Ekonomski razvoj Ispitna pitanja

1.Pojam ekonomskog razvoja:

definisemo kao dugorocni proces odrzivog porasta proizvodnje i dohotka pracen strukturnim
poboljsavanjem pri njihovom stvaranju i raspodjeli ciji je cilj, zadovoljavanja potreba te
zajednice(drzave),odnosno neprekidni porast zivotnog standarda, finansijske samostalnosti i
politickih sloboda stanovnistva.

2.Ekonomski rast:

KONCEPT EKONOMSKOG RASTA podrazumijeva povećanje količine proizvedenih dobara i

usluga ili realnog dohotka u ukupnom iznosu ili po stanovniku u određenoj zajednici i
odredjenom vremenskom periodu.

3.Ekonomski rast ima dva načina za ostvarenje

a)povećanom količinom upotrebljivih faktora – inputa i

b) istom količinom upotrebljivih faktora – inputa ali rastućom efikasnošću njihove upotrebe.

Može se zaključiti da je ekonomski rast jedna realna ekonomska kategorijakoja stvara

mogućnost uvecanja realnih dohodaka, rast zivotnog standarda, porast akumulacije a uz to
mogucnost jačanja materijalne osnove buduće proizvodnje.

4. Koncept ekonomskog razvoja

Širi pojam obuhvata složene transformacije u kompoziciji i strukturi privređivanja, stepen

zadovoljavanja ljudskih potreba.

5. Pod ekonomskim razvojem se podrazumijeva sljedeće

rast materijalne proizvodnje i usluga, promjene do kojih dolazi pod dejstvom naučnog i
tehnićkog progresa, promjene do kojih dolazi pod dejstvom društvenog i ekonomskog
okruženja, stvaranje uslova za svestrani razvoj ličnosti.

6.Tri procesa ekonomskog razvoja

a) normativnoi (realizacija određenih društvenih ciljeva);

b) multidimenzionalnog (povezanost svih potreba pojedinca i zajednice i
c) koherentnog (usklađivanje konfliktnih ciljeva).

7. Indeks kvaliteta života POLI INDEX obuhvata

a. očekivano trajanje života

b. stopa dječijeg mortaliteta
c. stopa pismenosti
kojima se mjeri stepen zadovoljavanja osnovnih potreba stanovništva.

8. Koncept održivog humanog razvoja

izrazava nastojanje za uskladjivanje kvalitativnih i kvantitativnih strana razvoja, eksplatacija

resursa, tehnološki razvoj
9. Cilj održivog humanog razvoja

a) ekonomski: rast, efikasnost, stabilnost,

b) socijalni: jednakost, socijalna kohezija, socijalna mobilnost, participacija, kulturni identitet,
c)okolinski: zdrava okolina, racionalna upotreba obnovljivih resursa, konzervacija
neobnovljivih.

10. Za takav razvoj potrebni su

- politički sistem( koji osigurava efikasnu participaciju građana),

- ekonomski sistem(koji može stvarati viškove i tehnički progres),
- društveni sistem(koji rješava napetosti iz disharmoničnog razvoja),
- proizvodni sistem(koji poštuje obavezu čuvanja ekološke osnove za razvoj),
- tehnološki sistem(koji stimuliše održive modele trgovine i finansija),
- administrativni sistem (koji je fleksibilan i samokreativan).

11.Index humanog razvoja

Indeks humanog razvoja uzima u obzir 4 pokazatelja:

1.očekivani životni vijek,
2.stopa pismenosti odraslih,
3.prosječne godine školovanja,
4.društveni proizvod po stanovniku.

12. Proces ekonomskog razvoja

Predstavlja sintezu velikog broja ekonomskih i vanekonomskih faktora međusobno različitih

po prirodi, značaju i intezitetu pri ostvarivanju rezultata tog procesa.

13. Faktori ekonomskog razvoja

Stanovništvo, prirodni i energetski resursi, kapital i tehnološke promjene.

14. Analiza stanovništva

Ima tri najznačajnija aspekta : ljudski potencijal, etnički sastav i istorijsko nasljeđe
Ljudski potencijal :ukupan broj stanovnika, obrazovni nivo stanovnika, zdravstveno stanje
stanovnika.

