FAKULTET ZA MENADŽMENT I POSLOVNU EKONOMIJU

SEMINARSKI RAD

ANALIZA INVESTICIJA

POJAM I ZNAČAJ INVESTICIONIH FONDOVA

Predmetni nastavnik: Student:

Prof.dr. Safet Kurtović Armin Avdić 2060/14-XV
Nordin Hodžić 2071/14-XV
Kerim Šeko 2035/14-XV

Kiseljak, 2017.godine

0
 SADRŽAJ

UVOD..........................................................................................................................................................1
1.0. Nastanak i razvoj investicionih fondova............................................................................2
1.1. Kada se javlja prvi investicioni fond?...........................................................................................2
1.2. Razvoj investicionih fondova.........................................................................................................2
1.2.1. Razvoj uticaja na alokaciju štednje stanovništva...............................................................4
2.0. Karakteristike investicionih fondova.................................................................................................4
2.1. Prednosti ulaganja u investicione fondove....................................................................................5
2.2. Dokumenti investicionog fonda.....................................................................................................7
3.0. Neto vrijednost aktive fonda i cijene akcija (udjela) fonda..............................................................8
3.1. Sigurnost i rizici..............................................................................................................................8
4.0. Vrste investicionih fondova...............................................................................................................10
5.0. Podjela prema ciljevima investiranja...............................................................................................12
5.1. Investicioni fondovi koji investiraju u akcije..............................................................................12
5.2. Investicioni fondovi koji investiraju u instrumente duga..........................................................14
6.0. Oblici u kojima investicioni fond investira novac ulagača.............................................................14
7.0. Finansiranje preduzeća sredstvima investicionog fonda................................................................15
8.0. Investicioni fondovi na osnovu načina kupovine i prodaje njihovih akcija...................................15
8.1. Investicioni fondovi na osnovu ročnosti hartija od vrijednosti iz njihovog portfolia..............18
8.2. Investicioni fondovi na osnovu strukture HOV u njihov portfolio...........................................19
8.3. ETF – Exchange traded funds.....................................................................................................20
8.4. Ostale finansijske institucije na tržištu kapitala........................................................................21
8.4.1. Finansijske kompanije........................................................................................................21
8.4.2. Venture preduzeća (fondovi)..............................................................................................21
8.4.3. Štedionice i štedno - kreditne asocijacije...........................................................................22
8.4.4. Fondacije i zadudžbine.......................................................................................................22
ZAKLJUČAK...........................................................................................................................................23
LITERATURA.........................................................................................................................................24

1
 UVOD

Za investicije razloga ima na pretek. Napravimo osvrt na lična primanja: svuda u svijetu su
dizajnirana tako da obezbijede trenutnu egzistenciju, ali ne i dugoročnu. Dugoročno finansijsko
planiranje je individualna odluka, koju mora svako donijeti, i planirati je iz sredstava koja
obezbjedjuju trenutnu egzistenciju.
Samo prije desetak godina, osnovni vidovi štednje bili su oročeni ulozi u bankama, ili polise
osiguranja renomiranih osiguravajućih kuća. Paralelno sa razvojem i primjenom novih
tehnologija, prije svega u domenu telekomunikacija i informatike, razvijani su i novi metodi
štednje i finansijskog poslovanja. Olakšan pristup finansijskim tržištima putem Interneta, ili
mobilne telefonije omogućio je svakom gradjaninu planete da postane investitor. Globalna
struktura kompanije treba da omogućava analizu različitih ekonomskih sistema, i da se zaključiti
da moderna društva daju punu slobodu gradjanima kako da organizuju svoju štednju. Naviknuti
na visok nivo trenutne egzistencije, gradjani ne dozvoljavaju sebi narušavanje istog, te veoma
rano počinju da investiraju, da bi obezbijedili dugoročnu egzistenciju (penziju). Jednostavno, od
svojih prvih zarada pa do kraja radnog vijeka, odvajaju sredstva koja investiraju. Trenutno
gledano, za iznos koji investiraju mjesečno mogu sebi priuštiti prijatni večernji izlazak, ali
dugoročno gledano, taj isti izlazak može postati carska gozba za hiljade zvanica. i u toj navici se
nalazi odgovor misterije oko evro-atlantskog standarda.
Portfolio menadžment predstavlja upravljanje investicijama u hartije od vrijednosti koje je u
različitim formama potrebno individualnim i institucionalnim investitorima. Neki investitori se
time bave direktno, oslanjajući se na sopstvena znanja i iskustva, dok većina njih angažuje
menadžere koji se bave upravljanjem portfelja. Kod većine institucija, ova funkcija se posmatra
kao sporedna funkcija poslovanja. Medjutim, investicione kompanije, kao institucije, nastale su
prevashodno radi obavljanja ove funkcije, što ujedno znači da je to njihova osnovna djelatnost.
Osnovni preduslov za njeno javljanje je pojava i aktivan promet većeg broja različitih hartija od
vrijednosti na nacionalnim finansijskim tržištima. Kroz ovaj pristupni rad cu pokušati da Vam
objasnim način poslovanja investicionih fondova na finansijskim tržištima.

2
 1.0. Nastanak i razvoj investicionih fondova

1.1. Kada se javlja prvi investicioni fond?

Između istraživača postoje velike dileme u pogledu toga kada su nastali prvi
investicioni fondovi i kompanije koje su njima upravljale. I naši naučni radnici i z m o n e t a r n o
– b a n k a r s k e o b l a s t i , i m a j u r a z l i č i t a v i đ e n j a n e s a m o o k o p i t a n j a vremena
nastanke i već i zemlje. Dr Života Ristić1 smatra da su se prvi pojavni oblici javili u Belgiji
polovinom XIX vijeka, a početkom XX vijeka i u Engleskoj. Dr Dejan Erić smatra da
je Kralj Viljem I, prvi kreirao jednu vrstu fonda za investiranje 1822.
u Holandiji. Prema nešto drugačijim shvatanjima prva kompanija osnovana
j e 1860. godine u Londonu. To je bila Scottish – American Investment Company. Najstarija investiciona
kompanija, Foreign & Colonial investment Trust, koja i dan danas nastupa na
finansijskim tržištima je formirana 1868.godine u Londonu. Isprva su isključivo
ulagali u državne obveznice. Od 1891. godine šire fokus i na ostale finansijske
instrumente, prije svega na veoma sigurne obveznice željezničkih kompanija u SAD-u. Pored
sjeverno – američkog kontinenta, fond je bio vrlo aktivan i
na drugim finansijskim tržištima svijeta. Oni su prvi investicioni fond iz
V e l i k e Britanije koji su počeli da kupuju japanske hartije od vrijednosti i to od 1961. godine. To
im j e k a s n i j e d o n i j e l o
j o š j e d n u l a s k a v u t i t u l u „ p r v a k a ” , a t o j e d a s e n j i h o v e a k c i j e kotiraju od
1987. godine redovno na Tokijskoj berzi. Za svojih 135 godina duge tradicije, fond je ostvario
zavidne dugoročne rezultate za svoje akcionare i investitore. Prvi moderni otvoreni fond bio
je Massachusetts Investors Trust koji je formiran 1924. godine sa portfoliom od 45
akcija i aktivom od 50 000 dolara. Ovaj fond uveo je koncept koji će uvesti pravu
revoluciju u investiranje i investicione kompanije: kontinuelno prodavanje novih
akcija i otkupljivanje akcija koje mogu u v i j e k b i t i p r o d a t e p r e m a t r e n u t n o j
v r i j e d n o s t i a k t i v e f o n d a . O v a j f o n d j o š u v i j e k posluje, ali se danas zove State
Street Research i upravlja sa sedam fondova u kojima udjele mogu kupovati svi
investitori bez razlike.

1.2. Razvoj investicionih fondova

Osnivanjem mnogobrojnih investicionih fondova i kompanija obogaćena je institucionalna

struktura bankarsko finansijskog sektora, povećana konkurentnost, izvršeno tzv. produbljivanje
tržišta kapitala i ostvaren potpuno savremen pristup tržišnim transakcijama, što je dovelo do
prave eksplozije na području razvoja tržišta kapitala.2 Iz tih razloga investicioni fondovi i
kompanije predstavljaju najpogodniju formu razvoja i uspješnog funkcionisanja tržišta kapitala.
Krajem druge polovine 19.vijeka i početkom 20. vijeka investici
- - n e kompanije počinju da se otvaraju u većem broju, prije svega u
Ve l i k o j B r i t a n i j i (uglavnom u Škotskoj), a potom i u Sjedinjenim Državama, mada su još
dugo bile, manje – više, na marginama finansijskih sistema. Većina ovih ranih investicionih
kompanija bile su zatvorenog tipa. Od 1860. godine do 1875., do kada je trajao
11
Dr Đorđe Đukić, Dr Vojin Bjelica i Dr Života Ristić, „Bankarstvo”, Čugura – Print, Beograd, 2003. str. 24.
2
Dr Ivan Đurković, ,, Međunarodne finansije“, Pobjeda a. d., Bar, 2011. str. 70.

3
uzlazni berzanski ciklus, u Velikoj Britaniji osnovano je više od 50 kompanija ove vrste. U SAD-
u su neke investicione kompanije osnovane još 90–ih godina 19. vijeka, ali ih je sve do 1923.
ukupno bilo registrovano svega 15. Nakon toga, uz recesioni t a l a s , d o 1 9 2 0 . s m a n j i o s e
i n t e r e s i n v e s t i c i o n e j a v n o s t i z a o v e i n s t i t u c i j e . O d 1920., i novog ekspanzionog
talasa, raste interes za investicionim kompanijama i u Velikoj Britaniji i u SAD-u. U SAD-u čak
doživljavaju snažan bum tokom 20-ih godina XX vijeka, u doba izuzetno rastućeg tržišta. Smatra
se da ih je pred slom Njujorške berze 1929. godine bilo oko 400 sa aktivom vrijednom
skoro 3 milijarde dolara.Velika ekonomska kriza opustošila je investicione
kompanije. Dolar investiran u prosječnu zaduženu investicionu kompaniju jula 1929.
vrijedio je 5 centi 1937.godine! Zbog krize gdje su mnoge krahirale i doživjele veliki pad,
veoma je uticalo da se 1940. godine njihovo poslovanje zakonski reguliše. «Nacionalna
asocijacija investicionih kompanija» u SAD-u osnovana je 1940., tj. iste godine kada je donijet i
Zakon o investicionim kompanijama, pod imenom Institut investicionih kompanija(Investment
company institute – ICI).
Od kraja Drugog svjetskog rata interes u inves ticione kompanije
je oživjeo i umjereno rastao do 60–ih godina po prosječnoj godišnjoj stopi rasta aktive
od 18%. Do nešto većeg razvoja investicionih fondova d o l a z i s r e d i n o m i k r a j e m 6 0 -
ih, sve do ekonomske krize izazvane naftnimšokovima.Generalno
se može konstatovati da do 70.-ih godina XX vijeka investicioni
f o n d o v i i g r a j u relativno malu ulogu u finansijskom sistemu SAD.

