de ea ad praedicandum,
тт. cóci. vel difputandum. ^[Tertia conclu-
fio.Confenfusindeledationc pec-
cati mortalis,eftpeccatum mortalei
nam fi aliquis cogitât de fornicatio-
ne,&deledatur de ipfo adu cogita-
to;hoc noncontingit,nifi quia aflfe
dio eius inclinât ur ad hunc adum:
nemo enim deledatur, nifi in eo
quod eft conforme appetitui fuo.
Quod autem ex deliberatione eli-
gatvtaffeduscius conformeturijs
quae fecundum fe funt peccata mor
talia,mortale peccatum eft.
Quar.cóci. ^fQuarta conclufio. Confentire in
deledationem de operandi modo
artificiofo excogitato,nullu eftpec-
catum,nifi fit periculum confentié-
di in opus. Probatio huius conclu-
fioniseft euidenscnam modus arti-
ficiofus non eft peccatum , neque
Expofin Prim.Secun.
de eo cogitare : ergo deledatio de
modo operandi, peccatum non eft:
vnde confentire in talem delcda-
tionem,peccatum non eft.
SXPLICATIO ARTICVLI.
N hoc articulo nonnulla dubia funt
explicanda,quorum notitia ad com-
ponendos mores,& vitam inftituen
dam eft omnino pcrneceflaria. Pri
ma dubitatio eft ; Quid fi quis deledatur de De viro có
opere cum propria vxore,fiue pra»tcrito,fiuefu fentiéce in
i€ta cornu
turo,& in cam deledationem lubenter con fen- gij prxieri
tit , verb¡£ratia,vir cogitans de vxore abfente, to.
¿V adu coniugijjVoluntariè deledatur de illo,
num in crimine teneatur.Refpondet Caieta.in Caictaa.
fua fumma,verbo,deledatio; idem efle iudiciú
ficut de opere,& ideo confenfus in talem dele
dationem non poteft efle mortalis ; fiquidem
opus ipfum peccatú non cft.Dicit tamen,quod
erit peccatum veniale; quia nec necefsitas , nec
pietas fuadet fibi talé mentis occupationem-.in-
tellige,fi fiat fine periculo.Sylueft.eodem ver Sylaeft.
bo limitât, & dicit verum efle,fi adeft locus, &
tempus,& voluntasconfummandi-.fed hisfeclu
fis,idem, inquit, eft iudicium ficut de tadibus
impudicis.Sed quidquid Sylu.dicat,poftquáde
ledatio non eft de opere prohibito,non credo
efle mortale.^fSccundum dubium;Quid de vi De vidai
dua dicendum,qua» deledatur de opere preté quçdeleâ*
rito cú viro.Refpondet Caie.non peccare mor tur de ope
re pnereri-
taliter:tum,quia deledatur de operibus fibi lici to.
tis pro tépore quado fuerunt Iicita:túvero,quo
niam plus eft diftindè cxplicitcque ар probare,
quam deleftari: fed confiât quod vidua licite
approbat praedidas deledarioncs: peccat tame
vcnialiterin huiufmodi memoria,quia caret ne
cefsitate,& pietate talis dcledatio.Limitat Syi. Sylucft.
fi fiftat tantùm in memoria de re pretérita cum
difpHcentia praefentis concupifccntiîe.Sed non
eft opus fuperadditione huiufmodi limitatio-
nis,fed abfolutè,& fimpliciter vera eft definitio
Caie.fi tamen abfit periculum.Verú eft tarnen
quôd non liccret,vt redé admonet Sylu.imagi
nari virum prefentem vt deleclarctur.^Tcrtiú De eo qui
dubium¿Quid fi quis fperat fe habiturum pucl Jdecbmr
lam in vxorem,& deledatur in cogitatione fu- de adu fu
turo.
ttiri operis.De hoc dubio ne¿j; Caicneq; Sylu.
verba faciunt,fed fequendo iftorum autorú do
cumenta,videtur quod non fit mortale.Et ha»c
fuit fententia dodifsimi PatrisVidoriaí.Náidé Vicbrit:
eft iudicium ficut de opere futuro cum propria
vxoredicet enim vclle cognofecre iftam quan-
do eritvxor mea;& ex iftavolitione naturaliter
fequitur deledatio:ergo nó teneor vitare illa.
f Quar.'
 QuaettionXXXIlII.
De «о qui •jQuartumdubiú;Scdquidfi deleâarur quis
deleftamr ¿c 0рсГе cum mulicre fi effet vxoHputajfi effet
Vxbr,vellem cognofecre cam, alioqui midifpè;
ex quo fequitur deleâatio. Videtur quôd non
fit peccatum mortale talis deleâatio , poftquä
Caíetan. ¡ fequitur ex aftu non malo.Reípondct Caleta.
quod eft mortale peccatum;quia deleâatio nó
fequitur ex aâu códitionato.Pro quo obferuá-
dum cft,quod dim aliquis defiderat añum có
iugij cumaliquaconditionaliter; id efi,fi effet
fua;non peccatrquoniátale deíídcriú habet ob
îeâum rationi со nfentaneumjfcd cum deleâa
tur quis de huiufmodi aâu conditionato cogí
tato,deleâatio ipfa nó fpeâat ad obieáú defi-
deratum,& cogiejt ú,quatenus eft códitionale;
ac per hoc redit ad naturam fui generis, feilicet
deleâationis rnorofx de illicito concubitu, Se - in luper feriptum effe is volumine legis; föoeo
relinquiturin fpecie delegation ¡s voluntaria
de concubi tu,3c fi ilia conditio non effet cogi
tara. Et çphxc doârina fit ex necefsitate ama
pkftëda, vcl ex hoc demóftratur : alioqui om
nia rcplerctur libidinibus & deleft ationib' ; ná
& rcligiofus poffet habere idas deleâationes,
& mona Jrus in iftis delcâationibus códitiona
Delectado libus occupari.«J Quintú dubiùjQuid fit fentié
M&L dúde de,sdationc "âuù,& afpeâuiHRefpon
pe us* detur,pro regula generali habédû effe, quod fi
deleâatio eft de opere bon o,cft bona; fi de ma
lo.cft mala; 8c fi de mortali.cft mortalis;(i de ve
niati,venialis. Taâus ergo fi funt mortalcs,pu-
tà,fi funt vel ex Ге, vcl ex intent ione libidinofi, illud, fed quod habitat in rr.e peccatum. Prçter-
velle dclcftari in illis erit mortale;fi funt hone-
ftijvelle deleâari in illis erit honeftiim, vt curt
forore,yel fecundùm patria» probatam confue-
tudinem fine alia mala in tenr i qííc. Similiter di- Jubito infurgenttsjad petram;petra ante in erat
cendumeft deafpeâibus : viSre enim fpecio-
fam raulierem de fe non eft peccaium, fairem
mortale, & perconfequens nec hoc faceré dele
Ciiet. âationiscaufa,vt ait Caietan. vnde infert Syl-
Sylueft. ueft.cV reâè.quôd non folùm facere,fed etiam
pati t actus de genere fuo impúdicos, eft morta
lc.Et idem eft fi patiatur taâus alioqui non im
púdicos, fed quos credit, vcl dubitat fieri malo
animo.Sed hoc v It i mum intclligcndum eft, vt
ait Sylueft.fi pofsit vitare fine fcandalo. Ex his
infert Sylucft.quod puclljc, alioqui cafts , que
tarnen fcnfuali amorc allcctx cófemiunt in de-
kâationem ofculorum,& complex uum;li de
leâatio fit ex amore hbidinofo,erit mortale; fi
vero ex amore cafto,erit vel nullü , vel veníale;
ficutforor fratrem amat. fed de his dicetur in
2. i. in materia de tempe-amia.
Delectan •¡Sed circa hxc vniuerfa notandum eft , quod
in opere, multum refert deleâari in opere, vel in modo
aut in mo- operandi . pote ft etiirh quis" rex deleâari hoc
a modo:fi vellem oceupare regrtum Francia? , fie
& fie agercm,& his artibus vtercr ; & fi vellem
ArticuLVlIL "%
interficere hominem in duelled hoc & hoc mo
do facerem:nequc hoc eft mortale; fed vel qj-
riofum,vel aliquando bonum,vt docet Caicta.
«jSediam dubiüeft; Quomodocognofcemus Quomodó
quando ratio non cohferiferit concupifcentijs cogpofce -
carnisfCertè fi quis vbi primum aduertcrit,feie tor rat, one
hó côfeniif
conuerterit ad aliquod remedium, more Sââo feincócupi
rum Patrum,D.Hieronymi,& Benediäi;qud- fccniijscir
rum alter vicit carnis concupi fcentias volutan - his.
do fe nudum in fpinis,& vepribus;alter tunde-
do indefinenter pectus proprium faxo : aut fi
hoc difficile videtur,falté placeát modus Clui.
fti,vincendi per feu turn fidei, qui fingulis fuis
tentationibus obiecit fcripturam.dicenS; Scri
ptum eft.Sic quoq; cum tentatur Chriftianus,
cogitet mandatum effe à Domino с eji & terrç;
cupifces:& iterum;Neque fornicatores, neque
adulteri regnum Dci confcquentur.Ex quibus
fubinferat Chriftianus; ego qui fum qui rclillá
DominoDeomeo?& extra regnum Dei quid
inueniam praeter fuppliciurh & morteirôprçter- lui _ .
confufioncm,& amaritudincm.Iftüd eft v ti h-
de.qux fuo loco adhibita miram habet vim fu-
perandi.iuxta illud loan. Hare eft viétorîa cfufe i.Ioan. 5,
vincit mundu m, fides noftra.Si verô nec tale ali
quidfeceris,interim tarnen conftantiam retine
'mentis,nècdimoUearisille<5tamctis carnis ; tiûc
certum eft teflon con(entire,luxta Apoftol. ái Roman; 74
quod nolo malum hoc ago,iam ego nó operor
ea , (I in principió fortiter concupifeéntíx ô.b1-
ftitcris,¡uxtaillud;Beatusquitcncbit, & allidet Pfal.rji.
paruulos fuosjhoc eft , prauas concupi feent i .is
Chriftus. Si nouifsimá quae fuperuenient j ob
oculos reuoces.prout Sapiens dicit;Memcrare Ecc!.7<
nouifi; ma tua,& id ae tern urn non peccab i s. Si
coepcris incumbere ft udio fc* alicui negdtro fan-
cto,&: honefto;quöniam defideria ( vt Sápíbtt*
iuqu¡t)occidunt pigrumjnoluerunt cnimquid
quam manuseius opcrari,tota dieconcupjtcijt
& dcliderat.Si igitur vnum cx prxmifsis , out
aliquidfimilefeceris.cèrtùhabe te nonconfén
fiffe.Rurfus,certumhabe6diuerfo, fi manferis
tnotio,fi luferit tecum h¿c concupifçcntia? со
gitatto,fi ctím aducrteris plerié Hon refiftàs,fi'À
inrerea deleâatio m oróla, qui nóeftfioe сой
fenfu,falté interpretation tfupcriùsexphtutû ,
eft.'ifd & illud animaduertenduni eft^quod fi
fit vir probus,qui nócognolcit fe affeâ ú ad fes
turpes,nó eft periculú quando dubitat an сол-
fenferit.quôd incliner in melioré. parte, Ikfft*
dit fe nó confenfiffe: fi verô;fit homo'dèfidlot
fus,&côfliâatur quotidic eu fuis paisionibus,
& ftpenumero cadit,declinandum eft in dete-
tiorem partem,& exiftimádú quod có&ñfefir*
X* AR-
 Ш F.ß.MedinaCA
A R T I С. NONV S.
yVtrùm in fuperiori ratione poßit effe
peccatum 1>eniale,fei undum quod eil
dtretliua Virium inferiorum.
SVMMA TEXTVS.
Condu/îo. ШБАгташ eft Conclufio;
cuius funt dua? probatio-
m=s:==^ nes. Altera eftjquoniam
conienfus in adum peccati perti-
net ad rationem fuperiorem , vc
fupra didum eft. Sed confenfus
in adum peccati, venialis , eft ve
níale peccatum : ergo in fuperiori
•ratione poteft eife peccatum ve
níale. Secunda ratio eft ; quoniam
Äagii». Je (autore Diuo Auguftino) ratio fu-
тгш. c7. pCrjor inhjeret rationibus xternis,
.: velconfpiciçndis,velconfulcndis.
Confpiciendis quidem,fecundum
quod earum veritatem fpeculatur.
¿ . jo.: Confulendis autem , fecundum
quod per rafiones aeternas de alijs
iudicat , & ordinat ; ad quod per •
л. tinctjquod deliberando per ratio -
nes eternas confentitiñ aliquem
adum,vel non confentit.Contin-
. .".>. •; git autem quód inordinado adus
in quem confentit, non contraria
• tur rationibus se ter n is , quia no eft
cumauerlîoneàfine vltimö,ficut
contrariatur adus peccati morta-
lis : &c lie cum ratio fuperior con
fentit in adum peccati venialis,
non pcccatmortaliter,fed veniali-
ter: non cnim auertitur à rationi
iibus
. aeternis.
■ . ,■ ■
ARTIC DECIMVS.
fVtrùm in ratione fuperiore poßitef-
fe peccatum ЪепШе fecundumft*
\" fPßm.
ExpoCin Prim,Secun.
SVMMA TEXTVS.
Rima conclufio. Ratio prim.côci.
Í fuperior aliter fertur in "
fuum obiedum , aliter
fertur in obieda viriü
inferiorum. In obieda enim infe
rior um virium non fertur, nifi in-
quantum de eis confulit rationes
aeternas: vnde non fertur in eaniii
per modum deliberationisjfed cir
ca proprium obiedum habet duos
adus, videlicet fi m pi ice m intuitu,
&de!iberationem.^[ Secunda con Scefi.csd,
clufio. Deliberatus confenfus in
his quae ex genere fuo funt pecca-
ta mortalia,eft peccatum mortale;
& ideo ratio fuperior fempcr mor-
taliterpeccat , fi adus inferiorum
virium Pint peccata mortalia : nam
in diredionc inferiorum viriú fem
per ratio fuperior habet fe per mo
dum deliberationis. Щ Tertia con- T«t. c5d.
eludo. Ratio fuperior circa pro
prium obiîdum fecundum fimplt
cem intuitu poteft habere alique
adum inondinatum circa diuina j
vt cum quis patitur fubitum infi-
dclitatis motum,qui eft peccatum
veniale,antequa lex Dei plenè con
fulatur; quamuis infidclitas ex fuo
genere fit peccatum mortale: fed
poftdeliberationem fi talis motus
maneret, effet peccatum mortale:
& ideo circa proprium obiedum
ctiam fi fit peccatu mortale ex ge
nere, poteft ratio fuperior peccarc
venialiter in fubitis motibus.
BmiCATIO ARTICVLOR VM.'
IN his articulis parua eft dubitatio; Num Dublntl» I
in ratione fuperiori , fecundum quod ad arricu-
coniulit leges xternas cum dthber nione, lorum in
telligently
& circa proprium obiedum pofsit efle pec
pemuens.
catum veníale [ Et vide tur cjuôd pofsit ef-
te.

fe.Namlexiternapricipitnon mentiendum
effc,& tarnen ratio fupcriorji ex deliberan ooe
conícntiat in adum mendacij, non peccat mor
taliter, fed tantùm venialiter. In i aduerfu m eft
do&rina D.Thom.in vltimo articulo , vbi do-
cet ad finem articuli, quód circa propriú obie-
ct um folíim contingit peccare venialiter in fu-
bitis motibus propter imperfcftam deliberatio
Solado, nem.rvefpondct'ur.quod ex doctrina huius ar
ticuli folùm colligitur.quod quando obieâum
proprium.rationis íuperioris ex genere fuo eft
peccatum mortale, poterit eíTe in íuperiori ra»
tione peccat ú veníale ex íubitis motibus: quod
non eft intelligendum de motibus primo pri-
mis,fed de aliqüa mora in reprimendis huiuf«
modi motibus imperfecb. A t vero refpeäu ob
ie<fti inferiorum virium nunquam ratio fupe-
rior poterie peccare venialiter, íi obiec"r um ex
genere fuo fit peccatum mortale. Et ratio eft:
quia tunc ratio fuperior peccat, inquantum eft
dircctiua virium inferiorum per deliberations.
Canerùm fi obieâum rationis fuperioris fit ex
genere íuo peccatum veníale; vt mendacium;
haud dubiéjCÓfentire in illud etiam per dclibe-
rationcm.crit tantùm peccatum veniale:neque
contrarium huius docet D.Thom. in articulo.
OV'AE S TIO LXXVí
De cauiis сопь
lis peccatorum щ согш
Jid
■up
Wíf'.ifr':fosdiuifa,
^^ha^àtlTcrunt Tnéolpgi iñl î'.'d; féjft
I^D^om.q.}.dcrna!o,&:.i.p.q.48.&49.
fVtrùm peccatum habeat cavfamj^^
Kftn.cScL
«¿sí ■>.?:« ¡r$s enti$if^^4WW4fe
4- ■ ■
ua pofitiui , danda eft
Deo. Pe
caufa tenebrarй eft abíentia 1игш\
per ая^^рриаг^1Ш^П18 Щ
caufa peçrfôcaloiiô^pep'acdaçfle
secfi.esd. ^ero';cäüföffig.idMm
la d
Amcutï
cato funt afsignanda:: nam pecca
tum eft aâus qùichim pofiiiuus, vô
luntarius,inordinatus.^[Tertiacô-Tcrt,cô^
tlufio.Caufa per âccidens debet te
jduçiàd caufam per fe^Çaut^aufa
corruptionis frigiditatis debet re-
duci ad caufam produ&iuam calo-
ris. Iraq; prius cft caufa per fe, qua
per accidens:prius enirà ignis im-
.mittitcalore.m,qua fit pfjüatio fK-; ,
giditatis.Non aliter in noftro pro-
Jqfito*vöInntas prius ptrfe pioda
сд acYurn YQluptarium'fe ;,
ad aliquod bonum commutabile,
£^uo per accidens fcguitúr de-.V.
formi tas in op ere,& care n tia r e&i-
todinis debita; Mieflt.ffQuarta có- Qsp-
rationis,&.r¡eguÍa; diurna; -9 accedes u*a¿ ™¡
ad op erandummo n adhibità regu ь
Îititionis^eû cáiifapérfe^íis vp-
luntarijipéPaccidensveK)«ftca«-
fádefórr^^^
«finis. Itaq; quod eft pofaiuum in
ritccatOijin voluntatetfï' ytanquam
ferenda eft. àaoiK* .-. AUlia nun шчы
Rudv^ier*s erat gretttsqHjejftio сип? ghuís que
ha;rctjcis,& maxime eu Manichxis, ßio decau-
^ de caufa mali, vndfi.^ftmp«ccafurj| /*™^„~
TßUytTr. AQMnthiberet:qits resmultum tor« г.Ь*з ¿£¡¡i
fit D.Augutt.& detinuit ilium in errore Mani- Anguft.
chasorumper nouemannos.iVIanicha;i non re. Manicfcf©
ftrbbant mriwniaiiwftrum ,liberuni arbitriö»
fodinmaluinciPeiJm: conftUufehani.oanjqu« ш s<
dnos Deos; vnum,fummum bonu m, à quo om
hia bona;& vnum,mal um, omniú rnalorü cau-
fam.Contra hosdifputauit acerrïmè D. Pater
Aug.poftquam conuerfus eft ad v,çram fi de m,
prcEcipuèin lib.quem со mpofuit cqntra Manir
«hfos de natura bo nî;& in lj.de libera ai bitrio;
&inli.2.demoribus Ecclefiaf,iridifputatione
quam habuiccum Fortunato ManicKaeo.In his
xVx librîi
 ¿88 F.B.Medinà*
4ibri$ dçraonftrat c^fkrfb.pfictfltum efft refer
.renduro in neftram voluntKenvqua? pro fua Ц
bertate opcratur,non adhibita Mtiofris regula.
♦^•W^Peccaiüitátacpeftgwroén líbtrlafhátrij ; neó¿
lút»tiiger-xaufj^iCxtu yolunutar^^iisrédacíV: V0lú
men* jtate enim peecatur, , aut rectè yiiiitur, Re'ccatur
*qtiid^,cirfn vohinrariá ópeT¿mur,n#adrnbr«
-ta ratiodisíautlegis diuirra regula. Rcäe viu*-
tur, cùma^pbdiainxrçç^airc^c qperamur.
_Vnde peccatu rieé animiféitiriec angélus, nie
daemon, fed eft mala fobrles à te ip(o v olunta-
ricpropagata.Inuenca iftacaufain quam redu-
Ang. i .cóf. citur iBalut^jróÚpbat A ugLcontra Manicha:os
С.Ю.Н. vni VíTéreñs', no elle qüWé'dám eau Га m peécati èr-
bwlnima- ^«vólúhHtei^cb<íctq-ííibiüd<,potiús habere
li.j.delib. peccatum djFeaus^ujdJeft:icUurpeccatuià
arb.c17.ac nonérVàlr^uarriaHrVa<^e^fofidtet adpec-
iibr.3.con- caadeíetreretó habet ея свай deíkiete, exfbp
e embono quodex nihiloprodúcitur. Qubd'Vt
vfeeri ùs exponatur,t u m >n raoraltbus,t ú iл iui¿
,:>*> ,7«r¡p едгайгод^1ют^с1<?;в^т!ргМ^
Qoomodo dym cftvÇÇcjïè in natnralibus malum conun
oriatur ma g exp^rie agentisV ei pjiffe etëecMs t" ti ¿«te
Sm?" <mater¡£* «край* fortúoj;Ex parte qiádcáge'*
" quo iequitur apio deociCns» vt patet in mébrcj
irnpVànôv(itÂirbb4cillb,!iri tibra cfáúdaj Fr?aV-*
bore vitipfa,quç proirr¿efr>r^.vñi»íurn prpt
аЦтуохшт babjiit(e^^oj)o;qiíhi
producitur; S agente; çuïVcadêntâri'iirb fttjjf
habeat de fcétúm v irr utis: atqiíi de h oc malo I
fi%at^&ferr^t^q4ed habçitpd^W
fam deficientcm,quàm efficiente m. In quo ma
loru'ger?erîin.vhi^^
id quod perfeftionis eft ine tfcdru,incaüf* -рев
feci îoiiem reducçndu m eft. fic-íc habet ras in
noftra vó1útate..Narñ voluntas accedes adbpej
randum non adhibita rationis regtôa, produeit
malurn aöo vôlirhtàriûVi*. quo id qubd eft per
жир гшИЭ fcôioms/trîbôriîtatefrt vrfûlomïeftrpndAer "
-utisboift quidqtfltf^rovhij,ihddfedt»lir«gulat redti«
Quâre yo- aUrb» ШЙ1й< 'аМегй nofl»»vdhlwAscauf*fï
lfitas caufa accidens peccati.quia accidie opefanti, Se voler
peracciëés tiquodopettlüVfibh'adrftbiterationis r'egühü
I**** Rurfus dicittir'câûfa defic^íyqanrcrpmiuEcü
^deficié** *Ц dereâû flô adhibita rarloms régulai Ex hй
' féquitiir, qùôd quando caula quai producitef-
fettum eft ex omni parte pe rfeéta, Se omnibus
modisindciiciens, defect us operations no eft:
in takm cauÍ3m reftrendus fed oportet inueni
re a Ii a m deficiêtem catifam, in quamrcfcratur
v.g. v it i u m fru ¿t us in arbo re non debet red u ci
in caufas vniuerfales , qua; in Í110 genere furit
perfeäifsirh«, fed incaufamproximS .fcilicoi
in radicc arboris pUtridâ,& deficiente. Ad eurt
ibón ' * жX
dem modum peccatum non eft ixdurçdufn in
Deüjvtolimfaciebát ¡Vlanichsi, &: noftra arta»
te faciût Lutheran^ fed in neftram volúntate»
qua? operatur peruerfc , non adhibita rationis
regula. Explicate iam & probato quemadmo-
d urn malum oriatur ex defeau agentis, operç-
pretiú erit explicare quomodo oriatur ex par
te effeä us, & cx parte materie, arq; adeo ex par
-te for m X. Lx parte materia: oritur , quâdo non '° 1
eft bene difpofita ad fufcipiendam agentis im*
prefsionem: qua de caufa euentunt monftra in
partu mulierú. Ex parte for n)i,quando forma:
adiungitur ex necebitate priuatio alterius for-
mx , & lie generado vnius , eft corrupt io alte.
rius;& quod vni eft cómodú,altcri eft incómo
dum,& pra ter intentioncm operantis. Non aï
ter in monlrbus voluntas accedens ad operan,
dum non adhibita rationis regula,& intendens
aliquod bo n û coramu rabile , incurrit in defe*
ttum,&: perutrlitaté, qux ex neccískate feque
batur ex bono commutabili amato non íécunt
dum rationis regulam.quam tamé ipfa nó pte>
tendebatjperinde atq; fi quis quires thelaurú
inueniret vrperá. Ex his patet (v t ego arbitrer)
quomodo aäus peccat i habt ar.c¿u ¡am, Sí quo
modo in voltintatem noftra m operantem nó
adhibita rationis regala lit re fer Cd us.Et quan-
quam h$c doctrina verificetur exjjrefleáe^dt"
ftinctè de peccato cómifsionis , potaft.íinc du
bio verifican ctiá de peccato omifsionis j tum,
quoni^yrtffsfo^n'da^iïtlmea^ivtfuprà
probatum cfl;t и m yerô,quoniam in ipfa omif-
iione potelt conliderari aliquid cuius voluntas
fit can fa per ie,eo modo quo negatio eft caufa
negation is ,& a ffirm at io.ca ufa aihrmationis; Sc
hoc erit abientia actus politiui fecundum fub-
ftantijrm»cw acHungttiir aliquid per ttç\éfttM
prçter intentionem:& id quidem eft auerfio.ec
inordinatio л diuina lege, proptei-'qúáomiísio
C^reà^^çu^j^i^^^^^ eft Cittaüiü
confiderandum vnum myfterium recóditum, gulç ritió-
quod carè-tia regul* Vationis
noftra vcrluntate,quiAcced;t ad operandü
luniviptcquamopei etur, non "habet rationerA
raalí.nec pcenj,nec culp j,fed cft pura negatio:
& habet hoc ex hoc quod cft codita ex nihilo,
f¿ ex hoc, quôd çft codita liberi arbitrij potétis
deficere.Ratio eft : quoniä noftra voluntas пес
{{гкЫщиШ
reg'ulae infillibili in í uis operationibus , Se ideo
peteft de Ikere ¡n ,í ui s o perati oni b us .Ifta e mm
pura negatio cft prima radix, cV primum princi
pVâ 6éfccbSrVf^p^¿átúudttha^f proc4uiÉ
aliquod malái nce aliquá fubftantiam такт,
{qd bonam vqluñtatcm cum negatione alterius
.bÔ3.ÙJ3J
boni,lcilicetc¿ n egationereguia; rationis, aut
icjfis diuina^ qn^cgaticyné (vt déCtt Atfg.) ha-
bet

Kalli crea bet ex hoc quod -eft condita ex nihüo. Ex hoc
tun inapte fèquitur primô,quôd nu lia vo! útas,& nulla па
naiora vw- titra ercata, pote It elle impeccabilis íu apte na
pcccabilit :
eft i neo u tura. Secundo feqmtur, cj> nulla naturpoteft à
lia pot eft à Deo ercari, qua; foapte natura- fit impeccabilis.
Deocreari. Probatunnam omnis creatufa efl codita ex ni-
hilo:crgo omnis creatura fuapte natura tendit
in nihil ufcergo poteít deficere.I té , otnn is crea
tura habet aliquâ imperfeäionem ; (bills DeuS
Habet omnem per fett i о ne m: er go po tell de fi«
сere omnis crea tura. Item, omnis créât ura non
eft regula i n fal I ibilis,n ec cóiungitur neceflarià
legulf infallibifiinfujs operatfcmibusiCrgo pd
feít deficere.Tertiô fcquitur,quod fola diuina
voluntas (uapte natura eft impeccabilis; quia il
la (ola eft ipfnmet regula infallibilis ad operan-
Sola diuina dum. Vnde dicit Paulus.Nunquid iniquitas eft
voluntas iu apud Deubbiit.& ad tphef.c.i. Omnia opera
«pce natura für (eiuntförortfiltü voJútatisfu«.Notate cp in
eft tmpec -
cabüis. diuina vol un täte («Riper eft confi liú,& fem per
eft ratio. C^Ûeïtôiéquitur, quodidflqua natu
ra eft impeccabilis, habet hoc ex gratia,&: ex di
Uíno fauôrè"8£ paTtkripatiohèchbinai natura^
non tameivex propri)$natBnB/üJfl<oiiit>4 <л >•*
А К TtCJ. Stë ОШЯУ в)
; $ i y, a i т> « -зв згЫÄn П « J
Concluiîo. ~~ P^çlufip fiç^gb^^ecca-
tú habet caufam interioré
mediata , & lmmediatam.
«tus^lecurjaüniquá homo eft liben
arbitrij:caufaautéremota, eft ap-
*Т\ТйЙ^:^Я^^^г partidj Ó¿ eti£
appetitusienCitiuus. Caufa.enim
Çecçatieft ^íbuod bonú apparens
'ь1Чт'0йц^'си âeîçàn debita? regula?,
vel legis diuina?: fed motiuú quod
í?ft ар pafésbphty^
. grehe nfiqn ëmlen iu$, & adj appctí
tú: abfe ntía vero debita? regula* per
tinetadrâtiôrfém ,qua? nataeft ta-
>srn rlemjeguíácoGderare:at ípía perfe
.ri A&ioa&üs volüntarij pectati perti-
nétad voluritatem, ita quod ipfe
a&us volútatis,ik approbatio?pra>
АхгжяШШП. <%>
rriißisfimpofitis, eft рессмиг&'р'1
idebinir fonafsis alicui.qüod appeti
tus íeniitiuus,& fen fus (mt caule im
mediata? peceádi; liquidem peccatú
ferè Гетрег оглйг à fe'fiíu^бкбсирУ
fectia fenfibili,& cóíummatur in volútatis con
fenfu.Dicëdu tamé eft,^ intelleftus,& volun- lntelle£lu»
tas nódicúturcaufa; immédiat! 8c volunta*
quôd primo ad peccatú cócurrát сau (xiin
mediata: di
caufs immediate p e cea ti,quoniá cuntur pee
iljis immediate cófiftit; peccatum , cati.
niíi volutas libere cofentias,Sed illad norédimí
eft ex Dño Caie.cp tres iftarú caufaru m cóctir. Cúeú
runtquátúad ípcciücationéjnái.ucliciú (enfus, ,v . <v
&appetitusfenfitiuus,atq;etiä ipfa ratio tatú .-, :::oq
íaciunt apparere obíecíú pulchrum,& elegís, и Ocü»:
& determinant volúntate ad iftüaótú, & nó ad Volßtas (в
actú oppolitú;cgterü fola volutas eft çajilapçС kelpie
ШЩМ adexercitiö-qtipniä^aVfe^iIeÜb- 3f2¡¡¡2
tationes non necefsitant volúntate, fed ipfa 1р t¡um>
be^èfe mouet , &i4eo;itiiUfconfrnntwui^ii^
ftrú malum,& nollrum exitium. Letitc Caiet.
ПЫШНО') h^iÏÏ^l ÚTJ.'O ííBe 1Ш£Д
V&fyetcatuhdeattaujam estertore.
О nclufio. Aliquid exte- Coaciufiov
ri us pot eiTc aliqua eau-
Га mouës ad peccàdu,n6
tamé fuffi ci enter indu
ces, vnde caufa íufficiéter cóplens
ptecatü eft ГЫа vpluntas¿ Erehirrf
homojvel demon perfuadet pecca
tú^ rationé mouét. Poffunc ctif
fenfibilia exteriora mouere appetí
túfenritiuum,exquoinducaturho
то ad péceandum j quáúis ifta ex
necefsitate non moueant,licèt ali-
quo modo difponant.Ncc etiá ap-
petitus fenfitiuus ex necefiitate
moúet ratidnem Örvobnörtetroiq
N hoc articíilp, ,a,tque е^цт iq
cedétibús hocvult ЛаЧиЛёрГГле? p.Tbom.
pro c«rtto quôd peccatiim!riok'*lb»««ri».
aliqua natura, qua; uobifcumextt«
rius pugnet;& quôd nulla rcs,nec exterior, nec
imeribrpoteft fufficiéter moueré ndftrMri: vti-
luntatcm ad peccaodum. Ex quibus princi pij s
Xx } liqui-
 <í$v> .IFMléáuMB-iA
liquido -qoníbt, q» peccatú fit mal ú Uberi arbi.
ráj^^méq; .voluntariu.Sequitur rurfiis^uôd
çxtra volúntate califa p eccat i qua: reda nc
щХгт^саЛтаftt cauja рессл
nojúi-^ y u jn д . T E x T'V'fP'eiwl
Co'nclufio.
«ti, ; .w Л ónclüGóéft affiímlhsi
Nam cum peccat um ha
beat caufam ex parte
_ сЪйШдоДо poîefi
ai *э efieeaufaaltcrius,ficut vnusâéhîs
vea pee» Äe$;ejtf ^tertûis'qiâfeiïtftjcû^
fccauffaN îfcm^tfuor genera съу&ц&ть
ДДД ресс atú contingit effe alterius тай
?°?ie.,r . efficientis, vel mouét is fecundum
fejri cö ex vno adühumafídxllfpof
hitur ad íímilem facilius comittén
dum: ex a&ibus enimcaufahtftr di
fpofitiones , & habitus inclinantes
ad fi miles a&us.Sedetiam per acci
dens poteft; quia per vnú peccatú,,
cum homo amittît gratia, vel Vfcw
cundiá,vel aliud retrahens a pecca
to,ex hoc incidit in aliud j & fie p ri
mú eft caufa fecundi per accidens..
Sflcuiùm verojkennkcaufaè mate*
riaUs peccatú cftcaufa alterius,in-
quantum ei préparât materia;ficut
auantia préparât materiam litigio.
Sed fecundum gpnus саиГаг finalis
vnú peccatú с it caufa alterius , in-
quantum propter ímévnius pecca
ti aliquis commit aliud pecca tum;
vt ift quis с б mit tat fimo nia m pro
pter finé ambitionis. Et quia fi nis
dat formam in moralibus , ex hoc
с$Щ fequitur,quod vnú peccatú fit
.*!>.•;. it
caufa formalis alterius:nam fi quis
eSmittit fornicatiofié propter fur-
tum/arnicatioçft ficut materiale,,
furtum verb ficut fórmale»
?r.t <jB<ftíi;e *cT*-»:.-¿**iT t.C-V 'b tí. rv )írV<
TN hoc articulo pcrfpicua íunt omnia.íolum Vmlm er
X illudhabet dubitationem; vtríiro y num pee- Tno pecca-
cat um poísit tile caufa lulhcicns alterius pee- jJjSjJS
cati; ha vtneceflarip feouatHt ex illo: quod ЛиЩа^1
peninet ad iKafl» qu actione m de perplex ita- ceffario.
te,vtrum ne pobit dari homo pcrplexus, fie vt
quidquid iacit,nccefiario peccet. Et breuitcr,
& fummatim dicendum cit , quód in fenfu dt«
uiio vnum peccatu m non fequitur necefiarid
ex alio; quia poieft peen itere de primo , fed in
fenfu con pofito bene potefr. confequi necef-
fariô/i non pcenitet: vt qui habet cócubinam,
& tcntbatur celebrare, quidquid faciat , fi non •
pcenitet, .& deferat concubinam , imputatur ei
ad pecca t um :íi celebrat,peccat; (iquidem cele-;
bratinpeccítomprtalijfi qonfejejjratjpeccar- •■■••v : *
fiquidem tenemr, celebrare^ Se ipoteft ; ergoft j! >i1r'u
»oncelebrat,« crimi«c,tco$wr<*QiiWndí» ver¿i 1 5
afliriiot Th*ok>g¡ neminem jfibac vita eflç. ^Ts jIL
ретр1схит,& conftriäum.vt quidquid faciat,
pece a tum Ii einteilig и nt fuie «Hipa. fuá. Rurfus
íntelligy at.in íenfu diui fo, non autem in fenfu
compofito,ptoutiamexpofuumcíL ;. l(.n +
QV mSTT I Ог UK X У il
Detátó peceâtik fpedali; de
priniodc ignorantia,in'(|ua-
-J- 1 ':&^àtûculôsdiiiifa.
b i- ivïhù rne) a. » 3 :tb:î tii : г
^Introdudiointraíftatumdcignoranna.'
Racbtusdeignorátia quam fit v tills Dîfpctjtie'
& neceffirius , vel OX hoc eft viderc, de igaotaa
hquôd in facrisHterisinuenmntui qur1**»11666^
dî pfopter ignoririam gtwirtèr'repfe? IM*
henfi, te ccâtfajmulti exCö6mlvprj>^teriigno:
raritiá.De primo dicUur^i q,uis ißfl?rat, igno#. i.cor.14.
rabitur.& iterú.Habentes intcllcä ú alienatum Ephci. 4.
à via Dei per ignorantiam.&' Hierem.5. repre- Hier. j.
henduntur ignorantes viam Dci fui., Su Roma.
lo.Ignorantes Dei iu(titiam.& Pfalm.a4.Deli» Pfal.14«
cta iuuent и t is mcx,&; ignorantias meas neme
m i n e ri s . Sc Paulus. Te fi i m o n i ú Ulis perhibeo , Rom. io^
quùda:mulationcm quidem haben t, fed nó |e.
cunduin fcientiam.& in EuangeHô ; y t omnia
qui petfeqüítur vos,arbítretur fe obfcquíú pr¿
itare Deo.Sc alibi : Quia non cognouifti tcm-
pus vilitat ionis t их. F:x alia parte vident ur mui
ti excufati, in gra uifsimis quidem alioqui cri mi
nibus,proptcr igriorantiam, vt patetex Paulo.' uTlm. и
Mifericordiam Dei confequutus (um , quia ig - да.^
noransfecün incredulitatc mea.& Petrus excu
fat occifionem Chrifti dicens j Et nunc fratres"
kio quod per ignorantiam fcciUis.Sed ignorá-
 Quseftion.LXX:VI.
tía quid fit,& quomodo in varia genera diftrU rarioením humana coriferèns deíf
Igninnti* buatur;paucisexplicandumeft. IgnoraMwjVÇ
quià} pert inct ad hum лги ingeni j v itium, eft quando rebusagendis, vtitur quodam íyl-!
quisnon tacis intelhgit quid fadat , aut dicat. log ifmo, cuius conclufio eft , judi
Difctimen Differtque inter ignorantiam , & nefciemiami cium .> fiuc eleáío , aut operation
inter igno aurore D.Thom.in.i. articulo huiusquaftio-
rantiam, & nis,quöd ignorantia non dicitur refpeétu orn- ad iones vero in fingularibus funt.
neicientiä. „душице homo poteftfeire abfolurè, fed eoJ
rum quxaptusnatus eft (irire fecundum ftatú
■«.•: perfoni. Non cnim rufticusdicitur ignorare
" '• 1 Gcomctriam propriè , fed nefeire. Vnde igno clufio auté de re fingulari núquam
rantia eft,cù m quiseft igriârus rerum quç ad fe* collígitur ex propoutione Vnitíéf-'
pertinent ; nefeientia verô , cùm nefeit ea qua?
fali,nifi mediante aliqua propofi-
ad fe nó attinçr.Sed de vocibus non ex profef-
fo difputamus; riá alioqui in com muni lermo- tiohe fingulari ; íleut homo prohi-
Ignoraati; ne,altera vox pro altera faepe vfurpatur. Ignorai beííir ab a&u parricidij , per hot
¿mifío. tia veróvnrijsdiuiíionibusmanifcftatur, quôd
alia fitpriuatiua,aIiapofitiua;aliavincibilis,alia 3uödfcitpatrem non eífe occident
inuincibilis; aüa voluntaria, alia inuoluntaria; ит,8г рет hoc qüod ícit hune e£
«lia antecedens , alia confequens ; alia conco.
fe patrem,conficiturq; ficfyllogiß
mitansjalia iuris.alia facti & iuris ; alia eft Iuris
diuini ,ulia hurnani; & iuris diuini , alia eft iuris musjPater non eft occidefldusjhio
diui ni naturalisaia pofi tiui .His , & al i js fi mili- éftpâterjergohic non eft occideñ-
bus diftinftionibus diuidirur ignorantia: reg-
dus.fTertia conclufio, Vrriufqué сбеЬ
num, quod de fc Iatiisimum cft,de quitus in
quxft.6.deímiuiinus,diccmufq; vberiùs in fe-
quentibus.His principijs conftitutis>veniamui
.1 ad quasftiones,qUas D.Th;quatuor mouetpfae
eîpuas,ex quibus ali*;oriuntur;de quibus édif Î[Uod eft veluti regula rationis ; 6c
ieront Theologi in.z.d. « .& Summiftf verbo, ingularis circunftantïa* ¿ fi toílaí
ignorantia. .' JW-Wj feientiam prohibentcm a&ü péc-¡
íí.iw V. ■ iti. -л<-,1 i
catimam talis ignorantia tollit fcié
A R TLCv P RI M ViS,:
tiamjqua?fiadelTet, non ícqueTe-
triim ignorantiafit caufa peccati.
tur peccatum : ergó cft vejuti cau,
i i yjbS V MMA'TiXT v-sil .'¿1 fit
fnm.cócL Rimacóclufió. Duplex faremouens feientiam prohiben"»
tem peccatum. Qu¿re,M voIuri.ta$
efteauía ex 8« Phyfico-
alicuius fie effet difpofita > vt non
rurri ;per fe, & per acci •
prohiberetur aba&u parricidij , é;
* dcn¿Pcrfe quidem eft,
tiam fi ^átfcm agnoiç^jxt j' igna^
j)í.5.¿5v quíepropriavirtute mouei:fic ge*
rantiapatris no cft huic caufa pec-
nerans eft caufa mouens grauia te
catijfed cónconihantcrTe habete^ . П1.1 *
lema. Per accidens raro fícur^
ad peccatum : vnde talis non pccj?
mouens prohibésjqnicnim remo-
caret propter ignorátiam, fed pee»
ueiirnpedtrnentom qua'lápisdo
caret ignörans, fecüúdüíh philo^
tinebatur nedefcmderecinibcur^
phum.3«ethic* -¡ г -ч -, fb
fuum,cft caufa peraccidensqtrare
seca.c5d. lapis defcewcbtJfSc^uTMfaroTicfi^ « X P L I G A T I O XU T'fC V-L Ы«П
fioiAcbishumanj procédant à ra N hoc articulo eft brcuis dubitatioj Deloulocf
cione per dú^liccm- fciontíarn jfcfc
liedt vniuerfalem,ck panimtarcrm
Xx 4 pecca-
 боь F.B.Me<3möe
' peccati. Et videtur quôd non. Nam fi aliquid.
fut ex ignorantia inuincibili,iam non eft pecca
tura: veluti cum 1л cob accefsit ad Li a m : ergo
talis ignorátia non eft caufa peccati. Idem con-
firm atur.Nam fi ignorátia excufat actum à cul-
pa,fi
■ i cut excufatt ignoran
о tia inuincibilis,iam nó
eft peccare ex ignorancia.
«[In contrariuni eft. Nam illa ignorantia qua;'
tollit feientiam prohibéeem actum peccati, eft
caufa pcccati,prout docct Diuus Thomas in ar
ticulo : fed ignorantia inuincibilis tolht fcicn-
tiam,qus П adeffet, prohiberet actum peccati:
Calet.' ergo eft caufa peccati. In expiic'attonem hu
explicado. ms dubitationis feribic Caietanus.quod omnis
ignorantia que tollit fcientiam,qua pofi ta', nó
ponereturpeccatum, dicitur caufa peccati; &
hzc poteft effe iuris,facti , antecedens , confe-
qUens,vokintaria,:nuoluncaria, vincibilis, in*
uincibilis: & ad fummum, omnis ignorantia,
excepta concomitante. Concomitans autem,
nullo modo poteft eiTe caufa peccati: quod pa
tetdupiici argumento. Primo, illa ignorantia
eft caufa peccati^qus tollit feientiam prohiben
tern actum peccati: fed ignorantia concomi
tans non tollit feientiam probibentcm actum
peccati : nam etiam fi adeffet fcicntia,commit-
teretur peccatum. Secundum argumentum
eft, quia intántum aliqua ignorancia eft eau»
fapeccati, inquancum facit peccatum wuolun-
tarium,vel fimplicitcr,vel fecúdum quid, qua>
libct autem ignorantia facit aliquomodo inuo
luntarium , prêter iroricomitantem,prout do»
curt Diuus Thomas fuprà qusftiane fexta, &
Ariftott Arifto teles tertio Et hicoru m. Et ad argumen
tum propofitum , ad probandum quod igno
rantia inuincibilis non fit caufa peccatijrêfpon
dit Caietanus, non eíTc faciendam vim in ver>»
bp;inteHigilunenjm)yelpeç.caji qupd Ç.ft.» yel
íjtlod effet Ii fine? IgrteYàntîa' ficret; "Et profe-
ftô hase feptfeetlaOGaietan; videtÚP^iTe mut-
tum conferí ta под Sí vcritati,& doítrinc Arillo
telicx. Nam quaftdoquïs ex ignorantia inuin-
cíbiliinterftc^horhihem > diciiärxx ignorátia
«afeciffe hornicidium , & propter ignorátiam
abhomicidioexculari-.crgo ignorátia fuit cau
Aáriinifen fa homicidijí "Sed Adfiahus quodl ibero quar*
«cotia/ to docet.quodli ignorantia excufat à peccato,
non eft caufa peccati. qua; fentétia doctioribus
magifrprob^turí Nam peccatum eft acíus pec-
cahtisjfecl tuncnuliuscftp^cqnsièrgo nullum
eft peccatum :ergo talis ignorancia non eau-
fat peccatum. Deinde, peccatum cil volunta
ra) m, fed talis ignorantia cáufat omnino inuo-
lunurium : ergo ef licit vt non fit peccatum,
tintura abett ve lie caula peccati. Ргаясгеа, ob
^■»2 Ль» id talis ignorantia excufat omninô à peccato,
»13.3 quia de iacb non caulat pcccatucmefgo abfo-
.ExpoCin Prim.Secufi¿
lutè& fimplicit er nó eft caufa peccati. Ad harc
peccatum non folian dicit actum, fed etiam .,. ■
de form i ta te m : fed cum quis operan; г ex tali
ignorantia, nulla eft dcformitas:crgo ignoran,
tia inuincibilis non eft caufa peccati. Certéíi
ignora ntia inuincibilis ob id elfet caufa pecca-
ti,quia eft caufa actus, qui fecundum fe eft pec
catum,fequitur quöd Deus effet caufa peccar ■*■- '*•-■
ti, liquidem eft caufa actus, qui eft peccatum.
His arguments probatur fufficienter , quôd Expoaic«
ignorantia inuincibilis non eft caufa peccati. D.Tb».
Quando ergo dicit Diuus Thomas in articulo
quôd illa ignorantia eft caufa peccati, qua; tol
lit feientiam prohibe me m peccatum , intelli"
gitur, quando act ib qui icq nit ur ex ignorada»
reueraeft peccatum ; & tunc verum eft, quod
fi ignorant ia'roilic feientiam , qua pofita, pec
catum non íieret, i lb ignorant» eft caufa pec- -*
çati ; fed quando eft ignorantia inuincibilis,
jam non eft peccatum: non ergo loquitur de
ignorantia inuincibili. t.
■
ARTIC. SECVNDVS.
ifVtmm ignorantia fit peccatum.
■ ' '■'ït'M'M a т е X t vsi '
áaj^Safi Rïma Conclufio , Ig- Prto.côd,
noramia á nefcientia
enffertjquia nefcientia
^' _ fimplicem ncgatione
fotentidb dicit j fecundum quern
modum Diony iius ponit illam in DionyC
angelis. V Vnde cuicunque dceft
fcicntia aliquarum rerum , poteft Jlîa-•
dicincfcireillas:fcd ignorantia im
portât priuationem fciétia^ eorum
quae ahquis aptus natus eft fcire.
^[Secunda conclufi о .1 nter ca quat Sec5.c©cW
homo aptus natus eft {cire, quí
dam fcire t ene tur , quidam non.
Prima funt ea , quae funt fidei,äc
vniuerfalia iuris prsecepta , & fm-
guli,qua»fpecbnt ad corú ftatum
&oflficriirh.'jj>:-2-q i ■ Jf-Э ••.rn¿: Л
^Xerúzáavíc\uCi&. Ignorantia со^тег^зги.
rum qua» homo potoft^ SSc tenetur
icke у eft peccatum , fi oriatur ex
negligentia : natniqui negligitrba-
bere
 rQuarflion.LXXVL
bcre,vel faceré quod tenetur, pee -
cat peccato omifsionis ; & ideo ta-
n lis ignorantia peccatum eft.
Quar.e6d. ^Quarta conclufio. Si nefciat ho*
mo ea quai fcire non poteft , quo
rum ignorantia dicitur inuincibi-
lis-, non imputaturbomini ad ne-
gligentiam , ñeque ad peccatum:
nemo enim obligaturadimpofsi-
bile,& ad id quod in fuá poteftate
pon eft.
Qu¡d.cóc!. Щ Quinta conclufio. Ignorantia
eorum qua: quis fcire non tene-
tur,proutfunt the o rem a ta Ceome
tnae , & fimilia , non eft peccatum;
nam vbf non eft obligatio ad feien
dum,ignorantia,autnefcicntiapec
catumnonéft. ■ 1 tur ; Hoc quod ego prxcipio tibi hodi¿,«rit in Deucf,
В X P L I С Ar-T Ï О AR.TIC VLI.
N explicationem huius articuli,gra-
ues & perdifficiles quarftioncs ex-
plicande funt ; cV.vt à facilioribus
exordiamur. Quaeftiaeft ; vtrùm
ignorantia fit peccatum. Л parte negatiua funt
Vtrú Igno argumenta* ^Mam peccatum ( autore Augu-
ranti» fie ftino)eft diâum,vd factum , vel coneupitum
peccatum . Contra legem Dei : fed ignorantia nihil horum
Primara. eihergopeccatumnoneft. ; „«."•■.
Auguft.
% Deinde, Ignorantia G eft peccatum , eft in-
sj: ix» .: -i quantum voluntaria; quia peccatum condftic
I: .14 V.l. J in volúntate; & per con lequcns ignorantia fa-
lùmefteffeâwpeccatj, í ■■'.•u-> .:;!\
Tertio, arguitur. Nam avant peccatum op-'
ponitur per fç virtuti moralised ignorantia per
fe folum opponitur fcicntix, qui- eft virtus in-
felleâualil : ergo non eftper fe,& proprio pec*
Qturtam i 4a tu m. % Quarto, Si ignora ntie per fe eft pec*
cat um ; ergo quam diu manet ignorantia , fem«
per quis peccaret continue: quod videturial-
fum,&imprQbab»lé. ' к ;•»•.
Quintana« «jQuin tó lic.Si ignorantia eft peccatum, fequi
oauciS j il tur quod non pofsit deleri per pceuitentiam.Pa
-o-jji fT:tij tetconfequeniia ; quia per poenitenriam non
•'»( tibi«!
^Hturignprapti«.^, j . 1 .' wbp'i i'.t- ' i
^QujeftfOip^opjíiÜtá ppndet ex_alia;vtriim ho
s#
ti orno te-j mo teneaturícirq aliquid. Si enim homo tene-
«etar fcire tur fcire aliquid,ignofare illud,cuides eft quod
qux fust fi
crit peccatum. Sit ergo prima ptopofitio in ex-
politionem vtriulque quxftionis. tjei jrai-f. ■
.Ulli,!' * ^Homo fcire ten сtur ea quas funt fidei,
r
Nam
é. >4,i
Articul. IT. брз
omnes homines teñen tur credere artículos 6-
dci,& fecundum fidei doci п nam vita dirigere;
ergo tenentur fcire ea que funt fidei. Confe-
quentia argument! inde probatur : quia nemo
poteft difhnctt credere quod ignora tmulluf-
que poteft vitam dirigere adnormam quam
non intelligit.Eadcm veritas patet ex illo; Eun Marcóle;
tes in mundum vniuerfum, predicare Euange-
lium omni creaturae. Qui crediderit&c.&Ioá. loan.i^ •
15. Si non venifíem, & loquutus eis fuifiem,
pçccatum non haberent;quem locum intelligit
Auguftinus de peccato infidelitatis : teneban- Aug«
tur ergo crederejac per confequens ícire,& co-
gnofeere quid credendum fit. Ad extremum
probatur ex illo ; Qui ignorat,ignorabitur;fcr- i.Cor.14«
jno eft de ignorantia rerum diuinarum. Cuna
ergo poena non inferatur nil! pro culpa, eui-
dens eft quod ignorare ea quae funt fidei, pec
catum fit.
4 Secunda conclufio. Homo tenetur fcire vm\ Secff. cScli
uerfalia iuris naturalis praecepra, v t funt praece« Hon- o te-
pta decalogi. Probatur. Nam Deuteronom. 6. netnr fc,'e
pracipitur omnibus fcire legem Dei.cum diet- $¡£2!!* '
corde tuo, & narrabis ea filijs tuis: ergo omnes
tencnt u r fcire banc legem ; ergo ignorare peo*
catiim eft.Etconfirmatunquiain fcriptura mot
ximèreprehenditurigriorantia legis Dei,Efaig Efa t*
quinto , ¿V Hieremix quarto. Praterea proba» H««.
tur; homines tenentur íeruare bare ргг-cepta,
& non poil une feruare nifi iiïa cognofeattergo«
HfTertiacondufio,Homo tenetur fcire eaquaj Tert. ciel,
funt iuris pofitiui,que ad luum ftatû pertinent. Homo te-
\erbi gratia, tenetur fidelis icire quôd fitieiu- "'"J^"
|unduminquadragefima;quôdfint confiten» у"я,1ия
da peccatalemel in anno. Probatur. Nam от- pertinent
nés fidèles ad hfс prarcepta obferuanda tenen- iuris pofid
tunatnonpoffut«,»!!* (cruare,nifi fciant:ergo
tenentur fcire. Dcinde,quicunque fidelis tene-
turobedire praepofuiscV praelatis fu is, vt habe
tur plané ad Romanos decimotcrtip, &: prime Rom. 13.
Petri fecundo : ergo tenetur fcire leges in qui-
bu s oportet оbedire. г.
^TQuarta conclufio. Sioguli tenentur fcire ea Quar.eóel,
quae ad eorum ftatum,vel officium fpe¿í;ít : na
fl quis nó fcit¡ea quas ad ftatú Sc ofliciú fuú fpe
£kant,neceíTum e ft cum turpiter,& culpabilités
]abi,nec poteri t fativfacere officio fuo.ltaq ; pro
Vatioconclufionishatceft-Qujlibettenetuf fa -'-,«,_ K
tisfacere officio fuotfed ЙР pót iatisfacere offi
cio (uo,ncc«a. quu lui ftatus funt debité exe-
qui,nifi iciat ea qua? ad officium & ftatú fu u m д
(|)e£tant:ergOiteneturca fcire. ^Quintacoclu- Quin."c5c.
iio.Nó folúíenetut howo fcire ea qu* funt fi- TenegUnr^
dei,&Vhiuerfolia iurisprçcBpta,e< ea quç ad fuú ™° "°°uunI
ftatú velofficiúfpedtát: fedetiá circunftantias nantUi fei
nonnullas qux adres agendas fpeâant; qua- ,'.
' Xx 5 rum
 £94. F.B.Medlnae
rum rerum cognitio vocatur à iurifperitis feie**
tia facti. Ccrtètenetur Epifcopusfcire more«
fubditorum fuorû , & qucmadmodum ea quz
funt diuinicultusexcrccantur. Nam pra Inri nó
foKim tenCntur fcite leges lecundùm quas de.
bent gubernare fubditos,red etiam vtrùm leges
lenient ur : hoc enim eft officium paftoris , co-
gnofecre vul tum pecoris lui,& mores fubdito
rum fuorum.Deinde prxlatus tenctur corrige»
re delinquentes : ergo tenrttur feire delicia : Be
Rom; u. hoc e(l quod dicit Paulus. Qui pr*eft in lo-
licitudincfolicitudoenim circa facta ftngularia
verfatilr. Denique idem probatur. Nam paro-
chas terieturfcire vtrùm fubditi fecerint con-
fcGioncm annualem, & vtrùm recepcrint Eu.
chariftiarrtin Palchate »qua; omnia pertinent
•d fcientiam facti. Ex his conciulionibus patet
explicatio alterius quae ftionisin qua quarriturj
vtrùm ignorantia lit peicatum:quae elucida tur
fufficienter duabus conciulionibus.
AUqna Ig «tfPrima.Ignorantia aliqua eft ресезгит. Pro-
noraría pee batur primó cx Píalmo.24. Deliäa iuuentutit
catum eft. met?,ö<: ignorátias meas ne memineris, ¿V.1.C0
LCoï.r^. rinth.i4.Q.ui ignorat.ignorabitur. Item patet
éUidenriratione : quia nomo tenetur feireali-«
qmd.vt fatis probatum exiftimo: ergo ignoran
fia »lüus, vel omifsio, quod procodemeapio,
crir pcccirum. »•"•<■' :*' •
^■Secunda condufio. Ignorantia cx negligent
m eorum qüx lunt fidei, & prateeptorum iu
ris vniuerfalis,& eorum qu* ípe¿rant adfingu
lorumoflîcium,eft peccatum. Probatur efficafc
citer ex prxdic [ i s: nam ignorantia eorum quae
quilque tencturícire»ex rtcgFigentia peccatúm
efts led quifqu; renetur fcire ea qua; funt fidefj
1 »■•'• «. & vmuerfalia iuris рга?сергя,& ea qua? Ipeciiint
ad proprium ftatum ^ergd'predtéta ignorare
peccatum eít.Dixirnus . qiiondô hsec ignonn-
ш prouenit ex negligentiajwam fi quilpiam pi
ganur,qui nihil de Evangelio audiuit ,ignóict
legem Euaagclicam,non impu'.aturilli ad pec-i
cátum.Hisconftitutis & explicatis,ad argumé-
ta in principio làtisfacïeiKMM eft. !<*■■«!
Sotnü.argi ttfAd primum dicendurti'jquodin pradifta dé
Adptimü. finitionc intelligenda? fünt negaciones oppofi -
tse,fciIicet,non di<âum,nbfîfacturn,non conçu
pitum i à lege diuina alienum. iraque non kire
quod debeas feire^etâturtf-eft.
AJ fccüdiL «tfAd kcündum'díc«rHíutneft> quôdficut in
tranigrefsione!lcgfe'-dium« non lolum pecca
tum eft in aitu volunt atiSjfed ctiim in a ¿tu im
AJ tertlum perato.vtin homicidio, ¡k fut to" ; itactiam in
f.aietiniu ormfiiohe non folùra eft peccatum aétUS volä
docctigno tatisícdetiám omifsio & ignoratio.
rancif pío •
prj¿ * psr *f Adterrium argumentum refpondet hic Ca-*
fenon eile icraniis.verum elle quod ignorantia propriè Sí
peccatun. per Ге non eft pe ccatum, 2c ideo non tractatur
Expofin Prim.Secürt.
de ignorantia in.i.i.vbi agitur de v niuerfis pec
cath:fed dicitur peccatum , pro quanto procé
da à negligentia,qua: eft Vitium oppofitumvir
tuti ftudiolîtatis,dequa SancîusThom. г.г. O.Tbenu
quaèftione 166. Cuius aâus eft propriè cogni
tio eorum que homini conuenientia funt;vitia
verà oppofita funt,curiofitas per cxceflum;per
defectum autém non habent proprium no.
men, led eft negligentia ftudendi:& lie licet
cognitio fit in intelleäu, tarnen imperaturab
appetiru,vt ddeet Diuus Thomas vbi fuprà ar
ticulo fecundo ad fecundum , vbi limite argu
mentum facit decognitione, (ïcut hic fe. imus
dcignorañtia:& per ftudiofitatem exifientem
in appetitu modera m ur delidcrium ill ud (cien-
di , de quo dixit Anftoteles , quod omnes ho Arí.ln r r in
mines naturaliur fcire dcfiderant,vt nec Imt cu cipioMcca.
riofi,nec defides, vel negligentes. Vnde ficut
cognitio eft aâus ftadiofitatis, ita ignorantia
eftaebs negligentia. Durandus in fecundo.dj Durand.
ftincrione vigclimafecunda, quaririone fecun
da Caietanocohíehtiens dicit, quod ignoran-
tia fecundum le non eft peccatum, fed negli^cn
tia. Sed de hoc in fcquenti dübitatione txa-
ôiùsceniebimus.
Ad quartum argumentum refpódetur,quod Ad quarrl.
ficut in alijs omilsionibus folo Шо tempore
aitupeccatur, proquo przccptnm affirmati-
uum obligat;ita eft de peccato ignorantia?, пб
enim continue ignoransadu peccat, fed folùm
quando eft tcmpus acquirendi (cichciaro , qui
habere tenetur.Non ergo quia ighe+at praece- ■Of.'.", ">.lV
pta,peccatcótknw^íed peccattilm vocatus ab
Epifc©po,vel prçdicatore noluitirej vtl poftea
cum poteft habere opportunitatcmi&negligie
eam.^AdqUintú argumentum dicertdumeft? /.d euinti»
quôd per pœtiitentiam licet non tollàtur îgnov Peí peer. i té
rantia.toilrtur tarnen negligenfia^ätione cuiiis- tiá ignoran
ignorátiaerat volunt aria,& vincibilis. Ex qua tia viocibi
lit rollitur,
*infertur,quód omnis ignorantia que erat vin'-'
cibilis,per pcenitentiam ntiniiincmîHs, & inuai cibilii.
kmfaria,fi mjnet : пат fi vcrè'p«efl'ireî;ergo i5
adhibet diligentiam,quam deber adhibere: vel
ergo tolliturijnttrantiajvel fi-mane^nó poteft
tue v [flctjfeû ircrum redibit peccatú ignorátie,
íi habita oppoctunitarc nóadhibeat-ojli^entiii
Et hoc eft maxime notandummS proderit ad
multa.in hac materia intelligcda; fSed ex hot
nafciturdub¡tátio;vtrúperío!3 ptíenitentiá ig-* Ii f ce nit en
norátia culpabilis fiat inc»lpabihs?& videtur qj tiam igno
nó.Nam Ii aliquis habeat ignorantia" quôd fir? rancia cul-
pabUii fiat
tum fit illicitum , eo ipfo; quedprtirtitetdeHä
ignorantia,iamintelligit fHiTürn efle iHiéiturril ffir*
Viol IV.
ideo.enim pœnitet.quia intelligrt fuúerrore*/
ù миЛ attij»
ergo non poteft fieri quöd poft ptertitefHhiíjl
manear ignorantia , & quod fit inuineibinü
■T Ad hui' dubij expofitioné primó dicédu eíP, Solucio.
quôd
 quod per pœoitcntiâ,qua homo in gratia codi
tuitur.ignorantia quç antea erat viricibilis, ma-
Notanda ' • net inuincibilis,& inculpabilis.Explicatur hoe
expofity?*; dtftioàè,&probârur.Euit aliquis Lutherano.
rú erroribus detentus, poftea vero ad verá fidé
conuertitur, & agit pœnitentiam de peccatis
proponenj quaerere Doctores qui ilium do-
ceant.Certum eil ilium non continuó cogno-
fcere omnes fidei veritates , fed adhuc manet
»fí» cum ignorantia donee inftruatur. In quo cafu
r.r.i Ьа exploratum cft,quod ignorantia manet incul
pabilis: namin illo nullam manet peccatum.fi
quidem per vcram pœnitentiam* ad Deum có-
uerfus eft, Si coram Deo iu ft ificat us. Secundó
dicendam eft , quod non folüm perpeeniten«
tiam.qua homo in gratia cóftituitur, fedetiam
per pœnitentiam quam habet d« ipfa ignoran»
tia.etiam fi alias maneat in peccato , ignorantia
ciilpabilis fit inculpabilis. Probaturin «ödem
cafu,fi Lutheranum ilium pœniteat qüódfuc-
■ . ••.•ют}-""
rit detentus in Ulis erroribus , & talis proponat
.'..MOiLiJil querere Doctoreen vt vincat illam ignorantia,
cxtcrùm vult nianere concubinarius;illa igno
rantia eft inculpabiKs. Tertio dicitur etiam fi
ne pœnitentia de ipfa ignorada ; per h oc folù m
quod homo proponar adhibcre diligentiam vt
vincat ignoran tia m , fit inculpabilis. Patct ; fi ignorantiam, & fie ignorantia alioqui. ctilpabi-
quis ignoret articulo $ fidei,& non pœniteat de
pretérita ignorantia , vult tarnen habere noti-
tiam articulorum, &adhibet diligentiam,illa
ignorantia cft inculpabilis. . ..;í' •.
ОЫеШо. ¿¡Sed contra primum dictum fie arguitur. Ná
fequitur ex eo quod aliquis exiftens iñ gratia
habeat ignorantiam inuincibilem articulorum
hdei. Quod rectè fcquatur,patct in cafu com-
memorato de herético Lut herano,qui ab hae.
refi ad Ecclefiam reuertit ur,proponens quxre-
re Doctores qui ilium inftruant, & veré pœni-
tet fui delicti:ille fane per hanc pecnitcntiam ve ^uôd ratione negligentia t^tbrt»,v ; ' ..^,T«-.2 i j Pria raHO"
irohwlt, re iurtiheatur, in quo manet ignorantia inuin*
ci bilis articulorum fidei.K.url us fequitur exprg tè affcrit.quod ignorantia corum qua; quis ici-
di¿ta fententia , quod exiftens in gracia poísic
habere ignorátiam inuincibilem prxceptorura
decalogi,& cultus vnius Dci. y ix«j..pjl.t¿. ,
Solatio: •íjAd primum inconueniens dicendumeft, nó
efic incommodum aliquod quod per brcue té
pus aliquis exiftens in gratia ignoret inuincibi'
liter artículos fideirat per multum tern pus not)
poteft:nam fi adhibet diligentiam vt feiat , iara
pon ignorabit;fi vero nó adhibet,pcccabit.Ad
fecunduminconuenknsidem reípondendum
Mot, eft. 4fSed aduertat Theologus , nulla ratione
«fie concedendum,quód quis fit in gratia,&ha
beat ignorantia m inuincibilem de cult u vnius
Dcúficvt exiftimetexerrore inculpabili plures
Deps efle colédos: ná fi eft in gratiajergo habet
I. -. р. ЬА усмш fidem,fiacquaimpQÍ$ibüc eft placeré
.I:-. -Ч
Deo,vt inquitPaulus^& firbdit. Accedetcm ad Heb. 1 1.
lüeüopoitetxieaercquwefijfed^ . menu:,')
teria defidc.fSed videturprofxctô <j> vt igno Dublum»
rantia alioqui vincibilis.fiat deineeps inuinci«
bilis,nó requira tur doleré de negliget i e illa prç
terita;necrequirarurverapocnitériaomniúpec
catot ú.Nam cóftituo Petrum qui ex negligent
tia omifit Opportunitäten! ícic'di veritatcm cir .п. - ■
ca aliquid expediens fuo ftatui; exempli gratia;
cft paroch us qui ignorât, vtrùm teneatur dare
Saüramentum Euchariftia» peccatori oceulto
petenri publice, & ipfe putat quod non licet di
re,& fie habet ignorantiam vincibilem,nuncin
сайд, quod talis pecca tor petit Euchari ftiam pit ,•»').- г..
Ыке , ifte parochus nihil cogitât de négligea
tia pra>teriti:fed facit quod poteft , coniulit li
bros, &.fi eft quis qui doctior fir, & adhuc ma
net in fuá ignorantia , feit tarnen diligentiam .ЬГ. .
qua m nunc fa ci t,non fatis effe, quia iple feit fe
indoäum,nec habet hominem idoncú quera ,J ,r
conlulat.Arguiturfic.Siiftedat Euchariftiam,
fuit contra con kiemiam , &c fie peccat : fi non
dat.etiam peccat:nam ignorantia tum fit culpa
bilis, & ex negligentia , non exeufat ilium à cri-
mine. Et noneftdicendumquôd eft perple*
xus ; ergo licet non dare conformiter ad fuam
Iis,efficirur inculpabilis fine aliqua pœnitentia*
«ïGertè.vidcturmihiquôd in со cafu, in quo Solutio,
res.differrinon poteft, ficagens non'peccare&
¡ & virtuaüter eft pœnitentia de pretérita negli
gentia.Vel dicatur,fatis effe Vfefficiatur jgnorjl
tia inuincibilis.qux antea erat vjncibilis,íi pro-
ponat deinceps adhiberedcbiiWTO diligcnuainr. 55; ;
proujfupraexpofitüm.efeiiifinjs j ":-!«j:r>
«KSecundadubitatioeft ;vtTÎimignoraotii» M vtnTignc^
peccatum ex propriajâtione fui;an vero ratio-, râtla firpec
nem^Iigenti«?EtpBc4jotUiboBK,arguO>eutii} ««tú e«pr»
ЩиjtfiraUPiuusThomas itihbe, articulo apçf ^'^^
re tenetur,propter negligentiam lit peccatum.
& idem repetit in iolutione.i.èV. % . Hoc ipium çonfir.
confirmatur.Naminueftigansin. de omni
bus peccatis in fpeciali.io quxftionc.54 .tracta»;
de negligcntia,de ignorantia verô nullum ver-
bum. ejDcinde. Ignorantia iecundum pro- secundum
priatn rationem non.opponitur élicwiyiHiutt .bô.-- rj-yr
morali: ergo fecundum propriam rationem об с. м -л -Л
eftpecciwm.ConfequcntiapaWt : Enntecfct ",1
dees próbatur; quia, ignoiajei* tantum oppö- У' ^'
nitur fcicBtis;fcientia verô non eft virtus m9-r* á.Vw<t ,д
ralis. % Tertio. Si fedudamus oipncm ne- Tertium.-
gligemiam circa ca qua: feire tenemur t tune
ignorantia nullum eft peccatum': ergo. Con-
iequentia videtur nota : antecedens proba-
tur: qui* tune illa crit ignorantia inuincibilis,
qu'ando.
 6ç$> F.BÏMedma^
•I ■ лЬН quondoquidem acihibito omniihidio non pb
Quartum . tcft fuperari. aj Quarto. Priuatio giñlii non cft
.O'.iJvU iecundum fe [>eccatum:ergo ncc ptiuatio :
tiac quae eft ignorantia» Antecedens eft no t ú:ní
priiiatio gratiç magis eft pana quàm culpa. Co
fequétia vero proba tur:q ni a priuatio gratiç ma
gis aoucrlaturvirtuti morali,quàm pnuatio icic
Caietan. tiar.Caie.hic ductus duobus pnmisargumétis
i actis, tenet ignorantiam non elle peccatum.ni
fi tancum miotic ncgügcnria:.^ Itaq; lecúdnm
ilium nó eft peccat u m,lc d effeftus peccati. 1¿¿
Durand. habet Dur.in. i.d.z :.q.}. a[ Pro explicatione no
Aliud eft ef iádú,quód aliud eft aliquem actú e líe peccat ú
fecuodú fe" ^Ku^um ^Kud eft imputari operant! adpec-
aíiud impií eat">& poteftvnurn dan line altero, v.g.turari,
tari operan íecundu m íc eft peccat ú , tamé non imputatur
ti. al¡cui,níii quia eft voluntariú: quare amenti no
Prim. cócl. imputatur turtum. Hoc fuppoiito eft prima có
Ignorantia dlifio.aj Ignorantia eofum qui aliqiiis kirc te
fecudumfe netur„eft peccatû íecundu m fe , & non tant ùm
* " t^T racione néglige nti x,icd ex fua propria ratione.
pr °" Probâ'tur.omifsioalicuiuspraeceptifccundûie
A
se eftpec
«tum. «ft:peccatum,& nótantú ratione negligentia;:
ergo ctiam ignorantia eius quod quis lare tene
tur.Coniequétia probatunnam ignorantia cil
omifsio foiéti* quamdebco habere.Aoreccdés
probatur : li quis urnitrar audire m i (Ta m, nó tan
tùm peccat quia Fürt negligens in le iendo hora
.' '. mifTs.fed quia nó intcrtuit mi(Tx,cûrene+>atur
ifiteteffe.Senidojfacere contra prseïcptd/ecû-t
dum Ге,& ex propria ratione çft peccatum-. kâ
qui ignorât id qó^iretenetur/aciccótraipra?-
ceptúcergo illa igriorátia fecúdú fe eft peccatú.
Scc5d.côc. <fSecundácóclüfio.Negligétiafciendi eaquaí
quis feire tenetur,ideo eft peccatú, quia ignora
'• rmv #6 illa eft peccat£t'.Probatur.l n omnib'alijs piç
-î siíLT ctptis negligentia adimplcndi prscepta ideo eft
or. »Sim pcccatú,quianóimp!erepra:ceptaeft peccatú:
t:** crgonegligétiafciéditíqogfciretenemurjideq^
.e- nùrt tó:petíCat6,q^ignwa№llla eft peccatú. Có(e
q'iCtia eft nouiantecedens proba tur :quia negli
gftiä in fumêdoribo quädöcft neceffarie lllü
.,?m<& fualere,ideo eítpcccatú,quia nó fuii»*r«ítft pefc
catú; vt paret inargroto ; & ftc i n omnibus alijs
pct'ptis.Secúdó>diligOcia feiédi ideo elt in ргге-
tepto,qi;ia ipfum-fure eft in pra:cepto:crgo fíe
r¿ 53r¿ gligétia in kiëdo ideo eft cótra pra?ccptú,quia
Ten. c5cl. r.elcirecft cótra preceptúa Tertia cóclufio.Ni
Ignorantia h ilominus ignoràtia nó di imputabilis homini
t °r Í7ci r " a<* рел*^п1**м!"йПС negligetis.Probänif .« fi
tíone neplLa^'rtö"*n's diligêtia:ttd feiédú id quod fcireTd
gentU. TTertliftviá ignOrâtia erit inuincibilis; ergo nó im
гш.'чУГ putabitur homini ad peccatú. Cófequentia eft
Bötttantecedes'pfobacur ex D.Th.qui dicit,cp
ibVeft ignorátia inuir.cibilis,qu5do pofito om
ni (lucho nó poteft vjnci.Secúdó,(i nulla adCvt
negligétia,etiáfiaetu$íécúdúfe fit peccatum,
Expof.in Prim.Secun.
tame homo excufarurvt defaclo.no peccettcf
go talis ignoràtia non imputatur ad peccatum.
4rSed cótra. Ná hxecócluiio pugnat ей prarce- Ne
deti.Refpondctur,quod deut vellc furari ideo plicario.
eft peccat ù,quia furari eft peccat um,nihilomi-
nus furtú nó imputatur alicui nifi ratione vola
tatis;ita hmiliter néglige tía ideo eft peccatum,
quia ignoràtia eft peccatújmhilominus ignora
tía nó imputatur nili ratione negligetiç/jquia ra
tionc negligériz fît voluntaria. Щ Ad argu meta Ad argom«
rdpódeturjad primú dicédum.quod D.Tb, in Ad primo*
hoc artic ulo intelligitur q u át и m я d im p u ta tio-
n c.A d i 1 1 u d quod a d d u с it и г ехл. l .refpódetur
D.Th.in.i.î.tractalle de omifsionis peccatoyin
quovoluit includere ignorátiá¡quia eft omihio
fcienria?;traâat verô ípecialiter de negligentia,
quoniá tractauerat de folicirudinc,quc eft pars
prudètix,ideovoluir agere de negligétia , qua;
eftvitiú oppofitúipli prudétiat^Ad lecúdú re Ad fee ûdu.
Ipódetuf negiido antecedes, ft ad probationé Ignorancia
dico,ignor anua nó tátiim Opponi iciétiar, vt rú opponirnr
ituiiioluati
etiá vmuti moral:, qusErdicúar-ftudiéfitas ; de
qua D.Th.2.î.q. íóó.cuius virtutis ofhciú nó
tàtùm efbadhibcre ftudiú ad feied um neceffa-
ria,(ed ipfum etiá leire eft aäuscius , & in hoc
ääu peccat ur per exceüum.li quis feiat ebriofa,
& fupcrtlua: pec cat ur etiá per dtfectum,(i quis
neiciat eaqux funt neccffarialcitu; & ad hoc
ptinet peccatü ignoràtia*. fQucVd li arguas; fei
re eft actus intdleilus:ftudiolitas eft virtus exi«
ftésin voluntate:ergofcirenóeftaftusftudto-
lit at iS.Rcípód ftur,quôd lieu t religio eft virtus
cxiftês in volúratc;oratto Veróac\' intelkftus;
tñ oratio eft accus rcligionis, quia pertinet ad
obiec'tfj rtligit)is,& fit ah illa finealiquo medió
nabitújita iimihter in propbfito.Prxterea,dicO
negidá effe côfcquentiâ:mulrà enim funt pec--
cata qua: aduerfantur virtutib' intelleäualibus
volútarijs>íicutinfideliras,& hçrefts,& error ar
tis in artificequi teneturoperari.«jAd tertiú re Ad
fpódetuf negado maiorêjquia licet ignorantia
illa nóimputcturopcrári qñadcft difigentia ta
méfecundum fe peccatú eft. Quod fi quis obif
ciat;fequitur q> ignoràtia inuincibilis fit pecca*
tújcófcqués eít cótra tertiícótlufioné IXTh; •nal I
ergo.protaturlequeIá¿inu¡rmbilit»s táiú 'tieft
quôd ignoràtia n ó i m pu te t ц r ¡ erg o n ó fatfit с*
flott fit peccatú. Refpódetur dïrtiftguëdocofëi
qués;(i loquamur de ignorâtiâ fetiincibili for»
¿nalitervt inuincibilis eft-ftegaiur fequelâj tfmâ
quatenus i nu inc ibilis,eft inuolútaria: vnde fut»
hac ratione non potefteffe peccatum.Et harki .toll
felligitur D.Th.Si vero loquaffrur de ignoràtia
inuincibili (ecundum qviùd с ft ignoràtia eorâ
quajicireteriemur.fecTjndum feeft péccatumi
& ita conceditur fequela,nec hoc eft cônrra DÍ
Tho. %Ad quartum refpondetur primo , ficut Ad qnartu.
refpon.