15. Ukupan broj stanovnika

Je rezultat djelovanja dviju komponenti:

prirodni prirastaj –porast koji predstavlja razliku izmedju broja rodjenih (nataliteta) i borja
umrlih (mortaliteta) stanovnika u odredjenom periodu, mehanicki porast-prirastaj koji
predstavlja razliku izmedju broja iseljenih (emigranti ) i useljenih ( imigraniti ) stanovnika u
odredjenom periodu iz zemlje.

16. Podjela ukupnog stanovništva iz pozicije eko. aktivnosti

Ekonomski aktivno stanovnistvo, ekonomski neaktivno stanovnistvo

17. Ekonomski aktivno stanovnistvo čine

svi zaposleni, svi koji obavljaju odredjnu aktivnost

18. Ekonomski neaktivno stanovnistvo čine

lica koja imaju vlastite prihode, izdrzavana lica.

19.Obrazovni nivo stanovništva

Nivo obrazovanja, kao i sposobnost rješavanja postoječih postijećih ekonomskih i političkoh

problema u savremenim uslovima je jedan od najrazvijenijih ekonomskih faktora.

20. Zdravstveno stanje stanovništva

zdravlje ljudi se sve vise tretira kao faktor sa dugorocnim dejstvom na privredni razvoj

21. Etnički sastav

Ima 3 karakteristike: nacionalnost, jezik i religija.

Viši stepen homogenosti stanovništva u ovim aspektima predstavlja povoljniju pretpostavku
etničkog razvoja.

22. Istorijsko nasljeđe

Je tradicija u različitim vidovima ek. Saradnje sasusjednim i drugim zemljama.

23. prirodni i energetski resursi

Imaju 2 značajna momenta:

1. Odnosi se na neophodnost razlikovanja tog faktora pri njegovom korištenju, u
zavisnosti od toga o onom njihovom dijelu koji se prirodnim procesom obnavlja ili
onom njihovom dijelu gdje to nije slučaj npr; rudno bogastvobitan je što racionalniji
način njihovog korištenja
2. 2.Drugi momenat odnosi se na mogučnost zamjene prirodne materije nekom novom
koja je rezultatsavremene prizvodnje. Troškovi tih novih prizvedenih predmeta su
višestruko nižiod onih koji se dobivaju prirodnim procesima, a u najvećem broju su
trajniji od prirodnih i više odgovaraju zahtjevima savremenih procesa proizvodnje i
potrebama ljidi.
24. Osnovni zadaci pri upravljanju prirodnim resursima

Maksimalma mobilizacija prirodnih resursa za razvoj

Racionalno korištenje prirodnih resursa
Stimulisanje aktivnosti neregenerativnih prirodnih resursa
Obezbjeđenje normalne nadoknade ali i uvečavanje reproduktivnih resursa i prirodne sredine

25. Kapital i kapitakna dobra

Kapitalom oznacavamo fizicki kapital koji predstavlja kolicinu novca koja je ulozena u neki
oblik imovine-kapitalna dobra (opreme,masine, zgrade,infrastrukture) i investicije s ciljem da
se tom imovinom proizvode dobra i usluge.

26. Osnovni proizvodni fondovi (fiksni fondovi)

Su mehanička sredstva za rad, patenti licence, putevi i komunikacije.

27. fiksni fondovi neproizvodnog karaktera

Ceste, plovni kanali, uređene obale, pristaništa

28. Akumulacija

je dio novostvorene vrijednosti – nacionalnog dohodka koji obezbjeđuje proširenu društvenu

reprodukciju. Zajednica bez akumulacije je zajednica bez budućnosti.

29. Obim, odnosno nivo akumulacije zavisi od dva faktora:

dostignutog nivoa razvijenosti odredjene zajednice i proporcije pri raspodijeli novostvorene

vrijednosti-nacionalnog dohotka na fond akumulacije i fond potrosnje. Ucesce akumulacije u
novostvorenoj vrijednosti-nacionalnom dohotku izrazava se stopom akumulacije koja se
izracunava kao odnos akumulacije i nacionalnog dohotka.