Godine 1972. osnovan je prvi investicioni fond tržišta novca. Oni su

predstavljali mehanizam uvođenja domaćinstava na tržište novca i
modelprevazilaženja restriktivne odredbe „Q”(iz Zakona obankama
i z 1 9 3 3 . ) o limitiranju pasivnih kamatnih stopa. Prikupljajući dovoljnu
količinu sredstava, investicione kompanije tržišta novca mogle su da ulažu
u k a m a t o n o s n i j e t z v. džambo depozitne certifikate (jumbo CD’s). Do 1975. već je bilo 35
ovih fondova sa preko 200 000 računa i aktivom oko 4 milijarde američkih dolara.
Reganomikas a s a p o č e t k a 8 0 -
i h s a v i s o k i m k r a t k o r o č n i m k a m a t n i m s t o p a m a „ d o l i l a j e u l j e n a vatru” pa je
već 1982. godine u SAD-u investicionih fondova na tržištu novca bilo oko 450 sa
preko 3 miliona računa i aktivom od oko 240 milijardi američkih dolara.
Ovakva tendencija ohrabrila je pojavu inovativnih štednih šema, posebno u
domenu investicionih fondova koji investiraju u različite forme
o b v e z n i c a . Investicione kompanije pravi bum doživljavaju u 80-tim i 90-tim godinama i to
kako u SAD-u, tako i u Francuskoj, Velikoj Britaniji, Njemačkoj, Japanu i drugim zemljama.
Danas investicione kompanije predstavljaju jednu od najznačajnijih finansijskih
institucija na finansijskom tržištu SAD-a. Njihova aktiva je porasla za više od 12 puta u odnosu
na 1980. godinu. To su institucije sa, već duže vrijeme, najdinamičnijom stopom rasta u SAD-u.
Njihov broj je u istom periodu povećan b i l o j e v i š e o d 3 3 0 0 investicionih fondova
koji posluju na dugoročnom finansijskom tržištu, a već u 1994. njihov broj se popeo na
oko 4000. Ukupna vrijednost njihove aktive sredinom 1993. na finansijskom tržištu SAD-a
iznosila je približno 1,900 milijardi američkih dolara, a krajem 1996. već sa 250 u 1980.
godini n a 3 9 0 0 u 1 9 9 2 . g o d i n i . S r e d i n o m 1 9 9 3 . s a m o u S A D - u čitavih

4
3,539 milijardi američkih dolara. U članstvu ICI- a 3 0 . a p r i l a 1 9 9 7 . g o d i n e b i l o j e
6368 otvorena i 447 zatvorena investiciona fonda. 3

1.2.1. Razvoj uticaja na alokaciju štednje stanovništva

Razvoj invensticionih fondova se može sagledavati kroz nekoliko

aspekata. Mr Zvonko Burić navodi da su najvažniji aspekti: razvoj pojedinih tipova investicionih
fondova u formi investiranja, uticaj na alokaciju štednje stanovništva i uticaj na proces
finansijske intermedijacije. Pošto je stanovništvo kao učesnik u finansijskom
sistemu označeno kao dominantni suficitar finansijskih sredstava.Otuda je ovom
aspektu razvoja investicionih fondova kroz istoriju, posvećena dužna pažnja.
Snažan prodor investicionih fondova na tržištima kapitala razvijenih
zemalja rezultat je naraslog povjerenja stanovništva i njegovih srazmjerno većih
preferenci da svoju štednju investira kupujući akcije ovih institucija. To se odnosilo k a k o n a
novoformiranu, tako i na već akumuliranu štednju, što je u pojedinim
zemljama uslovilo i odgovarajuću redukciju kada su u pitanju drugi tipovi holdinga
domaćinstava. Tako je u pojedinim razvijenim zemljama priliv kapitala u sistem
investicionih fondova kao i na račune privatnih penzijskih fondova bio povezan sa
odgovarajućim odlivom depozita iz sistema depozitnih institucija,
k a o i s a srazmjernim smanjenjem direktnog investiranja u hartije od vrijednosti i ulaganja u
polise osiguranja života kod osiguravajućih kompanija. U SAD-u, na primjer, dio
finansijske aktive domaćinstava investiran u akcije investicionih fondova porastao je sa manje
od 1% u 1952. na skoro 10% u 1991. godini, dok je u istom periodu učešće
penzijskih fondova u finansijskoj štednji domaćinstava poraslo sa 6% na
27%. Istovremeno, svi drugi vidovi investiranja zabjeležili su pad
u č e š ć a u finansijskoj aktivi domaćinstava. Dakle, poslijeratni period u SAD-u
karakteriše rastući t r e n d , k a d a j e u p i t a n j u a l o k a c i j a š t e d n j e s t a n o v n i š t v a n a
r a č u n e i n v e s t i c i o n i h fondova i privatnih penzijskih fondova i, sa druge strane, manje ili
više kontinuirani pad učešća drugih tipova holdinga. U tom smislu čini se da rastući značaj
upravo poprima konkurencija između penzijskih fondova, investicionih fondova na tržištu
kapitala i fondova na novčanom tržištu, što je uslovljeno opštim kretanjima na
finansijskom tržištu i kretanjima kamatnih stopa,dok izgleda da
d e p o z i t n e institucije i osiguravajuće kompanije polako zaostaju u trci za
mobilizacijomš t e d n j e d o m a ć i n s t a v a . K a o i z u z e t a k p o j a v l j u j u s e
s a m o o n e g r u p a c i j e domaćinstava koje su u nešto većoj mjeri konzumenti
potrošačkih i hipotekarnih kredita (prije svega mlade porodice sa djecom), a što je
uglavnom povezano sa održavanjem odgovarajućeg depozitnog salda kod pojedinih
depozitnih institucija.

2.0. Karakteristike investicionih fondova

Po definiciji investicioni fond predstavlja vrstu institucionalnih investitora koji posredno

povezuju emitente i investitore na finansijskom tržištu. Cilj fondova je da, prije svega, obezbijede
3
Dr Dejan Šoškić, ,,Hartije od vrednosti: Upravljanje portfolijom i investicioni fondovi“, Ekonomski fakultet,
Beograd, 2000. str. 235.

5
dodatnu likvidnost na finansijskom tržištu, prikupe sitan slobodan kapital i stave ga u funkciju
ekonomskog razvoja.
Slobodan kapital prikupljaju emisijom i prodajom akcija ili udjela koji kasnije investiraju na
mnogim segmentima finansijskih tržista.
Investicioni fondovi su posebni instituti (otvoreni investicioni fond), akcionarska društva
(zatvoreni investicioni fond) ili društva sa ograničenom odgovornošću (privatni investicioni fond)
koji se nalaze u vlasništvu članova (akcionara), a čijom imovinom upravlja društvo za upravljanje
investicionim fondovima, sa ciljem ostvarivanja atraktivnih prinosa za članove, odnosno,
akcionare. Vlasnik investicionih jedinica, odnosno, akcija fonda je vlasnik proporcionalnog
dijela cjelokupne imovine fonda.
Društvo za upravljanje fondovima upravlja fondom kroz donošenje investicionih odluka i vršenje
administrativnih i marketinških poslova i aktivnosti.
Investicioni fondovi imaju obavezu objavljivanja prospekta na berzi koji mora da sadrži sve
informacije na osnovu kojih potencijalni investitori mogu steći jasnu predstavu o investicionom
fondu i donijeti najpovoljniju odluku o ulaganju. Prospekt definiše investicionu filozofiju fonda,
procjenu rizika trenutnih investicija, određivanje menadžment provizija, prethodne rezultate
fonda, politiku otkupa akcija i mnoge druge detalje. Prospekt se ažurira kvartalno kako bi
obezbijedio aktuelne informacije potencijalnim investitorima. Generalno svaki fond propisuje
minimalni novčani iznos koji treba inicijalno uložiti u fond i kasnije dodatne iznose. Obično je
ova suma koju kasnije treba uložiti znatno manja.
Sa stanovišta strategije ulaganja, fondovi su opredijeljeni za jednu od niza varijanti između
aktivnog i pasivnog upravljanja. Pasivno upravljanje fondovima podrazumijeva jednostavno
repliciranje i praćenje indeksa kao pokazatelja kretanja cijena hartija od vrjednosti cijelog tržišta
ili određenih tržišnih segmenata.
Znatno zahtjevniji pristup upravljanju je aktivni pristup. Menadžeri ovakvih fondova, na bazi
praćenja i analiza performansi svih učesnika na tržištu, realizuju odabrani cilj, putem strategije
maksimiziranja rasta, visokih prihoda, uravnotežene strategije itd.

Za investitore je bitno da se menadžeri fondova pridržavaju zvanično objavljene

strategije.Odluke o ulaganju imovine investicionog fonda donosi portfolio menadžer, koji je za to
dobio dozvolu Komisije za hartije od vrijednosti, nakon polaganja stručnog ispita. Društvo za
upravljanje mora da angažuje najmanje jednog portfolio menadžera koji će upravljati
investicionim fondom, portfolio menadžer može upravljati samo jednim investicionim fondom.