ípódetur fecundo сопссАЪ aritecedenre,& ne
gado confequenriiDifferentiaeibnam ргагсе
• '.""I; i ptanon damurde habitibus;(ed de adibusmn«
.4(.it\4 ¿€ CUfn gratia fit habitus,nó eft prsrceptum de
gratia;at uecd fcirc,eft aftu«vnde-£ü fu ргамё-
ptum feiendi, ignorare eft contra prreeptum.
',mu,u\up Tertio rcfpopdetur negando confequentiatn,
■lia rationeiquia- de grana nó eft aJiquod prçce
ptum diftinâum à preceptis decalogi: itaq; te-
neortátúro-efleingratif,nonfurando,nonoc-
cidendo&oatveródefcientiaeft preceptúpe
culiarejvnde ignorantia eft contra hoc prasce*
Anómtris ptú.*jDubitaturpra»terea; vtrumomnis igno-
ignorantia rätia vincíbriis fit culpabilis;& an omnis in vni-
vincibilis , ucrfali normullum peccatum íitfAd huius dubi
fit.P«ccatl»' tationis dilucidatione facilè fe expédiant do.
Gabr. âores quidam neoterici,vt Gabriel ¡O.k. d. «.
Almayn. q,t.art.i.& Almayn.in fuis möralibus traft, i.e.
4.dicuntenim ¡gnorantiam vincibilé eíTe cara,
que eft peCcatum; inuincibilé vero que nó cft
peccatum:quae definitiones fi exacta funt,bre-
uiter propofitam dubitationem élucidant: fed
hoc nó eft rem elucidare,fed cóculcare. Mako
D.Tbtwn. doctiùs & vberiùt rem ex planât D".Tho.Iit *i
definicio. m¡s definí ignorantiam vincibilem earn efft¿
quá qui$ poteft vincere adhibira diligentia,iux
, «a qualitatem negotij.Eam verô elfe inuincibi -
lê,quam homo adhibita diligentia non poteft
vincere. Quibus definitionibus ftatutis , facilè
eft ad propofitam quxftionem refpondere. Sit
Vilm cocí, igitur prima propofitio.f Ignorantia vineibihs
eorum quae feire non tenerour , peccatum non
eft-Nam fi quis ignarus fit conclufionum Geo
metrie,quas feire poreft,non piccit ; fiquidem
ignorantia eft earü m reru m qua % feire non te-
seca, cocl. netur.tjSecundaconclufm.Omnis ignorantia
-vincibilis eorü que quis fc ire tenetar.peccatu m
eft: nam fi qoisfeire aliqûid ter#etar, Ä: nó feiat
cum polsit,rndubiè petcat. Hoc ipfutn confir«
matur.Namftquistenetur fcire,& poteft fcirc,
4* non fetatç omitt it faceré q üöd tönet ur : ergo
I, peccar.ajTenia conclufio.NüIlá'ignotantia iri-
> ubcibihs eft peccatümar« ignörtfmia inuincibi
i üsnoneft in potqftatenoftratergb non impu-
ilî* eft tatür ad peccatum. Verum cK hoc magna nafci
rartir *d t> ignorantia (it inuîneibilis? Et primó oppr-
*or»Dtilin tet videre quid homo poteft faceré ad tollen-
■iacibHV dam ignoranriam,&portea quid tcneatur face-
. » , ^CertufflifcftíuteWíquiédfiiqTSleiliftttí'ariinTó
"мотКч doíírl ni fi V«l lu m i ne n atufáH , vel ab ho
fuioq tqii »«ioibü$»v4iíbeotfíatt»ergo^rriWí'^eiKüT,
1юпу quód ad hoc quôd ignorantia fit itîûioclbilie,
-nninnUii ceoetür homo facereprúba bile dilige'tiam, pfi-
MtiaiUki ^ap^dfe<^f^«âridôquidiv«i'Hjefi«,Ît ft-
,buW-1 ^cl^ó^vfráKiiiftei^homiaüii^luatWi
АшбЬПШЯ 6p7
aliàs ríon cfit ignorantia inuir¡<ribi!ís,& inuolú-
taria:nec opus eft vt faciartotumqood poteft, .-,-L,
Jed id quod verofimile eft futficere ad íciédú, ;
quid V erius,quid probabilius fit.*jSed du bium An bomb
cft de tertio; an fcilicet homo teneatur faceré teneatnïï»
^иЫтГееЙ adhacquódmítaiatur à Deö, "г07°л £
fcilicet orare Deü, & difponere fe ad gratiá pœ fC) vt jrjeo
nitendo à peccatis; quia in maleuolam animam inftruatur .
non introibit fapientia:an fatis fit adhibere dili
gen tiara humano modo interrogando doétio-
rei.Q.uiítionem hác latifsimè mfputat Adria. Adrian. ' t
quodlib.2.q.i.&quodlib.4.ar.i. cuius fentétia
poft longa i n difputat ionem duabus conclulio
nibuscóprehéditür-,qu3B vt plane rateiiigantur
Adria.fic di ftinguitEorú,inquit, qua; íunt le
gis di uinf,quídam íunt quorú notifia eft от* л1ш£>
nibus adultis necefiaria ad falutem; vt precepta
cömunia iuris naturalis , & prajcepta decalogi,
articuli fidei priricipales,vt de omnipotétia Dei ^iio,Ji-*
de Chrifti humamtate,pafsione,& refurredtio
ne.Aliafunt quorùnotitia nóeft neceíTaria ad
faluté-.que in duplici funt differentia; quídam
pertinent ad ius natura?; vt hunc contradi! eíTe >
I vfurariu;qt)cdä vero pertinent ad ius poíítiuú.
His córtitutis,fcquitur prima conclufio Adra. : r.nJ л.
• «J in his que nó lunt neceíTaria omnibus ad fa- Prlm.côcb
luféjfatis eft ad ignorantiam inuincibilé vtho- AdxaiiT>
mofaciatquodinfeeft,humano more, vt mihi "^ÍL1^
fterio hominüiáítwatuf;Vtinc6tradibus-vfu '
rarijs,& in hi's-que funt iuris pofitiui fatis eft có
- fulcre viros doác¿:vnde fequens errorem ali-
• cuius doetorisveWiri docti,excuíatur à pecca
to.ajSccunda cóelufio.In his quae funt fimplici {ecga c5£j j
ter neceffaria ad fehlte; vt in preceptis decalo-
' ' gi ,i n art ¡culi* fi dei ,in ргяееер tо Ьз pti im i, Si (ó
fvfsionisjnó fatfuerit Oj) homoadhibcjtdiligc-
tiam externa vt ipftruaÄjr mini fterio homínú,. ■• • . r: ;v;
nifi ctiam fcdifponatpercharitatem,& oratio-
; né vt i nítruátui* Si Deö; Autorität es pro hac api
nionefuntiftíE.i. Ioán. г. Nonnecefle bbetis i.loan. i.
vtaliquisdoceát vos, fed vnâio docebit vos РШ.59.
deorrínibüs.& Pfal.59. Dediftimcruemibuste
' fignification^vt fugiant à faciearcus.Efa.t5». Ш. *u
Eo cp appropinquat populusiíle ore t(ta,5i la-
bijs luis glorificarme, cor autofû cius longâeft'0' ■'^ 'Л
à me:& ti mueront me mandato hofiiifl u m \ &
• docirinís; admirationem faciam populo hoic,
nmiraculográdi,cV ftupendo.Ptribit (apientia à
' fapieritibus,3£- intellects prudétitú abfconde-
• tur.& pautó a*tè; Mifeuit vobíí Dns fpirit ú ío-
)oris,claudet oculos veftros , principes-& pro-
• phetas.Ezechiel.i^.Ego decepi prophetam iU tft'tílh
•lüiSf portabGt iftiquitaté , 8¿ iuxta iniqwtatem
< hterrogantis iniquitas^propheíat erit. Ex oui*
- bús fententijs Videtur apertè colligi , quód (i
'qüis quíratvwittftem animo счэтгко& hu- и :; ?
»mihato , abíqae .-dubio àD«o ilhimínabitur.
Hanc
 tfp8 F.B.Medin*
- Нзпс fentétiam Adriani docent Theologi tn
Altifíodor. primis graues: Altiliodor.3. parte fuá? fummje
traâ.j.ci» .m quxäione fpeciali; vtrú fidci pofsit fubcíTc
4-i> '"' falfum:dicuyvetulam etfi audiatpradatu pra?-
■ dicantcm,quódPatcríitmaiorl;ilio, nócxcu
! 'o'úÓ' farijquiapotcft ab alio veritatem difeere, fei*
.'-■Ur-.l licet à Deo, li eiaperiatoftium cordis lui per
,.¡«i deuotamDeiglorirkationcm.Vnde docet.q;
in his qux fun t iuris diuin i neceflaria ad falu-
tem, non poteft caderc ignorátia inuincibilis .
mim.'.a .Quod comprobat magno argumento. Nam
• vel homo facit quod in fe eft,& vtique dtrige
tur à Deominifterio hominum,vel interna in
fpirationc:vel non facit, & tunc error nóerit
i inuincibilis, neque habebitlegitimam exeufa
Guille.Par. tionem. íiade m fuit fententia Guillelmi Pari-
íieníis qui codem argumento vtebatur in fus
Gerfon. le. fententixronfirmationem. Gerfon etiam le-
4.corola.j<j aiQn№quarudevita^irttiiali,ücícribit:Qujd
quid fit de ignorátia facri,aut iuris humani, vc
ra fernen cia eft^nullam in hi s, qua? legis diuinç
funt,cadere ignorantiam inuincibilem:quiafa
ciéti quod in fe eft,Dcus fem per afsiftit parat*
. illuftrare mcncem quantum oportebit ad fahl
Alex.Hali#itcm4& adfcrroris euitationcJdera docet Ale
•isîù.mM - «ander HalenCa^parte,qu£EÍtione nç. mébío
Gtbt. g.Inter iuniorcs fequituriibm fentétiam Ga-
DThft* ^brielini^üöinäionetz.qufftione-2.Sylueft;
»om. ve^0¡gneMBfia,^.^.inióX)ilíü$Thom.vide
V tur doccre eidero fentettam exprefle quolib.
• 3.articulo.io.quo in loco dicit;ln bis que funt
t neceflaria ad falutem, nó cadereignorantiam
Jb& i inuincibilem,alioqui habcrent n uc excufatio
пет rudes horaines,qui fequcrentur dogma-
ótaAr«íNetórjj,autLutiW«.rEt probatur лр
ha?c fententia vera lit optirorsargumentis.
Prlm.argu. Щ1п primis;fl hom«L&<iat;qUo<tin fceftiiefijl
- libilit er illuminabitur à Deo de.veritatibiis ne
, eeflarijs ad falutem: Deus enim non deficit in
a.niol.i г:r№t€flэri)s^'йdлШlîminд^íJmnJeínhorninéve-
.t г-ШЧ ¡ nicntero in hune mundum:ergo fi ignorât,íua
culpa ignorât * liquidem non facit quod in fc
,%t .h'J .-«flçacluHadftubsignoramia^
vincibilis-o »fli .::-;in¡'ííi «upniqo'r :« 03
Secundum* !<Ç D«inde*Q&icupqucfWïW3twetur feire &
>'«rc(¡kr«Artrtwlosfidei,fcp<«eftierederctpfcfi
faciatquod in fe clt.inhllibüitera Deoillumi
L nabitur :ergo Ii non credat,excufationem nan
habet. Certè qui poteit implerc przeeptutn
. a;liquftdadqupdteBeiur¿&ftg»4Ímplet,pecfa
-rturocííi¡Bi«in,^o *'.>sí2<j\íj.ú:iIvt''. q .pterqößd-nQ^Jndiget<c>6rniati<>rie,autpri)p
í^jWb Ц Prxterea. Quicúquc horno tenetur facej-e
. , quod ui fe.eft.&ab hoc precepto nulla ignora
» üa pote ft excufare; fed ii facias quod in le cft ,
i: ШипипаЛ?1Шг> Deo: ergo lLignprct,non
Quartem. . cufabiturHR Ad hec, medium con fen tancu m
. & аршшлй laendun»JeA^we;funt n«ce|Gwi*
- í
ExpóCmPrim^ecóa.
adfalutem,ett, vt homofc difponat vr in tcrim
flluminctura Deo :ergo fmon adhibeat hoc
medium, non excufatur. An tecedds probatur
ex íllojNon ncccíTe habetis vt aliquis doceat rloan.t.
vos, fedvntti o docebie vos de omnibus :& pí»l-5?-
Pfalmi.59.Dcdifti metuentibus tciignificatio
ncm vtfugiantà facie arcus. ,¡bc9Í. ! ■■ \-<'\
«^Itcm, nuüuspoteñ cxcufariapeccatoperil Quintum;
lud quod Dcus decemit in peenä peccati , fed
in peenam peccatorum prscedétium pern)h>
tit Dens aliquando h8minéexc3ecari,& igno-
rare ca que i'unt neceflaria ad faluté-.ergo per
iftam ignorantiam nullus excufatur. Probatur
minorad Roman. 1. ca. Propter quod tradidit Rom.i.
illos Deus in reprobum iènfum. & Efaia?. 29. Ha.ij.
Pcribit fapientia fapientiu,&intcllcctus prude •■»*
tu abfeódetur. & Ézcc.in pecnam eius qui no Егссц. '
lmt veritatem cognofeere, dicit Dominus, fe .^ti)
.permiÜurumiVtftophctsnicn<iAri&rv&d«to .=тмп! л
eipianteum , dicens^rophetacuincrrauerir,
ego Dominus deeepi cum : loquitur de illo,
qui interrogat non vt cognofeat veritaté, fed
vt inueniat Frophcramjqui cirefpondcat iux-
■tafuumdeüdßrium. L'-jubinnilsönrorl
!^Vltimá.NtmO'hominum*ftqtóttóbabe*t VWürt.íí
ex Deo fufrkiensauxilium adcrcdéndUm aâ л'г,^*'ш
quidem nemo hominum eft qui non habcat
-exDeoíuíBciésauxiliumad;fidutcxnftcrnan»
confcquendam:quod adeócertum cft,vtcon
trarium dogma. exiftirncm efle tcmerariu, &
erroncum : ergo пето hominúexcufitur ex
- со quod non credit, & artículos fidei nó fciat ¡rJu*.
ad credendum. Ant ecedens huios argumen ti
vftatuitur pro certo;cófequcntia vero inde pro
wbmur.Nan»üq«isexminjflérianorninü ha-
- beret fufflciens auxilium ad credendú,& non
t credereticíírtéexcufationem non haberet dse.bô?.ùMi
, peccat o fuo:ergo cum quifque hominum ha-
-. beat exDeofuiriciensauxihum ad credendu,
»«Q»ex«ufebimfftnpnerédá*<^Bxnim mi-
, nus efhcax eft ftifficiens auxilium diuinitus in
fiifu,m,quàm ex miniiterio hominum compa
-ЖМШЫЦ AdíbtifesquaEftionisiCqucgrauiísi-
sî .ТИП
iitoeéft)c«pe6ó»né,ieft prima «çtlufio. f D¡c 1
jebus agendis funt quïdapropofitiones per 1
iX»neta;,ö£4).^ib.usdefeperfpic^»dequjbus
-ПОП poteft cíle ignorátia inuincibilis apud ей
. -quihabiefcratiopis vfiim:tales funt^Q» tibi non JO übe
- ivisyalteri wi&ia$;bon*Htt*ibfaäendum*nut- Ififal
.lumfugicndum.HïCcôcluiio liquidaeít.pro n*» ■. . •
^
^b«k)nc,ltík<jUndaqon(lulio.Cirea'prsEceptp p^breuT
decalogi,quf facili negotio exhispnncipijseli rfP» potcíl
ciun t.poçel t cffe ignoi áti a inuincibilis per bre eífe ignoti
ne íé^ns^ajtt^Mo^^^'idítt^raciifi» clainuind-
re.PrÍ0ja-paF>huius propolkioais ¿c^batuiv bUis circ*
-Ш hfC.prgfiepta поЛпЬрлйг^ПФвкег^о^даЛ |¡Jf3
gene
 Quaeftion.LXXVK
gent aliquo tempore,in quo per difeurfum , 8c
ratiocinationem probentur, & perfuadeantur.
Hoc ipfum cófirmatunquia fi in aliqua republi
ca exiftimaretur furtum non efíe peccatú.vt D,
D.Thom. Th.dicit infrá.q.94.ar.4.exi(l¡matúolim fuifle
Iulius Cas- inter Germanos, vt refert Cçfar: tú с ergo cu ali
far U.6. de
bello Gajli qui* homo perueniret ad vfum rationis,& vide
ret furtú exiftimari ab omnibus efle licitú,& (i
rogaret maiores,itarefponderent; certèille ad
breue tempus poffet ignorare inculpabiliter.do
лес per lumen intclleäus cognofeeret e(Te con
tra illud primum principium ; quod tibi non
vi5,alteri ne feceris.Secunda pars probatunquo
niam illa prscepta ftatim & facili negotio col-
liguntur pereuidentem confequentiam ex pri-
mis principijs per fe not is; quod tibi non vis,
altert ne feceris ; bonum eft fequendum , ma
lum fugiendum: nemo ergo poterit per mul-
tum tempus hxc ignorare prscepta; non enim
Г'.. .1 ч:> \ opus eft confulere Do&orcs, nec multo Au
t " ■ * '.i dio , & ingenio.fed fufficit lumen rationis na
» 1.4" turalised quod fi quis velic aduertere , & non
fe exexcare, facile poterit cognofeere: fi au-
tero non aduertat , iam non cht ignorantia in*
culpabilis. Hoc ipfum confirmatur. Nam ig
norantia prxceptorum iuris naturalis non po-
teft oriri nid ex magna offufeatione luminis na
turalis. Idem patet ex illo ; Gentes que legem
non habent , naturaliter eaqux legis funtfa-
ciunt; vbidoeet Paulus legem natura; ab ipfa
natura inditam eile, & infitam humano cor«
di,& nobifeum natam : ergo facile fí homo ve-
Arif,3.eth. lit aduertcre,eam cognofeet. Profedo Arifto-
teles docet apené , quod propter ignorantiam
vniuerfalis iuris homo eft vituperabilis, & re-
prehenfionem meretur:& nulla eft tarn fera, &
barbara natio,apud quam homicidia , furta , Sc
caetera peccata qua? prohibet lex natura* , non
videanturiniqua.
Tert. cóel. ЩTertia conclufio. Circa alia prscepta natu-
Circa non- ralia,qux eliciuntur cx prxceptis Decalogi per
nulla ргг-
«epta natu confequentiam,& argumentationem non val*
ra lia poteft de cuidentem, led multo labore, & inquilino-
efle ignora ne.poteft eíTe ignorantia inuincibilis per mul-
fia tnuinci tumtcmpus,nifidehuiufmodi veritaribus ab
bilis per aliquo erudiamur,& illuminemur.verbi gratia,
multa сcm
pus. an fit licitum habere plures vxore«; an fornica-
ño (Implex fit licita; an ne fit licitum vindica
Cicero* te proprias iniurias. Nam Cicero, vir fapiena
tifsimus, primo de officijscap.de iuftitiadicit
primum munus iuftitiz eíTe , ne quis aliquem
îxdat, nifi lacefsitus iniuria : exiftimat ergo
licitam elle vindiciam propria autoritate,quan
do lacefsimur iniuria. Item, an fit licitum fa.
crificare homines Deo.vt apud Indos confue-
tum erat. Ratio huiuspropofmonis eft; quia
«x errore , Sc conliietudine vulgi f infupcr ex
■IwJ
Arricul.IL ? 69p
ingenij tarditate non poteft homo ita cifà ad
uertere inordinationem in huiufmodi acri
bus. Notandum tarnen, quod inter Chriftia«
nos non ita facile eft admittenda ignorantia
inuincibilis in aliquo prxceptorum Decalo
gi , aut etiam in precepto non fornicanditnoa
habendi plures vxores : quia eft fréquent do
ctrina inter Chriftianos, ifta eíTe illicite: vnde
qui illa ignorât, ex negligentia fua ignorât.
At verö circa alia praece pta .quorum explicatio
& doctrina in fpeciali non eft ita frequens, fa-
cilè poteft admitti ignorantia in aliquo Chri-
ftiano.verbi gratia.an aliquis contractus (it vfu
rarius , vclnon; imo , vtriim fit licitum acci-
pere lucrum aliquod ex mutuata pecunia , ft-
cut ex mutuata domo ; poteft e(Te in aliquo
ignorantia inuincibilis per aliquod tempus;
quia debilior eft huius prxcepti explicatio,
quàm que pofsit intelligi facile ab ommbus.fed
opus eft magiftro & doâorc vt manu ducatur
aliquis: nihilominus fieri poteft , vt aliquis
nutritus inter barbaros ignorct inuincibiUter
fornicationem fimplicem e(Te peccatum.
ЩQuarta conclufio. Circa artículos fidei , &
omnia myfteria religionis Chriftianx poteft Q,uar.c5ci:
Circa my
eile ignorantia inuincibilis.Hxc conclufio fta- fteria DO-
tuitur contra Adrianum,& alios Dodore« co ftra» religio
rn em oratos: Sc eft certa, Sc fatis explorata in di- nis poteft
uina Theologia.Probatur primó ex Diuo Tho efle inuiu-
ma qui in.i.i.quxftione decima , articulo pri cibilij ig
norancia.
mo apertè docet, cp infidelitas purènegatitu, D, Thorn.
qualis eft eorum qui nihil de Euangelio audic-
runt, non eft peccatum. Idem patet ex illo; Roffian.ioj
Quomodo credent fine prsdicantc?quo in lo
co docet Paulus neminem pofle credere fine
ErxdicationeEuangelij externa : ergo qui ni
ii audierunt de E uangelro,non pofiu nt crede
re;ac perconfequens excufantun& Diuus Pau
lus hoc in loco condemnat infideles & incré
dulos,quód cum audiuent,noluerunt credere,
dicens;Nunquid non audierunt? Et quidem in
omnera terrain exiuîtfonuseorû. Hoc ipfum
probatur ex illo; Si non venifl'em , & loquutus loan. i$.
eis fuiííem.peccarum non haberent : quod ex»
plicat Diuus Auguftinus de peccato quodcó- AUgllft.
milerunt non credendo in Chriftum. His acce
dit alia probatio eu ides. Nam pauló po ft Chri-
ft i pafsionem ccrturo eft apud omnes,quod In
di, & Hifpani , qui nihil audierant de aduentu
Chrifti , habebant ignorantiam inuincibilem,
& inculpabilem circa myfteria fidei, licet cifenr
in peccato mortali : & ita concedit Adrianus:
ergo confi militer Infulani.qui nihil audierunt
de fide Chrifti,necaudrrepotuerunt, habent
ignorada inuincibilé fidei,& religionis noftr*. Aug.Hb. <îe
Hxc eftexpreffa fentcntia Aug.& in epiftol.ack nat.& gra-
Sixtum.Falliitur tamé prsdicti autores-.ná exi- cia.c.t.^.dc
. ftimanr, «t
 7Q0 F.B.Medinae
flimant , quod fí femcl admittamus ignoran*
tiam inuincibilcm fidei,aut baptifmi,ex hoc có
tinuó inferri,quôd pofsit aliquis falutem confe
qui line fide,aut bap tilmo; quod tarnen non fe
quituriquia barbaread quoi non peruenit no-
titia de fidc,& religione chriftiana,non conde»
nabuntur propter peccatuin infidelitatis, fed
propter idolatriam , & alia crimina qux cona
tra legem naturarcommittunt : fie docet Di-
D.Tbom. uus-rhoma$.i.2.1ococitato,& DAuguftinus.
Aug. epift. «rsetj es aafcimr dubitatio;vtrum inter fi-
idiixtu, & ; , r • n> • ..." .....
lib. denac. deles pofsit eue ignorantia inuincibilis atticu-
&gratw.c. lorum fidci , & facramentorum Ecclefia?. Re-
4- fpondctur, quôd Diuus Thomas lectionc.4. 1.
Vtriï apud Cor.ii.inquit,qiiódnullusndelitproprerfuam
íteíréPi°- fimplicitatemexcufatur.lihabcatcrrorê circa
воптШа "l'a myfteria fidei.qux cómuniter celcbrátur in
uiacibilia Ecclefiajfed tamé ifta doctrina intelligenda eft
fidei. dcfidelibus,qui vcrfantur vbi celebrantur ralia
jnyfteria,& eft áliqua fidei prardicatio.Vnde di
cimus fecúdo, quôd bene poteft fieri vt fideiis
baptizatus inuincibiliter ignorct omnia,vel ali
qua neceffa. ia ad (alutcm.Patet: vt li infans ba*
ptizatus captiuetur spud infideles, ille veniens
ad V (um rationis,& peccans contra lumen natu
.. • rale,ignorabit inuincibiliter omnes fidei articu
]os.ltem,multiruftiu Chrifliani, qui núquam
funt catechizati,de myllcrio trinitatis inuinci
biliter ignorant:quare ifti excufabútur à pecca •
to,etiam fi habeanterrorem circa calía myfle-
ria;imô ctiamaliquandoexcufabunturàpccca
to negligentia: inquirendi fcientiam;quia non
eft qui doceat illos artículos fidei: fed tarnen
Epífcopi,& parochi punientur à Dcojquia par
uulipctierút pané,& non erat qui frägeret eis.
Qulibcôcl ajQuinta condufio. Ad hoc vt aliqua ignoran
A4 Troceo lia fit inculpabilis,&inuincibilis,etiam circa ea
tlâ oon"fem 4U3; ^nt neceffaria ad falutem , non eft necef-
pertenftur ie vthomofactattotumquodiníeeít, &(e ad
homo face gratiam di I pon at; led fatiseft vt adhibeat exter
те Гоши namdiligemiam,intorrogandoDodores, au-
quod eft lo diento prxdicatorcs qui poisint ilium initrue*
le. ., rcbiuius condufionis varii funt probationes.
Prima colligitur ex d idis:na m in rîdclçs.qui ni-
. л hilaudieruntdeEuangelio , habent ignoran-
tiam inuincibilem fidei noftrx,etiam fi ad gra
tiam non fe difponantt & lint irretiti gram hi -
mis criminibusrergo In с difpofitio non eft ne
celTaria vt ignorantia fit inuincibilis . Secunda
probario. Nam vel illa diípoficio adgratiáper
verarn pecnitentiam eft neceffaria vt homines
inftruantur à Deo fecundum communcm cur
ium ¿ & confuetum per prsdicatores, & mini •
fterium hominum: vel per miraculum.Non pri
nrú:nam multicxiftentesiu peccatis illuminati
funt de veritate Euâgelij per predioatore*; imô
notitiaEuangelijeitdilpoiitioad pccnttenàâ.
Expof.ín Prím.Secuñ.
6c non ècontra. Prseterea , drea fupernaturalia
eft efficacior ratio; nullus enim potelt feire íe
tcncri ad illa fdenda , vel credencia , antequam
quidquam audiat de illis per predicarorem:er-
go non tenetur fe difponere ad acquirendam ta '•
lern cognitinnem.Nec poteft dici quôd requi-
ratur hec diípolitio.vt miraculofc homo àDco
inftruaturmam fi requireretur miraculum , fe-
queretur quôd Dcus non íufficienter prouidif-
let fus Eccleliç ad hoc vt homines ¡Iluminaré-
tur-.maxime quôd miracula ad hoc funt neceffa
ria.vt prxdicatorum doctrina confirmctur, no
vt aliquis de nouo per miraculum infiruatur.
Tertiaprobatio.Quantumcunque aliquis fe ad
gratiam difponat,li EcdcfieUodores Jiter do
cent,quamipfeinteriusfentit, tenetur potius
credere do¿toribus:& oppofitum eft error Ilia
minatorum,& Luthcranorum : ergo ilia difpo
fitio non eft nei effaria. Hie eft etiam fententia
Diui Auguftinidicentis, Euangelium per ho- Augu.i. de
mines docendum efle,&effe maxime periculo doa.Cb.i-
lum proprio fpiritui in hac parte credere. Prs* ftl*nac^ca
terea fequitur ex fentenra Adriani , quôd nul» Pnncï,u :
lus exiftensin gratia pofsit ignorare,nec vinci-
biliter, nec inuincibiliter ahquidquod ftcun.
dum fe fit neceflarium ad falutem. Quôd redè
fequatur,patet:nam lecundum Adrian. fi ho
mo fe difponat per veram pœniter.tiam.fhtim
illuminatur à Deo de neceflarijs ad falütem: &
fie Adrian. in quodlib.2. q.i. ad.2. concedit id
quod infertur pro incommodo. Sed proíedd
nulla racione id poteft concedí: nam aliquis fi-
delis, qui confitetur modo cum vera contritio-
ne fe ignoraffe artículos fidei,& ftatuit firmitcr
inquirere , & audire dod ores , & prardica tores
qui ilium infttuanf;ccrtè talis conicquirurgra-
tia m:at in eo manct ignorantia inuincibilis ali*
quorum articulorum iidei. Item.fi inter infi
deles effet aliquis,qui veniens ad vfum ratio-
nis faceré t quod in fe eft, & proponeret viue*
re fecundum reda m rationem , Deus iuftifi-
caret ilium in illoinftanti, & tarnen non fta-
tim fciret baptifmum effe neceffarium ad fain- ,
tern.
•J Sed dicet Thcologus, prsdidas probado- ■■ "
nes in nullo aduerfari fententia; Adriani; quo-
niam ille loquitur quando homo non poteft
adhibere diligentiamexternam, neque habet
hominum magífterium.Sedrefpódetur, quôd •*»» -
etiam quando non poteft adhibere iftam dili*
gentiam , non teneturle ad gratiam difponere^'
led ornnino excufatur , vt patet de infidtlibus,
qui nihil audieruntde Evangelio. Fsteor ta
rnen, quôd vt ignorantia fit inuincibilis , & in-
culpabilis,tenctur homo quantum eft infe ex-
dudere propriam afte&ionem , quae poifet il-
lum excïcarc ne cognofcat veritaum; (icuf
 QuseftiohXXXVL
contigit Iudaeis, qui excatcati funt propria ma-
litia ne cognofferent Chriftum. Deinde aio,
quôd qui per feipfum non poteft cognofcere
veritatem,tenetur interrogare cosqui polTunt
jllum inftruere : quôd fi hoc faciens ad bue
ignoret, ignorantia crit inculpabilis. Sed hoc
éit verum in communibus ncgotijs;at in re gra
uifsirna,ex quaanima» falus dependet, fi ho
mo non habeat ad manum magiftros , renetur
Aug.lib. de Deum orare, vtpbncatTcrit D.Auguft.Itaquc
vtilit.crcd. fi hasreticus Lutheranus incipit dubitare de
& lib cotra hserefi quam fequitur,& non habet ad manum
Epiftolam magiftros,cV pndicatoreSjteneturDcum ora
funtiam. re, non tarnen fe ad gratiam preparare. «цЕх
Circa om prediétis conclufionibus (equitur in primis,
nia pra;ce- quôd circa omnia precepta iuris, diuini pofi«
pra iuris di fiui poteft eiTeigraorantiainuincibiîis.Rurfum
uini pofïti-
ni,* huma fequitur, circa omnia precepta iuris humani
oi рос Л ri polie cadere ignorantiam inuincibilem.Ad ex«
ignorantia tremum fcquitur, circa omnesres agendas in
inuincibi- particulari pofle cadere ignorantiam inuinci-
lis. bilem.quam vocant ignorantia facti.Hajcom«
nia fcquuntur ex predictis conclufionibus per
Argumcta locum argumentandi à maiori.tjfAd argumen
initio fafta ta in principio facta, ad primum dicendum,
diluuncur. quôd dupliciter peteft faceré homo totum
Ad priroû» quod in fe eft. Primo, in ordine ad totam viti;
Duplicicer hoc eft ,femando natura; legem, preparando
poteft ho fe ad gratiam : altero modo, in ordine ad ali»
mo faceré quid particulare, feilicet ad vincendam aliqüá
<]uod cu in
íe. ignorantiam. Vndedico, qUodii homo face-
ret totum quodin fe cftprimomodo , infalli«
büiter iíluminareturá Deo: a'd cauendam ta
rnen ignorantiam peccati , fat fuerit quôd ho
mo fit bene difpofitus ad quaerendam verita-
tem.quam ignorât; qui bona difpofitiotunc
cft,c'um adhibec media proportionate & con-
íueta,ideft,quando interrogat Doctores, &
majores. Quod vt euidentiùs íntelligatiir,fcien
dum eft.quôd pra?cepta non obligat ad fui im-
pletionem vt adhibeatur omne medium pofsi-
bile,fed fatis eft proportionatuni , & commit-
niterordinatumadtalemfinem. v. g. tenetur
homo vitam conferuarepropriamex prece-
pto naturali , fed non omni medio pofsibili:
non enim tenetur vti medicina pretiofiísima
vt conferuet vitam, fed fatis eft vti medicina
confueta,& communiter ordinata ad talé fine.
Imô dato quôd effet medium proportionatú
adtalemfiné.oporteretomnino qupd homo
pofiet cognofcere talem ordinem ,& propor-^
tionem, vt teneatur illud medium adhibere.
Eft autem impofsibile vt cognofcat homo,
quôd agere pecnitentiam , & doleré de pecca-
tis,fit medium ordinatú vtilluminetur à Deo,
niüpriusaliquidaudieritde Euangelio. Alio
modo poteft cófutari hoc argumétura , fi dica
Articul. II. jùi
mus,cp ctiá fi faciat homo totö quod in fe eft,
& preparet fe per verá pecnitétiá, nó eft necef-
fe vt ftatim illuminetur à Deo, faite quo ad со»
gnitioné explicita articulorú fidci:nam h.rc, fe
cúdü cómuné curfumsnon fit nifi per predica
tores : vnde interim dum audit predicatores¿
poterit habere ignorantia inuincibilé. «yAdfe- Ad fecûdû>
cundú argumétú dicendü eft,<j fi homo faciat
quod in le eft,adhibédo media opportune ad
vincédáignorantiá,nóeftneccfle çp continuó
illumineturàDeo: fédfi faciat quod in fe eft
in ordine ad tota vitá.íe difponédo per oratio*
r.é,& verápccnitentiam,ftatim illuminabitur.
Verum adhoemediú adhibedú non tenetuf
vt vincat ignoratiâ;quia non eft mediü ordina-
riú quod loleat ab hominibus adhiberi ad toi«
lendá ignorantiá:ficut tenetur homo corripere
fratré,admonendo,cófulédo,adhibédo telles^
dicédoEcclefiarjfednó tenetur fe conftituere
in gratia vt ilium cóuertat ; quia hoc eft med iú
extraordinaria ad corripiendií. ^[Ad tertiú di- Adterrium
cendúprimó,filoquamurde precepto facien
di quod in fe eft abfolutè,quod indudit obfer-
uátiamomniúmandatorú, & pecnitentiam de
preterms peccatis,ficuthomo poteft excufa*
ri à prçcepto fupernaturali crcdendi , ita poteft
excufari à precepto fupernatureli poenitendi.
Secundo dicitur,etiáfi nóexcufetur,nó tarnen
tenetur pccnitcre,hoc fine, vt illuminetur à
Deo. Diciturtcriiô,filoquamiir de precepto
faciendi quod in fe eft,fátüm ad vincédá igno-
rantiam,nô côtinuô illuminabiturjvt fuprà ex«
politú Ad quartü negádú eft antecedens: Ad qnartí,
& ad probationé rcfpódetur,cp ille locus loan-
nis; Vnctio docebit vos de omnibus , intelligi«
tur,tp vndio docet nos de omnibus ; minifte*
rio hominum,&EccIefia? catholics.Vclfenfus
cft,çp nifiintcrius vndio Spiritus fanèti mo*
ueatjparum prodeft externa prçdicatio. Certè
credere proprio fpiritui,ncgleÖis Patrú fenteti
tijs,eft error Illuminatorú, & Lutheranorum,
quo inuertút ordiné Ecdefif;cótra qué erroré
eft iníigne teftimonium Deuter.i7.& Matt.23. peuter.t>¡
«flÁdquintú argumentó dicédúeft,cp ignoran Matrh. 13.
tia,quá Deusdecernit in peená peccati, de qua Adquimfi,
loquuntur prxdida teftimonia , eft ignorantia
culpabiliSjSí affcftata.quádo homo non que*
rit Do£tores,qui illuminét,& inftruant verita»
tcmded qui adulentur,& loquantur placentia:
& de hac eft fermo E2ech.i4. %Ad vltimum Advlcíraff.
argumentum dicendúeft,quodDeus dat vni-
uerfis hominibus fufficiens auxilium , vt re-
clè,& ftudiofèinftituant vitam; quod fi face-
rent, fine dubio illuminarcntur ; fed non dat i
immediate auxilium , & medium ad creden- -
dum ; & ideo multi excufantur à fuá increa
dulitate 7 qui non excufantur à vite peruer- Л ,
Yy áltate. '; -
 F.B.Medinse
fitate. flAd D.Thom. dicendum eft,quôd lo
quitur de homine, qui relicto teftimonio fcri-
pturas manifcíto, vcl decreto Ecclcíiae irrefra-
gabili.fcquitur opinionem magiftri priuatam.
Prima cóe. «fEft alia dubitatiojvtriim tcneatur homo ad«
An ad via« hiberé fummá diligentia ad vincédá ignorátiá?
cendiigno Ad huius rei expolitioné til prima condudo.
rá'.i.i cenca %A.d vincédá ignorátiá rió tcncturhomo íum
murfutn-
mara acihi- má dsligétiá adnibcre.Probatur: ná ignorantia
bere diligé Iacob quádo acecine ad Liá,fuit omninó incul
tum. pabilis:at potuit adhibere candela , vcl ex voce
cognofeere Liá : fed quia cómuniter homines
л ó folent faceré earn diligétiá, excufatus eft ex
Secunda. ignorantia inculpabili. ^[Secunda prnpoíltio.
Nó tenctur homo ad vincédá ignorátiá faceré
totú ad quod obligatur.Hác cócluíioné cófti-
•Almayn. tuit Almay.in fuis m0ral.c4.ck vera eft.Et.pa-
ret de Iudso qui neglexit ire Hierufalé in die
Pentecoftesjqui íi iuilïet, certècOgnouuTct ex
prsedicatione Apoftolorum ncceilariadefide
Chrifti : talis ignorabat adhuc inuincibiliter
i1
Ghriftum, & tñ Ii feciflet totú ad quod teneba
tunviciffet ignorantiá. Explicatur ide alio exé-
plo.Tenebatur aliquis ire ad Ecclcli á,& pronú
tiatú efl: illic praeceptú Epifcopi, quo praecipie-
batur fub fententia exeómunicationis obferua
ri feftú infolitú;& non iuit propter fuá négligé
ciá:ignorantia huius przcepti erat inuincibilis;
quia nó tenebaturadire Ecclefiá ad feiendum
illud.Dico ergOjCp requiritur,& fufficitquód
adhibeat diligentia, quá folct vin boni adhibe
re ad fcicdú,& qua poíita (oient feiri cóuenien
Almay. tia ad falutem,& ítacum. Almay nus dicit,çp illa
ignorátiá eft inuincibilis , quá adhibédo eá dili
gétiá quá tenemur adhibere ad illú effeótú, nó
poíTumus vincere.Sed hoc videtur petere prin
cipiú,& nó explicare diftinäejppolitá dubiia-
tioné:hoc em quaeritur,quid teneat facere.Cer
té ten:tur faceré homo qui ignorátiá tenetur,
quod viribus & timoratus folct faceré,& adhi
bere ea media,qux cómuniter folent adhiberi.
ARTIC. TERTIVS.
yVtrum ignorantia excufet extotoá
peccato.
SVMMA TEXTVS.
Prima c5c. RimaCóclufio. Ignorada
facit acH inuoluntariíi cu
ius eft caufa.Probat, & de-
claratur.Na tune ignorada dicitur
caufarc aéhim,qñ tollit feiétiá quae
û6tû peccatijphiberet: & ideo talis
acílus,fifcietiaadeíTct, effet cótra-
Expof.ín Prim.Secun.
rius voluntati ,quod importât no-
men inuolútarij.^Secúda Conclu secunda.-
fio. Ignorantia quae non efteaufa
actus,non facit homine inuolunta
riu,fednonvoîenté,vt exprefíedo
cet Arift.& exemplo idé manifefta ДгВДоЛ
tur.Nam fi quis putans fe occiderc
ferá,occidiílet inimicu, quem (ico
gnouiíTet,etiam occidiffet,talis ig
norantia no efteaufa acbisma non
tollit fcientiá,quae fí adeífetjprohi-
beret aáú:nam etiá fí adeífet feien.
tiajfequeretur aéhis:ex quofequi-
tur , quod talis ignorada no caufat
inuoluntariöjfiquide non eft caufa
actus: non ergo facit nominé inuo
luntariújfcd non volente. ^jTertia Тепц
Conclufio.Huiufmodi ignorantia
non excufat:quianon caufat inuo
luntariú.^f Quarta Codufio.Igno Quarta,
randa qua; eft caufa actus, quatum
eft de fe exeufat à peccato , quia
caufat inuoluntariü, & voluntariu
eft de ratione peccati. Щ Quinta Quinta;
Conclufio. Aliquando nó excufat
totaliter.ck hoc contingit ex duo-
bus.Vno modo, quando ignorada
eft alicuius circunftantiae, fine qua
adhuc effet peecatüjvt fiquis occi-
deretpatrem,credens eífe homine
alterum ,excufaretur à parricidio,
fed non ab homicidio. Secundo,
qñ ignorada cft volutaria directe,
vel indire&è:directè, vt fiquis non
vult aliquid ícirej vel indire&è , dú
propter alias oceupaciones ncgli-
ggit quis difeere qux feire tenetur,
^[Sexta Gonclufio. Ignorada quse sex»:
eft oíno inuolütaria, quia eft inuin
cibilis, fiue quia eft ei9 quod homo
feirenon tenetur,omninö excufat
àpccr
 .Qtótion.tXXVl
6 fröccato: talis enim ignorada caü
m p.mnmoiqupluntarium.
' "É X> LIC ATI О ' ARTICV **!h- •
ÁflignoxV- T №hoc articulo eft graue dubium circa ter»
tii cócorai Jltiam conclufionem ¿de ignorantia conco-
unsà pec- mitsrtte;vtrùmexcufetà peccato? v.g. ftatuk
c*to сад- Petrus occidere inirriieum vbicunque eum iML
"* úeherit,& forré in nemore,putans fe occidere
- V ^ferám.occiditírlimicum.quem fi cognouiíFetj
multo libentiùs occidiffetjquaeftio elf, ah ne ta
Ks ignorantia excufet à peccato?Dequa re dixi
mús-eX parte faprà.q.6.ar.8. fed nanc explanan
: tiù*j& vbenùs fem inuef tigemus.F.t quirirurj
A» illa oeeifio fit peccattim ? Et firpeccatö,
ArgumSta fieoftehdo. ЩNá talis actus fecundú fe malus
èft,& ignorantia concomitaos non excufat , v!
D.Tho. a'pertè docèt S.Th.in art. ergo peccatum eft.ln
aduerfurri eft,quôd peccatum adeôeft voluta-
riüívtfinonfit voluntdriû , peccatum non fitî
íéd ignorátia cocomitSs factt nó vrrlûtariô , vt
doect D.Th.tu'fi]prà.q.6.art.8»tù euidétiùs in
hocarti.in.2. cóclttfiohe-.ergo nó eftpeicafü«
Tribus mo % Ad huius rei expofitioné feire oportet, cj> tri.
¿u л1ШИ brismodiscótingitaliquidefle volûtariû; for-
tiuía. raal!ter,interpretatiué,&'virtüaliter:riccnimlO
q4rjnturScholaftici.Prirhi generis eft, quando
actus eft cógnirus,& diihndtc volitus; vtvelle
cum
occidere
homoinimieii.
operatur
Adexfecundú
ignorátia
modú
culpabili:
pertinet,
tue .
• ' ?'■.£""'• em opus quod opcratur,quáquá non eft volitü
*.\ m:¿.. IlbrnwKter,fiquidérncognitumeft,efttúinteri
.«i'pfètatiûè volitú.Sit in exemplú qui íaculaturin
medio íoro,& occidit hominé praner intentio
volútatéjtale homicidiú eft volitú intern
pretatiuè,quiatenebaturcaucre opus illud ex
quo fubfequütum eft homicidium,8£ nó cauit:
fuit em culpa non animaduerteTC,q> iaculari in
tr" "¿medio foro,perqiiod homines cófuefcúttráfi*
* t'-n- i эге>Регки1оЯгтгш. Tertio modo cUernC,qñ
>í î .V. .,3^us imperatur,& ,pgreditur exjJífc'clédtírrtiVo
►ir • .im , IjtioDe.v.g.inebrîatur quis volés &fciéiltô pe-
ю;таг.: .Kinculoorcidedi hpmin'ésjfciteniirh; tpcüm éft
->.«*> , ь i-; ¿brius,pcrcutit,vumeraïrfi ócctórf, 'talehorm-
cHdiO eft volitü'virtuariteir in preceded volitio
rié,qua voluirinebriárr , & ideo non habet di-
ffinirâ. malitiâapfïccdéti volitiorre;His confti
•,ni0v2flitis,funtvm'do¿rí, etram inter difcrpúlosD.
Th.eXiftimátés.a^homicidiújqiiodfequituriex
ignorátia cócomttárejfit peccatü,& c¡> imputa*
ruroCcidétr.nlqüáquáhóeft formaliter voli-
••" tú,ateft virtüalitct'volitúin pricedéti volitio
ne,qua ftatuk occidere illú,vbicunq,irtucnerk
'. illú.Sed falúa pace iftorú Do&orúJísefenten-
Brim» eoib tía nunquá mihi probaripotuit. Vt ergoveritas
Proprlè lo elucidet,eft prima cócluíio.^Si coníideremus
Tkom! ' fflódúloqucdifathproprióloquifD/rh.qñdi^
Articul.Ill
74
cítjtjj ignorantia cócomitás nó excufat : fie ш
loquitur Arift.fummusPhilofoph*, & viríapié
tifsimus,tú in loquédo;tá in íemiédo. Is emm
34Eth.c.i.dicrf,çp illa ignorátia excufat à реосзь
to.qñ operás,poftquá feir,tíola fefeciflc : fed
qui operatur cú ignorátia cócomitá: с nó dolet
poftqul fcit fe fecifleíergo nó habet excuíatiou
nc.Sic loquúturin diuinaTheologia viri pern-
ti(simi;Durnn.in.i.d.aî.q.4.Gal;r,e3dc.d.q.2. Durand
Marf.in.2.q.i5.ar.j.dubio.2.lic haber commu- Gabri.
nis modus Icntiédi ,& loq uendi omni t¡ m homi Maifii.
nú.Neq; énim homo fe excufat ab homicidio
quod fecit ignorás,quod feciffet libétius,^ich
üifler,& réintellexifiet. Ad extfernú ignorart-
. tia excufet opus quodjpcedit ex ignorantia', fiw
. cut Opus quod procedit ex pafsioneexcufetio*
néhabet:fedignorátiacócomitás nó eft csuf*
. actus,fed habet fe concomí tan ter , & Veluti refc
impertr#és:ergo nó excufat à peccato.^Sècun SecfiJa ci.'
dacóclufio.Ignorátiacócomitans nó accüfat, lgoor«¡tíá
¿)pterquod h'omicidiú,quod eX ea cófeqtiittHV c?co"|taá
nó imputât ad culpá.Huius rei multa? futit de¿> n *
moriitratrones.Prima eftjqrh peccatú,vt pecca-
tú fit,neceflum eft vt fit volúráriúifcd ignoran
tia cócomit.ás,vt antea jj>batú eft.facit non
lútafiö:ergo ignorátia cócomitás nó facifaiäÖ
efic marú: vnde nó accufat.Secunda demófift'ri
tio. Illa volitio interior qua iftehomo voluit
occidere ferá fine aliqua mala volútare dccídéi
di hbminem,antequá emitteret fagittá nó erat
malaíergo qñ emifit íagitt á,pro illo inftáti non
erat mala.Cófeq-argumenti inde probatur.Ná
opus externú nihil addit boni tatis, aut mal ¡ ti ¿
fuperaftú interioré. Cuius ret altera probatid -
euidétior eftrqm idé obieñfi eft ficut prius:er¿
go fi volitio prior nó erat mala , пес poften'èrî
Explicatiirhoceuidetius. Etenîm fi illaiagnttf
nó tctigilîet hominë qui iniylua latebat , nul*
Ki eíTetpeccatúífed çppercutiat j vel vulnerit^
eft omnino euétus cafuali$¿& nihil facit ad bu-:
nitate*,vel malitiá volútatis: ergo' n ó reputatuf
ad peccatú.Tertia demóftratio.Deusjpnior clli
ídmifcrédú,quámad puniédmpono ergo ali-
qué in gfatia,qui habuit volútaté dádi cuilibet
pau per: aureü,núc petit ab eo pâuper elcenvö«
fyná,& nil ipfecogitans de aureö credit fe folu
habere nummú argenteú,& dat,fi tñ feiret efle
tili aureü,etiá daret;talis,inquá, nó tantú mere-
tur ac fi dedifiet feiens & prudens aureú, quod
ignOrabatcöncomitanterduntaxat ; ergö netí
alius tantúpéceat. Quarta demóftratio. Condi
tionales de1 rebus agendis nihil fàciurit ad mérî*
tú.nec dementú.quódcxcplii:adhtbitis eüided
tér oftédit efle verú.CóíugdtÜS qiii accedit id
propria vxoré fine aliqUa!mala vplútate.qut til
accederetadalienájííilíá'ih léftulo reperillet;
prxdiftaconditionalis non vitiat acceíTum ad
Уу г fuaffl
 7Ö4 .VSMeSbaé
ïua vxoré.Confimiliter.fcit Deus g» fi mihi da
.teturoccalio delinquédi,cettè delinquiré ; nó
,tñideo dclinquorergo in propolito.illa condi
tional; (i Tciré, melius & libctiîrs oCcideré ini-
imicú;nó vitiat Voluntatéqua voló occidere fe
ráabfq; aliqua mala volúntate occidëdi nomi
né. Quinta demóftrafio.Si alicui virp ex peerá»
-âvxoréfiipponereiur alia pulchr¡orvxore,c5e
. qua- placucrat in oculis cius, & i 11 с licet n ii qua
.11 il cogitauerat cóuenirc cú illa, t ñ nó eft dubiú
.(ai* oblata tali opportuniste conuenifTet : hic , in-
qui, non peccat. Patct manifeftè : quia alias fe-
querctur.fp eft pqrplexus, ctiá line culpa ргагсе
déte.Nam ропляш s c>» illa petar debit 11; I i non
redd it, peccat faciés cótra cófeictiá ; cxifttmat
cnim ex cófeictia erronea.qua» fine dubio obli
gat,cp fit vxor,& tcnetur reddere debit um mu
lieri,quá putateffefuá:ergo non peccat rcddé»
do dcbitii, alioqui non poterit effuge^ pecca .
tú,fi peccat reddendo,& nó teddcdo. Ex quo
с ó foques eftjtj» ignorátia cócomitás non aecu-
íat.ldé oftédituralijs excplis. voto cnim quod
£t aliquis qui nunquam cogítauit de adulterio,
fed t ñ eft fornicator frequens, & ita in toperas,
c¿> fi haberet opportunitatcm, adulterare! :nuib
quá tñ de hoc cogitauit. accédât i ft с ad nuptâ,
ignoransinuincibilitcr eile nu p ta, ere del q; cíTc
íolutá;argu¡rur(ic;¡fta ignorancia efteócomit-
tásvt patet,& tñ no eft adulter.quod lie often
do:ná nuoquá cogitauit,nec voluit adultcrium
cómittei e. Eft aliud exéplum. Sit Petrus m mis
auarus, qui tánunquá cogitauit capere alien ú,
(cit tñ Deus,cp-ü haberet opportunitaté capien
difecrctô,& ii ne lcandalo,caperet alienú: mue,
pit in domo fuaaurcum, qué credit inuincibili
ter eile luú.cV rcucraeft лас nus, (cquitur cp ta-
lis aceipicns peccaret Patctrquiaignorantia eft
cócomit t .í squxC vt autores cótran* opinionis
Cxiftitnant)accuiat.Q.uôd autem fit fallum, pa
tet:quia prius trat m gratia: ná auaritia non erat
mortal is: núquá em cogitauit de alieno , & nue,
credens inuincibili ignorátia elTeíuum.accipit:.
qqod fi nó tolkrdt,peccaret;& fie effet perple-
5tU5:crgo non peccat accipiendo. Vltimq fcqui
tur ex íftorú üoctorú fentétia, q» in(ídclis,qui
femel fe & omnia fuá rctulit in idol ú , peccaret
in omnibus operibus. fuis, quand o honorât pa*
tentcs,obferuat amicos, quando dar eleemofy
Îam.Quodrectèfequatur, patct: ná fi infidelisv
in omnibus his operibus recordaretur idoli
quod pro Dço colit, libéter referret haec opera
in idol Ú quod pro Deo fuo habet ; ergo eft ig-,
norantia cócomittá ъ fi nó recordatur. Vnde, fi
vera eft iftprutn opinio,, imputatur ad crimen.
^fScd iam tépus eft vt argumentú propofitú in
corran ú diffoluamus.Diccdû itaq; eft , çp ill ud
ppmftrcúdú íe roalú eft; cócedooj nó excufari
Expof.in Prim.Securt.
ignorátia cócomit atcjfed ncq; accufarur ; quia
no eft volútariú. Quod vero aiüt viri docli , o¡»
illud opus eft virtualiter voluórariúVnullalatio
ne,neq; apparent! quidem fulciri poicrit.quod
euidéter demóltrauimus fuprà q.6.ar.8. «j Cir An ¿U ope
ca quinta, ¿5c I ex tarn conclu hone du bit atur; An rUnrei '»*
dans operam rei illicitae fcicter,ignorata aliqua '^/^f*
mala circunftátia,excufetur ab illa mala cirçun qui drcutí'
ftátia ignora tai: v. g.aliquis inuincibiliter putat fiantia ma-
fe accederé ad fol.utá,& accedit ad nuptä;quae» ¡¿nora-
riturjvtrúfit adulter, vcl fornicator? Exéplum
eft de luda, qui cognouit Thamar nurú í u am,
exiftimans effe mulieré merctricé, & cómuné.
% Re íponde tur,q» totaliter exeufatur ab illa cir Solutio.
cúftantia,vt ludas abinceftu.Et hoc eft vniuec
faliter verû, q> ignorátia inuokuaria excuíat to
taliter re ípeetu ignorât z circunftanria?. Nec in
hoc dirferútjdans operam rci licita , vcl illicitae , , f.
quia refpedu illius circuflantia? xqualirer func
inuiti. Vnde Iacob cogBofcés Liam prima no«
<ftc,ctiá fi m ala m intctionéhabui(Iet,nófuiiTet,
adultcr.Quod patet euidenti ratione:quia non
]iabet ad us plus de peccato,quàm de voluntas
rio : Sí fi effet lata aliqua fentétia refpedu illius. -Л1- -.-
çircu liátii, talis non inc urreret cam , vt de tx- .
cómunicationc lata cótra percutieren! clerk il. 'J' - *
Secus au te forte effet de irrcgularitatc, qua; no,
lcmper inducitur pro peccato, fed pote tí con
traía fine culpa. Клио huius eft ; quiaquando/
poena lata eft pro aliqua culpa,qui non ineurnt
ilia culpa, non incidir in poena. «¡Sed circa Loe Aliad <fa¿
dubitai ur;vtriim fimile fit de ignorantia i.urisj: bifl Лс ig-
hoc eft; vtrú fi quis cómúe» íciéter peccatum,,".01*"* ia~
ignorât effe fententiá lata praillo peccato; pu* •
ta, pe rcu ties clericú fcientcr,ignorás auté inuin.
cibiliter fentétiam cxeómunitationiscílelará;
quxftio eft, V ti üm ineidat in pcená latam i Ad,
huius rei expofitionem^ft.prima propofitio. 1
% Ignorátia eircúftanyae ficut excufar, à culpaí:'pfima cS-i
iíc excuíat à pecna lata contra tale peccatúra-.lgnoractix
tionc talis circunftátiaj.v-gjgnorat quis inuin^ c,rcunfl*n-
c¡bilitetdí¡qu¿efleVleucum,'uraetíi fciat cffeítl^fi':lJtelx:
homme,percutit illu; non íncidit in excomuni. fit (¡c eIca
cationé lata cótra percutiente clericú: nam illa üt драпа,
porna imponitur pro lacriicgio cómiho contra,
dericúifed ille eft tantu tomicld* & n° faaiíe.
gustergo nó incurrit ilíampcen^. Quapropíer.
Scot.in.4 d .6.q. 4. docto icribit, çp qui baptu Scotaú
zat puerú ignoiansinuincibilitercilc baptiza*
tú , nó incidit in panas decretas cqtrarebaptie
zátes.Oportet ergo notare in his legibus poena
libus, qua; peccata puniátur.Nam Ii exeufatur, Sec'ds со.
homo à1 peccato, exeufatur etiáa poena decre- Panaim-
ta cótra tale peccatú:nápcens funt refiringen- poíícarario
dat,& nó ampliádi.«jSecúda cóclufio.Quádo ne ?8n.ifi:
poena no elt animaduerfio peccati, led imponi ^
tur racione iignificationis , aut ratione alicuius йав culpa.
 QuaefHon.LXXVI.
operiSjfiue fir peccatú, fiue non incurritür abf-
que omni culpa, v. g. in iure eft irregularis qui
occidit hominé propter (ignificationem ; fiue
quis occidat hominé iuftè,ïiue iniuftc, eft irre
gularis. Item in iure eft irregularis bigamus,ra-
tionefignificationismonenim.congruitmini-
fterio altaris Chxifti qui tátum vnicá fponlam
fibi del ponfa ui t : & ideo fiue fit bigamus ex fua
cul pa.huc fine culpa,eft irregularis , fiue igno-
Tertia ебс. rádo inuincibilircr,fiue nó.4 Tertia conclufio.
Faciès op*, Qjjjdo quis fciéter facit opus, licèt ignoret in-
poéuí *ill3 umc'°iliter pœna, incurrit ipfam poena. Proba
iucuirit. turcócLfioexéplis. Si qui5 occidat clericú ig
noras inuincibiliter pccnácxcórnunicationis,
incidit in poena excómunicationis.Ité , labitur
quifpiáinherefim,& ignorât inuincibilittr fen
tcntiá latá tótra hxreticos, incidit in fcntcmm
excómunicatiqnis Item.träfgrediturquifpiart
lege diuina m,ignorâs inuincibiliter pcenas in-
ferni, incidit nihilominus in illas pcenas. Item,
furatur quis, & ignorât inuincibiliter fuppliciu
decretú cótra latrones per leges humanas, non
Peculiar!» ideo excufatur à fupplicio.çAb ifta regula ge-
exceptio, neraliexcipirur vnus cafus tátum, qui refertur
iktffanir.' caP'tulo>Vtanimarüpericulis,deconftitutio-
nibuslib.ó.tit.z.cuius tenor eft ilte.Vt anima»
rumpericulis obuictur, fententijs per ftatuta
quorun cuque ordinario rum pronuncia tis , Ii«
gari nolumus ignorantes. Sed de hoc in mate
ria de cxcommunicationc.
AR TIC. CLVARTVS,
fVtrum ignorantia diminuâtpeccatiï,
S V M M Л T E X T V s.
Prima cS«. W¿^~! R¡ma ConcluflO.IntátUm
ignorantia minuit pecca-
tú,inquátú minuit volúta-
riú:quod П volútariú no diminuir,
nullo modo peccatum diminuit.
Ha*c côclufio no indiget cófirma-
Seconda.
lione; eft erñ de fe perfpicua. Щ Se
çuda Conclufio.Ignorátia quae to
taliter excufat , non IBuit pecca
tú, fed aufcrt totaliter: quia totali-
teraufert volútariú: etgo omnino
TemV tollitur peccatú. ^"Tertia côclufio,
ïgnorantiaquae no eft çaufa pecca
ti,fed cócomirater fe habet ad pec-
,catú, nee diminuit,nec äuget pec7
catújfed veluti impertinéter fe ha-
• *• ■
С." . :<
Articul. ШТ. уо$ 9
bet. fQuarta Conclufio. Illafola Qa*"*-
ignorada poteftminuere peccatú, .
queeftcaufapcccati,&:tñ non ex
cufat totaliter á peccato: ná fi tota
liter excufat,aufert,&r non minuit
peccatú.^fQuinta Cóclufio.Igno- Quinta,
rantia affe&ata videtur augerc pee
catú.^SextaConclufio. Ignorátia sexuu
culpabilis non.affecbta diminuit
peccatú.Ifta» duae cóclufioncs quae
poftremo loco cóftituuntur,fimul
probátur.Contingit enim aliquan
do,c|> ignorátia directe, & per fe fit
volitajlicut cum aliquis fuá fponte
nefeit vt liberms peccet:& talis ig
norátia augetvoluntariúj6¿ pecca
tú: quia exintéfione voluntaos ad
peceádum prouenít <j aliquis vult
lubire ignorátia? damnú propter Ii
b^rtate peccádi.Scd qüando igno-
rantia quae eftcaufa peccati, no eft
diredé voluntaria, fed indire&e,&
yelutiperaccícjens; vt fi quis non
vult laborare in ftudio y ex quo fe-
quitur eú eflfe ignorantqtalîs igno
játiadiminuit volútariú,& per con
fequéspeccatúmácum aliquid no
cognofeitur eflepeccatum,n6 po
te It dici quod voluntas direûè , &
pef feferatur in peceátum. quare
reftibi minor contemptus , & per
confequens minus peccatum.
EXPLICATIO A R T, I-ftV V !•
Circa hunc articulum dubitator ^ Vtriira
tori
atíut qui cum ignorancia non excufat ur, peccai.
ignoíatia,
fit in cadem fpecie, in qua effet cum fiicntia?
Videtur quod fic : quia in nulla aba fpecie eft. lit emitiera
ratíonu cú
item Paul.i.Timoth.i.dicit; Quiafui laUlphe-
mus,fV perfequutor ; & tarnen ibidem du i tur, te Icteniiai
i.Tim.i.
quôd ignorans fecit. In oppolitum cil ; quia
fpccicsin aftibus humanisnon fumuntur nifi
ab eo quod per ie intendit ur:pectans amcm
ex ignorantia non per fe intendit peccatum,
iedper accidcns,vt S.Thom. dicit in ifto attic-
Уy i 5 Sed
 706 F.B.Medihae
t>aplex ig % Sed eft notandum, quod duplex cíl ignoran-
Boráti» ve t¡3 vol un tari л; quídam priuans vfurationis , vt
limaría. tbrieras;alia quç priuat lola feientia. Et iterum
ha?c duplex eft ; quídam iuris, fiue vniuerfa-
lis,fiue particularisât cùm quis ne (с it bom ici»
dium efle peccatum ; alia iacti, vt cîim quis fua
negligentia ignorât neminem eflevbi ipfefa«
,i . . .. gittat. Iterum , peccata facia ex ignorantia iu«
ris,aut de fe niala,vt furt urn; лиг folo iure pofi-
trimacóí. tiuo mala funt,vt nó ieiuhare. % Prima propo*
litio. Peccata ex ignorantia iuris,quat fecúdura
fe funt таЦ, funtineadem fpecie cum fad is
ex feientia. Probatunquia funt voluntaria for-
malitcr.quantum ad cóuerfíonem in obiedú:
hoc enimeft ipfi voluntati ratio quare aftus
eft malus,putá,gent¡lis volens accederé ad ill á
non fи á,quii Refeit efle m al ú, qu au i s nóvelit id
per le inquantúcótrariatur virtut i, v uk tñ forni
cari:(pccies autem fumitur ab ipfo obiedo , Se
líe Paul us voluit occidere Stepkanum confiten
tem Chriftum Nazarenú. Et qùod S. Tho.hîc
dicit.quod talis non vu'it per fe peccatú,intelli«
gen d us eft formaliter, qüod non eft « nid cùm
quis fcitaÜum efle peccatum, id eft cótrarium
virtuti:cùm hoc tarnen flat, quôd velit forma«
liter a dû,q и i eft peccat й fecundú fe. Qu ôd au
tem habcat formaliter eádé fpeciem, probatur)
SccSda eô. quia fpecíes íumitur ex obiedo. «] Sccúda pro«
pofitio.Qui occidit hominem in venatione ex,
negligcti a feiédij que ignorantia eft circa fadii,
homicida eft virtualiter ,&intcrpretatiuè, &
ciuiadio eft in fpecie homicidij.Patet ; quia
eft virtualiter, &¡ndiredc volita. Quod eflfe
verú demonftraui euidéter fuprà.q.7z.art.Q.&
Гсгтсбс. q.i8.arti.j «¡ Tertia conclufio. Depeccatis fa-
öis ex ignorantia iuris pofitiuidicendúeft, tp
funt in cadem fpecie reduâiuè,& indircexe, in
qua efferit с ú feientia. v. g.nó obferuat quis ie-
iuniu ex tghorltia culpabili.in: cperat us eft; &
peccat cót ra téperannâ; quia omittit ieiunium
ad quod tt nctur,&: ¡d quidem voluntarié,quá-
quamindircdè.cV redudiuè. Eft alia quœftio
bon con temnenda; vtrùm liceat complaceré in
adibus fictis per ¡gnorantiam inuincibilé ? pu»
ta, an Iacob beeret placeré quôd cognouiflet
Liamrde qua qua?ftione vídend j» funt annota»
Aftuj (óta ñones noftra; fuprà.q.74.art.6.f Eft alia dubi-
lircr per ig tatio; An adusexcu latus totaliter per ignoran-
forxntUm tiam fit bonus moraliter ? De qua quarftioné
'b! 4uanclu^ verfahturdiuerfas opiniones,vera de-
óaóriUteí. finttio.eftVq>manct bonus moraliter : manet
" "" ..' enim meritorius,& per confequés ex chántate
- l " 1 " împeraùir:& cùm chantas fit bona moraliter,
& núquá inclinet ad malú,cófequens eft quôd
adus impera tus fit bonus moraliter. Etqmde
hacrcmemini mefuprà ex parte difputaffe , ab
ffius diligétiorí difcufsione fuperícdedü cefeo.
ExpoCín Prim.Secun.
QVAESTIO LXXVIÍ.
Decaufa peccatiex parte appe-
titus feníitiuitin ocio arti-
culos diuifa.
ARTIC, PRIMVS,
yVtriwi'boluntAs poßtt moueriâ paf
ftone appetitusfenfitiut?
s v м м a textvs;
е^СдДя^ Rima CÔclufio. PafsïO Prima сб*
Jâ appetitus fcnfitiui non
2( ^feS* poteft: direâè trahcre>
Wr*8 aut mouere volûtatemi
nullu emimmateriaJc pot moueri
ab aliquo materialised voluntaseft
potentia qusedá imm ate rialis-appc
titus autcmfenfitiuus eft vis matc-
rialis, & corpórea: ergo pafsio ap
petitus fenfitiui non poteft dirc&è
mouere volutaté.^fSecüda Cóclu- s«ee«i*.
fio.Pafsio appetitus fenfitiui poteft
indire&è mouere volútatéduplici-
terjvnomodo,fecundú quandáab
ftraâion&cûmenim oés potentiac
animât in vna cius eflferitia radicen-
tur,neceíTc çft quádo vna potentia
in fuo aduintcditur,altera in fuo re
*nitti,vel totaliter impediri:n5 vir
tus ad plura drfperfa fit minor:& è
conuerfo,quando intenditur cirça
vnu,minus pot ad alia difpergitre-
quiritur enim in operibus animai
qu£edamin^ntio,qu^dú vehemé-
ter аррНсЯпп vno,n6 pot vehe-
rhéterínáliaimmergi:vnde cuan
do motus appetitus fenfitiui fecun '
du pafsionem fortificatur , oportet
remittijvehotaliter impediri mo
tu propriü appetitus rationális, qui
eft volutas: Alio modo ex parte ob
ie&i voluntatis , quod eft bonú ap*-
prehcnfuia
 Qu^ftîon.LXXVII.
prchenfumrationetná impeditur
iudiciu,& apprehéfiorationis pro
pter vehemente 6¿ inordinatá ap-
prehéfionê imaginationis,& iudi-
ciú virtutis aeftimatiuaCjVt in amen
tibus patet. Apprehéfio enim ima-
ginationis,&: çftimatiux iudicium
pafsioné appetitus fenfitiui fequi-
tur,ficut iudicium guftus fequitur
difpofitionem lingua?. Quare vide
mus homines in aliqua pafsioné
exiftentes , non facilè ab ea imagU
nationeauerti.Vndeiudiciúratio-
nis pleruq; fequitur pafsioné appe
titus fenfitiui,& per cófequés mo
tus volútatis aberrat, qui natus eft
Temper fequi iudicium rationis.
EXPLICATIO ARTICVLI. .
Vódpafsio appetitus fenfitiui mo«
ueat voluntatcm ad peccandum, eft
certum,& indubitatum. quod patet
Dinie.ijj Ш
ex il!o ; Concupifcentia íubuertic
Iacobi. I. certuum. & Iacobi. i. Vnuíquifque tentamr à
Ronu.7. concupifcentia fuá abftraétus & illeftus. Idem
explicat Pau.cum ait ; Sentio aliam legé in mé-
bris meis repugnantcm legi mentis mes, & ca-
pttuum me ducété in legé peccati : quibus ver
bis explicat motum appetitus fenfitiui, qui vi
. . . fua trahit voluntatem,vtfequaturilmm,vt do
mina ancillam. Eandem violétiam paulöpöft
explicat Paulus dicensjlnfelix ego homo, quis
me liberabit de morte corporis huius ? Gratia
Sipi'en. 9. Dei per Iefum Chriftum. Idé explicat Sapiens
in illo; Corpus quod corrúpitur aggrauat ani
mara , & deprimit fenfum multa cogitantem.
. Conftatergoexdiuinisteft¡mon¡js,quódp3f-
Г10 appetitus fenfitiui mouet voluntatem ad
peccandum : quod vel fola experiencia fatis li
quet. Sed explicare , quomodo appetitus fenfi«
tiuus moueat voluntatem,difficiiè eft : explica
tú tñ eft diligentifsimè fuprà q.g.arti.z. ex quo
loco explicatio huius difficultatis petenda eft.
ARTIG. SECVNDVS.
fVtrùm ratio quandoque fuperetur À
paßtone contrafuamfeientiam.
SVMMA TEXTVS.
НО С idem en\atque percon-
tari 5 vtrùm exiftente perfe-
Articul. IL 707 N
4,
&a feientia ex parte intelledus»
pofsit ciTe peccatum in volúntate
propter pafsionis veheméntiam.
^[Prima Conclufio. Homopoteft p«macóe]
peccare contra feientiá vniuerfalé
quam habet, & contra particularé
etiam qua habet in habitu,dú adu
non confiderat. ^[Secunda Con- secumu:
clufio. Exiftente feientia in parti
cular^ in vniucrfali,& reda con-
iideratione aduali,impofsibile eft
quod fit peccatum in volúntate.
^Tertia Côclufio. Impofsibile eft Tenia,
quod fit peccatum in volúntate fi
ne errore ex parte intelledus. Sed %¡jffi¡¡¿
vidédum eft, quomodo probatio- " *
nesD.Tho.rede procedat. Scribit
ergo S.Tho. fuiife opinionemSo-
cratis,quöd fcientia nunquápofsit
fuperari à pafsioné : vnde dicebat,
omnes virtutes eífe fcietias,ck om
nia peccata eífe ignoradas. In quo
quidem non oranino à vero deuia-
bat. Cum enim voluntas fit boni,
vel apparentis boni,nunquam vo
lutas in malum moueretur , ni.fi id
quod no eft bonu,aliquomodo ra
tion! bonu appareret : & propter
hoc voluntas nunqua in malú ten
deret, nifi cum aliqua ignorantia,
vel errore rationis : vnde diciturj
Errant qui operantur malum.. Ex Prouer.r^
qua ratione,fi rede infpiciatur, ef-
ficaciter probatur tertia conclufio
articuÜ. Sed quia experimento pa
tet, quod multi agut côtraea quo
rum fcietiara habet vt dicitur Luc. Lucí».
12 . Seruus fciens voluntatem Do
mini fui,& non faciés,plagis vapu
labit multis;fciédu eft ,homiñé di
rigí ad redé agédú duplici faétia;
Yy 4 vniuer-
7o8 F.B.Meôûnae.
vniuerfali videlicet, & particular!:
vnde vtriufquc defe&us fufficit ad
hoevtimpediatur re&itudo volú-
tatis,&operis.Namcôtingit quod
aliquis habcat fcientiamin vniuer
fali ; puta , nullam fornicationem
eíTefaciendamjfcd non cognofcat
in particularijhunc actum , qui eft
fornicatio,non efle faciendum: &
iftud fufficit adhoc quod voluntas
non iêquatur vniuerfalem fcien-
tiam rationis.Vîteriùs confideran-
dum eft,aliquid pofle fciri in habi-
tu,quod tamen in acbinonconfi-
deratur. Vnde poteft contingere,
quod aliquis habeàtre&am fcien
tiamin íingulari ,&nonfolúm in
vniuerfali, fed tamen in a&u non
confideret. Sic ergo non videtur
difficile, vt praner id quod aclu no
confiderat, homo agat. Sed quöd
homo non confideret in particu
lar! id quod fcit habitualiter, ali-
quando prouenit ex folo defectu
intention is ; vt fi Geómetra non
confideret Geometría; conclufio-
nes,quas in promptu habet. Ali*
quando autem homo non cófide-
ratid quod habet in habitu pro
pter aliquod impedimétum fuper-
uenienSyVt per aliquam occupatio
nem exteriorem, vcl propter ali
quam infirmitaté corporalem : 6c
hoc modo , qui in pafsione confti-
tutus eft, non confiderat in parti-
culari id quod fcit in vniuerfali,
propter pafsionem impedientem.
Impedit ergo pafsioin particulari
atque inaéhi tripliciter:primo,per
quadarn diftraâionem, vt didhim,
eft* Secundö,per contrarietatemj
ExpoCinPrîm.Secun.
quia plerunque pafsio inclinât ad Í
contrarium huius quod habet fcic
tia vniuerfalis.Tertio , per quandá
corporalem immutatione , ex qua
ratio quodammodo ligatur ne in
liberum adum cxeat,ficut patet in
fomno , & ebrietate. Sed quöd in
pafsionibus contingat,patet : nam *
cum pafsiones multum intendun-
tur, homo amittit vfum rationis;
Vt propter abundantiam amorisôc
ira? mukös videmus in infaniam
eíTc conuerfos; &fic pafsio trahit
rationem ad iudicandum in parti
culari contra feientiam qua habet
in vniuerfali. Ex his documentais
probationes pro prima & fecunda
conclufionemanifeftè eruuntur.
ïKPLKATIO ARTICVLI.
DE hac quaïftionc;vtrùrn pofsit efle pec
catum in volúntate , exilíente perfecta
feientiaex patte intellcclus ; Scotus in Scott fente
j.diftindione. 36. fiedecernit, vt dicat.illud üa*
eíTe pofsibile, ú acciderc fatpenumero: idque
probat optimisargumentis. % Primo, in facro Prime«rjJ
cloquio apertilsimè dicitur q» multi feiétes pec
cant, vein illo jSeruus qui cognofcit volunta; tuc.it,
tem Domini lui, & non facir,vapulabit multis;
&, Scienti bonutn , Se non faden ti , peccatum lacob. £
eft i!li. % Secundo , adducit varias automates
B.Aug.dicemis , quod aliquando (cientos pec- Aug« ft.
camus. 4(Tcrtiô,a<iducitarticulum Parii.hu- Ani.Parifl|
jus tenons ; Diccrc , quod exilíente perfecta
ícientia in communié in particulari in intelle
âu,non poteft efle peccat û in voluntate,error.
^!Quarto,adducit Arift.dicentem,quôd feire, AriC*.Etbf
parum aut nihil valet ad vitam reétè inftituen-»
dam. Sed fi exi den te perfecta ícientia in inttl-
leftu non poteft efle peccatum in volúntate,'
maxime- conducit ad vitam reâèinftituendà:
imoconfulendum effet hominibusquôdnon
reftè vellent , fed quôd reftè confiderarent.
Sed dimifsis autoritatibus, hoc probatur opti-
mis rationibus.^Primô,exiftéte perfecta feie« Prima ri-,
tia ex parte intellects , adhuc voluntas manet "<>•
libera, vt patet:ergo poteft peccare. % Secûdô, Secunda^
exilíente perfecta ícientia & perfeótifsimo ¡a*
dicio in intelleetu voluntas poteft fufpendere
aclum fuum : non enim necefsitatur à indi
cio in telle Clus : ergo poteft voluntas peccare.
JçTertiô,
 Quseftion.LXXVII.
Inertia. 4fTertiô.In Angelis fuit peccarumquod rtul-
lus error prscefsit ; vcl quoniá in Angelis non
S poteft effe crror,cùm fciant omnia , & fint na«
turaliterbeati; vel quoniam faltem non potuit
prscedere culpa : ergo in volúntate poteft ef
Confir. fe peccatum fine errore intelledus. Idem con
firm atur. In primo ho mine fuit peccatum ori-
ginale,quod nullus error prscefsit intelledus:
nifi.velisdicere,quôdin ftatu innocentis an
te peccatum fuit malum pccnx,cuiufmodi ей
Quarta. error.4jQuartô.R.editudo intelledus in pra-
âicis, Sc fímiliter in fpeculabilibus orituï v»4
ex ipfis termi nis, vel ex forma fyllogifmi pejfy
feda,quidquid fequatur in volunta te:erg o po
teft efíe peccatum in volúntate, exiftente pera
fedo intelledu. Certè redjtudo intelledus,
qus prouenic ex ido principio;omnis fornica,
tio eft ca uenda ; hxc eftfornicatiorergo, Sec.
non tollit quin voluntas pofsit velle fornica-
Vlcfma. tionem. ^jVltimó. Stat quod ratio oftendat
vtrumqneoppofitorúfecundú quôd in feeft.
v.g.fornicari & non fornican; & quod volun
tas per fuam volition с fe determinet ad vnum;
Çom.jt quia vult.Hocapertèait Ariftot el. 9. mcta.dicit
enim;quôd fcientia eft oppofitorum , fed de-
terminatur per eledionemad vnum illorum:
non ergo oportet i ntelledum errare ,aut igno
rare vt voluntas male eligat. Certè damnati da*
moncs euidenter cognofcunt quod Deus nulla
ratione eft dignus odio : at ex malitia volunta
tis fue odio habent ilium. Item qui defperan-
tes fe fufpendunt, euidenter iudicant non effe
defperandum.aliàs fi haberent aliud judicium,
hxreticicíTentmihilominus defperantes fe fu»
fpendunt ex malitia fus voluntatis:ergo poteft
efle peccatum in volúntate ftneerrore ex par
ta Sppoß- te intelledus'. «filn contrarium eft Veritas cer-
Cum. tifsîma,quam afierit in primis Arift.j.Ethi.c.j.
Ariftot. quôd omnis peccans eft ignorans,&. 6. Ethic.
dicit, quôd exiftente reda prude ntia in parti»
culari non poteft eile ptccatum:&.7.Ethi.ca.j.
quo in loco ex proferto inueftigat banc qiis-
ilionem,dicit,quôd cum vltima propotitio reí
fenfibilis fit opinatio rei particularis, quid híc,
& nunc agendum eft,qus eft domina noftro*
rum aâuum , hanc non habent incontinentes,
yelfihabent,in habendo non eftfeire, fed di"
cere fícut te mulentus,qui profert carmina Em-
pedoclis,& non intelligit. Huic fententis con-
Prôner. 14. fonant facrs fcripturs,Prouerb.i4. Errant qui
Daai. 13. operátur malum. Dani.ij. Euerterunt feníum
fuum,& dedinauerunt oculosfuosvt non vi
Xomjtn. i. dèrent cœlum. & Roma.i. Tràdidit illos Deus
in reprobum feníum. Hinceft ,quôd infacra
feriptura homines iufti appellantur fapientesj
improbt vcrôjihfipientes.Hanc fententiam do
D.Tho. centferè omncs.Theologi,D.Thom.ifta quae-
♦ Articül. II.
70p
ftionc artic.i. Caieta.fupra eundem articulum. Cateratß
Capreol.in.?.d.56".quiftione vnica.Durandus CâP'eo.
in.2.d.j9.q.i.Adrianus quodli.if.arti.i. Burida д^"°
nus.y.lib.Ethicor.q. 7-Probatur ratione: nam Build*,
obiedum noftrs voluntatis eft bonum,& con
ueniens per intelledum propofitum , vt patet:
ergo fi fertur in malum , eft , quia proponitur
vtconueniens exerrore, aut inconlideratione
intelledus.Secundô, voluntas vel fertur in ve
rum bon um, vcl in apparens , quod re vera bo-
num non eft. Si primum, non peccat: nam in
appetitione veri boni peccatum non eft. Si ve
ro fertur in bonum apparens, quod reuera bo-
numnon eft,iam contingit error intelledus:
^ergo omne peccatum ex errore intelledus pro
uenit. Tertio , eledio voluntatis oritur ex im
perio efficaci intelledus, quod explicaturhis
verbis, fac hoc; faciendú eft;ni(i cnim animus
imperaret aliquid faciendum , voluntas nihil
eligeret. Hoc igitar imperium vel eft de re bo
na, & licita fecundum omnes circunftantias,'
quando oportet, ficut oportet ;& tunc judi
cium intelledus eft redum , & eledio reda. Si
vero iudicium & impcriú eft dcrc alioqui illi-
cita,falfum eft imperiuro,& peruerfum , & ele
dio voluntatis perucrfa. Omnis ergo eledio
mala prouenit ex falfo imperio intelledus.
Quartô,eledio voluntatis necefîariô fequitur
ex imperio efficaci intelledus: non cnim ftat,
quôd intelledus imperet efficaciter aliquid fa
ciendum, & quôd voluntas non eligat illud:er-
go fi imperium eft redum,eIedio eft reda , &
ediuerío. Vltimôjfi exiftente omni veritate,'
& omni integritate intelledus poteft efTc pce»
catum in volúntate, fequitur quôd homo cor-
ruptifsimis moribus pofsit effe prudentifsimus;
quod ad uer fat ur omni Philofop his morali , &
politics Arift.His conftitutis,pro folutione ar- An'. 6. EtU
gumentorum dicit Caiet.vbi fuprà; omne pec- c.de prude
catum procederé ex errore,& ignorantia intel* [Ia*.
ledus,extendendo ignorantiam ad inconfide- a,etani
rationem:fic explicat D.Tho.i.p. q.65. artic. 1. D.Thom*
ad quartum.Secundô dicit Caieta.quôd vt vo
luntas aliquid appetat,femper requiritur iudi*
cium,vel imperium intelledus , quod explicat
his verbis ; faciendum eft hoc; fac hoc, &c. Sc
in hoc iudicio femper errat omnis qui peccar.
Quod vt plane intclligatur , hoc nota; quôd
jftsloquutionesjfacicndum eft hoc ;operan-
dum,& eligen du m;triplicitercxplicari poflunt.
Primô,vtfitfcnfus;dignum eft vt hoc fiat. Se- .. . .
cundo , debitum eft fecundum legem vt hoc
fia t.Ter t iô, vt fit fenfus , hoc exequutioni eft
mandandum , quidquid inde fequatur. Et in
hoc fenfu accipitur in difcurfu pradico , quan
do dc agcndisdeliberamus. Itaque qui forni-
catur?habet hoc iudicium redum; omnis for-
lA
 7io F.B.Medina?
nicatio eft cauenda fecundum legem Dei : itc
hoc;ha»c fornicario eft cauenda fecundum le
gem Dei:caeterùm habet iudicium,hîc , Sí núc
propter deleâationem fornicario eft commits
ten da, &exequutioniroandanda,&in hoc er-
rat.Ex hoc fequitur,quôd in eo qui fornicatur
ex pafsione funt duo iudicia, quae contradict
ria efle videntur,fed non funt. Nam rile qui for
nicatur ex pafsione,credit hanc fornicationem
fecundum fe поп е(Ге faciendam : item credit
omnibus cócurrentibus efle committendam:
li enim hoc non fentiret ; nunquam earn com-
mitterer. Sed indicia ifta contradictoria non
funtmam non funt ad idem , & refpcdu eiuf-
dem,& in eodem fenfu. Secundó fequitur , q>,
fiante fcientia in vniucrfali , & in particular!,
poteft efle peccatum in volúntate, vtdictm
Quomodo eft.Quando ergo dicunt Theologijomne pec-
iucelligcda catum voluntatis ex errore intellects prodi-
ficDTho.
fencencia. re,non loquuntur de errore contra fcien tiara
moralemtfed de errore centra prudentiam.
Ad autoti- % Ad autoritates ergo fandarurn fcripturarú,
tatei* in quibus dicitur,quod mulii fcientes peccant,
refpondetur; çp loquuntur de fcientia in vni-
uerfalijVel de fcientia in partie ulari , in habitu,
veldeiudicio intellects pradico fine impe
rio efrkachat verô quando eft imperiû intelle-
ftus efficax,& verum.impofsibile eft quod re-
da eledio non fubfequatur. Ad autoritates
D.Aug.idem dicédum eft. ^[Ad eundem mo-
d и m explicandus eft articulus Parifienfis: affir
mât namque, quod ftante fcientia in vniuerfa-
li,&particuIari,poteft efle peccatum in voluu-
tatc;& oppofitum erroris condemnat. Ariftot.
vero loquitur de fcientia morali,qua* de virtu-
tibusinueftigat; non loquitur de perfedo iu-
dicioprudentiae,quod conftatefle forma om
Ad prim am nium virtutum. «J Ad primam rationem nega-
rationem. tur con fequentiamam licet ex efficaci imperio
intellects neceflariô fequatur eledio voluta-
tis,noneftconfequens quôd tollatur libertas:
eft enim necefsitas ex fuppofitione , quae non
tollit libcrtatem: poteft enim intellects non
со n fi derare, au t omitiere illud iudicium,& fie
Ad fecüdá. voluntas poterit peccare. % Ad fecundam ne-
gatur antecedens :impofsibile enim eft quôd
intellcdus rédè,& efficacitcr aliquid praeci-
piat,8¿ quod non fequatur ele dio in volúntate
tali pratccpto со n for mis. Quomodo amé hoc
non collar libcrtatem voluntatis , ad primum
Ad certil. argumentum didum eft.^JAd tertiam refpon
detur , peccatum Angelorum procefsifle ex
eorum inconfideratione, vt optimè explicat
D.Tho. S.Thom.r. p. q. allegata fuprà.In peccato verá
primi hominis dico fimul fuifle erroré , 8c pec-
catumrquod idem poteft dicide peccato An
Ad quartï. gelorum. % Adquattam negatur quôd redi-
ExpoCin Prim.Secun.
tudo intelledus pradici pendeat ex folis ter^
minii,& forma fyllogiftica.fed potiiis ex эрре-
titu redo : vnde dicit Arift. quod verum intel- An'.i.Etb ,
ledus pradici eft conformiterfe habere ad ap« "«»r
petitum redum: quia qualis vnufquifque eft,
talis ei videtur efle finis. Vel dicatur,quod re.
ditudo intellects fecundum fe pendet ex fo«
lis terminis,& ex forma fyllogiftica ; fed vt iu-
dicanda, & przeipienda, pendet ex appetitu
rccto.Tcrriodicendum, quod prima principia
in practicis ex ip lis ter mi ni s nota funt , & con i
cîuftônes inde deducts per fyllogiimum eui-
ttentes funt:fed qui perturbatur pafsione , im-
peditur ne redé fyllogizet de rebus agendis.
Vnde dicit Arift.quôd fyllogifmus incontiné- Ari.j.Eibi
tis habet quatuor«propofitiones; duasvniuer- 0.4.
falcs,quarum vna eft rationis , fcilicet fornica*
cionem non efle committendam; altera pafsio-
nis,fciIicetdeledationemefle fequendam: &
pafsio ligat rationem nc fubfumat, & conclu»
datfubprimaj&ideoeaperfeucrante in intel-
]cdu,fubfumit fub fecunda , fcilicet fornican-
dum eir.«; Ad vltimam refpondendum , quôd Ad vltimí.
eoipfoquôd voluntas déterminât fe ad alte-
rum oppofitorum quod malum eft, interuenit
ignorantia aliqua: oportet enim volúntate alU
quidappetente prius iudicare illud efle appe*
tendum , & cum in veri täte non fitappeten-
du m.crror eft,& ignorantia. Ex his manct ex
plicatus ifte articulus.
AR TIC. TERTIVS.
tfFímm peccatum ex paßtone debeat
diet ex infirmitate.
SYMMA TEXTVS.
Ffirmans eft Concluded ConcluGo.
Nam in anima dicitur
infirmjtas , ad fimilitu-
kdincm infirmitatis cor
poris , quod infirmumappellatur,
cum propter inordinationem par
tium ipfius in exequutione pro-
"priae operationis impeditur,velde-
bihtatur. Sic ergo anima; eft infir-
mitas,quando in propria operatio-
ne impediturj quia partes eius or-
dini rationis non fubduntur. Cum
itaque concupifcibi!is,aut irafcibi-
lis extra ordinem rationis aliqua
pafsione afficitur,peccatum ex in
firmitate
 .Quaeftíon. ШХУД
Arf.«. Edxi. ,firmitate dicitur. Quare AriftoJn-
continente'm paralytico compa-
far,cuius partes mouentur in con-
.trariumeiusquod ipfe difponit.
A R T I. Q^V ARTVS:
trumamorjuifit princ'tplum omnis
peccati?
s y m w а тех ту s;,
c*nci«fio. r^S^Ffirmans eft concluiîo ,
j Propria enim caufa pec-
es9_ii catiaccipiertda cftexpar
te conuerfionis ad corrimutabile
bonum , ex qua parte omnis adus
peccati procedit per inordinatum
appetitum alicuius boni tempora-
lis,ad quod fe conucrtit bomo per
inordinatum fui ipfius amorem:
ideo inordinatus amor fui eft caufa
& origo omnis peccati.
iîÎL t'CAÎIO Л R T I С V 1 í.
Concluso. ^S^B Vodamor fui inordinate non Яс
*rticuti |Ш и caufa omnis peccati, ijs arguments
«juarti dif- BSgH iuadeo, vt Veritas doctrina: magis
cut tur. iBn elucefcat.4Tln
Primuar^. 1- е • primis, omne peccar-
r jv.
° turn procedit ex odio fui : ergo non procedit
ex amore fui. Antecedens paret; quia Diuu$
D.Thorn. Thom.2.i.q.25 .art.7»docet exprciîê,quôd pec
cator,dum peccat, vult fibi malum & nociuú,
secundum non tan tum animated etiam corpori.fDcin-
de. Quando peccator habet odium fui, certè
pcccat:fed tale peccatum non procedit ex amo
Terrlum. W fui.ejPrsterca.Qui Ге intcrficiunt defperan-
. tes,& damnati qui defiderant non eíTe, non Ге
yitimam amant,cùm non velintfibi bonum. «jVltimô.
i,
Si amor fut inordinatus eft caufa omnis pecca«
ti, fequitur quöd in omni peccato fit duplex
peccat u m; fcilicct,peccatu m cuius eil caufa , &
frima con. amor fut inordinatus. Ad hui us ret expoíitio*
Amor foi ncm eft prima conclufio. %Amor fui ordinal
boo»D*uú tUÍ>bonuieft ,«quelaudabiHs^datur4ue ho-
¿abilij, minis od tucndam,& conferuandam vitam.Vn
de eft.quod odium fui, peccatum eft; & dilige-
re feipfum , corpus & animam lege naturse ho-
Seefiaa eS. moobligatur. «JSccunda conclufio.A mor fui
Amor fui inordinatus.quià grids philautia nuncupatur,
inordinai* 'multis nominibus cft vituperandus j vt nemt-
*iwperao-(nemtam attentum,tammodeftum , tamque
s oculatuminuenias ,quin inproprijs sítinurp-
dis quadam animi progeníionc corruptus с ac-
cut¡at,atque hallucinetun Ecquem vnquam
vidimus tam barbara ín legione nntum, cui fuá ,ii:,i]L(j
patria non vcl optima videaturi Qua? gens tam
efftra , tam hórrida lingua , qua; non alias pras
fuacontemnat? Que tam ferina corporis ípe- * , -, • -л
cies,quae íibi non appareat formoíifstmaJ Quo < -t
circa veré ícriplít Aritt. Quoniam autem ora* Arifto U.it
nes fui funt amantes , & fuá cuiejue iucunda Retho,
eíTe neceíTum cft, vt faña , diótaque 3 ideirco
etiam alTentatoribus gaudet. Id tametfi omni«
.bus in rebus generaliter verum eft,v t fît, quem
admodum ait Horat. Cascus amor fuiúamen Hont«
in artifices, atque ex ijs potifsimum in poetas, t...,,f.:T a
adhasc in amantes potifsimum quadrare vi-
detur.Etenim rectifsieiè feripfit Ariftotel. fuó Arift.Hb;^
quemque arti6cem opere impenfè dcledari, лви"« ~~
non aliter quam reb usquibufdá ex fefe progna
tis. Neque fecus adamant fuá carmina Pottar, lt'
quam parentes uberos.Eft enim art ificis opus,
quali quidam ingenij fœtus, de quo Socrates Socrate*<
ait; Rediùsiudicare obftetricem ,quam ma-
tremipfam. Hûcpertinet etiam illudquod ait - ! s
Cicero; Suo quifque ftudio maxime ducitur. Cicero lib;
EtUb.i.ofiic.Quorum vterque füo ftudio de* î,icfi?!b-j*'
kûatus,contcmpfit alterum. Quanquàm hoc
venia dign um,haftenus commun™ illam phi
lautiam valere, vt fuis quifque liberis, fuis arti»
bus,fuo infti.t uto.fui s in ue n tis, fuae patria; pau*
lô i mpenliùs faucat; nifi eoufqUe escita tis nos
rapiat ,vt& alienas viriutes calumniemur, &
noftris blandiamur vitijs , caque virtutum no. • д
mine donemes, ас fibi quifque fit, quod fibi " о
fuit, Catullian us,aut Mçuius Horatianus:quod • пЛ с Ьл
vitij FlaccusiwEpiftolisnotans; • . : i
Dît maWmqWfdeteûer racime геI deniq;, falUnt,
Etalibi;. 1;.. . Г n r. •'. :.n~ .. . .й.й„1 LA
Turpia iccipitttU слеш vitidyättt etiam iffa hsc
Dckftant^vdutiBalbinum Polypus Agn«« .... ■.■■>
Nam Balbino itulte amanti , ctiarn polypus
amicx Agni fuauequoddam olere videbatur»
Eft autem polypus,Vitium narium grauè olen-
•tium. Itidem in his rebus in quibusexercitati
fumusfatis,ncc poeta vnqusm, nec orator fuit . ;л
qui quenquam meliorem ie arbitraretur. Plaut.
«andern fentcntiam diucrfis verbis , nimisque tlcboî.
.eleganter extuüt. ¡ :. .1 iu! -j-.c Ua
Su'jinquit.Rrx rtgitue pUtcttJiia cuiá¡fpofaß>ofù
-Hue etiam referendum eft & illud Theocritif ,l>uw LA
Nccmihi profedù forma mala cft, Q vera lo-
quuntur:quodimitansMaroait{ :: п.. ¡;. . (;-r Maroinf}
tiec fum adeö utfomis , twfCT me inUttorcvidi, ;« colL>
C«m placitum vtntis ñartt more.
Ñeque difsidet ab hàc forma quhcTAug. cùm Auguft.
in aüj s aliquot locis,rum in epiltola.^S. adefu«
_qtexTicnon\ç^quodan^k<^c\4.yolu^ Lucían', i*
dum eft.Atqûèadïandémfe'ntentp'm'ârtînc^ Е»с«>и>1»
quod eleganter fcTipficEUciabus; Païrii ,eit, patri*i
fumusj
 •IpB.Mciämae
fumus ; igne alieno luculentior. Extat huiú$
Ouidiui. reiclegansOuidij diftichum.
Nr/cf'o qua natale folum dulceiine cunitot
Ducit,çr immcmores nonfinit cfjtfui.
Arift.Hb.>. Ari(lot. fari* indicar amatores fui vocari phi-
moral. lautos; luncautem philauti probrofam appel-
-'. lationem , cea prouerbialem vulgo iaftatam
•' — ■"• fui(Tc,cùm aitjhomines fui fupramodum ama
zes à multitudine milè audirc : quippe qui fee-
do infamique cognomine vocentur philauti,
contra qui tibi difplicent , putiduli vocantur.
»ï«.î;Û P;nique,vt videasqna: vitia comitentur phi-
t.Timot.j. lautiam.audi Apoílolú; In nouifsimis , inquit,
, _ temporibus mftabút témpora periculofa :erüt
,' homines feipfosamantrtjcupidi, elat* , fuper-
Terr:tod. bi,blafphemi,&c.quç fequuntur. «¡Tenia con
t'aiin* *'u''0, AmöFfuiinordinatus omnium pecca-
peeeawtfi гогиП1> &>n*eft » & origo. SicafTeritPlatoïfed
fo,,,. 9c Aug. huius rei loiupletifsimus eft teftis , ait
PUto. " enim, Amorem fuixdificare ciuitatem Baby-
Auguft.14. lonis vfquead contemptum Dei: amorem ve-
deciu-.tate. j^Dei aîdvfica*eciuitatem Hierufalem vfque
.Wfc'*~p ad contemptum fui. Huius autcro demonftra'-
ье -i tio hxccfttNcmo enim peccat, nil! vtaliquod
bonum conftquatur quod inordinate ama»;
ficut [udai'peccauit ex inordinato amore pe
cuniae;©*^ ex cócupifíftia Beth -labee cor-
ruitj Пвйех iaardinato amore vefcendi exli-
gno vctitolàpfaeftjonincs denique prxditías
concUpifcofrtias cx a-TiOre - inordinato proce*
Ad argüiré de»c cettum fcft.^f Ad argumenta' in cótrarium
и. fatúfaciendum eft. Ad prinvumdiccndum,q>
Adptimú. peccator errat , & decipiiuf miferè: nam quse-
r¡r Ьопит; (cd quia inordinate, inucnit malú.
íraque duro fe araatfincsordine, in malum in-
Ad fecúJú. cidir. ^fAdfecundum dicendum,quod cum
quis habet odium fui , & triftitia, vel mccrore
conficitur: id ex amore fui inordinato pro -
cedir:iiam ciim ta bona qua; amat, non fibi pro
iinimi (entcntia (ucccdant.in odium fui , & de-
fp'jrationemcadit. Etfic verum eit.quôd от -
tiisanimiatftäio ex amore procedit, &¡n со
Aitertiora» ЙААЯИР «jAdtertium dicendum, quôd qui
diu* fedefptirawesiriterfidunt, &damnatiquive>
50 s ^ Juñthoh er^iiimisfeamantjquiaexinordb-
nato amore fui nolunt fufterrc miferias, Sc aerú
•nis,eifcjüe omnibus carere pro magno bono
Ad quartúf. d neu nt . % Ad quart и m dicendú negando co'ni-
fequcmiiiilKysTeà quôd amor fui inordinatus
ÇB . noníacitnuraeTúcumali}$peccatis,quia fpar>
giuir per omnia peccata, íuuti 2c inobc iie'tia.
j>.So» # R Ti f; Q^V I N T V S.
noS 4 Щ^Ш^р^Щ^Ж comenten-
ír,,:s i ter reduíMitur ad bac tria conctipi-
.m Prim.Sccun.
fcentia carn'tSjConcuplfcent'tam oculo
fum^&adfuperbiam^iu.
S V M M A TEXTVS.
, Onclufio eft affirmans:
nam ad duo priora re-
ducuntur omnespafsio
nes cócupifcibilis ; quia
duplex eft concupifccntia:vna na
turalis , ca с it corum cjuibus natu
ra corporis fuftentaturjfiue adoon
feruationem indiuidui , vt cibus,
6¿ potus ; iîuead conferuationem
fpccieijficut a&us venereüs:& ho-
rum inordinatus appetitüs dicitur
concupifcentia carnis.Alia eft con
cupifecntiaanimalis, eorum fcili-
cetquas per'fenfum carnis,fuften-
tationem , vel delcétationem non
arFerunt,fed fecundûm apprchen-
fionem \rn*aginatipni,s funt delc-
dabilia ; prout eft pecunia, orna-
tus veiViurrií & fimiliaV&hxc ani-
malis concupifcentia , oculorum
xlicitur 5 fiurrefpeclu vifionis,qua5
;fitperoculös , & ad euriofitatem
xefert^fjilueprop'terconcupifcen-
iiam rcmm 5 quae exteriùs oculis
proporíuntiír , tk ad cupiditatem
refertur» Sed adtertium reducun-
tur omnes p"âfsionesirafcibilis:ap-
ipetitus enin> inordinatus boni ar
dai atiinccad fuperbiam vitaejquia
íuperbiaeft ihordinatüs.appetitus
4-.' ■
jç.jtcçllftntiafi.^* I . 'С \
:.»*1>:;.'?
rVíMinfuperiori articulo fueritde-" il-'.
finitum , quôd amor fui inordina
tus fie omnium peccatorum radix,
&caufa,fitquepropriú amorispro- -
pi i¡; & philautix, amare inordinate omnia bo-
■ña quai car<pQrTooftro feruiunt.quae pené fiuie
ánnumerabilia;miro artificio Dimrs Ioan.in íu*
•Canónica reducit ad tria pra?dicamenta , vnle-
lKCtadrcsíam:lurc:s,adhonoiLS ,ad dclecls-
tioues.
 Qu^ílion.LXXVII.
ticmes.Sed fícutin vniuerfo conftituimus qui
tuor ventos precipuos, qui ex quatuor mundf
• partibus fpirant , inter quos connurneramus
alios minus principa!es,qui propemodum funt
infinititfic fané triplex humanarum rerum con
cupifccntia.eft cauía & fons omnium peccato
rum prscipuus,ad quam tripartitam fcaturigt.
nem alia pcccata minus precipua , ferè innú
mera reducuntur, prout haec explicat diuinè
diuirms Doétor. ' 1
Д R T I С V. S EXT VS.
y V'tr uni paßto diminuât peccatum?
S V M M A T E X T V S.
esdu. flTfeti Rima Conclufio. Pafsio
anteuertens judicium ra-
tionis,&ele&ionem,pec-
catumdiminuit: ea tenus namque
a&us eft peccatum,quatenùs volu
tarins eft , & in nobis exiftens:fed
innobis aliquid dicitur exiliere per
rationcm,& voluntaté:quareqna-
Jo ratio, 6e voluntas aliquid ex fea-r
gît>non eximpulfupafsionis, nia*
gis cft voíuntarium,&: in nobis exi
fiens: pafsio verô quae fuo ímpetu
rj-affírvoIuntatem,diminuit volun
farium: ergo diminuit peccatum.
Secunda. ^Secunda Goncîufio. Pafsio con-
ièquem judicium rationis , & ele*
¿ftonerrivmagis aggrauat,&auget,
quam diminuât: quia demóftrat in
tenfionc voluntatis ad,aâum pec-
cati.lgitur quanio màioii concupi
fçencia^iquispfeccat i tantè rnegîs
peccatjfiloquamardc coneupifee
jria qui feqttmrr a&unu n tȔ :
*Ъ?-Ц ». t A-"?J,f>¡ i * * Ъ » ЪЪЫЪлз
Trim6 arg ~ mebiruralicui fortalsîs quqdpai«
fioVémprrácgJeár prccjitïi: qü?a csâ
lar ям¿be femper aügenr ívos cffe-
¿his; ¡fiiwrhque calidutn.calefacit»
magis calídunv niaels cáícfacir;Ted pàfsîo eut
taina pçceWiVvttfiâàm eft:crgv> aúét'a pakio-
I. nejaugefcitpeccatum.^Ddode.Quiexpafsi^o
ne. v. g. ex inordinate vxoris amore furatur,
. ' ArtküL.V I, .713
committit duplex peccatum ; alterùm, quod
furatur; altcrum quôdinordinatè amat vxo-
rem : qui vero ex malina furatur,non peccac
nifi vnum peccatum furti. ergo , qui peccat Tertkm,
ex priisionc.grauiùs peccat. % VItimo. Pafsio vltimum.
(vt.dicitD.Tho.(uprà.q.é>arti.7.)auget volun ОЛЪти
tarium ; facit enim quod voluntas fuauius, &
vchementiiis feratur in obiectum : ergo auget
peccatum:qui enim es intenfiori solutate fer»
tur in malum, certè graui us peccat. q¡ In cótra-
rium eft,quod pafsio concupifcentia? , tcntotio
carnis appellator : fed qui maiori tentationc
frofternitur, minus peccat, vtdocet Aug.Ad ang.Ii. 14t
uiusexplanationenvnon eft opus addere no- deciuiraic,
uas probationes, definitionesve, quia conclu»
fiones Diui Thodunt certifsimae, & cuídente*
aDiuo Tho,demonftratx:reliquum eft vt ar
guments in aduerlum addu&isiatiifaciamus, . ■ . -a
4 Adprimumdicendum,quod pafsio eíi can- Ad prima",
fa peccati ex parte conueilionis:grauitas vero .,,.>
peccati magis attenditur ex parte auerfionis,
qus icquitur per accideas ad conucrfioncm,
hoc eft, praeter intcntionem o'perantis:& caú¿
fx per accidens licèt augçantur , non tarnen
Tubiode augent éflfe(5rum,fedfolúnicaufaípcf
fe. Item dicendum , quód aufta caufa peccati
adxquata, crefcit fine dubio peccatum : pafsio
verô nop eft c^uia adarquatajfedconfenfus
liber volútátis. Н'жс eft folutib D.Thó. in hoc D. The,
articulo. Sed habet magna m calumniammam
fupra.q.7?.arti.3. docùir^grauitatc m peccatorü
ex obieâo fumendatyeflis,hoceft, execrauer*
fionead obie¿tum:hícvefo dicit , quôd ex
aueriîone;qux videtur efle cuidens contradi-
.tÛiotqoam vtenodctCaieta..dicit.práuitatcm сй*ии_ ,г
peccatorum eile fumendam ex obleótts сац(ач
liter: quo enim obiecium eftpeius.auerfio^ÖC
]f)riuatio boni eft peibr: fed ex au^ffiorre fuirtU
tur form3Üter:íícque conciliât ifthoccloca Dt
7"ho.q4a?diifjdere^c^aftt.UT.S^d;pja;ftat yt Aotodi ex
$С2йЩк№жЩШШ effe peccatoíu Pofilioî ,
^raoitatem'ex^ob1écfo'}qu¿déft^eíjT«m
Jk aliud ex con uer Попе ad obiefturr- quod, eft
Íalfifsimuro. Non enirareác fequitur¿yolútaf
paüiüs , & véhtüííÁ'iuVfertuí rri' obieftumi
ergó gráuibspecíáttpoteftifrqiiidera'íibcnái
aliunde impediri ex Ímpetu pafsiúnis , & p5^r
turbaríonc. Уегиф reáé,c¿euídcnter Tequí-
tiín\órúntaí inrenfítri,&:Vehemehtítir íruernt
fe à bono rationis : erga gLeuius pedear; & id
{vultdicçrç D.Thp.?¿ nihil ;alipd. f Aji ftcun: Ad fecúdu.
dum 'diccnclum, ¿p-time prboare.quod piísío
•qiise feqúitur rationis íúdítium, & elcnSibri'ehi
yoluneati*,augear peccatunj, Aut fortaffe con.
c,e,dçndum cft.eum quifuratufex amprevxo-
Hs! inbrdinató grauiiis peccare , quàm.qui fu-
ftiürabíqucpaísiorieí non quidem ïta quoi
palito
 714 F.B.Meüinae
pafciopeccatúaugeat , fed quia funt duo per
cata diftin&a. Sic refpondent viri doctifsimi.
Ego vero fenferim , quôd etil com mittat duo
. . •• . peccata,non obid grauiùs peccat; quia ambo
• • peceña non habenttafttamgrauitatem,quan-
tam habet vnum cx maütia pcrpetratum ; alte-
rum namque diminuir altern m : ficutgraui us
peccatum eil homicidium ab nomine fobrio
admiíTu m , quàm ab ebrio; at tarnen ebrius ha«
bet duplex peceatumjebriefatem fcilicet,& ho
D.Thom« micidium: quôd prxclarè doeuit autor iuprà
Ad tercium q.76.ar¿4.ad fecundum. % Ad tertium dicitur,
' quôd pafsio in vnofenfu äuget voluntarium,
& in alio diminuir.Äuget quidem eô quôd eft
caufa quod voluntas fuauiùs,& intenfiùs fera»
tur in obie ¿i um. Di minuit veró , quia diminuit
libertatem perturbans rationis iudicium. Et
D.Tbo lo- fic concilianturduo loca DiuiTho. nam fuprà
¿i concilia q.6.artic.7.áflerit,quod pafsio auget volunta-
w« riumrhîc vero docet quôd minuit.
ÄRTIC. SEPTIMVS.
fVtrùm paßio totaliter exeufet à pec-
cato?
.a: л S VMM A TUTVS.
Prima côc. Rima Cóclufio. Si pafr
fio totaliter aufert ratio
nis vfuiDjtotaliter à pce
Secunda. cato excufat. Secunda
Cqnclufio.Si non totaliter interci-
piatr ationis vfum,non totaliter ex
' Vif.
p eccato tu ne totaliter excufat, qua
do totaliter reddit actum inuolun-
hriumjép maxime,quia peccatum
adeoeft voluntariurrijquódnifi fit
voluntaïiurh,nô fit peccatum : fed
¡guando totaliter aufert vfum ratio
nisjreddit actum omnino inuolun
tariüm , & minime liberum: ergó
penitus excufatàpcccato.Et ex eo-
dem principio patefit fecunda con
clufiorquiaquando pafsio non om
ninointercipit rationis vfum , non
: ËxpofinPrim.Secun.
reddit actu omnino inúóluntanui ЬцНЫш
i* '*:r.' \»_ - aliquid то
ergo non totaliter exculat. Vt au- lununum.
tem hçc doctrina clariùsclucefcat)
duo funt conGderanda. Primum,
quôd aliquid potefteflevoluntariu
velfecundùm fe, vti quando volürt
tas fertur directe in ipfum ¿,ycl,jcti%
fecundum fuacaufam,quando vo
luntas fertur in caufam , &non ifr
eifectum, vt patet in со qui voluní*
tarie inebriaturmam hoc quafi vo
luntarium imputatur ei quod per
ebrietatem cbmmittit.Secundum) •:■» .îrt
aliquid dicitur volútarium directè,
vtidin quodvoluntaspef fe fertur:
indirecte vero illud,quod voluntas
potuit prohibere, & rió prohibuit.
Quocirca fecundùm hoc eftdiltin*
guendum;quia pafsio nonnunquá
cfttanta vt totaliter auferat vfum
rationis , vt in ijs qui per amorem,
veliram infaniunt:tunccjue fi talis
pafsio fuerit á principio volutaría»
4 talis a&us imputatur ad peccatum^
quia fuit in fua^aufa voluntarius^
vt dictum fuit de ebrietatc.Quöd fi
caufa non fuit voluntariayfed natu
ralis; vt fi ex aliqua a?gritudme inci-
dathomoin talem pafsionem,quaé
totaliter aufert vfum rationis ^'a¿
dus redditur omnino inuohinta-
rius , & totaliter à peccato excufat.
Cacterùm aliquando non eft tanta
vt omnino rationis vfum interdi
piat,& tunc ratio poteft pafsionern
cxcluderé diüértcndo ad alias cod
tationcs,vélimpedir¿ nefuurn аЦе
quatureffectumjqüia membra ope
ri non applicantur,nifi per confen-
fum rationistea propter talis pafsio
non excufat à peccato. v
IXFU'
 QuaeftionJLXXVIIt
EXPLICATIO ARTICVU.'
Publum.^ |^^^E<^ dubium ftatim occult hîceir-
ca primam concluuonem. Si quis
fua culpa infirmatur , an imputetur
ei quod non iciunat,& deinceps non
dicit officium horarum ? Ratioque dubitandi
pro affirmante parte fie monetur , & eft du
plex. Prima, quia fie vide tur doccri fuprà in
prima concluGone,& ad tertium. Secunda eft
ifta,quia ifta omifsio fuit volútaria in fua cau -
Solutio. faculpabilis.ergo.fR.efpondeturtamen,quód
ifta omifsio non eft culpabilisjtum , quia ieiu-
nium infirmos non obligat , fiue lint ínfirmi
exculpa fua, Hue non: tum, quia omifsio illa
non fuit voluntarias! non sgrotauit vt omit*
teret ieiunium; tune enim aliud effet, &certè
imputantur ad culpam,donec huiusrci pœni-
teretrnam fuit voluntaria in fua caufa,ficut di-
citur de ebrio qui fe inebriat,v t à praecepto li-
bereturj&deilloquiproijcitbreuiariú in ma
re ne dicat officium horarum, fed de ijs dictum
eft copiofiùs fuprà.q.7i.art. 5.
A R T I. О С T A V V S.
ißVtrum peccatum , quod eil ex paßio-
ne,poßit ejfè mortale?
S V M M A TEXTVS.
cooduflo. лЗ^сл-ъа Onclufio affirmât. Na
taie peccatum confiftit
in auerfione ab vltimo
fine, qui eft Dcus, quae
au erfio ad rationem deliberantem
attinctmam ipfa in Deu m ordinär.
Et quod id non fit mortale pecca
tum quod fini vltimo contraria-
tur.non eft nifiquia ratio delibe-
rans non poteft occurrere.vt in fu-
bitis motibus contingit.Sedquan-
do quis ex pafsione procedit ad
aéhimpeccati ,autad deliberatum
confenfum,hoc non fit ftibitö.fcd
ratio poteft deliberare,&ficpafsio
nem excludere : vnde fi non facit,
peccatum mortale eft j vti vide-
mus multa adultcria,& homicidia
per pafsioncm committi.que fubi-
tönonfiunt.
^ Articul.I. 715
EXPLICATIO ARTICVLI.
Odrina huiusarticuü de fe perfpi-
ciaeft.-hoctantùm animaduerfio-i
ne dignum eft,quôd etfi ratio deli-
. „ „ beranspafsionemnóexcludat.nec
concupikentiamnoxiam; aliquando namque
eft tarn vehemens , vt nulla rations compefei
queat;fi tarnen ratio deliberans non confen»
tiat,peccatum mortale non eft.Iam enim à no-
bis dictum eft, quôd non praecipitur nobis ne
babeamus concupifeentias , fed ne confentia«
jnus concupifeentijs. Нзгс de ifta quaeftione
fatis erunt.
QVAESTIO LXXVin.
De caufa peccati , qua? eít ma-
litia , in quatuor artícu
los diuifa. .
ARTIC. P R I M V S,
tru aliquis ex certa malitia peccet?
S V M M A TEXTVS.
Ffirmatiua eft Coclufio: cobduity
quia homo, ficut & que
pis aliares,naturaliter ha
>etappctitum boni; qui
fi ad malum declinet,non cotingit
nifiexcorruptione, autinordina-
tione in aliquo hominis principio:
principium autem aduumhuma-
norum funtintelledus & volutas,
ó¿*appetitusfentiés: fed peccatum
acciditaliquando ex defeétu intelle
dus,vt cum aliquis per ignorátiam
peccat : nonnunquam peccatum
eft ex defedu appetitus fenfitiui;
vt cum aliquis ex pafsione peccat:
ita etiácontingitex defeâu voluta
tis,qui eft eiusinordinatio. Inordi-
nata vero volutas eft,quádo minus
bonú magis amat.Côiequens autë
eft vt aliquis eligat detrimétú pati
in bono minus amato , vt potiatur
bono magis amato,ficut cú homo
vul;