30. Izvori akumulacije se obezbjedjuju na dva nacina:

osnovni izvori (rezultati procesa proizvodnje) i

dopunski izvori –negativni(amortizacija) i pozitivni ( racionalnost).
Negativni izvor je dezinvestiranje, prekomjerena nacionalna eksploatacija prirodnih resursa.
Pozitivna racionalno korištenje svih razvojnih faktora, potpunije korištenje rezervi u
proizvodnim kapacitetima i radnoj snazi.
Pretvaranje novčane akumulacije u realnu akum. U cilju nastavka proizvodnje je proces
investiranja.

31. . Investicija podrazumjeva nabavku :

-masina, alata i opreme, -gradjevinskih objekata, zaliha robe i materijala, - zaliha robe i
materijala.

32. Aktiviranje investicija

Znači povečanje kapitalne opremljenosti prizvodnje, a to pozitivno utiče na podizanje nac.

Dohotka.

33. Osnovni faktori-determinante investicija su:

kamatna stopa, ocekivani profit, tehnoloske promjene.

34. Bruto investicije

obuhvataju ulaganja namjenjena obavljanju jednostave(proste) i slozene(prosirena)

reprodukcije.
Neto investivcija predstavlja dio bruto investicija nakon odbitka amortizacije i stvaranja
predusova za slozenu (prosirenu) reprodukciju

35. Demografske i ekonomske investicije

Demograske investicije predstavlaju iznos koji se investira kako bi se, zbog porasta
stanovnistva, dohodak postanovniku odrzavao na dostignutom nivou.
Ekonomske predstavljaju iznos investicije iznad nivoa demografskih koje obezbjedjuju
ekonomski razvoj, tj. povecanje proizvodnje, rast ukupnog dohotka i dohotka po stanovniku.

36. TEHNOLOSKE PROMJENE

Podrazumijeva se sljedeće: stalni proces usavršavanja sredstava za rad i izvora energije,
stvaranje novih proizvoda ili novih vrsta poznatih proizvoda.

Svaka tehnoloska promjena, odnosno unapredjenje prolazi kroz tri karakteristicne faze: 1)
pronalazak (izum, inovacija), 2) prva prakticna primjena (inovacija) i siroka primjena
pronalaska ( difuzija).
IZUM-INVNCIJA je faza tehnoloske promjene koja predstavlja radjanje nove ideje. Sama po
sebi, invencija jos ne znaci nemiovnost automatskog ispoljavanja sljedece faze tehnoloske
promjene,tj. nastanak inovacije.
INOVACIJA je faza tehnoloske promjene koja podrazumjeva proces realizacije neke nove
ideje, odnosno inovacija predstavlja novo rjesenje. Taj pojam se cesto oznacava i sljedecim
terminima:pronalazak, naucno istrazivanje ili naucno djelo.
DIFUZIJA je faza tehnoloskog unaprdjenja koju karaterise proces najsire primjene
inovacije.Jasno se ispoljavaju bitne razlike izmedju uspjesnih i manje uspjesnih privreda u
cjelini i ekonomskih aktera u pojedinim oblastima privredjivanja.
INKUBACIONI PERIOD je vrijeme koje je potrebno da se transformise invencija u inovaciju i
to je najkriticnija faza u ocjenjivanju tehnoloske promjene.

37. LIMITIRANOST

- na limitiranost najveci uticaj imaju: naucna dostignuca, tehnicki progres, porast

stanovnistva i politika koristenja razvojnih faktora.

38. TEORIJE EKONOMSKOG RAZVOJA

Teorija uzleta, stagnacije i uravnoteženog razvoja.

Kratkoročne, dugoročne teorije, tradicionalne i nove.