2.1. Prednosti ulaganja u investicione fondove

Kroz ulaganje sredstava u investicioni fond svakom investitoru omogućen je jednostavan
pristup tržištu kapitala. Sredstvima upravljaju ovlašćeni stručnjaci, portfolio menadžeri,
dok je za uspješno individualno ulaganje potrebno biti odličan poznavalac finansijskog
tržišta i aktivan učesnik u dinamičnim kretanjima tržišta.
Ulaganjem sredstava u otvorene investicione fondove, investitori dobijaju profesionalnu
uslugu ulaganja njihovih sredstava u finansijske instrumente, kao što su obveznice, akcije,
komercijalni zapisi itd.

* Manji rizik za ulagača –Sigurnost imovine ulagača je zagarantovana, jer su sredstva

raspoređena u različite hartije od vrijednosti. Sa većom diversifikacijom investicija, povećava se
bezbjednost i smanjuje rizik ukupne investicije.

6
* Niži troškovi trgovanja – Portfolio menadžeri investicionih fondova mogu imovinu rasporediti
(diversifikovati) u više različitih hartija od vrijednosti po nižoj cijeni nego što bi to mogla uraditi
većina investitora. Prosječni ulagač ne bi mogao dobiti takve uslove i cijene trgovanja, osim u
slučaju da već na početku ima visok iznos novca.

* Profesionalno upravljanje –Prilikom investiranja u investicione fondove nije potrebno da

ulagač prati događaje i kretanja cijena na berzi, jer se za to brinu kvalifikovani stručnjaci.
Imovinom investicionog fonda upravljaju kvalifikovani portfolio menadžeri koji iza sebe imaju
rad na poslovima berzanskih analitičara. Oni imaju za cilj dostizanje natprosječne uspješnosti
investicionog fonda kroz: permanentnu edukaciju, kontinuirano istraživanje kretanja cijena na
berzama i finansijskim tržištima, kretanja u privredama, industrijama i preduzećima. Portfolio
menadžeri upravljaju imovinom investicionog fonda tako da bude diversifikovana, kako ulagači u
investicionom fondu ne bi preuzimali preveliki rizik. Imovinom sve vrijeme upravljaju u
okvirima jasne investicione politike pojedinačnog investicionog fonda.

* Visoka likvidnost sredstava - Sredstva u investicionim fondovima nisu vezana, tako da ih

ulagač može u svako doba podići i brzo promeniti u gotovinu. Ovo je naročito važno kada su
ulagačima sredstva hitno potrebna zbog iznenadnog gubitka prihoda ili neočekivanih troškova.
DZU mora novac prenijeti na račun ulagača najkasnije u roku od pet radnih dana od dana prijema
pismenog zahtjeva za isplatu.

* Ušteda vremena - Kod ulaganja u investicione fondove ulagači štede vrijeme koje bi potrošili
kada bi direktno investirali u hartije od vrijednosti. Izbor hartija od vrijednosti i propratnih
aktivnosti tako prepuštaju društvu koje upravlja investicionim fondom.

* Jednostavnost investiranja - Investiranje u investicione fondove je u odnosu na direktne

investicije u hartije od vrijednosti relativno jednostavno, jer podnosilac zahtjeva ne treba ništa
drugo da radi osim da izabere odgovarajući investicioni fond, popuni, potpiše i preda pristupnu
izjavu i na račun investicionog fonda transferiše sredstva. Za sve ostalo će se pobrinuti
investicioni fond, odnosno njegov portfolio menadžer.

* Regulativa i nadzor - Kontrolu nad radom investicionih fondova i društava za upravljanje

sprovodi Komisija za hartije od vrijednosti (KHOV). Obavezne su godišnje revizije investicionih
fondova i društava za upravljanje od strane nezavisnih revizorskih firmi. Bitno je naglasiti da je
imovina investicionih fondova potpuno odvojena od imovine društava za upravljanje (bankarski
račun, račun hartija od vrednosti, materijalizovane hartije od vrednosti). DZU samo upravlja
fondom. U slučaju nepravilnosti u obavljanju djelatnosti upravljanja investicionim fondom, DZU
se može oduzeti investicioni fond, prenijeti na novog upravljača ili se fond likvidira (unovči se
imovina fonda) i sredstva se podijele ulagačima.

* Dostupnost - štednja u investicionim fondovima je na raspolaganju pravnim i fizičkim licima i

maloljetnicima. Minimalna uplata je određena za svaki fond pojedinačno. Uobičajena je visina
minimalne uplate, vrijednost investicione jedinice uvećana za provizije. Investitori između sebe
imaju jednaka prava bez obzira na iznos uloženih sredstava, jer njihov odnos ne zavisi od visine
uloženih sredstava (za razliku od npr. depozita u bankama, gdje veći iznosi imaju bolje kamatne

7
stope). Zato je investicioni fond posebno pogodan za periodične uplate relativno malih iznosa.
Ulagači mogu štedjeti u skladu sa svojim mogućnostima.

* Preglednost poslovanja – Vrijednosti investicionih jedinica otvorenih investicionih fondova se

svakodnevno objavljuju u tabeli vrijednosti na internet sajtu www.investicioni-fondovi.com.
Društva za upravljanje moraju u skladu sa zakonodavstvom objaviti vrijednosti investicionih
fondova u dnevnim novinama, na oglasnoj tabli u prostorijama DZU i na internet prezentacijama.
DZU su takođe u obavezi da prave periodične izveštaje u kojima prikazuju gdje su sredstva fonda
uložena (pozicije portfolija investicionog fonda).

* Zaštita ličnih podataka - U Srbiji je jedna od manje prijatnih karakteristika investiranja u

akcije ta što je knjiga akcionara javno dostupna i svako je može vidjeti u Centralnom registru
hartija od vrijednosti (CRHOV). U njoj se jasno vidi koliko akcija određene kompanije posjeduje
neki akcionar, što za sve veći broj vlasnika predstavlja problem. Za razliku od situacije sa
akcionarima, ulagači u investicione fondove nemaju straha da bi neko mogao da vidi koliko
novca (vlasništva) imaju uloženo. Investicione jedinice za razliku od akcija nisu vođene kod
CRHOV pa se tako ni ne može vidjeti struktura

2.2. Dokumenti investicionog fonda

Investicioni fond ima prospekt, skraćeni prospekt, pristupnicu i zahtjev za otkup investicionih
jedinica.
Prospekt fonda je dokument otvorenog ili zatvorenog investicionog fonda, koji se prije
učlanjenja u fond investitoru obavezno stavlja na uvid. Svrha prospekta je da investitoru pruži
informacije o društvu za upravljanje, fondu kojim ono upravlja, glavnim rizicima i strukturi
ulaganja tog fonda. U njemu se nalaze informacije o:
investicionom fondu,
društvu za upravljanje,
naknadama i troškovima,
datumu izdavanja prospekta.

Veoma je važno da svaki potencijalni investitor pročita i razumije sadržaj prospekta kako bi bio u
potpunosti upoznat sa uslovima koje fond nudi kao i rizicima i troškovima ulaganja.
Skraćeni prospekt se isključivo koristi radi oglašavanja investicionog fonda i mora odgovarati
sadržini prospekta. Prospekt mora sadržati sve informacije na osnovu kojih potencijalni
investitori mogu steći jasnu predstavu o investicionom fondu i donijeti najpovoljniju odluku o
ulaganju. Prilikom pristupanja investicionom fondu, lice koje pristupa potpisuje izjavu kojom
potvrđuje da u potpunosti razumije prospekt, kao i vrste i način naplaćivanja naknada.
Tekst prospekta i skraćenog prospekta ne smije sadržati netačne podatke, odnosno, podatke
koji mogu stvoriti pogrešnu predstavu u pogledu vrijednosti imovine investicionog fonda,
vrijednosti investicionih.
Kada nastupe značajnije promjene uslijed kojih podaci u prospektu i skraćenom prospektu ne
odgovaraju stvarnom stanju, društvo za upravljanje je dužno da, u roku od tri dana od dana
nastanka takvih okolnosti, dostavi Komisiji, radi davanja odobrenja, izmijenjeni prospekt
investicionog fonda.

8
 3.0. Neto vrijednost aktive fonda i cijene akcija (udjela) fonda

Neto vrijednost aktive investicionog fonda po akciji predstavlja osnovni pokazatelj investicionog
fonda. Ovim pokazateljem se determiniše vrijednost koja realno pripada jednoj akciji
investicionog fonda. Množenjem cijena hartija od vrijednosti na kraju radnog dana finansijske
berze, sa količinom hartija od vrijednosti koje su u portfelju investicionog fonda, te njihovim
sabiranjem sa ostalom aktivom dobija se ukupna vrijednost aktive fonda. Kada se ukupna
vrijednost aktive fonda umanji za obaveze fonda i podijeli sa brojem akcija fonda koje su u
opticaju, dobija se neto vrijednost aktive fonda po akciji.
Neto vrijednost aktive fonda može se prikazati na slijedeći način:

NAV = (Ukupna vrijednost aktive fonda – Obaveze fonda)/Broj akcija fonda

Pošto se akcije otvorenih investicionih fondova kontinuirano otkupljuju i prodaju po cijeni

bliskoj NAV i za njih ne postoji sekundarno tržište, kod njih ne postoji diskont niti premija kao
što je slučaj kod zatvorenih investicionih fondova. Kod zatvorenih fondova akcije se prodaju na
sekundarnom tržištu kao i akcije svakog drugog javnog akcionarskog društva. Ukoliko je cijena
njihovih akcija niža od NAV onda se kaže da se prodaju uz diskont, a ukoliko je veća onda se
akcije ovakvih fondova prodaju uz premiju.

3.1. Sigurnost i rizici

Investiranje u investicioni fond za ulagača predstavlja sigurnu investiciju iz slijedećih razloga:

• Sredstva fonda se investiraju u različite hartije od vrijednosti (akcije, obveznice, trezorske

zapise, ...) različitih emitenata sa ciljem postizanja što veće diversifikacije sredstava i smanjenja
ukupnog rizika ulaganja.

• Komisija za hartije od vrijednosti (KOHV) kontroliše rad Društva za upravljanje i

upravljanje imovinom investicionog fonda.