yi6 m F.B.Medínse
vult pati abfcifionem mébfi,etiam
fcienter,vtconferuct vitam quam
magis amat: ÍÍmili módo quando
inordinata voluntas aliquod tem
porale bonum plus amat ,vt putà,
diuitias,vel voluptatem, quam or-
dinemrationis , legif^ue diuinae,
feu charitatem Dei,vel aliquid hu-
iufmodijfequitur quod velitdifpé-
dium patiin aliquofpiritualium bo
norum,vt aliquo bono temporah'
potiatur.Maluvéró nihil eft aliud
quâm boni priuatio.Cùm ergo ali-
quis fcienter vult prîuari bono fpi-
rituali , quod eft malum fimplici-
ter , vt potiatur bono temporali,
tune dicitur peccare ex malitia,
quafi fcienter, & ex induftria ma*
lumeligens. . •jPraeterea. Si ille qui peccat ex maliria , eligií secunda,
t X P L t CATIO ARTICVLI.
Quid nam |кй-д Л D huius articuli expofitionem du*
lít ex mali bítatio eft , quid lk peccare ex mali
tia peccare tia Í Certè non eft vfäe malum Cub
Scot us. BeSssäl ratjone mai¡} vt pgrperá fentit Scor.
i.d.43. Voluntas namquenonpoteftferri in
malum fub ratione malt, vt dictum eft fuprà
q.8.artit.i.Secunde,non eft peccare ex habitu
vitiofo , & praua coníuetüdme, ciirn multi ex
malitia peccent,qui non habuere habitum pra-
uum,vt Angeli. Rurfum, nec eft peccare ex
precedent peccato ; quiapeccatum ex rnali*
tia nonnunquam eft primum peccatura, vt eft
viderc in Angelis. Dicoergo , quod peccare
ex malitiaseft nulla impeliente pafsione elige-
D.Thonn re malum,quodfciturelTe malum. Щ Pro quo
notandum eft ex autore.q.j. de malo, artic.12.
quôd voluntarium non folùm eft illud in quod
voluntas vltimôfertur,tanquam in finem , fed
ctiam medium inquodipfa fertur : aegrotus
enim non folùm vult faaitatem,i*cdcV vultbi-
bere medicinam amaram ad falutem affequcn-
dam:& negotiator non folùm vult faluus effe,
fed etiam proijeere merces in mare, vt falue-
tur titacontingitpeccatorem fie effe affectum
ad delcftationem fornicationis , aut adulterij,
aut aliquod concupitum , quod ftatuat apud
fefe incurrere in oftenfam Dei, & priuationem
bonorum fpiritualium, vt bono delecbbili po
tiatur.Ex didis fequitur, quod talis tendit in
1
Expofin Prim.Secun.
malum, quod fcit effe malum, vt bono concu-
pitofruatur. Scquitur fecundo, quod nemo
intendens ad malum,operatur, vtafferitDio- Dion.ca.4.
nyf. intendere enim eft velle aliquid propter dediui.no
fe,& primo,& perfe: in cafu vero commemo- шшк
rato licèt homo eligat malum, quod fcit effe
malum, eft vt bono deleftabili potiatur : quse-
rit itaque vltimatè bonum. Tertiô fequitur,
quod voluntas peccantis ex malitia tendit in
malum, quod fcit effe malumjquoniam vel ar-
bitratur effe medium , vel aliquid neceffarium
ed deledaiionem capiendam. Vltimô fequi.
tur, quôd peccare ex malitia, eft nulla oppri-
mente , vel impeliente pafsione eligere quod
icitureffe malum: aut, vt vno verbo dicam, eft
Deum,& bonum creatum in ftatcra conftitue-
re,&ex voluntatisvitio Deo creaturam ргаг-
ferre.*pfta tarnen explanatio obfeurifsima eft; Obicdid -
quia obiectum voluntatis eft bonum, vttefta* ne«.
turomnismoralisphilofophia: ergo non po* Ptim1'
teft voluntas eligere malum, quod kit effe ma-
lum.Etconfir.quiavifusnonpoteft videre fo- Confir.
nú nec fpiritum,quoniâha;ccontinentur extra
pbieftum fuunr.vndeneq; voluntas in malum
ferri poteft; cùm cius obie&umtk bonum.,
malum quod fcit effe malum,maximè quia eli«
git fornicationem,vel aliud; fcitque euidenter
quôd ex eo incurret Dei offenfam, & priuatio
nem bonorum fpiritualium: ex quo conuinci-
tur eligere malum, quod fcit effe malum. Sed
hsc ratio inuali da eft,vtpote cum non icmpcr
quod voluntas aliquid vult , vult& id quod
ad illud neccfiario fequitur. Exemplis id pa-
tefit:quia bene fequitur;conteror , crgopecca-
ui; & tarnen non fequitur; volo conteri ; ergo
volo peccaffe. Rurfus fequitur optimc, Petrus
facit minus malurmergo facit malum : fed nun
(equitur;cgoconfûlo,& volo quôd faciat mi
nus malum : ergo volo quôd faciat malum.
% Vlteriùs fequitur rcétè, ifte peccator non fa
cit pecnitcntiam : ctgo permariet in peccato:
fed non fequitur: hic peccator vult non peeni-
tcre:ergo vult pzrmanere in peccato. Item
aliud,(cit aliquis confeffariuseuidenti experic«
tia quôd ex audientia confefsionum fempef
ei fequitur pollutio : tamen non fequitur; vult
audire confesiones ergo & pollui. ^Sed alia Tenia,
de caufa explicado fuprà dicla inconueniens
apparetjquia actus humanas non habet ñeque
denominationem,necípecicmab eo quod eft
praeter intentionem,& veluti peraccidens vo
luntarium: at verô malum eft prster intentio-
nem operantis,vt habet Dionyfius : ergo non
datfpeciem actui malo: ergo peccare ex mali-
tia,non eft eligere malum,quod fcitur effe ma-
lum.Et confir. quia priuatio non dat fpecicm confir.
actui

aétui humano: stqoi malum priuntio eft : ergb
Solado. _ min dat a¿tui ípeaimif His arjtiimrit» brcui
Adpnmú. terrefpondeiidum^&ad priBuira dicíetidum,
ьЛаоО quöd voluntas femper ferwr m. Ьояиш prim-
crpalitcr , fed ex veheÄientfaffeiâau ad-'aíiquod
bo nu m contingtt quôd fu ft inept mijKí quod
eft coniunäum rali bono^ Víl-diostár, quod
primarium voluntatis obiecttim eft bonum,
fecundarium verô , malum eÂè'pooeft? ita dot-
D.Tho. cetautor.i.p.qao.íWtico.i¡Sic«rg*qjairexmaii
liria dehnquityftligirwalumj qqcsá'ftit eflè mai-
A¿ fecú4í» lumped vr Г€рОГа\т bonopoiwrunwaq; primé
'wicQ-il$ & princi paliter bonum efbaemi -Щ Ad-iecúd um
vuUconíe- dicitnr,quód nemo poteft veb> antecedens,
9«Шй»зТ quin velirconfequens quod inde fequitur, й
ncee(Taria eft coníequemi*7 fc\; fr vas ñora; &
toqàorde voUrföntsöireprfncipali^oe ей cót
.-г-тИо : fcquenr¡,fi ue per le,-íeu per «ccïdens ) alioqui
quiñis ! peccator fe i crimineîiberafet , dietns
fe velkdeleáwioBemqu«marbár,:nbb tomen
offenlam Dei , qua: inde fequúur». Simili ra
tio ne ebrius íe excuíar et , dicens i t velle bibere
vinum, non ebrietatem quarinde confequi-
tur.ajAdexempla veroadduébmconíequert
.ímin ьа tibus , dico ad primero <notfït&è íequi ; v№
lo conteri : ergo &: pee câûe : non e nim peccáf-
fe íequitur ad cont ritionem quam habeo , fed
eft praeambulum , Ьс rcquiíirum vt pceniteamv
Vel dicendum , quod conteri , non eft velle
peccatum , red ükid deteftárt j & fie non fei
quirur; V o lo conteri^, erg o voló peccaffe ; ficut
nec íequirur,- detettor peccanlm ; ergo voia
peccatumè^ AdftcundurrïÂciMft-Î non rectt
íequi ; contulic minus malum ; ergo vnlr ma-
lumjquia qui conf ulit minus rnalum,nen coi»*
ftdit vt men tiaris , aut fornicarionem com mit-
tas, (ed íolummodo confulir hoc modo ; fi
spud te dccreuifti adulteran, autmentiri , ro-
.:Ьл gore vt à maiori malo defiftas. Quare pro
prio loquendo nec malu m confuht,neq ue mr-
nus malum: led illud minus, vt \ tar verbis Ca-
ieram. % Ad tertium lune vjri fapicntts qui
dicnnt, quo.\ licet pro aliquo tempore liccat
non poentrere; non tarnen licetpro illo tem*
Caoov pore velle non poenitere. Autor huius (enteri
tis cft Ono in relecnone de pa-nïtentia. Ego
vero dico, quad íicur pro aliqurí tempore li
cet non pœnitere , 'ta pro eode m rempore li
cet velle non pa.-nitere ; & pro eode m t empot
re licet velle non wire э ресса to. Sed notan-
dum, quôdifta*iententia ; voló pro ifto tem
pore non exirc à peccato ; poteft dupHcitef
i n terpretari : primà , vt l i t fen fus i placet (ratee
.LY.u peccatiffic acC-epit Cano; &чп hoc fenfu oft
beccatum mortale. Secundô,vt fit fenfus , no
lo nunc agere de ex it u à pecoaro , nam ad hot
modo non teneor ; & in hoefeniu non
.Л1 АНШ1
»7
in Üío cafu pollutlo ñon íequirur ex voluntf
tis ele&ionc , fed ex neteisita teVhafcrV > fccut
fi fequeatur ел pom.îiboquc temperóte lu m -
ptisjaut verô ¡ex dilputatione^eie-jfefcoeajea. , -
^Лсгаашп^пбУпЬА^рфй^да"
tflnu velle polkuidpím in (ил Cùffîpij&ifo
W&NP&Stt Adtertlfc
argumentum d:u ur, quod рессго£здНйяь
•tïf m eligit' ma um' qWd* ÍÓÍiWt
' emiáirtraránktyibPr-
etteCtum colecutum êxnccèfsii
defiderat :Тки* flétriíédk us
mm , (ed taoquem cffectum*x medicina ta-
non v ult ¡ocurrere .malum , tüStík öffiaifeu»,
fed tanquarn erhetum qui ex necesítate fe«
cfuiíur ad totoatettfncuDtràrtV ! :i«qtó vufc
fyrjiv0t)óf¿xÁtb&&mm öffpiy^birantr
qjjàd irfrdíiat.RTÍU4tiaqer¿bonbrum foir^-
"táiiúm ШтзяШкЫи^нШРшаЯ Гоы-
tîo argu men ri ; quia ■ pece at н m- exГ- maJitia"- no fa
:ificatut à maioj^iit priuaiipn*,(ed. ab obf
ieóto, & bono deleotabili , eut IpintUME dam*
%ШШ&Ъ&Ш: ЧпШ1АfqTiàtf p^c'e^tuib
£XJiialicia,&cxpifsione (inteijufdc
H.feadmerunt ficut peritctum,«jmperfectu.
í^Eft aliud 'dùbium-; An bre ditrifiopetcati Vtrum âi
, ^ _ • . ; , '^•C-B rantia. paf-
rpondetur eite opti mam , íi nomme ignorant. fi0ne.& raa
<iae comprehendamus inconliderationem. liua.fitb»
Pro quo notandum , quod omne peccatum r" na.
p?6cèdït eic !^ШШШрг«йр10гУйШйй
verö bumanorum aôuuminprimhert incel-
ledus , ex cuius defecîu peccatum-.prouenit
ignorantia». Praetereaeft appetitus*jfenfiuùus,
ex cuius defeítu peccatum ex'pafiriöne origï-
hero KзЬet^:YHcrroйftí!rtï^Пí^%t4*cU^
ordinatione peccatum ex malitia priginatur,
riítftpe auahdó propoHtisiipb^S'tS.riii
Vnum cft «alu$, 6c alterum mirH«,-fcicmer
fligit id quod eft minus cum-detrirnento in fti
peri ori bond: & in hoc peccato eft error in pra
oa eleclioné í id éft.in irnp'ttío АЙсШ' intelfe-
äus,qQi ftawii boárainusiefk^itfpíéSéduixi,
etiam cum detrimento boni fuperíoris , idque
fine pafsione aliqua , tí de ind u ft ria ; qi 6 ma-
>imè difeernitur hoc peccatum à peccato ex-;-: r
pafsiOne.^H.^'^'b-i-. i.'.Mnaoh^y.'^^ t:td
tuita ciuÜo^an nt>n . inundad Jad ": ¿ '>*
Zz f¡vtrm
 \
t habito ресШ,ехЫк
firmier ■ Лц1шрэ1 поп onuJioq ulsvoflfnr
^йЛ^$$ЯШ^лп (элпхаЬй . MioißsJa ¿í
- Д"Л »ь#!^ЩП1#^НММ| VT-fti-P5*'1
J eft idem peccare haben-
" ШВфет habitum,* «ЬаЪЬ
neee#arium,fed fu biacet volu n ta*
; quo quis, cUm volue-
it%^ttW*Et ideöficutpöteft cov-
.tum vitiofum prorunapat in adum
*?r ïpréifàpitur per roalumha,t¿7
tum,ex: quo prouenit quod pecca-
HQrum;ita etiam pote ft contingo-
1ОДуОД alíquis haber» habiiurñ
vitiofum,interdum ríon cxhabîîii
operetu r,fed ex p afsio n с (urgente^
Ye! etiam ex ignoran tía. <f S ecúda
. ь mày.-i Conchmo. Qui exlw^bi рсс»Ц
. id quod fecundüm proprium habí
•ал , ьцл tuífieft^^nueriierts ; quia fie к
ei con naturale quodammodo Se
cundum quöd confuetudo , & ha
bitus vertitur in naturam : fed hqé
jquod aliçuicft conueniens fecun
düm habit u vitiofum , eft id quod
¿xcluifít (wííüm fpiritalè. Ex quq
fequitur, V t homo eligat malú ípiri
tale, vt pociatur bono quod eltei
fecundüm habitum cóueniens , &
hoc eft ex certa matitia peccare.
•O"1» . »«ioi* «;<U ■<"(■ • ' • <•• '■■ 1 мм
Ii J С A T X,0 A * TICTI
yträra bi.'^èvjK, I*» T dubium circa primam condu-
ЬёсЫжй (y ííonem.in qua dicitur, quod qui ha?»
eo necefli И уЩЭ bet habitum , non neceíTarió vtitur
babet gtatiam,neceflarià vtitur ea quando bei
ne moraiitcr operatur. Vn de fententiaeft pki*
rium Thdologorum , quod опше opus bonú
exiftentifcin gratia eft meritoriunr. Ht confir» Confira
maturJ^amfijfenteotiaDiüi Tbo.eft vera, fe-
quitur quód^ffet ialiquis exiftens in gratia
operari bcné.mótaliter , 05 quèd habitus fu-,
pernaturalis нов concurrat ad illud opus: con-
icqucnséft falfumi.tunc «nim non omne opus
bonum tjtiftenm in gratia elfet meriiorium, ,ог!Т.в
üquidero ne» proccdit àprincipio íupernatu-
rali. f Prañerea, charitasihbeatitudtne habet
actum neceffarmm , & non liberum , ikutdiä .».»' fa* Im О
j ■ it
cunt Theoleg^quódííilket beat» иоо pqfi
Junt, eäum amoris fu (penderé. ЩЦ Ter t io , lu * Tertiaesi .
men glorias eft habitus ,quoiiluft rat us intel-
■leôus beáti neceffiriè videt ßeUm : ergo (en*
«ntia DiuiThomaj non eft vera.-Щ Re-pondu Solado.
tur,fententiam Diui Tho.e fle certa m, patetq>
ex tilo ; Habitibus vtimur cùm volu mus. Rur-
fus, quia habitus eft caufa- moralis : ergo libe .
г* : ergo liberé inclinât. Vltimô , habitus non
mi n us fubduntur noftrae facultati, quàm po f
lentis in quibus refi dent: at verô potent i js vti
«sur, cum volumus: ergo & habinbus. % Ad Ad primtU
primum dicitur, quàm plurcs Theologos a ße-
rerc non orane opus bonum exiAentis in gra-
tiaeffemexitorium: quibus ego faule fubicri-
pferim.Alíj tarnen oppoiitum opinaotur , exi»
Mimantes omne tale opus relatum eile in fi«
дет fupernaturaJem formaliter, vel virtuaiti
ter.Ego verö dico ad argumentum, quod gra
tia non eft habitus operatiuus, vt .conftat ex
Theologia : a utor verô loquitur de h abi t u
lurfumq ue dico, quod etiam gra-i
tia vtimur cum volumusipoffumus enim ope
ran i & non operari : fed dato quod bene mo i
raliter орегетыг, taro concurrir gratia vt opus
fitmcritorium. ЩAd iecundum dicitur , quod AiCetm.
habitus charitatisdefe actum habet liberum,
ícdexconiunctioneaddiuinam vilionun ha*
bet aftura neceffarium , ficut habita fciemiat
vtimur cùm velumus: fed dato quôd habe«
mus hace principia in intellcétu , omnis homo
eft rihbilisj Petrus eft homo: neceíTarió debe-
mus affentiri Pctrum e(Te riftbilem. Dico fe-
cundo,quöd Charitas poteft condderari vt na*
tura quaedam eft , & uc a¿tum babe t necefía»
rium:poteft etiam confiderari vt habirus qui»
dameftjficque habet actum liberum ; fu ut To*
lent Theologi diftingucre de volúntate, quôd
confideratur vt natura quaedam eft, & vt po*
tentia libera eft. Sed de hoc agitur (uprà q. 4.
articulo. 4. ad tertium. tj Ad tertium dicitur, Ad tercifi.
quôd habens lumen glorias neceffario videt
Deum , non tant ùm ob habitum lum inis , fed
quia habet Deum praefentem. Yel dteendura,
cjuôd
 QäiHHon. LXXVIII.
quod lumen gloria non eil proprio habitus,
licet infundatur per modum habitusperma-
nentisjfed eft veluti lumen externum , quo il-
Seeúda D. luftratus ocultis neceflario videt coloré. ^fDu«
«hjir8Clu bitatw fecundo circa fecundara cóclufionom,
^e 4й0 babiai loqu.it ur aütor ; an neloquatur
Pri'múar». de habitu prajjo exjílente iö volúntate; an ve*
0 то exilíente in appetitu'fenfitiuo ? Et videtur
effe neceffarium quod habitus präuus exiüac
In volúntate vt fit peccatum exrnalitia; quia
peccatum ex malitia prodit ex dcordinatione
D.the. voluntatis, vt ait D.Tho.articu.i . ergo oportet
quod habitus deordinatus fit in volúntate.
Secundum, «g- Secundo, peccatum ex pafsione non dicituf
ex malitia; quiapafsiocft veluti caufa extrin-
feca,quae trahit voluntatem ! fed habitus ext-
ftensinappctitufenfitiuoeft huiuímodi : «r¿
go qui peccat ex tali habitu,non peccat ex ma-
Coafir. Jitia.Et confirmatur: nam habitus in temperan -
riz non inclinât voluntatem , nifi eliciendo
pafsionem immoderatam in appetitu ienfiti-
uo:ergo qui peccat ex tali habitu , peccat ex
Exponitur pafsione: ergo non ex malitia Refpondetur,
cenclsfio. conclufionemD.Thom.efie intelligendam de
quouis habitu prauo, vtipfe dicit articulo. 4.
aicit enim quôd intempcratus peccat ex mali
tia , afsimilaturque febri continua laboranti:
incontinens verô peccat ex pafsione,& afsimi-
laturxgroto interpolate laboranti. Et in fol it -
tione ad fecundtim ponit difrerentiam inter
pafsionem , & habitu m prauumappctitus fen-
tie ntis ; quod paisio mou et voluntatem qua fi
violenter, habitus verô quafi naturaliter» eft»
seiurie ar- cmm confuct udo altera natura. %Ad argumtri
gum. ta dicitur primo, quod male habituatus non
éget pafsione quae excitet ilium, i mo ipfe exci
tât pafsiones. Dko fecundo,qu6d etfi femper
moueretur pafsione, dicirurtamen peccare ex
certa malitia :q uia Ша pafsio ell affect a ta, & v о
lita per Iongam confuetudinem. Dico tertio,
quod fi ille qui habet habitum prauum rapitur
:л aliquandopafsiofiisimpetujconcedoquódná'
■ " peccat ex malitia ; ita enim docet autor in pri
ma conctufione.
ART L T E R T I V S.;
fPïrùm quipeccat ¿x certa malitiatfec
cet é% habit*? • \
s V-M m a * T v s.
€oaclu£tft *SB&&3L Onclüfiortegar. Certè
Í>eccatum ex certa mär
itia femper prsefuppo-
nit in nomine quandam
inordinationem , qua: tarnen non
ArtkuL Ш.
femper eft habitus: voluntas enim
ex natura fuse potential incliaatur
ad bonumrationis , iicut ad pro
prium obie&um. Quod autemeli-
gendoin malum inclín etur,ali un -
de ei contingitraliquando ex ratio-
nis defe&u, vtcumquiscxigno-
rantia peccat; & aliquando ex ap-
petitus fenfitiui impulfu , cum c*
pafsione peccat. Neutrum tarnen
horum eft ex certa malitia pecca
re, fed tunc,quando voluntas ex
femouetur ad malum. Quod con
ti ngit 3 vel quia poteft homo ali-
quam difpoiitionem habere cor-
ruptam inclinantem ad malum, ita
quod fecunchim illam difpofitio-
nem fit ei quafi conueniens,& fi-
mile aliquod malum, voluntas ve
ro in illud tendit quafi in bonurri
ratione conuenientia?: quiaquod-
uisfecundùmfe tendit in id quod
eftfibiconueniens : talis verô di-
fpofitio corrupta a ut eft habitus
acquifitus ex confuetudine quae
vertitur in naturamj vel aliqua ha-
titudoacgritudinisex parte corpo
ris. Vel etiam contingit quod vo
luntas de fe tendit in aliquod mar
îumperremotionem alicuiuspro-
hibentis; vt G quisprohibeat pec
care , non quia peccare eifecun-
dùm fe difpliceatjfcd propter fperri
укаг seternas , vel timorem gehen-
nx ignis. Remota fpe per defpera-
tioné, vel remoto timoré per pra;-
fumptionem,fequitur quôd ex cer
tama!itia,quafi abfquefrzno pec-
cet. Sic ergo patct, quod peccatu,
quod eft ex certa malitia , femper
praefupponit in homine aliquam
Zz г mot-
 72b F.B. Médinas
inordinationem, quae tamen non
Temper eft habitus. Vnde non eft
ncceiTariú,quódquicüque peccat
ex certa malitia » peccet ex habitu.
BXPLICATIO ARTICVLI.
N hoc articulo tria funt notanda,"
vt docet D.Tho. Primo, pofle fieri
quod aliquis habens habitum ftu«
diofum, necturbetur pafsione, пес
abijeiat Грет , vél timorcm Dei ; & quód pce»
cet ex malitia certa eligendo malum , quod
videt efle malum. Sed id raro contingit : & fie
primu m peccatum poteft с(Ге peccatum in Spt
rhum fandum , de quo difputat autor, г. г. q.
D.Thora. 14. arrie. 4. Secundó dicit in articulo D.Tho.
Quomodo quód funt in nobis quaedam naturales incíina-
ficveifl eiTc tiones ad peccandum : quae fententia habet
in nobis
«juafdí na- diíficilltmamexplicationem: quia naturalis in-
tunics in- dinatio cfl à Deo autorc natura; : ergo inclinât
ilinaciones ad bonurmergo non ad peccandum.Quo vni-
ad peccan- co argumento conuincitur,impiúefle dogma,
a (Tereré fydera, & eorum con lW¡ationes indi
nare homines ad peccandum, cum natura fy-
derum bona fit : ergo non inclinât ad peccan
dum. Sententia ergo D.Tho. habet duas explU
Calcta. cationcs.Prima eit Caicra. г.г. q. ^i.articu. r.
vbi ait, quód inclinatio fpecifica femper eft ad
bonum:at inclinationes tndiuiduorum farpe«
numero trahuntad malum; quia huiufeemo»
di inclinationes non prodeunt immediate à
Deo , fed à caufis fecundis deficientibus. Non
til omnino abf-urda ifta expüeatio. Veritas ta
men eft, quód omnis inclinatio, fiuefpecifi-
ca, fiue indiuidua, dummodó fit naturalis , eft
à Deo,& in bonum tendit. Quô circa optima
explicado D. Thorn л: eft, quód funt in nobis
naturales inclinationes ad peccandum; id eftr
Поп libers , non qua: prodeant ex naturali in-
clinatione; licut error in intelle&u aliquando
ell naturalis, id eft non liber :attamen non eft
naturalis in hoc fen fu, quód prodeat cxincli-
natione naturali intcllccrrus , qui fuapte natu.1
ra non inclinât ad-falfum,iedad verum. Autor,
in articulo dtcit,qtiôd funt in nobis inclinatio
nes naturales ad peccandum ex corruption^
naturas , non ex ¡pía natura. Tertió eft intelli-
gendum, quod ait D. Tho. eu m qui peccat ещ
naturali inclination ad malum, peccare ex ma
litia.Pro cuius expofitione notandum ex q.31.
art ic.7.quód inclinationes ad malum nonnun-
auam oriuntur ex corporis xgritudinc, aliquá-
o verô ex mala complexione; ficut aliqui de«
ledantur in comefttone tcrrx , & carbonum;
aliquádoex animas aegritudine: ficut delecian-
tur quidá in comedendis carnibus humanis, Sc
« "
Expof.iri Prim.Secûii.
incoitubeftiarum, & mafculorum. Sententia
а и tons i ntellige n da eft de inclinationibus ter-
tij generis; nam alia: inclinationes potiùs dimi-
nuunt peccatum.
A R T I. QJV A R T V S.
yVtrum peccatum. ex certa malttiafit
grauius peccatoex paßione.^,
SVMMA textts.
|Ffirmatiua eft Cocluiio. Cpoclofio*
Primo,quia peccatú prin
cipaliter in volúntate co-
htiquato ergo peccati motus eft
magispropriusvoluntati,tanto cae
teris paribus , grauius eft peccatu.
.t'A;
Sed quando ex certa malitia pecca
tur, motus peccati eft magis pro-
priusvoluntati,qua; ex femouetur
in malum,quam quando ex pafsio
ne peccatur,qualî impulfa ex quo-
dam extrinfeco ad peccadu. Qua-
re peccatu ex malitia aggrauatur,
& tanto magis,quáto maior eft ma
litia. Econuerfo fe habet pafsio;
quia quantó fuerit maior, táto mi-
nuitur peccatu. Secúdó, pafsio in-
clinans ad peceádú cito tráfir, & lie
homo pcenites de peccato citó ad
bonitatem redit:at habitus quo ex
malitia delíquitur,cft qualitas per-
manes, 6c ideo peccatu ex malitia
diuturnius durât.Vnde Philofoph. Arif.7 £ti.
ca.!.
cöparat intéperatü,qui peccat ex
malitia, infirmo qui côtinuo labo-
rat} incótínenté vero peceátem ex
pafsio ne j ei qui laborat in terpola-
té.Tcrtió,peccans ex certa rnahtia
eft male difpofitus quö ad fiñeíqui
э2 !«-Э
eftprincîpiuminoperabilibusrvn-
de eius deféóhis eft periculofior¿
quam eius qui ex pafsione peccat,
cuius propofitum tédit in bonum
finem, etil hoc propofitü ad hora
interrum-
 Qu*ftion.:LX^IIX.
mterrutapattiftfed defe&us prmcí
pij cft pçfsimus í ^цаге mafuseíf
pcccatumexmalitia« ...•■? ■» ;./í
при с a; V to • a le V re vu. '
RO explication oritùr qu*ltiO{
Vtrüm pee
tacii ex Ьа- vtiíim ptccatiim ex habitu,& ük có
bitu fît gra fúetudinc.lit grauius pcccaturp.quii
ttiuï quam peccatú m inconfuetüm» V. g. habet
yeccacii iû qiiis fornicandi <roh!tietudincm , cft ne pft-
confuetfi;
muro pecestum minus graue,& (¿curtdumgra
Xltifíoíó;' uius,& íic deinceps ? AltHíod. libro. i.trââaliî
jo.c.i.q.^Almay.tractâtu.i.c.pit.p; lentiunr,
quod primum peccatum eft grauius, let úduni
verô minus grauc,& lie deinteps. Itaqiie ion-
íuetudo peccandí(vt dij dícüW)diminuit pec-
Primû arg. catura.íj Probauírqüe fie: hoc primum pecca
tum perdit gratiam,& dona Spiritus laneti ; &c
í'i eft peccarum fornicationis perdit virginira-
ttm,qubd eft damnum irrepai аф1е. % Pr.vte-
Secundum,
rca,pnmum peccatum perdit innócentiam ba*
ptil malem,qi>od eft maximum Dei beneñciíí j
Teitium. ergo in eo ett maxima ingratitude. 41 Rurdts^
primum peCcatHmxft nragiirohthtoriiijliabtt
êhim minas moYiliû; fequétiaVérôpeccatà dil
tía in 'ctfrlfottuémcm habefW'tAagnamotíüa}
Quartum. lunt <йнИ «fttWrutiUaturalÍÉ/V'ViteriíjSjprj^
mú peccatum'faciltuscauerrpdtéfat; habébat
enim bomograri.í,& auxiltumDci paratüsimu
öd reriftendü:qöö mágis verô Hdtfir» peccat irt
conluetucline|miriöra rrtbet Dtfiadiutória: mi
ftusergópeceM.tó'cíppófrti] ffrtfMMffitts om-
niú lantíorúPetrfl-dicéfiü peccáfü èx cófuetu
Autoriifeo dine efle g-raUMisimú^cWú.íff Pro explic at io-
tentia. 1 ne dicoprifró;pec^atÚpriróÜ;&;peccaturrt du
étú in con(ûé(udirlê,habët fe ficHt exceciens,í5f
exceflumíqtrfa primum peccatú perdit gratis»
& innoteriíbm,cVvirginitafem,hebetc}; maius
•di utori um ad : re fiftendum , tk ptétefeà alia
incommoda qtii dióta lunt in argumentis : in
peccatis V<*rô ex cófuetudi riël&tft àlid qua: pee
tatú m magis'aggfeuâr. Inp^iAi«; qúípeccant
ex cófutiudíheVíúnt in peíori fbíó|hábertrqu*
plura peícata;» «Confuéttíefine^UirnVin de-
lper«tioriém.&cet'empttifM)k.4,cV difricilümé
liberantüiv!Deíriete,in pectátbüx confuetudi-
ne eftmtíoí ingratitudo : quéd primó pater.
Quia expirare pèecâfores ad pceftitétíam eft
itwximüDéíbírtéfieijj, quod aläpMficat Apo-
fto.dum'aíf; A'frigeora^fodbsriigm'tas Dei
ed panUentiam tba>dductt?rte*iciü&üM'donii
innocc.nti» fícúftó&míe-cí^f^Wattim'rriaiuS
fiivqwaffliloflUI^
pecnitentia; quon iam confttW рее4Щ^г}, qui
.1) i lililí
tali menfcíterar iítdignrí^.Q^ Ijw^éfebírw
aeterno fu^pliciú.mtiios- bertéíiciBm Cenfetfer;
D.THo, ita D.Tho . z.i. q. i о б.агс . г .1 1 cru m, qui pe ccáe
t a
- . :'Am¿ül.' í.
c* ccmfíittudiritf,pe*cantéx cô'nrefnptu,fçciito
dùmillud; ImpHjsçùminproFundumpecca- Prou. is.
torum vertit,cormSmriit. Item peces t ex maxi-
ma libídine pcccar.dijll-cundüm illud Píalmi;
Prodijt quau ex adipe iniquitas e or и m. Sc inn .л
fierunt in affectum cordis. Vltirr.oVcorum ma
litia eft quad naturalis,dicente ícript ure;Na t и - sap.it,
ralis mailt ¡a corum.Sec undo dico,ab(V¡uté, &c
iimplicitcr petcatum ex coniuetucline grauius
eft. Hoc probant argumenta módójiadúcTá.
Tertió dico,poftqüírn quem panittiitTuçpià.
Uz cdflfuetudinis , talis с onfuet udo d/micuk
pecentum, nam iam eft inuol.untaria,& qUodá-
modo naturalis. iG7'j'i
QVAESTIO LXXIX,
De cauíis ekterioribu^Jfèëqf*
ti : in qüätuör articúlo¿ "
art i e:: *'$%rt щу^
f Vtritm ^usßt caufa feccattf^1 :t>J
trm)S V.MMA TE'XTVir
I Oncíufio negat Ырд е- coaciefi«*
nimpotëfteÀecaufapcç
cati,vclf4Í,vclalterius;
efl namqùe peccatú per
receíTurriabordineciuieftiri Deu,
ficut in finem:fcdPeus omnia in-
clinat,&conuertítinfeipl1im,íicút
in vlcímum finemtvtirJe imppfsibi
le eftrjuod GbijjVel.aiijs fit caufitcli-
fcedentli abiiidinequi eftift ïeîp-
funj.Kecjue etiam poteft eííe" caufa
peiçcati indirëclè: quia etfi no prse-
bet aliquibusauxilium ad Vitanda
peccata, hoc totum fäcit feeödum
ordinemfapienna.'íux,cx iuftitia!:
¿*
quare ei not! imputatur j fituf пес
> ¿tu
nauisgubcrnátordiciturcaüfafub-
merfionis , ex eoquod nauimnon
gubernat , nifi qiiando potettk , 5c
debensgubetharefubtrahit gubcr
nationem»**'-4-i
Zi j ART I.
 fil F.B.Mèdinae
ARTIC. SEGVNDVS.
'" J fytrwdFtusjjcccatißt áíDco.
SVMMA TEXTVS. •
«Wfbfio, ^^Ллл Onclufioeft.Aäus pec
cati eft á Deo, non au-
tem peccatum. Proba-
tio Di ji Thome fie pro-
, cedit. Deus eft caufa omnis aâio-
nis , inquantum aftio eft. Tum,
quia omne ens deriuatur à primo
cnte.tum.quia omnis aclio caufa-
tur ab aliquo exiftente in aclu: vn-
dc omne ens in a&u reducitur in
actum primum,id eft in Deum, fi-
cut ш cáufam,qui per fuam eíTen-
tiameftaâus: cùm tarnen pecca-
tum nominet actionem cum defe-
t . ergo peccatum à Deo eft. % Rurfum , habitus О.0*»'»»»*
du quodam, prout deficit ab ordi-
neprimiagentis,dcfeäus ifte non
reducitur in Deu,ficut in caufa m,
led in arbitrium liberum; со quöd
non fubditurilliprout debet:vnde
bomoper liberum arbitral eft eau
fa peccati; fed Deus fie eft c'a ufa
a¿tus,vt nullo paäo fit caufa defc-
ctus concomitantis aâum : idcoqj
non eft caufa peccati.
IIPIICATIO ART I, С V L O R.
E quzftione Ita difputant
D.Thoau Dodores.i.difiindtionc.37.autorin
quaeft.de malo,dirfu(ifsimc quift.$.
de caufa peccati , articulo. 2. Soto li
Mig.Soto. bro, i. de Natura & gratia capitulo. 17. Sc 18.
Mjgifter Cano libro.z.de Lociscapitu.4. Auguft.ctiam
Cano. in libro de libero arbitrio longam de hac re
Auguft. contexuit difputationem. Catterü m vt certio-
ri methodo di fputat ¡o inílituatur , quaeritur;
Primü arg, Vtrùm Deus fit caufa peccati? Л parte affirma-
tiua fie arguitur. In pri mis ex teitimonijs fan-
Iob.it» ftarum ícripturarú , lob. iz. Qui immutat cor
principa populiterrx,& dedpiteos:& iterum;
t7.CC. I4. Et errare eos faciet quafi ebrios. 8c Ezcch. 14.
Propheta cum erraucrit , ego Dominus decepi
Ifa.<j. cum.Efai.6$.Quare errare nos fecifti Dominé
tic vi ji tuis? induralt i cornoftrú netimeremus
JU©4> 10. с?& сар.б.Ехсзеса cor pop uli huius, Ело. w.
t çij Dcuscll caufa uuiui yeli^ws,|f<v.ol¡t.it|
ExpoCin PriiTÍéSccun.
dicítur quód indurauit Dominus cor Pharao«
nis.Efai. 45. habetur; Ego Dominuj'crcans ma
lu m.& Amos. j. Si eft malum in ciuitate quod Aecr'«
Dominus non fecerit; atqui Roman, i. id dicit *-0B». *¿
Pau.cùm ait ; Tradidit illos Deus in reprobuni
fenfum. Et 2. Tbeflalon.i. Quia charitatem *»TbeiT.«.
veritatis non receperunt , immiiit illis Domi«
nus operationem erroris. Щ Praetereà id proba- 5е,в|кГОШ
turautoritatemagni Augu. qui dicit; c¿ Deus A»g.Iib.de
inclinât hominum voluntatem in malum. & frf¿* к
Übro.5. contra Iulian.cap.3. dicit, Deum trade« ¿e „аси.'зс
re peccatores in praua defideria ; non folùm gr«u.c *r
deferendo, fed ctiam inclinando corum volun
tates in malû. t¡ Tertio , rationelle probatur. тешвш»
Omnis porn a peccati iufta à Deo efhfed v n um
peccatum eft pana al cerius peccati; fecund и m
aliud; Propter quod tradidit illos Deus in re- ty***Vi
Erobum fenfum : ergo illud peccatú per quod
omopunitura Deo eft. 4 Vltcriùs; Omnii Qnanuœ.'
natura, & coaitas pofitiua à Deo eft , vt docet
omnis Theorbgia : at vero peccatum , etiâ pro
formalijtft emitas , ас natura pofitiua , vt dicit
autor hkA fuprà q.7i.artic.6.& q.7».articu.i. D. TL». .
iniuftitixeftqucdam qualitas, & effentia de
íeinclinansad malú : at omnis qualitas à Deo
eihergo habitus iniufl itiae à Deo eilEt confir- Confici.
matur: quia tarn abfurdû videtur quod Deus
caufet habitum indinantem ad malum , quam
caufarc malú : ergo (i habitus ini и ft itiae à Deo
cft.malum à Deo eQ.Et confir. fecundo , quia Cotfir. и
habitus iniuftitic de fe caufat malum : ergo fi
Deus efheiat habitum iniuftitis , caufat malú;
quia quicquid eft caufa caufat, eft caula caufa- ,
fi. Щ Praeterea, appetitus fenlîtiuuseft à Deo, Seirum.
& eius naturalis indinatiojnam qui tribuit for-
mam, dat ctiam confequentia ad ipfa m : at in
dinado naturalis appetitus fenfiúui eft in ma»
lum, iuxta illud;Caroconcupifcit aducrfus fpi Calat.f.
ritum.& K.orna.7. Video aliam legem in mem- Roma. 7.
bris meis , repügnantem, &c.ergo Deus incli
nât in malum. Щ Amplius, poten tia peccandi Scptimue.
eft à Deo : ergo indinatio naturalis ad peccan-
dum eft a Dco.Confcquétia ex eo pater; quit)
omnis potentia inclin.it ur naiuraliter in fuurn
)äum. Et probatur antecedens; quia liberum
arbitrium creatum eft a Deo: de c(T«ntia vero
iplius eft pofte jpeccare : ergo polTc peccara eft
à Deo. Etconhr. pofle peccare non .eft culpa, Confir.
alias tamper eflemus in culpa : nec vero poena,
fuit enim inftatu innoccciar,in quo non«ft pot
ça; fed çft quidam naturae defec'tus, ficuti&
poflcmori.f Sed cx alia parte nafcitur alia dir. Alia arg«*
ficulta^Piuomodocohaercantiftaduo, quod mcntJ-
adio peccati (it à Deo, &: peccatum non (¡ta Primam'
Dcofnam accipio banc voh'cionem; voló fura»
^
ifta
 QuxftíonLXXÍX.
ida eft pcccatum ; ergo Deus eft caufa peccati.
Nec fatisfit huic,diccdo çj> variât ur appellator
nam accipio odiú Del quod de fe , & fecúduro
fpeciéfuá malú eft; & (ic arguitun ^Quicquid
eft caufa alicuius.eft caufa eiusquodcópetitei
luapte eíTentia i ergo Ii Deus eft caufa aétus
odij, eft caufa peccati , Se malí competent is i Hi
Teuton, attui fecúdum fpecic (uá.^'Ité, homo höh ali
ter eft caufa peccati^ nid caufandö actú ex quo
fequirur deformitas : at Deus caufat aâum ex
quo fequitur deformitas neceflario : ergo ca u«
Quartana fat peccatú.^Prxtcrea.caufa per fc álíctitus for
mx,eft caufa per accidés priuationis öppofitae
forros, calor. v.g.caufat per fe* calore",& eft eau
fa per accident priuationis frigiditatis t at Deus
caufat per fe actú peccati: ergo caufat per acci-
dens defOrmitatf , ¿V priuationem qua? ex attii
Quintum. cófcquittir.t/Amplius, quádo duo infepaU|>i-
liter i unt cóiuricta.qui vult vhú , CóuíncnW&r
velle alterúut in operationibus rhoralibus ma
terials actus peccati,& deformitas,! unt infepa
rabilitcrconiuncta: ergo (i Deus vult attú pec
cati,ex cófequenti vult deformitatem peccati.
Confir. Hoc ipfum confirmatur : quia qüi vult antece
dens, neceflúm eft vt velit cófeques neceflaricV
ad illud:at verá ex actu peccati neceflario con •
fequitur inordinatiorergo ft Deus vult fubftan'
tiá , & actionem peccati, neceflario debet velle/
Vltim. inordinationé inde confequutara. ^fVltirhô,
Deus eft caufa claudication» tibia?, excitatis
ocnlorú , ¿V multorú defectuú kl naturalibus,
o uantumuis Deus no lit caufa deficiens : ergo
poteft с (Te caufa actus deficictis,et fi nó Ht cau
fa deficiens. Explicatur id apertiüs : quia etlî
Deus fit caufa excitatis , defettus cícitatisin
ipfum non refunditur: ergoetfi Deus fit caufa
adtus deficiétis, defedus in Deú referfi nó de
Prima cóc. bet.Pro explicatioiie tit prima conclufio. Щ In
Scriptura fan£tis fcri muris manirefte afferitur Deum nó
aoeet Deü е{Ге caufarnpcccatiidiciturenim Sap.il. Nihil
ne*veilс oc"fti eorú qua» feciftií fed Deus odir peccatú,
peccite. fecunda illud;Odio funt Deo impiut, ¿V impie
Sipieo. 14. tas eiusí ergo. Idédicitur Ofex.ij.Perditio tua
Oícz.15. lfra¿l,tantúmodó in me auxibú tuum. & Aba*
Abac.i« cue. i. Mundi funt ocuK tui , ne videas malum,-.
& ad irtiquitaté reí picere nó poteris id eft, mi*
Dent,j i. quita té nó probabhifle Deute. 2. Fidel is Deus,»
Сспе.ь & abfque vlh iniquitatc. &. Gcncíeóv. 1. Vidit
Deus cuna» qui fecerat,& erat valde bona.ôc
Icele. í . tecle, <. Cunóla fecit Deus bona in tepore fuo.
1 »dTim.4 Et Pau.KTtmbtb.^dtcit^mnitcteatúia Dei
lacobi.i. bona eft. & lacob.i. Nemodicat quódá Deo
tentaturiDeus enim ncoiiné tentatrid eft,ncmi
Eccle.tr. ñera ad malú (olicitat.& Ecclc.ts.Non dixeris,
per Deú abcft.Ct iterú; Non dtxens,illc me im
Secúda có. piaruuit,id eft decepiu, *¡ Secunda conclu lío*
" ! «" Ratione euideri cóftat Deú nó роДерсссаге*
Arricul. iVí fsf
CerteidRom.j.ProeuidcntircVnquitUr.cùm uideci toa
dicitur;Nunquid iniquitas apud Deú ? abfir. tk л**» Owu
Pfal.s>Quöniahi hon volîns iniquitatem tu es. noe
•JPrirha ratio elKüeus fcft ommpotés:irgo nó g^¿^V
poteft pêccare:quia peccare pöfle« eft dchcere< rui.%.
Vnde Aug. pro code reputat , pofie peccare, & Augu Jl. и
poffedeficere»Secundaelt,qüoniaroDeaíeift dé »УшЬв»
1 uroma bómras.qua maior,& melior excogita* Ca,t-
fi non poteft: ergo impofsibile eft quod pofsit
peccarejquiá alias alia maiór bonitas pofletex-
cogitari i vtpotè illa qua? peccarc non poíícr.
Yertia eft,omhiá que operatur Deus, cóucrtit
in fe ipfürrt , & in fuú amoré.vt dicit Diony. & Oiony.c.»*
etiam diuina feripturâ curd ait;Omnia propter «*e ^l"*- no
femetipfum operatus eft Dominus : ergo pec* J"01' У
carenó potcft. Confcquétia patet; quia pec câ- 9
tú eft receflus à Deo, & nó ordinatur ad Defi. .f _) u
Adhic,Uetisett regula,& ipfamet rtâitudo,
qux à nullo alio rcgulari poteft,crgo peccare .> •
hó poteít.Confequéiiaindcliquetjquiá fi ma-
hus (cribétis effet regula,& ipfa teäitudo, quá*
cúq; linea duceret.cflet regulata,& reää; fiqui
dem à regula nó difcOrdaret; Ité.li Deusquid-
quávult',illudcftcófoimc,&coníentaneúfuaí "Í'T
vóluntati.ác fubinde regula? diuina?,& legi:er«
ti
go omnequod Deus vult,necefle eft quód fit
redú , quandoquide regula? diuina? conforme
eft.Praíterfa arguitur ex D.Tho.tp.q.19. ar.91 D.Tto.
Deus quod fu m rnè diligit,eft fuá bonitas , que
eft iummú bonú:crgO nequit Velle peccacüm.
Confequentia probatur¡quia peccatum,quan-
tum eft in fe,pnuat,& deftruit bonú diuinum«
Vbi nota,quôd in hoc difecrnttur malum cul
pa? à exteris malis;quód malú culpx,quantum
in fe elhdeftruir diuinúbonum , Ii id poisibtle • '
effet; ficut amor amicitic erga Deú,ponit Deú,
fi idpofsibileeflet.Exquolequitur,argumen« i.- I
tationé propodtamclie euidentem. Vltimô,
quod Deo placitú eft,bonú elt : fcripfit namqj
Arift. volúntate eile per fe bonúat noftra vol ú An'üoji j.
tas fxpè eft apparentis boríi,& non vctijdiuina Eibi.c.+,
Vero voluntas vei i boni cft,ik bon follim hoc«
fed Si ex hoc omne bonú eft : quia à Deo ama-
tur,& nó eft ficut nos.qui pendemus à bonita- .*• '"
te re» qualm ainamus; qui ppe qui hó poífumus
tebus bonicatê impajtiri:nnnn iicut mésnoÜra
non eft caufa verrtatis« ira neq¡ voluntas caufa
eft bomtarîs.Êx q tubus planum eft , euidtnter
lequi.quod fi Deus vult peccata, peccati boni
luntjquod Ii bonatcrgo non malu:Ä Ii nó itiá*
la.quomodo peccata et untief Contra han/ ta. Obiefticj.
menconclulioné arguiiur. Quu Deus poteft МпЛклъ
peccare íi /vult î ergo abfolotè poteft peccare. •kesr.utj
Copfcquentia pata ex to, qj q на pof] umus,fi
volumus^abíolutc & luitphLiterpofTumiii.Sed
antecedes probatur lie: quia quuúq; vult pec*
care , peccat : fed bene iequitur ; Deus peccati
Zz 4 ergo
 FJR.Nkdin£
¿a» ЙЫи ergo. ppteftfe«*r«:«rgoctiá bene fcquitur^-fî
i4l4>tfl Deusvult: ergo peceare poteft. Adhocargu-
W^*! • mentmn(cuiusdifficultatéinucftigatD. Thoi
"'•"'■'Л <JU©dJi.î.art.4.)dico pruno.ulacondirionalera
" . i !«H eff» verá,& neceffariam, lient & ifta eil neceffa
j Л ria;fi Deus métitur,pccc.it: led lient antecedes
.»*'.« **> eft impoísibi!e,ita & cófequés : ná impofsibile
J-M eft çpDeus vclit peceare. Dico fecundó 3 cp li
Dçus relief peceare, & peccaret, & non pecca
ret : ná ex illo impofsibili fequitur có traditio;
quia Ii vcllet peceare, certè peccaret, cum cius
volutas femper i mplcat ur:& nó peccaret , quia
•t . ■ :oiQ Ulud op' cílet cóforme diuinc; voIútati¿ac fub-
-sb ùjde dSuina; regula;; vnde fequitur, quodef-
Terria ce*, fet opus recïù, ас ftudiofum. ЩTertia conclu-
ПЛЪеМ fJ0.)ila'fpbemum eft & execrádum .affeuerare
Deum'erfe DeûVflc caufam peccati, & nos ad peceádú со
caufam pec gere>vt »flerit Lutherus,Caluinus,IVldáchthó,
cati. AlTcrút náq; hi impij,non effe in hominis pote
ftatc viasfuas malas faceré ;& cp Dcus, lient
bona, fic & mala in nobis operaturjfic adeo.vt
hon C\t rrtinus opus Dei ludí proditio , quam
Di ui Pauli vocatio.Hoc dogma anathematizac
Coci.Trid. laerofanäa Tridenti na Synodus ; Sc quam At
Sef.i.cin.s exficrandú oftcnditSoto üb. 1. de natu. 8c grat.
Mag. soto. noj fllpra abùdâtiùs,& cópioíc demon*
ítrauim u s. Hoc tame adnotet Theologusdftos
.cjT.ü heréticos Manichasis effe multo peiorcs : illi
namque mala , & pcccata.m alo Deo rribuebár,
bona vero, bono,Deo:fed ij nepharij Luthera-
niioptimú Deü dogmatizant effe caufam pec-
catorú-e-lTicientc; irao ad peccata nó folùm in-
ducentë.lcd & cogenré : quo dogmate nullum
ynquá aut peftilcntius ,aut abfurdius accidiffe
Quarta có. memoria: proditú eil. «j Quarta cóclufio. Ex.
plicate quomodo aäiopcccati fit à Dco,& nó
Magi.fenc. peccatum , eil difficiUimum. Magifter.i. d.^7.
refert quorúdá opinionc,dicentiú,q> a ¿tus pea
cati non lit à Dco,fcd ab hominc, yel à diabo*
.t ::.vDhA io^cùm Aug-cUcJtjOenequodefl^inquan«
.* *.iiiî tiielt,bonúelt, <3cDeii habet autoré; interpre-
ran tur de е(Гс lubftantiali, Л ó cíe ülo ciïe quod
liaber actio таЬ>&: vitiofa.Hanc fententiá có.
D.Tho. raemorat D.Tho. in pnedida di ftinctione,afc
firmatq; effe errorem: cui luffragantur orones
Thecdogi. Eticertè probationes ipfms in hoc
articulo poíttae re m ita pffa euideriter demons
ftrant. Profectó ex eocpaliqua actio non lit a
Deo,apertè coUigjtur,cy Deus Поп Gt primum
ens.neq; primusaátus perclTcntiá fuá , fiquidâ
..'.jiiidO eftaJiquodensA' aliqua a¿tio,& non abipfo
seHtcntia Dco.«yDurandn9.i.d.r.q.5.cV.d.37.q.i.dicit,ati
Durand. Deus nó eft caula im mediata, Sí próxima actus.
ppccati,fed с ft caufa primn,& vniuerfalis: quia
Dcus con ftituit hommé, & dedit ei liberó ai bi
tnñ,& Ulud in e(íecófc-ruat:fed liberó arbitriú
colli t utú,& à Deo cóíeruat ú , in différés eft od
. ;&|föfanPrkri.Secun.
bonum>& malura, & determinado ad malum ï
libero arbitrio eft, & ideirco in Deum referen
da non eft. Ifta fententia cótinet intolerabilcm Impugna-
erroremmam Veritas diuina eft,cp Deus eft cau «»r Dmaa-
fa intima, & immediata omnium operation ú: ¿uu
tum,quia Debs tribuit virtutcm, & potent iam
creaturat per quam opcratur : turn vero , quia
banc virtutcm ipfe conferuat , & non tant um
hoc, verum etiam applicat omnes crcaturas ad
operandú , Sc ab eo omnis aclus,mot ufq; inci»
pit ; fiquidem eft primus motor, & principale
agens,cx cuius virtute encra operantur: led & .
ipfe Deus eft qui dirigit pperationes cuiufque
rei in finem fuum.Ha c omnia effe vera demó»
ftrat D.Tho.j.contragentiC.66.& 67. Prxtc- D.tbo*
rea ex ienteniid Dur. grauil sima incommoda
fubfequuntur. In primis fequitur, qp Deus fit
vnjerlalis caufa, prima ,& mediata peccati:-
qdV facile à Durando conceditur.Sed id viris
doctis videtur improbabile dogma, tribuere
Deo vlla ratione deformitatem , &deordina«
tionem peccati.Scd & aliud incommodum fe«
quitur,nempc çp Deus nó eft magis caufa elee-
mof) ni,quam furti ; liquidem vtriufq; adio-
nisDcns eft caufa vniUerfalis, non determinas
liberum arbitrium.led conferuans in fua indif*
ierentia.cV indeterminatione. ^Gregorius Ari Opinio
mincnlis.2.d.34. art.j.afferit , Qg peccatum non Creg.Aru
habet caufam; qui a peccatum eft nihil, & priua
tio. Huius tarnen autoris opinio faifa eft,& irra
tionabibs: eoniequi t u r namque ex ea, çp homo
non fit caula peccati; vel q> Deus erit caufa pec
cati,fícuti & homo, V tpotccau la per accide ns.
Prat tercà , luprà q. 7 1. oltendimus apertè quo
pacto'peccatum non. fu priuatio, fed poriiis
actus pollriuus,aäui v irtut is directe cót rari us.
Deinde Gregor, non fibi fatisfaciens, addit^p.
Deus quidem facit aâum malum,fed non ma- >*s in; ч
lè,neq; contra regulam reöse rat ion is -, vt cùmt ' -
quis adultérât, Deus producir pue rum licite, '
fed homo illicitè. Ifte tanteo modus dicendi "s[
abfurdifsimus eft: etenimabfurdumeft valdc, 0 bi. ■ .
&abfonum, concederé Ücum elle caufam, &■ •
autorem mali culpae. Sed pergjt Greg. & adij-
С it aliam lolu t ioné , d icit q u с , Deus non cfb .>.>»•'•••
in caufa v t homo exerceat talé aäum , confert
tarnen illi liberum arburiumlinc quonperari "i -,er'
non valet : fed exeocp. dat liberum arbitrium »p -\*
per quod homo peccat , non dicitur elle caula
peccati. Ifthaec lententia vltimo loco à Greg. ■< *' ^
afferta fuft.ineri ncquit, quia defleâk ad opi- ••№l '
nionemDur.damnatam.<rj.Ocham,&Gabr. Sentmtí» 1
ai firma nr,quód Deus ira ngorc , & in proprie- Ocham.
tate-locutbnis eft caüß peccati : Ted ácunvG*l>'1— "- '
quod ifta loquutio ; Deus eft caula peccati; .
habet dirplicem fcnlem. Primus e¡ft ¿ quód; •"•» «Ь:.ггл
Deusel\caufsac^^3-& iftcfoefuí''vere*¿ *' «ei».-*
eft,vt
 •Qoéftioo, LXjXlX.
eftjVtpraedicHantorcsexiñiniant.Secúduseft,
q> Deus peccat :8¿h fenfus falfus cft,negaturq;
à fanda fcript ura: pót cm effe, creaturâ & Deú
adeundéattúconcurreremalüj&cp crearura
peccet,& nó Dcus;quia creatura tenebatur ca«
Improba- uere ill ú adú,& non Deus.I ftc modus dicendi
torhec lea eft falfifsirmis: facit namq; Deú autoré peccati,
tentia. qU£>£j fanftjj fcripturi s , & fandis Patribus açj-
uerfatur.Deinde,fandi Patres conátur adime-
re excufationé quá peccatores íoltt pretende
re fibi fuorum peccatorû : q> fi Deus induceret
ad peccandu.homo à fuo pcccato mérito cxcu
Scotat*. fareturdîcèt Deus non pcccaret. 4ScoM.d.$7, *
q.vnica dicitjÇp adus adulterij , vel odij habet
caufam effediuájfed c¡> fít peccatum, nó habet
' ' ex cauta, fed ex hoc çp caufa tenebatur poneré
reditudiné,&non pofuit.ideoq; peccauits hoc
cnim eft formaliter peccare:poíitis náq; omni
bus sli js cauíis , fi auferatur obligatio ponendi
red¡tudiné,non eil peccatum. Vndecócludit
Scot.Deú nó efTe caufam peccati, nó fblú quia
nótenetjfed quia per ipfum nó flat quin voiû-
Criet tas redè agat.«[ Caiet.in ijs commentarijs dicit
multa in huius expofîtioncm,& in fumma vult
dicerc.cp in pcccato fünftriajadio (cilicet pec-
cati,qua: abfq; dubio à Deo efl; deinde côucr-
íio ad bonú cómutabile contra virtuté, in quo
ratio peccati efléntialiter fita eft, vt didû fuit q.
7i.art.6.Si ifta videtur quod fit à Dcojquia eft
aliquid pofitiuü.E t cófir. quia habitus iniufti»
tiae à Deo eft:ergo & adus contra iuftitiá. Rur
fus inuenitur in peccato auerfio à regula diui *
na:& ifthxc à Deo non eft. Sed in hoc,ait ipfe,
verfatur difficultas.quomode De" fit caufa ma
ke cóuerfionis cótra virtuté,& non auerfionis,
&deformitatisqiie inde fcquitur,Procuiuselu
cidatione ftatuitCaie.quód deratione mah mo
talis eft,quod à mala,& deficiéce volútate pro-
cedat:quia morale,& liberu line volútate inrel
ügi hó potcft:ergo mal ú morale fine malavblú
täte intclligi nÓ potcft. Praí terca, peccare nihil
aliud efl quá à bono v'olútaric deficere-.ergo de
rationc peccaii eft quod à deficiente volúntate
■ ^ ' *i procedat.Ex quo fequit,Dcú rió pofleeííe eau
fa m peccati, au t pofTe peccare ; quia Dets non
* !" "" «il caufa defieierfs,fedomnrûpcrfedifsfma.Se
quitur íecúdo.qj actio peccati.cú fit deficiens,
quatenus actio, in Deú referenda с ft, fed quate
bus defiriesen caufam deficienté.Tertió fequi
tur,nó effe idé tócurrere ad adú,quatcnuspro
«lit ab agéte,&quatemis prodir ab agente defi«
íiéte.Quartó íequituf.bác nó efTe boná eonfe-
quentiá:eft caufa adusfetundú fpecié:crgo efl
taufa deformStatis que inde conkquitur:- valet
aót}eft caufa dcficiés huit» adusjotgo eft caufa
defecius qui inde <.on íequit ur.Fv jt 10 iftiuselt;
quia deform (tas e ófe qu 1i a d a éi ú , r. ó jput p ro -
.%s3dàesM ri. ^
«edftBbe^t&éfcáqüátenú^abígéte cJíficíété >,*?*-í-
procedit:& ideo in Dc-0 nó vale t i fta có feqúen
tia:in libero arbitrio optimè valet. ftaq; in cau-
fismoralibus,naturalib5,& artificio fis acftotri-
fcuitur ageti primojdefetíüsvero caufç medie;;
& partie ulari. Ccelú.v.g. cócufrit ad adiónem
claudicationis , deiectus vero с laud ¡caí iorfts in
tibia eft reducédus. Artife* cócurritad feripm
rá vnde fcquit deformitas.cuius nó eft caufa ar
tifexjfed calamus parat" malc-.-Quod fi arguas;
Deus mediate libero arbitrio prod ucit emítate*
cui efl annexa deformitas peccati: ergo fc folo - .
potefljpducercjquia effediuècôcurrit ipfum li
berú arbi triú:& qcqüid Deus facit ей caufa fé-
cúdaí efôcierc , pót facera fe folo: ergo poterie
peccîre. Refpódetur, qMllud axioma eft verú,
qñ eil habitudo fola effedn» ad caufam efficié
té:arqui qñ cft habitudo effcntiafis,& formalis
Ínter caulam,& cffe&um.nó efl verú:ficut cor
medere dicit intrinfecum ordirié ad animal vi«
uú;eft náq; operatio vitalis,de cuiusratione éft ,;
q> procedat à principio vitali ¡ntrinfcco,ideoq;
fe foloDeus nequit comcderedicct fit caufa to
tins entitatis qua? in comeftione reperitur : fie
etiá qm peccatú dicit ordiné intrinfecü ad caü
fam deficienré>Deus peccare пб pót; fícutetií
volutas humana actione mere tur, & Deus non
poteft mcrcrijquia meritú dicit intrinfecü ordi >
nóad-eaufam inferiere Hic rhodusdicédiCaie. Mode» df»
etfi fit acutifs¡mus,&ad foluéda argumét» pro- c?di. Ca'et*
pofita fatis aptuj, nó videtur faers Theologie qeaque ve-
cófentaneusmá aíferífe Deú efTe" autoré malas rus.
cóuerfionis cótra virtutc valde abfurdd cft; íe«
quiturenim ex eo.Dcúcíle caufam mali mora
lis.prxfcrtim fecundú ipfum,qui tenet forma
le in peccato efîe conuerfioné cótra virturem.
Vlteritis fequitur ex eo , quod Deus hominem
moueat ad operandú cótra virtuté;quod tamé
íácris literis nó beneconfonat. lté fuprà di¿f ú
tfl,opus quod fit,& eft volitum à Deo.eo ipfo '
efîe di nina; regular4& virtuti cóforme:ergo irh
plie atio с ó tradi di on i s e ft qu od De и s moueat
tótra virtDtf.QuódfiquisdefendatCaictidu
cés,quod efl caufa ádüs peccati,prout efl con.
traiius virtuti,& pfiuatiotemperátiíE?nó temé
quatenus efl priuatio redituclinis debitae inef-
fe : itaq; refpedu Dei efl priuntiortditudinis,
fed nó priuatio rectitudinis debita: ineffe : qui
fie Caíet.defendit.videatíe ineidere in opinio-
nc Gabr.fuprà dtdam quod Deus non peccat,
quia nó tenetur.Dodifsimus paterCano in hu Magiller
kis!expofitioné,àliorû femétijs reprobatisi-aie» Cauo-
bat, Deum nó efTe caufam peccati :e*iftimabat
namq; acutifsimus vir,vltimá peccati dirTeren-
tiam f & rationem formalem efîe eius rationis,
eui us Deus Поп eft caula.Sed hune modum di
ccndicfrefallumt& improbabilem,à nobis ef-
Zг j ficaciter
 .: !RB.Mcdincr.
blig.Soto, ficaciter eft dcmóftratú fuprà.q.yi.Pater Sotö
in principio difputationis loci cómcmorati Ik
dilloluebat pro j)oli tá dubit auonc, vt diceret,
çpfecundu vcrç Fhilolophiç documétaopor
tet rcduccrc effedus in caulas proportiona t as,
effedus naturales in cautas naturales t morales
ad caulam morale:& quoniá peceât ú eft effe -
dus moralis,& liber.oportct illud reducerein
caufam moraléiCu igiturDeUsnó fir caufa rao
ralis pcccati;nÓ£nim prccipit,nó cófulit.non
adiuuatjdiccndú eft fecund ú verá TheOlogiá,
Impugna • Deú nó cfl'c caul am peccari.Sed hic modus di
tur. Cedí mihi nó probatunná licèt fundamen tum
cius verú (it,quod Deus nó pra cipit, nó cáfu-
lit peccatú;nó tame ficgari poteft ', quin Deus
libere operetur omnia,que ad extra opefatur,
etiá ft ad modú nature Operetur prçbés vniuef
ils rebus auxiliú generale ad operandú. ErgO
potius dicédus eft caufa libera peccati, quá na
turalis.Hoc ipfurn explicar ur euidétnismá cau
fa moralis nó lolúeft cófulens,aut precipiens,
fed libere volcs,& operas aliquid: ergo etiá fi
Deus nó cófulat.auí prarcipiat.pötcrit effe mo
ralis cauta peccati. Praeterea,quód Deus lit cau
ta naturalis peccati, tá abfbnú viderur,& à ve
ra Theologia abhorrés, quá quod Deus lit calí
fa moralis peccati: i mo peius etíc vtdetur.figni
ficatur namq'; quódDeüs fuá natura malus lir.
Autor ii fen Щ Pro vera rain с huius di I fie ul tar i 5 elucidatio-
reMia. fic ftatUerfdú eft pro certO,e(Te de ratione ma
Quid lit de
rftioac ma moralis,quód prödear à mati,& deficictevo'
lí
Ii. lútatcjquod fuperius fatis probatú eíTc credo,
Illud etiá pro euidéti ftatuat I hcologus.quod
quádoduo principia cócurrunt ad aliqué effe
ct ú prodúcédú, vt effedus fit pcrfedus,necef-
fum cftvtrúq: principió eííe pcrfcctii:quód li
altcrú lu cri t im perfect ú, effedus erit im peí fe
dus,vt patet in artifice &inftrumcto,in corpo
re ccclefti,& caufa particular i : in intclledu &
Quid fit a- volûtate.Sed & illud eft obfcruádú,quod qui
Ли clic ma do' dicit иг aliqué adú cífe malú fee Undu lu a m
lum fecun fpecié,nó eft fcnfús,quód malitia tribuat Ipc-
dan fuam
ipeciem. ciéactui: dictum enim cil fuprà,quod malitia
nó tribuit fpecié,fed obicduminec cft fenfus,
quod malitia côfequatur ad illú adú ex fpccic
fua : led fenfus cl t , quod côfequatur illú act и m *
proiit progrediturab ágete deficiéte.v¿ g. ho-1
micidiú,& fornica tío funt actus de fua ratione
maihquoniáá mala,& deficiéte vofútate pro.
grediútur,& à recta volúntate nec deliderari,
nec expeti poftun t:cxterii pra-fad actus fecun
dú natura, &: fubftatíá fuánó funt malhoccide
re náq;,in lcone,in améte.in indice, nó cfl ma
liuDico i t aq; ,quod quádoDeus eft caufa alie и
iusadus,eft etiá caufa priuatioriis,quç ex natu:
ra ralis actus cófequés cft.v.g.li Deus caufat ca
lore, eft etiá caufa priuationis frigidiuris.Prete
./ ExpoCfoPrirn.Seéun.
rea,fi Deus ad adú fornicationis cócurrit , eft
etiá caufa priuationis virginitatis;quia amifsio
virginitatisad adú illú ex natura reí cófequi.
tur: aitamc ad deform it a té peccati nó concur
rit; quia deformitas peccati nó fcquitur ad illú
adú.nili quatcnus i libero arbitrio deficiente
proficifeitur. 1 1 aq; oinnis dcformitas,&inordi
natío peccati in liberú arbitriú de ficiés eft re*
fí. reda. Propter quod oprime dixit Aügu.Non
qUseras caufam peccati extra tuá volúntate: &
■illa cfl fente :h D.Tho.q. j.dc malo,art.2.Sed
adnitarcam diftindiiis, & vberius explicare*
4fEft autcaducrrcndúj&obfcruandü no indi tn peccar*
ligéter,in peccato duo effc difeernéda; & adú funt »йне.
pcccati.fcV inordinatiOné'.Prlrnú-nuncUpatur à *^eei¿»c*
Tbeologis ro ateríale } fecund ú vero formale.
Hzcauté fi adinuicé cóícrátur.videbit apené
Theologus in ordination é nóefle intrinfecam
adui peccatijquia adió peccati bona cft,liqui
dé ens efhinordinat iovero mala:quinimo ma
liria efhmalitia vero nó elt in trin leca alicui bo
no. Sané vt priuatio vifus nó oft de fubílant ¡a
o.uli,fed tant ú eft czcitatjs ratio,& definido:
íta etiá inordinado nó eft eflentialis adui pec
cati. Quamobré alia eft habeda ratio adulterij,
furti,homicidij,cV aliorú id genus criminum,
quae intrinfece mala с fie Thcologi tradút : alia
vero ratio habeda eft adus peccati, fi ab mor»
dinarione ieiúda cóíidcretur.Ná cómemora-
ta crimina habet in trin fecá malitiá,quá exutre
nó po(Tunt;fed nó ratione fubftátie adus,quf
cú bona fit, nó ¡mpartjtur m alitiá peccato.fea
illa ex inordinationc proficifeitur. Vfldc ficut
cet cus intelligt nequit citra priuadoné,ita nec
huiufcemodi peccata fine inordinadonc:at ve
f6 aduspeccad abfque inordinationc intelligi
valct,qUadóquidé bonus cft.Imo pote fl ama-
ri fine inordinatíone: ná peccatores volút ii ui
adu peccati,& nollét inordmationé,quia vela
let fruí peccaro,ii ne peccatodd quod etiá fi im
pofsibiic eft, volútdstamé с ft impofsibiliu.Nó
ergo fubeat mirad ú cj> Deus velit adú peccati«
& nolit inordí nationé eiufdé , tamcr fi conexa
lint adus peccad,&ciuldé inordinado. %\h ОпЛм
timo eft obfcruandú,qúódlicétDcus litcaufa tftcante4i
adus peccati, nótame defonnitatis quaj.indej **eMaí*
confequitur: quia deformitas non fcquitur ex
modo operádi Dei, fed ex mo jo opei âdi егсач
tura;. Na Deus ciim cócurrit adadum peccati,
facit hoc ccHormiter ad regula ,nó loliim quu
ipfeeft regula que nó habet (üperioi c, ied qa
operatur fecun dum didamé reda; rations: di
dat cnim reda ratio,c^ primú agés permittat^
& nó tollat liberii arbitriú, & det «i neceflaria
adoperádú.ltaq-, quáuisDcuscócurrat ad a ¡á
pcccati,& defect ú,nó tamé cócurrit defeduA
fc,öc peccaudo. \ Ad argumenta in principio
pouta.