39. TEORIJA UZLETA

u ovoj teoriji se postavlja teza da sva drustva prolaze kroz pet faza ekon.razvoja,da je
moguce identifikovati te faze u razvoju i klasificirati pojedine zajednice u skladu sa tim
fazama. To su sljedece faze : 1)faza tradicionalnog drustva, 2)stvaranje uslova za ekonomski
uzlet-tranziciono drustvo, 3)faza uzleta-take off, 4)faza stabilnosti-zrela ekonomija i 5)faza
masovne potrosnje

40. Milenijski ciljevi

iskorijeniti extremno siromaštvo i glad,obezbjediti opšte obrazovanje,unaprijediti jednakost

spolova i jačanje pozicije žena,smanjenje mortaliteta djece,unaprijeđenja zdravlja
majki,borba sa HIV,malarijom i dr.bolestima,obezbjediti održivost životne sredine i
okoline,razviti globalno partnerstvo u cilju razvoja.

41. Najvažniji ciljevi ekonomskog razvoja

Najvazniji ekonomski ciljevi ekonomskog razvoja: 1) brz, uravnotezen i stabilan ekonomski

rast, pracen strukturnim promjenama u proizvodnji , raspodjeli i potrosnji, 2) rast
zaposlenosti, 3) rast efikasnosti, 4) ekonomska otvorenost, odnosno snaznije povezivanje sa
medjunarodnom privredom, 5)ravnomjerna raspodjela i 6) porast zivotnog standarda.

42. Strategija ek. Razvoja

1)monetaristicka strategija, 2)strategija otvorene privrede ili izvozno orijentisana strategija,

3)strategija industrijalizacije, 4) strategija poljoprivrednog razvoja ili strategija zelene
revolucije, 5)strategija redistribucije dohodaka i smanjena siromastva , 6)strategija
socijalistickog razvoja

43. MONETARISTICKA STRATEGIJA

se bazira na jacanju trzisnih signala kao bitnog elementa koji doprinosi poboljsanju
efikasnosti u alokaciji raspolozivih resursa. Glavni ciljevi strategije su : 1) stabilizacija
trzisnih tokova i uspostavljanje efikasnog trzisnog mehanizma, 2)unapredjenje efikasnosti
alokacije resursa u cilju povecanja proizvodnje i zivotnog standarda, 3)dostizanje sto viseg
nivoa akumulacije-stednje u funkciji podizanja obima proizvodnje , 4)sto efikasnije koristenje
kapitala da bi se na osnovu dostignute akumulacije-stednje obezbijedila najveca moguca
stopa rasta proizvodnje.

44. Pokazatelji indikatori ek. Razvoja

a)vrijednosni monetarni pokazatelj b)naturalni pokazatelj ekonomskog razvoja c)ekonomsko-

socijalni pokazatelji ekonomskog razvoja i d)naucno tehnoloski pokazatelj ekonomskog
razvoja!

45. Drustveni bruto proizvod

predstavlja zbir svih proizvodnih roba i usluga koje subjekti proizvedu u određenom
vremensk periodu. Iskauzje se u dvije varijante:A)Nacionalni bruto proizvod-koji
predstavlja zbir roba i usluga proizvedenih faktorima koji su vlasnistvo subjekataodređene
zemlje bez obzira u kojoj se zemlji proiz. obavlja. B)Domaći bruto proizvod koji prestavlja
zbir roba i usluga proizvedenih unutar zemlje bez obzira u čijem su vlasništvu proizvedeni
faktori.
.Društveni neto proizvod predstavlja agregat kojim je sužen obuhvat društvenog bruto
proizvoda,a ukljucuje samo dva njegova dijela i to:preneseni dio utrosenih sredstava za
rad(amortizaciju)i neostavreni dio vrijednosti(dodatna vrijednost).
.Nacionalni.narodni dohodak prestavlja agregat kojim se izražava dalje sužavanje i u odnosu
na drustveni proizvod ,pa obuhvata samo novostvorenu, odnosno dodatu vrijednost stvorenu
u procesu reprodukcije.