• Zakon o investicionim fondovima koncipiran je u skladu sa najboljim međunarodnim

praksama u regulisanju ovih institucija. On predviđa niz kontrolnih mehanizama kojima se
povećava sigurnost investicionih fondova a investitore štiti od prevara i zloupotreba. Tako na
primjer, Komisija odobrava akcionare sa učešćem iznad 10% i upravu društava za upravljanje,
sredstva fondova su potpuno odvojena od imovine društva i čuva ih kastodi banka koja kontroliše
obračun vrijednosti imovine fonda i utvrđuje da je investiranje imovine u skladu sa prospektom
fonda.

• Reklamni materijali treba da ispune određene standarde i da na korektan način informišu

potencijalne investitore.

• Uzimajući u obzir da se imovina otvorenih investicionih fondova sastoji od većeg broja

investicija, uticaj jedne negativne investicije na cjelokupni investicioni fond ne može biti veliki.

• Veći broj investicija u hartije od vrijednosti preduzeća sa visokim kreditnim rejtingom i

9
odgovarajuća diversifikacija ovih investicija pruža investitorima sigurnost ulaganja.

Regulativa može da doprinese da investitor bude adekvatno informisan o rizicima investiranja u

određeni fond, ali na njemu je investiciona odluka, i rizik izabranog fonda snosi sam. Kako ne
postoje ograničenja u pogledu visine prinosa tako ne postoje ograničenja ni nivoa gubitka. Zato je
bitno da građani razumiju rizike i da mogu da procijene da li im fondovi uopšte odgovaraju, a ako
im odgovaraju, da izaberu one vrste koje odgovaraju njihovim životnim prioritetima.
Uspješnost fonda ne može biti zagarantovana i prethodno poslovanje fonda nije garant budućih
rezultata. Ulaganjem u investicioni fond investitor se izlaže određenom riziku, a u zavisnosti od
toga koliko je spreman rizikovati, može se odlučiti za vrstu fonda koja mu najviše odgovara.
Fondovi sa rizičnijim ulaganjima potencijalno imaju i veće prinose, dok fondovi sa relativno
konzervativnom politikom ulaganja, kao što su fondovi očuvanja vrijednosti, imaju manje
prinose, ali ulaganjem u njih investitor se izlaže i manjem riziku.

Rizici predstavljaju vjerovatnoću nastanka negativnih efekata na poslovni i finansijski položaj

fonda.
Rizici mogu biti sistematski i nesistematski. Sistematski rizik je onaj na koji upravljač nema
uticaj, ili ima vrlo mali, jer se sa diversifikacijom ulaganja taj rizik ne može izbjeći.
Nesistematski rizik je onaj koji se može ograničiti diversifikacijom i odgovarajućim izborom
ulaganja.
Rizik portfelja se mjeri sa koeficijentom beta portfelja, koji pokazuje sistematski rizik i
osjetljivost portfolia na promjene cijelog tržišta hartija od vrijednosti. Kada je beta koeficijent
manji od 1 znači da je njegov prinos manje volatilan od prinosa ukupnog tržišta, i sa tim i manje
rizičan. Ukoliko je beta koeficijent portfelja veći od 1, to znači da je portfelj agresivniji i više
rizičan. Cilj nam je da je struktura hartija u portfoliju takva da je beta koeficijent manji ili jednak
1.Rizik ulaganja fonda u odredjene hartije od vrijednosti zavisi i od spoljnih faktora na koje fond
ne može uticati i oni mogu biti:

Rizik promjene cijene

Imovina fonda ulaže se u razne finansijske instrumente.
Cijena tih hartija od vrijednosti podložna je raznim uticajima tržišta i poslovne politike preduzeća
(izdavaoca), a o kojima na kraju zavisi prinos fonda. To podrazumijeva da pad cijene bilo koje
hartije od vrijednosti u koji je uložena imovina Fonda, može dovesti do pada prinosa fonda.
Kroz diversifikaciju portfelja fonda, društvo će nastojati da smanji ovaj rizik na najmanju
moguću mjeru.

Rizik promjene kursa (valutni rizik)

S obzirom da imovina fonda može biti uložena u finansijske instrumente koji su denominirani u
različitim valutama, postoji rizik od promjene vrijednosti tog dijela imovine, samo zbog
promjene odnosa kursa izmedju pojedine valute u odnosu na EURO, tj. na obračunsku jedinicu u
kojoj se mjeri prinos fonda. U ovom slučaju društvo će, da bi zaštitilo investitore od ovog rizika,
primjenjivati različite metode koje štite imovinu od valutnog rizika.

Kreditni rizik
Kreditni rizik predstavlja mogućnost da izdavalac hartija od vrijednosti ili drugog finansijskog
instrumenta, u koji je uložena imovina Fonda, na dan dospijeća tog vrijednosnog papira ili
instrumenta neće moći da izvrši svoju obavezu. Takav razvoj događaja bi negativno uticao na

10
vrijednost imovine Fonda, ali i na likvidnost imovine Fonda.
Društvo će nastojati da smanji kreditni rizik kroz ulaganje u finansijske instrumente kod
provjerenih i visoko kvalitetnih izdavaoca, te kroz diversifikaciju imovine fonda.

Rizik promjene poreskih propisa

Rizik promjene poreskih stopa podrazumijeva mogućnost da zakonodavna vlast promijeni
poreske propise na način koji bi negativno uticao na poslovanje fonda, odnosno, da porast
vrijednosti imovine fonda postane oporeziv, kroz porez na dobit ili dohodak.
Rizik promjene poreskih propisa potpuno je izvan uticaja društva za upravljanje fondovima.
Rizik likvidnosti
Rizik likvidnosti predstavlja vjerovatnoću nastanka negativnih efekata na sposobnost društva za
upravljanje fondom da ispunjava svoje dospjele obaveze. Društvo svakodnevno mora raspolagati
dovoljnim iznosom likvidnih sredstava i posebno voditi računa o ročnoj strukturi imovine i
obaveza.

Operativni Rizik
Operativni rizik predstavlja vjerovatnoću nastanka negativnih efekata na poslovni i finansijski
položaj društva za upravljanje fondom, i to u radu zaposlenih, neodgovarajućih unutrašnjih
procedura i procesa, neadekvatnog upravljanja informacionim sistemom i drugim sistemima, kao
i zbog nepredvidivih eksternih događaja . Sa dobro postavljenim procedurama i internim
kontrolama, taj rizik se uspješno izbjegava.

4.0. Vrste investicionih fondova

Sa aspekta specifičnosti funkcionisanja razlikujemo:

1.Otvorene investicione fondove
2.Zatvorene investicione fondove
3.Privatne investicione fondove

Otvoreni investicioni fond – funkcioniše po principu prikupljanja novčanih sredstava putem

izdavanja investicionih jedinica i otkupa investicionih jedinica na zahtjev člana fonda. Nema
svojstvo pravnog lica, a njime upravlja drustvo za upravljanje. Broj vlasnika investicionih
jedinica u fondu i vrijednost imovine fonda se konstantno mijenjaju. Otvoreni fondovi ulažu u
likvidne hartije od vrijednosti kojima je moguće svakodnevno odrediti tržišnu vrijednost, a
investitori mogu svakodnevno ulagati sredstva ili ih povlačiti iz fonda.

Zatvoreni investicioni fond – je pravno lice organizovano kao otvoreno akcionarsko društvo, a
novčana sredstva prikuplja prodajom akcija putem javne ponude. Zatvoreni fondovi emituju
fiksan broj akcija koje kotiraju na berzi i ne vrše otkup akcija od svojih članova, već ih oni
moraju prodati na sekundarnom, berzanskom ili van-berzanskom tržištu.

Privatni investicioni fond – je namijenjen velikim i profesionalnim investitorima čiji se kapital

prikuplja od unaprijed određenih investitora bez javnog poziva. Privatni fondovi moraju
ugovorom povjeriti upravljanje društvu za upravljanje.
Uobičajeno je da privatne fondove osniva grupa investitora koja ulaže značajan, unaprijed
dogovoren, iznos sredstava, koja se zatim investiraju u skladu sa prethodno definisanom

11
strategijom. Privatni fondovi se često koriste kao izvor finansiranja tek osnovanih kompanija koje
imaju, po procjeni fonda, dobru poslovnu ideju i potencijal za rast.

Sa aspekta predmeta ulaganja investicioni fondovi mogu biti:

1. novčani;
2. obveznički;
3. mješoviti;
4. akcionarski.

Novčani fondovi ulažu u kratkoročne hartije od vrijednosti. Za njih su karakteristične vrlo niske
oscilacije cijena, ali su i prinosi niski. Interesantni su investitorima koji ulažu na kratak rok.

Obveznički fondovi ostvaruju nešto veće prinose u odnosu na novčane uz relativno nizak rizik. S
obzirom na veliki broj i raznolikost obveznica prisutna je i specijalizacija ovih fondova za
ulaganje u pojedine obveznice.

Mješoviti fondovi kombinuju ulaganja u redovne akcije i hartije od vrijednosti sa fiksnim

prihodom. Manje su rizični u odnosu na akcijske fondove ali imaju i niži prinos.

Akcionarski fondovi ulažu u akcije pojedinih preduzeća. Spadaju u najrizičnije među

investicionim fondovima jer podliježu skokovitim promjenama cijena, mogu postići visoke
prinose ali i ostvariti visoke gubitke.

Sa aspekta investicionog cilja ulaganja razlikujemo:

1. Fond očuvanja vrijednosti;
2. Fond prihoda;
3. Fond rasta;
4. Balansirani fond.

Fond očuvanja vrijednosti ulaže u kratkoročne dužničke hartije od vrijednosti i novčane

depozite. Ovi fondovi teže očuvanju vrijednosti uloga, odnosno, zaštiti od inflacije. Ovo su
fondovi sa najnižim rizikom. Ulaganjem u ove fondove neće se ostvariti visoki prinosi, ali se
neće morati ni strijepiti za očuvanje vrijednosti uloga. Prinosi ovakvih fondova su obično nešto
veći od inflacije i kamata na depozite kod banaka.