Argumíu poftta,adprimumcx fanäis fcnpturisrefpori-
4 ilu u amr. derur,quodifta Verba ;excacauit, indurauitj
jQuidiî™ni decepit.tradidit in rcprobum lenfum, aliaque
ficet.excje- ft^Vcous multa qu» vidcntur a&icmem Dci
саге,' indu- fignificarc.explicant fanCti Patres , id cft , per-
rars.dtcipe militcadereindeccptionem, carcitatem , rt>
к,&е. praburn ftnfum . Eft enim familiäre in Ufcva
». cloquio,permifsioné Dei appcllare Dei adio-
nermimoaliquado appcllaturDei prsceptum,
».Reg.ttf. vt cùm dicit Dauid de Semci ; Dominus prx-
cepitei vt malediccret mihi; vbi praeceptum
pro Dei ordinatione, & permifsione aeeipi-
, .iíií". tur.DicituritaqueDeuscxcscare, quialubtra
hit diuinum lumen,quo fublato, nihil fupereft
nifi caligo , & escitas. Dicitur indurare ; quia
.ч . fubtrahit adiutorium diuinz gratis, quo fe»
moto , corda noftra cum lapidíbus obdure-
.V ■ .«: ícunt. Certèquiauferchanc lucemab oculis,
exescare nos dicitur; Sc qui diruit columnam
quadomusfuftcntatur, dirucre domum ma->
tbryCtfl- nifeftèconuinchur.VndeChryfofto. inillud;
Äm"5" Tradiditilios Deusin ГоргоЬй fenfum; Quod
autem hie dicit, tradidit, nihil aliud eft quam
permiíit : quemadmodum enim ft d их quilpiá
cxercitusbellici ingraueftente bello feie fub-
duceret,quid qusfo aliud faceratquàm quôd
milites hoftibustraderer ? non quôd ipfeillos
.>* .f *-!h in ftragem impeliere!, fed quod cos fuo priua-
et-...V--> rctauxilio.Ad cum fane modum & Detis eos,
■• qui quod ab ipío offerebatur auxilium ample»
¿ti non fuftinentesjpriores refilicrunt, reliquir.
..-» i :«Л' Adaliasautoritar.es feripturs fanâs g in qui-
: bus ;i fie ritur Dcum creare malum, & non efTe
malum in ciuitatc quod non fecerit Dominus*,
tJ.Th«. rtfpondet hic D.Tho.arr.i.ad primumjfecun-
D.Bafil. dum,& quartun>:& Bafil; in homilía ; ■ Quôd
A<I fecúdú. Dcus non lit autor malorom. q Ad fecundan
T^°aTm diccncium> qaod Dcus inclinât ad malum in-
MiDcliMb dh'ecic^quoniatn noiriropeditmalum , & finit
homines ire in dclideria cordis eorum r fie in-
terprçtatur A uguft.hb.de Prsdeftinatione , Si
дн£.НЬ. 5. gratia. с. 4. Qnód autem Augufr. contra Iulia.
^ «« fcribiçDeum tiadere pcccatorcs in praua de •
ria.non folum delcrendo , fed compcllen-
%u " do, & inclinando volútates illoru m in malum;
intelligendum eft.non quafi De us velit irroga
rc.vcl immittere malitiam , (cd quod iufto iu-
клг/- • Ьа dicio vindicanss non folùm non apponit gra«
:t,iam, qua cobibeantur mais volumates, (ed
etiam ponit occafiones , & offendicula , ad
»qua? grauiiisimpacturifunt, fuo tarnen vitio,
-videlicet vertentes occafiones quibus emen
dan debuerant , in occafiones peccandi, fient
inPharaone videre licet.Aut quia votantatem
ex fe inclinatam ad malum , ftcctk vt in cerros
_ homines íuam malitiam cxcrcc.it , ficut & Sc«
I-
..-U'j¡: ", meiprscepit vt maledicerct Dauid. Quod-ur
Articulé ЛЕЯ jft^'
ïrm n cm fentiarAuguftih. Deum efTc aut oren»
malaru ni volunta tern , in locis commémorai
tis exprefsit verbi s manifeft is . ;Faíit :, inquic ^
libro^.contra Iulian.capitulo. $. bise miris.íí -n"° ¿A
ineffabilibus modis , qui nouit iufti iudicia '
fuá , non felum in corporibus hominum, fed
& in cordions operan , qui non fach volunta»
tesmaljs,fedvttturéis vt voluerit. ej Adtcr- Dnp licitet1
lium dicendum , quod Dcus punit peccatom De**pee«ir,
elopliciter ; vno modo , direâè caufando petí-' PT_^
nam : alio modo , permittendo quôd pecca- V ¡ . . *
tor in aliud peccatumlabatur, fiue vt confun-' ' . oij.ie! »»
datur.fiuc vtpereat. Etbuiufmodi permifsio- ла
nil, que eft grauifsimum fupplicium,Deus
caufa eft : peccati verô quod inde fequitur,
noneftcaufa, nifi permiKina.Caieta.fupcr H* Ca!et<fe«i*
kid. z. Regum. u.Ego fufcitabo inper te ma- "**
lum de dome tua , &c. dicit, quod intelligitur
de malo poms: nam Deus non eft caufa pec
cati , vt lie, eft tarnen caufa peccati , vt eft pce»'
na alterius peccati. & fuper illud capitulo. 16V
Prsccpit dominus Semei vt malediccret Da
uid V dicit Dcum fuiffe autorem iUtut maledi-
¿tionis, quatonus preña fuit Dauid. 1 taque, • i.n:íjni -и
.»flC.il
autorc Caictan. Dcus eft caufa peccati , prout
eft pana alterius peccati . Hanc fententiafri
conatur efficerc probabikm Cano libro do Слив.'
locis feíUTido,capitulo.4 .ad feptimum , dicit-
que quùd ineodem opere potefl confidcrari
adio,&: pafsio : Vt vero confiât CM Phydcwj
aäio,& pafsio id m motus f unt . verbi grana»
di mon abftulit falutem , & omnia bona lob,
abft ulit etiam Deus : itaque in codem opere
eft actio dsmonis mala r 6t pafsio lob bona«
Non ergo eft abfurdum actionem malam in
dsmooem red ucere , pa fsion em v его ft ud io«
famin Drum. Idem que poteft explicari de
Semei. Sed ifthic fententia Caiôta.quôd pec* tœptgM-'
catunvqúandoeftpcenaalríiriuif)«ccali, fit a tnrfemen*
Dco.non videtur probabiliä:; пзт in talica- *"*Сшь-
fu , nec aäio , ncc pafsicf honcfta eft. Cùm
enim gentes traditœ effent in pafsionc* igno
minia;, vt mafeuli in mafeulos turpitudinem
operarentur, vt dicitur Romir.or.i. nihil eft R.om.U
in tali opere. cuius Deus caufa fit. Prar t erea , 6
peccatum, quod eft in pctnaift peccati , h Deo
eft.fcquitur quodDeusifrtcaufaihrcftacxcs-
cationis,& indurationis ,qWiunt!pctnar pec
ca torum preceden t iu яп •. quöd tarnen omnes
lanctintgant.Vltimo,ergo Dens vultillud pec
catum quod eft: pcena alterius 'peccati : quia
agenspermtelk¿cum,Sí voluntetem, flgiteè
к ieníe,ck volcn te.V nde fi Dcus eft ci u(a ped-
cat* quod eft pccnaalrevios peccati , fequitu*
quod Dcus velit illud peccatum. Refpondetiir
ergo ad argumentum J quod De« eft autor
pœns,qua;peccatum nó eft;pan* v«rà,quar
alioqui

aJioqm peccant m eft, Deus non eft caufa , aHî
perm ifsiua, Item dicojqu od peccatum pro prie
loquendo oon eft pœna , de qua re inucf ligar,
«juanu. jjçj^q^^j peccatum eft aftio deficiens:qua
racione eil aétio.in Dcum referenda eft,íed ve
deficiens eft , in liberu m arbitriu m reducenda
Woúfed efttfcd de hoc fuprà dictum eft.q.7i.articul. 6.
ÄH quietS. «J Ad quintum fat is fit die en do, quod habitus
Den« foe injuiUtix eft malum quoddam meralr, ideo-
bftu! nûti* 'Sue-°P,°^tet qu°d à mala,& deficiente volun*
Tt iaiuiti-'' l3tc or'iatur:& hinc eft quöd ebrius,licèt fœpc-
цХш numero furetur, non acquiric habitum. iniu-
ftitixjcV taurus, licet muita mala infcrat,& dc»
triment3 , iniuftus non eft; quia hare opera à
: jfîl.îs'- ma!a,& deficiente volúntate non profieiieun«
1 tur. Бх quo íequitur, Dcum non cflccaulam
habitus iniuftitir,íed m:bm voluntatcm. Sc«
quitur fecundo.quodDeus fe folo neqait pra-
ducere habitum iniulbtia» , licut i пес habit um
>d feitu. ínclinamem-adfalUím. If Ad fextum dico pri-
De appeti- mô, quùd licet appeiitus ieniitiuus incliner ad
nu Íenfici- malum hominis, illa tamen inclinatio non ait
rion°Clina* 5вфяи^ nJärab*iiioootmeniriotraiearmH
ûnc' nosappctitusl'eníitiui :apperitusnamqucfen»
fttiuus lie inclinât ad malum , & dclcctabilev
ficut vinum fuaue , cuius tarnen . natura bona
eft, пес quifquam conqueritur quod Deus fe.
cerit vinum fuaue. Itaque fecundum banc fo •
lutioncrrt iudicr.ndum eft de appetiru fenfiri-
UPjfjcutifi eilet fuppofitum diiiinchim, & fe*
pâratum.velutimundus.aut dimon,curas in'
elinatio non imputatur nobis ad culpam, nift
voluntas Conienlcrir. Secundo dica,quôdap*
petitusíeníitiuusfcmper eiî in bopum appe-
tentjs j[i licet aliquando fit in тз1и m -hominis:
omnis namqUpappethuseft boni , ЙС conue-
-■i'-iïv' nientis, vtdiétum fuit : ficut &apuctituslupi
-а>тЛ j л éft in baouei fuu-m , licet fir in malum ouis.
jjujiii ^(j^ diciM»r»ijuod Deus nouctcauib homi-
nemcLfm hac imJinatione ad malum : v.eibuit
efñn\ illumíWieijjnliiuftitia , quae conti nebat
appctituni lenbtiuum in obedientia rationis,
J.eio* ai-officio virtutum-: quod li fua culpa incidir
in labores ^ fi Ыашриса tur , non verô diuinar
íapu; nt i зз, lie ytf &■ Ii oculos fibi eauAct. Quar-
tôdico , appeUttimiitnfitiuum de fiu natura
fempcr ioth»ate-adbcinum,& cfTe inftitutum
-à Deo V t obediat ratiom . i ,V erum eft tamen,
" quod per accidens fipe inducir hominem ad
fnalum, vel cx-na tura; corrur tionc* vcl ex abu«
ia noliraîeontuttudims , lîcut potcntif fen-
Jitiuse luapte m tura brdinantur ad perfettam
■ho:nmis intelleótionem : omius enim ftnfus
iirfcrimci, & exterioras intellcctui defer uiunt,
• niii'laniiftus iape funt occaliones errandi , vt
fatt l in bículoimmeríomaquam,^ in quan-
ExfoCin Prim.Sccim.)
titateSolis. Pra:tcrea,cTeatora6omne$coifp€^ *«*"r
rales ad bonum hominiideftinantur , nihile».
fccmticamen funt occalionesex heminum in- l.jfB-
iipientia ad peccandum, vt dicitur Sapicn, 19.
Sie dico de appetiru ienfi tiuo: de qua re fufiisi
raè agit Victoria in rekcli one de homicidio. Viñer/л,
•J Ad feptimum multa dicunt Doctores, г. d. л j ftpri.
vltima. Durand, dicit peccandi pountiam à Dépotée/*
Deo efle; negat verô peccatum à Deo effc: feccíái и
tum , quia potentia act иi coniundra in bonis a 0ео
perfecrionem dicir,in malis vero impcrfedio -
пет,& defectum , cuius Deus autor non eft:
tum, quia Deas, vt docet Durand. non eft eau- Durand,
fa i m mediata, & próxima ac3tionispeccati, fed
caufa vniucrlalis,& prima; quia dedit volunta-
tcmqua peccatur. Sed D*Thom.negat poten. D.The.
tiam peccandi à Deo effecuius (en ten t um tue
tur Capre.a.dift.vltima;Et ad probationem in Capre*.
oppofitum du i tur.quöd licet potentia , de ap-
trtudo ad peccandum non lit culpa,nec poena,*
ordin atur tarnen ad peccandum, cuius 01 dinis
Deus caufa non eft. Vbi notât Caprcolquôd
potentia peccandi ,' quo ad id quod habet de
potentia.aDco eft; na m eft liberum arbitrai m,
quod ablque dubio à Deo. eft : atqui quo ad
defedibilitatcm à Deo non eft*: turn, quia dc-
fcifus in Dcum neu ti quam eft refcrendus: vn
de Augufiin. dicit,quôd Deus non eft autor vt Au». I ¡ s?:
aliquid tcndat'in non eile: tum vero maximèi 4u-*ltlon»
quoniaa ifthaec dcfeótibilitas cfi purum er»
ration is:cns aiitem rationis non habet eau fa т.
•I Ad alia argumcnta,quibus probjbatur quod AJalia ir-
Deus no pofat effe caufa accus pcccati.qum lit gumcora.
i nordin ationis qua; ex aäu p веса ti íequirur,di
ce ndum.f Ad primum facilè refpehdctur ne' aJ рпаЛ
l^ándi» epofequentiam : proccdit (îquidem^b
idéntica ad formalem ; vel mutât tir quid »n ad
aliquid. Simile Vitium committrtur in ha с Con "
fequtntia ; Deus concurnt cum caula lecunda
ad me rit û: ergo Deus ipfc meretur;aliud enim
eft concurrcre ad fubihntiam actus , aliudc ue
conçu rrcre ad modtirn actus. % Ad iecundum Mkciia>
dico.quod malitia noneit intrinlecaactui ptc- ^
cat i ,ncc exilio per ie conlequit и r , vt firpra (a- '
tie ftipcrque proba ui m us:con ce do tame quod
maiiti.) eft mtrinfeca odio Dei , fed non acini
voluntatis , de qua те fuperius eft iulhcier.t er
définit um. "J Ad tertium fimili ratíone dicen. Adterrioa
dum: concedo namque canfam per fe form*
alicurus effc íubinde caularn priuationii" for
ma- oppolira; , quahdo talis. priuatio'cx:po«
iiiione forma: neccflario confequitur. Arta-
TDen.deformitas , áí inordinatio non fequi»
лиг, per fe ex actu peccati , fed lolùm-^rbut
prog red i t ur ex libcro-ai'bitrio d e fi ci e n t e. q и o d
Jiöcixemplo explicatur . Nam (i Deus mihi E .
pwicipjEj:et.,vdi:onc*daetvt aliéna «aptivm, aj^SLe.
& alius
 Quseftion. L^XIX.
ic alius eadem acciperet, acceptio ciufdem
fpeciei exifteret: at ex acceptione mea non fe«
quitur dcformitas , vtpotè qui votente Deo
ilia accepi , ideoque furtum non committor
ex acceptionsvero alterius, defbrmitas, & in-
ordinatio fubfequitur : quia alienas res acci-
pit inuito domino, quas lege diuina adftrin-
gitur non accipére. Sed pergo hoc idem ex-
ж. r prefsiùs explanare : &quidem inordinado, re-
• - ■* * ' âitudinifque priuatio , quae fecundum legem
eft,non eftintrinfecaad fpeciem, velfubftan*
tiam actus , fed confequitur ad illam ; cftque
indircétè volita ab arbitrio libero quod teñe*
batur non perpetrare opus, ad quod inordi
nado erat fubfequutura , non autem eft volita
indirecte ab ipfo Deo : id velmaximè, quia
non tenetur non concurrere ad ilium actum;
fed folùm permiffa eft à Deo , qui poterat co-
Ad quanfi, hibere, & noncohibet. Щ Ad'quartum fuprà
fecimus fatis.cxplicantes quomodo actus pec-
cati, & inordinado non infeparabiliter con*
ncctantur,qoatenus actus peccatieX Deo pro-
greditur. Oftenfum eft in! upcr,qualiter quae
infeparabiliter coniuncta fint, intellectu, 8c
volúntate feparari valent : accidit enim apud
nos, vt volito antecedente , confequens odio
habeatur, tametfi coníequentia litneceffaria: '
nemo enim peccatorum eft qui gehenns fup*
pliciaamet: atexpeccato mortali quod dili-
git,confequia (unt. Et per ha?c ruit confirma*
Advkimû. tio. % Ad vltimum dicendum,quôd priuatio -
nés naturalium pbtendarum,&perfectionum,
funt mala? fecundùm quid ; vt escitas eft pri
uatio cuiufdam boni; fed funt bona; fimpli*
citer comparata; ad caufam vniuerfalem , quz
vult illas priuationes ad aliquem bonum ft-
nem.Vndc Deus eft harum priuationum mo-
ralis caufa,non verô naturalis .• Cerré Sol non
eft naturalis caufa claudications , etil fit caufa
motus claudica tionis; fedipfa claudicado re-
.:. •> \n femir ad principium
bus Deus deficiens
eft cauía actus ; fiefed
peccati, in non
morali-
eft
catrfa peccati : peccatum enim ¡n caufam dein
cientcm referendum eft.Imo non folùm Deus
*".s- eft caufa moralis,&.' libera actus peccati,abfque
• «..> r, . eo quód caufa peccati fit, fed etiam homo : fi
enim Petras con! ulat,vt fornicetur potius quá
sdulterium committar, certè eft caufa moralis
* ípfius exercitij actus,qui cft fornicatio,cum ta
rnen non fit caufa peccati, ñeque fornica tionif;
fed Petrus rectc,& ftudiofè operatur,c on lulés
minus malum. . . -i : n ■• ■ •> т: r. ■■■
A RTIG TE RTI VS.
f Vtriim &eus fît caufa гхелсайопщ
ürinduratwiis? .-¡<-;
Arcícul. НЕ? 72$
s V m мл те х Tri. ri,;i
RimaConclufio.ExCÇ- Prima c5» *
cati, &induratihabent
motum anim i fui inhse
rentis malo , & aueríl
a diuino luminc [: 8£ quoad hoc л.ж-.
Deus non eft caufa cxcascationis,'
Ôc indurationis,ficut non eft caufa
peccati» о.ио'яа..
Щ Secunda Conclufio. Deus cft Pecunia;
caufa exesecationis , & indura tio
nis, prout gratiam mbtrarritf vflde
mens diuinitus no iliuminetur ad I0tvl
re&è videndum.&cor non emollia , ' .J&3.J.J
ЮОЯ Э'-М
turad redé viuendum : eíFfá'rneh .(»•</•
Deus ca§fa illuminationis anima-
rum vniuerfalisjficuttk Sol illumi-
nationiscovporum. Г;' '.;,!';",f
Щ Tertia Concíufio. Muftoalfter Tenia:
Deus eft caufa vniuerfalis Bhftnr-,, ,J:
nationis animarum , quam 3pl Д- ?>.(■,\ .
■In ob . H.I
îuminationis corporum: nam Sol a Ii t'inA
agit Aluminando per neçefsiratem -. ïf. lit
■M sL эи
вашгаг j Deus vero voluntan! per 'lit tiaoti
ordinem fuse fapientije.Sol autem,' .•.'•îoiïiH
îiçèt quanturn in fe eft, omnia coi- Tr.i.Vi¡-tjI
pora illumine Xiamen ira-. ¿.t¡.
. . tu , lüocorporem^«;,
ucniat , îllud (епеЬг^шщ^ИЩ-
quît , ficut patet de domo cuius fe-
neftrxfunt cíaufaé , fed tarnen il-
Iius obfeurationis nullo modo cau
fa eft Sol : non enim fuo iudicio
agit vt lumen ihteriùs non mïmît-
iat , fed caufa ipfiuseft ítle^í:qüi
clâufitfeneftras j Deus autem pro
prio iudicio non immittit luMc!û
gratia; ijs ш quibus obftaculum
inúenit . Vnde caufa fubtfa^ionis
gratis cft non folüm ille qui po-
nit obftaculum , fed & Deus qui
fuo

fuо i ufto iu dicio grat iam non appo
nie. Et quia ad Cognitionen? ma
*5з с xime dcíeruit vifus,dicitur exca?ca
tio;&propterdifciplinam,auditus
dicitur aggrauatio, & quoad affe
ct um die itur induratio.
Щ Quarta Conclutío quae habetur
in folutione tertij. Culpa precedes
éft caufa memoria exca?cationis,8c
indurationis.
nmcATio AKTICVLL
Qua ratio- N hoc articulo in primis expli«
Be dicitur candum eft cx fententijs Patrú,
Den* excz quomodô Deus dicaturexese-
care ¿ciada carc,& indurare peccatores. In
rare pecca cuius rci gratiam varis funt fan •
Îôorum Patrum explicationes. Principió Deus
dicitur ехсгсаге,& indurare, nó ^odduritiá,
out malitiá impartiatur.fed quia no imparthuf
gratiam,qua homines illuminentur , & eorum
corda emolliantur.Itaque dicitur indurare , &
:dmT ejrcjetfàré^jUiaindurari , & ехсагсап perrnittit.
Aug «Hb. i. Siedocet Auguft.confentiunt Hisron. & Am
ad fimp. & brof.fupcr illud Roman.i.Tradidit illos Deus
îS' dJ'e* in"Pr°buni fenfum:& Hiero.inEpift.ad Edi
fentia dhiî uiam.q.io.&Euthymius,&Dama(ce. Orige-
ni.* ferme »cs alia modo procedí t;d:c it náq; quod Deus
ne de Pha- non alio modo indurat peccatorem, quàm pa-
raonii in- tienter toIerando.Rurfus dicit, quod Deus in-
fe* durât peccatorem eo modoloquédi,quali do-
Eií'byün c. ти?Ц^,Цт e& benigniorin feruum , Se ¡He fie
5oS.ij.Da - infolehtiór,foIet dicere;Ego te perdidi,mea pa
mafce.li.4. ticntia fuit caufa tuae infolcntise.Hac figura lo-
c.io.Orig. xution»v|r}\nturilli.quidtcebant; Quart erra-
^¿QPer,ar* re.nos^eçifti.de vitijstuii,&indurafti cor no-
1
Ifaij. ftrii ne timerem ustc? Quam indurationis cau-
famponit Apofto.dum ait; An ignoras quod
Rem.*.
benignitas Dei ad pcenitentiamtc adducit ? tu
autem fecundum duritiam tuam , & impceni-
tens cottuurn.&c.Ecce benignitas Dei eft oc-
calio peccatoribusvt in peccatis indurefcant,&
firmentur.llandcm rationem indurationitper-
fequitur optimè Augutbfermone de Pharao-
nis induratione. Tertiam explicarionem habet
/ cg.lib.y. Auguft, quod fcilicet Deus excaecare dicitur,
contra Iu- j¿ cll,n o n ill u m i nan do;dcin de occafiones , &
lian. c.j. 'оДсп'л^цЦ adminiftrando , quibus humana
mens magis ac magis excxcaturiuftoDei iudi
cio^ed fuo malo vitio.Quartam rationem cx-
HieroBy. plicandi tradiditHierony.vbi fupràjquôd ficut
idemfolrt calor liquefacit ceram, & indurat
lut um , iu cadera Dei benignitas qnendarn
Exppíi¡rÍPrim.Sccun.
emollit & manfuctum reddit , alium ferocem,
Si indurat urn. Quinta ratio cxplicandi.Deus
indurare dicitur, quia ad fus vindiâz opera
cxequendaminiftris Satan«, qui pentes ho*
minum exca?canr,vtit ur; & ideo excaecare di
citur. quoniam Deus dicitur faceré , quod mi-
niftri eius fua au toritatc faciunt . Sed übet hic
fententias fanâorum patrum tum diligcntiùs,
tum vberiùs commemorarc. Cyrill, fie ícribitj Cyrilli» la
Dicitur Deus excaccare peccatores , non quód Citeche ù .
odire illos velit , fed propter Indignitäten), 6'
quôd oculoi fuos ipfi claufiiïent : vbi enim
fpontanea prauitas: ibi & irapedimentum gra«
tic. Sed Sc aliam explicationem adhibet sort
ineptam. Dicitur Deus excaxafTc infidelium.
mentes in malo, vtfandarefpiccrent . Non
enim dicit feriptura , obeatcaffe eorum ani-
mam.fed cogitationcs infidelium : hoc autem
période eft ас fi diceret -, obexca feorratoris
îibidinofas cogitationes , & feruabitur homo:
exesca furis rapacitatem , & icruabitur ho«
mo.Sed fi non vis de hoc ita fentire, eft & alia
interpretado . Obca?catSol& lippos , & ex
oc u li s laborantes , male affeâos propter lumt-
nisvim ; non quôd Sol habcat vim exescan-
di,fed quôd corrupta videntium natura vide»
re perfe non poísit : fie & infideles in corde
aegrotantesnon poflunt videre diuinitatis ra
dios. Et non dixit) excaecauit cogitationes vt
non audirent Euangelium , fed vt non intue-
rentur fplendorcm Euangclij Domini noftri ; . •."
Icfu Chrifti. Audire enim Euangelium om
nibus licet; gloria autem Euangelij folis Chri
fti germanis definitur , & aperitur. Loqueba-
tur Dominus ijs qui audire non poterant in
parabolis, difeipulis autem ieorfum difiolue«
bat parabolas :fplendor glo rie illu m in ant is,ex-
escatio autem infidelibus.Grego. ait ; Obdu- Greg. H. u.
rare quippe dicitur Deus per iuftitiam,quan> mon.u |.
do cor reprobum per gratiam non emollit:
& alibi;Pharaonis, ait, cor Dominus obduraf. Lib. ji. me
fc deferibitur , non quôd ipfc Dominus duri. ■*••*■•*
tiam contulit , fed quôd exigen ti bu s eius me*
ritis nulla ilium defuper infufi t im oris fenfi-
bilitate melliuit.Imô & Bernard. Quaeris quid Bern. Üb t.
fitcordurum? folùm eft cor durum, quod fe- de confide
metipfum non cxhorretj quia пес lentir. Quid ""one.
me interrogas? interroga Pharaon em. Nemo ^^,nM>
duri cordis falutem vn quam adept us eft , niii '
quem fonè miferans Deus,abftulit ab eo iux*
ta Prephtiá, cor lap ideú & dedit cor ca rneu m.
Quid ergo cor durum?ipfum eft quod пес со*
piindione fcinditur,nec pietate mollitur t пес
mouetur precibus, minis non codit.flagellis dti
ratur,ingratum ad beneficia eft. ad confilia
infidum, ad iudicia faruum, inuerecundunf
ad turpia, impauidum ad pericula,inhuma-
nura
 num id hum ana.terucrarium ad diuina.pratte^
rítorum obliwifcens.prxfencium negligent, ttt hanc dubitationem bifanám dicitur . Primo, в«шоа»«
tare папрЩШт , îpïbdrt Л'с^ p^fftóÜ iridurarèîik"аеШаЬ ApÖft; Vf1 flghificit tíé&
rúípréicrTolasMkmw^Mét «>n pM reprobation is effcâu m > q«i eft defer ere hоч

prapartñbeít:& vt irt breu? türifti horribi- reprdbátiobím ipfom , qüam«onftatfieri non!

ptppWryi>ifflir»<^^
orí. И. i». Deumtimet,nec hominemreuerctur. Greeo. ra citata ex Exodo palàm aeere videtur der
morfl.c. 14 firtci№p&№ptV ГЩШЩг ё\ repÄöhiyefiyäus,*
inillud aßter refpóndeíi;pote(V; qliàd;fcilicet , гериси
Exod.io. batió Pharaon* reddita quidem cil: priori bu s
Ego iadurl
ni cor eins. m eritis.ficut & f«ipf|t Au guftin,fed <pôd I
duraui cor Pharaonis : quod quia mifericord'P ius indurationis propria саиД Щ *"
ter im^Ee^Mt^ro^^ftriöÄffiobdAi quàm Dei voluntes , ínpl*»t»ií
rare GrtjQTt..Wo.c auterojaiv emollire ad veri Dei cogoitiortem. Qi
cum treitfctte^obis'cohfiüérajiduW eftVqüöJ é-duobus.tqjue i^dignisД-здiç^qaè rebjeJlij,
modo iuftús . & omnipoteas Deüs ciim pr«- lilis alteram Deuvpro fuis meritis finit fieri
cedentibus peccatis irafcitur , permit tit v t ex* rxbcllmrcm¿& duriorcm ad cKsafionem mub.
Gen íj. cata mens etiara in alijs labatur. Vnde GencC teraiitbeTHÄeiörur»,. akefius wre»ad eorua-;
15. NonduW cóbqAéü'fkbffecéiü AriröW dem occafionemcoremolUat»y<ilfimilium beL
Pfal.58. rhxorum.& Pfal.68. Apporte iniquitatera fui- nfificiorirm,id ad folaro Dei veluntatem refer,
per iniquittteinreorurn, & non jntrent rtpoteft» гоЬльпгг,ьЬ^ойр-{цк i^'ü^rj ,ja
ОГе íHtiam tuam.& Ofeae.4.MáIcdi3um, & men- f Tertia dubitatio eft; An Deus omnibus pec- Alú dubít»
daciuro,8í Homicidium, & ftituth', * adtilW catoribus, etiamindurati3,& excaacatis con^"0*-
pura inund^uerunt , & fahguis fanguincm te-j ferat auxiliu m gratia; neceíTamim , vt falutcrfli.
rigit.Sanguís cnim fanguinem tangit, quando «terrtamvaleantaíTequi? Sed iilharcqiusflio;
peccatum peecato additur % vt ante Dei ocü- ¿ommodmstdifferetur in traâatu dejgratia«
kts adiunótis iniquitatibus anima cruentetur; vbi inueftigabitur de necefsitate diuina; gra-'
ï.adThe.1. Paul.i.Tb<?9a.loni.z. Vt implcant peccata fuá tia»,qua quzfüone in ilium locum repofita, ad
¿ipot vid» f¿rnper.Ic^nni quoque dwit Angelus Apoca!. alj^i^lujpi^redíjrtagr.^ TtyjQ
vltimd.Qtft ndcet.noceát adhûcycVqui m fori
dibus eft,forckfcat adhuc. \ Vríde & Domiaui
dicit ; Siconuerfusiuftusàiuftitiafuafccerit
f Ftrumaaacetiß, opdm^ioßm-
JniquitateÄ, ponam ofíendiculüm coram eo:
acfiapcrtèdicat, quia víderepcenitendono¿ per erâmentVKï<tfl Jâlutem eins qui
luit , vbi i am impingit , ruft о cum iudicio de«
ferens, ponam ei vt & alibi impingar. Quod ta
men Domini poneré eft, nequáquam ad pee»
candum premere , fed nolle à peccato liberare/ Stconelufio.ExcíEcatiOj CondoEo;
fecut c^d^Pbaraone dieUur'j Ego indurabo.
cor ciusmo en im Dominus cor peccatoris ob -
durare dicitur, fed obdurare dicitur , cùmab naturaddaennationem: 02 '
obduratione non liberal, it юи •. j л
-c !jexdiuin4VafQiöifcricof
Quomodo 4" Secunda dubitatio eft,quid«ft quod ait au-
dia,vcl píQ«id^qtiaa<tólÉufem,iri-i
culpa prx- tor in viti ma conclu fio ne, quôd culpa prarce-
cedés dica- ¿ens {lt caufa'meritoria excaecariprys, & inätt» quaniu PeüS pexmitrirfliqqds.çab
Ü^ÍZu
n\eritoria rationis?quöd
. '.»»*' 7 "eriam afferit Aiiguft. Qu»
. ч . .. (esi
. dçre in peçc^4r^,ytil|i«iftgp0fpfî
exarcado- temía videtur erheacner coihgi : quia diurna;
ris&indu- feripturx habent, Deumtradere quofdam in tes humilie ntur , Se conuertantur.
radoub, reprabumfenfum ob pricedentia déliera, vt
çati9 Ы ifylmedkwa-;
Aug.lí. 8>. b'abetur Roma.!. Sed qup naoi.pafto Ьос ftä-J
•Г* SeU re"ptke{bcumPaut.at1îrinet4 quqd induratio. liter ordi n at ur ad faluté pre<le ftina
denatu.& njSTatio^ califa fit fóla djuma voluntas- ,. í¿
gratu.c.ii nonhumafíum'meritumtojcitejn^i.; Cuw¿
^))onô^fiÇi4m.yçi!ààdalios,ad
Ho«. i. - vult mifererUf > te qucnvvult indurat , id е|Ц
^oma«?i pro libera fuá volúntate ßetisqu" * damnatippe,. Qrania mala quae
Dem
г .,7
 ExpbOn Prim.Sec»n.

»r¿r:e.í*3i jí>eus 6éft,áútj)cnTiíttít:fi¿rbin ай tîfàèo лЬ0сЩртоЩ$$кЩ

quod bonum ordin an tur , non ta Ieapprehëfum mou et appetitum.
rnen in bonura eius in quo eft ma» Alio modo ab eo quod intrinfecus
lum,fecf .quanfloque ad bon um al- mdinatvolumalemadvalendum,
terius,vel totius vmuerfi;ficut cul- quod non eft nifi ipfa voluntas,vel
pam tyrannorum ordin at ad mar-
tyrum bonum;& dánatorum рос- * • • •;*•.«««
ват ordinat adglorauuftiuae шаг* hmtas poteft efïè direétecaufe pec ,¿Z^xs
Щ$ФЪ4'СЧРЬ'ЧМ îfe* *W* i î." d
Irca hune ani culum magna fefe in*
fmuabat quarftio , ad explicandum, tripliciter valeí moueri voluntas.
quid eft quôd cùm Dcus fit iummc Vflomodcfjtoîpfum obiedôpro- r ^ч
bon us.permittit fieri mala? Cuifofcr pofitum j fiçut dicimuí5íci1>!U'b;hór
ifcäitürafiaäklhitrtsTh^ogismxrttis in lb*
eis inueftigatajGur homo non eft faöusvt nó minis appetitum excitare ad come
pecett^vr ñec éënrolerite pcccarc detuHScd Sí • dendum* ;AHômoçîo|)eY ¿tím qui
huic tertiam adiungunt ; Cur lignum vetitum i así)
pofuit Deus in pai adifo,pcr q uod perditio not proponit * & ojfert taie öbiedum.
ЛгаргосеПига-егат» VI timó difputant Theolo Tertio modo per eum qui perfu a - 41.In
gi.cur Deus creauic quos damnandos eile prc-i det propdfiturri obiedtüm habere
«;«fel> ti; a fc¡uerat?Scd-omn« has qùseftiones in ttaftattt
dclcgibus^planabimu$,-in quo inueftigabi- rationem boni * Primo modo res
Oius dilig«f и*т]яп deceat iummamDei boniraw fenfibiles extrinfecu? apparentes
tem permiteere mala fieri : vnde in iftum locú
mouen t volúntate hominis ad pee
pr*d icta;qu a* ftiones referan tu г: nunc vero ad
' im quaeitionem deueniamuj* -..*:«*» candum.fed fecúdo, vel tertio то-*
do diaboluSjVel homo poteft exci--
CLY AE S TIO LXXXï tare ad peccandum, aut ofterendo
De caufa peccari ex parte dia- íenfui appetibile,feu perfuadendo
bol^uvq-uatuorartieulos ' > rationi : fed directe noft^óflunr^
quia voluntas non mouctur ex ne»
cefsitareabaliquoobieäo, nifi ab
AR TIC. PiRIMVS.
vltimo fine.Diàbolus ergo non pq
f Vtrùm diahlusßt caufa peccati?
tefteíte caufa peccati direâ:è,fed fo
lùm per modum perfuadentis, vcl
OttcluíWfíe habet. Dia.
Conelufio proponents appetibile.
boîusnon poteft effe cau
EXPtICATÍÓ AK.T rCV t' ii
fâpeceartdiredcjfed fo-
I ïabolus,fatinè calumniator, Hue zç* '.''Z
-fáhi per modum perfuâ-
' eufatordicitur; quia idem &coopc < - •
dentisyf«ípfoponentisappetibile; m ratór,& aceufator peccatorum r.oi* ' .-• •
Nihil elMtti potcft effe caufa pee-* ftrorum exiftit. Qui etiam Satanás
vocatur; quiaoppofitus eft & contrarius bo« " . _; .
cari , nifi'qnod potéft raouere vo no:hoc enim iîgnificat vox Hebraa. Quôd ve _.Jr -
lunta tern ad agendum , cùm pro rodiabohisinducatnosadpcccandújdo. et ex-
fireflfô fanôa fcrîptùramam Genet, 3. diabolus Gen.j'
prium prineipium aâus peccati fit
Lio fuafu primos parc tes deuicit:&. 1. Pet. vlti
voluntasen quantum omne pecca mo diciturjOj) circuit qua?rens qué deuoret : &
tum eftvedontarium.^ed voluntas Ephe.ó.Nó eft nobis colluélatio aJuerfus car Epbèii^^ .
nem,8cfanguinem,fedaduçrl^spriijicipes,& •
duobus modis moueri poteft.Vno
poteftates Sec. Sed illud quirunt Doôores^
Vnde
 *4
Arrjcul. II.
Ж
Vndc diabolo bellum aduerfusnos?Refponfie volúntate quidemdiäum eft? quo
eft,quia eft omnis maíitiat receptaculumrfufcc
pit etiam i nuidise morbum,& in uidit nobis ho modo ad earn diabolus fc Habeat*
norcm. Non igitur nobis inimicus creatus eft, Intelleéhis vero per fe mouetur
fed ex inuidia inimicitiam contra nos fufcepit.
ab aliquo illuminante ipfum ad
% Sed ex hoc alia naícitur dubitatio; An diabo
Iiis necefTariô , atr potiùs liberé iriâucat nos ad veritatisagnitionem ^ quód dia
peccandum?Ratio propofitae dubitationis eft: bolus circa hominemnort inten
nam diabolusjvt habet fana doärina, habet li-
berumarbitrium inflexibile, &immutabi!e in dit , fed màgisobtenebrat ratió-
DiabolusH malo.Nihiloieciùstamendicehdumeft; quôd nem eius ad cónferitiendum pec- *
beretcnuat quanquam diabolus habeat animum obRina- tato ; quae obtenebratio proue-
* inducit tum in malöjj&in aueffioneab, vltjmo-fiDe: at
ad malum. c¿rca meclia qua; ipfe ordinal ex malitia fuá in njtexphantafia , & appetitufen-
-..* ' Dei ofFeníam,liberéíehabct,& líe poteft tenta fttiuo , circa qua; interior diabo-
re,& non tentare, h oc, vcl illo modo ad malum!
It operario efle Videtùr * Vtr urn- ; »-
* 1 folicitare.ficut angelt beati in dileäioneDei ne
cefsitantur omnino.In illis vero qua? eis à Deo <jue enim horum commóüendo
demandanturdibera volúntate obfequuntur. indúcete poteft ad -: peccatum*
pub.Caie. Щ Hie mouet dominus Caietanus dubium cir
Nam imaginationi aliquas ima
.' i ca illam propofirioncmjNihil poteft efle caufa
directè alicuius actus , nifi per hoc quod pro- ginarias formas prüfentat , & ар-
priú principia illius actus moueat ad agendú; petit um fen fi tiuu m concita t natu
nam huic propofitioni contrariât ur illud pro-
uerbiú inter Thcologös decan tatú; quôd Deus ral iter ad aliquam pafsionem: quia
poteft la ppiere vice caufae efficiétis,&fic pote- corporalis natura obedit fpirituali
rit cíTe caula direda a¿tus,abfque eo quôd mo ad mOtttm íocalcmi Quare omnia
ueat proprium prineipium illiusaâus.In huius
expofitionem Caietan. multa dicit: vide illú ft quae ex tnotii locàli corporum
.. vacat.Ego credo qu0dloquitur D.Thom.de inferiorum prouehirepoffuntjcau
actu creaturx rationalis,vcl animalis.de quibus
fare poteft diabolus j.' niíidiuina
íentétia D.Thom.verifsimum dicit: non enim,
poteft Deus producere vifionem, nifi moueat virtute reprimatur • Vndc talis
potentiam viCtuam; ñeque cofenfum in noftra motus localis fpirituum , vel hu-
voluntate,nifi moueat voluntarem: funt enim.
hx'c opera vitalia,de quorum ratione eft quod morum procufatur ádarmónibuSi
prodeant à principio vitali intrinfeco. ilue dorrhiant homines , fiue vi-
gilent : & fie homo aliqua ima-
ARTIC. SECVNDV&
ginatur . Cooperatur etiam dia
jr Verum diabolus poßit inducere ad pec
bolus concitando appetitum fen
candumjnter'minjiigando. fitiuum ad aliquas pafsiones Se
Ü V M M A T E X T V S. cundum quendam determina -

Onclufio afíefit. Sed vi tum motum cordis , & fpirituum^ -

Concluiid*
intelligatur, quonampa & ex hoc homo magis percipit mo

do diabolus moucat ad turn , fiueintentioncm fenfibilem

peccadum animam , in modo praefatö ad prineipium ap-

terius fuggerendo, inftigandove, prehenfiutimredüdam.VndeÁrL Ar¡ftot.

ftatuit in primis autor, quod inte dicitjÀmates modicá íimilitudine

rior pars animae , intelfeófiua eft; réi amatarmóüetuf.Quáré contin-

&fenfitiua. Intellediua continct gitexhoc qtiôd pafsio eft cócitata,

mtelleäum, &voluntatem. De Vt id quod propónitur imaginario -
%M b„¿ -:';,л^;-- Ä aa* ' " '«f
 734 F.B.Mcdítíae
niiudicetur profequendum : quia
ci qui dctinetur in pafsione , id vi-
deture(Tebonum,ad quod per paf
■ ßoneminclinatur:& per hunc mo
dum diabolus interiùs inducit ad
peccandum.
IXÍlICATtO A R T I С Y L I.
Vôd diabolus no pofsit direâè mo-
uere noftram voluntatem ad peceá
m du m,nec imprimere malitiam in no
ftra vol útate , planifsjmc demóftra-
uitD.Thom.fuprà q.g.ar.vlt.8c hîc ftatuit pro
D.Tho."
certo,5¿ cuiden. Vnde diabolus mouet noftrl
voluntarem ad peccidum indireétè per modú
perfuadcnris,& proponents bonum,& appeti*
bile.Et id facit varijs m odis;nunc argu nuntjn
do,fuadcndo,rhetoricàdo;nunc excitado pjf»
(Iones appetitus fenfitiui , quibus homo affe-
éhis,&ille&usiudicateffeverùbonum, quod
reuera no efttamans namque faciiliraa perfua-
iione in rem amatam inclinatur : núc vero mo
nedo ph inrafmata,& ea perturbando , ex quo
admirabilesj&penè diurnas vidérur fequi vifio -
ncs. Qua de caufa iudicabit Theologus, quid
fi t cenfendú de quibufdá mulicrculis , qux vi«
fionesfibi vidétur habere: caufanturenim ex
dxmonu illu(Ione,& fpirituú, humorumq; cö
motione/ic adeô,quod vigilares tarn vehemé
terapprehédunr,vt videaturttbi rem cori оси
lis geri ; nó eniro eft impofsibile quod patiatur
idem vigilâs,quod patitur lomnians, vt videre
cft in phrcnccicis. Vide de hoc Caieca.
A RU TERTIV s.
yVtrim diaboluspoßtt inducere homi*
ni neceßitatem ad peccandum.
s V m m a Tbx-fVS.
coadmîo. bR*fi£V Eganseítcóclufio.Cer-
â tè nifi àDeo refraenetur,
'i poteft aliquomodo in-
duccre ex necefsitate
ad faciendum aliquem aftum, qui
ex genere fuo fitpcccatum:fcdne-
quit peccandi necefsitatem indu-
cere. Licèt namájuc diabolus mo
liendo imaginationem,& appeti-
tum,totalitcr vfumrationis aliquá
Expofin Prira^ccun.
doimpediat, tune ligara rationed
quicquidhomo agit, non imputa-
tur ei ad peccatum : fed fi ratio
non cftfunditus ligata,exea par
te poteft reGftere pee cato. Qu a p r о
pter nullatenus diaboluspotefhn-
ducerehomini necefsitate ad pec
candum.
% X 9L IСAT » О A R T I С V L î.
Vanquàm diabolus fortifîimus fir, CofîfTfAtUf
conclura
& acutifsimus,non poteft inducere
homini necefsitatem ad peccândù,
vt patet ex illo i.Pet.vlnmo.Cui re
fiftîte fortes in fide.&.i.Corin.iolFidelis Deus ьСамо»
qui nó patietur \ os tentari vitra id quod pote-
flis.Rat toque D.Thom.eft euidens:Nam dia - D.Tbo.'
bolus nó mouet noftrá velüratem nifi per mo >icio.
dum perfuadentis,*: preponentis bonunv.fed
nullum bonum in hac vita necefsitat noilrafn
Voluntatem , vt demonftratum eft in traäatu
de bcatitudine. lllud etiam aduertendum eft»
quod in ijs etiam qua; diabolus poteft ex facui
täte naturae, impeditur à Deo ne facia t quic«
quid poteft;quod effe verum,dcmóilratex U*
cro eloquio Diuus Gregorius lib. t.Morauum Greg.
in principio.
qj Hîc mouet dubium Caietan.Nam hîc,folu- F.iponttnr
lione ad tertiu docet autor ex prefle.quod car- côir.diâio
apencaría
nis tentado , quando ei ratio aâualirer rcfiflit, liten.
nó eft peccatum.Sed in tenia parte.in quilbo -
rie de tentatione Chrifti,ex Auguftini dutorita
te dicit , quod non poteft effe abfque peccato
tentatio carnis;quf videtur effe in doctrina cut
déscontradiório.Caietanusin hui us d ubi j cx-
planationem nelcioquam explicationcm sppo
fuit,quam ego non intelligo. Veritas eft, quod
cum dicit Diuus Thomas tenia parte, quód té
tatio cai nis temper eft cum peccato, intelligic
de tentatione quam homo potéft,vel potuit vi
tare,percipiens quid faciar. Tentatio fiquidem
eft fumere experimétum de aliquo, an fciar,ve
lit.vcl pofsit,vt docet Diuus Thomas.i. parre, D.Tho,
quaeftione.t 14 .articu.z. Vel dicatur.quód om«
nis tentatio carnis contra fpiritum vel fcmptr
eft cum peccato, vel ex defect и peccati proce-
dinnifi enim prcecebiffet pcccatû,hic detect in
praeter ordinem naturae,quód caro cone при се
ret aduerfum fpiritun ,in nobis no effet. Igitur.
quoniá à Chrifto non (olum procùl abeft pec-
catum, verum & omniscient us qui imperfe«
ôionem imporrat,ideô huiufmodi tétano cer
nís in Chriíio пой fuie
AR-
 Quaeftion. LXXXI. Amcul.'fël:i