46. STRATEGIJA POLJOPRIVREDNOG RAZVOJA ILI STRATEGIJA „ZELENE

REVOLUCIJE „

Jasan naglasak ove strategije stavljen je na jacanje poljoprivrede, odnosno proizvodnje

hrane ,prvenstveno zitarica kako bi se stanovnistvu osigurala orehrambena sigurnost.Ove
stategije prepoznaju se u ostvarivanju dva cilja:
1) porast proizvodnje hrane dovesce do porasta ponude, sto snizava cijene ovih proizvoda,to
znaci i nize troskove radne snage,dovodi do rasta profita u nepoljoprivredim
djelatnostima,odnosno mogucnosti vece akumulacije i investicija.
2)razvoj i potrebe poljoprivrede pokrecu potraznju za nizom neophodnih repomaterijala a
veci dohodak poljoprivrednog stanovnistva povecava potraznju za finalnim proizvodima

47. VRIJEDNOSNI (monetarni)POKAZATELJI

Najveći značaj za izražavanje i mjerenje ekonomskog razvoja imaju vrijednosni

pokazatelji,tzv.ekonomski agregati koji se utvrđuju sabiranjem,odnosno agregiranjem
rezultata svih subjekata društvenog procesa reprodukcije.Razlikuju se dvije vrste agregata
kojima se izražavaju rezultati razvojnog procesa na nivou društva:a)bez vremenske
dimenzije b)sa vremenskom dimenzijom(bruto i neto drustevni proizvod i nacionalni-narodni
dohodak
48. CIKLUSI EKONOMSKE AKTIVNOSTI

Trzisni oblik proizvodnje od početka pa do danas karakterise neravnomjerno kretanje u

kojem se smjenjuju faze uspona,zastoja i opadanja ekonomskih aktivnosti,a takvo kretanje
se zbog periodicnoga ponavljanja naziva ciklusima.
a)Uzroci se mogu posmatrati kao :1.potencijalni i 2.stvarni(realni)
-Potencijalni uzroci pojavljuju se vec u fazi prelaza neposredne robne razmijene(trampe)u
robni promet.
-Stvarni(realni)uzroci ekonomske aktivnosti nalaze se u samoj prirodi trzisnoga nacina
drustvene reprodukcije.
Osnovni motiv reprodukcije u ovim uslovima je prisvajanje sto veceg profita a u uslovima
stalnog zaostravanja konkurenteske borbe,to namece potrebu snizavanja cijene kostanja
koje se ostavaruje unapređivanjem produktivnosti rada.
b)Faze ciklusa a)kriza b)depresija(zastoj) c)ozivljavanje(oporavak,uspon)
d)prosperitet(polet,“bum“konjuktura).
-Faza krize oznacava kraj jednoga i pocetak drugoga ciklusa,uzrokuje druge faze i pruza
osnov za razumjevanje ciklucnoga kretanja.U vecini slucajeva kriza nastaje neocekivano i
brzo u doba visoke poslovne aktivnosti.U vrijeme krize proizvodnja se naglo smanjuje,a taj
pada pracen je nizom drugih simptoma.Karakteristike faze krize su :velike zalihe neprodatih
roba,pada prodajnih cijena,smanjeno koristenje kapaciteta,suzavanje investicione
djelatnosti,likvidacija mnogih preduzeca i banaka..
-Faza depresije period u kojem se veoma usporeno zaustavljaju negativni trendovi iz
perioda krize i postepeno stvaraju neophodni uslovi za uspostavljanje ravnoteze i nastavak
reprodukcije.Tako se postepeno dovodi u ravnotezu odnosa robnih i kupovnih
fondova,stabilizacije cijena...
-Faza ozivljavanja predstavlja nastavak ekon. aktivnosti na visem nivou.Ova faza se
odlikuje promjenom tehnicko-tehnoloske osnove proizvodnje,primjenom nove,efikasnije
tehnologije i opreme koji dovodi do vece produktivnosti rada,potpunijim koristenjem
kapaciteta,rastom potraznje za radnom snagom,povecavanjem broja zaposlenih...
-Faza prosperiteta nastvlja i uvecava ove pozitivne trendove:proizvodnja dostize optimalan
nivo,proces investiranja se nastavlja,formiraju se nova preduzeca,raste zaposlenost,cijene i
profit;u cijelini postoji najpovoljnija moguca eko. situacija za uspijesno poslovanje.