Fond prihoda ulaže najmanje 75% svoje imovine u dužničke hartije od vrijednosti. Iako
vrijednost uloga može porasti, osnovni cilj ovih fondova je da obezbijede redovne prihode svojim
članovima. Zbog toga, u ove fondove uglavnom ulažu konzervativni investitori, starije osobe
kojima ovi fondovi mogu obezbijediti dopunu prihoda od penzija i investitori koji žele da smanje
rizik svog portfolia. Ovi fondovi ostvaruju prihod koji je veći od fondova očuvanja vrijednosti uz
veći nivo rizika. Rizičnost ovih fondova može se drastično razlikovati u zavisnosti od izdavaoca
hartija od vrijednosti u koje ulažu. Pored toga, ovi fondovi su izloženi riziku kretanja kamatnih
stopa - kada kamatne stope rastu, vrijednost fondova prihoda se smanjuje.

Balansirani fond ulaže 85% imovine u vlasničke i dužničke hartije, sa tim što u dužničke
hartije od vrijednosti ulaže najmanje 35%, a najviše 65%. Cilj ovih fondova je da obezbijede

12
mješavinu sigurnosti, prihoda i rasta uloženih sredstava. Ovi fondovi su prikladni za investitore
koji su zainteresovani za umjeren rast vrijednosti uloga uz umjeren rizik.

Fond rasta ulaže najmanje 75% vrijednosti svoje imovine u vlasničke hartije od vrijednosti.
Cilj ovakvih fondova je da obezbijede visoke prinose na srednje ili duže staze. Takvi fondovi
ulažu najveći dio svoje imovine u akcije čime su i rizičniji od prethodnih fondova. Međutim,
rizičnost ovih fondova se može značajno razlikovati u zavisnosti od karakteristika preduzeća u
koje ulažu i investicione strategije. U ove fondove prvenstveno ulažu mlađe osobe i investitori
koji su spremni da prihvate visok investicioni rizik.

5. 0. Podjela prema ciljevima investiranja

Drugi kriterijum u podjeli investicionih kompanija predstavljaju ciljevi i

strategije investiranja na pojedinim segmentima finansijskih tržišta. U pogledu
ciljeva investiranja postoje velike razlike između fondova. Na taj
n a č i n s e potencijalnim investitorima nudi širok dijapazon investicionih alternativa i različitih
kombinacija prinosa i rizika. Pojedini fondovi investiraju u obveznice,
d r u g i u instrumente akcijskog kapitala, treći u kratkoročne instrumente tržišta novca, itd. U
okviru svake od pomenutih grupa moguće je vršiti detaljnije podjele – na one koji
investiraju u rast kapitalnih dobitaka; one koji očekuju rast dividendi; kombinacije, itd.
Nekoliko karakterističnih vrsta investicionih fondova u zavisnosti od ciljeva
investiranja su:

5.1. Investicioni fondovi koji investiraju u akcije

Postoji više različitih vrsta u zavisnosti od konkretnih ciljeva:

a.Fondovi rasta (growth funds) ili takozvani „go-go” fondovi – koji su orijentisani na
velike stope rasta i ostvarivanje visokih kapitalnih dobitaka u dugom roku. Njima prioritet nije
dividenda (obično se na takve akcije ostvaruje manje od 2% godišnje dividende), već rast cijena.
Naravno, takvi ciljevi investiranja nose i visoke stope rizika, o čemu investitori posebno moraju
da vode računa.

b.Fondovi agresivnog rasta (aggressive growth funds) – čiji je cilj brz kapitalni rast. Pokušavaju
da pronađu akcije malih brzo rastućih kompanija i da ostvare kapitalni dobitak u relativno
kratkom periodu vremena. Nivo rizika je izuzetno visok.

c.Fondovi prihoda i rasta (income and growth funds) – predstavljaju neku

vrstu srednje varijante izmedju visokog prinosa i niskog
r i z i k a . Orijentacija ovih fondova je da maksimiraju stope prinosa, a da opet
izbjegnu suviše veliki rizik. Zbog toga uglavnom investiraju u akcije
velikih, poznatih i sigurnih firmi (blue chip corporation).

d.Indeksni fondovi (index funds) koji su orijentisani ka

t o m e d a vlasnicima ponude prihode koji će približno biti jednaki

13
p r o s j e č n o m prinosu na tržištu. Zbog toga, struktura portfolija ovih fondova je vrlo
slična sastavu vodećih tržišnih indeksa. Ponekad je moguće da
i n v e s t i c i o n i f o n d o v i u l a ž u i u f j u č e r s e n a t r ž i š n e i n d e k s e , k a k o b i ostvarili
profit za svoje vlasnike. Kod ovih fondova postoje aktivne i
pasivne menadžerske strategije. Pasivan menadžment zadržava
strukturu portfolija na nivou tržišnih indeksa i obezbjeđuje prihod
p r i b l i ž n o j e d n a k p r o s j e č n o m . A k t i v a n m e n a d ž m e n t j e u s m j e r e n k a kreiranju
takvih portfolija akcija koji će donositi superiorniji prinos u odnosu na tržišni
prosjek.
e. Specijalizovani fondovi (specialized funds) – koji su specijalizo vani za
investiranje samo u specifičan tip akcija kompanija određene privredne grane ili oblasti. Na
primjer, mogu se sresti fondovi specijalizovani za
investiranje u: akcije zlatnih rudnika, farmaceutsku
i n d u s t r i j u , kompjutersku industriju i tome slično. Smatra se da najveće
s t o p e prinosa ostvaruju investicioni fondovi koji su specijalizovani za akcije
firmi iz slijedećih djelatnosti: zdravstva, finansijskih usluga, visoke
t e h n o l o g i j e , h e m i j s k e i n d u s t r i j e , f a r m a c e u t i k e , h e m i j s k e i n d u s t r i j e , rudnika
zlata, male firme, itd.

f.Sektorski fondovi (sector funds) – koji su skoncentrisani da investiraju

u određene segmente ili sektore tržišta.

g.Internacionalni fondovi (international funds) čiji je osnovni

c i l j d a ulažu u akcije inostranih kompanija. Pri tome, mogu se fokusirati na tačno
određenu zemlju, region (posebnu vrstu mogu da čine zemlje u tranziciji), privredne
oblasti ili sektore.

h.Globalni fondovi (global funds) koji se razlikuju u

o d n o s u n a internacionalne fondove po tome sto se njihov portfolio može sastojati iz
kombinacije i ino i domaćih hartija. Drugim riječima, ovi fondovi prave takvu kombinaciju akcija
koja donosi najveći mogući prinos vlasnicima bez obzira odakle akcije potiču.

i.Balansirani fondovi (balanced funds) koji imaju cilj da

o s t v a r e osrednje stope prinosa uz vrlo prihvatljiv nivo rizika. Zato se portfolio
balansira investiranjem u akcije ali i obveznice. Vrlo često proporcija može biti 60:40
u korist akcija.

j.Multi fondovi (multifunds) koji predstavljaju korak ka drugim vrstama

fondova. Riječ je o fondu u okviru koga investitor može da bira između većeg broja različitih
akcija. Oni pomalo liče na grupe fondova, što se označava pojmom – familija fondova,
koje sa svoje strane
predstavljaju j e d n o m j e s t o z a i z b o r p r a v e i n v e s t i c i o n e
a l t e r n a t i v e ( o n e s t o p shopping).

14
 5.2. Investicioni fondovi koji investiraju u instrumente duga

Riječ je o fondovima koji imaju vrlo oprezan pristup u investiranju. Njihov osnovni
cilj je da se očuva vrijednost kapitala i da se ostvare određeni pozitivni realni
prinosi u budućnosti. U okviru ove grupe moguće je razlikovati više vrsta fondova:

a) Fondovi koji ulažu u državne hartije od vrijednosti sa fiksnim prihodom –Cilj ovih
fondova je da investitorima donose siguran (gotovo bez rizika),mada ne suviše visok prinos.

b) Fondovi koji investiraju u obveznice firmi – cilj je ostvarivanje takođe vrlo sigurnih
prinosa, ali u nešto većem obimu nego kod prethodne grupe fondova.
c) Fondovi koji investiraju u takozvane „junk” obveznice, to jest obvezniceniskog ranga.
Strategijska orijentacija ovih fondova je da se postignu
š t o v i š e s t o p e p r i n o s a p u t e m i n v e s t i r a n j a u o b v e z n i c e s a v i s o k i m kamatnim
stopama. Međutim, takvi ciljevi su praćeni i sa mnogo višim nivoom rizika.

d)Fondovi koji investiraju u konvertibilne obveznice

– k o j e d a j u mogućnost zamjene u preferencijalne ili obične akcije. Cilj ovih fondova je
obezbjeđivanje relativno sigurnih prinosa, uz postojanje mogućnosti
da se kroz uspješno obavljenu konverziju investitorima omogući
ostvarivanje što viših stopa prinosa.

e) Fondovi koji investiraju u obveznice lokalnih organa vlasti, tzv. municipalne obveznice-
Orijentacija je da se ostvari niz poreskih olakšica i prednosti za vlasnike.

f)Međunarodni fondovi – slično kao i kod akcija, i kod obveznica postoje

internacionalni fondovi koji su fokusirani na investiranje u obveznice na
medjunarodnom finansijskom tržištu.

6.0. Oblici u kojima investicioni fond investira novac ulagača

Imovina fonda se može ulagati u dužničke hartije od vrijednosti, hartije od vrijednosti koje
izdaju međunarodne finansijske institucije, hipotekarne obveznice, hartije od vrijednosti koje
izdaju domaća i strana pravna lica, a kojima se trguje na teritoriji Republike Srbije, depozitne
potvrde, novčane depozite, finansijske derivate, akcije zatvorenih fondova, akcije investicionih
fondova, akcije akcionarskih društava, društava sa ograničenom odgovornošću, udjele ortačkih i
komanditnih društava registrovanih u Republici Srbiji i nepokretnosti.

Investiranje u inostranstvo je dozvoljeno u akcionarska društva sa sjedištem u državama

članicama EU, OECD, odnosno, susjednim državama, kojima se trguje na organizovanim
tržištima u tim zemljama. U inostranstvu se može ulagati samo u likvidne hartije od vrijednosti
kojima se redovno trguje na organizovanom tržištu državama članicama EU, OECD-a, odnosno,
susjednim državama, s tim da najmanje 50% tako uloženog iznosa mora biti investirano u hartije
od vrijednosti kojima se trguje na listingu u navedenim državama.