A R T^ OV A R T V S. minis orrginaliter tranfitin porte

fp^trum omnia pecada bommum fint ros; obidque pueri mox nati ad
' exfug&tftione diabolt. baptifmum dereruntur , tanquam
S VMM A TfcXTVS. ab aliqua culpa abluendi: oppofi-
Conclude* tumejue eft híercfis Pelagiana.
Oncluilo eft negatiua.
Nam quanquam occa- •f Secunda Conclufio. Explicare secunda:
fionaliter , & indirectè qüahter tráfeatin alioSj boc opus,
diabolus fcft caufa om hic labor eft. Quidam enim con-
nium peccatorum,inquantum in- fiderantes, quöd peccati fubie&u
duxit primumhominem adpecca eft anima ratio nalis,pofuére quod
dum , ex cuius peceato vítiata efl; cum femine rationalis anima tra
t Vv natura J vnde omnes procliucs fu-1 ducatur, vt fie ex infecía anima,
mus ad peecandumjíed directe no infeebe animai deriuarí videantur.
eít caufa omnium peccatörfi: quia AJij hoc tanquam erroneum repu
fi diabolus non effet , homines ha-« diantes, conati funt oftcdere,quo
berenc a ppetitum ciborum , öc* ve- pacto culpa anime parentis in pro-
nereorum,qui poífet eífe inordina lem traducatur , etfi anima noil
tusjlîccjue eífet peccatum , niiî ra-, traducatur j per hoc quöd corpo
tione ordinaretuir, quod fùbiacet Ii ris defeâustraducûtur in prolem;
Ьего arbitrio. i ficut leprofus general leprcfum;
.-explica tío a r т i;c;v L I«. i & podagricuspodagricum,ob ali-
N hoc articulo (oltini cit aduerten-
du m,quód non omnia peccata fiunt quam iemrniscorruptionem; etfi
ex duboli iuggeftione. Homo «ni m talis corruptio, podagra, vel lepra
per liberum .irbitrium , et i a ra (i dia- non dicatur. Cum autem corpus
bolus non effet , grauifsi ma (celera excogitare
poflet, & com m i itere: (i qua; vero ex diaboli animas fkproportionatum5&: ani
fuggeftionc committitjco modo fiunt,quo pri ma: defectus in corpus redundent,
mi parentes ad peççatum íunt inducti. ()uo-
& с diuerfo ; fimili modo dicitur
modo autem diabolus inducat , & qutbusarti-
D.Bifi.opn bus decipiat.explicatoptimè Baúl. л quöd culpabilis animse defectus
fcDlo,quód per fe minis traduction em in pro
rebut fecu
laributnon QVAESTi O t XXXI. lem deriuatur, etfi fernen non fit
ertadheren
dum & in De caufa peccati ex parte ho- actual i ter culpa; fubicctum. Sed
alio opufcu vtraque via eft infuffieiens. Nam
Jocund minis,in quinqué articu- ':.
Deus nô (it efto aliqui corporci defect us à pa-
autor malo losdiuiia. ; «wi.:b
rente per originem in 'prolem
ART I G. P R I Nt V S.J tranfeant , & ex confequenti ali
fJn primum peccatum pritrnparentis qui defeftus animae ob corporis
perortgïnem in poïteros traducatur. difpofitionem , ficuti interdum
SV M M A TEX TVS. ex fatuis fatui generantur : tarnen
Prima con Rima Conclufio. Secun hóc ipfum , quod eft ex origine
dum fidem catholiçam pri aliquem defectum habere, víde-
mum peccatum primiho- turexcludere rationem culpan, de
Aaa г cuius
 73*; ИЯМАЛ
cuius ratione eft quod fit volunta
ría* Vndeetiampofitoquödratio-
nalis anima traduceretur cum fe-'
mine , ex hoc ipío quod tnfeâio
anima? prolis non eflet in cius vo*
luntate,amitteret rationem culpar
obligantis adpcenam :nam, vt di-
Atiflot. eitur 3. Ëthicorum, nullus impro
peraba czco nato, fed magis mi-
fcrebitur. Et ideo dicendum eft,
quod omneshomines qui nafcun-
turexAdam , poffunt confiderari
vt vnus homo , prout omnes in
natura conueniuntjouam à primó
parente áceipiunt ^ fient in ciuili-
bus omnes homines vnius com-
munitatis reputan tur quafi vnum
corpus, & totacommunitas quafi
vnus homo. Sic ergo multi homi
nes deriuati funt tanquam mem-
» bra vnius corporis ab Adam. Sed
aéhis vnius membri corporalisj vt
manusmon eft voluntarius volun
täte ipfius manus,imo volúntate
anima? quae mouet manum.Vnde
homicidium non imputatur ma-
nui , fi confideretur fecundûm fe
diuifa à corpore, fed quatenus eft
aliquid hominis , quod mouetur à
primo principio hominis motiuo.
Sic ergo inordinado que eft in hoc
homine exAdam generato , non
eft voluntaria volúntate ipfius,fed
volúntate parentis primi,qui mo-
uct generationis motione omnes
qui ex eius origine deriuantur,
prout voluntas anima? mouet om
nia membra ad aäum.Quarepec-
catum quod fie à primo parente in
pofterosderiuatur, originale drci-
tur,ficutpeccatum quod ab anima
deriua tur ad membra corporis, di-
citur aöuale. Sed ficut peccatum
aâuale quod committitur per ali-
quod membrum,nó eft peccatum
illius membri, nifi quatenus mem «•■■
brum illud eft aliquid hominisjv n-
de & dicitur peccatum humanumj
ita nec peccatum originale dicitur
alicuiusperfona^nifi quatenus ilia
perfona recipit naturam à primo
parente: vndeÔÉ peccatum naturae
dicitur/ecudum illud^Eramus па- Е,ЬеГ. ».
tura filij ifai, Ex hoc $nim ilie qui
nafcitur fitconforsculpœprimipa
remis, quod natura ab. eo forth ur
per quádá generatiua mouonem.
ttt> tí CATIÖ A'&iVt С V L ï.
E quasftióne propöftta difieran*
Theojogi 2.diliin<Lüone. jg. yíqufe-
ad 3J. & Auguftinusmultisin loci»
fu* doctrina; contra Pdag. Sed Se
ncotherici Theologi qui hac temperate con-
tra Lutherum difputant , hoc argument ú edif-
férunt.quod autor hoc modo diftribuir.Primo
difputat, an peccatum originale fit. Secundo,
qua; Ht eius caufa, & quoroodo fraducatur.
Terrioquejquid fit peccatum origínale. Quar-
tÓ,ih qüo fubieéfO ¡commoretur. Ac deniq; de
eius cfrectibus,& quae poena ei debeatur.SccuH \Реегл5Ы
dô notandC, quod efle peccat ú per originé tri gimle ек
duékú (quod autor in prima docet cóclufione)
naturali ratione conftart non poflet, nifi Dens ^ot^tTû
reuelaflet:cxtat de hoc teftimoniü Píal^o. Ec- wil.50.
ce enim kf iniquitatibu^cóccptvs fúrn, &c. Vbí -
fecundú líterá Hebraica dicitur; In iniquitate,
& peccato,&c.Imo & Eccl.z 5. dicitur; A mu- Ecclefi;.
licreinkiúpeccat¡,& perilla omnes moriútur.
& Iob/Pereat dies in quá natu j fum , & nox in lob. j.
qua dictum cít,Conccptus c(t horno. & ca.14.
Quispoteft faceré mundum de immúdocóce . :
ptum feminetäc c.i5.(ecundüScptuaginra; Ne
mo mundus à forde , ncq'ue infans vnius d ici.
Vnde cVloarthesïiapttlra.Ecce.âit, agnus Dei,
ecce qui toll it peccata m und i. Gneis in codici
bus habeturjqui tollit peccatum múdi; quibus
etiam aliqui Latinaru m codicu m adfiipulltur.
In nouotefhméto íunt apertiora teítimonia.
In primis eft illudjPer vnum hominem pecca* Rom, 5 ,
tum intrauit in mundum, & per peccatû mors:
& ita in omnes homines moispcrträi!jt,in quo
omnes
 omnes pfcccáueritet.Sc iterú;Iudicium ex vno,
fcilicet debctom códemndtioném : gratia sute
ex multis delictis in iulhhcationc:rnriamqUe;
Sicut plff ynius iriobedientiam pecc acores cön
l.Cor.i?« ftitüti furitmultij&c.& 1. Corinth; Sictitifl
Adam ontnes rnofiötuf,&cäd eftjfictitlih Adí
,tr— ' 'if ' omnes haberntri motte & temporalcmj& fpirt
talem; ita & in Chriffo omnes habemus vitam
& temporalem corporis,& etium vitam animai
t.Cor.T. fpiritalem.& 2.Corin.5.Si Chriftus pro omni-*
bus mort uüs eft,ergd omnes mortui funt: S cd
Chriftus pro paruulis mortuus eibergo paruu-¡
Ii morttli funt:& ndfilnt mortui aduali pecca-
Ephcf. i. to:ergo originali.Ct cófirmaturex illojOmncs
eramus natura filij irai. Id ipTum dicitur in om~
ni bus cócilijs congregatis contra Pelag. In Có->
«eff.r<cam cil.Mileuit. Arauíic.Aphrica. & in Goncil. Tri
dent. Idemqueroböratur fententijs omnium
PatfUffl à" D.Petro vfquead noftram hanc ana*
/ug.li. t.Bc tern , quas feiert Auguftirt. Idque ipfum con-f
a.contra Iu ftat ex vfu Ecelefiae, que ideo cum paruulis ad
lian.* Ii. i.
&j.depec baptifma pröperat,vt à peccato abluantur.Nec
catorú me tarnen filentio eft prstereuridum , quód Pela--
litis. gius,Iulianus,& Cxleftius dicebant,pra:uaricá
tionem Ada; fibi foli nocuifle,& non eius pro»
pagin i.Et ad illud; Per vnum hom i nem pecca«
tum intrauit in mundum,in quo omnes pecca»
ueruntjrefpódent, peccatum Ada; ad pofteroi
traniijflc,nóorigine,fed exemplo, & imitatio-
Erafmns ex ne. Eandem expofmonemampleftiturEraf-
polïuonÉ muSj&r conatUr,quátúm poteít,amouere inteí
kxreticato ligentiam peccati originaüs ab iüo loco-.ficquc'
ampkfti- deprauat hurfc locümrríam pro eo quod in now
tur.
ílraedicione habetur ; In quo omnes peccaue-
runtjille vertitj Quatenus omnes peccauerunt.
Sed banc intelligentiam efle violentam,& Apo
ítolúapertcloquidepeccarooriginali, demon
Aagu.li.j. ftrat Diuus Auguftinus multis inlocis.Nam ex:
de peccato üb explications fequitur.quod in paruulis per
rum men baptifma non íoluitur peceátum originale.Praeí
tis à C.H.& tereà , fi voFuhîet Apoftol. fignificare peccatü
Jeinceps.
quod intrauit in m údum imitât ione, поп ртом
pagatiöne,non Adam pöfuifler,fed diabolum,,
de quo feriptü eft j Ab inicio diabolus peccat.
l.toaB.3. & rurfui». Inuidia diaboli mors intrauit in or
Sap. a. be terrarú :'& ftatim fubditur; I mitant ur eú qui
Amt ex parte eius. lté Chriftus j mrquo omnes
▼iuificantur,prjEterquam quod fe ad iuititiam
exemplum imirSdam proponir.dat eciá íui ípi-*
ritus oculfifsimá «ratiá fidelibus. Sic & ille, in
quo omnes moriun tur,prjterqua quod eis qui
prxuaricáturprarcepta írnitationis exemplum
cft.occulta ctiátabetabificauitin íe omnes der щ
faa ftirpffvenientes.Deindè qudd ftquitur; irí
quo omnes pecca uerúfjquá cifcûfpeâè,quài4
propriè,quà m fine ambiguifate politum eft! Si
«ûim peccatü iutelle xeri s, iff qua omnes pe ce*
7>
Ûerût.mihifènïtéft alia eflè pfopHa сЧйф pee-7
cata, aliudcj; in vnum in quo omnes pecíarúr.
Quôd fi mtelíexefis ; irí quoVnó'homíñe ora.
ftes peccailetúr¿quid etíám bac iWnifeftatrcrtei-
lmntfeftIns?Quippe legimusiuftificari inChrt
fto ob occultá cómunicationemjríó verô legi-
musiuftificari in Paulo,ApollinevèjqUbs imi-
tamur.Sednulübi ltgitur alique peccarc in dia
bolo.quc omnes imitátur.Sed Vide quid feqtia
turjVlq; ad lege peccatüin mundo fuit; id efty
quianeclex potüit auferre peccatú, quod qüi*
dem RÓ imputabatur,cú lex nó eilet: Quid Tibi
vultjno imputabatur; nifi quia ignoraba tur , Sc
peccatum n ó eííe pu t abat ur { Sed regn aui t,ai г,
tnors ab Ada vfcj; ad Moyfenjid eft. núqná lex
ipfa potuît regnû mortis áufetre.' Et fubdituf
etiájln cosqui nó peccauerút in íimilirudincm
praeuaricationis Adajid efr,qui'honidú fuá vo-
luntate,íicuti ille peccauit , fed ab eo originale
peccatum traxerunr,qui eñ forma futüri. Scio öiuerfafe«
equidem plerofque codices Latinos haberej ftio illiní
Regnauit mors ab Adá in eös'qui peccäueföt/ lecib-O'J-
in bmilitudinem ptaeuaricationis Ads ; quod
tamé qui ira lcgunr,ad eundë intellect и m refeä
fút,vt in fimilitudinê pnuaricat iohis Adae pec !" ;
tafle áccipi3t,qui in illo peccauerüf, vi et fimi- '; "
les crearentur;lîcut éx ho min с homines, ita ex
peccatore peccitoresjex moftuo morituri, dá- fb '
natoque damnat i. Grabet aut em codices habét '
primám leâiônéiSed non.iríquitj ficut & deli»
0um,itá&donum:fienim vniuS delicto mor^
tui funt multí.rttúltomagis gratia Deú&donú
in gratia vnius hominis Iefu ChrilH inmültoe •■• ■
abundauit.Non magis multosmec enim plures
iuftificantur quam condemnanturjfed abunda -" < • •.
bit ; quia Adá ex v no delicio fuds rco's genuity
Chriftus áutem ex multis deliÄis itl ißflitficatiö» ' ;
Dem. Vrgetpraetefea Auguft.exillâ fentetttii A.egç^-!;
quae feqüiturjEt non ficut peccatum,ifa & do- , 1 <
fiurn: flamjudicium quidem ex vno in conde*
nationé, fed gratia cx multi<. in iuftiti cátioné. -
Ex vrto,inquit,iricöhdernnationemiquövno,! «f
nifidelido^liocenim explanatjCÖm aitjGratia
autem ex multis delictis in iuftificationenf. .
Nunc dicant,vbi locum habet in his verbis imr
tatiolSed 61 qtíód ait Apoftplusde Chriftoi
Per vnius tuftifircationcm ; magis hoc expli-
CUit,quàm fipcf Vflius iüíiitiam dicâret. Earn .jw^/ 'i
qüippeiüftificatjortem'dicit, q^a'^hfiüüsití« :';>¡y):a
ftiftcatiropiumj quam non imifättääm propo'í -
íuit.fedfoluíídpoteft. Nam pótuitPaülusre^ ' ' "~
ctè dicere; i.Corinth. 42 Imitatoresmeieftö« i.Cor.^i
te, ficut & ego Chrift i ; nunquàm autem di-
ceret; iuftificamini à me, ficut égo iam íum iu-
ftificatus à Chrifto ; quoniam fuerunt muU
ti hominwiüftiy& imiíaridi tiirffeyauteni.ec
^neffliftift Ghtiftüí- VAdedicitut .mulnT
Aaa j Koau
 F3;MedSnaî
&оаь4. Ro ma. 4.CrcdcD ti au tem in eu m qui iuftificat
impium. Ccrtè П folá imitatio facit peccat ores
in Ada m,cur non et ia m per Chrift um (ola imi
tatio iuftos facit? Nam Gcut per vnius delict um
in condemnat ¡oncm , fie & per vnius ¡uftifica-
tjoné in omnei homines,&c.Proinde iiti.vnus
& vnus, non Adam & Chriftus, led Adam Se
i Abel confhlui debucrunt. Porro fi Chriftus
vnuseft in quo omnes iuitificcntur ; quia non
fol ù m eius imitatio iuftos facit , fed per ípirit ú
regenerans gratia jfímiliter vnus ett Adam in
quo omnes condemnantur , nó propter folam
imit.it ionem, fed propter carnis propagations.
Sed eft difrereritiamam regenerante ípiritu, nó
folum originalis,fcd & volútariorum fit rcmif-
Go peccatorum; generante autem came , illud
tantummodö trahitur,quod eft originale pec-
catum:quare d ici tur; Non licut delict um.it a 8c
donum.Haäenus Auguftin.ingeniofifsiu)è,&
; .i л . . • fortifsimc.Scd eft aduertcndum,quôd non fo-
t . lùm eft dogma bsereticum , aflcrere quod non
..-.е- :..\ íitpcccatú originale, verum ctiádoccrcquód
ilJc locus D.Pa ul.ad R orn ad litera non intelli-
gatur de peccato originali : fíe definir Cont il.
"cScí.Ttid. Mileuit.Sc ConciLTriden. £x ijs pat et eiïe pec
ScíTj . catum origine transfufum in Adamipofteros,
quod primo loco (ufcepimus explicandum.
Difícil» eft ^Secundo loco agendum eft de caula peccati
exponere, originalis,& quomodô traducatur; quod non
quonim pa £,cu>¿ ^ Theologis explicatur. Vnde Auguft.li.
U сс"Й* d«,noribus EccIefiefcribitjHoc peccato anti-
ia portero» quo nihil eft promptius ad prçdicandum, & ni
traducatar. hil ad intclligendum fccretius.Et Pclagio quar-
rcnti,per quas nmulas hoc peccatum in anima
'Aug. ep.t8 ilUbcrcturïAugu.nec fibi, ñeque illi fatisfaciés
& 19. ad ingenue fatetur fuam ignorantiam mult is in lo
И""- * H. çi$jCV in epift. 29.3d Hierony. in hue modum,
arb Ï с com'c^ ratis.proppfitam quçftionem difloluicj
ffq- ad it! Cùmquida,m,inquit,ruifletinputeum,&ami
libro.), de cus eius fupcrucniensadmiransquereret,quo«
baprif par- modù húccecidifti?cui í lie refpódit,cogita ob
uul.c, 4. fecro quo modo me liberes , quomodó autem
hûc inciderim ne roges. Iraq; bec quxftio ma -
gis propter haereticos excutienda cft,vt eorum
pbiectionibus fatisfaciamus, quam propter ca-
tholicos, quorú magis intereft quxrtrc remen
diii.quam moJú quo contrahitur inueftigare.
Prlmä arg. 4 Vtcrgo haecdifñcultascxplicetur, qua;i itur>
An origina An peccat 11 originale fit veré culpa? A parte ne
le peccatö gat¡ua-fie argui tur. Ná peccat ú adeo eft voluta
»«c culpa flfop ft non eft yolHntariü,pefcatú nó eft: fed
;» -.o~i.t p«cfatú originale nó çft voluntariú,vt patet in
pueris ante vfum rationisîefg» non eft proprià
secundum peccatú.»] Dcinde,nemo peccat in eo quoci vi
tare nó potcft,v t patet : fed paruuli nó ppffunt
taucre hoc peçcatû:ergo veré non eft peccatú*
Tertlum. <ÇPra:tccea,aon videtur intelligibilçquomod*»
. . ■ > iW'.
volutas paruuli deordmetur,& auert лиг ab vl-
timo fine per acKi primi parétis.«Jlté,lî paruu- Quartern,
lus nafeeret ur in puris nar uralibus, maneret li-
cuti modô.eandé pugna babe ret ex parte appe
titus fenfitiui,eaidé ignorantias ex parte int elle
<ftus:fed bore inordioatio non eilet peccatú:er>
gonecmodôeftpeecatù.ejCertènon videtur Qnintonu
vcrofimile, nec vero credibile de Dei clem t tía
& niifericordia Ce fentire;quôd vn û peccat um
vniui hominis imputecur ad culpam omnibus • .."
bominibus nafi.it uris,& ad poená aeterná ; pr¿'-
íertim cùm dicatDñs; Filius non ponabit int- Exters«
4f itaté patris. *J Vltimo,peccatú primi parétis V lumunu
fui t illi remiflum»& códonatú per verá poenité -
tÍ3,íccúdúillud;Heceduxit ilium à delicto qui Sap.i*.
primó format us eft: ergo non t ran Ii t in pofte-
ros.Proprer ifthfc argumeta, aliaq; limilia mul , -,
ta Durá.z.d^o q. í.conaturquátúpoieftofté Durand,
derc quod peccatum originale non lit proptiè
peccatú. Idéq; docet Catherinus in opufctilo Catbtriaii*
de peccato originali ; &qu I da neothenci PeJa-
giani exiitimát peccatú originale nihil aliud еГ
le quádefeetú natura? , & omnium calamita tú,
& acrumnarum aceruum, qui ex peccato primi
parétis in nos deriuatur;& allegät in fuá patro-
ciniu fanctos Patrcs,qui aíTeruerút, peccatú pri ~z t
mi parétis tranlijíTe in poftcros.non culpa, fed
pcen.i. Cuius fentétia? videturcfie Chryfoft.in Chr^fofti
multis locis (u<¿ doärinae.In primis bomi.io.in
Epift.ad Ç.om.fuper illud Roma.5. Inquoom
oes peccauerunr, fíe inquit; Quid igiturfibi
Vblt,in quo omnes peccauerút? Refpódcti-r,cp :■
illolapfo,& illi item qui de ligno non comede *
runt,effeôi funt ex illo tempore omnes mona
les.Et pauló inícriiis in expolit ione ill i us (enté,
tiz;PerÍRobcdicntiam vnius hominis peccat»
tes cófti tuti iunt multi,in hunc modum loqui-
tur:Vidcturquidéqua?ftionénóparuá haberer i ,, v ,
quoddicíú ett, videlicet,multos ob vnius ino- ... ,
bediétiá peccatores extitiflerillo en im pec: ate,
mortaliq;eífeíto,cVquicx eoorti íunt,eostj- '
les efte nihil abfurdú. At ex illiw inobeditntia " f • 1
alterü peccatoré extitiíTe.quá obleero cógruém
tiam,cx confequentiam habet? Inueniturenira
fíc,nec pecnas quidé deberé qui talis íuerít , h - ,$,atsU
quide" nó ex (éipfo peccator extiterit. Quid igj¡ ,1 »<
tur hoc loco,vcrbú hoc«peccatores, lenifica?
Mihi videtur tantúdé íignificare, quant ú .l!ud
íupplicio obnoxjj , ac mortis rei , quód pon ó,
Adam mortuo íunt mort ales erfi.tti.Ru . lus in
enarratione i.ad Cor.hom.39. (uper ill u J.c.i 5.
Sicut in Adam omnes moriútur,ita ¿Vin Chri«
fto omnes viuihcabútur, idé confirmare v idt-
tur,ficdiccns. QuidigituHdicrnihi oes in Adá
peccato mortui funt ? qupmndo tr^o Noc vir.
iuftus íuo fécula fuit^quomodo A brahá, quo»
»odoIob,& ßiulti denique i& g¡№№<kk
 •QuxfHon. L&XXI.
rfJiJ clic mihi omnes viu;ficabunturinChrifto,&ij
prçfertim qui in gchcnná abducëdi funt? Itaq;
ii hoc de corpore diet ú с (Тс v cl i m us, cóftabic
orario;fiautenidciuftiti.i& peccato, nequa-
,. b.." quam. Et hom.17.in ca.6".eiuíüé fcpiftole,oitß
dés mortem anima: non ex ptimi paren tiscul
. i- ¡ pa,fed ex acrualibus dumtáxat cuiufqj pecca •
tis accidcrcjfic dicit.Quid igitur faciá,inquis,
propter illu,fcilicct, Adá pereerî Minime pro«
pter illú i nec cnim tu fine peccato perm álilli;
quod fi nó idem peccatum, aliud tarnen có mi
íifti.Et h0m.z4.in epift.ad Ephe.exponéi po
ftrema verba vltimi capitis,idcm aitjCorrüpri
bile,inquit,nobis corpus cft,fed incorruptibi-
lis anima-.nc igúur illa corrúpamus , hoc illud
primum,id cft,primi hominis peccatum feci tí
quod tamé poft lauacrum,& animam corrurrt
pete potcft,& immortalis vermis fufeeptibilé
' - facere.Húc etiam pertinet quod in hom.qu*
feribiturad Ncophytos traderc exiftimatur,
népc,infantulos ante baptifmú nec vllae culpe
eíTe obnoxios ; nec in renrufsione culpa: vllms
baptizari:fed tantú iuftirlcationis, &: hçredira
tis cófequendae gratta baptizariedicit ergo.Vi
des quot ftint baptifmatis largirntes?Sed muí.
tis videtur baptifmi gratiá in peccatorú tantü
remifsione cófifterc,nos amé baptifmi hono
res iá computad mus decern. Нас de caufa, Sí
infantulos baptizamus,quamuis nó firtt coi n -
quinar.! peccato, nempe vt eis addarur fancti -
tas.iuftitia, adoptio , h acreditas , & fraternitas
Chrifti,vt eius membra fini omnes,fpirituth4
"^V^ftS bitatio fiát.HecChryfoftomus.Thcodoretuí
i"'™,1,
Koma.5.1a л. fubindtcare...videtur,n quod r peccatum
iv Adse
1 rnó
€juo omnes pertranlient m polteroSjfccundam culpá,íed
pecejueröt fecund ti m folâ occalîonem pcccandi,ita vt ni
hii Ht aliud Ads peccatum in nos transfufum,
quàmoccafio,&incitatioqua:dam ad peccan
dum,quç nosveluti per* quatuor gradusad pce
cacum deducit hoc ordinc.In prim is, Ade pec
catú omnibus ex со genitis paf»ibiIitatcm,cor
ruptionem,& mortalitatem corpotis inducir.
Dcinde mortalitas,indigcntiam atq; priuatio-
nem aftert rcrúomnium,qua: ad moftalis vitç
fuftentationem vtilia lúnt.Tertio loco indigo"
tia,& priuatio,appctitum & conctipifccntiági
gnit acquirédi^Â tractádrres mortáli vit* pro
ficuas.Demú,appct itus tractatio, & vfus rcrú
mediocritatis exceflum perfuadet, cüi períua-
líoní qui cófenferit,ftatirn peccat,& fpirituaH
morte dam natur: atq; hoc pacto non propter
Ade pectatum>fed propter probtió pecctfttim
quifquc fpiritaíitcr pledtiror.TheodorMi ver-í
ba hace funt.Cú DeusA da fabricaros ciTct,de-
dit ci prsccpt ú:is deceptus mandatíí tráfgrcf-
fliscír.Cú iteq; propter hocmô'ras'dect«t<»i&
&хл fuilTet obnoxius.ita Cain,íV Set h,cV alio?
•i
genu it. Hi vèro habebát mortale natura ; «iuft
modi auté multis indiget,cibo,& potu,&indu
mctis,& habitationc,& diucrlis arubus. Eorú
auté vfus fsepc ad medioeritatis ex ubc rantiam
iiícitat,rnediocritati$ vero cXuberatio péceatú
gcncrat.Dicit itaq; Apoft.quód cú Adám pee
cauiflet,& mortalispropterpecéatüíióus el-
fet, vtrúq; ad genus peruenit 1 ad omnes enim
morsperualitiquátcfíUsomtiespeccsuerútmc»
cnimpropter primi parentis peccatújfcd pro-»
pterfuú vnufquifq; mortisdccretum fufeipif.
Idé autor in cómenrJ'faímoriWirperilludíBe
ce in miquitatibusconceptus fumjeádcm fen*
tentiä docerc videtur. Hûcetii'fpeftat quc»4 tn epitomé
ídem autor docct, videlicet, inultos íuiílc vi-) diumotum
ros landos,qui viuentes in lege naturae hófuó* decret<>IU
re obnoxij Ada? peccato ; dicitquc. Sicut pef c< |J*
vnius hominis inobedicntiá peccatorescófti-
tu t i i u n t m ul; i, & p cr obedient iá vnius i u il i ce»
ft it ucntur multi. Valdc vero necclTarió illucty
multi,in vtroqvpofuit Apoft^Erefiimcú Adi . ?-j t>n\:-i
peccaíTet,& pluiimidiütnas leges rrafgrcfsi éf h* в»;'.»"
fcnt,permäferuntaliquiin decreets naturxr& 7"у,7,: '.
Virtutis cutí geiTerCjíícutAbcliEnochj&Ncc, " *¿'v ¿
& Patriarche,& PröphetfSj ali/phsfimi nó í» .¡ ,
lù m apud lu dcosícd ctiam apud alias gentes, ,<ilbci >
de quibüs dixit Apollo. Qu ando enim gentes:
qü* legé non habent, naturalirtr ca qua? legi*'
funt faciunr,ij legé non habentes iibi tpíí hint
lex.Arnobíusligrtificare vid«tur,CjuôdAdam ÄJnobi» Ц
peccandótfanfmiíit ad haéfedesíóíum nioriis1 ^ d |>ы*
corpórea fupph'duro,hó aUtempeíCáttim, Só ¡¡¡¿J^!^
originis Vitiínlqqüitur cnim ijsJSirb^SjNo di^ tibus cóte
xit Dauid;cúiniquitatibus,aut Сйрессапь ce- ptuiium.
nuit me mater mea; fed in iniquitatibuscóce- '.Loi o:.;,
ptusfum&c.dicédoenim marri eû in fuis ihi ", ,¡
quitátibuscócepilTc,cú in pecca tis íceuli peptí
fiiTe fignauir,quia omne peccatú corde cócipc
tuf,&ore cófummatur.hic aùt qui hafeitur ferí 0g5 tm> y
tentiá Ada; habet, peccatú vero ipliu-, non ha
bet. Autor commentai iorü in Pau. qui dicitur ,i.:î .».■«-• -\
HicronymüSjín interpretatiörie huiüs Verb!', ****.Г^?У*-
Îriquooé$pCccatici'ûf;docef,pefca'tQprirriôw -r-'-,n '"•л
fúpárentúnóperpTopagationccorfüptae. ort A*0,fcJ"1
g»nis,fed рсгсхер1й,& imitatioriëiû pöftcro^ r'
emartaiTejrion quidéoés,fedad côstantiï,qui 1 . .} , „.-А"' ¡
ad limilitudinc prxuaricationis Ada? fponte •<> < - r...¡¡
fo»peccarút,Q4iáqiiidéaírenionélicipfcauJ *• " :;
torexptcfcit.Itaq; inhúCmpdú peccatü intra s:á"*M"l
iiit,& per peccatú mors,exéplo,Vcl forrrta ; « ^.ft^r
ha m oes homines mors pertráíijtj dû íta р^
C5t,& liroilitcrmoriútür: nóenírrí in Abraham
lfnac,& Iacob pcrtráfijtjde^úibus dicit Dns^
Oes illi viuütíhícaúttdeó dicit Oes monuos] -V..J-'
íjuiáin täiaMTtuItitudme peccatorú rió e*cipi¿
ítirpauci ioftí,ficutibi;NóeírquiTaciatbóriíí¿
non eft vfqj ádrvnú:&«; Oft>níshofno mc*dáx.
Aaá 4 Siuc?
 74° RBiMedfe«
Stuc in eos о nines pertranfijt.qui humano no
cœlefti ritu viucbanr. Item n úc Apoft.per mor
tem.animae mortem figniftcat,quiaAdam prç-
uaricansmortuus cft,(icutdicit Propheta; Ani
ma qua; peccauerit,ipfa morietur . Et deinde
addit Apoft.In quo omnes peccauerunt; hoc
cft,in eo quôd omnes pcccauerúr^exéplo Adte
pcccant.Et idem autor fu per illud ca.7. eiufdé
cpiftolx.Sine lege peccatum mortuum crat.in
eandem fententiam defeendit apertiùs, dú ait;
Item П cum lex non erat , peccatum mortuum
crat.infarúunt qui de Adam per traducem a (Te
runt ad nos venire peccatú.Proptcrea dicit hic
• ' peccatum mortuum eft.quia in infantibus qui
. fine lege funt,non viuit,id eft,impunè cómitti
- ' tunnammalcdicentc infante parentibus vide-
' turefle peccatummon tarnen viuum,fed mor-
tuum:puer enim licet peccet, mortui] eft in eo
peccatú; quia non eft legi fubieäus. 4 Sed pro
maiori huius explicatione fit prima conclufio.
Prlfha cSc % Peccatum-originale eft verè & propriè pecca
Peccatú orí tú,quod facimos verèpcccatores,&inimicos
ginaleyerc Dci,filios irr,&inobediemix: quod explicac
Roí""! Apoft.Rom.j.fii ad ЕрЬсл.ск definitur in có-
E»heT.». cirijs Mikuit. Arauf.& Tridé.in quibus anathe
Cyacilia, matiz ant ur qui dixerint non efle verum pecca-
tum.Pranerea,paruuli in baptifmo confequtin-
tur remifsionem veri pcccati,aliàs forma baptif
mi faifa eflet,qux dicit.Ego te baptizo, id eft,
Ego te аЫио,& mundo.Deoique paruuli func
redempti à Clirifto,& cum eo recóciliatt: ergo
Secada cd c'sverumPeccatumerat'^ Secunda conclu
Peccatfl drt G°«Hoc peccatú originale aliquomodó eft vo
gioale MlH lutarium.ficdocct Aug.lib.i.retract.ca.i8. Nó
cjuo iiodo abfurdè,ait,illud peccatum antiquum volunta,
Toluntariú jium eft,quoniam primi parentis volúntate có
traâum eft.Ad hçс patet.quia peccatum origi
Dale eft propriè peccatum*.ergo voluntarium.
Tertia cSc. 4Tertia cócluii о. Hoc peccatum non eft pro
priè noftruro ex parte caufx,id eft, non eft có'
Augu.l¡.i. «niffum noftravolútate.DodrinaheceftAug*
de peccato & patet euidentcr in paruulis,in quibuseft hoc
rum ineri- peccatum antequá habeát vfum libcri arbitrij«
tit ca.t6. Л щ Quarta cóclufioi Hoc peccatum eft propriè
oiurtacS. ooftrú ex parte fubieóti.quia propriè ineft om
Peccatú oil Dibusltaq; ab eo formaliter fumus peecatores,
gioale 00- & inobedictcs.Ita ait Pau-locis fuprà citatispri
itrumefl « ma conclufioneJtem ex illo; Cum peecatores
pane fube е(Ге{Г1ШэСг1пЛиярго nobis mortuus efhloqui
Ob'icftio. ttir ad litetam de peccato originali.ejSed dices,
efle difficile intellect u. quomodo mihi imput«
tur ad peccatum quod mea volúntate nun eft
commirium.neqí vlla rationc mihivoluntariú?
Sohitfo< ^cipondetur»h5cdifñcultatem habere omnes
veritates fidei,quas proptereinon comprehen
d 1 mu s ratione euidéti.fcd fide perfuafi aficnti-
munhoc auté peccatum non coaita humana
Expof.in Prim.Secun.
fatione,fed diuina reuelationc: vndePauIus ait) G*L 5,
Conclufit feriptura omnia fub peccato, vt om
nium mifereatur; non dicit, ratio humana, fed
ícriptura.Hoc ergo peccatum ex fola diuina re
uelatione habetur. Nihilofecius tarnen diuini ohg^ea
Theologi rationem,& modum quo peccatum peccatú ía
originalein porteros traducatur, vari jsvijs со- poderos
nati funt patefacere. At D.Tho.in hoc articulo «ansfunJ»
modú explicationis adhibetomniú optimum. tur*
A dá.inquit , in gratia créât u s, vel poli creatio •
ncm cóftitutus,acccpit originalem iuftitiam fi-
bijfuifq; pofteris.qui fimilitcr in ea n artero tur:
accepit & lignum viteadimmortaliratem:cùni
auté pcccauitjomnia perdidit & nos in illo: fi-
cut quodammodôactepimus bona,ita confen
fimus malisdn huiufmodi enim gratuitisbene-
ficijs feuconferendii, feuadimendis non erat
alius nofter confenfus neceúarius. Hue attinet
exemplumD.Tho.de membris,qui vnatotius EtfpU ae-
fuppoíiti volúntate delinquunt.Sed&aliud mi «ommoda»
hi oceurrit nó minus forta fie apt um. Si rex alia
cui conférât cum fuis pofteris omnibus priuile
gium ingenuitatis.qui maieftatis accerfitus, dá
natus eíhiam ille ob crime lefe maieftatis amie
tit priuilcgiú,& polten eius rclicti funt fuac na
t ure. H înc iam nemo mirabitur quôdDeus dá-
narit omnes pofterosAde fine proprio cuiufq;
confenfu peccati : quia damnatio illa nihil eft
aliud quàm ablatio gratuiti priuilegij : meruit
enim id proditio primi parentis; meruerunt &
omnes fafti proditores in illo,qtiatcnus propa-
gationis necefsitudine pertinebant ad illum.
aj Sed hec exempta a nobis comntemoratanó Obiech'o-
ómnibus fatisfaciút.In prirais illud cxemplum ne* contr*
de membrisacriterimpugnatur» Manusenim «emplue
quando mouetur ad peccandum, nó peccat, fi *3'^ .'
obediat ; imo 11 non obediret, peruer fe agerer.
Deindc,homo vtitur manu tanquä inftrumen
to: Adam verá non eft vfus alijs homioibus na
fcituristanquaminftrumentispeccandi : ergo
limilitudo non confiftit.Ad ha?c,in manu non
eft formaliter peccatú , fed fola denominado*
ne extrinfeca , ficut aflús exterior non eft for*
maliter peccatú , fed folúmodo denomination
ne extrinfeca, ex ее quôd prodit à mala voluta
te; ergo ft primú peccatum deriuatur in porte
ros tanquam in membra primi parentis, lequi-
tur quod in pofteris nó fit i rt ud peccat um foc*
maliter, fed iolùm denominatione extrinfeca*
Sed & exemplum de rege,qui ob ¡efe maiefta
tis crimen totam pofteritatcm d aran a ui t ,& pri
uilegio priuauit.non omnino quadrartnatn (o*
lum probat peccatum prrmi parentis in porte
ros pcena tranfi)fle,non culpi Reíponfio eft, Solutio»
exempta fuperiuscommemorata, non eó efle
adducta, vt rem demonftrent euidenter, fed vt,
expücent, & verolimili fuafionerem credibiJé
efuciant.
 Qu^ílion.LXXXL
efíkiant.Cui hxc non placent , excogitet ipfc
meliora,& aptiora. Ccrtc cxemplum de mem
bris fatis accommodum eft-.fignificat cnimD.
Tho.quód quemadmodum motio manus , fi
referatur ad manum, non habet rationem cul-
psjnec voluntarij; fed íi referatur ad voluntan
té mouentis,babet rationé culpx:Gc exvolúta
teprimi parétis.ex quo tota pofteritas deriua
tur.peccatú iftudin pofteris , veluti in mebris
Ada) voluntarium eft.Sed & cxcmplú de re -
ge non omnino difsimile eft:fí enim princeps
adoptaret aliquem in filium,& hzrcdem indi
tueret pcrpctuum pro fuá pofteritate;fi tamen
in gratia regis permaneret;ccrtè peccádo,& ip
fe,& fui porte ri permanerent regí inu i fi , atqj
ingrati. Sic Dcus dedit Ada? iuftitiá originale
in fuos poderos perpetuó dcriuandájfi tamen
.- • O in gratia Dei periiftereta Adam vero peceádo*
& íc,& fuos porteros perdidir, & ingratos red
Aag.Ti.*. didit Deo. A ug.cùm vrgeret Pelagius per quá
de nuptij», rimulálatétcrhoc peccatum in traffct,refpon-
«♦»*• dit:Qujd quaeris ô Pelagi rimulam latétem,cú
ianuam habeasapertifsimamjPervnum homi
nem peccatum intrauit in mundum.Quid am
pliùs qu3eris?Sed &Paul.optimc explicat hane
difEcultatem cùm ait; Adam efle forma Chri
RpQif. fti.Vnde con trapofi tio gratia;, & peccati ori gi
nalis manifefte lucet,quádo accedente Domi
no ad baptifma, vox patris intonuit; Hic eft fi
Ii us meus dileftus in quo mihi cóplacuit:ac lî
apertè dicerctjiîcut omnis pofteritas inAdam
mihi difplicuit,ita in Chrifto grata facta eft^p
Ш & in cpiftola ad Roma.ca^.cxplicat Paulus
• cum di xit;Sicu t per vnins inobedien tiá pecca
,VwJ .. .n tores côftitutifunt multi,ita per vniusobedic
EpbeT.f. tiam &c. Quod etiâ repetit Ephcf. t . Gratifica
ait nos in diledó filio fuo.Itaq: natura huma
nam in primo parente peccaflc,nibil aliud eft ,
quam naturam humanam in ipfofiiiffeDcQ
<■■ : г -л inuifam,& ingr.nam:ficut & natura1 humanara
in Chrifto placuiflc patri,nihil eft aliud quam
i' ... natura noftrá per Ipiritum Chrifti, quem acci
i,i,J pivmtcredéwsinwmjefleDeodUccját&grar
Arg.folut. tam' 4"A4«gumentaergQÍrtpñneipio,&ad
Ai phfflú.* primum dicitur,quód aliter accidit peccatú in
ijs quae fpedantad naturam, aliterque in ijs
quae a-ttinét ad porfonam.Pcccatum in ijs qua
attinent ad pei loná, propria volúntate fblüm
commictitur: íed li quod eft peccatum períi т
nens ad naturá,non abfurde dicit ur, quod t ra.
ducitur de vno adaltcrü , i icut & ipfa natura ,
Ét cùm рессашт fit malumrationalis nature,
priua tioq; boni , ad iudicand ú quod peccatú
pertineat a d natura, velad perfonam.confpi -,
,„ , л ciendú eft illud bonum quo priuat.Cum igi щ
turpeccatú primi parentis hon folîim fpoiia-ï
ucrit hommcgratia,cV rcélitudinc perfonali ,
Я Articul. 1Л 742.^
fed ctiam abftulerit iuftitiam ôriginalcm , quat
in omnem naturam erat deriuanda,pcccatum
natura: appellandú cft.Ex quo fcquitur,quôd
illud peccatû,prout priuauit Adam bono pet
fonali,erat peccatú perfpnalc,& requiliuitvo
luntaté propriam illius hominis:cstcrùm qua
tenus priuauit omné naturam iuftitia origina-* ". \
li,eft peccatú totius natura»,& requifiuit volú i: .-1 1, -..I
tatem primi parentis, tanque capitis,& vicem »'••«■ • ■•■ ¡
hnbétis totius naturae.Aurorhîc aliter refpon- * " '
dct,&excóparationemembroramoftendity " 1 '.' 1
quomodô hocpeccatú fit volun tarium. Prae - \ .'. '." .
terca dici porcft,quod hoc peccatum eft void ,:u .at
tarium patuulis,nó formali ter,fed interpreta-
tiuc;ficut baptifmus* eftvolútarius paruulis; vo
lût as enim patris,eft voluntas filij.De folutio-
nc huius argumenti vide D.Tho.in. 4. contra D.Thom;.
gétes ca.50.ck: 52.^fAd fceuodum Auguft. со Adfeçund*
natur oftendere homlné fxpenumero pecca •• ¿ "¡fj, „¿¿
re in ijs qua» cauere nó poteft.Vera tarnen fo - e,,g,¿ tf,
lutio cft,quod primum peccatum potuit caue
tí in primo hominejideoque referendo ad pri
mum hominé fuit voluntarium. «J Adtertiú Adtertuual
fefpondetur,quôd hoc ñon videturoculis hu
mana9 rationis,fèd fidei,quôd per aâù primi
hominis, qui habebat vice totius natura: hu »
mana?,omnis natura humana manferit inuifa
Deo. Et hasçdeordinatiomanctin natura hu
mana.ró per modum adus, fed habitus, ficut
tranfado adu in reliquis peccatis manet deor
dinatio per modü habitus. ^[Adqiiartum di- AdquartíJ
citur,quôd ft homo eilet со dims in puris natu
ralibus habcret certè pugna m ex parte appeti
tus fenfitiuii Rurfus haberet imperfedionem
ex parte intelledus; nó tamen effet Dei inimi .
eus & filiusirç:homovero qui nafeitur exAdá
eft inimicus Dei & filins irx.% Ad quintum di Ad^nlntflJ
ccndum,quod f> Deus conftituiflet hominem
in puris nat u ralibus, & ad finé fupernaruralem
non deilinauiflet,non inferret ilii iniuriaramá
bic deft.natio humani natura; non debetur»
lté nó effet injuria quod appetrras fenfitiuui
repugnaret rationi:ifthxc namqûeeftciusna
tiira:atque adeó пол effet injuria quod homo
mort i,& ïrumnis eilet fubiedtusjquia ifta om
nia ex natura? prineipijs oriú tur.Fuit ergoDci
maxima clemétta,qaód gratiam, originalem •
que iuftiriam nobis cótulcrit;nó ergo fait crû
deJisii peccante primo parétc omné naturam
donis fupernaturalibus fpoliárit , quibus ipfa
fuapte natararerat orbata. 1 taque nemo mire -
tur c¿> onincs pofteros ob Ada: peccatum dá -
nautritDeusjquU haec dánatió nihil aliud fuit
quam ablatio gratuiti benefieij» flfAdvltimü АДтЫшв*
baud eft difficile rcfpondere quôd videlicet
Ad(EÇulpac«ndonMafuTtiVt€ratperfotJa?vn6 j».,.,.,
пашглчпОп enim illud ftngularc priuilegium
Aaa 5 fuit
 74* F.B.Medihae
fuit Uli rcftitutum;& meritó:quia Adam nequi
uit pro tota natura fatts faccre.fcd iat isfccit pro
ijs que ad iuam pcrfonam attinebár. Hinc col»
ligitur quo modo originale peccatum fitverum
, pcccatum.traducaturque in polleros. «J Ad pa
Íen2t de' tmm aut^tates,prxcipuèD.Chryfoft. dicen
Jeccaie dum eft>omni dubio procùlChry loftom ú ve*
originall ram fidem de peccato originali tenuifle, vt pa-
H o m .i 1. 1 г cet in ijs qu X pafsitn fcripli t de infeâione na«
&u.inepi. turae humana: in primisparentibus.Ex quibus
bo ""je «bnfsimè colHgitur,quod ex peccatoAdac,iuX
i.epi'fto.ad ta fententiam Chryfofto.tranfierit in polleros
Corint. non folú poena corpore* corruptions, & mor
tis,fed & animi iam vitiati languor,& immode
rat us quidam erFrxnatse concupifccntix eft us,
abducés hominé ab itinere virtutis,& ad mor-
V ~ " tiferasvoluptatumillecebras.&fpiritusinteritú
Augure; pcrtrahens. Vndc Auguft.refellenslulianum
quod ex fuperioribusChryfofto.diâispeccati
originali$traducemeuertcreniteretur,ha»c, in
primo aducrfum ipfum vol u mine pro Chryfo
ftomi defen lion e,ita fcribit : Itane nobis verba
$Ру1л- л I .« fan¿ti Ioánis Epifcopi audes opponere? Abfit,
abfit hoc malum de tito viro credere,aut dice-
re:abfit,inquam,vt Conftantmopolitanus loi
nés loquens de paruulorum baptifmate,qui pa
ternichirographihberationem habet pcrChri
ft um,tot,ac tátis coepi fcop is fuis , maximcque
Romano Innocentio, Carthaginenfique Cy -
priano,CappadociBafilio,GregorioNazianze
' no,Mediolanéfî refiftat Ambrofio:quod enim
ij fenfere,hocicnfit,illudcredidit, hoc docuit
вс Ioáncs. Нжс Auguftin us. Proin d e cù m Chry
foít.inquitmcminem ex peccato primorum pa
, rentum peccatorem conftitui, & à caelorum re
gno excludi,& damnationi eterna; obnoxium
,5»-* ел к a Fieri;non fimpüciter,& omnino abftulit pecca-
tum humant generis ex prima patrum noftro-
ruris trafgrefsione contraftum; fed (ni fallor) li
gnificare voluit, quôd Adas poílerinon ea ra
cione peccatores fmt,quia primi fantùm paren
tes aâualiter pcccauerunr,íed quôd etiam ipfi
poñeri ¡nipfoAdam.&vnacum Ipío peccaue
rtínt,quatenuí omnes,ob humana? fpcciei par.
ticipationé,vnus,idcmq; homo funt cum pro-
geni tore Adam ; & fi cut eandem natura m, lit
ei ufdem corrupta» natura« Vitium participant*
Nifi enim Uli in primo paréte,in q uo,ce u i n ra-
diceolim nrtualiterinerant.deliquiflcnt.pro-
feâô ex Ade peccato peccatores nó eflent; n ul
lus enim(vt redé aitChryfo(b)ex alieno peccà
TO,&à fe non participate peccatorexiítit. Aliud
vero quodChryfoft.i n homilía ad Neophytos
Ji <ùili ' A faipiit,nîmirq,infantes nece#è peccato coihi
quinatoï.nec in remifsionc peccatorum bapti-
D. Aurait wri»Aoguf\.irrfib.iam citato refpódens, armo*
tarnt hanclparmis Гетепшв» fuhTe à Pelágtjn
:i í i t.. »
ЕфйШ BriobSecun.
ois corruptam, aut malè veriam : . Uli enim pro
eo quod Chry foito.dixit.infantes non habere
peccata ; im mutatis aliquantulum verbis , po-
fuère.infantcs non eííe peccato coinquinatos;
vt magis loqui videretur devno illo peccato ex
Adam tradu £to,quàm de alijs.Sed incorrupta
Grscorum leeiio Tic habet;ldeo infantesbapti
za m us.quamu is peccata non habentes. Vbi(vt
Auguií.inquit)nó negat paruulos peccato ef*
fe coi nquinatos,fed habere peccata; id eft,n on
inficiatur paruulos primi parétís peccato coin*
quinatos efle , & pro huius peccati expiatione
baptizari , Ted afierit eos nec peccata habere
aäualia,&propria,nec propterpeccata propria
actuaba baptizari.Atq; h а? с dicta fin t in expli-
cationc Chry fofto.Ad alios Patres eddé expli
cado adhiberi poteft j dum ta meint clligamus,
quôd illa explicado Paul. Roma. ^ Лп quo от* Rom.y.
nés peccauerunt, fi intelligatur de peccato per Cóci. AÍrí.
imitationem,damnata cil in Concil. A fricano, С77.ТЫ.
feíT.<:c¿. j.
& in ConciLTriden. ejSed ad finé huius que - Argurocta'
ftionis operarpretium erit commemorare argu Pelagfj.qci
menta Pelagianorum, quibus perfuadere nite- bus proba-
bantur,non efle peccatum originale. Cette Au bac ПО ¿3X\
guit.lib.x.de nuptijs,& concupifc.numerat vi- peccirû ой
ginalc-
ginti,& eô plura argumenta Pelagianorum có*
tra peccatum originale:& li-3.de peccatorû me
ritis,& remifsionc in eodem argumento ver fa -
tur: potifsimumque horum argumentum eft;
quia anima rationalis non eft ex traduce: quo-
niamnon traducteur de anima primi parentis,
fed à folo Dco creatur,caro fola traducir ur de
primo parentcergoiniuftû apparetquodho-
diè nata anima non ex Adae mafia peccatü con
trahat.Huic bbieâioni Augu.nihil re fpondet; Aug. (olor.
dicit tamen efle difficülimam quarítioné, vtrû
rationalis anima ex traduce fit-, quam quift ю-
nem feramus efle occultam , Se meminerimus
nos efle homines. Difri eu 1 1 atem hbi us rationis
amplifica! Augu. fateturque ihgéfraè fuam ig» Aogn-epir»
norátiam.D.l ho.in hoc articulo ad fecundu xt.&i* ai
HieroDV.
hoc paâo íoluit ipram,dicitcí; quôd etil ratio D.Tho.
nalis anima de arrima primi parC-tis nó traduca-
tur.natura tarne humaua per generatione tra* oî «
ducitur.Ex hoc enim fit isqut nárcitur cófors
culpa; primi parétis,quôd naruram зЬ eo (orti*
tur per quandam generatiodtrVmöiiönem. Ex
hoc infeit peccatü originale effe'VinuaRter rri
femi ne; quod in telligo, non caufaliter, fed con-
comitanter; vrpotè'quiain íeminecontinetur
natura humana,quamcotireqûiiur peccatúori
ginalemöh enim oportet poneré înTemme vir*
tutem quandam ípiritualé qua? peccatü origi-i
nale effrdWbEt peí-hoíffdltíitiifalitld argumW
tum quod mdg«opcrèrarrVp1ifiejanc' Pelagians Argum.
Ratjonallsjinq1 uitirîtiàriirrli l 'VSÎ&Dèb creatür/
èVinfundhUrcw^ri^r^cWriraîrrtnrm^
la,

la,ex ipfa creatione , & infulione Шшcontra-
hit: vnde coníequitur £)cum pecca ti originalis
eUtoremeffe^cùraficauroraettionis.infufio.
ÇonEt," nifquc. Et cqnnrrparur: quia Magiftcr,& ora-
ne; Theologi facri affir mát,quo d fi angélus in
primofdio creationis fuae fuiflct malus , feque-
retur Dca cffe mali autoré : fed anima in exor «
dio Гиге creationis contrahit maculan)': ergo
Solutio. Deus efl autor illius macula;» Rcfpondet иг, &
Peccatflon ^co primó, quádpeccatum originale non eft
«finale neo \ t4 íj\ - !_r .... ..
eft à Deo. * DeOifcd à primoparéte per propagationefm
- '■ Dico rccûdô,quod cum creatio dicat reípectú
anima: ad folum Deum,non eil die en dû quod
anima ex ipfa creatione mocalam contrahará
Vel dico.quód înfufio cópanri poteítad Deu
infundentem,& ad corpus cui infunditur. Ha
bito refpcdu ad Dcum.non til: dicen dû quod
anima ex fua infulione contrahat maculam.
Quód fi habeatur rcfpcctus ad corpus cui in*
'/id coafir, funditur.vera eft hase fententia. Ad confirma-
tion€m'dico,non confiftere íimilitüdinerrijno
enim angélus eft creatu^vt effet forma corpo*
ris.ldcirco non poterar ex parte materia de fe-
ftúro ir>currere;fed oporcebat, quodfi macula
pecca ti haberet ex primordio íuae'creationis, il
hid effet ex partç creantis : at anima radonalis
crea tur yt fit forma corporis,ideoque ex cóiur|
Prione ádi'Iud potiíftlabem c'ontrahcre expn
3nï parentis tnfeâione,cuiusDeUscaufa nô lit.
Alia argumenta Pelagianorum vide in Augu-
ftind vbi luprà.
.i .: V ятя» n г T •• » iч v r
ART 1С SE C VND V
оЛ
fffrätn éiifiijn alia ресcata primi paren
.' tis&elpraximorum parentarntradu-
,,.н^ ЙЬ-.Í У W MvA T BXTVi
EgatConclufip; • • Nárri
¡ homo gçnerât fibi idem
1 in fpeciejck noninindi1
niduo i ideo^pßto^i' ,
A » ií.}-iiA- les aäu s, 2í qua? ad in d iu i dim m at>
"жш« dem non traducitGramiriatigamî
fed ea' quae^átóefit ad f|>édrícM
^bramjtraducunturinifi fij ¿ere!-
<äus natura? 5 vt oculatus generat
ЬгУп1а)^т,пШ n ^|1^а^Щ^\8|
ArtkbL Ih v
tía mdiaidualía píopagáftmf ftt'fiú
lipSjpertínentiaad natufa? dilpplL- мной*!»;.»
tionem,vt bonitas ingenij, corpo- -*h л
ris velociías, & id genus pîefatjuè^ \vA*
féd qua? per fo nalia hint, nullo mo
do traducuntur. Sicut ergo ad per
sonam fpedat aliquid lecúrigúrri
feipfam,atqr.ealiqukjex dono gra , < .г.,,г
tlx ; itactiam adnaturampoteft
al íquid amtiere íeéu ndunt feip<-' из i4nd>
fam : & aliquid ex gratia? donó : fie*
ríue origin älis iuftitia erat Gubd?
dam donum gratis toti natura; hu.
mana? diuinitus in primo parente
collatuni,quodprimushomoami'f; .„ 9
fitperprimumpeccatum. Q¿are - s*p¡A
fícut illa iuftitia originalis tradu-* "
6ta fuilTetin porteros fimuï 'curri
natura; ira &¿ inordinado орроГь
ta. Sed alia y ecc ata pri mi parentis,
yeí alioruni nonxorrumpunt paT
turam,quó ad id quod eít natura?,
fedfolûm atf id quod eft peffpnáej
&c ideo aliapeccata non traducunr.
tBIV - - '•3
ÁKT 1С V L lí !
Onclufto huiu s articuli eft certa, fe»
cundu m fidc.patet ex illojPei vnuro Rom. fj
bomincm pcccatum:& herum; Iu-
я dicium quidem ex vno,fcilicet deli-
¿to,incondcmnationem;&rurfus;Per vnius in
obçdientiam peccatores conltituti funt multi.
Exquibuspatet,vnumtátúmpeccatuminpo-
fttros effe trâbiutum-Pra? terea,bonum eft тан
gis fui dif¡üliuum,quám malú: fed bona men
ta proximorum part nt и m nó t ran feun t in po-
fleros : ergo, nec maia mérita. Ad hcc,cartent
xjmnia peccata lunt pçrfonaiia,quibus proindc
ûatuta eft poena pcríonalis:vni!m hoc peccatú
efh.commiinc totius natura:, cui proinde ftatu-
|a[%4ícePaSPnimums»vtpotc ilia- Jn qiiacun-
J'lí l ui' I
que die comcderis ex eo,mone mçrierii; quo
fupplicio aftfictum efl.totum genushumapum.
•Denique per Mud pri mum peccatú ^mifimus
J)PftMHh& iingui>re priuilcgium*d.0Änc ge)F
nus humanum ipeäas, putà,iuftitiam Qrininá-
icm: ergo1 fo! ùm Hind peccatum trànsfundkur
 744t ВМАийАе
»tlm.argn. in porteros, fSed licet hace ffcntentia fit certifsi
Deténtate ni^fun.ttâtSçri contra illaro aliquot arguméti
fíft'* ~q^1*da^rttcslm tam obfcürarhjvt Auguftin.
Aug 'inEn- hoepqusß»oftem mfolütam rdiqueHr, Primo
chir.c.4«. arguit ur.Prxna n ó ir rogat ur ni fi pro culpa: icd
ft.47. aliqui in diuino indicio puniëtur pro peccatis
parentum.fecundum illud Exod.t.Ego Deut
zelotcs vilitans i niquitatem patrum in filios in
tertiam & quartam generationem: ergo culpx
proximoru m paren tu m t ranfe u nt in filios. . .'
S-cnndnm. Щ Vlteriùs, Adá peccant с omnes in eo peccaui»
/ug Ii. 10. mus v t dicit Paulus:quia in eo eramus fecundü
deGeoead feminalcm rationem , vt ait AugufHnus , at in
liter.ea.ij. proximiïbare:tttibu$ etiarafuimui fccundùtn
Teuiura. feminalcm rationem: ergo &c. f Rurfus.ho-
mo m agis poteft com m unicare quod habet de
fe.qiùm quod habet ab alio:atqui proximi pa «
tentes transfundunt in porteros peccatum orí
ginale à primo parente deriuatunrergo potiori
1 ui e pofiunt transfundrre peccata que ipfi co«
fjuomodo miférè. ^ Pro explication notandum primo,
AAx pecca quôd quando dicimus primum peccatum pri-
túin pofte mJ paráis tranfi¡fle ad porteros, nó eft fenfus,
ros traíear, дц^'дфк qu» fuit in Adam tranfierit in pofte
fós;accid«na trique de Cubic fto in fnbiedum
nontratlfitjfed fenfus eft.quod tranfiuit in po
fieros meritorio,.^ etfechuè. Meritoriè quide,
eo quôd fuo malo mérito induxit in fuá pro»
paginera defectum, & originalis iuditiae carert
tiara debitas inerte. Erkenne vero ex eo quód
per futí m aítum infecir naturam humanam,&
earn тшГатД Deo ingrat a m reddidit , àqua
omn is natura deriuata per or igi nem.maculam
contrahit non eádem numero.fed fpecie;quil
generat fibi fi mile in fpecie,& cum (i mili defe
có u. A mplïùs anim ad uerti t о , quod Verá ratio«
quarc folum primum peccatum primi parentis
ri .œoA «ransfuridiiurinpofteros.cíKqufapef illud eft
fublatú bon um ,& priuilegium f oti nature con
ceiTum,ob idque huius peccati d.lnatio in om
nes pertranfrjt: at verá per alia peccata tan tum
per Tonale bonum aufertur,vndc eorum dam-
natio in reliqiios non pertranft/t. Obferuandü
Îir^terea,cöc luiionem articuli (ol u mmodo de
aéfco idqui.rton de pofsibili.Nain de pofsibili,
illu; trium Theologorum fententia eft , quod
primo parenté non peccante.fi Cain peccalTer,
filij c i us in origina» peccátó nafceréturíifta tat.
menfententi3artic.5.huitisqua?ftionis exami«
. , nabitur.Ad argumenta contra condufionemv
foíuic hie adeo dt шс ídt re Ipo n det hic з u tor, v t opera no
D. X horn. Ära) пой i trdigeanr. Vide ilium.
Í С' TERTI V¿
fPtríípfimií peccatu primiparentis tra
Ekpóí.inPrírti^ain. ;
s VMM а ГеХ TV S. 'У[
Ffirmanseftconclufio: Coadufi«*
alioqui non omnes in-
digercnt redemptionc
qux eft per Chriftum:
quodefterroneumJtâenimtradu
citur originalis culpa in pofteros, Л
ficut ¿volúntate animç per motio-
nem membroru traducitur äqua
le peccatum ad membra corporis.
Sed peccatum a&ualc poteft tradu
ci ad omnia mcbra qua; nata funt
moucri à volúntate. Vnde culpa
originalis ad cos omrtestraducitur,
qui ab Adam mouentur genera*
tionismotione. Itaclue fecundûm
fidemorthodoxam nrmiter teñen
dumeft,omnes homines abAdam
defcendentes originale peccatum
contrahere . Excipio Chriftum,
qui ex virili feminc cone ep t usnon
eft. 1. 1 ..
EXPLTCATIO AXTlCYtti
JHccondufio habetur in facris fcri-
pturis,Rom.5.Pcr vnum homUietó Reiqg*
peccatum intrauit in mundum ice.
In qua о mnes peccaucrunt. Sí ci. I*
Omnes péccauerunt,& egét gratia Dei. &i.ad c#f
Corinth. l^.Sicut in Adam omnes moriurituf,
ita in Chrifto omnes viuificabútUr.&'i.ad Co *.C»r.y.
rinth-t-Si vnüs pro omnibus mortuas cftjbtjjo ^чЪ- ъ
omnes mortui funt.& Iob.zi.^Îcino mundus à iob.»>
forde,neC infans Vnkis diei.Atqui hanc verita-
tem fub codem tenore vetborum quo affirmât
eá D.Tho.defÎHiùt Concilia confra Pclag.ceîe Coeeilioti^
» brata,Mileuit& Arauficanumjatq; etiá AugiL, definido.
Sed ob&ruet Theologus:quôd" (ícut rió eft do J2¿^ {„*
gma hf reticum afferer« qupd alîqui ex particu ]{ao.& t pi;
bripriuücgionon morientur,ficutdcHelÍ31& ad Opuci
triochi & quidam dodofes doâi,& pij alte- de origin*
runf,quôd ffli qui viiii indieitidici/ reperiétur, aniŒ**
non rtprifntur,cui priuilegio non derogat lex
illa gcncralîs;Statutû eft hominibus femvl rno-
Tt:âd hune modum non" eft hxreticu m dogma
aíícrere quód aliquisex peculiari priuilegio Ц>
berfueritab-ofiginalidcliôcsQupdqfjituddo
gma fff probâbile , piuftique de diuina Virgi- це Ьелхл
líe pitet ex ExtrauagantijGraiic nimis ; in q na y irgtae«
Sixtus
■
 Qatfffion. LXXXI. 1 Artúfut llllt
Sixtus quarras anathcmatizac tú, qui dixerit al
terutram opinionem en-oreincótinerc.Eandé
CScùTdâ. conftitutioncm innouauit Concil.Trident. : i
fiaaU 4f^ud ^'ат obferuádum , quód etiam fi quito
concédât aliquem hominem ab Adam defccn-
dentem ex priuilegio peccatuœ originale non
Dogmata cótrahcrc, fareri needle eft hcc dogmata- quasi
cernísima, fubfcquuntur. Primum : Chrtftum eflc,onv*;
nium rcdcmptorem: non cntm iolùm rcdimit
qui datis pccuni js eripit aliquem à vinculo, fed.
etiam qui datispecunijs eft in cauia ne in car->
ccrem detrudntur. Sed&rHud dogma catho-
licum eft, Chriftum Dominum proommbus
efle mortuum , in coque omnes homines fuif-
íe reconciliaros . Turn etiam, отпет liomi»
nem egere gratia, & gloria Dei vt falutcm ton «
fcqua tur. Non cntrri eft aliud nom in lab car?
10 in quo oportcat nos íaluosfiei i,nifiin nomi
neleiu . Ex ijs & illud dogma fubfequitur,
quod omnes eramus capriui , & rnotitir. ' Tri
que licut in facra feriptura habetur, quôd от-
• resin Adam pcccauerunt;¡ fie habetur, quad
mors In omnes pertranfijt , & quod ell ftatu,-
tum hominibas (emel:mdrfi idebque'1
фде eft aequahtçr dé fide». Fides ergo ,
quod ell: neccfs¡t,is,& obligatio, vt omnes (
fcertdentes abAdam corttranahtpeccatum ori
ginis;licutcR leximpo(it3,&:nccelsitas pibñé.
di. Sed quia non eft abbreüiata manu s Domi
ni, fie ut non Í pert at ad fidem aflerere quôd
• Dens aliquos i rrfone fctyârijr1, ItVñbYípecjafé
ed íidem ail enerare Deum aliquos à ptecato
originali prçleru3fTc,lit"Ut aliqui de fancrifbima
ф eius mati e arbitranturjdc quo agit Díüus Tho
roas. $ .paríé^y¿ftibn*. i^.Äf ftío" CaietanuO П
ObieAlo Щ Sed contra concluiíoncm arrie lili t ft argu
côtra con mentum, cuius meminit A uguümus. Nullue
clu lio oc.
Auëu°H. î. ^3t non híbet :' fed pater bapcizarittttrirV
de pecc«ö babtt peccatum ortginalciefgo non tradudcit
rú metida ludinprolcm. Ad hoc relponder. Auguftiuus
es quôd paterbaptizatusnon gerierat', quatenus
Soiutio.
Dei filiusjed quatenus feculi filius.h'abens na«
Au^ult.
turam quam ab Adam vitiatam ftifccpitjqusm-
obrem ctiam Ii carcat origin ali peccato , tranf«
fundit tarnen ip'fum inuroledïcuriîudxuscir- '
cuneifusgenerabat filium тагсипсНит, quia
dreuneifio erat pcrlonalis, incircúlio veroto-
tius nature. Dit & aliud exemplum quo id aper
tiusexphcatuntriticum enim exeuffirm palea/
11 ariftis,»roduc. t triticum palea veftitum. 1 ta
que aliquis dat quod no habet. Aham folutio»
n£ tribuit autor hui с argumento hîc ad ice un -
duri.' v' w T ' f ~ '■ CJ " *
\.,; '
A R T I. Q_V A R T V S.
"fjgr
fPtrhmfi pis ex humam céntnârâf
: s VMM a t .Ejc T y s. ^ a JtfV
Egat Concïufia. Nanu cmüm^
pectatum óf
primo parente
™ tur in pofteros ? pröDt-
mouéturab ípfo peí ¿(t¡^iiíioüñ¿
fieut membra mouentur ab anima:
и ici*
tem aôèiuamin gencratioi*e;Vncie:
ilii fofi peccaturri Originale cóntra-
buntem delccnduntper virtutem.
2&imm ingeneratidne original»*''
^rabA^rncîeriMâi^rtv '£*Ж£
deiccndeifeabeofecuntlùm iemî* w»pW-« »
nalcm rationé, (^iKB nihil aliud eft,1
quávisááiuaiq gencrationc. Sei
fi quis virtutb diuina ex humana
carne förrnar'etiir^lla vis adiua пб;
deriuarctur ab Adamo : vndenec
.—:т,'~
peccatumhumanú,fi ipfa non то
tieretuf àvolûntate homini$,fed аЬ
aliquo extrinfeco mouente. Origi
haleita^ue peccatum traduciturà
primo^paréte, quatenus rrípúet ad
gêner ationemnatorum : fi enim
quifpiattt materialiterfolumex hu
mana carne nafcereturmoncótra-
heret peccatum originale.
t:.- ''• i •
EXPLICATIOARtlCVtii
» Onclufio hiriufee artîculi certa elt,'
j Se expforata Nam raîis propric n<S
*
.eft ftlius Acte ergo non contrahit)
} peccatú originale.lt t.quia in diui«
J па feriptura habeturfolû,quôd de«
fcédentes ab Adî peccatü originale tótrahann
Calis ab ftlrpe Ada; nó deícendit.Rurfum.nara
ChiU
 74<S F.B.Medmae
Chi iíhis ifthac de caufa peccatú originale пел
contraxit.eo quödde viriíi íemirte non eíl có-
ceprus:fed taliínió cflíít ¿dkiephri dcviri femine
crgo.&c. Ex quo fcquitur.quôd ctlî Chriftus
Dens non fuifict.non tarnen potuit concipi in
Not. i." peccatö ñri^trtali'.-^Prt» cuiiis dedarätione no_-
Äfc te primDihácquD-'fiioné rtonfolüm habereJoK
cú in formato ex human? carne a termina ad-
ihiniflrata, fëcl à in Formato ex brachio,aut la--
pideiverùWïtarrtéquàd'habet majorem diffi>»
cuítate m in homine formato ex carne humant
à feemina adminiitrataj quia talis fuit in Ada
mo fecuftd|iw cotpóream ftib^rîatft.Ob.idqi'
autor quçrirpeculiarirer,An ne (îquisex huma
na carne mirac ulofè forma rct ur , contraheret
peccatú originis ? quod ide e(t ac fi quaeras, an
йппЪЛиОДтйсй fecúdufn^rpcrralem íub»:
Nat ». lütiam{tndncaf|ieccatum originated Itidera-
obferuaXecqiidp,quid lit fuiíle in Adam fecun
dum re'mirialemVanonámjcic íecundum corpo
Лат füb(bnri*m,& furfíe in tumbM Adf:qûi*
bu$ verbiavtitur,p..Thomfh!c,<?4 accepit ca ex
ABj.li.ie. Miguft.Certèillefujtin Adartî iccundùm fe-,
áeüenef.l Amalé ratícínem.qui prdducifür vlrture íemf-"
e.if.Tfqne mlrtiediatèabAdam procèdent, fiue etiará
immediate^ ta quôd virt ute femin is anima cor
pori adiúgatur.Iüe vero fuît in Adam fecundú
Corpoream fubftantiam , qui formatus eft ¿ir*
carne ab Adam derjuata , fed non eft form atus
in hominem virtute feminis.Ijieaut.em in lum-
bis eft Ada?,vel Abraha: , quí èft in eis fecundú
feminalem rationem,vt dicunt fanCH Patres fu
gerilludHebr,7. Q^idecirHatus.eftin lumbis
D.Tho. АЬгаЬг:& autor.j.p.q.j iS. céi.j.Sc. 2.%Teri
Notj. rió animadüeft¿ndum eft.qUod'originalísiuftí
tiz donumtinim competebat eis , qui ab Adá
fecundum rationem feminalem dtfcendcrcnt;
acceperat enim Adam hoc ííngufare príuilegiú
pro le.fuifcjue polrcris,& ijs qui áb eo funt na*
turaliter progeniti.Vnde fequitur primó,quod
ii homo miraculofc ex humana carne effet for
rnatuSjhabéret quidem originalis iultitiç defe^
fturo negatiué,ideft,nó haberet iuftitiam orí»
ginaléjVcluti (i in purisnaturalibuseíTet codi«
tusmon tarnen defedus hic culpa» rationé ha-
Séret.ríec proptereà à Deo odio haberctur.Se-í
quitur íccundo.peccatum originale non fequi
ad naturam humanam abfolutè, fed ab Adam
deriuatam fecundùm rationem feminalem.
Obieftlo. % Sed contra dices ; quôd.fi qua; dixi mus vera
font , fequitur cùmrationaii» anima inficiatur
ex coniunctione ad carné infertanvaroque to
ta eil infcita,iiquidcm ab Adá eft deriuata: er
go ex quacunque carne formet ur homo, origi
Selutio. pâli culpa? cri: obnoxius. Sed hoc nihil officit
ad propoíitumrpoíTumus namque carnisnomi
pc intelligere quatuor:primum,patetnum cor^
ExpoCin Prim.Secun.
pus,de cuius fubihntia homo generatunfecun
dú,femcn ab ipfo dcriuatum : tertium,cai пет
vt eft pars prolis ex coniunctione ad animant:
quartum,carnem quae in prole perfeuerat. Ca
ro qua? perfeuerat in prolc,in ficit animam me
dio coníenfu.duro cócupifeit aduerfus I piritú.
Illa vero caro quae e(t pars prolis ex coi unttio- 1/ - _ «
ne ad animam,inficit animam quando ipfi con »—•* —'•
iúgitur virtute íeminis i ideoq; femé propriùs,
St veriùs infîcit anima : caro enim in ficit rario-
ne feminis. Et eadem ratione paternú corpus
inficit animam; nam faltem mediatè general ft
bum Adat.Et par hoc d ilu itur argu mentu m.
AR T;1.^^V I N T V ft*
tfVtrumfi JjàamnpnpfccaJfet , Eua
peccante,ßly originalepeccatum con-
S V M Й Ac T E X T V Si
Qnclufio eft rtegatiua. concia.
[ Cuius rci demonftratio
ex praedictis manifcftè
. . coHígitur ; diéhim enini
fuit , quod traducitur peccatum
originale à primo párente prout
ipfe mouet a4 generationern na«
torum . Vnde fi aliquis materials
ter tantum.ex carne húmana ge-]
ft
neraretur,non contrabeíet pecca
tum originale. Cùm ita^ue fecund
dum do&ririam Philofophi adiuu
prineipium in generationcfita pa \t .
tre, mater autem miniftret folam
materiamjtalepeccatumnoncon- .
traheretur a matre, fed à patre. Id- " * '
éirco fi Adam non peccaflet , Eua
veró peccaffet, filij peccatum ori
ginale noncontraxiffent; necfuif-
ict defedus originalis iuftitia», nec
paisibilitas , vel moriendi necefsi-
tas.
EXPL1CA.TIO ARTICVLI. j
Ontra conclufîonem propofitâfunt ïMtr,ina-
aliquot argumcnta.Primô,Ecclefia. ^Jticuï
Ш • ï 5.dicitur; A mulierc initium pecca- pri„,,j Jtg.
- ti,& per earn omnej moriuntur : er-, Ecdef. »j.
go
 .Qugéftïon. LXXXI.
go Euâ peccante originale peccatum cótrahtí-
Secundum. remus.Pra;terca,Ambrofius,Hieronymus,fu-
ArabroC perillud Roman. f.Per vnum hominem pecca
Hieroa. ■tum intrauk in rüundum, &c. intelügunt non
Adam,fed Euam qu* prior peccauit: ergo illa
Terdurn. peccante,peccatum traniijflet in porteros. Am
pliùs,peccatumprimumfuitinobedientii pri
Uli maadati : at primum illud mandatu m fuie
pofifum & viro,& fœminaexrgo pcccatíiEua?,
eiufque inobedienria etiam traniijflet in pode-
Quartuie. ro$.Adhxc,Eua per fuum peccatum , antcquá
Adam confenfiGet , amific iurtithm originale,
vtpatet: ergo tranfmiiîflet naturam iurtitia or i
Ad ptlmú. Íjinali derticutam in porteros. ^Ad primum re
.' • л- . . pondctur,illum locum efle intelügendu m per
occafionem;id eft.mulier dedit occaíionern vt
maritus peccarct,& genus humanum comma-
Ad fecüdú. cularer.ijAd fecundum dicirur.commentariü
legitimum,& catholicum illius loci efle , quöd
intelligatur de Adam,& non Eua. Quöd fi de
Eua intellígatür,intelligcndum eft,pcccat ü ip»
fius tranfijfle in porteros occafionaliter,pecca-
Ai tertlvm tum vero Adx propagatione.aj A d tertium di
cendum,illud preeeptum viro fuiíTe impofi tú,
& etiam fœmina;;fed viro vt capiti nature vni -
uerfs,à quo omne bonum,& malum noftrum
Ai qiitrtö. erat deriuandum. Щ Ad quartum dico,Euam
ftatim ac peccauit non amififle originisiurtitiá:
vnde nó ltatim fenfít rebellem fenfualit atem.
Ordinatione namque diuina faäum eft, quod
iurtitia originalis non perdereturex omni par
te,quúadufque vir,qui erat caput natura;, con-
fentiret.Vel dico.quôd confeftim Eua iurtitiá
amiiit originalem,quatenus erat beneficiú hu-
ius perfonx,fed non continuó feniir rebellem
fenlualitat«m,eó quôd fenfualiras ad breue te
pus contineri potert in officio; ficut rami.abfcif
fa radice.per breue tempus viriditatem confer
Uár.Sed Ь íc cauend us eft quidam error cuiuf«
dam ftulti cortcionatoris,qui aiïeruit Euam fo
Error culuC lum peccaffevenialiter.Hic error ert hercticus,
dam. &contradiuinam fcripturam;quiaGeneíeos.j.
Geo.3. narratur Eua? peccatum tanqmm grauiísimú,
& grauifsirao lupplicio punitum.De quo vide
D.Tbo. D.Thom.infrà qBsftione.Sp.art.j.cV Caiet. 1.
Argmri.
<]uo Л ixe. p.q.9 var.i. «JEII aliud dubiu m;Vtrùm fi Cain
Vc ùm fi peccaffet, primo parente nó peccante, filij eius
Campeccaf in peccato nafcerentur ? Videtur quód fic.NI
fee, ali) ei* Cain per illud peccatum prim ú amififlet iurti-
peccatores tiam originale ergo trásfudiflet in prolem na
cûcflc.
turam vitiatam.mfHtiaq; originali dertituram.
In oppolltum cft,quia autor definijt arricul. 2.
quód loliim primi parentis peccatú tranfijr in
poftcros,ca»teraverô minime; quia perfonalia
eranr. Ad hoc pofTct quis facile dicere, quód (i
pi imus homo port tentationem in officio per«
íeucraffetjconfeíiim confirman» futlTet in gra
■Axáwl.tyi тур
tía , quobeneficioomnis propago potirctur.
Ifta t amé fen ten tia inanis eft,& friuola, v t dicit
D.Tho.i.p.q.ioo.ar.2.Sco.í .d.3o.q.i.ait duo: ^,TI;^
alterum eit,quod de faöo íolum primum peo ce?*
catú primi parentis traduct ú eft in porteros: al
tcrumeft,quod faäa hypothefi filij Cain in orí
ginali peccato naíctrétur. Cui fententis vide»
tur adrtipulari autor de ma!o,q.5.ar.4. ad vlti. D.Tbo* ■
& Córadus ar.i.huius queftionis.Ego vero di Conrad.
co,quôd cùmde hoc peccato nihil <óftet nifi Soluue aal
ex landakriptura^uï de alio cafu nihil loqui ^t**'-
tur.non poffumus exaftc diícernere quid in 19
H euentu fit tenendum. Vcroíimilius tarnen vi
dctur,quód ijó contraherent peccatum origi-
naletquoniam Adam fufeepit originalem iurti .Trfj» 1л
tiam pro fe,& íuis pofteris:ergo fi ipfe non pee
cauiífetjin fuos porteros earn trásfudiíTet.Pras-
terca,pact um de iurtitia originali in propamine*
transfundenda, tantùm pepigit Deus cum pri
mo parente: ergo fi ille nó fuiflet prcuaricatus
mandatum,porteri in iurtitia nalcerctur. Hinc
fcquit ur.quod in illo cafu peccatores generarle
iurtos, ficuti fie modo iurti baptizati générant
peccatores. Ad argumentum Jico, cjuód Cain Ad argura;
amififiet iurtinam originalem , vt erat donura
perlons, quam filij eius accepturi trant, quia
erant filij Adar.-jDubium aliud efljvtrú fi pri- Prirafiarg»
mi parentes conuenirent ante peccatum carna- Vtíú fi
liter.filij geniti peccatum cótraherent origina» /^í^jjf
le? Videtur quôd fie: quia.vt ait autor i.p.q. fet.fihj ti»
loo.ar.i. filij parétibusafbimilarentur in iurtitia cootrazif«
Originalität pames non haberent iullitiam ori fenr pecca-
ginalé:ergonec filij.»íAmpliús,primüs parens t^m'
accepit originalem iullitiam pro le, fuifque po
fteris:fi ergo ille illam amitteret,& omnesamit
terenr.Ad ha?c,fi filij.peccantibus primis paré- Tettíami
tibus, iuftiriam originalem haberent, earn in
fuos porteros transtunderen t:quod tarnen fal«
íiim eibiurtitia namque originalis per folú pri- ■*■ - ,
mum pareritem in porteros erat deriuanda.
% Vlteriùs arguitur exemplo ferui quem domi Quanumj
ñus heredem conftituit amplilsime íubrtantif
cum Omni fuá porteritatc.ua tamé quód perfi-
fteret in gratia domini fui:tunc fi irte peccarer,
etiam iple,& omneseius poltcri iá nati , eflent
domino inuifi:ergo idipíum in nortro cafu. ■
% Ad hoc díco primô,cùm de hac re feriptura j0iut;0
nihil loquatur, non poííumus nifi coniefturis ^Uíftioait»
agere.Dicó fccundo,filij adulti peceátibus pri
mis parentibus portea nó contrarièrent pecca« •-•*•■"'
tummam ij erarit in gratia,& habentes propoíi
tum feruádi mandata Dei:trgo peccato obno-
xij nó erant.Pra terea,er ant amici Dci:ergo nó
erát in peccatO originalimifi dicas quód ab ho
mine adulto , & inuito auferatur Dei amicitia.
Dico terriô,pueri ante vfum rationispoUe. pce
can tibus primis paren tibus non conu-herent
■ ' pecca-.
 5ЦЗ KB. Medina-
peccatum 0rií»inaIe¡quia ij iam non dependent
.... 1 parente primo,quantùm ad efle. Pfdeterea fi-
" ' dès doce t , quôd peccatum originale tranfit in
* porteros per aäiüam generationem i ij vero iá
erant geniti : ergo. Oicó quartô.poft tongref-
fum fufficienrem ád generarionem peceätibus
pri m is parent ib us ante in fu lion cm anims.pu«
.eii û ri non contrarièrent peccatum originalere pa-
i.*«-... > tetexdidis;Vltimôdico,probàbiïe valde effií
*"■ tjuod filijiamnati originalem iuftitiamamitte
" "x" rentjnon vtdomim perfona?,fcd natura:. Нас
de caufa non generarent filios iuftos,&in origi
nali iüftittáconrtitutos: hoc probant arguroeri
ta addu&a,pra?clpuè fecundum,& tertium.
AiUrgum. «Adprimumdico,quc>d íüij in i uíHtia origina
K parentibus afsimibrentu r,ii permanfi fient in
iurtitiat& fanótitate.«[ Ad lecundum &tertium
ex modo diclis patet íolutio. ЩЦ Ad quartum di
cendum , noh efle omnimodam limilit udiné:
Dem namque neminem odio profequitur , fi
modo bonusjiuftufque fit: atqui in noftre di*
fceptationis cafu.fihj iá nat i,iurti,& fancti crin
Et hsec de qua qux-ltione dicta lut ficiant.
QVAESTIÓ LXXXIL
De eflentiá peccati origina-»
lis, in quatuor artícu
los diuifa*
AkTIC. MlMVS.
f Vtrùm peccatum originalefit habi
tus?
•* «ах
SVMMA TEXTVS.
Rima ConcIufio.Si ha j
Prlm.côd.
bitus accipiatur pro fir
ma difpofitione qua in-
elinatur potétia ad age-
dum , ficuf fcientiae ^ & virtutes di-
cuntur habitusj hoc modo origina
le peccatum non eft habitus. Нагс
conclufiofimul cümfequcntipro-
Secû.côcl. babitur* ^ Secunda Conclufio. Sí
habitus accipiatur pro difpofitio-.
ne alicüíus natural compofita: ex*
multis-fecundum quam bene vel
malèfe habet ad á&um, maxime
fi talis difpofitio fit in naturam ver
fa¿vtpatetdeaígritüdine,&falutcí
Expof.in Prim.Seçun.
fie peccaturrtóriginaleeft habitus;
quia eft inofdinata quaedam difpo
fitio proueniens ex diffolutionc il- **
lius harmonías, inquacohfiftebat
l-atio origi nal is iuftitiae; ficut etiam
segritudo corporaliseft quxdáin-
ordinata difoofitio corporis, fecun
dùm qua foluitur zqualitas in qua
confi ftit ratio fanitatis.Quare pec
catum originalclanguor nature di ■'■
Citur.^f Tertia CÓclufio in folutio-» *•» c5cL
ne primi. Peccatum originale non
eft pura priuatiOj fed quidam habi- ..... -
tus corruptus. Namque ficut cor
poris aegritudo habet aliquid de
priuatione , qu ate nu s tollit fanita-
' tis iequalitatem ; & aliquid etiam
habet pofitiuè,vtpotè humores ip-
fos inorninatè difpofi tos ; fie pecca
tum originale habet priuationem
originalis iuftitix , & cum ea inor-
dinatam difpofitionem partium
animse.Quare noneftpriuatio pu-
ra,fed habitus corruptus dicitur.
Quarta Conclufio in folutione Quf.côd.
yltimi. Peccatum originale no eft -
habitus acquifi tus,nec infufus, fed
per vitiatam originem innatusj vn
de & origine traducitur.
ÉkPLÍCATIO À R T I С V L Ь
Ertia confideratic de peccato origi-
nali eft inueftigare quid fit:quod cui
que eft difficillimum ád explicandú.
Et quidem eflentiá peccati aâualis
planifsima eft : nam (vt ait Áuguftinus) eft di- AagulL
âum,vcl faâum,vel concupítum cótra legem
Dei;&vtaitAmbroilus,eft inobedientia cœle AmbroL
ftium mandatorum.Itaque eft deuiario,& obli
quitas,ac deflexio à regula rationh;veluti Ada
tranfgreflus linea diuiniprecepti,peccauitco*
medendo delignovetito:at verô infans qui
nondum eft rationiscompos.quomodo poteft
ad norm am legis agere, vel ab ea deuiare?quo-
modo ex peccato primi parentis ratio culpa; na
ture eft impreflaUn huius explications vt cer
tiori methodo procedam,primo dicam , quid
non
 QadKoivLXXXII.
non fit pccçatum originale, deindc eius veram
•t ¿ definitionera, Sit ergo prima conclufio.
Prim* Con ^Peccatum illud originale, quod origine con-»
elufîo. çrahitur.non fuit peccatum Iuxurifc,vt Corne-
Peccacum
secatura -цц8 д„г|рра ha;rctic¿ docuit in quodam opu*
or> luit f«c
norme
nÔ pee —f »''»F4Wato-y original!. ^T"/.1'",—
.y^s»—'— Et quidé 1primo
" — »pa7-
caed luxu- tet hoc ex fententia omnium landorum, vno
iia% conícn fu de finientium , illud peccatum fuilíe
-i-л ja »oobedientij(e,4cefumlignivetiti. Patetctitun
Geo.j.'* ex illo Çcnef^tybi modus tentationrs , & pee-
cati enarrat ur,diciturquc íuifle efum ligni veti-
ti feientiae boni, & m al i. It cm.Hi relis eft aiïir-
marcjCongreflum carnalem inter primos parc-,
tes fuifle peccatum, quando eis dixit Dcus.Cre
scciidacô. fcite,& muluplicamini. Щ Secunda conclufio,
rilíehó" Peccatum originale non cft anima? concupifce4
1пЙЙмй° tía qua homo ad appctendum inclinaturcôtra
iceotia aiji rationcm;hoceft,non eft mórbida qualitas ani
waá&'na" mar inharrens ,licut docuit Gabr.i.d. 30. q.í. &
Arimin. q. i.& Magi ft er inibi. Dicun t ij Docto
res , originale peccatum с fie qualitatem noxiá
anima? in bárrente. Hocque probant au to rítate
Aug. lib. t . Auguft.dkcntis,quod hçc concupifccntia non
de aaptiji fybUätialitor manet, fed eft affedio mal* qua,
e».*,. litaris,ficut languor, Praîterea-ïlatione fi< pro->
bant;quia hare macula non fuit in primo paren
te ante peccatum, пес fuit in С hrifto ; alia s ha-
builTct peccatum origin ale.Eft ergo aliquid na
turar fuperadditum: ergo qualitas. Vlteriùs di-
cunt,hanc qualitatem animar inhse rere, nó car-
Aug.Hb.j. ni;& hoc probant primo ex AuguA. afferente:
«óira lulia. qUod anima in carne,veluti in vafe vitiato cor-
*•'** rúpitur.Secúdó, rationemá ha?c qualitas nó câ
creatur àDeo,ncq; habetur per adus proprios,
& non eft in corpore; quia tola anima eft fubic
dum peccati. Tertio dicunt,quôd h çc qualitas
и? caufatur ex mórbida qualitate, quam ex libidi-
r nofaconcupifeentia coeuntiú caro prolis con-
Míg.lentc. trahit ex ipla conccptionc.Hoc probant ex Ma
Ambro. giftro.2.dift,jo.& Ambro. Sí glolfa&Auguft.
Glof. Ro,7 Quarto dicunt,quod ifta mórbida qualitas có-
tracta eft in carne primorum paren tum ex affla
'.. tu vencnofiferpcntis,quiteptauitillos,& perfe
j •: uerauit in eis,permanctq; in fuispoftcris.Ncq;
id с ft mi rádum,ait Arim inéfis quia ex fibilo fer
pentis aliquos intcrijfle compertum cft. Sic er
go qualitas ifta in femine cft,& à femine produ
ci tur in carne gcncrata;cui cum infunditur ani
maux mórbida illa qualitate corpórea caufatur
in anima qualitas noxia;quas fola , & eflentiali-.
ter eft peccatum originale. Hanc fen tétiam , di-
cit fecunda conclufio failli simam elfe, multaq;
abfurda cótinere. Primum eft, quàd peccatum
primi parentis affixerît carni qualitatem quan-
dam morbidam,qux fine ratione, & automate
aûeritur.Secundurn,quôd caro iam infeda ad-
uenienti animx inférât qualitatem quandá fpi-
ArricuL h 749
ritualérhoc enim abfurdifsimè dicitur : ni quali 4
tas in carne exiftens corpórea eft : ergo ncquit
cfrtcere qualitatem fpiritualé. Tertium. Quôd
primum peccatum primi hominis ingenerauc-
rit in animas omnium hominum qualitatem
quandam fpiritalem: namq; ederedeligno КС-
tito de fe non habebat talem cfficaciá, aliàs ex
fimilibus adibus con (i milis qualitas femper ge
neraret ur. Diccrc verô quód Deus illi peccato
falem cfricaciam tribuerit.maior abfurditas cft.
Vltimô ifthec fentëtia,qua facilitate dicitur cà-
dem & con tutatu r; vt putà qua; nullum in fan-
da feriptura fundamen tum habet; im ô necio
fan dis Patribus.Scd ñeque Auguft .vnquá fom
niauit quàd animar cócupifccnria fit peccatum
originale,fed ipfe femper loquitur de concupir xats:: .
fcentia carnis, vt mox videbimUs. Quádo vero îb.j.il.'-пл
ait Auguft. hanc concupifccntiam non m ancre r ¡í>í*>'.i jr.: 1 ■
fubftantialiter,fcd eil с mala: qualitatis aftedio- ".
ncm;loquitur contra Manichsos,diccntes pee V nob
cat u m,tk malum, eile fubftantiam quandá ma-
lam, à malo Dco crear a m. Quod vero ait, quôd uvea . . i
•
anima rationalis in carne , veluti in vafe vitiato A.I ■ : -,
corrumpitur; fignificat non contrahere pecca
.;. .*
tum originale , quia migrât de corpore in cor- ЛГ.1Л. 13 •
pus,prout Pythagorici volebát. Ncc verô quia ' '"•
traducitur de femine infedo ; quia anima non .¡Oilí. -.JJ
;raducitur,fed creatur, & venit de foris. Itaque
contrahit peccatum originale, quia infunditur .meîi-'-'ï*
incarne ab Adam feminata. Contrahere enim
peccatum originale homines,nó eft aliud , quá
cífe filiosAdf per generationem aâiuam,vt di
ximus. ^Tertia conclufio. Peccatum originale Tertia сб*;
non eft concupifeentia carnis , quá dicimus fo- Peccacficrl
ginale пои
mitem,dc qua dicitPaul.Caro concupifeit ad- eftcâcupi-
uerfus ípiritum.Et probar un quia hare concupi (cedria саг-
fecntia eft nobis naturalis; De fubftantiacnim
hominis eft,çp componatur ex anima, & corpo
re,& ex appetitu intellcdiuo , & fenfitiuo , qui
eft concupifccntia carnis.Prsterca.Ifta cocu pi-
feentia manet in homine condito in puris natu
ralibus,& permanet fccundùm fi de m in homi
ne bflptizat o,in quo abolctur peccatû, & quic-
quid habet rationem culpae;dicente Paul.Nihil Rom. t .
damnationis eft ijs,qui funt in Chrifto Iefu , &
id definiturin Concil.Trid.Vltimo,quôd haec ConeLTrf.
cócupifeentia fit effrasnis, &-cótradicat rationi, SclT.j.caa.
eft efteduspeccati originalismÓ ergo eft ipfurri
peccatum. Antecedens probatur;quia ex pecca
to Adz exclufi fumus à regno ccclorum, incidi
mufquc in miferias huius vitse, гиршф eft vin
culum originalis iuftitiae,quod concupifccntia
in officio detinebat. Sicut ergo exclulio à reg
no ccclorú,alia;q; mifcria: funt peccati origina
lis effediis,non verô ipfum peccatum : itacócu
pifeétia erit eftedus iplius .Et có fi rm atur : quia
peccatum originale fuit primum peccatum pri
Bbb mi
*
/ 75° F.B/Mèdihae
mi parentis,quod origine rtos cótrahimus : led
in Adam concupifccntiacarnis non fuit pecca*
Lutherlhx tunv-crgo nequc in nobis. ^¡Contra hanccon->
tefii. dulionem inuchuntur Lutherani , dicuntquc
Arg. prim. qUO¿ negare carnis cócupifeentiam eíTe pecca-
Rom.7. tum.eß negare Chriftum,& Paul.qui ait, quôd
concupifeentiam ncfciebar^iifi lex diceret,Nó
concupifces:ergo catacupifeentia veré pcccatú
Rora.Ä. eftlegcdiuinainterdidum:&Rom.6.Nonre-
^nct peccatum in veftro mortali corpore:expH
cantibus omnibus fandis;non regnet concupí
Rom.7, fcentia:& Rom»?Дат nó operor ego illud, fed
quod habitat in me peccatum;vbi appeüat con
«upifeentiam , peccatum habitans in carne. Et
inibi appellat legem membrorum repugnanté
Sc'cuodum 4egim¿tisnoftroe.Adducuntetiamihíuumpa-
Aug.lM.de trocmjum> D.Auguft.qui in multis locis fuorû
meri^cVi*. °Pcrunv appellat concupifeentiam iftam pecca
& Ii. 1.C.4! tum eiTe.Addùcant fimilitcr D.Tho. q. prsce-
iLu denup demi ar.j.ad 2. vbi ait exAug. quód peccatum
tijí.Cij.ac in baptifmo remittitur quoadrcatum, fed ma-
li.f.conrra ftctactuj&(vt vtarvcrbis D.Tho.)tráfir rcatu,
U 1 'fUcra! ^ manct a<äu : tvS° pcccatú originale in adu
ja./j. manet in pucro rccenterbaptizatojquod nihil
Tertiom. aliud eft quàm carnis concupifcetia. Ampliùs,
D.Tho. «jneupifeentia carnis quae fpiritui contradicit,
Qü*™1111» tcgiáue mentis noftrçrepugnat,imprôbaeftjfi
qui de m ad peccatum folicitat: at non eft mala,
Qujntum. malitia aCtuali: ergo malit ia original!. Ad hxc,
materiale peccati, verum peccatum cft.vt patet
inn^o,&pcrcufsione;íédc0cupifcentia(fecú
dum Aug.& D. Tho.) eft materiale inpeccato
Ad primú. onginali:ergO verum pcccatú еп.Щ Ad hsec ar-
Roffenfi* gumenta refpondet R ofFcnf.ar.t.cótra Luthe-
íuokrit " ranos» nos vcr° breuius agemus. Vndc ad pri-
C5ci.Trid. mum refpondetur ex Concil.Trid. quód quan
Sef.j.can.j do Pau.concupiícentiam appellat pcccatú, de-
clarat fandaSynodus, Ecclefiam nunquáintcl
iexiífe appellarepeccatú,quód veré, & propriè
in renatis fit peccatú,fed quod fit ex peccato,&
i.Cor.j, iquôd inclinatad peccatum. CertèApoft. nun-
cupatChriftum peccatum, quem vocare pro-
prié peccatum,impium dogma eft. Vltimo di-
.j. co¿aflererequodinillopr3Ecepto;Non eöcupi
fees ; interdicatur naturalis cócupifeétianobis,
fu m ma amentia eíbinterdicitur crgo;ibi motus
fcnfualitatis voluntarius,cui voluntas cófentit.
ïtaq; idem eft dicerc;Non concupifces;&,Poft
concupifcentias non ibis; vt habetur Ecclcf.18.
Rom.i. &.Non regnet peccatum in veftro mortali cor
Aug. Epift. pore ad Rom. t. Vide aliam explicationem hu
X00.& lib. 1US pr;ccepti pulcherrimam apud Aug.Jf Ad fe
Шопе iufti сиа<^ит ^co » c^"e impudentifsimum allegare
tijad fia.& Aug.in fuum errorem,qui fe preciaré expofuit,
IL i.de nu- tiuo in ícnfu dixerit concupifeentiam cue pec-
ptiji. с. if catum in locis all egat is & in libr. 1. contra duas
Ad fecûdû . Epiftolas Pelag.c.^. & lib.i.de nuptijs. сл$.8с
.:-Êkj^f.inPrim.Sectâi>
alibi faepe dicit , coneupifcentiaméflè pcccatú?
quia de peccato eft,&ad pcccatú inclinât.^ Ad Ad terciiua
tértium dico,quód nufquam Aug.aflferuitpec-
catu originale in baptifmate manere adu, fed
tantùm dick,quôd concupifccntk in baptifmo aar»*' 9-¿<i:l" ■
tranfit rea.tu,hoc eft , non jmputatur ad pecca- Js<j ; ■a
шт,леф habe* atiquid damnatíonis ánRexú; .
manet tarnen adúad pugnam. Quodqiie is lit Zill
Aug.animus,velexipfolib.r.cótradu«s£pift. Augu£>
Pelagian o.c.i ? .& lib. 6.cont ra lui ia.c*f.íSí.8.có ,!- •'** э
pe mim eft. Et Ii nonnunqüam in ipfo legatur,,
aut et i am in D»Tho<originaIe peccatum in ba-
ptifmo tráfire-reatu>& manere adu, loquunfiir
tie peccato per figuram impropriè^ qua forma
locutionis,vt Auguft.ait,fcripturám manú,& ¿í ^«•»»*
locutionem,linguam appcllamus. «çAdquarm Adqatr^i
dicédum,quod appetitus fenfitiuus, qui eft car Лррсчси* -
nis cocupifcentia.fuapte natura ad fenfibilc bo ^
num incünat,quoddc fc bonumeftjaccidenta- c nluo'
ne tarnen contra rationisbonum inclinât. Vel
dien, banc appetitum de fua natura inclinan vt
rationiobediat,atexnoftroabufu,& ex voluta
tis confenfu tendit in malum noftrum de quo
dixifuprà.q. 77.&adfinemhuiusfpecialiserit >к'"-\.
quseftio. %Ad vltimum dicitur,aliter coneupi- Ad v Idmir
feentiam efle materialein peccato originali,ali-
terq; adioné in peccato aduali : náadioTedas
rationi diftorm is eft,eftque deform itatis fubie
dum:concupiícentia non fe habet hoc modo;
non enim originalis peccati formale in cócupi-
fcentia eft, fed in eíTentia anima; cui originalis -2*A
iuftitiainhaerebat: fed cócupifcentiadiciturma «»:и|*-*
terialc iftius peccati,ex eo quód formale huius
peccati eft ajerfio à Deo, & ftiperiork ratioriis
deordinatio,ex qua inferiorum virium dcordi-
natio , veluti material! s effeftus confecuta eft.
^[Quarta conclufio fit. Originale peccatú non Qu«.ee<L
eft amor terrenorum; fi enim amor hie actum Peccmiin
amandi fignificat,cft peccatum aduale, & non
originale: íi verá figmficat potetiam ad fenfibi no cftimor
lia propenfam,& terrena,in idem redit; ficut di te"ee®nu
cere quód eft carnis concupifcentia,vt reproba
uimus fuprà.f Quinta conclufio. Peccâtum ori Quíp.cóíí.
gmale nó eft iuftitiae originalis priuatio,in quo N6 ей jri-
plurimi fallunturmam priuatio originalis iufti- uatj° ¿jí
rise in Adam non fuitpeccatum, fed peccati ef-
fedus:ergo nec in nobis.Praeterca in pueris ba- 1
ptizatis non remanct peccatum originale, vt ha
bet orthodoxa fides; tarnen in eis manetpriua-
tio originalis iuftitiz. Vltimo, Deuseffediuè-
abftulit originale iuftitiá , eaq; voluit homines
priuare : ergo huiufrnodi priuatio peccatû non Seit* cocí.
eíhalioqui Deus fuiíTct caufa peccati, voluiifct- Peeacüorl
que peccatú.^Sexta cóclufio.Peccatú origina- S¿D1'f non
lé non eft primum pcccatú adualc Ada; , à quo Primura
homines extrinfeca denominationepeccatores Adcfbr-
dicimur, fed vnúquodq; hspret fingulis^ forma- ш»Шег. '
liter.
 Quceftion.LXXXII.
Pyghiiisli. liter. Vbi nó eft praetercundum,quod Pyghius mè
s contre- annotauit , nempe originale peccatum fuifle il-
lud primum pcccatii efus ligni vetiti,à quo orn
nés denominatione cxt rinieca peccatores nun-
cupamur, vtpotè qui in primo parente ¿ iicut
membra corporis eramus.Dicitque hoc pecca
tum verè in nobis efle pcccatù quodin baptif-
mate condonatur. Probat fuam ientétiam ex il
Rom.f. lo ; Per vnum hominem peccatum intromit in
mundú, &c.in quo omnes peccauerút: in quo,
fcilicet delicr.o:crgo omnes illud peccatum pec
cauimus,& non linguli iingula habemus.Itcm,
ibi dicit Pau.Iudiciu ex vno, fcilicet delicto, in
condcmnationem:& iterum , Per vnius inobe«
dientiam peccatores conftituti funt multi. Pre-
Aog.lib.r. tereà adducit Aug¿dicenté,manifeftum eft efle
de peccato alia cm q; propria peccata, in quibus folum pec
mm merit,
calo. cantij quorum iunr peccata; aliud illud peccatú fufa,eft peccatum originale.Haec ex feeúda со-
InEncbiri. in quo omnes peccauerunt.& item dieu, quód clulione
peccatum illud magnum, in loco tanta: felicita
tis cómiífum}omnes reddidit peccatores. Con
firmatq; ratione ifta omnia. Nam П hoc pacto
dicatur, facile eft intelligere quid fit peccatum
originalc:iin vero alio modo,eft omnino inin-
Impngna- telUgibile.Sed(quod bona venia grauifsimi vi-
turPyghi", ridixerim)faüiturmultú; quia ctfi Auguft.imó
& Pau.aflcrant primú illud peccatum tranfijflc
in omnes pofteros , fenfus tame cat holicus eft,
quod illud fuit radix,' & caufa meritoria ob quá
iras filij nafcimur, contrahimufq; originale cri
men , vnufquifque támé propriú. Nam ficut fi
des docct omnes iuftos iuftificari per Chrifti
i.Cor.i. iuftitiá, de quo dicit Pau. Factus eft nobis iufti-
tia,fan<5tincatio,& redemptio; cademque fides
docct, qucmlibet iuftum habere iuftitiam fibi
inhserentcm à Chrifto deriuatam : ita in propo : ftraergaDeum hahebat in ftatuoriginalis iuflS
fito fentire oportet.Etcnim fides docet, primú
peccatum illud in omnem propagincm pertrá-
iijfle:eadem tamë fides docct^quod iinguli fin-
gula peccata habemus ab illo peccato deriuata.
Confirmaturque ex illo ; Ecce in iniquitatibus
conceptus fum.& , Qujspotcft faceré múdum
de immundo conceptum femine?&rurfus:Ne-
m o mundus à forde, пес infans vnius diei. Vn-
de colligitur,fingulos habere fordern, & macu-
lam ftbi inhaercntem.Confirmatur fecundó ex
baptifmate infantum ,'qui iri ipft>' verè abluun-
tur , & verè eis remittitur peccatum quod in fe
CScLTrM. haben t. Ргге terca in Concilio Trident. diciturjp terialis,qug ex priori deriuabatur.Priuatio ergo
feff.j.cin.3 originale peccatum, quod origine vnum eft, Sc
in omnes transfufum , omnibus inefle vnieui-
que proprium:& iterum dicitur,omnes nos ori
ginale peccatum contraherc.Nota illud verbü;
contra here; fignihcatenim quodin nobis per-,
fiftat, at que permaneat. Certè verifsimum eft
vniuerfa orbis loca ab vno Sole illuminari; vbi-
que enim fuumdirfundit lumen ; iic& verifsi-
Articul. t. 75*
afleritur , primum illud peccatum omnes
reddidifle peccatores; quia ab eo in omnem
propaginem deriuatum eft. Hactcnus diflertü
eft quid non fit peccatum originale: modo ve
ro quid illud lit, eft diflèrendu. Sit ergo prima
conclufio.^f Peccatum originale , fi rem de no- Prim. C8ei
mine confideres,eft illud primum peccatum in Qü!<fna &
nos à primo parente origine transfufum. Haec otiSlI)ilc
vel ex ipfo nomine manifefta eft :imo&PauL R,0m.j.
in omnes,ait,illud peccatum tranfijflc. ^tSecun Secú.cócl«
da conclufio. Id quod in Adam habuit ratio-; i ~
nem culpf & peccati,in nos origine trásfufum,
eft peccatum originaleúllud veràquod fuit ef-
fcâus peccati in Adam,etiam in nobis eft effe- ;
¿bis peccati. Ifta conclufio ex praecedéti patet. ;
%Tertia conclufio. Inobedientia illa , & tranf- Tert. é6d.
grefsio legis primi parctis,in nos origine tranf-
patet. Itaque ficut iuftitia noftranon
èft niu, participât io iuftitiae quae eft in Chrifto:
ita peccatum originale nobis inhaerens non eft
aliud quam participado quaedam illius inobe-
dientiae primae. Ex quo fequitur , quôd fi quis
dixerit non alio reatu nos teneri <, efleque macu
latos,quàm reatuprimae inobediente, nihil di
cit im probabile; dummodo admittat , quod fi
cut naturam aprimo parente part icipamus , ita
& maculam ab illo deriuatam habemus.
ЩQuarta cóclufio. Peccatum originale eft ob- Quar.cócL
liquitas,ac deuiatio à lege,&reftitudine debita
inefle noftrae naturae , per modum habitus affi-
xajficut tranfafto adu peccati in Adamo man-
lit. Probatur: quia in ipfo haec fuit ratio culpe.
^Quinta conclufio. Peccatum originale eft pjj^U|in,c6.
iiatio ordinis , & fubiedtionis quam mens no-
.. •.
tiae.Itaquevoluntatcm noftram efle auerfam à
Deo,minimeq; fubieâam à natiuitate,eftcon-
trahere peccatum originale. ^[Sexta conclufio. Sexta cód»
Peccatum originale eft priuatio originalis iufti
tiç,proformali.VbianimaduertendûeftcùD. D.Tbet.
Th.i.p.q.95.art<l.quod in iuftma-originali tria mtoftina
inueniuntur.Primum,donum ipfum; & huius orlSlnali
pnuationem no elle peccatum originale, dictu niuntur,
fuit.Secundú,fubiecrio mentís ad Dcurn; Ter-
lium^recîitudo virium inferiorum ad ratione,
& corporis ad animl.Primareditudo erat qua-
fi formalis,& primaria: fecunda veroquafi ma-
primae rcctitudinis,& fubieftionis ad Deü,non
eft effeftus peccati in Adam, fed ratio formalis
ipfius. Priuatio vero aliarum reâimdinum fuit
in Adam peccati efíecbis,idemq; prorfus in no'
his:obidq; autor in i.d.j2.q.t.ar¿i.adprimúdi- D^Thonu
cit,^» in baptifmate reftituitur nobis iuftitia ori
ginalis,quoad formale;id eft.quátum ad fubie^ ,ej r.a
Äionem animae adDeum. Atqui contra hanc
B'bb 2 defi.
 у$г F.B.Medmae
Obieftio. definitionem funt oprima argumcnta.^fPrimö
ergo arguitur. Suprà diximus peccatum effc ali
quidpolîtiuum,& non priuatiuum: ergo origi
nale peccatum non eft priuatio originalis iutti-
So'etio. xiz. Refponfio tarnen in proraptu eil , pecca
tum originale tráfgrcfsionemefleprimi homi
nis in nos origine tràsfufam,cui anneditur pri-
uatio fimiedionis adDeum,&hancpriuationé
à ratione pcccati non cifc alicnà,fupcriùs often
dimus.Vel dico,maximèdirTerre inter pcccatú
originale,& peccatum aduale : peccatum enim
adualc femper aliquid pofitiuum eft, fed origi
Differt in- nalc priuatio eft.Ratiodifcriminisefhquia pec
ter origina catum origínale eft illud quod remanct natura;,
ы' noftra:afrixumpermodunlh^itus,tranfado
• adu peccati : illud autem qued remanet in ho-
mine,tranfado adu peccati,priuatio rcditudi-
nis cft. Tenió dico , quôd peccatum originale
non eft pura priuatio , vt ftatim videbimus.
SteÜ,obie, ^Secundo arguitur.Peccatú originale, di pec
catum primi parentis in nos origine trásruíum:
at peccatum Adas eflentialiter fuit cóucrfío ad
commutabile bonum,& non priuatio:ergo.Et
confirmatunnam in omni peccato eft cóuerfio
ad bonú commutabile, & auerfio à bono incó-
mutabili: ergo peccatum originale eft cóuerfio
ad bon um commutabile, ex qua peccatum ori
ginale fpeciem fortitur.Hoc argumentum vali-
Ter.obicc. dum videtur,fed foluiturvtprimum. f Tertio
iiciin pueris poft baptifma non remanet origi
nale peccatum , manet tarne priuatio originalis
iuftitise: ergo peccatum originale Поп eft priua
tio iuftitiç originalis.Reípódctur,in infantibus
•/" •/- nianerepriuationédoni originalis iuftitia;,non
tarnen reditudinis fubiedionifque animse ad
Quarta; Deum.^ Quarto arguitur. In homine qui poft
baptifmum peccauit, in quo non manet pecca-
tü originalc,manet tarnen priuatio reditudinis
.;.ôa i и... ad Dcú.Diccndum nihilominus quódpeccam
originale eft priuatio reditudinis, & íubiedk»
Qufeu. nis ad Deura, videlicet eius qui per originé in
polleros deriuanda erat, f Quinto. Peccatum
originale non eft priuatio doni iuftitia; origina
'*.:«?:' lisinamhuiufmodi priuatio eft effedus pcccati
originalis:fed ex hac ptfiuarione fubfcquuta fuit
priuatio fubiedionis animç ad Deüra:ergo ifta
priuatio multó magis eft effedus peccati origi
nalis,& non ipfum peccatum originale. Refpó
detur ad hoc, quód perinde ac con tritio in gcr
nere caufae matcriälis eft prior ordine natura»
quam gratia.fcd in genere cauff formalis pofte
rior : ik fubiedio anima; in Adam in gener«
caufae materials fuit prior natura,quàm iuñitia
juoill Л originalis ; quia iuíHtia hase data fuit primo par
renti perpropriam difpolitioné liberi arbitrij»
p.The. ^ tradidit Diuus Thomas ь parte , quaeftione
j15.articulo.bin genere Yerô çaufas formalis po
•|j.-b ¿ •.. JÙ
ExpoCin Prim .Secun.
fterior eft quam iriftitia originalis : fie priuatio
fubiedionis anima; ad Deum in genere caufae
matcriälis prior fuit quàm priuatio iuftitia; ori
ginalis; attamen in genere caufae formalis & ef-
heientis , è diuerfo. ЩЦ Vltimô fie. Peccatum Vli
originale illud eft,quod à primo parente origi
ne accepimus; nos verô ab iüo peccati adum
nao accepimus; fed пес priuationem qua; ad
adum ilium fubfequuta fuit:ergo non contra-
himus peccatum originale. Refpondeo , quôd
nos ab Adam non accepimus adum peccati,
fed originalis iuftitia; priuationc,noneandem
numero, fed fpecie; veluti qui iuftificanturin
Chrifto, abipfo accipiunt iuftitiam non ean-
dem numero,fcd fpecie,& aliam dcriuatam, &
partidpatamà Chrifto. »:
^[Conclufio feptima. Peccatum originale non Septi-rSd.
eft pura priuatio. Hanc docet autor hîc ad pri- Pf«arû orí
mum. Ratio eft:nam peccatum originale, prae- ffl"^
ter priuationem iuftitiac,dicitconcupifccntiam ц^"*
rationi diflonam , potétiarumque difcordiam,
tan quam fundamentum, & defectum fine quo
peccatum originalenon confiftit j quam poten
tiarum difcordiam vocant Thcologi m ateríale
in peccato originali. Vnde fubinfertur primó,
in bono fenfu poffe concedí, peccatum origina • *: a v «•
■leeflreconcupifcentianb&potentiamm difcor
diamjticutconccdit Auguftinus,Magifter,alij- D« Aeguft.'
quéDodores: nomen cnimaliquando capitur '^'{¿j^--
pro materiali,vt cum dicitun Ira eft accéfio fan / "co^urf
guinis ad cor; cum tarnen formaliter fit appeti-. fcentiam,
tio vindidae. Solent etiam concederé Thoj
&Auguftinusquodbearitudofruitiofit,&ali-( • 3.r
qui conccdunt , quôd gratia eft acceptatio ad
gloriam.Nec cft nouum, quôdimmediatusef-i
fedus nomen fumât caufae , ficuti fcripmram
manum , & locutionem linguam dicajre fole-
mus. Sic ergo hie dicjt Diuus Thomis pecca
tum originale efie habitum, n on quôd fit habi
tus fuperadditus potentiae , fed quia matcriale,
vt didum fuit,cft inordinado potétiarum quae
eft quafi habitus quidam na tun, veluti aegritii
do.In eodem fen fu docet autor articu. 3. quôd D.Tno.
coucupifcentia eft matcriale in peccato origina
li:quod verum eft ad fenfum cxpofitum,praed
pue fi concupifcentia dicattotam inordinktio4
nem, turn voluntatis, turn fenfitiuiappetirus. I
Scquitur deinde,quôd concupifcentia , fomes¿
languor naturae, & limilia, non dicunt aliquam Л.. .T.hS3
qualitatemynec piures qualitatcs fupcradiditas
efientÙEjpotentijsve naturalibus : hoc nanaqué
aûercre »cft fandae feriptura; fabulas addere.
Quapropter ipfasf>otentias difcorde* dicunt, .% л«Э
-& inter fefcrepugnantes : haceverô repugnan-
tia non tantüm capitur priuariuè, fed £: contra-
riè,cùm poten tiarum ineün at io non folum ha
-beat vt oon fubdatur rationi, fed & quocLei có
trarictur.
■ , Qu^füon.LXXXII.
Definido trarietur.^fVt ergo viri dofti non nulli furnm a-
originalis tim vnica dehnitione comprehcndan: omnia
peceati, qUxa¿ originale pcccatum attinent,hc defi-
niunt originale peccatiim;quód, fcilicct , lir hu
mans nature habituaits, & in ordin ata con uer-
fio ad bonum commutabilc , à protoparentis
primo peccato deriuataJn qua dehnitione pri
mo ponitur , quôd ht habit uahs conuerho , &
non quód ht priuatio ; quod enim in Ada fuit
ratio peceati aftualis , illud in nobis fuit ratio
originalis culpa:,quar origine in porteros tradu
citur:at in Adam ratio peceati aftualis fuit con
ucrho inordinata ad commutabilc bónú : nam
fuit pcccatum commifsionis ', quod nunquam
ex auerhone , aut priuatiöne dchnitur , fed ex
conucrhonead aliquod obiechim. Etconfir-
matur : quia primum peccatum primi parentis
elt voluntarium in nobis volúntate protoparé-
tis,qus totius nature voluntas extitit:ergo pra
uc diffinieris , quôd lit priuatio ; nam priuati о
Ads non fuit per fe voluntaria, fed ratione ali-
cuius commutabilis boni , ad quod conucrtcba
tur. Praeterea, Diuus Thomas diligenterinda-
gans quid clTet originate peccatum , definiuit
quod tit habitus; vtsgritudo; quodque nö lit
pura priuatio. Reftcergo in cius dehnitione
non ftatuitur^quôd ht priuatio; fed quôd lit ha
bitualis,inordmat aquc conucrfio. Qjjia tamcn
commune eft alljs omnibus peccatis, vt port-
quam aft us ipie pertranhjt,maneat homo habi
tualitcr conuèrnis ad bonum commutabile,
ideó eft ncceflum aliquid in dehnitione pecea
ti originalis aftrucre,pcr quod à reliquis pecca
tis feiungaturjobidque dicitur in cius dehni
tione; quod ht peccatum humâns naturs, non
quod humana natura peccafit, fed quod tit ip-
hus fuoic turn, prone ex peccato aftuali Ada;
ipfa infefta fuit , atque inordinate conuerfa ad
bonum commutabilc.In quo differt peccatum
originale a conueriione habituali, qus ex quo-
uis alio peccato aftuali mortali rclinquitur.
Probaror ^ Sed contra iltam dehn itionc m funt validil si-
prat.iiftam ma argumenta, qus conuincunt illam maxi-
nô elfe bo- шата Ргас & faEûtatem.primà qu idem iffo
' fententia ftatuit , quôd originale peccamm tit
amor,& terrcnorum inordinatus afteftus; qus
fentëtia ab omnibus facris Theologis reproba-
tor,& condanaatur. Щ Secundo itatuit , quôd
animshoftrspotenris port peccatum origina
le ad commutabile bonum conucrfe mancot
magis quàm h homo in puris naturalibus con-
ditus e(Tet:quod omnes Thcologi deteftantur,
dicenteí,qúód homo in púrts naturalibus con-
. . jftitutus nihilo chfierr,quoad vires anime,ab ho
mine lapfo in pcccatum originale,nih ficut ho
mo nudus, & nüdátus. Itaque, fana doftrina id
atteftante,vires anima: non funt magis affetts
ArticuLIl.
modo ad commutabile bonum.quàm ti homo
eilet in puris naturahbus. ^[Prsterea. In baptif-
mo,in quo quifque ab origin ali culpa abluitur,
remanct concupifccntia ita propenfa ad com
mutabile bonum , hcut priiis ; quia ifthsc pro -
pentio ad fenhlia bona naturalis eft , & à na
tura exortä, vnde per bäptifmum Поп tollitur.
^]Ad hec. Ad expugnandum hanc opinationé,
ftatuamus duos horn i ncs,quorum alter confti-
tutus ht in puris naturalibus , alterque in pec
cato originali;tunc fie, qui eft in peccato origi-
nali, no eft propeniior ad bonum commutabi
le, quàm qui eft in puris naturalibus ; nec aliter
çft affeftus, nec conuerfus : ergo ilia cohuertio
non eft peccatum originale.^ Infuper. Conuer
ho ad bonum commutabile eft in voluntate,vt
• in fubiefto, vt planum eft:ergo fi illud eft habi-
tualis conuerho inordinata, fc^uitur quôd tit
in voluntatc,& nô in eüentia animar, cuius op-
pohtum docet Diuus Thomas. Maneat ergo
hrmifsimum, certumque peceati originalis for
male ehe originalis iuftitis priuatiçnem, vt fu-
permscxpohtiundedimus. .
ART i e 5E С VN DV
in Ъпо kommeßtit mnfrapee-
cata origmalta.
* * ¿Vmm л TEXTES/
Rima conclufio. In vno Primao*
nomine vnum eft nume clufio'
tà peccatum originale,
& non plurâ. ç Secunda i««m» ев,'
conclufio.In Omnibus hominibus
" eft fpcciéVnû. Probat Diuus Tho
mas vtra^üé cönchfiöhem ifthàc
ratione. Nam fi confideratur caufa
peceati originalis , fol um fuit pri
mum peccatum pfi«¿|»reüttJkili:TJjC3
portero* i^èfWienern ^raduâiiM:
vnde fit , quod pecca tu m originale
•m vno harorae eft numero vnerfi,
%honMn3)u^iVçrè om£$^ vaiim !S£Y<i
fpetie , &c proportkme in refpe&u
:íA^rírrttím J>rVíícipran?m tjjo ощ-
. nés peccacuntf Id e uidentiùs proba
< tur ex ipfa eííentia peceati origina - i
fitione vnitas íp€ci£i confideratur
Bbb 3 ex
 754 F:B. Mediase
ex parte caufa? ; numérica autem ex
parte fubie&i; ficutin £gritudine
corporali с il videre; funt etením di
uerfe fpeciei zgritudines , qua: ex
diuerfis caüíis procedunt , puta, ex
abundant ia calidi & frigidi , vel ex
iaefione pulmonis, aut hepatis : vna
autem xgritudo fecúddm fpeciem
non eft nifi vna numero in vno ho-
minc. Caufa vero huius corrupta;
difpo fi tionis,qu*e eft peccat u m ori
ginale, eft vna tantiim , videlicet,
priuatio originalis iuftitiae per qua
íublataeitíubic&io humanae natu
ra; ad Deum ; ideoque peccatum
originale eft vnum fpecie , & in
vno hornine non eft; nifi vnum nu
|T«t.e*cL mero. ^"Tertia conclufio. Origina-
1c peccatum aliquandoper plurali-
tatis modú ex plica tur ; vcl quia ma-
gnoperc anima; vires inficit ; vel
quia multa; deformitates fuere in
peccato Ada; ¿vcl quia omnia pec-
cata virtualiter in peccato origina-
Ii continenturjvcletíamquia fan-
da feriptura multoties vtitur plu-
rali pro ííngulari, íicut dicitur > De-
fundi funt qui quarrebaot animam
.Pueri- : i. 2" Vu'l
EXPLICATIO A R T I С V L T.
Ro hoc articulo magnoperè fttít
C&tTri¿. Can^.Conci.Trid.in fcn.j.dc pec
cato originalt , Vbi defi nitur pecçatù
originale eífevnú origine, fed incite
aiiq;proprium:aiiusdefimttonisfnprà merhi
nirausvE,xqua definitionecqlíigiroreuidécer,
Albertus fententiä Alberti Pyghij afleremisipeccatïi ori
Pyghius. ' ginale éíTe'illud vna tjiíodfultitt primo párele,
; a quo ara net dicútuf peccatores, с(Te tauten in
nobU.vexè peccatum; efleomninoimprobabi-
lç,nec reine conaerere сц determinatione Cóci
1 lij.Na préfécèô пб rec\èamaîiirt,qtaÔd lit vní-
¿uiq; propriû , & quodfit íintúillud vnú quo
primusparéspcccauij.Sed&iUud imppfsi|jiie
îudicovquôdiri nobis fit vefè,cV propriè peccá-
" tú,& quod ab éxtrinfeco denominemur p ecca
Expof.ín Prím.Sex¿n.
torcs.Di cendú ergo,quôd ficut denominamur
iufti à iurtitia С hriíti; non quôd iuftitia Chrií ti
fit caufa formalis quarc iuftt fimus ; fed quód a
iufiitia Chrifti omnis noftraiuítkiadcnuatur,
& origine trahit : fie & den ora inam ur peccato'
res à peccato primo primi parentis, táquá à catt
la efhci en ti, à quo peccat ú in omnes pert railj t.
ART 1С, TERTIVS.
qVtrum originale peccatum fit conçu-
pifcenîia.
s V m m a TEXTVS.
Onclufiocft. Peccatum
originale materialitcr eft
conçu pifcentia jformali
ter eft priuatio origina
lis iuftiriar.Nam inordinatio poten-
tiarum anima; in hoc potifsimè at-
téditur,quod inordinate cóuertun-
turadbonúcómutabile,que mordí
natío communi nomine cócupifeé
tiadici poteft, qua; vchemêtiùs mo
uet,& magis íentitur. Formaliter
vero eft originalis iuftitia* priuatio,'
per qua voluntas fubdebatur Deo:
fpecies enim peccati originalis ex
caufa fumitur.Subdebatur namque
Deo per iuftitia originalem volutas
hominis,qua* in finem mouet om
nes alias partes. Vndeexauerfione
à Deo çonfêquuta eft inordinatio
in omnibus alijs anima; viribus.
EXPLICATIO ARTICVtr.
Vomodo coneupifeentia пб fit pec*
catum originale, & quemadmodum
fit materialc peccati originalis,in Гц- . - ,.
perioribus fufficienter eft clucidatú;
' ob quod ab huius rei explicationc fuperfeden»
' dum eft.
'ARTIG Q.VARTV S.
fVtrhn peccatum originalefit ¿quali-
ter in omnibus.
S V м м A TEXTVS.
I Ffirmat conclude Cûrn CooduGo.
enim iri peccato origina
le precipuè co&fideretur
■ ' dcfeâu*
 Оц«Шоп.ЬХХХШ.
defeâus originalis íuititiaí,quáturri
ad hoc sequaliter eft in omnibus;
quia totum donu iuftitia; originalis
omnibus eft fublatûjfi militer etia
cranes habet relatione ad primum
principium vitiate originis, ex quo
peccatu originale habet rationem
culpa?. Vnde non poteft magis efle
in vno quam in alio , fed aequaliter
fe habet in omnibus.
EXPLICATIO Л К TI С V LT.
ПаЫй de Vbitatio eft de cóclufione D.Th.an
: eó vera ílt:& videtur quôd nó. Щ Nam
Prim. arg. m quádo califa eft xqualis, effeâus eft
xquali s:at eñe ¿tus peccati originalis
né Tunc squales in omnibus, vt patet in morte,
Seeúdaw. & ceteris hums vitx miferijs:crgq. f Ampliùs,
Aug. peccatú originale,fccúdü Aug.& autoré,eftcó
cupifcétia:at hscc in omnibus nó eft xqualis,cû
nó omncs ex fquo fine proni ad cócupifeendú»
Tcrtinma Щ Ad hçc peccatú originale eft quxdá anime in
ordinatadifpolîtioj & vclutianimje xgrirudo:
fed xgritudo corporis fufeipit magis,& minus,
Veritas tô- ergo & peccatú originale.His nó obftátibus CÓ
clufio articuli vera eft:ná hoc peccatú, eft pec
catú naturx; natura vero in omnibus eft xqua-
lis.Ucindc. Hoc peccatum eft priuatio iuftitix
originalis-.fcd priuatio iuftitix originalis nó fu
feipit magis & minus, fed in omnibus eft xqua
lis:tollit em peccatú originale ex omni parte do
nú iuftitiç originalis.Preterea.Peccato origina-
li in omnibus debetur poena equalis,fcilicet di-
uinx V iiionis carétia , qux eu mitifsima pcena,
Aug. vt ait Aug.in Enchir.ca.9 j.fv In noectius in ca.
lonocíiiuv raaiores de baptifmo , & eius effectu . Infupcr,
oés çqualiter peccauimus inAdá,quia in со oés
Ad frimú, ex xquo cramus.«jyAd primú dico, cj> xqualitas
caufx per íc, inducit çqualitatc efîcctus:at verà
xqualitas caufx remouétis prohibes nó induck
к quale çffeftum; vt fi quis xquali impulfu duas
j colimas dimoueat, nó f acie сц> lapides.fupcrpofi
ti xqualiter dcfcédát, fed veîociùs defeédit qui
grauioreft fecundú proprictaté fux naturx,cui
rclinquitur am oto i m pedi me to: fie ergo amota
iuftitia originali , natura humani corporis fux
naturx relicta eft,ob idq; fecúdú diueriîtatc со
plexionis naturalis ; quorúdá corpora funt fub-
iecta pluribus dcfectibus,aliorú vero paucîori-
bus,pcccato originali xquali cxiftete. Alia folü
D.Tho. tioné tribuir huic argumento autor. 2 .г. q.164.
AdiecüJfi. art. i .ad 4.^Ad fecúdú perinde rcfpôdeturçcô-
cupifeenria enim non eft peccatú originale,fed
iplius cffectus ¡ nó per fe,(ed táquá rem ouen tis
Articul. I.
75S
prohibes; peccatú náq; originale amouettiuftí-
i
tiá originalé,qua amota,cócupifceua vehemen
tiùs,velremifsiùs in fenfibiliafertúr, fecúdú na
turalé cuiufq; proprietaté & códitioné. Vcl di-:
co,quód ex parte peccati oés fumus xquè pro
ni ad cócupifeédú : at nó fumus xquè proni ad
cócupifeédú ex cóplexione naturali & indiui-
duali.Vnde optimè poteft cócedi,q> peccatum
Originale in omnibus eft gquale,etiá quoad ma
tcrialcjquod verifsimè con cedit autor art.^ad
Vltimú.^fAdtertiú dico,nó cófiftere fimilitudi D.Tbo.
nem de ccgrjtudine corporali, qux nó habet in Ad ternera
omnibus equalé caufam, licet fit ciufdé fpecici,
vt febris ex cholera putrefacta maior eft vel mi
nor : peccatú vero originale in omnibus habet
xqualé eau fam.Itcm ,diiícrétia eft ; quja pecca
tum originale tollit iuftitia originalem ex omni
parte , ideirco ifthxc priuatio non fufeipit ma
gis,& minustegritudo verô non tollit ex omni
parte principium vitx , vndc & fufeipit magis,
& minus.Et hxc de ifta quxftione.
ОУ AR S T. LXXXIII. ; -
Pe fubie&O peccati originaliSj
in quatuor artículos diuifa. '
ARTÍC. PRIM VS. !
yVtrùm peccatum originale magis fit
in carne.quam in anima.
S V M M A TpXTVS.
Ondufiaprima. Peccatum PHroaCo«
originale fuit in Ada ficut clufio*
in prima caufa principal!-, ..
fecúdú illud;In quooéspeccauerût.
^fSecu.côcl.In femine çorporalicft secada *e.
yeluti in caufa inftrumentaria;quia
per virtutem a&máfeministraduci
tur peccatú originale in proie fimul . .
eu naturahumana.^[Tertiacoc.Pec Teniae**,
catú originale táquá in fubiedïo nul
lo modo eft in carne,fedfolû in aiaj
quia ex yolûtate primi parétis pec
catú originale traducir in pofteros
per quandá generatiuá motionë,fi-
cutà volúntate hominis deriuatur
peccatu aduale ad alias partes eins.
In qua dcriuatione poteft attédi , q,
cuiicquid prouenit ex motione vo-
Bbb 4 Uintatis
 75<5 RB.Medinae
Juntatis peccati ad quacüq; partent
hominis , qtiae poteft eflç particejpè
peccati, vcl per modu fubieâj , ye)
permodúinítruméti,habetrationé
cul pç.Sèd qtiöd dcriuafur ad ea quç
nó funt nata moueri à voluntate,vt
eft visnutritiua.no habet rationerrt
-T -i j^P^'Cu ergo aía cuîpae pofsit effe
r r.t +-\ r fubie¿hj,nó autem caro,fequitur q>
quicquid prouenit de corruptione
primi peccati ad anima, habcat ra-
tioné culpa?;quod auté peruenitad
carné, non habet ratione culpae,fed
poena:. Aía ergo eft primü íubie&ú
peccatioriginalisíecúdú fuá eíTcn*
tiá:na per originé caufaturtale pee
Quar.cSci. çàtù. ^[Qjjartà cQclufid irî folütio^
ne ad quartú.Non poteft dici q>raj-
tionalis aía ex fuá creatione inquina
tur.verèm poteft côcedisCbex infu-
nóad Deu înfundentéjDeus fiqui-
dempeceáti caufa ncquaqua extat.
"'^IPLfCAT A R T l'C V L I.
veril fn pri ; Vbitatur primó; Vtrú in primp parente
то párete fucrit peçcatum originale. Probatur cj>
^па[е°рес tl,> Я1па m ipfo fuit infeâio naturae,
camm. &-p'riuatio originalis îuftitiae, & cócupifeentia,
Pwipû arg. qua; eft materiale huius peccati. Tum fecúdó,
Secundum, quia jn eo fuit originalis iuftitia : ergo & pecca-
Jtfi originale : oppofita em habét fieri circa idé.
Tertíum. lté tertio , quia hoc peccatú primo parenti fait
remiffum,quatcnus erat perfonale : ergo fuit in
Dubij refo co.^íRcfpódco,dubitationem de folo nomine
lucio. . . cfle:fed fi propriè loquédú eft, mihi videtur
nó fuit in primo-paréte. Peccatú ehim origina
le eft лЬ alio trasfiifum,& hçreditariù,cuiufmo
di peccatú primi parctis nó fuit.Adharc.Pccca-
t-o originali nódebetur poena fenfus , fed dáni,
vt inferius dicetur,S< definitur.c.maiores: at ve
ró peccatú primi parentis meruit peená fenfus:
efgo propriè nó eft peccatú origínale.Et cófir-
matunquia autor hicnotanter di x'it,q> peccatú
originale fuit in primo párete , vt in principio;
vbi fignificat,q>in ПГо propriè, & veré nó fuit.
AdpriroJ. ^Adprimú dico,cpilludpeccatäqöodfuitift
•primo párete, multis cóucnit cú peccato origi-
f ' Expo£in Prim^ecuni ">
яаЦ; fed differt: quia nó fuit ab alio trásfufum,
ob ídq; nó tuit peccatú ori^iri^ïe. %Ad fecúdú Ad fecGdu.
«dico,cp iri Adá" rairiüftitia originalis,in ifto fen
fu,cpin propaginé erat deriuádatalis iuftitia, Se
in eodé fenfu criá fuit peccatú originale , id eft,
origine trásfimdédú , fed nó hoc in fenfu cj> ab
alio fuciit hereditátn,& trásfufiim.Vnde dicút
<Theologi antiqyî,Tj>in Adá fuitpeccatû origi
nale origin ás,nó verá originatú. £t pcrha?c pa Adtertiem
tet ad tertiú argümctú.^fSed circa folutioné ad An mehu»
quintú aliud fuboritur dubiú : An ne melius lit' е(Г«_Ьот1
i -гг - гг ■ < di oo elle»
humanx natura; nqclle,qua eile^n peccato orí nUjefle ¡¿
ginali. Suadeturque afhrmatiua pars. Primo щ p recaco.
illojBonú erat eil! natusnon fuiffef hömo ille. Рпт.аг«ц.'
ík Iob,$.Pereat diesin qua natusfum. & Hiere. Matt.**.
to.Maledicta dies in qua natus furh: vbi ait Hîc jjf* *•
ron. melius cftnó effe quá malè effe.Anfelrnus н!«апт."
etiáinhb.CurDcushomo. с. ai.Faterineceffc Anfel. •"
eft, qj pro vniuerfa natura cóferuada peccarum
yel minimú faci¿dú nó cft.^fAmplius,peiuscft Secundum
malú culpa;,quá роепзг; vt de fe liquet ^peccatú
originale eft malú cu 1 p e, quo d tollit eñe gratie:
nó eífe eft malú pccna?,quod tollit effe natura::
ergo melis eft nó effe,quá effe in peccato. •[ Ad Tertíum.
bfc,lîproponereturalicuiadeligédii,malletfu
Ыге mille mortes,imo & annihilari, quá pecca*
re vel minimú peccatú.Cófirmatur,& explica- Confir.
turdi cm anima: rationali djretur optio, potiu$
eligeret in ni hi lú redigi, quá cótrahere peccatú *^ "
originale:ergo melius eft ei nó effc,quá fie effe.
Pro çlucidatione dico primo, antcquá homo la Dubij refo
batunn peccatú potiiis debet fubire mille mor lucio.
tes,& ipfam fui annihilationé,quá vel minimú
peccatú admitiere. Hocprobátrarioncs addu-
¿las: quod vel ipfà ratio euidés cóuincit.Eft erií
cótradidio, Cf pro feruanda vniuerfanatura li-
ccat peccarejná fi licet, peccatú nó eft.-fi eft pec
catú,nólicet.Infuper dico,çplî fiat fermo de ho
пцпе habéte peccatú originale, melius eft fie cf
fc,quá nó effe; fie ait autor híc ad quintú.& pro
bo: quia talis habet facile rem cd i ú, quo culpá,&
dánationem caueat,& fugiat.Dico tertió,li fiat
fermo de homine habéte peccatú poft hác vita,
melius eft adhík lie efle, quá nó elle : ná illi qui
cú folo originali peccato difccdút,nóhabét pee
pá fenfusjoeq; triftitiá, fed tantùm peená dáni;
imô fecúdú probabilé opinioncTneologorú,
tales habebút felicitate naturalé,quç vita defide
rabilis eft.Quartó dico.exiftentibus in inferno
meliui eft nó cffé,quá effc.Hác fententiá habet
multiTheologi.4.d.50.«(fSedccrtc videtur ter obiefKo-
tium,¿fc quartú diclú nó rede conuenire.Quia net.
g\, fentltia D, ÇhrySo. & omniú Theologorú, chryfoft.
poena dáni, & carétia diuinae vifionis maior cft
.quá cruciatus ignis çterni: fed iftis qui igné çter
ПО crucianf,melius eft nó cffe.quá fie eiTe:ergo
illis,qui caret diuina vifione,mclius eft nó effe,
quàm