15
 7.0. Finansiranje preduzeća sredstvima investicionog fonda

Jedan od načina finansiranja preduzeća je bankarski kredit. Međutim, ovaj vid finansiranja nije
jedini i ne odgovara baš svakoj situaciji. Alternativa bankarskim kreditima je „equity" način
finansiranja, odnosno, ulaganje u kapital, koji je u određenim situacijama podobniji nego
bankarski kredit. Ovakav vid finansiranja obezbjeđuju takozvani „private equity" (PE), odnosno,
„venture capital" (VC) fondovi koji ulažu u privatne firme sa jakim potencijalom za rast.

Finansiranje preko investicionih fondova nije isto što i bankarski kredit, zato što ova vrsta
fondova ulaže u vlasničku strukturu firme (kapital), što znači da fond svojim novcem kupuje dio
vlasništva nad kompanijom. Fondovi investiraju u kompaniju sa ciljem da joj pomognu da se
brzo razvije i da nakon određenog vremena (obično 3-7 godina) proda svoj udio i ostvari profit.
Oni svoj kapital investiraju bez stvarne garancije da li će i kada povratiti svoj novac. Za razliku
od njih, banke pozajmljuju novac na određeni vremenski period sa tačno definisanom profitnom
stopom (kamatom). Obaveze po osnovu te kamate, kao i po osnovu glavnice, firma mora da
ispunjava bez obzira na to da li joj dobro ide ili ne.

Prednost kredita koji se uzima od banke je to što je cijena kapitala (profit) koju banke očekuju
obično manja od onog koji očekuju fondovi, ali je i rizik koji banke preuzimaju manji.
Obaveze po osnovu kredita opterećuju novčane tokove firme tokom cijelog vremenskog perioda
trajanja kredita, dok se dividenda koja se isplaćuje vlasnicima isplaćuje samo ako je profit
ostvaren.U slučaju da firma posluje uspješno, bankarski dug djeluje kao pogodan način
finansiranja. Međutim, ako dođe do krize u poslovanju i firma ne može da isplaćuje rate vezane
za kredit, banka obično traži naplatu svojih potraživanja kroz restrukturiranje ili čak kroz
likvidaciju firme (pri čemu dolazi do prodaje obezbijeđenja). Fondovi, s druge strane, ostaju uz
firmu i pomažu joj da se izvuče iz problema. Postoji i situacija gdje se jedna firma sa dobrim
poslovanjem toliko prezaduži bankarskim kreditima da banka zbog svojih kreditnih kriterijuma
ne može više da je finansira. U toj situaciji private equity je odlično rješenje. Finansijska injekcija
od strane PE fonda povećava kapital kompanije i time utiče na poboljšanje njenog finansijskog
stanja. Kapacitet te firme za novo zaduženje raste i banka je ponovo u situaciji da dodatno
finansira njen rast.

8.0. Investicioni fondovi na osnovu načina kupovine i prodaje njihovih akcija

Kao sto smo već istakli, razlikujemo otvorene (open-end investment companies) i zatvorene
fondove. Većina zajedničkih fondova je otvorena. To znači da fond prodaje onoliko udjela u
fondu koliko investitori žele da kupe. U stvari, ovi fondovi su najčešća forma zajedničkih
(investicionih) fondova na finansijskom tržištu, dominiraju i po brojnosti i po aktivi kojom
raspolažu.

Osnovni zadatak otvorenih fondova jeste da stalno prodaju akcije zainteresovanim

investitorima, ali i da ih i na njihov zahtjev otkupljuju. Da bi otvoreni fond u svakom trenutku
mogao da okupi ponudjene hartije od vrijednosti investitora, mora posjedovati visok stepen
likvidnosti, a to prije svega, postiže plasmanom u hartije od vrijednosti kojima se aktivno trguje
na sekundarnom tržištu. Za razliku od zatvorenih investicionih fondova koji se ne reklamiraju,

16
otvoreni fondovi imaju veoma velike troškove reklame, stalno nastojeći da privuku nove
akcionare, povećaju prodaju akcija, kapital, ali i proviziju za upravljanje portfoliom.

Zatvoreni investicioni fondovi (closed-end investment companies) posluju sa fiksnim

brojem emitovanih akcija i uglavnom ne emituju nove akcije. Po strukturi kapitala slični su sa
bilo kojom drugom nefinansijskom korporacijom, s tim da zatvoreni fondovi investiraju u
finansijsku, a pomenute korporacije u realnu aktivu. Akcijama zatvorenog fonda se aktivno trguje
na sekundarnom tržištu, izmedju investitora, kao i sa svim drugim običnim akcijama. Kada se
akcije jednom emituju, fond se više ne uključuje u transakcije. U tome se i sastoji osnovna razlika
izmedju zatvorenog i otvorenog fonda.

S obzirom da zatvoreni fondovi posluju sa fiksnim kapitalom, ne moraju u svakom trenutku imati
na raspolaganju likvidna sredstva kojima bi odgovorili na zahtjeve akcionara za povlačenjem
sredstava. To je razlog što su portfolio menadžeri u zatvorenom fondu manje izloženi pritiscima i
mogu da se opredijele za agresivnu tržišnu strategiju, investirajući u nepoznate atraktivne hartije
od vrijednosti, kojima se možda ne trguje aktivno.

Prema tome, oni ne moraju stalno da razmišljaju o tokovima novca i kako pronaći nove
investicije, već se više koncentrišu na sliku portfolia hartija od vrijednosti.Budući da se akcijama
zatvorenog fonda trrguje na otvorenom tržištu, menadžeri su izloženi dodatnim pritiscima tržišta,
koje posmatra i ocjenjuje uspješnost nekog fonda i njegov portfolio. Iz te tačke gledano, akcije
zatvorenog fonda nisu determinisane isključivo vrijednošću neke aktive, već i odnosima ponude i
tražnje na tržištu. U zavisnosti od investicionih očekivanja i tržišnih izgleda, cijene akcija
zatvorenog fonda odstupaju za diskont ili premiju u odnosu na neto aktive.

Investiranje u zatvoreni investicioni fond može biti odličan način za ostvarivanje visoke stope
prinosa. Na primjer, ako se akcije kupuju uz diskont od 20%, plaća se samo 80 centi za svaki
EURO vrijednosti aktive. Investitor može sačekati da se nakon odredjenog vremena, cijene akcija
tog istog zatvorenog fonda prodaju uz premiju u odnosu na NAV, i ostvari veću zaradu.
Kupovinom akcija zatvorenog fonda uz diskont, može se ostvariti mnogo veći prinos nego što bi
se ostvarilo ulaganjem u akcije ekvivalentnog otvorenog fonda.
Prilikom inicijalne javne ponude akcije se prodaju uz premiju da bi fond pokrio iznos koji daje
potpisniku emisije. Potpisnik otkupljuje cjelokupnu emisiju akcija od emitenta po nižoj cijeni, a
zatim je prodaje investitorima po višoj, i zaradjuje na toj razlici u cijeni akcija.

Ključne razlike izmedju otvorenih i zatvorenih investicionih fondova:

Da bi se trgovalo akcijama zatvorenog fonda, mora se angažovati broker koji kupuje i prodaje
akcije u ime i za račun investitora, i za te usluge naplaćuje brokersku proviziju. Za razliku od
zatvorenih fondova, kod otvorenih, investitori kupuju i prodaju akcije u neposrednim relacijama
sa fondom.
Slijedeća značajna razlika se ogleda u likvidnosti. Relativno veliki novčani iznosi koji
ulaze u otvoreni fond ili izlaze iz njega, prilikom kupovine i prodaje akcija po vrijednosti neto
aktive, ne utiču bitnije na cijenu akcija. Dok bi relativno veća kupovina ili prodaja u zatvorenom
fondu veoma brzo uslovila skok ili pad cijena akcija. Stoga, veća likvidnost otvorenih fondova
daje im odredjenu prednost.
Kao i otvoreni, mnogi zatvoreni fondovi nude investitorima planove reinvestiranja

17
dividendi, ali se u mnogim slučajevima na tome i završava ova mogućnost. Drugim riječima,
zatvoreni fondovi ne mogu investitorima da pruže sve usluge na koje su navikli u otvorenim
fondovima.
I konačno, vjerovatno najveća razlika je u načinu vrednovanja fondova na tržištu. Ovo je
naročito važno jer direktno utiče na investicione troškove i prinose. Otvoreni fond može biti
kupljen po vrijednosti neto aktive (plus ulazne provizije ili minus provizije za povlačenje).
Zatvoreni fond ima 2 vrijednosti: tržišna vrijednost (cijena akcija) i vrijednost neto aktive.
Rijetko se izjednačavaju, jer se akcijama zatvorenog fonda najčešće trguje uz premiju ili diskont
u odnosu na NAV. Premija postoji ako je tržišna cijena akcija iznad NAV, a u suprotnom slučaju
se pojavljuje diskont. Ostali faktori koji uslovljavaju pojavu diskonta ili premije su relativne
performanse fonda, godišnji prinos, renome glavnog menadžera fonda, značajan iznos likvidnih
pozicija u portfoliu fonda i veliki iznos nerealizovanih apresijacija u portfoliu fonda.
Danas se zapaža sve manje razlika i granica izmedju otvorenih i zatvorenih investicionih
fondova. Postoje zatvorene investicione kompanije koje imaju ugovorne mogućnosti da u slučaju
drastičnog pada cijena njihovoh akcija ispod NAV, mogu pozajmiti sredstva i otkupiti dio svojih
akcija, čime bi podstakli tražnju, i njihovu cijenu približili NAV. Ukoliko se cijena akcija
zatvorenog fonda predugo zadrži ispod NAV, može se organizovati glasanje akcionara o
transformaciji zatvorenog u otvoreni fond.

NAV: kupovne i prodajne transakcije u otvorenom fondu se vrše po vrijednosti baziranoj na

prosječnoj, ponderisanoj tekućoj tržišnoj vrijednosti svih hartija od vrijednosti u portfoliu fonda,
poznatoj kao vrijednost neto aktive( NAV-net asset value). NAV se izračunava jednom dnevno i
predstavlja vrijednost akcija odredjenog investicionog fonda. NAV se formira kada se od ukupne
tržišne vrijednosti aktive u posjedu fonda oduzmu obaveze, razlika podijeli brojem akcija fonda.
Na primjer, vrijednost aktiva NN fonda odredjenog dana je 400 miliona dolara, a fond ima
obaveze u iznosu od 40 miliona dolara i raspolaže sa 4 miliona akcija. Vrijednost neto aktive se
računa: 4
NAV =(400.000.000 – 40.000.000):4.000.000 = 90
Postoje i tzv. intervalni zatvoreni investicioni fondovi koji u odredjenim
intervalima (jednom mjesečno ili kvartalno) posluju kao otvoreni fondovi, tj. imaju mogućnost
otkupa svojih akcija. Uvode se tzv. otvoreni investicioni fondovi sa dužim rokom naplate, sa
obavezom da umjesto odmah, isplate akcionara koji povlači svoja sredstva iz fonda, u roku od 7
radnih dana od ispostavljanja zahtjeva. Suština ovih hibridnih formi investicionih fondova je da
iskoriste karakteristične prednosti, a izbjegnu nedostatke ova 2 karakteristična tipa fondova. Teži
se većoj fleksibilnosti fondova u izuzetno promjenljivim tržišnim uslovima, uz izraženu
atraktivnost za potencijalne investitore.

4
Dr Zdravković Dušan, ,,Finansije i finansijska tržišta’’, Pobjeda a.d., Bar, 2011., str. 107.

18
 8.1. Investicioni fondovi na osnovu ročnosti hartija od vrijednosti iz njihovog
portfolia

Prema ovom kriterijumu, hartije od vrijednosti u portfoliu investicionih fondova, razlikujemo

fondove koji investiraju na tržištu novca (money market funds) i fondove koji investiraju na
tržištu kapitala (long-term funds).
Investicione kompanije na tržištu novca su poznate i kao likvidni investicioni fondovi.
Prema karakteru prinosa, njihove dividende su slične kamatama, pa je ulaganje u ove fondove
slično plasmanu sredstava kod banaka. Investira se u kratkoročne instrumente novca, koji nisu
izloženi većem riziku. Veoma su atraktivni zbog sigurnosti i prinosa koji su veći od kamata koje
nude banke.
Na tržištu novca razlikujemo slijedeće tipove investicionih fondova:
1. Opšti (general purpose money funds)- investiraju u sve vrste instrumenata tržišta
novca, od kratkoročnih obveznica trezora i bankarskih depozita, do komercijalnih zapisa
korporativnog sektora. U stvari, najveći broj ovih investicionih fondova na tržištu novca je ovog
tipa.
2. Investitori koji investiraju u državne hartije od vrijednosti (goverment securities money
funds)-nastali su kao odgovor na potrebe investitora za ulaganjima sa sigurnim prinosom.
Investicijama u kratkoročne obveznice trezora i ostale kratkoročne hartije od vrijednosti vlade ili
njenih agencija, eliminiše se svaki rizik pogreškog ulaganja.

3. Investicioni fondovi koji ulažu u municipalne vrijednosne papire, tj. HOV lokalnih
državnih organa (tax exempt money funds)- ulaganja su na period od 30 do 90 dana i posebno su
atraktivna za investitore koji se već nalaze u višim oporezivim klasama ili razredima, jer su
prinosi od ulaganja u municipalne HOV oslobodjeni plaćanja federalnog poreza ( u SAD-u).
Prinosi su u rasponu od 20 do 30%.
Skoro svaka veća brokerska kuća ima najmanje 4 ili 5 sopstvenih fondova na tržištu novca, a
stotine ostalih prodaju nezavisni distributeri fondova. Minimalno ulaganje je 1000 $ (ponekad se
kreće od 2.500 $ do 5.000 $). Investicioni fondovi na tržištu novca su visoko likvidni jer je
najduži rok dospeća vrijednosnih papira u njihovom portfoliu 90 dana. Takodje, radi se o
niskorizičnim ulaganjima i gotovo da je isključena mogućnost gubitka kapitala, jer ovi fondovi
moraju da investiraju u visoko kotirane kratkoročne vrijednosne papire.

S druge strane, prinosi ovih fondova osciliraju oko tržišne kamatne stope i prate
povećanja (smanjenja iste).
U principu, prinosi fondova novca su visoko konkurentni prinosima ostalih kratkoročnih
vrijednosnih papira, a takodje su podjednako likvidni kao i štedni računi. Ulaganje u fondove na
tržištu novca su za investitora siguran, profitabilan i pogodan način uvećanja kapitala koji mogu,
s vremena na vrijeme, da plasiraju i u druge investicione fondove.

19
 8.2. Investicioni fondovi na osnovu strukture HOV u njihov portfolio

Ciljevi, uglavnom, uslovljavaju strukturu HOV u portfoliu fonda. Najčešća je podjela na

fondove koji investiraju u akcije i fondove koji investiraju u obveznice. I jedni i drugi posluju na
dugoročnom finansijskom tržištu, tj. tržištu kapitala. Fondovi obveznica investiraju u različite
tipove obveznica (obveznice trezora, obveznice vladinih agencija, obveznice lokalnih državnih
organa, obveznica preduzeća itd.). Prihod od investiranja je osnovni cilj i motiv, mada ni kapitalni
dobici nisu zanemarljivi.
Danas se na tržištu može pronaći mnogo varijanti investiranja u obveznice – od onih
visoko rangiranih (državnih obveznica) do fondova koji ulažu u obveznice vrlo lošeg kvaliteta
(,,junk bonds’’) ili čak u veoma neizvjesne derivatne vrijednosne papire. Dakle, investitorima su
na raspolaganju slijedeći fondovi obveznica:

1. Fondovi koji ulažu u obveznice države;

2. Fondovi koji ulažu u hipotekarne založnice;

3. Fondovi koji ulažu u visoko rangirane obveznice preduzeća;

4. Fondovi koji ulažu u visoko prinosne (ali i visoko rizične) obveznice preduzeća-tzv.
,,junk bonds’’ zbog njihovog potencijalno visokog prinosa;

5. Fondovi koji ulažu u konvertibilne obveznice;

6. Fondovi koji ulažu u obveznice lokalnih državnih organa;

7. Fondovi koji ulažu u obveznice na srednji rok;

8. Medjunarodni fondovi obveznica;

9. Fondovi rasta (Growth Funds);

10. Fondovi agresivnog rasta (Agressive Growth Funds);

11. Fondovi vrijednosti (Value Funds);

12. Fondovi prihoda (Equity –Income Funds);

13. Balansirani fondovi (Balanced Funds);

14. Fondovi rasta i prihoda ( Growth-and-Income Funds);

15. Indeksni fondovi (Index funds);

16. Sektorski fondovi (Sector Funds);

17. Socijalno odgovorni fondovi (Socially Responsible funds);

20
 18. Alokativni fondovi (Asset Allocation funds);

19. Venture fondovi (su relativno noviji tip investicionih fondova koji sredstva prikupljena od
investitora plasiraju u mlade-perspektivne firme, koje se prodaju nakon izlaska na berzu.
Najviše do sada se ulaže u firme koje posjeduju visoku tehnologiju).

Početak rada domaćih investicionih fondova dugo je bio najavljivan. ,, Porodjajne muke’’ ovih
institucija – veoma važnih za razvoj finansijskog tržišta u velikoj mjeri je bio determinisan
voljom političke elite. ,,Više je nego jasno da su prvim i pravim dobitnicima tranzicije u procesu
sticanja vlasništva nad kompanijama ove finansijske institucije bile nepotrebna konkurencija, dok
je ono malo gradjana koje je vratilo povjerenje u domaće finansijske institucije moralo iznalaziti
skromne, alternativne metode za plasman uštedjevine’’.

8.3. ETF – Exchange traded funds

ETF – predstavlja neku vrstu hibridne forme otvorenih i zatvorenih investicionih fondova.
Većina ETF je struktuirana kao indeksni fondovi sa ciljem dostizanja performansi pojedinih
tržišnih segmenata. ETF nudi profesionalno upravljanje novcem kao i u otvorenom fondu i
istovremeno i likvidnost, jer se akcijama može trgovati u svakom momentu na berzi.
Bez obzira što se akcijama ETF kao i akcijama zatvorenih fondova trguje na berzi, ETF,
su, u stvari, otvoreni fondovi, jer se broj njihovih akcija u opticaju može povećati i smanjivati u
zavisnosti od tržišne tražnje. Akcije ETF mogu biti kupljene ili prodate kao i bilo koja druga
akcija na berzi, ali isto tako mogu se kreirati i nove akcije, odnosno, povlačiti postojeće. Ovo je
moguće zahvaljujući specijalnoj HOV, kreiranoj od strane berzanskih specijalista, tzv.
,,autorizovanih učesnika’’ koji čuvaju odredjene HOV (hartije od vrijednosti) koje se nalaze u
portfoliu, indeksu ili korpi HOV. Individualni investitori nisu uključeni u stvaranje ovih akcija
fonda, jer se time bave veliki institucionalni investitori. Umjesto toga, oni kupuju i prodaju akcije
ETF na sekundarnom tržištu, ispostavljanjem naloga svojim brokerima, kao što bi to inače učinili
sa bilo kojom drugom akcijom.
Pojava ETF se vezuje za prvu polovinu 90-ih godina prošlog vijeka, a danas imamo više
od 120 koje se kotiraju na američkoj berzi (AMEX), i većina se bazira na domaćim ili
medjunarodnim indeksima akcija.
Najstariji i najveći ETF se bazira na indeksu S&P 500 Depository Receipts, a poznati su
pod imenom ,,pauci’’ (spiders), jer je oznaka na berzanskoj tiker traci SPDRS. Imamo i one ETF
koji su bazirani na Dow Jones indeksu (DJIA), poznati kao ,,dijamanti’’ (diamonds). Drugi ETF
koji su bazirani na Nasdaq indeksu poznati su kao ,,kocke’’ (cubes), jer je na tiker traci na
berzama oznaka ovog indeksa QQQ. Postoje i drugi ETF koji su bazirani na 39 različitih tržišta
širom svijeta, a samo 8 su bazirani na obveznicama.
Akcionari ETF ne podliježu oporezivanju, sve dok ne prodaju svoje akcije uz profit. Ipak
ETF zasnovani na naprijed navedenim indeksima ostvaruju višu stopu prinosa nego ¾ fondova
kojima se aktivno upravlja. Takodje, troškovi ETF su veoma niski jer nema provizija za
istraživanje tržišta ili menadžerskih provizija, jer se poslovima kompjuterski upravlja.