cjaá Ge cflejc'ótratfcrtiára concbi^riçm.Et cd-
firmatunquia qdKum pçceatqoriginali diíce-
dhhCjfunt datth^tí\& infcíídésiqüibas proimÓ
Solutio. eft melius no efle,quá efle wifóoJ^efpopfdetur
tamé,quôdfaifarj qui in peccatOjOrminairdifce
dunt,nó intelflgifnffe efle pïidatos diulna vifio
.зтЧ ¿e,deqúo irtßiiV'el:dicoveife díferimen maxf*
m um; q nia qui fu nt in in fer г, о, habe n t m i feria,
& infelicitatem ex omni parte,njuli$Jon'ö,l9eti-
fistle doniunäörmat qui difeedunt in folb ои-
ginali peccato;nó habenttriftmp;imà,vtThéo
' &obi(J
log/spla^ct^habéfnaturalem felicitate; i
melius eft eis fie eïïc,quàm óni runo ñon e fíe. '
4fAd argume"raín principio dkiíurjquód fi aK-
quid probant,proban t fub: n de quod melius eft
non efle,quàrn eflcje peccatov'eniali.Vel dico,
folhm probare,quàdanteqtfarh Кото in peccl
tum labatmvpotiùs debet ipfam annihilation'*
iuftinerc quàm yel mipimunvpeçcatum aggre*
di,quod docemûs In prima cprïclûfiohe.
À a Т1$£$ц$ужь v%
f¡V.trhn fteççatum originale fitprtus in
. . 4nim<t ejfentia quàm in potent ijs. * , ■
№¡&$4fa Ffirmat condufio. Nam
taie peccaturriper origir
nem caufatur, Quare il?
lud animar , quod primo
.r, attingitur aborigine hominís,eft pri
mum fubiedüpeccatioriginalis. At
f> tingitur aiitê anima fecundùm ful
eflentia, vt terminus generationis,
& forma corporis:ergo anima fecú
diim eflentiam eft primum fubie&u
peccati originalis.Sicetiam origina
lis iuftitia immediate concernebat
eíÍentiam animas , tanquam fubie-
,. du quod dire&è perficiebat: poten-
* tiae vero magis ad perfonam attine-
re videntur , prout funt principium
a&uûperfonaliu.Vndefunt propria
" fubiedapeccatorumadualium,qu9
funtpeccataperfonalia¿ < -pr"
Scott fentS "p4Ti,cóclufionehuiusarticuli fimt variae do
na xJ étorú fentétia5.Sco.2.d.3í.q.l.tenet,quod
Piimuarg. voluntatcquodficpfobat.^'Nôenimin
ÍSOt* anima poteft cííe peccatü,niíí rationc volunta
tis:fi enim nó accédât cófenfus voiútau$,nó cft
Artícül.LI.T
fiedcatumiergo praecipuè eft in volútate.«fAnv-
plius.Peccatú effcntialiter eft volútariú-.fcd-v o- Secundum,
lútariú collocatur iu volúntate. «j" Ad hsc. Id q» Тешит,
-fuit peccatú in Adá , origine transfufum in no-
biseft peccajEÚ,.vt dictú cft:fed in Adá fuit pec
catújvcllecomcdcre de lignojcplme dubio íuit . „,Лп ;■,
in volùtate.Piçtereà,inclinare ad aâù,potius re Ojj¿rtupi.
fpicit potétias, qua eilen tiá animç:at peccatú o-
riginale inclinât ad act ú :ergo eft in potétijs , &
nó in eflentia anima;. <f¡ Dura. vtrô.i.d. ji.q.j.te Durídl opi
net, q> eft in appetitufenfitiuo; jpbat^;. Ná prae ni°«
cipuus effeâus juftitia; orieinalisfuit cóponeré ^rgum. ;
appetitu leiitiuu cu ratioc,& îUu m otticiocou
nere:ergo prgcipuus defecxusôrigirvalis peccajW
eft deortlinä^o appetims fenfijiui.^AttamëD. D.Thom:
Th.hîc tenet,cj> peccatú origmafe eftiri éíTcntia & autoris
ЪЩ: Et ifta fefttétiacft valdc probabilis. N5 na*- feflt«ntia«
fei in peccato originali, nihil eil aliud, qua nafei
filiú Ada; per acriuä generations : at filiado ad
potétias nó rercrtuTjíed ad eflehtiá.Ité. Peccatú
originale eft peccatú naturtPvúomnesdicunt:
fed anima rationalis cófiituit e0entiá,&natu- • > а:»во t
ra.Ad h3cc,originalis iuílitiaeftid6cum grntia
gtatú faciete, vt 3it D.Th.h3ec verá eft in cífen
lia aíe:ergo peçcatu originale,çpeftiuftitiç ifti*
Eriuatio,eft in eilen tia aíse. Et cófirmatur:ná vt
orno Deo fit gratús,& ácceptus;n6 cft ПесеПа
rius actus potétiarú, vt patet in paruulis baptiza
tis¿& adulti grati Deo cfficiútur pergratiá,quaí
cft ín eflentia aíe:ergo & natura humana poteft
efle Dco inuifa per peccatú¿q» fit in eflentia aní
rasjfine aftu potétiarú. Prstereà.'Priùsnaturat
aía cóiúgitur corpori,quá habeat potétias infe
cías ex carne:fed mox vt carni infunditur, intel
ligitur humana natura filia Ada? , & inimica
Der.ergo peccatum originale,primo & per fe re,
fpicit natura &nó potétias.^[Sed dices,nis argu
métis probárijpcccatú originale eiTe in toto no
mine,& nó in aía.Rcfpódeo,id verú ciïe q> eft
intotohomine,fedrationeat£rationalis, ficuE . . .
totus homo intelligit ratione animae rarionalis.
Quáobrem ad primum & fecúdum Scoti dico, AÜ arguiai
quód peccatú originale nó eft actúale, nec no- Scot,
ftra volútate cómüTura,ob id nec in volnntate, Adprímum
nec in potétijs eft.Ratio eft; quia anima ratio na * fccun<i".
Ks nequit efle culpa: fubiectum actualis ; nam
ват , mediante potentia , aéhi habet. Vnde fi.
fucrít aliqua culpa,quam non habeat mediante,
potétia,poterit efle in eflentia anima;,huiufmoi
di eft peccatú originale,quod nó habet actum,
propriú,fed per originé naturae. %Ad tertium, A¿ tertjum
quod eft difficile dko ex D.Tho.q.4.demalo, D.Thom.
ar.4.ad inAdá,perfona infecit natura, vnde
peccatú illud prius infecit potétias, qua natura:
in со vero qui ab Adam defeédit^natura infecit
pcrioná:ob id peccatú hoc priùs. infick natura'
quápcrfoná,& potentias." Veldico^.peccatú,
Bbb j in
 758 F; В. Medina:
in Ada fuît actnale,& nó originale; vnde nó eft
Ad (juMtû. arqua ratio.f Ad qUartú dico, quôd ficut gratia
• eft in eflentia anirrta>,ex qua manic virtutes ad
recta opera excqucda.ita fanèpeccatû origina
le primó,& per fe infecit naturale* quafequitur
Ad trguiïw incíinatio potentiarú in malú.WAd argumentó
Durand!. Durandi,talfum efle dico quôd prçcipuus effe»
dus iuft iti« originalis íucrit cóponcrc appctitú
fcnfítiuumjimó potifsimus effedus,& a'ttcétus
fuitanimácú Deo cóponere^íc ülam ei fubdere
perfe&ifsimè.Et ifta doftrinä certifsima eft:nî
. , , mbaptifmotolliturpeccatumoriginale.&non
-deordinatio appetitus fentitini: ergopeccamm
originale non eft in appetjtu fenfiriuo.
ARTIG TERTIVS.
^ Vtrum peccatum originale prius infi
cht Tnluntatem qua cAtcraf potetiat*
S V M M A TEXf VS.
OncluGo eft affirmât!-
Çondufio»
ua. Nam fi in infeccione
peccati originalis conti«
deretur primo inhsren-
tia eius ad fubiedum , fecundüm
hoc primo refpicit cíTentiá anima?;
fi portea со fideretur incíinatio eins
ad a<ítum,reípicit anima; potentias;
fed il! am potentiam prius , qua? pri-
mamhabetinclinationem ad pecca
dú quae eft volutasjex quofequitur
quod voluntas priús inficiatur, tan-
quá radix merendi,& demcrendb
EXPLICATIO ARTICVLI.
Ro elucidatione notádum eft, quôd
Trilin iu-
flieia origi in iuft itia originali tria inucnicban-
tur.Primum,ipfum donum origina
lis iuftitiar.Secundum,fubicdio me
tis ad Deum.Tcrtium,rcftitudo voluntatis , &
aliarum potentiarum.Primum locum libi obti-
nuit re&itudo voluntatis; fecûdum vcrô,aliç po
tentia; inferiores.Sic dicimus in peccato origi
nali: priuatio enim iuftitiae originalis pro forma
li,eft peccatum originale cflentialiter,prout fu«
pràhabitumeftip.rimusvcrô defectusinde fe-
quutus,fuit defedtus fubie&ionis voluntatis ad
ad Deum: fecundus fuit dcfeâus fubicctionis
appetitus feri(itiui,& aliarú potentiaram.Quo-
modo autem inter potentias inferiores lit mi
ps infecb potentia gencratiua , concupifcibi-
lis,& ienfus tartus.explicat autor artic.4. huiu*
qucftionis.
ExpoCin PrimSecun.
ARTIG, Q^VARTVS*
fj^trum pr^faU potet'ufint maga in-
fcB<tquamalM.
SVMMA TEXTVS,
Rimaconclufio.Potétia Pnm.csd.
generatiuaj& vis cócupi
ícibilis, & ienfus taclus,
funt magis infecte , qua
alia; potential animse.Na corruptio
originalis trásfunditur per a&ú gc-
nerationisrpotétia vero generatiua
cótinet tacbsdele&ationé,&: maxi
má habet c6cupiícétiá:ideo in ij s tri
b9 magis apparet,videlicet in tadtu,
in vi cocupifcibili,6V in vi generati-
ua.^TSecudacoclufio in folutioepri
mi.Peccatu originale ex ea prte qua
inclinatad peceádú , peipuè attinet
ad volútat5,vtdiximns articulo prae
ced5ti:fedex caparte qua traducit
in proIé,proxime ptinet ad pdiebs
poténas,rcmotè verö ad volúntate.
EXPLICATIO ARTICVLI.
HAäenus de fubicâo peccati originalis di- Doöore»
¿túcftjnüc vero de pana illius difíerédú Ichduh«.
eft. De hac materia differitur à Theologis i.d.
33.& à D.Th.q.5.dc malo.Scd de poena peccati D.Thom.
originalis funt varis fententise inter doctores.
% Prima dicit, cp nó tan tú puni tur peena dáni, De pero*
qui eft caretia diuinss vilîon is,fc d etiara poena otjgtaulb
fenfus pofitiua.Itaq; dicit hzc opinio.infantes Pec«",»*-
dccedêtcs abfquc baptifmatedgne aeterno elfe ^>entea*
Îuniendos.HzceftfententiaAug.fubijs ver- p,jma.
is;Firmifsimè tcnc,& nullateniis dubites,om- Pnmjrgb
nes homines,nó folú ratione vtentcs,fed Si in- Pro ртмм
fantesfíne baptifmate decedentes , ignis seter- ^ffifVg
ni fempitemo fupplicio efle puniendos.& alibi ¿ Рсай
hanefententiá ex Euangelio cóprobans, fíe ait; e.t«.
Sicut Euangclium loquitur, duas partes fadu- Sermone
rus eft Chnftus,dextram,& finiftrá:finiftris di- bapdf-
iauraseft; ltemaledi<ái$:c.dextrisveró; Ve- {"° P**"*
nitebenedifti&c.nullus híceft relictus locus °"ua"
medius in quo infantes poneré queas. Et in vi-
tima fententia dicit Dominus; Ibunt ifti in có-
buftionem arternam;iuíU veroin vitá ¿eterna.
&iterum; Oftcndit eodem genere poena; in- Li. j.by pi
fantes non baptizatos, adultolque ,& d¿emo- gaol)'
nes affligi ; oftenditque polt diem iudicij duo
foJùa»
 QuseíHon.LXXXIlí.
folùm loca vit» sterns fupercfle, videlicet ге«
gnú ccclorú,& ignc stérnmât paruuli no bapti
zati non admittûtur in regnú cóclórú; vt habet
fana do<ârina:ergo.Adducit etiá Auguftin* D.
Roman«;. Pau.llo.f.dicenréiudiciúexvnoin códenatio
né:èrgd illitd delict ú merctur condemnationé.
îphe.x. & Ephe.z.dieitur,quod propter peccatú origi
nale Turnus filij irsrcrgo illud piccatâ méretur
Aug l.t.de irâ,&cruciatû.Tépcrattamé Auguftinus fuam
peccatoiú fenténá dicitq;,hanc pœnâ iníantiú efle m itif-
. i** firná omniú-Greeorius fequitur omnino Augu
chiri.c. 9j. ftinu.Et probatur nsc lentetia.fmmo, ieque
Jtlùf.con- retur,ii ifhfentctia veranó eft.quód inxqualia
ira Iulian. peccata,squali fupplicio puniátur in iudicio di
Greg, hb.? uino.Patet hoc in duobus hominibus.quorû al
"fimarltio ter difeedat m peccato vno mortali,cû origina-
pro hacfcn li;alter verôin vno peccato mortali.alteri aqua
tentia. li:in tali cafuvterq; punietur carétia diuinevilîo
nis,& quod attinet ad fenfus cruciatû , Squales
erút,quandoquidé originale peccatú nó mere-
Secfi. ratio, tur pcenam fenfus.ajAmpliùs fcquitur,quôd ij
paruuli nó perfoluerét alias pcenas, quàm illas
. •■ quasperfolueredebebátjíieflentcódltiiripurís
naturalibus:ná ctiá túc priuarétur vifionc diui-
Tert.Mtio» na.«J Ad hxc,fi quis nioriatur сб peccato origi-
nali,& íi muí cú veniali,püniétur poena sterna;
&nó rationc peccati venialis punitur poena éter
na fenfibili, vtpotè quia peccato veriiali nó debe
turpecna eterna:ergo rationc peccati originalis.
Quar.raci* ^[Ampliüs.hi paruuli in iudicij die debet côpa-
rcre,funtq; fuá caufam audituri:(èdtunc folùm
duo fitus iudicandorú erút; alten quide admit'
tédi in gloriá;.alteri in igné sternúat vero paP-
Quin.ratio uuli nóadmittéturin regnú cœlorù.^Pretcrea
maiori culps maior poena debetunfed peccatú
origínale maius eft qui vcniale:tú,quia fubtra-
•í !. *;.A hie gratia quánótollit peccatú veníale; tú, quia
punitur poena «terna,¿V nó peccatú vcnialc:cú
ergo peccatoveniali correfpódcat poena feniibi
Sexta ratio« lis,multo magis correfpódebit oiiginali.^flnfu
per,pcccata grauiùs pu ni û tur in futuravita quá
in praefenti; eft enim hîc mifericordiç locus : at
peccatú originale in hac vita habet peenam fen
fus; quia paruuli qui tantú habet peccatú origi-
nalc,patiútur graues pocnas,& nó iniuftè: ergo
■»." in futura vita habebunt pcenam fenfibilem.
Sepü. ratio ^fVltimo,animsobeuntium abfque baptifma
tc durontur in Limbum, ideft, intertium fí-
num fuper purgatorium apud inferos, vt habet
fana doctrina : ibique inclufs detinenrur , nec
exire permittuntur : & animsfeparatsapertè
cognofeunt quod locus ifte fibi naturaliter nó
debetur, quodque datus 6t eis in carcerem: eà-
sr. go proptereà fenfuspeenam neceffâricVhabcnt.
Seeun !a 4| Secun da opinio dicit , hoc peccatum puniri
opinio Ш fola poena damni, qua: eft diuina; gloris , &
D Thorn. ^on" careniia.§ic decent Magiftcr,& Dita»
Artîcul. ПП. 75pr
Thöni5s,& omnes Theologi, dempto Arimi-
nenfi. Probatur ifthsc opinio. Nam in capit.
Maiores , de baptifmo, & eius cfFcdu ; dehni-
tur, quod poena peccati originalis eftdiuins
vifioniscarentiajactualis vero peccati poena eft
tormentum ignissterni. Infupcr Augullinus AugulL
dicit paruulörum pcenam cíTc mitifsifnam : er-
go folu m eft priuari diuina gloria. Ad hac, ad«
ducitur in hui us con fi rm at i o n cm illud; Quan Apecal.ii;
tum glorificauit fe,& in dclici js fuir.tantum da
te Uli tormentum: at illi paruuli non fe glorifica
runt in illo antiquo delicto : ergo non habent
tormentum fcnfus.Prstereà, ante baptifmum,
vt dicunt Theologi,rcquiritur aliquis dolor de
peccato a&ualhad peccatum vero originale nul
lus dolor eft neceffariùs,vtpote,quod volunta-
te propria non eft com milium :ei go hoc pecca
turn in futura vita nó meretur cruciatiim,quod
in hac vita non meruit dolorem. Vltimó,fi in
fantes puniuntur eodem tormento in inferno,
quo adulti, fequitur quod Deum odio haberéfi
& contra eius iuftitiam , &í poten tiam blafphe-
marent ; quod nullus coficedir. Sed huius opi-
nionis autores dicuntyqudo infantes Deum di
ligent, vt bonorum naturalium principium , ca
dilectionc qusper naturam haberi poteft : fio-
que habebunt felicitatem naturalem .Sic ait au D.TbomJ
tor dillin etione 35. qux-ftione 1. articulo 2. &
quxft ionc 5. de malo,articulo 3. . :."!:?»! f. . Д«
^Alij dicunt, quod peccatum originale,fi pro T«t.epin.
pria loqucndum cft,propriè nec dam ni,nec fen
fus poena punitur : nam de ratione peens eft
quod fit contraria voluntad, & afferat trifti«
tiam ; fed paruuli difcedentes fine baptifmate
carentes diuina vifi one, non ob id triftántur,
nec aliquid fus voluntati contrariiim patiun-
tur : ergo non eft propriè poena. Et confirma
tur : nam , fi propriè loquendum eft, poena, &
triftitia eft de ijs , qus nobis nolentibus acci-
dunt : at paruulis illis nihil contingít eis n ölen-
tibus:ergo propriè pana non oft. Amplius,il-
Ii non magis triftántur de diuins gloris priua-
tionc , quàm fi eiïent conditi in puris naturali-
bus:ergo propriè non habent pcenam.
^[Sed & alij dicunt, quod poena infantium,di - Quarta fea
icedentium cum fol o origi nah peccato, eft val- teatia.
de magna:fuftin ent enim carentiam vifionis di ArgumftÜ
quai tx fea
uinx, fie gloris, quam cffe maius fupplicium, twcenri i \
quam omnia gehennsrorn>cnta,teftaturChry Chtyfoflo.
foftomus:ergo non habent mitifsimam poení, bora 24. ia
fed grauifsimam. с Vltima fentcntia eft , quôô M.tt.&ho.
infantes igne non cruciantur,fed triftántur val- 47 adpopB
tú.ít eplft.
de; vident enim le exclufos à ccclefl i regno, di - j.ad The»
uinaque gloria priuatos propter peccatum ori- doruffl.
ginale:omnis tarnen ifta triftitia rcf. nur ad pce VltÍKia (ea
лат damni; ob id¿\; veré dicitur quôd puniun ceocia.
tur fob poena damni.Et probatur.
%Tñ>
 7¿o ;1?.B, Medina:
Argana. ^Triftitia enim cft de ijs quç nobis nolenttbus
tftíaxa fed accidunt:fed infantes vident fe effc priuatosdi
tentix. ujna gloria obpeccatum origínale , nolkntque
intantum detrimenti fe eíTe prolapfos:ergo tri-
ftantur.Ad haec, ij vident fe ad naturalem beati
. . tudincm deft ¡natos effe,& banc non habere:er
go.Et iftud argumentum eft maximi momen-
ti,li teneamusnoftram beatitudinem natura-
' . ' lem efi с videre D cum facie ad facicm.I nfupcr,
jj paruuli funt in locó horrido circa dam natos,
funtqüe in carcere , vnde eis egredi non licet,
funtiñ perpetuis tenebriSjVt habetur ca. Nulla,
de confecratione d. 4. funt ctiam in morte per«
petua,vt dicitur c.Ad limina $o.q.i.ergo trifti-
turmagnopere. Sed quod de originan' pecca-
to triftentur, manifeftatur primo: quia vident
fe diuina gloria priuatos propter peccatum orí
ginalc. Secundo, tllud peccatum diuina: difpli-
cet voluntati:ergo racretur de iuftitia difpliccn
tum humana: voluntar is.Tertio, fequitur aliàs
quod adultus habens originale peccatum,& со
enofecs illud per fídem lupcrnaturalem.poiTet
habere hunt actum ; non mihi difplicet pecca-
Aarorii d tum etHJIwie- hinter has opiniones verifsi-
far». Якё cenfere , difficillimum eft. Et certè prima
opinio dura eft; quam qui fequuntur , paruu-
¡"" brum tortores diçuntur, dique iam ab om
nibus expióla. Vnde ad primum eius arguroen
Adaatorita tum ex Diuo Auguftino,& Diuo Gregorio,di
im ptiaue cit Diuus Thomas eos per ignem, gehennam,
lentcnti* i corm«nta,nihil aliud fignificarc , quam diuin*
gloria» priuationcm.quam perexcelTum,& hy-
perbolicé tam duris vocabulis fignihearunt, vt
m agi s execrabilem efficerent Pelagianorum er
rorcm,afferentium nullum in paruulis eífe pec
catum.Vcl dicatur.quód Auguftinus ita feníit.
Et ad Paulum dico,quód expuHlo à regno ecc-
lorum,& diuin.r gloria* priuatio.eft vera dam-
natio,erfcchis ira=,& fupplicij. Еж ijs refponde-
tur ad illud de die iudicij. Nam qui mittútur in
ignem sternum, patentifsimè audiunt caiifara
ítiae damnarionis eííe peccata achialia. Efuriui,
dicit Dominus.cV non dediftis mihi manduca
re &c. At paruuli tátúm illa fentenria mitifsima
damnaburttur.NHi quisrenatusfuerit ex aqua
& Spiritu fanfto,non poteft intrare in regnum
Ai rim-m Dei. 4 Et ad rationes in cóíírmationem aliaras,
гтшт adprimam dico,concedendum effe nó grauius
puniri qui difeedit cú peccato originale, & vno
aâuali,quàm qui difeedit cú vno a du ali ; 6c ita
AMenf admíttit Abiilenfis. Necaducrfaturdiuimeiu*
Warth. 14. ftitias, quod peccato originali, quod propria
q »7?. volútatc non cft cömiHurri,pcen.i fenfusnó cor
rcfpódeat.Veldico,quod qui difeedit cú pecca
to originali,& mortali,maiorc habet poeni dá-
ni:priuaturnamq; diuina gloria du pli ci titulo.
¿i fecund* fAd fecunda dicitur,quod li homo effet cóíH
ExpoCin PriiTi^ecun.
tutus in puris natu ralibus.carcret certè diuina vi
lionc; hxc tamé carétia nó effet pce n л, fed defe-
¿Us,& exclu lio à regno effet mera negado na
turalis.Quia tarnen in exordio huniani generis
natura humana eft cóftituta in iuftitia origin a-
li,& in grana, Sí cú iure ad regnú ccelorú;cKpul
fio ab eo eft vera condénatio,& fuppliciú.^Ad A¿
tertiá non admitto cafum effe pühibilc,dc quo
infrà.Sed fi pofsibile cft quod quiscû originali,
& veniali peccato dtfcedat,dico quod talc pec
catum punietur poena fenfus seterha ; xternitas
enim poena; cófequitur ad priuationem gratiae,
exqua prouenit quod perpetua fit culpa:& hinc
verifsimè dicitur.quôd peccatum veníale, in со
qui dilcedit cú peccato mortali, punitur pcena
«terna,quia haec culpa núquá dimittitur ob ca-
rentiágratiae.<|fAdquartá,Dur.i.d.3}.q.$. vide A*
tur dicere.quód paruuli nó debent cóparerc in P"r^*
diciudicij. Marc tarnen fcntentia abvniuerlis rio>
Theoloeis deferitur 4^.47. nam Aäo.io.dici лбе.ю.
turquódChriftus conftitutuseft iudex mor-
tuorum & viuorum,in quo omoes homines сó
prehenduntur.öi Маг.25. Cógregabunturantc Matth, if.
eú oes gen tes. & Rom . 1 4 .Omn es ftabimus an- Kom ja. 14
te tribunal Chrifti.& Apoci.Veniet & videbit
eu omnis oculus ôic.Diccdù ergo, quod paruu
li in diciudicij comparere debent,vt videâtglo
riam Dei,& Chrifti , te condemnabuntur illa
fentcntiajNili quis renams fuerit ex aqua,&Spî
ri tu fancb Sí c.% Ad quinta dicitur,quód pecca да
tú originale,cV Ventale habent fe ficut excedes,
Sc exccffum:excedit veniale, quod propria vo
lútatc cómiffum cft,ob idq; fenf ibile promere-
tur p cená: excedit vero originale^ nia priuat di ■
uina gratia , & amicitia: vn de & punitur carétia
diuina: viííonis.ad quá ñon nil] per gratiam per
uenitur.^í Ad fextam dico,non effe eandem ra- Adfeium.
tionem de pcena peccati origin alis ante mor
te, & p oft morté: ná pecna huius vita: oritur ex
pri ncipij s n atu ra? , & fimilitej ex peccato origi. . t. ■ =* i •
nali.vt à remouente prohibons,vt diximus.pœ
lia vero poft obitum oritur ex brdinatione di-
uinoc iuftitia? , qui exi git , peccato propria vo
luntare non contracto, folam pecnam dam-
ni correfpondere , ac priuationem diuina iufti
tie.vtdióümfuit.^Ad fcptímarrt dico,cffc ve Adfeptiœ»
rifsimum animas paruulorum derineri in lim*-t¿-'¿i •i;-'*
bo fubtus terram,fcd inde nulla afficiuntur tri
ftitia: tum , quin ille locus illis non cft datus in
pœnam,fed quia illis melior non deberur,licut
& Patres injbi erant ante Chrifti aduemum:
tum, quia ex illo loro non impediuntur anima:
feparate à suis intellectual ¡bus opcrationibus.
ЩОе opinione fecunda dico , quod cft valdc Qnid Ce
probabilis, &c approbatur ab omnibus Thcolo- de fc°«*i¡1
gis,fecundo,diftin(ftione^.rationibus addu- £5
iâis; iêd tamen non4 eft de fide , & Inn occ n t iu s e
tertius