21
Medjutim, bez obzira na gore pomenute prednosti, ETF imaju i izvjesne nedostatke. Bez obzira
što su troškovi ETF niski, akcionari plaćaju brokersku proviziju prilikom svake trgovine akcijama
ETF, što može umanjiti ostvareni profit. ETF nemaju mogućnost reinvestiranja dividendi ili
mjesečni program reinvestiranja. I dok se kod tradicionalnih otvorenih fondova automatski mogu
reinvestirati dividende i kapitalni dobici, kod ETF gotovina se može investirati samo mjesečno ili
kvartalno. No, bez obzira na ove nedostatke ETF omogućuju investitorima veoma brz način
pristupanja odredjenom tržišnom segmentu. ETF nude diversifikaciju i precizno tržišno
pozicioniranje, podjednako su atraktivni i za aktivne trgovce i za dugoročne investitore.

8.4. Ostale finansijske institucije na tržištu kapitala

8.4.1. Finansijske kompanije

Finansijske kompanije su institucije koje se na finansijskom tržištu pojavljuju u dvojakoj ulozi:

a) kao investitori na tržištu kapitala, pri čemu najviše investiraju u obveznice i akcije.

b) kao emitenti svojih HOV, najčešće kratkoročnih (komercijalnih zapisa ili drugih dugovnih
instrumenata ili kao korisnici kredita).

Razlikujemo 3 osnovne vrste finansijskih kompanija:

1. Prodajne, pomažu prodaju robe odredjenih firmi, tako što odobravaju povoljne
potrošačke kredite za kupovinu njihove robe;
2. individualne, koje odobravaju manje kredite;

3. komercijalne, koje odobravaju veće komercijalne kredite.

8.4.2. Venture preduzeća (fondovi)

Kada kažemo ,, rizičan kapital’’ onda pod tim terminom podrazumijevamo kapitalna ulaganja u
nova, mala i srednja brzorastuća preduzeća za koja se procjenjuje da imaju budućnost, da su
perspektivna, ali koja nisu kotirana na berzama i koja ne predstavljaju tradicionalno jake klijente
za komercijalne banke. Drugim riječima, od ovih preduzeća se očekuje da ostvare u budućnosti
visoke stope rasta, odnosno, da donesu investitorima visoke stope prinosa. U većini zemalja, mala
i srednja preduzeća se suočavaju sa problemom obezbjedjenja sredstava i kapitala, fondovi
rizičnog kapitala upravo nude način rješavanja tog problema.
Osnovna uloga venture kapitala je da poveže sve učesnike u lancu, odnosno, da procjene

22
poslovne mogućnosti, preciziraju i zaključe dogovore sa preduzetnicima, analiziraju i nadgledaju
realizaciju projekata, pruže pomoć pri upravljanju i, po potrebi, prikupe dodatni kapital. Ovi
fondovi veoma aktivno, zajedno sa preduzetnicima, učestvuju u realizaciji poslovnih ciljeva.
Preduzetnici na bazi dobrih projekata dobijaju kapital od investitora, koji, s druge strane, očekuju
dobru zaradu. Treba istaći da poslovanje ovih fondova nosi veliki rizik i može donijeti prve
profite tek na dugi rok. Investitori prvih godina, ostvaruju čak gubitke, medjutim, kako je riječ o
propulzivnim granama privrede (energetika, informatika, telekomunikacije, mobilna telefonija i
sl.), to obilato mogu nadoknaditi u narednim godinama investiranja. U principu, očekivanja u
smislu stope prinosa se kreću od 25-35% godišnje.
Da bi na neki način zaštitili svoja ulaganja od velikog rizika, ovi fondovi ne investiraju
samo u jedno preduzeće, već to čine zajedno sa drugim fondovima, gdje se jedan fond pojavljuje
kao glavni investitor, a ostali ga samo prate. U slučaju uspjeha preduzeća, investitori, odnosno,
fond venture kapitala zadržava pravo dodatnog investiranja po ranije utvrdjenim uslovima, tako
da ovaj fond može povećati svoje učešće u kapitalu preduzeća po cijeni nižoj od tržišne.

8.4.3. Štedionice i štedno - kreditne asocijacije

Najveću popularnost štedionice i štedno – kreditne asocijacije su imale 60-ih i 70-ih

godina prošlog vijeka. Osnovni izvori sredstava ovih institucija su bili štedni ulozi i oročeni
depoziti stanovništva, koje je bilo inspirisano da štedi zbog privlačne visoke kamatne stope od
one koje su u to vrijeme nudile poslovne banke. Već 80-ih godina XX vijeka, ove institucije su
počele sa prikupljanjem sredstava prodajom i emisijom različitih hartija od vrijednosti.
Prikupljena sredstva, najčešće su plasirana u nekretnine, hipotekarne založnice, državne hartije
od vrijednosti, hartije od vrijednosti lokalnih organa vlasti, obveznice preduzeća i sl. Osim ovoga,
ove institucije su počele da odobravaju razne vrste potrošačkih kredita (za automobile,
obrazovanje, kupovinu kuća, stanova i sl.).

8.4.4. Fondacije i zadudžbine

Osnivači fondacija i zadudžbina su bogati pojedinci, kompanije, fakulteti, akademije,

bolnice i sl. Do sredstava dolaze uplatama osnivača članova, donatora, raznih poklona, itd., ali i
kroz sopstvene ponude koje realizuju na finansijskom tržištu.5 Treba istaći, da ove institucije
najčešće ulažu u manje rizične finansijske instrumente, kao što su državne obveznice i sl.

Ciljevi i djelovanje zadužbine i fondacije ne smiju biti u suprotnosti sa pravnim poretkom, a

naročito ne smiju biti usmjereni na nasilno rušenje ustavnog poretka i narušavanje teritorijalne
cjelovitosti Republike, kršenje zajemčenih ljudskih ili manjinskih prava ili izazivanje i
podsticanje neravnopravnosti, mržnje i netrpeljivosti zasnovanih na rasnoj, nacionalnoj, vjerskoj
ili drugoj pripadnosti ili opredjeljenju, kao i polu, rodu, fizičkim, psihičkim ili drugim
karakteristikama i sposobnostima.

5
Dr Zdravković Dušan, ,,Finansije i finansijska tržišta’’, Pobjeda a.d., Bar, 2011., str. 119.

23
Ciljevi i djelovanje zadužbine i fondacije ne smiju biti usmjereni na ostvarivanje posebnih
interesa političkih stranaka, kao što su: neposredno učešće u izbornoj kampanji ili prikupljanje
sredstava za izbornu kampanju određene političke stranke, koalicije ili kandidata, kao i
finansiranje političke stranke, koalicije ili kandidata.

ZAKLJUČAK

Prvi investicioni fondovi nastali su u SAD-u, krajem 20-ih godina prošlog vijeka (institucionalnu
formu dao im je 1940 Investment Companies Act), nakon čega su poslovi sa fondovima doživjeli
globalni uspjeh. Broj investitora u fondove samo u SAD-u obuhvata danas više od 80 miliona
ljudi, odnosno svako drugo domaćinstvo investira u neki od fondova, pri cemu je ukupno
investirano više od $ 6.000 milijardi. Pored gore navedenih prednosti ulaganja kroz investicione
fondove (a koji se očekuju da budu ostvareni u Crnoj Gori primjenom odredbi novodonijetog
Zakona o investicionim fondovima), globalnoj popularnosti ovog vida investiranja doprinio je još
niz faktora, koje je kreirala praksa tokom vremena:
- zahvaljujući nastanku različitih tipova fondova, moguće je izvršiti prilagodjavanje svojih
investicionih planova svojim budućim potrebama: na primjer, moguće je investirati u tzv.
fondove rasta (growth funds), radi finansiranja budućih troškova školarine, ili u tzv. prinosne
fondove (income funds) radi obezbijedjenja sredstava za penziju, što je investiranje u fondove
dodatno učinilo atraktivnim;
- opšte je prihvaćena praksa da je minimalan ulog za ulazak u fondove prilično nizak, uslijed čega
je investiranje u fondove dobilo dodatno na svom demokratskom karakteru i popularnosti, te je
broj fondova, različitog tipa, u stalnom porastu;
- porastu popularnosti fondova doprinio je naravno i razvoj Interneta, što je otvorilo mogućnost
za otvaranje računa u fondovima, uplate na te račune i druge transakcije jednostavnim slanjem e-
mail poruke.
Na kraju možemo zaključiti da medju finansijskim posrednicima na primarnom tržištu kapitala
posebno mjesto pripada investicionim fondovima. Investicioni fondovi na razvijenim tržištima
kapitala imaju slijedeće osnovne funkcije: savjetodavnu funkciju, funkciju preuzimanja rizika i
funkciju prodaje prve emisije hartija od vrijednosti. Angažovanje investicionih fondova kao
posrednika od strane kompanije emitenta obavlja se po odredjenoj cijeni, koja ima karakter
provizije, a u savremenoj ekonomskoj literaturi se zove dobit od potpisivanja emisije.

24
Investicioni fondovi su nastali, razvijali se i danas imaju ulogu graditelja (market mejkera)
primarnog tržišta kapitala u svijetu. Pored položaja graditelja primarnog tržišta kapitala na
pojedinim nacionalnim tržištima kapitala investicioni fondovi postaju i kreatori medjunarodnog
tržišta kapitala.

LITERATURA

1. www.investicioni-fondovi.com
2. Đukić Đ., Bjelica V. i Ristić Ž. (2003), ,, Bankarstvo“, Beograd, Čigura – Print, str. 24.
3. Đurković I. (2011), ,,Međunarodne finansije“, Bar, Pobjeda a.d., str. 70.
4. Šoškić D. (2000), ,, Hartije od vrednosti: Upravljanje portfolijom i investicioni fondovi“,
Beograd, str. 235.
5. Zdravković D. (2011), ,,Finansije i finansijska tržišta’’, Bar, Pobjeda a.d., str. 104-119.

25
26