Icnocctius t'ertius c.Máiores.dicat pccnam peccati origina
tenius. ijs effc carentiam diuina; viiionis; aâualis vcrô
ï pccnam fcnfibilem:hocquenon dicit definien-
do,dicit tarnen árguédo pro altera cóclufionc.
Hçreticum ^fDe tertia vero Opinione dico.efle contra fidé
eit dicere, dicere quod paruuli non funt futuri in vera pee
parucos na g¿ dámnatione:vndeRom.s-dicitur;Iudiciü
no futuros '. , . . . - -A i r
in vera pœ quiaem ex vnoin condcmnatione.« Ephci.i.
na, dicltur,quod ob hoc deliócú nafcimür filij ira:;
Roman.*). >d eft.digni ira,& damnatione. Cerré idem eft
Iphef. i* dicere, quod peccatum originale non punitur
aliqua pcena,& quod propriépeccatüm nó lit:
nam omne peccatum mcretur fupplicium cora
Deo,nec Dcus vllum rélinquit inultum:crgo fi
propriè non punitur,propric peccatum nó cft.
AdhiEC,omnes patres,&do<ftores dicunt pecca
tum Originale puniri aliqua pccná:crgo oppofi-
tum dicere haercticum cft . Щ Quartam iti-
dem fententiam maxirríam pra: fe ferre faltita-
tem dico, & contra omnes Theologos diecn-
'Ai areum. tcs,ínfantes mitifsima pcená pkelendos. ^[Ob
quartx fea 'd ad argumentum dico , quod grauitas pecna;
tentiç. poteft confiderari vd ex parte boni quo priua-
Grauius tur homo per malum poena:; llccj; diuina; vilío
pcenz. njs carentja c{\ orrinkrm pecnarum maxima:vel
-' ¿" etiam cófideratur per comparationem adeum
qui punitur;& fie tanto grauior eft pcena» quan
to rn agis eft connaturale bonum quod fubtra-
hltur,corhagts proprtúrficut fi auferatür ci patri
^oniü prop.riújflpaior pcená cft q uá fi impedia
tur rte peruenTat'aJfëgnû, quod ti hó dcbctùr:
Sic fola diuina; viiionis carëtia mitifsfrViâ pet г. a
eft.eft enim equina yifio benoficjHm;fupernatu
, ^ rale,-quod natura: noítra:pon>Jebetur. Aliqui
6 dicunt ad hocjlënteitîam D; Chryfoftomi cf-
fe.verifsimamdeaduhis,non verode-paruulls;
nam adulti vident,fe propria vojuijtate, & ne-
quitiá , diuina gloria cfle priuatos; non autem
farantes.«¡fDc quinta opinione dico eile valde
grpbabilçni,aj^mçntacjue quibus n'ritur efle
Abnlenf. optima,quae.amplifient rnagnopere Abulenfis,
M«t.t j. Sed aduertito hand fententiam eflc contra Di-
*6i. uumThomam & omnes Theologosi.d^j. &
impugnatur argumentis adduftis pro fecunda
opmionc.T,rœterea;fi paruuli triftantur,talistri
"ftitia parua clTe nequ'ir, cè fit de tút'iboni arnif-
fione,ficque non erit mitifsima.ktrrfns,non vi
•. ctetur efTe rationi cpnfonurn quod fubt'rabatur
ab eis poena fenfibüisitribuatür^ue eis affliftio
interior , qua? m ágis peen afis éft, contraria'qué
'A^ar§u™' poena; mitifsirha;quá-ponit Auguftinj>s.<|[ A4
qui ta. en ar„um¿taaut¿ dico primo,-cd partiuh non as-
Paruuli nó npfcunt fcene priüatos diuina glorra propter
cognofcûc peccatúprfmorú'pátét^itdlisenim cognitio at-
fe effe pri- jinct ad fidé,diuinamcj; reuelationé: paruuli ve
uato< g!o- 'ro f0u habêt cognitioné naturalé;quare nó tri«
«ий л«и." ftátur de carëtia vifiçnis diuina,qaá nó rloue*:
''-> ÂrtîcuU. - f6i
rúr.Sécúdó,dato qtrod id optimè cognofcerétj
non ob id triftitia africiútur:cognofcútfcnim fe
nuriquá aptitucTmé Bábuiífe ad gloriácccleftem
obtinendam» Cognofcunt ¡taque infantes illi
pcenam cfleiuflifsimam,fciuntq; optimè nullo
proprio demerito fuifle inductam,nullaque ra-
tiorie eos potuiífe cauere,fciunt omnem difpli-
centiam cffe illis penitus inutilcmrquasnobrcm
fapicnter fuftinent,& ab omni dolore, & trifti
tia ab(tinent,maximè cum habcant felicitátem
naturalem, fecundùm multórum Theologorú
probabilem opinionem.Et idpro hac quaiftio
ne fufficit notafle.
QVAEST. LXXXIIir.
De peccato,vt caufa alterius
. peccati,in quatuor arti- .
culos diuifa. • • ít.i
AR TIC. PR IM VS.
yVuwn cupiJttas fit radix стпштта-
11 • lorum,
"¿ .', i .S V M M À TEXTVS.
Onclufio eft. Si cupiditas condufiej
açcîipiaturpro appetituinr :uJlA
ordinatodiuitiarum,vcriT ч
iimè Jiciturquödeftradixomnium
malorum. Pro cuius explicatione
obferuandum , quod cupiditas fe
cundùm nonnullos tripliciter dici- I
tur;vno modo,prouteftdiuitiarum cnpidfcarffs
ao-
inordinatus appetitus ; fleque cft^Jui
{/.eccatum fpeciale . ■ Alio modo,
proutfignificat inordinatum appe-
titum cuiufcunque boni tempora
lis; ßcque eft genus omnis peccati.
Alio modofumitur quatcnus figni
ficat inclinationem quandam natu
гаг corruptçad appetenda bona cor
ru ptibiliainordinatè^ôc fie dicÛt cu-
piditatemradicé efle omniû pecca- ,
torû'.nam examorerçrû témpora- f
lîùm omne peccatum procedit. Et .Lu
quàmuis hare vera Tint, A poftolus ta
ipé loquitur dcçupiditate,fccudùm
quôc\
 убг F.B.Medínae
quod eft inordinatus diuitiaru ap ■
petitus,quae etfi fit fpcciale peccatü,
eft nihilominiis radixomnium pec-
catorum,ad fimilitudiné radias ar-
boris,quae alimentum praeftat toti
arboruq uia per diuitias homo acqui
rit faculcatem perpetrandi quodii-
betpeccatum,6¿ adhibendidefide-
rium cuiufcuncjj peccati:quia ad ha
bendatemporalia bona, poteft ho
mo per pecuniam iuuari, cum pecu
His omnia obediant.
fiXPLICATIO ARTICVLI.
Onclufionem huiufce articuli docet
I.Tim, vit.
Paul.i.Timoth.vltimo,dum ait; Ra
dix omnium malorum eftcupiditas.
Quodque loquatur de appetitu diui
tiarum,patet:praemiferat cnim, quod qui volut
diuites fieri, irtcidunt in>tentationem,laqueum
que diaboli , & in multa defideria nociua ; ra
dix enim omnium malorú eftcupiditas. Idque
pat ct:n am Gr2cè ibidem dicitur, pkilargiria,
АюЬгв. Suam Ámbro.veftitjid eft,auaritia,& pecunia»
udiumjdum enim auarus fuam infaturabilem
cupiditatem explere ftudet , furta , facrilegia,
homicidiaque aggredirion definit,vt verifsiraè
exclamât Poeta;
Qjf'í non mortalUpcЯou cogis
Aurifacrd famcsl
IceJ I. 10. Sed multo veriusEccli.io. dicitur, Auaro nihil
eft feeleftius; habet enim anirnam fuá venalem,
& in vitá fua proiecit intima fua,& jpculdubio
Apoft.loctí dudum citato optimé explicat vira
huius pcccati.Quam quidam appetentes,ait ip-
fc,errauerunt à fide. Vide quàm déteftabile fit
ftudium pecuniae,quodi vera fide,& féligione
abducit,hominefq; quàm maximis atterit dolo
ribus , & ad modum fpiriarum cor hominis ex
omni parte cruentatîEt nota quôd Hebrçi acci
piunt dolores,pro fceleribuSj&malis culpç: vox
enimHebraa,Amal,fignificat defatigatioriem,
doÎorem,pcccatum.Cum ergo ait Paulus; Et in
ferunt fe doloribus multis;hebraizat, fignificat
que auaritiam nunquâ efle folam,fed multitudi
CupJcUtai nem peccatorum fibi habere annexa. Hanc ob
dupliciex rem cupiditasduplici de caufá radix eftomniú
caufaeft ra malorum.Prima,quiacupidusparatus eftobedi
ига""10 rc omn' fibi ófferenti pecunias, ad omnemalú
admittendújbdnumq; fugiendúí quod dicit Sa
piens,quöd habet anima fuá venalem.Secüda,
quia pçr pecunias nancifcitur facultatem perpe
Expof.îïi Prim.Secun.
trandi omnia facinora,ob idq; ait Sapiés^ecu-1
nia; obediût omnia.fHinc fcquitur,quàm fec-
de crret Duran.2.d.4z.q.4. vbi reprehendit D. Dm í.roalc
Th.quöd explicarit Apoftolum loco citato, de p.Thom.
pecuniarum appetitu:arguitq; contra hoqquia *
cupiditaspecuniartim potiùs eft ad retinendú,
quàm diftribuendum:ergö potiùs impedit ma
lorum confecutionem defideriorum , quae per
pecunif elargitionem adimpleri fplét;quàm ad
iuuet.Et confirmatur,nam auari,vt experimur,
à multis peccatisabftinent,ne pecuniam expen
dant.Refpódetur ad hoc,quod cupiditas pecu«
niarum cóprehendit fub fe omnes particulares
difieren tiaSjfcilicct cupiditatem congregádi,&
fetinendi,& cupiditaté .habendi ad diftribuen-
dumjvtpatetin ijsqui coaceruant ad diftribue
dum militibusjvei meretricibus.Itaq; cupiditas
non tantùm ex retentionc expédi debet,vt ima
ginatur Dur.Et licet auaritia in aliquibus impe
diat multa peccata,de fe tamen nata eft nutriré
omnígena peccata; ob idque radix, & pabulum
omnium peccatorum mérito nuncupatur.f In
folutionc ad primú notari poteft, quôd forfan
paupertas fpiritus dici poteft omnium bonoru
radix , ficut & cupiditas radix eft omnium ma-
lorum:& ita Dominus ponit primam beatitudf
ncm,paupertatem fpiritus.
ARTIG SECVNDVS.
yVtriitnfu^erbiaßtinitiumomnts pec-
cati*
SV M MA TEXTVS.
OncIuGo eft. Supcrbia,
prout dicit appetitum
inordinatum propria? ex
cellentia?,eft initium om
iiis peccati. Probatio D. Thom.iîc
procedir. Aliquijdicunt fuperbiam
vno modd fignificare appetitum
propria: exCélíentia;; 8¿ fíe efle fpe-
ciale peccatum : alio modo impor
tare quendam Dei contemptum,&
eius precepto rtortfubdi $& fic ef-
fe peccatum generale : alio modo
importare quandam inclinationem
ad huiufmodi contemptum ex in-
clinatione corrupta? natura; ; & fie
eíTc initium omnis peccati : atque
in hoc differre à cupiditatejquia cu
piditas
 QuiieftÄrLXXXirib
piditàs refpicit peccatum ex* paftY
cönuerfionisädbonum commuta-
bile, ex quo peccatum quodam mo
do n u trir u r , & fou с tur; yttâe 6c di
citur radix. < Sed fu p erbia refp ic it
peccat ú ex parte auerfionis à Deo,
cuius prjBcepto hornb4 ftibdi rtcúi
fat; ob id4ue initium nuiicupar ur>
nam ex parte aucrfion is inci pit map
1 um. Licè tau te m h же vera fint, ta
Sccl.io. rnen fapiens EcclePiaftv io. loqui
tur defuperbia, prout eft inordma-
íus appetitus proptiáí «xc«Ilenaa?i
Qua propter dicendum eft , fuper-
biam, prout eft peccatum fpccule,
eife initium omnis »peccatiyqiiia fi
áis; in omni* tem pOTälibUsi Doh$.
acquirédis,eít,vt homo per illa ha-
beat quandam perfedionem fin-
, , ¿u!arem>&ex;céfo^
•> 'LUai parte ratentioms fupcrbia eftpecn
peccati defideria opportunitatem
probet. Quare äuafiträ radix malo-
rum appellator. ;, г:;.л
I'IIXPLICATÍO ARTIXÏ11J Л
COnclufio hutus articuli doceturEcclefia-
ftici io.vbi Sapiens dicit; Initium omnis
peccati fuperbia. Sed quod lit Termo de appc-
ritu cxcellcntix,patet ex Ulis qax fubdit : dicit
en ira ; Sedes fuperborum Deusdeftruxit ; &c
multa alia inibi interferit contra hoc vitium.
Idem patet ratione cuiden ti -.quia in a¿tibu s va
luntarijs.cuiufmodi funtpeccata , duplex ordo
inuenitur; intentionis,fcilicet,& exequutionis.
In primo, finis habet rationem primi principij;
finis vero in rebus acquirendis eft , vt homo!
per illas habe at perfection cm fuam fingula*;
rem, & excellentiam. Vnde verifsimè dicitur,
quod initium omnium peccatomm fit appcti-
tus propria? exceUcntix. In fecundo vero , pri-
mum quod offert facultatem ad omnia fcclera
perpet ran da , funt diuitiae ; ideo rode dicitur,:
Darafld. quod omnium malorum radix eft cupiditas. <;
Argu. Dur. ^Scdanimaduertito , quod Durand;2.d.4X.q^
cUu"dc." 4-Jféprebcadit dçrmiiionemihuius атсйй,агч
•■h « Sx
ArtîcuLH. A Я I. yt4f:
gnti^ùe-fiç;r<Uika pe,çjcata,oriunîur. ex;pufilla-,
nimjrare,lù$u4pque qua: ad fupçrbiam rediici
ñbqüéur«.:I(!circo-ipCeilIudBccíí^io. éxpíicatí
duplicitcrV Pritrtôficv quôd initium peçcatî,fiï
omnis fupeibia , id eft , de omni fuperbia nata
funt fequi alia quidam peccata ; necelTecnim
eft^'tfuperbusinuideatyVtaitAugu.Sed Uta ex Auguit.
plfcatro rerrreranà eft><qûia noftram lectiorrem
ap probat Hi crony. & appro bant Septu agiota; Hiero.'
ijopípcjí ôuod n^yi^iComprob^Çw^Trid*
à cuiifs definitione difeedere , temerarium eft.
Secundo explicatiic , quôd à ltíp&rbiá initium
fumpferit omnis noftra perditio:& ifte lenfus-
non eft omnino diiTentaneusjfed congruétior
lit omniumracinorum mitiumjiicurptíroppo-
fitú h umilit as ofririnîm virtUtiiAiTadix e/h Chi
eon fon at i HudjAnte contritionem praxedit fu
pcrbiq,& an te ruin am exaltabitur fpintus.C on Prou. к.
tririoiftHülfähümrm ; ficut &
ffl Шо}СсЧйгДё,«с mfelickas inЛф'еШйп BítJ Pfj'- «3- я
Ha^ic obrere,afi argumentum Dur.dico,-qiíCHÍ' оцД^"^*
lSmipitas,& intemperantia ex íugerbia onutur:
rtáiri гатЪогшт dele6tabilc,ad quod comrcrtr
щ rntjím pesan?j-quarn ЬсфцгоьеиаГю nis., ad
quod conuertj tur timidus,cùm fit bonú,pote(l
appaYeiie Vt ajiquíd'coijducens'ad propriàm'èxr4
cdlemia m & с.Hin С (èquitur prim о , р rim Cr con
cupitum,prapriam с (Те excellentiam, ficuí & fi
nis omnium aliorum eft .Sequitur fecun do,pri
ratírtt peceâturii cÔerapcrbiam .Scquitut tertio^'
primum Angclorum peccatum fuiffe fuperbiá.
"pcarátumTüffléruperbiára'í íí obií оНлЦпТ
tf¡ip_ inquirit D.Jhonj.i^.q'i^^j.! 1уу^ {.{]^
ffltrùmprtftr awitiamr&rfiij¡>er.í>&,
О fintdlia petçmfyectaliäqtui diet de
beant capttalú. ,\".ъп\ tuii ;jA
, í;S ff M M: A ' nifc
Ffirmat conclufîo. Nam^ conciuCoi
praeter illa peccata fuprà
commemorata quasdam
dicuntur vitia capitalia,ex quibus a -
lia vitia oriunturjpraecipue feeundfi
originemcaufaefinalis^quœ eft oiit
go: vnde vitùim capitale no folu m.
eiftalioTum;priDcipium,fed & dire-
dimim,&quodammodo aliorum
dudíuum:
 7Ó4 ïFiB.Medin»
dudiuum:fcmper cnimars, vcl ha
bitus ad quem finis fpeäat, princi
pa tur,& imp erat circa ca, quae fun t
adfindmöfc.
ARTIG QVtíTVi
yVtrùm comenienter dicanturfebtem
• ..¡.,1
$V*iMA TEXT VS. luí
Ffirmat conthifio. Bl-ï
Condufio
cuntur namqueilla ca pi
taba vitia, quorum fines
^ habent quafdäm prima-*
.-o i •• rías radones mouendi appetitum:
Sc fecundum diftin&ionem harum,
capitalia vitia diftinguuntur. Ali'
quid cn im appetitymdireâè,& per
fe mouetjvr bonum ad profequen-
dum>& malum ad fugiendum.Alio
modo indireâ:è,& per aliud jvt ali-
quis prosequitur ajjqupfi malum*
ob aliquod bonum adiunéhim , vcl ;
■ '-fugit aliquod bonürri propter а1Ц
Triplex ho quod malum annexum. Sed bo-
mini*boaa nunv hominis triplexr eft. Primó,
eftquoddam bonurri anima;, quöd
ex folaapprehenflone nábet ratio
nem appetibilis ; n excel le ntia lau -
dis & honoris, quod inordinate pro
fequitur inanis gloria . , Secundo,
quoddam bonu corporis, quod vel
. • attinet ad conferuatronem indiui-
dui,vtcibus,&potus, quod inordi
nate profequiturgula:autfpcdatad
fpeciei conferuationem , ficut coi
tus ; & ad hoc ordinatur luxuria«
Tertio , quoddam bonum eftexte- >
riu s,vt diuitia?; & ad hoc auaritia or
dinatur.Qucquatuorvitiainordina
tèfugiunc quatuor mala contraria.
Expdfin PrmSeeuß« . •
Vt autern quis bonum fugiat, ob
aliquod malum coniun&um , du-
plicitejcaccidit : nam aejt eft re«
fpeäu pioprij boni^c^ue eft ас»-
cidia , quaere bono fpiritali trifta,
tur oblaborem corporalcm adiun-
<5tum:aut eftde alieno bont,,; quöd
fr fi t line infu rrection e, inuidia eft,
qua; de alieno bono triftátur , qua«
tenus excellent^? propria* impedir:
tiuumeft ;fi verö eftquadam cum .CI.ÏA&
infurredione ad vindiebm stei
net ad iram: & ad eadem vitia ctiä
pertinet profecutio. } malí оррд?
Çtib.'. îCi'l . и .*. .!Ь 1uo i .in&id
EXPLICATIO ЛПГТШС VlL'ßTb
ш
Ж capi-
I . • ; ' - - -г-—-» пегвр<*
U»ínu!glopa,inu*du^auajui*,,a£.;
cídio,gula>a& lujuria; qua? fie nacrât E
Gregorius.A"!<júr exHocbrnahüfurn artic'uïo^Gree ц.,
rum tria fumbreuiter memoria* 'fnltifr иТШТии^! _,j
da. Primum , quöd v¿tiu,m.capitale diciajr,,p¿4 l¿aido¿ fie
quo alia vitia frequenter oriuntur , maxime¿lc capitale*
fe "
cundíim rationemcaüfxfiriaHsjTiöri quidem fe uum"
cundíim quodprccans poteft adfinem voius
peccati alia pecera ordinarcjbpc enim non ca
di t fubícientia & ártc;íédreciiriciíim naturalem1
habirudinem ipforum finíum peccatörum m-
ordinead obieda nliorum peccatorum. Etita
dicunturquxdam vitia capitalia,quorum fines
habent quafdam primarias ratibnes mouendi *
appetitum. % Secundo nota , quod auaritia- AuîrW»
non ponitur vitium capitale, folùm fecúndeme Q ua«tl0í«
rationem cauiàe fmalis,fcd potiùs prout preftat
executionem act alia pcccatauBt lie dicitur racux
omnium malorum. Et proptercà non dixk au--
tor,quàd capUalia peccara confiderantur fecû-
dùm quod habent rationem finalis caufe , fed-
pnecipuè ГесипсШт quód habent rationc cau
fe finalis. Ex quo fcquitur,quôd auaritia exhac
parte ell vitium capitale minus,cx proprio obic
âo;quia verfatur circa vtile , quod Гс haber vt
medium ad alios fines. ejTertiô nota , quod
fupcrbia non numeratur inter viria capitalio à
Diuo Gregorio,quia potiùs habet locum regi-
QC ofnniu m capitalinm vitiorum; quoniain fi
nis iplius eft vniucrfalif^i m us inter omnia vitia:
fed ponitur vanagloria primum peccatumcapi
tele,quia eft potif$ima,prima4; lupcrbi* filia.
is?
 QVAESTiO LXXXV.
De effe&ibus peccati; in fex
artículos diuifa.
A KTÍ С. PRIMVS.
tràm per peccatum diminuatur ¿0-
num natura.
SVMMA TEXTVS.
Primi cSe. Rima Conclude Bonú
natura; , ex quo natura
ipfa coftituitur, vt funt
principia naturae, & pro
prictates ex ijs caufata*,vt funt po-
tentia: anima;,ncc tollitu^necmi-
nuiturperpeccatunv.anima enim
rationalis,tamfecundum fe,quam
fecundum fuas poten tias, im mor»
talis eft,& fempiterha.Rurfum , ra
tionalis anima , & eius proprieta-
tes non fufcipiút magis Sc minus,
Ariftote.in vt cóhftatex Arifto.Hocigitúr bo
num naturae nec tollttur , nec rm-
^*"; noitur per peccatu^Secüda Con-
jut
clu fio.Bonú natura: humana? con-
ал' 4 с ceíuim;videlicet donu iuftítia; orí-
ginalis 5 pet peccatu primi parentis
.п'Л
l .•aiJib totaliter fuit ablatum: fiquidé per
peccatum primi parétis peccatum
¿c-ин: originale!^
tranfijt: peccatum vero originale,
priuatio iuftitiae originalis eft1, Vt
Tercia. priusfuitdemohftratum.^Te;^
:члп ,г.ь A^onclufío. Bonú natufse,quod eft
•г? ^-inclinado hominis ad virtutè*,per
peccatu qiminuitur,:ex hoc enim
quod aliquis ad vnú contrariorum
mclinaturyiirniriuitur eius inclín a1
tio ad aliud: per iâum vero pecca^
ti fit quaedarn incltnatio ad fimiks
acbjs:vnde per peccatum
tur inclinatio ad vir t utem.
ARTIC. SECVNDVS,
•7 Vtrùm totum kaum natura poßt
aufem per peccatum,
SVMMA T E X T V ¿
gatiua.Nambonumna
quod per peccatu ...
■ ¿irrunuicur,e«;inchna-
tio ad virtutem , quse homini con- . ■■•
üenit ex hoc ipfo quod rationalis
eftjat per peccatum no poteft tolli
ab nomine quôd rationalis fitjalio-
qui peccati capaxnon effet: non
ergo totum bonum naturç tollitur
per peccatum.»;,¡ Secunda Conclu- Seaman
fio. Inclinatio naturalis ad virtu
tem nondiminuitur perpeccatum
per alieuius rei ablation em , fed
per impediment! te obíhculi pofi
tionem. Pro cuius rei dilucidario-
ne obferuandum eft , quôd dimi-
nutio ifta dupliciter intelligi po- jx ы
teft: vno modo ex parte anima?,
aut prbprietatisjalio modo ex par-^ ,.' ' .
te terroíni.Primp modo non dimi 4 i;¡.
nuituKquia peccatu non diminuit
ipfam n3turl,neceiu§ proprietatè;
fed fecudojnododÍOTÍnuií,in quá-
tupônftiïf'iM]j«dim^câ pertinge'à
di ad termi4tt.Et qujain infinitum
homo poteft addere peccatu pec-
cátb»fc'ínfihitu'rri diminuí poteír,
fed non poíeft totaliter cófumi: na
femper nianet radix inclín ationisj
vt patet in corpore diaphäno,ig>hä
bet inclinationem-adfufceptioné
lucís .cuius rei habilitas minuitüt
ex parte nebularuiuperuenientiu*
Cil
i.Haec D.Thomas.
CCC IXPLl«
 766 ххЛИ^ЛЛш^
•JE IÇÇ^t Í С AíT SO ARTIG V L Ö RÏ
I Vxftíohem in his duobus articulis
I propolitam élucidant Do flores in
D.Tho, m ¡nelinatis , quibus perficitur naturalis inclina*
2.d.34.& D.Th o.q. z. de malo arti.
' 1 1.& n.i.p. q.48. artic.4. Pro cuius
maiori explications nonnulla* dubitationcs
funt cxponenck.Primaeíb,vtrü:r hoc bonura
iiaturx , quod eft inclinatio natura lis ad virtu-
Vtrùm In * tern, fit in omnibut xquale.Hxc dubrf^Co ori-
cl,n*tie na curexaliajvtrùm vna rationalisaniffafafeer«
viítutí fíe feâior aliis»- r"m m fe >РГа>1и ip P' врп««ю«и
Jnomnîb» naturalibus. Cuius qusftioais affirmationera
xyuliu ' magnis argamctis cófirmauimus¿cü in.i. p. de
animará inxqualitate ageremus, cótra doflifsi
mum Soto,& alios Do flores qui cótrariú , nó
dGne magno errore defeedere vehemcter labo-
ranintJEx qua fentétia.fi vera eft, liquidó con
íht, c¡> vna anima fît nobilior altera,tú in Ге , tú
in potentijs,& propric tatibus naturalibus qué
exea cófequútur.Rurfurn cófequitur,cp habí-
..s..,. cus naturalis, putàiynderefis,- quae docet hate
primaria principia; quod tibi non vis, alteri ne
feceris;bonú eft faciendú; malú fugienduffl; &
alij habitus primorú principiorum funt perfe-
ftiores in vna anima,quàm in altera : neq; hxc
differentia, cp vnus intelligat pcrfeftiüs quam
alius, habeat maiore folertia , & perfpicacitaté,
fit magis ad virtuté inclinatus; prouenit foliim
▼el à corpore, vel àfcnfibus,fcdprxcipue ab
ipfa rationali anima :cu¡us fentcntice,omni du -
D.Tho. -bio procuI,autor eft D.Tho;i.psq. 85. artic.7.
ad quelocú huius re i fufior traftat io referida
Vtrùm In - eft.ifSecundadubitatio: vtrùm b^x.ç naturalis
climtlo пд inclinatio ad virtutem per bo.pa. opéra augeâ"-
wimnS *« ^'«Caufa hùius dubitationiseft : ná inclinatio
bon* ope- naturalis ac^ virtutem eftproprietas-quxconfe
i* auge»- quitur rationale animá:at propriétés non fufci
ïur. pit magis & minus, ficut nec ipfa èflentia ani-
•ms.Idé cóSrmatur.Nam intellecïus,aut voló?,
tas>propter rationé dudum dcmoníbatá,nuns
qua augefcútddc igitur erit iudici ú de indina-
íÉione naturali ad virtutem.Contràriû probant
h arc argu meta .Pri mum ; Borjum eificacius eft
ad agendû,quàm malú: fed malú di minuit bo-
Г).ТЬо, rum naturx,vt autor eft D.Tho.in arti.i.&.zl
irgo bona opera bo n ú naturas augét. Deindc,
nulla ratione negári potcft,homincm ex bono
TÜ.operum exçrcitio magis próptum,& habile
ud fimiü a opera reddi. Sed & hoc ipfum hxc
ratio demonftratmam quädo aliquid eft magis
Ïlbum, plus ad albedinis effcftú inclinatur , &
d contrarium opus plus diminuitür : ergo per
bona opera augefeit inclinatio ad virtutem, &
Refolutio ad V i t iu d i min ui t ur. % Sol utio huius d ubit at io
Jubij, nis cihinclinationem naturalem ad v irtutc per
ftfcec wefcereinecminüi'vtargurn&ainpriii«
cipio addufla liquido probant; augentur nihi-
•I ; 1 г к
: ExppRnPrimvSecuií)
lomi nus ex bon от ú op er ú excrç it io, & со n fue
tudine habitus aa^piifiri,qui funt perféâiqrres
fuperadditx potenti j s natura fuá ad virtutem
tio, perfeccione accidentaria. Ne¿ tamc inclina
tio ipfa naturalis in fe ipfa crcfcit,aut diminui
tür per maiorem intéfioné quàm in Ге babear;
fed dicitur crefeere per aduentú noux forma?»
quae illá adiuuat,& perficit ad opus. Sic fané fe
habet lumé gloria: ad intellect ú creatú : ná illo
diuinitus intufo crefeit virtus intelleftus ; non
q> in fe ipfo intellcfl us augeatur, fed quia ad«
ditur noua forma,qua informants potefteffi-
cere quod antea non valebat. "jSea hic obfer- Dlfcirimem
uandú eft diferimé iriter habitú itudiofurn, & аш
vitiofum.Siquidem habitus ftudiofus.cùm ho & j*
minicópetatquatenusrationaliseíl,quodam- цоСщп. "
modo ab intrinfeco ipfam natura, & eius incli
nât ionc m naturale iuuat & pcrficit,illá propen
fiorc ad bonú с fficiens,n ö í 0R1 m impedimen
ta remouendo,fedetiá determ i nan do, & incli
nando ad bonú, v t fuprà docui mus contra Du
randú. Habitus vero vitiofus,cùm fit cótra na-
turam hominis quaterius ration Ufa eft, non fie
ab intrinfeco inclinât hominis naturam in ma
lú,fed eft veluti impedimentú,& oblbculú ne
natura,& eius reda inclinatio Геехетаг in ope
ra bona: & hac ratione dicitur diminucrc bo
nú naturerquod in fequentibusacçu ratios ex- , ,
ponédum eft.*fTertia dubitatio; Num verum NtAfMdl ■
fitjpeccata bonú naturae diminuere , aut in ali- cata borní
quo lardere? A parte negatiua fie-argumentor. "он* mi«,
In primis, D.Diony bus ait; na turalia manfifle j^j^'{,ut
integra poft peccatú in dxmonibus : ergo etiá —¡m
ituióbisintegttf pèrmabent."jDèinde,râtiôna pro parte
lis anima, tarn fecund um fc,qu im fecúdú fuas negadua<
poten tias naturales, i m rnortalis eft & incorru- Dion, ca^
ptibilis:ergo in eá per peccatürri, nulíú bonum ^^j^*1*
naturx aut аЫашт fta^aut dimipqtú¿ % Ter- ^"пац^г
tió , inclinatio naturalis ad virtutem finita eft, Tertium* '
&limitata , quemadmodum rationalis anims
eflenria ad quá confcqtiitunfi ighar pe> pécea "
tum hui ufmodi inclinatio di min u it ur,t o t pof-
fu nt fuperad di peccata , vt prorfits tollatur, &; Г
fu n ditus percat : o mne enirh fin it a n1 Xv,t habet ■
axioma Ali (bot.)per ablationem finiti tandem Ar¡.i.P>ir:
confumitur.«jPríterea,inclinatio ad virtutem ees- 37*
gemina eft:Vna qúx confiftit in ijs primis prin Q.Uiítem*
cipiisjquod tibi'non vis,aheri ne ftcerrs;;bçfnùi
eft fteiendo m , malujn «ft Fugien dum s & hxc
ipdinatio immortalis eft,^i incorruptjbilw, fi«
cut ipfa efientia animx. ad quam'coníecmitur:
vñde in yriîucrfis hominiЬЧl's,чït!am'fcekr:arif■,
fimis jintegra permanet: atqui hsccinclinatio)!
fiçutji.non tollitur per pecçatiim, ita nec dimù
riùltnrV Alia elt inclinatio ad virtutem pro«
pinqua, qux in habiriuis it udioiis со л hñit;
& hec
 ч
Option. L XX XV.
и ' & hic ftcuti perpeccatú diminuitur, ita pror*
1 ' fuStollit«fi.Pxrpcram ergo docet D.l ho.inar.
ticulis propoikis,efle inclinationem naturalem
ad virtuté, quae diminuitur per peccatum,&nd
Vltimum. prorfus tollitur. «jlam vcróCautore Ariííotel.
AcuuEtkii io anima triatâotummodôexifttmtjpaisio.ha-
t s .оэ j зЬ bitus,& potencia. Pifsio quidero non diminuí-
•'■ "^J" tur perpeccatum , quin poriùs augefeit. Habi-
, '~ ,tpá vero fludioíus & diminuitur , & tollitur
..• .i im pwritBi Potcntia vero temper manet integra»
& immdrtalis : ergo fi qua indi natío hominis
jnun.:.. / ad virtutem per peccatum diminuitur , certe
'' eadem percóíuetudmem peccandi tandem au
fert ur :quod Dt.Tho.in pra fen ti loco vehemé-
Quînque terinficiatur. «JExplicado huius dubitationis
bonorum пгс cftjn anima ooítra bonorum quinqué go
felnu*no- neraexiftunt,dcquibusdiligcntcr inucítigan-
ftra. dum eft, num perpeccatum diminuantur,tol*
Aftas ña- bntur, autaliquaratione Isdantur.ln primis
dioíuj. eft actus ftudiofus,rationi confentaneus : &
hoc bonú per a&uto peccati contrariú prorfus
tollitur. quod adeo manifeftum cft.vr non fit
HabitKiftu oftcndendum.Deindc in fecundo genere lunc
¿iotas. habitus ftudiofnnoftris operibus acquifiti : at-
i¡ a qui de hoc genere bonorú certiísimum eft cp
; *; per peccatum dirainuitur,& per cófuetudinem
" ' peccati peni tus au fert ur; velu ti per v n ú contra»
rium dcftruituralterú. Quomodo autem habi
tus di minuan t ur,& corrúpantur, difputat prs-
D.Tbo. c'are D.Tho.fuprà.q.5?. In tertio genere funt
Htbims in habitus diuini ; quos Theologi infufos appel»
fui* lant ; de quo genere bonorum exploratum eft
t cuiq; Theologo , quôd per quodlibet peccatá
mortale prorius tollitur ; exceptis fide, ¿V fpc,
que in peccatore permanent; non tamchaben t
rationcm virtutis, nec talé appellationem me*
rentur. Veriim quomodo habitus infufi non
diminuantur, fed prorfus tollanturper quod-
D- Th o. hbet peccatum morrale.docet optiroè D. Tho
Pocentia mas.2.î.q.i4.art.io. Ad quartum genus petti-
obedieniia net potentiaobedicntialis,& habilitas ad red*
piedam gratia ex Deo;cuiufraodi bonum non
poteft totaliter aufcrri:eft enim in eflcntia ant-
ma; rationalis, & ad earn neceflario coniequi-
tuneft ergo prorfus incorruptibile. Certè nul
la hominispeccata poflunt Dei mifericordiá,
& dementia cxhaurire ad faluandú hominem:
cetcrum hare habilitas per peccatum diminuí
poteft,& quo raagis pergit peccandi confuetu
do.magis minuitur: quo enim magis peccandi
cóf uetudo pergit,tanto magis homo dógatur
à Deo, qui oft gratis principiumxrgo tanto fit
magis ineptus ad gratiá recipiendá. Sané quod
plus calidú eft,plusineptumcft & inhabile vt
ffigusrecipiat-.adeúdem modum qui pluribus
peccatis irretitusèft , plus ineptus eft vt reci-
piat gratiam.S с d hate fatis fine ad noftram а Пег
ArticuU.&Jl. 76?
tin ntm comprobando m, ná in alio loco tracla-
tum eft diligcnriu5,quernadmodum peccandi
enniuetudo diftkilcm reddat aditiim ad virtu
tis viam;& quema Jmodú nemo facile abduct-
turà vitijs in q uibus na tus & edücatuseft. In.
telligat tarnen Tbeologus, quôd hic habilitas
nó minuitur per ablationc alicuius partis,alio-
qui poflet aliquando totaliter a uferri3&: corrú-
pi;led diminuitur,quia ponitur impedimetum
ex parte termini , vel quia ponitur in fubieño
contraria difpofitio ad f orniá.qu a agens intro-
ducturus erar.Sed his omilsis perga m us ad car
tera. % Quintú genus quod ad bonum natura; Inclinado
pertinet,cft inclinatio ad virtuté; & haec fecun- ad viitutc
dùm fe nec diminuitur,nec tollitur per pecca- per ie noa
tú:cft enim immortali$,& incorruptibilis,ficuti minuitur
per pecca
ipfa eflentia ad quam confcquhur.Quod idem tum, bene
dcmóftratur bac cuidenti ratione.Nam intelle- tamcn ex
ctus,quàmlibet magnos errorei habeat,non de parce ter
ftruitur, neccorrúpitunergo neq; ifta inclina mini.
tio ad virtutem. Verum i ft a inclinatio diminuí
tur,& impeditur per peccatum ex parte termi
ni , & operations: inclinatio enim ad aliquam
operationé impeditur per id quod in cótrariú
indinat:fed peccatú inclinât ad mala operatio-
né:ergo diminuit indinationéad bonû. Praeter
ei,calor diminuit inclinationem ad frigus, or*
rorad veritaté,& vniueríum cótrariú ad aliud
contrariú:ergo peccatú diminuit inclinationé
ad virtutc.Quod etia confiât rcrû experientia:
videmus enim homines cófuetudini peccandi
addiâos difficile ad virtuté conuerti. «jScd eft Notai
obferuandú,bifariá pofic intelligi inclinationé
hominis ad virtuté per peccatú diminuí ; tum,
per ablationc alicuius rei,tum , per appofitioné
impedtmenti.Priori modo ccrxú eft peccatum
non minuere inclinationé ad virtutemjquia eft
incorruptibilis,vt dictum eft. Pofteriori vero
modo exploratum eft çp diminuât per modum
impedimfti Sc obftaculhfiquidé perpeccatum
dongatur homo à Deo in regioné difsimilitu-
dinis;& peccata ipfa diuidüt inter nos, & Deú;
ficuti fi inter folc,& iftum aerçm ponas impedí
mentú ,aér inhabilis fit ad recipiendá lucem , &
quo plura pofueris impedimenta, magis effici-
tur inhabilis : & ficuti materia prima fub for
ma aquae raagis inhabilis eft ad reeipiendam
formam ignis , quam (üb forma ligni.quan«
quam fuapte natura ad omnes formas inclina
tionem habeatjfic de anima fub peccato exifté
ri dijudicandú eft. «J Ex dittis cólequitur,incli« Corolladü
nationé hominis ad virtuté non pofle prorfus
tolliperpcccata,& fun in finit ú multiplicétur:
nó enim diminuitur inclinatio per ablarionem
alicuius rei.fcd per appofitionem impediméti,
vt dictum eft. Cuius reí alia extat demonftra-
tio, nimirUm.quia ifthaec inclinatio eft infini-
Ccc a tafyn-
 768 .KB.Mediiiai
ta fyncathegorematicè ( vt vtar verbis fcholx)
lient intellect us Si voluntas. Intellect us enim
qüaeunque ventate apprehenfa poteft aliam
apprchendercyäc voluntas, quoeunque bono
amato poteft aliud prxterea amare. £x alio
ená capite cade Veritas dcmóftrat ur; quoniam
hxc impedimenta recipiuntur in potentia libe
ra , qux poteft v ti, & non vti pro fuá liben л te.
Obiacu'o. jflSed adueríus banc fentétiá cft vna obieâio»
Nameademrationc ícquiturquod chantas di
minuatur per peccata venialia ; liquidem funt
■impediméta charitat i,vel eins fetuori.Idé con-
■ ' firmaturmam precipuú argumétú quo Theo«
' ' iogi conuincuntur ad demonftrandú peccata
venialia nó i mminucre charitaté.eft, quoniá (i
. .. tninueret, per eorum multiphcationc tandera
: Charitas tolleretur. Hoc ante argumentum elle
prorfusinuaIidú,cxdict¡s colla t: liquide peo»
• : cata diminuút inelinatione naturalem, quápe-
Solurt©, nitusauferre non poíTunr. Adhoc argumentó.
dicendum eft , non eíTe inconuenicns aliquod
cócederc,cp peccata venialia diminuunt chari-
tat с per impediment! appofitioné : dú tñ nun«
quam concédât Theologus , quod diminuant
charitatem in íe.Sed & illud diet poteft,difcri-
men effe inter inelinatione naturalem, & char i
täte ; quod inclinatio naturalis quodammodo
eft infinita, modo fupcriùs expofito : fecus eft
de charitatc: liquidem quxlibct Charitas finita
<ft,8í limitata.Eft & alia difterétia : ná peccata
ideo minuunt inelinatione ad bonú, quia indi
** ' nant ad aliquid contrariú termino iplius incli-
nationis.fcilicet bono virtutis,ficut fuprà di*
Au e Ihpon ú t enim impedimencú ex parte ter-
mini, ne illum pertiogat: peccata verô venialia
non côtra riant ur termino iplius charitatis, fed
tantum feruori aâus. Vndc commun i fenteti«
à icit ur,quùd peccata venialia non deord; nant
charitaté, fed eius feruorem impediunt. Ex ijs
que fufiùs difputata fu n t , fol uu n t ur omnia ar-
gumenta propolîta.Verilsimè enim cócludür,
quod peccata nó diminuunt bonú naturae per
ablationem alicuius rci,falio tame concludunc
non diminuere perimpedimenti appofitioné.
Vtràoi per «JSequitur alia dubitatio ; Vtrurn per peccato-
mulciplica runa multiplication é,& cófuetudiné,bonú na«
tioncm pec ture pendus auferatur? Affirmât i о qui ftion is
num natu- 4s argumcnt" fuadetur.ejPrincipió , dánati in
ix penirus inferno nullS inelinatione , nullamvc habilita*
auferarar. tcm habent ad virtutc ; fiquidera ad virtutem
Pnm.argu. reparari non valent,ficutinec excusad vifum.
fieciuHam. «f[Deinde,dxmones(in quibus hxc res fit ma-
nifeftior ) habet liber ú arbitrium inflexibile in
■malo:ergo non poffunt in bonú dcflcéti.quod
Tertium. ifa c^c atfirmat vniuerfa Thcologia. % Prxte-
ren,fine libero arbitrio non potcit cil"с inclina
tio ad virtu ié:íed D. Atiguítinus aiícrit ар «rte
ExpoTin Prîm.Sccun.
quôd gráditate peccati liberú aihitriú perdidî Aug .in Ей -
mus:cx quo cóiequensclt,^) omne inelinatio cbi.cap.30.
ne ad virtutc perdiderimu s. Щ ité,çj> homo fit & li.de (pi
rita & lite
conditus ad imaginé,& fimilitudinem Dei, ad ra. с. jo,
fobftátiá rationales animz referrunat D. Aug. Quartum.
dicit;hominé peccando imaginé Dei perderé: Aug.«b.ft
Äsidc habet Orjgenes, igitur homö per pecca- de Gen. ai
tum aliquod prineipiu nature perdidit,& ami' litera C.Î7.
&18.
lit.ty V ltimo , in homine eft duplex inclinatio; Orige. bo-
altera in bonii; altera in malü:de quibus loqui milia.i.ia
tur Paulus,cùm inquiqSentio alia lege in mem Geo.
bris me i % repugnan té legi métis mear, Sc iterú; Vlumura,
Caro concupiieit adueríus fpiritum, & fpiritus Paula*.
adueríus carne. Ciim igitur ida; inclinaciones
fibi inuicem aduerfentur, pot er it vna alteram
euincere,& omnino deftruere. % Nihilominus Re fol u tío
Veritas eft,peccata,quantúcúq; ¡n cóíuetudinc dubij."
ducantur,& inucterata fint,non pofíe omnino
tollere bonú naturx ; nec eius inelinatione ad
virtuté.quod in fuperioribus fatis dcmonílra-
t ú eft.Idq; vel Tola experientia cóíht : núquam
enim homo fie pefsimus ей , quin aliqñ bonú
atfeátú habear, It udiofum defideriú , aut opus
aliquod bonú faciat : vndedicit D.Aug. Non Aog.lib ée
adeo imago Dei peccatis eft addicta,quin etiá fptritu & Ii
in impietate vita* poflent homines faceré ali- cera ca. 17.
qua legis opera , de quibus forte dicere poflu-
mus , q; habet opus legis feriptum in cordibus
eorúrid eft,non omnino deletü.Et addit , q> in
impijs funt quxdá bona opera,fine quibus dif-
ficillimè vita hominis pefsimi tranfigitur. His
conftitutis,ad argumeta propofita dicidú eft. argamíca*
-ÇAdprimù.qjindânatisomni dubio proeul Ad prima
manetinclinatio,& aptitudo ad virtuté : vnde argumeo.
etiá dxmones in inferno habet remorfum coa
feictix. Sed quôd hxc aptitudo ad aétú nó re
ducá tur,el t , quia deeft diuina gratia , propter
ordiné diuinx iuftitie; quemadmodu m in ho«
mine exco eft aptitudo naturalis ad videdum,
liquide homo eft animal apt u natu ad viden«
dum:rp ft hxc aptitudo ad aäü reduci ncquir,
ex eo eft,quia non eft caufa que pofsitefficere
Organum ad vidédú neceflariú. Sed ratio vera
eft quare dxmones non poffunt bene operari
(quá fxpe perfequitur D.Tho.prxcipuc.4. có D.Tbo:
tra gent.c. 9 5.) quia omnia ordinant in malum
finé,propter peruerfam intétioné finis quâ ha
ben t,qux ab eis rem ouerinó poteft: quiatran
(lata eft ad ftatû immutabilitatis. «J Ad fecúdú AdfccúJá
argumêtum eadé folutio adhibcdaeft.Adtcr- argu.âcad
tiû argumentú confutandú feiédum eft, quód terriиш.
D. Aug.vbicum Pelagianis differit , qui libero Augnft.
arbitrio omnem facultatem tribuebát ad pro«
merendam iuftitiam coram Deo, ipfum libe
rum arbitrium maximè deijeic , vcluti in alte-
runa extremum inclinans. Vera igitur expofi-
tio Diui Auguftinieft, quodpoitpeccatum,
liberum
 Qu^ftion.LXXXV.
liberum arbitrium cft adeo captiuum ( vt ira
dixerim) & vcnditgrn fub peccato |W ab fame
gratta Dei Saluatoris naît ri ab со exurgere
non valcat: caner ù m non eft fenfus, quöd libe
rum arbitrium poft peccatum habeat nccefsi-
tat cm operandi* Quod vt exaciiùs intdliga-
IWTjiciendum cft.^uod DiuusBcrnardus in
opufculo de libero arbitrio , diftinguit tríplice
libértate m ; à peccato , à m iieria à Hecefsitate
operandi. Hanc tertiam dicit cíTe inamiisibilé.
Dicit rurfus , à necefsitate operandi hominem
hberatorc non indigere, à peccato vero, & à
miferia maxime indigere; à quo vtroque malo
nemo vnquamlibqratur .nj« pet etrni qui eft
Ai tjuarti inter mortuos liber.^ Ad quartum argumentú
depellendum ícíendum eft^iUam rcntentiam;
homo per peccatum perdit imaginero .Dei; ci.
Augult fe expolita m,& rctractatam à D. Aug. Hbro.z .
rctra¿tationum.c.z4.Non iîc,inquit,intelligc-
dum eft, quafi aulla in horaine peccatore ima
go Dei perman eat, fed quia ita deformis raa-
Epip.Epift. neat.vt rcformatione opus habeat.Et Epipha~
ad loa. Epi
fcopû Hic- nius refert prxdictam fententiam inter errores
rofoly. Origenis precipuos. Sed certè non meretur
tarn grauem ce nfuram. Mam fi imago Dei reft
taturadíubíbntiam rationalis anima», imago
Dei per peccatum nunquam perditur; manenc
enim natura.Ua polt peccatum integra: fi verá
imago Dei ad dona gratis refera tur ,. ad que
Afnbro.Co plenque fanftorum référant , vt Ambro dus,
JoíT. jan ¿i verifsime di ci tur, quôd per peccatum mortale
lud qui re perditur.ej Ad vltimum argumentum negatur
nouai1 , &c.
Se'.i.Q«r.\^' confequentia:ofteníum namqueeft in fuperio
Paternus ribus.ex multis caufis non polTe bonum bato,
imaginera, re à malo total iter vinci , aut fuperari. Sed &
&c. alia ratio idem demo nftrat. Etenim ratio no-
Ad fl ra femper poteft verum videre , & cófpicere,
femperà malo çogitationem auertere; ñeque
cnim poteft in omnibus errare :& fie ámalo
deftrui omnino non poteft; maxime quod ma
lum fundatur in bono, & ideo fi bonú nó eíTet,
D.The. malum non effet vt dcmonftrat D. Tho.t.p.q.
Vcrâquod- 48.ar.;.&.4.^j Sequitur aliud dubiurn ; Vtrüm
câque pec- quodcúque pcccatum.bonú naturç diminuât.
cacum mi' Ratio pr opoiî tse dubitationis eft propter pec
nuat bonu
nácar*. catum omifsionis , quae ciirn priuatio fit , nihil
poteft cfficere,nequc diminuerc.Idem confir-
matur: nam peccatum diminuit bonum natu-
r«,qua ratione generat habitum vitiofam indi
name cótra virtu tc:fcd omifsio, cum fit priua-
tjo,non generar habitú vitioium:habitus enim
non generatur nift ex" actibus.vt con ftar ex phi
lefophia morali : ergo peccatú omifsionis non
Refolutio diminuir bonum nature. «f In hac dubitatib-
dubij.
ne ex pone n da illud pro certo ftatuendumeft,
virtutes , & habitus ftudiofos per omifsiones
voluntarias totaliter auferri : ná per íolam cef;
QÎlV. ..-.J
Artícut 111. 76*9*;
faftoqem ab opere auferuntqr, ic deftru untur,
vt oflendit D.Tho. luprà q.j j.articu. 3. multo D.Tbo.
er^b-mágis per omifsiones voluntarias corru m
pineceffeeft. Scd & illud verifsirnum iudico ф
per omifsiones voluntarias habitum vitiofum
in ahimis noftris prbduci : fiquidéín omifsio-.
nibus voluntan}* virtu4!iteV,&interpretatiuè
includitur volitjo omittendi preeepta virtu-
tiSiex qua voliaoqcL^fopjiis, répétait;, ßcj^
confuçtudinem ducatur , prauum habitum
gigni tandem neceflàrium eft: ex quo confe-
quenseftjquôdpejÇçatA cyr^ioms bonum; na
tur^vtcumquedimjnuánr. ' •
^ Vltîmâ dubitatio ; 4rtrhrn per aÖus indiffe« VtriJin per
renwùenmimodl fiait ¿bmedeíe carttts yf§úü*am iaiif
in« ш auuiiiilDi Thoree dimintu-
íótfcrhátjtie' D.TPfrov fàjprï tur.
qúaHHone.i8.articu.8.&, 9. quôd non clantuv D.Thora.
aâqs indifferentes in in diuiduo exercitisquam.
doÀrinârri in locö commemorato diljgentius
examinauimttSi '»irr.~ttfi» <.!.';! *V ïI6
-hijj.i'.b <»■ пг^Ци'.ч'кл <: .T/muJ
АЖТ I. MEftTLHH)
f Vtrim conuenienter ponantur qttá-
tuor Vulnera nature ex primo ptédt?
la deriuata; yidtliett \gnoranúaym&-
littajnfimitas , concupifcetia tdrmtJ
s V M Itf Á t E X T V sJJ
OncMö. ''tp¡. : affirmàd^Cdaclafio.
ua,quam probat D.Tho. :
in prirri» autoritateBc- Beda. îs
>9ат1мсх cap. 10. dicit in hunc
modurrç Homo defcendens àHi&
rufalem inlericho^dcftjin defii^ f.c..„ <г
(äum peccati, cxpoliatur gratub "Д",1: A
Р&ьЩ vulnc^aturin naturahbuis: - » a*
&^umbratpí¿diááquatuoir yul-í \"T .'.S
пега. Habetur Ьагс fententia Beda: ^a;j
4¿ probat clejgami racione. ,! 11
cnim per iuftiriam originató^afio'
contineret in officio omnes * :—
.i ,.hi*iií:i .rinn т."",'гТ1(ПТП7ПЗ
inferiores ^fiiperaenfente peccato«
primi parefitiSjjfübträcliataK; rüffi-7
ua,vireslanim^lëm^er^Jq)^',
dámodo deftitut« proprio ordine
Ccc 3 quo

7?b\ F.RlvWihae
0 dicitur. Potentin autem & vires.
á¥tim#, äü£ ftibieää: Vif tutüm.ref3.
le р<?Цц1К, Град qu^tüorj videlicet,
ratio in qua eft prudentia ; volun-
<$цд,еД fotfitúcw 5 Sc con с upife ibi-
}Лч- » íuo гогенве ad verum , eft vulrros
.«taAl.a " itia-* ; fed 'Vt ir afcibil is
cltvÛInus mhrmitatis $ mquan
tum vero concupifeenria deltitui-
шг fäo ordirfè ad dclecbbilc , cft
vuinusconcupifeentix. Sunt ita--
qtfft-^uatuor -узЛома* infii&a.dni-
ООД№КЖ$ exjK&çatp pfijtofcpa
nendyfr. eft , quem ícnfu ' non diminuit bohumnatürs: nam peccatum Рессапмя
Sentent.* "la Íentenrta2ed.irab br
cato pnmi parentis expoliatnrn efji
& у^.пегасигЫ.тозЛ rafias ffei qúar 1
illa vulnera rotura.' noftrar inflicta? Кос enim
cqfque Thcologg difficjUnnumclt *4 «pli«f
Prima con. Cahäum. In grafía'nV hums" ftatuitur prima'
Adi «pee ^tlefio. fHoma^floeeccatonon rthffit'
cato non ,•»»••• • i , , ■
amiß: ali - ^W0?. PrinflrW1?ílnítHJi1??nam f WÇ-VB
<juodoatu- D,Diojr»y. qucffljc()4untuvpi^ergTbe^o«
rale ptind giwftcündo.AÜinfti'dríc^ó.) nariiríifa mart-?
pi'um. ferunt integra poft peccaru m. Idquc ratio eui-
Dloa CJ.4. J_n< пгпКтг- niinnufn Пет. ЛШ mrnrarh rirt_
àïid ÎSp^cioJ3Wtdt; qua-
cam gratuito fuo donoxxpoliatâ relinquedo.
P/orjter qup.d еД fe.ntenïia amni^rj^'uieaíp-
gofuMjifiter h^rriinem'condïturri in puns Ьа-.
turalibus, & inter homint poft bpfum fffiMRM
differ re ( excipio culpan. ) quam inter horn iné
nudum.qui nunquamjuit vcftil4JS,& .ihjerhp-*
mínénj eitpdltatuW v9íÍÍbS',' quibuVvelratis;
focra t j ambo mancut xqaù'nudi : fed difiere,.
• Ex'poCin Príináecun.r
quodnuditas in primo non eft peen a, fed con
ditio natori;ir+ (ecúdo verö petna eft propter
peccatum impofita. ЩЪ± bac coricbfione in- Primnm ce
fertur primo, quôd quantum ad fufTicientiam ">1-аг1|ШЧ
nature humana: ád opera naturae proponio-
nata,idem eft Judicium de ea in puris na turali
bus, & poft lapftfm : quia vtrobique vires.funt
codem modo di Гро G t а?,1 i cet non fit i dé, quatl
tum ad meritum,& demcritum.fSccundó in- Secundas
(«nur, quôd differentia irtterfiatüram lapfam, свг«'-*>
& in puris meriiq; naturaü bus , fol a eft , quod
delectus qui inueniunturjn natura h u man.!, in
puris naturales quidem habentrationem na
turalem cona.nior.um , in ttótwa raro lapfa»
Sabe««apo»e«îp4En3r,côrrl»pb"c^s,vûInfer^,' -"'""F *
&c. Horum omnium cauiaéx principijs Theo
logia: eduáia , haec eft : quonia m deftitutio íe«
quens expoliationem gratia? , & iiiftitia: origi- ''ó
nails »noneftidfecius , rvift per aecidenSjfcih'-;
eet remotiens, prohibent lu fi i tia enim origi-
nalisfolümimpcdicbataüquoscfleäusj&con .
ditiones naturales ipfarum potehtiarum anítí . , f
ma;:-VBd£cftquod appeïitus repugnat rati*.' .j^j :
n i. llemo to ergo il!o probrbente* Remanent pt<
tenaturalia, iueuti eflenfin pütrfrteturalibusy
»eloti corpusDoftrom non oft niagis corftP
ptibile in natura lapfa,qii-im fuiiTet in puris nii
turalibus. Нзес eft vcra,'dîiifnÎqdèTheokW
gia,quam docent vniuerfiTbeologi; nomina»
tim CaietanushocinlocojÂ'infrà qua?ftioné e^etáí
io9.3rti.2.i\brfiLin.2.q.i8.arti.i. DofiiH-imus
pater Soto, t; libro de natura & gratia сл pit. 15. Soto*
^[Secunda conclufio. Peccatum illud primum Secúdi c5.
(vt fupcrrùs ofténfum eft ) ïàtenus diminuit A4« в* mí
, ï ' . , , . . nuit boon
bonum naiurse,quatenus générât habitu m vi- -. -
иоГшц. at peccatum illud antiquum non ge«
ncrauit habirum vitiofum , nec aliquam mor»
bidä q и aJi täte m , v t retro contra Grcgoriú ex-
pofitum eft ï non ergo diminuit bonum natu*
XX. Nequc hoc vilo modo contrariât ur Caie-
tano hoc in loco dicenti, qiíád peccatum ori- •* '
ginalc diminuit bonum naturx : hocenim in
Бос fenfu dictum eft , quia' fuftuüc ordinem ■
naturae confentaneum ,<!rV4)ln(erauit naturam' m^
modo luperius cxpolito: cxteràm non dimi
nuit inclination e na t uralé ad bonú , ñeque im-
pedimentú aliquod prsbutf. quod euideti af-
gumctD cóprobaturk Na (vt fopcriüs fa?pe aní-
maduerfumeft) eadé eft ineli tiatio hominis irí';
pnrisnaturalibus , Si in peccato oripinali : ergo:
propter peccatum originale; i nclinátio natura»
lis aj bonum non eft diminuta, alias efícr mi«
not in hominc in peccato original! exiftemi;1 °-5-
^f.Tertiatxonclufio. Per peccatum illud antf- 1
quum non fuit ablata aliqua potentia natura
lis, nec facultas naturalis liberi arbitrij." Hatc
conclulip
 Qu^ftionXXXXV.
conclude liquidó confiât ex praecedentibusJ
Oivrts сб. щ Quarta conclufio. Per peccatum illudanti-
Peccatum qUUtn ablata cil potentia fupcrnaturalis. Nam
ÜcmkMi" P"*1* Яи^т homo in peccatum laberetu r, pote
íúpernat'a - rat non mori,potcrat mereri,& vni uerfum bo-
ralem. nú virturis fine difficultate perficere : atpoft-
quam homo lapfus eft, non poteft non mori,
pon poteft corá Deo mereri, neq; от ne bonú
virtutis perficere.niti per Chrifium fanetur,S.
in prifiinam libértate reit ituatur. Huic veritati
Angn. lib. confonat D.Augu. cùm dicit; Liberas quidem
E5t¡ftoiUpS Pcr'Jr Pcr peccatum , fed qualis fuit in paradifo
lag.cii C habendi plenam tum immortalitátem,tMn»iu*
ftitiam;qui modus Joquendi in D.Auguft. ma
Ximèobieruanduseft, ne quis errore deceptus
arbitretur, liberum arbitrium grauitate peccati
Quinta eó. omnino perij (Te. aj Quinta conclufio. Appeti-
fcnGriuut tu* ^cn^,l'uus P°^ lapfum.aon intenfiùs fertur
poft pecca- 10 h°na fcn filia.quàm fi effet conditus in puris,
turn. merifque naturalibus. Нес conclufio apertè fe-
quitur ex pndi&is , fi bene ex pendStur. Certe
diffcrt inter appétit urn fen fitiuú poft lapfum,
& in puris naturalibus , ficut inter molerá qua?
prius impedita ab alto cadit,& inter mole qu*
inde cadit nunquá prias impedita : fané squali
Qnomodo ímpetu defcendunt. fSed dicet Theblogus;
homo poft Quem CTgofenfum habet illud prouerbiuni}
vuTneratui Homincm perpeccatfi in naturalibus effe vul
Jicamr. neratum? Triplicem buiui rei inuenio apud
autores commentarium.Primus eftjquod ciim
.. de natura hominis {it,reäe,ädtudioieviuere
.'..■ >.. (hocenim fignificatquod homo fit rationa-
1 lis i id eft , nat us vt viuat fecundu m rationem)
do num iuftiti ae originalis in naturalibus m axi-
mc hominem perficiebat;qua de caufa ablatio
huius doni , vulneratio in naturalibus appella
tor; fiend fi effet perfeöio hominis naturalis
reda incedere,& haberet cañé alio trabentem:
qui cane m arcere^çrfeclioné hominis natura
km modis omnibus adiuuaret; qui verô hoc
praifidiú toHeret, tederet hominë in naturali-
bus,atq; vulneraret. comentarkiseft valdecla-
rus,& probabilis.Sccnndus commentarius efij
quod naturalis hominis facultas Sc poteftas
ex coniunâione ad donum i uftRix original
vim quldam,& vigorem habebat , vt pofTet ex
coneurfu Dci generali vniuerfum bonum vir
turis fibi proportionatú perficcrejquam facul»
täte primo illo peccato perdidi mus, & ideû ici
naturalibus fuimos vulnerad. Commentarius
cene diuinae Theologie maxime cófentaneus,
Caieu. de quo copiofô dlfpwat Caietan. infrà-q. ïovji
Faifa qno- art.i.fTmiuscommentariuS'eít quorundam
rendam ex Theologorum extraordinarius,& à communí
l'fíWs: i contenta Doctorum alienus, nefnpe quod ho-
то conditus in puris merifque naturalibus ille
erit,qui ex facúltate naturaj folo Dei concurfu
Amad. I IL 771
Îoreft vniuerfum bonum virtutis na«
rx proportionatum fine difficulta
te perficere. Itaque mulris diffcrt inter homi
nem condkum in puris naturalibus , & poft la-
pfum:fiquidem homo in puris naturalibus ha
bet facultatem, & adiutorium diuinum , quo '■
pofsit perfeftè & integré omnia pracepta iu-
ris naturalis perficere; poft lapfum verá hlfic
poteftatem nó habet,nifi íanctur per Chriftú.
Deinde.in puris merifque naturalibus poterat
опте peccatum cauere,quodrationi natura*
li aduerfaretur; poft lapfum verô rninimè.nifi
gratia Chrifti iHi fubueniat , & fuppetias ferat.
A d hxc, in puris natura!ibus,non habet homo
appetitum fentientem rebelle m,& rationi con
tradicen temjat poft lapfum appetitus fentiens
с ontradicit rationiíde cuius pugna & rcbcllio-
ne.loquitur Paul.cùm inquit , Caro cÔcupifcit P-ulm.
aduerlus fpiritum,&c, & alio loco ; Scntio aliá
legem in membris meis, &c. Exhiscolligunt
pndicfi autores , quo modo homo per pecca-
tumfucritin naturalibus vulneratus i perdidit
namque facultatem perficiendi omne bonum,
cauendique omne peccatum : ami fsit infuper
pacem illam , & tráquillitatem tnter rationcm,
& appetitum fentientem , quam vtiq; haberet
in puris naturalibus. fPorro quôd hanc facuN Arguftní
tatem haberet in puris natural ibus.psobant pri PTO bac fen
mo ex autoritate D. AugufhdicentisjSiDeus tenü**,, .
homini adiutorium non dediffet, quóperma- (orfepti*-
neret,6 voluiffet,nön vtiquefua culpa ceci- ne* gracia
diffetjex quo efficaciter fibi videntur conclu- ca 11.
dere , quôd fi Deus homini in puris naturali
bus con ftituto non dediffer ad i utori ú, & facul
tatem qua permancret,fi voluiffet,non vtique
fua culpa cecidiffct.ldcm profequitur Auguft. Acguft.
libro. 5. Hypognofi icon fufifsimè ; die it enim
ex hoc peccaffe pri mum hominem , quoniam
potuit permancre fi völui flet; & fubdit J h an с
poteftatem permanendi in bono , & cauendi „ .
omne malum à libero arbitrio in pcenam pec
cati fuiffe ablatâm. H*c omnia confirmant ur Difficile**
máximo argumento. Nam fi homo in puris na- gumenrura
twelibus coh{trtutü*> b* auxilio Dei generali £°£*'?ев
fieli pOltriil VftiucrftH*%wHÚ ríatóra; proper-
tíohattfm'eei^re^virtífleríawl^ "" ,: •*
adimpkrejcon fequens eft v t ex necefsitate ali-
quando in peccatum mortale laberet**; ficut
fem^ûHtTheolegidehoralhbpoftlapfumîrH r
péccatdmorrtHjW^oi^htmíurrWa^ a
nx,deberurfuppliciumçternû:ergoexnecefsî :1'л
täte mifer, & damnationi obnoxius er'rt homo »asto-tj
in puris naturalibu» cóftitutus; fiquidcm in tali «M"
ftatunó habet auxilium gratiae , quo à peCcätö
exurgere valeat : ( Diiputamus em denominé
in puris naturalibus,qui пес ad gratia fuperna-
tuabm , пес ad gloria fit deftmatus. ) Afferere
Ccc 4 verá
 772 F.B.Mectíhae.
veroquod homo ¡n puris naturalibus con di-
tus ex neccfsitate debeac eiíc mifer, Se infelix
abfurdifsimum dogma cft ; liquidé natura hu
mana fi in fuis naturalibus confideretur,futura
effet omnium miferrima, Sc infelicísima , quae
RefelHtui nunquam fuum fine m adipifci pofiet.Hxc fen
prxüíta tentia, fuperiùs commcmorata falGfsima eft.
íententia. Nam ex lententia omnium Theologorú natu
ralis man fer tint integra poft peccatum, tum in
Angelis , tum in ho minibus : ас natura huma
na poft lapfum non habet iítam integritatem,
&perfeCtionem, vt experiencia demonftrat,
& doctrina diaina oftendit : erge hxc pre?
íhmiisima perfeótio non inueniretur in homi
ne , fi in puris naturalibus conderct ur. Dein-
de, homo , vt ex philofophia naturalt euidens
eft, con iH tui tur ex corpore,& anima, ex carne
& fpiritu : caro vero de fe contradicit fpiritui:
homo igi tur in puris naturalibus conftitutus
ex necelsitate haberet pugnam inter carné &
fpiritu m , que illum ad peccandü pertrahercr.
I'rx'tcrejjli baec facultas, & hoc Dei adiutoriú,
íanans naturam dtbereturhomini cóüituto in
puris natural i bus , con fequens eft quod homo
poft.lapfum effet rnonftrum.cV mancá,& de fi.
cíente m haberet natura; fiquidemeareret prin
cipio fux nature debito » ficuti íi careret intcl-
ketu aut auxilio Dei generali. A uguftinus- ve
D.Augu. jo, qui contraria;. fententiaefauereîVKkiuf » бс
- ■ ' <J:o» explicanduseftjnimirum hoininemconditua)
i.: . . с :»1 in puris naturalibus neceûarjo habiturum fuffi
ciensadiutorium ad cauenda fmgula peccata,
& ad fi ngula prarçepta feruanda.nôn tarnen ad
omnia fini ul,& per totam vitam : quemadmo-
4um potefto^ifi^<3r«nmaticam, Rhetori-
cam,Phylicam, & cañeras feientias addifeere:
antem MNwUklftegeiHp valeat, por
К&одпшт ftiemjaremfimulperitiamhabe
Hieton.in fe,^xq(^plumíft qwvwiíit^HieJfl'. *d hác
dialog.cô- 9№МИЛК^Р*Мm»P<à»Bbi8cd Sc jltoddkipof
traPelag. •t*ft>ÖiAi^uftiojjffiltíquitde illOinagnfusrimi
P^KflWed рппщтрамич adojifitiquCrd çerii
адв a^^wagm^^^fi iuftitiarnerigina*
я»: oi« lern à Deo nonïiviçepiffc*, qua facile tantúfa-
•Ai alind ar ciajuiçauerej potin*^ ОДопориЗДеге, far
gumentú. gUfñ«tu yerp^QOjb*ç, fjmt4t&cáfirajabatur,
certe validum eft ( quid сл im manifefta negé-
musí ) (ed cius explicafio & confutado in alio
loco , infra in materia de gratia adhibenda с ft.
Vulnera ^ed^roximum.*^yWe>pIiçpmussquœ fine
qui ex pee vulncr-a noftr« natura; ex illo peccato inflióta,
cato Adas
prouene- jn partkulari, & figillatiro. Certè vulnera , &
tunc delectus qui ex peccato originali in nostran-
fierunt , fennone idóneo explican nó poilu n t:
pulla enim vox hum.ina fatisdicerc qiicat, quá
talitcgeftas,quant;rmKlii\ís>&pauperics,quá-
Iк cajajnitatcs,8i erymn»> que P№9ffMf$i
010/ ¡ .jJ
. Expof.inPrim.Secun¿
to fubfequute fucrcjquam deftraña , & difsi*'
pata aoílra natura permânferit ; quàm inhabi
lis, & inepta ad bonum. Inter has autem mife*
rias quatuor tantùm commemorare voló, que
omniúaliarum fontes funt,& principia, Pri Homo in
ma eft, quôd homo in peccatis fuerit conce* peccatii cS
ptus: quam miferiam, in fuum pairocinium,& cipitur.
vtfuum peccatum exténuer , adducit Dauid,
cúdicit; Ecce in iniquitatibus conceptus fum; P01.{0.
appclla: iniquitatet,& peccata , inlum peccatú
ongi nale.Nam (vt preciaré quidam Doctores
oblcruant)tamctli peccatum originale vnum
fit,in virtute,& in energía continct omnia. Ex
eo namque, velu ti ex radice,& ex mortis vena,
omnia naicuntur: ex quo nimirum fit , quôd
dilficillima nobis via virtutis fit ; quod apertè
lignifient lob cum dicit; Quis poteft faceré iob: 14.
mundum de iminúdo conceptum femine ? Su
eut enim lana, qua; priùstinÔa eft , difficilli«
nic,& argerrimè ab illo colore eluitur: lie fané u i
malitia peccati originalis nobis natiua,&à pria
mord io vfcerioftre irrlka, quoroodo vinci po
ter iiî Quùd fi-tcûa odorcm, quem à principio
iinbibitjer i}at diu; flea qua; cum lacee percipi
mus,difticillimo labore iuperamus,quid oble,
ero crit Ueí vitijs , qua; lacie ipfo antiquiora
funt.qua; in tnatris v tero iam eran: , & inde no
bifeum prodierút'^í Ex bac miferia oritur alia Çœncs aal
non parua,deordinatio , & difeordia omnium ma; pocen-
tlç poft pce
po ten tiaru m anima?,& carura difsipat io,& de- «tum tuDC
ftru¿\io.Qucmadmodum cnim paruú fermen dilcordes
tum tota m confpti iionem corrumpit , & aci & deordi-
dar» reddit; & ficuti venteó epotum per vni« naur.
ucrfa membra di ñu fum , ea omnia inficit ; lie
fane í"ermentum illius peccati, & venenum per
vniuerüs potcntias anime noftrx difTufum,
eat deírruxit,& cómaculauit. Intelleäus , quae
prima & precipua anime potentiaeft , obfeu-
ratuseftnc intelligatca.queDeifuntjCuanc-
fci t in luis cogi taóonibus, ad Deum nunquem
attolli tur.acu men fuum, ¿£ omnem métis acié
in tetra m defleâit. Memoria vero, quam difsi-
pata çft, quam diuifa in multa, que nunquam
Dei, & fuorura iudiciorúrecordatur ! Verum
inter о m nés vires anime , que ad i cog n o feen-
du m vale nt , quàm inquieta máfit i m^ginatio,
quam inobediens rationj,que per teporis rao»
méíúinDeí cogitatu detmerinó valet.difcur-»
rjt pcr.orbem.vniueríum inquieta,ac velutifi»»
liú.afbofis»quc)dad omné verttü circunfertur.
Sed quid dicanf de deftructione , & perdttto«
ne appctitus noftri? quod fterquilinitim ram
fcedum,& horrenduni^que.rogo, lacuna tam - I v "
liitulenta,& creno pieria , que tales vapores de
fe cmittadpropter quod pra?dare dixit Ecclc- Ecclefi, 17;
liallicus; Qui J nequius quam quod excogita-
uit caro & languish quis gnim.potcft explanare
multir
 Qu*ftion.LXXXV.
multuudinem fpurcitiarum tarn varia m? dele-'
ôationum & voluptatum turpium iouentio-
nesf'caufrhorum defeétuu m eft pèrdidifle íir-
ftiti am originalem. Nam Haiti саго íale à cor-
ruptione praîferuatur,quo deficient^ cotinuô
in corruptioncm pergit, fic fane natura huma
na hoc dono cccleftia à morte & interim pra?-
feruabat ur,quo de perdito (mifers res) om nes
potentix, & vires hominis deftrtiftx , 8í difsi-
Лавог pro- pata fuere. Ex hac eadem radice nafeitur &
pnus pn- ajju¿ ínaiQro t nimirum amor proprius , filius
mo ;emiu' primogénitas peccati originalis:pecçatum cm
ginalis. originale in c'au Га eil vt homo auertat oculos
filos à Deo, & in amorem fui cóuertat,facitq;
vt homo fe, & omnia fua plus a met quàm
Auguft. Deum. De hoc amorc verifsime dixit D. Aug.
quod eft radix, & fomes omnium peccatoru:
nemo enim 'peccat nifi propter aliquod bo-
, num, quod flbi inordinate amar; quod quidé
pre Deo,& pros cccleftium man datorum obe-
Zxpeceato diétiavh'grt. ^fEx hac commerhorata miferia
on'gi. ho- (umpfit inítiuraalia nó minoivcuiufmedi eft,
Tt&de bi komiaem degeneré efle , & à nobilitate fui gê
ner faftus* ner's abhorrere, & fieri beftûm,& in beftiarú
* tranlîre confortium. Hanc calamftatem deplo
rabat vates iile regius, cú dicebat ; Homo cùm
in honore effet , non intellexir.comparatuicft
iumcntis,& fi milis fart us eftillis.Nam,vtprs*
terraitú multa in quibus homo beítijs fitcó-
paracus , certè quemadrnodum beftiae nihil
amant,n¡hi¡ quxrunt,n ihil dcGdcrant.nifi bo-
na hxc fenlibilia; quiaaliorum bonorum capa
ces non iunt; fie homines culpa fua, & magno
errore fuo in códitioucra, Si ingeaium be ttia-
rum traníierunt; liquide m nihil cogitant, nihil
expetunt, nihil curát,n¡ hil docct , nihil fapiút,
niii bona.terrena; non recolunt fe homines na
%t . г tes, non quod vfum rationisa Deo accepe-
riat,non quod lumen diuinar fapientix illis ef-
.¡.t.: ' я feKcritj,. о.ол diuin* legis prxcepta confide-
fanr, UR^^a^eriw.yit* viuentes , veluti pe-
.vtwiM cudes, omnia bona & mala ex vtilitate,& de-
, trimetuo corporis metientes. Qui tamctfi ra-
h» -г./. j-. tionem habeant,S^telleäum,in quibus pe-
cudes fuperant , die obiecro quid illis ptodeft
rationcm & inteilertmn habcre,nif» vtiltae po
tétix nobili fsira* , carm & fenfibus deferuiát?
»-'uU.-i-.^ Çippteï quod homo, omnium beftiarú infelU
.: Lif .r,~>'-> €Ífs¡nni$,non folùm in beftiam tranfit, fed be-
■; .■>') fiia peior efficirur- ; beftiaenim femel beftia
r~i.lun.-o «ftjhomo vero bis beíha efficitur, tum appeti
K"J'l '.' tu,tum ratione: ratioenim captjuatenetur , vt
carni,& ianguini deferuiat. Qu*, rogo, maior
calamitas, quàm vt homo baptizarais , qui fu.
рта Angelo-vfcfp, attollere poteft,in.gradú be
ftiarú fe le deijeial I Sic fane man fit homo poftr
bpfum,umilis facius iumentis, expoliatus gra
ArtícuiOI Î. 773
tüitls , vulnerat us ¡n naturalibus, eiefíus de pa
radifo , inimiciis Dei, fílidí ira?, excluíus à bo
nis gloria?. Sícprodijt in hunc mundum ex vé
tre matris íux : hxcenim cll hxreditas filiorú
Adarn. Dcmum fi intelligerc cupis formam,&
modum, quem habet miiërix humana: ftatus,'
confidera qualis permanferitlob, poftquam'
permifsionc diuina Satanás fuir traditus , fcx-.
di tis fuis rebus , gregibus & armentis igne de
c^cclo'linmiffo cófurnptis, dfrutis domibtft, fi.'
lijs demortuis , Sí läcaratis , ipfe vlcere pcfsi-
mo à planta pedis vfque ad vértice m eius per-
cufTus. qui ad ficcanda vulnera non molliculis
linteolis vtebatur , fed immundam faniétefta.
excipieb.it, fedés in fterquilinio. Ad cum rao.
permanlit homo grataitis tfxpoliatus bonis,
in naturalibus vulneratus, eieótus deparadifo
in fterquilinium hui us mundi , no habés aliud ' •
c¿uopoísit immundamfanieráfuemal¿^mcG- 9*4 n\
nationjs radere,8¿exc¡pére,quám teftam cóh* * i.
fraftam fiberí arbítrij j quod licet libcrtateirii"
h'abeat vt ád breue ftfrribuspeccato non cótí-J
fentiar, non habet liberufem vi non tentètùf^
aut ad malum lolicitctur. HarTtcnus ex parte
defcripïïraus miferias & á^mias naturxbiù*', *
man« poli lapfum. lj' ''"í ' '
"4- Jt'$ VMM W'ír*'á¿;-,r'v s.':'" 'uñ
uaf'Preí'Wihis explica-'
cífe idiuerfos grád'-morv
di , fDccieiji Ц ^rdinis. Eft, enin\
qúoüdámbonuftiptfrtincné %dipy
bet fuum môdâ^'i^ïîeih^W-
dinem : &illud ne priuatury nec
diminuiturperpeccatirtTii* Efteiif ¿Ztl
quoddam booum natura
nationis , & illud fuum hí
dum, & fpcciem^cVí órdiné - qS(
per pecc atum dimin ui tur,fed non j
proifpsitollitur. Aliud, eft bonüra^
gtatiáe^uod h*c tri» habetjfed to^í
Ccc 5 talitcj
 774 Т.В.МесНпэг
talker tollitur per peccatum mor
tale. Eft etiamquoddam bonum,
quod eft ipfc a&us ordinatus , ha-
bens fuum modum,fpeciem, &r or
dinem : & huius priuatio eft ipfum
peccatum eíTentialiter. Vnde pa-
tet qualiter peccatum eft priuatio
modi,fpecieij& ordinis}6¿ hxc tria
priuat.
EXPLICATIO ART1CVL1.
N hoc articulo explicandum cfTct in pri-
. mis , quomodo bonum vniuerfum confi-
î!
ftatin modo,fpecie,& ordine:fiue(quod idem
e(t)in numero,pondcrc,& menfura: & quomo.
do peccatum hxc tria priuet,& tollar. Sed hoc
plenè explicatum eft prima, p.q. 5. & ideo ab
Vttùm pee cius iniicftigatione fuperfedendum eft. IHud
catumpri- habet maiorem dubitationem ; quid eft quod
uatio fit. ¿|c¡t p. Thom. peccatum effentialiter effe pri-
u'ationcm actus ordinati?cuius contrarium fu-
periíit definitum eft, nimiriim peccatum effe
aftum priuatum,& non pi iuationem. Hoc du-
bium élucidât hic Dominus Caic tan. optimê.
Caleta*
Non enim vult D.Thom. peccatum çffentiali*
ter eflepriuationem , fed intendit, quôd cùm
peccatum priuet diuerfa bona, modo, ipecie, &
ordine , priuat modis diuerfis:nam pertinenti-
bus ad bonum gratis priuat demeritoriè; per«
tinentibus vero ad bonum inclinations priuat
effectiuè ; pertinentibus ad bonum Iptius a*
¿tus priuat formaliter. Quia igitur priuat for-
maliter,diöum eft,quôdeft effentialiter priua
tio.^Alia explicatio ert.quôd peccatum, vt eft
in genere mali.priuatio efr^malum enim in ge
nere priuatio cftjfed vteftin genere morís , 8£
vol unta ri j , priuatio non eft, fed aäus contra
virWIdm.: nijmb 91: '* •*i*_.r'.".iäl
A R T N ïi,V0S
yVtrym тм*$?Щще&и* corpora-
. r )esjint effeßbus peccati? . \
s v u и- щ Oif í*' X f .у;5.— '»
Prima «ôc. Rima Conclufio. Pec
catum primi parentis
fuit с au Га mortis ,& de
fectum in humana na
tura:per tale enim peccatumfubla
ta fuit i uftiti a originalis, per quam
non folúm inferiores anima; vi-
ЕхроГш Prim.Secun.
ires continebantur fub ratione finé
omni deordinatione,fed totû cor
pus fub anima fine defeâu:fubtra-
6ta igitur iuftitiaoriginali per pec
catum Adae,ficut vulnera ta eft hu
mana naturaquantum ad animam
per deordinationempotentiarumj
ita fa&a eft corruptibilis per deor-
dinationem ipfius corporis. «([Se Secunda.
cunda Conclufio. Peccatum non
fuit caufa per fe iftorum defe&uú,
fed quafi remouens prohibens , fi-
cutipatet ex przeedenti conclufio
ne.^Tertia Conclufio. Ifti omncs Terti*.
dcfcduSjfunt poena peccati:nam
fubtradioiuftitiac originalis habet
rationem pcenae:crgó mors,& om
ncs defedus corporales confequ£
teshabent veram rationem poenç:
quanuis enim tales defedus non
lint intenti à peccant e,funt tarnen
ordinati fecundum iuftitiam Dei
punientis. , MJ
EXPLICATIO AKTICV Lt.- ■
IN explicarionem huius articuli obferuan-
dum eft »effe certam definitionem fidei ca
tholics , mortem , & alios defedus corpora
les , effe effeâus peccati originalis. Patet ex il*
lo; In quacunque die comedcris ex eo, mor* Gene. г'.
te morier is. &ad Roman. 5. Per vnu m homi-
nem peccatum intrauit in mundum, & per pec Ronu.ç.
catum mors,cVc.& capit.6.Stipcndium peccati
mors. Sapien. i. Deus mortem non fecit, fed Romj.í.
impi) Tub manibus accerfierunt ea m. & capi.2. Sap. i.
Deus fecit homincm inexterminabilem, &c. Sapíen.U
Sed inuidia diabolt mors intrauit in orbcm
terrarum.&Ecclb 15. habetur ; A muliere ini- Eccli.ií.
tium peccati , tV per earn omnes moriuntur.
Sed & hxc Veritas defi nita eft in Concilio Mi* Cao. Mile»
leuitano, Arauficano , Tridentino , & irfCon. Con; Ar¡tu.
cilio Africano cap. 76. contra Pelagium.dicen- Conci.Tri.
temquod quamuis homo non peccaffet, mo* Concilium
Africanun
reretur : contra quern difputat Auguftinus Augufl.
multis in locisfuorum opcrum,vt. 15. de ciui-
tntecap.15.cV: alibi fcpe. «Jlllud etiam fcien~
dum eft.quôd qucmadmodum chriftiant fola
fide tenemuseffe peccatum origínale , fie Tola
fide fumus perfuaii hos defectus ex peccato
originali
 Originali prodirkPhildfWphi namque , qui йА
lum leqLiunturduâum rationis humanar, dice
rent hos defedus vniUerfos ex conditione na
tura; prouenire,quos proinde haberet homo
cria m in puris nat uralibus confti tutus. Quod
Verôifti defcdus fint in jjoenam peccao, & di-
MÍtia oracula fuperiiis cítata manifeltè often -
D.Tho. duw,& probat optimè D. Thomasin. г. г. q.
ï64.art.i. bac-excogifata rarione. Quicunquc
eni m priuatur propter culpam fua m aliquo be
neficio (ibi dato $ illa priuatio,& carenria illius
berieficij eft poena iMius culpa; : fed homini
fúit à principio da t ú h be bene Hciu m, vt quan-
»■ - ЬЯ diu mensciuseflet Deo fubieâa, virft inferió-
■ ' - ' u ш a res rationaü menti fubderentur, 'do corpüs áni
ma: : at quia mens à í'ubiedione Dei recefsir,
fequutum eft , vt nec vires fubijcerentUr ratib-
ni,nec corpus anims-rcrgo. Eandemrationcm
>••.♦.«•« ■' л perfequitur D.Tho. in hoc articulo.' Phetéíéá
'AagiCñifa fciendum eft , quôd quidam AuguüinusChi-
menfît Epi fameniîsEpilcopus.in annotationibnsin Pen-
ícopus. tateucum,affirmat hominem per peccatû non
lofeph.li.i. incurrifle corporis mortem , fedtátíim animae.
antiqui. in Iofephus etiam fcribit;.homincm.per peccatû
illud, pul- nonincurriffe corporis mortem , fed fenedu-
UKes.Ge- tjS)& mort¡sacCelératiQ¡nem.Idíintenet Philcí
Philo Ii'.u Iuda;us,& Eucherius. Sed horum fententia has
Allegoria . rettea eft, & contra feripturam, & Ecdefine de
ad finein. finitionem. Defolutione primi argumenti vi-
Eucheriu» dendus eft D.Tho.de malo.q.5.ar«cut4. vbi
ne.'in'ülud t^enc^it déganter , quid eft quôd cùm pecca-
in quacíc] ,um originale fit in omnibus squale , miferia?,
die come- & calamitates huius vita; non (int inhomini-
deris. bus squales ? De lolutione ad fecundurp lege
D.Tbo. D.Aug.ij.deciuitatecap.^&.jjKJ^i'üo-i.T.^
ABguft. |L,:.a.-. ..■ro-'inihí/;oi;!.-4pr.":>¡tnwi;.i
' mini naturaler.* ■■>'■;*»Ьсп5п*:-р:.:
je^ji^j JjLimaConclüfioiMors,
^•naturales homini ex
^..friWi:nartc;animáB rationalis:
natura №№iviiifii , &b4ncormpti-
bilis , proportiônâta füö fihi ^ ^ui
.. trou. ÇÂ Ц*АШ4Ш*ШЗ« !$9w*t
'mm&, ' lius dif^um^fte .^Scoitrida Con-
ne materia; : habet ^him maté-
riam ex contrarias campofitam3 ' . - = >
fiquidem ab autoré natura; ele&a **"
eíf materia temperata? complexion
nis, vt pofsiteffe conueniens or*
ganum ta dus 'aliar farm poten?
tiairurri íehfitiuarum ,. ¡U motiufcr
rum. <fl"Tertia Conclufio. Mors,& Tcrtí* j
alíj . defedus funt poena peeçati: vu*
namDcus,cui fubiacetomnis na-»
türa, in ipfa hominis inftitutiorfé
fupplpuit defectum natura; , & dp*
ociiuftitia; originalis quandam in
tôtruptibilitaterri' : corpori dori^i
uit, fecundum quod dicitur Deum
mortem non feciflfe , fed eíTe
mtbeJt üi-icA -ri ta ■ -'■k % T i с v à/IP
-Equsftione huius artic. diíputant
! Dodores in.i.dv50.& D.ThV.iÜ*»
dem,&.i.í.q.i64.artic.i.Vrig;ittí# Eofiem ié
hscqufift¡oplenÍ4uexpona|tif,ÍHi feftuspate
teliigendum eft,quodliomoinpnris naturali- гегшЬошо-
bus creatiis pateretur omnc^dcfectuíV quos lnP""SD*-r
L n. l~ ■ ■ t:-ft?—r- tural)bus&
patitur homopoftpeccítom ongmale f SFiii р.дресСа-
naturalitet eíTercorruptibiliSjpalsibiliííimdífái aim. •
lis: & confequenter ex fua natura ctiam habe-
retxantrarietatem ,&repugnantiem pôténtia 3",™, ^
rum,&reliquos defcétus.Eius rei rationé c!a« j,:,.,,;..^
rtfsimam, 8f optimam demonftrat D. Thdiin о.ТЬо. •
locis adduótis. Oportebat enim corpus huma» -* *
num efle Organum tathis; indigebat narnque t
fenfibus; & fie neceííarium fuit vt cíTct mediú . ,. i
inter tangibilia,& ex confequenti vt effet com« .
pofitum ex contrarijs,vt pater.;.dc anima. Ex M
.-»u
quo confequens eft , quôd effet corruptibilis
ab intrinfeco. Et eadem eft ratio de alijs ,defe-
ttibus. %Dc contrarierate appétit us fend t i ul
ad rationem ire probat:quia ebieftum appeti^
tus fenfitiui eft bonum deleâabilc fecundurrf
fenfum, & naturalitcr mouetur ad hic ГеЫ1Ь|
liajatqui ex hoc caafarur pùgna inferiorum vi- _
rium ad rationem : illa igitur eft naturalis. Víi
ftinguit tarnen de natura; quse poteft dupliçi-
ter confiderari; vt in puris naturalibus confti-
tuta ; & fic.hi defedus funt Uli naturales : aito
modo, vt inftitnta eft à. Dco; & hoc réodo hi
defedus nunc fünt in pcenam peccati : poteib
enim homo ex priuatione eius , quôd gratis
ascepit, V crifsim с ptmiri j il fie pu ni tur Koow>
priuationç
 F.B.Meainar.
priuationeiuflitia; , per quam impcdiebantÚT
ifti defe&us. «JOppofitum concluí: o nis tenet
crego. Ari Gregorius in fccundp.q.vnica fupra.jo.diftin-
míncDin. ¿tíonem,& tluas fcqucntcs. Tenet cnim,quôd
de fe с tus fpiritualisjlcilicet pro ni ta s ad malum,
& rebelüo carnis ad rationcm; vel ex toto, vel
ex minori parte; non eil naturalis, red ex infe
ccione quadam,& mórbida qualitate ».quam
non babtiiffet, nifi per pcccatum-.fccus autem
de alijs defectibus nnturalibus, puta de morte
CEgritudinc , &c. Sed banc morbidam quanta*
tern in fuperioribus fatis meo iudicio expu-
gnauimus,& plané fubuertimus. Sed Marfil,
in.i.q.i o.artic.i.ponit omnino conclufionem
D.Thoms;&dc morte quidem probat egre-
gié. Quia etiam Л dam in paradifo fuiffet mor-
tuus.nili comedifiet rum delignis reliquis,tum
de ligno vits.Quod daré patee ex со quod pita
Genef.j.
ilea didum eft;Ne fortè comedat de ligno vi-
ta?,& viuat in sternum. Item probat ratione
D.Thomstquia erat cópofiius ex cótrarijù Et
primo loco fie arguit. Ná materia illa( loquor
de nomine conílituto in puris natura!ibus)ap«
peteret aliam forma m, vt patet;quía relicb hu
mana forma naturaliter acciperet aliam ; & da
to quàd non naturaliter,íéd per peccatum per«
deret rationalem animam nullum agens?poffct
j inducere alum form am in illam , nifi naturaü-
: ter appeteret illam formamumo hoc cil appe-
.от "i i tere formam , quod pofsit per ágeos naturale
il». ■' illam recipere. De alijs vero defectibus probat
д^' tum D.Thoma-.quia appcti tus fenlitiuus appe-
é V ',. teret nawraliter contrariúrationis; vtcùmliti-
rrt a?ger,a ppeterct aquá frigidam,fuadctc ratio
Ш omne na çontr,arium;quia morbo obeffet. Durandus
compofítfl coï*c*dés conclufionem S.Thomas impugnar
ex contra- vnum quodadducicD. Thomasjnempe, om-
xij»& cor- ne mixtum elle compoiîtum excontrarijs, ас
xuptibile.^ íubinde contrarias in fe inuiccm age tibus cor«
ArgumÉtú ruptioniexpofitutn.«jHancprobationem im*
рте ñega P11^1 Prirao; quianoapoteftintelligi quàd
"in mixto vnum elenentum Ht in aliud ; quia
non manent in mixto formaliter, Tt confiât ex
vera philofophia : ñeque etiam quôd qualita-
tes contrariar agaot in fc inuicemjquia, inquit,
vel illa: qualitates eiTent in eadem parte mixti,
vel in diuerfisili in diuerfiîjcrgo non quslibct
pars eíTet mixta, & ex contrarijs compofita: fi
in eadem parte , confequens eft quod contra
ria pofsint effe in eodemjquod ab omni philo-
fophja alien ûefl.Dkit ergo ipfe,quódin mix
to non funt formaliter qualitates contrarias,
icd mcdiç,qua; vin ualitcr continent vtrafque:
ficut colores medij dillinguuntur ab extremis.
Has t & iimilcs rationcs que irai acuta* viden-
tur, adducit Durandus, quibus pcrfuafus con -
úndit in mixto noncíTcprincipiura aitiuum
pno'ntvhc
. E?pof.inPnm.Secun.
Alz corruptionis,fed iolùm pafsiuu m
autem eft corpus contin ens,& ambiens, quod
aliénât à fuanaturali diípolitione contentura.
£t hare, inquit, eft ratio generalis, quareali-
quod corpus с fl corrupt i bile, & etiam corpus
humanuro. Infert corellarium ; quôd fi effet
aliud corpus omnino liomogencum.&non ef«
íet aliq jod corpus contraria; qualitatis ei prx.
fens,nonpo(Tet vnquam corrumpi: addit ta
rnen , quod forte aliud effet de mixto he terco
gencojcuius partes non íunt eiuídem complet
xionis. ¡Sed certé homo alioqui philofophias
non ignarus.lapíuseít hoc loco pudenter. Si
enim effet verum quod dicit,partes ignis, quas Refellirut
funt íuxta ceci ura, omnino eíTcnt incorrupti-
bliest omnes partes ignis ad quas non poiTct
peruenircattio acris;& multa alia inconuenié*
tia po ffem inferri, de quibus non eft pra. lentis
inílituti diíputare. Kcc argumentum eius ma Ad airguné
gnum eft ; arbitror enimeífe err ore m »di.ee-
rc i non manere qualitates elementer urn for*
realiter in mixto ,eV (i с pote il frigiditas agere
jn calorem, in partem tibi conoiauam, vel etiam
in eandein partem , Qcut frigiditas aqua; agit
in caloremexiftcntemm eadem aqua. Nec eft
verum quod ipfe putat,contraria non íe com
pati in ertdem fubiecto i a gradu remiffo.Item,
mixtum non dicitur hoc modo homogencúj
quod neccfiarium fit omnes partes efle omni
no fimilcs, conlbt enim vnam partem effe hu-
midiorem, aliam ficciorem, lied quod quarlibet
pars habcat denominationenrtorius. Doctiùs
ergo Marli lius, qui iliaprobatione con ter, tus
eft ad probádum mixta eflecorruptibilia; quia
componuntur ex contrarijs. «ifSedex hoc non
parua nafcitur queftio; Vtrùm potuerit Deus
faceré hominem natural.fua incorruptibilern?
Cuius ret controuerfia pendet ex alia ; Num
Deus naturas rem m pofsit murare , & inucrte.
re?quam élucidât doct ifsimus Victoria in rele>
äione de homicidio 53dcô plané , vt alia expli -
catione non. fit Opus. Videtc eo in loco, «fSed Monlrilii
dubium eft; Vtrùm fuppofito quôd Virgo Ma defeâiui»
ria fuit concepta fine peccato, mors in illa, & beauCsimi
Maria ошв
alij defeâus erapt poena peccati? Videtur quôd fuerint pe
non; quia productus in naturaKbus habet eof- na pceeau.
dem defcciui,.cV tarnen non ratione peccati:
idem igiturerit dicendum de beatifsima Ma-
riajdato quôd nullú habuerit peccatum. 'Cer
tè erant poena peccati; quia fi non fuiffet pec-
catum,habuiffet iuftitiam originalem, que om
nés iftos dçfeftus,& miferias impediré. r.
«jScdvtrnm in Chrifto,m6r$ fûerit pcena pe<? Mort ta
cati?Prnfe<âdnon fuit pœnaptfccatîiphus,ftil
aliorumhominumjíicut iWpuniuntur filij pro fnitpoeo«
pectati.
parentibus. Nec fuit idem ficuti de Vircinç;
Maria : nam Chril lus non defeendit ab Adam'
 Qu3t(lion.LXXXVI.
per rationem feminalc,& ideo idem eil de illo,
quantum ad hoc , acfi effet produdus in puris
naturalibus. Quid autem fit defcendcre ab
Adam per rationem feminalcm,fupcriùs expo;
fitum eft. .. \t * j- ; rrci
QVAEST. LXXXViv
De macula peccati; in duos
artículos diftincb.
ART 1С. PRIM VS.
fHrùm pecçatum caufet aliquam ma
... ..... -г culant in animal . л :;.rt- л tendum eft,quodlicèt ceiïet aâus
S V MM A TEX TV S.
Coaclafie» Ffirmatiua eft cóclufío^
Pro cuius declaratione
animaducrtcndum eft,
quod in rebus fpiritua-
libus macula dicitur ad fimilitudi-
nem corpóralium , qua? ex conta-i
du aliorum corporum nitorem
fuum amittunt.Dcinde obferuan-
dumeft,animam hominis dupli-
cem habere nitorem : vnumex re-
fulgentia luminis naturalis ratio--
nis ,per quam in fuis acribus diri-
gitur : alium ex diuino lumine fa-
pientia? , & gratiae , per quam ho
mo perficitur ad bene agendum.
Ex his principijs confequens eft,
quod cùm homo peccat , macule-
turquidcmjadhaeret enim aliqui-
bus rebus contra lumen rationis,
&diuinae legis: eft enim quad qui
dam anima* taftus , quando inns-
.Lï-.c
ret aliquibus rebus per inordina-
tum amorem : vnde ipfum dctri-
mentum nitoris ex tali contadu
prouenicns, macula anima: meta-
phoricè appcllatur.
ARTIC. SECVND VS.
yVtrim macula maaeat in anima poîi
aclftmpeccati? )..
Articul.I.&lï. yjy
S VM M A TE X Т:Ч1~Ф
Onclufio eft affirmativ Conclufio.
ua.Macula cnim impor
tat defeclú nitons ex ré
ceffu à lumine rationis,
&legis diuina». Vndequandiu ma-
fiet extra taie lum é,viget in ea ma
cula pcccati 5 fed ppttquam redit
âd lumen ; quod fit per gratiamj
tum macula. ceíTat. Sed hic aduer-
peccati, quo homo difcefsit àÎàr
mine , non tarnen ftatim redit ad
illudin quo fuerat , fed requiritur
aliquis adus voluntatis contra
rius primo motui ; ficut fi aliquis
fit diftans alicui per aliquem mo-
tum , non ftatim ceflante motu fit
ei propinquus , fed oportet quöd V.tl;
appropinquet rediens per motum
contrarium, r . . : r
EXPLICATIO AK.TICVXI.
Rafter ilium effeâum peccati,cjuera
in fuperiori quiftionc commemo-
rauimus, eft alius effedus qui con
taminât , & соmmaculât animam; Macuhpeie
de quo effedu frequens eft in facro eloquio cari in 1er i
commemoratio. Propheta dicit ; Beati imma- pturis cui-
dcDter ex-
culati in via.Rurfus interrogans;Dominc quis
habitabit in tabernáculo tuo?refpondet ; Qui
ingrediturfine macula ,& operatur iuftitiam.
& Sapiens; Beatus diues, inquit, qui inuentus
eft fine macula.& Chriftus exhibebit ( inquit
Apoftolus)Ecclefiam fuam fine macula, & ru
ga. Quibus fi adiungas illud; Purgationem fa-
ci ens veterum delidorum ; & illud; Sed abluti S1aLa.,i
eftis ; dubitari non poteft , quin peccatum pol-
luat,& contaminet peccantis animam. Cui do
ctrina; correfpondent feripturx loquentes de
purgatione , ablutione , mundatione , lauacro
renouationis , aqua munda quam promittit
Ezechiel , & fimiles,vt eft videre in varijs locis
feripturarum : quorum omnium Theologum
meminiiïe oportet, alioqui nunquam peripe- .*.... li'l
%.. H»
dum habebit , quomodo fíat remifsio pecca=
torum. Kamvt offenfa, &reatustolli pofiunt
per non imputationem ; ira macula non poteft
tolli ab anima, nifi gratia abluente , proutple-
niùs in materia de gratia examinatur. Ex hac
cnim
 778 .rF.B.Medmse
enim dodrina colliguntefficaciter Thcologi,
nonpofícpcccjtarcmitti, ñeque peccatorem
iufttncari,nifi per gratiam anime inhxrentenv
8t viuincar)tem,& maculas peccatorum abluen
Qnomodo lçai.^ScddijcctTheologus;folct quidem ma-,
maculcur c'ulatio fieri ex contaâu rcrum fpurcarum j/vt
aaima ex knteümmtens.accandidummacuíetur ex fe-
aftit pecca
ti. perpofito. luto; atquomodo maeuletur anw
ma, que eft fpirjtus, non peccans in íordidis,
ac turpir/u'sife'd magis nitidifsimis, ac pretiofis
rebus mundi huius, plane non ¡mellizo. Наги
D. Thorn. rem explicar in primis déganter D. Thomas
in folutioñvbus argumentorum huius articu-
li,tn henc rrrodum. Non quia res in qua pecca-
tur turpii cfr.idco maculât ur anima; non enim
polTunt que foris Гипс, (ua naturali qu alicate
diffundere in'animam vllas maculas ; verum
quod intus eft maculât animam , videlicet ho
minis affcftio.amor, & complacentia, quibus
in peccaridojdeliciaturanimaiore vetita, bo«
no incomroutabili defcrto. Hoc ccrte indeco
rum cft,cV indecensfaciensin anima pollutio-
rem .fiuedJionelhmcntum quoddam; поп
quidem noli ris oculis vifibile, fed Deo, diui-
nifquc ipiritibus" confpicQum. Hinc Saluator
ÎVlatthxi.i j.Q^a: autero procedunt de ore , de
corde exeunt,** ca coinquinant hominem. De
corde autem exeunt cogitationes mal*, homi-
cidia,adulteria,furta,faira teftimonia, blafphe-
miarjharc íunt que coinquina nt hominem ; nó
lotis autem manibus manducare non coinqui-
nat hominem, vi des quàm conformiter loqui i
tur nobis faIuator?Sordescnimmanuum, aut
t.» - UHI ferror, vc! putredo eius quod foriseft,& in veri
pi. ! at in а trem rhittitur,deindecjBe pcrfeceflum eijeitur,
non maculât animam, led affeá iones , f ecun-
dum qttas de corde procedunt opera,qux non
conUeniunt fecundum Dei.vel nature inftitu-
tum. Tantum de maculis peccatorum fecun
dum diuinas literas.
•fiScd inter Theologos magna nafcitur qua;«
Scotu». ítiojquidfit bxc peccari macula'. Scotusin.4.
Quid fit diftin.i4.q.i. dich,quôd macula qu- manet in
maculapec peccatorc port actum peccati , nihil aliud eft
cad. quàm rclatio rationis,qua intelligitur pecca
tor ad pecnam deputatus fecundum ordinem
diuina: iuftmar: non enim poteft intelligere in
peccato.nili aótum ipfum,& reatum pcene: &
multa pre fert argumenta, quibus banc fenten -
tiam рсгГизск(,& alia nos fubiungemus,cx qui
bus roddetur hxc opinio vtcumque probabi-
rrimú arg. lis. Щ1а primis D A uguftinus fuper illud;Bea-
AU¿uft. ti imnpaculati; irue potiiis fuper illud; Beatus
vir cui non imputabit dominus peccatum ; di-
cir, quod peccatum vidcrj à Deo , eft imputan
ad paenam:tegi vero,eft nonimputari.Ex quo
pate t , nihil aliud с(Те hominem remane; e pec-
catorem,quàm nonordinariad peená. ^Rur- SecanJ
ios idem confirmatur exemple. In otïcndentc
enim Principem nihil aliud remanet niii rca-
tus ad pccnam.aj Deinde probat Scotut macu- 1*1
la m peccati non elTe priuatioeem nitoris , 8c
decoris gratix , vt arbitratur D. Themas. Ma-
culá enim peccati ftfeipit mag» Sc minus : id
cftjvna macula' peccati maior eft altera, Sc ma
gis contaminât animam : priuatio vero nito
ris, au: gratiç non f ufeipit magis & minus; neq;
enim vna pritdtio eft maior pritiatiö quàm al
tera: ctenim vnuscecusnon eft magisepeus
quàm alter¿neque vnus mortuus flus eft mor;
tum quam alter: macula ¡git ur priuatio nitoris
non eft. ^fPretcrea. Macula od*j,& amoris in- Qj
ordinär i crea proximum oppoíic» fun: , & fib i
inuicemaduerfaria: fi igituc macula priuatio
eft,vna alteram expellerer, & in eadem anima
fimul non morarentur;quod ex diuina Theo»
logia conftateffcfalfum. ^VJtimô.Si macula y\
peccari eft in anima inhxrens , ficvr animam
comnruculct & verè polluât , ecrtfequens eft!
quôd Deusex fua omnipotcntia non pofsit
animamlauare,& eammundam ,&pulchram
с fhcere , nil! gratia ablucnte, & aliqua qualita-
teinhxrente in anima , qui ipfam pulchram
effkiat. quod ab vniucrlis Theologis falfum
efTe demonftratur. Qjiodvero ita fequatur,
demonftratur efficaci ratione. Namfi macu
la , & deformiras eft anima: noftre inhxrens,
intelligi non poteft , & inuoluit manifeftam
contradi ctionem,quodjnima eíTiciarur pul-
chra,niû pulchritudoei inhxrear. S Gabriel Gabriel.
in.4.d.i4.q.i.dicit,quöd rráfeunte aâu peccati
non dicitur homo peccator ab aliqua cntirate
pofitiua mancntc in peccatorc. Deinde di«
cit, quôd homo dicitur peccator poft aórum
peccati ab ordinatione diuina , qua homo or-
dinatur ad pa- nam ratione peccati preterm*:
eft enim.inquit, peccator ordinatus à Deo ad
pcenam propter peccatum mortale. £x quo
infert, quód peccatum dicitur deleri ex hoco»
homo qui prius erat ordinatus ad pa-nam.poll
dùmordinaturad vitam. Confequenter dicir,
quod macula, offenfa, reatus , omnino idem
funt.vtetiam Scows arbitratus eft. Durandus Dman¿
iu eadcdiflinöionc.q.j.videtur dicere , quôd
mortale peccatum remitri,nihil aliud eft,quàot
non ordinari ad pcenam xtcmarp. Tandem
Almaynus,Holchot,cycxtcri huius clafsis fen- Мгажпт
riunt »hominem poft aôu m peccati appcllari ^olcliOU
peccatorem ab aâu pretérito , ratione cuius
manet obligatus ad pccnaro,propter quod » fe
cundum iftorum fentcntiam,(ic defiuitur:Pec«
catorcft , qui ratione peccati quod commi fit,
eft ordinatus ad pecnam. Tantum de aliorum
opinionibus.Hunc Veritas deii nien Ja eft.
fia
 Antoríj ce •Jlnprimisrhec opinio Scoti falíá eft, Sc plus
íurj macu quam falfamnm macula peccati à Deo non eft,
la peccaci
zu> eft obli fed obligatio ad pcenam à Deo eft: macula igi-
gatio ad tuf non èft obligatio, ñeque ordinario ad pce-
nam.Kurfus,macula peccati turpiseft, Se vitu-
peratione digna; obligatio ad pœnam vitupe-
ratione digna non eft, Prxterea , fi Deus fta-
tuiflet n ullas contra peccatum inferre pcenas,
adhuc peccatúcommacularet anima m, & eam
pollueret : tgitur macula non eft reatus ad pœ
nam. Ad hase, poft remiflam culpam, & abluta
maculam adhuc manet obligatio ad pœnam
Ïurgatorij,vt docet fides Catholica.Hoc etiam
ac argumentation с fit plan ius. Nam qui func
in inferno da mnati, funt peccatores, & inimici
Dei,& habet macula, non fol ú ratione peccato
tú perpetratorum in via, fed etiam in inferno:at
eis non imputantur peccata,quac in inferno ad-
mittunt.ad nouam pœnam. VI timo,ide proha-
tur ex Tandis feripturismam peccatores dicun-
tur inisiici Dei Sc abominabiles , ve patet ex
Ofeç.9. illo Ofca;. 9. capite ; Faâi funt abominabiles
fient ea qux dilexerunt. Sed non funt abomi
nabiles ex eo quôd ad pœnam funt deputati,
quin potiùs ex eo deputan tur ad pœnam,quia
Korn.?, funt abominabiles. & ad Roman. ca.9. Si Deus
volens often dereiram,& notam faceré poten-
('um fuam,fuftinuit in multa patientia vafa ira
apta in interitum j faeè ifta aptitude ad interi-
tum non eft ex dcputationeadpœnam,fed ex
macula peccati : ob id cnim deputantur ad in
tent um, & pccnam.quia funt digni ira, & inte-
'Cregoi Ari ritu.Haiftcnus contra Scotú Gregorius Arimi.
Jtaineniîf, iil fccundo.diftinclionc.^.dicit, maculam pee
cati eíTe habitum vitiofum,& morbidem qua-
litatem ex peccato contracbm:cuius fententia
firmifsimis rationibus confraâa eft cùm de
л: peccato originali ageremu*. Diaus Thomas
in hac queftiooe» 8cto alijs multis loci s, docet
maculam peccati efte priuationem decoris gra
tide , & pulchritudinis fpiritualis , quemadmo-
dum macula cor p oralis eft priuatio pulchritu
dinis corporalts. baque macula eft indignitas
antas, & animam efle m aculara m, nihil aliud
cft.quàm efle Deo ingrat am, & inutfam. Sic ha
D.TW bet D.Thomis infrà.q. io9.arti.7.Idem patee
ratione. Nam in peccatore non cft nili actus
peccati, 8c effcftus peccati: macula non eft a-
flus peccati; manet e ni m in anima poft a£tum
peccatimec verô eft reatusad pœnam, vt retrô
demonftratum eíhSrnó eft alius effeétu* pec
cati oifi faceré hominem Deo ingrat um j,& in»
uifuro, & decore gratias priuatum : bate igituf
К; eft peccati macula. Sed Sc D. Thomas explicar
Ci .
©ptimèquomodo macula fit priuatio- decoris
gratis in ordine ad fuam caul am, exemple vm
braquas cft priuatio lurainis ex obiefto alicu»
jus corporis, Sc fecundum.diuerfuatem cqrpof
rum obieôorum diuerfificanttrr v'rab'ra:.: ad
eundem modüto macula cft priuatio decoras
gratiç,ex «¿tu peccati interpola о ; &c fac fecun-
dum diuerfitatem peccatorum funt maiorcs",
vel minores macula Dominus Caietanus di-
fputat fufiùs quid fit illa macula; an fit auer»
fio à Deo?c\: rurfus inquirit,propter quid dica«
tur homo formaliter peccator , poftquam pec-
cauit,an per aucrfonem , an potius per macu-
lam?Caicta.tenet qind potius per macularmdí cdetü3
cit enimS. Thomas,cjuôd eCrctus peccati eft
macula, per quam homo eft peccator; fed pa-
rum rcfert,fic,vel aliter diceïe. Hoc tarnen ex-
Eloratum eft,eandem eiTepijationcrn, qua
emo elongatur a Deo, & ргш*ь:г nitore,8c
gratia;ficuti per vnam qualitatem gra«.*«6 homo
vnitur Deo,8¿ habet nitorem gratia?, tós' son- Argumfeif
ftit utis, ad argumenta propofita fatisfaciêJuiîi f«m folu-
- - . -i r— atínupdjí,
cato,eft non efle reum peccati; & efle in pecca- садб»
to,eft efle reum peccati :ficut qui sdulterium
admifitjlicct amplius illud non facial, reus adul
terij eft donee per ibdulgentiam coadonctur.
Itaque D.Auguftinus in loco citato, euro pro-
pofitum fuit argùrnentum,expHcat grauitatem
peccati ab effect u,& à pofteriori(quod dicunt
Dlaleftici ) cajterîim fi ex propria caufá, Sc ex
proprijs prineipijs hocexplicandum eft,Deum
vïdérè péceâturo eft odio habere peccatum>
& peccatum efle Uli ingratú , & inuifum. #|[ Ad Ad fecWjJj
fecundum argumentum negó antccedens:nam
in offenfore Prîncipîs, praeter quam quôd eft
pcetre obnoxius, eft Principi inirmcus,8c inui-
fus. Sed quicquidfit de principe terrcfio, non
potfift negari qti'm in homine peccatore ma-
neat eius voluntas auerfaà Deo, Sc eonuerfa
ad bonum comnrutabile;8c contrarium aflere-
re,fidei catholic* aduerfatur.ejAdtertiumar- -
gumentum dicendura eft , maculara non dice- е?г"цп»'
re folam,& roeram priuationem , fed priuatio
nem decoris, & nitoris in ordine ad fuam cau-
famqus eft peccatum; & Gcurivnú peccatum
eft grauius altero ; fie macula vna , altera tur*
pior eft.^FAd quartum dicendum, quôd mille
macHlç peccatorum non fibi aduerfantur, net-
que ex codem fubießo fe expellunt; liquidem
tenentfe ex parte auerfionis , & priuarionis
decoris gratise,qu3e ex diuerfis caufis, Sc pecca-
tis.oriripoteft.ejAd vltimum quidam Theo- Advltúniu
logi dicuntjDeum etiam de fua omnipotentia "
non pofle maculam peccati ab^nima tollere,
nifi.pcrgratiamjc'c pulchritudioem fpiritualcm
am'mçtnh«rentem:&conuinçuntur argumen
to fuperiùs adduôoj quorum fentétiajR to pra;
(entity
 . ¿Zb 'fcB.Mëdmar
fentia non reprobo ; cenfebírausde«in mi*
тел'а de gratij.Ego vero dico , Q^déiim ma.
cula peccati nihil aliud fit quita anímam efle
ingratam.&inüJfaaDcjp'aauin eft, De um
(quae fua eft dmnípojenria ; ¿»oíTe banc гласи*
larnabluenr.abfqi^alíqua qualitate inhœren-
te»per hoc folù/n quod fiatobieöum dilecli»
nis diuinjB,& efficiatur iili grara,& difeâa; ve«
lucí horüo efthomini gratus & ¿i'fedus abfq;
aliqua qualitate inhxrente. Ifig««quemaditio
dum anina eft Dco grata,í ¿nuifa, nó per aü-
quarri q;»alitatero, eut ер'КГСт po/Itá in uni*
ma,fed ex hoc foluai ç'°d eft obiectura dici-
ni odij:adeundem «wdum poteft peccati ma
cula tolü períioz-íantíicn quód fit obieâum
diuinc diKh'oi*s;hoc, loquerido de Dei em-
nipotéfnS.ExAis fatis mini videor quid fit j o
i.-, v: cati'Aacufa expofui/Ге Elc qua re eíT.caciWr vi-
• 1rs deturcolligúmacaJampeccatieTe in eilintia
arWraa>,& non in potcti;s:anima enim eft, qua;
eft inuifa Deo. '¿ingrata, Si decore gratis, SC
ciusnitorcpríuata.
QVAEST. LXXXVIL
De reacupœna? ; in o£lo artí
culos diuiía.
ARTIC. 1>RIM VS:
yVtriim ream рта fii cJfeclHf j>ec*]
cati?
^"Conclufio eft ûfnrmçtiua^ ...о и
EXPLTCATIO A Ä Т I С V LT.' Г г:
pas Т hic írtículMievp^Hetur, tres Cortî
1 clufiortes fiínt coniideraidç. Prim*":
! eft,quam hîc ftatckD.Thomas,pa—
~ 'tctexiUoiT-ribuUtio ürangeftia ih .
A4R.om.». oronemaniníam o?eramismdum,& Matth.
i<.Ite malediöt in ignem «ternura. ItemPiak
Eg 'У* п8. Malediäi qui déclinant à Wandatk tur»
* ' Domine.ContritiaírmfiMscitasifivijíaorum,
PfaUtt. РГа1.Ц. &. Spes eoruû t«»«?»« htíugo', q«*
a vento collitur,& tiquam. fptfma gracilis quat
SapieM- à procelladifpergitur.ïipicn^.fedinlbute-
Peutef.17. ronomiomaledicüanescotwa tranfgrefloreí
mandatorum Dei, С: peccatores copioîè de-
feribuntur in hune modura. Quôdfi nolue-
t4s , inquit , audirs vocera Domini Dei tui uc
L euftodias & facias omnia mandata e¡us,& ce
remonias, quas ego praîcipiotibihodiè; ve.
nient (uper te omnes malediftiones iftaï , &
appréhendent te. Maledidus eris in ciuitate,
rnalediftusin agro, malediftú horreútuum;
¡t malcdiäx reliquia; сиг, & malediâusfru.
i \".j't
E3tpôf.înPrim.Secoh.
ÄilsventrisMb&fruclos terras tuas , arment* ••*■»«-
boum tuorum.&gregesouium tuarum.Ma«
ledictu» eris ingrediens , & maledicïus egt-»-
dieas.Ne quisautemparuifaciat maledictio-
nesDei pronuntiatat per Moyfem faraulum
fuum,addit prophet* dicens ; Qupniam qui
malignantur,exterminabuntur;fuftinentes au-
tea Dominum ipfihsreditabuntterram.Ex- p&ij«.
terminare verá eft extra términos excludere:
funt autem fines & termini diuinae maiefta«
tii, diuin-,' gloriai , diuin e dulcedinis, con fol л-
tianit , pwpitiationis , diuinsque bonitatisac
inßientia^extra quosprotrudentur malignan
tes, 5: prJeuaricatorcs mandatorum , quantum
ex'.^entianaturs patitur; quam vtique nato-
rzm Deus in eis conferuabit,magis fane ad fire
i--' '.kix manifeftationem , quam ad folattum
Worum, aded quod non attingent vltima,ne-
que extrema quidem diuinae maieftatis , лис
glorie, aut dulcedinis, autconfolationis, aut
p.-opitiationis,fed claufsei* crunr ports vi-
tc,mocniaque ccelcftis Hierufalcm inacceffa:
quia exterminator Angclus gladio flameo cu-
ftodrt ea : & tunc erit quod fuprà diximus;
mors depafcet cos. Tunc quoquc accipiet ar-
m«:uramzclusaltifsimi,&armabit creaturara
ad vltioneminimicorum fuorummam pugna-
'bit cum Deo orbis tcrrarum contra infenfa-
¡tos,pofitos iam extra términos gloria; fuar,
propitiationis(ua:,acfaluationr) lux. Vt au-
tem lummatimdicam , parsillorum qui non
•obediunt mandatisDei,erk malediâio , pla«
ga,inathema,extcrminium,morsprima, mort ■.- •
fecunda,fupplicium sternum, defolatio cxtre- • ; ■
ma,depUtatiofubomnemcreaturam. Si qua: -
ris quoin Joco ^Refpondecloan. Apoftolus; louaea
In ftjgno ignis & fulphuris. Re fpon dec infu-
per lob; In terra tenebrofa & -operta mortis lob*
caligineivbi nullus ordo,fed fempiterhus hor
ror inhabitar. Rcfpondct deniquc Euange-
liumjln gehenna ignis, in igne inextinguibili,
in igne aeterno , in tenebris exterioribus , vbi
eritfletus, & ftridordentium ; vbi vermis eo-
rumnori morietur.AddjtPropheta; VbirtuU*
eft redemptio : ijs enim epithetiscxplicat icri-
ptura maghitudinem damnationts venturas
in omnem animam prsuaricanris mandatunt
omnipotentis Dei.Hsc omnia tarn horrend*'
infligir mifericors Deus in peccatorum p<e-
nam. Rationemvero hums hanc meditaruf
D. Thomas in articulo. Nam quifquis contra
ordincm infurgit>ab eo ordinc, & principe or-
dinis deprimi debet: cum ergo peccatum f»p
aâus i nordi па t и s,q и ¡cun q ue peccat,agit СЪп-
tra ordinem:iuitum igitUr eft vt à principe of-
dinis'depnmatur,& pumatun Nunc ad КсйЛЦ seeúdt
dam conclulionem pergamus que tal. s eft.
Pcccator

QuáeftiokLXXXVII.
Peccator triplicem pœnam incurreré poteftí
tres enicn ord incs func quibus fubditur huma
na voluntas. Primó , fubditur ordini prbpriae'
rationis-fecundô, ordini hömiuis Îpî^ïtûaliter,-
.0 ni velréporálttérgubcrnátis:terfióí<»bdÍtúrvniti:
oerfali ordini diiiini regimiriîs í quare tiiplicé
pœnam fncurrit* vnam quidém à feiptb , quâé!
eft confcientiíc rerriorfüs, dt qua D. Auguft^
Angi T.cöh rtu$;Iufsitti Domine i & fie eft vt omnis am-
feil. ca. i», mus jnordiriatus pœna fit fibi. Aliani verô ab'
Teitia eoc. j,oinjne. tertiarri à Deö. Terti> códufio quam
habet Diuus Thomas in folutionead fccun-
dum. Reatuspcsns non éft ipfá poena ; ñeque*
deputatió ad poînam; liquidem vtrümque ho«-
rumbonumeft,&a Deoeft jelfe vêrd réuni'
pccnr, malum eft, ficutcüc dign urn рсепэ.Ес
in hoc íenfu rcatus pocnx eft efketus peccati.
Atqui notandum eft, banc phraiim locutionis
eíTc antiquifsimam , appellare dignitatem , &c
meritum pcenx , rea tu m pcenac : de qüo patet
Deuter, ai. Deuteronomii.zi.&.Jf.'"1; f:;
A HT 1С. SECVNDVS.
.'-i', f^trtm peccatum poßtt ejfé pœnafeé
s. ... catt. ■ . t. .. »
M M A T É X T V SÍ t
Prima cóe.
Rima Conclufio. Pcc-
l catum per fc no poteft
eife poena peccati: nam!
eu poena omnis fit con
traria voluntati,non poteft fieri vt
peccatum , quod volünfäriüm eft>
habeat rationem роепге. Dcinde^
.omnis iufta peccati poena irroga-
tur á Deo vindicante peccatuny.ír
ígitur peccatum effet poena peced
ti, confequens eft quod Deus fie
autor peccati. ^[ Secunda Çonclu-
llo. Peccatü poteft cite poena pec
cati triplíciterrprimé, ek parte catf
л fx э quse eft rem otio proni Dentis í¡
•■ quia cauße inclinantes ad pecca-^
'c ''tum fünf pafsioncs, tetado diabo-
li,& fimilia,qu3e per auxilium diuí
' nœ gratia? impediuntur: gratia au
jtemfubtrahitur perpeccatiimjvn-'4
-lAclecumipfafubtra&io fit quedara
rArticül. IL
poenajfequitur quôd per acefdens
etiam peccatu quod ex hoc- jfequi-
tur5dicatur poena: quia deft M Iiö-j
mines ab auxilio ащт£^&{ху
vincuntur à pafsionibus. Secundo
poteft elTe poena ex parte fubftan-
tise adus, qu¿ affliciióhé ind¿cit-
fiue a¿his ík interior 4 vt patet in
Ifàyèc inuidiá jfiué-aôtus fit exte
rior, ficut cùmlaliqui gráui laboré
opprimuntur,cV dánOjVt expíeaht
âàum petcatj^cütdiciturj.^ffa- SaPf j:ï«i
ti frimus in via miqui tatis. Tertio
modo ex parte effetftus vt fi aíi*
qupd peccatu diçatur pc^na!feippy
ciuefredtus confequentis.Quoniä
fecurri affert pàdôrèmjignornirii^
&c. fed in his du obus modis vln-
.ti».*,» jS
EXPLICATIÖ A ft T I С V íítíTt
E prirha cortclufione dubiratío eib Prior eón-
nam videtur eiîc faifa. In prirris clufio t».
D.Paui.ad Roman .t,dicit ^woptscr «ninatur.
quod tradidit illos Deus iñ ïJelwliH jjjj
ria cordis eorum.Ex qno loco Au^uft^effica>. Augi J#
citer ddeet, qusdam fie efle peccata vt etiam' côcra luha.
fintpöiridepeccatorum.&alibi- iuisiiliüörnik с.}. Sedee*
ne & fie eftjvt omnis animus inordinetus pdf- tura & g"-
ha fitfibú igitür autore Augúftino aâtiSipffr ,
inordinatus fecutidum fe poena efti ¡A^fte^t0i3eíé.r»í
peccatum non fold eft aâ us voluntan us ir.or- secuodum.
dinatus, fed etiam eft priuátio boni & crdi-
nis,at hate priuatio inuolur tai ia eil, quam nol
let peccator incurrere¿& eft prater eiusinten-
tionem, ergo pcccàtum propriè poena eftw 'î
^iRurfus priuatio boni deleäabilis aut vtilis Tertium,
inuoluntaria propfijfsimè pana eil, fed peera-
turn eft priuatio boni h onefti inuoluntaria,
quam peccator patitur inuitus , nollct cniro:
quofiiex peccata corifequeretur. ergó peaárt
tu m i ri fe poena <ft. ^fPrauerea D¿ TJi6ffl< q.l¿ D.Tho.
de malo.att.4.ad fécùndum dicitapettèjquod Qu«tunn
peccator patitur dtord inati on em rat ionis in-
uolu ntariè , ex qud veriísíme dicitur vríürpcC'i-
сашгй efiè poenaffl atreriui peccati , finale do-
cet ini.d.jó.artlc^.lckm demonllratur , nam
contr itio.iei uniu m,di fciplina , & cetera id ge
nu s lu nt oper a pocaolia , ac prorade с orá D со
Ddd fatisfa-
 ER.Medmífe
fatisfacbria , at Cunt opera volutariè fufccpra,
érgó non fibi inuicem aduerfañtur volutarifi,
yinmum. & poena. «) VIti mô non cftnecefíariü, vt poena
fit inupluntaría , ergo licet peccatum ík v olun
tarium,non inde loquitur non habere rationé
pcenat.Äateccdeils öftendictir elle veri ,Tíant
pcena pucrorum decedétium íinc baptifmato
eft vera & proprijfsima paru,; docee eñin] fa*
na dodrina cos verilsimc puniri pro peccatoí
originis, quod cíe primoparente cohW»êVe7
At hmní modi per na involuntaria no eft, Ii qui
dem nullam triftitiaoi fcçum aiïert,vr (upenus
plané. dçrôonftratùrh qtí non èw fgîtufhç'-
SeefidaD. ccflariurà ad pœrianV vt ihuóíüntarratii.TE'jí
Tho.cô«Iu ^цо fit rattonem P:.X{»on?*iqV« ßbj.:perfua-.
«edwr"*" P"013"1 copdofi^nee afticuli, попеДе1 ftr-
mlßimam ,fetí &Yettindam1abctaä(are port;-*
rit Xheéiogais dice's , o m ¡>c ¡ti pirn am i nit am,
& tjiiae рад fit D«îc^um à Dep eíTe , р<*пао»,
veroquz: fimul fit peccau»m,ëx Deo nqn efle.'
Seed fentS rçDic propoírta dubitatione dtutrfs fententijí
Doftoruro verfamwíScOrus in.i.diftiri.jó. qv
' ynica,arbitralur.pc<:caturaIpf cíe fumptum tfk
lepccnamalteriuspéccati. Ad idcnjpropen-
Magî.fent. dèt Magifter Senterttiarum ínf eadédiftinétloi
coorad, ^e^paj-adusin CotnmeBtarijs fuperiftúari*
culum doect, peccatum, quatenus a libera vo-
Iufirát'e^rogtíditüf, nótí hábere ratio пета рш
n a?(eft enunrvolunterium) verum fi conüdere
. •.. T .■■ tur quatenu» recipitúr in-voluntate, & habet
•* /j coniun :.hm boni>& ordinisnriuationcm, po-
teft cite poma peccati;diftindio eft D.Thom.:
¡ in fecundo vbi ñipra. Porro iíbe con lideratio*
<# . • ' . nes diilindx funt , nampriroum confideratur
.t ;• ч .,,vtadio, deindevtpafsiô.quod patetin PaJsia
■ . • nc Domini nollri : i¡ enim hoc opus conlidea
* • Jlreturvt à ludxis progreditur t it immanibi-
" ' " шит pencil ú,fi vero confideretur vt in С lui-,
diet. , fto fufdpitur,cft opus patient it inlignis. Gaie
..!.»•■» .tanushîc tenet peccatum; fiuevt adío, fiue ve
pafsio confideretujyper fe.non habere rationé
pcenar.omnis enim poena inuoluntariaefi?,pec
catum vero fecundum:yiramque conlidera*
tionem volunrarium eft. ergo poena uon cft.r
•m ."• . Dcinde,pcena iuftaà DeoeiT, at peccitû iusta
vtramq; confiderationem à Dco nó eft ligkur:
poena non eft. Ad vltimum ex hoc quod volu
tas recipit in fe peccatum vdtrterior fit, vtfda-,
nèconibr, led Deoautorenerao fit deterioro
.' '~íi xt habet omnium Thedlogortim prouçrbiû,
it • _ . defumpturacx Auguft.hb^<*q.q.jipcof«ruoi
ergoiecundùm illam confiderationem poena
non eft. /Sic hoc in loco Caietanus fubuertit
opinioncm Conradi. At vero idem Cajeta, in
illud.i.Regum. rs. Ecce ego ЛиГаиЬоЛцрег,
te malum de domo tua, in cande m fernen tía m
de ice n dill e v ide tur, die i с ели» De um non e líe
^'.;::ь! Lia
.1 Etfpofiin Prím-Sécun. p
autorcm peccat i vt fie , fed quatenus eft preña
peccamis. Idem confianter docet. 2. Regum
capitulo. 16.1'n illud veibui. ,Dominus prx-ce= щ
pit ei vt malediceret Dauid, cuius fcntcntiam
improbat vehementer doctiüimus Pater Ca» Cane,
nolibro.î.dclocis capitulo.4.c\ nos еят íub.
uertimus retro, cum de eau [is pe cea ti agerei
qius. Ulaigitur dodrina , qupd vrmm peccatú- Qoomoiío
fit pœna akeri,uipeeçati>fic explícenla eft , fi- Wu?£ ?пС*
çnt haber, Augullinus libro de p.fa?dcftinatio-;
ne fanctorum capitulo.ic.vt Dco tiibuatur ¡11 ' ** * 4
dicium,:id eftjiuft4.vindjÄa»r(qn.autem pee?.
catum. Porrôquornodp id fierj poisit , duplim
dter explic.antl^o/torçs.-ftijegilter, enim ex->
plicarpeccatum çffcpœnam.peÇçetivnon qui-:
dem leí.undpm fiiam natura^ quatenus ha^
bet rationem culps a volúntate libere- admif-
fa> t led (ccundùm eife■ . tum , puf a eon uptio-
nem natura;, & rear и m 1 terna? mort -s. Vc*
гшл fecundum haue explicatipnem omne pce
catum , ctiam peccatum primi hominis diet .i«.iu*
polTet poena , quod alienum eft à fententia J-.-*
Pauh',& AugHtîini japertè; aíTereorb qUaîdarn Aug. НЬд.
pcccatacfTc,qua; non funtpccnaE.Qiiar'e аКв"г«м.с» \%.
ter cxpliçat Ôiu*j$Thomaç djeens; peç.caium»&l,|*,-î7-
habère ratronèm pccnè.nononicfem lecun-"!"' „ . !T
dumluam formam &naturam(namnc con- jgnít.
lîderatuns en ekcüone proficifeiter liberé à Explicati»
Voluntatç)fedfecundum fuamcaufam ex qua DfT^M» |
oritur :puià' fuplraôionèm diuini beneficij,
quo Гегизшг Ъото ne tuet 'in peccatum,
Ьос emm:PCcnko & ieuerif<imo Dei indicio
Cquemadmodurjl Auguftious ait ) vindicatut
pecça'tum f dum Deus olfenfus peccatis ргаг-
cedentibus , fubtrahit beneficium (ua? gratia?,
quo fubtrado partim jropuHu Da?monis,par».
timfua infirmitate labitur in omne genus pce-.
<ati. Proprer hancautom fubtraftionem gra--
tuita? ptiferuatbnis , quam & efficit Deus,'
Sc qu* poena quxdam eft, & fupplicrura рсс-ц
catorum : peccatum' quod ex ca commtttitur^
non foliml peccatum tft, fed cV fupplicium.
Hunc modum dicendi calumniatur Septus scotus.
in fecundo,
lu'm , fed Vt diftinâione.30.
dururn & omnihpnon'foliim vt fa|-
ömittcndüni^ .
••*«■■'!»»
nam videtur íeqtii quod fcquens -peccatum-
non fit in poteftate hominis , ñeque volunta-,
riufn,fieftex defedu auxrlij diuini, quedad,
operandum perneceflarium tftrSed ha?c ' ob*i0<nia eû
ieaio friuola eft, nam fuperius did и m tib, iconcbic
quôd nunquam Deus fie denegat .peecatorLftl°-
auxilium fus gratia; , vt non habeát fufficiçn*.
atliutorium ad cauendum peocatum , &: ad
perfjftepdum jn pono. Щ His coníbtutis ad Arccn-cn-
argumenta. in contrarium propofita fatisfa-.tatu,n folB
cîendum eft,ad primum copioiê'didum eft,"11^' .
queruadmodum Jntelligatur Dims Pwkti,i fn
quando
 Quxftion. LXXXVII.
qnando elicit, Deum tradere pcccatorcs in de-
lideria cordis eorum, quod fi quis vim faciat
ín eo quod dicit, Deum tradcre peccatores , iá
huic in fuperioribus abunde íatisfacium cft.cü
de cauiîs peccatorum traâaremus.
AJíecuJJ. Ч[ Ad fecundum argumentum dicendum eftj
quôd a&us inordindtus рейпа eft peccantis caU
laliter,id eftjcaufac amarittidincm, & afHictio-
nem iaammapeccantis/icintelligeDiuiiTho
mamvbi fuprà quxftionede malo cum dicit
.O I . peccatum quodammodo,id eft , caulaliter ha-
bere ratiönem peeris.
Ad tertium «j Ad terri um argumentum dicendum eft,
quöd malitia & priuatio boni eft voluntaria
etiam formaliter.licet non in tenta: nemo enim
intendens ad malum operatur, vt habet Di uns
Dion y f. Dionylius,& fat is éflet , quôd eiïet voluntaria;
concomitanter & indirecte. Non enim lafsitu-
do,qus fequitur ex ludo voluntario , voca t ur
pcena ñeque potus aqua: voluntariè funiptuS
ab a:grorante.¡ ■ . :
Ad quartûi ^Adquanumdicendum,quôdlatius filtriert«
do vdcabulum,ömne afflidiuü pcena appella*
tur.fcd propriè, idqiiodpatimur inuoluntariè
pro culpó, pcena & iupplicium eft,de qua re dif
D.Tho. feritdptimèDiuus Thomas articulo. 7.huius
" quaeftidnis.
A J vltiitiú. щAd vltimum argumentum dicendum eft,eui
denter dftendere,vt videtur,non efle de ratio«
ne pande quod lit inuoluntaria.vel quôd trifti
ti л m inferat«Verum ad rationem pœn je perr e
ceflarium videtur, vt non lit voluntaria & à vo
luntateapprobetur.Peccatum Vero nonfolum
non eil contra voluntatem,vertlm etiamvolun
tarium cft,& lubenti animo admittitur. Dein«
de dicendum eft pccnam,quam patiuntur par*
uuli in Limbo efle contra eorum voluntatem
habitualcm-.ii enim fcircnt.dolcrcnt & moero-
re afficcren t ur , peccatum vero ex omni parte'
vol u ntanu ru eil. Tantum de hoc articulo di->
¿tumeft.
ART 1С. TERTÏ VS.
f Vtrùmaliquoàpeccatum indueat
tum ¿tCr/ÍA pCCNA.
SVMMÂ TEXTVS*
Coodofie: В^ЗВО Onclofio eft. Omne pec
catum mortale inducit
reatum ieternae poenae
Mitth. af. MatthaH. 25. lbuntijin
Marcj. fupplicium seternum. & Marci. 3«
^ui auterrrblafphcmaueritin Spi*
Articul. IÍI. 78$
rîtum fan&um, non hâbebit remif
fionemin aeternum, fed erir reus •IU.'!
seterni deliiâi. Ex his autoritati-
•>
busconftateíTealiqüodpeccátuíri
quodínducat reatum aeternae pœ-
nae.Sed &ratione firmifsima idem
oftenditur5déquouispeccatomor
tali. Quamdiuenim manet per-
üerfitas otdinis , remaTtct reatus
poenaé : írreparabiíiter autcm per-
üertitur ordo cum voluntas homi-
nis,qua?Dcö debet elTé fübiecía,ab
i pfo aueftitur per peccatum morta
le j nam corrtimpiturpffifit:ipiüms
quo homo debet fubdi Deo , & fi
ne virtutedïuinâ reparari non po*
te ft. Ö nine igitür peccafbnl morta)
le quodcharitatem Aufert, quan
tum eftdefe,inducit reatum aetcr*
:i3 ч'Ь:
Пгерсепа;.
■Li.
i— U
ÉXÍLICATIO A. P. Tl GVL I.
Onclufio hiiius ärticüH, eft de fide
catholica, confiât que, turn exdi-
Ш uinis reüelatióhrbús fûperiùs ad-
'dùâi^tum éxalij[s rriùlii$ quaî fpàt; , .
fim in fanflis feripturis hábéntur contra er» u f
rotem Origenis, qui dicebat pcenam infertil Origen'*
aliquandocfle fihiendam. Sea eft notan d urn, érrorquói
quôd Orígenes non negabat efle aliquod t** '°**г
peccatum quod de fe pceriam xternam me- В4И"'"*Г
ferctur, fecf dicébat, ex Dei niifericöfdia & ^ienda! '
dementia , ad xternùm fuppliciüm riori im-
putari.Illud etiam obferuandum eft, efle mul-
tos patres antiquos , qiii Origéitem ab hoc
crimine libérant , dicumque hanc doftrinam
non ab ipfo Örigene, fed ab eius xmulis ope-
ribus Origenis fuifle iñíertám. Hanc dodri-
fiam aflerere Videfür Homilía oäaua , in li-
brüm löfua?. Irtcandcm fenttntiam loquitur
libro primo Periárchohj capitulo fexto. Iteth
tomo decimoodauo in loannem , exponen*
illud íoañhis ocîauo. Quô ego vado vos non lean. t.
poTcftis venire . Hoc idem apertiùs prodi-
ditre eum in expofitione primi , &. i. capituli.
epiftolae ad Ephefids , teftis ell Hieronymus Hierony.
in cdmmefitarijseiufdem epiflola;. Theöpfii- ibeophli;
lus etiam Alexaridrinus libro fecundo, Paíchal-
lií,& Auguftinusin libro de hárefibüs, h«- АП8ид,
Ddd г reû.4j.
 784 . F.B.Medíria;
rcfi.45. Hieronymus in epiftola ad Auitum,
& in alijs plerifque locis huiufmodi errorem
R.uffinni. in Origine deteftanrur. Iluffinus tarnen libro
primo inuecriuarum aíTcucrat , Hieronymum
in commentarionibus epiftols ad Ephcfios
Erafmus. comprobaflie hoc dogma , cui etiam , Eraf
mus in adnorationibus Origenicis , indicat
fubfcripfiiTc Ambrofíum in cxpofitione ter*
tij capitis eiufdem epiftols, de quo infra di-
ciraus. Nunc apponerc übet teftimonia qui
Origenei dam Origcnis fupcrioribus locis ex diáme
tro pugnantia, ex quibus banc doftrinam à
falfarijs fuifle impofitam aperté liquet , nam
fuper Ezechielen! Homilia decimaquarta , in-
quit ; Apgelos raalos iniudicio magnsdiei
vinculis fempiternis fubtenebris efle feman
do: , Homilia decimaquarta in Iofue idem
confhntcr affirmar.ldcm aflerit Homilia. 14.
Numcrorum . & Homilia decimaoftaua , in
eundem librum. Item Homilia prima, fuper
Ezechielen) & in cxpofitione Pfalmi. 57. hor.
taturpeccatorem, vthoc in fèculo feprspa«
ret ad flagella, ne ignibus stcrnis refeructur.
Ex his locis apertumfit Origenem affirmai e
inferni fupplicia nunquam finienda . Sed an-
tequam hinc difcedamus animaducrtatTheo-
logus necefle eft , ne in fanAorum le&ionc
Híereay'. pernicioíefallatur; quôd Diuus Hieronymus
ad finem libri decimioAaui in Efaiam afTe-
rere vidctur ignem inferni Sc damnatorum
incendia aliquando efle finienda : cuius verba
fic haben t. Porro qui volunt fupplicia aliquan
do finiri , Se licet poll multa témpora , tarnen
terminum habere tormenta, his vtuntur te-
TefHmo- ftimonijs.Cum întrauerit plenitudo gentium,
su quibui tunc omnis I (rae! ialuus fiet , & iterum , Con-
»idetur ful
eiri error clufitDeus omnia fub peccato , vt omnium
filio Orí. mifereatur,& in alio loco fan flus loquitur;
j>eoi irrpo Iram Domini fuftinebo quia peccaui ei , do
nee iuftifket caufam meam , & auferat iudi-
ciummeum, &educat me in lucem. & rur-
fum; Benedicamte Domine quoniam iratus
es mihi . auartifli façiem tuam à me, & mi 1er.
tus es mihi. Dominus quoque loquitur ad
peccatorem : cum ira furoris mei fuerit,rur-
fum fanabo . & hoc cfiquod in alio loco dt-
citur. Quàm grandis multitudo bonitatis tua;
Domine , quàm abfcondifli timentibus te.
Que omnia replicant aflcuerare cupientes
poft cruciatus atque tormenta, futura refri-
geria, qus nunc abfeondenda funtab his qui
bus timor vtílis eft; vt dum fupplicia retor-
midant.peccare défi fiant , quodnos Dei fo-
lius debemus feientiac derelinquere ; cuius
non folùra mifericordis , fed & tormenta in
pondere funt:5i nouit quem , quomodo, aut
quamdiu debeat iudicare : folumque dicamut
.¡ Expofin Prím.Secuñ.
quod humana? conuenit fragilitati : Domine
nein furore tuo arguas me , ñeque in ira tua
corripias me, & fícut Diaboli , & omnium ne*
gantium atque impiorum qui dixerunt in cor •
de fuo : Non eft Deus , credimus sterna tor«
menta : fíe peccatorurn atque impiorum , &
tarnen Chriftianorum quorum opera in igne
probanda funt atque purganda , moderatam
arbitramur Sc miftam dementia; fententiam
iudicis.
4 Ex his fententijs Diui Hieronymi affirmant Quidi d.
nonnulli Diuum Hitronymum partim hac- " Hter.erro-
in rcOrigeni confenfifle partim abnuifle :ab» rcm Orige
nuifle quidem , quia credidertt tain dsmo- oif idtcii-
buoc.
num quàm infidelium sterna foré tormenta:
confenfifle autem , quia purauerit damnato
rum fidelium peccata non foré aeternis iup»
plicijspunienda.Quod confirmant, tum ex fit
perionbus, tum vero ex alio teftimonio Di
ui Hieronymi ex libro primo aduerfus Pc-
lagianos vbi ita feriptum eil , fi Orígenes ora-
- 1 #1
nes rationabiies creaturas dicit non efle per-
den das, quid ad nos? qui & dtabolum & fatcl-
lites eius , omnefque impios dicimus perire
perpetuó: Chriftianos vero fí in peccato prz-
uenti fucrint faluandos efle poli preñas.
Щ Sed quôd hsc non fuerit Hieronymi fêhv■ pr*firo er.
tentia verifsimè conftat ex Apologia aduer I OrpD : iie
ГО
fus Ruffinum , & in plerifque alijs feriptis. probatur.
Certé opinionem eerum qui fatenttir dam
nâtes , ctiam ChrifHanos ab inférais fuppli-
ctjs tandem liberandos , omnino deteftan-
dam efle probat multis argumemis in Com«
memo tertij capitis lone Prophets , qus in
fummam redada fichabent. Primô,quia opia
nionem hanc definiendis damnarorum iup*
plicijsnufquam diuina feriptura doceat. Se
cundo, quia in Euangelio ignis sternus dici-
tur&fupplicium sternum; ck apud Efaiam.
Vermis eorum non morictur , & ignis eo-
rum non extinguetur. Tertio quia nscfen-
tentiaeuertit penitus timorem Dei dum fa
cile homines labuntur ad vitia, puta n tes oro
nes improbos aliquando poil poenas foré fal
uandos. Quarto, fipoftlongum feculorum
circuitum omnium rerum reftitutio fíat , vc
vna fit dignitas animarum , nulla di llanda crit
inter virginem Sc proftibulum ; inter matrera
Domini & inter vi Aimas libidinum publica
ron! ; idem erit Gabriel & diabolus , Apoftoli
&dsmones: idem prophets & Pleudopro-
phcta?,idcm martyres & perfecutores . Qiiin-
to, fi finis omnium fi milis eft , finge infinitas
states crijciatuum : prxtcritum omne pro ni*
hilo eft : quia non qu.vrimus quod aliquan
do fuerimus, fed quod femper futuri fumus.
Ex his igitur apparet Hieronymum hui us da*
\ ' "gmaW
 Quscftion-LXXXVIt.
gmatis hoftem , & caqui in coramcn tario ai
Ephefios fcripfit , non ex fua , fed ex aliorum
iententia rctuli île. Quôd autem in finé Com-
mencariorum E.fáis,& aduer fus Pelagianos af-
feucrat.Cliriitianos poftpœnas, & ignis tor-,
menta faluandos,referendum eft nó ad ighem
çternum inferni.fcd ad ignem temporalem pur
gatorij , in quo cùm animjc fuer in t ad temp us
purgars,faluabuntur¿
Quomodo % Sed in priientiâ dubitatur , cùm Deus
]>iodeli£to squirate fumma iûftè reddat vnicuique fecun «
momenta -
neoxterná dum opera fua: , vt dicit Paulus ad Romanos
pœoa red-: fecundo , quomodo ób temporalem, imo Гс*
tiamt; pè momentancum lapfüm perpetuas exigic
Rom.t. poenas ? vbi «qui & iufti ponderado ? vbi
(quod dici folet) mifericordia Domini ple
Dcut.ar. na eft terra \ & illud Deuteronomtj vigefimo-
quinto ; Secundum quantitatem delicti eric
& plagarum modus \ Nam ft vera l'uni qua:
diximus, delictum eft vnum , at plagar funt
multx : delictum eft momentancum* puni-
tío autem delicti eft sterna : delictum cum
módica deleäatione со m mitt i tur , ftipen-
dium vero delicti , damnatio mortis citri
modum ác finem . Huios rei difficultatem
Auguft. eXplicat in primis eleganter Diuus Aüguftt-
nus vigeiimoprimo de cíuitate,capituIo?ecun
do , & oftendit quemadmodum diuinx iu-
ftkis & squitáti maximè fit confentaneum,
quod pro breui peccato perpetuum exigat
f upplicium. Iii eadem re explicando labora-
D.The. uit optimè Diuus Thomas hoc in loco, fed
prsci pue tertio contra gentes capitulo. 144.
r.«: r * Diüus Auguftinus inquit , in retributione iu-
• j .и ]л ^. ftitia; non femper confiderari squalitatcmi
r i: . 'ш temporis inter culpam & papain : ham ct iam
in ciuili República pro breuifsima adulterij
culpa.capite pleditur adulter, atqueadco per
petuo priuatur viuentium focictate . Hsc Di
Gregor.. uus Auguitinus.DiuusGregorius libro quar
to Dialogorum capitulo quadragefirnoquar«
to i huiusrei aliam egrcgiam rationem períe-
quitur dicens , quôd qui in fuo aeterno pecca«
uit contra Deurndn aeterno Dei puniatur. Di -
citur autem aliquis in fuo ftern о peccafle.non
folum lecundum adus continuationem in
tota hominis vita durantis, fed quia hocipfo
quod fin em in peccato conftituit, volunta-
tem habet inaeternum peccandi . Quod exa
.4. 3 ■ ■■ plicat idem Gregorius loco citato: his verbis.
. 'jt.r-I Volui fient iniqui fine fine viuere , vt potuif-
г с. »1 fent fine fine peccarc: oftendunt quôd in pec-
' . II catif femper viuere cupiunt , qui nunquam
definunt peccare dum viuunt. Admagnam
ergo iudicantis iuftitiam pertinet , vt nun«
quant careant fupplicio , qui dum viuercm,
ÀrtîcuL Iii. 78^
ritmquam volucrunt carcre peccato . Huiu«
rationis efficaciam fic exponit Diuus Tho- D.Tbo.
mas in fumma contra gentes in loco Гире»
riùs citato. Ercnim apud diuinum iudicium
voluntas pro facto computatur : qui autem
propter temporale bonúm aucrfus eft ab vi«
timo finé , qui in sternum poísidetur, prs-
pofuitillius fruitionem fruition: vit im i finis:
ex quo confequens eft , quôd rnuhô magis
voluifTet in xternum illo bono temporal!
frui. Mort aliter igitur peccahs fic puhiri de
bet, acfistérnalitcr peccafiet. Cene diiiins
rétribution! squifsimè confentaneum cft¿
quôd qui duas creatures vita» perpetuas, An
gel и m fcilicet,& hominem in hoc condide-
rit, vt fus ipil us eflcnt ( quod ait Petrus prima
Canónica capitulo primo ) confortes natu»
ra? , quibus gratis fubfidia , Si vires fuper-
natüralestribuerit, eafdemfiih officio vt filij
perfeuerent , ad í'uam fee и m lempitcrnam
felicitatem admittat: fin verô aliquis violata
fi de , veluti tránsfuga in hoftilibus caftris
fuas fouerit vfque ad mortem inimicitiaç, per
petuus cruciatibus addicat , vt tarn boites,
quàm filij, iuxta fuá cuiuíquc mérita , sterna
fempiterni Dei lui vel pcrfruantur mifericor
dia j vel perforant iuftitiam. Hoc magis fiet
perfpicuum, fi conlîdcrcs grauitatem cuiuf«
que vel minimi peccati mortelis, que certè
eft contumacia in Principcm infinita; poten-
tisjcuiaudet negare obedientiam , & trahf«
fugeread hoftem illius ,&quaíi abiurato ve
ro Deo,& patre bencficentilsimo , atque pro
prio & naturali Rege,' qnem fuper fèrcgnarb "-íuir.f
hon vult, in obfequium fe dsmoni tradit,
quem colcre pro Dcpcligit, & tanquam Re- „
gi obtemperare , Sc ferülre. Nuíla igitur eft Peccatorfe
jniußitia , etiam fi peftkio fit infinita» düra> iPium,n..
tiohis : quinimo c«rtß сertius qppatet ex or- ?
dine rerum ,- cum qui fontem deferir, vitx tradit.
fus, mox pabulum fieri mortis : mortis verô
sterns,(î in sternum exiftit deiertor. . Deferit
autem omnis prsuaricator legis. Kcc quic«
qüampotcftefle confihius ration! , quàm vt
proeùî fiat & elorigetur ab omhi miferlcofdia,
qui mifëricordiarum benignifsimo patri ¿V Do
mino re belle m fe f a ci t : eft autem r ebellis om
nis ille qui fuam volùntatem diuinx vûluntati
anteponit. •lt!i"¡"«i
% Ad hsc,nihil squiùs , quam vt exulet tan- Àntepene-
dem à curia ccelefti , qui edida cœleftjs çuris Ie bumaui
fiiftinere h'ôn voluit,& extrudatur viüütécíítí- ¿¿?tmm.
nipotentis in locum horroris , mottis, Soient- ЬеШоотш
piteras caliginis , qui dum viuercr, perturba» dameft.
tor fuit légùm , pacii & vits. Dcnique nihil
squiùs, inftiufquc eft, quàm vt omnis crea-
Ddd j turi
 786 F.B.Me<Hnce
tura cohuertat fein vindiétam illius, qui (
nium crcaturarum contempfit autorem,prout
futurum pronunciauit fcripturaSapiétix quin-
fo,dicen$;Accipiet armaturam zelus illius,&ar
mabit creaturam ad vltionem inimicorum. In
duct pro thorace iuftitiam , & accipiet pro ga
lea judicium certum. Sumet fcutum inexpug-
nabile xquitatem : acuet autem diram iram in
knceam , & pugnabit cum illo orbis tcrrarum
contra infenfatos. Iftas probationes vifx funt
mihi aptaj & ¡dónese ad oftédendá legis diuinf
xquitatemjqui his non fuerit contentus , con
fuía! Diuum Thomam in locis adduäis , & fe-
dabitur eius animusjnos ad fequentem articu-
lumproperamus.
ART I С 0У АКТ VS.
f Игàmpeccato debeaturpœnamfinita
fecuadùmquarititatem.
S V M M A T E X T V S¡
frima es« И ЁЗШ Rima Conclufio. Pecca-
to mortali ex parte auer-
fionisdebetur pcena infi
nita,qus eft pœnadam-
ni^videlicetinfinitaamifsio infini
ti bonijfcilicet Dei.
яеецф) сз. Щ Secunda Conclufio. Ëx parte
contierfionis refpondet peccato
mortal! poena fenfus finita.Proba-
•11 tio vtriufque conclufionis hxc eft:
Ь f
i;. quia in peccato mortali duo confi-
.derantur; quorum vnum eft auer-
fioab incommutabili bono quod
eft infinitum; & ex hac parte pecca
tum quodammodo infinitum eft:
aliud quod eft in peccato, eft inor
dinate conucrfio adcommutabile
bon um , & ex hac parte peccatum
eft finitum ; tum,quia ipfum cora-
mutabilebonum eft finitum 3 tum
etiam , quiaipfa conueriio eft fini-
ta:a&us enim creature no poflunt
eflc infiniti. Ex ijs с onfequens eft
Expotin Prim*Secun:
Vt peccato ex parte auerfioniscor-
refpondeat poena infinita , videli
cet poena damni , quae eft amifsio
infiniti boni,fcilicet Dei : ex parte
autem inordinate conucrfionis
correfpondeat poena fenfus , qua?
eft finita.
ZXPLICATIO AÄ.TICVLI.
T hie aniculus dilieentiùs expo llorcalifc
jP — . ~- peccau eft
natur,fciendum elf, effe dupfo duplex pe
cem peccati mortalis pcenam, na.
fcilicerpocnam damni, & pce-
•^^r ■* w nam fenfus. Vtraque fignifica-
tur Ulis in verbis^ lté malediâi in ignem iter* МшЬ.*$.
num ; in illo verbo , difcedite , poena dam
ni intelligitur , nempe carentia viiionis di-
uinz&eiuspraefentiae : peccatornamquequr
in peccato mortali ex hac vita demigrat, à reg«
no coelefti in perpetuum relegaftr,diuinoque
priuatur confpeciu. Poena fenfus in fequenti-
Dut verbis declaratur ; Ite in ignem sternum* • '•
VocaturàTheologis poena fenfus , quxcun-
quefcnfibilislasfio, & quaecunque triflicia 8e
afflictio voluntatis, quae ex apprehenfione ret
nociuae, vel intelleâuali , vel fentiente profici-
fcitur. Quapropter & in anima feparata eft etíá
fine corpóreo lenfu poena fenfus,id eft , poena
affligcns,& mccrorc afficiens. -'> ■
Щ Hisad huncmodumbreuitcrexpofitis, in а* реем
primis inueftigandum eft; Vt riim pcena dam* dial in on
m ût in omnibus qui darnnanuirafqualh? Pa- nibusdia
trem affirmantem quaftionis hec argumen- nat,s fit
ta probant.Principicspriuatto non fufeipit roa- pj^g1
gis Se minus ; ñeque enim vha ececitas eft ma-
ior altera : ñeque vna mors plus priuat vita qui * " '■" '
altera: at pcena damni, quae eft carentia di-
uinae vifioais Se gloría: , priuatio eft (i cut
vifu carere з erit igitur in - omnibus aequali»
Deinde, poena damni eft non vide re Deum: Scc«ndüm.
at non videre Deum, non fufeipit magis &
minus. Rurfus, pcena damni eft infinita; eft Tcrtium.
enim amifsio infiniti boni : vnum vero in-
finitum non eftmaius altero; igitur haec pce
na in omnibus qui damnatur aequalis eft; Cdm coa
Propter hsec argumenta quidam Theologi fint *h,j*-
parùmacutè arbitrantur hanc pcenam in dm- 4* Peeu.to
nibus effe sequalem : fed eorum fen tentiam a"e°rfi0nes
elle falíifsimám , his rationibus , quas fubiun- пес fubia-
gam , animaduerfis , cuique Theologo erit de pcena di
perfpicuum. Щ In primis ex facra Se diuinaeieisc0!te
Theologia facile confiât non omnia peccata fP5Jenseft
 QDBpftîoeuXXXXyiI.
efle atquaba » ¡fed quidam alije cffe grau ioraî
1 Exhocprtn'eipiaíahudenafcitur manif-flum,
aueriiones peccatorunr non eile in omni«
bus peccatis squales : magis enim auertir.
& (eparat à Deo infidelitâtis pecc.mim , quam
furti. Ex his confequens clt , maculas pec«
catorum non eile in omnibus squales. Vn-
dc videturcfficacitcriondudi, pcenam dam-
ni i qua: correfpondet auerfioni , non elle
in omnibus äqualem. Deinde, П pcena dam«
ni in omnibus aequjüs eilet, id effet prxei-
puè , quoniim quodammodo infinita elf«
Sud hxc ratio videtur inanis , liquidem auer-
fio etiam infinita cil, cum auertat« & fepa*
ret hominem à bono infinito, at non eft in
-■ ' omnibus xqualis , quanquam etiam priua-
tio eft. Iam vero fi hxc poena damni in om*
' nibus a?qua!is exiftit , confequens eft , quod
tantam pomam damni habeat paruulus in
limbo, quantam ludas in inferno: quod af«
ferere, aTheologiadiuina alien um eit. С re*
Abuléfcin diderim ergo cum Abulenfi,fuper Matt hau m
Mauh*u. capitulo vigelimoquinto , quseftione. 640«
quod cos, qui ob grauiora crimina in ma
jori funt inimicitia Dei , relegatio ab cius
г»*то''л regno , & carentia diuinse gloriae acriús ex*
. ■>.(.; ■» cruciet í vehementiiis etenirn indignantuf
qui à maiori holte in exilium mittuntur, pa-
triaque ¿V fuis bonis Ipoliantur , quam qui
ab hofte, qui non eft eis tarn inimicus,prú
uationem irlam patiuntur ! quamuis enim
priuatio, quando in (e pura eft t maior , mi*
nor ve efle nequeat, vt luramt tenebra?, fum*
ma excitas , tarnen in rationc caufx atjgeii
poteft , vt magis ac magis extorqueat : nec
enim pcena damni carentia diuinx vilionis
& gloria; vtcunque eft, fed carentia & pri
uatio diuina? gloria; propter peccatum : vbi
igitur peccatum grauius fuerit, exilium illud
grauius erit ; ficuti quando in exilium mit
tuntur homines i grauiuí erit exilium t quo
caula exilij turpior & magis abominabiliseiL
Abfaloo« Certè inique animo tulit Abfalon fe dam-
narivt non videret faciem Dauid patris fui,
tulifletque iniquiori animo, & mdiorem con-
fufionem habtiiiTct, (i cania huius exilij tur
pior t uiflet V Alias raciones per í'equi t ur Abu-
lenlis in loco citato, ad orténdendUm , quera-
admodum poena damni maior lie in vno quam
in alio da mnatöi um in inferno, quas legendas
Sotuenruf ömninocenfecw '•• ■ »'/> i *>' [• . ■ '•■■■>\i
argunifta.
Ad pri.nu Щ Nunc argumenta in CdfUräriurrt refellenda
B
areum funt« ' Adprimumdicendüfft eft , in prirnis
Ahqoardo efle quafdamptiuationes -qua; fufeipiunt ma-
pnuario re & mjrtus> vt ignörantia , xgrirudo , pece¿-
*кйдии ' *um:fajíum iteque eft Mod' ««кипа -, quod
Aróeuk.inii; tf7
priuatio поя fufcipit magis & minüs t ргхч ,cfr.<3
cipuè cum priuatio non tdllat omnino ha
bituai contrarium . Vel dicendum eft, quod
quanquam priuatio in fe maior aut minor
eile nequeat « at racione caufs magis aut mi
nus torquere poterie , ficut fuprà expoli*
tum eft. Si quis enim propter Dei amorem
eligeret in perpetuum Dei vifîone carerc , ve
fratres multos lucraretur ( ficut quídam Do«
ótores in primis graues explicarte illud Diut
Pauli ; Optabam ego efle anathema à Chri-
fto pre fratribus roeis) certè hase non eft pce*
Па damni , quanquam eft Carentia diuina)
vifionis,cV gloria:. Pcena igttur damni.cft рги
Uari diuina gloria , & I ummi Patris conipe«
¿fu propter peccatum« Vnde quo grauius &£
pudentius fuerit peccatum , turpior erit pcena
damni,& rraiori mfUtia& pudere afficiet. Ex ..~ L ■• -.S
his patet quid dicendum fie ad fecundum argu
men tu m. . . j: / :
Щ Ad vltimum dicendum cft, poenam darrl- Ad CecûAi
ni efîe infinitam j quia eft amiftio boni in- & tertinm.
finiti : verum caula propter quam hoc bo-
num infinitum amittitur, qua: peccatum eft,
Поп in omnibus eft xqualis, & ideirco hac
amibio non ex a?quoomnes exeruciat. Hxe
iátisdcdubitationépropoiita: adreliquave? .mBirjr>T
niamus. ■ 1 .<!•'■ .
% De poena fenfus, cerium eft atque expío» f«»»f
fatum е1Ге fimtam, & diuerfam pro cnmir ^и*'
Hura diuerfitate: patet ex illo Pfalmi Vigefir Pfalrn.17«
mileptimi ; Da lilis fecund um opera man uura
fuarum; & Pfalmi fttagefimiprimii JQuia tu Pfalm.di«
reddes vnicuique iuxta opera fua. Ratio h uius
euidens elhn am licuti ratio iuftitiae expoftulat .ziuit-^Q
Vt diuerfum prarmiuni pro diuerfitate merito« • V
rum correfpondcat bonis,iiL ratio iuflitis ex«
pofeit vt diuerlum jupplicium pro diuerfitatj!
criminum mali patiantur. Scd quanquam hec
veritasfitceniftrflw/ncontrarium pugnant op ..r
timaargumenta>i¡.i.)4 i ..i;'¡;':ii mtr- \
щ In primis t peccat u m mortale quod a d u e r« A rgum :
fus Deum corru4»i.wrtur 4 eft üntmitum; ergo Pnmúargi
meretur peeriam infinita m .. Antecedens ve-
, tum efle oftendit ur m hune- modum. Nam
■peccatum tanto grauius elt.j quantô perfo
ra i contra quam elf peccatum , maior cil;
.fient grauius eft percutere petfooetn- prio-
eipis, quam hominis plebeij :. fed. qui dedic
-mandatum Dcus , eft bonum iminenlum,
jm menfaque cius maie fias, habe ns in nos in-
-finitam pdteftarem : omnis igicur; contem-
ptus , omnifquc rtbellio quanveommittimus
contra ipfum , infinita- malitia»eíl & iniqui-
tatis i at malitia infinita iuftifsimè infinito
fuppliciopunitur. Nec fatis expedrt diificul-
Ddd 4 tatem
 yl%: F.B.Me<îin*
р.ТЬ», tatem hoiu« argumenti Diuus Thomas fb«
lutionc ad fccundum dicens , procederé cx
parte auerfionis,cui proinde mcrità refpon«
det pana dàmni quodammodo infinita « ad
modiim fupcriùs expolituro ; haec , inquam,
folutio non omnino valet : ham odium Dei
etiam ex parte conuerfionis eft contra bo*
лига infinitum^ contra Deum. Ex quo pa-
tet, non cite in vniuer Cum verum , quod con-
ueriio in omni peccato fit conuerüo ad bo
num commutabile. Idem confirmatur t quia
fuprà quatftiohe ieptuagefimafecunda San-
it us Thomas dixit; quod diuitio peccati con»
tra Deum, contra proximum , & contra le-
ipfum,eft diuilio ex parte obiectorutmodium
igitur Dei eft contra bonum infihitum,& con*
tra Deum.
УесвоДиш. щ Deindè fie argumentor.Quantóis qui mere
tur dignior Sc melior eft, eo magis creicit me-
ritum.Ex quo argumento efficaci concludunt
Theologi,meritum Chrifti Domini fuiííeinfi
nimm : igitur quo pcrfona que offenditur dig
nior & melior eft.ranro maior eritofTtnfa. Yn
de fi perfona offenía eft infinita,cui infinitis ri
tulis obftriâi íumus.peccat um in illam admif
fum erit infinitum.
Tertlum. *ï Ad hsc , occidere infinitos homines , infi
nita malitia eft : occidere enim vnum homi-
* nem,alic}ua malitia eft; occidere duos, in dua
plo maior malitia eft: ergo velle occidere infi-
>v "-hil nitos homines,infinita malitia eft: fed otkum
Dei multo grauius peccatum eft , quàm velle
-.'04 occidere inhni(oshoinines:ergo infinita mali
tia eft.
gayo»». *J Praeterea conftituamusquod perfeueret &
contiouetur odium Dei per irKcgram horam,
in qua lent infinita inftantia,i n quolibet inftan
tieft maior odij malina: ergo adfinem hors
erit infinita malitia.
yitiroum. q Vltimo , fi peccatum mortale non mere-
turpcenam infinitam Iccundùm acerbitarem
,.v;-.-. л gc dolorem ¿ (equitur quod veníale pecca-
.y.i¿u.uZ tum puniatur tanto dolore , & cum squali
acerbitate. Patet : nam vtrique debetur porna
finita : ergo eft proporrio inter poenas; finit i
enim ad finitum femper proponio eft. Sit er«
go poena mentalis peccaiivt ofto T Sc venia«
lis vt duo, & tit aliud mortale peccatum in
duplo minus, erit poena eius vt quatuor. Sic
rurfus aliud in duplo minus, & tic erit parta
eius vtduó, cVcrefcat peccatum veníale, vel
ducatur in con fuct udinem, tunc ergo euiden-
ti argumento concluditur peccatum veníale
acerbiori pœna puniri,quàm mortale.tj Hilce
•argumerrtis, quanquam valida vidcantur,ien-
tennan^ftranonlabefaâatur; eftenira tidei
I ïxpoCînPrîm.Sôcun:
rententia,cui rion poteft iubefle falium. Argu
menta itaque hoc modo funt t onfutanda. Solarlo ar¿»
•J Ad primum argumentum oprime iclpon* gun.£tor£a
det Diuus Thomas lolutionc ad let undum, & Al* prinu«,
ad conhrmationem hums argumtnti dicit Ca- Caittaai Cat
ietanus; oportcre omnino operantem habere lutioal
ahqucm vltimum fincm,& impofsibile eft ha coottign-
bere duos vltimos fines: cú igitur qui odio ha- mentl*.
bet Deum,non habeatDeum pro vltimo fine,
oportet vt habcat ahquod bonum commuta»
bile,&fic in omni peccato virtualiter ialtem eft
conuertio ad bonum commutabile : cum igi
tur hare cóuerfio finita lit, tin it a na peenam pi o-
meretur.Sed certè hare lolutiu quanquam acu
ta elt,non omnino Tatisiaciu. : • . «
Щ Nam licet omne peccatumoriatur tanquam Im?rcba2
cx radice , ex conuertione ad bonum com uu Caic.f*
mutabile, nihilominus qui odit Deum.de fe
& ex parte obieâi grauius peccat quam ft
odifTct hominem, aut Angelum luprtmum,
velalium pericftiorem , & tic in infinitum.
Item redit illud argumentum fxpiisimè ге-
petitum , quod eft nuiutmodu Odium boni . .
malitia eft;& maioris boni odium maior ina -
litia eft ,& tic in infinitum : ergo mtiniti boni
odium.infimta malitia eft. Propter quod all] дЬ'огвта
Theologi alio modo propofiture argumen- (oliuio.
tum d.íT Itiunt t dicunt namque peccatum
mortale ex Dei milencordia & dementia ad
infinitam peenam non imputan , quarûui»
peccatores.de rigore iuftitue infinitam pee
nam fuerint prom nti : de cuius relpontio*
nisablurditate cenlebimus quarftione Icqum
ti contra quoldam Thtologos, qui arbitran*
tur, peccatum veníale de rigore lulíitu liie
ren infinitam poenam , ko ex Dci milericor*
dia & dementia ad peenam tantum t-.mpo-
ralem & finitam imputan. Quapropter me
lius ftandum eft in alia íolutione quam ha
bet Diuus Thomas in articulo . Dicendum
enim eft , quod in peccito mort , Ii и m per
eft conuerfio finita; id eft, licèt ofivndat bo
num infinitum, offendit tarnen finite. Fro Ор*г«Л>
cuius deciaratione tciendum ell, quod орс( с cj^Sc-
ratio circa obiectum infinitum non eit in; Йиго\в£в1
finita : vnde amor , Sc vitio Dei, quam ha 11 \"° 'UJ'
bent beati in patria coelettt, non ii>nt. anus
infiniti . Ratio eft, quoi, iam obicéti.m non
dat totam fuam nobilitatim Л pcrùctio-
nem aâui humano. Illud rtiam iaxcUigcn-
dum eft , quod operario de mclion ou.ie-
&o Temper melior eft , h estera tum paria :
exterum non ci: tanto mcboi ,quawo obje-
ctum melius eft : veluti cognokere лп^с*
lum vt duo , perfectio eft vt duo, licet An
gelus fu pcrftítus vi Centum; & vognoUerf
0емш

Deum critperfcctio, vt quatuor, licet Deus
lit infinité perfedus ; Si fie actus melioris ob-
iecti Temper mclior eft, led non tamo melior,
qua n tà obie ¿tura melius eft. Qujb u s animad
uerfis confutatur facillimè argumentum pri -
mo loco propoíitum. ,-, r. .< ..
tA¿fecú¿ü. %Ad fecundu m argumentum dicendum eft,
non elfe eandem rationem : nam meritum
.» Chrifti Domini ex parte perfonae operantis
infiniterem quandam hftbet : ex coniunetio -
neenimad Deum, & ad diuinam voluntas
tern , quae opera humana à Chrifto Domi-
■ no effe ¿ta Deo Patri offert bat , infinitum
habebat valorem • Ex quo efficaciter docent
Theologi,meritum Chrifti fuifle infinitum.
Ñeque eft eadem ratio de peccato,quôd licèc
offcndatbonúinfinitiim,otfendittamé finite.
Aà tenis. 4 Ad ten i um argumentum dicendum eft,
quod nunquameit voluntas eíficax occiden
di infinitos homines ) & dato quód effet,
non effet infinita maliti a limpliciter , fed in
certo genere : quemadmodum cognitio ani
ma; Chrifti, qua videt infinita in verbo , non
eft infinita modis omnibus ; tum , quon ara
videt infinita per modum vnius; tum.quo-
niam non videt infinita limpliciter , fed in
ceno genere:quod copiohùs tractatur- in ter
tiaparte Di ui Thome. . j .s, ,.j ., :
AJ<j4«tu. 4fAd quartum idem dicendum eft.ficuti de
inteniione & augmento qualitatis continuo,
quae in quolibet in it an ti maioreít,& ad finé
hora; infinita non eft.
Ai vlciroû. Щ Ad vltimum dicendum eft , quod pcenat
non lint proportionabiles , ¿cutí perfidie»
hominis, & cqui; quanquam vtraque finita
elt , nunquàm exaequari poffunt, qüeniam
funt diuerfarum rationum . Rui fus, Charitas
viae , & Charitas patriae cslcftis j lumen ma-
tutinum, & lumen meridianum nunquam
exxquari poffunt , quoniam habent diuer-
foseffencU ftatus.fItaque peona peccati veT
Peee.itî ye-
nuhs pce - nialis eft in infinitum minor peona peccati
sa in infini mortaUs , ctiam quantum ad cruciaturn 6C
tum excedí nullum peccatum mortale poteít defeendere
tur àfuppli
eio vt puniatur tam lcuicruciatu , lieu t i pecca
tum veníale « Almaynus irt tradatu.de pecca-
Abu*. ;,i to veniali capitulo vigefiraotertjq refpon«
ë. ."!•■ Г - III det,pcenam venialis peccati elle in infini -
tum minorem регоа peccati mortalis , quia
in infinitum minus malum eft punin pro' ve«
niali , & per accidens , quam puniri pro pec -
cato mortflli » & pear, le « ta nq uam in im it um:
fed faifa eft háec folutiomam it atшт. quod pec
catum veníale tanto crucia t u puniatur, qu a n r
to mortale, L cet ex modo pun iendi fit diffe-
C*ln£ rentia.Caietanusin quseftione fcquentiaitir
Articül. Vh 789
culo quarto concedit , non folùm quod fine
proportionabiles pcçnae , fed quôd poffunt
elle tot peccata venialia,vt pcena ignis fit ma-
ior quam pro peccato mortali. Durandus in
quarto diltindionc vigefimaprima, quaeftio*
ne fecunda,adprimum dicit,quod pcena de«
bita peccato veniali proportionem habet ей
pcena debita peccato mortali > quantum ad
çruciatum , cùm quxlibet fit finita , & finiti
adfinitum femperfit aliqua proportio; non
eft igitur, ihquit , inconueniens U multa pec
cata venialia in damnatis aequaliter punían -
tur,ficut vnum peccatum mortale.
«jTria ergo funt quibus cruciantur in infer- Tr|*
no : Primum , priuatio vifionis: Secundum, "*tt¿j
pcena vermis; &ç ifta eft improportionabihs лг#
pecnae purgatorij , 3í pecnae debits pro pec
cato veniali: Tertium eft poena ignis ; & iftá
fecundum Caictanum & Durandum eft pro
pon ionabilis.Sed ego puto quôd eftfalfifsi- Antorii fd
ma doctrina : nam eadem ratione oportet luü©,
concederé, quod plus promultis veniahbus
puniturquisquàm pro vno mortali :& mi-
rum cit quod pro grauiori peccato non de- j- . ,
tur grauior pcena ignis. Nçc fatis eft dicere^ t, г.. . ^
quqdpccnadamni elt maior quae correfpon- 1«... > a
det peccato mortali-: non cnim adhuc cer- .1—c¿i
tum eft inter Theologos, pœnam damni in И*ьайп
vno dam nato elle ma-.orem quam in alio , de
quofuprà difputauimus.
АЖХЖ-; ?Q$ ï kt V s;
m Virùm omne peccatum ïnducat rta~
■i-: г.:
; jtttvitièrnÀ '{qjjt¿£
Rima Conclufio. Solu
peccatú mortale indu -
^Ti'àtùm «çernSe pce
na?. Haue conclufioné
ßrbbat tum autôritate Diui Gre-
gorij> tu firmißima ratio ne ade6
dilucide, vt alia confirma tione,aut
tx j)iicatiöfte non fit opus.^fSecun se(Sbi^
da conclufio,qua: habetur folutio-
ne ád tertiurhi Peecatu veníale in
inferno punitur pcena nünquam »;> êPTt
finienda:&id quidem ratione lia - ,0 £.33 fl
tusrnam millo ftatu nulla erit re- ..■?.»•.•" «rt
... .. . i 11;
niifei^ayOndulgentia.
n Ddd 5

#8* F.B.Meálnáí
£ XÏ%ïvë'fi TIO A R T Î С V t t. :
ViESTíO huius articuli in ma
nas nos conijciebat quaeftiones;
nprimis, vtrùm fit aliquodpec-
V catum quo d pocnam temporalem'
mereatur : Rüríus, vtríim peccatum morta*
le & venule hoc ipfo diftinguantur , quod
peccatum mortále pocnam aetérnam merea
tur , peccátnm vero veníale rtmporariam »
Sed & illud in qua;ftioncm vertí poterat*
vtrùm ne peccatum veníale & mortale in
hoc diföernanrur , vt peccatum mortale fit
c- - contra finem, veníale verô contra media.
í'l •« .. jSed de Iiis omnibus commodifsimè difpíi-
mis i¡ ' tabitur quiftione fcquenti.Illa verô magna
contrdtierfia , vtrùm veniàlia peccata in pur»
gatorio remittantur, & quomodoremittan-
tur j & vtrùm purgatorrj locus ex feriptu-
ris , & Patribus demon ftraripofsit, & alia ad
a thoTv: ha ne materiam fpeftantia, in materia de cla-
tíibus diligcntifsimè imiefrigarjtur. Quapro -
pter his prxtermifsis,ad examen fecunda; сб*
clufionis deueniamus.
SccfiJacon ^De feamda conclufione eftdubitatio irf-
elufio «a- ter Thcologos: nam earn inficiatur Scotus in
tnioatur quarto diftindione vigefima prima , & moue
vümü'uz' tUfbis argumentis. In primis,Deus punit ci
tra condignum,vt habet vera dodrina Theo-
bgortrm omniunrrrat fi puniret peccatum 've
níale in inferno pcena nunquam finienda,pu a
nirct certè vitra condignum; fiquidem pçcca-
^ <um veníale non meretur fuppHcium акег *
numbed tantymtempp/ale/»ttw;> 1/глН î»
Secrmdum. ^Deinde, hoederigore videtur iniquù,cùm
peccato veniali nó debeátirr pet* ïè,uiii tépóra
lis poena. : n^que enim quoi peccato mortali
- couiungatúr,íacit ipfum in infinitum gcauius.
Tertiam. q¡ ti Terrid',
. —.— » poft
г — pcenífentfafn
r à• confeíbrio
J » '
iníundam ft ante peradam pcemtentiam
incidat homo ille in rngitale\ ratione cuius
condemnetur, talis punfctur Tolùm tempo -
raliterpro peccato in facramento pceñitcn-
tiae rettiùTo : iquia illa pccnitwtia » & pecna
temporalis erat. Idem ergo eîWicendumi de
Durand. pceríá debitâ'pro peccato verñali.^bufándus
m quarto diftindione vigfitrrnaprima , qua; i
rtb.u;.¿ Jliorjefeqinda affirmât-, ycnjalc, quod..non
eft rcmiffùm quo/ad ,cuU>am , non remitti
inferno, fed fi fit remifla culpa in via, expia «
bitur pcena inferni .Haeç íententia ab his
autoribusafferta,facillimisirgumentis cqn -
Pen« dtbi futatur >' pecj oreui fermorjc : nam ex'adior
MiU remif huius ret traftationon;fcfthbiUsinftituti;ifc4
fis nun<jul fpcAat ad materiam dc'pœrritxntia* . ■•¡>.vj
in inferno ЩЦ Dico itaque, pocnam debitampro pecca-
finiiar. venialibus , atqut■étiaitípro. mortálibu*
? j -ix. 1 JL - lus,
f ÊipôfinPnm.$écun.
iam remiftis,m inferno nunquam efTe finien »
dam ratiotie ftatus , vt verùm -fit illud; In
inferno niMá eft redemptio : omni s nam que
remifsio, &iatisfadio pro peccato, inhiti->
turgratix,& acceptationi diuins : fed ope -
radamnatorum non funt Deo accepta: er
go per ilia non poteft fieri fatisfaétio . Primá
propofitid huius argumenti fic dc-monftra-^
tin : nam Genefis capitulo quarto habetur; Ré Gene. 4.
fpexit Dominus ad Abel, & ad muñera eius;:
quo figrrificatur , Deum hominum muñera
non refpicere, njfi homines ipli iint grati,
& aeeepti Deo.CuiconfonatihudEcclefia- Ecde.j+.
ftici trigefimoquarto; Dona ¡HÍquorum non
probat altîfsimus : loquitur in eandem fen -
tentiam Efaias Propheta.c.ii & Diuus Paulus V
primae ád Goritithios capirtlo deeimotertio ; °"n'1'*
Dcindc.Satisfadio,& remifiio non fit nifi
quando meritum pafsionis Dominica; appli«
catur, vt conftat apertifsimè ex famftis- feri-
pturis : at damnatisin inferno non applica-
tur meritum pafsionis Dórninic3í: ergo nulw
la eft redemptio , aut fatisfadio . Praeterea .
Peccata ferriper placent damnatis : ergo pec
cata venialia puniuntur in inferno , poena
nunquam finienda; fiquidem nunquam re-
mittuntUf , aut tolluntunv eluti fi quis detru -
datur in carcerem propter a-s alien um quod
debet, fi nunquam erit foluendo , iullum
&â;quurn eft vt nunquam ex carcere exeat «
Нжс omnia confirmanrur cuidentifsimo ar
gumento. Nam fi in inferno eft fatisfadio
prb peccato, aut pro pcena ; igiturpro his .r..-»-1.. ■■ .
qui funt in inferno , cíTct orandum,facrifi«
candum , & pro illií indulgentix accipien -
d*; quod prsdicauit quidam Parifijs , fed
coa dus eft retradare fententiam . Hxc fatie
videnturefle ad fcntentiae DiuiThoma; de-
fenlionem,& demonftraíioncm.-- . • •• .т
^[Argumenta verô in oppolitum adduda fa- Solurioiri
cillimam habent folutionefn.iEternitas enim K*«ewtf•
poena? non refpondet peccato veniali in in* - -
femó ratione grauitatis peccati , fed quo-
niam non eft locus rcrrtifsioni j aut indul* 't:^".*
genua;.'" ;' « ' г.: т.
ЦЕ& alia dubitatio, quomodo Dens rem - Qooeod»
buat vltra, & puniateitra cóndignum , quod
eft paradoxum Theölogorum,li reddit vm- clt,1:on,ii
cuique iuxta opera fuá. Rcfpondetur, ex ta вшшц
quod mérita noftfá eius funt dona, ñeque
ex parte obtedi ada:quarit dignitatem glo -
rice , fed folùm ratione lux gratia;: quicquid
nobis gibriäfejquod quantoc unque mérito ret
pendat, confert vltra condignurn, fané quod
non per noftram fufficientiam , fed per eius
gratiam obtinemusún quofenfu ait Apoiiu- Рао1м»»
 QggEftkm..L.XXXVIL
tus non cffe condignas pafsioncs,&c. At ve.
ro quomodo citra condignum puniat , non
cft ita intellcâu facile . Ideo citra condi
gnum ab aliquibus Deus puniré dicitur, ex eo
quód cum iuftc nos eodem temporis articu -
lo quo dclinquimus poflet in tártara conijce -
rc,indulget nibilominus nobis pro fuá mifert
cordia tempus vitae quomodo pofsimus rcíi -
pifcerejat verô hsecexpofitio non conftaret
in Angelis,qui fímul & in culpam lapíi funt,
& fupplicio traditi. Ob idque fecunda poteft
adhiberi expofitio,quod quamuis in infernó
ex lege iam poíita ad iuftumDeus agat cum re
probis , nibilominus quia mérito potuiflc't
acerbiora in illos fupplicia ftatuere , dicitur
citra condignum puniré. % Tertia explicado
eft , quod cum Deus de iuftitia pofsit pecca-
: tores innihilum redigere (quodefle verum
demon ftrat Caictanus in articulo preceden )
Cains; & tarnen Deus non eos in nihilum redigu,di-
cijur puniré citra condignum. '
A R TIC £ Ê X T V S«
yVtrutn reattis potttd maneat jjoîl peé-
catum. . i
•• • ■ ■ ■ .с
Artícul. Vï! 791
Nihil damnatio'nis eft his qui funt in Chrifto
Icfu,ideft,iuftifkatis perChriftum Icfum.
Scd reatus ad pcenam eft aliquid damnatio -
nis : non ergo manet poft remiflam culpara;
Dcindc, adducit illud ad Romanos tertio * Rom.3.
Iuftificati gratis per gratiam ipfius,& redem- Secun<luí*
ptionem qua eft in Chrifto Iefu, quern pro - erSums
pofuit propitiatorem perfidem in fanguine
ipfius: fedfanguis Chrifti eft íuftícientifsi»
mumpretium, rum pro culpa, rum pro vni~
uerfa poena : ergo iniuria irrogatur Chrifto 4
fi alia pecnainfuperexigatur. ^Quaeftio haec
difputatur copiofius tenia parte, quxftionv
octuagelimafexta, articulo quarto, &in ad'
ditionibus in tertiam partem , quaeftione
decimatertia. Nunc breui fcrmone demon -
ft ran du m eft aliquando poft remiflam cul
para , & peccatoris iuftiticationcm mancrc
reatum ad pccnam.In primis hoc définit Con ConcLTß
cilium Tridentinum Sefsione fcxta , capitulo
decimoquafto, & adducit in huius rei con m
firmationem ilhid; Memor efto vnde excr- Apoc.xJ
dens: & age pecnitcntiam , & prima ope
ra fac : & ilwd : Quae fecundum Deum tri- *-Cor.7Í|'
ftitia eft j pecnitcntiam in falutcm ftabilcm
opcratur,& rapfusj Pcftiitentiam agke , & uc'**
facite frudas dignos pecnitenria» ; in qui -
bus i'entcntijs, ik hisiimilibus, non eft Гет- -гтч rVj